Let stores auUnti^oes de/ ficat Kamôti Uull (Pou), 236-237. Oltfrr, ff. Uaffpteriu Colorma (Idem), 237 *239. d'/huMart, Λ Λί., Cate Ά !>: d’Areu/j 'Idem), 2'f't — Wernz, /·. X. l/idal, /'., lut cusomcum, Torn. IV (Witches,, 219 242. Gariori, C., p.nct.,r.dio-. Caoonicum (Idem), 242 *243 — /fdiiler, Ji., Ooulieht-s uod menscblfche·, unveriaderi< he *, uwd vcrinderfiches Kirdien ' (Kurtecheid), 243-245. —Stharnagi, /I., Katholischca Eherccbt (W. ches .245. — Gcriter, Th., Ius religiosorum (I^cdwolor/), 246, — Pruquazi, /., lut iuterrntionalc publicum, Vol I (Idem), 246 *248, — L^ngo, C.-ScherUfo, G., Storla del Diritto Romano (Witches,, 246 249, Wüul, M., 7 amrnuz-Llturgien (Kldnbans), 250 *251. — Martiam, La philosophie de k oature (Baudouxj, 251-252, Petl/auf,f, E., Cati>mpetentes admittuntur invitanturque. Qui ex collaboratoribus articulum notabilem contulerint, Pe »,//dici integrum annum, in quo editus fuerit, gratis accipient, bitjpef .7//- q.;oq:.<; exemplaria proprii laboris. Ma.uscripta in Periodicum inurenda, libri recensendi, Pe­ riodica a-: mutuo da it et generatim ea quae directionem tan­ gunt mittenda witAlla J)irtzwnt d/M'Antonianum. Roma 24, Via >.'i8 vero administrationem respiciunt, mittantur Ali Amrnw.drazu/TU dtll'Antonianum sub praedicta directione. De dono Deo in sacrificio offerendo Multa quidem de sacrificio scripta sunt multumque per haec quatuor saecula theologi sudaverunt ut eius notionem eluci­ darent; sed fructus laborum magnitudini correspondes haud videntur. Nullum aliud doctrinae theologicae forsitan habeatur caput, quod cum tanta industria tractatum sit nullumque in­ venio, de quo tantae dissensiones inter theologos existant totque incertae opiniones ab uno ad alterum tradantur. Cuius rei causam eam esse arbitror, quod antiquorum vias reliquimus, non quo eorum auctoritas neglecta sit vel dicta oblivioni data sint; sed quae illi excogitaverunt quaeque scriptis man­ daverunt. ea alii aliter interpretantur, ut suis quisque opinio­ nibus ea accommodet Hac de causa nominatim de dono Deo in sacrificio offerendo secundum ea praeprimis quae S Au­ gustinus et S. Thomas, antiquorum principes, intellexerint, denuo tractari haud supervacaneum esse censeo, ut ex dis­ sensionibus via ad veritatem aperiatur. I. Sacrificium generatim oblationem rei Deo factam esse inter omnes constat cui illud Catechismi Romani concordat Omnis sacri/icii vis in eo est, ut offeratur J) Atque \erbum offerendi ibi sensu proprio intelligi nemo negat; hoc enim proprium sacrificii esse censetur, ut res oblata vere et imme­ diate Deo donetur. Donationis sacrificalis autem, prout est actus virtutis religionis, finis est. ut Dei excellentia honoretur lam quaeritur quomodo creatura creatori quidquam dono dare possit. Etenim recte S Thomas, doni notionem explicans. ( ) Calechisinus Ko>h . II, 4 69. Antonianum. — An XI. 9 DESCLEE & c.1 EDITORI PONTIFICI — ROMA PIAZZA QRAZIOL.I A ANTHIPHONALE ROMANO-SERAPHICUM Pro a Sacra Rituum Congregatione recognitum et approbatum» atque auctoritate Rmi P. Bonaventurae Marrant, totius Ordinis Fratrum Mi­ norum Ministri Generalis, editum. — Un vol. in-8°(20l/t X 13 cent.) de 1346 pages. (N° 834) hows diurnis Sciolto..................................................................... tulto L. 27 — Legatura dorso in pelle Zigrino nero, con cordom, piani in tela nera, taglio rosso . » » 27 — GRADGALE ROMANO-SERAPHICUM Continens Missas Proprias Ordinis Fratum Minorum ad normam Gradualis Editionis Vaticanae. Editum sollicitudine Rmi P. Bonaventurae Marrani totius Ordinis FF. Minorum Ministri Generalis. — Editio III. Un vol. in-8° di pag. iv-l 70........................................ netto L. 7___ METODO COMPLETO Di CANTO GREGORIANO Con un Appendice per i! Canto Ambrosiano secondo la Scuola di Solesmes per il R. P. D. Oregorio M. Suôol, O S. B., Monaco di Monserrato. — (N° 718). Un vol. in-8° di pag. vtn-220 ......................................... L. 6 — PRINCIPI TRADIZIONALI D’ESECUZIONE DEL CANTO GREGORIANO secondo la Scuola di Solesmes del Rev. D. Teodoro Laroche, Curato di Souain. — Traduzione e note del Rev. D. Luigi Salamina. — (N° 794). Un vol. in-18°, χνι-328 .................................................................... L. 6 — VERSO IL SACER DO ZIO Esposizione analitica delle cerimonie dell’Ordinazione Con pre/azione di Mons. Baiiefol — Traduzione del Sac. Dott. Silverio Mattei. (N« 607) Un vol, in-18° di pag. xxxn-223 . L. 4,50 Pane, 2. Aprilis 1936 Annus XL ANTONIANUM PERIODICUM PH I LOS OPII ICO-TH EOLOÜIC LM TRIMESTRE EDITUM CURA Professorum Athenaei Antoniani de Urbe i N i >Kx P. Damianus Klein, O. F. M rificio offerendo 117-134 P. Felicissimus Tlnivella, O. F. M. — De impossibili sapientiae adeptione in philosophia pagana iuxta Collationes in Hexaemeron S. Bonaventurae (€0111111110110) 135-186 P. Franclscus-M. Henquinet xander de Halés et de Richard Rufus 187-218 Miscellanea. P. Theodoricus Varghi, ■ ·-·;.