COLLECTANEA
SACRAE CONGREGATIONIS DE RELIGIOSIS
-------------------- ----------------- 1------------------

ENCHIRIDION
DE STATIBUS PERFECTIONIS
1

DOCUMENTA ECCLESIAE SODALIBUS
INSTITUENDIS

OFFICIUM LIBRI CATHOLICI

- ROMAE 1949 -

CATHOLIC BOOK AGENCY

PIAZZA PONTE SANT'ANGELO, N. 28

PROOEMIUM

Quanta vis instituto religiosae vitae insit quantusque valor pro
Ecclesiae sanctae Dei incremento ac decore, omnes ferme historiae
ecclesiasticae paginae testes sunt. Itaque nil mirum, si Christi in ter­
ris Vicarii, Romani Pontifices, statum religiosum ab omnibus in ho­
nore habendum esse iterum atque iterum edixerint.1
Qui quidem honor solidis virtutum evangelicarum fundamentis
numquam caruit, etsi quandoque iis caruisse visus fuerit; id enim
minime intimae huiuscemodi instituti naturae, sed externis tantum
rerum vicissitudinibus tribuendum esse gestarum rerum scriptores
optimi denuntiant.
lam vero, huic quoque rei testimonio est praesens opus novum,
quod Instituendis sodalibus Consilium seu Commissio, huius Sacrae
Religiosorum Congregationis in sinu nuperrime constituta, confi­
ciendum et edendum curavit.
Porro, nova haec documentorum collectio eorum in commodum
prodit, quibus de iuvenibus religiosis sodalibus cura quocumque
modo incumbit: ideoque illa omnia continet, e tota consiliorum
evangelicorum vestigia sectantium coetuum historia excerpta, quae
aut scitu necessaria aut cognitu utilia aestimata sunt.
Velut igitur quaedam auri fodina praesertim ab educatoribus
pretiosum aestimabitur hoc opus, ex quo magna cum claritate elu­
cent divina religiosae vocationis celsitudo, Summorum Pontificum
erga huiusmodi vitae genus benevolentia, eorumque laus non inter­
missa, amor insuper vere singularis, quibus Udem religiosorum so­
dalium instituta prosecuti sunt, quorum sese et patres et benefacto­
res et protectores et gubernatores et vindices et emendatores et con­
solatores atque fautores esse, tamquam gloriae regni coelestis quod
‘ Cfr. can. 487 ciusquc fontes.

vi

Prooemium

est Ecclesia, promotores, constanter fassi sunt talesque se revera non
semel probarunt et ostenderunt.
Minime autem diffidimus, idem opus cum gaudio et laetitia non
solum a magistris novitiorum et magistris spiritus qua thesaurum
acceptum iri, verum etiam a superioribus qua promptuarium, a scien­
tiarum vero professoribus qua repertorium, a iuvenibus ipsis qua pa­
bulum, a religiosis denique omnibus sodalibus qua sanctae incita­
mentum aemulationis. His enimvero singulis opus utilitatem prae­
bebit, quia in eius paginis cogitata Matris Ecclesiae eiusque consilia
et vota legent. Studiosi insuper, praesentis libri gratia, eximentur
quam saepissime a consultandis magnis collectionum voluminibus,
quae nec semper facile prae manibus habere possunt.
Apostolicae Sedis Conciliorumque tam oecumenicorum quam
particularium documenta heic collecta, religiosorum tantum iuvenum
educationem atque instructionem respiciunt; neque de aliis rebus,
nisi de illis quae ad eorundem iuvenum institutionem quodammodo
pertineant, in iis seligendis ratio habita fuit. Immo, plura consulto
omissa sunt, utpote quae iam in Enchiridion Clericorum 1 sacrorum
alumnis destinato aut in Sylloge 2 missionaries spectante invenian­
tur, aut denique ad provinciam competentiae huius Sacrae Religio­
sorum Congregationis haud pertineant,3 vel tandem, ob nimiam do­
cumentorum particularitatem praxim potius quam normam reseran­
tium, minime inserenda censerentur. Insuper, ne opus amplitudine
gravaretur, pedes a documentis Ordinum Institutorumque femineo­
rum propriis sicce retulimus, ea etiam ratione, quia tractatio eorun­
dem aliam expostulare videbatur methodum. Eadem fere necessitate
ab intento, Regulas quoque, principaliores saltem, necnon dicta
scriptaque a Patribus Scriptoribusve Ecclesiae exhibendi, recessi­
mus. Peculiari tamen, e contrario, cum amore documenta quaesivi­
mus, quae Orientalium in Christo Fratrum disciplinam respicerent;
sed, cum Ecclesia Orientis sat sui iuris semper fuerit floridis simam­
que atque adamussim ordinatam ac descriptam monachalem vitam
continuerit, haud multa invenire potuimus.
Documenta generatim non integra retulimus, sed eas tantum eo­
rum partes, quae ad rem magis convenisse viderentur. Studuimus
tamen, in aetate praesertim Codice luris Canonici posteriore, evi1 Ed. a S. C. de Sem. et Stud. Univ., Typis Polyglot. Vat., 1938.
’ Ed. a S. C. de Prop. Fide, Typis Polyglot. Vat., 1939.
‘ V. gr documenta de studiis stricte academias (can. 256, § i).

Prooemium

vu

dentem ob utilitatem spatio non parcere. Hac illae, denique, occur­
rente opportunitate, versionem latinam adiecimus.
In patenti est, non omnia documenta in opere indicata, nisi post
Codicem luris Canonici edita vel ratihabita fuerint, vim legis aut cuius­
dam normae directricis nunc habere; immo eorum quaedam illam vim
nec aliquando habuisse; nam mens in eodem opere conficiendo non
fuit codicem legum constituere, neque doctrinae specimen porrigere,
neque historicum tractatum componere vel monumenta critico quodam
cum apparatu edere, sed tantum normas, decursu saeculorum ab Ec­
clesia de re latas, nunc vero huc illuc divagantes, in unum simul
collectas exhibere, ut utilia ex eis opportune consulenda vel inspi­
cienda praesto essent. Quare is eis valor tribuendus est, quem eadem
suis in fontibus obtinent quemve legitima interpretatio necnon recta
probatorum auctorum sententia eis concedit. Ad valorem igitur obli­
gatorium quod spectat, sententias ferre praetermisimus easque stu­
diosis viris ad normam canonum 6, 22, 23 ferendas reliquimus;
haud pauca tamen ab ipsa hac Sacra Congregatione Religiosis So­
dalibus praeposita in Instructione proxime edenda determinabuntur
Quod autem ad valorem historicum seu documentorum authenticitatem attinet, si quando aliquid adversum sinistrumque repperimus,
statim adnotavimus.
Ordinem in digerendis documentis maluimus stricte chronologicum sequi, utpote cae teris clariorem et simpliciorem atque ab id
genus magnae etiam notae operibus usitatum. Mendis et vitiis ta­
men huiusmodi dispositionis, quae vitari sane non omnia poterant,
consultum est per indices et animadversiones, quorum etiam ope de­
siderata vel facile reperiuntur.
Restat ut opus nostrum Divino illi Magistro consecremus, cuius
consiliis et optatis explendis delecti iuvenes vitam dedicarunt vel de­
dicaturi sunt: quorum etiam amore nos hunc laborem haud iucundum iucunde excepimus.

FONTES

Acta Apostolicae Sedis, vol. I-XL (1909-1948).
Acta et Decreta sacrorum Conciliorum recentium, Collectio Lacensis,
tom. I-VII, Friburgi B., 1870-1890.
Acta Sanctae Sedis, vol. I-XLI (1865-1908).
Benedicti XIV Acta, vol. I-II, Neapoli, 1894.
Bizzarri, Collectanea in usum Secretoriae S. C. Ep. et Reg., Romae, 1885.
Bollario dell’Ordine di S. Giovanni di Dio, Roma, 1905.
Bullarium Canonicorum Regularium Congregationis SS. Salvatoris, pars
I-II, Romae, 1730-1733.
Bullarium Carmelitarum, pars I-TV, Romae, 1715-1768.
Bullarium Casinense, tom. I-II, Venetiis-Tuderti, 1650-1670.
Bullarium Coelestis ac Regalis Ordinis B. V. de Mercede Redemptionis
Captivorum, Barcinone, 1696.
Bullarium Franciscanum, tom. I-VII, Romae, 1759-1904.
Bullarium Lateranense (Can. Reg. Ord. S. Aug. Congr. Salvatoris Lateran),
Romae, 1727.
Bullarium Latino-Hispanicum Ordinis Fratrum Bethlemitarum in Indiis
Occidentalibus, Romae, 1773.
Bullarium Monachorum Nigrorum S. Benedicti Congr. Angliae, Fort-Augusti, 1912.
Bullarium Ordinis Eremitarum S. Augustini, Romae, 1628.
Bullarium Ordinis FF. MM. S. Francisci Capuccinorum, torn. I-X, RomaeOeniponte, 1740-1884.
Bullarium Ordinis FF. Praedicatorum, tom. I-VIII, Romae, 1729-1740.
Bullarium Ordinis S. Hieronymi Congregationis B. Petri de Pisis, Venetiis, 1736.
Bullarium Ordinis SS. Trinitatis Redemptionis Captivorum, pars. I-IH,
Matriti-Pampilonac, 1692-1781.
Bullarium Religionis Scholarum Piarum, Matriti, 1899.
Bullarium Romanum, ed. Taurinen., tom. I-XXIV (440-1740), Augustae
Taurinorum, 1857-1872.
Bullarii Romani continuatio, tom. I-IX (1740-1856), Prati, 1845-1856.
Codex luris Canonici.
Collectanea S. C. de Propaganda Fide, vol. I-II (1622-1906), Romae, 1907.
Collectio Bullarum, Constitutionum, Brevium ac Decretorum omnium ad
Ser. S. Bonav. Collegium in Conv. PP. MM. S. Francisci Conventualium SS. XII Apostolorum de Urbe spectantium, Romae, 1780.
Corpus luris Canonici, ed. Friedberg, pars I-II, Lipsiae, 1879-1881.

X

Fontes - Abbreviationes

Denzinger-Bannwart, Enchiridion symbolorum, definitionum et declara­
tionum de rebus fidei et morum, ed. io, Friburgi B., 1908.
Enchiridion Clericorum, Documenta Ecclesiae sacrorum alumnis instituen­
dis, ed. a S. C. de Sem. et Stud. Univ., Typis Polyglot. Vat., 1938.
Gasparri-Serédi, Codicis luris Canonici Fontes, vol. I-VIII, Romae,
1923-1938.
Institutum Societatis lesu, vol. I, Bullarium et Compendium privilegiorum,
Florentiae, 1892.
Leonis XIII Pontificis Maximi Acta, vol. I-XXIII, Romae, 1881-1905.
Magnum Bullarium Romanum, tom. I-V, Lugduni, 1673.
Mansi, Sacrorum Conciliorum Collectio, tom. I-LIII, Florentiae-ArnhemLeipzig, 1759-1927.
Pii IX Pontificis Maximi Acta, pars I, vol. I-VII (1846-1878).
Pii X Pontificis Maximi Acta, vol. I-V, Romae, 1905-1914.
Preces et Pia Opera indulgentiis ditata, Typis Polyglot. Vat., 1938.
Sylloge praecipuorum documentorum recentium Summorum Pontificum
et S. C. de Prop. Fide necnon aliarum SS. Congr. Rom., ed. a S. C. de
Prop. Fide, Typis Polyglot. Vat., 1939.

ABBREVIATIONES PRAECIPUAE

AAS = Acta Apostolicae Sedis (vol., pag.).
ASS = Acta Sanctae Sedis (vol., pag ).
BM = Magnum Bullarium Romanum (torn., pag.).
Bizzarri = Bizzarri, Collectanea in usum Secret S. C. Ep. et Reg. (pag.).
BR = Bullarium Romanum (vol., pag.).
BRc = Bullarium Romanum, continuatio (vol., pag.).
Bull. Cap. = Bullarium O. FF. MM. S. F. Capuccinorum (tom., pag.).
Bull. Carm. — Bullarium Carmelitarum (tom., pag.).
Bull. Franc. = Bullarium Franciscanum (tom., pag.).
Bull. Praed. — Bullarium O. FF. Praedicatorum (tom., pag.).
Coll. Lacen. = Collectio Lacensis, Acta et Decret ss. Conciliorum re­
centium (tom., col.).
Collect. Prop. Fide = Collectanea S. C. de Propaganda Fide (tom., num ).
Enchir. Cler. = Enchiridion Clericorum (numeri marginales).
Fontes
Gasparri-Serédi, Codicis luris Canonici Fontes (vol., num.).
Mansi — Mansi, Sacrorum Conciliorum Collectio (torn., col.).
MG — Migne, Patrologia Graeca (voi., col.).
ML = Migne, Patrologia Latina (vol., col.).
.Sylloge
Sylloge praecipuorum documentorum etc. (num documenti).

INDEX GENERALIS
PAG

Prooemium.........................................................................................................

v

Fontes....................................................................................................................

Abbreviationes praecipuae...............................................................................

a
X

Index generalis....................................................................................................

XI

Series documentorum hierarchica.................................................................. xxix

Index titulorum....................................................................................................

Ex Sacra Scriptura Novi Foederis:
Matthaeus, XVI, 24..........................................................................
Ad Philippenses, II,5-8.......................................................................
Matthaeus, XIX, 21..........................................................................
Matthaeus, XIX, 11-12........................................................................
Actus Apostolorum, IV, 32................................................................
Matthaeus, VIII, 22..........................................................................
Lucas, IX, 62..........................................................................................
Marcus, X, 29-31...............................................................................
S. Syricius (384-398):
Directa ad decessorem, Epist. decr. ad Himerium Episc. Tar­
raconensem (10 februarii 385)...............................................................

LI
xum

1
2
3
4
5
<5
7
8

9

S. Innocentius I (402-417):
Etsi tibi, Epist. decr. ad Victricum Episc. Rothomagensem
(15 februarii 404)................................................................................................ 10
S. Zosimus (417-418):
Exigit dilectio, Epist. decr. ad Hesychium Episc. Salonitanum
(22 februarii 418).......................................................................................... II

Synodus alia S. Patricii (post a. 450):
Canones...................................................................................................

12

Concilium Oecumenicum Chalcedonense (451):
Canones iuxta Gentianum Hervetum interpretem............................ 13
Canones ex interpretatione Dionysii Exigui...................................... 14
S. Leo I (440-461):
Epistolas fraternitatis, Epist. ad Rusticum Narbonensem Episc.
(a. 458-459).....................................................................................................15

xii

Index generalis

S. Gelasius I (492-496):
Necessaria rerum, Epist. deer, ad universos Episcopos per Lu­
caniam, et Brunos et Siciliam constitutos (11 martii 494) ....
Fragmentum cuiusdam Epistolae decretalis (a. s.).....................
S. Felix IV (526-530):
Laudanda est, Epist. decr. ad Ecclesium Episc. Ravennatem
(a. s.)

NUM.

16
17

.................................
18

S. Gregorius I (590-604):
Decreta (5 iulii 595)......................................................................
19
Quam sit necessarium, Epist. decr. ad Marinianum Episc. Ra­
20
vennatem (aprilis 598)........................................

Honorius I (625-638):
Si semper, Epist. ad Bertulphum Presb. et monasterii Bo21
biensis Abb. (11 ianuarii 628)........................................
Concilium Plenarium Toletanum IV (633):
Capitula.............................................................................................

22

S. Sergius I (687-701):
Ea quae, Epist. ad Aldclmum monasterii Meldunesburgensis
Abb. (a. c. 688)....................................................................................

23

Concilium Quinisextum (in Trullo, 692):
Canones .............................................................................................

24

IOANN ES VI (7OI-7O5):

Salubre nimis, Epist. ad Thomam Acutiani monasterii Abb.
(30 iunii 704)........................................................................................

25

Synodus Cuthberti Archiepiscopi (747) :
Capitula.............................................................................................

26

Concilium Maguntinum (813):
Canones ............................................................................................

27

S. Leo III (795-816):
Apostolicae sedis, Epist. ad Eustasium Cupersani monasterii
Abb. (24 novembris 815).....................................................................

28

Benedictus III (855-858):
Cum romanae, Epist. ap. ad universos Galliarum Episcopos
(7 octobris 855).......................................
29

Synodus Augustana (952) :
Capitula...........................................................................................

30

Nicolaus II (1059-1061):
Canones Concilii Romani a Summo Pontifice promulgati (1059).

31

Concilium Nemausense (Nîmes, 1096):

Canones ..................................
32

k

Index generalis

xiil

Callistus II (1119-1124):
NUMOmnipotenti Deo, Epist. decr. ad Girardum Cassinensis mo­
nasterii Abb. (16 septembris 1123)................................................................ 33

Honorius II (1124-1130):
Religiosis desideriis, Epist. decr. ad Bernhelmum S. Martini
monasterii Abb. (23 mardi 1127)................................................................ 34
Innocentius II (1130-1143):
Piae postulatio, Epist decr. ad Gerhohum Richerspergensis
Ecclesiae Praepositum (8 ianuarii 1142)...................................................... 35

Anastasius IV (1153-1154):
Christianae fidei, Epist. decr. ad Raymundum Magistrum civi­
tatis Hierosolymitanae (21 octobris 1154)................................................ 36
Alexander III (1159-1181):
Vox clamantis, Epist. decr. ad Oderisium S. loannis Abb. (16
i unii 1176)........................................................................................................... 37
Epist. decr. ad universos Abbates Cistercienses per Angliam
constitutos (a. s.).................................................................................................38
Concilium Oecumenicum Lateranense III (1179):
Decreta........................................................................................................... 39
Innocentius III (1198-1216):
Ad tollendas, Epist. decr. ad Canonicos Perusinos (7 martii 1198). 40
Operante divinae, Epist. decr. ad loannem Fratrum S. Trini­
tatis Ministrum (17 decembris 1198)........................................................... 41
Epist. decr. ad Abb. de Flore (11 ianuarii 1199)................................. 42
Epist. decr. ad Abb. de Affligen. et alios (15 maii 1204) ...
43
Inter opera, Epist. decr. ad Guidonem Fratrum Ordinis S. Spi­
ritus Magistrum (19 iunii 1204)...................................................................... 44
Epist. decr. ad Priorem et Conventum Dimoliensem (29 aprilis 1206)................................................................................................................ 45
Ad evellendum, Epist. decr. ad Lucam Burguliensis conventus
Abb. (9 martii 1207)...........................................................................................46
Multotiens audivimus, Epist. decr. ad Episcopos Galiae (17
aprilis 1210)..................................................................................................... 47
Concilium Parisiense (1212):
Statuta..........................................

48

(Innocentius III):
Si diligenti, Epist. decr. ad universos Ordinis Cluniacensis Ab­
bates et Priores (15 martii 1214)...................................................................... 49
Honorius III (1216-1227):
Cum secundum, Epist. decr. ad Ordinem Fratrum Minorum
(22 septembris 1220)...........................................................................................50
Epist. decr. ad Episc. Venetensem (a. s.)........................................... 51
Concilium Oxoniense (1222):
Statuta................................................................................................... ........

XIV

Index generalis

Gregorius IX (1227-1241):
num.
Quia nonnullos, Const, ap. (18 mardi 1231)..................................... 53
Audivimus, Epist. deer, ad Abbates Praemonstratenscs (23
iunii 1232)............................................................................................
54
Behemoth, Epist. deer, ad Abb. Cluniacensem (13 ianuarii 1233).
55
Concilium Biterrense (1233):
Statuta............................................................................................

56

(Gregorius IX):
Non solum, Epist. deer, ad Ordinem Fratrum Minorum (13
iulii 1236)................................................................................................... 57

Innocentius IV (1243-1254):
lustis petentium, Epist. decr. ad Ordinem Fratrum Minorum
(9 Septembris 1246)..................................................................................... 58
Alexander IV (1254-1261):
Convenit, Epist. decr. ad Ordinem Fratrum Minorum (16 octobris 1255)................................................................................................... 59
Licet olim, Epist. decr. ad Reginaldum Episc. Parisiensem (27
iunii 1256)................................................................................................... 60
Exultante spiritu, Epist. decr. ad Ordinem Fratrum Minorum
(28 mardi 1257).......................................................................................... 61

Clemens IV (1265-1268):
In superni, Epist. decr. ad omnes Magalonensis dioecesis reli­
giosos (27 aprilis 1267)................................................................................. 62
Concilium Londinense (1268):
Statuta.............................................................................................

63

Concilium Provinciale Langesiense (1278):
Statuta.............................................................................................

64

Concilium Provinciale Bituricense (1286):
Constitutiones..........................................................................................65
Nicolaus IV (1288-1292):
In vestri Ordinis, Epist. decr. ad Ordinem Fratrum Minorum
(14 maii 1288)..............................................................................................66

Clemens V (1305-1314):
In Concilio Viennensi (a. s.)................................................................. 67
IoANN es XXI (XXII) (1316-1334):
Exigente debito, Const, ap. ad Ordinem Grandimontensem (17
novembris 1317)........................................................................................ 68

Benedicius XII (1334-1342):
Fulgens sicut stella, Const, ap. ad Ordinem Cistercienscm (12
iulii 1335)................................................................................................. 69
Summi Magistn, Consi, ap. ad Monachos Nigros Ordinis S. Be­
nedicti (20 iunii 1336).............................................................................. 70

Index generalis

XV

Redemptor noster, Const, ap. ad Ordinem Fratrum Minorum SVM
(28 novembris 1336)..........................................................................................71
Ad decorem, Const, ap. ad Canonicos Regulares Ordinis S. Au­
gustini (15 maii 1339).....................................................................................72

Gregorius XI (1370-1378):
Virtute conspicuos, Const, ap. ad Ordinem Praedicatorum (6
martii 1374)..........................................................................................................73
Bonifacius IX (1389-1404):
A supremo, Epist. decr. ad Ordinem Fratrum Minorum (17
iunii 1395)..........................................................................................................74

Martinus V (1417-1431):
Inter cunctas, Const, ap. (22 februarii 1418)..................................... 75

Concilium Parisiense (1429):
Statuta.......................................................................................................... 76

(Martinus V):
Cum generale, Const, ap., Declarationes in Regulam Fratrum
Minorum (21 iunii 1430)................................................................................77
Pius II (1458-1464):
Religiosorum excessus, Epist. decr. ad Ministros Generales Or­
dinum Regularium (17 septembris 1458)..................................................... 78
Concilium Senosense (1485):
Constitutiones............................................................................................... 79

II (1503-I513):
In supremae, Epist. decr. ad Ordines Praedicatorum et Mino­
rum (8 augusti 1508)...........................................................................................80

lULIUS

Leo X (1513-1521):
Dum intra, Const, ap. in Concilio Lateranensi V (19 decem­
bris 1516).......................................................................................................... 81

Clemens VII (1523-1534):
Religionis vestrae, Epist. decr. ad Ordinem B. V. M. de Monte
Carmelo Congregationis Mantuanae (8 decembris 1529) ....

82

Concilium Provinciale Cantuariense (1530):
Statuta et Ordinationes................................................................................ 83
(Clemens VII):
Cum ad cunctorum, Epist. decr. ad Capitulum Generale Or­
dinis B. V. M. de Monte Carmelo (12 aprilis 1532)................................. S4
Dudum pro parte, Const, ap. ad Congregationem Regularium
Theatinorum (7 martii 1533)........................................................................... 85
Concilium Provinciale Coloniense I (1536):
Decreta..........................................................................................................86
Paulus III (1534-1549):
Ex clementi, Const, ap. ad Ordinem Fratrum B. V. M. de
Monte Carmelo (7 aprilis 1539)..................................................................... 87

XVI

Index generalis

Synodus Augustensis (1548):
NUMStatuta..............................................................................................
88
Concilium Provinciale Moguntinum (1549):
Constitutiones...........................................................................................89
Concilium Provinciale Treverense II (1549):
Decreta.................................................................................................... 90

Concilium Provinciale Edinburgense (1549):
Acta......................................................................................................... 91
Concilium Oecumenicum Tridentinum (1545-1563):
Decreta.............................................................................................. 92-99

Pius IV (1559-1565):
In sacrosancta, Motu proprio (13 novembris 1564)........................ 100
Concilium Provinciale Cameracense (1565):
Decreta.................................................................................................. 101
S. Pius V (1566-1572):
Etsi Mendicantium, Const, ap. (16 maii 1567)................................... 102
Concilium Provinciale Sipontinum (1567):
Decreta.................................................................................................. 103

(S. Pius V) :
Romanus Pontifex, Const, ap. (14 octobris 1568).............................. 104
Lubricum vitae, Const, ap. (17 novembris 1568).............................. 105
Concilium Salisburgense (1569):
Constitutiones et Decreta......................................................................106

(S. Pius V):
Ex innumeris, Const, ap. ad Ordinem Cluniacensem (8 mar­
di 1570).......................................................................................................107
Postquam nos, Const ap. ad Ordinem Fratrum Servorum
B. M. V. (30 maii 1570).......................................................................... 108
Pastoralis officii, Motu proprio ad Ordinem Fratrum Minorum
S. Francisci de Observanda (28 maii 1571)............................................. 109
Synodus Consentirà (1579):
Decreta................................................................................................. no
Concilium Provinciale Rhemense (1583):
Decreta.................................................................................................m
Concilium Provinciale Burdigalense (1583):
Decreta................................................................................................ 112
Synodus Provincialis Turonensis (1583):
Decreta................................................................................................ 113
Synodus Provincialis Cameracensis (1586):
Decreta...................................................................
... 114
Senus V (1585-1590)
Cum de omnibus, Const, ap. (26 novembris 1587) .
• • . 115

Index generalis

xvii

Sacra Congregatio super Consultationibus Regularium:
mum’
Pistorien., Resolutio ad Superiorem Conventus S. Hiero­
nymi (1587).............................................
(Sixtus V):
Oraculum vivae vocis ad Ordinem Fratrum Praedicatorum (27
augusti 1588)...................................................................................................H7
Ad Romanum, Const, ap. (21 octobris 1588)...............................

Gregorius XIV (1590-1591):
Circumspecta, Const, ap. (15 martii 1591)......................................... IX9

Clemens VIII (1592-1605):
Nullus omnino, Decr. gen. (24 aprilis 1593)......................................... 120
Sanctissimus, Decr. (26 maii 1593).........................................................121
Sacra Congregatio Concilii:
Lucen., Resolutio (6 augusti 1593)......................................................... 122
(Clemens VIII):
Regularis disciplinae, Decr. gen. (12 martii 1596)............................... i23

Sacra Congregatio Concilii:
Nullius, Resolutio (31 maii 1597)......................................................... 124
Nullius, Resolutio (31 maii 1597)......................................................... 125
Hispalen., Resolutio (17 novembris 1597)......................................... 126
De mandato, Decr. (15 martii 1599).................................................... 127
(Clemens VIII):
Sanctissimus, Decr. (20 iunii 1599)

Sacra Congregatio Concilii:
Venetiorum, Resolutio (26 iulii 1601)
(Clemens VIII):
In suprema, Const, ap. (2 aprilis 1602)..........................................

128
129

130

Sacra Congregatio Concilii:
Sanctissimus, Decr. (19 maii 1602).................................................... 131
(Clemens VIII):
Cum ad regularem, Const, ap. (19 martii 1603)............................... 132

Sacra Congregatio Concilii:
Responsum (c. a. 1604).........................................................................133
Paulus V (1605-1621):
Oraculum vivae vocis ad Card. Protect. Ordinis Fratrum Mi­
norum Convcntualium Reformatorum (12 octobris 1609) .... 134
Apostolicae servitutis, Motu proprio (31 iulii 1610).......................... 135
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
Minimorum, Resolutio (12 augusti 1616)......................................... 136
Minorum Observantium, Resolutio (26 aprilis 1619).......................... 137

Sacra Congregatio de Propaganda Fide:
Quoniam, Decr. (16 octobris 1623).................................................... 138
b — S. C. dc Religiosis - Enchiridion Religiosorum

XV] II

Index generalis

Sacra Congregatio Concilii:
numCarthusien., Resolutio (22 i unii 1624).................................................. 139
Sacra Congregatio, Decr. (21 septcmbris 1624).....................
140
Sacra Congregatio de Propaganda Fide :
Nihil, Decr. (17 decembris 1624)....................................................... 141
Quoniam impossibile, Decr. (16 aprilis 1625)................................... 142
S. Congregatio, Decr. (24 novembris 1625)........................................ 143

Urbanus VIII (1623-1644):
Religiosos viros, Const, ap. (2 aprilis 1631)........................................ 144
Exponi nobis, Const, ap. ad Ordinem B. V. de Mercede Re­
demptionis Captivorum (10 martii 1632)............................................. 145
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
Rescriptum ad Ordinem Clericorum Regularium Theatinorum
(16 xulii 1632)............................................................................................. 146
Sacra Congregatio Concilii:
Aragoniae, Resolutio (10 decembris 1633)........................................ 147
(Urbanus VIII):
Cum sicut, Motu proprio (21 maii 1635)........................................ 148

Sacra Congregatio Concilii:
Ad occurrendum, Decr. (5 ianuarii 1636)........................................ 149
Bononien., Resolutio (9 aprilis 1644).................................................. 150
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
Panormitana, Resolutio (25 novembris 1644)...............................151
Sacra Congregatio Concilii:
Melphicten., Resolutio (2 maii 1648).................................................. I52
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
Rescriptum ad Ordinem Fratrum Minorum Capuccinorum (10
martii 1650).................................................................................................. 153
Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
Ad propagandam, Decr. ad Congregationem Vallisumbrosae
Monachorum S. loannis Gualberti Ordinis S. Benedicti (1 ianua­
rii 1658)..................................................................................................... 154
Alexander VII (1655-1667):
Sacrosancti, Const, ap. (18 ianuarii 1658)........................................155
Sacra Congregatio Concilii:
Romana, Resolutio (21 iulii 1663).......................................................156
Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
Etsi decretis, Decr. (16 maii 1675)..................................................... 157
La Santità, Litt. cire. (9 octobris 1682)........................................... 158
Ordinis Carmeli tarum, Resolutio (19 septcmbris 1686) . . . . 159
Innocentius XI (1676-1689):
Caelestis pastor, Const, ap., damnatio quarundam propositionum
Michaelis de Molinos (20 novembris 1687)........................................... 160

Index generalis

XIX

Sacra Congregatio Concilii:
Instantibus, Decr. (24 iulii 1694)..........................................

HUM.

i6r

Sacra Congregatio Super Disciplina Regularium:
Sanctissimus, Decr. (18 iulii 1695)..........................................
Cum Sacrae, Decr. (2 octobris 1698).....................................

162
163

Concilium Provinciale Ruthenorum (1720):
'
Decreta.....................................................................................

164

Innocentius XIII (1721-1724):
Apostolici ministerii, Const, ap. pro restauranda eccle­
siastica disciplina in regnis Hispaniarum data (23 maii 1723) .

165-166

Benedictus XIII (1724-1730):
In supremo, Const, ap. ad Ordinem S loannis Dei (17 Septem­
bris 1725) ...................................................................................................
Illius cuius, Const, ap. ad Congregationem Doctrinae Christia­
nae (28 septembris 1725).........................................................................

167
168

Concilium Romanum (1725):
Decreta...................................................................................................

Concilium Provinciale Firmanum (1726):
Constitutiones.........................................................................................

170

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
Rescriptum ad Ordinem Augustin. Excalceatorum (12 ianua­
rii 1731) .....................................

171

Synodus Montis Libani (1736):
Constitutiones et Canones

I72-i74

Benedictus XIV (1740-1758):
Ex quo dilectus, Epist. decr. ad Card. Quirinum (14 ianua­
rii 1747) .....................................
175
Impositi nobis, Const, ap. (27 februarii 1747)................................ 176
Nemo est, Declaratio (19 iunii 1750)............................................... 177

Sacra Congregatio Super Disciplina Regularium:
Frequenti sono, Litt. circ. ad omnes Superiores Provinciales
in Italia (15 martii 1758).........................................
178
Clemens XIII (1758-1769):
Cum Scriptura, Epist. decr. ad Conventum S. Honorati Pari­
siorum Ordinis Fratrum Minorum Capuccinorum (18 augusti 1760).

179

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
Rescriptum ad Ordinem Fratrum Minorum Capuccinorum
(6 iulii 1772)..............................................................................................
Carmelitarum, Resolutio (11 decembris 1789)...............................

180
181

Pius VI (i775-i799):
Auctorem fidei, Const, ap. (28 augusti 1794)...............................

182

Index generalis

Sacra Congregatio Super Disciplina Regularium:
numIn celeberrimam, Decr. ad Ordinem Fratrum Minorum Obser­
vantium ac Reformatorum (6 februarii 1802)........................................ 183
Vitis fructificans, Decr. ad Ordinem Eremitarum S. Augus­
tini (28 maii 1802)................................................................................... 184
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
Ubi primum, Decr. (22 augusti 1814)................................ 185
Pinerolien., Resolutio (28 iulii 1837)..................................................186

Pius IX (1846-1878):
Ubi primum, Litt encycl. ad omnes Religionum Moderatores
(17 iunii 1847)............................................................................................ 187

Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
Romani Pontifices, Decr. (25 ianuarii 1848)................................... 188
Regulari disciplinae, Decr. pro Italia et Insulis adiacentibus
(25 ianuarii 1848)........................................................................................189
(Pius IX) :
Nostis et Nobiscum, Litt. encycl. ad Archiepiscopos et Epis­
copos Italiae (8 decembris 1849)................................................................ 190

Concilium Provinciale Bituricense (1850):
Decreta..................................................................................... 191
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
II desiderio, Decr. (22 aprilis 1851)..................................................192
Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
Declarationes super decreto < Romani Pontifices > (1 maii 1851). 193
Declarationes super decreto « Regulari disciplinae > (1 maii
1851) . ...................................................................................................... 194
Declaratio super decreto « Regulari disciplinae » (16 ianua­
rii 1852)...................................................................................................... 195
Rescrr um ad loannem Sacerdotem professum Congregationis
de Somascha (1 octobris 1852)................................................................ 196
Declarationes super decreto « Romani Pontifices » ad Supe­
riorem Carmelitarum Discalceatorum Provinciae Aquitaniae in
Gallia (5 novembris 1852)......................................................................... 197
(Pius IX) :
Neminem vestrum, Litt. encycl. ad Archiep. Primatem, Epis­
copos, Clericos et Religiosos cunctosque fideles Armeniae (2 fe­
bruarii 1854)........................................................................................... 198
Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
Responsum ad Emum Scitowoski Visitatorem Apostolicum (12
ianuarii 1855)...........................................................................................199
(Pius IX):
Cum haud, Allocutio ad Fratres Minores Capitulares (10
maii 1856)............................................................................................... 200

Index generalis

xxi

Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
xvmNeminem latet, Litt. circ. (19 martii 1857)......................................... 201
Declarationes super decreto « Romani Pontifices > ad Abb.
Cisterciensium Reformatorum Amcricae (29 maii 1857) .... 202
Declarationes super litt. circ. < Neminem latet » ad Ordinem
Praedicatorum (12 iunii 1858)................................................................... 203
Declarationes super litt. circ. « Neminem latet », Responsa (6
augusti 1858).................................................................................................. 204
Declaratio super const ap. « Cum ad regularem » (9 decem­
bris 1859)............................................................................................................. 205
Declarationes super litt. circ. « Neminem latet » ad Archiepiscopum Mexicanum (20 ianuarii i860).........................................................206
Rescriptum ad Episc. Meliten. (20 ianuarii i860)...............................207
Declaratio super decreto « Regulari disciplinae > ad Procura­
torem Gen. Carthusianorum (24 februarii i860)....................................208
Concilium Provinciale Pragense (i860):
Decreta........................................................................................................ 209

Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
Declaratio declarationis super litt. circ. « Neminem latet > ad
Ordinem Praedicatorum (7 februarii 1862).............................................. 210

(Pius IX):
Ad universalis Ecclesiae, Litt. ap. (7 februarii 1862)..................... 211
Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
Responsum ad quemdam sacerdotem professum (4 iulii 1862) . 212
Lata lege, Decr. (1 augusti 1862)......................................................... 213
Synodus Provincialis Ultraiectensis (1865):
Decreta........................................................................................................ 214
Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
Declaratio super litt. circ. « Neminem latet », Rescriptum (16
augusti 1866).................................................................................................. 215
Declaratio super litt. circ. « Neminem latet », Rescriptum (16
augusti 1866).................................................................................................. 216
Concilium Oecumenicum Vaticanum (1869-1870):
Postulata Episcoporum Neapolitanorum.............................................. 217
Schemata Constitutionum de Regularibus................................. 218-223

Leo XIII (1878-1903):
Aeterni Patris, Litt. encycl. (4 augusti 1879)..................................... 224
Sacra Congregatio de Propaganda Fide:
Responsum (1 iunii 1885)........................................................................ 225

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
Rescriptum ad Procuratorem Gen. Ordinis Minorum de Obser­
vantia (16 septembris 1885)........................................................................ 226
Quemadmodum, Decr. (17 decembris 1890).................................... 227

XXII

Index generalis

Sacra Congregatio Super Statu Regularium:
num.
Rescriptum ad Procuratorem Gen. Minorum Reformatorum
(16 ianuarii 1891)........................................................................................ 228
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
Malacitana, Resolutio (14 augusti 1891)............................................ 229
Auctis admodum, Decr. (4 novembris 1892)...................................230
Sacra Congregatio Super Disciplina Regularium:
La S. Congregazione, Instructio (27 novembris 1892) ....

231

(Leo XIII) :
Providentissimus Deus, Litt. encycl. (18 novembris 1893) .

232

.

.

Sacra Rituum Congregatio:
Non semel, Decr. gen. (27 augusti 1894)....................................... 233

(Leo XIII):
Orientalium dignitas, Litt. ap. (30 novembris 1894)......................... 234

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
Perspectum est, Instructio ad Italiae Episcopos et Familiarum
religiosarum Moderatores (21 iulii 1896)............................................ 235
Responsum ad Procuratorem Gen. Ordinis Cisterciensium Re­
formatorum de Trappa (2 septembris 1896)............................................ 236
(Leo XIII) ;
Nostra erga, Litt. ap. ad Ministrum Gen. Ordinis Fratrum Mi­
norum (25 novembris 1898)................................................................... 237
Testem benevolentiae, Epist. ap. ad lacobum Card. Gibbons
(22 ianuarii 1899)..................................................................................... 238
Sancta Romana et Universalis Inquisitio:
Huic Supremae, Decr. (5 iulii 1899).................................................239
Responsum (25 augusti 1899)...............................................................240

(Leo XIII):
Conditae a Christo, Const, ap. (8 decembris 1900)........................ 241
Au milieu, Litt ap. ad Card. Richard, Archiep. Parisien. (23
decembris 1900)..................................................................................... 242
Le religiose famiglie, Epist. ap. ad Superiores Gcn. Ordinum
et Institutorum Religiosorum (29 iunii 1901)...................................... 243

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
Responsum (21 novembris 1901)....................................... 244

Pius X (1903-1914):
Tra le sollecitudini, Motu proprio (22 novembris 1903) . . .

245

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
Declaratio (19 aprilis 1904)............................................................. 246
Responsum ad Ministrum Gen. Ordinis Carthusiensis (14
iunii 1904)............................................................................................... 247

Index generalis

XXIII
NUM.

(Pius X):
Inter plura, Epist. ad Abb. Gen. Ordinis Cisterdensium Re­
formatorum (31 maii 1905)
Sacrosancta, Motu proprio (16 iulii 1905)....................................

249

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
Responsum ad Congregationem Cassinensem (18 augusti 1905).

250

Sacra Congregatio Concilii:
Sacra Tridentina Synodus, 'Decr. (20 decembris 1905) .
Vetuit, Decr. (22 decembris 1905)

251
252

(Pius X):
Religiosorum Ordinum, Motu proprio pro Italia et Insulis adiacentibus (19 martii 1906)............................................................................. 253
Sacra Congregatio Indulgentiarum:
Rescriptum (27 februarii 1907)............................................... 254

Sancta Romana et Universalis Inquisitio:
Recentissimo, Instructio ad locorum Ordinarios Familiarumque
religiosarum Moderatores (28 augusti 1907)......................................... 255
(Pius X):
Pascendi dominici gregis, Litt. encycl. (8 septembres 1907) .

.

Sacra Congregatio de Religiosis:
De eleemosynis, Decr. (21 novembris 1908)...............................
Quum minoris, Decr. (15 iunii 1909)...............................................
Ecclesia Christi, Decr. (7 septembris 1909)
In articulo, Declarationes in art. VI decreti < Auctis admodum »
(7 septembris 1909)....................................................................................
Nonnulli Superiores, Decr. (21 decembris 1909).....................
Rescriptum ad Visitatorem Apostolicum Ordinis S. loannis
de Deo (29 decembris 1909)....................................................................
Declarationes in decretum « Ecclesia Christi » (4 ianuarii 1910).
Declarationes in decretum « Ecclesia Christi > (5 aprilis 1910) .
Declaratio et extensio decreti « Quum minoris » (5 aprilis 1910).
Declarationes circa declarationes in art. VI decreti < Auctis
admodum » (31 maii 1910).........................................................................
Ad explorandum, Decr. (27 augusti 1910).....................................

(Pius X):
Sacrorum Antistitum, Motu proprio (1 septembris 1910) .

.

.

256
257
258
259

260
261
262
263
264
265

266
267
268

Sacra Congregationis Consistorialis :
Declaratio circa motum proprium « Sacrorum Antistitum » (25
septembris 1910).........................................................................................

(Pius X):
Conspectus vester, Sermo ad Patres Franciscales (10 novem­
bris 1910)............................................................................................................. 270

XXIV

Index generalis

Sacra Congregationis Consistorialis :
num
Declaratio in motum proprium « Sacrorum Antistitum » (17
decembris 1910)............................................................................................. 271
Sacra Congregatio de Religiosis:
Sacrosancta Dei Ecclesia, Decr. (1 ianuarii 1911)......................... 272
Inter reliquas, Decr. (1 ianuarii 1911).............................................273
Quum singulae, Decr. (16 maii 1911)................................................. 274
(Pius X):
Quod accepimus, Epist. ap. ad Pacificum a Seiano, Ministrum
Gen. Ordinis Capulatorum (25 octobris 1911)....................................... 275
Sacra Congregatio de Religiosis:
Declarationes in decretum « Inter reliquas » (1 februarii 1912) . 276
Sacra Congregatio de Propaganda Fide :
Per apostólicas, Litt. circ. ad Superiores Generales Institutorum
religiosorum (15 iunii 1912).................................................................... 277
Sacra Congregatio de Religiosis:
Spirituali consolationi, Decr. (10 septembris 1912).........................278
(Pius X):
Cum primum, Epist. ap. ad Generalem Ordinis Praedicatorum
Magistrum (4 augusti 1913).................................................................... 279
Sacra Congregatio de Religiosis:
In audientia, Decr. (5 augusti 1913)................................................. 280
Cum propositae, Decr. (3 maii 1914)................................................. 281
Parisien., Resolutio (3 maii 1914)......................................................282
Romana et aliarum, Resolutio (3 maii 1914)....................................... 283
(Pius X):
Doctoris Angelici, Motu proprio pro Italia et Insulis adiacentibus (29 iunii 1914)........................................................................284
Sacra Congregatio de Religiosis:
Responsa (1 mardi 1915)................................................................... 285
Illud saepius, Instructio ad Moderatores Ordinum atque Insti­
tutorum religiosorum (18 augusti 1915)................................................ 286
Sacra Congregatio Sancti Officii:
Sanctissimus, Decr. (11 octobris 1916)........................................... 287
Codex Iuris Canonici (17 maii 1917):
Canones ...............................................................................
288-321
Sacra Congregatio Sancti Officii:
Cum in Codice, Decr. (22 martii 1918).......................................... 322
Sacra Congregatio Consistorialis:
Nemo de sacro, Decr. (30 aprilis 1918).......................................... ^23
Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Responsum (28 iulii 1918)........................................................... ^24
Responsum (27 septembris 1918).............................................. -325
Sacra Congregatio Consistorialis:
Redeuntibus, Decr. (25 octobris 1918)..............
,

Index generalis

xxv

Sacra Congregatio de Religiosis:
wmRescriptum (23 decembris 1918)........................................................ 327
Declarationes circa decretum « Inter reliquas » (15 iulii 1919) . 328
Responsum (6 octobris 1919).............................................................. 329
Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Interpretatio authentica (16 octobris 1919).................................... 330
Interpretatio authentica (16 octobris 1919)....................................331
Interpretatio authentica (16 octobris 1919).................................... 332

Sacra Congregatio de Religiosis:
Responsum (21 novembris 1919)........................................................ 333
Responsum (30 novembris 1919)........................................................ 334
Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Responsum ad Superiorem Gen. Congregationis SS. Redemp­
toris (a. 1919)...................................................................................................335
Interpretatio authentica (24 novembris 1920)................................... 33^
Interpretatio authentica (1 martii 1921)............................................. 337
Sacra Congregatio de Religiosis:
Plures exstant, Instructio (3 novembris 1921).................................... 338
Sancitum est, Decr. (8 martii 1922)................................................... 339
Doceatur, Instructio (25 martii 1922)................................................... 340
Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Interpretatio authentica (14 iulii 1922).............................................. 341
Interpretatio authentica (12 novembris 1922).................................... 342

Pius XI (1922-1939):
Ubi arcano, Litt encycl. (23 decembris 1922).................................... 343
Sacra Congregatio de Religiosis:
Declarationes in decretum « Spirituali consolationi > (30 de­
cembris 1922)................................................................................................... 344
Responsum (14 maii 1923)................................................................... 345
(Pius XI):
Studiorum ducem, Litt. encycl. (29 iunii 1923)...............................346
Declaratio (20 iulii 1923)................................................................. 346*
Sacra Congregatio de Religiosis:
Declaratio (27 octobris 1923)

.

(Pius XI) :
Unigenitus Dei Filius, Epist. ap. ad summos Ordinum regu­
larium aliarumque Sodalitatum religiosorum virorum Moderatores
(19 martii 1924)............................................................................................. 348
Bibliorum scientiam, Motu proprio (27 aprilis 1924) .... 349
Sacra Congregatio Sancti Officii:
Neminem latet, Epist. ad Supremos Ordinum Congregatio­
numque Religiosarum Moderatores (15 maii 1924)........................349-'

Sacra Congregatio de Religiosis:
Responsa (5 februarii 1925)

......................................................... 35c

347

X XVI

Index generalis

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
num
Interpretatio authentica (10 novembris 1925)............................... 351
(Pius XI) :
Rerum Orientalium, Litt. encycl. (8 septembris 1928) .... 352
Divini cultus, Const, ap. (20 decembris 1928)................................... 353

Sacra Congregatio de Religiosis:
Quantum homini, Instructio ad Supremos Moderatores et Mo­
deratrices religiosarum laicarum Familiarum (25 novembris 1929) .

354

(Pius XI) :
Mens nostra, Lite encycl. (20 decembris 1929)................ 355
Divini illius Magistri, Litt. encycl. (31 decembris 1929) . . .

356

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Interpretatio authentica (13 iulii 1930)............................................ 357
(Pius XI):
Qui arcano, Nuntius radiophonicus (12 februarii 1931) ....
Deus scientiarum Dominus, Const, ap. (24 maii 1931) ....

358
359

Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus :
Sacra Congregatio, Ordinationes (12 iunii 1931)............................. 360

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Interpretatio authentica (16 iunii 1931)............................................ 3^1
Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus:
Sono note, Epist ad S. C. de Religiosis (15 augusti 1931) . . .

362

Sacra Congregatio de Religiosis:
Quantum Religiones, Instructio ad Supremos Religionum et
Societatum clericalium Moderatores (r decembris 1931) ....

3^3

Sacra Paenitentiaria Apostolica:
Decretum (10 aprilis 1934)............................................................... 364

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Interpretatio authentica (30 iulii 1934)............................................ 3^5
Interpretatio authentica (12 februarii 1935).................................. 3^6
(Pius XI):
Ad catholici sacerdotii, Litt. encycl. (20 decembris 1935) .

.

.

3^7

Sacra Paenitentiaria Apostolica:
Quo ferventi, Dccr. (31 mardi 1937)............................................... 368
Decretum (10 aprilis 1937)............................................................. 369

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Responsum ad Episc. Limburgensem (10 aprilis 1937) ....

370

Sacra Congregatio de Sacramentis :
Postquam Pius, Instructio ad Archiepiscopos, Episcopos, loco­
rum Ordinarios necnon Superiores Maiores Ordinum ac Religio­
num clericalium (8 decembris 1938)................................................... 371

Index generalis

XXVII

Sacra Congregatio de Religiosis:
Responsum ad Ministrum Gen. Fratrum Minorum (14 apri­
lis 1939)............................................................................................................. 372
Pius XII (1939):
Sollemnis conventus, Allocutio ad universos Clericos Studentes
eorumque Moderatores (24 iunii 1939)................................................... 373
Asperis commoti, Adhortatio (8 decembris 1939) ....
374

Sacra Congregatio de Religiosis:
Epist. ad S. C. de Prop. Fide (23 ianuarii 1940)...............................375
Sacra Congregatio pro Ecclesia Orientali:
Apostolícete Sedi, Decr. (27 ianuarii 1940)......................................... 376

Sacra Congregatio de Religiosis et de Seminariis et Studiorum
Universitatibus :
Le Relazioni, Litt. circ. ad Superiores Generales Ordinum et
Congregationum religiosarum in Italia (2 februarii 1941) .... 377
Consiliis initis, Decr. (25 iulii 1941)................................................... 378
Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus:
La Santità, Litt. circ. ad Supremos Pontificiorum Semina­
riorum Regionalium in Italia Moderatores (5 augusti 1941) . . 378'
Nessun ecclesiastico, Decr. (20 augusti 1942).................................... 379

(Pius XII) :
Divino afilante Spiritu, Litt. encycl. (30 septembris 1943) .

.

.

380

Sacra Congregatio de Religiosis:
Quo efficacius, Decr. (24 ianuarii 1944).............................................. 381
Quantum conferat, Litt. circ. ad omnes Religiones clericales
(10 iunii 1944)................................................................................................... 382
Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus:
La formazione pedagogica, Epist. ad Ordinarios (21 decem­
bris 1944) ....................
Nell’opera, Litt. circ. ad Rectores, Patres Spirituales et scientia­
rum sacrarum Professores in Seminariis (2 februarii 1945) . . .

383

384

(Pius XII):
.
Quamvis inquieti, Allocutio ad Patres S. I. in XXIX Congr. gen.
Electores (17 septembris 1946)................................................................... 385
Pars est, Allocutio ad Patres Capitulares Ordinis Fratrum Prae­
dicatorum (22 septembris 1946)................................................................... 386
Provida Mater Ecclesia, Const, ap. (2 februarii 1947) .... 387
Sacra Congregatio de Religiosis:
I nuovi, Litt. circ. ad Superiores et Superiorissas Ordinum et
Congregationum Religiosorum (2 februarii 1947).................................... 33g
Cum transactis, Decr. (9 iulii 1947)....................................................33^
(Pius XII):
Mediator Dei, Litt. cncycl. (20 novembris 1947)............................... 3^

XX vin

Index generalis

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
Interpretatio authentica (27 novembris 1947)............................. 39°

(Pius XII) :
Primo feliciter, Motu proprio (12 martii 1948)............................... 391
Sacra Congregatio de Religiosis:
Cum Sanctissimus, Instructio (19 martii 1948).............................. 392

Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus :
Declaratio in const, ap. < Deus scientiarum Dominus » (23
maii 1948)................................................................................................. 393
Sacra Congregatio de Religiosis:
Circa relationis, Instructio (9 decembris 1948).............................. 393
PAC

Index documentorum alphabeticus................................................................635
Index rerum..................................................................

SERIES DOCUMENTORUM HIERARCHICA ’

I

ACTA SUMMORUM PONTIFICUM6
CONSTITUTIONES APOSTOLICAE

Gregorius IX (1227-1241):
Quia nonnullos (18 martii 1231).........................................................

MVM53

Alexander IV (1254-1261):
Quasi lignum vitae (14 aprilis 1255)..................................................... (60)
Circa frequens (12 maii 1257)................................................................ (60)
Clemens IV (1265-1268):
Virtute conspicuos (21 iulii 1265)................................................... (59> 73)

IOANNES XXI (XXII) (1316-1334):
Exigente debito (17 novembris 1317)...............................................

68

Benedictus XII (1334-1342):
Fulgens sicut stella (12 iulii 1335)....................................................
Summi Magistri (20 iunii 1336).....................................................
Redemptor noster (28 novembris 1336)..........................................
Ad decorem (15 maii 1339)...............................................................

69
7o
7i
72

Gregorius XI (1370-1378):
Tenorem quarundam (18 februarii 1372).....................................
Virtute conspicuos (6 martii 1374).....................................................

.79)
73

Martinus V (1417-1431):
Inter cunctas (22 februarii 1418).....................................................
Cum generale (21 iunii 1430)...............................................................

75
77

Sixtus IV (1471-1484):
Dum ad universos (23 augusti 1476)......................................................(59)
Leo X (1513-1521):
Dum intra (19 decembris 1516)..........................................................

81

" Numeri indicant documenta; ii intra parenthesim positi significant docu­
mentum esse solummodo citatum quin verba vel eiusdem textus allegentur.
b Horum documentorum generalis digestio seu classificatio ea tantum quae
vero proxima quandoque videretur, insinuata est; antiquitus enim nondum defi­
nita fuit, serius vero non semper constans vel clara apparet.

XXX

Series documentorum hierarchies

Clemens VII (1523-1534):
Dudum pro parte (7 mardi 1533)

Paulus III (1534-1549):
Ex dementi (7 aprilis 1539)...........................................................
Licet debitum (18 octobris 1549)..................................................

SUM.

85

($9^

S. Pius V (1566-1572):
Mirabilis Deus (11 aprilis 1567)......................................................
Etsi Mendicantium (16 maii 1567).................................................
102
Romanus Pontifex (14 octobris 1568).............................................
IO4
Lubricum vitae (17 novembris 1568).............................................
IO5
Ex innumeris (8 mardi 1570)...........................................................
107
Quoniam (29 aprilis 1570)....................................................................(108)
Postquam nos (30 maii 1570)..........................................................
IC)8
Summi Sacerdotii (23 augusti 1570)................................................. (278)
Muneris nostri (1 mardi 1571).......................................................... (299)
Gregorius XIII (1572-1585):
Pium et utile (22 septembris 1582)............................................ (59> 249)
Quanto fructuosius (1 februarii 1583)................................................. (233)
Sixtus V (1585-1590):
Cum de omnibus (26 novembris 1587)........................................
XI5
Immensa (22 ianuarii 1588: pag. xli).
Ad Romanum (21 octobris 1588).................................................
T*8
Gregorius XIV (1590-1591):
Circumspecta (15 mardi 1591)
.................................................
TI9
Clemens VIII (1592-1605):
In his (10 septembris 1597)
..................................................... (131)
In suprema (2 aprilis 1602)..........................................................
13°
Cum ad regularem (19 martii 1603)............................................
T32
Urbanus VIII (1623-1644):
Religiosos viros (2 aprilis 1631)....................................................
144
Exponi nobis (10 martii 1632)....................................................
145
Coelestis Hierusalem (5 iulii 1634)................................................ (268)
Alias (31 ianuarii 1635).................................................................. (144)
mus X (1644-1655):
Inn
Inter cetera (17 decembris 1649)............................................... (159)
Instaurandae (15 octobris 1652: pag. xlii).
Alexander VII (1655-1667):
Sacrosancti (18 ianuarii 1658)........................................................
155
Cum circa (20 iulii 1
(M3)
Apostolica sollicitudo (7 augusti 1662).................................(158, 249)
Pastoralis officii (13 ianuarii 1663)................................................... (145)
Clemens IX (1667-1669
Iniuncti (11 aprilis 1668: pag. xlii).
Innocentius XI (1676-1689):
Caelestis pastor (20 novembris 1687).....................................

Series documentorum hierarchies

XXX f

Innocentius XII (1691-1700):

NUM.

Speculatores (4 novembris 1694)....................................................
Debitum (4 augusti 1698: pag. xlii).
Innocentius XIII (1721-1724):
Apostolici ministerii (23 maii 1723)............................................... 165-166
Benedictus XIII (1724-1730):
In supremo (23 septembris 1724)........................................................ (166)
In supremo (17 septembris 1725)....................................................
167
Illius cuius (28
septembris 1725)...................................................
168
Maxima vigilantia (14 iunii 1727)........................................................ (299)
Benedictus XIV (1740-1758):
Impositi nobis (27 februarii 1747)....................................................
176
Si datam (4 martii 1748)......................................................... (149, 274)
Pastoralis curae (5 augusti 1748).......................................... (227, 241)

Prus VI (1775-1799):
Auctorem fidei (28 augusti 1794)....................................................
Leo XIII (1878-1903):
Officiorum ac munerum (24 ianuarii 1897).....................
Conditae a Christo (8 decembris 1900)...............................

•

•

182
C268)
241

Pius X (1903-1914):
Sapienti consilio (29 iunii 1908: pag. xlii).
Divino afflatu (1 novembris 1911)....................................................... (378a)
Benedictus XV (1914-1922):
Spiritus Paraclitus (15 septembris 1920)............................................ (349 )
Pius XI (1922-1939):
Divini cultus (20 decembris 1929)....................................................
353
Deus scientiarum Dominus (24 maii 1931).....................................
359
Pius XII (1939):
Provida Mater Ecclesia (2 februarii 1947).....................................
387

EPISTOLAE DECRETALES
S. Syricius (384-398):
Directa ad decessorem (10 februarii 3S5).....................................

9

S. Innocentius I (402-417):
Etsi tibi (15 februarii 404)....................................................................

10

S. ZosiMUS (417-418):
Exigit dilectio (22 februarii 418)....................................................
S. Gelasi us I (492-496):
Necessaria rerum (11 martii 494)....................................................
(Alia Epistola, a. s.).............................................................................
S. Felix IV (526-530):
Laudanda est (a. s.) ... .
...............................................

11

16
17

18

Series documentorum hierarchies
NUM.

S. Gregorius I (590604):
t
Quam sit necessarium (mensis aprilis 598)

20

Callistus II (1119-1124):
Omnipotenti Deo (16 septembris 1123)........................................

ii

Honorius II (1124-1130):
Religiosis desideriis (23 martii 1127).............................................

34

Innocentius II (1130-1143):.
Piae postulatio (8 ianuarii 1142)......................................................

35

Anastasius IV (1153-1154):
Christianae fidei (21 octobris 1154).............................................

36

Alexander III (1159-1181):
Vox clamantis (16 iunii 1176)...........................................................
(Alia Epistola, a. s.).........................................................................

37
38

Innocentius III (1198-1216):
Ad tollendas (7 martii 1198)...........................................................
Operante divinae (17 decembris 1198)........................................
(Alia Epistola, 11 ianuarii 1199).................................................
(Item alia Epistola, 15 maii 1204).................................................
Inter opera (19 iunii 1204)..........................................................
Ex parte tua (12 ianuarii 1206).....................................................
(Alia Epistola, 29 aprilis 1206).....................................................
Ad evellendum (9 martii 1207).....................................................
Multotiens audivimus (17 aprilis 1210)............................................
Sx diligenti (15 martii 1214)..........................................
Multotiens audivimus (17 maii 1215)

40
41
42
43
44
(38)
45
46
47
49
(47)

Honorius III (1216-1227):
Cum secundum (22 septembris 1220)
(Alia Epistola, a. s.)...........................
Gregorius IX (1227-1241):
Cum secundum (13 maii 1227)
Audivimus (23 iunii 1232) . .
Behemoth (13 ianuarii 1233)
Non solum (13 iulii 1236)..................
Cum secundum (16 ianuarii 1238)
Innocentius IV (1243-1254):
Non solum (17 iunii 1244)
Paci et tranquillitati (16 augusti 1245)
Cum secundum (22 aprilis 1246)
lustis petentium (9 septembris 1246)
Alexander IV (1254-1261):
lustis petentium (12 octobris 1255)
Convenit (16 octobris 1255)

50
51

(50)
54
55
57
(50)

(57)
(66)
(50)
58
(58)
59

Series documentorum hierarchica

XXXII i
NUM.

Licet olim (27 iunii 1256)....................................................................
60
Exultante spiritu (28 martii 1257)....................................................
61
Cum adversus (14 iulii 1257)................................................................ (60)

Clemens IV (1265-1268):
In superni (27 aprilis 1267)...............................................................

62

Nicolaus IV (1288-1292):
In vestri Ordinis (14 maii 1288)....................................................
66
Inter cetera (28 iulii 1288)..................................................................... (66)
Regis pacifici (12 septembris 1289)...........................................................(55)
Benedictus XII (1334-1342):
Dudum pro bono (5 decembris 1340)................................................ (72)
Bonifacius IX (1389-1404):
A supremo (17 iunii 1395)

Pius II (1458-1464):
Religiosorum excessus (19 septembris 1458)

74

..........................

78

II (1503-1513):
Dudum ad sacros (28 iulii 1506) . ........................................................... (59)
In supremae (8 augusti 1508)...............................................................
80

tULIUS

Clemens VII (1523-1534):
Religionis vestrae (8 decembris 1529)...............................................
Cum ad cunctorum (12 aprilis 1532)...............................................

82
84

Benedictus XIV (1740-1758):
Ex quo dilectus (14 ianuarii 1747)

175

Clemens XIII (1758-1769):
Cum Scriptura (18 augusti 1760)

179

LITTERAE ENCYCLICAL
Pius IX (1846-1878):
Qui pluribus (9 novembris 1846).........................................................(268)
Ubi primum (17 iunii 1847)...............................................................
187
Nostis et Nobiscum (8 decembris 1849)..........................................
I9°
Neminem vestrum (2 februarii 1854)...............................................
r98
Leo XIII (1878-1903):
Aeterni Patris (4 augusti 1879)..........................................................
224
Nobilissima (8 februarii 1884).............................................................. (268)
Providentissimus Deus (18 novembris 1893)...............................
Pius X (1903-1914):
Pascendi (8 septembris 1907)
Benedictus XV ( 1914-1922):
Ad beatissimi (1 novembris 1914)
— S C. de Religiosi» • Enchiridion Religiosorum

(373)

Series documentorum hierarchies
XXXIV
NUM.

Pius XI (1922-1939): ,
. .
Ubi arcano (23 decembris 1922) . • • •
Studiorum ducem (29 mnu 19 3) • •
Rerum Orientalium (8 septembre 1928) .
Mens nostra (20 decembris 1929) ♦ • ’ ’
Divini illius Magistri (31 decembris 1929) •
Casti connubii (31 decembris 1930) .
Quadragesimo anno (15 ma^ I93I) • •
Caritate Christi (3 maii 1932) ......
Acerba animi (29 septembris 1932) . . • •
Ad catholici sacerdotii (20 decembris 1935) •

343
346
355
356
(367)
(367)
(367)
(367)
367

Pius XII (1939):
.
.
Divino aflante Spiritu (30 septembris 1943)
Mediator Dei (20 novembris 1947) ....

380

LITTERAE APOSTOLICAE
Sixtus V (1585-1590):
Romanus Pontifex (17 maii 1586: pag. XLl).

Pius VI (1775-1799):
Ea semper (25 iunii 1777)...................................

(207)

Pius IX (1846-1878):
Ad universalis Ecclesiae (7 februarii 1862)....................................

211

Leo XIII (1878-1903):
In magna (10 decembris 1889)............................................................(268)
Orientalium dignitas (30 novembris 1894)....................................
234
Nostra erga (25 novembris 1898)..................................................
237
Au milieu (23 decembris 1900).......................................................
242
Pius X (1903-1914):
Scripturae Sanctae (23 februarii 1904)
(246, 359)
Haerent animo (4 augusti 1908)...................
• (367)
Pius XI (1922-1939):
Quod nuper (6 ianuarii 1933)...................
• (367)

EPISTOLAE APOSTOLICAE
S. Leo I (440-461):
Epistolas fraternitatis (annis 458-459)
S. Gregorius I (590-604):
Quam sit necessarium (5 aprilis 599)
Quando ad ea (anno 603)
Honorius I (625-638):
Si semper (11 ianuarii 628) .

.........................
........................ (20)
........................ (2°)

21

Series documentorum hierarchies

XXXV

S. Martinus I (649-655):
NUM
De quotidiano (19 ianuarii 653)................................................................ (20)

S. Sergius I (687-701):
Ea quae (anno c. 688)..........................................

23

lOANNES VI (701-705):
Salubre nimis (30 iunii 704)...............................................................

25

S. Zacharias (741-752):
Gaudio magno (anno 741)...........................................................................(10)

S. Leo III (795-816):
Apostolicae Sedis (24 novembris 815)...............................................

28

Benedictus III (855-858):
Cum romanae (7 octobris 855)..........................................................

29

Alexander IV (1254-1261):
Verae fidei (27 iunii 1256)...........................................................................(60)

Leo XIII (1878-1903):
Qui te (19 iunii 1886).............................................................................. (284)
Testem benevolentiae (22 ianuarii 1899)..........................................
238
Le religiosae famiglie (29 iunii 1901)...............................................
243

Pius X (1903-1914):
Inter plura (31 maii 1905)....................................................................
Quod accepimus (25 octobris 1911).....................................................
Cum primum (4 augusti 1913)..........................................................

248
275
279

Benedictus XV (1914-1922):
Maximum illud (30 novembris 1919)....................................................(34$)

Pius XI (1922-1939):
Officiorum omnium (1 augusti 1922).......................................... (34S> 3^7)
Unigenitus Dei Filius (19 martii 1924)..........................................
34&
l
«

MOTU PROPRIO
Pius IV (1559-1565):
In sacrosancta (13 novembris 1564)...............................................

100

S. Pius V (1566-1572):
Pastoralis officii (28 maii 1571)..........................................................

I09

Paulus V (1605-1621):
Apostolicae Sedis (31 iulii 1610)....................................................

135

Urbanus VIII (1623-1644):
Vota (25 ianuarii 1632)..............................................................................(148)
Cum sicut (21 maxi 1635)....................................................................
148
Leo XIII (1878-1903):
Quanto grandi (9 septembris 1878)................................................... (299)
Augustum (i octobris 1888)................................................................... (299)

XXXVI

Series documentorum hierarchica

Pius X (1903-1914):
Tra le sollecitudini (22 novembris 1903) . . .
Quae in Ecclesiae (28 ianuarii 1904: pag. xlvi).
Sacrosancta (16 iulii 1905)..................................
Religiosorum Ordinum (19 martii 1906) . . .
Sacrae Congregationi (26 maii 1906: pag. xlii).
Sacrorum Antistitum (1 septembris 1910) . .
Doctoris Angelici (29 iunii 1914)...................
Benedictus XV (1914-1922):
Alloquentes (25 martii 1917: pag. xlvi).
Pius XI (1922-1939):
Bibliorum scientiam (27 aprilis 1924)........................
Pius XII (1939):
Primo feliciter (12 martii 1948)..................................

wm,

245

249
253
268
284

349
391

DECRETA
S. Gregorius I (590-604):
(5 iulii 595)...........................................................................
Nicolaus II (1059-1061):
(in Concilio Romano, anno 1059)............................................
Clemens V (1305-1314):
(in Concilio Viennensi)........................................................
Clemens VIII (1592-1605):
Nullus omnino (24 aprilis 1593).....................................................
I20
Sanctissimus (26 maii 1593)..........................................................
I2I
Regularis disciplinae (12 martii 1596)...........................................
I2j
Sanctissimus (20 iunii 1599).........................................................
I2g
Nullus omnino (25 iunii 1599)........................................................ (120')
ALIA DOCUMENTA

Benedictus XIV (1740-1758):
Declaratio Nemo est (19 iunii 1750)..........................................
I77
Ioannes XXII (1316-1334):
Allocutio in Consistorio (anno 1318).............................................. (284)
Pius IX (1846-1878):
Allocutio Cum haud (10 maii 1856)..........................................
200
Leo XIII (1878-1903):
Allocutio Pergratus Nobis (7 martii 1880)............................
(268)
Pius XII (1939):
Allocutio Sollemnis conventus (24 iunii 1939).......................
373
Allocutio Quamvis inquieti (17 septembris 1946) . . . .
385
Allocutio Par est (22 septembris 1946)................................
386
Adhortatio Asperis commoti (8 decembris 1939)..................
374

Series documentorum hierarchies

XXXVII

MUM.

Pius X (1903-1914):
.
Sermo Conspectus vester (10 novembns 1910)

27O

Pius XII (i939):
Sermo Se a temperare (4 septembris 1940) .

(383)

Pius XI (1922-1939):
Nuntius radiophonicus Qui arcano (12 februarii 1931) ....

358

Sixtus V (1585-1590):
Vivae vocis oraculum (27 augusti 1588)...........................................

I17

Paulus V (1605-1621):
Vivae vocis oraculum (12 octobris 1609)...........................................

134

II

ACTA CONCILIORUM
CONCILIA OECUMENICA

Nicaenum (325):
Can. XII................................
Cap. Vili
...........................
Cap. XIV
................................
Chalcedonense (451):
Can. IV................................
Can. VII, XVI................................
Lateranense III (1179):
Decreta, pars XXVII, cap. II .

’

.

‘

(15)
(115)
(132)

‘

B
14

.

39

Lateranense IV (1215):
Decretalis II, Damnamus cieo
Can. 22.....................................................

.....................
.....................

Viennense (1311):
Decreta, § 8.......................................
Constantiense (1414-1418):
Const, ap. Martini V Inter cunctas, nn. u

67

«<

75

Lateranense V (1512-1517):
Const, ap. Leonis X Dum intra, § 11 .
Tridentinum (1545-1563):
Sess. V, De ref., c. 1
..........................
Sess. V, De ref., c. 2
..........................
Sess. VI, De ref., c. 5..........................
Sess. VII, De ref., c. it.....................
Sess. XIV, De ref., c. 1
..................... #
Sess. XIV; De ref., c. 2
.....................

(284)
(367)

81
.
92
(221, 268)
• •
(93)
• •
93
• • (252)
• ■
(93)
.

XXXVIII

Series documentorum hierarchies
NUM

Sess. XIV, De ref., c. 2, 3.................................................................... (95)
Sess. XrV, De ref., c. 11..................................................................
94
Sess. XXI, De ref., c. 2.......................................................................... (104)
Sess. XXII, c. I
.................................................................................. (367)
Sess. XXII, c. 2
............................ ................................................. (367)
Sess. XXII, De ref., c. 1.................................................................... (363)
Sess. XXIII, De ref., c. 7........................................................... (249, 253)
Sess. XXIII, De ref., c. 8................................................................
95
Sess. XXIII, De ref., c. 11.................................................................... (125)
Sess. XXIII, De ref., c. 11-14........................................................... (169)
Sess. XXIII, De ref., c. 12................................................................
96
Sess. XXIII, De ref., c. 16.................................................................... (252)
Sess. XXIII, De ref., c. 18.................................................................... (245)
Sess. XXV, De Regul., c. 1................................................................(348)
Sess. XXV, De Regul., c. 4...........................................................
97
Sess. XXV, De Regul., c. 10................................................................(227)
Sess. XXV, De Regul., c. 15...........................................................
98
Sess. XXV, De Regul., c. 16............................................................
99
Sess. XXV, De Regul., c. 17................................................................(241)

Vaticanum (1869-1870):
Const. De fide catholica, cap. 4......................................................... (359)
Postulata Episcoporum Neapolitanorum.......................................
217
Schemata Constitutionum de Regularibus:
Schema 2...................................................................................
218
Schema 3..................................................................................
219
Schema 4...................................................................................... (222)
Schema 6........................................................................................ 220
Schema 8..................................................................................
221
Schema 9..................................................................................
222
Schema 10..................................................................................
223

CONCILIA PARTICULARIA: «
Eliberitanum (c. a. 300) . .
Ancyranum (314) . . . .
Carthagincnse II (390) . .
Carthaginensc III (397)
Arausicanum I (441) . . .
S. Patricii (post a. 450) . .
Agatensc (506)...................
Toletanum (531)....................
Toletanum IV (633) . . .
Quinisextum (in Trullo, 692)

• • (367)
• • (14)
• • (367)
• (95, 96)
• • (14)
. .
T2
(20, 35, 96)
• • (96)
. .
22
. .
24

Concilia plenaria (nationalia aut regionalia) et provincialia necnon Synodus
diocccsanac et interdioecesanae.

Series documentorum hierarchies

xxxix
NUM

Cuthbertì Archiepiscopi (747) •
Maguntinum (813).....................
Wormatiense (868)......................
Augustana (952)...........................
Romanum (1059).....................
Nemausense (Nîmes, 1096)
Londinense (1138)......................
Turonense (1163).....................
Parisiense (1212)...........................
Rotomagensc (1214) . . . .
Oxoniense (1222).....................
Biterrense (1233).....................
Londinense (1268)......................
Langesiense (1278).....................
Bituricense (1286) .
...
Parisiense (1429)...........................
Senoscnsc (1485)......................
Cantuariense (1530) . . . Coloniensc I (1536)......................
Augustensis (1548).....................
Mogun tinum (1549) ....
Treverense II (1549) ....
Edinburgense (1549) ....
Cantuariense V (1557) . . . •
Cameracense (1565) ....
Mediolanense I (1565) . . •
Sipontinum (1567).....................
Salisburgensc (1569) ....
Consentina (1579).....................
Rhemensc (1583)..........................
Burdigalensc (1583).....................
Turonensis (1583).....................
Camaracensis (1586).
• • •
S. Scverinac (1597) •
• • •
Beneventanum I (1693)
• •
Ruthenorum (1720)....................
Romanum (1725)..........................
Firmanum (1726) . • • • •
Montis Libani (1736} • • • •
Serborum (non unitorum) (177°)
Pistoriensis (1787).....................
Bituricense (1850).....................
Pragense (i860) ..........................
Ultraicctcnsis (1865) . . . •

26
27
(22)
3O
SI
32
(IO)

(39)
48
(48)
52

76
79
86
88
89
90
91
(83)
101
(299)
103
106

(299)
164

170
172-174
. (160)
182
191
209
214

XL

Scries documentorum hierarchica

III

ACTA CURIAE ROMANAE
SACRA CONGREGATIO SANCTI OFFICII "

Decreta:
num.
Huic Supremae (5 iulii 1899)..................................................... .
239
Lamentabili (3 iulii 1907).......................................................... (255, 349")
Sanctissimus (11 octobris 1916)................................................ .
287
Cum in Codice (22 martii 1918)......................................................
322

Instructio :
Recentissimo (28 augusti 1907)...........................................................

255

Epistola :
Neminem latet (15 maii 1924)................................................................ 349a

Responsa :
25 augusti 1899...........................................................................
240
20 decembris 1899.................................................................................. (240)
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALES

Decreta:
Nemo de sacro (30 aprilis 1918)..............................................
323
Redeuntibus (25 octobris 1918)......................................................
326
Index facultatum (8 decembris 1939)................................................ (374)
Epistola :
Eminentiae Vestrae (20 octobris 1910)............................................... (269)

Declarationes:
25 septcmbris 1910........................................................................
269
17 decembris 1910................................................................................
271
SACRA CONGREGATIO PRO ECCLESIA ORIENTALI
Decretum:
Apostolicae Sedi (27 ianuarii 1940)........................................
376
SACRA CONGREGATIO DE SACRAMENTIS
Decretum :
Quam singulari (8 augusti 1910)........................................................ (371)
Instructiones:
Quam ingens (27 decembris 1930)........................................... (363, 367)
Postquam Pius (8 decembris 1938)...............................................
371

Huc pertinent etiam acta eiusdem Sacrae Congregationis Sancti Officii sub
nomine Sanctae Romanae et Universalis Inquisitionis edita, quae tamen Sacra
Inquisitio cum Tribunali eiusdem nominis, medio aevo exsit tente, non est con­
fundenda

Series documentorum hierarchica

XLI

SACRA CONGREGATIO CONCILII

Decreta:
De mandato (15 mardi 1599)................................................................
127
Sanctissimus (19 maii 1602).....................................................................
131
Sacra Congregatio (21 Septembris 1624)..........................................
140
Ad occurendum (5 ianuarii 1636)..........................................................
149
Instantibus (24 iulii 1694).....................................................................
161
A primis (20 iulii 1898)......................................................................... (252)
Sacra Tridentina Synodus (20 decembris 1905)...........................
251
Vetuit (22 decembris 1905)....................................................................... 252
Cum plures (22 februarii 1927).............................................................. (379)
Resolutiones :
Lucen. (6 augusti 1593)..........................................................................
122
Nullius (31 maii 1597)...............................................................................
I24
Nullius (31 maii 1597)..........................................................................
125
Hispalen. (17 novembris 1597)..........................................................
126
Venetiorum (26 iulii 1601).....................................................................
I29
Assisien. (24 mardi 1612)......................................................................... <126)
Carthusien. (22 iunii 1624)....................................................................
J39
Aragoniae (10 decembris 1633)...............................................................
T47
Bononien. (9 aprilis 1644)....................................................................
*5°
Melphicten. (2 maii 1648)..........................
*52
Romana (21 iulii 1663).....................
T5^

Reponsum :
c. a. 1604..............................................................................................

*33

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS"
Decreta :
Ad propagandam (11 maii 1655)......................................................... (i54^
Ad propagandam (10 iulii 1655).............................................................. (l54)
Ad propagandam (1 ianuarii 1658)....................................................
r54
Etsi decretis (16 maii 1675)....................................................................
J57

" Huc pertinent etiam acta Sacrarum Congregationum: super Consultatio­
nibus Regularium, Episcoporum et Regularium, super Statu Regularium et super
Disciplina Regularium. — Sacra Congregatio super Consultationibus Regularium,
in re ac de facto iam ab anno saltem 1582 exsistens (Bizzarri, p. vni), formaliter
fundata erat a Sixto Pp. V, litt. ap. Romanus Pontifex, diei 17 maii 1586 (Anal,
lur. Pont. I, 1371), confirmataque eiusdem Summi Pontificis const, ap. Immensa.
dici 22 ianuarii 1588 (BR Vili, 993-994J BM II, 620). Sub Clemente Pp. VIII,
certe iam ante diem 9 ianuarii 1601 (Bizzarri, p. 13), definitive coniuncta erat
cum Sacra Congregatione pro Consultationibus Episcoporum et aliorum Praela­
torum, propter intimam semperque vigentem carum inter se connexionem; duae
huiusmodi sic iunctae Congregationes nomen acceperunt Sacrae Congregationis
Episcoporum et Regularium. Postea vero alia adhuc Congregatio exorta est, quae
negotia de Religiosis gerebat, videlicet Sacra Congregatio super Statu Regula-

XLH

Scries documentorum hicrarchica
NOM.

Sanctissimus (i8 iulii 1695).................................................................
162
Cum Sacrae (2 octobrîs 1698)............................................................
163
In celeberrimam (6 februarii 1802)..................................................
183
Vitis fructificans (28 maii 1802).......................................................
184
Ubi primum (22 augusti 1814)............................................................
185
Romani Pontifices (25 ianuarii 1848)..................................................
188
Regulari disciplinae (25 ianuarii 1848).............................................
189
II desiderio (22 aprilis 1851)................................................................
192
Lata lege (i augusti 1862)................................................................
213
Ecclesia Catholica (11 augusti 1889)...................................................... (387)
Quemadmodum (17 decembris 1890)..................................................
227
Auctis admodum (4 novembris 1892).............................................
230
Singulare quidem (27 mardi 1896)...................................................... (241)
Perpensis (3 maii 1902)......................................................................... (250)
De eleemosynis (21 novembris 1908).............................................
257
Quum minoris (15 iunii 1909)...........................................................
258
Ecclesia Christi (7 septembris 1909)..................................................
259
riunì, ab Innoccntio Pp. X, const, ap. Instaurandae, diei 15 octobris 1652 (BR XV,
697), imprimis pro reformatione conventuum Italiae constituta. Clemens Pp. IX,
const, ap. Iniunctt, diei 11 aprilis 1668, eam confirmavit (BR XVII, 654). Cum
vero haec Sacra Congregatio quoad competentiae provinciam aliquomodo restricta
esset, Innocentius Pp. XII Sacram Congregationem suber Disciplina Regularium,
pro omnibus Italiae Insularumque conventibus erexit (vide n. 162). Verumtamen,
hac condita et conventibus paulatim reformatis, prior fere inutilis evaserat, qua­
propter idem Summus Pontifex Sacram Congregationem super Statu Regularium
abolevit, const, nempe ap. Debitum, diei 4 augusti 1698 (BR XX, 824), quae sic
deleta iacuit usque ad diem 7 septembris 1846, quo die Pius IX illam iterum
restituit eique antiquum nomen, nimirum Sacrae Congregationis stiper Statu Re­
gularium, imposuit eamque arcto foedere cum Sacra Congregatione Episcoporum
et Regularium consociavit et coniunxit, unicum nempe utrique Secretarium
constituens. Dictae Congregationis institutionem et finem idem Sancdssimus
declaravit die 17 iunii 1847, litt. encycl. Ubi primum (vide n. Î87). Creatione
huius, quoad plura innovatae. Congregationis Pontifex Maximus alteram, scilicet
super Disciplina Regularium, minime abolevit, sed tantum insigniter immu­
tavit. Pius Pp. X tandem. Motu proprio Sacrae Congregationi, diei 26 maii 1906
(XSS XXXIX, 203; Anal eccl. XIV, 196), Sacras Congregationes super Disciplina
et super Statu Regularium abolevit utr^rumque facultates in Sacram Congrega­
tionem Episcoporum et Regularium transferendo. Const, vero ap. Sapienti con­
silio, diei 29 iunii 1908 (Pii X Acta IV, 146; Â71S I, 11; Fontes III, 682), Con­
gregationem quoque Episcoporum et Regularium delevit, cuius loco novam atque
proprii iuris seu autonomam instituit, eique Sacrae Congregationis de Religiosis
nomen tribuit, cuius ius et auctoritas patent « in religiosos ubicumque versantur,
atque in rebus omnibus, quae statum, disciplinam, studia et sacram ipsorum
Ordinationem spectant, salvo iurc Congregationis de Propaganda in religiosos
qua missionaries > (Normae peculiares const, ap Sapienti Consilio accedentes,
diei 29 septembris 1908, cap T t, e, in Pii X Acta IV, 199; /Inai. eccl. XVI, 448;
can. 251, § 1). In ea tandem dic 24 ianuarii 1944, decreto Quo efficacius eiusdem
Congregationis (vide n. 381), constituta est Commissio Instituendis Sodalibus
Religiosis.

Scries documentorum hierarchica

XLin
HVM.

Nonnulli Superiores (21 decembris 1909)..........................................
261
Ad explorandum (27 augusti 1910)....................................................
267
Sacrosancta Dei Ecclesia (1 ianuarii 1911)............................................ 272
Inter reliquas (1 ianuarii 1911)...............................................................
273
Quum singulae (16 maii 1911)................................
274
Spirituali consolationi (10 septembris 1912).....................................
278
In audientia (5 augusti 1913)...............................................................
280
Cum propositae (3 maii 1914)...............................................................
281
Ad normam (26 iunii 1918)........................................................................ (331)
Sancitum est (8 martii 1922)....................................................................
339
Consiliis initis (25 iulii 1941)...............................................................
378
Quo efficacius (24 ianuarii 1944).........................................................
3®i
Cum transactis (9 iulii 1947)...............................................................
389
Instructiones :
La S. Congregazione (27 novembris 1892)..........................................
231
La Santità (31 iulii 1894)..............................................................................(268)
Perspectum est (21 iulii 1896)...............................................................
235
Illud saepius (18 augusti 1915)...............................................................
386
Normae secundum quas... (6 martii 1921).............................................. (392)
Plures exstant (3 novembris 1921)..........................................................
338
Doceatur (25 martii 1922)....................................................................
34°
Quantum homini (25 novembris 1929)...............................................
354
Quantum Religiones (1 decembris 1931)..........................................
3^3
Cum Sanctissimus (19 martii 1948)....................................................
392
Circa relationis (9 decembris 1948)....................................................
394

Litterae circulares:
La santità (9 octobris 1682)....................................................................
Frequenti sono (15 martii 1758)..........................................................
Neminem latet (19 martii 1857).....................
Le Relazioni (2 februarii 1941)...............................................................
Quantum conferat (10 iunii 1944)..........................................................
I nuovi (2 februarii 1947)....................................................................

T58
*78
201
377
382
^88

Epistolae :
Acceptis novis (20 decembris 1859)......................................................... (ï75)
Le massime (30 decembris 1882).............................................................. (213)
Ex parte (4 augusti 1888)........................................................................ (25 0
(23 ianuarii 1940).......................................................................................
375

Resolutiones :
Pistorien. (anno 1587)...............................................................................
Minimorum (12 augusti 1616)...............................................................
J36
Minorum Observantium (26 aprilis 1619)..........................................
*37
Minorum Prov. Baeticae (14 februarii 1620)......................................... (U5)
Panormitana (25 novembris 1644)....................................................
151
Ordinis Carmelitarum (19 septembris 1686).....................................
*59
Ordinis Augustin. Excalceat. (12 ianuarii 1731)...............................
z7r

XLIV

Series documentorum hicrarchica
NUM.

Carmelitarum (ii decembris 1789)...................................................
181
Pinerolien. (28 iulii 1837).................................................................
186
Parmen. (21 iulii 1848).......................................................................... (292)
Aurelianen. (20 decembris 1859)............................................................ (186)
Romana sen Venetiorum (24 martii 1882)............................................. (205)
Malacitana (14 augusti 1891)............................................................
229
Parisien. (3 maii 1914)..........................................................................
282
Romana et aìiarum (3 maii 1914).......................................................
283

Declarationes :
i maii 1851 . .
i maii 1851 . .
16 ianuarii 1852 .
5 novembris 1852
29 maii 1857 • •
12 iunii 1858 . .
9 decembris 1859
20 ianuarii i860 .
24 februarii i860
7 februarii 1862 .
19 aprilis 1904 .
7 septembris 1909
4 ianuarii 1910 .
5 aprilis 1910 . .
5 aprilis 1910 . .
31 maii 1910 . .
i februarii 1912 .
15 iulii 1919 . .
30 decembris 1922
20 iulii 1923 . .
27 octobris 1923 .
Rescripta et Respo
16 iulii 1632 .
ro martii 1650
6 iulii 1772 .
i octobris 1852
12 ianuarii 1855
6 augusti 1858
20 ianuarii i860
4 iulii 1862 . .
16 augusti 1866
16 augusti 1866
16 septembris 1885
16 ianuarii 1891 .
20 novembris 1895
2 septembris 1896
anno 1896 .

193
194
195
197
202
203
205
206
208
210
246
260
263
264
265
266
276
328
344
*
346
347
146
153
180
196
199
204
207
212
215
216
226
228
230
236
(230)

Series documentorum hierarchica

XLV

NUM.

244
247
250
262
285
327
329
333
334
345
350
372
378

21 novembris 1902.....................................................................................
14 iunii 1904................................................................................................
18 augusti 1905..........................................................................................
29 decembris 1909.....................................................................................
i martii 1915................................................................................................
23 decembris 1918.....................................................................................
6 octobris 1919..........................................................................................
21 novembris 1919....................................................................................
30 novembris 1919....................................................................................
14 maii 1923...............................................................................................
5 februarii 1925..........................................................................................
14 aprilis 1939..........................................................................................
25 iunii 1942..........................................................................................

