►ac.

— Meerssetnan, G., O. P., Laurentii Pignon Catalogi et Chronica
(Idem), 193-194 - Greven, J., Die KOhier Kart ha use mid die Anfange der katholischen Reform in Deutschland (Ceijssens), IV4-195.
— Dufiber, P., Ο. P., Compendium Grammaticae Linguae He­
braicae Biblicae (Vargha), 195-197.
Mitterer, A., Wesensartwandel and Artensystem der physikalischen Koerpcnvelt (Schuler),
197-198. — Spieler, J., Lexikon der Padagogik der Gegenwart
(Schilling), 199-200).
Georgesco, J., La Presse périodique en
Roumanie (Balint), 200-201. — Breton, V. M., Médiation de JésusChrist (Heerinckx), 201-202. — Englebert, O., Vie et Conversion
d’Eve Lavallière (Idem), 202. — Cadorna, C., Vecchi Mistici inglesi
(Idem), 202. — Noordeloos, P., De plaats der marteling en begrafenis van Alkmaar’s Martelaren (Ceijssens), 203. — Gaëll, R„
Carillons de Lourdes (Heerincks), 203. — Balducci, A., L’Eucarestia perenne rinnovamento della Redenzione (Idem), 203 . . . 177 203

Chronica.
Collegium S. Antonii, 204. — Gradus academici, 205. — Notitiae per­
sonales, 205 ............................................................................................. 204-205

Elenchus Librorum ad nos missorum...............................................................

206-212

ANTON IA IXIU IVI
quater in anno prodit fasciculis paginarum circa 120. Pretium
annuae subscriptionis in Italia est lib. ital. 25, extra Italiam
lib. ital. 35 praevie solvendae
Pretium singulorum voluminum annualium iam editorum est
ubique lib. ital. 35; insuper accedunt expensae postales.
Fasciculi singuli non venduntur separatim. Singulorum vero
articulorum pauca quaedam exemplaria disponibilia sunt.
Libri et extracta in nostro Periodico recensenda in duplici
exemplari mittantur.
Collaborators nostri Periodici omnes Lectores Ordinis alii­
que competentes admittuntur invitanturque.
Qui ex collaboratoribus articulum notabilem contulerint, Pe­
riodici integrum annum, in quo editus fuerit, gratis accipient,
insuper viginti quinque exemplaria proprii laboris.
Manuscripta in Periodicum inserenda, libri recensendi, Pe­
riodica quae mutuo dantur, et generatim ea quae directionem tan­
gunt, mittenda sunt Alia Direzione ckll'Antonianum^ Roma 24, Via
Merulana 124; quae vero administrationem respiciunt, mittantur
ΑΙΓAmministrazione (UW Antonianum sub praedicta directione,

DE DISTINCTIONE OBLATORUM
SECUNDUM AQUINATEM
Disseruimus anno elapso De dono Deo in sacrificio offe­
rendo (cf. /Inion., XI, 1936, 117-134). In sequentibus autem illi
dissertationi quaedam addere cupimus, supplementi gratia,
ut notiones circa rem tanti momenti clariores et accuratiores
fiant. Ideo in praesenti articulo de distinctione oblatarum se­
cundum Aquinatem agemus.

I.

In nomine generico oblationis comprehenduntur om­
nes res materiales quae a fidelibus, religionis intuitu, Deo
et Ecclesiae donantur. S. Thomas eas in sacrificia et simpli­
citer oblata divisit, atque divisionis rationem ita determinavit,
ut oblata sacrificalia ad aliquid sacrum faciendum consumi,
simpliciter oblata vero integra ad religionis fines destinari
diceret (’). Haec oblata, ratione finis ad quem immediate
applicantur, iterum in duas categorias distribuuntur: d) ea
quae sine mutatione suae naturae proprie ad divinum
cultum deputantur, sicut flores, vel cerei accensi qui,
devotionis causa, coram Sanctissimo collocantur, vel incensa
quae cremantur, et similia; — â) ea quae ad usus mini­
strorum expenduntur, vel generatim ea omnia quae ad
externas necessitates Ecclesiae donantur, sicut dicuntur
offerri denarii vel panes in altari (2).*
(*)

(’) 5. M., II, II, 86, 1.
(*) 5. /Λ., II. II, 85, 3, ad 3.
Antonianum. — An. XII.

S

106

Klein

i. Haec simpliciter oblata in se sunt dona materialia, et
secundum suam naturam ad fines in se materiales destinantur.
Hoc quoad posteriorem speciem patet, quoniam de necessi­
tatibus externis et materialibus Ecclesiae agitur Sed etiam
de altera dubitari nequit. Nam flores et cerei, quos exempli
causa citavi, ex natura sua ad materialem ornatum altaris
spectant; et incensa hoc naturaliter habent ut suavem odo­
rem exhalent. Verumtamen in utrisque oblatis materialis
finis operis subjective, per finem operantis, ad religionem
ordinatur. Donationes externae fiunt propter Deum; atque
flores et cerei accensi in altari collocantur et incensa cre­
mantur. ut devotionem internam donantis extrinsecus figu­
rent. Ideo illi actus oblationis, licet in se sint materiales, ex­
trinsecus ad religionem pertinent: et res oblatae sensibiles
per denominationem externam religiosae vocantur. Immo sensu
largo etiam sacrae, et Deo donatae appellantur, in quantum
ab usu profano remotae ad fines divini cultus applicantur:
sed proprietas earum immediata penes hominem manet, uti
patet, quoniam solum indirecte Deo donantur.
Itaque, si psychologice inspiciantur. utriusque speciei
oblationes solum imperative a virtute religionis procedunt (’),
et in se, secundum rationem suae speciei, non sunt proprie
actus cultus divini, sed subiective solum ad eum diriguntur:
quapropter potius media appellanda sunt quibus cultus Dei
foveatur et exerceatur. Nam actus in se materiales numquam
directe ad Deum qui est finis religionis, ordinari queunt.
Ab utrisque simpliciter oblatis s a c r i fi c i u m essentia­
liter distinguitur. Rationem distinctionis ab Aquinate supra
indicatam hic omittam, ut prius sacrificii naturam aliunde
ostendam. Hanc S. Thomas aptissime descripsit quod obla­
tionem sacrificalem actum elicitum religionis vocavit,

(') 5. /A., Il, II, 81, 1, ad 1 : « Religio habet duplices actus : quosdam
quidem proprios et immediatos quos elicit, per quos homo ordinatur ad so­
lum Deum, sicut sacrificare, adorare, et alia similiter. Alios autem actus habet
quos producit mediantibus virtutibus quibus imperat, ordinans eas ad divinam
reverentiam; quia scilicet virtus ad quam pertinet finis, imperat virtutibus ad
quas pertinent ea quae sunt ad finem ». Cf. Ludovicus Billot, S. I., De Eccle­
siae sacramentis, Romae, 1896, Vol. I, 531.

