s. 43, 1:

508/1 de uerbis beati Petri apostoli

508/2 (F1) «audiuimus uocem delatam de caelo »

508/3 (F1) «hic est filius meus dilectus »

508/4 (F1) «et habemus certiorem propheticum sermonem »

508/5 initium bonae uitae, cui uita etiam aeterna debetur, recta

508/6 fides est. est autem fides credere quod nondum uides, cuius

508/7 fidei merces est uidere quod credis. tempore igitur fidei tamquam

508/8 tempore sementis non deficiamus, et usque in finem non

508/9 deficiamus, sed perseueremus, donec quod seminauimus metamus.

508/10 cum enim auersum esset genus humanum a deo et

508/11 iaceret in delictis suis, sicut creatore opus habebamus ut

508/12 essemus, sic saluatore ut reuiuisceremus. iustus deus damnauit

508/13 hominem, misericors deus liberat hominem. (F1) «deus Israel ipse

508/14 dabit uirtutem et fortitudinem plebi suae. benedictus deus ». sed

508/15 accipiunt credentes, non accipiunt contemnentes.

s. 43, 2:

508/16 nec de ipsa fide tamen ita gloriandum est, quasi aliquid

508/17 nos possimus. non enim fides nihil est, sed magnum aliquid;

508/18 quam si habes, profecto accepisti. (F1) «quid enim habes, quod non

508/19 accepisti? » uidete, karissimi, unde domino deo gratias agatis,

508/20 ne in aliquo dono eius ingrati remaneatis, et propter hoc quod

508/21 ingrati estis, quod accepistis perdatis. laus fidei explicari a me

508/22 nullo modo potest, sed a fidelibus cogitari potest. porro si ex

508/23 aliqua parte ut dignum est cogitetur, quis digne cogitet quam

508/24 multis donis dei ipsius praeferatur? et si minora dona dei in

508/25 nobis debemus agnoscere, quanto magis illud quod ea superat

508/26 debemus agnoscere?

s. 43, 3:

508/27 a deo debemus esse quod sumus. quia non nihil sumus,

508/28 a quo nisi a deo habemus? sed sunt et ligna, sunt et lapides,

508/29 a quo nisi a deo? nos ergo quid plus? non uiuunt ligna et

508/30 lapides; nos autem uiuimus. sed adhuc nobis idipsum uiuere

508/31 cum arboribus frutectisque commune est. dicuntur enim et

508/32 uites uiuere. nam si non uiuerent, non scriptum esset: (F1) «occidit

508/33 in grandine uineas eorum ». uiuit, cum uiret; arescit, cum

508/34 moritur. sed uita ista non habet sensum. quid nos amplius?

508/35 sentimus. quinquepertitus corporis notus est sensus. uidemus,

508/36 audimus, olfacimus, gustamus, tactu etiam per totum corpus

508/37 nostrum mollia diiudicamus et dura, aspera et lenia, calida et

509/38 frigida. est ergo in nobis sensus quinquepertitus. sed hunc

509/39 habent et bestiae. habemus ergo aliquid amplius nos. et

509/40 ista tamen quae enumerauimus, fratres mei, si consideremus

509/41 in nobis, quantam de his gratiarum actionem, quantam creatori

509/42 laudem debemus? sed tamen amplius quid habemus?

509/43 mentem, rationem, consilium, quod non habent bestiae, non

509/44 habent uolucres, non habent pisces. in eo facti sumus ad imaginem

509/45 dei. denique ubi scriptura narrat quod facti sumus,

509/46 ibi subiungit ut nos pecoribus non solum anteponat, sed et

509/47 praeponat, id est, ut ea nobis subiecta sint: (F1) «faciamus », inquit,

509/48 (F1) «hominem ad imaginem et similitudinem nostram, et habeat potestatem

509/49 piscium maris et uolatilium caeli et omnium pecorum

509/50 et serpentium quae repunt super terram ». unde habeat potestatem?

509/51 propter imaginem dei. unde quibusdam dicitur increpando:

509/52 (F1) «nolite esse sicut equus et mulus, quibus non est intellectus ».

509/53 sed aliud est intellectus, aliud ratio. nam rationem habemus

509/54 et antequam intellegamus, sed intellegere non ualemus,

509/55 nisi rationem habeamus. est ergo animal rationis capax,

509/56 uerum ut melius et citius dicam animal rationale, cui natura

509/57 inest ratio, et antequam intellegat iam rationem habet. nam

509/58 ideo uult intellegere, quia ratione praecedit.

s. 43, 4:

509/59 hoc ergo unde bestias antecedimus maxime in nobis

509/60 excolere debemus et resculpere quodam modo et reformare.