SACRA CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
Decreta :
Quoniam (16 octobris 1623)....................................................................
Nihil (17 decembris 1624)....................................................................
Quoniam impossibile (16 aprilis 1625)...............................................
Sacra Congregatio (24 novembris 1625)...............................................

138
141
142
M3

Instructio :
Cum indecorum (27 aprilis 1871).............................................................. (207)

Litterae circulares :
Per apostólicas (15 iunii 1912)...............................................................

277

Declaratio:
8 aprilis 1661.................................................................................................. (*43)
Reponsum :
i iunii ..........................................................................................................

225

SACRA RITUUM CONGREGATIO

Decretum generale:
Non semel (27 augusti 1894)...........................................................

233

Resolutio:
Capuana (12 maii 1877)..................................................................... (268)

Reponsum :
5 maii 1896.................................................................................................. (233)
SACRA CONGREGATIO
PRO NEGOTIIS ECCLESIASTICIS EXTRAORDINARIIS

Instructio :
Nessuno ignora (27 ianuarii

(268)

XLVI

Scries documentorum hierarchica

SACRA CONGREGATIO
DE SEMINARIIS ET STUDIORUM UNIVERSITATIBUS

Decreta:
nvmSacra Congregano (12 iunii 1931)........................................................
360
Consiliis initis (25 iulii 1941)................................................................
378
Nessun ecclesiastico (20 augusti 1942)..................................................... 379
Litterae circulares:
Le Relazioni (2 februarii 1941)....................................................
377
La Santità (5 augusti 1941)....................................................................... 378“
Nell’opera (2 februarii 1945)................................................................
384
Epistolae :
Sono note (15 augusti 1931).............................................................
362
La formazione pedagogica (21 decembris 1944)...............................
383
Declaratio:
23 maii 1948................................................................................
393
SACRA PAENITENTIARIA APOSTOLICA 0
Decreta :
3 februarii 1931...........................................................................
254
10 aprilis 1934...................................................................................
364
Quo ferventi (31 martii 1937)...........................................................
3^8
10 aprilis 1937..................................................................................
369
Resolutio :
laden. (20 ianuarii 1896)................................................................. (268)
Rescriptum :
27 februarii 1907......................................................................
254

SECRETARIA STATUS
Decretum :
Nonnae peculiares (29 septembris 1908: pag. xlii).
Litterae circulares:
Le cure (30 septembris 1902)...................................................... (299)
L’urgente necessità (12 decembris 1907)........................................... (299)
Non di rado (18 novembris 1920).................................................... (379)

“ Heic etiam acta referimus Sacrae Congregationis de Indulgentiis, licet
eadem acta, edita a die 28 ianuarii 1904 (Pius Pp. X, motu proprio Quae in
Ecclesiae, in Pii X Acta I, 141) usque ad diem 29 iunii 1908 (Pius Pp. X, const,
ap. Sapienti consilio, uti in nota praec.), inseri deberent inter acta S. Rituum
Congregationis cui dicta Congregatio coniuncta erat; edita vero a die 29 iunii
1908 usque ad diem 25 martii 1917 (Benedictus Pp. XV, motu proprio Alloquentes, in 4/1S IX, 167), inter acta S. Congregationis S. Officii recenseri deberent,
cuius partem praelaudata Congregatio eo tempore constituebat. Sed cum hodie
materia de indulgentiis tractetur a S. Paenitcntiaria Apostolica (can. 258, § 2),
acta ad indulgentias attinentia huic Tribunali universim addicimus.

Series documentorum hierarcnica

XLvn

Epistola :
La Chiesa Cattolica (15 aprilis 1923).................................................... (299;

PONTIFICIA COMMISSIO BIBLICA

Declaratio :
17 novembris 1921

(394a)

Responsa :
i iulii 1933..................................................................................................(349a)
30 aprilis 1934............................................................................................ (349
*)
20 augusti 1941............................................................................................ (349
*)
22 augusti 1943............................................................................................ (349
*)

IV

ALIA DOCUMENTA

DECRETUM GRATIANI

C.
C.
C.
C.
C.
C.
C.

i, D. LV
. .
i, D. LVIII
.
8, 9, D. LXXVII
6, D. LXXXVIII
3, C. XVI, q. i
28, C. XVI, q. i
2, C. XX, q. 2 .

NUM.

NUM.

l6
20
l6
(367)
(10)
17
(86)

C.
i, C. XX, q. 3 . . . .
15
C. 3, C. XX, q. 3 . . . .
(14)
C. 4, C. XX, q. 3 • • (86, 106)
C.23, C. XXV, q. 2 . . .
(45)
C. 22, C. XXVII, q. i . .
(14)
C. 33, D. V, De cons.
.
(86)

DECRETALES SUMMORUM PONTIFICUM

C.
C.
C.
C.
C.
C.
C.
C.
C.

i, 2, X, III, 31
6, X, III, 3113, X, III, 31
17, X, III, 31
18, X, III, 31
20, X, III, 31
22, X, III, 31
23, X, III, 31
14, X, III, 32

.
•
.
.
•
•
•
.
.

NUM.

NUM.

27
(27)
42
(42)
45
43
51
53
(38)

4, X, III, 34.....................
38
io, X, III, 34 ... . (38)
i, III, 10, in Clem. . .
67
i, V, i, in Clem. (135, 138,
179)
Reg. 84, R. J., in VF . . . (157)
C. 1, de verb, sign., tit. XIV,
in Extravag. Ioan. XXII . (218)

C.
C.
C.
C.

XLVIII

Series documentorum hierarchica

CODEX lURIS CANONICI"
NUM.
CAN.
6, 6°................... .... (322)
34> § 3) 3 • • . . (342, 346a)
*)
35................... . • • • (346
IOO, §§ 1-2 • . .... (387)
103................... .... (323)
107................... . . . . (387)
108, § 3 • • • .... (387)
in, § i . . . .... (387)
115................... . . (299,387)
119-123 . . . .... (304)
124-142 . . . .... (303)
126................... .... (367)
129................... . . (323, 367)
130................... • • • • (379)
132, § I . . . .... (367)
i88, Io ... . .... (299)
188, 6o ... . .... (326)
250, § 2 . . . • • • • (391)
251 (pag. XLii) . . . (381, 382)
252, § 3 - • - . . (387, 391)
256................... .... (382)
258, § 2: (pag. xi.vi).
375-384 . . - .... (299)
470, § 2 . . . • • . . (299)
487, sqq. . . .
... (387)
487 ... . 288 (13,348,387)
488 ... . ................... (348)
488, 1» , . . ................... (387)
488, 3° . . • ................... (387)
488, r . • . ................... (387)
488, 8° . . . ................... (389)
492, § I . . . • • (387, 392)
495, § I • • ....................... (392)
499. § i . .
500, § 3 . . ....................... (392)
501, § 1 . . ... 290 (317)
509 ... .
510 ... . ................... (389)
292 (361)
514, § X . . ...
518, §5 1-3 . ... 293 (371)

CAN.

518, § 2 . . .
SIP.....................
520, § 2 . . .
52I.....................
522 .....................
523 .....................
530 .....................
538-59I
• - •
538 .....................
539-54X • • •
539 .....................
540, §§ 1-2 . .
541.....................
542 . . 297 (298
542, 2°................
543 ....................
544 .....................
544, §§ 1-6 - •
544, § 2 . . .
544, § 3 • • •
545 ....................
545, § i . . .
546....................
551, § 2 . . .
553 ....................
554 ....................
554, § 3 - - •
555 ... . 298
556 ....................
557 ....................
558 ...................
559 ...................
559, $ 1 . . .
559,
2-3 . .
560...................
561 . .
562...................
563 ...................
564...................
565 ...................

num.

■ -, • „(325)
• (298,371)
• ■ • (377)
. • • (371)
• • • (371)
• • • (371)
...
294
• - • (382)
• • •
295
• • • (297)
...
296
...
296
...
296
321, 330, 365)
• - • (351)
•••
297
• (321, 363)
...
297
. (324, 325)
• (333, 378)
.
297 (363)
. - - (333)
...
297
. . . (306)
. . .
298
. . .
298
. . . (300)
(299, 342. 366)
.
298 (357)
. . .
298
.
298 (363)
. . .
298
. . • (363)
. . • (300)
. . .
298
. . .
298
. . .
298
. . . .
298
. . . .
298
. . . .
298

11 Unicuique canoni, si casus feri, adiicimus etiam interpretationem a Pon­
tificia Commissione Interpretationis Codicis datam.

Series documentorum hierarchies
CAN.

NUM.

§2.................................. (29I)
§ 2................................
298
..........................................
298
§ I.................................... (SSI)
..........................................
298
................................
298 (335)
§ I.................................. (332)
..........................................
298
§ 1...................................(306)
..........................................
298
§ 2................................... (321)
..........................................
299
................................299 (329)
299 (306, 328, 329, 337, 350,
370, 372, 375)
575 ..........................................
299
576 ..........................................
299
577 ..........................................
299
578 ..........................................
299
578, ic........................................ (331)
579 ..........................................
299
580 ..........................................
299
581 ..........................................
299
582 ..........................................
299
583 ..........................................
299
583, 2°........................................ (335)
584 ..........................................
299
585 ............................... 299 (307,387)
586 ..........................................
299
587 .... 300 (348, 377» 382)
587, § 2.................................... (363)
588 ..........................................
300
588, §§ T-2............................... (363)
589 ...............................300 (348, 363)
589, § I.................................... (377)
590 . . 301 (323, 363, 379, 382)
591 ..........................................
302
592 ..........................................
303
593 ..........................................
303
595 .............................................. (367)
595» § 1
(355)
595»§§ >-3.............................
303
596 .........................................
303
599
.......................................
303
606.........................................
303
610.........................................
303
. . ......................................303 (3901)

56S
566,
567
567,
568
569
569}
570
57°>
571
57*>
572
573
574

j _ S. C. de Religiuelt - Etichi n

CAN.

XLIX

NUM.

614......................................304 (328)
621-624................................... (303)
623..........................................
305
632 ..........................................
306
633 ...................................... 306 (345)
634 ...............................306 (299,341)
635 ..........................................
306
636 ..........................................
306
637 ...............................307(299,328)
639.............................................. (372)
641 ..........................................
307
642 ......................................307 (336)
647-648................................... (337)
647 ......................... (299» 308, 346a)
648 .............................................
308
649 .............................................. (337)
653...................................... 308 (340)
668 .............................................. (340^
669 ..........................................
308
673» sqq...............................(382, 387)
675.............................................. (389)
684, sqq....................................... (387)
684-725....................................(391)
848.............................................. (361)
856.............................................. (371)
859» § I...................................... (371)
863.............................................. 671)
891......................................309 (298)
310
964 ............................... . .
964, §§ 3-4 • • • • • • (363)
310 (363)
965 ...............................
310
966 ............................... . .
966, § I..................... • • (363)
310
967 ............................... . .
UI (363^
970 ...............................
UI (367^
971 ...............................
973» § I..................... • • (363'
973» § 3..................... (363, 367'
976, §2
...
. . ( 3’7 '
312
082............................... . .
984
313
992 .........................................
314
995 ..........................................
315
996 ..........................................
316
997 ..........................................
316
991, 5 3..................................... (313)
994» § 5.................................... (363)
o rum.

Series documentorum hierarchica
CAN.

NUM-

995, § i.................................(363)
995, § 2.................................(363)
997, § 2................................ (363)
1001
..................................... (367)
ioo6, § 2................................ (310)
1264, § i............................ (353)
1308, § i................................ (387)
1312......................................
317
1315......................................
318
1352-1371................................ (367)
1358..........................................(371)
1361......................................... (371)
1363, § i................................ (363)
B64......................................... (377)
B64,
................... (348, 354)
1364, 2°................................ (348)
*3*5 .................................(359, 360)

CAN.

1365, § I . . . .
1365, § 3 . • • •
1366, §§ 1-2 . . .
1366, § 2.
(300,
1366, § 3 • • • •
1367..........................
1378..........................
1385....................
1406, § I, 8° . . .
1465, § i ... .
1598, § 2 ... .
2153, § i ... .
2243, § 2 ... .
2352 .........................
2387.........................
2411.........................

NUM.

• • • (377)
. . . (383)
• • • (377)
3<>7, 373, 386)
♦ • • (348)
• (367, 371)
• • • (359)
• • • (349a)
• (359, 360)
• • • (346a)
• • • (393)
• • • (346“)
• . . (346a)
. . .
319
...
320
...
321

INDEX TITULORUM

Ex Sacra Scriptura Novi Foederis:
De necessitate abnegationis...............................................................
Consilium oboedientiae....................................................................
Consilium paupertatis.........................................................................
Consilium castitatis...............................................................................
De vita communi....................................................................................
De suorum abiicienda cura...............................................................
De non repetenda pristina vita..........................................................
Repromissio retributionis....................................................................
S. Syricius (384-398):
De monachorum ordinationibus (10februarii 385).......................

num.

I
2
3
4
5
6
7
8
9

S. Innocentius I (402-417):
De monacho facto clerico (15februarii 404)....................................... 10
S. ZosiMUS (417-418):
De monachis vel laicis non nisi per gradus ecclesiasticos ordi­
nandis (22 februarii 418)........................................................................

11

Synodus alia S. Patricii (post a. 450):
Qui sint monachi.......................................................................................... 12

Concilium Oecumenicum Chalcedonense (451):
Veri monachi honore sunt prosequendi................................................ 13
De monachis a militia, saeculari dignitate, matrimonio arcendis.
14
S. Leo I (440-461):
Quod propositum monachi deseri non potest absque peccato
(458-459) ........................................................................................................
U
S. Gelasius I (492-496):
De monachorum ad clerum promovendorum requisitis (11 mar­
di 494)...............................................................................................................16
De monachi in presbyterii officium destinati ordinatione (a. s.).
17
S. Felix IV (526-530):
Patrocinia potentium non requirenda (a. s.)......................................18

S. Gregorius I (590-604):
De vocatione monachali non reprimenda (5 iulii 595) ....
De non ordinando monacho absque abbatis consensu (apri­
lis 598)........................................................................................................

19
20

Index titulorum

lu

NUM.
Honorius I (625-638) :
Adhortatio ad monachos de virtutibus monasticis colendis (11
ianuarii 628)..........................
21
Concilium Plenarium Toletanum IV (633):
De monachorum vetito regressu deque clericorum libero in­
gressu .....................................................................................................
22
S. Sergius I (687-701):
Adhortatio ad monachos de monasticis colendis virtutibus
23
(a. c. 688).................................................................................................
Concilium Quinisextum (in Trullo) (692):
24
In prolapsione quoque deprehensi, et poenitentes, recipiendi. .

VI (701-705):
Adhortatio ad monachos de caritate, paupertate, aliisque virtu­
tibus exercendis (30 iunii 704)..........................
25

lOANNES

Synodus Cuthberti Archiepiscopi (747):
De ordinandis monachis eorumque studiis.....................................

26

Concilium Maguntinum (813):
Non potest quis ad religionem admitti nisi volens et in aetate
idoneus..........................
27
S. Leo III (795-816):
28
De superiorum bono exemplo (24 novembris 815).....................

Benedictus III (855-858):
De Christi pauperibus (7 octobris 855)..........................................
Synodus Augustana (952):
De clericis monasterium ingredi cupientibus...............................
Nicolaus II (1059-1061):
De vita communi servanda et ambitione vitanda (a. 1059) .

.

29
30

31

Concilium Nemausense (Nîmes) (1096):
De monachis sacerdotio initiatis . . .
...............................
32
Callistus II (1119-1124):
De libera novitios recipiendi facultate (16 septembris 1123) . .
33
Honorius II (1124-1130):
De loci stabilitate (23 martii 1127)..................................................
34
Innocentius II (1130-1143):
De discedendi sine licentia prohibitione (1 ianuarii 1142) . .
35
Anastasius IV (1x53-1154):
Fratribus ad saeculum revertendi facultas interdicitur (21 octo­
bris 1154) ....................
36
Alexander III (1159-1181):
Adhortatio ad monachos ut dignis operibus lespondeent bene­
ficiis a Sede Apostolica collaris (16 iunii 1176).........................
37
De supereminentia voti religionis (a. s.).......................................
38

Index titulorum

LIU

Concilium Oecumenicum Lateranense III (1179):
"um.
De studiis saccularibus vitandis................................................................ 39

Innocentius III (1198-1216):
De novitiorum loco in choro (7 martii 1198)...............................
40
De novitiis recipiendis (17 decembris 1198)...............................
41
Valet professio facta sine susceptione habitus religionis (11
ianuarii 1199).........................................
42
De novitiorum libero egressu (15 maii 1204)...............................
43
De fratribus turbatoribus amovendis (19 iunii 1204) . . . .
44
De transitu ad aliam religionem (29 aprilis 1206).....................
45
condonatis et pueris (9 martii 1207)....................................
46
De simonia in receptione monachorum vitanda (17 aprilis 1210).
47
Concilium Parisiense (1212):
De ingressu simoniaco et de aetate recipiendorum........................... 48

(Innocentius III):
De monasteriis reformandis (15 martii 1214)...................................... 49
Honorius III (1216-1227):
De professione ante annum probationis non emittenda (22
septembris 1220)...............................................................................................50
De professione praesumpta (a. s.)...........................................................51
Concilium Oxoniense (1222):
De ingressu simoniaco et de aetate recipiendorum........................... 52
Gregorius IX (1227-1241):
De libero novitiorum c religione egressu deque habitu eorum
(18 martii 1231)............................................................................................... 53
De receptione in ordinem (23 iunii 1232)........................................... 54
De aetate recipiendorum (13 ianuarii 1233)...................................... 55
Concilium Biterrense (1233):
De magistris grammatices..................................................................... 56
(Gregorius IX):
De professione ante annum probationis non emittenda (13
iulii 1236)......................................................................................................... 57
Innocentius IV (1243-1254):
E religione egressis quaedam munia interdicta (9 septem­
bris 1246)......................................................................................................... 58
Alexander IV (1254-1261):
De sacris ordinibus a quocumque Sacrorum Antistite fratribus
conferendis (16 octobris 1255)..................................................................... 59
De libertate Universitatem Parisienscm celebrandi (27 iunii
1256).........................
60
De sacrae theologiae libero in scholis Ordinis magisterio (28
martii 1257)......................................................................................................... 61
Clemens IV (1265-1268):
Ne impuberes ad habitum admittantur sine parentum volun­
tate (27 aprilis 1267)......................................................................................... 62

Liv

Index titulorum

Concilium Londinense (1268):
num.
De ministeriis novitiis non committendis........................................... 63
Concilium Provinciale Langesiense (1278):
De iuvenibus domi retinendis................................................................64

Concilium Provinciale Bituricense (1286):
De iunioribus fratribus domi retinendis.................................................65
Nicolaus IV (1288-1292):
Ad alium Ordinem transeuntibus dignitates et officia interdicta
(14 maii 1288)..................................................................................................66
Clemens V (1305-1314):
De instruendis monachis......................................................................... 67

loANNES XXI (XXII) (1316-1334):
De alumnis ad studia generalia mittendis (17 novembris 1317) .

68

Benedictus XII (1334-1342):
De recipiendis in Ordinem, de studiis generalibus et dc stu­
dentibus (12 iulii 1335)...................................................................................69
Dc studiis, de studentibus et dc recipiendis in Ordinem (20
iunii 1336)..................................................................................................... 70
Dc novitiis, studiis ct studentibus (28 novembris 1336) ...
71
Dc novitiis, studiis ct studentibus (15 maii 1339)............................72

Gregorius XI (1370-1378):
Dc lectoribus ct dc egressis c religione (6 martii 1374) ....
Bonifacius IX (1389-1404):
Dc magistris sacrae theologiae ct dc praedicatoribus (17 iunii
1395)......................................................................................................
Martinus V (1417-1431):
Damnatio quarumdam loannis Wiclcff propositionum (22 fe­
bruarii 1418)........................................................................................

73

74

75

Concilium Parisiense (1429):
Dc magistro iuvenum.....................................................................
76
(Martinus V):
Dc fratribus ad studia mittendis (21 iunii 1430)................................ 77
Pius II (1458-1464):
Dc studentium subiectionc (17 septembris 1458)................................ 78
Concilium Senosense (1485):
Dc magistris iuvenum et de simonia in receptione vitanda . .
79
Iulius II (1503-1513):
Dc extra claustra commorandi prohibitione (8 augusti 1508)
80
Leo X (1513-1521):
Dc ordinationibus (19 decembris 1516)..................................
gT
Clemens VII (1523-1534):
De graduatis ct legentibus (8 decembris 1529) ....

g2

Index titulorum

Lv

Concilium Provinciale Cantuariense (1530)num.
De educatione et exercitio religiosorum................................................83

(Clemens VII):
De iuvenibus ad studia generalia mittendis (12 aprilis 1532) .
84
Dc facultate studentes clericos super divinorum officiorum reci­
tatione dispensandi (7 martii 1533)................................................................85
Concilium Provinciale Coloniense I (1536):
De vita monastica.................................................................................... 86
Paulus III (1534-1549):
Dc necessitate superiorum licentiae ad gradus consequendos
(7 aprilis 1539).................................................................................................... 87

Synodus Augustensis (1548):
De studiis.................................................................................................... 88
Concilium Provinciale Moguntinum (1549):
De studiis.................................................................................................... 89
Concilium Provinciale Treverense II (1549):
De religiosis............................................................................................... 90
Concilium Provinciale Edineurgense (1549):
De studio ct de studentibus..................................................................... 91
Concilium Oecumenicum Tridentinum (1545-1563):
De instituenda lectione sacrae scripturae et liberalium artium.
92
De ordinationibus.....................................................................................93
Dc obedientia eorum qui ad alium Ordinem translati sunt . .
94
Item de ordinationibus................................................................................95
De aetate ordinandorum...........................................................................96
Absens studiorum causa in conventibus commoretur ....
97
De professionis tempore ct deprofessorumaetate............................... 98
Dc novitiorum renunciationc ct professione........................................ 99
Pius IV (1559-1565):
De forma professionis fidei a promotis et promovendis obser­
vanda (13 novembris 1564)......................................................................... 100
Concilium Provinciale Cameracense (1565):
Dc studio sacrae theologiae et de novitiorum instructione . . tor

S. Pius V (1566-1572):
De ordinationibus (16 maii 1567)......................................................... 102
Concilium Provinciale Sipontinum (1567):
De novitiis circa observanda erudiendis.............................................. 103

(S. Pius V):
Dc titulo ordinationis (14 octobris 1568)......................................... 104
Dc solemni trium votorum substantialium professione (17 no­
vembris 1568).................................................................................................. 105
Concilium Salisburgense (1569):
Dc regularibus........................................................................................106

LVI

Index titulorum

(S. PiusV):
num.
De novitiatu (8 martii 1570).............................................................. Io?
De forma promovendi ad gradus et de novitiis (30 maii 1570). 108
De recipiendorum novitiorum qualitatibus (28 maii 1571) . . 109
Synodus Consentina (1579):
De lectione sacrae scripturae..............................................................no
Concilium Provinciale Rhemense (1583):
De novitiis, de studiis et de studentium moderatore.......................... in
Concilium Provinciale Burdigalense (1583):
De admittendis ad novitiatum, ad professionem et ad studia. . 112
Synodus Provincialis Turonensis (1583):
De erudiendae iuventutis moderatore.............................................. 113

Synodus Provincialis Cameracensis (1586):
De sacra lectione theologica.................................................................. 114
Sixtus V (1585-1590):
De illegitimis, criminosis, aere alieno gravatis non recipiendis
(26 novembris 1587)..................................................................................... 115
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
Aere alieno gravatus ad professionem non admittendus (a. 1587). 116
(Sixtus V):
De novitiis deque eorum magistro (27 augusti 1588).......................... 117
Declarationes supra const, ap. « Cum de omnibus » (21 octo­
bris 1588).................................................................................................. 118
Gregorius XIV (1590-1591):
Moderatio const, ap. «Cum dc omnibus» (15 martii 1591) . . 119
Clemens VIII (1592-1605):
Dc privilegiis lectorum et dc loco novitiatus ac dc examinato­
ribus provincialibus (24 aprilis 1593)....................................................... 120
De confessione sacramentali (26 maii 1593)....................................121
Sacra Congregatio Concilii:
De professione intra annum probationis emissa (6 augusti 1593). 122

(Clemens VIII) :
De novitiatuum designatione (12 martii 1596).............................. 123

Sacra Congregatio Concilii:
Dc prorogatione anni probationis (31 maii 1597).............................. 124
Dc remissione interstitiorum (31 maii 1597)................................... 125
Dc anno probationis (17 novembris 1597)........................................126
De sacris ordinationibus (15 martii 1599)....................................... 127
(Clemens VIII) :
Dc novitiorum receptione (20 iunii 1599)....................................... 128
Sacra Congregatio Concilii:
Quod nihil a novitio intuitu professionis tribuendum sit (26
iulii 1601).......................................................................

Index titulorum
(Clemens Vili):
Moderatio const, ap. « Cum de omnibus » (2 aprilis 1602) .

tvn

*«**•
. 130

Sacra Congregatio Concilii:
Dc forma recipiendi novitios ad habitum et professionem (19
maii 1602)....................................................................................................... 131

(Clemens VIII):
De novitiis et professis (19 martii 1603).............................................. 132

Sacra Congregatio Concilii:
De modo recedentes iterum recipiendi (a. c. 1604)......................... 133
Paulus V (1605-1621):
De aetate recipiendorum (12 octobris 1609).................................... 134
De studio linguarum (31 iulii 1610)................................................... 135
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
De novitiatus interruptione (12 augusti 1616)....................................136
De officio infami tamquam impedimento ad professionem (26
aprilis 1619)........................................................................................................ 137

Sacr/\ Congregatio de Propaganda Fide:
De studio linguarum exterarum (16 octobris 1623)......................... 138
Sacra Congregatio Concilii:
De novitiatus abruptione (22 iunii 1624)......................................... 139
De receptione novitiorum et de transitu ad aliam religionem
(21 septembris 1624)........................................................................................ 140
Sacra Congregatio de Propaganda Fide:
De novitiis diversarum nationum ac linguarum recipiendis (17
decembris 1624)......................................................................................... 141
De studio linguarum (16 aprilis 1625)...............................................142
Dc alumnis Collegiorum Pontificiorum qui iuramentum praes­
titerunt non recipiendis (24 novembris 1625)......................................... 143
Urbanus VIII (1623-1644):
Dc iteranda professione in loco non designato emissa (2 apri­
lis 1631).............................................................................................................144
De transitu conversorum ad statum clericalem (10 martii 1632). 145

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium :
De aetate recipiendorum (16 iulii 1632).............................................. 146
Sacra Congregatio Concilii:
Dc integro novitiatus anno (10 decembris 1633)............................... 147
(Urbanus VIII):
De voto non acceptandi dignitates (21 maii 1635).......................... 148

Sacra Congregatio Concilii:
Dc professione in loco non designato emissa (5 ianuarii 1636). 149
Dc admissione ad professionem (9 aprilis 1644)............................... 150

LVIIl

Index titulorum

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
numDe consensu alterius coniugis ad professionem requisito (25
novembris 1644)...................................................................................... 151
Sacra Congregatio Concilii:
De novitiatus interruptione (2 maii 1648)..........................................152
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
De dimissione ob infirmitatem (10 martii 1650)............................... 153

Sacra Congregatio Super Statu Regularium :
De novitiis et professis (1 ianuarii 1658).............................................. 154

Alexander VII (1655-1667) :
De neophytis Deo sub religionis iugo servire volentibus (18
ianuarii 1658)............................................................................................... z55
Sacra Congregatio Concilii:
De novitiatus interruptione (21 iulii 1663)......................................... 156
Sacra Congregatio super Statu Regularium:
De iuvenibus ad habitandum in conventibus non recipiendis
(16 maii 1675)............................................................................................... T57
De exercitiis spiritualibus peragendis a promovendis ad or­
dines (9 octobris 1682).................................................................................158
De novitiatu extra locum ei designatum peracto (19 septem­
bris 1686)................................................................................................... z59

Innocentius XI (1676-1689):
De voto obedientiac (20 novembris 1687)......................................... 160
Sacra Congregatio Concilii:
Quaedam Clementis VIII decreta legenda edicuntur (24 iulii
1694)........................................................................................................... t6i
Sacra Congregatio Super Disciplina Regularium:
De vita regulari conservanda (18 iulii 1695).................................... 162
Dc noviter professis in Italia in domibus perfectae observantiae
collocandis (2 octobris 1698)..................................................................... 163
Concilium Provinciale Ruthenorum (1720):
De studiis theologicis instaurandis...................................................... 164
Innocentius XIII (1721-1724):
Promovendi ad sacros ordines qua scientia pollere debeant
(23 maii 1723)...................................................................... ., ... 165
Dc dimissorialibus litteris (ibidem)................................................. 166
Benedictus XIII (1724-1730):
De novitiis et professis (17 septembris 1725)...................................167
De privilegio vasa sacra contrectandi (28 septembris 1725) . . 168
Concilium Romanum (1725):
De temporibus ordinationum........................................
Concilium Provinciale Firmanum (1726):
De statu monachorum et eremitarum

...................

T~_

Index titulorum

lix

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
hum
De professionis dilatione (12 ianuarii 1731)....................................171
Synodus Montis Libani (1736):
De anno probationis............................................................................. 172
De labore manuum et de studio........................................................ 173
De professione religiosa et de transitu ad aliam religionem . . 174

Benedictus XIV (1740-1758):
Dc sacerdotibus saecularibus religionem ingredi cupientibus
(14 ianuarii 1747)............................................................................................. 175
De litteris dimissoriis (27 februarii 1747)......................................... 176
De duplici professione religiosa (19 iunii 1750)...............................177
Sacra Congregatio Super Disciplina Regularium:
De fratribus laicis instruendis (15 martii 1758)...............................178

Clemens XIII (1758-1769):
De studio linguarum orientalium (18 augusti 1760)......................... 179

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
De professione extra domum novitiatus (6 iulii 1772) .... 180
Quod nihil exigendum sit ab introeuntibus in religionem (11
decembris 1789)............................................................................................. 181
Pius VI (1775-1799):
Quorundam Synodi Pistoriensis (1786-1787) errorum damnatio
(28 augusti 1794)............................................................................................. 182
Sacra Congregatio super Disciplina Regularium :
De meditatione, de amore cellae et de iuvenum institutoribus
(6 februarii 1802)............................................................................................. 183
De meditatione, de amore cellae et de iuvenum institutoribus
(28 maii 1802)...................................................................................................184

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
De restituendis Ordinibus Regularibus (22 augusti 1814) . . .
De clerici saecularis libero in religionem ingressu (28 iulii 1837).

185
186

Pius IX (1846-1878).
Laudes Religionum ct adhortatio ad earumdem Moderatores
(17 iunii 1847).................................................................................................. 187
Sacra Congregatio super Statu Regularium:
Dc testimonialibus Ordinariorum litteris in receptione postu­
lantium requirendis (25 ianuarii 1848).................................................... 188
Dc receptione novitiorum ad habitum ct professionem (25 ia­
nuarii 1848)....................................................................................................... 189
(Pius IX) :
Adhortatio ad Ordinum Moderatores (8 decembris 1849) .

.

.

tao

Concilium Provinciale Bituricense (1850):
Admonitio ad directores animarum et parentes circa vocationes
religiosas............................................................................................................ 191

LX

Index titulorum

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
num.
De novitiatu et professorio (22 aprilis 1851)................................ 192

Sacra Congregatio super Statu Regularium:
Declarationes super decreto « Romani Pontifices » (1 maii 1851). 193
Declarationes super decreto « Regulari disciplinae » (1 maii
1851) .............................................................................................................. 194
Declaratio super decreto « Regulari disciplinae » (16 ianuarii
1852) .............................................................................................................. 195
De translatione religiosorum (1 octobris 1852).............................. 196
Declarationes super decreto « Romani Pontifices » (5 novembris 1852)................................................................................................ 197
(Pius IX):
Adhortatio ad Clerum Armeniae (2 februarii 1854)..................... 198

Sacra Congregatio super Statu Regularium:
Declarationes super decreto « Regulari disciplinae » (12 ia­
nuarii 1855)............................................................................................... 199
(Pius IX) :
Adhortatio ad studiorum rationem ac methodum sapienter
fovendam (10 maii 1856)....................................................................... 200
Sacra Congregatio super Statu Regularium :
De votorum simplicium professione (19 martii 1857) .... 201
Declarationes super decreto «Romani Pontifices» (29 maii 1857). 202
Declarationes super litt. circ. « Neminem latet » (12 iunii 1858). 203
Declarationes super litt. circ. « Neminem latet » (6 au­
gusti 1858)..............................................................................................204
Declaratio super const, ap. « Cum ad regularem » (9 decem­
bris 1859)..................................................................................................205
Declarationes super litt. circ. « Neminem latet » (20 ianua­
rii i860)...................................................................................................... 206
De titulo ordinationis (20 ianuarii i860)............................................ 207
Declaratio super decreto « Regulari disciplinae » (24 februa­
rii i860).................................................................................................208

Concilium Provinciale Pragense (i860):
De studiis regularium.................................................................... 209
Sacra Congregatio super Statu Regularium:
Declaratio declarationis super litt. circ. « Neminem latet »
(7 februarii 1862)..................................................................................210

(Pius IX) :
Super nullitatc professionis votorum solemnium non praemissa
professione votorum simplicium (7 februarii 1862)......................... 211
Sacra Congregatio super Statu Regularium:
Exclaustrad reversi novitiatum peragere non debent (4 iulii
1862)..........................................................................................................
De dominio professorum a votis simplicibus (1 augusti 1862) . 213

Index titulorum

LXI

Synodus Provincialis Ultraiectensis (1865):
mum.
De tyrocinio et de studiis....................................................................... 214
Sacra Congregatio super Statu Regularium:
Declaratio super litt. circ. c Neminem latet» (16 augusti 1866). 215
Alia declaratio super litt. circ. < Neminem latet » (16 au­
gusti 1866).......................................................................................................216
Concilium Oecumenicum Vaticanum (1869-1870);
De votis et de studiis religiosorum...................................................217
De voto obedientiae.............................................................................218
De vita communi.................................................................................. 219
Super novitiatu et novitiorum ac neo-pr of essorum institutione. 220
Super studiis regularium....................................................................... 221
Super gradibus et titulis regularium...................................................222
Super ordinationibus regularium........................................................ 223

Leo XIII (1S78-1903):
De Christiana philosophia instauranda (4 augusti 1879) .

.

.

224

Sacra Congregatio de Propaganda Fide:
De recipiendis Orientalibus (1 iunii 1885).........................................225
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
De renunciatione bonorum (16 septembris 1885).............................. 226
De confessione et de conscientiae manifestatione (17 decem­
bris 1890)............................................................................................................ 227
Sacra Congregatio super Statu Regularium:
De professis votorum simplicium (16 ianuarii 1891)

....

228

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
De sacra confessione et communione (14 augusti 1891) . . .
De requisitis ad ordines sacros suscipiendos (4 novembris 1892).

229
230

Sacra Congregatio super Disciplina Regularium:
De servitio militari (27 novembris 1892)......................................... 231
(Leo XIII):
De studio sacrae scripturae (18 novembris 1893).............................. 232
Sacra Rituum Congregatio:
De professionis eiusque renovationis ritu (27 augusti 1894) . . 233
(Leo XIII):
De iuventutis collegiis in Oriente deque Orientalium receptione
(30 novembris 1894)....................................................................................... 234

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
De clericis vel saecularibus vel regularibus civilis gubernii Uni­
versitates celebrantibus (21 iulii 1896)................................................... 235
De professis ad militiam vocatis (2 septembris 1896) . . .
236

(Leo XIII):
De doctrina divi Thomae sequenda (25 novembris 1898) . . . 237
Religiosae vitae genus contra « americanismi » errores defen­
ditur (22 ianuarii 1899)....................................................................................

LXII

Index titulorum

Sancta Romana et Universalis Inquisitio:
num.
De sacramentali bus subditorum confessionibus Romae prohi­
bitis (5 iulii 1899)......................................................................................239
De subditorum confessionibus a superioribus Romae non exci­
piendis (25 augusti 1899)............................................................................240

(Leo XIII) :
De Institutis Religiosorum vota simplicia profitentium (8 de­
cembris 1900)............................................................................................... 241
Laudes Institutorum Religiosorum (23 decembris 1900) . . . 242
Paterna Summi Pontificis adhortatio (29 iunii 1901) .... 243
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
Nequit religiosus ante professionem disponere ut fructus sortis
propriae accrescant sorti (21 novembris 1902).........................................244
Pius X (1903-1913):
De musica sacra (22 novembris 1903).............................................. 245
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
Etiam Regulares possunt assequi gradus académicos a Com­
missione Biblica (19 aprilis 1904)............................................................. 246
De magistro novitiorum uti examinatore ad professionem non
adhibendo (14 iunii 1904)........................................................................... 247
(Pius X) :
De receptione fratrum et dc studiis (31 maii 1905)......................... 248
De examinibus ordinandorum in Urbe (16 iulii 1905) .... 249
Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium:
De voto Capituli conventualis post dilatam professionem solemnem non exquirendo (18 augusti 1905)............................................. 250
Sacra Congregatio Concilii:
De frequenti communione eucharistica (20 decembris 1905) . . 251
E seminariis dimissi non acceptandi (22 decembris 1905) . . 252
(Pius X) :
De examinibus ordinandorum coram Episcopo faciendis (19
martii 1906)................................................................................................ 253
Sacra Congregatio Indulgentiarum :
laculatoriam precem recitantibus indulgentiae conceduntur (27
februarii 1907)........................................................................................... 254

Sancta Romana et Universalis Inquisitio:
De moderatoribus et magistris erroribus modernismi infectis
removendis (28 augusti 1907)................................................................... 255

(Pius X) :
De philosophia S. Thomae Aquinatis sequenda ac de celebran­
dis Universitatibus civilibus (8 septembris 1907).................................. 256
Sacra Congregatio de Religiosis:
Dc studentibus ad eleemosynas quaeritandas non mittendis
(21 novembris 1908)....................

LXin

Index titulorum

De muneribus in clericorum seminariis viro religioso ad saccu- NVMIum revertenti vetitis (15 iunii 1909)........................................................ 258
De dimissis a seminariis et collegiis in religiosas familias non
admittendis (7 septembris 1909).............................................................. 259
De studiis ante ordinationes requisitis (7 septembris 1909) . . 260
De studiis ante ingressum novitiatum peragendis (21 decem­
bris 1909)............................................................................................................. 261
De religiosis ad militiam vocatis (29 decembris 1909) .... 262
De professione religiosa (4 ianuarii 1910)......................................... 263
De quibusdam postulantibus in religiosas familias non admit­
tendis (5 aprilis 1910)...................................................................................264
De quibusdam officiis viris e religione egressis non commit­
tendis (5 aprilis 1910).................................................................................. 265
Declarationes super decreto « Auctis admodum » (31 maii 1910). 266
De aliqua in novitiatu studiis opera danda (27 augusti 1910) . 267
(Pius X):
Leges ad modernismi periculum propulsandum (1 septembris
1910)..................................................................................................................268
Sacra Congregatio Consistorialis :
De diaria legendi prohibitione (25 septembris 1910) .... 269
(Pius X) :
Adhortatio ad iuvenes (10 novembris 1910).................................... 270

Sacra Congregatio Consistorialis:
De iureiurando ab ordinandis faciendo (17 decembris 1910).

.

271

Sacra Congregatio de Religiosis:
De conversis seu laicis (1 ianuarii 1911)......................................... 272
De religiosis servitio militari adstrictis (1 ianuarii 1911) . . . 273
De methodo servanda in ferenda sententia expulsionis vel di­
missionis (16 maii 1911)............................................................................. 274
(Pius X):
De summa ad divinum exercendum ministerium studiorum
necessitate, congruentia, utilitate (25 octobris 1911)...............................275

Sacra Congregatio de Religiosis :
De servitio militari (1 februarii 1912).............................................. 276
Sacra Congregatio de Propaganda Fide :
De modo admittenti Orientales (15 iunii 1912)...............................277
Sacra Congregatio de Religiosis:
De professione religiosa in mortis articulo novitiis permittenda
(10 septembris 1912).................................................................................. 278

(Pius X):
De cooptandis sodalibus deque scientiarum magistris depu­
tandis (4 augusti 1913).................................................................................. 279
Sacra Congregatio de Religiosis:
De absolutione sacramentali religiosis sodalibus a quovis con­
fessano impertienda (5 augusti 1913)................................................... 280

I.XIV

Index titulorum
NUM.

De novitiatus termino et interruptione (3 maii 1914) . . . . 281
De novitiis militiae addictis (3 maii 1914)......................................... 282
De confessione apud Orientales sacerdotes instituta, et de con­
fessione novitiorum (3 maii 1914)............................................................. 283
(Pius X):
De studio doctrinae S. Thomae Aquinatis in scholis catholicis
promovendo (29 iunii 1914)....................................................................... 284
Sacra Congregatio de Religiosis :
Circa interruptionem studiorum (1 martii 1915)............................... 285
De qualitatibus recipiendorum (18 augusti 1915)............................... 286

Sacra Congregatio Sancti Officii:
Sodalitates ad provehendas iuvandasque religiosas vocationes
indulgentiis ditantur (11 octobris 1916)................................................... 287
Codex Iuris Canonici:
Definitio status religiosi (can. 487)...................................................288
De obedientia Romano Pontifici praestanda (can. 499, § 1) . . 289
De potestate superiorum (can. 501, §1).............................................. 290
De obligatione superiorum (can. 509, §§ 1, 2)...............................291
De iure superiorum administrandi sacramenta (can. 514, § 1) . 292
Admonitio ad superiores quoad confessiones sacramentales
(can. 518, §§ i, 2, 3).....................................
293
De manifestatione conscientiae superioribus facienda (can. 530,
§§ i> 2).......................................................................................................294
De admissione in religionem (can. 538).............................................295
De postulatu (can. 539-541).................................................................296
De requisitis ut quis in novitiatum admittatur (can. 542-546) . 297
De novitiorum institutione (can. 553-571)........................................ 298
De professione religiosa (can. 572-586)............................................. 299
De ratione studiorum in religionibus clericalibus (can. 587589).......................................................................................................... 300
De examinibus quinquennalibus (can. 590)..................................... 301
De solutione casuum (can. 591)...................................................... 302
De obligationibus religiosorum (can. 592-596, 599, 606, 610,
6n)......................................................................................................... 303
De privilegiis religiosorum (can. 614)............................................. 304
De studentibus ad stipem colligendam non mittendis (can. 623). 305
De transitu ad aliam religionem (can. 632-636).............................306
De egressu e religione (can. 637, 641, 642)................................... 307
De dimissione religiosorum (can. 648, 653, 669).............................. 308
De magistri novitiorum et seminarii collegiive superioris au­
diendi confessiones suorum alumnorum prohibitione (can. 891) . . 309
Religiosi a quonam ordines recipere possint (can. 964-967) , . 310
De subiecto sacrae ordinationis (can. 970-971)........................ 311
De titulo ordinationis (can. 982)..................................................... 312
De irregularitate ex defectu relate ad sacros ordines (can.
984» l0).....................................................................................................

Index titulorum

De proposito recipiendi ordines superiori maiori aperiendo
(can. 992)........................................................................................................
De litteris dimissoriis (can. 995)....................................................
Dc examine ordinandorum (can. 996, 997)...............................
De potestate superioris erga privata subditorum suorum vota
(can. 1312)...................................................................................................
De votis ante professionem religiosam emissis (can. 1315) . .
De poena ipso facto incurrenda ab iis qui aliquem quocumque
modo cogant ad religionem ingrediendam vel ad emittendam pro­
fessionem (can. 2352)..............................................................................
De poena illius cuius professio ob dolum ab ipso admissum
nulla declarata fuerit (can. 2387)............................................... . .
Contra superiores ad novitiatum, professionem, ordines ille­
gitime admittentes (can. 2411)..............................................................

Sacra Congregatio Sancti Officii:
Circa Consilia a vigilantia et loramentum antimodernisticum
(22 martii 1918)..............................................................................................

LXV
SUM'

314
315
316
317
318

319

320
32I

322

Sacra Congregatio Consistorialis :
Circa clericorum frequentiam in laicis Universitatibus (30
aprilis 1918)....................................................................................................... 323

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
De litteris testimonialibus (28 iulii 1918)......................................... 324
De confessionibus a magistro spiritus non recipiendis (27 Sep­
tembris 1918).................................................................................................. 325

Sacra Congregatio Consistorialis:
De clericis et religiosis e militia redeuntibus (25 octobris 1918) .

3-6

Sacra Congregatio de Religiosis:
De religiosis e militia redeuntibus (23 decembris 1918) . . . 32"
De religiosis servitio militari adstrictis (15 iulii 1919) .... 32$
Circa professionem religiosorum laicorum in Ordinibus regula­
rium (6 octobris 1919^.................................................................................. 329
Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
De iis qui sectae acatholicae adhaeserunt in novitiatum non
admittendis (16 octobris 1919)................................................................... 33°
De iure novitiorum ad suffragia (16 octobris 1919)......................... 331
Dc novitiorum libera bonorum administrationis cessione (16
octobris 1919).................................................................................................. 332
Sacra Congregatio de Religiosis:
De testimonialibus iuratis (21 novembris 1919)...............................333
De religiosis ad servitium militare vocatis (30 novembris 1919). 334
Pontificia
De
De
De

Commissio Interpretationis Codicis:
testamentis a novitiis conficiendis (a. 1919).............................. 335
religiosis ad saeculum regressis (24 novembris 1920) . . . 33^
votis temporaneis (1 martii 1921)................................................... 337

r — S. C. dc Religiosis - Enchiridion Religio tarum.

* *1

Lxvi

Index titulorum

Sacra Congregatio de Religiosis :
num.
De secundo novitiatus anno (3 novembris 1921).............................. 338
De quinquennali relatione a religionibus facienda (8 martii
1922).............................................................................................................. 339
Elenchus quaestionum ad quas respondendum est a Moderato­
ribus seu Moderatricibus Generalibus Institutorum vota simplicia
profitendum in relatione ad S. Sedem quinto quoque anno trans­
mittenda (25 martii 1922)............................................................................ 340

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
De transitu ad aliam religionem (14 iulii 1922)............................... 341
De anno integro novitiatus (12 novembris 1922).......................... 342
Pius XI (1922-1939):
Laudes cleri regularis (23 decembris 1922).................................... 343
Sacra Congregatio de Religiosis:
De professione religiosa in mortis articulo novitiis vel postu­
lantibus permissa (30 decembris 1922)................................................... 344
De habitu novitiorum a transeunte ad aliam religionem gestando
(14 maii 1923)............................................................................................... 345

(Pius XI) :
De Angelici Doctoris exemplo sectando (29 iunii 1923) .

.

.

346

Sacra Congregatio de Religiosis:
De recursu contra decretum dimissionis religiosi professi a
votis temporariis (20 iulii 1923)............................................................... 34^'
De dispensationibus super curriculo studiorum (27 octobris
1923)....................................................................................................... 347
(Pius XI):
De alumnis exquisitiore quadam cultura pariter formandis (19
martii 1924)................................. „........................................................... 348
De alumnis ad divinarum litterarum studia mittendis (27 apri­
lis 1924)......................................................................................................349

Sacra Congregatio Sancti Officii:
De libris edendis ad rem biblicam pertinentibus deque Sacra
Scriptura docenda (15 maii 1924)......................................................... 349-'
Sacra Congregatio de Religiosis:
De religiosis a votis temporariis in amentiam incidentibus (5 fe­
bruarii 1925)........................................................................................... 350
Pontificia Commissio Interpretationis Codicis :
De admissione Orientalium in novitiatum (10 novembris 1925).

351

(Pius XI):
De studiis rerum orientalium provehendis (8 septembris 1928) . 352
De liturgia deque cantu gregoriano et musica sacra cotidie ma­
gis provehendis (20 decembris 1928)..................................................... 355

Index uiulorum

LXVTI

Sacra Congregatio de Religiosis:
De obligatione subditos in doctrina Christiana rite imbuendi
(25 novembris 1929)....................................................................................... 354
(Pius XI):
De
De
Pontificia
De

exercitiis spiritualibus (30 decembris 1929).............................. 355
ultimo educationis fine (31 decembris 1929).............................. 356

Commissio Interpretationis Codicis:
novitiatus interruptione (13 iulii 1930).........................................357

(Pius XI):
Laudes status religiosi (12 februarii 1931).........................................358
Dc Universitatibus et Facultatibus Studiorum ecclesiasticorum
(24 maii 1931).................................................................................................. 359
Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus:
Ordinationes ad const ap. « Deus scientiarum Dominus > de
Universitatibus et Facultatibus Studiorum Ecclesiasticorum rite
exsequendam (12 iunii 1931)........................................................................ 360

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
De ultimis sacramentis ministrandis (16 iunii 1931) ....

361

Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus:
De inscriptione ad Universitates civiles (15 augusti 1931) . . .

362

Sacra Congregatio de Religiosis:
Super formatione clericali et religiosa alumnorum ad sacerdo­
tium vocatorum, deque scrutinio ante ordinum susceptionem pe­
ragendo (1 decembris 1931)........................................................................ 363

Sacra Paenitentiaria Apostolica:
Oratio indulgentiis ditata (10 aprilis 1934)......................................... 364
Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
De sectae atheisticae adseriptis (30 iulii 1934)...............................365
De anno novitiatus (12 februarii 1935).............................................. 366
(Pius XI):
De catholici sacerdotii dignitate (20 decembris 1935) ....

367

Sacra Paenitentiaria Apostolica:
De indulgentiis pro recitatione divini officii coram Ssmo Sa­
cramento a novitiis quoque et studentibus lucrandis (31 martii
1937)................................................................................................................. 36S
Vota religiosa renovantibus indulgentiae conceduntur (10 apri­
lis 1937)
369
Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
De servitio laboris publici (10 aprilis 1937).................................. 370
Sacra Congregatio de Sacramentis:
De communione quotidiana habituali et pene generali in se­
minariis, collegiis, communitatibus etiam religiosis et de abusibus
in eadem praecavendis (8 decembris 1938).............................................. 371

LXVIII

Index titulorum

Sacra Congregatio de Religiosis:
num.
De servitio militari (14 aprilis 1939)................................................... 372
Pius XII (1939):
De methodo docendi et discendi (24 iunii 1939)............................... 373
Adhortatio apostolica ad sacerdotes et clericos in exercitus or­
dines adscitos (8 decembris 1939)............................................................. 374

Sacra Congregatio de Religiosis:
De servitio militari (23 ianuarii 1940)................................................... 375
Sacra Congregatio pro Ecclesia Orientali:
De recta cleri orientalis institutione in territoriis patriarchalibus (27 ianuarii 1940).................................................................................376

Sacra Congregatio de Religiosis et de Seminariis et Studiorum
Universitatibus :
Normae circa studia religiosorum in Italia (2 februarii 1941). . 377
De alumnis in seminarium vel in familiam religiosam admit­
tendis (25 iulii 1941)..................................................................................... 378
Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus :
De Cursu peculiari ad Psalmos interpretandos in Seminariis
introducendo (5 augusti 1941)................................................................ 378a
Normae a clericis et utriusque sexus religiosis studiis academicis
apud Universitates civiles vacare cupientibus servandae (20 au­
gusti 1942).................................................................................................. 379
(Pius XII):
De sacrorum bibliorum studiis opportune provehendis (30
septembris 1943)........................................................................................ 380

Sacra Congregatio de Religiosis:
Erigitur Commissio iuvenum sodalium educationi instructio­
nique praeposita (24 ianuarii 1944).......................................................381
Universa ratio studiorum referenda expostulatur (10 iunii 1944). 382
Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus :
De studio paedagogiae (21 decembris 1944)................................... 383
De Breviario iuvenibus levitis explicando (2 februarii 1945). . 384

(Pius XII) :
De tertio probationis anno (17 septembris 1946)......................... 385
Dc genuino sensu dictionis < ad Angelici Doctoris rationem,
doctrinam et principia > (22 septembris 1946)....................................... 386
Dc Institutis saecularibus (2 februarii 1947).................................. 387
Sacra Congregatio de Religiosis:
De Actione Catholica (2 februarii 1947)............................................ 388
Dc quinquennali relatione a Religionibus, a Societatibus vitae
communis et ab Institutis saecularibus facienda (9 iulii 1947) . • 3^9
(Pius XII) :
De sacrae liturgiae studiis provehendis (20 novembris 1947) .

.

390

Index titulorum

LXÍX

Pontificia Commissio Interpretationis Codicis:
fiUMDe litteris ad Ordinarium loci libere mittendis (27 novem­
bris 1947)..................................................................................................... 390*
(Pius XII):
Dc Institutorum saecularium laude atque confirmatione (12
mardi 1948)....................................................................................................... 391

Sacra Congregatio de Religiosis:
De Insdtuds saecularibus (19 mardi 1948)......................................... 392
Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum Universitatibus:
De Laurea ante const, ap. « Deus sciendarum Dominus »
(23 maii 1948).................................................................................................. 393
Sacra Congregatio de Religiosis:
Elenchus quaesdonum, quibus a Religionibus et Societatibus
iuris pontificii in relatione ad Sanctam Sedem quinto quoque
anno transmittenda respondendum est ad normam decreti < Cum
transactis » (9 decembris 1948)...................................................................394

DOCUMENTA ECCLESIAE
SODALIBUS INSTITUENDIS

aAiaajDoa

2IGX3UTIT

EX SACRA SCRIPTURA NOVI FOEDERIS
I

De necessitate abnegationis

Matthaeus XVI, 24: Si quis vult post me venire, abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me.0
2
Consilium oboedientiae

Paulus ad Philippenses II, 5-8 : Hoc enim sentite in vobis, quod
et in Christo lesu, qui, cum in forma Dei esset, non rapinam arbi­
tratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit formam
servi accipiens, in similitudinem hominum factus et habitu inventus
ut homo. Humiliavit semetipsum factus oboediens usque ad mortem,
mortem autem crucis.

3
Consilium paupertatis
Matthaeus XIX, 21 : Si vis perfectus esse, vade, vende quae
habes et da pauperibus et habebis thesaurum in coelo, et veni, se­
quere me.6

4
Consilium castitatis
Matthaeus XIX, 11-12: Non omnes capiunt verbum istud, sed
quibus datum est. Sunt enim eunuchi qui de matris utero sic nati
sunt, et sunt eunuchi qui facti sunt ab hominibus, et sunt eunuchi
qui seipsos castraverunt propter regnum coelorum. Qui potest ca­
pere capiat.c
o
IX5 23.
b I Cor. VII, 25-38; I Io. II, 15-17.
c A-fí. VIII, 20; Afe. X, 21; Le. IX, 57-58.
I

S. C. de Religiosis - Enchiridion Rthgioiorum.

2

Ex Sacra Scriptura Novi Foederis

[5-

De vita communi
Actus Apostolorum IV, 32: Multitudinis autem credentium
erat cor unum et anima una; nec quisquam eorum, quae possidebat,
aliquid suum esse dicebat; sed erant illis omnia communia.
6
De suorum abiicienda cura

Matthaeus VIII, 22: Sequere me et dimitte mortuos sepelire
mortuos suos.a
7
De non repetenda pristina vita

Lucas IX, 62: Nemo mittens manum suam ad aratrum et respi­
ciens retro aptus est regno Dei.

8

Repromissio retributionis
Marcus X, 29-31: Amen, dico vobis, nemo est, qui reliquerit
domum aut fratres aut sorores aut patrem aut matrem aut filios aut
agros propter me et propter evangelium, qui non accipiat centies
tantum nunc in tempore hoc, domos et fratres et sorores et matres
et filios et agros cum persecutionibus, et in saeculo futuro vitam
aeternam. Multi autem erunt primi novissimi, et novissimi primi.b
' Vide etiam Le. IX, 60.
Mt. XIX, 29.

-io]

S. Syricius (384-398) - S. Innocentius I (402-417)

3

S. SYRICIUS (384-398)

9
De monachorum ordinationibus
(Ex Epist. decret. Directa ad decessorem, dici 10 februarii 385, ad Himenum Episc.
Tarraconensem)

Cap. XIII. - Monachos quoque, quos tamen morum gravitas, et
vitae ac fidei institutio sancta commendat, clericorum officiis aggre­
gari et optamus et volumus, ita ut qui intra tricesimum aetatis an­
num sunt digni, in minoribus per gradus singulos, crescente tem­
pore, promoveantur ordinibus; et sic ad diaconatus vel presbyterii
insignia, maturae aetatis consecratione perveniant. Nec statim saltu
ad episcopatus culmen ascendant, nisi in his eadem, quae singulis
dignitatibus superius praefiximus, tempora fuerint custodita.
Mansi III, 660; Denzinger 90; ML LXXXVIII, 836.

S. INNOCENTIUS I (402-417)

10

De monacho facto clerico
(Ex Epist. dccret. Etsi tibi, dici 15 februarii 404, ad Victricum Episc. Rothomagensem)

Cap. X. - De monachis, qui diu morantes in monasteriis postea
ad clericatus ordinem pervenerint, non debere eos a priore proposito
deviare. Aut enim sicut in monasterio fuit, et quod diu servavit, id
in meliore gradu positus amittere non debet : aut si corruptus, postea
baptizatus, in monasterio sedens ad clericatus ordinem accedere vo­
luerit, uxorem omnino habere non poterit: quia nec benedici cum
sponsa potest iam corruptus. Quae forma servatur in clericis, ma­
xime cum vetus regula hoc habeat, ut quisquis corruptus baptizatus
clericus esse voluisset, sponderet se uxorem omnino non ducere. :
Mansi III, 1035; ML LXXXVIII, 836.
« Vide etiam c. 3, C.XVI, q. 1; S. Zachariae Papae (741-752) Epist. Gaudio
magno, anno 741, ad Pipinum Maiorem Domus, itemque ad Episcopos, Abbates
et proceres Francorum, cap. XIII, in Mansi XII, 331; Cone. Londinense (113S),
Statuta, cap. XIV, in Mansi XXI, 513«

S. Zosimus (417-418)

S. ZOSIMUS (417-418)
II

De monachis vel laicis non nisi per gradus ecclesiasticos ordinandis
(Ex Epist. dccret. Exigit dilectio, diei 22 februarii 418, ad Hesychium Episc. Salonitanum)

I. Si enim officia saecularia principem locum, non vestibulum
actionis ingressis, sed per plurimos gradus examinatis, temporibus
deferunt; quis ille tam arrogans, tam impudens invenitur, ut in coe­
lesti militia, quae propensius ponderanda est, et sicut aurum repe­
titis ignibus exploranda; statim dux esse desideret, cum tiro ante non
fuerit? et prius velit docere, quam discere? Assuescat in Domini
castris, in lectorum primitus gradu divini rudimenta servitii: nec
illi vile sit, exorcistam, acolythum, subdiaconum, diaconum per
ordinem fieri: nec hoc saltu, sed statutis maiorum ordinatione tem­
poribus. lam vero ad presbyterii fastigium talis accedat, ut et nomen
aetas impleat, et meritum probitatis stipendia anteacta testentur.
Iure inde summi pontificis locum sperare debebit. Facit hoc nimia
remissio consacerdotum nostrorum, qui pompam multitudinis quae­
runt, et putant ex hac turba aliquid sibi dignitatis acquiri. Hinc
passim numerosa popularitas etiam his locis, ubi solitudo est, talium
reperitur, dum parochias extendi cupiunt, aut quibus aliud praestare
non possunt, divinos ordines largiuntur. Quod oportet districti sem­
per esse indicii. Rarum est enim quod magnum est.
Mansi IV, 348; ML, LXXXVIII 837.

SYNODUS ALIA S. PATRICII (post a. 450'1)
12

Qui sint monachi

Can. XVII. - Monachi sunt qui solitarii sine terrenis opibus ha­
bitant sub potestate episcopi vel abbatis. Non sunt autem monachi,
sed Vaetro periti, hoc est contemptores soliciti ad vitam perfectam.
In aetate perfecta, hoc est, a viginti annis debet unusquisque con4 Inceni loci et temporis; cfr. Hefele-Leclercq, Histoire des Conciles, II-II,
896 sqq.

s. Leo I (440-461)

-14]

5

stringi non attestando, sed voto perficiendo, ut est illud, unusquisque
sicut proposuit corde suo faciat; 1 et ut, vota mea reddam in con­
spectu dominii2 et reliqua. Quo voto vivitur, situs locorum coarctat,
si superabundantia in omnibus devitetur in vita, quia in frigore et
nuditate, in fame et siti, in vigiliis et ieiuniis vocati sunt.
Mansi VI, 525.

CONCILIUM OECUMENICUM CHALCEDONENSE (451)

B
Veri monachi honore sunt prosequendi
(luxta Gentianum Hervetum interpretem)

Can. IV. - Qui vere et sincere monasticam vitam aggrediuntur,
digni convenienti honore habeantur.a
Mansi VII, 359 (374, 385).

14

De monachis a militia, saeculari dignitate, matrimonio arcendis
(Ex interpretatione Dionysii Exigui)

Can. VII. - Qui semel in clero deputati sunt, aut monachorum
vitam expetiverunt, statuimus, neque ad militiam, neque ad digni­
tatem aliquam venire mundanam (saecularem) aut hoc tentantes et
non agentes poenitentiam, ut redeant ad hoc, quod propter Deum
primitus elegerunt, anathematizari.b
Can. XVI. - Si qua virgo se dedicaverit Deo, similiter mona­
chus, non licet eis nuptiis iungi. Si vero fuerint inventi hoc facien­
tes, maneant excommunicari. Statuimus vero posse eis fieri humani­
tatem, si ita probaverit episcopus loci.e
Mansi VII, 375, 377-378.

' II Cor. IX, 7.
’ Ps. CXV, 14.
° Can. 487,
b C. 3, C. XX, q. 3; Enchir. Cler. 30.
r C. 22, C. XXVII, q. i. Cfr. Concilium Arausicanum I (441), can. XXVIII,
in Mansi VI, 440; Concilium Ancyranum (314), can. XIX, in Mansi II, 519.

6

S. Leo I (440-461) - S. Gelasius I (492-496)

S. LEO I (440-461)
15
Quod propositum monachi deseri non potest absque peccato
(Ex Epist. Epistolas fraternitatis, anno 458-459, ad Rusticum Episc. Narbonensem)

15. Propositum monachi proprio arbitrio aut voluntate susce­
ptum, deseri non potest absque peccato. Quod enim quis vovit Deo,
debet et reddere. Unde qui relicta singularitatis professione, ad mi­
litiam, vel ad nuptias devolutus est, publicae poenitentiae satisfa­
ctione purgandus est, quia, etsi innocens militia et honestum potest
esse coniugium, electionem tamen meliorum deseruisse transgressio
est. *
BR I, 45; C. i, C. XX, q. 3.

S. GELASIUS I (492-496)
16
De monachorum ad clerum promovendorum requisitis
(Ex Epist. decret. Necessaria rerum, diei 11 martii 494, ad universos Episcopos
per Lucaniam, et Brutios et Siciliam constitutos)

3. Ut si quis etiam de religioso proposito et disciplinis monaste­
rialibus eruditus, ad clericale munus accedat, in primis eius vita
praeteritis acta temporibus inquiratur, si nullo gravi facinore pro­
batur infectus, si secundam non habuit fortassis uxorem, nec a
marito relictam sortitus ostenditur; si poenitentiam publicam for­
tassis non gessit, nec ulla corporis parte vitiatus apparet: si servili
aut originariae non est conditioni obnoxius: si curiae iam probatur
nexibus absolutus: si assecutus est literas sine quibus vix fortassis
ostiarii possit implere ministerium; ut si his omnibus, quae sunt
praedicta, fulcitur continuo lector vel notarius aut certe defensor
effectus, post tres menses existât acolytus, maxime si huic aetas
etiam suffragatur; sexto mense subdiaconi nomen accipiat, ac si
modestae conversationis, honestaeque voluntatis existit nono mense
4 Vide Cone. Nic. (325) can. XII (Canonum nicaenorum paraphrasis arabica;
opus apocryphum c s. v-vn), in Mansi II, 7*5-

-19J

S. Felix IV (526-530) - S. Gregorius I (590-604)

7

diaconus, completoque anno sit presbyter : cui tamen quod annorum
interstitia fuerant collatura, sancti propositi sponte suscepta doceatur
praestitisse devotio.
BR I, 102; C. i, D LV; C. 8, 9, D. LXXVII.

I?

Dc monachi in presbyterii officium destinati ordinatione
(Fragmentorum cuiusdam Epist. decret., a. s.)

Si quis monachus fuerit, qui venerabilis vitae merito, sacerdotio
dignus videatur, et abbas, sub cuius imperio regi Christo militat,
illum fieri presbyterum petierit, ab episcopo debet eligi, et in loco,
quo iudicaverit, ordinari, omnia quae ad sacerdotis officium perti­
nent, vel populi, vel episcopi electione provide ac iuste acturus.
BR I, append., 324; C. 28, C. XVI, q. 1.

S. FELIX IV (526-530)
18

Patrocinia potentium non requirenda
(Ex Epist. decret. Laudanda est, a. s., ad Ecclesium Episc. Ravennatem)

Clerici vero vel monachi ad indebitum obtinendum ordinem,
vel locum, potentium patrocinia non requirant, per quae aut non
faciendo ingratus, aut faciendo iniustus videatur episcopus.
BR I, append., 469; Mansi VIII, 667.

S. GREGORIUS I (590-604)
19

De vocatione monachali non deprimenda
(Decreta lata die 5 iulii 595 a)

Cap. VI. - Multos ex ecclesiastica familia, seu saeculari militia
novimus ad omnipotentis Dei servitium festinare, ut ab humana ser­
vitute liberi in divino servitio valeant familiarius in monasteriis
° Vide Mansi X, 434. nota <1, coni, cum Cappelli A., Cronologia, Cronografia
e Calendario perpetuo, ed. 2, Milano 1930, pp. 225-230.

S

S. Gregorius 1 (590-604)

[ 19.

conversari. Quos si passim dimittimus, omnibus fugiendi ecclesiastici
iuris dominium, occasionem praebemus. Si vero festinantes ad om­
nipotentis Dei servitium incaute retinemus, illi invenimur negare
quaedam qui dedit omnia. Unde necesse est ut quisquis ex iuris
ecclesiastici servitute, vel saecularis militiae, ad Dei servitium con­
verti desiderat, probetur prius in laico habitu constitutus. Et mores
illius atque conversatio bono desiderio illius testimonium ferunt,
absque ulla retractatione servire in monasterio omnipotenti Deo
permittatur, ut a servitio humano liber recedat, qui divino amore
districtiorem appetit subire servitutem. Si autem et in monastico
habitu secundum patrum regulas irreprehensibiliter fuerit conversa­
tus, post praefixa sacris canonibus tempora, licenter iam ad quodlibet
ecclesiasticum officium provehatur, si tamen illis non fuerit crimi­
nibus maculatus, quae in testamento veteri morte mulctantur.
Mansi X, 436.
20

De non ordinando monacho absque abbatis consensu
(E.< Epist. décret. Quam sit necessarium, mense aprili 598, ad Marinianum Episc.
Ravennatem)

Pariter autem custodiendum est, ut invito eiusdem monasterii
abbate, ad ordinanda alia monasteria, aut ad ordines sacros, vel cle­
ricatus officium tolli exinde monachi non debeant. Sed si abundan­
tes fuerint, et ad celebrandas Deo laudes vel utilitates monasterio­
rum complendas sufficiant, abbas cum devotione de his, qui super­
fuerint, offerat, quos dignos coram Deo invenire potuerit. Quod si
sufficienter habens dare noluerit, tunc Ravennas episcopus ad ordi­
nanda alia monasteria de his, qui supersunt, tollat. Ad ecclesiasti­
cum tamen officium nullus exinde perducatur, nisi quem abbas loci
admonitus propria voluntate obtulerit. Quisquis autem ex praedicto
monasterio ad ecclesiasticum ordinem pervenerit, ulterius illic nec
aliquam potestatem, nec licentiam habeat habitandi. °
BR I, 169; C. i, D. LVIII.

’ Idem ab eodem Summo Pontifice in Epist. Quam sit necessarium, ad omnes
Episcopos, dici 5 aprilis 599, in BR I, 171; ct in Epist. Quando ad ea, ad Senato­
rem Presbyterum et Xenodochii Abbatem, n. 5, anno 603, in BR I, 173-174. Item
a S. XV.rtino I in Epist. De quotidiano, dici 19 ianuarii 653, in BR I, 206 etc.
Vide etiam Concilium Agathensc (506), can. XXVII, in Mansi VIII, 329.

Honorius I (625-638)

-21]

9

HONORIUS I (625-638)

21
Adhortatio ad monachos de virtutibus monasticis colendis
(Ex Epist. Si semper, dici 11 ianuarii 628, ad Bertulphum Presbyterum et mo­
nasterii Bobiensis Abbatem)

Curae ergo tuae sit monasterii fratres quo poteris egregiis mo­
ribus, ac vita in reprensibili exornare, ut profecto iuxta id quod ...
apostolicis privilegiis maluit inconcusse dotandos, desideret potius,
et anhelet inviolabili coelestis affluentiae munere, diurnis sanctae
disciplinae precibus decorandos, sit profecto communis, et sincera
vita, sit sobria communis sinceritas, ut quibus est mortuus mundus,
ac sepultus pro incentiva contentionis vicia minimo funites 1 qua in
cassum quis et frustra laborare cognoscitur, si superbiae vitiorum
autrici colla submittere sentiat: sit excelsa inde humilitas, quia per
hanc coelesti artem, coelestium munerum possidere. Sit igitur ante
oculos mentis, et corporis traditionum regula paternarum, et unus­
quisque praelatus noverit qualiter debeat imperare subditis, nedum
aspera, et nec unicuique fratri aptissima ratione impleri usque ad
complementum... Dei imperantes indiscretione subiecti: sit itaque
moderata vivacitas, sit solicitudinis supereminens in fratribus stre­
nuitas, ut dum regulariter omnes qui Deo integerrime conferuntur
per obedientiae lineam bene servientes exhibeant temporalia, ad
gaudia coelestis patriae proveniat sempiterna. Et haec quidem, quae
ad solicitudinem pertinent, dixisse sufficiant: ante omnia cum Re­
demptoris nostri misericordiam, cui ingemiscere redemptionem no­
stram expectantem, enixius cum singultis, et gemitibus expectamus,
ut ea, quae pietas flagitat, fragilitas humanae conditionis sufficien­
ter, atque confidenter de sui auctoris suffragatione adimpleat.
BR I, 178; ML LXXX, 484' suscitentur?

io

Honorius I (625-638) - S. Sergius I (687-701)

[22-

CONCILIUM PLENARIUM TOLETANUM IV (633)
22
Dc monachorum vetito regressu deque clericorum libero ingressu

Cap. 49. - Monachum aut paterna devotio, aut propria professio
facit: quidquid horum fuerit, alligatum tenebit. Proinde his ad
mundum reverti intercludimus aditum, et omnem ad saeculum in­
terdici II us regressum.
Cap. 50. - Clerici qui monachorum propositum appetunt; quia
meliorem vitam sequi cupiunt, liberos eis ab episcopo in monasteriis
largiri oportet ingressus, nec interdici propositum eorum, qui ad
contemplationis desiderium transire nituntur.
Mansi X, 631.

S. SERGIUS I (687-701)
23
Adhortatio ad monachos de monasticis colendis virtutibus
Ex Epist. Ea quae, .inno circiter 688, ad Aldelmum monasterii Meldunesburgensis Abbatem)

Hortamur vos in Dei laudibus et orationibus studiosis [-os], atque
pervigiles abstinentiae, castimoniae, purificationi tenaciter inhaeren­
tes, hospitalitatis, atque humanitatis officiis deditos ac devotos obedientiae et humilitatis Christi esistere vos amatores, circa invicem
pia charitate concordes, mandatis spiritualibus, et sanctorum Patrum
regulis serviendo apostolicae fidei, rectitudinem illibate servare,
bonis studiis operam dare, humanitatem peregrinis et egentibus
impendere. Ecclesiarum Dei praesulibus, et sacerdotibus veneratio­
nem debitam exhibere, Deo vacare, saeculares curas, et quaestus
effugere, temperantiam et paupertatem diligere, psalmis et hymnis
spiritualibus, atque orationibus assiduis cum Deo colloquium in­
serere, abstinentiam tamquam purificationem corporis in cunctis
vitae studiis adhibere, in omnibus Dei mandatis alterutros excitare,
4 Invenitur etiam in Concilio prov. Wormatiensi, a. 868, can. XXIII, in
Mansi XV, 873.

Ioannes VI (701-705)

-251

ii

solícitos circa sui salutem esse, et proficientes in melius aemulari,
et in Dei praesidio confidere, immaculatos vos non solum a cogita­
tione carnali, sed etiam a sermonibus noxiis et cogitationibus custo­
dire, ut castitas, atque sobrietas corporis simul et spiritus vestri ante
Dei oculos luceat, quatenus et interior homo gratia virtutis illustre­
tur, et exterior bonae conversationis laudem atque opinionis ob­
tineat.
BR I, 212.

CONCILIUM QUINISEXTUM (in Trullo, 692)

24
In prolapsione quoque deprehensi, et poenitentes, recipiendi
Can. XLIII. - Licet omni christiano vitam exercitatricem eligere, et
rerum ad vitam pertinentium deposita tempestate, monasterium in­
gredi, et habitu monachi tonderi, in quacumque prolapsione depre­
hensus fuerit. Salvator enim noster Deus inquit: Eum qui venit ad
me, non eiiciam foras. ’ Tanquam ergo monachali vitae agendae
instituto in poenitentia nobis vitam describente, ei, qui ad illud
germane ac sincere accedit, acquiescimus ac favemus: nec ulli ei
mores impedimentum afferent, quo minus proprium scopum adim­
pleat. “
Mansi XI, 963.

IOANNES VI (701-705)
25
Adhortatio ad monachos de caritate, paupertate,
aliisque virtutibus exercendis
(Ex Epist. Salubre nimis, dici 30 iunii 704, ad Thomam Acutiani monasterii
Abbatem)

Idcirco vestra religio hanc apostolici privilegii tuitionem ade­
ptam fructuosum atque laudabile concessum beneficium demon­
stret, ante omnia in psalmis et hymnis et canticis spiritualibus diebus
ac noctibus permanentes iuxta monasticam disciplinam et regulam
' io VI, 37.
° Kirch, C., S. I., Enchiridion fontium historiae ecclesiasticae antiquae, ed. 4,
Friburgi Brisg. 1923, n. 1102.

12

Ioannes VI (701-705) - S. Zacharias (741-752)

[25-

a Patribus traditam, conversantes sincero proposito in professione
vestra Domino servientes, et de monasterii salute portum non relin­
quentes, charitatem invicem et unanimitatem servantes: nullus sibi
proprium aliquando vindicet in honoribus vel rebus vel usibus; sed
ut apostolorum Christi discipuli omnia habentes communia non
divisa; nihilque vobis proprium defendentes iuxta quod ab illis est
traditum et a successoribus observatum, obedientiam habentes reli­
gioso abbati atque praeposito et prioribus vestris: quod est sacri­
ficium spirituale; humilitatem Christi demonstrantes in moribus
vestris, benevolentiam quoque atque humanitatem et compassionem
in eis, qui aliquatenus aegrotaverint vel eguerint: charitatem etiam
et religiosae conversioni studium, ut demonstretur in vobis et floreat
piae professionis integ itas, familiares vobis exhibentes Deo: reli­
giosae vitae sedulitas et abstinentiae atque orationis perseverantia
fructuosa, ut quantum haec ex puritatis devotione peragitis, tauium
Deo in vobis operante eius clementiae propinquetis orantes etiam
pro nobis, et pro stabilitate apostolicae Dei Ecclesiae proque pace
atque securitate totius populi christiani, et pro sospitate gloriosi filii
nostri, qui pro timore Dei et religiosae conversationis augumento
huius apostolici privilegii utpote ab eo inspiratus tuitionem vobis
visus est providere, ut et orationes vestras et aeternam de vobis
mercedem acquireret.
BR I, 214-215.

SYNODUS CUTHBERTI ARCHIEPISCOPI (747)
26

De ordinandis monachis eommque studiis
Cap. VI. - Sexto statuitur decreto, ut episcopi nullum de clericis
seu monachis ad sacrum presbyterii gradum ordinent, nisi prius eius
vitam qualis extiterit, vel tunc quae morum probitas ac scientia fidei
existât, manifeste perquirant: a qua namque potest ratione aliis
integritatem fidei praedicare, sermonis scientiam conferre, peccanti­
bus discretionem poenitentiae indicare, nisi prius vigilanti intentio­
ne, haec pro viribus ingenioli sui studeat ediscere, ut iuxta aposto­
lum, Potens sit exhortare in doctrina sana? 1
‘ Tit. I, 9.
« N. 16.

S. Leo III (795-816)

-271

13

Cap. VII. - Septimo decreverunt condicto, ut episcopi, abbates
atque abbatissae ... studeant, et diligenti cura provideant, ut per
familias suas lectionis studium indesinenter in plurimorum pecto­
ribus versetur, et ad lucrum animarum laudemque regis aeterni
multorum vocibus innotescat; nam dictu dolendum est, quod his
temporibus perpauci inveniantur, qui ex intimo corde sacrae scien­
tiae rapiantur amore; et vix aliquid elaborare in discendo voluerint;
quin potius a iuvenili aetate vanitatibus diversis, et inanis gloriae
cupiditatibus occupantur, atque praesentis vitae instabilitatem plusquam sacrarum scripturarum assiduitatem vagabunda mente se­
quuntur. Proinde coerceantur et exerceantur in scholis pueri ad
dilectionem sacrae scientiae, ut per hoc bene eruditi inveniri possint
ad omnimodam ecclesiae Dei utilitatem, nec sint rectores terrenae
tam avidi operationis, ut domus Dei desolatione spiritalis ornaturae
vilescat.
Mansi XII, 397.

CONCILIUM MAGUNTINUM (813)
27
Non potest quis ad religionem admitti nisi volens et in aetate idoneus
Can. 23. - Nullus tondeatur, nisi in legitima aetate et spontanea
voluntate.a
Si quis ante annos legitimos tonsuratus est sine consensu paren­
tum suorum, et si parentes ipsius infra annum non se reclamaverint
ad principem, aut ad proprium episcopum vel ad missum domini­
cum: in ipso clericatu permaneat. Si vero post legitimos annos per
vim clericus factus est, et nec ipse, nec parentes eius infra annum
ad memoratas personas reclamaverint, in clericatu ita permaneat,
sicut is, de quo superius dictum est.
C. i, 2, X, III, 31.

° « Nullus tondeatur sine legitima aetate, et spontanea voluntate, vel cum
licentia domini sui», Concilium Moguntiacum, anno 813, cap. 23, in Mansi XIV.
72; cetera quae in textu afferuntur, in loco citato non inveniuntur. - Vide etiam
c. 6, X, III, 31 : « Quia in insulis dura est congregatio monachorum, etiam pueros in
eorum monasteriis ante 18 annum suscipi prohibemus».

14

S. Leo III (795-816) - Ben. Ill (855-858) - Agap. II (946-955)

f28-

S. LEO III (795-816)

De superiorum bono exemplo
(Ex Epist. Apostolicae Sedis, diei 24 novembris 815, ad Eustasium Cupcrsani mo­
nasterii Abbatem)

Specula lucidissima Ecclesiae sunt hi, qui in locis regiminis
positi apparent primi in subeundis ecclesiasticis muneribus, ut eo­
rum exemplo laetantes subditi subeant ipsorum iniuncta ministeria,
et obsequium praestent dilectione iucundum.
BR I, 260.

BENEDICTUS III (855-858)

29

De Christi pauperibus
(Ex Epist. ap. Cum romanae, diei 7 octobris 855, ad universos Galliarum Episcopos)

5. Pauperes enim Christi esse quis nesciat, qui contemnentes
substantiam mundi, Salvatoris nostri vestigia sectantes, qui cum
esset dives, pro nobis pauper effectus est, “ sanctae professionis ti­
tulum sibi divitias arbitrantur.
BR I, 297.

SYNODUS AUGUSTANA (952)
30
De clericis monasterium ingredi cupientibus
Cap. VII. - Clericis monachicum habitum sequi cupientibus, et
pro remuneratione divina saecularibus spretis arctiorem vitam adire
volentibus, nullatenus introeundi aditus ab episcopo denegetur, sed
potius eum in tali conversatione perstare exhortari conetur, sicut in
concilio Toletano habetur capitulo 50.L
Mansi XVIII, 438.
II Cor. VIII, 9.
b N. 22.

-32]

Nicolaus II (1059-1061) - B. Urbanus II (1088-1

NICOLAUS II (1059-1061)
31
H
De vita communi servanda et ambitione
vitanda

(Canones Concilii Romani, anno 1059 habiti, a Summo Pontifice promulgati)

IV. Et praecipientes statuimus, ut ii praedictorum ordinum, qui
eidem praedecessori nostro obedientes castitatem servaverunt, iuxta
Ecclesias, quibus ordinati sunt, sicut oportet religiosos clericos, si­
mul manducent et dormiant: et quidquid eis ab Ecclesiis venit,
communiter habeant. Et rogantes monemus, ut ad apostolicam,
communem scilicet vitam summopere pervenire studeant.
VII. Ut nullus habitum monachi suscipiat, spem aut promissio­
nem habens, ut abbas fiat.
BR I, 66 r.

CONCILIUM NEMAUSENSE (Nîmes, 1096)
32

De monachis sacerdotio initiatis
Can. II. - Sunt nonnulli stulti dogmatis, magis zelo amaritudinis,
quam dilectionis inflammati, asserentes monachos qui mundo mortui
sunt, et Deo vivunt, sacerdotali officio indignos, neque poeniten­
tiam, aut Christianitatem, seu absolutionem largiri posse per sacer­
dotalis officii iniunctam gratiam: sed omnino falluntur. Nam si ex
hac causa veteres aemuli vera praedicarent, apostolicae Sedis compar
B. Gregorius monachico habitu pollens, ad summum apicem nulla­
tenus conscenderet, cui ligandi, solvendique potestas concessa est.
Augustinus quoque, eiusdem sanctissimi Gregorii discipulus, An­
glorum praedicator egregius et Pannoniensis Martinus, aliique quam
plurimi viri sanctissimi, pretioso monachorum habitu fulgentes, ne­
quaquam annulo pontificali subarrharentur. Neque enim Benedictus
monachorum praeceptor sanctissimus, huius rei aliquomodo inter­
dictor fuit: sed eos saecularium negotiorum dixit expertes esse de­
bere. Quod quidem apostolicis documentis, et sanctorum institutis,

B. Urbanus II (1088-1099)

i6

non solum monachis, verum canonicis summopere imperatur, utrisperspicacibus sanctorum patrum exemplis, ut mortui
undo sint, praecipitur. Credimus igitur, a sacerdotibus monachis
ligandi solvendique potestatem digne administrari: si tamen digne
contigerit eos hoc ministerio sublimari. Quod evidenter affirmat,
quisquis statum monachorum et habitum considerat. Angelus enim
Graece, Latine nuntius dicitur. Sacerdotes igitur monachi atque
canonici, qui Dei praecepta annuntiant, Angeli vocantur. Sed unus­
quisque angelicus ordo, quanto vicinius Deum contemplatur, tanto
sublimius dignitate firmatur. Numquid non ut Cherubim monachi
sex alis velantur? Duae in capitio, quo caput tegitur, veris demon­
strantur assertionibus. Illud vero quod brachiis extenditur, alas duas
esse dicimus: et illud quo corpus tegitur, alas duas. Sic sex alarurn
numerus certissime conficitur. Decertantes igitur contra monachos
in hac re, sacerdotalis potentiae arceri officio praecipimus, ut ab
huiusmodi nefandis ausibus in posterum reprimantur: quia quanto
quisque excelsior, tanto potentior.
Can. III. - Oportet eos, qui saeculum reliquerunt, maiorem solli­
citudinem habere pro peccatis hominum orare, et plus valere eorum
peccata solvere, quam presbyteri saeculares. Quia hi secundum re­
gulam apostolicam vivunt, et eorum sequentes vestigia, communem
vitam ducunt, iuxta quod in actibus eorum scriptum est: Erat illis
cor unum et anima una, et erant illis omnia communia.a Ideoque
videtur nobis, ut his qui sua relinquunt pro Deo, dignius liceat
baptizare, communionem dare, poenitentiam imponere, necnon pec­
cata solvere. Unde considerare nos oportet quantae virtutis apud
Deum sint, qui saeculum relinquentes, Domini obediunt praecepto
dicentis : Relinque omnia quae habes, et veni, sequere me.b Unde
censemus eos qui apostolorum figuram tenent, praedicare, baptizare,
communionem dare, suscipere poenitentes, peccata solvere [valere].
••

Mansi XX, 934-935-

11 Act. IV, 32.
b Air. VIII, 20.

Call. II (1119-24) - Honor. II (1124-30) - Innoc. II (1130-43)

-35]

CALLISTUS II (1119-1124)
33
De libera novitios recipiendi facultate
(Ex Epist. décret. Omnipotenti Deo, diei 16 septembris 1123, ad Girardum Cassinensis monasterii Abbatem)

Liceatque ipsius monasterii et cellarum eius fratribus, clericos
cuiuscumque ordinis, seu laicos de quocumque episcopatu ad con­
versionem venientes in sanitate, vel in aegritudine cum rebus suis,
absque episcoporum vel cuiuslibet personae contradictione susci­
pere, nisi tunc iidem clerici seu laici a dioecesanis episcopis pro
certis fuerint excommunicari criminibus. °
BR II, 343.

HONORIUS II (1124-1130)
34
De loci stabilitate
(Ex Epist. décret. Religiosis desideriis, diei 23 martii 1127, ad Bernhclmum S. Mar­
tini monasterii Abbatem)

Nulli etiam facultas sit, post factam apud vos professionem,
sine abbatis licentia, maioris vel minoris religionis obtentu, ad alium
locum transmeare: quod si quis contra hanc prohibitionem nostram
quocumque tempore in futurum discesserit, nullus abbas, aut quili­
bet audeat eum retinere.b
BR II, 361.

INNOCENTIUS II (1130-1143)
35
De discedendi sine licentia prohibitione
(Ex Epist. décret. Piae postulatio, dici S ianuarii 1142, ad Gcrhohum Richerspergensis Ecclesiae Praepositum)

Addentes etiam interdicimus, ut nemini professionis vestrae fa­
cultas sit alicuius levitatis instinctu, vel arctioris religionis obtentu,
sine praepositi vel congregationis licentia de claustro discedere; quod
a Decretum huiusmodi saepissime in actibus Summorum Pontificum hoc tem­
pore recurrit.
b Huius tenoris norma saepe eo tempore in documentis pontificiis occurrit.
2 _

s. C. dc Religiosis - Enchiridion Rdigiororum.

18

Innocentius II (1130-1142) - Anastasias IV (1153-1154)

[35-

si discesserit, nullus episcoporum, nullus abbatum, nullus mona­
chorum sine communium litterarum cautione eum suscipiat, quandiu
videlicet in Ecclesia vestra canonici ordinis tenor, Domino praestan­
te, viguerit. Si vero, secundo vel tertio vocatus, redire contempserit,
liceat eiusdem loci praeposito canonicam in eo proferre sententiam. °
BR II, 458.