De distinctione oblatorum secundum Aquinatem

1 '

— id est. actum qui proprie et directe a virtute religionis
efficitur, et per se et immediate ad finem religionis dirigi­
tur (’). Per hanc definitionem differentiae quibus sacrificium
ab oblatis separatur, bene illustrantur. Haec indirecte, illud
directe a religione procedit; haec mediate, illud immediate
ad excellentiam Dei honorandam pertinet: haec in se mate­
rialia sunt, illud in se spirituale est. Haec ultima nota ma­
xime nobis consideranda est.

2. Illa pertinent ad religionem elicientemquae
secundum rationem suae speciei pertinent ad re­
verentiam Dei (23). Reverentia Dei est actus in se spiri­
tualis, sicut Deus ad quem ut finem dirigitur, spiritualis est.
Nam finis et ea quae sunt ad finem, proporsionata sint oportet.
Propter hoc dicitur Spiritus est Deus, et cos qui adorant
eum, in spiritu et veritate oportet adorare (3). Itaque ea quae
elicitive a religione procedunt, spiritualis naturae esse de­
bent. Potest autem aliquid esse in se spirituale dupliciter
vel in se et per se, vel in se et per aliud. In se et per
se spirituales sùnt omnes actus qui in mente hominis in­
visibiliter fiunt; et per eos primario Deus colitur(4). Externa
autem et sensibilia, si ad cultum Dei assumuntur, per suam
relationem ad spiritum Deum colentem in tantum spiritualia

(’) 51. th., II, II, 81. 1, ad 1 ; — item HI. Sent., dist. 9. qu. 1, art. 1,
sol. 2, ad 1 : < Offerre sacrificium est tantum de illis quae pertinent ad latriani elicitive»; — item: 5*. th., II, II. 85, 3: « Sunt quidam actus qui non
habent ex alio laudem nisi quia fiunt propter reverentiam divinam; et isti
actus proprie sacrificia dicuntur, et pertinent ad virtutem religionis ». Actus
imperati nempe laudem habent etiam ex iis virtutibus quibus virtus religion s
imperat. Ad dictum recte intelligendum notetur oportet ibi. sicut in tota
quaestione 85, magistrum de solis oblationibus externis agere. Cf. Suare’.
Opera omnia, Parisiis, 1856-61 ; XXI. 612, qui contra eum exceptionem op­
ponit, multos tales actus esse, qui tamen non sint sacrificia, sicut vota, di­
vinas laudes, genuflexiones, et similia,
(’) 5. th., II, II, 81, 4, ad 2.
(3) Io. 4, 24.
(4) C. Gent., Ill, 119 : « Quia per interiores actus directe in Deum ter
dimus, ideo interioribus actibus proprie Deum colimus Sed tamen et exte­
riores actus ad cultum Dei pertinent, in quantum per huiusmodi actus mens
nostra elevatur in Deum ».

IOS

K,e’>’

fiunt, in quantum per spiritum ad finem religiosum adhi­
bentur (').
ideo oblata quae mediate in Deum ordinantur, sicut per
denominationem externam religiosa vocantur, uti dictum est,
eodem modo spiritualia appellari queunt Nam interna spiri­
tualia mediate figurant, — mediate inquam, quoniam mate­
rialis eorum natura et finis operis in se intenduntur, ut per
ea finis subiectivus spiritualis obtineatur. Aliter in sacrificio
externo. Hoc, quoniam elicitive a religione procedit, per spi­
ritum qui in sensibilibus spiritualia directe operatur, a sacri­
ficio interno quod significat, ipsam naturam spiritualem par­
ticipat. Quae participatio ita fit, ut externa ad instar materiae
interna ut formam in se suscipiant, et per ea ad esse sacrifi­
cale determinentur. < Ad instar materiae >, dixi, quia mate­
rialium et spiritualium unio non est physica, sed moralis. Per
eam efficitur, ut res et actiones externae, licet suum esse
physicum retineant, in actu sacrificali non secundum suum
esse materiale, sed ut merae formae repraesentati vae entitatis spiritualis considerentur et intendantur. Ergo moraliter
naturam spiritualem acquirunt.
Haec per orationem externam optime illustrantur. Prout
oratio effectivus mentis in Deum motus vocatur, entitative
tota spiritualis est. In precibus externis vero, quae actus eli­
citi religionis dicendae sunt, interna entitas spiritualis cum
sonis sensibilibus ita communicatur, ut moraliter unum fiant,
atque voces audibiles iam non secundum suum esse materiale
accipiantur, sed secundum quod spiritualia directe sonant.
Ideo in iis spiritus et lingua una actione Deum laudant, mens
quidem per se et directe, lingua vero indirecte per mentem,
quoniam cum ea unum principium agens facta est (2), eiusque
motibus spiritualibus formas externas praebet. Itaque preces
sensibiles participative spirituales vocantur, quia in iis directe

(') 5. lh.y III, 60, 4, ad 2: « Res sensibiles, ut in sua natura conside­
rantur, non pertinent ad cultum, vel ad regnum Dei, sed solum secundum
quod sunt signa spiritualium rerum, in quibus regnum Dei consistit ».
(*) 5. /A., III, 74, 2, ad 3 : « Membra corporis non sunt principia actuum,
sed solum organa ; unde et comparantur ad animam moventem sicut servus
qui agitur et non agit ».

De distinctione oblatorum secundum Aquinatem

;'//

spiritus orat. Eodem modo (’j in sacrificio externo spirit;
*
qui intrinsecus se offert, eundem numero actum oblationis
extrinsecus operatur. Actio interna a ritibus non separata
concipitur, sed in iis ipsis agitur et ostenditur, ita ut ea quae
extrinsecus fiunt, propter spiritum in iis agentem participa­
tive spiritualia evadant.
Itaque sacrificium in hoc maxime ab oblatis differt, quod
haec in se sunt media materialia, quibus divinae reverentiae
actus interni extrinsecus indicantur, illud vero in se est actus
spiritualis per quem, in formis sensibilibus, Deus directe co­
litur.
Per hoc etiam clarius patescit quomodo terminus signi
in illis intellegatur, qui aliter oblatis, aliter sacrificio congruit
quoniam ratio eius in utrisque diversa est. Externa interno­
rum signa vocantur, quia ea ostendunt (2). Et cui ostendunt?
Certe non Deo, qui externorum non eget ut interna videat (5).
Signa sunt ipsi offerenti, ut, per interna extrinsecus acta, eius
intentio in Deum certius et firmius dirigatur, et affectus ve­
hementius excitetur et efficacius iuvetur (4); vel signa sunt
etiam aliis, in cultu publico, ut ad easdem intentiones et af­
fectus inducantur. Ostendunt autem simpliciter oblata spiri­
tualia indirecte per suum esse materiale, quoniam solum ex­
trinsecus et mediate ad fines religiosas diriguntur, uti dictum
est. In sacrificio vero, quippe quod in se sit actus cultus
divini, externa sunt signum directum internorum, quae in iis
immediate aguntur et repraesentantur. Ideo simpliciter oblata

(') Cf. S. Aug., De Civ. Dei, X, 19; Migne, PL. 41, 297.
(*) < Signum est res praeter speciem quam ingerit sensibus aliud
aliquid ex se faciens in cogitationem venire»; S. Aug., De doct. Chris­
tiana, II, 1; Florilegium Patrislicum, ed. H. Vogels, Bonnae 1930. 20.
(3) Josef Scheeben, Handbuch der hatholisehen *Dogmati
,
Freiburg i. Br..
1882, III, 405, sacrificium externum pignus vocat quo sacrificans oblafonem
suam internam Deo obliget!
(4) C. Gent., Ill, 119: « Exercentur ab hominibus quaedam sensibilia
opera, non quibus Deum excitent, sed quibus se ipsos provocent in divina... ;
non fiunt quasi Deus his indigeat qui omnia novit... sed ea propter nos facimus, ut per haec sensibilia opera intentio nostra dirigatur in Deum et af­
fectus accendatur». Cf. *0. th., II, II. 84, 2; 91, 1.