· Bibliographia. a S. Thotn r, ô. P Bibliotheca Franciscana Scholastica Medii Aevi, Tom. IX et XI (Simonis), 224-227. — Perk, J., Synopsis latina quattuor Evangeliorum (Trepat), 227 — Steinmann, A., Die Briefe an die Thessalonicher und Galater (Idem), 228. — lacono, V , II Battesimo nella dottrina di S. Paolo (Idem), 228-229. — Poppe, E., Entretiens sa­ cerdotaux (Heerincks), 229-230. — Facchinelli, V., L’anima di Pio X (Idem), 230. — Lekeux, M., Sainteté et bonne volonté (Idem), 230-231. — de Planches, D., L’appel à l’union (Idem), 231. — Bernardino da Siena, Le prediche volgari (Cantini), 281-233. — Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum historica, Vol. XVII (Oliger), 234-235 — Radonic, P., Die Klosterreform in Venedig (Idem), 235. — IPibnart, A., Le grand poème bonaventurien sur les sept Paroles du Christ en Croix (Idem), 236. — Avinyo, J., DIRKCTIO Κ’Γ AIJMIN1STHATIO ROMA (24) VIA MBRULANA, 124 y i « * ac»» Les bores autèntiques del Beat Raniôn Llull (Pou), 236-237. _ Oliger, L., B. Marghérita Colonna (Idem), 237-239. — d’Afichtari, A. AL, Catastini d’Arezzo (Idem), 239. — Wertix, F. X.-Vidal, Ius canonicum, Tom. IV (Wilches), 239-242. — Sartori, C., En­ chiridion Canonicum (Idem), 242-243. — Edssler, E., Gôttliches und menschliches, unveranderliches und verânderliches Kirchenrecht (Kurtscheid), 243-245. — Scharnagl, A., Katholisches Eherecht (Wilches), 245. — Gerster, Th., Ius religiosorum (Ledwolorz), 246. — Pasquazi, L, lus internationale publicum, Vol. I (Idem), 246-248. — Longo, C.-Scherillo, G., Storia del Diritto Romano (Wilches), 248-249. — IVilzel, AL, Tammuz-Liturgien (Kleinbans), 250-251. — Afaritain, J., La philosophie de la nature (Baudoux), 251-252. Peillaube, E., Caractère et personalité (Idem), 253. — DesgripPes, G., Études sur Pascal (Idem), 253-254 ..................................... 223-254 Chronica. Conspectus bibliographicus: Vetus Testamentum (Kleinbans), 255-268. — Gradus academici, 268 ..................................................................... Elenchus librorum ad nos missorum........................................................... 255-268 269-276 ANTONIANUM quater in anno prodit fasciculis paginarum circa 120. Pretium annuae subscriptionis in Italia est lib. ital. 25, extra Italiam lib. ital. 35 praevie solvendae. Pretium singulorum voluminum annualium iam editorum est ubique lib. ital. 35; insuper accedunt expensae postales. Fasciculi singuli non venduntur separatim. Singulorum vero articulorum pauca quaedam exemplaria disponibilia sunt. Libri et extracta in nostro Periodico recensenda in duplici exemplari mittantur. Collaborators nostri Periodici omnes Lectores Ordinis alii­ que competentes admittuntur invitanturque. Qui ex collaboratoribus articulum notabilem contulerint, Pe· riodici integrum annum, in quo editus fuerit, gratis accipient, insuper viginti quinque exemplaria proprii laboris. Manuscripta in Periodicum inserenda, libri recensendi, Pe­ riodica quae mutuo dantur, et generatim ea quae directionem tan­ gunt, mittenda sunt Alia Direzione MI'Antonianum, Roma 24, Via Merulana 124; quae vero administrationem respiciunt, mittantur Ali' Amministrazione MI'Antonianum sub praedicta directione. De dono Deo in sacrificio offerendo Multa quidem de sacrificio scripta sunt multumque per haec quatuor saecula theologi sudaverunt, ut eius notionem eluci­ darent ; sed fructus laborum magnitudini correspondere haud videntur. Nullum aliud doctrinae theologicae forsitan habeatur caput, quod cum tanta industria tractatum sit, nullumque in­ venio, de quo tantae dissensiones inter theologos existant totque incertae opiniones ab uno ad alterum tradantur. Cuius rei causam eam esse arbitror, quod antiquorum vias reliquimus, non quo eorum auctoritas neglecta sit vel dicta oblivioni data sint; sed quae illi excogitaverunt quaeque scriptis man­ daverunt, ea alii aliter interpretantur, ut suis quisque opinio­ nibus ea accommodet. Hac de causa nominatim de dono Deo in sacrificio offerendo secundum ea praeprimis quae S- Au­ gustinus et S. Thomas, antiquorum principes, intellexerint, denuo tractari haud supervacaneum esse censeo, ut ex dis­ sensionibus via ad veritatem aperiatur. I. Sacrificium generatim oblationem rei Deo laetam esse inter omnes constat; cui illud Catechismi Romani concordat Omnis sacrificii vis in eo est, ut offeratur (l). Atque verbum offerendi ibi sensu proprio intelligi nemo negat; hoc enim proprium sacrificii esse censetur, ut res oblata vere et imme­ diate Deo donetur. Donationis sacrificalis autem, prout est actus virtutis religionis, finis est, ut Dei excellentia honoretur. lam quaeritur quomodo creatura creatori quidquam dono dare possit. Etenim recte S. Thomas, doni notionem explicans. (:) Catechismus Rom , II, 4, 69. Antonianum. — Ad. XI. a 118 Klein Donum. impiit, antequam detur, est tantum donantis j sed post­ quam datur, est eius eut datur (’). Quod si nd sacrificium ap­ plicatur, res