509/61 sed quis poterit, nisi sit artifex qui formauit? imaginem in

509/62 nobis dei deformare potuimus, reformare non possumus. habemus

509/63 ergo, ut cuncta breuiter retexamus, ipsum esse cum

509/64 lignis et lapidibus, uiuere cum arboribus, sentire cum bestiis,

509/65 intellegere cum angelis. diiudicamus ergo oculis colores, auribus

509/66 sonores, naribus odores, gustatu sapores, tactu calores,

509/67 intellectu mores. intellegi omnis homo uult; intellegere nemo

509/68 est qui nolit; credere non omnes uolunt. dicit mihi homo:

509/69 intellegam ut credam. respondeo: crede ut intellegas. cum

509/70 ergo nata inter nos sit controuersia talis quodam modo, ut ille

509/71 mihi dicat: intellegam ut credam, ergo ei respondeam:

509/72 immo crede ut intellegas, cum hac controuersia ueniamus ad

509/73 iudicem, neuter nostrum praesumat pro sua parte sententiam.

509/74 quem iudicem inuenturi sumus? discussis omnibus hominibus,

509/75 nescio utrum meliorem iudicem inuenire possimus, quam

510/76 hominem per quem loquitur deus. non eamus ergo in hac re et

510/77 in hac controuersia ad litteras saeculares, non inter nos iudicet

510/78 poeta, sed propheta.

s. 43, 5:

510/79 beatus apostolus Petrus cum duobus aliis Christi domini

510/80 discipulis Iacobo et Iohanne in monte cum ipso domino constitutus

510/81 audiuit uocem delatam de caelo: (F1) «hic est filius meus

510/82 dilectus, in quo bene complacui. ipsum audite ». quod commendans

510/83 memoratus apostolus in epistola sua dixit: (F1) «hanc uocem

510/84 nos audiuimus de caelo delatam cum essemus cum illo in

510/85 sancto monte ». et cum dixisset: (F1) «hanc uocem nos audiuimus de

510/86 caelo delatam », subiunxit atque ait: (F1) «et habemus certiorem propheticum

510/87 sermonem ». sonuit uox illa de caelo, et certior est

510/88 propheticus sermo. attendite, karissimi, adiuuet dominus et

510/89 uoluntatem meam et expectationem uestram, ut dicam quod

510/90 uolo, quomodo uolo. quis enim nostrum non miretur delata

510/91 uoce de caelo certiorem propheticum sermonem ab apostolo

510/92 dictum esse? certiorem sane dixit, certiorem, non meliorem,

510/93 non ueriorem. tam enim uerus ille sermo de caelo, quam sermo

510/94 propheticus, tam bonus, tam utilis. quid est ergo, certiorem,

510/95 nisi in quo magis confirmetur auditor? quare hoc? quoniam

510/96 sunt homines infideles, qui sic detrahunt Christo, ut dicant eum

510/97 magicis artibus fecisse quae fecit. possint ergo infideles etiam

510/98 illam uocem delatam de caelo, per coniecturas humanas et illicitas

510/99 curiositates ad magicas artes referre. sed prophetae antea

510/100 fuerunt, non dico ante istam uocem, sed ante Christi carnem.

510/101 nondum erat homo Christus, quando misit prophetas. quisquis

510/102 eum dicit magum fuisse, si ergo magicis artibus fecit

510/103 ut coleretur et mortuus, numquid magus erat antequam

510/104 natus? ecce quare ait apostolus Petrus: (F1) «habemus certiorem

510/105 propheticum sermonem ». uox de caelo, qua fideles admoneantur;

510/106 propheticus sermo, quo infideles conuincantur. intelleximus,

510/107 quantum mihi uidetur, karissimi, quare dixerit apostolus

510/108 Petrus: (F1) «habemus certiorem propheticum sermonem », post uocem

510/109 de caelo delatam.

s. 43, 6:

510/110 et ipsa quanta Christi dignatio? Petrus iste qui sic loqitur

510/111 piscator fuit, et modo magnam laudem habet orator,

510/112 si potuerit ab illo intellegi piscator. propterea primis christianis

511/113 loquens apostolus Paulus ait: (F1) «uidete uocationem uestram,

511/114 fratres, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi

511/115 potentes, non multi nobiles. sed infirma mundi elegit deus ut

511/116 confundat fortia, et stulta mundi elegit deus ut confundat sapientes,

511/117 et ignobilia mundi et contemptibilia elegit deus et ea quae non

511/118 sunt tamquam sint ut ea quae sunt euacuarentur ». si enim eligeret

511/119 Christus primitus oratorem, diceret orator: eloquentiae

511/120 meae merito electus sum. si eligeret senatorem, diceret senator:

511/121 dignitatis meae merito electus sum. postremo, si prius

511/122 eligeret imperatorem, diceret imperator: potestatis meae

511/123 merito electus sum. quiescant et differantur isti paululum,

511/124 quiescant, non omittantur, non contemnantur, sed aliquantulum

511/125 differantur, quo possunt gloriari de semetipsis in semetipsis.