110

Klei»

recte res et signa (') appellantur; sacrificium vero exter­
num est solum signum.

3. Ab hac expositione naturae sacrificii recentiores theo­
logi plerique dissentiunt; quod mirum non est, quoniam alias
praemissas sustentant atque in dictis supponuntur. Nam rem
sensibilem dicunt in sacrificio directe et per se offerri, ut per
eam mediate interna significentur (2). Ideo consequenter sa­
crificii opus externum < rem et signum > appellant (3); et
sacrificium externum mere symbolicum (4). atque actum im­
peratum religionis esse affirmant (·5).
Cum his praemissis Kramp, inter oblata et sacrificium
comparatione facta, in utrisque dicit rem sensibilem Deo
offerri, ut idea fundamentalis religionis, id est, interna homi­
nis ad Deum oblatio et consecratio extrinsecus figuretur.
Utraque igitur eundem finem habere, atque easdem ideas
internas significare; differre autem in hoc quod oblata sacri­
ficalia in oblatione physice immutentur (6), atque internam
oblationem per ipsam immutationem materialem intensius et
plenius quam simpliciter oblata exprimant (7). Unica igitur
proprietas distinctiva sacrificii, secundum hos theologos, con­
sistit materialiter in physica immolatione rei oblatae, et for­
maliter in evidentiore expressione symbolismi spiritualis: quoad
virtutem religiosam vero illud ab oblatis nihil differt.
(*
*) Formula ista ex opere < Mysterium fidet », Parisiis, 1921, P. Mauritii de la Taille, S. I., assumpta est, qui M. Cani. O. P , De locis theologicis,
XII, 12, exemplum secutus eam a re sacramentaria ad sacrificium transtulit,
ut res veram donationem, et signum formam repraesentativam donationis
significaret ; 1. c. 9.
(’) Josef Kramp, S. I , Die Opferanschauungen der rdmischen Messiilurgie, Regensburg, 1920, 24, obiectum materiale sacrificii esse dicit donum
sensibile, et in hoc ut symbolo personam offerentis.
(3) De la Taille, 1. c. 9.
(*) loannes Bapt. Franzelin, De ss. Eucharistiae sacramento et sacrificio,
Romae. 1868, 291 ss ; Scheeben, I. c. 398: lohannes Bapt. Heinrich-Constantin
Gutberlet, Dogmatische Théologie, Mainz, 1901, IX, 807.
(s) Collegii Sahnanlicensis Cursus theologicus, Parisiis. 1882, XVlll, 760:
< Est sacrificium opus externum imperatum a virtute religionis»
(6) Kramp, 1. c. 19 sq,
(’) L. c. 41.

De distinctione oblatorum secundum Aquinate'

f 11

Post ea quae supra discussa sunt, facile aliquis mirabitur
quod hanc S. Thomae cogitationem esse dicant. Quapropter
effata eius quibus interpretationem suam firmare conant r'’),
diligenter examinanda sunt, ut videatur quid magister vere
sentiat. Hoc vero iam aliquam suspicionem movere debet
quod illi verba Aquinatis quibus sacrificium actum elicitum
religionis appellat, silentio praetereunt. An per ea nihil de
natura sacrificii enuntiantur5

II.

In .S’. th. II, II. 85. 3 S. Thomas quaerit an sacrificium
specialis actus virtutis sit. In 3. obiectione opponitur sa­
crificium esse videri quod Deo exhibeatur; multa vero Deo
exhiberi, scilicet devotionem, orationem, decimas, primitias,
oblationes et holocausta, quae non sint eiusdem naturae
actus. Quoad oblationes et sacrificium magister opponenti
ita respondit ; < Sacrificia proprie dicuntur, quando circa res
Deo oblatas aliquid fit, sicut quod animalia occidebantur et
comburebantur, quod panis frangitur et comeditur et benedi­
citur (2). Et hoc ipsum nomen sonat ', nam sacrificium dicitur

(‘) Communiter allegantur duo efiata Aquinatis, sc. 51 th.. II. II. 85.
3. ad 3 ; et ibidem 86, 1 ; vide ex. gr. Christianus Pesch. S. I.. Compendium
theologiae dogmaticae, Freiburg i. Br., 1914. IV, 123.
(’) Scheeben, 1. c. 402, putasse videtur magistrum ibi de sacrifico pani>
veteris Legis agere. Melchior Canus, De Lugo, Gôtzmann, citati apud Kramp.
illa verba de pane eucharistico inteiligunt ; item M. Lepin, L’idée du sacri­
fice de la MeSse d'après les théologiens depuis l'origine jusqu'à nos jours.
Paris, 1926, 193s; item A. Michel, Dictionnaire de théologie catholique,
Paris, 1928. Vol. X, art. Messe, col. 1062 ; item Placidus Rupprecht, O. S. B..
Der Mittler und sein Heilswerk, sacrificium mediatoris, Freiburg i. Br.,
1934, 85. — Kramp. I. c. 37. de quo sacrificio agatur vix decidi posse arbi­
tratur, quoniam in textu ad id media non inveniantur. Utramque opinionem
suas rationes habere, atque S. Thomam forsitan utramque comprehendere
velle. Hoc unum certum videri tria verba frangitur, comeditur benedicitur
non eodem modo ad unum pertinere ac duo illa occidebantur et combure
bantur, quoniam secus ordo inversus exspectaretur : benedicitur, frangitur,
comeditur. Ideo animum suum opinioni favere, ut priora duo verba ad sa­
crificium mosaicum, tertium benedicitur seu consecratur ad eucbaristicum