Deo offerenda ea sit oportet, i. ut solius hominis sit propria; et 2. ut ab homine ad Deum ordinari possit. Quapropter inquirendum est de qua re haec vere dici < picant. i. Ut Investigatio via et ratione procedat, principia de rerum erratarum ad Deum et ad hominem relationibus paucis verbis praemittantur oportet (*). Dominium seu possessio, qui termini iuridice idem signifi­ cant, in eo consistit, ut quis aliquid in potestatem habeat: habere enim dicimur id quo libere possumus uti vel frut\ ut vo­ lumus (*). Huic potestati libere rei utendae vel /ruendae per proprietatis ius illud additur, ut praeter possessorem alius quilibet ab ea exercenda excludatur. In nostra quaestione omnes tres termini promiscue usurpari possunt. Deinde do­ minio correspondet necessitas, ut res possessa domini sit, eique serviat, iuxta illud magistri: Dicitur esse suum alicuius quod ad ipsum ordinatur (*). lam Deus qui omnia creavit, omnium dominus est, nihilque existit, neque cogitari potest, quod ipsius non sit. Verum tamen non omnia eodem modo ad eum ordinantur, sed unum­ quodque secundum naturam quam a creatore accepit. I lomo qui spiritu praeditus est, ad eum directe tendit, ut in summo bono et vero perficiatur et quiescat; cetera vero, quae ad materiam pertinent, directe ad hominem tendunt, ut per eum indirecte ad creatorem referantur. Etenim intra ordinem quo relationes creaturarum transcendentes ad Deum, eiusque tura ad omnia creata statuuntur, alius intrainundialis, ut ita dicam, ordo existit quo homo omnium inferioris conditionis rerum dominus constituitur, atque omnia quae ratione carent, ei di' •ecte submissa sunt, ut in ipso perficiantur et per ipsum in lirecte creatori serviant. Ita Bona venti ira: Quia homo natus d in Deum tendere immediate, ideo omnis creatura irrationalis (') 5, th., 1, 38, 2, ad 3, (') Cf. Max Ten Hompel, Das Opfcr ali SilbsthinRabe uud seine ideate 'rwirklichtitq! iut Opfer Christi, Freiburg I. hr., 1920, 23 km, P) S. th., I, 38, 1, (4) S. th., I, 21, J, ad 3, Dr dono l)»u h» ilfi< lo ll'V ) Secundo dicendum est Nulla res visibilis directe et per se ad l )eum ordinari potest, Etenim per naturam tuam omnes intra fines intramundiales continentur, atque ad hnrm transcendentem directe attingendum media proportionata non habent Vires quibus praeditae sunt, ad materiam pertinent, et in materiam tantum operantur. Quapropter ne ad homini» quidem spiritum nisi per corpus cum anima substantialiter coniunctum ordinari queunt Etenim Maturor irr 394; »t diet. 16, a «p» i, p 401 (·) X M,, I, II, ‘H, 4, ad 3; cf, Ibidtm 109, 5, acio offerendo i'ti donari posse. Vcrumtamen, si quo modo res visibili» cum spiritu ita uniatur, ut suum proprium esse amittat, atque unem vere totum cum spiritu constituens, eius esse spiritualis quo­ dam modo particeps fiat, in se. sed per spiritum vere et pro­ prie creatori dono dari potest. Etenim partem principalem totius ea quae ad principalem ordinetur, sequatur necesse est quoniam cum ea unum esse specificum habet. Ita, exempli gratia, etiam corpus hominis cum anima unum totum sub­ stantiale faciens, si illa se ipsam Domino offert, indirecte, sed vere et proprie ei offertur et dono datur. Itaque totus homo vere donum creatori offerendum fieri potest, et anima in se et per se, et corpus in se. sed per animam. 1 lactenus per analysim notionis doni generatim definitum est quid vere et proprie Deo in sacrificio offerri possit. Ad similitudinem exempli in fine expositi via patet, qua quaestio specialis de sacrificiis materialibus interpretandis recte sol­ vatur. Ex historia enim constat omnes fere gentes Deo vel diis aliquando sacrificia externa obtulisse, et multas ad hoc usque tempus ea offerre. Et praesertim Veteris Testamenti instituta non solum monent, ut homines animos suos Domino voveant, sed etiam sacrificia externa animalium, vegetabilium et anorganicarum rerum offerri iubent, eorum ritus determi­ nant, atque sua quibusque tempora definiunt. Ut hoc factum rationabiliter explicarent, praesertim post Concilium Tridentinum theologi plurimum laboraverunt et adhuc laborant, quia, ut opinor, viam modo indicatam, quam antiqui sequebantur, reliquerunt. Primo igitur videndum est quomodo illi visibilia sacrificia interpretati sint. II. • i. — Omnium primus S. Augustinus, sacrificiorum mate­ rialium rationem exquirens, in libro de Chitat/ Dei celeber­ rimam thesi m statuit : Sacrificium visibile invisibi/h saerhh:: sacramentum, id est, sacrum signum est (l), quam paulo post sic iteravit: Illud quod ab omnibus appellatur sacri'i,rxm. si- C) De Civ, Dei, 1. 