511/126 da mihi inquit illum piscatorem, da mihi idiotam,

511/127 da mihi imperitum, da mihi eum, cum quo non dignatur loqui

511/128 senator, nec quando emit piscem. ipsum inquit da. hunc si

511/129 impleuero, manifestum erit quod ego facio. quamquam et

511/130 senatorem et oratorem et imperatorem ego sum facturus:

511/131 quandocumque facturus ego et senatorem, sed certius ego

511/132 piscatorem. potest senator gloriari de semetipso, potest orator,

511/133 potest imperator. non potest nisi de Christo piscator. ueniat

511/134 propter docendam salubrem humilitatem. prius ueniat piscator.

511/135 per ipsum melius adducitur imperator.

s. 43, 7:

511/136 mementote ergo piscatorem sanctum, iustum, bonum,

511/137 Christo plenum, ad cuius missa per mundum retia capiendus

511/138 cum ceteris etiam populus iste pertinuit. ergo mementote eum

511/139 dixisse: (F1) «habemus certiorem propheticum sermonem ». da mihi

511/140 ergo ad illam controuersiam iudicem prophetam. quid inter

511/141 nos agebatur? tu dicebas: intellegam ut credam. ego dicebam:

511/142 ut intellegas crede. nata est controuersia, ueniamus

511/143 ad iudicem, iudicet propheta, immo uero deus iudicet per prophetam.

511/144 ambo taceamus. quid ambo dixerimus, auditum est.

511/145 intellegam inquis ut credam. crede inquam ut intellegas.

511/146 respondeat propheta: (F1) «nisi credideritis, non intellegetis ».

s. 43, 8:

511/147 putatis autem, karissimi, nihil dicere etiam illum qui

511/148 dicit: intellegam ut credam? quid enim nunc agimus, nisi

511/149 ut credant, non qui non credunt, sed qui adhuc parum credunt?

511/150 nam si nullo modo credidissent, hic non essent. fides

511/151 eos adduxit, ut audiant. fides eos fecit praesentes uerbo

511/152 dei, sed ipsa fides quae germinauit irriganda est, nutrienda est,

512/153 roboranda est. hoc est quod agimus. (F1) «ego », inquit, (F1) «plantaui,

512/154 Apollo rigauit, sed deus incrementum dedit. itaque neque qui

512/155 plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat

512/156 deus ». loquendo, hortando, docendo, suadendo plantare possumus

512/157 et rigare, non autem incrementum dare. nouerat autem

512/158 ille cum quo loquebatur, qui fidei suae germinanti et adhuc

512/159 tenerae et adhuc infirmae et ex magna parte titubanti,

512/160 non tamen nullae fidei, sed alicui fidei adiutorem orabat, cui

512/161 dicebat: (F1) «credo domine ».

s. 43, 9:

512/162 modo cum euangelium legeretur, audistis: (F1) «si potes

512/163 credere », ait dominus Iesus patri pueri, (F1) «si potes credere, omnia

512/164 possibilia sunt credenti ». et ille intuens semetipsum, et positus

512/165 ante semetipsum, non habens temerariam confidentiam, sed

512/166 prius discutiens conscientiam, uidit in se esse aliquam fidem,

512/167 uidit et titubationem. utrumque uidit. unum se habere confessus

512/168 est, et altero adiutorium postulauit. (F1) «credo », inquit,

512/169 (F1) «domine ». quid sequebatur, nisi: adiuua fidem meam? non

512/170 hoc dixit. (F1) «credo domine ». uideo hic aliquid unde non mentior.

512/171 credo, uerum dico. sed uideo hic etiam nescio quid, quod

512/172 mihi displiceat. stare uolo, sed adhuc nuto. stans loquor, non

512/173 cecidi, quia credo. sed tamen adhuc nuto: (F1) «adiuua incredulitatem

512/174 meam ». ergo, karissimi, et ille quem contra me constitui,

512/175 et propter cuius controuersiam inter nos natam prophetam

512/176 iudicem postulaui, non nihil dicit etiam ipse, cum dicit:

512/177 intellegam ut credam. nam utique modo quod loquor, ad

512/178 hoc loquor ut credant qui nondum credunt. et tamen nisi

512/179 quod loquor intellegant, credere non possunt. ergo ex aliqua

512/180 parte uerum est quod ille dicit: intellegam ut credam, et

512/181 ego qui dico, sicut dicit propheta: immo crede ut intellegas,

512/182 uerum dicimus, concordemus. ergo intellege ut credas, crede

512/183 ut intellegas. breuiter dico quomodo utrumque sine controuersia

512/184 accipiamus. intellege, ut credas, uerbum meum; crede,