112

Klein

ex hoc quod homo facit aliquid sacrum (l). Oblatio autem di­
recte dicitur, cum Deo aliquid offertur, etiamsi nihil circa
ipsum fiat, sicut dicuntur offerri denarii vel panes in altari (2),
circa quos nihil fit. Unde omne sacrificium est oblatio, sed non
convertitur » (3).
i. In his magister sacrificium non proprie definivit, sed
normam generalem statuit secundum quam sacrificia ab obla­
tis dignoscantur. Oblatio est genus; sacrificium species; atque
huius proprium est ut < circa rem oblatam aliquid fiat'». Hoc
ab auctore probatur per etymologiam sacrificii quod secun­
dum vim verbi significat facere aliquid, sacrum, vel factionem
suri. Sacra autem vocantur ea quae ad. cultum Dei destinata

referantur. — Verumtamen per hanc hypothesim Aquinatem tempora ver­
borum tam arbitrarie posuisse supponitur quam apud puerum scribere inci­
pientem haud toleraretur. Ordo trium verborum, si omnia ad s. Eucharistiam
referuntur, bene explicatur, uti infra dicetur. Post tempora praeterita vero
«occidebantur et comburebantur», quae evidenter de ritu antiquae Legis
agunt, tempora praesentia, «frangitur, comeditur, benedicitur» quae imme­
diate post illa sequuntur, ritum actualem respicere debent ; cf. Lepin. 1. c.
193 s.
(*) Haec explicatio etymologica sacrificii ad definitionem S. Isidori apud
scholasticos celeberrimam alludit : Sacrificium dictum quasi sacrum factum,
quia prece mystica consecratur in memoriam pro nobis dominicae passionis.
Etymologiarum libri XX, I. VI de libris et officiis ecclesiasticis, c. 19 de offi­
ciis, n. 38; iMigne, PL. 82, 255.
(2) Lepin, 1. c. 194. Panes in altari ad panes propositionis antiquae
Legis referre videtur. Sed S. Thomas evidenter ad antiquam consuetudinem
alludit, secundum quam inter sollemnia ecclesiastica panes aliaque « in al­
tari », vel in ecclesia offerebantur, ut vel ad mensam eucharisticam facien­
dam, vel ad Ecclesiae ministros sustentandos, vel ad pauperes iuvandos
applicarentur. Cf. Ludovicus Thomassinus, Vetus et nova Ecclesiae disciplina,
Venetiis, 1766, t. 3, 1. 1. cc. 2-3, et praesertim cc. 12-15 de oblationibus,
p. 34 ss ; — item Lucius Ferraris, Prompta Bibliotheca canonica, iuridica,
moralis, theologica, necnon ascetica, polemica, rubristica, historica, Lutetiae
Parisiorum, 1854, art. Oblatio, V. coi. 1413 ss.
(3) 5. th., II, II, 85, 3, ad 3. — Cf. in Ps. 39, η. 4 : «Omne sacrifi­
cium est oblatio, sed non omnis oblatio est sacrificium, quia sacrificium
importat factionem sacri. Unde, cum in oblatione nihil est aliud nisi
quod in usum sacerdotis venit, est pura oblatio ; quando aliquid aliud fit
(al. fiebat) inde, puta quod comburebatur, tum vocabatur sacrificium ». Opera
omnia, Parmae, 1852, ss., XIV. 302.

De distinctione oblatorum secundum Aquinscem

sunt, vel immediatum respectum ad cultum Dei habent ; et di­
viduntur in sacrificia, sacramenta et sacra sensu stricto
Hic evidenter nomen commune sacri pro sacrificio porfit.r
et prima propositio ita verti potest: Sacrificia proprie di­
cuntur, quando circa res Deo oblatas aliquid fit quod sacr m
fieri indicat.
Quid haec sibi volunt '' Recentiores theologi communiter
arbitrantur magistrum ibi naturam sacrificii determinare, atque
hoc eius proprium et distinctivum esse dici, quod in oblatione
sacrificali res oblata physice immutetur vel immoletur, vel
quod per ipsam immutationem physicam oblatio fiat sacrifi­
calis (2). Hoc ex ipso textu inferre conantur : sacrificare idem
esse dicitur quod facere aliquid sacrum ; hoc idem quod facere
aliquid circa rem oblata; hoc idem quod in sacrificio occidere
et comburere animalia, vel frangere, comedere et benedicere
panes oblatos, — seu generatim idem quod res oblatas im­
molare vel physice immutare; — ergo sacrificare idem esse
dicitur quod hostiam vel victimam physice immutare.
Verumtamen haec illatio non tam certa est quam vi­
detur; atque captio eius in secundo membro soritae latet;
Facere aliquid sacrum non idem esse dicitur quod lacere
aliquid circa rem oblatam. Error argumenti clare patescit,
simulatque secundum exemplum allatum recte inspicit r
Fractio, comestio, et benedictio, seu consecratio panis. —
numquid per eas in Eucharistia res oblatas dicere licet phy­
sice immutari, aut per illas actiones oblationem fieri sacrifica­
lem? Priores duae actiones certe fiunt, postquam sacrificatio
eucharistica perfecta est, atque ad solas species referuntur.

(’) .V. th., I. II, 101, 4, ad 3: < Etiam sacrificium et sacramenta erant
sacra; sed quaedam erant quae erant sacra, ntpote ad cultum De’ di­
cata, nec tamen erant sacrificia nec sacramenta, et ideo retinebant sibi
nomen commune sacrorum ». Ibidem ad 4 : < Observantiae non oicebartur
sacra, quia non habebant immediatum respectum ad cultum Dei».
(a Cum rem sensibilem in sacrificio per se oflerri dicant, pa- est ut
hanc materialiter immutandam esse censeant. Verumtamen antecedentem
scholastici atque Aquinas non concedunt. Ceterum de ratione immut.v. er■>
et eius ad oblationem relatione alii aliter disputant, quod hic recensere ongum est. Cf. Josef Pohle, Lehrbuch der Dogmatik. Paderborn, 19ic, III, SiOss^
Thomas Specht, Lehrbuch der Dogmatik. Regensburg. 1912. il. 2'1 ss.

114

Klein

non ad ipsam victimam. Ergo per eas evidenter nullo modo
sacrificatur (‘). Benedictio vero, seu consecratio eucharistica
divinam victimam producit, non mutat, neque ullo modo phy­
sice tangit, quapropter immolatio sensu proprio dici nequit (*).
Si vero aliquis (3) per eam panes materiales in actu trans·
substantiationis physice immutari dicere velit, illos in Eucha­
ristia oblata directe, seu vere sacrificalia appellare nefas
est (4). Si ergo interpretatio recentioruni ad sacrificium eucharisticum applicata evidenter falsa esse demonstratur, cogitatio
Aquinatis alia esse debet.
2. Omnes mirari solent(5) ambiguitatem locutionis. < Qtuin
do circa res oidatas cdiquid fit. sicut quod etc > Iit vere, si