10, c. 5; Migne, P. L. 41 122 Klein gnum veri sacrificii esi Etsi verbis formulae aliquantulum in terse differant, sensu posterior cum priore perfecte concordat. Qui commentarium illum sine ira et studio legerit, dubitare nequit, quin auctor actus devotionis et amoris quibus homo se ipsum Deo voveat, verum sacrificium consideret eique exter­ num ritum addi putet, ut visibile fiat. Hanc partem externam vocat illud quod ab omnibus appellatur sacrificium, quoniam vulgus, in exterioribus rerum inhaerescens, aliter atque usus theologicus secundariis elementis quae sensus movent, prin­ cipalium nomen imponere solet. Inquirendum igitur est quid sacramentum et signum significent. a) Inter latinos ea proprie sacramenta vocabantur, quae graeci mysteria nominabant, id est, ritus occulti, in quibus gentiles ad deorum cultum divina repraesentabant. Deinde idem nomen ad earundem sollemnitatum singula elementa, ut sunt caeremoniae, actiones, verba et alia, transferebatur. Sum­ mopere tamen notandum est omnia illa quae in mysteriis extrinsecus agebantur, non materialiter considerata esse, sed merae formae, figurae, similitudines, symbola, signa, — omnia ista nomina apud scriptores leguntur —, esse putabantur quo­ rum tota realitas in eo consisteret, ut spiritualia in se conti­ nerent, et sensibus et usui hominum repraesentarent. Itaque logice spectata, non proprie res dicenda erant, sed potius symbola obiectiva, in quibus realitates invisibiles osten­ derentur. Ita inter gentiles. Ut monumenta antiqua litteraria testantur, eadem voca­ bula deinde ex consuetudine vulgari etiam in usum Ecclesiae transierunt, atque a patribus et theologis usurpata sunt, ut ritus quibus facta redemptionis commemorantur et repraesen­ tantur, et speciatim instituta quibus gratiae Salvatoris cum fidelibus communicantur, congruenter denominarent. Omnia ista mysteria seu sacramenta vocabantur, cum hodie nomen sacramenti uni generi eorum reservare consuevimus; atque rituum externorum rationem eam esse censebatur, ut spiri­ tualia significarent et exprimerent (’).*(*) I (*) Odo Casei, Theologische Revue, 1925, 41 ss.; Jahrbuch fur Liturgiewissenschafl, 1926, 113 ss. De dono Deo in sacrificio offerendo ; 1« Itaque in thesi S. Augustini sacramentum dicit ritum my­ sticum, spirituale quoddam in se continentem et ostentantem atque signum vocari potest symbolum obiectivum, ideo ir.stitutum, ut in eo interna realitas sacra oculis hominum sublidatur et sensibiliter agatur. Animalia igitur ceteraque materialia a veteribus oblata, iuxta S. Doctorem, per se sacrificia non erant sed solum symbola in quibus sacrificium spirituale conspidebatur, neque directe et per se creatori dono dabantur, sed per spiritum qui in iis se immolabat. Hoc modo illud ineptum fugiebat, ne quid rei sensibilis directe et per se ad Deum ordinaretur ; simulque actum internum et opus externum ad unum vere totum coniungebat, quod una donatione offerretur. Ita quidquid religiosi est, principaliter intrinsecus per devotae mentis oblationem agitur, sed res et ritus exteriores, quamvis in se materiales, per interna esse sacrificii participes fiunt, ut secundarie, sed vere ad actum religionis pertineant. fi) Hanc interpretationem suam Hipponensis aliquando per comparationem sacrificii cum oratione illustravit Oratio externa a mentali eo differt, quod in ea affectus animi externis verbis exprimuntur. Haec verba, quamquam « ab omnibus > oratio appellantur, per se vere oratio non sunt sed veram orationem quae in animo agitur, extrinsecus manifestant Lo­ gice spectata, non sunt res, sed tantum signa, in quibus vera realitas. id est, affectivus mentis ad Deum motus, audibilis redditur et ostenditur. Quod de oratione dicitur, idem, iuxta S. Augustinum, de sacrificio dicatur oportet Sacrificia visibilia enim ita esse signa internorum. ait, sicut verba sanantia sunt signa rerum. Unde, ut probet illa soli Deo offerri debere, hanc colligit conclusionem: Quocirca sicut orantes atque /an­ dantes ad cum dirigimus significantes voces, cui res ipsas in corde quas signi/icamus, ita sacrificantes non alteri visibile sa­ crificium offerendum esse noverimus quam illi cui in cordibus nostris invisibile sacrificium nos ipsi esse debemus (’). Per hanc comparationem mens S. Doctoris optime apparet Res religiosas proprie vocat ea quae in corde aguntur. Ea quae extrinsecus sensibus subiiciuntur, sunt tantum(*) (*) De Civ. Dei, 1. 10, c. 19; Migne, P. L. 41, 297. Klein voces, signa quae sonant, et sonando res internas ostendunt. Hoc quoad orationem evidenter patet. Quis verbis sonantibus precum quidquam esse proprii tribuat? Idem ergo, concludit, de sacrificio dicendum esse. Quid enim sunt aliud quaeque cor­ poralia sacramenta nisi quaedam quasi verla visililia (’). c) Hoc supposito denique, veterum sacrificia materialia a calumniis vindicans, ostendit illos in re sacrificii nobiscum convenire, in signis differre. Quod al antiquis patriius talia sacrificia facta sunt in victimis pecorum, — quae nunc Dei po­ pulus legit, non facit, — (non) aliud intelligendnm est nisi relus illis eas res fuisse significatas quae nunc aguntur in nolis ad hoc, ut inhaereamus Deo et ad eundem finem proximo consula­ mus (2). — Nullo tempore quisquam Deo placuit nisi per fi­ dem et caritatem. Quae cumin nobis aguntur spirituali sacri­ ficio cordis in fide Christi lesu, eadem illi et spiritualiter faciebant et visibiliter ostendebant in victimis pecorum cum fide Christi venturi. Quapropter idem sacrificium Deo offere­ bant, quod nos offerimus; sed simul formis externis illud ex­ primebant quae, postquam Christus passus est et resurrexit, iam mutatae sunt p). 