ANASTASIUS IV (1153-1154)
36
Fratribus ad saeculum revertendi facultas interdicitur
(Ex Epist. dccret. Christianae fidei, dici 21 octobris 1154, ad Raymundum Ma­
gistrum civitatis Hierosolymitanae)

Fratribus vero vestris semel in... atque in sacro vestro receptis,
post factam professionem, et habitum religionis assumptum, rever­
tendi ad saeculum interdicimus facultatem. Nec alicui eorum fas sit,
post factam professionem, semel assumptam crucem dominicam, et
habitum vestrae professionis, abiicere; vel alium locum, seu etiam
monasterium maioris seu minoris religionis, obtenta, invitis sive
inconsultis fratribus, aut eo, qui magister extiterit, licentia, transmi­
grare; nullique ecclesiasticae saecularique personae ipsos suscipiendi
aut retinendi licentia pateat.b
BR II, 620.

ALEXANDER HI (1159-1181)
37
Adhortatio ad monachos ut dignis operibus respondeant beneficiis
a Sede Apostolica collatis
(Ex Epist. dccret. Vox clamantis, diei 16 iunii 1176, ad Oderisium monasterii
S. loannis Abbatem)

Vos vero, filii in Christo legitimi, oportet, collatam vobis gratiam
in omnibus constitutionibus, et tantis Sedis Apostolicae beneficiis
dignis operibus respondere; nec libertate hac in occasionem carnis,
° Concilium Agathense (506), can. XXXVIII, in Mansi VIII, 331: «Clericis
sine commendatitiis epistolis episcopi sui licentia non pateat evagandi. In mona­
chis quoque par sententiae forma servetur, quos si verbum increpatio non emen­
daverit, etiam verberibus statuimus coerceri ».
«• Nn. 22, 34, 35-

Alexander III (i159-1181)

-39]

et velamine malitiae abutamini : et quanto a saecularibus tumultibus
liberiores estis, tanto amplius placere Domino totis mentis et animae
viribus procuretis.
BR II, 793.

38
De supereminentia voti religionis
(Ex Epist. decret., a. s., ad universos Abbates Cistercienses per Angliam constitutos)

Scripturae sacrae testimonio declaratur, quod spiritualis homo
propositum non mutat, quum pro salute animae suae utilius aliquid
meditatur. Inde est, quod, vestris iustis postulationibus inclinati,
vobis indulsimus, quatenus, si quis sepulcrum dominicum vel alia
sanctorum limina proposuerit visitare, et infirmitate vel alia ratio­
nabili causa occurrente apud vos habitum religionis assu II ere atque
Deo servire voluerit, libere eos recipere valeatis. Reus fracti voti
aliquatenus non habetur, qui temporale obsequium in perpetuam
noscitur religionis observantiam commutare. °
c. 4, X, III, 34.

CONCILIUM OECUMENICUM LATERANENSE III (1179)
39
De studiis saecularibus vitandis
(Decreta, pars XXVII)

Cap. II. - Non magnopere antiqui hostis invidia infirma membra
ecclesiae praecipitare laborat. Hic manum mittit ad desiderabilia eius,
electos quoque nititur supplantare, dicente scriptura: Esca eius ele­
cti. *1 Multorum siquidem casum se operari reputat, ubi aliquod mem­
brum ecclesiae sua fuerit calliditate subtractum. Et inde nimirum
est, quod in angelum lucis more solito se transfigurans,2 sub obtentu
languentium fratrum consulendi corporibus, et ecclesiastica negotia
fidelius pertractandi, regulares quosdam ad legendas leges, et con1 lob XXXIX, 29: « Inde [aquila] contemplatur escam, et de longe oculi cius
prospiciunt >.
1 II Cor. XI, 14.
° Cfr. c. io, X, III, 34: « Si tuam omnino sanare desideras conscientiam, regi­
men resignes ecclesiae memoratae, ac reddas Altissimo vota tua »; et c. 14, X, III,
32 (Epist. décret. Ex parte tua, diei 12 ianuarii 1206, ad Andream Archiep. Lug­
dunensem), ubi Innocentius III edicit matrimonium ratum non consummatum
dissolvi per professionem religiosam.

Alexander III (1159-1181)

20

Í39"

fectiones physicas ponderandas, de suis claustris educit. Unde ne sub
occasione scientiae spirituales viri mundanis rursus actionibus invol­
vantur, et in interioribus ex eo ipso deficiant, ex quo se aliis putant
in exterioribus providere: de praesentis concilii consensu statuimus,
ut nullus omnino post votum religionis, post factam in loco aliquo
religioso professionem, ad physicam legesve mundanas legendas per­
mittatur exire: si vero exierit, et ad claustrum suum infra spatium
duorum mensium non redierit, sicut excommunicatus ab omnibus
evitetur, et in nulla causa, si patrocinium praestare voluerit, audiatur.
Reversus autem, in choro, capitulo, mensa et ceteris, ultimus fratrum
existât : et, nisi forte ex misericordia apostolicae sedis, totius promo­
tionis spem amittat. Episcopi vero, abbates, priores, tantae enormitati
consentientes, et non corrigentes, spolientur propriis honoribus, et ab
ecclesiae liminibus arceantur. “
Mansi XXII, 373.

INNOCENTIUS III (1198-1216)

40
De no vitiorum loco in choro
(Ex Epist. decret. /Id tollendas, dici 7 martii 1198, ad Canonicos Perusinos)

Caeterum novitii claustrum ingressi, in ultimo chori debent per
manum archipresbyteri institui, ibique debent per octo dierum nu­
merum residere. Postmodum si sacerdos fuerit, in ultimo sacerdotum
stallo: si vero diaconus, in ultimo sui ordinis ponendus erit: et ita
de caeteris statuetur.
BR III, 116.

41
De no vitiis recipiendis
(Ex Epist. décret. Operante divinae, dici 17 decembris 1198, ad loanncm Fratrum
S. Trinitatis Ministrum)

§ 7. Si quis huius ordinis frater esse voluerit, primo per annum
cum expensis suis, praeter victum, habitu suo, et omnibus suis re­
tentis, in ordine pro Deo serviat, et post annum, si bonum et conve­
niens videatur ministro domus et fratribus et illi, et locus vacaverit,
” Idem in Concilio Turonensi, anno 1163, Statuta, cap. Vili, in Mansi
XXI, 1179.

Innocentius III (1198-1216)

-431

recipiatur. Nihil tamen pro receptione sua exigatur. Si quid tamen
gratis dederit, recipiatur; dum tamen tale sit de quo non videatur
Ecclesiae litigium imminere. Si vero de cuiusquam moribus visum
fuerit dubitandum, prolixior de eo probatio habeatur. Si ante re­
ceptionem aliquis se intemperanter habuerit, et impatiens disciplinae,
et ad arbitrium ministri non emendaverit mores suos, tribuatur ei
modeste licentia cum omnibus quae attulit, recedendi. In ordine vero
aliquis non recipiatur antequam annum videatur vigesimum comple­
visse. Professio vero in arbitrio ministri relinquatur.
BR III, 137.

42
Valet professio facta sine susceptione habitus religionis
(Ex Epist. décret., diei 11 ianuarii 1199, ad Abbatem dc Flore)

Cum monachum non faciat habitus, sed professio regularis, ex
quo a convertendo votum emittitur, et recipitur ab abbate, talis, ut
fiat monachus, et reddat Domino quae promisit, erit utique non im­
merito compellendus. ®
C. 13, X, III, 31.

43
De novitiorum libero egressu
(Ex Epist. décret., diei 15 maii 1204, ad Abbatem dc Aflbgcn. et alios)

Consulti sumus frequenter a multis, utrum is, qui monasterium
ingressus est habitum sumendo novitii, si ante professionem emissam
infra tempus probationis exire voluerit, licite possit absque apostasiae
nota vel noxa, praesertim cum debita morum correctione ad saeculum
11
remeare. Licet autem super hoc senserint diversi diversa, nos tamen
credimus distinguendum, utrum is, qui convertitur, proposuerit abso­
lute vitam mutare, ut sub habitu regulari omnipotenti Deo de cetero
famuletur, an conditionaliter experiri observantiam regularem, ut ita
demum, si infra annum sibi placuerit, moribus emendatus ad statum
revertatur pristinum. In primo casu debet, ut regulariter vivat, ad
laxiorem saltem regulam pertransire. In secundo potest ad saeculum,
non tamen, ut vivat saeculariter, remeare. Ut ergo quae sit eius
intentio plenius agnoscatur, propositum suum in principio protestetur.
C. 20, X, III, 31-

a Similiter c. 17, X, III, 31.

Innocentius III (1198-1216)

22

[44-

De fratribus turbatoribus amovendis
(Ex Epist. dccrer. Inter opera, diei 19 iunii 1204, ad Guidonem Fratrum Ordinis
S. Spiritus Magistrum)

§ 18. Si quis vero fratrum, post factam professionem turbatores
religionis vestrae, vel inutiles fuerint fortassis inventi, liceat tibi, fili
magister, et successoribus tuis, eos cum assensu et consilio sanioris
partis capituli amovere, ipsisque dare licentiam ad alium Ordinem,
ubi secundum Deum vivere valeant transeundi, et loco eorum alios
subrogandi, qui unius anni spatio, in vestra societate probentur. Quo
peracto, si mores eorum exegerint, et ipsi utiles fuerint ad servititi II
hospitalis inventi, professionem faciant regularem.
BR ill, 192.

45
De transitu ad aliam religionem
(Ex Epist. dccret., dici 29 aprilis 1206, ad Priorem et Conventum Dimoliensem)

Licet quibusdam monachis et canonicis, nec non hospitalariis et
templariis a sede apostolica sit indultum, ne, postquam aliquis pro­
fessus fuerit apud eos, ad alium locum possit ipsis invitis arctioris
etiam religionis obtentu transire/ ut unusquisque secundum Apo­
stolum in ea vocatione permaneat, in qua dignoscitur esse vocatus;b
quia tamen, ubi spiritus Dei est, ibi libertas,1 et qui Dei spiritu agun­
tur non sunt sub lege, quia lex non est posita iusto : c ea ratione vide­
tur hoc illis fuisse concessum, ne quis ex temeritate vel levitate in
iacturam vel iniuriam sui ordinis sub praetextu maioris religionis ad
alium ordinem transvolaret, sicut frequenter a multis constat esse
praesumptum, non quidem ut ei transeundi licentia denegetur, qui
eam cum humilitate ac puritate duxerit postulandam, ut non ficte, sed
vere ad frugem melioris vitae valeat transmigrare. Talis ergo, post­
quam a praelato suo transeundi licentiam postulaverit, ex lege privata,
quae publicae legi praeiudicat, absolutus, libere potest sanctioris vitae
1 II Cor. III, 17.

• Nn. 34-a6.
«• I Cor. VII. 20
e i Tim. I, 9-

De turbatoribus - De transitu - De pueris

-46]

23

propositum adimplere, non obstante proterva indiscreti contradictione
praelati, quia privilegium meretur amittere qui concessa sibi abutitur
potestate;a quum etiam Romanus Pontifex, qui supremam in ecclesia
obtinet potestatem, archiepiscopis et episcopis cedendi licentiam ex
iusta causa petentibus sine difficultate concedat. Quocirca noverint
universi, quibus huiusmodi privilegium est concessum, se ad conce­
dendam licentiam transeundi taliter postulantibus de iure teneri, quia,
sicut subditus a praelato cum humilitate et puritate debet transeundi
licentiam postulare, ne bonum obedientiae contemnere videatur, sic
profecto praelatus subdito sine difficultate et pravitate qualibet debet
transeundi licentiam indulgere, ne videatur propositum impedire di­
vinitus inspiratum. Si vero probabiliter dubitetur, utrum quis velit ad
ordinem arctiorem aut laxiorem ex caritate, an ex temeritate transire :
superioris est indicium requirendum, ne forte angelus satanae in lucis
angelum se transformet: b illa semper regula inviolabiliter observata,
ut nullus [episcopus] absque licentia Romani Pontificis praesumat oc­
casione quacumque deserere praesulatum, quoniam, sicut maius bo­
num minori bono praeponitur, ita communis utilitas speciali utilitati
praefertur. Et in hoc casu recte praeponitur doctrina silentio, sollicitu­
do contemplationi, et labor quieti. Ad quod utique designandum uni­
genitus Dei filius lesus Christus non de Rachele secundum carnem
natus est, sed de Lia,e nec legitur eum in domum suam Maria rece­
pisse, sed Martha.d Unde, quando potest episcopus praeesse pariter et
prodesse, non debet cedendi licentiam postulare, aut etiam obtinere.
C. 28, X, III, 31.

46
De condonatis et pueris
(Ex Epist. dccret. Ad evellendum, dici 9 martii 1207, ad Lucam Burguliensis
conventus Abbatem)

Omnes condonati in habitu et in tonsura a saecularibus discernan­
tur. Pueri non recipiantur infra quindecim annos. Post quintum de­
cimum annum per triennium in custodia teneantur.
BR III, 200.

”
‘
d

C. 23, c. XXV, q. 2.
II Cor. XI, 14.
Gen. XXIX, 35 Î Air. I, 2.
Le. X, 38-

Innocentius III (1198-1216)

24

[47-

47
De simonia in receptione monachorum vitanda
(Epist. dccret. Mul totiens audivimus, dici 17 aprilis 1210, ad Episcopos Galiac)

Multotiens audivimus, et a multis, quod in quibusdam monacho­
rum, monialium, et aliorum religiosorum monasteriis per vestras
dioeceses constitutis consuetudo damnabilis, immo damnatus, et dam­
nandus abusus usque adeo inolevit, ut pene penitus nulla persona
recipiatur in ipsis absque labe simoniacae pravitatis. Ne igitur clamo­
rem totiens iteratum videamur, quod absit, simulando fovere, uni­
versitati vestrae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus,
quatenus semel in anno huiusmodi monasteria per vestras dioeceses
visitantes sub anathematis interminatione vetetis, ne qua persona dc
caetero recipiatur in eis per huiusmodi pravitatem, semper in vestris
synodis denunciantes hoc ipsum, et circa eas, quas sic receptas inve­
nietis, auctoritate apostolica, sublato appellationis obstaculo, statua­
tis, quod saluti et honestati videritis expedire. °
BR III, 246.

CONCILIUM PARISIENSE (1212)
48
De ingressu simoniaco et de aetate recipiendorum
(Statuta, pars II)

Cap. I. - De ingressu itaque monachorum simoniaco licet habea­
mus speciale mandatum domini papae h ad archiepiscopos et episcopos
per totum regnum Franciae, quod in hoc articulo bene sufficere po­
test : tamen cum monachi et viri religiosi non tantum rebus mundanis,
sed propriis voluntatibus renunciaverint, id praecipue cupimus sta­
tuendum, quod in regula B. Augustini et B. Benedicti constat esse
statutum: quod nullus omnino regularis proprium habere praesumat...
Cap. II. - luxta aetatem recipiendorum ad religionem, cuiuscum­
que fuerint ordinis, districte prohibemus, ne aliquis recipiatur infra
octavum decimum annum.c
Mansi XXII, 826.
° Idem omnino die 17 aprilis 1215, in BR III, 298.
b N- 47.
* Similiter in Concilio Rotomagensi, anno 1214, Statuta, pars II, can I et II
in Mansi XXII, 906.

•49]

De simonia - De recipiendis - De reformatione

INNOCENTIUS III
49
De monasteriis reformandis
(Epist. decret. St diligenti, diei 15 martii 1214, ad universos Ordinis Cluniacensts
Abbates et Priores)

Si diligenti meditatione pensabitis, qualiter vita monastica sub
primis ordinis patribus pullulavit, et palmites longe lateque producens
ad mortifera circumquaque venena pellenda flores bonorum operum
protulit, et boni nominis effudit odores; pervigili cura studebitis
eorum inhaerere vestigiis, per quos in deserto mundi huius plantata
est, et fructiftcavit in pluribus vitis monasticae honestatis. Hi nimi­
rum monastica frugalitate contenti, et optimum ponentes in pauper­
tate principium, assequuti sunt in Domino totius sufficientiae comple­
mentum, Ecclesiarum praelatis accepti, ante reges et praesides vita
ac merito gloriosi. Nunc autem quod moerentes dicimus, etsi non a
cunctis in omnibus, a plerisque tamen ex vobis in pluribus dicitur
declinatum in tantum, quod vestri Ordinis regulam manu nimis avida
colligentes ubi forsitan non sparsistis, dum loculos proprios replere
nitimini, bona Ecclesiarum, quae vestro committuntur regimini va­
cuatis sic ambitioni vacantes, quod in locis quibus praeestis terrenae
paupertatis opes quaeritis, non opem impenditis consilii salutaris.
Ecce inter alia loca vestra praesidentium culpa depressa prioratus de
Charitate, qui olim in spiritualibus florens, in temporalibus abundat
tanta corruptela, marcescit, et tam avida deprimitur paupertate, quod
nisi aliorum elevetur auxilio, vix adiicere poterit ut resurgat. Alias
etiam, sicut accepimus, tam in vobis quam aliis curae vestrae com­
missis, adeo perniciosi facti estis exemplo, quod antiquis patribus,
loco tantum et habitu, non praerogativa virtutum videmini successisse,
sed eo plures contagio corruptionis inficitis, quo pluribus illi, quorum
loca tenetis, correctionis exempla vitae magisterio exhibebant. Ne vero
indigne illorum privilegiis gaudeatis, quorum non servatis in moribus
disciplinam, per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus inci­
pientes facere quod possitis liberius edocere in vobis et subditis, haec
et his similia corrigatis, tantoque plus luceant opera vestra bona coram
hominibus, ut glorificent Patrem vestrum, qui est in Coelis, quanto
» Mi. V, 16.

Innocentius III (1198-1216)

2Ô

[49-

magis mala praeterita facti evidentia publicavit, et ubi maior ruina
praecessit, ibi maioris reparationis sollicitudo sequatur, et damnum
quod divulgata malitia intulit manifestae bonitatis suffragio restau­
retur. Quia vero integrum consuevit esse iudicium, quod plurimorum
sententiis confirmatur et quae profectum communem respiciunt, trac­
tari solent melius in communi; annuatim interesse capitulo generali
omni occasione postposita studeatis, quae ibidem secundum Deum,
et beati Benedicti regulam fuerint instituta firmiter servaturi, et tam
in his, quam in aliis dilecto filio abbati Cluniacen. tamquam devoti
filii Patri, et membra convenientia capiti obedientiam et reverentiam
debitam impendentes, circa reformationem prioratus de Charitate ma­
num auxilii et consilii apponatis, tantaque in praemissis diligentia
vigiletis, quod nec in vobis per culpam, nec in subiectis per negligentiam offendentes corrigatis imposterum, quod in praeterito commi­
sistis. Vos denique, filii abbates, super vobis ipsis, in credito vobis
grege taliter vigilare procuretis extirpando vitia et plantando virtutes,
ut in novissimo districti examinis die coram tremendo ludice qui red­
det unicuique secundum opera sua, " dignam possitis reddere ra­
tionem.
BR III, 273-274.

HONORIUS III (1216-1227)
50

De professione ante annum probationis non emittenda
(Epist. decret. Cum secundum, dici 22 septcmbris 1220, ad Ordinem Fratrum
Minorum)

Cum secundum consilium Sapientis nihil sit sine consilio facien­
dum, b ne post factum poenitudo sequatur; expedit cuilibet excelsioris
viae propositum aggressuro, ut praecedant palpebrae gressus suos,
vires videlicet proprias discretionis moderamine metiendo; ne si,
quod absit, altiora se quaerens in commotionem dederit pedem suum;
retro respiciat in salis infatuati statuam convertendus,c pro eo quod
sui Sacrificium, quod Domino fuerat oblaturus, sale Sapientiae non
° Mt. XVI, 27.
h Gen. XIX, 26.
c Eccli XXXII, 24.

Honorius HI (1216-1227)

221

27

condivit; sicut enim sapiens desipit, si non servet; sic servens confun­
ditur, si non sapit. Quare pene in omni Religionis est ordine provide
institutum, ut Regulares observantias suscepturi certo tempore ipsas
probent; et probentur in eis; ne sit locus de cetero poenitudini, quam
non potest levitatis occasio excusare. Auctoritate itaque vobis praesen­
tium inhibemus, ne aliquem ad professionem vestri Ordinis; nisi per
annum in probatione fuerit, admittatis. Post factam vero Professio­
nem nullus Fratrum Ordinem vestrum relinquere audeat, nec relin­
quentem alicui sit licitum retinere. Inhibemus etiam, ne sub habitu
vitae vestrae liceat alicui extra obedientiam evagari, et paupertatis
vestrae corrumpere puritatem; quod si qui forte praesumpserint,
liceat vobis in Fratres ipsos, donec resipuerint, censuram Ecclesias­
ticam exercere.a
Bull. Franc. I, 6.

51
De professione praesumpta
(Ex Epist. decret., a. s., ad Episcopum Venetenscm)

Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod nonnulli sunt in
dioecesi Venetensi, qui, licet pluribus annis gestaverint habitum monachalem, professionem tamen monasticam non fecerunt. Unde,
quum super eo, quod habent proprium et alias irregulariter vivunt,
a te vel ab aliis arguuntur, non erubescunt dicere, se ad carentiam
proprii, et ad continentiam, ac alias regulares observantias non teneri,
quum habitus non faciat monachum, sed professio potius regularis.
Quare super his apostolicum postulasti remedium exhiberi, quum
inordinata vita praevaricatorum huiusmodi non solum eis periculum,
sed etiam scandalum inferat mentibus aliorum. Ideoque fraternitati
tuae mandamus, quatenus quoslibet tibi lege dioecesana subiectos.
qui praedicto modo terram duabus viis ingredi non verentur, ut.
postquam per annum gestaverint habitum monachalem, regulam quo­
que secundum formam ordinis profiteantur et servent, monitione
praemissa, ecclesiastica censura appellatione remota compellas.
C. 22, X, III, 31.

n Eadem Epistola renovata est a Gregorio IX dic 13 maii 1227, ibidem, 27,
ct dic 16 ianuarii 1238, ibidem, 231; item ab Innocentio IV die 22 aprilis 1246,
ibidem, 411.

28

Honorius TIT (1216-1227)

CONCILIUM OXONIENSE (1222)
52
De ingressu simoniaco et aetate recipiendorum

Cap. 39. - Praeterea statuimus, praesenti concilio approbante, ut
de cetero pro receptione alicuius in domum religionis, pecuniam aut
quidquam aliud extorquere non praesumant : adeo ut si prae pauper­
tate domus, ingrediens debeat vestire seipsum, praetextu vestium,
ultra iustum pretium earum, ab eo nihil penitus recipiatur.
Cap. 43. - Monachus non recipiatur minor octodecim annis, nisi
evidens utilitas seu necessitas aliud inducat.
Mansi XXII, 1163-1164.

GREGORIUS IX (1227-1241)

53
De libero novitiorum e religione egressu deque habitu eorum
(Ex Const, ap. Quia nonnullos, dici 18 martii 1231)

Nos autem animarum saluti providere volentes, et amovere ma­
teriam scandalorum, de consilio fratrum nostrorum praesenti decreto
statuimus, novitios in probatione positos ante susceptum religionis
habitum, qui dari profitentibus consuevit, vel ante professionem emis­
sam, ad priorem statum redire posse libere infra annum, nisi eviden­
ter appareat quod tales absolute voluerint vitam mutare, et in reli­
gione perpetuo Domino deservire, cum quilibet renuntiare valeat ei,
quod pro se noscitur introductum. Ad ambiguitatem omnem penitus
amputandam, nihilominus statuentes, ut cum in quibusdam locis re­
ligiosis novitiorum habitus non distinguatur ab habitu professorum,
professionis tempore benedicantur vestes, quae profitentibus conce­
duntur, ut novitiorum a professorum habitu discernatur.
BR III, 453; Mansi XXIII, 147; c. 23, X, III, 31.

Gregorius IX (1227-1241)

-56]

54
De receptione in ordine

29

M

(Ex Epist. dccret. Audivimus, diei 23 iunii 1232, ad Abbates Praemonstratenses)

Prohibemus praeterea, ne quis abbatum recipiat de caetero aliquem
in canonicum vel conversum, qui vigesimum aetatis annu •I non ege­
rit, cum ex eo quod pueri et alii non plenae aetatis homines in cano­
nicos consueverunt admitti, grave scandalum, et infamia ordinis sint
sequuta, transgressoribus, si qui fuerint, a suis administrationibus in
generali capitulo removendis : sed nec abbates aliquos recipiant in ca­
nonicos et in fratres, prioris et subprioris, et aliquorum maiorum de
domo irrequisito consilio et assensu. Illi vero receptionem bonorum
nullatenus impedire praesumant.
BR III, 468.

55
De aetate recipiendorum
(Ex Epist. decret. Behemoth, diei 13 ianuarii 1233, ad Abbatem Cluniacensem;

§ 23. Caeterum quia non est in primogenito bovis arandum,a
districtius inhibemus, ne pueri ante quintumdecimum annum com­
pletum in monachos admittantur, illis dumtaxat exceptis, quibus in
Cluniacensi monasterio ex antiqua consuetudine certum est officium
deputatum. *
BR III, 478; BM I, 102.

CONCILIUM BITERRENSE (1233)
56
De magistris grammatices

Cap. 21. - Quia vero caecitas ignorantiae in istis partibus nimium
praevaluit, statuimus ut singulis monasteriis conventualibus abbates,
priores, et praepositi conventuales, infra septa monasterii teneant
magistrum ex suis, vel alium clericum saecularem, qui minores, et
alios indoctos in grammatica valeat edocere.
Mansi XXIII, 276.

° Deut. XV, 19«
b Similiter Nicoi.aus IV (1288-1292), Epist. dccret. Regis pacifici, ad Ordi­
nem Cluniacensem, die 12 septembris 1289, § 30, in BR IV, 102; vel BM I, 190.

Gregorius IX (1227-1241)

3°

[57-

GREGORIUS IX

57
De professione ante annum probationis non emittenda
(Epist. decret. Non solum, diei 13 iulii 1236, ad Ordinem Fratrum Minorum)

Non solum in favorem Conversi, sed etiam Monasterii probatio­
nis tempus a Sanctis Patribus est institutum, ut ille asperitates istius,
et istud mores illius valeat experiri : in Regula quoque Beati Benedicti
praecipitur, ut ad conversionem noviter venienti non facilis tribuatur
ingressus, sed, sicut docet Apostolus, an sit ex Deo Spiritus, com­
probetur, et dura, et aspera, per quae itur ad Dominum, exponantur.
Praeterea in eadem Regula subiungitur, ut dicatur : Ecce lex, sub qua
militare desideras; si eam observare potes, ingredere; alioquin liber
venisti, liber discede. Insuper Nos ipsi statuimus, ut positi in proba­
tione Novitii ante susceptum Religionis habitum, qui dari probiten­
tibus consuevit, seu ante professionem emissam, ad statum pristinum
redire possint libere infra annum; et ad omnem ambiguitatem penitus
amovendam, cum in quibusdam locis Religiosis Novitiorum habitus
non distinguatur ab habitu Professorum; professionis tempore bene­
dicantur vestes, quae profitentibus conceduntur, ut Novitiorum, ac
Professorum habitus discernatur. ° Licet igitur zelum animarum ha­
bentes, eas lucrari Domino sollicite cupiatis; quia tamen decet, et
expedit, ut conscientiae puritati non desit iudicium rationis, ne unde
spiritalis profectus quaeritur, inde salutis dispendium subsequatur;
praesentium vobis auctoritate districtius inhibemus, ne ad susceptio­
nem vestri Ordinis ante professionem aliquem obligare, vel infra pro­
bationis spatium (quod est maxime in subsidium fragilitatis humanae
regulariter institutum) quemquam facto, vel verbo ad profitendum,
seu ad renunciandum de necessitate saeculo, inducere praesumatis;b
nec constitutum in probatione Novitium aliquatenus impedire, quo­
minus infra tempus probationis ad aliam Religionem, quam maluerit,
transeat; sicut de sua processerit libera voluntate; non obstantibus
Statuto contrario, si quod a vobis est editum; quod tamquam in elusionem Constitutionis Nostrae praesumptum, irritum decernimus, et
inane; vel aliquibus litteris a Sede Apostolica impetratis.e
Bull. Franc. I, 198; Bul!. Praed. I, 90.

a
b
1
1244,

N. 53N. 50.
Eiusdem tenoris est Innccentii IV Epist. decret. Non solum, diei 17 ¡unii
ad Ord. FF. Praed., in Bull. Praed. I, 144.

Innocentius IV (1243-1254) - Alexander IV (1254-1261)

INNOCENTIUS IV (1243-1254)
58
E religione egressis quaedam munia interdicta
(Epist. decret. lustis petentium, diei 9 septembris 1246, ad Ordinem Fratrum
Minorum)

lustis petentium desideriis dignum est Nos facilem praebere as­
sensum; et vota, quae a rationis tramite non discordant, affectu pro­
seguente complere. Cum igitur, sicut ex parte vestra fuit propositum
coram Nobis, aliqui a sacris vestris Collegiis ipsorum culpis exigen­
tibus repellantur; quidam onus obedientiae temeritate propria depo­
nentes quasi pulli onagri vitam velint ducere absque iugo; ac iidem
extra claustra vestri Ordinis pervagantes, praedicationum, confessio­
num, et docendi officia exercere praesumant in suarum animarum
dispendium, et scandalum plurimorum: Nos vestris precibus incli­
nati, ne praedicti, quos ab Ordine pro suis culpis per vos expelli con­
tigerit, vel egressi fuerint, proprio suo motu praedicare, confessiones
audire, seu docere praesumant; nisi de Nostra, vel vestra licentia
speciali ad alium transierint Ordinem, districtius inhibemus. Quod si
forte contra Nostram inhibitionem aliquid temere fuerit attentatum,
liceat vobis in ipsos Fratres excommunicationis sententiam pro­
mulgare. a
Bull. Franc. I, 423-424.

ALEXANDER IV (1254-1261)
59
De sacris ordinibus a quocumque sacrorum Antistite
fratribus conferendis
(Epist. décret. Convenit, diei 16 octobris 1255, ad Ordinem Fratrum Minorum)

Convenit, ut sacer et lucidus vester Ordo, sicut Religionis alti­
tudine pollet, sic per Sedis Apostolicae gratiam privilegio fulgeat
speciali. Attentendes igitur, quod eiusdem Ordinis Fratres de locis
ad loca ipsius Ordinis saepius transmittuntur; propter quod stabi­
lem, et perpetuam in certis, et determinatis eiusdem Ordinis domi­
bus non faciant mansionem; considerantes etiam, quod bonos, et
idoneos, ac approbatos a vobis Fratres facitis ad Ordines promoveri,
vestris supplicationibus inclinati, ut liceat vobis ordinandos Fratres
« Epistola haec innovata est ab Alexandro IV die 12 octobris 1255 (Bull.
Franc. II, 78).

Alexander IV (1254-1261)

32

[59-

eiusdem Ordinis quibuscumque malueritis Catholicis Pontificibus
communionem, et gratiam praedictae Sedis habentibus praesentare,
ipsisque Pontificibus praesentatos a vobis Fratres sine qualibet exa­
minatione 1 per eosdem Pontifices facienda, et absque omni promis­
sione, vel obligatione ipsorum ordinandorum Fratrum ad Ordines
promovere; vobis, et Ordini vestro auctoritate praesentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae
concessionis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem
hoc attentare praesumpserit, indignationem Omnipotentis Dei, et
Beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum. °
Bull. Franc. IL 79.
6O

De libertate Universitatem Parisiensem celebrandi
(Ex Epist. décret. Licet olim, diei 27 iunii 1256, ad Reginaldum Episcopum Pa­
risiensem)

Licet olim pro Studii Parisiensis conservatione quaedam circa
Studium ipsum dc Fratrum nostrorum consilio provide duxerimus
ordinanda; prout in litteris nostris exinde confectis, quae, Quasi
lignum vitae,2 incipiunt, plenius continentur; nonnulli tamen Ma­
gistri, et Scholares Parisien, quasdam colligationes, et obligationes
nefarias ad invicem, ut audivimus, inierunt; per quas Scholares Re­
ligiosi, et alii non possunt libere, sicut volunt, Scholas maxime sacrae
Hoc privilegium iampridem abolitum fuit (ib., nota b).
3 Const, ap Quasi lignum vitae, dici 14 aprilis 1255, ad Magistros ct Scho­
lares Parisienses, ibidem, 32-36. Vide quoque eiusdem Epist. Verae fidei, dici
27 iunii 1256, ad S. Ludovicum IX Regem Galliae, ibidem, 140-141; Const, ap.
Circa frequens, diei 12 maii 1257, ibidem, 217-219; Epist. décret. Cum adversus,
diei 14 iulii 1257, ad Episcopum Parisiensem, ibidem, 227-228.
' Idem privilegium die 5 februarii 1256 renovavit (ib., p. 114) illudquc Or­
dini quoque Praedicatorum concessit idem Summus Pontifex dic 20 septem­
bris 1257. De cactcro, privilegium huiusmodi eo tempore omnibus fere Ordinibus
Regularium concessum erat. Vide: Clemens IV, Const, ap. Virtute conspicuos,
dici 21 iulii 1265, ad O. F. Minorum, § 7, in BR III, 737; BM I, 163; Grego­
rius XI, Const, ap. Virtute conspicuos, diei 6 martii 1374, ad Ordinem Praedica­
torum, § 8 (vide infra n. 73); Sixtus IV, Const, ap. Dum ad universos,
diei 23 augusti 1476, ad Congr. Can. Reg. Lat., § 13, in BM I, 416; BR V, 237;
Iulius II, Epist. decret. Dudum ad sacros, dici 28 iulii 1506, ad O. F. M. S. Francisci de Paula. § 5, in BR V, 436; Paulus III, Const, ap. Licet debitum, dici 18
octobris 1549, ad Rclig. Clcr. Reg. Soc. Icsu, § 19, in BM I, 775; BR VI, 396;
Gregorius XIII, Const, ap. Pium et utile, dici 22 septembris 1582, ad Soc. lesu.
§ 3, in BR VIII, 398. Cone. Trid. (n. 93) hoccc privilegium, iuxta declarationem
S. Pauli V (n. 102), pro Regularibus minime sustulit. Vide tamen n 127 ct 22"
*
cap. IV.

-6i]

De ordinatione - De Universitate Parisiensi - De magisterio

33

legis pro lectionibus, et disputationibus audiendis intrare; alias etiam,
non sine Apostolicae Sedis iniuria, et impedimento dicti Studii, ac
salutis animarum dispendio, intentionem nostram circa effectum
ordinationis ipsius evacuare multipliciter moliuntur. Volentes igitur,
et auctoritate praesentium statuentes, quod Scholares omnes tam
Religiosi, qui de Praelatorum suorum licentia morantur in studio,
quam etiam Saeculares libere valeant, ubi voluerint, lectiones, et di­
sputationes, ac praedicationes audire; quodque praefata nostra ordi­
natio ab omnibus Magistris, et Scholaribus Parisius existentibus
reverenter, et humiliter observetur; necnon quod dilecti filii Prae­
dicatorum, et Minorum Ordinum Fratres, ac alii Religiosi, qui Pa­
risius fuerint pro tempore Doctores Theologicae facultatis, seu Scho­
lares ipsorum, in consortium, et Collegium, seu societatem aliorum
Magistrorum, et Scholarium Parisiensium recipiantur, simpliciter,
et efficaciter habeantur.
Bull. Franc. II, 139.

6l
De sacrae theologiae libero in scholis Ordinis magisterio
(Epist. decret. Exultante spiritu, diei 28 martii 1257,

F. Minorum'

Exultante spiritu frequenter advertimus, quod status Ecclesiae
generalis per vestrae praedicationis, ac doctrinae salutaris instantiam,
Divina gratia sufficiente, multipliciter illustratur. Ex hac siquidem
procedit, quod nos ad illa omnia esse prompti delectamur, et faciles,
per quae vos praecones Divini Nominis in declaranda Fidei scientia,
et roboranda operum disciplina vestri desiderii sanctitate perficere
valeatis. Hinc est, quod Nos devotioni vestrae praesentium aucto­
ritate concedimus; ut singuli Fratres de Ordine vestro, quos secun­
dum Constitutiones ipsius Ordinis Conventibus vestris deputandos
duxeritis in Lectores, 1 sine cuiusquam alterius licentia libere in
Domibus praedicti Ordinis legere, ac docere valeant in Theologica
facultate;2*
4illis locis exceptis, in quibus viget studium generale; ac
etiam quilibet in facultate ipsa docturus solemniter incipere con­
suevit. 1
Bull. Franc. II, 208.

‘ Postea Regentes appellati.
2 In phil. fac. et in disciplinis liberalibus cuique liberum erat.
’ Nempe Gymnasium seu Academia, uti Parisiis, Oxonii, Bononiae, Pa­
tavii etc.
4 Idem privilegium die 25 martii 1257 concessum fuit Ordini Praedicatorum.
2 — S. C. dc Religiosis - Enchiridion Religiosorum,

34

Clemens IV (1265-1268) - Nicolaus III (1277-1280)

[62-

CLEMENS IV (1265-1268)

62

Ne impuberes ad habitum admittantur sine parentum voluntate
(Epist. decret. In superni, diei 27 aprilis 1267, ad omnes Magalonensis dioecesis
Religiosos)

In superni Patris obsequio constituti devotam habere tenemini
considerationem ad ipsum, ut animarum salutem potius quam tem­
poralia commoda quaerere vestra devotio dignoscatur. Sane miramur
et merito, quod sicut ad Nostrum pervenit auditum, nonnumquam
Pueros, et Puellas impuberes consideratione bonorum, quae habitu­
rae essent, si in saeculo remanerent, trahitis ad suscipiendum habi­
tum regularem, quod non omnino censetur honestum; sed videtur
potius quaedam simulata species honestatis. Ne igitur in his Deum
contingat offendi, aut famae vestrae Religionis in aliquo derogari,
nolumus, et auctoritate vobis praesentium inhibemus, ne aliquorum
filios familias, vel alios impuberes tutores habentes absque voluntate
parentum, et tutorum suorum ad suscipiendum praedictum habitum
in Monasteriis vestris admittatis; ita quod exinde nequeatis ratio­
nabiliter ulterius reprehendi.
Bull. Franc. Ill, 119-120.

CONCILIUM LONDINENSE (1268)

63
De ministeriis no vitiis non committendis

Cap. 39. - Nulli quoque novitio, antequam professionem fecerit,
aliquod officium seu ministerium committatur; cum eo tempore ita
regulari disciplinae deditus esse debeat et intentus, ut ad alia diver­
tere, sibi valde nocivum, apertissime dignoscatur.
Mansi XXIII, 1251.

CONCILIUM PROVINCIALE LANGESIENSE (1278)

64
De iuvenibus domi retinendis

Cap. ii. - Prohibemus ne pueri monachi antequam ad decimum
octavum annum pervenerint, ad prioratus causa morandi transmit-

-66]

Honorius IV (1285-1287) - Nicolaus IV (1288-1292)

35

tantur: sed in claustro commorentur, ibidem de bonis senioribus
instruendi in regularibus disciplinis: nisi ordinarius ex causa ali­
quibus duxerit concedendum.
Mansi XXIV, 215.

CONCILIUM PROVINCIALE BITURICENSE (1286)
65
De iunioribus fratribus domi retinendis

Cap. 23. - Inhibemus, ne monachi, minores viginti annis, ad
prioratus, foráneos non conventuales mittantur, moraturi ibidem.
Hoc autem ab abbatibus sic praecipimus observari, quod in futuro
concilio contra constitutionem huiusmodi transgressores intendimus
durius procedere per suspensiones et excommunicationes, et aliter:
quantum iustitia suadebit.
Mansi XXIV, 637-638.

NICOLAUS IV (1288-1292)
66
Ad alium Ordinem transeuntibus dignitates et officia interdicta
(Epist. decret. In vestri Ordinis, diei 14 maii 1288, ad Ordinem Fratrum Mi­
norum)

In vestri Ordinis Regula 1 per Sedem Apostolicam confirmata
inter caetera continetur, quod eam professis de ipsa egredi nullo
modo licebit; nec vobis licentiandi, et absolvendi ab Ordine ipso po­
testas tribuitur ex Regula supradicta. 2 Sed nonnulli Ordinis vestri
Fratres post factam in ipso professionem ab eis, infirmitate mentita,
et aliis confictis mendaciis, ac per malignitatis astutias occasionibus
variis adinventis, et ambitionibus crescentibus in eisdem, a Supe­
rioribus suis interdum exeundi de Ordine ipso licentiam postulant,
eamque obtinent ab eisdem. Interdum vero illicentiati exeunt de
eodem ad alios Ordines convolantes, in quibus ad dignitates, prae’ Cap. IL
’ Ex facultate tamen Sedis Apostolicae illis potestas erat, ut habetur in
Innocentii IV epist. decr. Paci et tranquillitati, diei t6 augusti 1245, in Bull.
Franc. I, 371, de qua sermo supra n. 58.

36

Nicolaus IV (1288-1292) - Clemens V (1305-1314)

laturas, et officia assumuntur non sine propriae salutis dispendio, et
derogatione non modica honestatis Ordinis memorati. Nos itaque
volentes huic morbo congruae medelae remedium adhibere, et ani­
marum obviare periculis, et evagandi materiam amputare: aucto­
ritate apostolica statuimus, et etiam ordinamus, ut Fratres vestri
Ordinis, qui post professionem ab eis in ipso Ordine factam ad
quoscumque Ordines alios professionis cuiuslibet, petita, vel non
petita, obtenta vel non a suis Superioribus licentia immediate, vel
per alium, seu alios Ordines mediate transiverunt iam, sive transi­
verint, in Ordine, vel Ordinibus, ad quem, vel ad quos transitum
habuerunt, aut eos in posterum habere contigerit, vel etiam extra
illos, ad nullam omnino administrationem, vel officium 1 curam
animarum habentia; nec etiam ad aliquam dignitatem, vel praelatu­
ram, seu personatum 2 quoquomodo possint assumi absque Apostolicae Sedis speciali, et expressa licentia per ipsius Sedis patentes
litteras concedenda, facientes plenam, certam, et determinatam de
statuto, et ordinatione huiusmodi mentionem. Nos enim nihilominus
ex nunc irritum, et inane decernimus, si secus in hac parte fuerit
attentatum.3
Bull. Franc. IV, 20-21.

CLEMENS V (1305-1314)

67
De instruendis monachis
(In Concilio Viennensi)

§ 8. Ut ipsis monachis proficiendi in scientia via opportuna non
desit, in singulis ipsorum monasteriis, quibus ad hoc suppetunt fa­
cultates, idoneus teneatur magister, qui eos in primitivis scientiis
instruat diligenter. °
C. i, III, 10 in Clem.
' N- 5*
*.
* Bull. Franc. I, 499- nota f : explicatur quid sit dignitas et quid persona­
tus: dignitas dat praeeminentiam cum iurisdictionc in foro externo; personatus
vero solam praeeminentiam sine iurisdictione.
’ Idem diploma Pontifex contulit Ordini FF. Praedicatorum, epist. decret.
Inter cetera, diei 28 iulii 1288.

a N. 56.

-69]

Ioanncs XXII (1316-1334) - Benedictus XII (1334-1342)

37

IOANNES XXI (XXII) (1316-1334)

68

De alumnis ad studia generalia mittendis
(Ex Const, ap. Exigente debito, diei 17 novembris 1317, ad Ordinem Grandimontensem)

§ il. Porro considerantes attente fructus felices et uberes, quos
tanquam dona coelestia producunt studia literarum, et quanta bona
ex doctrina fidelium scientiarum foecunditate pollentium publica
pervenerint et privata, districte praecipimus, quod abbas et defini­
tores praedicti duodecim fratres eiusdem ordinis professos, quos
dociles noverint, teneantur et debeant ad studia mittere literaru! II
et eis huiusmodi studiis insistentibus etiam alimentis et aliis neces­
sariis de bonis dicti ordinis providere.
BR IV, 256.

BENEDICTUS XII (1334-1342)
69
De recipiendis in Ordinem, de studiis generalibus et de studentibus
(Ex Const, ap. Fulgens sicut stella, dici 12 iulii 1335, ad Ordinem Cisterciensium)

25. Nempe cautius providere volentes, quod pro divino cultu et
aliis obsequiis praestandis in ordine praelibato, personae recipiantur
idoneae ipsis officiis congruentes, statuimus et ordinamus, quod de
caetero in eodem ordine non recipiantur in moñacos vel conversos
nisi personae idoneae ad ea, quae conveniunt monacis vel conversis
praedicti ordinis, et nisi per abbates monasteriorum vel principaliter
praesidentium regiminibus, et aliorum locorum conventualium ipsius
ordinis et infra monasteria seu loca huiusmodi, cum consilio senio­
rum de conventu, seu maioris et sanioris partis eorum monasterii
vel alterius loci conventualis, in quo monacorum vel conversorum
fit receptio praedictorum. Si secus actum fuerit, carere viribus de­
cernentes.
43. Abbates moñacos illos quos habebunt ad dicta Studia mit­
tere, ad ea de consilio patris abbatis vel visitatoris et conventus pro­
prii aut sanioris partis eiusdem conventus transmittere teneantur.
Sic tamen quod mittantur magis dociles et idonei, necnon ad profi­
ciendum dispositi.

38

Benedictus XII (1334-1342)

[69-

49. Et ut iisdem studentibus animarum cura non desit, volumus
et ordinamus, quod in eisdem Studiis generalibus abbates ipsorum
Studiorum rectores deputent idoneos provisores, qui curam habeant
animarum studentium in eisdem, quique illos corrigant et absolvant,
sicut proprii abbates subditos proprie corrigere et absolvere possunt
in monasteriis eorumdem: propter hoc tamen dicti studentes a po­
testate proprii abbatis exempti aliquatenus non existant.
50. Ubi autem erit aliquis de ordine ipso in Parisiensi Studio
assignatus, qui sit vitae laudabilis, aliasque idoneus et discretus, et
ab baccalariatum vel magisterium theologiae dispositus et propitius,
abbas Cisterciensis, qui est pro tempore, cum consilio magistrorum,
baccalariorum et provisoris domus studentium Parisiis, mandet ab­
bati proprio, quod talem non revocet, sed eum permittat in huius­
modi scientia perfici, et ad statum baccalariatus ac honorem magiste­
rii provehi, lecturamque continuare, prout ipsius ordinis generale
capitulum ordinabit; possit tamen ipsum generale capitulum, defi­
cientibus magistris seu baccalariis in theologia, talem etiam ante
baccalariatum vel magisterium in quolibet praedictorum generalium
Studiorum principalem deputare rectorem, ut eidem generali capitulo
visum fuerit expedire.
II
51. In favorem utique studii eiusdem theologiae, ut ab alumnis
eiusdem ordinis studentibus illi ferventius attendatur, statuimus,
ordinamus et prohibemus expresse, quod in nullo dictorum Studio­
rum legantur vel audiantur iura canonica, nec etiam extra illa, per
aliquem studentium eorumdem; quod si quis contrarium attentare
praesumpserit, sit eo ipso ad claustrum suum ab huiusmodi Studio
revocatus. Nec cellararius dictorum Studiorum ex tunc in aliquo
illi provideat, sed incontinenti ad proprium monasterium remittatur,
et de transgressione ac inobedientia huiusmodi secundum arbitrium
abbatis proprii puniendus.
52. Et ut in dictis Studiis pro studentibus in eis necessaria non
desint obsequia, volumus et ordinamus, ut praefati abbates ipsorum
Studiorum rectores, in eis provideant de cellarariis et aliis offi­
cialibus idoneis, prout necessitas vel utilitas cuiuslibet Studiorum
requiret ipsorum. Quodque ipsi cellararii et officiales iuramentum
praestabunt de fideliter dispensando, ac de receptis et expensis cau­
tionem reddendo, quemadmodum superius est expressum.
53. Et quia decet et expedit, ut inter Studia caetera Studium
Parisiense refloreat, et iuge sine intermissionis dispendio habeatur,
statuimus et ordinamus, quod in eodem Studio Parisiensi deputentur

-7°]

De recipiendis - De studiis et studentibus

39

magistri, baccalarii, lectores Bibliae, ac provisores, cellararii et offi­
ciales praedicti ordinis per capitulum generale. Quod si ipsi vel
aliquis eorum deficiant, seu ex aliqua causa magistri, baccalarii et
II
lectores lecturam assumere vel continuare, aut cellararii et officiales
praefati sua officia exercere nequirent, subrogentur alii loco eorum
per visitatorem illius anni, usque ad sequens dumtaxat capitulum
generale. In aliis etiam Studiis generalibus magistri seu lectores prin­
cipales per dictum generale capitulum deputentur. Alii vero minores
rectores et officiales per abbates eorumdem Studiorum rectores de­
beant deputari.
54. Et cum sit dedecens et deforme, ut quis, praesertim religio­
sus, cum vanitate et imperitia cathedram ascendat praeeminendae
magistralis, statuimus et ordinamus, quod de caetero nullus de or­
dine praedicto assumatur ad recipiendum magisterii seu doctoraras
honorem, nisi prius per eum praestito iuramento in praesentia pro­
visoris et studentium ipsius ordinis tunc praesentium in Studio, in
quo huiusmodi honorem recipere voluerit, seu maioris partis nu­
mero eorundem, quod in assumptione ipsius honoris vel ante seu
post occasione illius, circa cibos, vestes vel alia non expendat per
se vel per alium undecumque habuerit vel fuerit sibi datum; nec
quantum in eo fuerit ultra valorem mille Turonensium argenti ex­
pendi permittat ab aliis eius consanguineis vel amicis. Baccalarii
etiam iurare similiter teneantur in praesentia praedictorum, quod
occasione baccalariatus sui vel ante seu post, nullum festum seu
convivium faciant per se vel per alium, seu fieri permittant, quantum
in eis fuerit, a quibuscumque aliis eorum consanguineis vel amicis.
BR IV, 337-344; BM I. 237-240.

70

De studiis, de studentibus et de recipiendis in Ordinem
(Ex Const, ap. Summi Magistri, dici 20 iunn 1336, nd Monachos Nignos Ordi­
nis S. Benedicti)

Cap. VI. - Quia vero per exercitium lectionis acquiritur scientiae
margarita, et per studium sacrae Paginae ad cognitionem excellen­
tiae divinae familiarius pervenitur; ac per agnitionem humani iuris
animus rationabilior efficitur, et ad iustitiam certius informatur: nos
cupientes, ut viri eiusdem ordinis seu religionis in agro dominico
laborantes, in primitivis, ac deinde in divini et humani, canonici vide-

Benedictus XII (1334-1342)

40

licet, iurium scientiis instruantur, constitutioni Clementis Papae V,
et praedecessoris nostri, de monacis in scientiis primitivis instruen­
dis infra monasteria, quibus degunt, editae “ inhaerentes, illam volu­
mus et praecipimus firmiter observari. Et nihilominus adiiccndo
statuimus et ordinamus, ut quibuslibet Ecclesiis cathedralibus, mo­
nasteriis, prioratibus et aliis conventualibus et solemnibus locis, qui­
bus ad hoc suppetunt facultates, ordinis seu religionis huiusmodi
deinceps habeatur magister, qui moñacos eorum doceat in huiusmodi
scientiis primitivis, videlicet, grammatica, logica et philosophia : pro­
viso attentius ut sacculares instruendi cum ipsis monacis docendis
in eisdem Ecclesiis, monasteriis, prioratibus et locis nullatenus ad­
mittantur.
Cap. VIL - Caeterum, quia expedire dignoscitur, ut postquam
praefati monaci in praedictis scientiis primitivis eruditi fuerint, ad
sacrae theologiae vel canonum transeant facultates; statuimus et
ordinamus, ut Ecclesiae, monasteria, prioratus et alia loca huiusmodi,
singula videlicet eorum cum suis membris inferius declarandis, de
quolibet numero vicenario monacorum unum aptum pro fructu ma­
ioris scientiae acquirendo, ad generalia seu solemnia studia mittere
teneantur...
Eligantur quoque ipsi monaci mittendi, prout in scientia theolo­
giae vel iuris canonici, seu magis in una quam in alia ipsarum aptio­
res poterunt inveniri. Sic tamen, quod si apti reperiantur pro ipsius
theologiae studio, ad minus medietas mittendorum pro ipso theolo­
giae studio destinetur, vel etiam quanto plures aptiores potuerint
inveniri : ac reliqua medietas eorumdem mittendorum ad ipsius iuris
canonici studium transmittatur. In electione namque dictorum mona­
corum ad huiusmodi studia mittendorum subsequentem ordinatio­
nem modificatam duximus adhibendam: quod videlicet quivis antis­
tes cathedralis Ecclesiae monacalis octo probos et seniores moñacos
ipsius Ecclesiae per eius capitulum seu maiorem partem ipsius eli­
gendos (inter quos non ut praelatus, sed ut monacus dumtaxat vocem
habeat) iuramento infrascripto adstringat ad nominandum et eligen­
dum secum mittendos moñacos antedictos, ipseque antistes huius­
modi moñacos nominatos et electos per eum, et alios octo praedictos
seu maiorem partem eorum, licentiare ad huiusmodi studia teneatur
infra tempus inferius declarandum. Quilibet vero abbas, seu prior,
vel alius locum conventualcm et solemnem obtinens, quatuor mo• N. 67.

Í7°l

De studiis, de studentibus et de recipiendis

41

nacos eligat de suo monasterio seu loco seniores, quos esse sinceriores
in zelo et discretiores in iudicio existimaverit : et corporali iuramento
adstringat eosdem, quod reiectis gratia, odio vel timore, quibuscumque
et qualitercumque, secundum Deum, et prout magis expedire viderint,
personis et locis, cum consilio instructoris, si II onacus fuerit, cum
iuramento simili adstringendi, illos ex monacis instructis in eisdem
primitivis scientiis et in observantiis regularibus informatis, sive in
Ecclesiis, monasteriis et aliis locis principalibus seu membris resi­
deant, ad praedicta studia mittendos, iuxta mittendorum huiusmodi
praetaxatum numerum, nominent seu eligant coram eo, quos dociles
esse noverint et vitae ac morum honestate decoros, ad puritatem
religionis tenendam et ad acquirendum fructum scientiae aptiores.
Taliter autem nominati seu electi ab eis, vel ubi concordes non es­
sent, a maiori parte ipsorum, sive ubi quilibet nominaret et eligeret
diversos, illi, quos ex ipsis nominatis et electis abbas vel prior seu
alius, locum conventualem et solemnem obtinens, elegerit, ad prae­
dicta studia destinentur.
Cap. XXII. - Caeterum quia multum ordini seu religioni prae­
fatis hactenus obfuit indiscreta receptio monacorum; statuimus et
ordinamus, ut per illos, ad quos in Ecclesiis cathedralibus, monaste­
riis, prioratibus, decanatibus seu aliis locis quibuscumque ipsius
ordinis seu religionis spectat creatio monacorum, deinceps non reci­
piantur aut induantur in moñacos vel conversos nisi personae ido­
neae, vel de quarum idoneitate verisimiliter spes existât, et tales
per quos inibi Deo in divinis officiis congrue deserviri seu impendi
valeant obsequia opportuna; et quod per eosdem, ad quos (ut prae­
mittitur) creatio ipsa spectat, infra Ecclesias, monasteria, prioratus,
decanatus huiusmodi seu alia conventualia loca ipsis subiecta et non
alibi, cum proborum consilio, Ecclesiae.monasteria. prioratus, deca­
natus, aut loci huiusmodi, cui hi, ad quos dicta creatio pertinet, prae­
fuerint, induantur: nec per eos huiusmodi creatio, habitus traditio
seu receptio, nisi personis ordinis seu religionis eiusdem de caetero
committantur; et quod infra tempus probationis ad loca alia, nisi
conventualia fuerint, non mittantur. Decernimus quoque, quod cum
imminebit huiusmodi receptio facienda, si ad antistites, abbates vel
praelatos alios, una cum capitulis vel conventibus eorumdem, seu
cum eorumdem consensu pertineat, er capitula seu conventus huius­
modi, vel eorum maior pars ad eam pure procedere vel receptioni
huiusmodi pro eorum libito renuat consentire, antistites, abbates seu
alii praelati post ipsos, eos moneant in virtute obedientiae ut pure

42

Benedictus XII (1334-1342)

[70-

ac secundum Deum, et iuxta eorum conscientiam infra decem dies,
huiusmodi creationi seu receptioni consensum praestare procurent...
Prohibemus insuper, ne aliquis recipiatur in monacum ordinis
seu religionis eiusdem, nisi statim induatur habitu monacali, nec
literae seu instrumenta super futura receptione monacorum aliqui­
bus concedantur, aut promissiones seu obligationes aliae inde fiant.
Ut autem adversus eos, qui, tempore probationis elapso, volunt
regularis professionis votum emittere, nullius difficultatibus obstacu­
lum ingeratur, universis et singulis praelatis, ad quos pertinet, suos
moñacos ad huiusmodi professionem recipere duximus iniungendum, ut omnes illos qui, dicto tempore probationis elapso, expresse
profiteri voluerint, iuxta regularia instituta sine dilatione ac difficul­
tate quibuslibet ad huiusmodi professionem admittant.
BR IV, 357-377; BM I, 245-255.

De novitiis, studiis et studentibus
(Ex Const, ap. Redemptor noster, dici 28 novembris 1336, ad Ordinem Fratrum
Minorum)

6. Circa salubrem quoque novitiorum et iuvenum dicti Ordinis
informationem statuimus et mandamus inviolabiliter observandum,
quod quilibet provincialis minister, vel eius locumtenens annuatim
in tabula diffinitionis sui provincialis capituli de diffinitorum consilio
certos conventus in sua provincia deputet, in quibus omnes novitii
II
eiusdem provinciae debeant commorari; et in quolibet illorum
con­
ventuum magistrum novitiorum assignet unum in eadem religione
probatum, maturum, devotum, providum et discretum, qui huius­
modi novitiorum continuam curam gerat, viam Dei ipsos doceat,
saepe et pure eos confiteri faciat, et ad servandam cordis et corporis
puritatem informet, mores et observantias eiusdem religionis eis
verbo et exemplo demonstret. Huiusmodi autem novitiatus sive pro­
bationis tempore studio scholastico non intendant, sed divinum addi­
scentes officium, studio devotionis et orationis vigilanter insistant,
nec ordines sacros suscipiant, nec confessiones audiant, si fuerint
sacerdotes, nec portam conventus exeant, nisi causa translationis vel
generalis processionis, vel emergentis necessitatis, vel alia iusta seu
rationabili, quae per fratres confessores et praedicatores conventus,
ubi huiusmodi novitii fuerint, extiterit iudicata, nec literas mittant,

Dc novitiis, studiis ct studentibus

43

nec recipiant sine sui magistri scientia et licentia speciali, nec loquan­
tur cum aliqua saeculari persona, nisi suo praesente magistro aut alio
per suum magistrum vel guardianum ad hoc specialiter deputato.
Caveant autem guardiani et ipsorum novitiorum magistri, ac fratres
alii, ne quem constitutum infra probationis annum aliquatenus im­
pedire praesumant, quominus ad aliam religionem, quam maluerit,
transeat, vel omnino ad saeculum redeat, sicut de sua processit volun­
tate. Professis quoque iuvenibus, qui aetatis suae annum vigesimum
quintum nondum attigerint, simili modo per ipsum ministrum alius
magister idoneus deputetur, qui super eorum vita continue et dili­
genter invigilet, eos moribus instruat, ab insolentia compescat et
retrahat, et ad regularem observantiam instanter inducat. Si qui vero
instructionem dicti magistri non reverenter et cum effectu recepe­
rint, ipse magister defectus et excessus eorum ac contumaciam custodi
suo vel guardiano denunciet, qui eos tali disciplinae subiiciat, quod
caeteris transeat in exemplum. Si qui vero huiusmodi magistrorum
post provinciale capitulum morte vel longa aegritudine, vel alia iusta
et rationabili causa fuerint propediti, minister eorum cum discreto­
rum fratrum consilio de aliis idoneis debeat celeriter providere. Tem­
pore autem regiminis seu curae huiusmodi magisterii magistri prae­
dicti non mittantur extra conventus seu loca, in quibus ad praedicta
fuerint deputati, aut alias sic occupentur, quo minus utiliter et salu­
briter curae intendere valeant praelibatae. Si autem fratres ad huius­
modi magisterium deputati ipsum pertinaciter suscipere recusave­
rint, puniantur poena, qua fratres inobedientes debent secundum
ipsius ordinis instituta puniri.
12. Circa fratres siquidem tam ad Parisien, quam ad alia gene­
ralia studia Ordinis transmittendos provide duximus statuendum,
quod illi, qui ad huiusmodi studia extra suas provincias de debito
transmittuntur, per sua provincialia capitula eligantur; electores
autem meliores et magis ad hoc idoneos eligere in virtute sanctae
obedientiae teneantur; illi vero, qui de gratia ad huiusmodi studia
sunt mittendi, non mittantur sine generalis ministri licentia spe­
ciali, et sine sui ministri et provincialis capituli approbatione praece­
dente: missi vero sive de gratia sive de debito, si fuerint minus
idonei ad scientiam capessendam, vel male conversentur ibidem,
seu pacis et conventuum seu studentium fuerint turbatores, per mini­
strum, vel guardianum in eius absentia, de consilio consilii conven­
tus loci, in quo studuerint, ad eorum provincias remittantur.
BR IV, 393-399-

44

Benedictus XII (1334-1342)

Í72]

72

De novitiis, studiis et studentibus
(Ex Const, ap. Ad decorem, dici 15 maii I339s ad Canonicos Regulares Ordinis
S. Augustini)

1. Statuimus igitur, ut quando in Ecclesia cathedrali, monasterio,
seu loco alio religionis eiusdem, canonicorum creatio fuerit facienda,
nullus recipiatur vel induatur in canonicum, nisi persona idonea, vel
de cuius idoneitate spes verisimilis habeatur, et talis, quae inibi in
divinis vel aliis Deo possit et velit debite impendere obsequia oppor­
tuna; eo quod huiusmodi creatio et habitus traditio fiant publice
infra ecclesiam monasterii, seu alium locum conventualem religionis
eiusdem, nisi causa rationabilis eas alibi fieri suaderet, nullisque
promissionibus seu obligationibus, cum iuramento vel sine, cuiquam
faciendis. Quod si secus actum fuerit, eo ipso irritum habeatur;
quodque huiusmodi creatio seu habitus traditio non nisi personae
seu personis religionis eiusdem, quae tunc etiam in Ecclesia, loco,
seu monasterio praedictis fieri debeat, aliquantenus committatur.
2. Ii vero, qui creati fuerint in canonicos, infra probationis tem­
pus, in loco, in quo saltem septem canonici resideant, necessario
habeant residere; eisque idoneus et fidelis deputetur instructor, qui
eos instruere valeat in divinis officiis et observantia regulari.
3. Caeterum si canonicorum creatio fuerit facienda, eaque perti­
neat ad praelatum, una cum capitulo vel conven', j, vel cum consensu
fieri debeat eorumdem. Si Capitulum seu conventus vel eorum maior
pars, pure ad eam non procederent, vel creationi faciendae sine causa
rationabili renuerent consentire, praelatus, ex quo sibi evidenter
expediens vel necessarium apparebit, huiusmodi canonicorum crea­
tionem fieri debere, vel per praelatum et capitulum seu conventum,
aut per illum seu illos, ad quem seu quos pertinuerit, concorditer
deliberatum et definitum fuerit fore creationem huiusmodi facien­
dam; tunc praelatus moneat capitulum seu conventum, et in virtute
obedientiae eis iniungat, ut pure ac secundum Deum, infra unius
mensis spatium, ad dictam creationem cum eo in primo casu proce­
dant, vel in secundo creationi faciendae suum praestent consensum.
Quod si praefati capitulum seu conventus monitioni vel iniunctioni
huiusmodi parere neglexerint vel recusaverint, creatio ipsa ea vice
libere pertineat ad praelatum, dummodo per eum nil in praemissis
factum fuerit fraudolenter. In casu autem devolutionis huiusmodi,

Dc noviciis, studiis et studentibus

45

praelatus faciendi eamdem creationem cum consilio seniorum eorumdem capituli vel conventus, eligendorum per ipsum praelatum, tertiam
partem numero ad minus facientium eorumdem capituli vel conven­
tus, de personis idoneis, liberam habeat facultatem; ita tamen, quod
tunc per dictum praelatum tot et non plures creentur, quot, attentis
facultatibus, a statu antiquo et debito locorum creandi seu creati
rationabiliter fuissent, si praelatus et capitulum seu conventus in
creatione huiusmodi concorditer convenissent. Rursus eorum arbi­
trium, qui ad privata suorum commoda reciprocantes affectum, fa­
ciendae creationi canonicorum huiusmodi nolunt aliter consentire,
nisi concedatur eisdem, quod unus vel plures, quos maluerint seu
nominaverint in canonicos creentur: penitus detestantes hoc dein­
ceps omnino fieri prohibemus, decernentes concessiones huiusmodi
(si quae eis factae fuerint) fore nullas; quodque nulli ex receptione
seu creatione ex ea vel ob eam secuta, ius aliquod in loco, in quo
seu ad quem fuerit, aliquatenus acquiratur. Insuper praemissis adiicimus, quod capitulum vel conventus religionis eiusdem in novitate
sui praelati nequeant eidem praelato vel alteri occasione ipsius facere
gratiam super receptione vel creatione canonicorum plurium quam
duorum, nec ad huiusmodi pro duobus gratiam faciendam, eos, nisi
de libera eorum voluntate processerint, intendimus obligare.
4. Praesenti quoque statuimus sanctione, quod singuli canonici
religionis eiusdem professionem expressam faciant, non clandestine,
sed patenter, et si commode fieri poterit, in Ecclesia et cum Missa;
quod si forte praelatus, ad quem spectabit professionem ipsam reci­
pere, tempore probationis elapso, per canonicum profiteri volentem,
congruo loco et tempore humiliter requisitus, professionem eamdem
recipere, sine rationabili causa, renuerit, vel ultra debitum forte
distulerit, dictus canonicus ex tunc in dicta Ecclesia vel monasterio
ac membris ipsius, ad omnia idoneus censeatur, ad quae censeretur,
si foret expresse professus. Teneatur tamen, quum ad hoc opportu­
nitas se obtulerit, expresse nihilominus profiteri. Alioquin ex tunc
ad praemissa, donec expresse fuerit professus, minus idoneus habea­
tur: ac nihilominus possit per proprium praelatum ad profitendum
expresse compelli. Praelatus quoque, qui professionem ab eo recipere
renuerit aut distulerit, ut praefertur, ad ipsius professionem admit­
tendam expresse per suum immediatum superiorem religionis eius­
dem, seu per eum, ad quem pertinuerit, compellatur.
22. Quoniam per exercitium lectionis studentes literarum scien­
tiis imbuuntur, nos cupientes, ut viri religionis eiusdem in primitivis,

46

Benedictus XII (1334-1342)

Í721

et deinde in divini et canonici inris scientiis instruantur, statuimus
quod in qualibet Ecclesia cathedrali, monasterio, locove alio conven­
tuali seu collegiato dictae religionis, cui ad hoc suppetent facultates,
habeatur magister, qui canonicos doceat infra septa locorum in scien­
tiis, videlitet, grammatica, logica et philosophia, proviso attentius, ut
saeculares instruendi cum ipsis canonicis, docendive in eisdem mo­
nasteriis sive locis nullatenus admittantur...
Praelati vero, seu alii, ad quos spectaverit, canonicos instruendos
dociles tam de capite, quam de membris, cum consilio seniorum eli­
gere, et de ipsorum certo numero ac de locis et temporibus, quibus
lectionibus quibusve divinis officiis, seu obsequiis aliis opportunis
intendant, ordinare pure et provide teneantur. Si tamen dicti canonici
instruendi teneri et instrui commode in loco principali nequiverint,
et propter hoc fuerit hactenus consuetum, ipsos instruendos in aliquo
de membris ipsius loci teneri atque instrui, non intendimus circa hoc,
dummodo ibidem vigeat observantia regularis, aliquid immutare.
Possint autem praefatus magister seu instructor et instruendi cum
consilio seniorum, prout expediens visum fuerit eis, ad quos perti­
nuerit, removeri, et per eos loco eorum, qui remoti fuerint, alii sub­
rogari.
23. Quia vero expedire dignoscitur, ut iidem canonici, postquam
in scientiis primitivis fuerint eruditi, ad sacrae theologiae vel cano­
num transeant facultatem, statuimus ut Ecclesia cathedralis, mona­
sterium, prioratus vel locus alius religionis eiusdem, cum membris
inferius declarandis, de quolibet vicenario numero canonicorum
unum aptum canonicum huiusmodi scientiis acquirendis ad generalia
seu solemnia Studia mittere... teneantur.
Eligantur autem ipsi canonici mittendi, prout ad scientias theo­
logiae vel iuris canonici, seu magis ad unam quam ad alteram aptio­
res poterint inveniri, sic tamen quod (si tot apte reperiantur pro
ipsius theologiae studio) ad minus medietas mittendorum, pro ipsius
theologiae studio destinetur, et qui electus fuerit ad unam de iis
scientiis, ad aliam proprio arbitrio nequeat se transferre: quod si
fecerit, de Studio revocetur. Ut autem ad electionem canonicorum
ad praedicta Studia mittendorum sincere et celeritate congrua pro­
cedatur, capitulum Ecclesiae cathedralis religionis eiusdem, septem;
abbas vero, prior et quivis alius praelatus monasterii seu prioratus
et loci conventualis religionis eiusdem, habentis vicenarium aut ma­
iorem numerum canonicorum, quinque; habentis vero numerum
minorem vicenario, tres canonicos seniores, qui dictam electionem

De novitiis, studiis et studentibus

47

facere habeant infra quinque dies post festum B. Mariae Magdalenae,
quod primitus a publicatione huiusmodi nostrae constitutionis in
eorum capitulis annalibus facta occurrerit, et deinde singulis annis
in perpetuum, quoties electio de canonicis, ut praemittitur, mittendis
extiterit facienda, infra idem tempus eligere teneatur. Seniores autem
ipsi antequam ad huiusmodi electionem procedant, iuramentum
praestent (ad quod praestandum per superiores suos, si opus fuerit,
eos volumus coarctari) quod, timore, amore, odio, pretio seu favore
reiectis, illos ex canonicis in scientiis primitivis et regularibus obser­
vantiis informatis, ac vita et moribus commendandis, eligant ad Stu­
dia supradicta, quos magis dociles et aptiores esse crediderint ad
alterutram, ex theologiae et iuris canonici scientiis, ad quam fuerint
destinandi. Quum vero dicti seniores praestiterint huiusmodi iura­
mentum, teneantur infra tres dies cum consilio instructoris, si cano­
nicus extiterit, iuramento simili adstringendi, coram Ecclesiae cathe­
dralis capitulo vel abbate vel priore vel alio praelato praedictis, mit­
tendos praefatos eligere. Electione autem facta per seniores eosdem
vel maiorem partem numeri eorumdem, cum consilio, ut praemitti­
tur, instructoris, is ad quem pertinuerit, licentiam eundi ad Studia
supradicta infra sex dies, post habitam de dicta electione notitiam,
eis concedere sit adstrictus.
26. Ubi autem erit aliquis de ipsis studentibus, qui sit vitae lau­
dabilis, et alias idoneus ac discretus, et ad baccalariatum vel magi­
sterium dispositus vel habilis, de cuius fructu scientiae acquirendae
possit verisimilis spes haberi, prior dictorum studentium, qui erit
pro tempore, cum consilio aliquorum studentium eorundem pro­
borum scribat praesidentibus antedictis, ut proprio praelato ipsius
mandent et ordinent cum eodem quod talem de Studio non revocet,
sed eum in scientia proficere, et ad statum baccalariatus et honorem
magisterii pervenire, lecturainque continuare permittat; ipsumque
et alios similes, quos in scientia laudabiliter proficere noverit, dignis
attollat laudibus, honoribus et promotionibus efferat opportunis. Pro­
videant quoque praesidentes et alii praelati convenientes in ipso
capitulo provinciali, quod canonici ad dicta Studia transmittendi,
prout convenientius et commodius fieri poterit, insimul commorentur,
saltem quinque vel quatuor ad minus; et quatuor vel quinque hu­
iusmodi duobus servitoribus sint contenti,
27. Praecavere nempe volentes et etiam providere ut dictis scho­
laribus in dictis Studiis pro tempore morantibus regularis non desit
salubre gubernaculum disciplinae, ordinamus quod in capitulis pro­

48

Benedictus XII (1334-1342)

vinciarum, in quibus erunt huiusmodi studia, praesidentes unum de
iis qui debent ad provinciale capitulum convenire, vicinum loco ubi
Studium erit (quem, quotiens eis placuerit, ponere valeant et mu­
tare), deputent et signent qui ex dictis studentibus unum inibi prio­
rem studentium constituat, per annum solummodo duraturum, quem
tamen priorem, tam ipse, quam etiam praesidentes et quilibet eorumdem, mutare valeant infra annum, si et quotiens eis videbitur expe­
dire. Constituatur autem ipse prior talis, qui sit potens in opere et
sermone, ut canonicos studentes pensionarios et alios etiam benefi­
cíalos in bono instruat, et a malo studeat revocare; ipsosque, quotiens
sibi videbitur expedire, convocet ad alium locum competentem,
eisque quoad regularem praesideat disciplinam. Et potestatem habeat
illos corrigendi, puniendi et absolvendi, et cum eis dispensandi,
quandiu in ipsis Studiis moram traxerint, ab omnibus, a quibus et
super quibus, et prout posset superior post antistitem, vel abbas
seu praelatus alius eorum proprius in Ecclesia, monasterio vel alio
loco unde claustrales existunt; ipsosque informandi et instruendi et
tenendi sub regularibus disciplinis, et illos etiam coercendi, ne vagen­
tur, vel actibus seu operibus vacent illicitis, sed studeant et profi­
ciant, sicut decet, vivantque laudabiliter et honeste. Provideat insu­
per idem prior studentium quod dicti canonici pensionarii studentes
expensas faciant moderatas, non superfluas, nec aliquatenus excessivas, eosque cogat ad reddendum de receptis et expensis in fine
mensis cuiuslibet, et prout alias sibi videbitur, rationem illi vel illis
providis et discretis quos idem prior ad id duxerit deputandos, et
quando ipsorum studentium conditio seu demerita suaserint eos a
Studio revocandos, idem prior teneatur id (consulte tamen et caute)
antistiti, abbati vel alio praelato eorum proprio per suas literas inti­
mare: iidemque antistites, abbas seu praelatus proprius eos revocare
debeat, et in locis eorum totidem canonicos subrogare per modum
suprascriptum, apellatione, contradictione vel reclamatione reiectis.
Concedimus quoque praedicto priori canonicos studentes pensiona­
rios et alios etiam beneficiatos, quandiu fuerint in ipsis Studiis, ab
excommunicationis, suspensionum et interdictorum sententiis, per
statuta provincialia seu cuiusvis Ecclesiae, monasterii sive loci dictae
religionis, vel per dioecesanum contra studentes in locis ubi erunt
Studia generaliter promulgatis, congrua satisfactione praemissa, iuxta
formam Ecclesiae auctoritate apostolica absolvendi, et cum eis super
irregularitate, quam sic ligati celebrando divina seu alias se ingerendo
eisdem per simplicitatem et iuris ignorantiam (non tamen in contem-

-731

Gregorius XI (1370-1378)

49

ptum clavium) incurrerint, dispensandi auctoritate praedicta liberam
potestatem. Per hoc vero dictos canonicos studentes a potestate anti­
stitis vel aliorum ordinariorum suorum vel alterius praelati sui, nolu­
mus aliquatenus eximere vel etiam liberare. Quilibet autem dictorum
canonicorum religionis eiusdem, huiusmodi Studiis insistens, pensionarius et alius etiam beneficiatus, praefato eorum priori de quin­
que solidis turonensium parvorum vel eorum valore in alia moneta
providere annis singulis teneatur, ad quorum solutionem idem prior
possit eosdem per censuram ecclesiasticam et alia ipsius religionis
remedia, auctoritate apostolica, remoto appellationis obstaculo, coer­
cere. Idem tamen prior sumptus nunciorum subeat, quos pro prae­
missis duxerit transmittendos.0
BR IV, 425-440; BM I, 259-266; Mansi XXV, 993-1010; Bull. Can. Reg.
SS. Salv. I, 30-60.

GREGORIUS XI (1370-1378)
73
De lectoribus et de egressis e religione
(Ex Const, ap. Virtute conspicuos, dici 6 martii 1374, ad Ordinem Praedia­
torum)

4. Fratres autem de Ordine vestro, quos secundum constitutiones
ipsius Ordinis conventibus vestris deputandos duxeritis in lectores,
sine alterius cuiuscumque licentia, libere in domibus praedicti Ordi­
nis legere et docere valeant in theologica facultate, illis locis exceptis,
in quibus viget Studium generale ac etiam quilibet in facultate ipsa
docturus, ut magister incipere solemniter consuevit.
17. Inhibemus quoque ne quis post professionem in Ordine
vestro factam ab ipso Ordine sine magistri vel sui prioris licentia
discedat: discendentem vero absque cautione literarum alterius ipso­
rum, praetextu alicuius privilegii Apostolicae Sedis, nullus audeat
retinere. Quod si forte retinere praesumpserit, vobis, magister et
singuli priores dumtaxat, ct vestris vicariis licitum sit in ipsos disce­
dentes fratres excommunicationis sententiam promulgare: detinentes
vero eosdem secum vel in monasteriis seu Ecclesiis suis (nisi eos
° Vide declarationes huius Constitutionis in Epist. décret. Dudum pro bono,
diei 5 decembris 134°»
Mansi XXV, 1032-1038.
S C. de Religiosis - Enchiridion Rehgioiorum

50

Gregorius XI (1370-1378)

[73-

eiecerint) postquam eis denunciatum fuerit, excommunicationis sen­
tentiae volumus subiacere: non obstante quod excommunicari, su­
spendi vel interdici non possint per literas apostólicas non facientes
plenam et expressam de induito huiusmodi mentionem.
18. Si vero aliqui de fratribus vestri Ordinis, post obtentam licen­
tiam a Sede praedicta, aut a vobis, ad religionem aliam transeundi,
infra duos vel tres menses se ad illam religionem suae saluti con­
gruam non contulerint et ipsius non susceperint habitum regularem,
licitum sit vobis singulis, magistro et prioribus, ac vices vestras ge­
rentibus, contra ipsos tamquam contra alios vestri ordinis apostatas
procedere, secundum quod honestati dicti Ordinis videritis expedire.
Illud idem intelligi volumus de illis, qui post susceptionem habitus
alterius religionis, infra tempus probationis, nulla professione facta,
inde praesumpserint resilire, aut etiam si post professionem huius­
modi ad religionem laxiorem seu mitiorem Ordinem transierint, vel
(quod absit) ad saeculum revertantur, vos volumus contra ipsos rigo­
rem vestri Ordinis exercere.
19. Apostatas quoque vestri Ordinis excommunicare, capere,
ligare, incarcerare et alias subdere disciplinae rigori possitis, per vos,
ac etiam alios, in quocumque habitu contigerit eos inveniri, invocato
ad hoc (si opus fuerit) auxilio brachii saecularis.
20. Inhibemus etiam, ne fratres quos ab Ordine vestro pro suis
culpis, per magistrum vel priores ac eorum vicarios expelli conti­
gerit, vel qui egressi fuerint proprio suo motu, praedicare, confes­
siones audire, seu docere praesumant, nisi ad alium Ordinem in quo
licite huiusmodi exerceantur officia, transierint, de nostra vel magi­
stri, seu prioris vel vicariorum ipsorum licentia speciali. Quod si forte
ipsi contra huiusmodi inhibitionem nostram aliquid super praemissis
temere attentare praesumpserint, vos magistri et singuli priores vel
vestri vicarii, in illos, quos infra fines praedicationis suae, iuxta con­
suetudinem Ordinis vestri distractos inveneritis talia perpetrantes,
monitione praemissa, auctoritate nostra excommunicationis senten­
tiam valeatis promulgare. Eiectos autem de Ordine vestro vel egres­
sos, qui receptione in eodem Ordine suis culpis exigentibus reddi­
derint se indignos, et alios fratres eiusdem Ordinis ex rationabili causa
ad quoscumque Ordines approbatos (praeterquam ad B. Augustini,
Hospitalariorum et aliorum religiosorum arma portantium) ad vitan­
dam occasionem evagandi, vos, magister et singuli priores seu vestri
vicarii, cum testimonialibus literis, auctoritate nostra, licentiandi
liberam habeatis facultatem. Nos enim districtius inhibemus, ne

-74]

Bonifacius IX (1389-1404)

Si

tales ad alium Ordinem aliter transire, vel aliqui eos recipere seu
retinere praesumant, absque licentia speciali Sedis Apostolicae fa­
ciente de hoc plenariam mentionem. '
BR IV, 568-571; BM I, 286-288.

BONIFACIUS IX (1389-1404)
74
De magistris sacrae theologiae
(Ex Epist. decret. A supremo, diei 17 iunii 1395, ad Ordinem Fratrum Minorum;

A supremo Patrefamilias in domo Domini dispensatores licet
insufficientibus meritis constituti inter prementes nos curas innume­
ras praecipua quadam sollicitudine perurgemur, ut, qui ad instruen­
dum indoctos per doctrinae et praedicationis ministerium evocantur,
sint compositi moribus, enitescant vitae sinceritate et studiosae scien­
tiae dilucida claritate coruscent, nec vitae labes aut incompositio mo­
rum instruentis verbis auctoritatem et fidem levet vel eos imperitia
caecos efficiat et caecorum duces, ne vel sic et ductor caecus et cae­
cus ductus ambo in foveam cadant; et si hoc in Domini universali
domo procurare tenemur, in ordine tamen fratrum Minorum, qui in
pomerio domus eiusdem a Deo plantatus per exemplaria merita et
sanctas praedicationes semper fructus uberes producere consuevit et
ipso Deo incrementum praestante producit, singulari caritate, qua
totum complectimur ordinem ipsum, tales instructores, praesertim
qui sacra in pagina ad alios docendum suscipiunt magisterii gradum,
esse cupimus et speciali desiderio desideramus, in quibus mores aut
vita a sancta doctrina et praedicatione non discrepent nec imperitia
venerabile ministerium vilipendât, et quod, si qui forsan ex eis ad
huiusmodi gradum vel ministerium fuerint assumpti, qui protervia
seu temeritate sacrum ministerium labefactent, ne effrenata licentia
et subsecuta impunitas scandalum generet vel contemptum seu deli­
rantes nutriat in errore aut aliis delirandi praebeat incentivum, ad
condignum exacta diligentia suscipiant disciplinam.
Bull. Franc. VII, 49~5O.
a Idem in Clementis IV Const, np. Virtute conspicuos, diei 2t iulii 1265,
5, 7, 17-19, in BR III, 737-740.
b Mt. XV, 14-

Marünus V (1417-1431)

52

[75-

MARTINUS V (1417-1431)
75
Damnatio quarumdam loannis Wicleff propositions II
(In Concilio Constantiensi; ex Const, ap. Inter cunctas, diei 22 februarii 1418)

31. Peccant fundantes claustra; et ingredientes sunt viri diabolici.
44. Augustinus, Benedictus, et Bernardus damnati sunt, nisi
poenituerint de hoc, quod habuerunt possessiones, et instituerunt, et
intraverunt religiones: et sic a Papa usque ad ultimum religiosum,
omnes sunt haeretici.
Mansi XXVII, 1208-1209; Fontes I, 43.

CONCILIUM PARISIENSE (1429)

76
De magistro iuvenum

Cap. 16. - Cum Sacrarum scripturarum lectura et intellectus in
religiosis etiam conferat devotionem, dilatet et augeat; idem Bene­
dictus " voluit et ordinavit, quod in monasteriis quorumlibet ordi­
num, abbates, vel alii superiores provideant de idoneis magistris, qui
novitios, ceterosque illiterates in grammatices rudimentis habeant
competenter instruere. Quod quidem statutum censemus in mona­
steriis vobis subditis observari debere : aliorum monasteriorum supe­
riores in Domino exhortantes, quatenus faciant similiter in locis sibi
subditis cum debita sollicitudine observari.
Mansi XXVIII, 1104.

MARTINUS V
77
De fratribus ad studia mittendis
(Ex Const, ap. Cum generale, diei 21 iunii 1430, Declarationes in caput X Re­
gulae Fratrum Minorum)

Statuimus insuper, quod Ministri diligenter et sollicite instent,
et invigilent reformationi studiorum, per quaslibet suas Provincias,
ita et taliter, quod cuilibet studenti pro posse provideatur- de suis
a N. 70-

Pius n (1458-1464)

-78]

53

necessariis, tam pro libris, quam pro reliquis opportunis, de com­
munibus eleemosynis per Procuratorem receptis pro quolibet Con­
ventu, sive loco nativo Fratris ad studium promovendi. Exhortantes
strictissime in visceribus lesu Christi caeteros Fratres aliorum loco­
rum, quod cum viderint idoneos ad studia promovendos, totis viribus
eisdem impendant auxilium, consilium et favorem in quibuslibet op­
portunis, quaerendo pro eis eleemosynas, recommendando volentibus
subvenire, eisque serviendo in visceribus charitatis; cum scientia
donum Dei sit, et armatura ad defendendam sanctam fidem catho­
licam, corona Ordinis, lumen veritatis, et via in tenebris ambulan­
tium populorum.
BR IV, 741; BM I, 332.

PIUS II (1458-1464)

78

De studentium subiectione
(Ex Epist. decret. Religiosorum excessus, diei 17 septembris 1458. ad Ministros
Generales Ordinum Regularium)

§ i. Cum itaque sicut accepimus, dilecti filii provinciales vestro­
rum Ordinum laudabilem consuetudinem diutius observatam imi­
tantes, nonnullos ex fratribus Ordinum praedictorum, ad hoc ido­
neos, ad literarum studia, in locis ubi illa vigere noscuntur, causa
adipiscendi scientiae margaritam, destinare consueverint, quorum
nonnulli, iuvenili et humana fragilitate causantibus, interdum a se­
mita rationis deviantes, discoli et vagabundi effici solent et propriae
salutis immemores, quo fit ut suave iugum Domini contemnentes,
praelatis suis obtemperare, eorumque salutares correptiones et disci­
plinam effugere, quinimmo despicere et multimode eludere conten­
dant, et, ut id impune efficiant, rectorum, gubernatorum et conser­
vatorum Studiorum, sive privilegiorum eorumdem praesidia et patro­
cinia, quibus se protegi et tueri valeant, satagunt, exquisitis modis
implorant, se ab ipsorum Ordinum superiorum iurisdictione, potes­
tate et correctione exemptos esse praetendentes. Et similiter bacca­
laurei, lectores, bibliistae sive alii officiales pro tempore in domibus
et conventibus civitatum et locorum, in quibus studia huiusmodi
vigere noscuntur deputati, cum excessus aliquos commiserint, sive
aliter deliquerint, vel, eorum inscitia aut imperitia exigente, ab huius-

54

Pius II (1458-1464) - Innocentius Vili (1484-1492)

[78-

modi eorum officiis depositi fuerint, idipsum praesumere moliantur,
in grave Ordinum praedictorum praeiudicium, animarum suarum
periculum, regularis disciplinae vilipendium et contemptum, ac scan­
dalum plurimorum.
§ 2. Nos itaque, attendentes quod si ad reprimendos excessus
huiusmodi, et talium praesumptiones temerarias cohibendum, nervus
publicae disciplinae lentescat, eorum voluntas fit proclivior ad pec­
candum, et impunitatis exemplum periculosius in alios derivatur, ac
volentes super his de opportuno remedio providere, discretioni ve­
strae per apostolica scripta mandamus quatenus omnes et singulos
vestrorum Ordinum professores, qui, spiritu rebellionis assumpto,
talia perpetrare praesumpserint, cuiuscumque gradus vel conditionis
existant, nisi, canonica monitione praemissa, a coeptis resipuerint, et
debitam a vobis pro commissis poenitentiam humiliter susceperint,
ac mandatis vestris efficaciter obtemperare studuerint cum effectu,
tamdiu excommunicatos, ac omnibus magisterii, bacccalariatus, lectoriae, bibliistatus officiis, aliisque dignitatibus et honoribus dictorum
Ordinum exutos privatosque, auctoritate apostolica, nuncietis, et ab
aliis, ubi, quando et quoties expedierit, nunciari; et si eorum contu­
macia, protervitas et rebellio id exegerit, carceribus ad poenitentiam
peragendam detrudi et mancipari faciatis, donec spiritu consilii sa­
nioris resumpto, vestris monitionibus et mandatis studuerint, cum
emendatione prioris vitae, humiliter obedire, et ab huiusmodi excom­
municationis sententia meruerint a Sede Apostolica vel a vobis abso­
lutionis beneficium obtinere.
BR V, T43-144; BM I, 384-385; Bull. Carni. I, 252; Bull. Praed. III, 384.