(‘) Hoc Rupprecht, I. c. 85, concedit ; sed rationem sibi reddere non
conatur quomodo ab Aquinate inter « partes sacrae actionis sacrificalis >
recenseri videantur.
(’) Etiam S. Thomas in S. Eucharistia Christum solum improprie im­
molari docet; cf. 5*. th., HI, 83, 1.
(3) Cf. Lepin, I. c. 722. Theologis ibi citatis accenseantur Kramp, 1. c. 60:
et Rupprecht. I. c. 85.
(4) Kramp, I. c. actum oblationis sacrificalis in liturgia romana inci­
pere dicit ab offertorio, et paulatim evolvi, p. 70 et 80 ; et quum dona ma
terialia, panem et vinum, tum dona consecrata, id est, Christum passum,
munera vere sacrificalia esse quae Deo offerantur, p. 60, illa inchoativa,
haec definitiva, p. 80, quoniam in orationibus liturgicis panis et vinum non
aliter atque ipse Dominus offerri dicantur sine ulla restrictione, p. 61. —
Verumtamen restrictiones in oratione sollemni credo recte omitti, ubi, propter
spiritualitatem actus proprie sacrificalis omnibus notam, per se intellegantur.
Illam interpretationem nulli theologo umquam in mentem venisse opinor,
antequam recententioribus temporibus asserere coeperint res sensibiles in
sacrificio per se Deo offerri. Deinde perpendatur oportet num logice fieri
possit, ut duo obiecta omnino diversa successive vere sacrificaliter offeran­
tur, et tamen duos actus oblationis non constituant, quoniam actus natura
liter numerantur secundum obiecta intenta. Certum vero est ab Aquinatis
cogitatione illam interpretationem alienam esse. Hic : 1) S. Eucharistiae ra­
tionem sacrificii ex eo solum vindicat quod passionem Domini repraesentat
5. th.. IU, 73, 4, ad 3 ; 79, 7 c : — 2) eam offerri docet in consecratione:
S. th.. Ill, 82, 10c et ad 1 ; — 3) panem et vinum tantum abest ut oblata
vere sacrificalia consideret, ut eis solum rationem signorum tribuat : *S th.,
Ill, 73, 6c ; — 4) actum sacrificalem in se spiritualem habet, propter quod
fieri nunquam potuit, ut res materiales eius obiecta directa esse censeret.
C) Lepin, l. c. 193.

De distinctione oblatorum secundum Aquin atA'

jjv

auctor dicere voluit per immolationem materialem rem obla
tam sacrificium fieri, verbis minus aptis vix uti potuit Verum
tamen, si textum recte inspicias, non legitur «sacrificia
proprie fiunt», vel similiter, sed «dicuntur» neque
legitur « per hoc quod circa rem oblatam aliquid
fit», sed «quando aliquid fit». Haec bene notanda
sunt. Quando est particula temporalis, et circumstantiam in
ducit qua existente aliquid succedat. In textu actiones quae
exempli causa citantur, — occidere et comburere animalia,
frangere, comedere et benedicere panes oblatos, — non cau
sae esse asseruntur ut res oblata sacrificium fiat, sed sunt
circumstantiae quibus praesentibus, vel quibus visis, res obla­
tae sacrificia dicantur, seu indicentur, vel censeantur. Non
de causis essendi agitur, sed de causis cognoscendi et digno­
scendi sacrificii. Illae actiones immolationis non faciunt, sed
ostendunt sacrificium; atque, secundum mentem scholastico­
rum, logice non sunt proprie actiones, sed solum externa
signa, seu formae expressivae in quibus immolatio spiritualiter facienda extrinsecus ostendatur Nam ipsum sacrificium
illi in se actum spiritualem indicant, uti dictum est.
Medii aevi theologi non quaerebant quid externorum sa­
crificium faceret, vel constitueret, sed quid eorum sacrificium
significaret et ostenderet (*)· Nam omne formaliter constituti­
vum eius ab internis repetebant, quod externa sibi per mo­
dum materiae assumeret, ut in iis ageretur et significaretur
Neque unquam illi proprietatem specificativam alicuius rei in
materia reponebant, quippe quod omne ens actu constituatur
et specilicctur per internam formam (2b
Quoad s. Eucharistiam, omnes illi theologi (3) et speciatim S. Thomas (4) profitebantur sacrificium proprie fieri in
consecratione per oblationem passionis Domini. De hoc nihil

(’) 0'. ///., Il, II, 85. 2: < Olatio sacrificii fit ad significandum. Signi
ficat autem sacrificium quod offertur exterius, interius spirituale sacrificium
quo anima se ipsam offert Deo ». Cf. C. Gent. Ill, 120.
(’) 6*. ///., HI, 74, 4: « Determinatio cuiuslibet rei in esse actuali est
per eius formam ».
(’) Lopin, I. c. 129 ss.
(«) .V. /A , ΙΠ. 73. 4, ad 3; 82, 10. Cf. Lepin, I. c. 205 ss

116

Klein

dubitabatur. De ritu vero, in quo Christi immolatio euchari­
stica significaretur, et oblatio ut sacrificalis ostenderetur, opi­
niones aliquando variabant. Antiquiores illius aetatis theologi
pleriquef1) eam repraesentatam videbant in ritibus commu­
nionis. quando panes consecrati ante distributionem frange­
rentur, quando comederentur et vinum eucharisticum
in ora fidelium effunderetur. Alii pauci (2) etiam in fractione
specierum, quando super calice in tres partes dividerentur,
signum immolationis recognoscebant. Alexander Halensis (3)
denique eam praecipue significatam esse putabat in distincta
consecratione et oblatione calicis, qua sanguis a corpore
quasi separatus existere videretur. Hanc opinionem etiam
Angelicus adoptavit, licet aliquando, sicut doctores anterio­
res. alia quoque signa immolationis allegare non omittat (4).
Ad has opinionum varietates magister in textu evidenter al­
ludit, atque per fractionis, comestionis et benedictionis ritus in
Eucharistia sacrificationem non fieri, sed significari et ostendi
affirmat. Ex hoc etiam intelligitur quare benedicitur ultimo
loco ponatur. Priora duo signa quasi minoris ponderis primo
loco allegantur: et deinde distincta consecratio sanguinis, quae
omnibus aliis signis ab Aquinate praefertur, praecipue enun­
tiatur.
Quod ita de sacrificio eucharistico ex contextu certo co­
gnoscitur. viam aperit, ut etiam ea quae de sacrificio cruento
dicuntur, recte intellegantur. Occisio animalium et combustio
carnium non citantur ut actiones quibus sacrificium in se fiat,
aut quibus in se ab aliis oblatis distinguatur, sed ut signa
quibus in victima sacrificationem fieri conspiciatur. Id quo
oblatio fit sacrificalis, non est quidquam externum, sed inter­
num. quod tamen in externis ritibus directe agitur et signifi-

(’) Lepin, 1. c. 113 ss.
(’) Ex. gratia Ivo Carnotensis et Petrus Lombardos ; cf. Lepin, 1. c.
117 s. et 154.
t3) Lepin, I. c. 166 sq.
(4) In Ep. I ad Cor. XI, lect. 5 : « Est memoriale dominicae passionis
per quam sanguis fuit separatus a corpore ; et ideo in hoc sacramento seor­
sum offertur sanguis a corpore». Item 5. th., Ill, 74, 7, ad 2; 78. 3, ad 2;
80, 12. ad 3; 83, 2, ad 2; C. Gent. IV, 61. Cf. Rupprecht, 1. c. 109 ss.