2. — Postea quae S. Augustinus ad sacrificia visibilia in­ terpretanda proposuerat, ea S. Thomas fideliter secutus est, et secundum scholasticorum dicendi rationem expolivit, et ter­ minis logicis clarius definivit. a) Sacrificium visibile secundum S. Doctorem non est quidquam singulare in opere religionis, quod ex se solo expli­ cetur oporteat (4), sed ad genus illorum sensibilium, scilicet verborum, gestuum vel actionum pertinet, quibus homo quasi signis utitur, ut per ea interna sua exprimat, atque mentem in exercitio religionis iuvet (5). Ex eadem necessitate psycho­ logica ortum (6), eosdem fines spectat quos ceteri actus externi (') Contra Faustum, 1. 19, c. 16; Ed. Maur. toni. 8, coi. 321. (’) De Civ. Dei, 1. 10, c. 5; Migne, P. L. 41, 282. P) Cf. C. Faustum, 1. 19. c. 16. (4) C. Gent., Ill, 120, auctor inter alia, inquit, quae ad latriam perti­ nent, singulare videtur esse sacrificium ; - verum singulare non ratione signi, sed propter significatum. P) S. th., II, II, 81, 7. (6) Λ th.. II, Π, 83, 1. De dono Deo in sacrificio offerendo I» divini cultus; quapropter eandem rationem logicam quam illi habeat necesse est. A notione generica igitur investigatio incipienda est, ut recte intellegatur quid divus Thomas speciatim de sacrificio visibili eiusque ad invisibile relatione co gitaverit, quoniam genus facilius comprehenditur, et quidquid de esse generis affirmatur, de qualibet specie eius affirmetur necesse est. Actibus externis Aquinas esse religiosum, quamvis par­ ticipatum, tamen verum attribuit. Quia per interiores actus directe in Deum tendimus, ideo interioribus actibus proprie Deum colimus : sed tamen et exteriores actus ad cultum Dei pertinent, in quantum per eiusmodi actus mens nostra elevatur in Deum (’). Sed quoniam exteriores actus id solum faciunt, ut interiores ad finem suum attingendum iuvent, totum eorum esse ad hos ordinatur. Religio habet interiores actus quasi principales et per Îsc ad religionem pertinentes ; exteriores vero actus quasi secun­ darios et ad interiores ordinatos (’). Hoc maxime notandum est, quoniam intima quaestionis tangit. Principale, et secundarium quod ad illud ordinatur, logice hoc proprium habent, ut unum totum constituant: quapropter etiam unum esse specificum habeant necesse est, quod a principali detur et a secundario recipiatur. Itaque si quod opus religionis extrinsecus agitur, ab interno seiungi nequit ; neque duae res, neque duo actus seorsum existunt; sed internum elementum et externum ita inter se uniuntur, ut unam rem et unum actum faciant qui ab interno determinatur et per externum completur. — unum opus in quo, secundum antiquorum loquendi usum, illud res. hoc obiectivum rei signum appellentur oportet. Qua­ propter hoc solum indirecte per illud rationem actus religiosi habet et a Deo acceptatur. Etenim: exteriora exhibentur Deo tamquam signa quaedam interiorum et spiritualium operum quae per se Deus acceptat (3). b) Secundum haec principia generalia, magistrum Hip­ ponensem secutus. Angelicus visibilis sacrificii rationem deft- (') C. Gent., Ill, 119. (a) 5. th., II, II, 81, 7. (3) 5. th., II, II, SI, 7, ad 2. ■■K ' îjggjf ^Br, ■P K» KJ K< M ; 126 nivit: Oblatio sacrificii, inquit, fit act significandum (’). Hoc nequaquam de sacrificio simpliciter dici putaveris. Etenim oblatio sacrificii per se fit ad divinam excellentiam honorandam. In illo articulo agitur de sacrificio externo, quod vere offertur ad significandum. Haec eius unica ratio est et solus finis. Si vero in hoc eius esse et finis terminantur, necessario colligitur per se illud nihil sacrificii constituere, nec rem oblatam eius esse vere donum, nec ritum vere donationem, sed utrumque esse solum signum, quod, ut res fiat, ab interno actu esse rei et donationis recipere debeat. Hanc mentem magistri esse clare ex iis patet quae de notione generica supra dicta sunt, et ex eo confirmatur, quod ibidem rationem sacrificii visibilis ipse speciatim per comparationem cum oratione externa illustravit eodem modo et iisdem fere verbis ac S. Augustinum hoc fecisse supra demonstratum est. c) His suppositis denique Aquinas suam thesim statuit. Significat sacrificium, quod offertur exterius, interius spirituale sacrificium quo anima se ipsam offert Deo (2) ; et iterum : Exte­ rius sacrificium repraesentativum est interioris veri sacrificii, secundum quod mens humana se ipsam Deo offert {fi). Ex ipsis terminis apparet quam sincere Augustini thesim secutus sit. Itaque, ut ad initium quaestionis revertamur, secundum Augustinum et Thomam, veteres animalia aliasque res visi­ biles vere creatori dono dabant, non directe et per se, sed per donum spirituale, — non