CONCILIUM SENOSENSE (1485)
79
De magistris iuvenum et de simonia in receptione vitanda
(Constitutiones, art. Ill)

Cap. I. - Et primo cum idem Benedictus duodecimus papa 1 vo­
luerit et ordinaverit, quod in monasteriis quorumlibet ordinum, abba­
tes vel alii superiores provideant de idoneis magistris, qui novitios
et iuvenes, ceterosque illiterates et indoctos religiosos in gramma' N. 70.

lulius II (1503-1513)

-fio]

SS

ticac rudimentis, et intellectu scripturarum sanctarum, et eoni ti
quae in ecclesiis leguntur, habeant convenienter instruere, ut sic
sacrarum scripturarum lectura et intellectus, religiosis ipsis otiosi­
tatem auferat, devotionem dilatet et augeat, et ad sanctorum patrum
sequendas doctrinas et exempla inducat: hoc salutare statutum
duximus de caetero in singulis religionibus observandum: ordinan­
tes, quatenus hi ad quos spectat, super hoc solicitudinem adhibeant
specialem; super quo etiam in visitationibus dictorum monasterio­
rum per ordinarios et alios inquisitionem fieri volumus diligentem.
Cap. III. - Quia canonicae institutiones, quae de Simonia loquun­
tur, districte prohibent pro ingressu religionis ab ipsis ingredientibus,
vel eorum nomine, quicquam exigi, etiam praetextu cuiuscumque
consuetudinis,n quae potius dici debet corruptela : omnibus abbati­
bus et abbatissis, prioribus et priorissis, et aliis quibuscumque, sua­
demus, quod iura de hac materia loquentia diligenter observent, sic
scilicet, quod pro ingressu religionis pro se vel monasteriis suis ex
pacto vel conventione nihil recipiant. Si autem post ipsum religionis
ingressum aliquid fuerit ab ipsis ingredientibus, vel eorum parenti­
bus, monasterio ex devotione oblatum, illud recipi minime prohi­
bemus.
Mansi XXXII, 424-426.

IULIUS II (1503-1513)
80

De extra claustra commorandi prohibitione
(Ex Epist. dccret. In supremae, diei 8 augusti 1508, ad Ordines Praedicatorum
et Minorum)

§ 3. Nos igitur, attendentes quam gratus Deo sit et acceptus obedientiae fructus, quodque, inter alia Religionis merita, abnegado
propriarum voluntatum praecipuum est, ac quod praelati ipsi optime
scire praesumuntur, qui fratres literarum studio et quanto tempore,
et qui aliis Religionis occupationibus vacare debent, omniumque,
praesertim religiosarum personarum tranquillitatem, ac illis evagandi
materiam occasionemque praecludi, eorumque excessibus obviari
" Vide n. 52 et Gregorn XI Const, ap. Tenorem quarundam, diei 18 fe­
bruarii 1372, in Bull. Praed. VII, 64. in qua damnatur epularum occasione recep­
tionis consuetudo.

Iulius II (1503-1513) - Leo X (1513-1521)

56

[80-

supremis optantes affectibus, huius H odi supplicationibus inclinati,
quod de caetero, perpetuis futuris temporibus, fratres praedicti extra
dictas domos, cuiuscumque causae occasione vel respectu, etiam
studii, sive in Salmantin. sive in aliis Universitatibus et locis, quibus
literarum studia vigeant, praeter et absque licentia provincialium,
priorum ac ministrorum vel eorum vicariorum respective et, illa
durante, etiam de licentia Sedis Apostolicae praedictae, etiam prae­
textu quarumcumque facultatum, indultorum et aliarum literarum
aposto!. Salmantin. et aliis Universitatibus praedictis pro tempore
concessorum [praelatis] invitis commorari non possint... tenore prae­
sentium statuimus et ordinamus.
BR V, 473.

LEO X (1513-1521)

81

De ordinationibus
(Ex Const, ap. Duni intra, diei 19 decembris 1516, in Concilio Lateranensi V)

§ ii. Quodque Fratres ipsi ad ordines promovendi, per Ordina­
rios de grammatica, et sufficientia examinari, et dummodo compe­
tenter respondeant, per eosdem Ordinarios libere admitti, ac nulla­
tenus in eorum Ecclesiis, seu domibus, aut aliis eorum locis, ab alio,
quam a Dioecesano Episcopo, vel eius Vicario, super hoc cum debita
reverentia requisito, et absque rationabili causa contradicente, vel
eo a Dioecesi absente, ad dictos Ordines promoveri debeant.
BR V, 687; Fontes I, 72.

CLEMENS VII (1523-1534)

82
De graduatis et legentibus
(Ex Epist. dccrct. Religionis vestrae, dici 8 decembris 1529, ad Ord. B. V. M. dc
Monte Carmelo Congregationis Mantuanae)

Imposterum vero graduandi in honore habeantur, et haberi de­
beant, sicuti habentur fratres Ordinis, et Congregationis praedicto­
rum de observantia iuxta eorum statuta, et laudabilem consuetudi­
nem; omnesque graduati, tam Magistri quam minoris, vel inferioris
gradus intersint omnino divinis officiis omnibus diebus, praeter actu
publice legentes, qui diebus Dominicis, et festis intersint sub poena

Clemens VII (1523-1534)

-831

57

privationis gradus, ac omnium privilegiorum eis concessorum; quod­
que nullus graduatus habeat, et teneat servitorem, nisi publice legens
in aliqua Universitate, cui etiam pro tabula singulis septimanis de
more religionis per Priorem vel loci praesidem vicissim assignetur,
similiter sub poena privationis gradus, ac privilegiorum, et indulto­
rum sibi concessorum; quodque omnes graduati, et graduandi praeter
Magistros publice legentes, vivant in communi cum aliis fratribus,
cum conveniat ipsis legentibus, et laborantibus pro eorum labore, et
meritis per Priorem, seu Praesidem loci provideri; contradictores
quoslibet et rebelles per censuras ecclesiasticas appellatione post­
posita compescendo.
Bull. Carmel. II, 44.

CONCILIUM PROVINCIALE CANTUARIENSE (1530)
83

De educatione et exercitio religiosorum
(Statuta et Ordinationes, cap. ut in rubrica)

Statuimus et ordinamus, ut in quolibet monasterio et loco reli­
gioso sit iuxta Cie. ve in agro dominico instructor aliquis gramma­
tices sufficienter eruditus, ad informandum religiosos in grammatica,
et aliis primitivis scientiis. Ex quibus illi, qui in singulis locis ad
capessendas literas aptiores fuerint, iuxta facultatem possessionum
eorundem mittantur ad universitatem Oxon. vel Cantab, ad studen­
dum in sacris literis, ut eo modo cognita lege divina, magis conva­
lescat observantia verae religionis. Et ut abbates, et priores diligen­
ter et assidue curent religiosos subditos minores per alios suorum
monasteriorum provectiores in regulis, constitutionibus, et ceremo­
niis sui ordinis institui et informari, et quos ad administrationem
spritualium seu temporalium aptiores inter suos fratres arbitrentur,
eos in administrationibus competentibus exercere satagant officia
cellarii, camerarii, hospitalarii; et alia tam claustralis observantiae,
quam exterioris industriae fratribus ad hoc aptioribus ita impertiendo
et committendo, ut in utrisque vicissim triti et exercitati, ad abbatis
seu prioris officium, cum vacaverit, habiliores reddantur. b
Mansi XXXV, 342.

-> N. 67.
* Idem in Concilio prov. Cantuaricnsi V, anno 1557, in Mansi. XXXV, 500.

Clemens VII (1523-1534)

58

[84.

CLEMENS VII
84
De iuvenibus ad studia generalia mittendis
(Ex Epist. decret. C«m ad cunctorum, diei 12 aprilis 1532, ad Capitulum Gene­
rale Ordinis B. V. M. de Monte Carmelo)

Illud item vobis est curandum, et ipso effectu perficiendum, ut
quilibet vestri Ordinis Conventus, quantumvis tenuis, habeat saltem
unum vestri Ordinis professorem studentem in universitate aliqua
studii litterarum generalis, et si aliquis Conventus non haberet stu­
dentem, ut is nutriat, et sustentet unum studentem alterius Conven­
tus privati pluribus studentibus, si ad id vires eius suppetierint,
alioquin alio modo provideatur prout vestra discretio desuper oppor­
tune duxerit ordinandum, provide attendendo ut ipsi studentes indo­
lem certi profectus ostendant, quo eligantur idonei, et impensa non
sit infructuosa.
Bull. Carmel. II, 60.

85
De facultate studentes clericos super divinorum officiorum
recitatione dispensandi
(Ex Const, ap. Dudum pro parte, dici 7 martii 1533, ad Congregationem Regu­
larium Theatinorum)

2. Nos vestris, etiam tunc, supplicationibus inclinati, vobis ut
superiores vestri, praepositi nuncupati, pro tempore exsistentes, cum
clericis et sociis suis, qui in supradictis pietatis operibus aut studio
literarum sacrarum occuparentur, seu infirmitate aut infirmorum
curatione et ministerio pro tempore praepedirentur, super recitatione
divinorum officiorum, ad hoc ut ipsi occupati vel impediti, certum
psalmorum per ipsos superiores eis assignandorum numerum, non
minus septem aut sex, cum divisione, ac Orationem Dominicam sep­
ties, Symbolum Apostolorum bis; graviter autem aegrotantes, Ora­
tionem Dominicam, et Salutationem Angelicam, septies in die reci­
tando, septem horis canonicis et toti divino officio satisfecisse cense­
rentur; et cum quibusvis clericis et sociis vestris in praeveniendo vel
postponendo, veniendo vel decidendo ' in communi vel speciali horas
canonicas, ac in breviandis et protelandis lectionibus... dispensare
possint... concessimus.
BR VI. 161.

' uniendo vel dividendo (?).

JT 3 i

Paulus III (1534-1549)

-86 J

59

CONCILIUM PROVINCIALE COLONIENSE I (1536)
86

De vita monastica
(Decreta, pars X)

Cap. I. - Vita monastica non multo post apostolorum tempora
coepit, quamquam multis persuasum sit, aliam tum fuisse, quam
nunc est, monachiSmi rationem. Nemo tamen negaverit, hoc vitae
genus ad perfectionem evangelicam maxime commodum, modo se­
cundum sanctissimam institutionem pure immaculateque observetur.
Quia vero res est quammaxime ardua, in carne vivere, et carnis sti­
mulis nullum locum dare, diabolique mille fraudibus (quibus prae­
sertim solitarios aggreditur) feliciter semper resistere, idcirco in hoc
vitae genus nemo vel invitus intrudendus, vel pelliciendus,a vel te­
mere suscipiendus,b sed summa cura adhibita,' post diligentissimam
demum examinationem monachi ac monachae recipiantur. Quibus
saepe inculcandum est prius Christi verbum de eunuchis, qui se
castrarunt propter regnum coelorum, cum inquit: Qui potest ca­
pere, capiat.d Proponenda Sapientis sententia, quae habet in haec
verba : Altiora te ne quaesieris, ' etc. Rememorandum quoque dili­
gentissime, quod Deo stulta et infidelis promissio admodum dis­
pliceat. Breviter, admonendus est omnis ad hanc vitam aspirans, ut
primum se totum excutiat, ne provinciam suscipiat, cui non suffe­
cerit, alioqui parabolae evangelicae dicterio notandus, quod coeperit
aedificare, et non potuerit consummare. ' Maxima autem cautio adhi­
benda est in puellis, propter sexus fragilitatem, ne vel ob aetatem
desit voluntas, vel metus adsit, aut alius affectus minime Christianus.
Cap. II. - Certe sancti patres admodum fuerunt soliciti, ut non
nisi voluntario ac spontaneo iudicio virginitatis propositum atque
habitus susciperentur, quod coacta servitia domino ingrata esse di­
gnoscantur: siquidem voluntarie domino sacrificandum est, et vo­
luntaria oris sui beneplacita fieri in conspectu domini psalmographus
' C. 2, G. XX, q. 2; c. 4, C. XX, q. 3.
• N. 27.
b Nn. 4b 54e Nn. 69-72Mt XIX, 1T-12.
« Eccli III, 22.
f Le. XIV, 30.

Paulus III (1534-1549)

6o

[86-

obsecrat. : Quod enim quis non digit, nec optat : quod non optat,
nec diligit: quod non diligit, facile contemnit. Unde consequitur,
nullum esse bonum, nisi voluntarium : adeo ut qui alio affectu quam
bonae voluntatis monachiSmo se alligant, magis peccent quam me­
reantur. Ambigi enim non potest crimen magnum admitti, ubi et
propositum deseritur, et consecratio violatur. Nam si humana facta
non possunt impune calcari, quis de eis manebit, qui corruperint
foedera divini sacramenti? De adolescentibus viduis Paulus pronun­
tiavit, quod cum fuerint luxuriatae, in Christo nubere volunt, ha­
bentes damnationem, quia primam fidem irritam fecerunt.b
Cap. ITI. - Admonendi quoque erunt parentes, ne liberos in mo­
nasterium invitos detrudant, quod illos Vae longe gravius maneat,
quam Pharisaeos, qui circumibant mare et aridam, ut facerent unum
proselytum, et cum esset factus, fiebat filius gehennae duplo magis
quam ipsi.c
Cap. IV. - Qui monasterium ingreditur, alio affectu quam sim­
plici amore Dei ductus, veluti vel spem vel promissionem abbatiam
consequendi habens,d vel in otio vivere affectans, vel lucris tempora­
libus inhians, vel honores ab hominibus appetens; quisquis talis est,
non Dei filius aut monachus, sed plane mercenarius est, quemadmo­
dum superius nos de clericis etiam dixisse meminimus: ° cui ve­
rendum est, ut cum volet ingredi nuptias evangélicas, obiiciatur illud :
Amice quomodo huc intrasti, non habens vestem nuptialem? quodque
ipso obmutescente, rex sit praecepturus ministris, ut ligatis manibus
et pedibus, ipsum in tenebras exteriores mittant, ubi erit fletus et
stridor dentium.;
Cap. V. - Habendus est in virorum monasteriis vir pius ac doctus,
qui doceat monachos ab adolescentia meditari in lege domini die ac
nocte, ad quod munus in monasteriis monialium, sanctimonialis cete­
ris vita et doctrina praestantior deligatur. Debet autem qui mona­
sterio praeest, summa discretione uti, maxime erga eos, quos compe­
tent divinis literis intentos aut contemplationi deditos, ut scilicet
tales a sordidioribus officiis sinat esse immunes. °
"
h
'
*
'
•
«

Ps. LIII, s.
i Tim. V, II-I2.
Mr. XXIII, 15.
N. 31.
Pars I, a pag. 1213.
Mt. XXII, 12.
N. 83.

-87]______________ De vita monastic a - De gradibus

61

Cap. VII. - Neque nobis displicuerit, ut aliquot ex monachis
bonae indolis, ad universitates publicas et bene Christianas, aliquot
annos theologicis studiis operam navaturi mitterentur: illic tamen
non alibi quam in monasteriis seu gymnasiis sub cura et oculis prae­
ceptorum commoraturi, ne bonis ac rectis studiis destinati, mores
minime
monasticos imbibant ac contrahant. °
H
Cap. XVI. - Monachus et monacha amare debent scripturarum
scientiam, et carnis vitia non amare. Psalterii librum de manu aut
oculis nunquam deponere, semper orare, sensu vigilare, vanis cogi­
tationibus aditum praecludere, corpore pariter et animo in Deum
tendere, iram patientia vincere. Breviter nullis animi perturbationi­
bus (quae si insederint, ad delictum maximum inducunt) locum dare:
semper aliquid operis facere, ut eos diabolus semper inveniat oc­
cupatos. ''
Mansi XXXII, 1278-1282.

PAULUS III (1534-1549)

87
De necessitate superiorum licentiae ad gradus consequendos
(Ex Const, ap. Ex clementi, diei 7 aprilis 1539, ad Ordinem Fratrum B. V. M.
de Monte Carmelo)

§ 9. Et nihilominus, potiori pro cautela, praemissa omnia de
novo, quodque de cetero perpetuis futuris temporibus fratres prae­
dicti, etiam praetextu quarumcumque facultatum, indultorum et literarum apostolicarum, sub quibuscumque tenoribus et formis, ac cum
quibusvis derogatoriarum derogatoriis aliisque eflicacioribus et insoli­
tis clausulis, irritantibus et aliis decretis concessorum, baccalaureatus,
magisterii, iubilatus seu licentiatus et alios quarumcumque facultatum
gradus extra dictum Ordinem et absque licentia huiusmodi suscipere,
seu ad illos et ad presbyteratus et alios sacros ordines se promoveri
facere minime possint; ac propter eorum demerita seu alias a domibus
et Ordine praedictis expulsi, ad illos quovis modo reverti nequeant;
et si qui forsan ex fratribus praefatis ad gradus aut ad ordines huius­
modi promoti fuerint, eorum privilegiis uti nullatenus valeant et
pro non promotis habeantur, statuimus et ordinamus.
BR VI, 274.

a N. 80.
'' C. 33, D- V’ dc COf,s-

Paulus III (1534-1549)

62

[88-

SYNODUS AUGUSTENSIS (1548)
88

De studiis
(Statuta, tit. XII)

Intermissa sacrarii 11 literarum atque ea etiam, per quae ad sacras
literas pervenitur, studia, apud opulenta monasteria intra sex men­
sium spatium restaurentur. Ubi vero pauci sunt H onachi, iidemque
egentes, unus atque alter ad aliud eiusdem, aut si commodum vi­
debitur, diversi ordinis monasterium, ubi scholae restitutae sunt
mittantur, ubi et in sacris literis, et in religionis observantia institui
et proficere, atque ad praedicationem divini verbi idonei reddi
possint.
Mansi XXXII, 1305-1306.

CONCILIUM PROVINCIALE MOGUNTINUM (1549)
89
De studiis
(Constitutiones, tit. De moribus)

Cap. 66. - De clericis vero regularibus, dispositionem reforma­
tionis et iuris communis volumus observari: ut monasteria opulen­
tiora, intermissa studia, in primis vero theologica, apud se instau­
rent. Quae vero minus opulenta sunt, et pauciores habent monachos,
aliquot tamen iuvenes felicioris ingenii, ad eiusde 11 ordinis et pro­
vinciae monasterium, in quo studia vigeant, ablegent. Ubi vero prae­
lati, sive saeculares, sive regulares, in ea re negligentes fuerint, per
ordinarium debent ad hoc debitis poenis compelli. °
Mansi XXXII, 1424.

a N. 83.

De studiis - De religiosis - De studentibus

-91]

63

CONCILIUM PROVINCIALE TREVERENSE II (1549)
90
De religiosis
(Decreta, cap. XI)

2. Et inter ceteros abusus reformandos curent praelati, abbates,
priores, guardiani, simul et monasteriorum visitatores, et alii quo­
cumque titulo nominentur, ne aliquis ante decimumquintum annum,
ad probationis annum admittatur. °
3. Item ne quis anno probationis non completo ad professionem
recipiatur.b
4. Item receptis sic praeceptores idonei deputentur, qui eos in
regulari observantia, et divinis officiis non minus quam in literis, et
e converso, instituant et forment.c
II ­
5. Ad sacros ordines suscipiendos non nisi aetate et scientia suffi
cientes praesentent.d
6. Item idonei ad iussum superioris sui, excusatione legitima ces­
sante, se faciant promoveri.
7. Quoque gratis singuli ad professionem recipiantur, nullo ac­
cepto precio, nec aliqua facta conventione: et ne haec sub pauper­
tatis praetextu pallientur districte inhibemus.c
Mansi XXXII, 1449.

CONCILIUM PROVINCIALE EDINBURGENSE (1549)
91
De studio et de studentibus
Cap. 22. - Similique pro effectu ad eundem modum, ut sacrarum
literarum studia et virtutes, ipsi Deo acceptae, in monasteriis, ut
olim, secundum Deum floreant, ordinatum est ut singuli abbates,
priores, commendatarii, praelaturarum maiorum administratores in­
veniant et sustentent theologum religiosum vel saecularem, qui sin•’
“
c
*
•

N.
N.
N.
N.
N.

55.
57.
86.
26.
79.

64

Paulus III (1534-1549) - lulius III (1550-1555)

[91

gulis diebus, ut supra, infra septa monasteriorum divinas literas,
prout auditoribus expedierit, legere teneantur, et in ecclesiis ipsis
monasteriis annexatis, ut praemittitur, praedicent...
II
Item ut in monasteriis de se etiam evadant et effloreant
viri
literati, et in divino eloquio et pastu animarum salutari concionatores, haec sancta conventio praecipit, ut ex uniuscuiusque huius regni
dioecesis monasteriis, iuxta ipsorum monasteriorum facultates, trans­
mittantur, duo aut unus religiosi, vel religiosus ad literarum capa­
citatem maxime habiles, et ingeniosi, ad universitates omnes pro­
ximas vel alias, ut illis libuerit, ibidem saltem ad quadriennium in
II
theologia et sacris litteris studenda remansuri, quo spatio completo
remittantur ad ipsas universitates alii religiosi praedicti, pari modo
literis vacaturi
Mansi XXXV, 442-443.

CONCILIUM OECUMENICUM TRIDENTINUM (1545-1563)
92

De instituenda lectione sacrae scripturae et liberalium artiu H
(Sess. V, De ref., c. 1)

In monasteriis quoque monachorum, ubi commode fieri queat,
etiam lectio sacrae scripturae 1 habeatur : qua in re si abbates ne­
gligentes fuerint, episcopi locorum in hoc, ut sedis apostolicae dele­
gati, eos ad id opportunis remediis compellant.
In conventibus vero aliorum regularium, in quibus studia com­
mode vigere possunt, sacrae scripturae lectio similiter habeatur : quae
lectio a capitulis generalibus vel provincialibus assignetur digniori­
bus magistris.
Mansi XXXIII, 30.

93
De ordinationibus
(Sess. VII, De ref., c. 11)

Facultates de promovendo a quocumque 2 non suffragentur, nisi
habentibus legitimam causam, ob quam a propriis episcopis ordinari
Paulus V addidit lectionem Hebraicam, Graecam et Arabicam; vide n. 135.
* Sess. VI, De ref., c. 5, in Mansi XXXIII, 46; Sess. XIV, De ref., c. 2, in
Mansi XXXIII, 103.

-95]

Marcellus II (1555) - Paulus IV (1555-1559)

non possint, in litteris exprimendam : et tunc non ordinentur, nisi
ab episcopo in sua dioecesi residente, aut pro eo pontificalia exer­
cente, et diligenti praevio examine. ®
Mansi XXXIII, 57-58.

94

De obedientia eorum qui ad alium ordinem translati sunt
(Sess. XIV, De ref., c. 11)

Quia vero regulares de uno ad alium ordinem translati, facile a
suo superiore licentiam standi extra monasterium obtinere solent,
ex quo vagandi et apostatandi occasio tribuitur, nemo cuiuscumque
ordinis praelatus vel superior, vigore cuiuscumque facultatis ali­
quem ad habitum et professionem admittere possit, nisi ut in ordine
ipso ad quem transfertur, sub sui superioris obedientia in claustro
perpetuo maneat, ac taliter translatus, etiamsi canonicorum regula­
rium fuerit, ad beneficia saecularia, etia: M si curata, omnino incapax
existât.b
Mansi XXXIII, 106-107.

95

Item de ordinationibus
(Sess. XXIII, De ref., c. 8)

Unusquisque autem a proprio episcopo ordinetur. ' Quod si quis
ab alio promoveri petat, nullatenus id ei etiam cuiusvis generalis aut
specialis rescripti vel privilegii praetextu, etiam statutis temporibus
permittatur, nisi eius probitas ac mores ordinarii sui testimonio com­
mendetur. c
Mansi XXXIII, 143.

1 Cone. Carth. Ill, cap. 21, in Mansi III, 883; Sess. XIV, De ref., c. 2, 3, in
Mansi XXXIII, 103-104.

a Nn. 59, 127, 176.
b Nn. 66, 73e Nn. 59, 935 _

S. C. de Religiosi
*
- Enchiridion Edigio iorum.

66

Paulus IV (1555-1559)

[96-

96

De aetate ordinandorum
(Scss. XXIII, De ref., c. 12)

Nullus in posterum ad subdiaconatus ordinem ante vigesimumsecundum,1 ad diaconatus ante vigesimumtertium, ad presbyteratus
II
ante vigesimumquintum
aetatis suae annum promoveatur. Sciant
tamen episcopi, non singulos in ea aetate constitutos debere ad hos
ordines assumi, sed dignos dumtaxat, et quorum probata vita se­
nectus sit. Regulares quoque nec in minori aetate, nec sine diligenti
episcopi examine ordinentur, privilegiis quibuscumque, quoad hoc,
penitus exclusis. “
Mansi XXXIII, 145.

97
Absens studiorum causa in conventibus commoretur
(Scss. XXV, De Regul., c. 4)

Illi autem, qui studiorum causa ad universitates mittuntur, in
conventibus tantum habitent; alioquin ab ordinariis contra eos pro­
cedatur. b
Mansi XXXIII, 174.

98
De professionis tempore et de professorum aetate
(Scss. XXV, De Regni., c. 15)

In quacumque religione, tam virorum quam mulierum, professio
non fiat ante decimumsextum annum expletum; nec qui minore
tempore, quam per annum, post susceptum habitum in probatione
steterit, ad professionem admittatur. Professio autem antea facta
sit nulla, nullamque inducat obligationem ad alicuius regulae, vel
religionis, vel ordinis observationem, aut ad alios quoscumque ef­
fectus. '
Mansi XXXIII, 177.

1 Concilium Carthaginense III (397), cap, 4, in Mansi III, 880; Concilium
Agalhcnsc (506), can. 16, 17, in Mansi VIII, 329; Concilium Toletanum (531),
cap. i, in Mansi Vili. 785; Concilium Toletanum IV (633), cap. 20, 21, in
Mansi X, 625.
a N. 90.
’’ N. 86, cap. VII.
c N. 90.

Pius IV (1559-1565)

- loo]

99
De novitiorum renunciatione et professione
(Sess. XXV, De Regid., c. r6)

Nulla quoque renunciarlo aut obligatio antea facta, etiam cum
iuramento, vel in favorem cuiuscumque causae piae, valeat, nisi
cum licentia episcopi, sive eius vicarii, fiat intra duos menses pro­
ximos ante professionem; ac non alias intelligatur effectum suum
sortiri, nisi secuta professione: aliter vero facta, etiamsi cum huius
favoris expressa renunciatione, etiam iurata, sit irrita et nullius ef­
fectus.
Finito tempore novitiatus superiores novitios, quos habiles inve­
nerint, ad profitendum admittant, aut e monasterio eos eiiciant. °
Mansi XXXIII, 178.

PIUS IV (1559-1565)

100

De forma professionis fidei a promotis et promovendis observanda
(Ex Motu proprio In sacrosancta, diei 13 novembris 1564)

§ i. Cum itaque, iuxta notum sanctissimi Vatis oraculum, timor
Domini, sine quo vera religio et catholicae fidei puritas nullibi re­
petitur, sapientiae sit initium, ' et qui vel in scientiis proficere, vel
eas alios docere parant, supremum Illum sapientiae parentem benignumque largitorem devoto sanae fidei obsequio demereri, veraque
sincerae religionis pietate sibi conciliare debeant.
§ 2. Idcirco, hanc fidei puritatem scientiis doctrinisque quibus­
libet, tum tradendis, tum addiscendis, tamquam necessariam basim,
constituere, et ne simplicia nonnullorum adolescentium, res novas
audiendi cupidorum, ingenia in naufragos blandientium haeresum
scrupulos ' imprudenter impingant, occurrere cupientes, motu pro­
prio, et ex certa scientia nostra, ac de apostolicae potestatis pleni­
tudine, quod deinceps nullus doctor, magister, regens vel alius cuius' scopulos.

° N. 150.
” Ps. CX, io-

68

Pius IV (1559-1565)

cumque artis et facultatis professor, sive clericus sive laicus ac sae­
cularis vel cuiusvis Ordinis regularis sit, in quibusvis Studiorum
generalium Universitatibus aut gymnasiis publicis, aut alibi ordina­
riam vel extraordinariam lectoris cathedram assequi, vel iam obten­
tam retinere, seu alias theologiam, canonicam vel civilem censuram,
medicinam, philosophiam, grammaticam vel alias liberales artes, in
quibuscumque civitatibus, terris, oppidis ac locis, etiam in ecclesiis,
monasteriis aut conventibus regularium quorumcumque, publice vel
privatim, quoquomodo profiteri, seu lectiones aliquas in facultatibus
huiusmodi habere vel exercere.
§ 3. Neque doctores ipsi aut Universitatum seu gymnasiorum
eorumdem rectores, cancellarii vel alii superiores, sed nec etiam
palatini comites aut alii particulares, facultatem eruditos viros ad
eosdem gradus promovendi, etiam a nobis et Apostolica Sede vel
alias, undecumque habentes, scholares, tam laicos quam clericos et
cuiusvis Ordinis regulares vel alios quoscumque, quantalibet erudi­
tione praeditos, ad ullum gradum in eisdem facultatibus suscipien­
dum recipere et admittere.
§ 4. Neque doctores, magistri et scholares ad electionem alicuius
in rectorem vel cancellarium Universitatis aut gymnasii procedere;
nec ipsi scholares vel alii, quantumlibet docti et alioqui habiles, gra­
dus huiusmodi vel eorum aliquem, palam vel privatim, recipere
valeant, nisi doctores videlicet ac regentes, magistri et alii profes­
sores, iam ad cathedras et lecturas recepti, in Italia, infra tres; extra
vero illam, infra sex menses a die publicationis praesentium compu­
tandos; reliqui vero ad cathedras et alias lecturas ibidem in posterum
assumendi, ante illorum receptionem, in rectoris vel aliorum supe­
riorum; eligendi autem in rectores vel cancellarios, ante illorum
electionem vel saltem admissionem, in ordinarii loci vel eius in spi­
ritualibus vicarii, ac promovendi scholares et alii praefati, ante
illorum promotionem, in eisdem ordinarii seu eius vicarii aut docto­
rum, aliorumque promoventium manibus, praevio etiam processu,
vel debita informatione, quantum eis sufficere videbitur, super reli­
gione fideque catholica rectorum, cancellariorum, doctorum, lecto­
rum et promovendorum eorumdem per ipsos locorum ordinarios vel
eorum vicarios rite facta, praecedente, eandem catholicam fidem,
verbis iuxta formae infrascriptae tenorem conceptis, palam et solemniter profiteri teneantur. Et desuper instrumentum publicum confici,
ac de processu seu informatione et fidei professione, in privilegio
doctoratus vel alterius gradus huiusmodi, specialis ac de verbo ad

S. Pius V (1566-1572)

69

verbum mentio et relatio fieri debeat, auctoritate apostolica, tenore
praesentium, perpetuo statuimus et ordinamus.a
BR VII, 323-324; Bull. Praed. VI, 168.

CONCILIUM PROVINCIALE CAMERACENSE (1565)
IOI

De studio sacrae theologiae et de novitiorum instructione
(Decreta, tit. II, cap. II et III; tit. XIX, cap. XIV)

Praecipit itaque in collegiis, atque monasteriis doctos viros con­
stitui, qui theologiam doceant : quique in eo praestando eum ordinem
teneant, qui maxime auditoribus sit commodus, ut lectionis admi­
niculo non doctiores tantum, sed probiores evadant.
Curent autem episcopi cum capitulis, et monasteriis, quacumque
ratione commodius fieri queat, proposita sive poena, sive praemio,
ut frequens sit auditorium: qua in re plurimum valebit docentis
industria, si sit efficax in docendo : ut non tantum rem exponere, sed
auditorem dicendo retinere, et oblectare possit.
Insuper quo novitiorum, vel novitiarum iuvenum institutio, et
formatio ubi laudabiliter continuata est, constantius conservetur : ubi
vero neglecta est, diligenter instauretur: mandat omnibus mona­
steriorum superioribus sancta synodus, ut regulae, ac statutorum
monasterii, in quo iuvenes cupiunt profiteri, lectio, et explicatio
eisdem novitiis fiat: ne imprudentius voveant, si ipsis minus constet,
ad quid se per professionem obligent.
Mansi XXXIII, 1396, 1419.

S. PIUS V (1566-1572)
102

De ordinationibus
(Ex Const, ap. Etsi Mendicantium, diei 16 maii 1567, declaratio 7)

Sessione vero XXIII, capite VIII ' neminem nisi a proprio epi­
scopo ordinari posse statuens (Concilium Tridentinum), in regulan Sequitur, in § 10, formula eiusdem professionis; invenitur initio CIC vel
in Enchir. Cler. 838.
b N. 95-

mm
S. Pius V (1566-1572)

ribus locum non habere omnino declaramus : ita quod fratres huius­
modi praefatos etiam sacros ordines a quolibet antistite, gratiam et
communionem Apostolicae Sedis habente, ordinarii loci minime
requisita licentia, in locis seu domibus fratrum huiusmodi aut alibi
recipere possint.
BR VII, 578.

CONCILIUM PROVINCIALE SIPONTINUM (1567)
103

De novitiis circa observanda erudiendis
(Decreta, cap. De monasteriis')

Superiores autem studiose curent, ut novitii, novitiaeque ad ple­
num doceantur, quaecumque in regulis, statutis, ordinationibus ab
eis observandis continentur; ut quacumque in re eorum debita sciant,
et ad votum imprudentes non accedant. “
Mansi XXXV, 891.

S. PIUS V
104

De titulo ordinationis
(Ex Const, ap. Romanus Pontifex, dici 14 octobris 1568)

§ i. Sane, cum non deceat divino ministerio adscriptos cum or­
dinis dedecore mendicare aut sordidum aliquem quaestum exercere,
a sacro Tridentino concilio, inter alia, decretum fuit1 ne quis
deinceps clericus saecularis, quamvis alias moribus, scientia et aetate
esset idoneus, ad sacros ordines promoveretur, nisi prius legitime
constaret eum beneficium ecclesiasticum, quod sibi ad victum ho­
neste sufficeret, pacifice possidere; vel alias ordinari non posset,
nisi iuxta decreti ab ipso concilio desuper editi formam et tenorem.
§ 2. Cum autem nulla in huiusmodi decreto religiosorum cle­
ricorum mentio facta fuerit, ac propterea nonnulli, uti moleste acce­
pimus, certorum Ordinum religiosi seu canonici vel clerici, intra
claustra monasteriorum seu domorum, more regularium, in com‘ Sess XXI, De ref., c. 2. in M'Nst XXXIII, 124.
a N. toi.

-1041

De novitiis - Dc titulo ordinationis

muni viventes, qui nunquam, seu non nisi ad certum tempus profes­
sionem emittunt, et ex claustro exire vel dimitti, ad saeculum redire
libere et licite possunt, Religionis praetextu, titulo sufficientis bene­
ficii, nec iuxta dicti decreti tenorem, ad sacros ordines se promoveri
praetendant, et a nonnullis episcopis passim promoveantur, atque
inde plerumque illud inconveniens eveniat, ut sic promoti et a clau­
stro exeuntes et per saeculum vagantes, vel mendicare vel sordidum
quaestum exercere, non sine ipsorum dedecore ac Ordinis vilipendio
et quamplurimorum christifidelium scandalo cogantur.
§ 3. Nos igitur, qui singulorum Dei ministrorum honorem et
decus, quantum in nobis est, sinceris exoptamus affectibus, motu
proprio et ex certa nostra scientia, deque apostolicae potestatis ple­
nitudine, hac perpetuo valitura sanctione, decretum praedictum, de
clericis saecularibus loquens, ad omnes et singulos, etiam cuiuscum­
que Ordinis clericos religiosos sive saeculares, more religiosorum,
viventes in communi, non professos, harum serie extendimus et
ampliamus, ac religiosis et aliis praedictis non professis, ut ad sacros
ordines promoveri; necnon omnibus et singulis venerabilibus fratri­
bus nostris patriarchis, archiepiscopis et episcopis, gratiam et com­
munionem Sedis Apostolicae habentibus, ut ordines ipsos huiusmodi
religiosis personis impendere, nisi observata forma dicti decreti, nos,
virtute sanctae obedientiae, et sub indignationis nostrae poena, inter­
dicimus et prohibemus, ac contrafacientes per annum a praestatione
talium ordinum ipso iure suspendimus.
§ 4. Statuentes et decernentes promotiones quarumlibet religio­
sarum personarum praedictarum ad ordines huiusmodi, contra ipsius
decreti concilii Tridentini formam, etiam cuiusvis licentiae, illis ab
Apostolica Sede vel illarum superioribus, cuiuscumque dignitatis
status, gradus et praeeminendae existant, etsi pontificali dignitate
fungantur, vel cardinalatus honore praefulgeant, concessae praetextu,
factas, exeeutione praedictorum ordinum omnino carere, nullasque
prorsus et irritas existere, sicque promotas personas in altaris mi­
nisterio ministrare non posse. Quinimmo ministrantes privilegiis,
exemptionibus, immunitatibus et aliis gratiis clericis concessis omnino
privari, et irregularitatis aliasque in dicto decreto contentas poenas
eo ipso incurrere, a quibus, nisi a Romano Pontifice vel in mortis
articulo, minime absolvi possint. °
BR VII, 723-724; Fontes I, 129.

° Nn. 206, 207.

S. Pius V (1566-1572)

[105-

105

De solemni trium votorum substantialium professione
(Ex Const, ap. Lubricum vitae, diei 17 novembris 1568)

§ i. Itaque, de nobis attributae potestatis plenitudine, statuimus
ut omnes et singuli priores, praepositi et alii praesidentes generales,
provinciales et conventuales necnon canonici et fratres Sancti Georgii in Alga Veneriarum ac Eremitarum Sancti Hieronymi, alias Beati
Petri Pisarum, et omnium ac quarumcumque aliarum congregatio­
num, necnon ecclesiarum, domorum et conventuum, in communi et
sub obedientia voluntaria et extra votum solemne Religionis viven­
tes, quorum habitus a saecularibus presbyteris est distinctus, qui
Religionem amplecti et professionem regularem solemnem emittere
voluerint, id in suis quisque conventibus et domibus, intra vigintiquatuor horarum spatium, postquam delegatus noster praesentes lit­
teras eis significaverit, palam et sponte deliberent et declarent; inde
convocato quamprimum, per singulas huiusmodi congregationes, ge­
nerali vel alio supremo, iuxta morem cuiusque congregationis, ca­
pitulo, ibique electa una, sub qua degant, ex Regulis approbatis, in
quam maior pars vocum ipsius capituli consenserit, trium votorum
substantialium professionem regularem intra mensem solemniter
emittant, et in ea tam ipsi quam illam deinceps ingressuri atque pro­
fessuri perpetuum ferant Altissimo famulatum. Sicque professi, vel
in suis quisque prioratibus, praeposituris, praesidendis, administrationibus et officiis confirmentur, vel ad alia transferantur, prout cuique
congregationi et superioribus suis videbitur utilius expedire.
BR VII, 725; BM II, 272.

CONCILIUM SALISBURGENSE (1569)

106

De regularibus
(Constitutiones et Decreta, constitutio XXX)

Cap. III. - Deinde curabunt monasteria sua, iuxta cuiusque
necessitatem, piis, honestis, religiosis ac notis fratribus vel sororibus,
non adventitiis et ignotis sustentare.1 Et si professos, quantum satis
C.

C. XX) cj. V

-io6]

Dc professione solemni - De regularibus

73

est, non habeant, dent operam, ut bonae spei iuvenes ad habitum
recipiant, ita tamen, ne aliquem cogant: nemo enim invitus mo­
nasticis disciplinis subiici debet. Quod si quidem aliquis non eligit
nec optat, id certe non diligit; quod autem non diligit, facile con­
temnit. Nullum ergo bonum, nisi voluntarium, quapropter David
voluntarie se Deo sacrificaturum pronuntiat. 1 Neque porro ante
aetatem legitimam ad professionem quemquam accipiant: « In qua­
cumque enim religione, tam virorum quam mulierum, inquit sacra
synodus Tridentina, professio non fiat ante decimum sextum annum
expletu: II , nec qui in minore tempore quam per annum post susce­
ptum habitum in probatione steterit, ad professionem admittatur ».2*
Professio autem antea facta, sit nulla; nullamque inducat obligatio­
nem ad alicuius regulae vel religionis vel ordinis observationem, aut
ad alios quoscumque effectus. Finito autem tempore probationis
alicuius, illius superior, eumdem novitium vel novitiam, si iudicaverit
habilem ad profitendum, admittat; sin minus, e monasterio dimittat.
Cap. VIL - Statuimus etiam et ordinamus, ut in virorum mo­
nasteriis, praeter vitae regularis ac caeremoniarum ordinis instructo­
rem, qui eiusdem professionis, et maturus, prudens ac exemplaris
esse debet, alius quoque vir pius ac doctus habeatur, si ille ad hoc
praestandum insufficiens seu impotens fuerit iudicatus, qui novitios
et alios iuvenes in humanioribus instruat litteris, deinde in liberalibus
artibus. Quia, teste S. Hieronymo, « monachus, qui liberalibus in
adolescentia est eruditus studiis, iugum Christi collo suo imposuit ». 1
Et si inter eos bonae fuerint indolis, alicuiusque exspectationis, ad
universitates bene Christianas, aliquot annis theologiae operam da­
turi mittantur: ita tamen, quod illic non alio in loco, uti etiam
Tridentinum determinat concilium, quam in monasteriis et in habitu
religionis, quam professi sunt, sub cura et oculis honestorum prae­
ceptorum degant. 4 At si quispiam eorum stupidior fuerit, quam
quod litterarum doctrinam assequi possit, is in monasterio circa
sacerdotii necessaria ad minus, ut fieri poterit, instituatur. Quod si
nec ad ea percipienda fuerit aptus, tunc a sacrorum ordinum limine,
tanquam inutile pondus terrae, arceatur.
Mansi XXXVI-A, 226-227.

1
*
*
4

Ps.
N.
Ad
N.

LIII, S.
98.
,
’
Rusticum: ML XXII, 1077.
97-

S. Pius V (1566-1572)

74

[107-

S. PIUS V

107
De novitiatu
(Ex Const, ap. Ex innumeris, diei 8 martii 1570, ad Ordinem Cluniaccnsem)

§ 8. Et ut novitii, qua decct disciplina informentur, unum aut
duo monasteria in quaque provincia, uti commode fieri poterit, ordi­
nentur, in quibus magistri etiam ceterorum monasteriorum novitios
divini officii rationem et regularis observantiae instituta doceant; ita
ut quodque monasterium necessaria suis suppeditet; et si nullos
habuerit, alii pro eo eiusque impensis recipiantur et instruantur.°
BR VII, 814.

108

De forma promovendi ad gradus et de novitiis
(Ex Const, ap. Postquam nos, diei 30 maii 1570, ad Ordinem FF. Servo­
rum B. M. V.)

§ ii. In maioribus Studiis regentes duas lectiones theologicas
interpretentur, alteram practicara, veluti de sacramentis vel de vita
sancte recteque instituenda; alteram vero speculativam, ex catholicis
et approbatis doctoribus, superioris arbitrio statuendas: in mino­
ribus vero, una lectione ex theologia practica contenti sint.
§ 15. Nullus ad aliquem gradum promoveatur, nisi aetate, vitae
probitate et literatura praestans, et in eis probatus per examen dili­
gens a priore generali seu ab aliis, qui per eum huic muneri ordina­
buntur, faciendum, deinde in capitulo generali publice iterandum.
Aetas autem et tempus ac cursus exprimatur; et praeterea probetur
quod promovendus nulla umquam infamia seu sinistra opinione
fuerit maculatus. A promovendis ad gradus huiusmodi nihil omnino
exigatur, nec etiam sponte oblatum accipiatur; verumtamen si, pro­
motione facta, conventus promotorum aliquid Religioni donare vo­
luerit, id, quicquid sit, procuratori generali Ordinis tribuatur, ut ad
levationem onerum omnium Religionis conferatur; eodem procu­
ratore, acceptorum et expensorum rationem priori generali et diffi0 N. 71.

-108]

Dc novitiatu - Dc promotione ad gradus

75

nitoribus reddituro. Ceterum, omnes a decem annis promoti, rursus
per probos et idoneos viros, a priore generali in quaque provincia
constituendos, examinentur; et qui saltem mediocri scientia in theo­
logia praediti reperti non fuerint, usu et exercitio gradus suspen­
dantur, nec debeant privilegio gradus huiusmodi gaudere. Caveant
praeterea superiores licentiam ulli fratri concedere ut ad aliquos
ordines sacros sive maiores sive minores promoveri possit, nisi ille
in aetate legitima constitutus et literatura ad eos requisita praeditus
sit, habeatque omnia quae a sacris canonibus regularibusque institutis
requiruntur; aliter promotus ab suorum ordinum exeeutione suspen­
datur, et licentiam concedens efficio deponatur, et per sexennium in­
habilis ad omnia officia hebeatur. Sed et nostra constitutio, qua
cavetur ne quis regularis, ante emissam a se expressam professionem
regularem, ad sacros ordines promoveri possit, inviolabiliter obser­
vetur. °
§ 23. Novitii, etiam oblati, ante decimumoctavum aetatis suae
annum completum non recipiantur, neque ante decimumnonum com­
pletum ad professionem admittantur; qui hactenus recepti, etiam
oblati, decimumquintum annum non compleverint, dimisso habitu
Religionis, domum ad parentes et necessarios, etiam inviti, remit­
tantur, vel alias omnino emittantur, nec postea in aedibus unde exie­
rint aut in aliis eiusdem Ordinis domibus ullo modo debeant con­
versari. Laici, qui vigesimumquintum annum non attigerint, ad
serviendum non accipiantur, et qui recepti etiam nunc ea aetate
minores sunt, reiiciantur. Novitii non admittantur aut educentur,
nisi in conventibus insignioribus, ' in quibus dormitorium et capi­
tulum habeant omnino separatum, cuius ingressus aliis fratribus sit
penitus interdictus. In eisdem domibus sit unus magister, aetatis
provectioris, moribus et doctrina praeditus, qu» diligentem habeat
praedictorum novitiorum curam et illis praesit. Ipsi autem in gram­
matica, cantu, caeremoniis et iis, quae ad Christianam disciplinam
faciunt, instruantur; nec c loco novitiatus, nisi ad ecclesiam, refecto­
rium et ad publicas processiones et interdiu ad aliquam honestam
recreationem cum fida custodia exire debeant. ‘
BR VII, 823-S25; BM II, 306-307.

« N. 104.
* N. 107.
e Similiter Const, ap. Quoniam, dici 29 aprilis 1570, ad O. Erem. S. Aug,
in Bull. Erem. S. Aug., p. 313 ss.

S. Pius V (1566-1572)

flop

109
De recipiendorum novitiorum qualitatibus
(Ex Motu proprio Pastoralis officii, diei 28 maii 1571, ad Ordinem Fratrum Mino­
rum S. Frandsci dc Observantia)

§ ii. Postremo, quod in novitiis recipiendis fiat inquisitio dc
II oribus et vita eorum iuxta Regulam eiusdem Beati Franciscia quae
ait, Diligenter examinent eos de fide catholica et de ecclesiasticis
sacramentis etc. Et fiat inquisito de progenitorum suorum defectu:
volentes quod iis, qui ex maumethanorum vel iudaeorum genere
descendunt, cum, post susceptum ab eis sacrum Baptisma, graeci et
iudaei distinctio esse non debeat, nullatenus defectus generis huiusmodi, quo minus in Ordinem praedictum recipiantur, et ad conse­
quendas in dicto Ordine dignitates, gradus et officia Religionis, vel
cuipiam alteri nocere possit vel debeat. Et quoad descendentes ex
haereticis, videlicet conversis, pariter minime circa praemissa quicquam obstet.
§ 12. Quoad vero illos qui ex haereticis damnatis et non con­
versis, vel quorum statuae combustae fuerint, originem ducunt, per
lineam paternam usque ad secundam generationem, per lineam autem
maternam usque ad primam tantum in praemissis obesse decernimus,
et idem servetur in fratribus, qui ad sacros, etiam presbyteratus,
ordines admittuntur.
BR vil, 918.

SYNODUS CONSENTINA (1579)
TTO

De lectione sacrae Scripturae
(Decreta, cap. Dc praebenda thcologali et lectione sacrae Scripturae in mona­
steriis)

Admonentur insuper omnium monachorum superiores, ut in
conventibus ipsorum, ubi sacrae scripturae lectio commode haberi
poterit, illam a capitulis generalibus, vel provincialibus dignioribus
magistris secundum praedicti decreti ordinationem assignandam cu­
rent. Quod si facere neglexerint, episcopi omnes, ut Apostolicae
sedis delegati, eos ad id opportunis remediis compellant.
° Cap. II.

Gregorius XIII (1572-1585)

77

Is vero, qui lectioni huiusmodi deputatus fuerit, tam publice,
quam privatim, non admittatur, nisi prius de vita, moribus, et scien­
tia fuerit examinatus, et per fidei professionem admissus, iuxta sepe
memoratas litteras fel. ree. Pii Papae Quarti. “
Mansi XXXV, 916.

CONCILIUM PROVINCIALE RHEMENSE (1583)
ili

De novitiis, de studiis et de studentium moderatore
(Decreta, cap. De regularibus)

2. Primum autem statuimus, ne qui inviti tradantur in mona­
steria, ne quod Christus dominus consilii esse voluit, libertatis con­
sensum expectans, ac ita pronuncians, Qui potest capere, capiat, ’
vim iam praecepti aut necessitatis habere videatur. Quisquis vero
virginem, vel mulierem invitam ad monasticam vitam adegerit,
(praeterquam in casibus a iure expressis) vel qui consensum, auxilium,
consilium, vel auctoritatem sciens et prudens interposuerit, ana­
thema sit.
3. Et quoniam arma huius sanctae militiae non debent esse car­
nalia, (ut verbis apostoli utamur) adulti monasterium ingressuri, vel
puerorum parentes qui illos offerunt, moneantur, ut alia non subeat
ipsorum animos cogitatio, quam sempiternorum bonorum. Quisquis
igitur otium, honores, beneficia, vel alia temporalia quasi scopum
sibi proponit, vitam monasticam suscepturus, vereatur ne mittatur
in tenebras exteriores, non afferens vestem nuptialem, ‘ cui periculo
se etiam obnoxios parentes noverint, qui liberis ingressum religionis
procurant, vel quod natura sint ad res gerendas inepti, animo hebetes,
vel corpore vitiosi, aut valde deformes: vel certe ut aliis liberis isto­
rum quasi ablegatione ampliores opes relinquant.
4. Multum Deo displicet infidelis et stulta promissio: ideo mo­
nasteriorum novitii non munusculis, vel blanditiis alliciantur, sed
praedicentur potius eis dura et aspera. Et dum tempus novitiatus
exegerint (quod vel unius saltem anni, et non nisi post finem decimi
sexti anni, debet expleri) aut profiteri teneantur, aut si ad religionis
a
supra,
b
c

N. 100; idem in Concilio prov. S. Scvcrinac, anno 1597, Decreta, cap. ut
in Mansi XXXV, 1035»
Air. XIX, 12.
Ml. XXII, 12.

78

Gregorius XIII (1572-1585)

[in­

olierà sint inepti, emittantur cum his bonis, quae ad monasterium
secum attulerunt, deductis tamen vestibus et alimentis.
5. Operae pretium esse putamus, ut aliquot ex iunioribus, qui
sint bonae indolis, in academias bene Christianas proficisci permit­
tantur, literis humanioribus theologicisque operam daturi, modo in
collegiis regularibus, habitu religionis servato, vivant ex portione
congrua illis assignata, ab his qui proventus annuos percipiunt. Qui
si gradum postea consequantur in aliqua facultate, non tamen ab
officiis monasterii, et regulae suae obedientia sint immunes.
6. Aliis praeficiatur vir pius et doctus, cuius monitis et ductu
discant assuescantque iam ab ipsa adolescentia meditari die ac nocte
in lege domini, quique illos in sacris litteris diligenter exerceat,
assidue commonefaciens de assumendo gladio spiritus, quod est
verbum Dei. Rem quippe nullis satis dignam lacrymis putamus,
aliquot iam saeculis verbum Dei neque praelegendo, neque concio­
nes habendo in illis locis explicari, in quibus olim omnis doctrinae
atque virtutis scholas fuisse ecclesiasticae testantur historiae.
Mansi XXXIV, 702-703.

CONCILIUM PROVINCIALE BURDIGALENSE (1583)
112
De admittendis ad novitiatum, ad professionem et ad studia
Cap. XXV. - Et quia experientia docet, disciplinam religiosam,
eorum vitio ex parte collapsam esse, qui in religiosas familias intrusi,
aut alia quavis ratione humana inducti potius, quam a sancto Spiritu
vocati fuerunt; diligentissime superiores animum atque voluntatem
eorum explorent, qui ad novitiatum vel professionem admittendi
erunt, nec quemquam recipiant, aut profiteri nullo modo permittant,
nisi de divina eius vocatione, atque etiam perseverandi voluntate,
non obscura sed perspicua argumenta habuerint, licet pauciores fu­
turi sint religiosi. Sancta enim et religiosa paucorum congregatio,
quantumvis magna ineptorum hominum multitudine, Deo et homi­
nibus acceptior est, et ecclesiae utilior...
Nulli autem eorum, qui studiorum causa in aliqua sunt univer­
sitate, alibi habitare fas sit, quam in monasterio et conventu: alioqui in eos animadvertat ordinarius. ’
Mansi XXXIV, 779.
a XJ

Q-7

De novitiatu, professione, studiis - De moderatore

-1131

SYNODUS PROVINCIALIS TURONENSIS (1583)
IB
De erudiendae iuventutis moderatore
Cap. XVI. - Qui noviciandi praesentabunt se abbati, priori et
conventui: qui super capacitate et insufficientia supplicantis, in prae­
sentia infirmarli diligenter inquirent si sit sanus mente et corpore,
habilis ad portandum iugum domini et onus regulae. Qui si repertus
fuerit idoneus, facta prius professione fidei, regulari cuculla indue­
tur: ideoque sanxit concilium, priorem claustralem cuiusque mona­
sterii vicarium esse destinatum ad induendos praesentatos habitu
noviciorum, eosdemque ad professionem admittendos, et ad conce­
dendam licentiam, ut ad ordines tam minores quam maiores rite
valeant promoveri.
Prohibemus omnibus abbatibus et monachis praeter iura con­
sueta cuiusque monasterii rationi consentanea sub poenis a canone
indictis pecuniam aut quid aliud pro monachatione accipere.
Statuit haec synodus in omnibus et singulis quorumcumque ordi­
num monasteriis, certum confici regestum, in quo singuli abbates
vel priores claustrales et alii iisdem praefecti, omnium et singulorum
qui dicta monasteria posthac ingredientur et religionis habitum
suscipient ac etiam vovebunt, seu ordinem profitebuntur, nomina
cognomina et aetates, una cum die, mense et anno quibus et habitum
susceperint ac etiam voverint, annotare tenebuntur: cui regesto ut
plenissima fides adhiberi possit, ipsum per abbatem vel priorem
claustralem qui eos ad habitum et votum admiserint, ipsumque
suscipientem vel voventem necnon duos aut tres testes qui adfue­
rint, signari, et in monasterio quam accurate fieri poterit, asservari
mandamus.
Utque magis habitus susceptio et emissio voti innotescant et
palam sint, mandat synodus ut publice in sacrario seu choro ecclesiae
monasterii post maioris missae offertorium omnibus religiosis assi­
stentibus, saltem intimatis, et de eorum assensu habitus susceptio
et voti amissio, fiant.
Nullus ante probationis annum et nisi decimum sextum suae
aetatis compleverit, ad professionem admittatur.a
« N. 98.

Gregorius XIII (1572-1585)

8o

fi 13-

Eligatur per abbatem, priorem et conventum vir moribus et
doctrina commendatus, cui demandetur cura erudiendae monasticae
iuventutis, aliosque doctrina indigentes monachos doceat: stipendia
autem ab abbatibus accipiat.a
II
Ex monachis
professis cuiusque monasterii eligantur ab abbate
seu priore et conventu qui ad universitates et studia generalia trans­
mitti possint : In ipsis monasteriis eo relicto numero qui ad divinu II
celebrandum officium sufficiat, quibus per abbatem seu priorem et
II camerarium etiam et cellerarium, aliosque officiarios ea
conventum,
erogabuntur, quae in monasterio residentibus suppeditari deberent.
Mansi XXXIV, 841-843-

SYNODUS PROVINCIALIS CAMERA CENSIS (158G)
114
De sacra lectione theologica
(Decreta, tit. XX)

III. Sacra lectio Theologica ubique habeatur; ad quam omnes
religiosi conveniant, exceptis iis, qui propter administrationem rerum
monasterii sibi commissam legitime impediuntur: Et praeter eam
etiam pro novitiis lectio hat pro eorum capacitate; ad sacros ordines
nonnisi bene instructi in caerimoniis ecclesiasticis, et rudimentis
doctrinae Christianae praesententur.
Mansi XXXIV, 1253.

SIXTUS V (1585-1590)

De illegitimis, criminosis, aere alieno gravatis non recipiendis
(Ex Const, ap. Cum de omnibus, diei 26 novembris 1587)

Cum de omnibus ecclesiasticis Ordinibus, in ea, qua convenit,
puritate et dignitate conservandis, praecipuam geramus sollicitudi­
nem, tum vero illud praeter cetera nobis cordi est ut a regularium
personarum congregationibus, quas, tamquam Deo dicatas, maxime
“ N. 107-

-115J

Sixtus V (1585-1590)

81

candor sanctitasque decet, cuiuscumque criminis aut turpitudinis
labes et scandali occasio quam longissime arceantur. Siquidem res
ipsa nos admonet quam indecorum sit, et ab ea quae divinae Maiestati eique consecratis personis debetur reverentia alienum, si eiusmodi homines, qui propter sua scelera poenas graves sibi in saeculo
propositas timent, quive propter immunditiam et peccata, ex quibus
orti sunt, notati perpetua ignominia, ab omni mundano honore et a
paterna haereditate repelluntur, iidem omnipotenti Deo tamquam
hostiae offerantur, atque ad habitandum in domo, quam decet honor
et sanctitudo, inter ministros Domini, cui servire regnare est, ad
sacras functiones, quacumque profana praeeminentia multo nobilio­
res, sine ullo delectu admittantur. Cum etiam secundum leges Moy­
sis, immundi ab ingressu sanctuarii excluderentur, ac sacerdos habens
maculam, panes Deo suo offerre non posset, nec accedere ad mini­
sterium eius, et quod in holocaustum Domini aut victimam pacifico­
rum offerebatur, id immaculatum
esse deberet, ut acceptable foret
UHI
nec ulla macula esset in eo, quod si maculam habuiset, neque offe­
rendum neque acceptable futurum esset.
§ i. Ne igitur contingat illegittime genitos, qui ut plurimum
parentum vitia et incontinentiam imitari solent, nec pietatis studio,
sed temporalium commodorum intuitu (quia haereditates maiorum
aut dignitates aliquas consequi non possunt) ad Religionem con­
fugiunt et vitam, quam animo a religione alieno susceperunt, ab
institutis religiosis alienam, plerumque cum dedecore et propriae
salutis dispendio ducere, suisque corruptis moribus et malis exemplis
quietem et statum ceterorum Deo famulantium perturbare, aut hac
quasi faece et colluvie, ipsarum Religionum honorem et existima­
tionem laedi, ut denique homines, qui hac spe ad filios spurios in
peccato gignendos essent propensiores, eo magis abstineant ab huiusmodi carnis flagitiis, quo suae proli hoc quoque refugium prae­
clusum viderint:
§ 2. Hac nostra in perpetuum valitura constitutione districte
interdicimus et prohibemus ne illegitimi procreati ex incestu aut ex
sacrilegio (quorum scilicet parentes consanguinitate vel affinitate
intra tertium gradum invicem coniuncti fuerint, vel quorum alteruter
parens castitatem Deo voverit) etiam apostolica, imperiali vel regia
aut quavis alia auctoritate legitimad aut natalibus restituti, ad aliquam
quorumcumque Ordinum, etiam Mendicantium, et non Mendican­
tium, fratrum, monachorum, eremitarum vel canonicorum aut cle­
ricorum regularium, congregationem aut hospitalium Religionem.
6 _

S. C. de Religiosi» - Enchiridion Rehgiowrum.

8z

Sixtus V (1585-1590)

neque ad habitum nec professionem regulares, recipi vel admitti
quoquo modo possint. Quod si eorum quispiam habitum post pu­
blicationem praesentis constitutionis in futurum receperit, vel pro­
fessionem posthac emiserit, decernimus habitus susceptionem et
professionem ex nunc prout ex tunc irritam, nullam et invalidam,
nulliusque roboris vel momenti fore, ac nullum exinde, aut ex huius­
modi voto penitus annullato, obligationis vinculum oriri posse, quinimo illos habitu regulari, ad quem reassumendum perpetuo inha­
biles sint, quamprimum exui et ab ipsa Religione eiici exterminarique debere. Et nihilominus quicumque superiores, tam monasterio­
rum, prioratuum, praepositurarum, domorum, collegiorum et loco­
rum regularium, quam etiam praefatorum Ordinum, congregatio­
num, hospitalium et quarumcumque Religionum provinciales vel
generales, quovis nomine nuncupati, qui ex praedictis incestu vel
sacrilegio genitos post dictam publicationem ad habitum receperint
vel ad professionem admiserint, excommunicationis sententiam eo
ipso incurrant, a qua eorum nemo, nisi in mortis articulo constitutus,
ab alio quam Romano Pontifice absolutionis beneficium valeat obti­
nere. Sed ne iis, qui in humilitatis spiritu, Deo et Religioni servire
et poenitentiam agere intra monasteria vel domos regulares cu­
piunt, ad sanctum huiusmodi propositum via penitus praecludatur,
permittimus ut praefati illegitimi, ex dictis incestu aut sacrilegio
geniti, ad habitum conversorum seu famulorum in monasteriis vel
domibus regularibus servientium recipiantur, et in ipsis monasteriis
seu domibus regularibus ad servilia ministeria, viliora obsequia, hu­
miles functiones atque abiecta servitia admitti possint; ea tamen
conditione ut ad habitum religiosorum vel ad professionem quam
religiosi emittere solent emittendam, nec non ad omnes, non modo
sacros, sed etiam minores Ordines, vel ad clericalem characterem,
denique ad cuncta ecclesiastica officia et functiones, et ad ascenden­
dum ad altiores gradus sint eis portae perpetuo clausae et obseratae.
§ 3. Quoad reliquos vero non ex incestu praefato nec sacrilegio,
sed ex quovis alio minus legitimo toro natos, spurios vel naturales,
etiam, ut praefertur, vel alias legitimates, qui ob meliorem vitae
frugem, Religionem ingredi cupiunt, statuimus et ordinamus eos ad
Religionem admitti non posse aut debere, nisi prius, illorum vita
et moribus diligenter cognitis, et circumstantiis universis, quae circa
idoneitatem personae attendendae erunt, considerati, ac de Religio­
nis zelo, pietate, integritate et doctrina fide dignis testimoniis adeo
commendati fuerint, adeo bonam indolem et specimen virtutis prae-

[■>5]

Dc illegitimis, criminosis, aere alieno gravatis

83

seferant, ac tot merita eis suffragentur, ut defectum natalium sup­
pleant, eorumque receptio universae religionis commodo et utilitati
profutura vedeatur; et super hoc ipso in generali vel provinciali
capitulo matura deliberatione habita, generalis vel provincialis supe­
rioris ac diffinitorum unanimi consensu approbati et ad habitum
regularem admissi extiterint. Et tamen hi sic recepti ad gradus,
honores et dignitates sui Ordinis obtinenda perpetuo inhabiles et
illorum incapaces remaneant, nisi super hoc cum eis fuerit aucto­
ritate apostolica specialiter dispensatum. Si quis autem eorum alias,
quam ut praefertur, recipietur, professio similiter nulla sit, atque
ipsi habitu privari et a Religione eiici debeant, eorumque receptores
excommunicatione, ut supra, innodati ipso facto existant.
§ 4. Ceterum, quoniam saepe se vitia ingerunt, et se esse virtutes
mentiuntur, ac multi decoctores post dilapidatam rem familiarem
et contractam ingentem vim aeris alieni, aut interversam alienam
pecuniam eorum fidei creditam, ut rationes effugiant, alii post furta,
latrocinia, rapinas, homicidia aliave facinora patrata, etiam banniti
aut damnati, seu qui meritas pro suis delictis poenas metuunt, non
pia intentione, sed ad evitandam legum et indiciorum severitatem,
quia tuto in saeculo vivere non possunt, tunc demum quaerunt a
Religione auxilium, quando aliunde illud non sperant, unde sub
habitu et nomine religiosorum, animum Religioni inimicum et inve­
terata vitia retinent, neque alios qui sancta vocatione vocati sunt,
patiuntur tranquille divinis obsequiis insistere, in gravem Dei of­
fensam, religionis opprobrium et scandalum plurimorum; ut his
quoque subterfugii et impunitatis spes hominis tollatur, auctoritate
apostolica et tenore praesentium, etiam perpetuo statuimus et ordi­
namus iuvenes aut viros adultos, maiores sexdecim annis, non aliter
in aliquam Religionem recipi posse nec debere, nisi prius de eorum
parentibus, patria deque anteacta vita et moribus diligenter inquira­
tur, et ex accurata informatione et fide digna relatione compertum
et exploratum sit eos neque aliquorum criminum, qualia sunt homi­
cidia, furta, latrocinia vel alia similia aut graviora, reos vel suspectos
existere, ut propterea damnati sint, aut ne damnentur formident,
neque ingenti aere alieno supra vires facultatum suarum gravatos, vel
reddendis rationibus ita obnoxios, ut, ex huiusmodi causa, lis vel
molestia eis iam illata vel timendum sit ne inferatur. Nisi denique
constet ipsos non humana aliqua ratione, sed tantum devotionis et
pietatis fervore vitam religiosam sponte et ex animo elegisse; deque
his omnibus in generali vel provinciali capitulo plena et indubitata

84

Sixtus V (1585-1590)

[in­

fide facta, tam superioris generalis seu provincialis quam diffinitorum
consensu approbati et ad habitum regularem admissi fuerint; omnes
autem et quoscumque, ut dictum est, criminosos vel suspectos aut
aeri alieno, ut etiam diximus, vel rationibus reddendis obligatos, ad
Religionem perpetuo inhabiles declaramus. “
§ 5. Et si qui eorum contra praesentem nostram constitutionem
temere a Mili ittentur, tam susceptionem habitus quam professionem et
inde secuta ex nunc prout ex tunc pari modo irritamus et annullamus, viribusque et effectu carere decernimus, ac iubemus eos, qui
sic de facto recepti erunt, habitu spoliari et a Religione expelli; et
nihilominus si expulsi non fuerint, volumus et pariter declaramus
habitus susceptionem et professionem penitus nullam esse et cen­
seri, ac propterea, attenta nullitate habitus et professionis, licere qui­
buscumque iudicibus et curiis, etiam saecularibus, ad quos seu quas
spectat, contra eos, ut prius, iuris et facti remediis opportunis, ex
officio vel ad cuiuscumque instantiam vel querelam civiliter, crimi­
naliter aut mixtim procedere. Quare volumus ut cuiusque iuvenis
aut viri maioris XVI annis, a saeculo ad Religionem transeuntis
approba'.io, admissio et receptio, in generali vel provinciali capitulo,
ut supra ordinatum est, pro tempore fiant; necnon religiosi sic re­
cepti nomen et cognomen quibus in saeculo utebatur, et patria in
actis ipsius capituli describantur et notentur.
§ 6. Et insuper quoscumque religiosos eorumque superiores, qui
aliquas personas, ut dictum est, inhabiles post hanc constitutionem
publicatam receperint, voce activa et passiva, necnon officiis, gradi­
bus, honoribus et dignitatibus quibuscumque per eos obtentis eo
ipso in perpetuum privamus, et tam illis privatos, quam ad illa et
alia quaecumque in posterum obtinenda perpetuo inhabiles eorum­
que incapaces decernimus et declaramus.b
1

BR VIII, 951-954; BM II, 607; Bull. Cap. VI, 308-311; X, 207-208; Bull.
Carni. II, 245-248; Bull. Praed. VI, 206-207.

u Vide Cone. Nic. (325), Decreta et Constitutiones sanctorum CCCXVIII
Patrum Nicaeae congregatorum de monachis et anachoretis (opus apocryphum
e saec. v-vn), cap. XIII, in Mansi II, 1017.
» N. 118.

De aere alieno gravatis - De novitiis

-it7]

«S

SACRA CONGREGATIO
SUPER CONSULTATIONIBUS REGULARIUM
lió

Aere alieno gravatus ad professionem non admittendus
(Resolutio Pistorien., a. 1587, ad Superiorem Conventus S. Hieronymi)

Utrum possit admitti ad professionem debitor?
Resp. : Prior non admittat ad professionem quousque solverit
universum debitum vel concordaverit cum creditoribus.
Fontes IV, 1410.

SIXTUS V
117

De novitiis deque eorum magistro
(Ex vivae vocis oraculo, diei 27 augusti 1588, ad Ordinem Fratrum Praedicatorum)

Primo de cetero Novitii, qui in minoribus Conventibus habitum
Religionis assumpserint, ad Conventus Maiores, et Religiosos trans­
mittantur, ubi in dormitorio communi cum debita clausura, et sal­
tem in numero senario possint educari, sub Magistro discreto, et
religioso. Quod si aliquis Praelatus in posterum professiones alicuius
Novitii recipere praesumpserit, qui iuxta tenorem huius decreti non
fuerit institutus, et educatus, vel intra mensem, ut dictum est, scien­
ter Novitium non transmiserit ad Conventum, in quo religiose iuxta
dicta instituatur, ipso facto sit excommunicatus, et a gradu, et officio
ordinis indispensabiliter privatus. Ut autem ordinatio ista debite
observetur, praecipitur in virtute Spiritus Sancti, et sub sanctae obedientiae praecepto formali Provincialibus, seu Vicariis, quod in suis
Provinciis, vel Congregationibus, infra spatium duorum mensium a
notitia praesentium, Conventus aliquos designent, ad quos transmit­
tantur, qui in minoribus, et non aptis pro illorum institutione sunt
vestiti, ubi annum probationis peragent, et suo tempore professionem
facient, pro illis Conventibus, in quibus habitum ordinis susceperunt.
Et sic professi, ab illa religiosa, vel consimili societate, et a cura Ma­
gistri Novitiorum, non amoveantur ad minus post biennium integrum
ab emissa professione.
Secundo praecipitur sub poena absolutionis ab officio ipso facto
incurrenda, ne Prior Provincialis, scu Convcntualis, possit ad nutum

86

Sixtus V (1585-1590)

instituere Magistrum Novitiorum, vel iam institutum ab officio amo­
vere, nisi ex consensu Diffìnitorum, si de hoc in Capitulo Provinciali
tractetur, vel ex consensu maioris partis Patrum, a consiliis illius
Conventus, in quo Magister Novitiorum est instituendus, vel amo­
vendus, quando de hoc extra Capitulum tractatur.
Bull. Praed. V, 467.
II8

Declarationes supra const, ap. « Cum de omnibus » °
(Ex Const, ap. Ad Romanum, diei 21 octobris 1588)

§ 3. Cum itaque inter alia dubitetur, num primo dicta nostra
constitutio, ubi de illegitime genitis loquitur, comprehendat etiam
eos qui postea per subsequens matrimonium fuerunt legitiman; nos,
inhaerentes sacrorum canonum dispositioni, auctoritate apostolica,
tenore praesentium, declaramus illegitime natos ex iis parentibus,
inter quos tempore quo ipsi geniti sunt, matrimonium rite consistere
poterat, secuto postea matrimonio legitimos effectos, sub dicta consti­
tutione minime comprehendi, sed eos, tam quoad emittendam pro­
fessionem quam quoad consequendos gradus, honores et dignitates
sui Ordinis, aequo iure cum illis, qui ex matrimonio legitimo et con­
stanti nati sunt, censendos esse.
§ 6. Quoniam vero a multis quaesitum est sub nomine honorum,
graduum et dignitatum, a quibus illegitimi penitus excluduntur, quid
potissimum sit intelligendum; declaramus hac in re, de qua nunc
agitur, appellatione dignitatum, honorum, graduum debere intelligi
praepositatus, abbatiatus, prioratus, guardianatus, custodiatus, pro­
vincialium ac generalium superiorum officia et alia his similia, cum
honore et superioritate coniuncta. Ab officiis autem oneris, veluti
lectoris, confessarii, studiorum et sacrae theologiae magistri, regentis,
praedicatoris verbi Dei et ceteris huiusmodi, immo etiam a voce
activa, a sacris ordinibus suscipiendis, ipsorumque ministerio, ipsos
illegitimos, dummodo cx sacrilegio vel incestu geniti non sint, nequa­
quam arcemus.
§ 10. Neque vero si in generalibus vel provincialibus capitulis
aliaui vocales desint, nec si a diffìnitorum consensu aliquis discrepa­
verit, idcirco receptio religiosorum retardari, impediri aut impugnari
debebit, sed satis esse volumus si vocalium et suffragiorum numerus
° N. JI5-

-i 18]

De illegitimis, criminosis, aere alieno gravatis

87

legitimus, a iure vel per cuiuscumque Ordinis statuta praefinitus,
intervenerit.
§ 12. Quod autem pertinet ad professionem, tam illegitimorum
quam eorum qui post sexdecim aetatis annum expletum, regularem
habitum susceperunt, quia tunc demum vere et proprie religiosi effici
dicuntur, cum professionem emittunt; declaramus eos qui ante prae­
dictam nostram editam constitutionem habitum susceperint, et post
ipsius promulgationem cupiunt profiteri, non alias ad professionem
admittendos esse, quam facta inquisitione, et servata forma in ipsa
constitutione praescripta; et eorum, qui post dictam promulgationem,
etiam ignoranter, non habita dicta inquisitione, et non servata forma,
ad professionem admissi fuerint, professionem nullius esse roboris
et momenti. In oblatis autem et conversis professionem emittentibus,
satis erit si quoad mores et statum personarum ipsa inquisitio fiat.
§ 13. Sed cum eadem ratio vigeat in tacita professione emittenda,
quae militat in expressa, statuimus quod in quibusvis Ordinibus et
Religionibus, neque etiam tacita professio quorumcumque religioso­
rum induci possit nec inducta intelligatur, nisi in receptione constitu­
tionis forma servata fuerit.
§ 15. In iis autem qui, in locis a sua patria longissime remotis
degentes, vel quorum patria ab haereticis vel infidelibus misere op­
pressa detinetur, voluerint se divinis obsequiis sub regulari habitu
dicare, ut in hoc quoque Sedis Apostolicae benignitas elucescat, quae
cunctos mortales, praesertim vero exteros ex longinquis regionibus
ad eam assidue confluentes, materno sinu libenter amplectitur, san­
cimus exteros huiusmodi et advenas, quamvis non liquido constet de
iis omnibus quae in constitutione nostra requiruntur, tamen si. dili­
gentia adhibita, nihil appareat quod eos impediat, habiles reputan­
dos esse.
§ 16. Quod si quis ante vel post constitutionem ipsam professus, ad
sacros ordines vel honores, gradus et dignitates promotus existât, et
posimodum in eo natalium defectum aut criminum in dicta constitu­
tione nostra expressorum notam, quae prius ignorabantur, detegi
contigerit, decernimus eum statim, post huiusmodi defectus notitiam
habitam, non alias quam iuxta formam ipsius constitutionis, ad hono­
res, gradus et dignitates, aut ad exeeutionem sacrorum ordinum ad­
mitti debere.0
BR VIII. 956-958; Buli. Cap. VI, 311-314; Bull. Cann. II, 250-253; Biz­
zarri, 845.

n N. T19.

88

Gregorius XIV (1590-1591)

[no]

GREGORIUS XIV (1590-1591)

119
Moderatio constitutionis ap. « Cum de omnibus »y
(Ex Const, ap. Circumspecta, dici 15 mardi 1591)

§ 2. Nos igitur ea quae docuit experientia salubriter fuisse consti­
tuta, confirmare, quae vero moderatione aliqua indigere, moderari
volentes, ac dictarum constitutionum et inde sequutorum quorum­
cumque tenores, etiam veriores, praesentibus pro expressis habentes,
habita cum venerabilibus fratribus nostris S. R. E. cardinalibus super
negociis et consultationibus regularium deputatis matura delibera­
tione, de eorumdem consilio, praedictas constitutiones in ea parte
qua cavetur ne illegitimi ex certo inibi expresso damnato thoro vel
complexu, ad quamcumque Religionem neque ad habitum aut profes­
sionem regulares, sed tantum ad habitum conversorum aut famulo­
rum in monasteriis aliisque locis regularibus servientium admittan­
tur; et si post dictam constitutionem professionem emitterent, voluit
illam nullius esse momenti. Et in alia parte, in qua illegitime genitos,
etiam ante ipsas constitutiones professos vigore privilegiorum aut
indultorum apostolicorum, cuivis Ordini, Religioni, monasterio aut
congregationi eorumve superioribus, in genere vel in specie ut prae­
fertur, concessorum, etiam ipsos per ingressum Religionis, vel per
eosdem superiores legitimates, seu ad gradus, honores et dignitates
habilitaros seu integratos ab honoribus, gradibus et dignitatibus qui­
buscumque, tam antiquis quam aliis privilegiis, litteris apostolicis,
induitis aut declarationibus non obstantibus, excludi, ac dispensatio­
nes quascumque aut legitimationes non suffragari, neque in futurum
cum his, nisi a Sede Apostolica, privilegiis quibuscumque non ob­
stantibus, dispensari posse voluit; auctoritate apostolica, tenore prae­
sentium, ad terminos iuris reducimus et moderamur, ac omnes di­
spensationes et habilitationes, vigore privilegiorum aut indultorum
apostolicorum cuivis Ordini, Religioni, monasterio aut congregationi
eorumve superioribus, in genere vel in specie, ut praefertur, conces­
sorum, quae tempore constitutionum huiusmodi usu recepta et non
sub ullis aliis revocationibus comprehensa erunt, per quoscumque

íir91

De illegitimis, criminosis, acre alieno gravatis

«9

eorum superiores factas, in pristinum statum et validitatem, in quibus
ante ipsas constitutiones existebant, restituimus et reintegramus. Vo­
lentes iisdem constitutionibus non obstantibus, eos, qui quovis modo
illegitimi procreati fuerint, ad habitum et professione II regulares
admitti posse, quemadmodum admitti poterant si supradictae consti­
tutiones editae non fuissent.
§ 3. Ita tamen ut, cum de recipiendis quomodocumque illegitime
natis ad habitum et professionem Ordinum quorumcumque agatur,
ii, ad quos huiusmodi receptio spectat, praeter alia de quibus, ex
dictarum constitutionum praecepto, circa quoscumque etiam legi­
timos disquirere debent, diligenter eorum vitam et mores inquirant,
et ita demum recipiant, si tamen bonam indolem et virtutis specimen
praeseferant, ac tot eis merita suffragentur ut natalium suppleant
defectum, eorumque receptio Religionis commodo et utilitati profu­
tura videatur. Et super hoc ipso ii, ad quos, ut dictum est, pertinet
huiusmodi receptio, matura deliberatione habita, ita censuerint et
iudicaverint, dummodo tamen filius illegitimus in Religione, in qua
pater sive ante sive post nativitatem dicti filii professus fuerit, ipso
patre vivente, non admittatur, quod expresse prohibemus.
§ 4. Volumus quoque ac statuimus licere generali aut provinciali
singulorum Ordinum aut congregationum aut hospitalium, ad quos
dicta dispensatio spectat iuxta tenorem privilegiorum et indultorum
apostolicorum eis concessorum, quae, dummodo usu recepta nec alias
sub ullis revocationibus comprehensa sint, ut praefertur, in hac parte
revalidamus, cum illegitimis quos dictus generalis aut provincialis,
cum generali, provinciali seu intermedio capitulo, et non alias, suffra­
gantibus meritis dignos indicaverint, ad honores, gradus et dignitates
obtinendas dispensare, ac dispensationes huiusmodi pro tempore ita
factas et inde sequuta quaecumque, ut antea, valere et tenere, perinde
ac si supradictae constitutiones non emanassem.a
BR IX, 392-393; Bull. Cap. VI, 306-308: X. 208-209; Bull. Cann. II. 258259; Bizzarri, 845-846.

n N. 130-

Clemens Vili (1592-1605)

90

[120-

CLEMENS VIH (1592-1605)
120

De privilegiis lectorum et de loco novitiatus
ac de examinatoribus provincialibus
(Ex Dccr. gen. Nullus omnino, diei 24 aprilis 1593)"

10. Nullus, nisi actu, vel legat vel praedicet, aliquo sui gradus
privilegio gaudeat.
18. Nulli de caetero ad habitum aut professionem admittantur,
nisi in monasteriis in qualibet provincia per Sedem Apostolicam
deputandis.
23. Eligantur in Capitulo generali seu provinciali aliquot graves
et periti ex monachis cuiuslibet provinciae, saltem tres, qui admitten­
dos ad praedicationem verbi Dei, vel ad audiendas confessiones,
etiam ipsorum monachorum, ac lectores publicos diligenter simul
examinent, priusquam probentur, et ad huiusmodi ministeria admit­
tantur. Horum etiam curae sit examinare et probare, tam quoad
doctrinam quam quoad mores promovendos ad quoscumque ordines,
in quo servetur decretum Congregationis interpretum sacri Concilii
Tridentini ea de causa nuper editum et promulgatum.
BR X, 39-41.

121
De confessione sacramentali
(Ex Dccr. Sanctissimus, diei 26 maii 1593)

§ 2. Non liceat Superioribus Regularium confessiones subdito­
rum audire, nisi quando peccatum aliquod reservatum admiserint,
aut ipsimet subditi sponte, ac proprio motu id ab iis petierint.
§ 3. Superiores in singulis domibus deputent duos, tres, aut
plures Confessarios, pro subditorum numero maiori, vel minori,
iique sint docti, prudentes, ac charitate praediti, qui a non reservatis
° Idem decretum, licet paulo auctum, promulgatum fuit die 25 iunii (iulii)
1599, Quo sub die generatim in collectionibus ponitur; vide BR X, 665; BR XIII,
207; BM III, 80; BM IV, 66; Bull. Cap. VI, 327; Bull. Carmel. II, 282; Bull.
Praed. V, 557; Pontes I, 187.

-1231

novitiatus - De confessione - De professione

De

cos absolvant, et quibus etiam reservatorum absolutio committatur,
quando casus occurrerit, in quo eam debere committi ipse in primis
Confessorius indicaverit.
§ 4. Tam Superiores pro tempore existentes, quam Confessarii,
qui ad superioritatis gradum fuerint promoti, caveant diligentissime,
ne ea notitia, quam de aliorum peccatis in confessione habuerunt, ad
exteriorem gubernationem utantur.
Fontes I, 177.

SACRA CONGREGATIO CONCILII
122

De professione intra annum probationis emissa
(Resolutio Lucen., diei 6 augusti 1593)

Congregatio Concilii censuit ex professione sive tacite, sive ex­
presse intra annum probationis emissa non obligari aliquem neque
in specie, neque in genere religioni.
Fontes V, 2260.

CLEMENS VIII
123

De novitiatuum designatione
(Decretum gen. Regularis disciplinae, diei 12 martii 1596)

Regularis disciplinae restitutioni, pro qua potissimum, iuxta
nostri muneris debitum, laborare non desistimus, illud in primis
magnum impedimentum afferre quotidiano usu compertum est, quod
in omnibus conventibus, iis praesertim qui maiori reformatione indi­
gent, singuli ad religionem venientes passim recipiuntur; unde fit,
ut quo magis nos variis constitutionibus male affectas radices ampu­
tare studemus, eo magis in dies depravata, infructuosaque eiusmodi
noviter profitentium germina succrescant. Cui quidem malo occur­
rere volentes, praesenti decreto statuimus, districteque praecipimus
omnibus generalibus, provincialibus, commissariis, ministris, ceterisque superioribus conventuum intra Italiae et Insularum adiacentitium fines existentium quibuscumque, quorumcumque Ordinum
Mendicantium, ut de cetero neminem sub quovis praetextu aut co-

Clemens Vili (1592-1605)

im­

iore ad habitum regularem admittant, nisi in conventibus auctoritate
nostra propediem in unaquaque provincia designandis.a Insuper san­
cimus, ut quoad eiusdem conventus, ut praefertur, per nos deputati
non fuerint, omnes praefatorum Ordinum superiores a receptione
quorumcumque novitiorum, sive ad habitum sive ad professionem,
omnino abstineant. Superior, qui huius decreti transgressor extiterit,
ipso facto poenam privationis omnium officiorum, quae tunc obtine­
bit, vocisque activae, et perpetuae inhabilitaos ad alia imposterum
obtinenda, se noverit incurrisse, ac abis etiam poenis arbitrio nostro
subiaceat. Receptiones vero et professiones quasHbet eorum, qui
contra huiusmodi decretum nostrum admissi fuerint, nullas et irritas
esse ex nunc decernimus et declaramus, privilegiis, statutis et consue­
tudinibus quibuscumque in contrarium minime obstantibus.b
BR X, 769-770; BR XIII, 205-206; BM III. 127; BM IV, 64; Bull. Cap. VI,
328; Bull. Cann. II, 279-280; Bull. Praed. V, 540.