De distinctione oblatorum secundum Aquinatem

117

catur. Occisio et combustio victimae quae materialiter oblationem externam praeparant, formaliter eam intrinsecus fieri
ostendunt. Ideo, ubi in aliqua re oblata inveniuntur, ibi sacri­
ficium fieri per eas cognoscitur.
Itaque, ut dicta resumam, in illo effato S. Thomas non
docet oblationem sacrificalem fieri per physicam immutatio­
nem rei oblatae, aut in ea sacrificium proprie perfici et specificari, sed rem oblatam ut sacrificatam cognosci per signa
immolationis.

III.

In primo articulo quaestionis 86 S. Thomas, quaerens
an omnes homines ex praecepto ad oblationes faciendas
teneantur, differentiam inter oblata et sacrificium iterum de­
finivit: Respondeo dicendum quod, sicut dictum est, nomen obla­
tionis commune est ad omnes res quae in cultum Dei exhibentur,
ita quod si aliquid exhibeatur in cultum divinum quasi in ali­
quod sacrum quod inde fieri debeat, consumendum, et oblatio est
et sacrificium... Si vero sic exhibeatur ut integrum maneat di­
vino cultui deputandum, vel in usus ministrorum expendendum,
erit oblatio et non sacrificium.
i. Hoc effatum forma simile est priori, sed sententia ab
eo differt. In illo sacrificium cognosci et ab oblatis distingu
dicitur per signa immolationis; hic ipsa natura sacrificii et
interna eius ab oblatis differentia considerantur. Atque in eo
vis ponitur quod res oblata, ut sacrificium fiat, in se mutetur,
quod desinat esse quod erat, ut sacrum esse incipiat. Haec
mutatio sacrificalis evidenter declaratur: ci) per oppositionem
sacrificii ad oblata quae integra manent, et integra ad
finem suum destinantur; — b) per locutionem sacrum quod
inde fieri debeat, — qua rei oblatae ab uno statu essendi
ad alterum transitus exprimitur; — c) denique per verbum
consumendi, quod secundum contextum certe aliquam alteratio nem significat, qua res oblata suum esse proprium
amittat et ad aliud producendum applicetur. Hoc novum
quod producitur, sacrum vocatur, id est, aliquid quod :mme-

Πδ'

K Je iri

diatum respectum ad cultum Dei iinôet, seu sacrificium, uti
dictum est.

2. Quaeritur igitur qualem mutationem sacrificalem rei
oblatae magister intellegat. — lam illos theologos qui in
priore effato immolationem physicam proprietatem distinctivam et specificativam sacrificii appellari affirmant, hic eandem
ideam expressam videre, per se intellegitur. Utrumque dictum
eandem sententiam habere volunt, et unum per alterum ex­
plicari (9· Verbum consumendi materialiter accipiunt, sub­
jicientes ei vel significationem immutandi, vel destruendi, quia
in materiali immutatione, vel etiam destructione rei oblatae
sacrificium conficiatur, — vel significationem perficiendi, quia
per sublimationem materiae res oblata in altiorem statum
essendi transferatur. Utrique autem in immolatione rem sen­
sibilem oblatam dicunt Deo sacram fieri, et tradi in signum
internae hominis ad Deum consecrationis et oblationis.
Verumtamen utrumque effatum idem dicere admitti ne­
quit: neque per hoc probatur quod in initio posterioris lector
expresse ad prius reiicitur: sicut dictum est. Per hoc solum
in memoriam revocatur nomen oblationis sacrificiis et oblatis
commune esse, et nihil amplius. Et certe inde non infertur
per ea quae sequantur, eadem repeti quae antea dicta sint.
Hoc a priori haud probabile est, quoniam cum concisa bre­
vitate magistri non congruit ut duobus locis quasi continuatis
bis idem exponat. Et profecto scopus eius in utroque verbo
diversus est. In priore quaeritur quomodo sacrificium ab obla­
tis dignoscatur, in posteriore quid utraque sint in se: in illo
agitur de externa cognoscibilitate, hic ipsa natura utriusque
indicatur.
lam naturam sacrificii per immutationem physicam rei

(’) Lepin, hoc cum priore effato comparans, dicit une nouvelle défini­
tion, différente dans la forme, niais au fond de portée semblable, 1. c. 195 ;
au fond la nouvelle définition revient à la précédente, en la particularisant,
et en la précisant; 1. c. 207. Et Kramp sententiam prioris arbitratur verbis
paululum differentibus iterum exprimi. Si sententia textus dubia esset, secun­
dum quaestionem 85 ad quam lector expresse reiicitur, explicari deberet ; sed
in se omnino clara est; 1. c. 35.

De distinctione oblatorum secundum Aquinatem

oblatae, id est, per accidens quoddam externum et materiale
determinari a cogitatione scholasticorum abhorret qui omne
esse et omnem specificationem rei ab internis repetebant,
sicut dictum est, et maxime ab Aquinatis sententia alienissimum est, quippe qui sacrificium in se actum spiritualem esse
doceat.

3. Deinde per illam interpretationem differentia inter sacrificium et oblata tollitur. S. Thomam. cum illud elicitive.
haec imperative a religione procedere asserat, evidenter di­
stinctionem essentialem sustentare supra ostendi. Illud in se
opus spirituale est; haec in se materialia sunt: atque eorum
relatio ad Deum diversa est secundum rationem suae naturae.
Quoniam hanc distinctionem Aquinatis non vidit, Kramp eum
docere arbitratur utraque eiusdem naturae esse, atque uni­
cam differentiam eorum in modo oblationis consistere (’ .
Haec ex praemissis recentiorum recte inferuntur, sed cum
propositionibus magistri non concordant, uti supra ostensum
est. Si vero ad istam circumstantiam accidentalem tota diffe­
rentia reducatur, ad quid tantum iactatur singularis excel­
lentia sacrificii. — quippe quod plenissima expressio internae
adorationis, — actus perfectissimus, sublimissimus, solemtiissi­
mus, summus actus cultus Dei, — et exercitium fundamentale
et centrale religionis, — pretiosius quam oratio omnisque actus
pietatis esse dicatur (2), — ad quid, inquam, tanta iactantia.
si sacrificium cuilibet oblationi in actus natura, fine et signifi­
catione par idemque existit. et tota eius proprietas ad aliquos
ritus et caeremonias pertinet? Parturiunt montes...
Excellentia religiosi exercitii certe ex ipsius actus sancti­
tate et fine operis determinanda est. Et maxime sub hac ra­
tione sacrificium, prout a recentioribus adstruitur. a simplici
oblatione nihil differt. Actus in se materialis manet, et solum
indirecte ad Deum dirigitur sicut in oblatis. Quomodocumque
res materialis immutatur, et quomodocumque offertur, hoc

(’) Kramp, 1. c. 20.
(a) Ita de sacrificio in genere loquitur Nicolaus Gihr. Paî ΑΛ .VrsAy/rr
dogmaiisch, liiurgisch und aszetisch erklârt, Freiburg i Br.. 1897. Mi