ut dona materialia, sed ut symbola visibilia in quibus unica victima quae per se Deo placet, sci­ licet mens humana se ipsam offerens visibiliter immolabatur, ita ut exteriora et interiora unam rem oblatam, unum actum donationis, unum sacrificium facerent. Huius interpretationis laudes praecipuae hae sunt : i. Sa­ crificium visibile ab iis quae cum eo cohaerent, non separatur, sed cum toto genere actuum religionis externorum coniunctum consideratur et rationabiliter explicatur; — 2. Ea quae intrin­ secus aguntur, et ea quae extrinsecus videntur, unum opus religionis constituunt, quia in unum esse coalescunt ; — 3. Ex-(*) (*) S th., Il, II, 85, 2. (’) L. c. (3) C. Genl., III, 120. I Klein r De dono Deo in sacrificio offerendo 127 terna vere Deo donantur, quia ab internis assumpta apta fiunt, ut ad eum ordinentur: — 4. Natura spiritualis actus religiosi perfecte servatur, quia materialia solum indirecte ad eum cooperantur. III. Post Concilium Tridentinum theologi qui in visibilis sa­ crificii rationem inquisierunt, a trita via antiquorum decesse­ runt. Thesis quidem S. Augustini et S. Thomae aliaque eorum dicta ubique citantur, sed formulis servatis aliquando signifi­ cationes tribuuntur quae ab illorum mente alienae sunt. Disces­ sus autem inde coepisse inihi videtur, quod, sacrificium visibile e nexu aliorum actuum religionis externorum eiusdem generis solventes, atque factum singulare et sui generis esse repu­ tantes, eius specimen victimas Veteris Testamenti esse vole­ bant. Huic alius error accessit, ut rem sensibilem offerendam loco hominis substitui et pro eo offerri plerique putarent qua re exteriorum momentum praeter modum auctum est Hinc denique notionem signi per antiquos celebratam ab ordine obiectivo et logico ad subiectivum et psychologicum transferre necesse fuit. i. — Itaque rem sensibilem per se Deo offerri et ex possesionc humana in mancipium divinum verti (*) dicunt Hunc actum externum vero symbolice indicare mentem humanam simul intrinsecus se ipsam Deo offerre et consecrare; qua­ propter de la Taille eum rem et signum vocat, — rem. quia iam secundum se rationem rei, id est verae donationis rei externae habeat, et signum, quia simul internae rei oblationem insinuet (2). Per haec in sacrificium duplicitas quaedam introducitur, quam veteres ignorabant. Etenim duae vere res offerendae distinguuntur, visibilis et invisibilis, et duae vere donatio­ nes, externa et interna. Utraeque vero uniri dicuntur per voluntatem agentis qua elementum externum ad internum in­ sinuandum et testificandum ordinetur. Utrumque enim necessa(*) Mauritius de la Taille, S. J., Myskrita* fidei, Parisiis 1921, 10. (’) De la Taille, 1. c. 9. 130 Klein sit, unumque esse specificum habeat oportet. Verum horum neutrum de sacrificio quale a recentioribus intellegitur, vere praedicari potest. Totum dicitur respectu partium (*), — de quarum numero hic essentiales et intégrales considerandae sunt. lam exteriora et interiora essentialiter uniri non posse, ex eo clare patet, quod neque illis notio materiae, neque his notio formae con­ venit, quoniam utraque in se complete constituta esse repu­ tantur. Duas vere res et duas vere donationes in unam es­ sentialiter rem, et unam donationem coalescere in terminis repugnat. Quodsi interna sui offerendi voluntas etiam a recen­ tioribus aliquando externi operis forma vocatur (2), hoc vere dici nequit. Etenim forma id appellatur quod per se ipsum facit rem esse in actu f). Atqui opus externum, cum vere rei do­ natio esse reputetur, per se in actu est, atque nihil ab inter­ nis ad suum esse completum recipit, sed solum ad ea testifi­ canda subjective ordinatur, ut infra dicetur. De la Taille quidem utrumque elementum, inquit, concurrit ad integrandum verum sacrificium (4). — Verumtamen partium integralium notio eis non congruit, quoniam partes intégrales quae unum totum faciant, eiusdem naturae sint necesse est. Elementum externum vero prout ab eo construitur est simplicitur materiale, et internum spirituale; quomodo haec ad unum totum integrandum concurrant, nemo ratione intelligit. Unionem elementorum fieri dicunt per intentionem agentis. Eodem actu is qui offert, intendit et donum visibile Deo dare, et significare internam mentis oblationem fieri. Hoc qui con­ struunt, videant quomodo sibi non sit certamen cum illa lege logica: Idem actus numero secundum quod semel egreditur ab agente, non ordinatur nisi ad unum finem proximum a quo ha­ bet speciem (5), Intentio donandi exteriora et intentio indicandi interiora vere duos actus distinctos constituunt, quoniam nu­ mero actus distinguuntur per obiecta. Verum supposita illa (’) S. th., I, 8, 2, ad 3. (a) Cf. loannes Bapt. Franzelin, S. I., Tractatus de ss. Eucharistiae sa­ cramento et sacrificio, Romae 1868, 290, 294, 296 etc.; B. Bartmann, I. c. 34!. (3) Λ th., I, 76, 7. (4) L. c. 7. (5) 5. th., I, II, 1, 3, ad 3. Dc dono Deo in «acrificto offerendo 131 constructione, cum intentio