SACRA CONGREGATIO CONCILII
124

De prorogatione anni probationis
(Resolutio Nullius, diei 31 maii 1597)

Congregatio Concilii censuit tempus anni ad emittendam profes­
sionem a Concilio Tridentino praefixum ' posse arbitrio Superioris
Regularis prorogari.
Fontes V, 2310.
I25

De remissione interstitiorum
(Resolutio Nullius, diei 31 maii 1597)

Congregatio Concilii censuit remissionem interstitiorum etiam
quoad Regulares ex causis tantum a Concilio expressis 2 faciendam
pertinere ad Episcopum ordinantem: eum tamen hac in re debere
quo ad causas deferre iudicio et attestationi Superioris Regularis
ordinandi.
Fontes V, 2311.

*
’
a
b

N. 98.
Scss. XXIII, Dc rcf., c. 11, in Mansi XXXIII, 144.
N. 120.
N. 128.

-128]

Dc novitiaiu - De sacris ordinationibus

93

126

De anno probationis
(Resolutio Hispaien., diei 17 novembris 1597)

Congregatio Concilii censuit: Annum probationis ad emittendam
professionem in religione debere esse continuum, non autem inter­
polatum. a
Fontes V, 2321.

I27
De sacris ordinationibus
(Ex Decreto De mandato, diei 15 martii 1599)

Congregatio Concilii censuit, Superiores Regulares posse suo
subdito itidem Regulari, qui, praeditus qualitatibus requisitis, Ordi­
nes suscipere voluerit, Litteras dimissoriales concedere ad Episcopum
tamen dioecesanum, nempe illius monasterii, in cuius familia, ab iis,
ad quos pertinet, is Regularis positus fuerit; et si Dioecesanus ab­
fuerit, vel non esset habiturus Ordinationes, ad quemcumque alium
Episcopum, dum tamen ab eo Episcopo, qui Ordines contulerit,
examinetur quoad doctrinam, et dum ipsi Regulares non distulerint
de industria concessionem dimissoriarum in id tempus, quo Episco­
pus Dioecesanus vel abfuturus, vel nullas habiturus esset Ordina­
tiones: verum, cum a Superioribus Regularibus, Episcopo Dioecesano absente, vel Ordinationes non habente, Litterae dimissoriae
dabuntur, in eis utique huiusmodi causam absentiae Dioecesani Epi­
scopi, vel Ordinationum ab eo non habendarum exprimendam esse.’
Boll. S. Giov., 154.

CLEMENS VIII

128

De novitiorum receptione
(Dectetum Sanctissimus, diei 20 iunii 1599)

Sanctissimus in Christo Pater, et D. N. D. Clemens divina pro­
videntia Papa VIII cum iamdudum animadverteret collapsae Regu­
laris disciplinae restitutioni, pro qua potissimum, iuxta sui muneris
“ Idem in Resolutione Xssjsien., diei 24 martii 1612, in Fontes V, 2391.
b N. 102.

Clemens Vili (1592-1605)

94

[128-

debitum vigilare, ac laborare non desistit, illud in primis magnum
impedimentum afferre, quod in omnibus Monasteriis, et Conventi­
bus, iisque praesertim, qui maiori indigent reformatione, singuli ad
Religionem profitendam accedentes, passim, ac sine delectu reci­
piuntur, ac inde fieri, ut quo magis variis Constitutionibus male
affectas radices evellere studet, eo magis infructuosa noviter prove­
nientium germina quotidie succrescant; cumque ob zelum, ac desi­
derium, quo tenetur Sanctitas Sua, omnes Regulares ad vetus suae
cuiusque Religionis institutum redigendi, districte prohibuerit, ne quis
in certis Monachorum, et Mendicantium Ordinibus ad suscipiendum
habitum Religionis admitteretur, profitereturve, quousque Monaste­
ria, et Conventus aliquot destinarentur, in quibus posset commodius
regularis observantia, secundum reformationem a Sanctitate Sua
institutam introduci. “
§ i. Quia tamen non obstante tali prohibitione, cognovit non­
nullos fuisse, vel sub colore facultatis, et licentiae a Sanctitate Sua
obtentae, vel quia talis prohibitio ad illorum notitiam non pervenerit,
receptos, et admissos, praeter mentis suae sensum. Idcirco huic malo
prospicere volens, ne licentiarum, ac facultatum huiusmodi subrep­
tione, ac praetextu Decretum Sanctitatis Suae irritum reddatur.
Nunc denuo districte praecipit, ac mandat omnibus Generalibus,
Provincialibus, Commissariis, Ministris, Praesidentibus, Abbatibus,
Prioribus, et Guardianis quibuscumque, ceterisque Superioribus
Conventuum, Monasteriorum, ac Domorum quocumque nomine
appellentur, intra Italiam, et Insularum adiacentium fines existentium, quorumcumque Ordinum Mendicantium, et non Mendican­
tium (exceptis tamen Carthusianorum, Fratrum Minorum de Stric­
tiori Observantia, necnon Capuccinorum S. Francisci, Reformatori! H
S. Dominici, Discalceatorum Ordinis Carmelitarum, necnon Fra­
trum Congregationis Fuiliensis Cisterciensis Ordinis, ac Eremitarum
Eremi Camaldulensis Montis Coronae, Clericorum Regularium Theatinorum, Societatis lesu, Sancti Pauli Decollati, et aliorum de Somascha, Ministrorum Infirmorum respective Ordinibus, Societatibus,
seu Congregationibus nuncupatis, quae etiam antea exceperat, et
nunc iterum excipiendo, voluit prohibitionem hanc ad illa nullo
modo extendi) ne sub cuiusvis licentiae, et facultatis impetratae, vel
impetrandae obtentu, nisi per litteras in forma Brevis dumtaxat, et
non alias, quemquam ad habitum Regularem suscipiendum, nec
“ N. 123.

Dc novitiorum receptione

-129]

95

etiam conversos, nisi in Conventibus, Monasteriis, et Domibus,
auctoritate eiusdem SS. D. N. propediem in unaquaque Provincia
designandis recipere, aut receptos ad professionem admittere, ullo
modo audeant. Quinimmo contra primam prohibitionem Sanctitas
Sua receptos, etiamsi imperfectum habitu: II aut sine caputio gerant,
post praesentis Decreti in Romana Curia publicationem, omnino
eiicere debeant.
§ 2. Superiorem autem, qui huius Decreti transgressor extiterit,
ipso facto poenam privationis omnium officiorum, quae tunc obtine­
bit, vocis activae, et passivae, et perpetuae inhabilitatis ad alia in
posterum obtinenda, eo ipso incurrere voluit, ac decrevit, et aliis
etiam poenis arbitrio Sanctitatis Suae imponendis subiacere.
§ 3. Receptiones vero, et professiones quaslibet eorum, qui con­
tra huiusmodi Decretum admissi fuerint, nullas, et irritas esse ad
quemcumque effectum, et nunc decernit, et declarat.
§ 4. Hoc autem Decretum noluit Sanctitas Sua eos Ordines com­
prehendere, qui Conventus, Domos, et Monasteria a se probata pro
Novit, receptione, et educatione hactenus permissione sua consti­
tuerint.
§ 5. Caeteras vero licentias, sive particulares, quae in hanc diem
effectum non sunt sortitae, revocat, et annullar.
§ 6. Vult autem Decretum hoc suum in solitis locis Urbis publi­
catum, ita praedictorum singulos afficere, ac si cuilibet personaliter
fuisset intimatum, privilegiis, statutis, et Constitutionibus quibus­
cumque in contrarium minime obstantibus.
Bull. Praed. V, 554; Bull. SS. Salvat. I, 1S7-188; Fontes I, 186.

SACRA CONGREGATIO CONCILII

129
Quod nihil a novitio intuitu professionis tribuendum sit
^Resolutio Veneriarum, diei 26 iulii 1601)

Congregatio Concilii censuit prohibitionem eiusdem Concilii
aliquid ex bonis Novitii vel Novitiae Monasterio ante professionem
tribuendi complecti etiam bona parentum seu consanguineorum ip­
sius tamen Novitii vel Novitiae intuitu tribuenda.
Fontes V, 2342.

96

Clemens Vili (1592-1605)

IN­

CLEMENS Vili
130

Moderatio constitutionis ap. « Cum dc omnibus » «
(Ex Const, ap. In suprema, diei 2 aprilis 1602)

§ 3. Quia longo usu et experientia compertum est, cx nimia faci­
litate et multitudine casuum, in quibus professio a suscipientibus
habitum alicuius regularis Ordinis a dicto Sixto praedecessore nulla
declaratur, multos, hac occasione arrepta, fraudulenter petiisse et
in dies petere, ut professio, quam in aliquo regulari Ordine emise­
runt, nulla declaretur, ex quo nonnulli eorum regulares Ordines et
instituta sub hoc praetextu deseruerunt; et idcirco plerisque in locis
maxima incommoda et scandala exorta fuerunt; nos ea scandala et
incommoda, quantum in Domino possumus, removere et ne in poste­
rum alia eiusmodi hac de causa oriantur, opportuna ratione providere
cupientes, singularum constitutionum praedictarum tenores praesen­
tibus pro expressis habentes, matura, super his cum venerabilibus
fratribus nostris Sanctae Romanae Ecclesiae cardinalibus super negociis Episcoporum et Regularium deputatis, consultatione praehabita, ex illorum sententia et voto, constitutiones praedictas Sixti
praedecessoris, quoad eam partem per quam eorum, qui formam in
eisdem constitutionibus praescriptam de caetero non servaverint, et
quoad alios etiam casus ibidem expressos, in quibus receptorum in
quibuscumque etiam Mendicantium Ordinibus professio nulla decla­
ratur, ad terminos iuris et sacrorum canonum, perinde ac si prae­
dictae constitutiones in illa parte editae non fuissent, auctoritate apo­
stolica, tenore praesentium, reducimus.
BR X, 768-769; Bull. Carmel. II, 315.

SACRA CONGREGATIO CONCILII
131

De forma recipiendi novitios ad habitum et professionem
(Decretum Sanctissimus, dici 19 maii 1602)

Sanctissimus in Christo Pater, et D. N. D. Clemens Divina Pro­
videntia Papa Octavus, qui alias pro Regularis disciplinae restitu“ Nn. 115» 118, 119.

-131]

De forma recipiendi novitios

tione, singulis Regularium Ordinibus (quibusdam exceptis) prohi­
buit, ne ad Regularem Habitum Novitios inposterum reciperent,
receptosque ad professionem admitterent, quousque in aliquibus
cuiusvis Ordinis Monasteriis seu Conventibus (in quibus Novitiatus
pro recipiendis, et educandis Novitiis designarentur, et approbaren­
tur) ad eius, quam professi sunt, Regulae praescriptum, vitam, mo­
resque restituerent, et componerent; certior deinde factus quosdam
omnium fere Ordinum Conventus, seu Monasteria ad pristinam illam
Regularem vivendi formam, et disciplinam, quam diutius desiderave­
rat, fuisse redacta, in eisdem Monasteriis et Conventibus, ut Novitia­
tus erigi, Novitiique recipi possent (sub certis tamen legibus, ac ea
praesertim, ut licentia a Congregatione Reformationis Apostolicae
prius obtenta esset), concessit, et ad illa designavit, et approbavit
Nunc volens, ut ea, quae pro Novitiorum receptione, et institutione,
de mandato Sanctitatis Suae praescripta fuerunt, inposterum accura­
tius, et exactius observentur, ultra formam traditam in Constitutio­
nibus fel. ree. Sixti Papae V et etiam Sanctitatis Suae super recep­
tione Novitiorum, decrevit, ac praesentis Decreti virtute mandavit,
ne in Conventibus, seu Monasteriis ad Novitios recipiendos, de San­
ctitatis Suae seu dictae Congregationis Reformationis licentia hacte­
nus designatis, et approbatis, seu inposterum designandis, et appro­
bandis, Novitii ad Habitum recipi ullatenus possint, vel admitti, nisi
prius ab ipsa Congregatione, vel a propriis locorum Ordinariis, aut
ab illis, in quorum Dioecesi Novitiatus existunt, in quibus Novitii
recipiendi fuerint, expresse, et nominatim Novitii ipsi recipiendi
approbati fuerint, et, ut recipi et admitti possint, licentiam in scrip­
tis (gratis tamen in omnibus, etiam quoad scripturam conceden­
dam) obtinuerint.a Monet autem Sanctitas Sua eosdem Ordinarios
omnem curam, et diligentiam adhibere, ut circa aetatem, condi­
tionem, educationem, scientiam, vitam, et mores, caeterasque qua­
litates in ipsis Novitiis requisitas, observentur institutiones pro
illis recipiendis ab eadem Congregatione Reformationis factae, et
publicatae, neque aliter, nec alio modo aliquem ad Habitum recipi
permittant: Ordinariorum ipsorum conscientiam onerando, si quem­
piam approbaverint, vel admitti permiserint, qui non sit idoneus, et
iuxta Constitutiones, et institutiones praedictas approbandus, et
admittendus. Firmi§ nihilominus remanentibus poenis omnibus con­
tra Superiores quorumcumque Ordinum, qui in admittendis ad Habio N. 1407 _ S. c. de Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

98

Clemens Vili (1592-1605)

[131-

tum, et Professionem Novitiis, formam constitutionum, et institutio­
num praedictarum non servaverint, aut Novitium aliquem, quantum­
vis idoneum, et approbatum, in quovis alio Conventu et loco, seu
Monasterio, praeterquam in hactenus a Sua Sanctitate, vel a dicta
Congregatione designatis, et approbatis, seu inposterum designandis,
et approbandis, vel ultra numerum in eorum singulis praescriptum,
seu praescribendum receperint, vel admiserint, seu alias praemissis
quovis modo contrafecerint. Irritum ex nunc, et inane decernens
quicquid secus, vel alias, quavis auctoritate a quovis gestum, vel
attentatum fuerit. Non obstantibus quibuscumque, etc. “
Bull. Cap. VI, 330; Bull. Cannel. II, 283-284; Bull. Praed. V, 602-603.

CLEMENS VIII

132
De novitiis et professis
(Const, ap. Cum ad regularem, dici 19 martii 1603)

i. Cum ad regularem disciplinam in singulis religiosorum mona­
steriis propagandam, novitiorum institutio maxime utilis sit ac neces­
saria, et nihil ad gravem illam ac laudatissimam priscorum patrum
vivendi rationem relaxandam, maiorem vim habuisse compertum sit,
quam vel nimiam in recipiendis novitiis facilitatem supra numerum,
quem capere atque alere monasteria ipsa possent, vel negligentiam
in probando et examinando eorum spiritu, an vere esset ex Deo atque
ex praecipuo desiderio illi inserviendi, vel denique incuriam in eis
educandis atque instituendis.
2. Idcirco, ut huiusmodi incommodo deinceps occurratur, prae­
cipitur omnibus et singulis, ad quos spectat, ut in recipiendis novi­
tiis, et in eorum institutione atque educatione, necnon in magistri
et aliorum ministrorum electione, praeter alia, quae in sacris cano­
nibus ac decretis, praesertim Concilii Tridentini, pontificiis, et
cuiuscumque Ordinis aut instituti constitutionibus continentur, tam
in alias designatis, quam nunc et in posterum ad hoc designandis
monasteriis et conventibus, haec, quae sequuntur, inviolate observare
et exequi perpetuo curent.
• Vide eiusdem Summi Pontificis Const, ap. In his, diei 10 septembris 1597,
in Bull. Prend. VII, 225-226, dc modo inquirendi circa recipiendos.

-132]

De novitiis et professis

99

3. Primum, quod attinet ad novitiorum recipiendorum formam,
ultra diligentem perquisitionem, quae habenda erit de uniuscuiusque
natalibus, corporis habitudine, moribus et vita anteacta, ac praecipue
eorum, qui sextum decimum aetatis suae annum excedent, an cri­
minosi, an aere alieno gravati, vel reddendae alicuius administrarionis
rationi obnoxii sint (iuxta formam constitutionis felicis recordationis
Sixti V et moderationum subsecutarum, illud etiam superiores, ad
quos spectabit, sedulo perquirant, ut quibus in monasteriis et con­
ventibus ex apostolica facultate novitiatus fuerint instituti, in iis ad
religionem nullus imposterum admittatur, qui et ex honestis paren­
tibus natus non sit, et conditiones sacris canonibus, Summorumque
Pontificum constitutionibus praescriptas non habeat, iuxta decretum
super forma recipiendi novitios, die 19 maii 1602 editum.
4. Quisque recipiendus in aliquo Ordine regulari, etiam Mendi­
cantium, in ea sit aetate constitutus, quam eius Ordinis, in quo reci­
pietur, regularia instituta et ordinationes requirunt; eam vero litte­
rarum scientiam calleat, aut illius addiscendae spem indubiam praeseferat, ut minores et, suis temporibus, maiores ordines, iuxta decreta
sacri Concilii Tridentini, ‘ suscipere valeat. Sed si quis annum vigesimumquintum excedens ad habitum regularem admitti postulaverit,
et talis eruditionis expers inventus fuerit, in conversorum tantum
(quibus fitterarum scientia non est necessaria) numerum referatur.
Ipsi autem conversi non recipiantur ante vigesimum aetatis suae
annum, nisi saltem praecipua Doctrinae Christianae capita nove­
rint. 4
5. Demum superiores diligenter exquirant, quo spiritu, qua
mente ac voluntate id regularis vitae genus elegerint, quem sibi finem
proposuerint, num zelo melioris frugis, ac perfectioris vitae, et ut
Deo liberius famulari possint, an potius levitate vel humano aliquo
affectu, aut inordinato animi motu ducantur, et an eorum parentes
ope et subsidio ipsorum indigentes destituantur.c
6. Provideant quoque ut omnes etiam conversi recipiendi, prius­
quam ad habitum regularem admittantur, ab iis, quibus munus hoc
a Nn. 115, 118, 119, 130.
b N. 131.
‘ N. 96.
d Nn. 79, 178.
” Vide Cone, occum. Nic. (325), Canones LXXX ex arabico in latinum con­
versi (opus apocryphum c saec. v-vn), cap. XIV: « Si quis laicus voluerit mona­
chus fieri... statuimus, ne iste uxorem, aut filios, aut alios similes, quibus auxi­
lium debet, deserat » (Mansi II, 956).

100

Clemens Vili (1592-1605)

[I321

men II bit, de regula quam professuri sunt, tribus votis essentialibus,
statuque regulari, et aliis cuiusque Ordinis peculiaribus institutis et
constitutionibus diligenter instruantur. Et quia quarumdam religio­
num moris est, nedum conversos ad professionem admittendos, ve­
rum et oblatos, ut vocant, recipere, circa ipsorum oblatorum receptio­
nem unaquaeque Religio suas peculiares constitutiones specialiaque
instituta observare teneatur.
7. Statim atque novitii ad habitum recepti, et in locum novitiatus
introducti fuerint, per generalem omnium peccatorum confessionem,
totius anteactae vitae conscientiam discutiant et expurgent.
8. Quod vero ad loci qualitatem uniuscuiusque novitiatus spec­
tat, locus huiusmodi propria clausura ab ea parte conventus et
monasterii, in qua degunt professi, segregatus sit atque distinctus;
habeatque tot ad dormiendum cellulas separatas, quot erunt numero
novitii, vel dormitorium ita capax, ut pro singulis singuli lectuli com­
mode sterni possint; in quo etiam cellula, vel certus ac determina­
tus locus pro magistro, eiusque socio reperiatur; in eo etiam, praeter
alias communes commoditates, aptus locus adsit ad spirituales colla­
tiones seu conferendas faciendas, ac lectiones instructionesque magis­
tri audiendas, et in quem, hiemis tempore, ad calefaciendum se igne
communi recipiantur. Oratorium insuper seu capella, si commode
fieri poterit, ad novitios in spiritualibus, praesertim in caeremoniis
ecclesiasticisque functionibus exercendos. Hortus quoque peculiaris
ad honestam recreationem bene conclusus atque munitus adsit; sin
minus, hortum caeteris fratribus communem recreationis tempore
ingrediantur : ipsis vero novitiis ibi commorantibus, curabit magister
cum loci superioris auctoritate, si opus fuerit, ne in eumdem quis­
quam alius ingrediatur. Ad huiusmodi locum novitiatus nemini
eiusdem vel alterius Ordinis regulari, etiam conventus et monasterii
officiali, ullo umquam tempore, sub quovis praetextu aditus pateat,
praeterquam magistro eiusque socio, ac etiam monasterii aut con­
ventus superiori, si quandocumque ingrediendum sibi necessario
existimaverit; quo tamen casu aliquem semper ex senioribus con­
ventus vel monasterii patribus socium assumat. Huius loci clausurae
clavis apud magistrum semper asservetur, iliique soli liceat ex gravi
tantum causa ingressum illuc alicui permittere; si quis autem novitiorum quempiam alloqui voluerit, magistro praesente et non aliter,
alloquatur.
9. Novitiorum magistro socius, si ad novitiorum instruendam
multitudinem necessarius fuerit, vita et moribus, quoad fieri poterit,

De novitiis et professis

['321

TOT

consimilis deputetur; qui in his, quae ad novitiatus regimen spectant,
dicto magistro immediate subiectus existât, cliganturque tam magi­
ster quam socius per provinciale capitulum, per triennium ad minus
onus huiusmodi subituri. Quod si aliquo casu extra tempus capitulare
nova loca novitiatus concedi contingat, tunc electionem magistri
novitiorum et socii huiusmodi, in his novis locis per generalem vel
provincialem, seu ministrum, aut eorum visitatores seu vicarios, de
definitorum tamen vel graviorum aliorum patrum consensu, fieri
permittitur; idemque servetur si intra triennium, alterum vel utrum­
que urgenti aliqua de causa ex illis locis amoveri, vel mori contigerit,
in cuius vel quorum locum alii consimiles subrogari debeant. Tam
novitiorum magister quam socius ab iis omnibus officiis, oneribusque
vacationem habeant, quae novitiorum curam et regimen impedire
valeant. Ipse magister sacerdotali ordine sit initiatus, ac in quinto
saltem supra trigesimum aetatis suae anno constitutus, et per de­
cennium a professione emissa in Religione perstiterit. Socius vero
trigesimum annum excedat; sintque ambo doctrina et, quantum per
superiorum diligentiam et curam fieri poterit, vitae etiam anteactae
exemplo praestantes; ° orationis praeterea et mortificationis operibus
addicti, prudentia charitateque referti, non sine affabilitate graves,
zelum Dei cum mansuetudine praeseferentes, ab omni cordis ac
animi perturbatione, ira praesertim et indignatione, quae in se et
erga alios charitatem impedire consueverunt, quam longissime alieni,
et tales demum qui in omnibus se ipsos bonorum operum exemplum
praebeant, ut ii, qui eorum curae subsunt, illos non tam metuant,
quam revereantur, nec illis umquam detrahere quidquam possint.
Habeat etiam magister plenam et absolutam potestatem circa novi­
tiorum institutionem ac novitiatus regimen, ita ut in illis nemini
(visitatoribus ac superioribus maioribus vel etiam localibus exceptis)
quovis colore se ingerere liceat. Curam adhibeat diligentem ut novitii
omnes in regulari disciplina sedulo exerceantur, agnoscantque prae­
cipue divinae, qua digni facti sunt, vocationis praestantiam et excel­
lentiam, quae vera sit atque perfecta votorum solemnium et quam
necessaria cuiusque Ordinis constitutionum observantia; modum in
oratione, tum vocali tum mentali fructuose persistendi, illicitas pas­
siones et vitia (ad quae natura per peccatum labefactata omni tem­
pore prona est atque proclivis) per sensuum custodiam et mortifica­
tionem cohibendi; austeritatem, ieiunia, cilicia, disciplinas, consciena N. 108.

102

Clemens VIH (1592-1605)

tiae puritatem, crebram illius discussionem, sacramentorum fre­
quentiam, Confessionis praesertim, quae bis saltem singulis mensi­
bus fiat, per aperitionem quotidianam motuum internorum, cordis
et tentationum manifestationem, per exercitium humilitatis circa
viliora ministeria, per modestiam in omnibus actionibus diuturnumque silentium.
10. Quilibet novitius bis quotidie orationi mentali et vocali in­
cumbat, unusquisque secundum propriam capacitatem et ordinem
sibi a magistro praescriptum, pluries in die propriam conscientiam
examinare contendat. Ipsi autem magistro soli novitiorum confes­
siones audiendi cura committatur. Liceat tamen superiori, etiam lo­
cali, si ita expedire indicaverit, vel per se ipsum vel per alium ab
co deputandum, semel aut bis in anno eorumdem novitiorum con­
fessiones audire.
11. Quotidie missae sacrificio intersint, et statutis horis in choro
nocturnis diurnisque divinis officiis assistant.
12. Exercitationibus etiam corporalibus vacent, legant vel scribant
res spirituales, modestam animi recreationem interponant, quae in
solitario loco et commodo extra novitiatum semel in hebdomada,
vel in alternis saltem hebdomadis longior statuatur, fiatque semper
magistro praesente vel socio, qui multum invigilent ne duo ab aliis
commorentur disiuncti, atque eo tempore, cuiusque, in quam natura
feratur, propensionem scrutentur.
13. Non liceat eis, durante novitiatus et probationis tempore,
una cum professis, nisi in choro, in ecclesia tempore officiorum, in
processionibus aut in coenaculo causa refectionis commorari, nec
permittatur eis professos domo exeuntes comitari.
14. Pro communibus et propriis cuiusque necessitatibus, quae
accidere possunt, unus ex novitiis ipsis, aetate et moribus provectior
deputetur, qui absente socio, magistro permittente, omnia, prout
opus fuerit, agat; cui etiam ianuae custodia, et rerum levioris mo­
menti provisio intra novitiatum committi poterit.
15. Cum autem, licet clericorum bene instituendorum cura debeat
esse praecipua, conversorum tamen religiosa instructio non sit prae­
termittenda, quin potius aequanimiter amplexanda, quandoquidem
satis exploratum est, istorum etiam, cum regulam profiteantur eamdem, perfectam educationem, tum religioni decorem et ornamen­
tum, tum aliis christifidelibus aedificationem, exemplum atque utili­
tatem afferre. Conversis ipsis a clericorum novitiatu separatus ad
dormiendum locus 'quantum commode fieri poterii) assignari prae-

De novitiis et professis

103

cipitur. Illi tamen, hac separatione non obstante, magistro novitio­
rum, seu superioribus monasteriorum et conventuum, iuxta cuiusque
Ordinis statuta ct constitutiones, subditi esse, et obedientiam
II prae­
stare debeant, a quo non tantum circa corporalia obsequia probandi
et exercendi, verum etiam, pro eorum capacitate et commoditate,
de spiritualibus, praesertim de modo mentaliter orandi, diligenter
instruendi erunt, quod, ut commodius fiat, ad capitula et spirituales
conciones, quae per magistros novitiorum fieri solent, accersiri de­
beant, et in ecclesiis statutis horis conveniant, nisi tunc in suis
officiis actualiter occupati fuerint.
16. Tempore vero probationis elapso, ii tantum qui non solum
religiosae perfectionis capaces, sed ad laborem corporalem apti, novo
ac diligenti examine reperti fuerint (dummodo aetatis suae annum,
quoad clericos decimumsextum, quo vero ad conversos, vigesimumprimum excesserint), ad professionem admittantur. Sed qui ad con­
versorum habitum recepti fuerint, ad clericorum statum transire,
etiam durante tempore probationis, non possint.
17. Superior cuiuslibet conventus, in quo novitiatus fuerit con­
stitutus, particularem librum habeat, in quo uniuscuiusque novitii
professio registretur, illamque novitius professus propria manu, et
illi testes, qui praesentes fuerint, subscribant. Conversus vero litte­
rarum ignarus, professus, in eorumdem testium, qui se subscripse­
rint, praesentia, propria manu signum Crucis apponat; asserveturque
liber et custodiatur in archivio, ubi scripturae ad monasterium seu
conventum pertinentes reponi consueverunt.
18. Quia vero in quibusdam Ordinibus filiationis usus est re­
ceptus, declaratur quod licet decretum sit. ut novitiis educandis
certa monasteria aut conventus designata quilibet Ordo habere de­
beat, licitum tamen sit superioribus monasteriorum et conventuum
huiusmodi Ordinum, in quibus filiationis usus receptus est, eos, quos
praenarratis qualitatibus suffultos repererint, in suorum locorum
filios, iuxta cuiusque Ordinis constitutiones, adseribere, sicque adscriptos, cum iuxta praesentes institutiones et alias servatis servandis
ad Ordinem recepti fuerint, ad loca novitiatuum cum testimonialibus
litteris transmittere, ubi tamquam dictorum conventuum seu mo­
nasteriorum filii, eorumdem nomine et instantia recipi, ac in novitiatu probari, et deinde, antequam ad eadem monasteria seu con­
ventus filiationis huiusmodi remittantur, in professorio ad perfectio­
nem, ut praemissum est, exerceri debebunt.

104

Clemens Vili (1592-1605)

19. Porro, ne loca unius monasterii seu conventus ab alio praeoc­
cupentur, capituli generalis aut provincialis partes erunt numerum
praescribere pro omnibus, et eam similiter rationem circa alimento­
rum contributionem (si opus fuerit) inire, ac singulis conventibus
et monasteriis praescribere, quae magis expedire videbitur.
20. Ut autem novitii iam in professorum numerum (sicut prae­
mittitur) recepti, melius in bono spiritu regularisque disciplinae
observantia stabiliantur et confirmentur, mandatur, ut statim post
professionem emissam, si in conventibus aut monasteriis pro novitiatibus assignatis locus aderit secundi novitiatus sive professorii, ab
ea, quae novitiorum est, atque antiquorum professorum habitatione
distinctus et segregatus, ibi collocentur, si monasterium aut conven­
tus eos alere queat, sin minus, in alium commodiorem conventum
aut monasterium transferantur, in quo is locus cum requisitis ad
novitiatum supranarratis reperiatur, vel accomodetur aut de novo
construatur. Ab hoc tamen illae Religiones excipiuntur, quae, sua­
rum constitutionum seu institutionum vigore, maioris temporis cursu
novos professos intra novitiatum detinere consuescunt, quibus in hac
parte non derogatur: illis tamen permittitur ut, praedictis earum
constitutionibus non obstantibus, id ipsum facere possint, si id rationi
ac Religioni magis expedire diiudicaverint : quibus in locis degant sub
regulis et modo vivendi adhuc arctiori, quam servant antiquiores
professi; ita quod in negociis monasteriorum aut conventuum non se
intromittere, nec communibus tractatibus interesse, neque alicuius
exterioris obedientiae officium exercere debeant, ibique permaneant,
quousque ad aetatem sacris ordinibus suscipiendis sufficientem de­
venerint, vel saltem per triennium post professionem, quo etiam tem­
pore poterunt, quinimmo et debebunt, litterarum studiis operam
navare, sub directione ac regimine superioris, qui eas qualitates
habeat, quibus novitiorum magistrum praeditum esse oportere
dictum est.
21. Declaratur tamen, auod propter praemissa non censeatur
concessa licentia recipiendi novitios, nisi in locis pro novitiatu de­
signans aut imposterum designandis, et pro numero dumtaxat in
eorum singulis praescripto vel praescribendo. “
22. Denique si illi, qui inter religiosos, gradu et ordine, supe­
riores sunt, et alii, ad quos spectat, in praedictis omnibus vel eorum
aliquo deliquerint. seu quovis modo contrafecerint, officiorum om0 Nn. 120, 205.

-134]

Paulus V (1605-1621)

105

nium, quae tunc obtinebunt, privationem, gravioresque pro modo
admissae culpae poenas se subituros certo sciant.
BR X, 772-777; BR XIII, 215-219; BM III, 128-130; BM IV, 68-70; Riz­
zarmi, 867-873; Bull. Cap. VI, 330-334; X, 209-211 ; Bull. Carni. II, 284-286; Bull
Pracd. V, 605-607; Fontes I, 189.

SACRA CONGREGATIO CONCILII
BS
De modo recedentes iterum recipiendi
(Responsum, c. a. 1604)

Congregatio Concilii censuit, eum qui anno integro probationis
causa in Religione mansit, ac deinde, non emissa professione, inde
recessit, vel eiectus fuit, posse absque alio Novitiatu in eadem Reli­
gione recipi ac profiteri, nisi personae conditio, aut Religionis sit
immutata.
Bull. Carmel. II, 310; Bull. Praed. VI, 241.

PAULUS V (1605-1621)
134
De aetate recipiendorum
(Vivae vocis oraculum, dici 12 octobris 1609, ad Card. Protect. Ordinis FF. MM.
Conventualium Reformatorum)

Noverint universi praesentes nostras litteras inspecturi, quod
hodierna infrascripta die in palatio apostolico Montis Quirinalis,
Ssmus in Christo Pater et Dominus N. D. Paulus divina providentia
papa quintus vivae vocis oraculo nobis facto concessit et induisit, ut
dilecti nobis in Christo filii, patres custodes minorum conventualium
reformatorum in provinciis Neapolis et Siciliae nunc et pro tempore
existentes Christi fideles, qui aetatem annorum sexdecim excedant,
cupientes ingredi suam religionem, et congregationem et admitti in
novitios et fratres eiusdem congregationis et ordinis, quocumque
anni tempore extra capitula generalia vel provincialia, iuxta eorum
consuetudinem hactenus observatam (petita tamen et obtenta prius
licentia a ministro generali ordinis minorum conventualium, et eo
absente a procuratore generali eiusdem ordinis, vel a provincialibus

io6

Paulus V (1605-1621)

[i34-

dictoru Minorum conventualium administration! conventuum, domorum, et locorum in eisdem provinciis praefectis, ac servata forma
II
regulae et constitutionum dictae congregationis) recipere, et admit­
tere possint et valeant. Hac tamen limitatione adiecta, ut pro con­
ventibus, domibus, et locis regni Neapolis duodecim pariter ad
clericatum idonei, et totidem laici, nec plures recipiant, ac ita nu­
merus huiusmodi in novitiatibus conservetur, ut in locum eorum
qui ante editam professionem, vel discesserint, vel diem clauserint
extremum, aut quacumque ex causa defecerint, alii ad praefatum
numeru II adimplendum libere recipi possint et admitti.
II

Anal. luris Pont. XXIX, coi. 289-290.

I35
De studio linguarum
(Ex Motu proprio Apostolicae servitutis, diei 31 iulii 1610)

§ 2. Quamobrem felicis recordationis Clementis Papae V ° prae­
decessoris nostri, quantum conditio temporis patitur, vestigiis insi­
stentes, motu proprio et ex certa scientia, maturaque deliberatione
nostris, deque apostolicae nobis attributae potestatis plenitudine, hac
nostra perpetuo valitura constitutione sancimus, statuimus et ordi­
namus, ut in cuiuscumque Ordinis et instituti regularium, tam Men­
dicantium quam non Mendicantium, etiam quomodolibet exempto­
rum et Apostolicae Sedi immediate subiectorum, studiis omnibus
trium linguarum huiusmodi, hebraicae videlicet, graecae et latinae,
in maioribus vero, ac celebrioribus, etiam arabicae doctores, regu­
lares quidem et eiusdem Ordinis, si in illo harum linguarum suffi­
cientem notitiam habentes sint, sin minus, saeculares, aut alterius
Ordinis regulares, qui illas actu et diligenter doceant, habeantur, si
studia in urbitus et locis existunt, ubi linguarum praedictarum peri­
tos conducendi facultas est: studiis vero locorum, ubi huiusmodi
doctores desunt, cum primum in aliis studiis, ubi linguae huiusmodi
docebuntur, scholares tantum profecerint, ut docendis aliis idonei
sint, de iisdem scholaribus provideatur.
S 4. Hi vero scholares ut alacrius huic studio incumbant, volumus et decernimus ut, in promotione ad doctoratus gradus et ad alios
1

a C. i, V, I, in Clem.

x

-j 36]

De studio linguarum - De novitiatus interruptione

sui Ordinis honores, illi caeteris paribus praeferantur, qui in cogni­
tione trium saltem linguarum praedictarum profecerint, ita ut ad
illas docendas apti sint.
BR XI, 626; BM III, 252; Bull. Cap. VI, 360-361; Bull. Praed. V, 676.

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
136
De novitiatus interruptione
(Resolutio Minimorum, dici 12 augusti 1616)

Cum frater Anton. Quer religionem ordinis S. Francisci de Paula
ingressus septimo vel octavo ab incepto novitiatu mense apud supe­
riorem falso accusatus esset, idem superior inconsulto Capitulo
habitu regulari eum exuit, exutusque partim in monasterio partim
extra monasterium viginti horarum spatio vel circiter permansit; cum
vero dictus superior errorem a se commissum agnovisset, ablatum
habitum supradicto fratri Ant. restituit; is autem perfecto reliquo
novitiatus tempore expletoque anno a prima susceptione habitus per
integrum diem professionem solemnem emittere distulit ut praemis­
sas viginti interruptionis horas suppleret, emissa autem professione
septem annos nullo reclamante in religione permansit, sed dum ad
sacrum presbyteratus ordinem promovendus esset, professionis nullitas ob novitiatus interruptionem obiecta ei fuit. Unde in uno eodemque capitulo semel atque iterum licentiam ad urbem accedendi pe­
tiit, ut de professionis nullitate aut validitate certior fieret, quamobrem, cum impetrare nequisset, ipse procurata prius aliquorum supradicti capituli fratrum attestatione super iterata huiusmodi peti­
tione, ad eamdem Urbem absque alia superiorum licentia venit
sacramque hanc Congregationem consuluit, an professio huiusmodi
sit valida ipseque ut fugitivus sit habendus. Quare Ill. eiusdem Sacrae
Congregationis Patres Ulmo Ausculano referente professionem huius­
modi validam esse censuerunt. Generali autem vel Procuratori ge­
nerali, provinciali aliisque superioribus eiusdem religionis ne ipsum
Oratorem uti fugitivum, vel quod ad Urbem absque licentia accesse­
rit molestent sed eum a censuris, quibus ob praemissa incurrit absol­
vant vocemque activam et passivam ei pariter restituant seu unus
quisque eorum cui praesentes reddentur absolvat, et respective resti­
tuat, praeceperunt ac decreverunt, prout per praesentes praecipiunt
et decernunt.
Pontes IV, 1677.

Paulus V (1605-1621)

io8

[ *37-

137
De officio infami tamquam impedimento ad professionem
(Resolutio Minorum Observantium, dici 26 aprilis 1619)

Ha fatto rappresentare alla S. Congregatione fra Martino Helez
minore osservante, che havendo egli legítimamente preso l’habito di
quella religione nel monasterio di S. Antonio di Siviglia, e similmente
finito l’anno del novitiato, fu capitolarmente risoluto che fusse adII esso alla professione, ma essendogli poi opposto che descendeva da
un progenitore che haveva essercitato officio infame, e che obstandogli perciò le constitutioni della medesima religione fu rimandato
al secolo, e che havendo provata la falsità dell’oppositione gli fu
restituito l’habito, supplicando hora d’essere admesso alla professione
senza fare nuovo novitiato, havendosi riguardo al primo già legíti­
mamente fatto. Onde questi filmi miei Signori sentito prima il Padre
Commissario di Corte m’hanno ordinato di scrivere a V. S. che
costandole della verità dell’esposto, e che il detto fra Martino non
habbia lasciato l’habito spontaneamente, ma gli sia stato levato, nè
habbia altro canonico impedimento, lo faccia admettere alla pro­
fessione senza fare altro novitiato, quando però i frati capitolarmente,
e per voti secreti si contentino d’admetterlo, ma se per sorte egli
havesse lassato l’habito spontaneamente, V. S. ordini che non sia
admesso alla professione, se prima non si fa nuova accettatione di lui,
et egli faccia il novitiato un’altra volta. E Nostro Signore etc.
Fontes IV, 1702.

SACRA CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
138
De studio linguarum exterarum
(Decretum Quoniam, diei 16 octobris 1623)

i. Quoniam a Concilii Viennensis celebratione n usque ad initia
Pontificatus fel. record. Pauli Papae V experientia comprobavit, lin­
guarum studia, aut non fuisse, ab iis, quibus praeceptum fuerat,
instituta, aut post institutionem paulatim neglecta omnino periisse.
Et novissime hoc idem compertum est, ex iis, quae post eiusdem
a Cfr. c. i, V, I, in Clem.

-138]

Urbanus Vili (1623-1644)

109

Pauli Constitutionem, " et Sacrae Congregationis de Propaganda Fide
decreta contigere. Eadem Sacra Congregatio dolens, opus ad anima­
rum salutem necessarium, tam facile negligi, praesertim ab iis, qui
ad illam procurandam fuere a Sanctis Regularium Ordinum Funda­
toribus destinati; cupiensque Concilium, Constitutionem et Decreta
praedicta execution! demandari, ut Evangélicos operarios linguis
instructos habeat ad messem Domini amplissima: • • opportune mit­
tendos.
2. Praesenti Decreto de speciali Sanctissimi Domini Nostri Ur­
bani VIII mandato, iterum Regularium, et cuiusvis instituti Societa­
tum et Congregationum Generalibus, ac aliis Superioribus praecipit,
ut linguarum, videlicet, Hebraicae, Graecae litteralis et vulgaris,
Arabicae, Chaldaicae et Illyricae studia instituant, institutaque con­
servent, et ubi fieri poterit, ampliora efficiant; alioquin, si post spa­
tium trium mensium, in Monasteriis et Conventibus Almae Urbis,
et sex citra Montes, et octo ultra Montes a die publicationis huius
Decreti inchoandum, in Monasteriis et Conventibus earum Civita­
tum, in quibus celebriora Gymnasia seu Universitates constitutae
sunt, videlicet Bononiae, Patavii, Parisiis, Tolosae, Valentiae, Vien­
nae Austriae, Ingolstadii, Coloniae, Lo vanii, Salmanticae et Com­
pluti, et denique in iis, in quibus generalia et insigniora Regularium
studia erecta sunt, mandatum hoc non impleverint, in eiusque obser­
vatione non perseveraverint; si Generales fuerint, eo ipso suspen­
sionem a Divinis Sedi Apostolicae reservatam incurrant; et si per
tantumdem temporis ab executione huius mandati destiterint, ipso
iure et facto, etiam ab officio suspensi existant, et interim officium
ipsum a Procuratoribus Generalibus, ad Summi Pontificis ac eiusdem
Sedis beneplacitum administretur. Si vero Generalibus inferiores
Praelati in adimplendo hoc mandato negligentes, ut supra, fuerint,
primo suspensionem a Divinis, ut praefertur, reservatam, deinde
poenam inhabilitatis ad maiores Religionis gradus et dignitates eo
ipso incurrant, a qua inhabilítate, non nisi per Sedem Apostolicam
absolvi possint.
3. Verum quia non satis est Superiores Regularium suum in
hac re praestare officium, si qui linguis studere debent, opus hoc
vere pium detrectent et negligant. Sacra Congregatio, de eiusdem
Sanctissimi speciali mandato praecipit, nc elapso triennio ab institu­
tis linguarum studiis inchoando. Regulares, qui tunc non excedent
a N. H5-

no

Urbanus Vili (1623-1644)

[138-

quadragesimum aetatis annum, ac illi qui in posterum perpetuis et
futuris temporibus ad Religionem in quacumque aetate recipientur,
ad magisteria vel alios gradus suarum Religionum, seu, ubi non sunt
magisteria et gradus, ad dignitates a Superioribus eorum admittantur,
nisi ultra consuetum Theologiae studium, et alia ab corumdem
suarum Religionum Constitutionibus requisita, etiam per biennium
uni saltem ex praedictis linguis operam dederint, eamque sufficienter
calluerint; super qua a persona per Congregationem deputanda, exa­
minari debeant, priusquam ad ea, eos easve assumantur. Quodsi
contra praesentis Decreti dispositionem ad magisteria seu gradus,
vel dignitates praedicta admissi fuerint; magisteriorum seu graduum
vel dignitatum praedictarum collatio nulla sit, et Superiores, qui
transgressi fuerint, passiva voce sint perpetuo privati.
4. Quoniam autem multi praemio magis ad virtutes incitantur,
quam poenis; eadem Sacra Congregatio mandavit, Regulares, qui
linguis studebunt, iis potiri et frui privilegiis, quibus Sacrae Theo­
logiae candidati, in sua quisque Religione potiuntur et gaudent. Eos
vero qui per biennium uni ex praedictis linguis operam dederint,
eamque sufficienter experimento, ut supra, facto calluerint, ad gra­
dus seu magisteria, iuxta constitutum in sua Religione ordinem
promoveri, et in electionibus ad officia et dignitates Regulares, caeteris paribus, iuxta dictam Pauli V Constitutionem aliis omnino
praeferri; alioquin electio ante facta irritetur.
5. Caeterum ne Decretum hoc vetustas unquam infringat aut
oblivio aboleat, eiusque ignorantiam quisque praetendere possit;
eadem Congregatio de eiusdem Sanctissimi simili mandato praecipit,
ut in singulis Capitulis generalibus et provincialibus, quae in poste­
rum convocabuntur, illud legatur, et super eius observatione a
Generalibus et Provincialibus ante soluta Capitula iuretur, sub poena
vocis activae et passivae, si alterutrum horum omittatur, ipso facto
incurrenda. Non obstantibus Constitutionibus et Ordinationibus
Apostolicis, quibuscumque privilegiis, induitis, etiam Mari magno,
vel alias quomodolibct nuncupatis, Universitatibus, Collegiis, Con­
gregationibus, vel personis tam Saecularibus, quam Regularibus
quibuscumque, et cuiusvis Ordinis, Congregationis et Instituti, sub
quibuscumque tenoribus et formis, et cum quibusvis etiam deroga­
toriarum derogatoriis, aliisque efficacioribus et insolitis clausulis, ac
irritantibus et aliis Decretis in genere vel in specie, etiam Motu
proprio, aut consistorialitei, vel aliis quomodolibct concessis, confir­
matis, approbatis et saepius rennovatis, etiamsi de ipsis in specie

De linguis - De novitiatu - De transitu

-140]

vel in individuo esset facienda mentio, nec non statutis et consuetu­
dinibus etiam legitime praescriptis seu immemorabilibus, caeterisque
praesenti Decreto contrariis quibuscumque de plenitudine potestatis
derogat et derogatum esse intendit. Huius autem Decreti exempla
Romae, vel alibi impressa, manu Secretarii Congregationis, vel ali­
cuius Notarii publici, et sigillo alicuius personae in Ecclesiastica
dignitate constitutae obsignata, tam ubique locorum et gentium
fidem faciant, quam originale ipsum, si esset particulariter exhibitum
vel ostensum.
Bull. Cann. II, 403-404; Bull. Praed. VII, 266-267.

Euffifl? 7 >

SACRA CONGREGATIO CONCILII
139
De novitiatus abruptione
(Resolutio Carthusien., diei 22 iunii 1624)

Congregatio Concilii censuit, si novitius, quo tempore habitu
exutus fuit, claustro non abscesserit, annum probationis non fuisse
propterea interruptum.
Fontes V, 2452.

I40
De receptione novitiorum et de transitu ad alia: II religionem
(Ex Decr. Sacra Congregatio, diei 21 septembris 1624)

Sacra, etc. Regularium eiectorum et fugitivorum statui consu­
lere, iliorumque scandala summovere, et succrescentem numerum
frangere operae pretium existimans, auditis Religionum Superiori­
bus, reque diligentissime perpensa, communicato etiam consilio cum
Sanctissimo Domino Nostro Urbano VIII, atque ex peculiari Sancti­
tatis Suae facultate infrascripta decreta edidit.
§ i. Ac primo, ut infecta semina, ex quibus pravi eiusmodi
fructus potissimum prodeunt, deinceps ne serantur in vinea Domini,
censuit, esse innovandas, et Sanctissimi authoritate innovat Consti­
tutiones, et Decreta generalia sanet, mem. Clementis Vili ad Regu­
larium reformationem, ac Novitiorum receptionem, professionem,
atque institutionem spectantia, 1 districteque praecipit Generalibus,
1 Nn. 120, 123, 128, 132.

Urbanus Vili (1623-1644)

112

[140-

atque aliis omnibus Ordinum Superioribus, ut illa exacte observent,
atque, ut observentur, efficiant, sub poenis statutis in iisdem Con­
stitutionibus.
§ 2. A quibus tamen excipiendum censuit, caput illud, quo de­
cernitur, ne in Conventibus seu Monasteriis ad Novitios recipiendos
hactenus designatis, et approbatis, seu imposterum designandis, et
approbandis, Novitii ad habitum ullatenus recipi possint, nisi prius
a Congregatione Reformationis Apostolicae, vel a propriis locorum
Ordinariis expresse, et nominatim approbati fuerint. A cuius quidem
decreti observatione Sacra Congregatio iustis de causis censuit Re­
gulares esse absolvendos, prout authoritate Sanctissimi Domini
nostri, absolvit, atque exemit. °
§ 3. Deinde ut apostatandi opportunitas Regularibus praeripia­
tur, statuit, ut de caetero nullus permittatur ad arctiorem Religionem
transire, nisi prius Superiori legitime constiterit eam Religionem
paratam esse illum recipere, qui licentiam petit, tumque Regularis
recta se transferat ad arctiorem. Quod ut reipsa adimpleatur idem
Superior omni studio, ac diligentia invigilet.
Fontes V, 2454.

SACRA CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
141

De novitiis diversarum nationum ac linguarum recipiendis
(Decretum Nihil, dici 17 decembris 1624)

Nihil tam magnae curae est Sacrae de Propaganda Fide Con­
gregationi, quam ut operarios plures linguis instructos habeat, quos
in messem Domini, praesertim sub Haereticis, et Infidelibus Prin­
cipibus constitutam mittere possit. Proinde animadvertentes, aliam
quoque esse eosdem multiplicandi, et augendi breviorem viam; Ge­
nerales omnes, annuente S. D. N., admonendos esse censuit, ut
praeter studia linguarum, alias a S. C. Regularibus indicta,b speciali
suo decreto praecipere velint, ut in Novitiorum receptionibus in
posterum faciendis, aliqui semper ex variis Nationibus, et linguis pro
modulo dictarum suarum Religionum, una cum aliis, qui hactenus
recipi consueverunt, ad habitum assumantur, qui peracto studiorum
“ N. 131.
b N. 138.

De novitiis diversarum linguarum recipiendis

-142]

n-

cursu, vel in simplici Sacerdotio constituti, vel Episcopali dignitate
ornati, ad eorum provincias, propagandae Fidei gratia, mitti possint:
Nam sic facientes certo sciant, se Christo Domino obsequium gratis­
simum, et acceptissimum praestaturos, et Fidei Catholicae, ac suarum
Religionum honori, et amplificationi summopere esse consulturos.
Bull. Praed. VII, 269; Bull. SS. Salv. I, 200; Bull. Casinense I, 308.

I42

De studio linguarum
(Decretum Quoniam impossibile, diei 16 aprilis 1625)

Quoniam impossibile est sine linguarum notitia Fidem Catholi­
cam in exteris propagare Nationibus, hanc vero notitiam in Reli­
giosorum Familias introducere difficillimum est, sine praecipua Ge­
neralium, aliorumque Superiorum cura, et diligentia, Sacra de
Propaganda Fide Congregatio, Religionum Generales omnes, ac alios
Superiores in Domino obtestatur, ut secum cogitantes, quod haeresibus, et erroribus, pleraeque Terrarum Orbis Nationes laborent,
et in quantis ignorantiae tenebris Populi pene innumerabiles ver­
sentur, quia non habent, qui eos instruant, et in via salutis oppor­
tune dirigant, omnibus modis velint studia linguarum a sacro
Viennensi Concilio, et fel. ree. Pauli V Constitutione praescripta, J
et aliarum etiam, quae magis in usu esse videntur, ut Illiricae, et
Graecae vulgaris, in iis Monasteriis et Conventibus erigere ac
instituere, et erecta ac instituta conservare, in quibus Religiosi,
Artibus, ac Theologiae operam navant, quae quidem studia ex sen­
tentia eiusdem Sacrae Congregationis Generales, et alii Superiores
facile instituent, si in modo, forma, et ordine ipsorum constituendis
infrascripta observari praecipue mandaverint Decretis. Primo, ut
si non in quolibet, saltem in pluribus ex praedictis Monasteriis, et
Conventibus, certus Religiosorum magis idoneorum numerus lin­
guarum studiis addicatur sub aliquo Religioso, ubi studii Praefectus
non exstiterit, qui studiorum huiusmodi promovendorum curam et
sollicitudinem habeat, qui, ut muneri suo serius incumbat, iisdem
privilegiis, quibus Magistri et Studiosi, fruatur. Secundo, ut certae
regulae, et Constitutiones, quibus numerus, et species linguarum,
tempora lectionum, studii, repetitionumque, ac alia huiusmodi a
« Nn.

i35j

138-

3 _ S. C. de Religiotil - Enchiridion Religiosorum.

Urbanus Vili (1623-1644)

IH

[142-

Magistris, et Studiosis diligenter observanda praescribant, quarum
Constitutionum observandarum cura praedicto Religioso, vel Studii
Praefecto, committi poterit, qui si suo deerit officio, pro modo cul­
pae in Capitulis Provincialibus, vel Generalibus graviter puniatur,
in quibus etiam praesens Decretum publice legatur. Tertio denique,
ut praemia, et poenae, praesertim Magistris et Studiosis proponan­
tur, quae vehementius eorum animos movere possint ad linguas
alacrius, et diligentius addiscendas; et Sacra Congregatio cum ob
Institutorum, et Religionum diversitatem, ea definire visum fuerit,
Generalium, et aliorum Superiorum prudentiae, et iudicio commit­
tenda esse censuit, quos etiam novo praecepto ad haec studia insti­
tuenda, et conservanda constringere noluit, sed eos tantum admonere
in districto Dei iudicio rationem esse reddituros, si Decretum hoc,
quod pro Divinae Maiestatis gloria, et salute animarum promul­
gatum est, observare contempserint et neglexerint.
Bull. Cap. VI, 361; Bull. Praed. VI, 270-271; Bull. SS. Salt). I, 201.

it. »

I43
De alumnis Collegiorum Pontificiorum qui iuramentum
praestiterunt non recipiendis
(Decretum S. Congregatio, diei 24 novembris 1625)

**

S. Congregatio de mandato speciali SS. D. N. Urbani VIII
Rectoribus Collegiorum Pontificiorum nunc et pro tempore existentibus districte praecipit, ut ab alumnis,
... iuramentum iuxta suIÌÌ1
biectam formulam ' omnino exigant... Praeterea de mandato similiter
speciali eiusdem S. D. N. statuit, et decernit neminem deinceps
praedictorum alumnorum contra infrascriptam iuramenti formulam
in aliqua Religione, Societate et Congregatione Regulari a superio­
ribus recipi, nec ad professionem admitti
posse vel debere; alioquin
Tu
receptio, et professio nullae sint, ac nullius roboris, et firmitatis, et
qui ex antedictis superioribus alumnos huiusmodi contra subiectam
iuramenti formulam receperit, vel ad professionem admiserit, activa
et passiva voce praesentis decreti auctoritate careat.
Collect. Propag. Fide I, n. 19; Fontes VII, 4430.
Vide Const, ap. Cum circa Alexandri VII, dici 20 iulii 1660, in Collect.
Propag. Fide I. n. 142; Fontes I, 237, ubi iuramenti formula cum additamentis
praescribitur. Vide quoque declar. S. C. de Prop. Fide diei 8 aprilis 1661 in
Fontes VII, 4466.

-144I

De alumnis Collegiorum Pontificiorum - De professione

“5

URBANUS VIII (1623-1644)

144

De iteranda professione in loco non designato emissa
(Ex Const, ap. Religiosos viros, diei 2 aprilis 1631)

1. Cum itaque, sicut accepimus, quamplures Ordinum, congre­
gationum, institutorum regularium professores, ad habitum regula­
rem recepti, probationis annum in monasteriis seu domibus regula­
ribus ad id designatis vel ab Apostolica Sede approbatis minime
fecerint, proindeque, iuxta constitutionem felicis recordationis Cle­
mentis PP. VIII " praedecessoris nostri desuper editam, professio,
per eos subinde emissa, invalida existât:
2. Nos, religiosos praedictos ex huius Sanctae Sedis benignitate
specialibus favoribus et gratiis prosequi volentes, ... motu proprio, et
ex certa scientia ac matura deliberatione nostris, venerabilibus fra­
tribus nostris, Scipioni episcopo Sabinensi cardinali Burghesio nun­
cupato, maiori poenitentiario, vel patriarchis, archiepiscopis et epi­
scopis, ceterisque Ordinariis locorum, in quibus eorumdem religio­
sorum monasteria, domus, seu conventus, aiiave regularia loca con­
sistunt, sive ipsorum religiosorum praefectis vel superioribus gene­
ralibus, per praesentes committimus et mandamus, quatenus omnes
et singulos religiosos praedictos, qui, ad habitum regularem alias
canonice recepti, annum probationis in monasteriis seu domibus
regularibus ad id designatis minime fecerunt, subindeque professio­
nem nihilominus emiserunt, ad professionem denuo, servatis alias
servandis, emittendam (quae sic emissa illis et eorum cuilibet, tam
in foro interiori, quam exteriori, suffragari debeat) absque novo pro­
bationis anno, ex speciali huius sanctae Sedis benignitate, auctoritate
nostra apostolica recipiant et admittant.b
BR XIV, 215; Bull. Carmel. II, 425-426.
° N. 132, ad 21.
6 Vide Const, ap. Alias, diei 31 ianuarii i635> in Bull. Praed. VI, 97, in qua
declaratur non requiri consensum conventus fratrum, ut rata fiant vota solemnia
iampridem invalide nuncupata ob eandem causam ut supra. Vide quoque n. 149.

Urbanus Vili (1623-1644)

16

[145-

145

De transitu conversorum ad statum clericalem
(Ex Const, ap. Exponi nobis, diei to martii 1632, ad Ordinem B. M. V. de Mer­
cede Redemptionis Captivorum)

Apostolica authoritate tenore praesentium inhibemus, ne de caetero inconsulta Congregatione eorumdem Cardinalium, et sine
expressa illius approbatione praefatis Fratribus Laicis, seu Conversis
licentiam transeundi a statu Laicali ad Clericalem, seu de se pro­
moveri faciendo ad Minores, ac Sacros Ordines ullo modo con­
cedant. 4
Bull. Merced. 264.

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
146

De aetate recipiendorum
(Rescriptum diei 16 iulii 1632, ad Ordinem Cler. Regularium Thcatinorum)

La Sacra Congregatione, venendo ragguagliata, che nella Reli­
gione di V. S. si ricevano alle volte novitii all’habito di età assai
piccola, i quali poi si inducono a far professione più per certo
rispetto umano, che di mera loro volontà e con gravi loro disturbi,
et inquietudini e anco dc gli altri, m'ha però ammesso di far sapere
a V. P., che nell’avvenire ella e li suoi successori non permettano,
che in qualsivoglia casa 0 monastero di detta sua religione si riceva
all’habito regolare alcun novitio che oltre li altri requisiti necessarii
non habbia almeno cominciato il XV anno della sua età sotto pena
di privatione di voce attiva e passiva nella quale incorreranno quelli
che contraveranno ricevendone prima di detto tempo. Procuri dun­
que V. P. che il tutto venga esseguito conforme alla mente della
Sacra Congregatione, quale in virtù della presente le dà l’autorità
necessaria.
Fontes IV, 1742.
“ Cfr. de eadem prohibitione Alexandri VII, const, ap. Pastoralis officii, diei
13 ianuarii 1663, nd Ordinem Ss. Trinitatis, in Bull. Trìnit. II, 559, necnon supra,
n 132, ad 16. — Item S. C. Ep. et Reg. Minorum provinciae Baeticae, Resolutio
diei 14 februarii 1620, in Fontes IV, 1708.

-i48]

Dc conversis - De aetate - De probatione

”7

SACRA CONGREGATIO CONCILII
M?

De integro probationis anno
(Resolutio Aragoniae, diei ro decembris 1633)

Ludovicus de Moncada Prior Religionis Hierosolymitan. in Regno
Castellae supplicat per Sacram Congregationem sibi responderi, an
Antonius Gavina potuerit in dicta Religione professionem emittere
anno probationis minime expleto.
Sacra Congregatio respondit requiri annum integrum probationis.
Fontes V, 2557.

URBANUS Vni
148

De voto non acceptandi dignitates
(Ex Motu proprio Cion sicut, dici 21 maii 1635)

§ i. Cum, sicut accepimus, diversorum Ordinum, congregatio­
num, et institutorum, ac etiam Societatis lesu, personae regulares,
ultra alia vota, etiam votum, promissionem sive iuramentum solemniter sive simpliciter emittant aut praestent de non petenda nec
procuranda ininusve acceptanda aliqua dignitate neque aliqua superioritate extra eorum religionem.
§ 2. Quoniam vero, propter infirmitatem seu aliam legitimam
causam, Sedes Apostolica aliquibus personis regularibus licentiam
aliquando impertitur se de una ad aliam religionem, etiam speciali
nota et expressione dignam, etiam laxioris observantiae, trasferendi,
necnon aliqui etiam religionum supra expressarum et cuiuslibet ea­
rum generales vel alii superiores, vigore, ut asserunt, facultatum
sibi per Sedem eamdem concessarum, translationem de una ad
aliam religionem, aut strictiorem, vel laxiorem, regularibus suis,
sive per viam expulsionis, sive alio quovis modo, concedunt, vel
alias regularibus suis huiusmodi, ut se transferant, occasionem prae­
bent, vel etiam ipsi regulares ex aliquibus causis licentiam manendi
extra claustra, etiam in habitu clerici vel sacerdotis saecularis, ali­
quando obtinere solent:

118

Urbanus Vili (1623-1644)

[148-

§ 3. Ideo, ne per praefatas et quascumque alias translationes,
expulsiones et dimissiones habitus regularis eorumdem regularium,
quavis auctoritate, licentia, occasione, ratione et causa quantumlibet
rationabili, favorabili, pia et publica, etiam in corpore iuris clausa,
sive ratione maioris boni, ac alias quomodolibet, hactenus et pro
tempore factas et faciendas, possint regulares huiusmodi, hactenus
et pro tempore ut praefertur translati, expulsi, etiam post habitum
religionis dimissum, praetendere se a dicto voto, promissione, sive
iuramento de non petendo nec obtinendo aliquam dignitatem, et de
illam etiam motu proprio collatam non acceptando, fuisse vel esse
liberatos, quantum cum Domino possumus, opportune providere
volentes; necnon voti, promissionis seu iuramenti, ac facultatum,
aliorumque etiam de necessitate exprimendorum veriores et totos
tenores praesentibus pro plene et sufficienter expressis et ad verbum
insertis habentes; motu proprio, et ex certa scientia ac matura deli­
beratione nostris, deque apostolicae potestatis plenitudine, hac nostra
perpetuo valitura Constitutione declaramus et decernimus, quoscum­
que reculares praedictos cuiusvis Ordinis, congregationis et instituti,
etiam quomodolibet exempti, etiam Societatis lesu, per quamcumque
translationem hactenus et imposterum quandocumque de sua ad
aliam religionem vel Ordinem, ut praefertur, seu alias quomodolibet,
etiam pluries, et per quamcumque expulsionem, habitusque regularis
dimissionem, pro tempore factas, non esse, nec fore, minusve dici
aut censeri posse seu debere a praefato voto, promissione, seu iura­
mento liberatos; sed eos hactenus et pro tempore, ut praefertur,
translatos, expulsos, ac a delatione habitus regularis absolutos vel
privatos, quarumcumque dignitatum huiusmodi proinde incapaces,
et ad illas petendas, acceptandas et obtinendas inhabiles remanere,
in omnibus et per omnia, perinde ac si translati, expulsi seu a dela­
tione habitus liberati seu privati non fuissent. “
BR XIV. 475-476; Bull. Carmel. III, 520-521.

a Vide eiusdem Pontificis Motu proprio Vota, diei 25 ianuarii 1632, ad So­
cietatem ïesu, in BR XIV, 270.

-150]

Dc voto non acceptandi dignitates - Dc professione

j 19

SACRA CONGREGATIO CONCILII
149

De professione in loco non designato e tt issa
(Ex Decr. Ad occurrendum, diei 5 ianuarii 1636)

Ad occurrendum molibus, qui possent in religionibus oriri oc­
casione receptionis novitiorum et professionis per eos emissae in
conventibus non designatis, contra formam decretorum sanctae me­
moriae Clementis Vili de novitiis ad habitum regularem et profes­
sionem non admittendis nisi in conventibus designatis, audita super
hoc sententia sacrae Congregationis Concilii, declaravit ac decrevit,
huiusmodi receptos et professos contra formam dictorum decreto­
rum, allegantes propterea nullitatem receptionis et professionis, non
posse super huiusmodi nullitate post lapsum quinquennii quoquomodo audiri. ''
BR XIV, 512.

150

De admissione ad professionem
(Resolutio Bononien., dici 9 aprilis 1644)

Orta dubietate super verbis S. Concilii Tridentini, c. 16, Sess. 25,
de reg.:r finito tempore novitiatus Superiores, novitios, quos habiles
invenerint, ad professionem admittant, aut e monasterio eos eiiciant.
Quaeritur: An huiusmodi verba importent necessitatem admittendi
vel eiiciendi finito novitiatu, ita ut non sit in libera voluntate Supe­
riorum denegare absque causa legitima votum novitio habili, ut ad
professionem admittatur.
Sacra, etc. respondit, non posse absque legitima causa denegari
votum novitio habili, ut ad professionem admittatur, et multo minus
eum eiici.
Fontes V, 2649.

° N. 120.
b Cfr. n. 159 necnon Benedicti XIV Const, ap. Si datam, dici 4 martii
1748, in BRc II, 331-339; Fontes II, 385.
c N. 99-

Innocentius X (1644-1655)

120

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
151

De consensu alterius coniugis ad professionem requisito
(Resolutio Panormitana, dici 25 novembris 1644)

Al memoriale di Suor Teresia Arcello professa vivente il marito,
creduto già morto, supplica per la ratificatione della professione. Hoc
supplici libello S. D. N. oblato et a S. sua ad Sacram Congregationem
Regularibus praefectam remisso, eminentissimi eiusdem Congre­
gationis Patres censuerunt committendum ordinario Panormitano,
ut veris existentibus narratis, ac praestito per virum oratricis in actis
Curiae Archiepiscopalis consensu ad illius Professionem, et jura­
mento de perpetuo caelibatu per eum servando, petitam licentiam, ac
facultatem eidem oratrici suo arbitrio et prudentia concedat.
Fontes IV, 1769.

SACRA CONGREGATIO CONCILII
*
152

De novitiatus interruptione
(Resolutio Mciphicten., dici 2 maii 1648)

Sacra, etc. respondit annum probationis D. Fabritii novitii in
monasterio Congregationis Coelestinorum fuisse interruptum, nec
ideo posse professionem expressam valide emittere absque novo
probationis anno.
Fontes V, 2682.

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
153

De dimissione ob infirmitatem
(Rescriptum dici 10 martii 1650, ad O. F. M. Cap.)

Non poteva la P. V. sotto pretesto ¿’infirmila corporale, che pa­
tisce fra Feliciano Du Tanne della Provincia di Lione, licenziarlo

-154I

Alexander VII (1655-1667)

dalla Religione Capuccina, ovvero dar facoltà al Difinitorio di
mandarlo fuori per detta causa, essendo ciò prohibito da Sacri Ca­
noni e Costitutioni Apostoliche, sotto gravi pene. Onde questi
m. e. S. hanno risoluto, che non ostante tale licenza, V. P. lo faccia
ritornare subito a Claustri, et all’obedienza della sua religione e
che io l’ammonisca seriamente a guardarsi per l’avvenire di conce­
dere simili indulti senza speciale commissione di questa Santa Sede. c
Fontes IV, 1790.

SACRA CONGREGATIO SUPER STATO REGULARIUM
154

De novitiis et professis
(Ex Decreto Ad propagandam, diei i ianuarii 1658, ad Congregationem Vallisumbrosac Monachorum S. Ioannis Gualberti O. S. B.)

Primum iudicatur, ut in singulis dictae Congregationis Vallisumbrosae Monasteriis publicetur futurum examen eorum, qui ad ha­
bitum probationis recipi postulaverint, omnesque ab Abbate Generali,
duobus Visitatoribus, nec non Abbatibus Ripolis, Sanctae Trinita­
tis, et Sancti Pancratii diligenter examinentur, an sponte, firmoque
proposito, et bono zelo melioris frugis, et perfectioris vitae se Deo
dicare velint, an potius levitate, vel necessitate, aut inordinato alio
fine ducti postulent admitti; nec cuipiam facilis tribuatur ingressus,
sed probentur Spiritus, si ex Deo sunt, et ad unguem serventur ea.
quae S. Pater Benedictus praescribit in Regula cap. 58 de disciplina
suscipiendorum fratrum, seduloque inquirant, an sint mente, et cor­
pore sani, ex legitimo Matrimonio, ex honestis parentibus nati,
conditione liberi, et in aetate legitima constituti, ut saltem decimum
quintum annum expleverint, grammaticalibus rudimentis instructi,
non excommunicati, non alterius Congregationis professi, nulla vul­
gari infamia maculati, de nullo errore suspecti, non criminosi, non
aere alieno gravati, vel reddendae alicuius administrationis rationi
obnoxii, et summatim recipiendi omnes eas conditiones habeant,
quae in Sacris Canonibus, Summorum Pontificum Constitutionibus,
a N. 203 sub V.

Alexander VII (1655-1667)

122

[¡54]

ct Decretis, praesertim Sac. m. Clementis PP. Vili “ et in Regula
praescribuntur. Recipiendorum autem qualitates per fidedignorum
hominum testimonium probentur, antequam ad habitum admittan­
tur, et idonei reperti, infra numerum, ut supra concessum, ab iisdem,
Abbate generali, duobus Visitatoribus, et tribus praenominatis
Abbatibus praeeligantur, ac per vota secreta approbentur, sicque
approbati una cum litteris testimonialibus approbationis, manu pro­
pria eorumdem examinatorum subscriptis, ac iuramento firmatis,
obsignatisque, transmittantur ad Abbatem Monasterii, seu Novitia­
tus, qui tum demum, et non prius eosdem praeelectos, et approbatos
ad habitum probationis excipiat; ct finito tempore Novitiatus con­
greget de more Capitulum Patrum, eosque de cuiusque Novitii
qualitatibus edoceat. Et Abbas quidem Monasterii SS. Trinitatis
Ñovitios in suo Monasterio susceptos cum litteris testimonialibus
sui Capituli, quod annum probationis peregerint, et laudabiliter se
gesserint, transmittat ad praenominatum Abbatem Monasterii San­
ctae Mariae Vallisumbrosae, qui tam sic transmissos, quam alios in
suo Monasterio receptos, quos cum suo Capitulo habiles invenerit,
iuxta Constitutiones eiusdem Congregationis, ad professionem ad­
mittat, sub exacta tamen vita Communi ad praescriptum Regulae,
non obstante quavis laxiore consuetudine, seu potius corruptela in
contrarium introducta, servataque forma Sacrorum Canonum, Con­
cilii Tridentini, et Constitutionum Apostolicarum, ac praecipue De­
cretorum eiusdem Clementis VIII. Quod si aliquem ex dictis Novitiis
ante professionem a Religione discedere, aut expelli contigerit, alius
in eum locum subrogari possit, dummodo tamen in omnibus serve­
tur forma superius praescripta; sed et illud cavendum omnino erit,
ne a volentibus ingredi Religionem pro ipsorum ingressu, nec post
susceptum habitum probationis, pro admissione ad professionem,
vel aho quocumque praetextu, excepto victu, et vestitu Novitii illius
temporis, quo in probatione est, ab ipso, vel eius parentibus, aut
propinquis, vel Curatoribus aliquid accipiatur, sub poenis per Sacros
Canones, et Tridentinum Concilium statutis. Caeterum ut praedicti
Novitii postquam in professorum numerum, ut praefertur, recepti
fuerint, melius in bono spiritu, regularisque disciplinae observantia
stabiliantur, et confirmentur, statim post professionem emissam
collocentur in professorio, ut supra designato, ab ea quae Novitiorum
est, atque antiquorum professorum habitatione distincto, et segregato.
• Nn. 13X, 132.

[1541

De novitiis ct professis

123

Ita tamen ut si praedicta Religio ex suarum Constitutionum, seu
Institutionum vigore, maiori temporis cursu novos professos intra
Novitiatum detinere consuescat, illis in hac parte minime derogatum
esse intelligatur. Et nihilominus permittitur Superioribus, ut idipsum
facere possint, si rationi, et Religioni magis expedire iudicaverint.
In quo quidem professorio degant sub Regulis, et modo vivendi
adhuc strictiori, quam servent antiquiores professi, ita ut nec in
negotiis Conventus se intromittere, nec communibus tractatibus in­
teresse, neque alterius exterioris obedientiae officium exercere de­
beant, ibique permaneant quousque ad aetatem Sacris ordinibus
suscipiendis sufficientem pervenerint, vel saltem per triennium post
professionem, quo etiam tempore poterunt, quinimmo et debebunt
litterarum studiis operam navare, sub directione, et regimine Supe­
rioris, qui eas qualitates habeat, quibus Novitiorum Magistrum
praeditum esse oportet, quaemadmodum ipsius Clementis Decreto
provide sancitum est.4 Porro in praedictis duobus Monasteriis pro
Novitiatu assignatis, nec Superior nec Novitiorum Magister, nec
familia Religiosorum constituatur, vel amoveatur, nisi ab ipsomet
Generali, una cum Visitatoribus, neque in eis collocentur nisi Re’igiosi graves, devoti, exemplares, et regularis observantiae, ac puri­
tatis Regulae studiosi. Praecipue vero caveatur ne ibi ponatur aliquis,
qui non consentiat servare vitam communem, quae in praedictis
Monasteriis ad Regulae praescriptum exacte observetur, indeque
amoveantur, qui tam sanctae ordinationi contradicere, aut quoquomodo se opponere ausi fuerint. Ad extremum postquam Novitii in
professorum numerum ut supra adseripti fuerint, Superiores Regu­
lares, ad quos pertinet, illico Sacram Congregationem edoceant
suprascripta omnia, ct singula fuisse ad unguem adimpleta, et exe­
cution! mandata. Alioquin poenas in numeratis Decretis Clemen­
tis VIII fel. recor. statutas se subituros, ac novas licentias susci­
piendi Novitios nequaquam fore impetraturos certo sciant, non
obstantibus quoad praemissa omnia, et singula Constitutionibus,
et Ordinationibus Apostolicis, nec non praedicti Ordinis, Statutis,
Consuetudinibus, et Privilegiis, caeterisque contrariis quibuscum­
que. b
Holste IV, 387-388.

a N. 132 ad 20.
h Eiusdem tenoris est Decr. S. C. super Statu Rcg. Ad propagandam, diei it
maii 1655, ad Ord. FF. Pracd., in Bull. Praed. VI, 178; diei 10 iulii 1655. ad
Ord. S. loannis de Deo, in Boll. S. Giov. 236-237.

Alexander VII (1655-1667)

124

ALEXANDER VII (1655-1667)
155

De neophytis Deo sub religionis iugo servire volentibus
(Ex Const, ap. Sacrosancti, diei 18 ianuarii 1658)

6. Neophytos Deo sub Religionis iugo servire volentes sine ratio­
nabili causa regulares non respuant, sed pari charitate omnes, qui
spiritu Dei aguntur, et ad perfectionem anhelant, amplectantur.
BR XVI, 327; Fontes I, 235.

SACRA CONGREGATIO CONCILII

156

De novitiatus interruptione
(Resolutio Romana, dici 21 iulii 1663)

Ad serenitatem et quietem religiosae conscientiae novitiorum, ac
subinde professorum comparandam, quorum animi non raro dubi­
tationibus et scrupulis circa integritatem et continuationem anni pro­
bationis torquentur, supplex ex Sacra Congregatione quaerit Pater
Procurator Generalis Ordinis Praedicatorum:
2. An per exitum extra Conventum, dimisso habitu, et cum
animo relinquendi Religionem ita interrumpatur novitiatus, ut etiamsi
post aliquot horas tantum novitius redeat ad Conventum, teneatur
denuo probationis annum inchoare.
4. An novitiatus possit cum Superioris Regularis licentia, et iusta
causa, fieri partim in uno Conventu ad novitiatum designato, et partim in alio itidem designato.
Ad 2. Congregatio Concilii censuit, teneri.
Ad 4. respondit, affirmative.
Forties V, 2788.

Clemens X (1670-1676)

-Ï57Î

125

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM

157
De iuvenibus ad habitandum in conventibus non recipiendis
(Decrcium Etsi decretis, diei i6 maii 1675)

Etsi decretis Sacrae Congregationis super statu Regularium de
mandato Summorum Pontificum Innocenti! X, et Alexandri VII
iampridem editis pro novitiis recipiendis statutum sit, ut omnes, qui
ad habitum probationis se recipi postulaverint, diligenter examinen­
tur, ac per vota secreta approbentur quotquot idonei reperti fuerint
aetate aliisque requisitis ad praescriptum apostolicarum constitu­
tionum ac statutorum Ordinis, nec quisquam censeatur habilis ad
huiusmodi habitum suscipiendum, ut clericus, nisi annum aetatis
suae decimumquintum, neque ut conversus, nisi annum vigesimum
expleverit: nihilominus in pluribus religionibus Italiae et insularum
adiacentium aliquibus ab hinc annis introductum est, ut recipiantur
adolescentes laici non quidem pro conversis, ut annum probationis
incipiant, et finito tempore novitiatus, admittantur ad professionem,
sed pro tertiariis, vel Oblatis, seu Donatis, eisque tradatur habitus,
ut vocant, sine caputio illis dare consueto, ut sic inserviant alicui
religioso particulatim, aut pluribus, vel omnibus communiter: et
multoties pueri et adolescentuli recipiantur in monasteriis, non ut
novitii, sed ut hospites seu postulantes se recipi pro clericis ad ha­
bitum probationis, et parva veste induti plures menses, quinimo et
annos sic detineantur intra claustra, donec compleverint annum
aetatis decimumquintum, clericis, ut supra praescriptum ad annum
novitiatus inchoandum, idque eo praetextu, ut interea fiat experi­
mentum de ipsorum indole, et aptitudine ad religionem : et aliquando
etiam in eadem veste iidem pueri et adolescentuli admittantur in
novitiatibus, et cum novitiis degant ad hoc, ut eorum voces pueriles
in choro cum vocibus professorum misceantur, dum divina peragun­
tur officia. Quoniam vero secundum canonicas sanctiones, et iuris
regulas, cum quid una via prohibetur alicui, ad id alia non debeat
admitti,” et memorati abusus irrepserint in fraudem legis, et elusio11 N. 154.
* Rcg. 84, R. J. in VIo.

I2Ó

Clemens X (1670-1676)

E r57~

nem decretorum, ut supra editorum, in religionum dispendium, ac
non sine multorum admiratione, et scandalo: Idcirco eadem Sacra
Congregatio, ut in dies crescat in Ecclesia Dei sacrarum religionum
splendor et veneratio, ex speciali mandato Sanctissimi D. N. Cle­
mentis divina providentia Papae decimi hoc praesenti decreto in
virtute sanctae obedientiae praecipit omnibus et singulis superioribus
generalibus, provincialibus, et localibus quocumque nomine ac titulo
appellatis quorumcumque ordinum et congregationum tam mendi­
cantium quam non mendicantium, ut de coetero neminem pro ter­
tiariis, vel oblatis, seu donatis, aut commissis, vel servientibus, nec
pro hospitibus, seu postulantibus, vel cantoribus, aut alio quocumque
nomine nuncupatis, sub quovis praetextu, vel causa, aut quaesito
colore recipiant, seu admittant ad habitandum intra claustra, nisi
vigesimum aetatis suae annum expleverit; omnesque sic receptos, seu
admissos (iis tantum exceptis qui completa aetate annorum quindecim
pro clericis, seu choristis in habitu novitiorum annum probationis
agunt) a monasteriis, seu domibus regularibus omnino amoveant et
eiiciant infra terminum duorum mensium inchoandum a die intima­
tionis praesentis decreti faciendae procuratoribus eorundem ordinum
et congregationum in Romana Curia existentibus. Quod si praedicti
superiores praesenti decreto per omnia non paruerint, aut in aliqua
eius parte contravenerint, poenam privationis dignitatum et officio­
rum, quae tunc temporis obtinebunt, ac perpetuae inhabilitatis ad
illa vel alia in posterum obtinenda, vocisque activae et passivae ipso
facto absque alia declaratione incurrant. Non obstantibus quoad
omnia suprascripta privilegiis, induitis, et consuetudinibus, coeterisquc contrariis quibuscumque.
/Ind lur Pont. VIII, 2215-2216; Bull. Cap. VI, 458-459; Bull. Praed. VII,
338-339; Bizzarri, 274-275-

158
De exercitiis spiritualibus peragendis a promovendis ad Ordines
(Litt. circ. La santità, diei 9 octobris 1682)

La Santità di Nostro Signore, che con paterna sollecitudine ri­
flette del continuo a tutti quei mezzi, che possono contribuire alla
maggior sicurezza della salute delle anime, conoscendo col suo santo
zelo quanto sia necessario un precedente divoto raccoglimento di
spirito per degnamente prepararsi, tanto in ordine alti promovendi
al ricevimento degli ordini, quanto rispetto alle Spose di Cristo al

Innocentius XT (1676-1689)

-1591

127

vestir l’Abito, e professare lo stato religioso; vuole, e comanda, che
tutti li promovendi sì agli ordini Minori, come Sacri, debbano per
dicci giorni continui avanti l’Ordinazione ritirarsi a fare gli Esercizi
spirituali nella stessa conformità prescritta alli promovendi in Roma
nella Costituzione 126 della fel. mem. Alessandro VII che comincia
Apostolica sollicitudo;a e che parimenti tutte quelle, che vorranno
farsi Monache in qualsivoglia Monastero, anche soggetto ai Regolari,
siano tenute fare i detti esercizi spirituali per dieci giorni avanti, che
ricevano l’Abito, e siano ammesse al Noviziato. E che li medesimi
esercizi si debbano ripetere per lo spazio di dieci giorni avanti, che
siano ammesse alla professione, alla quale la Santità Sua comanda,
che non debbano essere ricevute, se prima non averanno adempito
questa santa preparazione. Desidera inoltre Sua Beatitudine, che si
procuri con tutte le diligenze possibili, ma con modi soavi e discreti,
che ancora tutte le Monache professe una volta l’anno almeno per
qualche tempo, che si stimerà opportuno, facciano li medesimi eser­
cizi per la rinnovazione dello Spirito tanto necessaria a chi con essersi
rinchiusa nei Sagri Chiostri deve professare lo stato di perfezione
Bizzarri, 374-375-

159
De novitiatu extra locum ei designatum peracto
(Resolutio Ordinis Carmelitarum, diei 19 septembris 1686)

Provincialis Carmelitarum Provinciae Venetae humiliter exponit,
quod a quatuor circiter annis a quodam Superiore non pauci Adole­
scentes ex Statu Veneto oriundi, et (ut creditur) aliqui supra nume­
rum a Sacra Congregatione concessum, fuerint vestiti habitu Ordinis,
probati per annum, et professi in Conventu Deboretensi, imo. et
aliqui etiam nunc ibidem sunt in annua probatione, qui quidem
Conventus est membrum istius Provinciae Venetae, sed situs extra
fines Italiae, et non est designatus pro Novitiatu dictae Provinciae;
ideoque de validitate istarum professionum dubitatur, et humillime
supplicat Orator, ut dignetur EE. VV. declarare:
i. An Receptiones, Novitiatus et Professiones illorum sint va­
lidae?
a Diei 7 augusti 1662, in BR XVII, 52-53.

128

Innocentius XI (1676-1689)

ÍI59"

2. An (si sini nullae) Provincialis possit sua authoritate illos ex
Religione dimittere, vel iuxta Decretum S. Congregationis datum
5 ianuarii 1636,1 relatum tom. 5 Bullarii post Constitutionem 146
fel. mem. Urbani VIII de anno 1631,2 teneatur iura, quae pro dimis­
sione nulliter professorum favere videantur deducere coram hac
S. Congregatione?
3. An dicti professi extra locum designatum (si alias canonice
recepti sint) teneantur denuo professionem emittere, absque novo
probationis anno conformiter dictae Constitutioni 146 Urbani VIII?
4. An ista Constitutio extendatur ad eos, qui post illius publica­
tionem professi sunt extra Conventum designatum?
5. Et ad eos qui professionem emiserunt post Bullam 46 fel. me.
Innocenti X datam 17 decembris 1649,3 qua prohibetur, ne Supe­
riores quempiam ad habitum vel professionem admittant sine licentia
S. Congregationis, “ alioquin receptiones tam ad habitum, quam ad
professionem sint ipso iure nullae, nullamque inducant obligatio­
nem etc. ita ut illi qui absque licentia S. Congregationis seu praeter
numerum ab illa concessum professi fuerunt, teneantur etiam suam
professionem rursus emittere?
6. Casu quo praefata Constitutio Urbani VIII vim modo non
habeat, an isti nulliter professi (si nondum per annum a sua profes­
sione in Ordine permanserunt) possint absque novo consensu Reli­
gionis suam professionem ratificare, vel si unum annum compleverint,
censendi sint tacite professi?
7. An Novitii modo existentes in dicto Conventu sint mittendi
ad alium pro Novitiatu destinatum, et annus probationis compu­
tandus sit a die susceptionis habitus, vel a die accessus ad legitimum
novitiatum. Quas Deus etc.
Sacra Congregatio super Statu Regularium habita die 19 septem­
bris 1686 ad singula Dubia superius proposita respondit ut infra
videlicet :
Ad primum non esse validas, sed nullas.
Ad 2. negative quoad primam partem, affirmative vero quoad
secundam.
Ad 3. quatenus velint remanere in Religione teneri peragere no*
‘
‘
-

N. 149.
N. 144.
Const. Inter cetera, in BR XV, 646-649.
Nn. 128, 131, 140

-i6i]

Innocentius XII (1691-1700)

129

vum annum probationis, et novam professionem emittere in loee
destinato pro Novitiatu.
Ad 4. Negative.
Ad 5. negative quoad primam partem: et Receptiones, et Pro­
fessiones emissas contra dictam Bullam Innocentii esse nullas et
invalidas.
Ad 6. negative.
Ad 7. affirmative quoad primam partem, et annum probationis
esse computandum a die accessus ad legitimum locum Novitiatus.
Bizzarri, 279-281; Fontes IV, 1815.

INNOCENTIUS XI (1676-1689)
160

De voto obedientiae
(Ex Const, ap. Caelestis pastor, diei 20 novembris 1687, damnatio quarumdam
propositionum Michaelis de Molinos)

65. Praepositis obediendum est in exteriore, et latitudo voti obe­
dientiae religiosorum tantummodo ad exteriores pertingit. In inte­
riore vero aliter res se habet, quo solus Deus et director intrant. ‘
BR XIX, 780.

SACRA CONGREGATIO CONCILII
161

Quaedam Clementis VIII decreta legenda edicuntur
(Ex Decreto Instantibus, diei 24 iulii 1694)

5. At quia nimia sine delectu facilitas recipiendi quoscumque
Religionis ingressum petentes, et a Religione forsan alienos, duram
satis tractu temporis necessitatem parit eosdem e Claustris eiiciendi,
° Propositio damnata. Vide pulcherrimas Regulas monasticas Synodi Serbo­
rum (non unitorum), anno 1776 celebratae, pars I, cap. IV, in Mansi XXXIX.
583: «Voluntati superioris tanquam ipsius Domini nutui plene se subiiciat. Ne­
que imperata ideo exsequatur alacriter, quia forte grata sunt et ad mentem suam,
aut quia suaviter ac leniter fuere imposita, neque demum infligendae correptionis
metu, aut ut superiori placeat, et ab eo aestimetur. Talis enim actus, vera ac
formali oboediendi ratione carens, virtus dici nequaquam potest ».
9 — S. C. de Religiosis - Enchiridion Rtligiotorum.