120

Klein

rei materialis essentiale est ut solum per externam relatio­
nem ad Deum ordinetur, et solum per externam denomina­
tionem sanctificetur, et solum indirecte Deo tradatur. Quodsi
supra hos limites naturales elevanda, et in se sanctificanda,
et proprie Deo consecranda est, suum esse proprium mate­
riale amittat, et spiritualis naturae fiat necesse est (’).
Ceterum etiam simpliciter oblata nihil prohibet ne in
Deo colendo phj’sice immutentur. Hoc in oleo clare conspi­
citur quo lampades coram Sanctissimo nutriuntur, vel in ce­
reis qui, devotionis causa accensi, materialiter dissolvuntur.
Imo incensa, quae in antiquo templo insigne sacrificium con­
stituebant, in nostris Ecclesiis cremata oblatio esse censentur,
licet in utroque casu eadem immutatio physica inveniatur.
Haec igitur per se proprietas specifica oblationis sacrificalis
esse nequit. Respondebunt forsitan immutationem physicam
non materialiter, sed formaliter intelligendam esse, quatenus
per auctoritatem quae sacrificia instituerit, ad hoc ordinata
sit (2). Verumtamen institutio illa auctoritativa. si de sacrificio
in genere agitur, maxime dubia est. Et si quando per aucto­
ritatem competentem res oblata in sacrificio immolari iuberetur. per hoc proprie actus in se non determinaretur, quo­
niam illa causa externa est quae eius naturam nihil mutaret.
S. Thomas certe in natura sacrificii definienda illam institu­
tionem omnino neglegit, ut in solas causas internas inquirat.
Et recte quidem, quoniam actus ab internis specificetur ne­
cesse est (3).

4. Illa mutatio sacrificalis rei oblatae qualis intelligenda
sit, e termino actus eliciti religionis eruendum est, quo S. Tho-

f) 5. th., I, II, 102, c: «Nulla res potest agere ultra suam speciem ».
(2) « Haec eadem mutatio rei oblatae, quatenus fit ex institutione di­
vina et ad divinam excellentiam significandam, consecratio dicitur, quia ut
sic est quid sacrum ; unde per eam sacratur, seu sacra efficitur res illa quae
sic mutatur»; Suarez, Opera omnia, Paris, 1856, XXI, 615. Cf. Ferdinandus
Al. Stentrup, S. I., Sokriologia, Oeniponte, 1889, 225 ss.
(3) 5. th., II, II, 99, 2 : «Species cuiuslibet rei praecipue attenditur se­
cundum rationem formalem ipsius, non autem secundum materiam vel subiectum.

De distinctione oblatorum >ecundum Aqt, r ater

inam naturam sacrificii definivisse supra ostendi Qui
cum directe a facultate spirituali fiat, atque directe in finem
spiritualem dirigatur, in se spiritualis est, atque materialia
quae in eum assumuntur, spiritualem naturam participarA
Hoc non physice, sed moraliter fit, atque eiusmodi est t
externa iam non secundum suum esse materiale, sed ut me­
rae formae repraesentativae considerentur, in quibus spiritus
vivat et operetur. Ideo res sensibilis non per se sacrificatur
Recte S. Gregorius Magnus·’ in lege etiam 'per carnale sacri­
ficium, inquit, quid aliud populus nisi devotionem sui cordis
immolabat i (*).
Obiectum directum sacrificii ipse homo est
et dono materiali solum ratio formae, seu signi congruit in
quo ille se offerat (2). Atque omnia quae circa formam ma
»-(*) In Ezech., I. 2, hom. 9; Opera omnia, Venetiis, 1744, t. 1, coi. 1*0
Cf. S. Augustinum, De Civ. Dei, 1. 10, c. 5 ; Migne, PL. 41, 282.
.(’) Hinc cum Aquinatis propositionibus non convenit quod communiter
docent donum materiale symbolice loco hominis sacrificari, — cf. p. 110, no­
tam 4 — et praesertim in sacrificio propitiatorio victimam symbolice poenas
luere quas homo meruerit; cf. Franzelin, 1. c. 291 ss; Stentrup, 1. c. 220ss:
Pohle, l.c. 322; Gihr, l.c. 10 ; Specht, l.c. 290, et alii. — Rupprecht, 1. c. 87
concedit illam interpretationem communiter acceptam apud S. Thomam non
inveniri, saltem non directe. Sed eam indirecte derivare arbitratur ex illo
dicto : Per occisionem animalium significatur destructio peccatorum, et çuod
homines erant digni occisione pro peccatis suis, ac si illa animalia loco eorum
acciderentur ad significandam expiationem peccatorum ; S. th., I, II. 102, ad 5.
Per hoc Aquinatem docere asserit hominem per vicariam expiationem culpa
liberari. — Verumtamen, sicut ex thesi articuli citati, et quinta objectione
ad quam respondit, apparet, magister solum «convenientem rationem» affert
cur animalia occisa et non viva offerantur, licet Deus sit auctor vitae. Et
prima eius ratio est, « quod etiam in usum hominis animalia veniunt occisa
et per ignem decocta, ut fiant apta humano esui » ; haec in omni sacrificio
cruento valet. Secunda, quae supra citata est, ad expiatorium spectat, et
ea est quod homo peccator, in occisione animalium, finem in sacrificio in­
tentum quae est destructio peccati, et confessionem pro delicto suo se morte
dignum esse, ostendat. Sed in particula «ac si > cum coniunctivo irreali
occiderentur ad significandam satis declaratur victimam non vere
loco hominis occidi, sed hunc in symbolo victimae se ipsum occidere. ut
suam contritionem et expiandae culpae voluntatem manifestet. Itaque de solo
ritu et eius significatione agitur, quales intentiones et affectus animi in eo
exprimantur. Quomodo in se expiatio fiat nihil insinuatur, nisi quod home
se reum cognoscat et remissionem delicti a divina misericordia petat. Cete­
rum ne verba magistri ex contextu sententiarum eius avulsa considerentur.
Antonianum. — An. XU.

<3

122

K leiii

terialem fiunt, non per se efficiuntur, sed mera signa eorum
reputantur quae spiritus in iis agat et ostendat. Utrum inter
ea donum externum etiam physice immutetur necne, ad es­
sentiam sacrificii nihil pertinet, sed quaestio ritualis est. Ve­
teris Legis sacrificia generatim de facto etiam materialiter
immolabantur, licet de panibus propositionis (’), et de uno
ex duobus hircis in die expiationis pro peccatis populi obla­
tis (2), necnon de sacrificio Melchisedech (3) recte dubitari
queat, an vere physice immolata esse dicenda sint (4). In
mj’sterio eucharistico vero victima divina certe non vere im­
molatur, seu immutatur, sed solum in signis immolationis
offertur. Sed per hoc quod res materialis cum homine vere
unum moraliter obiectum oblationis efficitur, vere in se sanc­
tificatur, et vere et proprie Deo donatur, — in se, inquam,
sed per spiritum qui in ea se Deo offert. Nam secundarium
elementum alicuius entis id quod est principale, sequitur, et
sicut ab eo naturam, ita etiam dignitatem et finem moralem
participat.
Per hanc mutationem moralem doni sensibilis sacrificium