significandae internae oblationis subiective ab agente ad esse logice completum externi de­ menti adiungatur, hoc nihil realiter in se recipit, nihil de­ terminatur, nihil mutatur, sed tantum subiectivam quandam similitudinis relationem ad illud consequitur, ut, si velis, ea quae extrinsecus existunt et aguntur, cum. Card. Franzelin actionem symbolicam appelles (’). Quidquid est, exteriora et interiora ad unum totum fa­ ciendum non coniunguntur, neque unum esse habent; sed utraque suum esse specificum proprium habent, illa per finem rei materialis in se et per se donandae, haec per mentis of­ ferendae voluntatem. Illa relatio subiectiva vero neque priorum naturam materialem mutat, neque posteriora realiter attingit. Quae ita construuntur, ea unum sacrificium, unum actum vir­ tutis religionis vocari, rectae rationi non probatur. c} Denique, notionem suam sacrificii visibilis construentes, internae mentis oblationi recentiores nomen sacrificii proprie dicti negant. Per se parum refert utrum internum sacrificium et externum duae species eiusdem generis appellentur, an. priore excluso, posteriori soli proprie nomen reservetur. Sed quoniam opinionem suam etiam per auctoritatem antiquorum firmare co­ nantur, hoc iniuste fieri ostendatur oportet, ne discidium quod inter priorum et posteriorum theoremata existit, dissimuletur. S. Thomas duplex sacrificium (2), internum et externum distinguit, et hoc in duo dividit, quare tria genera recte re­ censentur. i) Sacrificium internum, quo homo mentem devotam Deo offert. 2) Sacrificium externum illorum actuum quibus res visibiles Deo offeruntur, ut eius excellentia honoretur. 3) Sa­ crificium externum illos actus exteriores comprehendens, qui non ex religione procedunt, sed, ad alias virtutes pertinentes, indirecte ad Deum honorandum ordinantur, ut si quis opera caritatis exerceat, ut Deo honorem praestet. Tertium genus aliquando ab Augustino, qui sacrificium immediate actum virtutis amoris esse censebat, vere sacrificium nominabatur (3). Sed cum S. Thoma, qui sacrificium mediate (’) L. c. 291 etc. (2) 5. th., II, II, 85, 4. (3) De Civ. Dei, 1. 10, c. 5-6; Migne, P.L. 41, 282 s. ί 32 Klein ex amore oriri, immediate vero a virtute religionis procedere recte docet (’), hodie ab omnibus tenetur illi nomen sacrificii improprie attribui. — Secundi generis actus vere sacrificia vocantur, quia non habent ex alio laudem nisi quia Jiunt propter reverentiam divinam (a). — Denique primum genus improprie sacrificium recentiores appellari volunt, (piam opinionem etiam antiquis attribuere audent. Verumtamen, sicut Augustinus internam mentis oblatio­ nem verum sacrificium nominavit, ut ab illo distingueretur quod ab omnibus sacrificium appellatur. ita Thomas eam vocat verum sacrificium (3), et principale sacrificium (4), verum, id est, non unum ex veris, sed illud quod per se est verum, quia in eo res ea offertur quam per se Deus acceptat, et cuius res externae in sacrificio visibili solum formae repraesentativae existant; — et principale, quia oblata materialia ad illud or­ dinentur necesse est, ut per illud rationem sacrificii et actus religiosi consequantur, ut supra dictum est. Quod ita lauda­ tur, id ab iisdem theologis improprie sacrificium nominari quis credat? — maxime cum per comparationem sacrificii cum ora­ tione illi mentem suam evidenter ostenderint. Interna mentis ad Deum elevatio, quam etiam S. Augustinus et S. Thomas veram et principalem orationem habent, nomen orationis cer­ tissime sensu proprio tenet. Quodsi igitur illi easdem relatio­ nes logicas quae inter externam orationem et internam existant, etiam inter externum sacrificium et internum vigere affirmant, uti supra dictum est, recte colligitur etiam internae mentis oblationi nomen sacrificii sensu proprio ab iis attributum esse. De Ia Taille quidem affirmat: Quia veritas quae excludit fictionem accedit sacrificio ex elemento invisibili. inde fit, ut ali' quando apud Augustinum aliosque post eum veteres theologos verum sacrificium audiat internum... Quia autem proprietas accedit sacrificio ex elemento visibili, inde fit, ut apud recentiores verum sacrificium audiat externum (5). Auctor inter veritatem* (*) (’) 5. th., Il, II, 82, 2, ad 1. (’) S. th., II, II, 85, 3. (3) C. Gent., Ill, 120. (*) S. th., Π, II, 85, 3, ad 2; 85, 4. (5) L. c. 7s.; cf. Franzelin, 1. c. 303; S. Bellarniimis, De sacuficio Eucharistiae, I. 5, c. 2. De dono Deo in taenfaio et proprietatem distinguens. illam m tcllegit Antiquos igitur ordinem m spectasse ait. M nihil quod extrinsecus ageret d Deum aestiman Ace­ rent, nisi in spiritu ct veritate ageretur. Vcrumtam *r hoc plenum erroris est. Etenim antiqui, et praesertim S. ThomM vere de ordine logico loquuntur, et interiora verum sacrificum nominant, quia directe et per se donum Deo oblatum sint. cum exteriora solum per illa creatori offerantur, ut dictum est. et principale sacrificium nominant, non quia dono invisibili potiisimum