Innocentius XII (1691-1700)

ne huiusmodi semina, quae a principio ad fructum faciendum cadunt
in terram bonam, paulatim contaminata inordinatis moribus usque
ad incorrigibilitatem succrescant in paleas, eadem Sacra Congregatio
annuente Sanctissimo Domino Nostro sub interminatione divini
indicii, nec non privationis vocis activae et passivae, ac dignitatum
et officiorum obtentorum, cum inhabilítate ad eadem in posterum
obtinenda, quibuscumque praedictorum Ordinum Superioribus di­
stricte praecipit et mandat, omnia et singula decreta san. mem. Cle­
mentis VITI registrata post decretum san. mem. Urbani Vili de
apostatis et eiectis, incipien. Regularis, 1 Sanctissimus, ~ et Nullus,3
una cum aliis subsequentibus decretis, provisionibus, ordinationibus
et respective II oderationibus bis in anno legi, eadem ad unguem
servari, poenas in eisdem contentas innovari, et Capitibus Ordinum
intimari, ne huiusmodi decretorum transgressores, qui in lege glo­
riantur, per praevaricationem legis Deum inhonorent, et ne militiae
Christi adscripti tam de facili fiant desertores et profugi.
Pontes V, 2942.

SACRA CONGREGATIO SUPER DISCIPLINA REGULARIUM

162
De vita regulari conservanda
(Ex Decreto Sanctissimus, diei 18 iulii 1695)

Sanctissimus in Christo Pater, et Dominus Noster D. Innocen­
tius Divina Providentia Papa XII pro paterna charitate, qua Religio­
sos Ordines multis, magnisque in Ecclesiam Dei meritis refulgentes,
et peculiaris erga Sedem Apostolicam devotionis nomine commen­
datos complectitur, volens eorum conservationi, et propagationi con­
sulere, simulque ex iniuncto sibi coelitus Pastoralis officii debito
providere, ut regularis in iis Disciplina ad Religiosorum salutem, et
totius Christiani Populi aedificationem, utilitatemque, sarta tecta
custodiatur, ac vigeat, et sic ubi collapsa est, adiuvante Domino
reparetur, constituit, et declaravit, se licentiam recipiendi Novitios
in singulis approbatis Ordinibus benigne concessurum, ut volentibus
’ N. 123.
‘ N. 13t.
N 120,

-i62J

De decretis legendis - De vita regulari

131

e periculis saeculi fluctibus ad Religionis portum confugere facilis,
tutusque aditus aperiatur; dummodo tamen ea, quae pro Regulari
vita recte instituenda ... pro Novitiorum receptione, et Professorum
educatione salubriter constituta sunt, ... exacte, et inviolate serventur.
Quocirca Sacra Congregatio ab eodem Sanctissimo Domino
Nostro super Disciplina Regulari specialiter deputata, quae plura
hactenus pro recta nonnullorum Monasteriorum gubernatione De­
creta edidit, aliaque in dies editura est, ut omnibus praefata eiusdem
Sanctissimi Domini Nostri mens pateat, ac plenius et celerius in­
notescat, de mandato Sanctitatis Suae praesentis Decreti tenore
denuntiat omnium singulorum Ordinum Regularium (iis dumtaxat
exceptis, qui in praefatis Clementis VIII Decretis excepti reperiuntur) Superioribus tam Generalibus, quam Provincialibus, quocum­
que nomine nuncupentur, caeterisque, ad quos spectat, ut in una­
quaque Provincia per Italiam, et Insulas adiacentes quamprimum
deputent aliquos Conventus, quos magis aptos censuerint, vel unum
saltem, ibique auctoritate Apostolica statuant omnimodam obser­
vantiam Regulae, Constitutionum uniuscuiusque Ordinis, et Decre­
torum Apostolicorum, praecipue vero exactae vitae communis ad
formam eorumdem Decretorum ab omnibus Religiosis, qui in Con­
ventibus, ubi recipiendi Novitii, et Professi educandi sunt, mora­
buntur, omnino servandae...
Quae quidem omnia, quo facilius, et durabilius ad praxim deduci
valeant, eadem Sacra Congregatio Sanctitatis Suae auctoritate com­
mittit, et in virtute Sanctae Obedientiae praecipit praefatis Superio­
ribus, ad quos pertinet, ut in supradictis Conventibus non collocent,
nisi Religiosos graves, devotos, exemplares, Regularis observantiae,
et puritatis Regulae studiosos, orationi praesertim, ac mortificationi,
sine quibus non potest Religiosa vita consistere, addictos, quique
consentiant exacte servare vitam communem, atque inde amoveant
eos omnes, qui tam Sanctae Ordinationi contradicere, seu verbis, aut
factis quoquomodo sese opponere audeant.
Ut autem tam laudabilis vitae institutum, et Regulari Professioni
maxime proprium Religiosi alacrius abripiant, omnisque excusatio
infirmioribus praecludatur, eadem Sacra Congregatio similiter prae­
cipit Superioribus antedictis, ut memoratis Conventibus (implorata
etiam, ubi opus fuerit, Apostolica auctoritate) praefici omnino curent
Viros non solum disciplinae zelo, sed etiam charitate, et morum
suavitate praeditos, compatientes, fraternitatis amatores, misericor­
des, quorum regimini libenter alii se submittant...

132

Innocentius XII (1691-1700)

[162-

Ad extremum eadem Sacra Congregatio Regulares omnes, cuius­
cumque Ordinis, et Instituti sint, Sanctitatis Suae verbis, serio ad­
monet, et in Domino obtestatur, ut omni mora postposita, sicuri
filios Obedientiae decet, ad Regulae, quam amplexi sunt, praescrip­
tum vitam instituant, et componant, Decretisque Apostolicis pro
aeterna illorum salute editis sincere, ac fideliter pareant, nec ab
eorum observantia inanibus interpretationibus, et fallaciis, aut re­
laxationum praetextibus, ad excusandas excusationes in peccatis,
abduci se sinant; sed Professionis suae memores, qua se totos Dei
obsequio manciparunt, susceptum Christianae perfectionis iter, ar­
duum quidem, sed Divinae charitatis dulcedine aspersum, abiectis
terrenarum rerum curis, alacriter prosequantur: Nimis enim turpe
esset, eos ad saecularia desideria, quibus semel, aspirante Domino,
renunciarunt, animum revocare, et obligatam Deo, qui non irridetur,
primam fidem irritam facere. Meminerint, se ad peculiarem Salva­
toris Nostri sequelam vocatos, qui, cum dives esset, propter nos
egenus factus est, veterumque illorum Fidelium gloriosos imitatores,
ac veluti haeredes esse, quorum erat cor unum, et anima una, nec
quisquam eorum, quae possidebat, aliquid suum esse dicebat, sed
erant illis omnia communia, dividebatur autem singulis, prout cuique
opus erat; ideoque in Regularis vitae, ac praecipue Sanctae Pauper­
tatis, quae est parens quaedam generatioque virtutum, proposito
perseverent, omnem solicitudinem suam proficientes in eum, cuius
oculi in pauperes respiciunt, qui non derelinquit sperantes in se, sed
dives in misericordia centuplum, et vitam aeternam, propter nomen
suum relinquentibus omnia, repromisit.
Bull. Cap. VI, 455-457.

163
De noviter professis in Italia in domibus perfectae
observantiae collocandis
(Decretum Cum Sacrae, diei 2 octobris 1698)

Cum Sacrae Congregationi super Disciplina Regulari innotuerit,
quamplures Religiosos vai iorum Ordinum post emissam in Conven­
tibus Regularis observantiae, et exactae vitae communis professio­
nem, ad alia postmodum loca translatos esse, ubi eadem observantia
non vigente, vel infirmiorum Fratrum exemplo, vel etiam rerum
necessariarum defectu, paulatim a suscepto regularis Vitae tenore

-i6jl

De nco-professis in domo observandae collocandis

133

deflectunt ad instar Evangelici seminis, quod natum aruit, quia non
habebat humorem; qua de re complures Religiosi Viri, Regularis
observantiae zelatores etiam apud Sanctissimum Dominum Nostrum
conquesti sunt: eadem Sacra Congregatio, ne recta iuvenum insti­
tutio, quae in Religiosis Ordinibus tanto studio procuratur, inutilis
evadat, et elusoria, si, quod aedificari coeptum est, consummari non
possit, et propheticum illud eveniat : Seminastis multum, et intulistis
parum; utque omni perniciosae relaxationis occassione praeclusa,
eadem Regularis observantia quotidie magis benedicente Domino
stabiliatur, et crescat, inhaerendo Decretis alias sub die 18 iulii 1695
editis, in virtute Sanctae Obedientiae mandat, et praecipit omnium,
et singulorum Ordinum Regularium (iis dumtaxat exceptis, qui in
praefatis Decretis excipiuntur) Superioribus tam Generalibus, quam
Provincialibus, aliisque, ad quos pertinet, ne deinceps ullum ex
Religiosis, qui in Conventibus, seu Monasteriis intra Italiam, In­
sulasque adiacentes pro omnimoda Regulari Observantia, et exactae
vitae communis custodia, ab eadem Sacra Congregatione specialiter
designatis, aut approbatis hactenus professionem emiserunt, et inposterum emittent, ad alios Conventus, seu Monasteria, in quibus
eamdem prorsus observantiam, praesertim quoad exactam vitam com­
munem, rerumque singulis Religiosis necessariarum promptam sub­
ministrationem vigere, ipsius Sacrae Congregationis iudicio, ac spe­
ciali desuper expediendo Decreto non constiterit, sub quovis praetextu
transferre audeant, vel praesumant, eadem Sacra Congregatione in­
consulta :
Superiores, qui contra fecerint, privationem Dignitatum, et Offi­
ciorum, ac perpetuam ad eadem, aliaque inposterum obtinenda inhabilitatem, Subditi vero, qui ad loca, ut praefertur, non approbata
transierint, non obtenta prius Sacrae Congregationis licentia, priva­
tionem vocis activae, et passivae ipso facto, et absque alia declaratione
se noverint incurrisse.
Superiorum itaque eorumdem curae, ac diligentiae erit praefata
loca ad normam saepius dictae regularis Disciplinae composita op­
portune praeparare, ut ad eadem Religiosi nuper ad professionem
admissi, et in futurum admittendi, suo tempore transferri, ibique
provectorum, et puritatis Regulae zelo praestantium Religiosorum
institutione, et exemplo pietatis, ac litterarum studiis iuxta cuiuscuma N. 162.

Clemens XI (1700-1721)

134

f 163-

que Ordinis Constitutiones, et laudabiles consuetudines exerceri va­
leant, simulque in suscepto Regularis observantiae proposito con­
firmari; alias sciant ulteriorem pro suscipiendis Novitiis licentiam,
donec praedicta se adimplevisse docuerint, sibi penitus denegandam,
et nihilominus negligentiam suam eiusdem Sacrae Congregationis
authoritate modis omnibus fore supplendam.
Praesens vero Decretum Sanctissimo Domino Nostro relatum,
Sanctitas Sua in omnibus, et per omnia benigne laudavit, et appro­
bavit, voluitque in solitis Urbis locis affixum, et publicatum, omnes,
et singulos, ad quos pertinet, perinde afificere, ac si cuilibet eorum
fuisset personaliter intimatum.
Non obstantibus Constitutionibus, et Ordinationibus Apostolicis,
necnon singulorum Ordinum Regularium Statutis, Consuetudinibus,
Privilegiis, caeterisque contrariis quibuscumque.
Bull. Cap. VT, 457-458; Bull. Praed. VT, 365-366.

CONCILIUM PROVINCIALE RUTHENORUM (1720)

164

De studiis theologicis instaurandis
(Decreta, tit. XV, initio)

Nequaquam dubitandum est, quin literae adeo sint ecclesiasticis
necessariae, ut, nisi scientia polleant atque doctrina, nequeant suo
muneri satisfacere, ex quo gravissimum in Ecclesiam Dei detrimen­
tum emanat; si enim, ut ait Isaias, speculatores ecclesiarum sunt
caeci, si nesciunt universi, si canes muti sunt, non valentes latrare,
si pastores ignorant intelligentiam, omnes a summo usque ad novis­
simum in viam suam declinent necesse est. 1 Quapropter ad nostrae
Ecclesiae promovendam reformationem cum maxime intersit sacra­
rum literarum peritiam ac studia instaurari, visum est statuere, ut in
singulis monasteriis, ubi plures quam duodecim religiosi aluntur, tum
pro regularibus, tum pro saecularibus, qui accedent, erudiendis, stuIs. LVI. 10-11.

Innocentius XIII (1721-1724)

-166]

dia theologica instituantur. Quae vero minus opulenta sunt et pau­
ciores habent monachos, aliquos iuvenes felicioris ingenii vel ad alia
monasteria mittant studiorum causa, vel penes se aliquid de morali
theologia lingua saltem vernacula continuo doceri curent a lectoribus
aliunde, si fuerit opus, adscitis. Quodsi superiores monasteriorum
negligentes fuerint, per loci Ordinari u «I sin minus, per Metropo­
litanum ad id compellantur.
Coli. Lacen. II, 61.

INNOCENTIUS XIII (1721-1724)
165

Promovendi ad sacros ordines qua scientia pollere debeant
(Ex Const, ap. Apostolici ministerii, diei 23 maii 1723, pro restauranda ecclesiastica
disciplina in regnis Hispaniarum data)

5. Praeterea, cum maxime deceat eos, qui propius ad sacratissima
mysteria accessuri sunt, ultra cetera requisita, congruenti etiam pol­
lere scientia, qua praediti viam salutis indicare aliis christifidelibus
possint, episcopi nonnisi eos ex clero tam saeculari quam regulari
ad sacros ordines admittant, quos ob scientiam aliasque qualitates
eo gradu vere dignos per diligentem inquisitionem compererint,
adeout satis non sit illos qui promoveri ad ordines praedictos optant,
linguam latinam intelligere, catechismo instructos esse, atque apte
respondere quaesitis circa ordinem suscipiendum sibi in examine
propositis; qui vero ad presbyteratus erunt assumendi, idonei prius
per accuratum similiter examen comprobentur ad ministranda sacra­
menta et ad populum docendum ea quae scire omnibus necessarium
est ad salutem; quod quidem ut recte praestari possit, eosdem epi­
scopos in Domino hortamur, ut, quantum fieri potest, eos tantum
ad sacerdotium assumant, qui saltem theologiae moralis competenter
periti sint.
BR XXI, 933.

166

De dimissorialibus litteris
(Ex eadem)

17. Quoties vero regulares ad ordines erunt promovendi, servetur
omnino decretum Congregationis cardinalium Concilii Tridentini in­
terpretum a piae memoriae Clemente Papa VIII praedecessore etiam

Innocentius XIII (1721-1724)

Ij6

[166-

nostro confirmatum dic 15 martii 1596, quo sancitur non ad alium
quam ad episcopum dioecesanum litteras dimissorias pro eorumdem
ordinum susceptione a suis superioribus esse dirigendas, praeterquam
in casu quo dioecesanus a dioecesi abesset, vel ordinationes non esset
habiturus, quo etiam casu in litteris dimissoriis ad alium episcopum
dirigendis expressa fieri debeat mentio vel de praedicta episcopi
dioecesani absentia, vel de illa alia causa, videlicet quod ordinationes
non sit habiturus, ° exceptis tamen, quoad praedicta, regularibus
illis, quibus per speciale privilegium a Sede Apostolica post Con­
cilium Tridentinum fuerit concessum ut a quolibet catholico anti­
stite ordines suscipere possint, ' super quo induito nihil per prae­
sentes innovare intendimus. Noverint autem episcopi se debere per
semetipsos, secluso aegrotationis casu, ordines conferre, et sacrorum
ordinum collationem, statutis a iure temporibus, ac in cathedrali
ecclesia, vocatis et adstantibus canonicis, publice habendam esse,
vel, si in alio dioecesis loco, semper tamen in ecclesia quantum fieri
poterit digniori ac praesente clero eiusdem loci. Ne vero incertitudo,
an ipsi ordinationes sint habituri, nimis grave afferat incommodum
promovendis varia dioecesis loca inhabitantibus, per mensem ante,
singulis vicibus, publico edicto ab iisdem episcopis denuntietur, se
ordinationes esse habituros, adeout quoties denuntiatio huiusmodi
facta non fuerit, inde satis intelligant regulares, episcopum dioece­
sanum ordinationes ea vice minime esse habiturum, sibique idcirco
licitum futurum ordines ab alio episcopo suscipere cum litteris di­
missoriis a suorum superiorum ad eum directis, servata in iis forma
superius expressa.e
BR XXI. 937-938.

BENEDICTUS XIII (1724-1730)

167

De novitiis et professis
Ex Const ap. In supremo, dici 17 septcmbris 1725, ad Ordinem S. Ioannis Dei)

§ 2. Quo autem probatio iuvenum in ipsum Ordinem admitten­
dorum exactius perficiatur quam hactenus fieri consuevit, cum per
4 N. 127.
b N. 102.
Praesens Constitutio invenitur etiam in Benedicti XIII Const, ap. In su
premo, diei 23 septcmbris 1724, in Fontes I, 283.

- ï 671

Benedictus XIII (1724-1730)

137

eiusdem Ordinis constitutiones dumtaxat praecipiatur, quod sub fine
anni probationis congressus a fratribus habeatur, in quo novitii mores,
vitae consuetudo, instructio in rebus Ordinis praefati ac spiritualis
progressus discutiuntur, et vota demum pro illius admissione vel di­
missione conferantur, mandamus ut eiusmodi congressus ac discussio
singulis quatuor mensibus deinceps fiant, idque sub eadem poena
privationis vocis activae et passivae per priores locales illa facere ne­
gligentes similiter incurrenda, et, quatenus post peractum examen
novitius, uti inventus dicti Ordinis minime aptus et utilis in primo,
secundo vel tertio congressu a professione emittenda per pluralitatem
suffragiorum exclusus fuerit, dicti priores eum statina a religione et
novitiatu dimittant ad propria reversurum, nec ullus ex dictis fratri­
bus dimissionem novitii sic exclusi, directe vel indirecte, sub simili
poena, impedire vel morari audeat; ipsis prioribus sub eadem poena
insuper iniungentes, ne quovis praetextu vel colore ullum novitium
ad annum probationis vel professionem admittant, nisi prius exerci­
tia spiritualia rite peregerit, super quibus nullatenus cum eo dispen­
sari valeat.
§ 3. Recenter autem professi, per totum immediate insequentem
annum collocentur in domibus seu conventibus, quibus adsunt pro­
fessoria, vel in futurum erigentur, ut ibi segregati, ac sub disciplina
magistri ad eos regendos et instruendos specialiter deputandi degentes, regulas novitiatus omnino servent, quo in suscepto religionis
II
spiritu magis
confirmentur, quin integro illo anno durante ex quavis
dispensatione aut alio praetextu extra eadem professoria collocari
possint, sed ad summum, ob aliquam eorum necessitatem, si eorum
priori generali vel provinciali convenire videbitur, de uno ad aliud
professorium, donec annum praedictum exegerint, transferri valeant.
§ 4. Quamvis vero in eisdem constitutionibus expresse non ca­
veatur, quod per tres annos continuos a professione emissa compu­
tandos nemini demandentur officia illa quae non conferuntur per ca­
nonicam electionem sed ad libitum priorum conventualium, quia
tamen plurimum interest ut religiosi illi, durante dicto triennio, ho­
spitalitatis iuxta eiusdem Ordinis institutum officiis exercendis in­
cumbant et assuescant, nec immatura adhuc aetate protinus muniis
illis admoveantur quae cum libertate saepius coniuncta sunt: eisdem
prioribus conventuum et aliis superioribus quibuscumque sub enar­
rata poena interdicimus, ne religiosis praedictis eiusmodi officia com­
mittant, et, si aliquando contingat superiores locales aliis religiosis
ultra triennium iam professis, quibus dicta officia conferre possint.

Benedictus XIII (1724-1730)

138

167-

destitutos esse, tunc demum illos requirent a dicto priore generali vel
provinciali, qui eos mittere teneantur.
BR XXII. 257; Boli. S. Giov. di Dio, p. 321-322.

168
De privilegio vasa sacra contrectandi
(Ex Const, ap. Illius cuius, dici 28 septembris 1725, ad Congregationem Doctrinae
Christianae).

Simpliciter clericis, quos sacrariis ecclesiarum, oratoriorum, seu
capellarum dictae Congregationis praefici contigerit, vasa sacra
absque ullo conscientiae scrupulo contrectandi, licentiam et faculta­
tem tribuimus et impertimur.
BR XXII, 274.

CONCILIUM ROMANUM (1725)

169

De temporibus ordinationum
(Decreta, tit. V, cap. II)

Quo vero ad Regulares privilegia a summis Pontificibus habentes,
sive expresse sive per viam communicationis concessa, sacros videli­
cet Ordines extra tempora suscipiendi, cum Privilegia ipsa in suo ro­
bore persistant, nec iis derogatum fuisse constet, decernimus proinde,
Regulares eosdem absque novo indulto Apostolico tuto posse extra
tempora ordinari. ‘
Coli. Lacen. I, 354.

CONCILIUM PROVINCIALE FIRMANUM (1726)

170
De statu monachorum et eremitarum
(Constitutiones, tit XII)

Arduum plane et periculis plenum eremitarum propositum pater­
nae nostrae sollicitudinis merito excitat officium; praesertim cum
eremus, a summis viris olim culta, quorum opera ac studio solitudo
: Cfr. Fontes IV, 1847; Cone. Trid., sess. XXIII, De ref., c. 11-14, in Mansi
XXXIII, 144-145. — Vide etiam n. 10.

-ii7l

Clemens XII (1730-1740)

139

exultabat et florebat quasi lilium, neglecta II odo iaceat ac moerens,
ita ut, si quis nova cum veteribus conferat, fateri debeat, obscuratum
esse aurum, mutatum colorem optimum. Itaque sanctae synodo pri­
mum praecavendum esse videtur, quod olim magnus ille monachorum
pater ac magister Benedictus animadvertit, ne quis scilicet conversio­
nis fervore novitio, sed monasterii probatione diuturna fraterna ex
acie ad singulare certamen adversus diabolum descendat. Et sane,
quantum fieri poterit, antequam quis ad eremum dimittatur, in aliquo
severioris disciplinae monasterio probetur informeturque; deinde illis,
qui litterarum gnari sunt, asceticorum librorum lectio summopere
commendetur; ac praesertim, ut collationes patrum ac vitas et verba
seniorum assidue legant : inde enim, unde huius caelestis vitae genus
initium duxit, capient exempla vivendi et praecepta vitandi callidi
hostis insidias.
Coll. Lacen. I, 601; Mansi XXXVTI, 635.

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM

171

De professionis dilatione
(Resolutio Ordinis Augustin. Excalceatorum, diei 12 ianuarii 1731)

In Sacra Congregatione habita sub die 22 decembris 1730 pro­
posita fuerunt infrascripta dubia ^rdinis Augustin. Excalceatorum
Congregationis Gallicanae.
1. nn quando Novitii Clerici, aut laici bona fide susceperunt ha­
bitum ante tempus; na ut finito anu: et die novitiatus non attigerint
aetatem a Constitutione pro professione praescriptam possit ipsis
absque dispensatione et periculo nullitatis differri professio, donec
praescriptam aetatem attigerint?
2. Utrum absque dispensatione et periculo nullitatis possit ali­
quando differri professis tam Clericis quam laicis, qui finito anno et
dic Novitiatus attigerunt aetatem pr^ professione requisitam si ad
prudens iudicium P. Vicarii Generalis aut PP. Conventualium Ca­
pituli Conventualis adsint Causae graves differendi professionem?
Sacra Congregatio re mature discussa, referrente Emo Card.
Pelluga Ponente censuit rescribendum, prout praesentis Decreti te­
nore benigne rescribit.
Ad utrumque affirmative, et amplius etc.
Bizzarri 325; Fontes IV, 1848.

Clemens XII (1730-1740)

140

1172-

SYNODUS MONTIS LIBANI (1736)

172
De anno probationis
(Constitutiones et canones, pars IV, cap. Il, n. 21)

IV. Nullus ad professionem admittatur, nisi expleto saltem anno
probationis. Et expediret quidem, ut probatio ad duos ac tres annos
protrahatur, nisi aliud suadeat anteacta novitii ipsius vita et mores;
idque non Abbatis solius, sed monachorum etiam in eodem mona­
sterio professorum arbitrio ac suffragio relinquitur.
Coli. Lacen. II, 373.

I73
De labore manuum et de studio
(Ibidem)

XII. Sic labor manuum ab omnibus exerceatur, ut disciplinam
orandi et legendi non pretermittant. Divina igitur officia nocturna et
diurna singulis diebus celebrent; bis singulis mensibus sacerdoti ad
confessiones excipiendas constituto peccata sua confiteantur, et sacra
communione reficiantur. Ad mensam tam meridie, quam vespere
lectio alicuius spiritualis libri adhibeatur. Diebus autem festis ad
monachos laicos habeatur catechismus, et in iis, quae sunt ad salutem
aeternam comparandam et ad regularis disciplinae observantiam ne­
cessaria, instruantur. Curent denique Abbates, ut sit sufficiens nu­
merus sacerdotum et clericorum in unoquoque monasterio; et quos
idoneos cognoverint, doceant legere et scribere Syriace et Arabice,
grammaticam utriusque linguae, dialecticam et theologiam saltem
moralem.
Ibidem, 375-376-

174
De professione religiosa et de transitu ad aliam religionem
(Ibidem)

XIV. In quacumque religione tam virorum quam mulierum pro­
fessio non fiat ante decimum sextum annum expletum, nec qui
minore tempore quam per annum post susceptum habitum in pro­
batione steterit, ad professionem admittatur. Professio autem antea

Benedictus XIV (1740-1758)

facta sit nulla, nullamque inducat obligationem ad alicuius regulae
vel religionis vel ordinis observationem aut ad alios quoscumque
effectus.
XVII. Nemo etiam regularis cuiuscumque facultatis vigore tran­
sferatur ad laxiorem religionem.
Ibidem, 376-377-

BENEDICTUS XIV (1740-1758)
175
De sacerdotibus saecularibus religionem ingredi cupientibus
(Ex Epist. decr. Ex quo dilecms, diei 14 ianuarii 1747, ad Card. Quirinum)

Denique, huic Epistolae iam nimis prolixae finem facturi, unum
adhuc addimus; ex centum nimirum Archidiaconis non facile duos
inventum iri, qui Archidiaconatum dimittere, et Religionem ingredi
velint. Contra vero, in pari Regularium numero, multos sane inveniri
posse, qui Regularem vitam pro Archidiaconatu adipiscendo relin­
querent. Quare, quum Leges versari oporteat circa ea, quae fre­
quenter accidunt; profecto non tam nova Lege opus erit ad retinendos
Clericos, et Presbyteros Saeculares, ne Religiones ingrediantur; quam
necesse esset aliquid excogitare, quo magis intra Religiosa Claustra
continerentur ii, qui Regularem vitam amplexi, et professi sunt. Vix
enim credibile est, quam multi a Regularibus Ordinibus migrare
variis artibus quotidie moliantur. Neque solum de Apostatis loqui­
mur, quorum numerus in dies augetur; sed, si omnes, qui nullitatem
Professionis suae indicio experiri aggrediuntur, illam apud ludices
probarent; si omnes, qui Dignitates extra Religionem ambiunt, voti
compotes fierent; si demum facilem apud Nos aditum invenirent
eorum instantiae, qui e Claustris exire, et in habitu Presbyteri Saecu­
laris, sub obedientia Episcoporum, et cum obligatione servandi Vota
Religiosa, quatenus conciliari possunt cum statu Clerici Saecularis,
in Saeculo manere vellent; longe utique minor eorum foret numerus,
qui Religionem professi, ad mortem usque in illa perseverarent. ;
BRc II, 162-163; I3tdl. Cap. Vili, 116.
» Vide Epist. S. C. Ep et Reg. Acceptis novis, diei 20 decembris 1859, ad
Episcopum N. N. incerti loci, in Bizzarri, 669-670; Bidi. Cap. X, 376-377;
Enchir. Cler. 358.

Benedictus XIV (1740-1758)

[*7Ó-

176
De litteris dimissoriis
(Ex Const, ap. Impositi nobis, diei 27 februarii 1747)

§ 12. Praeterea volumus, atque decernimus, ut Superiorum Re­
gularium Dimissoriae, quae ideo ad alium Antistitem directe fuerint,
propterea quod Episcopus Dioecesanus extra Dioecesim commore­
tur, vel Ordinationem non sit habiturus, nullius sint roboris, et mo­
menti, nisi illis iuncta fuerit authentica attestatio Vicarii Generalis,
et Cancellarii, aut Secretarii eiusdem Episcopi Dioecesani, ex qua
constet, vel ipsum a Dioecesi abesse, vel Clericorum Ordinationem
habiturum non esse proximo legitimo tempore per ecclesiasticas Le­
ges ad hunc effectum statuto. “
BRc II, 167; Bull. Carm. IV, 356.

I??

De duplici professione religiosa
(Declaratio Nemo est, dici 19 iunii 1750)

Nemo est, qui ignoret, duobus modis religiosam Professionem
fieri, vel ut melius dicamus, duplicem esse religiosam Professionem,
unam expressam, alteram vero tacitam. Expressa fit, quum debitis
servatis solemnitatibus tria vota castitatis, paupertatis et obedientiae
conceptis verbis emittuntur, quae a Constitutionibus Ordinis, in quo
quis se velle vivere confitetur, praescripta sunt. Tacita autem in eo
posita est, cum quis ea exercet et operatur, ex quibus arguitur, ad
vivendum in aliqua Religione se obligare voluisse, etsi solemniter et
expresse eam professus non fuerit.
Tacita Professio a Sacro Trid. Concilio iuxta communiorem sen­
tentiam sublata non est... Sed cum in eodem Concilio decretum
fuerit: nullas ac irritas esse Professiones, quae in quacunque Reli­
gione fiunt ante annum decimum sextum aetatis Profitentis, et ante­
quam integer annus probationis expletus fuerit, hinc recte deducitur,
etiamsi a Concilio tacita Professio sublata non sit, eam tamen locum
non habere, si actus, ex quibus illa inducitur, peracti non fuerint post
annum decimum sextum aetatis Profitentis et postquam annus pro­
bationis completus est.b
Bull. Cap. VIH, 154-155• N. 127, necnon Fontes N. 2216, 2280, 2294, 2325, 2334, 2418 etc.
6 N. 203 sub XI.

-178]

Dc dimissoriis - De professione - De conversis

r43

SACRA CONGREGATIO SUPER DISCIPLINA REGULARIUM

178

De fratribus laicis instruendis
(Litt. circ. Frequenti sono, dici 15 martii 1758, ad omnes Superiores Provinciales
in Italia)

Frequenti sono stati i ricorsi che in diversi tempi si sono fatti a
questa Sacra Congregatione della disciplina Regolare, della grave
ignoranza, che vi era tra Laici, e Conversi di molte Religioni, non
solo degli oblighi che sono particolari del loro proprio stato ma anche
della Dottrina Cristiana, e delle cose più importanti di nostra Santa
Fede; e con quel premuroso zelo, che do vea non à manchato con
replicate Lettere circolari dei 9 novembre 1709, e dei 20 febbraio
1739 inculcare li Superiori Generali degli ordini più pressanti ordi­
nazioni, che in ogni Convento in ciascuna Domenica dell’anno da
un Padre da destinarsi dal Superiore Locale si spiegasse ai Religiosi
Professi nello stato Laicale e precisamente ai questuanti la Dottrina
Cristiana, il Catechismo, ed ancora qualche punto della Regola, pre­
mendo sopra tutto su ciò che riguarda i doveri della vita Religiosa,
che professano.

Frequentes diversis temporibus habiti sunt recursus ad hanc
S. Congregationem super Disciplina Regulari circa gravem ignoran­
tiam, quae in plerisque multarum Religionum Laicis et Conversis
reperiebatur, non solum de obligationibus proprio statui peculiaribus,
verum etiam de Christiana Doctrina rebusque maximi momenti ad
nostram sanctam fidem spectantibus, et sollicito quo debebat zelo
iteratis circularibus epistolis die 9 novembris 1709 et 20 februarii
1739 non omisit Superioribus Generalibus inculcare urgentiores
ordinationes, quatenus in unoquoque Conventu singulis per annum
Dominicis ab aliquo Patre per Superiorem Localem designando Re­
ligiosis in statu Laicali professis, praecipue autem stipem rogantibus
explanaretur Doctrina Christiana, catechismus, nec non punctum
aliquod Regulae, pressius tamen insistendo super muneribus, quae
sui Instituti vitam respiciunt.

144

Benedictus XIV (1740-1758)

Non obstante però tutti questi replicati ordini di essa Sacra Con­
gregatione continuano, ed in iscritto, ed in voce le querele dei zelanti
Religiosi, che la Spiegatione della Dottrina Cristiana ai Conversi
venga trascurata, anche nelle più osservanti Religioni, tanto che
alcuni di essi Religiosi con lagrime hanno attestato ritrovarsi in essi
una si crassa ignoranza, che non sappiano nè anche i principali Mi­
steri di nostra S. Fede.
Per riparare adunque ad un tanto lagrimevole disordine, à cre­
duto questa Sacra Congregatione della disciplina Regolare, anche
con espressa approvazione della Santità di nostro Signore, chè si
eccitasse il lodevole zelo di Vostra Paternità, affinchè con viva, ed
efficace Lettera circolari a tutti i Provinciali d’Italia, ed Isole adiacenti
faccia loro conoscere il debito preciso del loro Officio, d’invigilare
su dei Superiori locali per Tesato adempimento di obligo di rilievo,
qual’è l’instruzione dei loro Conversi nella Dottrina Cristiana, e lo
stretto conto, che dovranno rendere a Dio, dell’altri ignoranza, ordi­
nando ad essi Superiori Provinciali.
I. Che nel ricevere i Conversi alla Religione, la Principale cosa
su cui debbano essere esaminati sia sulla Dottrina Cristiana, secondo
Non obstantibus tot tantisque S. Congregationis iussionibus
querimoniae zelantium Religiosorum adhuc perdurant, qui tum scri­
ptis, tum oretenus affirmarunt: explanationem Doctrinae Christianae
pro Conversis etiam apud observantiores Religiones ita neglectam
esse, ut eorum quidam illacrymantes testati juerint, se adeo crassa
ignorantia detineri ut vel ipsa sacrosanctae fidei nesciant Mysteria.
Ad obeundum ergo huic nimis lacrymabili malo haec S. Con­
gregatio super Disciplina Regulari, approbante etiam expresse
SS. D. N. censuit ad excitandum laudabilem Paternitatis Tuae ze­
lum, ut acri atque efficaci Epistola circulari omnibus Provincialibus
Italiae ac Insularum adiacentium inscripta in eorum mentem revocet
praecisum sui officii debitum invigilandi super Locales Superiores,
ut tantum munus, instructionis videlicet suorum Conversorum circa
Doctrinam Christianam diligentissime expleant, simulque animad­
vertent durissimam de illorum ignorantia rationem quam Deo sunt
reddituri; ac propterea ipsis Superioribus Provincialibus sequentia
praescribant.
i. Quod Conversi ad Ordinem recipiendi prae omnibus exami­
nentur sui cr Doctrina Christiana iuxta specialiter praescriptum a

Dc fratribus laicis instruendis

viene specialmente prescritto dai Decreti della s. mera, di Cle­
mente Vili De Educatione Noviciorum, e non trovandoli a Miti
strati, come convienne, in niun conto li ricevano.
2. Che in tutte le maniere, senza vi sia scusa alcuna, che possa
darne esenzione, facciano in tutti i Conventi, in ciascuna Domenica,
o altro giorno della settimana, che dal Supcriore locale sarà stimato
più opportuno, ai Laici Professi Terziari, od Oblati, da un Padre,
che egli giudicherà capace, spiegare la Dottrina Cristiana, il Cate­
chismo, c qualche punto della Regola, che riguarda i doveri, gli
oblighi precisi della loro vita Regolare, e specialmente appartenenti
al voto di Povertà.
3. Che portandosi essi Provinciali in Visita, come altresi qualche
alno in grado di Visitatore, tra le più importanti cose, che con
maggior premura debbano inquirere, sia l’informarsi, se i Superiori
locali facciano adempire una tale spiegazione della Dottrina Cri­
stiana, e se esattamente si esseguisca, esaminando anche i detti
Laici, con osservare come siano in quella instructi, e nel caso, che
trovino dell’ignoranza nei medesimi, 0 che tale esercizio non sia
esattamente praticato, rigorosamente castighino, ed essi, ed i Supe-

Decretis s. m. Clementis Vili De educatione Novitiorum; quod
si ut decet instructi non inveniantur, nullo modo recipi debeant.
2. Quod omnino reiecto quocumque exemptionis praetextu in
omnibus Conventibus unaquaque Dominica, vel alia hebdomadae
die, quae Superiori Locali magis opportuna videbitur per Patrem,
quem ipse idoneum iudicabit, Laicis Professis, Tertiariis vel Oblatis
explicatio fiat Doctrinae Christianae, nec non articuli alicuius Re­
gulae circa munia, obligationesque praecisas eorum regularis vitae,
praesertim ad votum Paupertatis pertinentia.
3. Quod in S. Visitatione Provincialis, vel quivis alter Visitationis
munere fungens inter graviora, quae singulari debent sollicitudine
inquirere, hoc praecipue sit, utrum Locales Superiores satagant de
praefata Doctrinae Christianae explanatione habenda, atque accurate
exequenda, facta etiam de Laicis eisdem periculo, ut cognoscant
quonam pacto in ea sint instructi, cumque repererint vel in ipsis
ignorantiam, vel huiusmodi exercitium minus exacte perfici, severe
puniant tum ipsos, tum Superiores Locales pro mensura negligentiae,
“ N. 132, § 4io

-SC.dc Religiotii • Enchiridion Religiosorum.

146

Benedictus XIV (1740-1758)

[1/8-

riori locali a misura della loro trascuragine, anche con privarli, e
sospenderli dall’officio come dalla Sacra Congregatione non si man­
cherà, essendo avvisata, che si usi dal qualche Superiore locale della
negligenza di procedere a quei condegni castighi, anche di priva­
zione di voce attiva e passiva, ed altri che crederà convenevoli.
Ed acciochè si mantenga sempre vivo nei Superiori locali
4.
l’adempimento di tale Ordine, è mente della Sacra Congregatione,
che questa sua Lettera dai medesimi si faccia leggere due volte
l’anno in publico Refettorio di ciascun Convento nella stessa ma­
niera, che si pratica di altri simili ordini.
È sicura la stessa Sacra Congregatione, che Vostra Paternità non
tralascerà con suo commendabile zelo adempiere quanto le viene
prescritto, invigilando nella più attenta, ed efficace maniera, che un
dovere di si grande importanza, qual’è l’istruzione nella Cristiana
Dottrina in Persone Religiose, sia nel di lei Ordine eseguito con ogni
esatezza. E nell’attendere il ricontro della essecuzione, che si sarà
sollecitamente data a commandi dell’EE. Loro, auguro alla Paternità
Vostra ogni Felicità.a

etiam per privationem, aut suspensionem ab officio, prout fiet et a
S. Congregatione quando certioretur de alicuius Localis Superioris
incuria; poenas enim condignas etiam privationis vocis activae et
passivae, aliosque opportunas infliget.
4. Ut autem observantia huiusce praescriptionis apud Superiores
Locales semper viva remaneat, S. Congregatio decernit, quod ipsi
sedulam curam gerant, ut bis in anno in publica mensa, et in uno­
quoque Coenobio praesentis Epistolae habeatur lectio eodem modo,
quo de aliis huiuscemodi ordinationibus fleri solet.
Denique S. Congregatio non dubitat, quin Paternitas Tua pro suo
commendabili zelo praesentem praescriptionem sit penitus executura,
sedulam et efficacem navando operam, ut tanti ponderis debitum,
cuiusmodi est Christianae Doctrinae in viris religiosis instructio,
diligentissime in suo Ordine peragatur. Interim responsum exspec­
tans de sollicita executione, quae Eminentissimorum Patrum man­
datis praestita fuit, omnia Paternitati Tuae felicia adprecor.a
Bull. Cap. Vili, 267-269.
“ Decretum renovatum die 30 septembris 1765; cfr. Bull. Cann. IV. 481
482. Vide etiam n. 272.

-¿791

Clemens XIII (1758-1769)

*47

CLEMENS XIII (1758-1769)
179

De studio linguarum orientalium
(Ex Epist. decr. Cum Scriptura, diei 18 augusti 1760, ad Conventum S. Honorat:
Parisiorum O. F. M. Capuccinorum)

§ i. Cum Scriptura omnis divinitus inspirata, teste Apostolo
« utilis sit ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad eru­
diendum in iustitia, ut perfectus sit homo Dei, et ad omne opus
bonum instructus », duo imprimis necessaria sunt, Divini luminis
illustratio, quae Fidelium mentibus in Ecclesia Dei sensum veritatis
aperiat, deinde assidua cura, ac diligentia in sacris paginis evolven­
dis, perscrutandisque, ut quemadmodum scribit D. Gregorius Ma­
gnus Praedesessor Noster 2 « discamus cor Dei in verbis Dei, et ad
caelestia gaudia ardentius suspiremus ». Cum autem pleraque ardua
sint, ac intellectu difficilia in iisdem explicandis, interpretandisque,
plurimum conducere indubium est trium praesertim linguarum pe­
ritiam Haebraicae, nempe, Graecae, et Latinae, unde inquit S. Au­
gustinus 3 « Magnum remedium est linguarum cognitio : Latinae
quidem linguae homines quos instruendos suscipimus, duabus aliis
ad Scripturarum Divinarum cognitionem opus habent, Haebrea sci­
licet, et Graeca, ut ad exemplaria praecedentia recurratur ».
§ 2. Hanc ob causam Romani Pontifices Praedecessores Nostri,
firmissimum Catholicae veritatis praesidium in sacrorum librorum
usu, unde incorrupta fidei, morumque doctrina dimanat, Divinitus
positum recensentes, eo praecipuam suam curam, et providentiam
contulerunt, ut linguarum eiusmodi Studium excoleretur: e quibus
Clemens V in Viennensi Concilio ” sapientissime constituit, ut non
solum apud Romanam Sedem, sed et in insignioribus tunc temporis
Accademiis, scholae erigerentur ad eiusmodi idiomatum notitiam
adipiscendam: Itidem Sacrosancta Tridentina Synodus «ne Cae­
lestis iste sacrorum librorum thesaurus, quem Spiritus Sanctus sum­
ma liberalitate hominibus tradidit per incuriam Saecularis, et Regu* Il Tint. III, 16.
’ Ep. ad Theodorum medicum, Ep. lib. IV, indict. XII, ep. 31, in ML
LXXVII, 706.
1 De Doctrina Christiana, lib. II, cap. XI, in ML., XXXIV, 42.
4 N. 92.
a C. i, V, I, in Clem.

Clemens XIII (1758-1769)

148

[*79-

laris Cleri neglectus iaceret, ad veteris, ac novi Testamenti expositio­
nem potissimum, praebendam Theologicam in Cathedralibus, aliis­
que insignioribus Collegiatis institui mandavit, in Coenobiis vero
Sacrae Scripturae lectiones haberi praecepit. Ad haec Summus
Pontifex Paulus Va pariter Decessor Noster in sua Constitutione,
quae incipit Apostolicae servitutis die 31 iulii 1610 strictius quoque
Praelatis Regularium tam ^Mendicantium, quam non Mendicantium
indixit, ut iis in Coenobiis, ubi studia vigent, Magistri, atque Doctores
eiusmodi linguarum honeste, sustentarentur.
§ 3. Extat etiam Congregationis Cardinalium Fidei Propagandae
praepositorum decretum diei 11 aprilis 1625 b evulgatum, quo exequutio Bullae Pauli V demandatur, ut apud religiosos praesertim
viros Sanctissimae Religionis Nostrae propagatores, Haebraicae,
Graecae, ac Latinae linguae cultus promoveatur: neque desunt
exempla Illustrium Episcoporum, qui suis in Seminariis, Clericos
hac Orientalium linguarum disciplina instruendos enixe curarunt, e
quibus illud commemorare lubet clarissimi in Patavina Sede Ante­
cessoris Nostri Venerabilis Gregorii Barbadici, quem semper uti
Antesignanum, Magistrum, Ducemque Nostrum in ea regenda su­
speximus, cuius nominis inter Caelites referendi causa modo faeliciter agitur: Is enim apostolicarum eiusmodi sanctionum egregie
conscius, et pietatis, et Doctrinae amplificandae cupidissimus non
tam Scholam aperuit ad Haebraici, Graecique idiomatis eruditionem
in Patavino Seminario comparandam, verum etiam utriusque linguae
formas in Typographiam invexit, ut firmiores studia haec inibi
radices agerent, indeque in alias quoque Christiani Orbis plagas
diffunderentur.
§ 4. Quibus ex causis cum Summorum Pontificum Decessorum
Nostrorum in Romana Cathedra, tum vero etiam illius Ven. Antistitis
in Patavina, vestigiis inhaerentes, ipsi quoque muneris Nostri esse
intelligimus, Pontificiam omnem authoritatem, ac gratiam Nostram
iis conferre, qui in sanctionum eiusmodi implementum ad Divini
Nominis gloriam, et Catholicae fidei, atque pietatis incrementum,
in Sacris eloquiis ad verum, germanumque Ecclesiae sensum expla­
nandis, interpretandisque naviter, ac laboriose desudant.
BRc IV, 403-404; Bull. Cap. Vili, 304-305; Enchir. Cler. 247-250.

° N. 135.
* N. 142.

-i8i ]

Clemens XIV (1769-1774) - P»us VI (1775-1799)

149

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
180

De professione extra domum novitiatus
(Rescriptum dici 6 iulii 1772, ad Ordinem Fratrum Minorum Capuccinorum)

Sanctissimus Dominus noster audita relatione infrascripti Se­
cretarii, ex Peculiaribus causis Supremam eius mentem digne mo­
ventibus, benigne annuit, ut Capucinorum Novitii, qui in supra
dictis Provinciis post exactum probationis annum, praemisso iuxta
constitutiones Apostólicas, et proprii Ordinis capitulari consensu
Religiosorum in domo Novitiatus de familia degentium digni inventi
fuerint, qui ad Regularem professionem admittantur, quam tamen
sine propria, aut Superiorum Regularium culpa debent ad aliud
tempus protrahere, possint ab iisdem Superioribus Regularibus, licet
non professi, in aliis Conventibus collocari, in quibus sub cura respectivorum Guardianorum tamquam illorum magistrorum degant
ibique tam in clericalibus quam in laicalibus respective officiis secun­
dum Religionis morem exerceantur, et ministrent, atque in iisdem
Conventibus ubi degent, et morabuntur, tametsi in iis novitiatus non
existât, praemissis tamen exercitiis Spiritualibus, ac nova exploratione
voluntatis per Superiores locales facienda, atque accedente Capitulari
consensu Religiosorum de familia, cum Licentia Provincialis, sub
cuius iurisdictione existunt, solemnem deinde professionem rite et
legitime emittere possint et valeant. Sanctionibus Sac. Concilii Tridentini, decretis generalibus S. M. Clementis VIII, Constitutionibus
Ordinis aliisque in contrarium non obstantibus, quibus Sanctitas Sua
expresse derogatum voluit. °
Bull. Cap. IX, 67.
I8I

Quod nihil exigendum sit ab introeuntibus in religionem
(Resolutio Cartnelitarum, diei n decembris 1789)

Sacra Congregatio, referente Emo D. Card. Carrara Ponente,
audita relatione P. Procuratoris Generalis Ordinis, censuit, si Ssmo
a Extensio huius rescripti ad omnes Ordinis provincias, sub die 31 augusti
1772, in Bull. Cap. IX, 73.

’S0

Pius VI (1775-1799)

D. N. placuerit rescribendum, prout rescripsit. Non licere Superio­
ribus Regularibus, aut Conventui, aut cuicumque Religioso particu­
It
lari, intuitu admissionis
ad habitum, vel Professionis Novitii aliquid
ab eo exigere, sive ratione filiationis sive ratione expensarum, aut
convivii, pastus vel quocumque alio praetextu, non obstante quacum­
que consuetudine etiam immemorabili contraria, excepto victu et
vestitu illius temporis, quo in probatione fuerit, salva tamen libertate
Novitio, vel eius parentibus, aut curatoribus sponte faciendi sacristiae conventus, in quo recepit habitum Religiosum, vel professionem
emittit aliquam oblationem cereorum adhibendorum pro sacris fun­
ctionibus dictis de causis peragendis, nec non parandi Communitati
Religiosae eiusdem Conventus prandium vestitionis et professionis
diebus, exclusa tamen in his quacumque vel tacita, vel expressa con­
ventione, et dummodo oblatio sit moderata; et convivium frugale,
nec ad illud saeculares admittantur, salvis in reliquis constitutionibus
apostolicis, Decretis S. Concilii Tridentini, Turibus confirmatis, et
Privilegiis a S. Sede concessis Ordini Carmelitarum.
Bizzarri, 396; Fontes IV, 1884-

PIUS VI (1775-1799)

182
Quorundam Synodi Pistoriensis (1786-1787) errorum damnatio
(Ex Const, ap. /lactorem fidei, diei 28 augusti 1794)

2° Ne compotes fiant ecclesiasticae hierarchiae. qui se huic ordini
adiunxerint; nec ad sacros ordines promoveantur, praeterquam ad
summum unus vel duo, initiandi tanquam curati vel capellani mo­
nasterii, reliquis in simplici laicorum ordine remanentibus.
6° Votum perpetuae stabilitatis nunquam tolerandum; non illud
norant veteres monachi, qui tamen Ecclesiae consolatio et christia­
nismi ornamentum exstiterunt: vota castitatis, paupertatis et oboe­
dientiae non admittentur instar communis et stabilis regulae. Si quis
ea vota, aut omnia, aut aliqua facere voluerit, consilium et veniam ab
episcopo postulabit, qui tamen numquam permittet, ut perpetua sint,
nec anni fines excedent; tantummodo facultas dabitur ea renovandi
sub iisdem conditionibus.
MAX’S! XXXVIII. 1278 (1098); Denzinger, 1585-1589.

Pius VII (1800-1823)

-184]

SACRA CONGREGATIO SUPER DISCIPLINA REGULARIUM
183

De

II

leditatione, de amore cellae et de iuvenum institutoribus

(Ex Decreto In celeberrimam, diei 6 februarii 1802, ad Ordinem Fratrum Mino­
rum Observantium ac Reformatorum)

II. Ter in die habeatur Oratio mentalis in dictis novitiatuum et
recessuum Conventibus, bis aute II in aliis.
IV. Cum gravitas, modestia, solitudinis amor, et secessio a
saeculo, cui nuncium remiserunt Regulares Viri, Populi reverentiam
erga eosdem concilient, caveant, ne otio, desidioque tabescentes velut
lapides dispersi in capite omnium platearum, saecularium, laicorum,
atque, quod multo gravius est, mulierum consuetudine utantur, cum
ipsis ludant, cacchinnent, iocentur: Cellam quisque suam propriam
domum agnoscat, in qua Dominus loquetur ad cor eius, non fora,
non apothecas, non publica otiosorum hominum domicilia. Quod
si haec de Regulari quolibet attendenda sunt, potiori iure dicenda
veniunt tum de adolescentibus, qui facilius spiritum possunt extin­
gúete, tum de superioribus, qui ceteris specimen esse debent.
VIII. Cum ut lubrica tyronum aetas inexperta adhuc, et rudis
natura Instituti perfectionem serio ediscat, omnino necessarius sit
Novitiorum Magister, qui illos recte instituat, cumque munus hoc
arduum plane sit, et quod hominem peculiaribus animi dotibus prae­
ditum ad illud rite obeundum requirat, Definitorum erit, ac Provin­
cialium eos ad illud praeficere, qui morum integritate conspicui, pru­
dentia, atque doctrina probati, tyrones veluti novellas plantationes
spirituali scientia irrigent, et colant. Id vero, et de iis dicatur qui ad
professos edocendos designantur.
Anal. hir. Pont. I, 975-976.

184
II
De meditatione,
de amore cellae et de iuvenum institutoribus

(Ex Decreto Vitis fructificans, dici 28 maii 1802, ad Ordinem Eremitarum S Au­
gustini)

II. Singulis in Coenobiis in iis praesertim quae tyronum studentiumve stationi sunt adsignata. Oratio mentalis habeatur quotidie
mane et sero: Oratio enim est panis quo confirmatur cor hominis.

Pius VII (1800-1823)

152

[184-

ct in meditatione sacer ignis exardescit, quem Dei Filius venit mit­
tere in terras. Superioribus vero tribuitur facultas ab alterutra dumtaxat dispensandi, quoties iusta gravissimaque causa id postulaverit.
IV. Caveant Religiosi, ne otio, desidiove tabescentes veluti lapi­
des dispersi in capite omnium platearum, saecularium utriusque sexus
consuetudine utantur, et cum ipsis ludant, cacchinnent, iocentur,
illud pro certo habentes, numquam se reverentiam populi sibi con­
ciliaturos, nisi gravitate praefulgeant, modestia, solitudinis amore,
et secessu a saeculo, cui nuncium remiserunt. Cellam idcirco, ac
Monasteria, uti propriam domum, quisque agnoscat, non fora, non
apothecas, non publica otiosorum hominum domicilia, quae omnino
refugiant. Haec autem si a Religioso quolibet praestari debeant, potiori quidem iure exigenda sunt tum ab adolescentibus, qui facilius
spiritum possunt extingúete, tum a superioribus, quorum praecipue
est quidquid ad avitam Disciplinam conservandam, augendamque
conferat, consilio, opera et exemplo curare.
VI. Cum munus recte tyrones instituendi arduum summopere
sit et hominem requirat peculiaribus animi dotibus ornatum, defini­
torum erit, ac provincialium eos ad illud praeficere qui morum inte­
gritate conspicui, prudentia, atque doctrina probati, tyrones, veluti
novellas plantationes, spirituali sapientia irrigent, et colant. Idque
et de iis servetur, qui ad professos erudiendos, regendosque eli­
guntur.
XI. Studiorum Rectores, Magistri, Lectoresque adolescentes sibi
commissos initium sapientiae, quod est timor Domini cum edoceant,
atque eam scientiam, quae desursum est, quaeque iuxta Divi lacobi
monitum 1 primum quidem pudica est, modesta, suadibilis, bonis
consentiens, plena misericordiae, sine simulatione. Quaestiones ideo
scholasticas, in quibus videlicet scholae, ut aiunt diversimode opinan­
tur, quae inutiles sunt, penitus omittant: ceteras autem, quae gravi­
tate et utilitate commendantur, pertractent, ut lites iurgia schismata,
contentiones, verborumque asperitatem, queis vinculum caritatis, et
pacis misere abrumpitur, omni studio effugiant, illamque sciant, et
intelligant debere esse suorum studiorum rationem, ac finem, ut vires
omnes ad propagandam Catholicae et Apostolicae Romanae Ecclesiae
unam veram, sanctamque doctrinam, atque ad haereticorum novato­
rumque tela retundenda etiam atque etiam intendant.
Anal. lur. Pont. I, 977-979‘ HI, 17.

-i86]

Gregorius XVI (1831-1846)

153

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
185
De restituendis Ordinibus Regularibus
(Ex Decr. Ubi primum, diei 22 augusti 1814)

XL Caeterum quae per Sacros Canones, Apostolica Decreta, et
singulorum Ordinum Regulas et Constitutiones, praesertim de Ora­
tione mentali, de servitio Chori, examine conscientiae, frequenti
Confessione Sacramentali, silentio, Capitulo et correptione culparum,
lectione ad mensam habenda, lectione item Sacrae Scripturae, vel
casuum conscientiae, collatione, aut sermone super disciplina regulari
et acquisitione virtutum, deque non suscipiendis muneribus quocum­
que praetextu extra suum Ordinem sine sui Superioris licentia, aliis­
que Spiritualibus exercitiis, prudenter ac pie sancita sunt, ea omnia,
et singula accurate serventur.
Bizzarri, 44-45; Fontes IV, 1893.

186
De clerici saecularis libero in religionem ingressu
(Resolutio Pinerolien., diei 28 iulii 1837)

2. An dictis Oblatis extendi debeat Constit. Bened. XIV incipien.
Ex quo dilectus a circa liberum ingressum Clericorum Saecularium
in regularia Instituta, licet Episcopus opponatur, et Oblati emittant
tantum vota simplicia?
Ad 2. Affirmative, ne impediatur vocatio ad statum perfectio­
rem. b
Bizzarri, p. 432; Fontes IV, 1914.

° N. 175.
b Vide etiam Resolutionem S. C. Ep. et Rcg„ Aurehanen., dici 20 decem­
bris 1859, in Bizzarri, 669; Fontes IV, 1979-

154

Pius IX (1846-1878)

PIUS IX (1846-1878)
187
«I
II
Laudes Religionum et adhortatio ad earumdem
Moderatores

(Ex Litt, encycl. Ubi primum, dici 17 iunii 1847, ad omnes Religionum Mode­
ratores)

§ I. Nemo certe ignorat, vel ignorare potest, Religiosas Familias
vel a prima earum institutione innumeris poene claruisse viris, qui
omnigenae doctrinae, atque eruditionis copia insignes, omnium
virtutum ornatu, et sanctitatis gloria fulgentes, amplissimis quoque
Dignitatibus illustres, atque ardenti in Deum et homines amore
flagrantes, et spectaculum facti mundo, Angelis et hominibus, nihil
II
aliud in deliciis habuere, quam omni
cura, studio, contentione in
divinarum rerum meditatione dies noctesque haerere, mortificatio­
nem lesu in suo corpore circumferre, catholicam fidem ac doctrinam
a solis ortu usque ad occasum propagare, ac pro ea fortiter pugnare,
II
et cuiusque generis acerbitates, tormenta,
supplicia alacriter perpeti,
ac vitam ipsam profundere, rudes barbarosque populos ab errorum
tenebris, morum feritate, vitiorum coeno ad evangelicae veritatis
lucem, omnemque virtutis, et civilis societatis cultum traducere,
litteras, disciplinas, artes excolere, tueri, atque ab interitu vindicare,
teneras iuvenum mentes et cerea corda ad pietatem et honestatem
mature fingere, sanisque doctrinis imbuere, errantes ad salutis tra­
mitem revocare. Neque id satis, namque induti viscera misericordiae
nullum est heroicae caritatis genus, quod cum propriae etiam vitae
discrimine ipsi non exercuerint, ut captivis, carcere inclusis, aegro­
tantibus, morientibus, cunctisque miseris, egenis, calamitosis oppor­
tuna quaeque Christianae beneficentiae, et providentiae subsidia
amanter praebere, eorumque dolorem lenire, lacrimas detergere, ac
necessitatibus omni ope et opera consulere possent.
§ 5. Cum autem ex diligenti tironum admissione, atque optima
illorum institutione totius cuiusque sacrae familiae status decorque
plane pendeat, Vos summopere hortamur, ut eorum qui religiosae
vestrae familiae nomen daturi sunt, indolem, ingenium, mores antea
accurate exploretis, ac sedulo investigetis quo consilio, quo spiritu,
qua ratione ad regularem vitam ineundam ipsi ducantur. Ac post­
quam noveritis illos in religiosa vita amplectenda nihil aliud spectare
nisi Dei gloriam, Ecclesiae utilitatem, ac propriam et aliorum salu­
tem, in id potissimum omni diligentia, cura, industria incumbite.

De educatione - De postulantibus

155

ut tirocinii tempore ex proprii Ordinis legibus pie sancteque ab
optimis Magistris educentur, et ad omnem virtutem, atque ad initum
regularis vitae institutum quam optime informentur. Et quoniam
praecipua atque illustris Regularium Ordinum laus semper fuit
litterarum studia excolere, fovere, ac tot eruditis, doctis laboriosisque
operibus humanarum divinarumque rerum scientiam illustrare, id­
circo Vos summopere excitamus, monemus, ut iuxta Vestri Ordinis
leges maxima cura, solertia rectam studiorum rationem promovere,
et omnia conari velitis, ut Religiosi vestri Alumni in humaniore-,
litteras, ac severiores disciplinas praesertim sacras addiscendas con­
stanter incumbant, quo ipsi optimis sanisque doctrinis apprime ex­
culti, et proprii muneris partes, et sacra ministeria religiose sapienterque obire valeant. °
Acta Pii IX, vol. I, 47-52; Bull. Cap. X, 183-185.

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM

188
De testimonialibus Ordinariorum litteris in receptione
postulantium requirendis
(Decretum Romani Pontifices, diei 25 ianuarii 1848)

Romani Pontifices pro eorum pastorali cura, qua semper Regu­
larium familiarum bono et splendori prospicere non omiserunt, illud
Superioribus pro viribus commendarunt, ut antequam ad religiosum
habitum postulantes reciperent, de illorum vita, moribus, ceterisque
dotibus et qualitatibus sedulo inquirerent, ne indignis ad religiosas
familias, non sine maximo illarum detrimento, ostium adaperirent.
Verum quamlibet Moderatores Ordinum diligentiam adhibeant in
informationibus exquirendis, in gravi tamen ut plurimum versantur
periculo deceptionis, nisi ab locorum Antistitibus testimonium exqui­
rant circa eorum qualitates, qui ad habitum religiosum admitti postu­
lant: Ordinarii enim vi postoralis officii oves suas prae ceteris agno­
scere possunt, et saepe saepius ca manifestare impedimenta, quae
alios latent. Haec animadvertens Ssmus D. N. Pius Pp. IX, audito
voto S. R. E. Cardinalium huius Sacrae Congregationis super statu
Regularium, attentisque postulationibus nonnullorum Episcoporum,
praesenti decreto ubique locorum perpetuis futuris temporibus ser° N. 286.

J56

Pius IX (1846-1878)

lle­

vando, haec, quae sequuntur, Apostolica auctoritate statuit, atque
decernit :
I. In quocumque Ordine, Congregatione, Societate, Instituto,
Monasterio, Domo, sive in iis emittantur vota solemnia, sive si
plicia, et licet agatur de Ordinibus, Congregationibus, Societatibus,
Institutis, Monasteriis, ac Domibus, quae ex peculiari privilegio etiam
in corpore iuris clauso, vel alio quovis titulo in decretis generalibus
non comprehenduntur, nisi de ipsis specialis, individua, et expressa
mentio fiat, nemo ad habitum admittatur absque testimonialibus tum
Ordinarii Originis, tum etiam Ordinarii loci, in quo Postulans post
expletum decimum quintum annum aetatis suae ultra annu II mora­
tus fuerit.
li. Ordinarii in praefatis litteris testimonialibus postquam dili­
genter exquisiverint etiam per secretas informationes de Postulantis
qualitatibus, referre debeant de eius natalibus, aetate, moribus, vita,
fama, conditione, educatione, scientia; an sit inquisitus, aliqua cen­
sura, irregularitate, aut alio canonico impedimento irretitus, aere
alieno gravatus, vel reddendae alicuius administrationis rationi ob­
noxius. Et sciant Ordinarii eorum conscientiam super veritate expo­
sitorum oneratam remanere; nec ipsis umquam liberum esse huius­
modi testimoniales litteras denegare; in eisdem tamen super prae­
missis singulis articulis ea tantum testari debere, quae ipsi ex con­
scientia affirmare posse in Domino indicaverint.
III. Omnibus et singulis Superioribus regularibus, aliisque Reli­
giosis, ad quos spectat, cuiuscumque gradus sint, et instituti licet
exempti, et privilegiati ac de necessitate exprimendi, etiam in virtute
sanctae obedientiae huius decreti observantia districte praecipitur : et
qui contra huius decreti tenorem aliquem ad habitum religiosum
receperit, poenam privationis officiorum, vocisque activae, et perpe­
tuae inhabilitatis ad alia imposterum obtinenda eo ipso incurrat, a
qua nonnisi ab Apostolica Sede poterit dispensari.
IV. Vi cuiuscumque privilegii, facultatis, indulti, dispensationis,
approbationis regularum, et constitutionum etiam in forma specifica,
quam ab Apostolica Sede aliquis Ordo, Institutum, Superior, Reli­
giosus consequeretur, numquam huic decreto derogatum esse cen­
seatur, nisi ei expresse et nominatim derogetur, licet in concessione
derogatoriae generales quamtumvis amplae apponantur. Quod si alicui
instituto expresse, et nominatim dispensatio super eodem decreto ali­
quando concedi contigerit, aliis minime extendi poterit vi cuiuscum­
que privilegii, et communicationis privilegiorum.

-189]

De postulantibus - De novitiis

157

V. Quolibet anno die prima ianuarii in publica mensa hoc decre­
tum legatur sub poena privationis officii, ac vocis activae et passivae,
a Superioribus ipso facto incurrenda.
Ne autem huius decreti observantia aliqua ratione, titulo, prae­
textu impediatur, Sanctitas Sua quibuscumque in contrarium facien­
tibus constitutionibus, regulis, et statutis cuiusvis Ordinis, Congre­
gationis, Societatis, Instituti, Monasterii, Domus etiam in forma spe­
cifica ab Apostolica Sede approbatis, nec non cuilibet privilegio licet
in corpore iuris clauso, et Apostolicis Constitutionibus ac decretis
confirmato, ac expressa, individua, speciali, et specialissima mentione
digno, aliisque contrariis quibuscumque prorsus derogat, et deroga­
tum esse declarat. “
Bizzarri 831-832; Bull. Cap. X, 200-201; Fontes VI, 4375.

189
De receptione novitiorum ad habitum et professionem
iDecretum Regulari disciplinae, dici 25 ianuarii 1848, pro Italia et Insulis adiacentibus)

Regulari disciplinae instaurandae, ubi collapsa fuerit, vel ser­
vandae ubi vigeat, nihil magis conducit, qua in admittendis Novi­
tiis ad habitum et ad professionem maximam curam adhibere, ut ii
tantum recipiantur, qui superna vocatione ducti, morum honestate,
ceterisque dotibus praediti religionem ingrediuntur cupientes Deo
inservire, mundi pericula evitare, et spirituali proximorum saluti qua
exemplo, qua opere ad praescriptum Instituti, quod profitentur, con­
sulere. Ex Novitiis enim Religionis bonum, vel malum prorsus pen­
det: quandoquidem hi sunt Religionum semina, hi sunt novi palmi­
tes Dei vineam novellantes; sed si semina, si novitiae vites infectae
sint, nonnisi fructus mali colligi possunt. Qua propter Romani Pon­
tifices et praesertim Sixtus V, ' Clem. Vili,2 Innocentius X,3 et
Innocentius XII, *1 saluberrima edidere decreta, quibus leges in admit­
tendis Novitiis servandae constituebantur. Cum igitur Sanctissimus
D. N. Pius Pp. IX ab ipsis Pontificatus sui primordiis pastoralis vigiII

3
1
4
u

N. 115.
N. 131.
N. 154.
N. 162.
Nn. 193, *97» 202.

158

Pius IX (1846-1878)

[189]

lantiae studia convertenda esse duxerit ad Religiosarum Familiarum
disciplinam totis viribus promovendam, Praedecessorum suorum
vestigia sectando certam stabilemque legem constituendam esse existi­
mavit, quae in admittendis Novitiis ad habitum et professionem ser­
vari omnino deberet. Re igitur demandata S. R. E. Cardinalibus
huius S. Congregationis de Statu Regularium a Sanctitate Sua insti­
tutae, Eminentissimis Patribus universa rei ratione sedulo diligenterque perpensa, necessarium visum est in admissione Novitiorum ad
habitum et professionem partes concedendas esse nedum inferioribus
Praelatis, et Superioribus generalibus, verum etiam nonnullis aliis
Religiosis viris probatae vitae, regularis disciplinae zelo ferventibus,
consilio et gravitate praestantibus, ut eorum, qui religiosae familiae
nomen daturi sint, indolem, ingenium, mores, ceterasque necessarias
dotes accurate explorent, et sedulo investigent, quo consilio, quo
spiritu, qua ratione ad regularem vitam ineundam ducantur, et eos
tantum probent, quos secundum Deum idoneos esse revera consti­
terit. Sententiae Sacrae Congregationis Sanctissimus in Christo Pater
inhaerens ea, quae sequuntur, pro Italia, et Insulis adiacentibus hoc
perpetuis futuris temporibus valituro decreto apostolica Sua aucto­
ritate statuit, atque decernit.

Pars

prima

Decreti

De lege servanda in probandis iis, qui ad habitum Religiosum
admitti postulant
I. Qui duplici scrutinio iuxta modum inferius exprimendum pro­
batus non fuerit, ad habitum nullo prorsus modo admittatur in quo­
cumque Ordine, Congregatione, Societate, Instituto, Monasterio,
Domo, sive in iis emittantur vota solemnia, sive simplicia, et licet
agatur de Ordinibus, Congregationibus, Societatibus, Institutis, Mo­
nasteriis, ac Domibus, quae ex peculiari privilegio etiam in corpore
iuris clauso vel alio quovis titulo, in decretis generalibus non com­
prehenduntur, nisi de ipsis specialis, individua et expressa mentio fiat.
II. In qualibet provincia habeantur octo Examinatores, scilicet
Provincialis, et septem ahi idonei Religiosi probatae vitae, pruden­
tia, gravitate ac zelo disciplinae regularis praediti a Capitulo seu Con­
gregatione provinciali per secreta suffragia eligendi, ita tamen ut si in
Provincia sint Definitores, vel Consultores, vel Assistentes, vel alii,
quocumque appellentur nomine, Consiliarii provinciales, duo ex ipsis

[189]

De novitiis

159

in Examinatores deligantur. Examinatores in praefato munere usque
ad novum provinciale Capitulum seu Congregationem perdurabunt.
III. Cum aliquis ad habitum recipi postulaverit, Provincialis omnia
exquirat documenta, et requisita ad praescriptum SS. Canonum,
Constitutionum Apostolicarum, decretorum S. Congregationum, ac
statutorum Ordinis, et diligenter inquirat circa illius qualitates, utrum
nempe ab omni defectu et impedimento immunis sit, et necessariis
dotibus praeditus, religioso statui idoneus ac etiam an amore per­
fectioris vitae, et Deo liberius in Religione serviendi, seu potius levi­
tate, aut necessitate, vel alio inordinato fine ductus admitti postulet.
Deinde omnia praefata documenta et informationes tradat saltem tri­
bus ex provincialibus Examinatoribus, exclusis iis, qui postulanti sint
consanguinei, vel affines, ut eas absque ullo partium studio serio per­
pendant. Indicto examinis die Provincialis cum delectis ab ipso Exa­
minatoribus conveniet, et postquam ipse, et alii Examinatores iuraverit ad Sancta Dei Evangelia, se quacumque humana affectione postpo­
sita fideliter munus executuros, postulantem examinent, eoque ab exa­
minis loco demisso, eius documenta, qualitates, et requisita, aliaque,
quae superius notata sunt, serio expendant, et deinceps per secreta
suffragia iudicent an dignus sit, qui approbetur, super quibus omnibus
Provincialis, et aliorum Examinatorum conscientia graviter onerata
remaneat. Is autem probatus dumtaxat intelligatur, qui saltem unum
suffragium supra medietatem obtinuerit. Si postulans praefato scru­
tinio probatus fuerit, examen, et scrutinium scripto fideliter exaratum
Provincialis, et unusquisque ex Examinatoribus manu propria sub­
scribet declarando etiam sese omnia requisita a SS. Canonibus, Con­
stitutionibus et decretis Apostolicis et Regulis, et Statutis respectivi
Ordinis praescripta debito modo examinasse; huiusmodi vero rela­
tionem examinis, et scrutinii, et respectivam declarationem iureiurando confirment. Quibus peractis Provincialis praefatam relationem,
et declarationem una cum authenticis documentis ad Superiorem
generalem, vel ad Procuratorem generalem, prout inferius in artic.
XI explicabitur, transmittet. Ne autem huius decreti executio dif­
feratur usque ad celebrationem proximi Capituli vel Congregationis
Provincialis, interim Examinatores Provinciales eligantur per secreta
suffragia a Provinciali una cum suis Definitoribus, vel Assistentibus,
vel aliis Consiliariis Provincialibus; et si huiusmodi Definitores, As­
sistentes, Consiliarii in aliquo Ordine desint, electio fiat a Provin­
ciali una cum quatuor Religiosis graduatis, vel gravioribus, si gra­
duati desint, eiusdem Provinciae ab eodem Provinciali deputandis.

i6o

Pius IX (1846-1878)

IV. In Ordinibus, aliisque Institutis, in quibus Provinciales non
existunt, vel Provincialia Capitula seu Congregationes non celebran­
tur, Examinatores pro unaquaque domo Novitiatus eligantur iuxta
superius praescriptam methodum a Capitulo, Dieta, seu Congrega­
tione generali et Superior eiusdem Domus loco Provincialis habea­
tur, cuius erit convocare Examinatores, et alia peragere, quae in
artic. III statuta sunt. Verum cum hoc in casu ob pauciorem Reli­
giosorum numerum contingere possit, ut septem Examinatores eligi
minime valeant, Examinatores numero minores, non tamen citra
quatuor eligi poterunt. Si autem huiusmodi Capitula, Dietae et
Congregationes Generales statim non convocentur, interim electio
Examinatorum fiat iuxta modum in art. V designandum.
V. Si Institutum constet aliquo tantum separato Monasterio,
Conventu, vel Domo, nec in Congregationem erectum sit, et capi­
tulum Dietam, Congregationem generalem minime habeat, Exami­
natores capitulariter per secreta suffragia a Superiore et Capitula­
ribus eiusdem Monasterii, Conventus, vel Domus eligantur; et quoad
eorum numerum serventur, quae in art. IV definita sunt, ac in of­
ficio ad triennium perdurent.
VI. Praeter memoratos Examinatores Provinciales in quolibet
Ordine, Congregatione, Societate, Instituto alii septem Examinato­
res generales constituantur, qui tamen ad quatuor reduci poterunt in
iis Ordinibus, et Institutis, in quibus ob pauciorem Religiosorum
numerum septem haberi nequeant. Hi ex gravioribus, et prudentioribus Religiosis Viris probatae vitae, ac zelo regularis disciplinae
praeditis per secreta suffragia in Capitulo, Dieta, vel Congregatione
generali eligentur, ita tamen ut si agatur dc Ordine, in quo sint De­
finitores, Assistentes, Consultores, Visitatores, vel alii Consiliarii
generales, duo ex ipsis in Examinatores deputentur. Examinatores
generales in officio usque ad futurum Capitulum, Dietam, vel Con­
gregationem generalem perdurabunt. Superior generalis erit praeses
cum suffragio in Consilio Examinatorum; et Procurator generalis uti
Examinator natus praeter electos habendus erit.
VII. Examinatores generales in intervallo quod intercedet a data
huius decreti usque ad celebrationem proximi Capituli, Dietae, vel
Congregationis generalis eligantur per secreta suffragia a Superiore
generali una cum saltem tribus Religiosis graduatis seu gravioribus
Ordinis ab eodem Generali Superiore deputandis, et deligendis ex
Definitoribus, Visitatoribus, Assistentibus, vel Consultoribus gene­
ralibus si adsint.

De novitiis

i6r

VIII. Si agatur de Instituto, quod constituatur ex aliquo tantum
separato Monasterio, Conventu, Domo, nec in congregationem erecto,
et praeter localem, alius maior Superior non habeatur, Superior loca­
lis probum et idoneum deputet Religiosum, ut primum scrutinium,
de quo in art. Ill perficiat cum Examinatoribus electis iuxta art. V,
et ipse Superior localis cum iis Capitularibus eiusdem domus, qui
locum in eodem primo scrutinio non habuerunt, secundum scruti­
nium in art. X praescribendum exequetur.
IX. Quod vero attinet ad Ordines, et Instituta, quae licet in
Congregationem, et Societatem erecta sint, tamen in iis Capitula,
Dietae, et Congregationes generales vel non celebrantur, vel raro
convocantur, in iisdem Ordinibus, et Institutis auctoritas, quae Ca­
pitulis, Dietis et Congregationibus generalibus circa electionem Exa­
minatorum superius attributa est, conceditur Superiori generali cum
Definitoribus, Visitatoribus, Assistentibus, Consultoribus, aliisque.
quocumque nomine appellentur, Consiliariis generalibus, ita tamen
ut si Definitores, Assistentes, aliique Consiliarii generales non sint
saltem quatuor, Superior generalis alios graves et idoneos Religiosos
eis adiungat ad enunciatum saltem numerum constituendum: quae
Religiosorum deputatio potiori ratione fieri debeat si in Ordine, et
Instituto Definitores, Assistentes, aliique Consiliarii generales non
reperiantur. Quibus in casibus electio Examinatorum fiat per secreta
suffragia quolibet triennio, nec electores teneantur duos Definitores,
Assistentes vel alios Consiliarios generales inter Examinatores adnumerare.
X. Cum autem Superior generalis relationem examinis et scru­
tinii, ac enunciatam superius declarationem cum authenticis docu­
mentis ad praescriptum art. Ill receperit, ipse omnia accurate per­
currat, ac per singulas partes expendat, per secretas etiam inquisi­
tiones sedulo investigando num tenor huius decreti servatus fuerit,
et an adversus candidatum et primum scrutinium aliqua exceptio
inveniatur. Quibus peractis Superior generalis praefatam relationem,
declarationem, et documenta ac requisita tradat Procuratori generali,
et saltem aliis duobus Examinatoribus generalibus, qui cum candi­
dato nullo consanguinitatis, vel affinitatis vinculo coniuncti sint; et
quatenus Procurator Generalis non adsit, tribus saltem Examinato­
ribus generalibus, ut omnia perpendant iuxta modum in art. Ill
designatum. Postea vero indicto die conveniant, et praestito tam a
Superiore generali quam a Procuratore generali et ceteris Examina­
toribus, ut supra, iuramento, reque mature perpensa, per secreta
,i _ S. C. <le Religiosis - Enchiridion Migioiorum.

IÓ2

Pius IX (1846-1878)

[189]

suffragia definiant an approbatio facta in primo scrutinio confir­
manda sit, vel revocanda, super quibus omnibus conscientia Supe­
rioris generalis, et Examinatorum graviter onerata remaneat. Tunc
autem approbatio confirmata intelligatur, quando eius favore saltem
unum suffragium supra medietatem habeatur.
XI. Si Superior generalis Romae non resideat, acta, de quibus
in art. Ill, ad Procuratorem generalem Romae morantem transmit­
tenda erunt (valde enim expedire visum est secundum scrutinium
Romae fieri), dummodo tamen idem Procurator tres saltem Exa­
minatores generales Romae habeat, vel eos ad Urbem commode
vocare possit. Quo in casu quoad praemissa omnia vices Superioris
generalis gerat. Quod si Examinatores generales nec Romae degant,
nec commode vocari possint, eadem acta ad Superiorem generalem,
etsi alibi moretur, transmittantur, ut ea peragat quae in art. Ill sta­
tuta sunt.
XII. Superior generalis, sive ipse, sive Procurator generalis se­
cundo scrutinio praefuerit, poterit Candidatum ex iustis et rationa­
bilibus causis reficere, licet fuerit ab Examinatoribus in utroque scru­
tinio probatus; numquam vero admittere eum, qui fuerit ab Exami­
natoribus reprobatus.
XIII. Ut vero Candidatus definitive ad habitum recipiatur prae­
ter praescriptam legem et formam cui omnes omnino sese confor­
mare debent, servanda etiam erunt, quae a Constitutionibus et Sta­
tutis respectivi Ordinis circa receptionem ad habitum ulterius
praescribuntur, in ea tamen parte dumtaxat, quae huic decreto non
opponitur.
XIV. Superiores quolibet semestri ad hanc Sacram Congregatio­
nem super statu Regularium summarie referant de singulis Novitiis
ad habitum receptis, de uniuscuiusque aetate, patria, aliisque qua­
litatibus, et respectivis documentis, nec non de actis confectis pro
receptione, deque observatione huius decreti.

Pars secunda Decreti

De lege servanda in admittendis Novitiis ad professionem
I. Quicumque ex Religiosis et Novitiis alicuius Ordinis, Congre­
gationis, Societatis, Instituti, Monasterii, Domus, de quibus part. I
decret, art. I, cognoverit Novitium sui Instituti aliquo impedimento,
vel gravi defectu praepeditum esse ad religiosum statum rite assu­
mendum, impedimentum ipsum et defectum Superiori Conventus

[189]

De novitiis

163

Novitiatus, vel Provinciali, vel Superiori generali manifestare tenea­
tur. Superiores vero denunciantis nomen secretum retineant.
II. Prope terminum cuiusque trimestris novitiatus Magister Novitiorum Provinciali de agendi ratione cuiusque Novitii scripto
referat.
III. Duobus mensibus ante professionem Provincialis sive per
se, sive per alium idoneum Religiosum sibi benevisum Novitii vo­
luntatem diligenter exploret an coactus, an seductus sit, quo spiritu
ad statum religiosum ductus, an sciat quid agat, an obligationes
status religiosi, et regulae agnoscat: secreto audiat tum Magistrum
Novitiorum, tum Novitios nec non Religiosos etiam Conversos Con­
ventus seu Domus Novitiatus circa Novitium ad professionem ad­
mittendum. Quo facto Capitulum conventuale eiusdem Conventus,
seu Domus convocet, ut Capitulares per secreta suffragia declarent
an Novitius ad professionem admitti possit. Deinceps omnium acto­
rum et resultantium relationem scripto exaratam propria manu
subscribat, quin tamen eos, qui secreto deposuerint, ullo modo in
aliquod discrimen adducat.
IV. Huiusmodi relationem Provincialis tribus saltem Examina­
toribus provincialibus communicet; et condicto die convocet prae­
fatos Examinatores et Novitiorum Magistrum, et praestito ab omni­
bus superius enunciato iuramento, Magister Novitiorum referat de
Novitii agendi ratione in Novitiatu servata, de eius libertate, voca­
tione et idoneitate ad statum religiosum, et declaret utrum ipse in
Domino existimet novitium ad professionem tuto admitti posse.
Si vero Magister Novitiorum vel ratione distantiae, vel alia legitima
causa ad locum scrutinii commode accedere nequeat, transmittat
super praemissis relationem in scriptis, illamque iuramento confir­
met, et propria manu subscribat. Provincialis deinceps et Examina­
tores per secreta suffragia definiant an Novitius necessariis dotibus
praeditus sit, ut ad professionem tuto admitti possit, super quo eorum
conscientia graviter onerata remaneat.
V. Si novitius probatus fuerit, Provincialis de omnibus instructum
reddat Superiorem generalem, qui ulterioribus informationibus, qua­
tenus necessarium iudicaverit, requisitis, approbationem revocet, vel
confirmet, prout in Domino iudicaverit, quin tamen umquam per­
mittere possit professionem Novitii, qui ab Examinatoribus Pro­
vincialibus reprobatus fuerit.
VI. In iis institutis, in quibus Provinciales non existant, sint illo­
rum loco ad effectum, de quo agitur, Superiores Domus Novitiatus.

164

Pius IX (1846-1878)

VII. Si quid ulterius exigant Constitutiones et regulae alicuius
Ordinis et Instituti in admittendis Novitiis ad professionem, id ser­
vandum etiam erit in ea dumtaxat parte, quae tenori huius decreti
minime contraria sit.
Ut autem suprascriptum decretum quoad utramque eius partem
executioni omnino demandetur, Sanctitas Sua omnibus ad quos
spectat etiam in virtute sanctae obedientiae districte praecipit plenam
illius observantiam; et quemlibet Superiorem cuiuscumque gradus
sit, et Instituti quantumvis exempti, et privilegiati etiam de necessi­
tate exprimendi, qui non servata huius decreti forma Novitium ad
habitum, vel professionem receperit, poenae ipso facto incurrendae
privationis omnium officiorum, vocisque activae, et perpetuae inhabilitatis ad alia imposterum obtinenda plane subiicit, a qua nonnisi
ab Apostolica Sede poterit dispensari. Mandat etiam singulis Supe­
rioribus idem decretum quolibet anno in omnibus Monasteriis, Con­
ventibus, Collegiis et Domibus die prima ianuarii, et Dominica
prima iulii in publica mensa legi sub poena privationis officii, ac
vocis activae et passivae ipso facto incurrenda. Decernit insuper vi
cuiuscumque privilegii, facultatis, indulti, dispensationis, approba­
tionis regularum et constitutionum etiam in forma specifica, quam
ab Apostolica Sede aliquis Ordo, Institutum, Superior, Religiosus
consequeretur, numquam huic decreto derogatum esse censeri, nisi
ei expresse, et nominatim derogetur, licet in concessione deroga­
toriae generales quantumvis amplae apponantur : quod si alicui Insti­
tuto expresse, et nominatim dispensatio super eodem decreto ali­
quando concedi contingerit, aliis minime extendi posse vi cuiuscum­
que privilegii, et communicationis privilegiorum. Tandem Sanctitas
Sua ne huius decreti observantia aliqua ratione, titulo, praetextu
impediatur quibuscumque in contrarium facientibus Constitutioni­
bus, regulis, et statutis cuiusvis Ordinis, Congregationis, Societatis,
Instituti, Monasterii, Domus etiam in forma specifica ab Apostolica
Sede approbatis, nec non cuilibet privilegio licet in corpore iuris
clauso, et Apostolicis Constitutionibus ac decretis confirmato, ac
expressa, individua, speciali et specialissima mentione digno, aliisque
contrariis quibuscumque Apostolica auctoritate prorsus derogat et
derogatum esse declarat.4
Bull. Cap. X, 201-205; Bizzarri 832-839; Pontes VI, 4376.

- Nn 194. 195, 199, 208, 247-

16

LM

De novitiis - De vocatione religiosa - De professorio

PIUS IX
190

Adhortatio ad Ordinum Moderatores
(Ex Litt. encycl. Nostis et Nobiscum, dici 8 decembris 1849, ad Archiepiscopo:,
et Episcopos Italiae)

26. Caveant praesertim supradicti Ordinum Moderatores, ne
ulli ad religiosa Instituta aditum faciant, nisi cuius antea vitam,
mores atque indolem accuratissime expenderint; ac deinde illos
tantum ad religiosam professionem admittant, qui tyrocinio rite po­
sito ea dederint verae vocationis signa, ut iudicari merito possit, ipsos
non alia de causa religiosam vitam amplecti, nisi ut Deo unice vivant,
et suam atque aliorum salutem pro cuiusque Instituti ratione pro­
curare possint.
Acta Pii IX, vol. I, 216; Fontes II, 508.

CONCILIUM PROVINCIALE BITURICENSE (1850)
191

Admonitio ad directores animarum et parentes
circa vocationes religiosas
(Decreta, tit. II)

I. Hic abs re non est admonere animarum directores maxima
utendum esse prudentia in definienda adolescentium vocatione, ne
forte, cum gravissimo salutis periculo, aut vocati ad religionem
accedere renuant aut non vocati accedere praesumant. Caveant ipsimet parentes, ne minime aptos inducant filios ad amplectendum
religionis institutum, neque idoneos ab eo capessendo avocent: id
enim in filiorum simul et parentum perniciem vergeret.
Coli. Lacen. IV, 1099-1100.