sed semper ante oculos habeatur oportet actum sacrificalem in se spiritualem
esse, et rem sensibilem solum signum haberi. — Ideo etiam haud recte do­
num externum munus honorarium appellant quod Deo offeratur : Scheeben,
1. c. 394 ; Kramp, 1. c. 24 ; Nicolaus Gihr, Die hl. Sakramente der katholischen Kirche, Freiburg i. Br., 1902, 1, 582. Per istam locutionem rei sensi­
bili quoddam esse proprium materiale attribui videtur quod ei ut mero signo
non convenit Ad eam probandam aliquando ipsius Aquinatis auctoritas ad­
hibetur qui in 5. Μ., II, II, 85, 1, quaerens an oblatio sacrificii in lege na­
turae posita sit, affirmat : Ex rationali natura procedit quod homo quibusdam
sensibilibus rebus utatur, offerens eas Deo in signum debitae subtectionis et
honoris, secundum similitudinem eorum qui dominis suis aliqua offerunt in
recognitionem dominii. Hoc autem pertinet ad ius naturale.
Sed similitudo
sacrificium offerentium cum iis qui dominos suos per honoraria colunt, ne
plus aequo extendatur. S. Thomas aequalitatem in eo solum videt quod
utrique rationali natura duce superioris excellentiam recognoscant, atque in­
ternae reverentiae actus per rerum sensibilium oblationem ostendant. De
interna vero actuum et donorum natura ibi nihil asseritur.
(’) Lev. 24, 5 ss.
(’) Lev. 16, 6 ss.
(3) Gen. 14, 18ss.
(4) Quomodo etiam in istis sacrificiis immolationem vere factam esse
defendant, videsis Franzelin, I. c. 295; Stentrup, 1. c. 231 sq.

J)e distinctione oblatorum secundum Αςυ natem

;23

externum intrinsecus et essentialiter ab oblatis differt Haec
enim moraliter integra manent, licet aliquando in Deo colendo
physice destruantur, uti dictum est. Nam in iis esse materiale
in se intenditur, et in se ad Deum colendum extrinsecus ap­
plicatur, quoniam finis operis materialis ad effectum ducitur
ut per eum finis Deum colentis extrinsecus obtineatur. Itaque
ipsum esse materiale eorum medium est quo Deus coliturVirtus religionis opus materiale imperat, ut per hoc actus
cultus spiritualis exprimatur et ostendatur.
Hanc internam differentiam qua sacrificium externum spe­
cifice ab oblatione distinguitur, supra ad brevem formulam
reduxi, ut hanc rem et signum indirectum, illud so­
lum signum directum divini cultus esse dicerem.
5. Si denique quaeritur quid causaliter actum sacrificalem
ab actu oblationis distinguat, hoc evidenter penes voluntatem
agentis est, qui, supposita materia idonea, eandem rem sen­
sibilem vel ad sacrificium, vel ad simplicem oblationem appli­
care potest. Ita facile intellegitur quomodo incensum crema­
tum in ritu mosaico sacrificium fuerit, in christiano vero sim­
plex oblatio sit. Ipsius hominis est determinare utrum inter­
num actum reverentiae Dei extrinsecus mediate per rem et
actum materiales, an immediate in signis rei et actus mate­
rialium ostendere velit Hanc libertatem naturalem hominis
per auctoritatem divinam aliquando restringi posse, per se
intellegitur. Ideo postquam in ss· Eucharistia Dominus divi­
nissimum sacrificium instituit, sacrificia materialia hodie com­
muniter illicita esse putantur. Immo S. Thomas thesim gene­
ralem defendit, circumcidi et alias caeremonias —
mosaicas, ad quas etiam sacrificia pertinent. — observare
post passionem Christi peccatum mortale esse,
quoniam, cum illa in se protestationes fidei in Christum ven­
turum fuerint, postquam Dominus venit, eorum observatio
quasi fidei negationem importet i1). Verumtamen etiam post
passionem Salvatoris Apostoli legem caeremonialem obser­
varunt, et sacrificia materialia in templo obtulerunt (*
\ Hoc
(’) 3*. th., 1, II, 103, 4.
(·) Aci. 2, 46 ; 3, 1 ss ; 5, 13 ; 11, 8 ; 16, 3 ; 18, 18; 21, 21 ss.

Γ7

124

Klein

factum iam S. Hieronymi et S. Augustini ingenia torque­
bat (’). Sed de eo hic agendum non est.
Quod mihi in animo erat, ostendisse videor. S. Thomani
inter sacrificia et oblata distinctionem essentialem statuere,
atque ipsum actum sacrificalem externum in se spiritualem
iudicare; quapropter veritati historicae non congruere quod
recentiores theologi suas opiniones cum eius auctoritate tueri
conentur.

P. Damiaxls Klein, () 1< M.

(’) VideS. Augustini. Epistolam adS. Hieronymum, Aligne, PL. 41, 282.

QUID DOCEAT S. SCRIPTURA
utriusque Testamenti de indole historica
narrationis de paradiso et lapsu, Gen. 2-3.

Hisce praesertim temporibus permulta quae indolem hi­
storicam libri Genesis et imprimis priorum capitum respiciunt
tum in commentariis libri Genesis tum in inquisitionibus specia­
libus ab adversariis et defensoribus indolis historicae eiusdem
libri conscripta sunt, ita ut primo aspectu superfluum videretur
rem denuo quovis modo tractandam suscipere. Auctores com­
plures (*), qui praesertim de 2. et 3. cap Genesis agunt, mul­
tum insistunt in iis, quae historia religionum comparativa docet,
seu a. V. in iis narrationibus vel doctrinis similibus, quae apud
alios populos hac de re inveniuntur. Alii (2) tractantes de in­
dole historica trium priorum capitum Genesis argumentum
generatim ex indole et forma historica libri Genesis, ex pecu­
liari trium priorum capitum inter se et cum sequentibus ca­
pitibus nexu, ex multiplici testimonio Scripturarum tum Ve­
teris tum Novi Testamenti, ex unanimi fere sanctorum Patrum
sententia ac traditional! sensu, quem ab israelitico etiam po­
pulo transmissum semper tenuit Ecclesia, desumunt. Ipsa Pont.

(’) V. g. inter catholicos: Joseph Feldmann, Paradies und Shndenfdd
(Alttestam. Abhandlungen, herausgegeben von Joh. Nikel. 4. Band). Munster
i. W. 1913. — Joh. Nikel, Dcr geschichtliche Charakter z>on Gen. 1-3 (iiAde­
nauer 5/tidien, III, 1-75), Wien 1909. — K. Fruhstorfer, Die Paradieses-Sindt.
Linz a. D. 1929.
(’) L. Méchineau S. J., L’historicité des trois premiers chapitres de Ï&
Genèse, Rome 1910. — Giov. Giac. Cereseto, Storicitd dei primi tre cap: deiid
Genesi, Genova 1914. — M. Sales Ο. P., La Sacra Bibbia. I! Vecchio Testa­
mento, vol. I. Genesi-Esodo-Levitico, Torino 1919, 57-59. — A. Bea S. J..
De Pentateucho
*
(Institutiones bibit eae, II. 1), Romae 1933, 160· 167.