absolvatur sacrificium (’), sed quia tota ratio sacnfid: in actu mentis insit, unde in signa externa derivetur Haec enim relatio logica inter principale et ea quae ad principale ordinantur, existit, ut haec ab illo esse specificum consequan­ tur. Inde patet vere logicam proprietatem sacrifiai ab filis in­ terno actui attributam esse. I loc confirmatur per illud quod supra discussum est, obla­ tionem sacrificii externi fieri ad significandum. Etenim ex hoc colligitur externum directe et per se sacrificium non esse, quoniam huius finis proprius qui speciem determinat, is est ut Deus honoretur, — sed solum symbolum esse quod ab in­ ternis rationem sacrificii in se suscipiat et sensibus reprae­ sentet. Si vero esse sacrificii ab interno actu solo derivatur, hic per se vere sacrificium sit necesse est ; etenim nemo dat quod non habeat. \d opinionem suam roborandum recentiores maxime se­ quentem S. Thomae sententiam invocare consueverunt Sicrifida proprie dicuntur, quando circa res oblatas ahqsad fit. sicut quod animalia occidebantur ct camburebant ur. quod fwcs frangitur, comeditur et benedicitur. Et hoc ipsum nomen tuim sacrificium dicitur ex hoc quod homo facit aliquid sacrum Oblatio autem directe dicitur. cum Deo aliquid offertur etiamsi nihil circa ipsum fiat, sicut dicuntur offerri denarii td panes in altaricirca quos nihil fit. Unde omne sacrificium est oeiafic. sed non convertitur (2). — His verbis cl. B. Bartmann S Themam omnia sacrificia et cruenta et incruenta considerantem. (’) De la Taille, I. c. 7. (·) 5. th., II, II, 85, 3, ad 3. /Ίν/οημηνηι. — An. XI. 134 Klein ait, generalem notionem sacrificii statuisse (’). Sed cl. auctor erravit, et errant quotquot per ea recentiorum opinionem: actum internum per magistrum improprie sacrificium vocari, confirmatam vident, quoniam contextum neglegunt. Etenim in tota illa quaestione 85 agitur de actibus quibus a/iquae res ex­ ternae Deo offeruntur, et in art. 3 speciatim de sacrificiorum oblationibus externis, an ad determinatam aliquam virtutem pertineant; atque ad tertium, obiectioni factae multa Deo of­ ferri quae unius determinatae virtutis non essent, respondens, magister id unum spectat, ut oblationes externas, primitias et decimas consideret, et quae ex iis proprie sacrificia nominanda sint, definiat. Itaque per illam determinationem sacrificii pro­ prium esse, ut circa rem oblatam aliquid fiat, a genere sa­ crificiorum non excluditur interna mentis oblatio, de qua ibi nullo modo quaeritur, sed solum norma statuitur secundum quam de oblatis externis indicetur, quid eorum ad ge­ nus sacrificii pertineat, et quid directe oblatio nominetur. Illud proprie igitur opponitur solum oblatis externis circa quae nihil pit. Ceteroquin valde mirum esset, si in art. 3. ad tertium, nomen proprie dicti sacrificii illi actui auctor negaret, quem in eodem articulo ad secundum vocavit sacrificium principale, et in articulo 4. iterum sacrificium primum et principale. Tale vitium magistro logicae artis peritissimo et pondera verborum dili­ genter examinanti contigisse nemo est qui cum ratione credat. *** Haec hactenus. Examinatis iis quae recentiores de sacri­ ficio visibili excogitarunt, et cum interpretatione antiquorum collatis, facere non possum, quin hanc illis et certitudine prin­ cipiorum et elegantia conclusionum et facilitate intellectus plurimum praestare arbitrer, atque hanc solam cum iis quae in prima parte de dono Deo offerendo generatim discussa sunt, vere convenire. Itaque ea restauretur oportet ; quo facto etiam disputationes quae de actione sacrificali plurimae factae sunt et fiunt, facile finem habebunt, et ad interpretandum au­ gustissimum Novi Testamenti sacrificium plurimum lucis ad­ veniet. P. Damianus Klein, O. F. M. (’) L. c. 339. Ob imeii wieft in » iuxta “ W» in tawon " 1 Boimta (Con/tnua/to) Caput II. De primo ad sapientiam gressu seu de Scientiis philosophicis Art. I Partitio philosophiae, in < Coll, in Hexaemeron-». Ad Coll, in Hexaemeron unice spectantes, statim a phi­ losophiae divisione incipere possemus. Cum vero logice omnis divisio definitionem praesupponat. consequenter primo quid philosophia sit ad Seraphici mentem revocabimus. Hoc facien­ tes nolumus quaestionem movere de philosophiae independentia eiusve formali distinctione a theologia (*) ; pro momento tales controversias resolutas supponimus, primam sensu ne­ gativo, alteram positive theoretice, negative practice. De caetero quaestiones illae, quatenus in Coll, in Hexaemeron illu­ strantur, a tractatione nostra lumen accipient. In Bonaventurae operibus plures definitiones sive scientiae sive philosophiae reperies. Aliquando agens de definitione scientiae — sensu philosophico acceptae, — illam aristotelicam praebet : < Omne enim quod scitur... necessarium est in se sine mutabilitate, et certum est ipsi scienti. Tunc enim (’) Pro controversia de hac re legatur E. Gilson, I. c. 91 ss. et 462 s.. etiam P. Mandonnet, O. P., 1. c. 55 ss.