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
192

De novitiatu et professorio
(Decretum II desiderio, dici 22 aprilis 1851)

Il desiderio della Santità di Nostro Signore di vedere rifiorire
gli Ordini religiosi tanto utili alla Chiesa ed alla società l’ha mossa

i66

Pius IX (1846-1878)

ad eccitare coll’oracolo della viva Sua voce i Superiori generali ad
adoperarsi efficacemente a raggiungere tale scopo, che tende unica­
mente al bene degli Ordini stessi. Ed avendo con somma soddisfa­
zione dell’animo Suo conosciuta nei Superiori medesimi tutta la
propensione e la premura di secondare i suoi voti, mi ha imposto
nella mia qualifica di Prefetto della Sacra Congregazione de’ Ve­
scovi e Regolari di comunicare ai medesimi le seguenti dispo­
sizioni :
I. In tutte le case di noviziato sarà introdotta la perfetta vita
co n une derogandosi a qualunque indulto, privilegio ed esenzione,
che avessero ottenuto gl’individui, che ne debbono formare la
famiglia.
2. Si dovrà richiamare nelle case di professorio, di educazione,
e di studio la perfetta osservanza delle costituzioni del rispettivo
istituto sulla povertà.
3. In qualunque casa si stabilirà la cassa comune colle consuete
cautele, in cui tutti i Religiosi non ostante qualunque privilegio
dovranno fare il deposito dei denari, non potendo ritenere presso
di loro più di quello, che permettono le rispettive costituzioni. I
Religiosi mendicanti poi, che sono muniti di speciali facoltà di far
uso di qualche somma dovranno non ostante qualunque privilegio
depositarla presso il Sindaco Apostolico, 0 l’amico spirituale da sce­
gliersi colla intelligenza del Superiore Generale, o del Provinciale.
E Sua Santità si riserva in seguito di dare ulteriori disposizioni circa
gl’indulti ai Religiosi per l’uso del denaro.
Il Santo Padre nel commettere la esecuzione di tali disposizioni
ai Superiori generali ne dà loro tutta la responsabilità, ed aggiunge
eccitamento al loro zelo affinchè usino ogni cura per ristabilire
ancora in tutte le case, ove si fosse infievolita, la piena osservanza
della regola professata, e delle proprie costituzioni senza la quale
non si può nè acquistare, nè conservare il vero spirito, da cui deb­
bono essere informati i Religiosi.
Ella pertanto farà eseguire nel suo Ordine queste Pontificie
disposizioni, e Dio la guardi.
Bizzarri 852; Fontes IV, 1959.

Dc novitiatu et professorio - De testimonialibus

.içj]

167

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM
193
Declarationes super decreto « Romani Pontifices » 0
(Declarationes diei I maii 1851)

1. An sufficiant testimoniales datae ab Ordinariis per litteras
privatas?
Resp. Affirmative.
2. Utrum sufficiant testimoniales, in quibus Ordinarii non te­
stantur in specie de iis omnibus, quae in decreto Romani Ponti­
fices praescribuntur, sed dumtaxat in genere referunt de quali­
tatibus Postulantis?
Resp. Affirmative, sed a Superioribus Regularibus serventur alia
de iure servanda ad singulas qualitates Postulantium cognoscendas.
3. Quid agendum si Ordinarii respondeant se Postulantes non
agnoscere?
Resp. Posse Postulantes admitti ad habitum et Novitiatum si
Ordinarius a Superiore requisitus expresse respondeat sese circa
qualitates Postulantis informare non posse, quia illum non agnoscit,
dummodo tamen testimonialium defectui per aliam accuratam in­
formationem, et fide dignam relationem suppleatur, et serventur alia
de iure servanda; et Postulantes antequam ad habitum admittantur
maneant saltem per tres menses in conventu, ibique diligenter pro­
bentur.
4. Utrum Superiores admittere possint ad habitum sui Ordinis
Postulantem, absque litteris testimonialibus Ordinarii quando hic
affirmat non posse eas dare quia prohibitus ab auctoritate civili?
Resp. Sufficere testimonium Ordinarii datum etiam per privatas
et secretas epistolas; sed si Ordinarius a superiore requisitus testi­
moniales ob expositam superius causam quovis modo dare renuat,
posse Postulantem admitti, supplendo testimonialium defectui per
aliam accuratam informationem, et fide dignam relationem.
5. Utrum Superiores possint ad habitum ipsum admittere mi­
lites, de quibus Ordinarii affirmant se non posse in Gallia informare
cum nullos delegatos in exercitu habeant, nec Parochi ullam de his
notitiam habere possint?
° N. 188.

Pius IX (1846-1878)

j 68

fiQ3-

Resp. Affirmative si Ordinarius a Superiore requisitus respon­
deat se informare ob dictam rationem non posse, dummodo testi­
monialium defectui per aliam accuratam informationem, et fide di­
gnam relationem suppleatur, et serventur alia de iure servanda; et
insuper Postulantes antequam admittantur ad habitum saltem per
tres menses maneant in conventu, ibique diligenter probentur.
6. Quid agendum sit quando Ordinarii nolunt dare litteras testi­
moniales non aliam ob causam, nisi quia opponuntur ingressui Postu­
lantis in religionem?
Resp. Ordinarios, prout in art. 2 decreti Romani Pontifices
praescribitur, non posse testimoniales litteras denegare; si tamen
eas dare recusent recurrendum erit ad S. Congregationem super
statu Regularium.
7. In his ordinibus, in quibus praeter conversos laicos habentur
Donati seu Oblati, an testimoniales exigendae sint ante susceptionem
habitus Donatorum et Oblatorum vel potius Conversorum?
Resp. Ante susceptionem habitus Donatorum, et Oblatorum.
8. An sit nulla susceptio habitus sine litteris testimonialibus?
Resp. Susceptionem habitus esse illicitam, non tamen invalidam :
testimoniales litteras omissas in receptione ad habitum quamprimum
obtinendas esse, alias Novitii ad professionem admitti minime po­
terunt.
9. Utrum sit invalida professio si fiat omissis testimonialibus
litteris?
Resp. Non esse invalidam, sed illicitam. °
Bull. Cap. X, 205-206; Bizzarri 839-S41; Fontes VI, 4377.

I94

Declarationes super decreto « Regulari disciplinae » h
(Declarationes diei 1 maii 1851)

i. Si Superior generalis alicuius Ordinis, in quo Provinciales
non habeantur, sit eodem tempore Superior conventus, seu domus
novitiatus, quomodo se gerere debeat Superior ipse in perficiendo
primo scrutinio?
Resp. Superior generalis deputet ad effectum, de quo agitur,
a N. 197.
b N. 189.

-194]

Dc testimonialibus - De examinatoribus

169

probum et idoneum Religiosum, et una cum praescriptis Examina­
toribus primum scrutinium perficiat.
2. Si aut per obitum, aut per renunciationem, aut alia quacumque
causa numerus Examinatorum provincialium, vel generalium in parte,
vel etiam totaliter deficiat, nec tempus celebrationis Capituli, vel
Dietae advenerit, quomodo ad eorumdem Examinatorum electionem
procedendum erit?
Resp. Servetur methodus in decreto Regulari disciplinae (art. Ill
et IV in fine, et art. VII) praescripta pro electione Examinatorum,
qui eligendi erant statim post latum idem decretum, et ante cele­
brationem proximi futuri Capituli, vel Dietae: Examinatores sic
electi in officio perdurent usque ad celebrationem proximi Capituli,
vel Dietae. Quae methodus etiam servetur quando ex S. Sedis
dispensatione Capitula, vel Dietae non celebrantur, et electio Su­
periorum per decretum S. Sedis, vel per schedas fiat.
3. In aliquibus Institutis capitula provincialia ordinarie cele­
brantur prope finem triennii, et in praeparationem Capituli gene­
ralis, quin in ipsis eligatur Superior provincialis. Quomodo hoc in
casu ad electionem Examinatorum provincialium procedendum erit?
Resp. Examinatores provinciales eligendi erunt a Capitulo pro­
vinciali licet illud celebretur in fine triennii, et dumtaxat in praepa­
rationem Capituli generalis. Quod si aliqua vice Capitulum provin­
ciale non convocetur, electio ad consultam provincialem ad hunc
effectum convocandam spectabit.
4. An ad officium Examinatorum sive generalium, sive provincia­
lium, ita duo Definitores, vel Assistentes, vel Consultores generales,
seu provinciales eligi debeant, ut alii Examinatores ex reliquis De­
finitoribus, Assistentibus Consultoribus eligi nequeant?
Resp. Negative.
5. Utrum in Ordinibus, et Congregationibus, quae licet habeant
Capitula provincialia, tamen Religiosorum inopia laborant, eligendi
sint septem Examinatores, vel quatuor tantum sufficiant?
Resp. Negative ad primam partem; affirmative ad secundam.
Ut vero omnis ambigendi causa, quae ex erronea decreti interpre­
tatione originem habeat, auferatur, sciant omnes ad quos pertinet,
in ordinibus tam amplis, quam exiguis sufficere tres Examinatores
provinciales, praeter Superiorem provincialem ad primum scruti­
nium; et tres Examinatores generales praeter Superiorem generalem
ad secundum scrutinium peragendum, et alios Examinatores ad
opportunitatem et commoditatem eligendos esse.

170

Pius IX (1846-1878)

[19+I

6. In articulo III Decreti Regulari disciplinae praescribitur, ut
Postulantes accedere debeant ad locum primi scrutinii, ut ab Exami­
natoribus provincialibus personali examini subiiciantur. Saepe sae­
pius accidit, ut huiusmodi examen personale absque notabili in­
commodo postulantium fieri nequeat sive ob expensas, sive ob loci
distantiam. Quapropter nonnulli Superiores regulares expostularunt,
quomodo in huiusmodi casibus sese gerere debeant?
Resp. Provincialis (et in Institutis, in quibus Provincialis non
existit, is qui eius partes iuxta decretum adimplere debet) cum tribus
Examinatoribus, ad peragendum examen personale postulanti!! II
quando vel ob loci distantiam, vel ob aliam rationabilem causam
postulantem ab accessu personali dispensare indicaverint, possint
deputare Religiosum sui Ordinis, quem in Domino idoneum revera
ihi
existimaverint,
si examen fiat in loco, ubi conventus Ordinis repe­
ntur; secus aliquam personam ecclesiasticam sive ex clero saeculari,
sive ex clero regulari, dummodo Episcopus loci, vel eius Vicarius
generalis eam idoneam iudicaverit transmissa Examinatori deputato
instructione circa ea super quibus postulans examinandus erit.1
Verum Religiosus, vel alia persona ad examen perficiendum depu­
tata transmittere teneatur relationem examinis ab ipso vel ipsa
1 Instructio pro examine personali eorum, qui ad habitum admitti postulant sive
examen ipsum fiat ab examinatoribus provincialibus iuxta art. Ill pnmae
partis decreti Regulari disciplinae sive ab examinatore deputato iuxta decla­
rationem ad dubium VI eiusdem decreti.
i. Examinatores provinciales seu Examinator deputatus, interrogent Postu­
lantem de eius nomine, parentibus, patria, et aetate. Diligenter Postulantis volun­
tatem explorent, et praesertim an coactus, an seductus sit, ct quo spiritu, quo
consilio, qua ratione ad statum religiosum ducatur, ct utrum aliquam cognitionem
habeat obligationis votorum, quae deinceps emittere debet.
2. Si recipiendus uti Clericus religionem ingredi postulet, inquirant Exami­
natores, vel Examinator an eam litterarum scientiam calleat, aut illius addiscendae
spem indubiam praescierat ut minores, et suis temporibus maiores ordines iuxta
decreta Sac. Cone. Tridentini suscipere valeat. Quod si agatur de admittendis ad
habitum Conversorum, an saltem praecipua Doctrinae Christianae capita nove­
rint. Quoad omnes vero, ct praesertim relate ad Postulantes provectioris aetatis
Examinatores, vel Examinator sagacius sed prudenter curent subodorati si recte
de catholica doctrina sentiant, prout conditio cuiusque personae postulet.
3. Exquirant a Postulante utrum cius parentes, vel alter eorum adhuc vivat,
quam artem ct professionem exerceant, vel exercuerint, et an adeo pauperes
sint, ut filii subsidio indigeant.
4. Exquirant etiam a Postulante cius conditionem et statum, an habeat in
saeculo media sufficientis sustentationis; si sit aere alieno gravatus; an, et quam
artem, vel professionem exerceat; an alicui religioso Instituto nomen dederit, vel
saltem uti Novitius illius habitum induerit, vel eremitarum habitum susceperit;

De examinatoribus

[194]

subscriptam iuramento firmatam, quo profiteatur sese fideliter munus
suum adimplevisse quacumque affectione postposita. Quibus perac­
tis Provincialis dictam relationem tribus Examinatoribus exhibere
debeat; ut scrutinium, de quo in eodem art. Ill Decreti, in reliquis
perficiatur, et cetera omnia, quae in Decretis praescribuntur, omnino
serventur.
7. Nonnulli Examinatores nimis anxii sunt in praestando iuramento, quo declarare debent se omnia requisita a Sacris Canonibus,
Constitutionibus, et decretis apostolicis praescripta debito modo exa­
minasse cum non omnes tuto scire possint quaenam sint omnia huius­
modi requisita; expostularunt propterea ut a S. Congregatione super
praemissis instructio detur, qua tuto procedi possit.
Resp. luramentum quoad requisita, et examen qualitatum referri
dumtaxat ad requisita et qualitates expresse et speciatim praescriptas
in Constit. Sixti V incipien. Cum de omnibus a cum moderatione
Gregorii XIV,b et in decreto Clem. VITI cui initium Cum ad regu­
larem disciplinam,r nec non in regulis et Constitutionibus respectivi
Ordinis, seu Instituti. Et iuramento satisfieri si ea moralis diligentia
adhibeatur, quae a viris probis et timoratae conscientiae adhiberi
solet.
8. An Decretum Regulari disciplinae vim habeat in Sabaudia?
Resp. Affirmative.d
Bull. Cap. X, 206-207; Bizzarri 841-843; Fontes VI, 4378.

utrum fuerit inquisitus, aliqua nota, infamia, irregularitate irretitus, gravi morbo
affectus.
5. Videant an Postulans notabili deformitate laboret; utrum aliquod signum
valde infirmae valetudinis, vel fatuitatem praescierat; et cetera exquirant, quae
in rcspectivis Constitutionibus ab admittendis ad habitum in eorum personali
examine exquirenda praescribuntur.
6. Verum licet ex huiusmodi personali examine, si diligenter fiat, plura agno­
sci possint, et in scrutinio, de quo in art. Ill Primae Partis decreti Regulari disci­
plinae de eodem personali examine ratio omnino habenda sit, tamen praeter illud
a Provinciali exquirenda sunt documenta, et informationes prout in eodem art. Ill
praescribitur, et reliqua omnia perficienda, quae in cnunciatis decretis cum suis
declarationibus decernuntur (Bizzarri 848).
n
b
e
d

N.
N.
N.
N.

115.
119.
132.
195-

Pius IX (1846-1878)

172

fi 95-

195
Declaratio super decreto « Regulari disciplinae » °
(Declaratio dici 16 ianuarii 1852)

Quaeritur an sit nulla, vel tantum illicita professio facta non
servata prius forma decreti Regulari disciplinae?
Resp. Esse tantum illicitam, non vero nullam.
Bizzarri 843; Bull. Cap. X, 207.

196
De translatione religiosorum
(Rescriptum dici 1 octobris 1852, ad loanncm Sacerdotem professum Congre­
gationis de Somascha)

Cum in Congregatione de Somascha disceptetur an Religiosi, qui
vitam Communem in domibus professis observant, in domos, quae
illam non profitentur, a Superioribus transferri possint.
Affirmantibus aliis, quod huiusmodi facultas a legibus Ordinis
Praeposito generali expresse tribuatur et secus, ut illis videtur, Con­
gregatio vix laudabiliter regeretur.
Aliis vero negantibus, eo quod Praepositus generalis iuribus in
casu uti volens, Religiosos ad vitam minus perfectam compelleret, et
ideo in Constitutiones, quas ipse pro officio custodire tenetur, offen­
deret, quod suspicari nefas est.
loannes Decius Libois eiusdem Congreg. Sacerdos professus, ut
certo sapientissimoque iudicio suborta disceptatio illico finiatur, et
sententiam in re tenendam quisque religiose sequatur humillime
exponit et quaerit:
1. An Religiosi, qui in domibus professis Congregationis dc
Somascha communem vitam sponte professi sunt et observant, a
Superioribus pro libitu transferri possint in domos, in quibus ilia
vita non observatur?
2. An Religiosus semel abstractus a vitae communis observantia,
et in domum illam non profitentem translatus, impostorum ad eamdem vitam communem capessendam a Superioribus cogi possit?
3. An maiores Ordinis Superiores, qui vitam communem non
profitentur, domos, in quibus illa vita communis observatur, in lo­
cum residentiae sibi eligere et ibi commorari possint?
« Nn. 189, 194-

-1971

Dc translatione religiosorum - De testimonialibus

T73

Ssmus propositis dubiis rescribendum mandavit ad I. Negative.
Si vero aliqua gravis causa concurrat, recurrant ad S. C. pro tempo­
ranea translatione.
Ad 2. Quoad futurum provisum in primo: relate vero ad prae­
teritum si translatio fuerit provisoria affirmative; secus hortandos
esse.
Ad 3. Negative nisi vitam communem profiteantur. Contrariis
non obstantibus.
Bizzarri 852-853; Bull. Cap. X, 277; Fontes VI, 4379.

IP?
Declarationes super decreto « Romani Pontifices » a
(Declarationes diei 5 novembris 1852, ad Superiorem Carmelitarum Discalcea­
torum Provinciae Aquitaniae in Gallia)

Superior Carmelitarum Discalceatorum Provinciae Aquitaniae
in Gallia ad Pedes S. V. humillime provolutus expostulat declara­
tionem ad sequentia dubia super observantia Decreti Romani Pon­
tifices editi die 25 ianuarii 1848.
1. Quando Postulantes Novitii, vel Professi alicuius Congrega­
tionis petunt admitti ad nostram Religionem, litterae testimoniales
petendae sunt a Superioribus alterius Congregationis, in qua fue­
runt, vel ab Ordinario?
2. Si a Superioribus, an a Superioribus Generalibus, vel Locali­
bus, et quid si in diversis Domibus, vel Conventibus fuerint?
3. In Hispania adest Patriarcha Indiarum, qui iurisdictionem
exercet in universum exercitum per suos Cappellanos: litterae testi­
moniales pro militibus petendae sunt a praedicto Patriarcha, vel ab
Ordinario?
Ssmus propositis dubiis respondendum mandavit, scilicet:
Ad i. Quoad Novitios, et professos saecularizatos, ab Ordinario;
quoad Professos, qui in Congregatione vel Ordine actu permanent,
a Superioribus.
Ad 2. Possunt peti vel a Superioribus generalibus, vel a Provin­
cialibus: vel quatenus agatur de Congregatione et Ordine, in quo
Provinciales non habeantur, loco Provincialium a Superioribus lo­
calibus. Et si Professus in diversis domibus, vel Conventibus com« Nn. 188, 193.

174

Pius TX (1846-1878)

[197-

moratus fuerit, sufficere testimoniales Superioris generalis, vel
Superioris Provinciae vel Domus (quatenus Provincialis non habea­
tur) in qua postremo tempore moratur. Caeterum huiusmodi Supe­
riores antequam testimoniales concedant diligenter inquirere debeant
de qualitatibus Religiosi.
Ad 3. Petendae erunt tam ab Ordinario originis, quam a Pa­
triarcha.
Bizzarri 849; Bull. Cap. X, 277-278; Fontes VI, 4380.

PIUS IX

198
Adhortatio ad Clerum Armeniae
(Ex Litt. encycl. Neminem vestrum, diei 2 februarii 1854, ad Archiepiscopum
Primatem, Episcopos, Clericos et Religiosos cunctosque fideles Armeniae)

6. Vos etiam omnes omnium ordinum affamur, Dilecti Filii Cleri
cum Saecularis tum Regularis, qui divino ministerio mancipati ele­
gistis iam Dominum tamquam partem haereditatis vestrae. Propriis
Antistitibus, uti par est, subditi, eisque obedientes ac memores vo­
cationis et dignitatis vestrae, eam morum gravitate, vitae sanctitate
exsequi ac tueri contendite, quo populum in magnum vestri ordinis
amorem, venerationemque adducere, ac magnum ecclesiasticae aedi­
ficationi incrementum afferre quotidie magis possitis. Quamobrem
studiosissime declinantes ab iis omnibus, quae clericis vetita, quae­
que eos nequaquam decent, nihil unquam admittere velitis, quod
aliis offensioni esse possit, sed magis magisque curate praebere
vosmetipsos exemplum bonorum operum in verbo, in conversatione,
in caritate non ficta, in doctrina, in fide, in castitate. Cum vero sive
necessitate, sive sacri ministerii ratione compulsi in saecularium do­
mibus versari debetis, vestris omnibus actionibus ecclesiasticae per­
sonae dignitatem ac magnitudinem ita sustinere contendite, ut vir­
tutum omnium ornatu fulgentes sitis bonus Christi odor. Vos autem
Religiosi viri prae oculis habentes Decretum eiusdem Nostrae Con­
gregationis die 20 augusti superiori anno iussu Nostro editum, illud
religiosissime servandum curate. Numquam vero intermittite vos
omnes utriusque Cleri viri orationi instare ac Deum continenter
precari, ut uberrima coelestis suae gratiae dona super Vos, et Chris­
tianum populum propitius semper effundat. Ne cessetis divinarum

Adhortatio - Dc examinatoribus - De studiis

-200]

’75

praesertim litterarum, sacrarumque disciplinarum studia assidue ac
sedulo excolere, quo possitis iis respondere, qui legem de ore vestro
requirunt et mandata Dei illos docere, qui ignorant et errant.
Acta Pii IX, vol. I, 571-572; Fontes II, 516.

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM
199

Declarationes super decreto « Regulari disciplinae » a
(Responsum diei 12 ianuarii 1855, ad Emum Scitowoski Visitatorem Apostolicum)

Propositum est ab Emo Scitowoski Visitatore Apostolico du­
bium : « An iuramentum praescriptum in decreto Regulari Disci­
plinae emitti debeat ab Examinatoribus tantum dum munus susci­
piunt, vel potius toties quoties examen conficiunt? ».
Sanctissimus in audientia 12 ianuarii 1855 declaravit « iura­
mentum toties quoties examen habendum sit, praestandum esse ».
Bizzarri 849.

PIUS IX
200

Adhortatio ad studiorum rationem ac methodum
sapienter fovendam
(Ex Allocutione Cum haud, diei 10 maii 1856, ad Fratres Minores Capitulares)

Quam maxime insuper interest, ut quem vestri Ordinis regimini
praeficere iudicabitis ea inter ceteros doctrina emineat, qua valeat
accuratam optimorum studiorum rationem, ac methodum in vestris
scholis quotidie magis fovere, ac subrepentes errores tuto dignosce­
re, radicitus evellere, ac provide sapienterque discernere quid re­
rum, personarum, locorum, ac temporum varietas postulet, atque
omni industria prospicere, ut sacra praesertim Theologia, aliaeque
ecclesiasticae disciplinae per selectissimos Magistros Religiosae ves­
trae Familiae alumnis sedulo ac docte tradantur, quo ipsi solida diu N. 189.

176

Pius IX (1846-1878)

[200-

vinarum praecipue scientiarum cognitione rite exculti et imbuti pos­
sint in hac potissimum tanta serpentium errorum colluvie omnes
exhortari in doctrina sana et contradicentes revincere.
Acta Pii IX, vol. II, 534.

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM

201

De votorum simplicium professione
(Litt. circ. Neminem latet, diei 19 martii 1857)

Neminem latet, tristissimis hisce temporibus quibus inimici Cru­
cis Christi humana divinaque omnia pessundare, ac mores perver­
tere student, maximam adhibendam esse curam, sollicitudinem,
diligentiam ad eorum spiritum, uti par est, probandum, qui vota
solemnia Deo nuncupare postulant, ne quis admittatur, qui saeculi
contagione pollutus, tamquam ovis morbida electum Christi gregem
inficiat, vel verae vocationis expers, et suscepti Instituti poeniteat,
et gravem sodalibus molestiam afferat cum disciplinae perturbatione,
et regularis observantiae discrimine. Hinc porro evenit, ut qui ex
adverso sunt, contra regulares familias, licet de Christiana et civili
republica optime meritas, pleno ore blaterent, et culpam, quae pau­
corum est, in universum coetum conferant. Ex quo non levi reli­
gionis damno debita christiani populi erga religiosas familias opinio
et reverentia vel maxime imminuta. Siquidem regulares viri propriae
vocationis assidue memores esse debent, et omnium virtutum splen­
dore fulgere, atque ex proprii Instituti regula nullis curis nullisque
laboribus parcere, ut maiorem Dei gloriam, ac sempiternam homi­
num salutem procurare queant. Quod si semper, hisce praesertim
temporibus, ab ipsis maiore studio et contentione est praestandum,
cum populi, licet omnigenis insidiandum hominum erroribus frau­
dibusque misere decepti, tamen et veritatis luce, ac sanctissimae
nostrae Religionis auxilio se maxime indigere sentiant. Quocirca re­
gulares viri, qui auxiliares Ecclesiae milites merito semper dicti et
habiti sunt, nihil nunc intentatum relinquere debent, ut qua opere,
qua voce, qua exemplo errorum tenebras dissipent, hominumque
mentes divinae nostrae religionis lumine illustrent, errantes in omni
bonitate, padentia, ac doctrina ad veritads et salutis semitas perdu­
cant, vitiorum germina radicitus evellant, ac pietatem, religionem,

-2011

De votorum simplicium professione

omuemque virtutem ubique foveant, excitent, ac propagent. Ut au­
tem haec prospere feliciterque agere et consequi valeant, charitatem
in primis praeseferant oportet, quae virtutum omnium parens et
altrix, quaeque patiens atque benigna omnia suffert, omnia sustinet,
et idcirco necesse est Religiosos ipsos viros arctissimo charitatis vin­
culo inter se esse coniunctos, quo concordissimis animis, consociatisque studiis praeliantes bella Domini, et quaerentes unice quae
Christi sunt, possint Dei eiusque sanctae Ecclesiae regnum magis
in dies extendere.
Cum igitur Ecclesia prudenti quadam oeconomia ingruentibus
malis iuxta rerum ac temporum adiuncta provide sapienterque oc­
currere soleat, Ssmus D. N. Pius Pp. IX Religiosos Ordines prae­
cipua benevolentia prosequens, et ab iis huiusmodi mala avertere
cupiens, rem deferendam voluit ad S. Congregationem super Statu
Regularium, ut Patres Cardinales, rebus accurate discussis, propo­
nerent quidquid in Domino expedire exsistimassent. Itaque auditis
eorumdem Cardinalium sententiis, universaque rei ratione sedulo
perpensa, haec quae sequuntur, quoad religiosas virorum familias,
in quibus solemnia vota emittuntur, ex Apostolicae auctoritatis ple­
nitudine statuit atque decernit, atque ab omnibus,
ad quos spectant,
im
ex obedientiae praecepto observari et execution! demandari districte
iubet, et contrariis quibuscumque, etiam speciali et individua men­
tione et derogatione dignis, derogat, ac plene derogatum esse de­
clarat.
Peracta probatione et novitiatu ad prescriptum S. Concilii Tridentini, Constitutionum Apostolicarum, et Statutorum Ordinis a
S. Sede approbatorum, Novitii vota simplicia emittant postquam
expleverint aetatem annorum sexdecim ab eodem Tridentino Con­
cilio statutam, ° vel aliam maiorem, quae forsan a statutis propriis
Ordinis a S. Sede approbatis requiratur; et quoad Laicos et Con­
versos postquam ad eam pervenerint aetatem, quae in Constitutione
Clementis VIII, incipiente In suprema r praefinita est.
Professi post triennium a die, quo vota simplicia emiserint, com­
putandum, si digni reperiantur, ad professionem votorum solemnium
admittantur, nisi fortasse pro aliquibus locis, uti nonnullis institutis
indultum est, professio votorum simplicium ad longius tempus iam

° N. 98
b N. 130.
2 — s. C. de Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

Pius IX (1846-1878)

178

[201-

concessa fuerit. Poterit vero Superior Generalis, ac etiam Superior
Provincialis ex iustis et rationabilibus causis professionem votorum
solemnium differre, non tamen ultra aetatem annorum vigintiquinque expletorum. Si vero in Ordine seu Instituto Provinciales non
habeantur, eadem differendi professionem votorum solemnium fa­
cultas attribuitur etiam Superiori domus novitiatus, de consensu
tamen Magistri novitiorum, et duorum religiosorum, qui in Instituto
aliquo gradu insigniti sint.
Decreta S. Congregationis super Statu Regularium incipientia
Romani Pontifices1 et Regulari disciplinae1' anno 1848 promulgata
omnino serventur in receptione ad habitum, novitiatu II et profes­
sionem votorum simplicium.
Quae de votis simplicibus emittendis superius sancita sunt, ser­
vanda erunt relative ad eos, qui post datam praesentium ad habitum
admittentur.r
Bizzarri 853-855; Bull. Cup. X, 346-347; Fontes VI, 4381. d

202

Declarationes super decreto « Romani Pontifices » r
(Declaratio diei 29 maii 1857, ad Abbatem Cisterciensium Reformatorum Americae)

Eutrope Abbate dei Trappisti di Gethsemani nella diocesi di
Louisville in America considerando, che 1’America è una terra di
emigrati, e di viandanti ossequiosamente implora, che la S. V. si
degni dichiarare:
1. Se sia sufficiente di esigere dai Postulanti ecclesiastici le
lettere testimoniali del Vescovo, che gli ha conferito l’ordine, ovvero
sia necessaria anche la testimoniale del Vescovo nella cui Diocesi
sono stati ultimamente impiegati?
2. Siccome la maggior parte de’ Postulanti laici sono Irlandesi
0 Tedeschi per ottenere l’attestato del Battesimo fa duopo di scri­
vere in Europa, e le risposte tardano molti mesi, e qualche volta
non si ricevono affatto, così quando evvi una certezza morale che
•
b
<•
4

N. 188.
N. 189.
Nn. 202-207, 210-212. 215, 216.
Vide ctiam Fontes IV, 1976.
Nn. 188, 197.

De testimonialibus - De votis simplicibus

-203]

179

sieno battezzati se possono ammettersi almeno provvisoriamente
alla vestizione dopo due mesi circa di prova?
3. Se il Postulante è già religioso di altra Congregazione, od
Istituto regolare basterà di domandare gli attestati dal Superiore
da cui dipende?
Sacra Congregatio super Statu Regularium vigore specialium
facultatum a Ssmo D. N. Pio Pp. IX concessarum propositis dubiis
respondendum censuit, prout respondet:
Ad i. Si agatur de postulantibus in Sacris Ordinibus consti­
tutis sufficere testimoniales Episcopi, qui Ordines Sacros legitime
eis contulit, una cum testimonialibus Ordinariorum Dioecesum, in
quibus deinde ultra annum in unaquaque Dioecesi commorati
fuerint.
Ad 2. Documentum recepti Baptismatis exhibendum esse ante
admissionem ad habitum.
Ad 3. Quoad Novitios alterius Ordinis, et Professos saecularizatos testimoniales litteras petendas esse ab Ordinario: quoad Pro­
fessos, qui in Congregatione vel Ordine actu permanent, dummodo
ab Apostolica Sede facultatem ad alium ordinem transeundi obti­
nuerint, testimoniales litteras petendas esse a Superioribus, nempe
vel a Superioribus, vel a Provincialibus Ordinis a quo : vel quatenus
agatur de Congregatione, et Ordine in quo Provinciales non habean­
tur, loco Provincialium a Superioribus localibus: et si Professus in
diversis domibus, vel conventibus commoratus fuerit, sufficere testi­
moniales superioris generalis, vel Provincialis vel Superioris domus
(quatenus Provincialis non habeatur), in qua postremo tempore mo­
ratur. Caeteru II huiusmodi Superiores antequam testimoniales con­
cedant diligenter inquirere debeant de qualitatibus Religiosi. ;
Bizzarri 850-851; Fontes VI, 4382.

203

Declarationes super litt. circ. « Neminem latet »b
(Declarationes diei 12 iunii 1858, ad Ordinem Praedicatorum)

Ssmus D. N. Pius Pp. IX attentis precibus Magistri Generalis
Ordinis Praedicatorum S. Dominici, haec, quae sequuntur, circa na­
turam et qualitatem votorum simplicium, in encyclicis litteris huius
° N. 197.
b N. 20X.

Pius IX (1846-1878)

180

[203-

S. Congregationis super Statu Regularium die 19 martii 1857 prae­
scriptorum, et circa obligationes ac privilegia illorum, qui ea emittent,
pro eodem Ordine Praedicatorum decernenda statuit, prout prae­
sentis Decreti tenore Apostolica auctoritate decernit atque constituit :
I. Vota simplicia, de quibus agitur, perpetua erunt ex parte
voventis, utpote quae tendunt ad emittenda deinde vota solemnia,
in quibus perfectionem et complementum accipient.
II. Eorumdem votorum simplicium dispensatio reservata est Ro­
mano Pontifici, cui professi gravibus urgentibus causis preces por­
rigere poterunt.
III. Verum eadem simplicia vota solvi etiam possunt ex parte
Ordinis in actu dimissionis Professorum, ita ut data dimissione pro­
fessi ab omni dictorum votorum vinculo et obligatione eo ipso
liberi fiant.
IV. Facultas autem dimittendi professos votorum simplicium,
de quibus agitur, spectat ad Magistrum Generalem Ordinis cum suo
generali Consilio. Idem Magister Generalis cum suo generali Con­
silio poterit in casibus extraordinariis, et praesertim pro regionibus
et locis longinquis ad dimissionem decernendam subdelegare probos
et prudentes religiosos, qui saltem tres esse debent.
V. Licet ad decernendam dimissionem neque processus neque
iudicii forma requiratur, sed ad eam procedi possit sola facti veri­
tate inspecta, tamen Superiores procedere debent summa charitate,
prudentia, et ex iustis et rationabilibus causis, quacumque humana
affectione remota, secus eorum conscientia graviter onerata rema­
neat. Nemo autem ex causa infirmitatis post professione II votorum
simplicium superventae dimitti poterit. °
VI. Professi dictorum votorum simpliciu M participes erunt om­
nium gratiarum et privilegiorum, quibus professi votorum solemnium in memorato Ordine legitime utuntur, fruuntur, et gaudent.
VII. Superiores Regulares, ad quos spectat, concedere poterunt
huiusmodi professis litteras dimissorias dumtaxat ad primam Tonsu­
ram, et ad Ordines minores, servatis tamen de iure servandis, et
praesertim quae circa Ordinationes Regularium ab Apostolica Sede
praescripta sunt.
VIII. Anni professionis, qui in dicto Ordine requiruntur, ut
quis voce activa et passiva gaudeat, et ad officia admitti possit, a die
* N. 153.

De votis simplicibus

-2041

t8i

emissionis votorum simplicium computentur; et professi votorum
simplicium suffragium habeant in actis Capitularibus sui Conven­
tus, quatenus et prout habent solemniter professi.
IX. Professi votorum simplicium dominium radicale, uti aiunt,
suorum bonorum retinere poterunt, sed eis omnino interdicta est
eorum administratio, et reddituum erogatio atque usus. Debent
propterea ante professionem votorum simplicium cedere pro tem­
pore, quo in eadem votorum simplicium professione permanserint,
administrationem, usumfructum, et usum quibus eis placuerit, ac
etiam suo Ordini, si ita pro eorum libitu existimaverint.
X. Professi votorum simplicium remanere debent in domibus
Professorii et studiorum, et vitam communem perfectam observare.
XI. Ad valide emittenda vota solemnia post vota simplicia re­
quiritur professio expressa, et ideo professio tacita omnino abro­
gata est.b
Haec Sanctitas Sua statuit atque constituit contrariis quibus­
cumque etiam speciali mentione dignis non obstantibus, quibus
Apostolica auctoritate derogat, ac derogatum esse declarat. '
Bizzarri 855-857; Bull. Cap. X, 363-364; Fontes VI, 4383.

204
Declarationes super litt. circ. « Neminem latet » d
(Responsa dici 6 augusti 1858)

Dubia, i. An Professi votorum simplicium, quae professioni vo­
torum solemnium iuxta litteras encyclicas diei 19 martii 1857 prae­
mitti debent, teneantur ad officium divinum?
2. An teneantur ad observantiam Regulae Ordinis prout solemniter Professi?
Ssmus in Audientia habita ab infrascripto Secretario S. Con­
gregationis super Statu Regularium, die 6 augusti 1858 responden­
dum mandavit, nempe:

°
b
e
d

N. 205.
N. 177.
N. 204.
Nn. 201, 203.

I 82

Pius IX (1846-1878)

[204.

Ad I. Non teneri ad privatam recitationem divini Officii: de­
bere tamen Choro interesse ut solemniter Professi.
Ad 2. Affirmative, firma declaratione iam data quoad votum
paupertatis.1*
4
B IARRI 857; Bull. Cap. X, 364; Fontes VI, 4384.

a

205
Declaratio super const, apost. « Cum ad regularem » b
(Declaratio diei 9 decembris 1859)

luxta const. Clementis Vili professio votorum solemnium e II
tenda est in conventu Novitiatus. Ad praescriptum vero legis latae
die 19 martii 1857 r professi votorum simplicium debent manere in
domibus Professorii, et Studiorum. Hinc quaeritur an Professi voto­
rum simplicium, ut suo tempore ad professionem votorum solemnium admittantur, transferendi sint in Conventum Novitiatus, vel
eam emittere possint in Conventu, in quo morantur?
Ssmus in audientia habita die 9 decembris 1859 ab infrascripto
Secretario S. Congregationis super Statu Regularium, attenta lege
de emittendis votis simplicibus die 19 martii 1857 lata, statuit, atque
constituit, ut Litteris Apostolicis Clementis VIII, aliisque contrariis
quibuscumque non obstantibus, professi votorum simplicium licite
et libere professionem votorum solemnium suo tempore emittere
possint in Conventu seu Domo, in qua reperiuntur, servatis tamen
aliis de iure servandis, quin teneantur profiteri in domo peracti No­
vitiatus.
Bizzarri 857-858; Bull. Cap. X, 375-376.

206

Declarationes super litt. circ. « Neminem latet » d
(Declarationes diei 20 ianuarii i860, ad Archiepiscopum Mexicanum)

Archiepiscopus Mexicanus humillime exponit, quod S. V. de­
creto S. Congregationis super statu Regularium die 19 martii 1857
1 N. 203 sub IX.
• Vide etiam Resolutionem S. C. Ep. et Reg. Romana seu Venetiorum, diei
24 martii 1882, in Fontes IV, 2007.
b N. 132 sub 21.
« Nn. 201, 203 sub X.
4 N. 201.

Dc professis a votis simplicibus

183

praecepit, ut Novitii, iam sexdecim annorum, etiam expleto Novi­
tiatus anno ad normam Tridentini, non alia vota nisi simplicia va­
leant emittere, dilata emissione solemnium post triennium, si digni
tunc reperti fuerint, qui ad professionem admittantur, dummodo
ultra 25 annum eorumdem aetatis non protendatur.
Ex expositis sequentia dubia suborta sunt, quorum solutionem
a S. V. obsequiosissime postulat:
I. Possunt ne Novitii post emissa vota simplicia, ante emissionem
solemnium ad Sacros Ordines promoveri titulo paupertatis, non
obstante Constitutione Romanus S. Pii V die 14 octobris anni 1568 '
in lucem edita?
II. Possunt Provinciales dispensare cum Novitiis defectu nata­
lium laborantibus ante emissionem votorum solemnium, ad hoc ut
his ordines conferantur?
III. Qui forte habitum religionis induerint, maiores iam 25 anno­
rum, aut huic proximi aetati, possunt, expleto iam novitiatus anno,
ad vota solemnia, et professionem admitti, an etiam cum similibus
expectandum est ulterioris probationis triennium?
IV. Si Novitii post emissa vota simplicia aut dimittantur e reli­
gione, aut haec ab ipsis mobilitate animi relinquatur; quid cum eis
agere debet Ordnarius, si aut ad Sacros Ordines, aut ad matrimo­
nium forsitan adspirent?
Ex Audientia Ssmi habita a D. Secretario S. Congregationis
super Statu Regularium sub die 20 ianuarii i860, Ssmus ad pro­
posita dubia rescribendum mandavit, ut sequitur :
Ad I. Negative quoad Ordines Sacros.
Ad II. Affirmative pro prima tonsura et ordines minores, qua­
tenus Provinciales ex Apostolico indulto legitime gaudeant facul­
tate dispensandi super dicta irregularitate, eaque revocata non
fuerit.
Ad III. Negative ad 1. partem, affirmative ad 2.
Ad IV. Si professi votorum simplicium sive per dimissionem ab
Ordine, sive per Apostolicam dispensationem ab emissis votis soluti
fuerint, se gerat cum illis prout cum ceteris suis Dioecesanis se se
gerere debet.
Bizzarri 858-859; Bull. Cap. X, 381; Fontes VI, 4385.

a N. 104.

184

Pius IX (1S46-1878)

I207-

207
De titulo ordinationis
(Rescriptum diei 20 ianuarii i860, ad Episcopum Meliten.)

Pius Pp. VI per litteras Apostólicas sub annulo Piscatoris Motu
proprio datas die 25 iunii anni 1777 ° prohibuerat, ne cui Episcopus
Melitensis primam Tonsuram conferet nisi titulum substentationis
habenti. Revera, quum in titulis huiusmodi describendis, nonnisi
Beneficia, Cappellanias, Pensionem et Patrimonia memoret, directe
de Regularibus non videtur locutus. Tamen ex illo tempore in dioe­
cesi Melitensi Regulares nonnisi cum titulo, paupertatis nimirum,
ad Tonsuram, Ordinesque minores promoveri consueverunt. Quunque hic titulus per solemnem professionem acquiratur, Regulares
nunquam hic nisi post emissam votorum solemnium professionem
sunt promoti
Nunc vero quaedam immutatio in Ordinibus religiosis inducitur.
Per Decretum enim, quod ex mandato Beatitudinis Vestrae S. Con­
gregatio super statu Regularium edidit die 19 martii 1857? prae­
cipitur, ut qui Religiosam vitam in quocumque Ordine profiteri
vellet, emenso Tyrocinii anno, ad vota simplicia dumtaxat admitte­
retur; post quorum emissionem adhuc ex Ordine dimitti posset.
Interim tamen permisit, ut Superiores Regularium litteras Dimissoriales ad primam Tonsuram, Ordinesque Minores huiusmodi pro­
fessis concedere possent.
Ex expositis sequentia dubia orta sunt, quorum solutionem a
S. V. Episcopus Meliten, humillime expostulat, nempe:
I. Utrum praedictus Motus Proprius Pii VI respiciat Regulares
ita ut sine titulo substentationis ad primam Tonsuram, Ordinesque
minores nequeant Melitae promoveri?
Et quatenus affirmative.
II. Utrum S. V. in supra memorato decreto censeatur hac in
parte Motui Proprio Pii VI derogasse?
III. Sive Motus Proprius Pii VI Regulares proprie non respiciat,
sive S. V. hac in parte illi derogaverit; quid dicendum si professi
vota implicia, postquam Tonsuram, ordinesque minores suscepe­
rint, ab Ordine dimittantur; eruntque recipiendi in Clerum saecu■> Litt- ap. Ea semper, in BRc VI, 333-339•
b N. 2OÏ.

Dc titulo ordinationis - Dc novitiis

-2o81

185

larem, ita ut habitum clericalem gestent, et in susceptis Ordinibus
ministrent, quamvis careant titulo substentationis?
Ssmus ad suprascripta dubia rescribendum mandavit, ut se­
quitur :
Ad i. et 2. Regulares non comprehendi, et etiam Professos voto­
rum simplicium, de quibus agitur, posse admitti ad primam tonsu­
ram et ordines minores non obstante dicto Motu-proprio.
Ad 3. Affirmative in omnibus nisi aliud iudicio Episcopi obstet;
sed curandum esse, ut, quamprimum fieri poterit, de praescripto ti­
tulo provideantur. Minime vero ad Ordines Sacros promoveri posse,
nisi praescriptum titulum habeant. “
Bizzarri 860-861; Bull. Cap. X, 381-382.

208

Declaratio super decreto « Regulari disciplinae » b
(Declaratio dici 24 februarii i860, ad Procuratorem Generalem Carthusianorum;

I Fratelli laici Certosini sono ricevuti nell’Ordine prima come
Postulanti, e durante un anno mettono sopra l’abito secolare una
semplice veste di panno detta Mantello o Sacco: indi spogliati del­
l’abito secolare, vengono rivestiti del Religioso consistente in una
Tonaca con cintura e nel Cappuccio. Passato un anno dopo tale ve­
stizione, sono ammessi alla Donazione, la quale dura cinque anni. Da
ultimo, percorse lodevolmente tutte queste diverse prove, comincia­
no l’anno di Noviziato, che precede la loro Professione. Si domanda :
1. Quando si debbano praticare riguardo ai fratelli laici Cer­
tosini le Prescrizioni della prima parte del Decreto Regulari disci­
plinae del 25 genn. 1848?
2. Se nell’ammissione de’ Novizi all’abito religioso lo scrutinio
della Comunità debba precedere quello degli Esaminatori Provin­
ciali e dei Generali; oppure se debba farsi in ultimo, di maniera
che possa annullare lo scrutinio dell’Esame Provinciale, e dello
stesso esame generale?
Ssmus mandavit rescribi ad 1. Quando dimisso habitu saeculari
religiosa veste induuntur, nempe tunica, cintura et caputio; ad 2.
Affirmative ad primam partem, negative ad secundam.
Bizzarri 851.
0 N. 104. Vide etiam S. C. de Prop. Fide, instr. Cum indecorum, diei 27
aprilis 1871, in Fontes VII, 4878; Collect. Prop. Fide II, 1369.
b Nn. 189, 199.

Pius IX (1846-1878)

iS6

[209.

CONCILIUM PROVINCIALE PRAGENSE (1860)
209

De studiis regularium
(Decreta, tit. VII)

Cap. IV. - Prout orationis fervor, ita laboris quoque patientia et
assiduitas regulares decet. Non minus ista, quam silentium vel pau­
pertas bene ordinatum monasterium monstrat, in quo videlicet sanc­
tae caritatis zelus cum sui abnegatione coniungitur. Et quum multa
sit messis, operarii autem pauci, ° adeo ut ipse mundus fervidos la­
bores religiosorum exspectet, prout haec praerogativa iis inde ab
omni tempore fuit, ita etiam a nostris diebus ignis caritatis et zeli
pro regno Dei ardere pergat et inardescat magis in familiis Deo sa­
cratis, ut quaecumque necessitas saeculum premat, quaecumque in­
digentia operam fratris exoret, in claustris inveniat primos et para­
tissimos auxiliatores. Ne autem, quum ad omnia sese extendere
vellet, insufficientior foret facultas virium, regulares probe discer­
nant, in qua potissimum parte secundum ordinis sui institutum
operam debeant collocare; huic vero impensissime se dedicent et
tradant. Dum misericordiae et eleemosynae opus omnibus incumbit,
dum specialem aegrotorum et infantium curam peculiares sibi pro­
ponunt congregationes: ad alios, ut plurimum, spirituale magis
ministerium pertinet, agri Dominici cultura et spiritualium morbo­
rum sanatio.
Hanc potissimam partem ut bene adimpleant, studia literarum
in monasteriis vigeant oportet. Hortamur quam maxime religiosos,
ut secundum modum, quo ad instruendam iuventutem, ad praedi­
candum verbum divinum, ad auxilia curae animarum, vel etiam ad
claustralem scientiarum cultum vocantur, sedulissime eas cognitiones
sibi comparent, quibus muneri suo veritatisque profectui et aug­
mento consulere possint. Superiores praesertim curent, ut novitii
bene educentur et instituantur, ne in propria ordinis regula et histo­
ria peregrini inveniantur; ut dein, qui clerici sunt et ad sacerdotium
adspirant, solida, sufficienti, immo et ampliori theologiae scientia
imbuantur, ceteris etiam non carentes praeparationibus, quae ad alia
fors magistrorum officia requiruntur. In conventibus porro collatio­
nes et exercitia de materiis theologicis vel aliis utilibus saepius ha* Mt. IX, 37.

-2io]

De studiis - De professis a votis simplicibus

187

beantur, et lector S. Scripturae iuxta praeceptum Concilii Tridentini
numquam desideretur. 1 Monastica studia non tantum merito aequent
ceterorum labores, sed et superent. Episcopi in hunc finem examina,
quae pro sacra ordinatione et approbatione ad confessiones insti­
tuuntur, sollicite habebunt. Ut religiosi, qui fors studiorum causa
ad universitatem missi extra claustri sui septa morantur, vitae regu­
lari intenti maneant: ex dispositione Concilii Tridentini in conven­
tibus habitent,2 seu in resuscitatis fors, prout usus maiorum proba­
tus habuit, regularium collegiis.
Collect. Lacen. V, 576-577.

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM

210
Declaratio declarationis super litt. circ. « Neminem latet ■>r(Declarationes diei 7 februarii 1862, ad Ordinem Praedicatorum)

Fr. Alexander Vine. landel Magister Generalis Ordinis PP. Prae­
dicatorum exponit, occasione nuperrimi Decreti a S. Congregatione
super Statu Regularium die 12 iunii 1858 Apostolica auctoritate
editi, nova quaedam in quibusdam sui Ordinis Conventibus exorta
fuisse dubia, quorum solutionem ab eadem S. Congregatione enixe
et humillime exposcit.
1. Cum ex praefati Decreti tenore (num. 8) professi votorum
simpli¿uffragium habeant in actis Capitularibus sui Conventus
quatenus et prout habent solemniter professi; quaeritur an inter
huiusmodi actus Capitulares recenseantur etiam actus receptionis ad
votorum solemniv^ professionem; nam praeterquam quod voto­
rum simplicium professi non sint de corpore professorum so­
lemniter, contingere potest quod professi simplices numero exce­
dant professos solemnes.
inter eos periculum collusionis enascatur,
cum alii post alios, \el simul, vel post breve tempus ad solemnem
professionem admittendi sint?
2. Utrum reiectio alicuius professi simplicis a maiori parte Pa­
trum in Consilio vel totius Conventus in Capitulo per suffragia se* N. 92.
’ N. 97a Nn. 201, 203.

i88

Pius IX (1846-1878)

[210-

creta prolata, ab Ordinis Generali Magistro, nulla alia intercedente
inquisitione aut informatione, haberi possit tamquam legitima
11 et iusta
causa aut prudens iudicium, ad hoc ut eiusdem professi votorum sim­
plicium dimissio ab Ordine, et eorumdem votorum solutio ab ipso
cum suo generali Consilio decerni et declarari possit?
3. Et quatenus negative, quaeritur tertio quid agendum, si Pa­
tres Conventus ad excludendum Novitium a professione solemni
perseverent, nec ulterius eadem differri possit eo quod vigintiquinque aetatis suae annos Novitius expleverit?
Ssmus D. N. Pius Pp. IX in Audientia habita die 7 febr. 1862
ab infrascripto Secretario S. Congregationis super Statu Regula­
rium ad suprascripta proposita dubia rescribendum mandavit, nem­
pe: ad i. Negative: ad 2. Negative: ad 3. Pro admissione ad vota
solemnia post expletum triennium votorum simplicium, audiri qui­
dem debet Capitulum Conventuale ad instructionem animi Superio­
rum; minime vero a Superiori Generali vel ab eius Subdelegato
standum erit resolutioni eiusdem Capituli. Quod si aliunde habean­
tur legitimae causae ad dimittendos professos votorum simplicium,
hoc in casu servanda erunt, quae in articulis IV et V declarationum
praescripta sunt.
Insuper Sanctitas Sua ea quae in hoc responso continentur, etiam
ad alios Ordines, et Instituta extendit, et extensa esse declaravit.
Bizzarri 861-862; Fontes VI, 4387.

PIUS IX
2II

Super nullitate professionis votorum solemiu^JT. non praemissa
professione votorum simplicium
(Litt ap. Ad universalis Ecclesiae, dici 7 februarii 1862)

Ad universalis Ecclesiae regimen, Deo sic disponente, vocati,
pro postorali, qua urgemur, sollicitudine haud praetermisimus ad
religiosas quoque familias mentis aciem, animique curas intendere,
ut eae, de Christiana et civili republica optime meritae, ad pristinum
splendorem revocarentur, et incrementum acciperent. Probe autem
agnovimus tristissimis hisce temporibus, quibus inimici Crucis
Christi humana divinaque omnia pessumdare, ac mores pervertere
student, maximam adhibendam esse curam, sollicitudinem, dili-

De professione votorum simplicium

189

gentiam, ad eorum spiritum, uti par est, probandum, qui vota solemnia Deo nuncupare postulant, ne quis admittatur, qui saeculi
contagione pollutus electum Christi gregem inficiat; vel verae voca­
tionis expers, susceptique Instituti pertaesus gravem sodalibus mo­
lestiam inferat cum disciplinae perturbatione, et regularis obser­
vantiae discrimine. Idcirco, audito voto W. FF. NN. S. R. E. Car­
dinalium Congregationis super statu Regularium nonnulla hac super
re mandavimus edi decreta, inter quae illud praesertim in praesens
commemorandum est, quod per Litteras encyclicas die 19 martii
1587o a V. Fratre Andrea Bizzarri Archiepiscopo Philippensi me­
II est.
moratae Nostrae Congregationis Secretario signatas, publicatum
In praefatis autem Litteris haec, quae sequuntur, quoad religiosos
virorum Ordines, ac Instituta ex Nostro expresso mandato, et Apos­
tolica auctoritate sancita fuere, scilicet : « Peracta probatione et
novitiatu ad praescriptum S. Concilii Tridentini, Constitutionum
Apostolicarum, et statutorum ordinis a S. Sede adprobatorum, novitii vota simplicia emittant postquam expleverint aetatem annorum
II
sexdecim ab eodem Tridentino Concilio ’* statutam, vel aliam maio
­
rem, quae forsan a statutis proprii Ordinis a S. Sede approbatis re­
quiratur, et quoad laicos et conversos postquam ad eam pervene­
rint aetatem, quae in Constitutione Clementis VIII incipiente In
suprema ' praefinita est. Professi post triennium a die, quo vota
simplicia emiserint computandum, si digni reperiantur, ad profes­
sionem votorum solemnium admittantur, nisi fortasse pro aliquibus
locis, uti nonnullis Institutis indultum est, professio votorum sim­
plicium ad longius tempus iam concessa fuerit. Poterit vero Superior
generalis ac etiam Superior provincialis ex iustis et rationabilibus
causis professionem votorum solemnium differre, non tamen ultra
aetatem annorum vigintiquinque expletorum. Si vero in Ordine seu
Instituto Provinciales non habeantur, eadem differendi professio­
nem votorum solemnium facultas attribuitur etiam Superiori domus
Novitiatus, de consensu tamen Magistri novitiorum, et duorum
Religiosorum, qui in Instituto aliquo gradu sint insigniti. Decreta
Congregationis super statu Regularium incipientia Romani Ponti­
*
fices
et Regulari disciplinae' anno 1848 promulgata omnino sertl
b
e

d

N.
N.
N.
N.
N.

201.
130.
188.
189.

Pius IX (1846-1878)

190

ventui in receptione ad habitum, novitiatum, et professionem voto­
it hoc decretum execution! demandatum
rum simplicium ». Postquam
fuit ex ipsa experientia competimus quantum utilitatis ex eo reli­
giosae Familiae retulerint, et referre possint. Verum nuper agnovi­
mus aliquos novitios, praetermissa professione votorum simplicium,
ad vota solemnia nuncupanda admissos fuisse, et exinde circa dic­
torum votorum solemnium validitatem gravia dubia suborta esse.
Nos igitur cupientes in re tanti momenti omnem ambigendi causam
imposterum removere, motu proprio, et certa scientia, deque Apostolicae Nostrae potestatis plenitudine, quoad religiosas virorum Fa­
milias cuiuscumque Ordinis, Congregationis et Instituti, in quibus
solemnia vota emittuntur, statuimus, ac decernimus nullam omni­
no, irritam, et nullius roboris fore professionem votorum solemnium
tam scienter, quam ignoranter, quovis modo, praetextu, et colore
facta a novitiis quibuscumque etiam laicis, et conversis, qui licet
probationem, et novitiatum prout de iure expleverint, non emittant
prius professionem votorum simplicium, et in ea per triennium
integrum non permanserint, quamvis vel a Superioribus, vel a no­
vitiis, vel ab utrisque intentio habeatur respective recipiendi ad
vota solemnia, et ea emittendi, ac omnes ritus adhibeantur ad pro­
fessionem votorum solemnium praescripti. Haec volumus, statui­
mus, praecipimus, mandamus non obstantibus, quatenus opus est,
Constitutione Benedicti XIV Praedecessoris Nostri ° super divisione
materiarum, aliisque Apostolicis, et in universalibus, provincialibus­
que et Synodalibus Conciliis editis, generalibus vel specialibus
constitutionibus, et ordinationibus, regulis, statutis, et consuetudi­
nibus cuiusque Ordinis, Congregationis et Instituti etiam iuramento, confirmatione Apostolica, vel quavis firmitate aha roboratis, pri­
vilegiis quoque induitis, et litteris Apostolicis in contrarium prae­
missorum quomodolibet concessis, confirmatis, innovatis, quamvis
specifica et individua mentione dignis, quibus omnibus et singulis
illorum tenoribus praesentibus pro insertis habentes ad praemis­
sorum effectum specialiter, et expresse derogamus, ceterisque con­
trariis quibuscumque. Decernentes has Nostras litteras semper et
perpetuo validas et efficaces existere et fore, suosque plenarios et
integros effectus sortiri, et obtinere, et ab omnibus, ad quos spectat,
et in futurum spectabit, plenissime suffragari, et ab omnibus invio-

• N. 119-

Dc professis a votis simplicibus - De exclaustraos

-213]

j9r

labiliter observari, et si secus super his a quoquam quavis auctori­
tate scienter, vel ignoranter contigerit attentare irritum, ac inane
esse et fore volumus, et declaramus.d
Acta Pii IX, vol. Ill, 417-420; Bizzarri 862-864; Bull. Cap. X, 418-419;
Fontes II, 532.

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM
212

Exclaustrati reversi novitiatu: H peragere non debent
(Responsum diei 4 iulii 1862, ad quemdam sacerdotem professum)

Frater Theophilus a S. Corde Mariae Sacerdos professus et No­
vitiorum Magister in extincto Collegio Apostolico B. M. V. de
Zapopan. in dioecesi de Guadalaxara, sua ductus tristissima expe­
rientia, aliorumque Religiosorum virorum consilio, ut suae conscien­
tiae satisfaciat, proponit Dubium « Utrum iuvenes, qui ante exclaustrationem vota simplicia emiserant, ab iis liberi sint reputandi ita
ut si denuo aperiantur Monasteria, incipere et prosequi novitiatum
debeant iuxta decretum super Statu Regularium, cuius initium Ne­
minem latet de die 19 martii 1857.b
Ssmus proposito dubio respondendum mandavit Negative.
Bizzarri 864-865.

213

De dominio professorum a votis simplicibus
(Decretum Lata lege, dici 1 augusti 1862)

Lata lege de praemittendis votis simplicibus professioni votorum
solemnium per Encyclicam Epistolam huius Sac. Congregationis
super statu Regularium die 19 martii 1857 ' nonnullae deinde editae
fuerunt declarationes quoad ipsa vota simplicia, et relate ad votum
simplex paupertatis constitutum fuit : « Professi votorum simpli­
cium dominium radicale, uti aiunt, suorum bonorum retinere poa
b
c
d

N.
N.
N.
N.

216.
201.
201.
203 sub IX.

1Ç2

Pius IX (1846-1878)

[213

terunt, sed eis omnino interdicta est eorum administratio, et red­
dituum erogatio, atque usus. Debent propterea ante professionem
votorum simplicium cedere pro tempore quo in eadem votoru II
simplicium professione permanserint, administrationem, et usumfructum, et usum, quibus eis placuerit, ac etiam suo ordini, si ita
pro eorum libitu existimaverint ».
Nuper vero dubium exortum est, quandonam Professi votorum
simplicium emittere possint renunciationem, de qua Sacrosanctum
Concilium Tridentinum sess. XXV De Regularibus cap. XVI 3 agit,
quaque ipsi suarum rerum dominium a se abdicent. Dubio ad
Ssmum D. N. Pium Pp. IX relato ab infrascripto Secretario Sacrae
Congregationis super Statu Regularium in audientia habita 1 au­
gusti 1862, Sanctitas Sua Apostolica auctoritate statuit, atque consti­
tuit, renunciationem, quam in citato capite XVI sess. XXV De Re­
gularibus Concilium Tridentinum respicit, pro professis votorum
simplicium locum habere infra duos menses proximos ante profes­
sionem votorum solemnium. Contrariis quibuscumque non obstan­
tibus. b
Bizzarri 865; Fontes VI, 4388.

SYNODUS PROVINCIALIS ULTRAIECTENSIS (1865)

214
De tyrocinio et de studiis
(Decreta, tit. VIT)

Cap. II. - Vigeant profecto oportet in monasteriis litterarum ac
severiorum disciplinarum, praesertim sacrarum, studia quae omni
aetate in iis floruerunt, et per quae factum est, ut ex iisdem viros
doctrina eminentes ac strenuos operarios pro agri Dominici cultura,
Ecclesia constantissime habere potuerit. Superiores vigilantissimi
sint, ut iuxta uniuscuiusque ordinis leges, recta studiorum ratio in
conventibus servetur et promoveatur, utque collationes et exercita­
tiones de theologicis materiis, vel de aliis utilibus rebus saepius inter
religiosos alumnos instituantur. Episcopi autem, pro ipsorum mu4 N. 99.
b Vide S. C. Ep. et Reg., Epist. Le massime, diei 30 decembris 1882, in
Fontes IV, 2008.

-2141

De dominio - De tyrocinio et de studiis

'93

nere, examina, a regularibus etiam subeunda pro admissione ad or­
dines, pro approbatione ad audiendas confessiones, pro exercitio
sacri ministerii in parochiis, sollicite habebunt, nisi ex iusta causa
dispensandum censuerint.
Maximi momenti est observatio eorum, quae ecclesiasticae sanc­
tiones exigunt de novitiorum admissione ad habitum et ad profes­
sionem: indubitatum namque est exinde imprimis pendere bonum
vel malum religiosi cuiusque instituti. Praepositis regularibus secun­
dum statuta suorum ordinum et S. Sedis praecepta, liberum est
postulantes ad habitum recipere probatosque ad professionem admit­
tere: sed antea de illorum indole, ingenio, moribus inquirere debent
ac sedulo investigare quo consilio, quo spiritu, qua ratione ad regu­
larem vitam ineundam ducantur. Quocirca servandum esse memi­
nerint Apostolicum Mandatum die 25 ianuarii 1848 editum de testi­
monialibus Ordinarii litteris requirendis, ante receptionem illorum,
qui ad habitum religiosum admitti petunt. 1 Alterum quoque Aposto­
licum Decretum, die 19 martii 1857 emissum, observandum stricte
erit, iuxta quod, novitiatu exacto, ante vota solemnia, simplicia sal­
tem per triennium praemittenda esse edicuntur.2 Ceterum non
antea admittendi erunt novitii ad professionem, quam in tirocinio
probati fuerint per totum illud tempus, quod sacri canones et insti­
tuti constitutiones exigunt. Probatio autem ipsa ea ratione facienda,
quae institutionibus super receptione et educatione novitiorum in
monasteriis et conventibus designatis vel designandis, Clemen­
tis VIII iussu editis, determinatur.3
Enixe monemus rogamusque regularium ordinum superiores,
ut exquisitissimam in tironum probatione adhibeant et adhibere fa­
ciant diligentiam atque industriam. Severius potius agant in pro­
bandis admittendisque candidatis ad votorum professionem, quam
ob nimiam facilitatem eos admittant, qui divina vocatione haud ducti,
instituto religioso damno et dedecori, fidelibus autem scandalo esse
possunt.
Mansi XLVIII, 770-771; Coli. Lacen. V, 892-893.

.

1 N. 188.
1 N. 201.
’ Nn. 120, 123, 131, ip.

S. C. dc Religiosis • Enchiridion Religiosorum.

Pius IX (1846-1878)

19+

[DIS­

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM
215

Declaratio super litt. circ. « Neminem latet »a
(Rescriptum diei 16 augusti 1866)

Lex de praemittendis votis simplicibus, et in iis permanendi per
triennium omnes Novitios afficit sive aetatem citra annos viginti habeant, sive illam quomodolibet
excesserint. Cum vero iuxta Encyclini©
cam Neminem latet, et Litteras apostólicas Ad universalis Ecclesiae b
Superiores possint ex iustis et rationabilibus causis professionem voto­
rum solemnium differre, non tamen ultra aetatem annorum vigintiquinque expletorum, a nonnullis dubitatum est, an Superiores ipsi
professionem votorum solemnium ultra praescriptum triennium vo­
torum simplicium etiam iis, qui aetatem annorum vigintiquinque
quomodolibet superaverint differre valeant. Ratio dubitandi erat,
quod eadem causa pro utrisque locum habet, nempe ulterior proba­
tio. Verum haec dubitandi ratio haud vim habere ab aliis responde­
batur; nam quando lex clare aperteque aliquid excludit, interpretatio
minime admittenda est, prout accidit in themate; lex enim hanc
facultatem differendi Superioribus tribuit pro professis usque ad
aetatem vigintiquinque annorum completorum. Insuper dicta diffe­
rendi potestas pro professis vigintinque annis minoribus necessaria
erat ob specialia rerum publicarum adiuncta, quae personas praedic­
tam aetatem excedentes non respiciunt. Insuper si quis in novitiatu,
et infra triennium votorum simplicium vocationis signa non dederit,
licet iam ad maturam aetatem pervenerit, spes rationabiliter efful­
gere non potest, ut deinde illa praebeat; quin imo aliis professis
periculo offensionis et scandali esse potest, et timendum est, ut ob
importunitatem, licet indignus, ad professionem votorum solemnium
admittatur. Quibus de causis Tridentina Synodus sess. 25 De Regul.
cap. 16 edixit: Finito tempore novitiatus Superiores novitios, quos
habiles invenerint, ad profitendum admittant, aut e Monasterio eos
eiiciant.' Poterit fortasse aliquando contingere ut aliquis expleto
triennio votorum simplicium habilis ad vota solemnia emittenda in­
veniatur, sed ob rationabilem causam statim non possit vota solema N. 201.
b N. 2x1.
‘ N. 99-

De professione

-216]

*95

nia nuncupare; hoc in casu si de brevi diladone agatur viuctur con­
fugi posse ad illud effatum parum pro nihilo habetur; si vero lon­
gior mora requiratur, aditus ad Apostolicam Sedem patet, a qua
prout in Domino expedire vedebitur, provideri poterit.
Die igitur i6 augusti i860 in Congregatione propositum fuit
dubium a P. D. Bonifacio Wimmer Abbate Praeside Cassinensium
in America exhibitum, nempe: Quod adhuc dubitatur, utrum in
casu, quo sacerdos saecularis habitum petivit, et obtinuit, qui annum
25 longe transgressus est, huic (emissa professione votorum sim­
plicium) projessio solemnis (nempe votorum solemnium; differri
possit supra consuetum triennium, si scilicet intra triennium (voto­
rum simplicium) non sufficentia argumenta de sua vocatione de­
derit?
Et Emi Patres rescripserunt: Negative {nempe non posse dijferri).1
Bizzarri 866-867.

216

Alia declaratio super litt. circ. « Neminem latet » a
(Rescriptum diei 16 augusti 1866)

Quamvis in Litteris Apostolicis diei 7 februarii 1862 incipien.
Ad universalis Ecclesiae *’ clare aperteque decretum sit nullam et
irritam prorsus esse professionem votorum solemnium, si non prae­
mittatur professio votorum simplicium, et in ea per triennium quis
non permanserit, tamen in Encyclica Neminem latet diei 19 mar­
tii 1857 ne verbum quidem de nullitate legitur, nec illa decreto
irritante munita reperitur.
Quare cum quidam Novitius post dictam Encyclicam, sed ante
memoratas Litteras Apostólicas vota solemnia nuncupaverit, non
praemissa professione votorum simplicium, quaestio de validitate
professionis votorum solemnium exorta est; quanvis actum illicitum
fuisse nemo dubitaret. Ideoque in Congregatione diei 16 augusti
1 Declararunt tamen recurrendum esse ad S. C. in casibus particularibus, in
quibus aliqua peculiaris causa concurrat.

° N. 201.
b N. 211.

196

Pius IX (1846-1878)

[216-

1866 propositum fuit dubium: Utrum dictus Religiosus Professio­
nem solemnem validam emiserit?
Cui Emi Patres rescripserunt: Affirmative. 1
Bizzarri 867.

CONCILIUM OECUMENICUM VATICANUM (1869-1870)"
217

De votis et de studiis religiosorum
(Postulata Episcoporum Neapolitanorum, pars II, cap. Ill)

§ XLV. Sapientissima fuit recens norma, quam Sanctitas Tua prae­
scripsit quoad Votorum emissionem, scilicet, quod Vota simplicia cum
trium annorum probatione solemnem Professionem antecedant;b ita ut
haec intra istud trienne temporis spatium emitti non possit sub poena
nullitatis. Iam vero efficacior videtur evadere posse probatio, quoties prae­
scriberetur aetas anni vigesimi primi iam exacti ad vota simplicia emit­
tenda; nunquam vero aetas anni decimi sexti; 2 id enim magis ac ma­
gis prodesset, quo ad Statum monasticum vocatio probaretur. Quod si
in nonnullis Ordinibus magis Observantibus bienne temporis spatium
ad Tyrocinium conficiendum et quidem ad amussim exactum, peroppor­
tunum fuit comprobatum; idem opus esset, ut definiretur, uti norma pro
omnibus
1HÏ
et singulis Religiosis Ordinibus, duodeviginti menses vel binos
annos Tyrocinii antecedere Votorum simplicium Professionem; neque
pro forma tantum hanc esse habendam; atque omnino servandum, quod
Sanctitas Tua praescripsit de admissione Religiosorum ad habitum et
Professionem.3 Experientia transacto tempore comprobata in causa qui­
dem est, cur quaccumque evanescat difficultas, inspecta maxima, quae
ex hoc suscepto consilio eruitur, utilitate in probanda Religiosorum vo­
catione. Neque mora temporis in sacris Ordinibus suscipiendis, emissa
solemni Professione, scilicet confecto anno vigesimo quarto, gravis esse
1 Igitur ante Litt. ap. /Id universalis Ecclesiae huiusmodi professiones erant
dumtaxat illicitae; post vero dictas Litt. ap. non solum illicitae, sed irritae et
invalidae prorsus sunt.
• N. 98.
’ Nn. 189, 2ot, MI.
“ Concilium Vaticanum decreta disciplinaria non dedit; nihilominus sche­
mata eorumdem decretorum apponimus, quia mentem Ecclesiae lucidissime ex­
primunt.
b N. 211.

-2171

De votis et de studiis religiosorum

197

potest, cum in ipsa Societate lesu non conferuntur Sacri Ordines nisi
aetate vel provectiori.
§ XLVIII. Unus idemque est Ecclesiae Catholicae Clerus, sicut unum
et idem est Sacerdotium a Christo Domino institutum. Quod si illi Sae­
cularis, huic Regularis inditum est nomen, non hoc immutatur substan­
tia; sed tantum vitae genus aliud ab alio respicitur, cui ultro se nonnulli
Clerici subiiciunt, alii vero alia contendunt via. At Regulares Saecularesve
sint, unus et idem est omnium Ecclesiasticorum finis, scilicet Ecclesiae
inservire precibus, exemplis, doctrina et sacri ministerii laboribus susci­
piendis. Idcirco Seraphicus Doctor Divus Bonaventura ita in quodam suo
opusculo de Regularibus scribit: « Sedes Aposto fica vocavit nos in adiutorium tam Cleri, quam populi, ut per officium praedicationis et confes­
sionis subveniamus animabus, et opus Pastorum sublevando alleviemus
Iam vero si quoad substantiam unus est Clerus, et idem est finis, ad
quem tendit, quam plurimum confert Ordinem studiorum Cleri Regula­
ris ad eamdem normam Clero Saeculari praescriptam omnino revocari.
Itaque sicut Episcopi uno eodemque Seminario, quisque pro sua Dioe­
cesi, Clericos saeculares colligunt, ita Praepositi Provinciales in unum
aut binos Provinciae Conventus colligant omnes Clericos Professos. Quem­
•ill
admodum
vero Clerici Saeculares intra Seminarii septa totum conficiunt
studiorum curriculum a Grammaticae rudimentis usque ad supremum stu­
diorum, quod est Theologia; ita Clerici Professi, cuiuscumque ingenii sint,
idem omnino exigant curriculum studiorum. Una sit omnium methodus
et norma; unde transversum unguem non liceat discedere. Ad haec,
•IH
quemadmodum
Episcopi, confecto Clericorum curriculo studiorum in
aedibus Seminarii, praestantiora ex illis ingenia eximiaque spe aut in
Centrale Seminarium mittent, aut in Collegium Ecclesiasticum, Romae
constabiliendum ad studiorum perfectionem: ita Praepositi Provinciales,
cum Clerici Professi aliquo in Provinciae Regularis Conventu curriculum
confecerint studiorum, praestantissimos quosque Romam mittant in Col­
legio ad ingeniorum perfectionem constabilito, quod quivis Religiosus
Ordo suis Alumnis patefaciendum aggredietur.
Iam vero etsi Ordinimi Regularium studia ad interiorem spectant di­
sciplinam, tamen expedire omnino videtur Episcopos tamquam Delega­
tos Apostólicos ipsis advigilare, et si quando Regulares Moderatores mu­
neribus suis deficiant, providere ne quid detrimenti interior disciplina
patiatur; praesertim pro eo, quod ad studiorum rationem Religiosorum
spectat.
Coll. Lacen. VII, 819, 821.
° Opusculum XIII, Determinationes quaestionum circa Regulam Fratrum
Minorum, cap. II, in Opera omnia, tom. Vili, Ad Claras Aquas (Quaracchi),
1898, p. 339.

igS

PIUS IX (1846-1878)

[218-

218
De voto obedientiae
(Schemata Constitutionum dc Regularibus, n. 2)

Ea potissimum religiosae perfectionis est virtus, ut qui statum re­
gularem amplectuntur, praeter temporalium bonorum renuntiationem et
castitatis professionem, abnegare semetipsos ac perpetuum propriae vo­
luntatis holocaustum Deo offerre teneantur. Nil igitur magis ad instau­
randam servandamque regularem disciplinam conducit, quam accurata et
fidelis religiosae obedientiae observatio; quandoquidem ipsa ceteras vir­
tutes menti inserit, insertasque custodit. 1 Magna quidem paupertas, sed
maior integritas; horum autem est obedientia maxima, si custodiatur il­
laesa: nam prima rebus, secunda carni, tertia vero menti dominatur et
animo.2 Hinc si obedientiae votum negligatur, Religiosorum corda veluti
terra sine aqua arescunt, nec ipsi amplius humilitate, oratione, meditatione
delectantur; quin immo religiosae familiae compago disrumpitur.
Quapropter sacrosanctae Tridentinae Synodi decretis inhaerentes,
quo facilius et securius regularis disciplina ubi collapsa sit instauretur, et
constantius ubi conservata est perseveret, omnibus Regularibus, tam vi­
ris, quam mulieribus, cuiuscumque Religionis, Societatis, Congregationis
et Instituti sint, sacro approbante Concilio, praecipimus ut ad regulae
quam professi sunt praescriptum, vitam instituant et componant, prae­
cepta ac vota observent, perfectae praesertim obedientiae animo volenti
mancipentur, crucifixum Christum Dominum intuentes, qui factus obediens usque ad mortema nedum nobis dedit huius virtutis praeceptum,
sed magnum quoque in seipso, quod imitaremur, reliquit exemplum. Et
quoniam omnis potestas a Deo est,b Regulares omnes in suis Superiori­
bus Deum ipsum agnoscant, ac meminerint non solum ordinationi Dei
resistere, qui potestati resistit, verum etiam sese peculiari obligatione te­
neri vi voti, quod in religiosa professione emittenda Deo nuncupant.
Quamobrem debita reverentia et amore suos omnes Superiores prose­
quantur, et quae ipsi iuxta regulam iniungunt, integre, prompte et humi­
liter sine ulla excusatione perficiant.
Eos insuper hortamus, ut ad assequendam huius eximiae virtutis
perfectionem, quae est quodammodo mater omnium custosque virtu­
tum,3 toto pectore incumbant; nec non a nequam huius saeculi spiritu,
* S. Gregorius M., Moralium, lib. XXXV, cap. io, in ML LXXVI, 765.
1 Extravag. Io. XXII, de verb, sign., 14, i.
• S. Augustinus, De Civitate Dei, lib. XIV, cap. 12, in ML XLI, 420.
• Philipp. II, 8.
* Rom. XIIL I.

.219]

Dc voto obedientiae - De vita communi

199

qui est Crucis Christi omnisque auctoritatis ac subiectionis inimicus, sibi
maxime caveant, seque undique tueantur.
Tergiversationi nihilominus eorum, qui causas ad obedientiae iugum
excutiendum interserunt, occurrere volentes declaramus atque statuimus,
Religiosorum recursus, qui fieri solent ad legitimam auctoritatem adver­
sus obedientiae praeceptum a Superioribus datum, haudquaquam obediendi obligationem suspendere; nec facile illorum habendam esse ratio­
nem, nisi prius Religiosi, qui reclamaverint, Superiorum mandatis parue­
rint. Si quis autem ad intercipienda Superiorum mandata confugere ad
laicam, vel aliam, quae competens non sit, potestatem attentet, admoni­
tum eum volumus, se graviter contra obedientiae votum facturum.
Mansi LIII, 787-788; Coli. Lacen. VII, 674-675.

219

De vita communi
(Schemata Constitutionum de Regularibus, n. 3, cap. I)

§ 2. Quicumque in futurum professionem emittet, praecepto servandi
vitam perfectam communem teneatur; ideoque ei, qui admitti ad profi­
tendum in quolibet Ordine, Congregatione, Societate et Instituto regulari
postulaverit, priusquam tum domi recipiatur, tum habitu religioso in­
duatur, dictum praeceptum expresse denuntietur, ita ut, si huic se subiimi
cere recusaverit, nullo modo in Religionem admittatur.
Quilibet autem
novitius in actu professionis tam votorum simplicium solemnibus prae­
mittendorum, quam eorundem votorum solemnium, observantiam per­
fectae vitae co lllll unis polliceatur: proptereaque in admissionis ac pro­
fessionis actis peculiaris de praedictorum observantia adnotatio fieri de­
beat: super quibus omnibus Superiorum ad quos spectat conscientia
graviter onerata remaneat; ac si ea exsecutioni iidem demandare omittant,
eo ipso voce activa et passiva privati existant.
§ 3. Insuper infra annum ab absoluto Concilio perfecta vita commu­
nis omnino constituatur in domibus novitiatus, professorii ac studiorum,
quatenus in eis introducta adhuc non reperiatur, vel etiam introducta non
servetur: idipsum in domibus fiat, in quibus Superiores Generales vel
Provinciales resident...
§ 5. Praeterea expleto tyrocinio, neo-professi non transferantur, nisi
in aliam reformatam domum, ubi vigeat perfecta vita communis: quod
si nulla alia domus reformata habeatur, in eodem novitiatus conventu
permaneant: et si idem conventus, ob ibi degentium Religiosorum nu­
merum, ad alios novitios recipiendos capax non sit, hoc ipso ulterior no­
vitiorum acceptatio interdicta censeatur, donec occasio detur, ut neo-pro-

Pint- IX (1846-1878)

200

[219-

fessi in aliam perfectae vitae communis domum transferri cor IUI ode va­
leant, et conventus novitiatus ad alios novitios recipiendos capax red­
datur.
Mansi LIII, 792; Coli. Lacen. VII, 677.

220

Super novitiatu et novitiorum ac neo-professorum institutione
(Schemata Constitutionum de Regularibus, n. 6)

Ad regularis disciplinae incrementum et religiosorum ordinum de­
corem promovendum nihil tam est accommodum ac necessarium, quam
ut novitii sedulo recteque instituantur, ac vera eorum vocatio ad reli­
giosam vitam serio diligenterque probetur. Hi enim regularis militiae ti­
rones, electa sunt veluti germina, ac novi palmites Dei vineam novellan­
tes, qui ita succrescere, et in regulares coetus coalescere debent, ut uber­
rimos perfectae abnegationis fructus ferentes, Christianum populum
exemplo aedificent, ecclesiamque splendore virtutum exornent. Nihil igi­
tur potius Romani Pontifices praedecessores nostri habuerunt, quam ut
ad rectam huiusmodi tironum institutionem praescribendam sollicite in­
cumberent. Nobis aeque nil magis ab ipso pontificatus nostri exordio
cordi fuit, quam ut praecipuas animi curas cogitationesque ad haec prae­
clara religiosae vitae germina converteremus, quo opportunis decretis,
quae iam edidimus/ accuratiori eorum probationi, qui ad habitum et
novitiatum, suoque tempore ad professionem admitti postulant, consu­
leremus. Ut autem nihil desit eorum, quae ad noviatum perficiendum
possunt magis magisque conferre, haec quae sequuntur, sacro approbante
concilio, statuenda ac decernenda censemus.
Caput I

Novitii dumtaxat in iis domibus religiosis, quas apostolica sedes, vel
pro ordinibus monasticis rituum Orientalium proprii ritus patriarcha, pro
novitiatu designavit, vel in posterum designabit, sub poena nullitatis pro­
fessionis recipiantur. In iis autem domibus locus novitiatus ab ca parte
conventus vel monasterii, in qua degunt professi, segregatus omnino sit
ac distinctus. Ceterum curandum erit, ut una novitiatus domus in quali­
bet provincia, vel etiam pro pluribus provinciis, et quoad monachos prae­
sertim una pro plurimis monasteriis constituatur, ut facilius idonei ma­
gistri novitiorum haberi possint, et religiosa tironum instituto magis ef­
“ Nn. 188, 189 etc.

2201

De novitiorum ac neo-profcssorum institutione

201

ficax et proficua reddatur. In domibus, seu conventibus, aut monasteriis
novitiatus, superiores omnimodam statuere ubique teneantur observan­
tiam regulae et constitutionum sui ordinis, nec non prout alibi decretum
est/ perfectam vitam communem ab omnibus inibi commorantibus di­
stricte servandam; ac in iisdem conventibus, seu monasteriis, aut domi­
bus nonnisi graves religiosos, probos et observantiae ac puritatis regu­
lae studiosos, collocare; indeque eos removere, qui praemissis sive verbis
sive factis sese opponere audeant. Tam denique in praefatis novitiatus do­
mibus, quam in aliis ubi professoria vel studia habentur, duodecim sal­
tem religiosi, quorum ad minus octo sint sacerdotes, collocari et morari
prorsus debeant.
Caput II
Ad grave novitiorum magistri munus ab iis ad quos pertinet depu­
tandi erunt religiosi probatae vitae, qui zelo regularis observantiae et
disciplinae apprime sint praediti, ac ad novitios recte instituendos, et ad
eorum veram vocationem animique indolem pernoscendam sint idonei.
Sciant qui ius habent magistros deputandi, eorum conscientiam super his
graviter oneratam manere, seque Deo strictisimam rationem esse reddi­
turos. Ad ceteras autem magistri qualitates quod attinet, oportet, ut is
sit ordine sacerdotali insignitus, in quinto saltem supra trigesimum aeta­
tis suae anno constitutus, ac per decennium a professione, comprehensa
illa votorum simplicium, quae est solemni praemittenda, in religione
perstiterit. Socius quoque magistro novitiorum non desit, quem debitis
opus est qualitatibus esse praeditum, ac trigesimum saltem aetatis annum
excessisse. Nihilominus si magister eiusque socius in officio defecerint,
aut impares suo muneri deprehendantur, ne institutio novitiorum, quae
maximi momenti est, detrimentum patiatur, superiores ad quos spectat
eos ab officio dimittant, quin dimissionis eisdem causam afferre tenean­
tur. Sed cavendum eis est, ne ad huiusmodi dimissionem ex animi
aversione, potiusquam ex enunciatis iustis causis procedant. E contra si
magister eiusque socius fideliter suum munus adimpleant, ac idonei ad
illud inveniantur, poterunt in officio confirmari. Tandem in quolibet no­
vitiatu praeter magistrum deputetur alius idoneus religiosus qui confes­
sarli ordinarii munere fungatur; ct insuper superiores ter vel quater in
anno, praesertim cum tempus professionis appropinquat, confessarios
extraordinarios novitiis assignent, quibus singuli se saltem praesentare
debeant.
Caput III
Quemadmodum ad rite formandos in perfectionis via tirones assidua
vigilantia opus est ct exemplo; ita magister eiusque socius ad nullum
° N. 219-

202

Pius IX (1846-1878)

[220-

aliud officium incompatibile interea deputandi erunt, iidemque ita se ge­
rere debent, ut regularis observantiae in eis velut forma resplendeat: sint
ergo orationi ac meditationi dediti, mortificationis operibus addicti, pru­
dentia et caritate referti, non sine affabilitate graves, zelum Dei cum
mansuetudine praeseferentes, ab omni cordis ac animi perturbatione, ira
praesertim et indignatione alieni; in omnibus seipsos exemplum bono­
rum operum praebentes, ut ii, qui eorum curae subduntur, non tam eos
metuant, quam amore, et reverentia prosequantur, nec quicquam unquam
illis detrahere possint.
Caput IV

Et quoniam magister novitiorum cuiusvis tironis indolem perspectam
habere, ac veram vocationem diligenter perscrutari debet; idcirco haud
omittat prudenter inquirere, an quisque religioso statui vere idoneus in­
veniatur; an vitae perfectioris amore, liberiusque inserviendi Deo in reli­
gione; seu potius levitate, aut necessitate, vel alio inordinato fine religiosum
statum amplectatur. Sed magnopere curet, ut iidem novitii in regulari
disciplina assidue se exerceant, eisque clare explicet obligationes votorum
ac religiosi status quem sunt amplexuri, vimque regulae et constitutionum
sui ordinis declaret. Quo vero id facilius obtineat, aliquid quotidie ex ipsa
regula et constitutionibus in co Ulli uni perlegi praescribat, modum in ora­
tione ac meditatione servandum novitios doceat; quomodo per sensuum
custodiam et mortificationem vitia cohibeantur, eos instruat; silentium, con­
scientiae puritatem, crebram illius discussionem, sacramentorum frequen­
tiam, confessionis praesertim, quae saltem semel in hebdomada fiat, modes­
tiam in cunctis actibus, ac humilitatis in vilioribus ministeriis obeundis
exercitium commendet. Atque ut ista examussim adimpleantur, superiores
locales, et maiores, ac visitatores regulares, novitiatus domos diligenter
visitent; ac super praemissorum observantia efficaciter provideant, quamvis
novitiorum magister in tirones potestatem habeat, regimenque novitiatus
ipse unus teneat.
Caput V

Praeter cetera quae novitiis incumbunt, hi bis in die meditationi in
communi vacare, propriamque conscientiam examinare teneantur. Cum­
que novitiorum cura eo potissimum tendat ut ipsi spiritualis vitae funda­
menta iaciant, hinc durante novitiatus tempore aliis non vacent studiis,
praeterquam constitutionum, librorum spiritualium, qui ex magistri novi­
tiatus iudicio magis apti ac utiles existimentur, interposita etiam catechismi
Romani lectione, ac explicatione. Tirones conversi etiam magistro novi­
tiorum, aut superioribus monasteriorum seu conventuum iuxta cuiusvis or­
dinis constitutiones et statuta, subditi esse, et obedirc debent. Hi quoque

Dc institutione - De studiis

203

circa obligationem votorum, religiosi status, ac disciplinae et observantiae
sedulo instruantur, cisque dilucide catechesis rudimenta quam saepe tra­
dantur.
Caput VI
In admittendis postulantibus ad habitum et novitiatum, ac deinde novitiis ad professionem, serventur decreta a congregatione super Statu Re­
gularium iussu nostro edita;a nec non ea quae circa professionem votorum
simplicium solemnibus praemittendorum statuta sunt in encyclica eius­
dem congregationis, quae incipit Neminem latet,b et in nostris literis apostolicis, quarum initium Ad universalis ecclesiae regimen/ cum editis quoad
haec omnia declarationibus.

Caput VII
Ut autem neo-professi ac studentes in regulari observantia et disci­
plina confirmentur, eorumque vocationis spiritus non tepescat, ipsi quo­
que in domibus professorii ac studiorum peculiarem, sedulam, diligentemque religiosae vitae institutionem iuxta apostolicae sedis sanctiones et
cuiusque ordinis statuta omnino habere debeant, super quo superiorum
conscientia graviter onerata remaneat.
In iis vero quae praesenti decreto non opponuntur, firma remaneant
quae a iure communi, ac apostolicis ac cuiusque ordinis constitutionibus
statuta reperiuntur.
Haec volumus, atque mandamus contrariis quibuscumque non obstan­
tibus.
Mansi LIII, 804-807.

221
Super studiis regularium
(Schemata Constitutionum de Regularibus, n. 8)

Cum ordines regulares non modo ad perfectionem iuxta evangelica
consilia assequendam instituti sint; sed etiam in catholicae ecclesiae prae­
sidium et ornamentum adseiti, hi propterea in id debent etiam curam im­
pendere, ut invalescentium errorum malitiae obsistant, ac spirituali proxi­
morum saluti auxilientur. Id autem haud assequi poterunt, nisi iis constent
religiosis viris, qui ad docendos fideles ne circumferantur omni vento do0 N. 189.
b N. 201.
e N. 211 etc.

-—

204

Pius IX (1846-1878)

[221]

ctrinae sint idonei, ac ad omne opus bonum inveniantur instructi. Magno­
pere ergo interest, ut recte ad literas, severioresque disciplinas vel maxime
sacras, religiosi alumni informentur; prout anteacto tempore servabatur,
quo regularium ordinum praeclara laus fuit, literarum studia excolere, eruditisque operibus scientias illustrare. Ut igitur studia ipsa excitentur, nos,
sacro approbante concilio, haec quae sequuntur constituimus atque man­
damus.

Caput I
Omnes regulares superiores maxima cura et solertia in suis ordinibus
studia promoveant; ac omnem dent operam, ut religiosi alu Illi i in huma­
niores literas, ac severiores disciplinas addiscendas diligenter incumbant,
quo doctrina apprime exculti ecclesiae dogmata tueri, et sacra ministeria
obire rite valeant. Quapropter provideant, ut in qualibet provincia, vel
pro pluribus provinciis, et ubi provinciae non sunt, pro pluribus mona­
steriis collegium constituatur, in quo iidem alumni philosophicis ac theo­
logicis studiis omnino vacent, quin aliquis instructione privetur. Praedic­
tum autem collegium, si peculiaria adiuncta id postulent, dividi atque
erigi pro philosophia in uno loco poterit, pro dieologia in altero. Insuper
si ordo aliquis inveniatur qui nullo modo collegium ob modicum studen­
tium ac lectorum numerum, instituere poterit, curabunt eius superiores,
ut alumni studiorum causa aliorum ordinum collegia frequentent.
Caput II

Pro expeditiori autem docendi norma, certa aliqua studiorum ratio
seu methodus conficiatur, in qua, inspecta cuiusque instituti indole et
professione, res tractandae per singulos annos ac certo ordine distribuan­
tur ac determinentur. Isthaec studiorum ratio sive methodus semel ac
examinata fuerit et approbata a moderatore generali cum idoneis consul­
toribus ab se deputandis, ad cuncta sui ordinis collegia transmittatur, ab
cisque fideliter observetur; neque immutari possit, nisi ab ipso generali
moderatore dc suorum consultorum consensu. Quamobrem in unoquoque
regulari ordine a moderatore generali, si fieri id valeat, aliqui viri periti
ac probe in scientiis versati deputentur, quorum opera et consilio in di­
rectione et moderatione studiorum utatur.
Caput III

Atque ut ordinarim studia peragantur, regulares alumni postquam
de eorum peritia m arte grammatices latinae sive liturgicac linguae, et in
humanioribus literis, quas maxime commendamus, praevio examine con­
stiterit, per duos saltem annos philosophiae, ac dein per quatuor theolo­

[221]

De studiis regularium

205

giae tam dogmaticae quam morali, et sacrae scripturae operam navent,
salvis illorum ordinum statutis in quibus maius tempus praescribitur.
Praeter has facultates, alumnis, quantum fieri possit, iuris canonici, et
sacrae eloquentiae; ac iis, qui praestantioris sunt ingenii, historiae eccle­
siasticae, ac graecae et hebraicae linguae institutiones tradantur. Et quem­
admodum in severioribus disciplinis nimia opinandi licentia, res pe­
riculi plena est; ita curare debent superiores, ut tam in philosophicis,
quam in theolocis studiis per aliquos religiosos docendi peritia et erudi­
tione pollentes, praemisso sedulo ac diligenti examine, collatisque consi­
liis, praecipua doctrinae capita determinentur et lectoribus opportune as­
signentur, quibus clare constet quid sit tenendum, quid vitandum, quidve
liberis opinionibus concendendum.

Caput IV
Praeterea adhibeantur auctores a moderatore generali approbandi,
qui clare solideque doctrinas pertractaverint, ac in moralibus discipli­
nis laxitatis rigorisque extrema vitantes, mediam viam sapientissime te­
nuerint. Hos explicent et sequantur lectores, quin facile ab eis recedant.
In philosophia rationali, multoque magis in theologia tam lectores quam
auditores latino, sive liturgico proprii ritus, sermone utantur, ac metho­
dum scholis aptam, non autem accademicam, adhibeant. Ad animos extimulandos et acuenda ingenia frequenter fiant studiorum exercitationes, et
in fine cuiusque anni scholastici accurata examina, quibus singuli alumni
coram religiosis viris ad hoc deputatis doctrinae specimen circa traditas
per annum disciplinas praebeant. Insuper peracto cursu philosophico
examen de universa philosophia; confecto autem theologico, de universa
cum philosophia tum theologia instituatur.

Caput V
Quia studia, ut fructuosa reddantur, indesinenter intentum animum
et a curis omnibus expeditum requirunt, vetitum erit superioribus, ne cui
cx alumnis iubcant aut sinant, antequam sacrorum studiorum cursum
absolverit, et sacerdotio fuerit initiatus, munus aliquod obire: salvo tan­
tum alicuius ordinis statuto, quo suis alumnis, postquam inferioribus di­
sciplinis vacaverint, activum studium praescribitur, id est munus per ali­
quod tempus easdem inferiores disciplinas docendi; ita tamen ut, eo mu­
nere expleto, severiora ipsi studia suscipere, ac rite perficere teneantur.
Omnes autem sacerdotes vehementer in Domino hortamur, ut completo
curriculo sacra studia numquam penitus intermittant; sed potius lectioni
divinarum scripturarum, ac sanctorum patrum et studio theologiae pro
viribus insistant: immo volumus ac statuimus, ut in qualibet domo, ubi

2O6

Pius IX (1846-1878)

[221-

saltem sex viri religiosi commorentur, fiant pluries in mense collationes
casuum conscientiae in confessariorum commodum ct utilitatem.
Ceterum caveant omnes superiores, ne ullo modo suis religiosis per­
mittant, ut in verbi Dei praedicatione exemplum eorum sequantur, qui
seipsos potiusquam lesum Christum praedicantes, inanibus utuntur ver­
bis et argumentis, nec a sacris literis et a sanctorum patrum doctrina hau­
riunt, quae populo tradunt. Insuper fideliter servent ac servare faciant
ea, quae a ss. patribus commendata, et in sacris canonibus, ac praesertim
a concilio Tridentino de verbi Dei praedicatione salubriter statuta ac
decreta fuerunt.1
In ordinibus in quibus religiosi vitam contemplativam tantum agunt,
ea quoad studia serventur, quae in eorum constitutionibus et statutis
praescripta reperiuntur.
Moderatores autem generales cuiusque ordinis infra biennium ab
absoluto concilio de fideli eorum cxecutione, quae in his literis prae­
scripta sunt, apostolicam sedem certiorem omnino facere debeant. Super
praemissis omnibus, privilegiis, et aliis contraris quibuscumque dero­
gamus.
Mansi LIII, 810-812.
222

Super gradibus et titulis regularium
(Schemata Constitutionum de Regularibus, n. 9)

Extant in regularibus ordinibus legitimi gradus ac tituli, quibus su­
periores pro munere decorantur. In aliquibus autem vigent etiam tituli
honoris et gradus academici seu scholastici, nec non aliquae exemptiones
et privilegia, quibus iuxta ordinum constitutiones gaudent qui aliquo
gradu aut dignitate sunt praediti. Nonnulli tamen huiusmodi titulis non
ex legis dispositione, sed ex mera libcralitate et gratia donantur. Expe­
rientia autem comprobatum est, ex titulorum et huiusmodi exemptionum
multitudine perturbationem disciplinae regularis oriri, ac ad laxiorem vi­
tam aditum reserari. Ut igitur huiusmodi mala, quantum fieri poterit,
abarceantur, haec quae sequuntur circa gradus ac titulos, sacro approbante
concilio, decernimus.
Caput I

Cum ii, qui auctoritate praeeminent, aliis etiam debeant honoribus
anteire; ideo servandos esse censemus omnes titulos, gradus et dignitates,
quibus praelati regulares non solum ordinarii, sed etiam extraordinarii,
1 Scss. V, De ref., c. 2, in Mansi XXXIII, 30-32.

-222]

De studiis - De gradibus et titulis

207

quemadmodum sunt commissari], visitatores, ac alii huiusmodi, iuxta or­
dinis constitutiones et statuta a s. sede approbata, insigniuntur. Titulos
vero honoris, qui ex religionum statutis ab apostolica sede confirmatis
tribuuntur, servari ad religiosorum merita rependenda permittimus; ita
tamen ut non ex gratia, sed servatis iuxta propria statuta de iure servan­
dis concedantur; ac religiosi, quibus conferuntur, praescriptis omnibus
qualitatibus polleant.

Caput II

Retineri similiter poterunt gradus et tituli academic] seu literarii in
iis ordinibus, in quibus legitime introducti reperiuntur, ea tamen expressa
conditione, ut ex gratia nemini, sed ex iure iis tantum religiosis conferan­
tur, qui praeter statuta in constitutione super studiis, praescriptum pro
unoquoque gradu studiorum curriculum, et scholasticas exercitationes,
aliaque ad id in propriis ordinibus constituta, rite perfecerint. In huius­
modi vero graduum collatione haec erunt omnino sub nullitatis poena
servanda. Nullus religiosus, nisi praevio moderatoris generalis mandato,
ad académicos seu literarios gradus promoveatur. Propterea generalis mo­
derator sive per se, sive per subdelegandum quatuor saltem deputet ex
gravioribus religiosis viris, quorum erit sedulo inquirere, utrum ad gra­
dus promovendi rite expleverint omnia, quae a statutis et constitutioni­
bus ordinis praescripta inveniuntur; atque iis moribus et virtutibus ornen­
tur, quibus religiosi viri praesertim quoad regularem observantiam prae­
stare debent. Idque non solum per attestationes iuratas ab iis ad quos
pertinet subscribendas; sed etiam per secretas alias informationes exqui­
rant. Si post accuratam praemissorum inquisitionem, omnia viderint in
promovendis requisita concurrere, testimoniales literas iuramento firma­
tas conficiant, et in eis expresse declarent, nihil obstare quominus ii ad
examen super doctrina admittantur. E contra si in eis debita requisita
non concurrant, a ferendo testimonio prorsus abstineant. Ceterum sine
propitio huiusmodi testimonio, nemo poterit ad praefatum exsamen ad­
mitti.
Acceptis testimonialibus his literis ab examinatoribus, quos modera­
tor generalis super praefato doctrinae experimento designabit, ii promo­
vendos coram se sistere iubcant, ac ubi de congrua illorum doctrina per
accuratum ac diligens examen revera sibi constiterit, iudicium per secreta
suffragia, quacumque humana affectione postposita, de eorum habilitate
ferant. Hinc superior generalis religiosos, ut supra, aprobaros, ac vere
idoneos repertos ad gradus académicos etiam per subdelegandum promo­
vere poterit, praevia tamen fidei professione iuxta formam a Pio IV fel.
ree. praescriptam “ coram eodem superiore generali, vel alio religioso ab
° N. 100 in fine.

20S

Pius IX (1846-1878)

[222-

ipso deputato pro graduum collatione omnino emittenda. Si quae alia in
propriis constitutionibus praescripta reperiantur, quae praemissis non ad­
versentur, ea quoque servari debebunt.
Revocamus autem omnes facultates, si quas quocumque titulo ha­
beant moderatores generales, capitula etiam generalia, diaetae, aliique su­
periores cuiuscumque sint ordinis, congregationis, societatis et instituti,
conferendi ex gratia titulos académicos literarios, aliosque cuiuscumque
speciei; et si secus fecerint, quod absit, omnia sint prorsus irrita et ina­
nia; et superiores huiusmodi gradus et titulos ex gratia conferentes, pri­
vationem vocis activae et passivae s. sedi reservatam ipso facto incurrant.

Caput III

Ne autem praescripti in privilegiorum usu limites excedantur, ac
eadem privilegia ultra quam par est protrahantur, omnino volumus ac
praecipimus, ut praelati, aliique, qui peculiaria privilegia ratione muneris
in religiosis familiis communiter habent, iis uti nequeant nisi dumtaxat
dum munere vel officio funguntur, et prout necessitas postulaverit: proindequc cessare debeant statim ac munus vel ipsum officium cessat, prop­
ter quod concessa sunt. Religiosi vero qui gradibus et titulis insigniti
existant, frui poterunt particularibus privilegiis quae eis a constitutioni­
bus et statutis proprii ordinis ab apostolica sede approbatis intuitu gra­
duum conceduntur, iis prorsus sublatis, quae obedientiae, disciplinae et
observantiae regulari, ac vitae communi contraria sunt; quae revocatio
potior i iure extendatur, ac extensa omnino intelligatur ad eos, qui huius­
modi privilegia et exemptiones ex gratia tantum iam obtinuerunt. Qua­
propter nullus omnino praetextu cuiuscumque privilegii et exemptionis,
vel muneris etiam generalatus, a servitio chori, et ab actibus communibus
censeatur immunis, nisi tantum pro tempore, quo quis proprio officio
perfungitur.
Quoad lectores vero aut praedicatores, iis tantum diebus, quibus eos
legere aut praedicare contigerit, superiores cum eis dispensare possint.
Idem quoque praestare valeant cum valetudine laborantibus, ac studio­
rum causa legitime impeditis. In eos qui negligentes vel inobedientes
extiterint salutari poenitentia ad regulae et constitutionum praescriptum
animadvertant.
Omnes religiosi etiam gradibus et titulis insigniti, ac superiores, ct
alii quicumque ii demum sint, iisdem alimentis in communi mensa uti
debeant, nisi infirmitatis causa dispensentur. Vestitus quoque omnium ac
domestica supellex ex communi pecunia comparetur, et in cunctis sit
omnino uniformis, statuique paupertatis quam professi sunt, consentanea.
Quae de licentia a superiore petenda pro egressu, quaeque de socio, in

MMMM

.223]

De gradibus et titulis - De ordinationibus

209

decreto super clausura sancita sunt,a etiam a religiosis quovis gradu do­
natis et quocumque alio titulo insignitis, serventur; eisque generales
egrediendi licentiae minime suffragentur.

Caput IV
Quae superius praescripta sunt, etiam pro abbatibus regularibus con­
stituta omnimode intelligantur. Ad abbatis autem dignitatem non promo­
veantur, nisi qui praescriptis qualitatibus sunt praediti, ac ad monasterio­
rum regimen necessarii, servatis de iure servandis iuxta constitutiones
apostólicas, ac statuta ordinis a s. sede approbata. Praeterea ab abbatibus
non regantur, nisi ea tantum monasteria, quae abbatiae titulo legitime
sunt insignita, et in quibus competens familia ad regularem disciplinam
servandam habeatur. Abbates, qui suum gubernii munus expleverint,
obedientiae novi abbatis, uti ceteri monachi, subiiciantur, et ad omnimo­
dam regularis disciplinae observantiam teneantur.
Haec super praemissis omnibus servari volumus atque mandamus,
quibusvis privilegiis etiam speciali ac individua mentione dignis, consue­
tudinibus etiam immemorabilibus, constitutionibus apostolicis et statutis
cuiusvis ordinis, et instituti etsi iuratis et apostolica auctoritate confir­
matis, aliisque quibuscumque contrariis non obstantibus.
Mansi LIII, 813-815.

223
Super ordinationibus regularium
(Schemata Constitutionum de Regularibus, n. 10)

Probos et idoneos oportet esse Christi ministros, sicut bonos decet
dispensatores multiformis gratiae Dei; ita ut qui ad sacerdotium ascen­
dere cupiunt, non solum pietate castisque moribus perspicui esse de­
beant, sed ea etiam doctrina pollere, quae ad rite recteque sacri mini­
sterii opera exercenda est apprime necessaria. Itaque religiosi ad ordines
praesertim sacros promovendi, nisi debitis qualitatibus, praeter observan­
tiae regularis testimonium, aucti inveniantur, quin ecclesiae suaeque sint
religioni utilitati, potius futuri erunt eisdem detrimento. Quapropter ne
quid eorum, quae praecipue servanda sunt in rc tanti momenti, praeter­
mittantur, nos, sacro approbante concilio, statuimus atque decernimus.
° Schemata Constitutionum dc Regularibus, n. 4, in Mansi LUI, 796-79S.
_ S. C. dc Religiosi» - Enchiridion Religioioruni.

Pius IX (1846-1878)

210

[223]

Caput I

Superiores regulares, quibus potestas est dimissoriales literas suis
subditis aeque regularibus concedendi, eas nemini ad ordines impertian­
tur, nisi prius de eius vitae probitate, regulari observantia, congrua do­
ctrina, aliisque a iure praescriptis qualitatibus per diligens saltem trium
examinatorum indicium sibi satis constiterit. Quare in capitulo generali
vel provinciali (interim vero a generali vel provinciali superiore) ali­
quot ad id muneris graves et periti religiosi viri in qualibet provincia
eligantur,1 qui quacumque humana affectione postposita, suum mu­
nus fideliter adimpleant, relationemque ab se subsignatam ad quem
oportet superiorem transmittant. Hic autem, quamquam nemini sine prae­
scripta examinatorum approbatione dimissoriales literas concedere va­
leat, eas tamen quandoque iure merito differet, etsi propitium extet
examinatorum iudicium; cum nempe ipse uti superior, aliquid ordina­
tioni obesse sciat, quod ceteros latet. lidem superiores memoratas di­
missoriales literas non concedant pro sacro subdiaconatus ordine, nisi
iis tantum qui theologiae dogmaticae vel moralis studio saltem per in­
tegrum annum, pro diaconatu per biennium, et pro presbyteratu per
triennium sedulam operam navaverint, salvis ordinum statutis in quibus
maius ad id studiorum tempus praescribitur, sub poena contra transgre­
dientes privationis vocis acdvae et passivae nobis et successoribus nostris
summis pontificibus reservata, eo ipso incurrenda. Qui vero ad sacros
ordines admittendus erit, per decem dies spiritualibus exercitiis vacare
debeat. Ceterum superiores in dimissorialibus literis expediendis expri­
mere teneantur, religiosum ordinandum nulla censura innodatum, nullaquc irregularitate aut alio canonico impedimento irretitum esse: in
aetate a sacris canonibus praescripta constitutum: quoad mores, obser­
vantiam regularem praesertim vitae communis, et doctrinam, esse appro­
batum: ct cum de sacris ordinibus suscipiendis agitur, mentionem facere,
ad ordines promovendum praescripto superius tempore theologiae stu­
diis operam dedisse. Super quibus omnibus superiorum, aliorumque ad
quos spectat, conscientia graviter onerata remaneat. Nullusque episcopus
eis ordines conferat, nisi haec omnia accuratissime in eisdem literis expres­
sa conperiat.
Caput II

Concilii Tridentini decreto inhaerentes, quo statuitur, 2 ut regulares
quoque nec in minori aetate, nec sine diligenti episcopi examine ordinen­
tur, privilegiis quibuscumque quoad hoc penitus exlusis, idem decretum
' N. 120 sub 23.
1 N. 96.

I223J

Dc ordinationibus regularium

211

innovamus; et mandamus episcopis, qui ordines conferent, ut regulares
ipsos sive per se, sive per suos examinatores diligenti examini quoad do­
ctrinam, eodem modo quo clericos saeculares, omnino subiciant, non ob­
stante quocumque privilegio, usu et consuetudine in contrarium; et nisi
idoneos repcrermt, ad oroinaiionem non admittant.

Caput III
Innovantes, ac etiam ut abusus evellantur, ampliantes decretum Cle­
mentis Vili, quod incipit De mandato, et constitutionem Benedicti XIV,
cui initium Impositi nobis,b decernimus, ut superiores reguiares, qui id
iuris habent ex sui ordinis constitutionibus et statutis, possint suis religio­
sis, qui qualitatibus requisitis sint praediti, literas dimissoriales concedere
ad episcopum dumtaxat dioecesanum, nempe illius conventus, monasterii,
vel domus, in cuius familia ab iis, ad quos pertinet, regularis positus fue­
rit. Quod si episcopus dioecesanus abfuerit, vel neque per se, neque per
alium generales ordinationes proximo tempore a iure praescripto sit habi­
turus, vel sedes episcopalis vacaverit, et dummodo ipsi superiores regulares
non distulerint de industria concessionem dimissoriarum in id tempus, quo
episcopus dioecesanus vel abfuturus, vel ordinationes non esset habiturus,
praefatas dimissorias non ad quemcumque, sed ad episcopum proprio con­
ventui vel monasterio viciniorem qui ordinationem habear, vel eo non ha­
bente, ad alteium proximiorem dirigere dumtaxat possint; ita tamen ut di­
missoriae ipsae nullius sint roboris, nisi illis iuncta fuerit authentica atte­
statio vicarii generalis, aut cancellarii, aut secretarii eiusdem episcopi dioecesani, vel si sedes vacaverit, legitimi vicarii capitularis, ex qua constet epi­
scopum dioecesanum c dioecesi abesse, vel ordinationem proximo tempore
a iure statuto habiturum non esse, vel episcopalem sedem vacare. Insuper
iis religiosis ordinandis, qui in conventum vel monasterium alterius dioe­
cesis transferuntur, dimissoriales literae concedi non possint, nisi postquam
in conventu vel monasterio novae dioecesis saltem per tres menses conti­
nuos permanserint. Qui vero horum, quae in hoc tertio capite disposita in­
veniuntur, transgressores existant, in poenas in praefato decreto Clemen­
tis Vili ct in dicta constitutione Benedicti XIV contentas eo ipso incurrant.
Facultatem huiusmodi literas dimissoriales concedendi minime habent
superiores institutorum, in quibus vota simplicia tantum emittuntur; ideoque ius commune
ipsi servare debent, nisi proprio instituto speciale indul­
Ulli
tum hac de re ab apostolica sede directe ct nominatim concessum fuerit.
a N. 127.
» N. 176.

212

Pius IX (1846-1878)

[223-

Caput IV

Vestigia concilii Tridentini1 sectantes, facultates et privilegia de pro­
movendo a quocumque catholico antistite, cuicumque ordini, congregationi,
societati, ac instituto etiam votorum simplicium, quamvis nominarim et
directe ac post concilium Tridentinum concessa fuerint, minime suffra­
gentur, et revocata, abrogataque prorsus esse censeantur. °
Haec volumus atque mandamus, quibuscumque privilegiis, consuetudi­
nibus, aliisque non obstantibus in contrarium etiamsi ea speciali, expressa,
et individua mentione digna sint, quibus omnibus penitus derogamus. De­
claramus vero quoad monasticos ordines rituum orientalium per hanc con­
stitutionem minime derogatum esse iurisdicrioni, ac iuribus, quibus re­
spective circa sacras regularium ordinationes patriarchae, vel episcopi le­
gitime gaudent.
Mansi LIII, 818-820.

LEO XIII (1878-1903)

224

De Christiana philosophia instauranda
(Ex Litt. cncycl. Xeterni Patris, dici 4 augusti 1879)

Nos igitur, dum edicimus libenti gratoque animo excipiendum
esse quidquid sapienter dictum, quidquid utiliter fuerit a quopiam
inventum atque excogitatum; Vos omnes, Venerabiles Fratres, quam
enixe hortamur, ut ad catholicae fidei tutelam et decus, ad societatis
bonum, ad scientiarum omnium incrementum auream sancti Thomae
sapientiam restituatis, et quam latissime propagetis. Sapientiam sancti
Thomae dicimus: si quid enim est a doctoribus Scholasticis vel ni­
mia subtilitate quaesitum, vel parum considerate traditum, si quid
cum exploratis posterioris aevi doctrinis minus cohaerens, vel deni­
que quoquo modo non probabile, id nullo pacto in animo est aetati
nostrae ad imitandum proponi. — Ceterum, doctrinam Thomae Aqui­
natis studeant magistri, a Vobis intelligenter lecti, in discipulorum
animos insinuare; eiusque prae ceteris soliditatem atque excellen­
tiam in perspicuo ponant. Eamdem Academiae a Vobis institutae
aut instituendae illustrent ac tueantur, et ad grassantium errorum
refutationem adhibeant.— Ne autem supposita pro vera, neu corrupta
1 N. 934 N. 59.

Leo XIII (1878-1903)

-22 6]

pro sincera bibatur, providete ut sapientia Thomae ex ipsis eius
fontibus hauriatur, aut saltem ex iis rivis, quos ab ipso fonte de­
ductos, adhuc integros et illimes decurrere certa et concors doctorum
hominum sententia est: sed ab iis, qui exinde fluxisse dicuntur, re
autem alienis et non salubribus aquis creverunt, adolescentium ani­
mos arcendos curate.
Acta Leonis XIII, vol. I, 282-283; /ISS XII (1879), 114; Fontes III, 578;
Enchir. Cler. 429.

SACRA CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE

225

De recipiendis Orientalibus
(Responsum diei 1 iunii 1885, ad C. G.)

Si alumni vel alii in Ordinem seu Congregationem Religiosam
latini ritus ad statum clericalem sint recipiendi, recurrant ad S.
Sedem.
Quoad recipiendos vero in huiusmodi Ordinem aut Congrega­
tionem ad statum laicalem supplicandum Ssmo pro indulto se ritui
latino accommodandi, quamdiu in eodem laicali statu persevera­
verint.
Fontes VII, 4909.

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
226

De renunciatione bonorum
(Rescriptum diei 16 septembris 1885, ad Procuratorem Generalem Ordinis Mi­
norum de Observantia)

Utrum permitti possit, ut iuvenis profitendus de suis bonis dis­
ponat per actum privatum coram Superiore regulari, de Ordinarii
licentia, vel coram ipso Ordinario, postea suo tempore ratificandum
in forma a lege praescripta etiam post professionem solemnem, et
in casu minoris aetatis, aetate maiori assecuta?
Sacra Congregatio Emorum ac Revmorum S. R. E. Cardinalium
negotiis et consultationibus Episcoporum et Regularium praeposita,
super praemissis mandavit rescribi prout sequitur:

Leo XIII (1878-1903)

214

r 226-

Cum agatur de renuntiatione super illis bonis quibus ius certum
haberi potest, parte nempe haereditatis paternae vel maternae, emissa
suo tempore iuxta Concilium Tridentium," renuntiatio ipsa reno­
vetur, quando onus est, quin tamen illa immutari possit. Si vero
agatur de renuntiatione eorum quae accidentaliter evenire possunt,
in singulis casibus recurrendum ad hanc Sacram Congregationem.
Fontes IV, 2011.

227
De confessione et de conscientiae manifestatione
(Decretum Quemadmodum, diei 17 decembris 1890)

Quemadmodum omnium rerum humanarum quantumvis ho­
nestae sanctaeque in se sint; ita et legum sapienter conditarum ea
conditio est, ut ab hominibus ad impropria et aliena ex abusu tra­
duci ac pertrahi valeant; ac propterea quandoque fit, ut intentum a
legislatoribus finem haud amplius assequantur; imo et aliquando,
ut contrarium sortiantur effectum. Tdque dolendum vel maxime est
obtigisse quoad leges plurium Congregationum, Societatum aut Insti­
tutorum sive mulierum quae vota simplicia aut solemnia nuncupant,
sive virorum professione ac regimine penitus laicorum; quandoqui­
dem aliquoties in illorum Constitutionibus conscientiae manifestatio
permissa fuerat, ut facilius alumni arduam perfectionis viam ab ex­
pertis Superioribus in dubiis addiscerent; e contra a nonnullis ex
his intima conscientiae scrutatio, quae unice sacramento Poeniten­
tiae reservata est, inducta fuit. Itidem in Constitutionibus ad tra­
mitem sacrorum canonum praescriptum fuit, ut sacramentalis Con­
fessio in huiusmodi Communitatibus fieret respecti vis confessar iis
ordinariis et extraordinariis; aliunde Superiorum arbitrium eo usque
devenit, ut subditis aliquem extraordinarium confessarium dene­
gaverint, etiam in casu quo, ut propriae conscientiae consulerent,
eo valde indigebant. Indita denique eis fuit discretionis ac prudentiae
norma ut suos subditos rite recteque quoad peculiares poenitentias
ac alia pietatis opera dirigerent; sed et haec per abusionem extensa
in id etiam extitit, ut eis ad Sacram Synaxim accedere vel pro lubitu
permiserint, vel omnino interdum prohibuerint. Hinc factum est,
ut huiusmod' dispositiones, quae ad spiritualem alumnorum pro9 N. 99-

-227]

Dc confessione et de conscientiae manifestatione

215

fectum et ad unitatis pacem et concordiam in Communitatibus ser­
vandam fovendamque salutariter ac sapienter constitutae iam fuerant,
haud raro in animarum discrimen, in conscientiarum anxietatem,
ac insuper in externae pacis turbationem versae fuerint, seu subdi­
torum recursus et querimoniae passim ad S. Sedem interiectae evi­
dentissime comprobant. Quare Ssmus D. N. Leo divina providentia
Papa XIII, pro ea qua praestat erga lectissimam hanc sui gregis
portionem peculiari sollicitudine, in Audientia habita a me Cardinali
Praefecto S. C. Episcoporum et Regularium negotiis et consulta­
tionibus praepositae die 14 decembris 1890 omnibus sedulo diligenterque perpensis, haec quae sequuntur voluit, constituit atque
decrevit.
1. Sanctitas Sua irritat, abrogat, et nullius in posterum roboris
declarat quascumque dispositiones Constitutionum, piarum Socie­
tatum, Institutorum mulierum sive votorum simplicium sive solem­
nium, nec non virorum omnimode laicorum, etsi dictae Constitu­
tiones approbationem ab Apostolica Sede retulerint in forma qua­
cumque, etiam quam aiunt specialissimam, in eo scilicet, quod
cordis et conscientiae intimam manifestationem quovis modo ac no­
mine respiciunt. Ita propterea serio iniungi moderatoribus ac mode­
ratricibus huiusmodi Institutorum, Congregationum ac Societatum
ut ex propriis Constitutionibus, directoriis ac manualibus praefatae
dispositiones omnino deleantur penitusque expungantur. Irritat pa­
riter ac delet quoslibet ea de re usus et consuetudines etiam imme­
morabiles.
2. Districte insuper prohibet memoratis Superioribus ac Superiorissis cuiuscumque gradus et praeeminentiae sint ne personas sibi
subditas inducere pertentent directe aut indirecte, praecepto, consi­
lio, timore, minis, aut blanditiis ad huiusmodi manifestationem
conscientiae sibi peragendam; subditisque e converso praecipit, ut
Superioribus maioribus denuncient Superiores minores, qui eos ad
id inducere audeant; et si agatur dc Moderatore vel Moderatrice
Generali denunciatio huic S. Congregationi ab iis fieri debeat.
3. Hoc autem minime impedit quominus subditi libere ac ultro
aperire suum animum Superioribus valeant ad effectum ab illorum
prudentia in dubiis ac anxietatibus consilium et directionem obti­
nendi pro virtutum acquisitione ac perfectionis progressu.
4. Praeterea firmo remanente quoad confessarios ordinarios et
extraordinarios Communitatum quod a Sacrosancto Concilio Triden-

2I6

Leo XIII (1878-1903)

[227-

tino praescribitur in Sess. 25, cap. 10, de regid.a et a S. M. Bene­
dicto XIV statuitur in Constitutione quae incipit Pastoralis curae,'
Sanctitas Sua Praesules Superioresque admonet ne extraordinarium
denegent subditis confessarium quoties ut propriae conscientiae
consulant ad id subditi adigantur, quin iidem Superiores ullo modo
petitionis rationem inquirant, aut aegre id ferre demonstrent. Ac ne
evanida tam provida dispositio fiat, Ordinarios exhortatur, ut in locis
propriae dioeceseos, in quibus mulierum Communitates exsistunt,
idoneos sacerdotes facultatibus instructos designent, ad quos pro
sacramento Paenitentiae recurrere eae facile queant.
5. Quod vero attinet ad permissionem vel prohibitionem ad
sacram Synaxim accedendi eadem Sanctitas Sua decernit, huiusmodi
permissiones vel prohibitiones dumtaxat ad confessarium ordina­
rium vel extraordinarium spectare, quin Superiores ullam habeant
auctoritatem hac in re sese ingerendi, excepto casu quo aliquis ex
eorum subditis post ultimam sacramentalem Confessionem Com­
munitati scandalo fuerit, aut gravem externam culpam patraverit,
donec ad Paenitentiae sacramentum denuo accesserit.
6. Monentur hinc omnes, ut ad sacram Synaxim curent dili­
genter se praeparare et accedere diebus in propriis regulis statutis;
et quoties ob favorem et spiritualem alicuius profectum confessarius expedire iudicaverit ut frequentius accedat, id ei ab ipso con­
fessano permitti poterit. Verum qui licentiam a confessarlo obtinue­
rit frequentioris ac etiam quotidianae Communionis, de hoc certio­
rem reddere Superiorem teneatur; quod si hic iustas gravesque cau­
sas se habere reputet contra frequentiores huiusmodi Communio­
nes, eas confessano manifestare teneatur, cuius iudicio acquiescen­
dum omnino erit.
7. Eadem Sanctitas Sua insuper mandat omnibus et singulis
Superioribus generalibus, provincialibus et localibus Institutorum
de quibus supra sive virorum sive mulierum ut studiose accurateque
huius decreti dispositiones observent sub poenis contra Superiores
Apostolicae Sedis mandata violantes ipso facto incurrendis.
8. Denique mandat, ut praesentis decreti exemplaria in ver­
naculum sermonem versa inserantur Constitutionibus praedictorum
piorum Institutorum, et saltem semel in anno, stato tempore in
» Mansi XXXIII, 176.
b Dici 5 augusti 1748, in Fontes II, 388.

-2291

De confessione et communione - De professione

217

unaquaque Domo, sive in publica mensa, sive in Capitulo ad hoc
specialiter convocato alta et intelligibili voce legantur.
Et ita Sanctitas Sua constituit atque decrevit contrariis quibus­
cumque etiam speciali et individua mentione dignis minime obstan­
tibus.
/4SS XXIII, 505-508; Collect. Propag. Fide II, 1745; Fontes IV, 2017?

SACRA CONGREGATIO SUPER STATU REGULARIUM

228
De professis votorum si n plicium
(Rescriptum diei 16 ianuarii 1891, ad Procuratorem Generalem Minorum Re­
formatorum)

Utrum professi votorum simplicium, qui ex allato Decreto, 1
quoad iura tam gratiarum et privilegiorum, quam vocis activae et
passivae professis votorum solemnium aequiparantur, ut professi
votorum solemnium in Praelatos seu in Superiores in eodem Ordine
licite et valide eligi possint et valeant?
Sacra Congregatio Emorum ac Revmorum S. R. E. Cardinalium
super Statu Regularium, omnibus mature perpensis, super praemissis
censuit rescribendum :
Negative.
ASS XXIV (1891), 566-567; Fontes VI, 4390.

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
229

De sacra confessione et communione
(Resolutio Malacitana, diei 14 augusti 1891)

In decreto a S. Congregatione Episcoporum et Regularium die
17 decembris praeteriti anni 1890 edito,2 haec verba leguntur:
« Sanctitas Sua Praesules Superioresque admonet, ne extraordina­
rium denegent confessarium quoties, ut propriae conscientiae con­
sulant, ad id subditi adigantur, quin iidem Superiores ullo modo
1 N. 203.
* N. 227.

2lS

Leo XIII (1878-1903)

[229-

petitionis rationem inquirant, aut aegre ferre demonstrent ». Quibus
verbis haec subsequuntur : « At ne evanida tam provida dispositio
fiat, Ordinarios exhortatur, ut in locis propriae dioeceseos, in quibus
mulierum Communitates existunt, idoneos sacerdotes facultatibus
instructos designent, ad quos pro Sacramento Poenitentiae recurrere
eae facile queant ». Omnibus perpensis, necnon sanctae Apostolicae
Sedis patefacto proposito nullum infligendi vulnus disciplinae de
confessariis ordinario et extraordinario, Episcopo Malacitano se­
quentia eveniunt dubia, quae ipse sacrae Congregationi solvenda
submittit :
1. Quis sub nomine Praesulis vel Superioris, cuius est subditis
concedere vel denegare confessarium extraordinarium, intelligitur?
An ipse qui ordinarium confessarium deputavit, vel potius qui do­
mui praeest, sive vir sit, sive femina?
2. Cum ex Decreto, Superior, quicumque sit, nequeat confessa­
rium extraordinarium denegare, immo nec aegre se ferre petitionem
demonstrare, teneturne subditi precibus semper indulgere, quamvis
plane videat necessitatem esse fictam, et, vel scrupulis vel alio men­
tis defectu ut veram ab ipso petente apprehensam?
3. Praesul, qui ex dictis confessarium extraordinarium subdito
concedit, designare debet in unoquoque casu nominatim personam
ipsius confessarli, vel idem Religiosus eligere poterit, inter diversos
ab Ordinario deputatos, qui hoc sibi munus impleat?
In eodem allato Decreto hoc praeceptum invenitur : « Quoties
ob fervorem et spiritualem alicuius profectum confessarius expedire
iudicaverit, ut frequentius quam diebus statutis in propriis regulis
accedat Religiosus ad sacram Synaxim, id est ab ipso confessano
permitti poterit ». Cum vero in pluribus Constitutionibus, ab Aposto­
lica Sede approbatis, non tantum certae statuantur dies ut Religiosi
ad sacram mensam accedant, verum explicite vetetur ne ultra prae­
fatas dies ipsi Religiosi Communionem accipiant, veluti de monialibus Discalceatis Sanctae Mariae de Monte Carmelo constat, se­
quens oritur dubium:
Utrum Constitutiones quarumdam Familiarum Religiosarum,
quibus vetatur ne moniales sive Religiosi sacram Eucharistiam reci­
piant ultra certas et statutas dies, abrogatae fuerint, in hoc capite,
decreto 17 decembris 1890, ita ut eis non obstantibus liceat con­
fessano frequentiorem accessum suis Religiosis poenitentibus con­
cedere: vel adhuc post memoratum decretum in vigore maneant.

-230)

De confessione et communione - De ordinationibus

219

R. Ad I. Negative ad primam partem; affirmative ad secundam.
Ad 2. Affirmative; sed subditi moneantur non posse extraordi­
narios confessarios petere, nisi ad id adigantur ut propriae conscien­
tiae consulant.
Ad 3. Negative ad primam partem; affirmative ad secundam.
Quo vero ad postremum dubium, quod frequentiorem ad S. Synaxim accessum quam diebus statutis in propriis regulis respicit,
abrogatas censendas esse constitutiones quibus vetatur, ne Moniales
sive Religiosi sacram Eucharistiam recipiant ultra certos et statutos
dies.
Collect. Prop. Fide II, 1763; Fontes IV, 2018.

23O

De requisitis ad ordines sacros suscipiendos
(Decretum Auctis admodum, diei 4 novembris 1892)

Auctis admodum ex singulari Dei beneficio votorum simplicium
Institutis, uti multa inde bona oriuntur, ita aliqua parit incommoda
facilis alumnorum huiusmodi societatum egressus, et consequens,
ex iure constituto, regressus in dioecesim originis. Haec autem gra­
viora efficit temporalium bonorum inopia qua nunc Ecclesia pre­
mitur, unde Episcopi saepe providere nequeunt ut illi vitam honeste
traducant. Haec, aliaque id genus, etiam de alumnis Ordinum voto­
rum solemnium, perpendentes nonnulli Sacri locorum Antistites,
pro ecclesiastici ordinis decore et fidelium aedificatione, ab Aposto­
lica Sede enixis precibus postularunt, remedium aliquod adhiberi.
Cum ergo totum negotium Ssmus D. N. Leo Pp. XIII detulisset
Sacrae huic Congregationi Episcoporum et Regularium Negotiis et
Consultationibus praepositae, Emi Patres in conventu plenario ha­
bito in Vaticanis aedibus die 29 mensis augusti anni 1892, praevio
maturo examine ac discussione, perpensaque universa rei ratione,
opportunas edere censuerunt dispositiones per generale decretum
ubique locorum perpetuis futuris temporibus servandas. Quas cum
SS. Dominus Noster in Audientia die 23 septembris huius anni 1892
infrascripto Secretario benigne impertita, probare et confirmare
dignatus fuerit, ea quae sequuntur per praesens decretum Aposto­
lica auctoritate statuuntur et decernuntur.

220

Leo XIII (1878-1903)

[230]

I. Firmis remanentibus Constitutione S. Pii V diei 14 octobris
1568, incipient. Romanus Pontifex," et declaratione sa. me. Pii
Pp. IX, edita die 12 mensis iunii anni 1858,b quibus Superioribus
Ordinum Regularium prohibetur, ne litteras dimissoriales concedant
Novitiis aut professis votorum simplicium triennalium, ad hoc ut
titulo Paupertatis ad sacros Ordines promoveri valeant, eaedem dispo­
sitiones extenduntur etiam ad Instituta votorum simplicium, ita ut
horum Institutorum Superiores non possint in posterum litteras
dimissoriales concedere pro sacris Ordinibus, vel quomodocumque ad
sacros Ordines alumnos promovere titulo Mensae communis, vel
Missionis, nisi illis tantum alumnis, qui vota quidem simplicia, sed
perpetua iam emiserint, et proprio Instituto stabiliter aggregati fue­
rint; vel qui saltem per triennium permanserint in votis simplicibus
temporaneis quoad ea Instituta quae ultra triennium perpetuam
differunt professionem. Revocatis ad hunc effectum omnibus indui­
tis ac privilegiis iam obtentis a S. Sede, necnon dispositionibus con­
trariis in respectivis Constitutionibus contentis, etsi tales Constitu­
tiones fuerint a S. Sede Apostolica approbatae.
II. Hinc notum sit oportet de generali regula haud in posterum
dispensatum iri, ut ad Maiores Ordines alumnus Congregationis vo­
torum solemnium promoveatur quin prius solemnem professionem
emiserit, vel per integrum triennium in votis simplicibus perseve­
raverit, si alumnus Instituto votorum simplicium sit addictus.
Quod si interdum causa legitima occurrat, cur quispiam sacros
Ordines suscipiat triennio nondum expleto, peti poterit ab Apostolica
Sede dispensatio, ut Clericus vota solemnia nuncupare possit quamvis
II
non expleverit triennium, quoad Instituta vero votorum simplicium,
ut vota simplicia perpetua emittere possit, quamvis non expleto tem­
pore a respectivi Instituti Constitutionibus praescripto pro professione
votorum simplicium perpetuorum.
III. Dispositiones contentae in decreto S. C. Concilii, iussu
sa. me. Urbani VIII edito die 21 septembris 1624, incipien. Sacra
Congregatio/ ac in decreto eiusdem S. C. iussu sa. me. Innocentii XII edito die 24 mensis iulii anni 1694, incipien. Instantibus,d

a
6
*
d

N.
N.
N.
N.

104.
203.
140.
161.

De requisitis ad ordines sacros suscipiendos

22r

ac in aliis decretis generalibus, quibus methodus ordinatur a Supe­
rioribus Ordinum Regularium servanda in expellendis propriis alum­
nis, nedum in suo robore manent, sed servandae imponuntur etiam
Superioribus Institutorum votorum simplicium, quoties agatur de
aliquo alumno vota simplicia quidem sed perpetua professo, vel votis
simplicibus temporaneis adstricto ac in sacris insuper Ordinibus
constituto dimittendo; ita ut horum neminem et ipsi dimittere va­
leant, ut nunc dictum est, nisi ob culpam gravem, externam, et pu­
blicam, et nisi culpabilis sit etiam incorrigibilis. Ut autem quis
incorrigibilis revera habeatur, Superiores praemittere debent, dis­
tinctis temporibus, trinam admonitionem et correctionem; qua
nihil proficiente, Superiores debent processum contra delinquentem
instruere, processus resultantia accusato contestari, eidem tempus
congruum concedere, quo suas defensiones sive per se, sive per
alium eiusdem Instituti religiosum, exhibere valeat; quod si accu­
satus ipse proprias defensiones non praesentaverit, Superior, seu
Tribunal, defensorem, ut supra, alumnum respectivi Instituti ex
officio constituere debedit. Post haec Superior cum suo Consilio sen­
tentiam expulsionis aut dimissionis pronuntiare poterit, quae tamen
nullum effectum habebit si condemnatus a sententia prolata rite
ad S. C. EE. et RR. appellaverit, donec per eamdem S. C. defini­
tivum iudicium prolatum non fuerit. Quoties autem gravibus ex
causis procedendi methodus supradicta servari nequeat, tunc recur­
sus haberi debeat ad hanc S. C. ad effectum obtinendi dispensatio­
nem a solemnitatibus praescriptis, et facultatem procedendi sum­
mario modo iuxta praxim vigentem apud hanc S. C.
IV. Alumni votorum solemnium, vel simplicium perpetuorum,
vel temporalium, in Sacris Ordinibus constituti, qui expulsi vel di­
missi fuerint, perpetuo suspensi maneant, donec a S. Sede alio modo
eis consultatur; ac praeterea Episcopum benevolum receptorem in­
venerint, et de ecclesiastico patrimonio sibi providerint.
V. Qui in Sacris Ordinibus constituti et votis simplicibus obstricti
sive perpetuis, sive temporalibus, sponte dimissionem ab Apostolica
Sede petierint et obtinuerint, vel aliter ex Apostolico privilegio a votis
simplicibus vel perpetuis vel temporaneis dispensati fuerint, ex claus­
tro non exeant, donec Episcopum benevolum receptorem invenerint,
et de ecclesiastico patrimonio sibi providerint, secus suspensi maneant
ab exercitio susceptorum Ordinum. Quod porrigitur quoque ad alum­
nos votorum simplicium temporalium, qui quovis professionis vinculo

222

Leo XIII (1878-1903)

[23O-

iam forent soluti, ob elapsum tempus quo vota ab ipsis fuerunt nuncu­
pata. 1
VI. Professi tum votorum solemnium, tum simplicium ab Ordina­
riis locorum ad Sacros Ordines non admittantur, nisi, praeter alia a
iure statuta, testimoniales litteras exhibeant, quod saltem per annum
sacrae theologiae operam dederint si agatur de subdiaconatu, ad minus
per biennium, si de diaconatu, et quoad presbyteratum, saltem per
triennium, praemisso tamen regulari aliorum studiorum curriculo.
Haec de expresso Sanctitatis Suae mandato praefata Sacra Con­
gregatio constituit atque decernit, contrariis quibuscumque, etiam
speciali et individua mentione dignis, minime obstantibus.a
Acta Leonis XIII, vol. XII, 275-279; Collect. Prof». Fide II, 1819; Fontes
IV, 2020.

’ Anno 1895 proposita sunt dubia, quae sequuntur: « 1. Utrum haec verba
Episcopum benevolum receptorem invenerint, et de patrimonio ecclesiastico sibi
providerint, ita collective sint intelligenda, ut ad tollendam suspensionem ambo
sint necessaria, nempe, et Episcopum benevolum receptorem invenire, et patri­
monium ecclesiasticum constituere, vel sufficiat tantum Episcopum benevolum
invenire. 2. Utrum haec quae in n. 5 leguntur: secus suspensi maneant ab exer­
citio susceptorum Ordinum, ita sint sumenda, ut religiosus, qui, obtenta Aposto­
lica licentia, e claustro exierit, quin prius Episcopum benevolum receptorem
invenerit, vel dc patrimonio ecclesiastico sibi providerit, sit suspensus tantum
donec Episcopum benevolum receptorem inveniat, et patrimonium ecclesiasticum
sibi constituat, vel sit suspensus donec ab Ap. Sede suspensio tollatur, invento
Episcopo benevolo receptore, ct patrimonio ecclesiastico constituto ». S. Congre­
gatio EE. et RR. (20 novembris 189s) respondit: «Ad 1. Affirmative ad primam
partem; negative ad secundam. Ad 2. Affirmative pariter ad primam partem;
negative ad secundam». (Vide: S. C. Ep. ct Reg., Resolutio Abtden., diei 20 no­
vembris 1895, in Fontes IV, 2026; /1SS XXVIII (1895), 559-560; Collect. Prop.
Fide II, 1819). — Et anno 1896 ad dubium: «Utrum Religioso, rite ciccto a
Congregatione N. iuxta normam decreti S. C. EE. et RR. Auctis admodum, una
cum iuramento permansionis, vota simplicia etiam dispensentur »; eadem S. Con­
gregatio respondit : « Negative ».
° N. 260.

-231J

Dc ordinationibus - De servitio militari

223

SACRA CONGREGATIO SUPER DISCIPLINA REGULARIUM

231

De servitio militari
(Instructio La S. Congregazione, dici 27 novembris 1892)

La S. Congregazione sopra la Disciplina Regolare sempre intenta
al bene delle Corporazioni Religiose, non può trascurare i giovani che
ne sono le più belle speranze; quindi, autorizzata dal S. Padre, con­
ferma le Costituzioni Apostoliche che sonosi svolte ne" tempi decorsi
per norma del loro stato ordinario, ed impartisce ai Superiori Generali
pei soggetti alla Leva militare le seguenti prescrizioni speciali :
1. Per quelli che appartengono alla prima categoria, e non possono
essere certi di venire riformati, la Professione solenne e l’ammissione
agli Ordini Sacri debbono essere ritardate fin dopo compiuto il rispet­
tivo servizio attivo di un anno, 0 di altro tempo necessario.
2. È utile favorire il volontariato di un anno, anche sussidiando i
giovani bisognosi, 0 in parte 0 in tutto, secondo i mezzi di cui può
disporre ciascun Ordine, onde loro sia dato di supplire alla tassa ri-

S. Congregatio regulari Disciplinae moderandae praeposita, com­
muni religiosorum Ordinum bono curando continenter intenta, iuvenes, qui electissima eorumdem spes procul dubio sunt, negligere
nullo modo potest. Idcirco, facta sibi a Romano Pontifice potestate,
Apostólicas Constitutiones ordinariam eorumdem Ordinum vitae
rationem spectantes, elapsis subinde temporibus editas, confirmat;
et Generalibus quibusvis illorum Praesulibus, pro iis suae religiosae
familiae iuvenibus, qui militari delectui obnoxii sunt, haec specialia
praescripta exhibet:
1. Iis, qui ad primam, ut aiunt, Categoriam pertinent, nec certi
esse possunt, se exauctoratum iri, solemnis Professio, et sacrorum
Ordinum collatio, quousque primum militiae cursum uno, vel si opus
fuerit pluribus annis confecerint, omnino differenda est.
2. Apprime iis, qui militiae in annum dare nomen velint, favere
expedit; imo etiam indigentibus iuvenibus pecuniae subsidia ero­
gare, ut hi sive ex parte, sive ex toto, pro maiori, vel minori cuiusvis
Ordinis facultate, vectigalibus ab civili Regimine impositis, ceteris-

224

Leo XIII (1878-1903)

[231]

chiesta dal Governo, ed alle altre spese durante il servizio; ma s’in­
tende che tale aiuto si darà solamente ai giovani di buone speranze,
docili ed obbedienti.
3. È espediente che prima di intraprendere il volontariato 0 ser­
vizio maggiore, abbiano atteso ad un corso di esercizi spirituali almeno
per dieci giorni, ed abbiano fatto una parte di studi teologici (premesso
il corso regolare degli altri studi), onde siano più fondati nelle idee
religiose e nella religiosa istituzione.
4. Acciocché i giovani conservino più facilmente la loro vocazione,
e vi corrispondano colla condotta, oltre alle salutari ammonizioni, la
possibile frequenza dei Sacramenti, la lettura di buoni libri, s’imporrà
loro di far capo agli Ecclesiastici designati dagli Ordinari dei luoghi
per la loro cultura spirituale; e questi non mancheranno di prestare
io possibile, l’opera loro proficua,
a favore dei coscritti nel miglior
ed a seconda delle circostanze. A facilitare poi tale opera i Superiori
Generali ordineranno a’ Provinciali di dar conto dei loro sudditi, a’
lodati Ordinari, indicando la dimora.dei medesimi, e raccomandan-

que, quoad stipendia jecerint, impensis solvendis pares esse possint:
at vero huiusmodi subsidia tantummodo optimae spei adolescenti­
bus, quique dociles juerint atque obedientes, sunt tribuenda.
3. Item expedit, ut antequam militia sponte suscepta subeatur,
vel maiora, ut aiunt, stipendia jiant, piis exercitationibus per decem
saltem dies sub Magistro pietatis vacaverint, et theologicorum stu­
diorum partem, ceterarum scientiarum curriculo, uti mos est, ante
conjecto, sollerter perfecerint; quo validius ac copiosius, ecclesiastica
institutione confirmati, religiosis sensibus imbuantur.
4. Quo facilius iuvenes animi propositum, quod Deo afflante
conceperunt, ubique servent, suaque illi vivendi ratione fidelius
respondeant, praeter salutares praeceptiones, assiduum, quoad fieri
potest, Sacramentorum usum, bonorumque librorum lectionem, ad
ecclesiasticos viros, qui ab cuiuslibet loci Episcopis eosdem iuvenes
pie curandi causa designati juerint, accedere iubeantur: hique ope­
ram suam apprime proficuam, tempori locisque opportunam, in con­
scriptos iuvenes, quoad poterunt, conferre non renuent.
Quo vero id facilius jiat, Generales Praesules cuiusvis Provinciae
Praesidibus praecipiant, ut praedictis locorum Episcopis alumnorum
suorum rationem reddant, eorum domicilium patefacientes; eosdem-

[231]

De servitio militari

225

done la vigilanza. Gli Ordinari dalla loro parte indicheranno ai
Provinciali i sacerdoti a cui debbono rivolgersi i giovani coscritti.
In ogni cambiamento di stazione i giovani sono obbligati a dare
analoghe notizie al P. Provinciale, e riferirgli, per quanto è possi­
bile, l’andamento della loro vita. Se durante il servizio hanno qualche
settimana di permesso debbono attendere, almeno per tre giorni,
agli esercizi spirituali. Non occorre poi dire che nelle città dove vi
sono case della Religione, i Provinciali possano deputare qualche
loro religioso per la cura spirituale de’ detti coscritti; ma rimane
sempre fermo l’obbligo d’informare l’Ordinario del luogo dei gio­
vani che vanno a compiere il servizio militare nella loro diocesi.
5. Quelli che finito il servizio militare di un anno, o di tempo
maggiore, perseverano nella santa vocazione, e risulta della buona
condotta tenuta, verranno riammessi nell’Ordine, dove per prima
cosa faranno un corso di esercizi spirituali, e non saranno promossi
alla Professione solenne, nè agli Ordini Sacri, se non dopo un tempo
sufficiente, non minore di un anno, affinchè intanto diano saggio

que Episcopos hortantes, ut sedulo super ipsos vigilent: Episcopi
autem Provinciarum Praesidibus Sacerdotes, ad quos conscripti iu­
venes confugere debeant, vicissim indicabunt.
Quoties stationis locum commutari contingat, Udem iuvenes hac
de re Provinciae Praesidem certiorem facere, suaeque vitae ratio­
nem, quoad eius fieri poterit, pandere gravi officio adstringuntur.
Si dum militiae dant operam, per hebdomadam quo quisque velit
abeundi copia fiat, triduo saltem piis exercitationibus sub pietatis
Magistro vacaturi secedant.
Hic vero monere supervacuum est, in iis locis, ubi sunt proprii
Ordinis Coenobia, a quibuslibet Provinciarum Praesidibus Sacer­
dotem ex suis alumnis designan posse, qui spiritualem horum
iuvenum curam gerat; quin tamen obligatione eximantur, proprium
loci Episcopum de iuvenibus, qui in ipsius Dioecesim stipendia
facturi se conferunt, mature commonefaciendi.
5. Qui militiae cursu post unum aut plures annos confecto, in
sancto ecclesiasticae vitae capessendae proposito perseveraverint,
idque ex proba eorumdem vivendi ratione certo constiterit, in suum
religiosum ordinem denuo excipiantur; ubi primum omnium piis
exercitationibus vacandi causa secedant; nec ad solemnem ProI5 _ S. C. de Religiosi» - Enchiridion Religiosorum.

22Ó

Leo XIII (1878-1903)

[231-

della stabilità della loro vocazione, riassumono gli studi sacri, e
rimanendo per questo tempo 0 nel Professorio, o in qualche altro
luogo di stretta osservanza, sotto la direzione di un religioso, grave
per età e per costumi all’uopo deputato, diano prova della lor virtù.
Massima cautela dovrà usarsi per quelli, che invece del volon­
tariato, abbiano fatto il servizio ordinario di tempo maggiore.
Saranno per tutti necessarie le lettere testimoniali degli Ordinari
diocesani, nel cui territorio abbiano dimorato almeno tre mesi. E ri­
mangono sempre ferme le prescrizioni dei Sacri Canoni, in ordine
a quelli che presentano difetti inducenti irregolarità, per i quali deve
implorarsi nei singoli casi la dispensa Pontificia.
6. Le misure di precauzione indicate al n. 4 si osserveranno anche
riguardo a quelli che dopo la Professione e gli Ordini Sacri venis­
sero richiamati al servizio militare per un tempo notabile.
7. Dandosi finalmente casi eccezionali e non previsti, i Superiori

fessionem, nec vero ad sacros Ordines, nisi post sufficiens tempus,
videlicet saltem post annum, promoveantur, ut interim in sancto
proposito stabilitatis specimen praebeant, sacraque studia iterum
excolenda suscipiant: atque sub idem tempus in ea Coenobii parte,
quae a Professis nomen habet, aut in alio quopiam perfectae obser­
vantiae Asceterio, sub religionis Magistro aetate gravi ac moribus
spectabili, cui id operis commissum sit, virtutis suae argumenta
probationemque exhibeant. Maxima autem cura circa iuvenes illos
adhibenda est, qui non quidem sponte militiae per annum ferme
nomen dederint; sed coacti, maiori tempore per legem stato, stipen­
dia fecerint.
Omnibus vero, quas testimoniales vocant, Literae per Episcopos
datae, in quorum Dioecesibus tres saltem menses commorati fue­
rint, necessariae erunt: salvis atque integris consistentibus sacrorum
Canonum praescriptionibus quoad illos, qui corporis pravitates, unde
irregularitas, ut aiunt, exoritur, insignes praeseferunt; pro quibus
Pontificia dispensatio singulis in casibus imploranda est.
6. Quae supra in § 4 praescripta sunt, etiam quoad illos, qui
post Professionem, aut sacros susceptos Ordines ad militiam notabili
tempore exercendam iterum acciti fuerint, statuta atque sancita ha­
beantur.
7. Si qui demum singulares casus, hic non praevisi, contigerint,

Dc militia - De studio - De ritu professionis

•233]

227

Generali degli Ordini dovranno ricorrere a questa Sacra Congre­
gazione per le analoghe istruzioni e deroghe.0

Generales Ordinum quorumlibet Praesules ad hanc Sacram Congre­
gationem confugere debent, ut et quid agendum sit edoceantur, et si
quid de communi lege sit derogandum, opportune derogetur.a
Acta Leonis XIII, vol. XII, 291-294; /1SS XXV (1892), 635-639; Fontes
IV, 2021.

LEO XIII

232

De studio Sacrae Scripturae
(Ex Litt. encycl. Providentissimus Deus, dici 18 novembris 1893)

Providendum igitur, ut ad studia biblica convenienter instructi
munitique aggrediantur iuvenes; ne iustam frustrentur spem, neu,
quod deterius est, erroris discrimen incaute subeant, Rationalista­
rum capti fallaciis apparataeque specie eruditionis. Erunt autem
optime comparati, si, qua Nosmetipsi monstravimus et praescripsi­
mus via, philosophiae et theologiae institutionem, eodem S. Thoma
duce, religiose coluerint penitusque perceperint. Ita recte incedent,
quum in re biblica, tum in ea theologiae parte quam positivam no­
minant, in utraque laetissime progressuri.
Acta Leonis XIII, vol. XIII, 350; XSS XXVI (1893), 283-284; Fontes III,
621; Enchir. Cler. 516.

SACRA RITUUM CONGREGATIO

233
De professionis eiusque renovationis ritu
(Decr. gen. Non semel, diei 27 augusti 1894)

Non semel a Sacra Rituum Congregatione exquisitum fuit:
Utrum, et quomodo solemnis professio, aut votorum renovatio,
quae in plerisque Religiosis tam virorum quam mulierum Con­
gregationibus locum habet, intra Missam peragi valeat. Porro in
peculiaribus casibus non una cademque fuit responsionis ratio, quin
umquam Generale Decretum hac de re editum fuerit. Quapropter,
a N. 236.

228

Leo XIII (1878-1903)

[233-

ad omnem ambiguitatem de medio tollendam, et uniformitatem indu­
cendam, eadem Sacra Rituum Congregatio, referente Emo et Revmo
Domino Cardinali eidem Praefecto, cunctis mature perpensis, atque
iis praesertim, quae in Bulla s. m. Gregorii Papae XIII, Quanto
fructuosius, data Calendis februarii 1583 1 pro approbatione Consti­
tutionum Societatis lesu, hac de re continentur, in Ordinariis Co­
mitiis subsignata die ad Vaticanum habitis, sequentem methodum
servari posse constituit: Celebrans profitentium vota excepturus,
sumpto Ssmo Eucharistiae Sacramento, absoluta Confessione ac ver­
bis quae ante fidelium Communionem dici solent, Sacram Hostiam
manu tenens, ad profitentes sese convertet: hi vero singuli, alta
voce, professionem suam legent, ac postquam quisque legerit, sta­
tion Ssmum Eucharistiae Sacramentum sumet. In renovatione autem
votorum, Celebrans ad Altare conversus exspectet donec renovantes
votorum formulam protulerint; qui, nisi pauci sint, omnes simul,
uno praeeunte formulam renovationis recitabunt, ac postea ex ordine
Ssmum Corpus Domini accipient. Haec tamen methodus, cum re­
cepta fuerit, in respectivis Congregationum Constitutionibus minime
apponenda est. Non obstantibus quibuscumque particularibus De­
cretis in contrarium facientibus, quae prorsus revocata atque abro­
gata censeantur. °
Fontes VIII, 6241.

LEO XIII

234
De iuventutis collegiis in Oriente deque Orientalium receptione
(Ex Lilt. ap. Orientalium dignitas, dici 30 novembris 1894)

V. Nova, ritu latino, iuventutis collegia vel domus Religiosorum
utriusvis sexus ne in posterum aperiantur, nisi Apostolica Sede ro­
gata et consentiente.
X. Nulli, utriusvis sexus, Ordini vel Instituto religioso latini ri­
tus, quemquam orientalem inter sodales suos fas erit recipere, qui
proprii Ordinarii testimoniales litteras non ante exhibuerit.b
Acta Leonis XIII, vol. XIV, 365-366; /ISS XXVII (1894), 261-262.
' Fontes I, 150; BR VIII, 406-409.
• Nonna haec praeceptiva est, si agatur dc professione eiusve renovatione
mira Missam; vide responsum eiusdem S. R. C. diei 5 iunii 1896, in Fontes
VIII, 6259.
b N. 277.

-2351

De Orientalibus - De Universitatibus civilibus

229

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
235

De clericis vel saecularibus
vel regularibus civilis gubernii Universitates celebrantibus
(Instructio Perspectum est, diei 21 iulii 1896, ad Italiae Episcopos ct Familiarum
religiosarum Moderatores)

Perspectum est Romanos Pontifices, quavis aetate et ubique loco­
rum, cogitationes curasque suas contulisse in rectam institutionem
eorum qui in sortem Domini vocati sunt. Scholas enimvero, Semi­
naria, Universitates ipsas studiorum vel erexerunt vel favore prosequuti sunt, in quibus utriusque cleri alumni tum humanioribus
litteris, cum scientiis omnibus sacris et profanis imbui, et academicis
etiam quibuscumque gradibus honestari possunt. Ita tamen ut ad
veram germanamque scientiam cum fide et pietate coniunctam
informarentur; quandoquidem doctrinae ac disciplinae, fidei ac mo­
rum moderatio et vigilantia a Sede Apostolica et ab Episcopis exerce­
bantur.
Contingit autem hisce diebus, ob mutatas rerum vices in Italia,
nonnullos e clero sive saeculari sive regulari adstrictos censeri ad
certos studiorum cursus perficiendos apud civilis Gubernii Uni­
versitates; a quibus sapiens ac salutifera Ecclesiae vis sacrorumque
Pastorum vigilantia omnino excluduntur. Cum res ita se habeant,
quae quantaque discrimina et damna ecclesiasticae iuventuti obve­
nire possint nemo est qui non videat. Caute itaque providendum
est ut assertae necessitatis limites non excedantur et instantia peri­
cula diligenter vitentur. Quamobrem Sacra Congregatio Episcopo­
rum et Regularium Negotiis praeposita praesentem instructionem,
ad mentem Sanctissimi Domini Nostri Leonis Pp. XIII. Episcopis
ac Superioribus Ordinum et Congregationum in Italia impertire
constituit.
I. Quatenus in Universitates admittantur etiam alumni, qui sibi
idoneitatem comparaverint extra lycea Gubernii, Episcopi ac Supe­
riores Ordinum et Congregationum religiosarum subditos suos prae­
parandos non mittant ad dicta lycea. sed notius ad instituta ecclesia­
stica, ad scholas, ad collegia, quorum omnino explorata sit optima
ac vere catholica instruendi ratio. Si vero ob talium institutorum,
scholarum, collegiorum defectum, vel ob alias graves causas, aliquos

230

Leo XIII (1878-1903)

[2351

mittere ad lycea Gubernii omnino necesse sit, accurate serventur
hoc in casu quae infra de accessu ad Universitates constituuntur.
II. Nemo e sacculari clero Universitates Gubernii frequentet
absque expressa licentia Episcopi sui; qui in ea concedenda prae
oculis tantum habeat quid Dioecesis necessitas exigat, ut in institutis
ad instructionem erectis, sive erigendis, idonei et diplomate muniti
professores comparentur.
III. Ordines et Congregationes quae munus docendi non profi­
tentur, non mittant alumnos suos ad Universitates Gubernii. Ordi­
num autem et Congregationum ex instituto docentium novitii numquam ad dictas Universitates mittantur: professi vero eas non fre­
quentent nisi praehabita expressa licentia Superioris generalis, qui
eam concedet iis tantum qui requiruntur et sufficiunt pro suis colle­
giis et scholis.
IV. Utriusque cleri alumni ea tantum emetiantur in dictis Uni­
versitatibus studiorum curricula, quae referuntur ad laurea: II vel ad
gradus académicos, quibus indigent, obtinendos.
V. Maximi ponderis est mittendorum ad Universitates accu­
ratus delectus. Venia non detur alumnis antequam laudabiliter ab­
solverint integrum cursum tum nhilosophiae tum theologiae, a sta­
tutis dioecesanis pro clero saeculari, a Constitutionibus Ordinis seu
Congregationis pro religiosis, praescriptum.
VI. Attendendae equidem sunt in mittendis intellectus vis et
perspicacia, assiduitas in studiis, ingenii indoles, quam bene edu­
catam esse decet, fortem etiam et boni propositi tenacem. Sed sum­
mopere inspiciendum est quaenam sit in deligendis animi honestas
ac morum integritas. Sint oportet iuvenes qui donum Fidei et voca­
tionem qua in sortem Domini vocati sunt maximi faciant; catholicam
Ecclesiam ardenter diligant; venerationem et obedientiam erga Sanc­
tam Sedem Apostolicam mente, verbo et opere profiteantur; iuvenes
qui sanctissimae Religionis nostrae documentis imbuti et piis exer­
citationibus addicti, morum integritate et vitae vere ecclesiasticae
laude praefulgeant. Tales denique deligantur qui fundatam ingerant
spem fore ut sua quisque agendi ratione ecclesiastico coetui honorem
addant per surereminentiam in scientiis, ac venerationem vindicent
per suarum laudem virtutum.
VII. Ad pericula tutius praecavenda curent Episcopi ut sui
ecclesiastici alumni, quamdiu Universitatem celebrant, morentur in
Seminario: hoc non exstante, in aliqua domo religiosa, vel saltem
apud aliquem probatum sacerdotem saecularem; nisi forte habeant

[235]

De Universitatibus civilibus celebrandis

231

ibi parentes in quorum domo habitare possint. Laude etiam ac fa­
vore digni viderentur sollertes sacerdotes, vel saeculares viri specta­
tae pietatis qui instituerent, ubi fieri potest, aliquam hospitalem
domum pro studentibus ecclesiasticis; in qua isti invenirent, ibWfico
impendio habitationem tutam, studiorum quieti et piae vitae exer­
citationibus accommodatam.
Vili. Si Universitas sita est extra Dioecesim, Ordinarii alum­
norum hos commendent Episcopo loci; cui alumni se sistere cum
advenerint, et identidem obsequium praestare teneantur dum ibi
permanserint. Ordinarius et Episcopus loci mutuo conveniant ut
alumni committantur curae et vigilantiae alienius sacerdotis virtute,
scientia ac iuventutis experientia praestantis, qui eos dirigat et de
eorum agendi ratione identidem Ordinarium instructum reddat. Exi­
gat praeterea Episcopus a suis alumnis frequentes epistolas; et ipse
hoc epistolari commercio libenter utatur ut consiliis et monitis eos
instruat, excitet ac in sancto proposito confirmet.
IX. Superiores Ordinum et Congregationum praeferant semper
Universitates locorum in quibus habent sui Ordinis vel Congre­
gationis domum; et in hac studentes habitare praecipiant. Si do­
mum propriam non habent in ulla Universitatis sede, curent omnino
ut alumni recipiantur in aliam domum religiosam, vel in Semina­
rium episcopale, vel in aliud institutum ecclesiasticum. Deficiente
conventu aut domo propria, numquam mittant ad Universitatem
frequentandam unum tantum e suis subditis, sed duos simul aut
plures, ut se invicem custodiant, adiuvent et ad officiorum suae vo­
cationis implementum excitent. lubeant Superiorem domus vici­
nioris, vel alium religiosum virum virtute, scientia ac sollertia prae­
ditum, alumnos ipsos identidem visitare; qui eorum vitae genus,
studiorum assiduitatem exploret, ac referat: ut opportunis consiliis
Superior generalis, prout opus fuerit, providere possit. Curet prae­
terea Superior generalis ut alumni sibi litteras dent; et frequenter
ipsis rescribat, ut eorum unionem cum Ordinis seu Congregationis
capite foveat, eosque paternis instructionibus ac monitis in obedientiae atque observantiae spiritu conservet.
X. Zelo ac prudentiae Episcoporum et Superiorum committitur
cura eam Universitatem inter plures eligendi, in qua minora praevi­
deantur pericula, faciliorque ex adiunctis appareat usus consiliorum,
quibus quieti, moribus et progressibus alumnorum prospectum sit.
Si forte contingat aliquem professorem habere aliquando lectiones
ex professo contra religionem vel contra mores, curent Episcopus

Leo XIII (1878-1903)

[23?

et Superior generalis ut alumni vel transeant ad aliam Universita­
tem, vel huiuscemodi lectionibus non adsint; freti nimirum dispo­
sitioni legis quae inscriptionem quidem ad cursum Universitatis
requirit, sed ad omnes et singulas lectiones assistentiam non exigit.
Ceterum, hoc semoto casu, alumni ecclesiastici lectionibus diligen­
ter adsint, ut proprio in scientiis progressui consulant, condiscipulis
exemplum assiduitatis, professoribus vero obsequii testimonium
exhibeant.
XI. Quod ad libros attinet et ad lectionum compendia, in quibus
nonnulla fortasse occurrant contra religionem, aut mores, aut veri­
tatem ecclesiasticae historiae, aut iura catholicae Ecclesiae vel Ro­
mani Pontificis, quatenus talium librorum vel compendio™ li usus
vitari nequeat, Episcopi et Superiores prout oportet provideant in
casu; ac praeterea curent veneno antidotum praebere per optimos
libros suis alumnis comparandos, perque auxilium sacerdotum doc­
trina, pietate ac experientia praestantium, qui alumnis opem ferant
ad dignoscendas sophismatum insidias, et ad refutandos errores qui­
bus forte libri scholares vel lectionum summaria inficerentur.
Enixe autem alumnos suos deterreant a lectione ephemeridum
vel periodicorum libellorum qui falsis vel periculosis doctrinis, nar­
rationibus, atque illiciis decipiunt, ac recte sentiendi agendique ra­
tionem sensim sine sensu turbant atque pervertunt.
XII. Episcopi et Superiores religiosi hortentur subditos suos ut
moderatoribus et professoribus Universitatis observantes se osten­
dant cum dignitate: condiscipulos vero urbane quidem, omnes, at
neminem valde familiariter tractent. Prohibeant omnino ne nomen
dent circulis aut aliis quomodocumque vocatis consortiis politicae
vel contentiosae indolis; nec umquam adsint convocatis fortasse stu­
dentium coetibus, quorum finis aut propositum sit adversus mode­
ratores vel professores conqueri sive quomodocumque protestari.
XIII. Episcopi sedem habentes in civitatibus Universitatum cu­
rent circulos sive societates studentium ecclesiasticorum peramanter
fovere ubi existunt, sollicite fundare ubi desiderantur. Adhibeant ad
hoc oneram sacerdotum sive saecularium sive regularium, quos ma­
gis idoneos iudicaverint; quorum unus saltem Assistentis ecclesia­
stici munere fungatur. Huius Assistentis erit studentium conventus
indicere, eisque praecidere. In his conventibus, studentes ecclesia­
stici. semotis politicis contentionibus et partium studiis, de huma­
nioribus litteris, de historicis disciplinis, de philosophicis vel theo­
logicis thesibus, disserant, decertent vel legant. Nec omittant pias

-236]

De Universitatibus civilibus - De servitio militari

233

quasdam preces simul omnes fundere, aliosque opportunos religionis
ac pietatis actus, statis diebus implendos, constituere: ita ut in his
consociationibus laudabilis aemulatio, fraterna caritas, et Christiana
pietas regnent. In hos ecclesiasticorum circulos admitti etiam po­
terunt, caute tamen et approbante Assistente ecclesiastico, studentes
saeculares; at ii tantum qui sentiendi aeque ac agendi ratione bene
audiant; religione, pietate et optimis moribus commendentur.
XIV. Episcopi et Superiores religiosi suos quisque studentes
enixe hortentur ut in sanctae vocationis spiritu firmiter perseve­
rent. Ad quem finem mediis omnibus efficacioribus alacriter utan­
tur: oratione scilicet, Sacramentorum frequentia, piorum actuum
exercitio, vanitatum despectu, malorum et etiam desidiosorum ho­
minum fuga. Religiosis praesertim studentibus commendanda est
fidelitas in actibus observantiae qui eorum statui consentanei sunt,
videlicet: singulis diebus mentalis oratio, examen conscientiae, lectio
spiritualis, silentium et recessus.
Annualium vacationum tempore studentes religiosi redeant om­
nino ad suum conventum vel ad domum religiosam sui instituti;
ibique regularis observantiae actus cum communitate resumant.
Omnes studentes, e clero sive saeculari sive regulari, dictarum va­
cationum tempore vacent sanctis spiritualibus exercitiis.
XV. Si vero, non obstantibus cautelis et diligentiis hucusque
indicatis, aliisque quas pastoralis ac paterna sollicitudo suggesserit,
Episcopi et Superiores religiosi noverint aliquem ex suis subditis a
recto tramite veritatis aut virtutis declinare, aberrantem absque mora
ab Universitate revocent; praestat enim eius cursum studiorum
abrumpere, potiusquam ita permittere ut animae ille suae detria
mentum patiatur.
Acta Leonis XTII, vol. XVI, 220-228; /1SS XXIX (1896), 359-364; CoIIect.
Propag. Fide II, 1948; Fontes IV, 2031.

236
De professis ad militiam vocatis
(Responsum dici 2 septembris 1896, ad Procuratorem Gen. Ordinis Cisterc.
Reformat, de Trappa)

Fr. U. Benedictus, Procurator Generalis Ordinis Cisterciensium
Reformatorum de Trappa, ad pedes Sanctitatis Vestrae provolutus,
" Nn. 256, 290, 379. — Vide etiam n. 268 sub II. ubi praesentem Instruc­
tionem ad nationes omnes pertinere decretum est.

234

Leo XIII (1878-1903)

[236-

quae sequuntur humiliter exponit: supplex libellus ad S. Congre­
gationem EE. et RR. iam abhinc viginti quique annis ab Ordine
nostro delatus, ferebatur his verbis:
« Post completum novitiatum, novitii debent professionem fa­
cere intra sex menses; porro ob vicissitudines temporum iuvenes
ad militiam omni momento vocari possunt... Idcirco Orator supplex
enixe deprecatur Sanctitatem Vestram ut concedatur superioribus
facultas novitiatum continuandi donec cesset periculum ».
Ita quidem rescribendum censuit eadem S. Congregatio: «Ex
audientia Ssmi habita ab infrascripto subsecretario Sacrae Congre­
gationis EE. et RR. sub die 21 aprilis 1871, Sanctitas Sua gratiam,
ut petitur, haud concedendam esse existimavit; sed potius induisit,
ut donec praefatum periculum perduraverit, novitii, qui tempus no­
vitiatus rite expleverunt, admittantur ad professionem votorum sim­
plicium ad sex menses valituram ac de semestri in semestre reno­
vandam ».
Cum autem de vero sensu et intelligentia huius Rescripti saepe
inter nos fuerit dubitatum, cumque etiam nunc in Gallia alumni
nostri sicut et ceteri cives legi militari obtemperare cogantur, prae­
fatus Orator sequentia dubia Sanctitati Vestrae solvenda reverenter
proponit :
I. An professus, de quo in Rescripto, teneatur suam Professio­
nem renovare ad sex menses, si certo sciat se ad militiam vocatum
iri, antequam hoc spatium sex mensium absolvatur? Et quatenus
affirmative :
II. An talis professio sit caduca ipso facto quod professus, ad mi­
litiam vocatus, e monasterio discedit? Et quatenus negative:
III. An talis professio sit caduca ita ut professus, qui iam ad mi­
litiam vocatus ac profectus fuerit, ab omni vinculo votorum sit, his
sex mensibus expletis sub armis, ipso facto solutus et liber? Et
quatenus negative:
IV. Utrum enunciatus professus teneatur, peracto militiae eius
tempore, in Religionem regredi et professionis simplicis triennium,
si opus sit, complere, antequam ad solemnem professionem ad­
mittatur?
Vigore specialium facultatum a Ssmo D. N. concessarum, Sacra
Congregatio Emorum S. R. E. Cardinalium EE. et RR. negotiis
praeposita, super praemissis dubiis respondendum censuit, prout
respondet :
Ad I. Affirmative, ita tamen ut enunciata vota eo ipso cessasse

-2371

De servitio militari - De doctrina S. Thomae

23 ç

intelligantur, quo professus e monasterio egredi adigatur, militaris
servitii causa.
Ad II et III. Provisum in primo.
Ad IV. Regredi non teneri et quatenus regredi velit, constito Su­
periori de perseverantia vocationis, teneri emittere novam profes­
sionem votorum simplicium, et in ea per triennium integrum rema­
nere, priusquam ad nuncupanda solemnia vota admittatur, ad for­
mam Litterarum Apost. Pii IX diei 7 februarii 1862 quae incipiunt:
Ad universalis Ecclesiae regimen. a
ASS XXIX (1896), 436-437; AAS II (1910), 61-62.

LEO XIII
237
De doctrina divi Thomae sequenda
(Litt. ap. Nostra erga, diei 25 novembris 1898, ad Min. Gen. O. FF. Minorum)

Nostra erga Fratres Minores pridem sane suscepta ac multis iam
testata rebus voluntas, quo modo fecit Nos ad ea cogitanda ac san­
cienda alacriores, quae vobis plurimum intelligebamus profutura,
ita nunc permovet ut cursum rerum vestrarum rationemque uni­
versae disciplinae studioso sequamur animo. Nihil enim tam ave­
mus, quam ut Franciscanus Ordo, tot praeserti M meritis tantoque
nomine, florere sine ulla temporis intermissione pergat, imo com­
munium custodia legum, virtutumque et studiorum optimorum
laude, Deo auxiliante, crescat: atque ita quidem, ut non sibi consu­
lat uni, sed opes doctrinae, virtutis, sollertiae suae in communem
hominum afferat fructum atque utilitatem. Quamobrem nonnulla
visum est his litteris attingere utilia factu. Ad haec te, qui magistra­
tum Ordinis maximum geris, volumus pro tua prudentia diligenter
attendere.
De studio maiorum disciplinarum satis commonstrant Litterae
Nostrae Encyclicae Aetemi Patris,b qua sit ingrediendum via. Dis­
cedere inconsulte ac temere a sapientia Doctoris angelici, res aliena
est a voluntate Nostra eademque plena periculi. Perpetua quidem
sunt humanae cogitationis itinera, augeturque accessionibus fere
quotidianis scientia rerum ac doctrina: quis autem nolit his rebus
° Nn. 211, 231, 262.
b N. 224.

Leo XIII (1878-1903)

236

sapienter uti, quas recentiorum pariat eruditio et labor? Quin imo
adsciscantur hinc libenter quae recta sunt, quae utilia, quae veritati
divinitus traditae non repugnantia: sed qui vere philosophari vo­
lunt, velle autem potissimum debent religiosi viri, primordia ac
fundamenta doctrinae in Thoma Aquinate ponant. Eo neglecto, in
tanta ingeniorum licentia, pronum esse in opinionum portenta delabi
atque ipsa rationalismi peste sensim afflari, nimium iam res et facta
testantur. Quid si eiusmodi aliquid in eos obrepat, quibus officium
sit instituere cupidam religiosae professionis iuventutem? Sanctum
itaque sit apud omnes beati Francisci alumnos Thomae nomen: vereanturque non sequi ducem, quem bene scripsisse de se lesus
Christus testabatur.
Dein nihil esse vides, quod fidei christianae tam vehementer
intersit, quam explanari probe ac fideliter, ut oportet, conscripta
divino Spiritu afflante volumina. Habenda ratio et diligentia est in
re tanti momenti, ne quid, non modo superbia, sed ne levitate qui­
dem animi imprudentiave peccetur: in primisque ne plus aequo
tribuatur sententiis quibusdam novis, quas metuere satius est, non
quia novae sunt, sed quia plerumque fallunt specie quadam et si­
mulatione veri. Adamari hac illae coeptum est, vel a quibus minime
debuerat, genus interpretandi audax atque immodice liberum: in­
terdum favetur etiam interpretibus catholico nomine alienis, quorum
intemperantia ingenii non tam declarantur sacrae litterae, quam cor­
rumpuntur. Cuiusmodi incommoda in malum aliquod opinione
maius evasura sunt, nisi celeriter occurratur. Omnino postulant
eloquia Dei a cultoribus suis indicium sanum ac prudens: quod
nullo modo poterit esse tale, nisi adiunctam habeat verecundiam
modestiamque animi debitam. Id intellisant ac serio considerent,
quicumque pertractant divinos libros: iidemque meminerint, uti­
que habere se quod in his studiis tuto sequantur, si modo audiant
Ecclesiam, ut debent. Nec silebimus, Nos ipsos per Litteras Pro­
videntis simus Deus, " quid hac de re sentiat, quid velit Ecclesia,
dedita opera docuisse. Praecepta vero et documenta Pontificis ma­
ximi negligere, catholico homini licet nemini.
Cum notitia rectaque intelligentia Scripturarum magnopere coniunctum illud est, versari sancte et utiliter in ministerio verbi. Tu
vero in hoc genere, quantum vigilando conandoque potes, ne patiare
quicquam vitii Sodalibus tuis adhaerescere: sed enitere et perfice,
8 N. 232.

[237]

Dc doctrina divi Thomae sequenda

237

ut quae sacrum Consilium negotiis Episcoporum atque Ordinum
religiosorum praepositum, non multos ante annos, datis in id litteris,
monuit et praecepit, omnia inviolate serventur. Finis est eloquen­
tiae sacrae, eorum salus qui audiunt: quare tradere praecepta mo­
rum, vitia coarguere, mysteria cognitu necessaria ad vulgi captum
explanare, hoc munus, haec suprema lex est. Nihil in praeconibus
Evangelii tam absonum, quam in aliena, dicendo, excurrere, materiamve ad explicandum sumere aut levioris momenti, aut otiosam,
aut altius petitam: qua ratione obstrepitur quidem paulisper auri­
bus, sed nihilo minus ieiuna, quam venerat, multitudo dimittitur.
Erudire, permovere, convertere ad meliora animos velle debent, qui
ad concionandum pro potestate sacra accedant : quod tamen assequi,
nisi diligenti praeparatione adhibita, nullo pacto queunt. De Mi­
noribus igitur tuis, quicumque id muneris malunt attingere, tu dabis
operam ut instruant atque ornent singuli sese, priusquam aggre­
diantur, adiumentis praesidiisque necessariis, studio rerum atque
hominum, cognitione theologiae, arte dicendi, et quod caput est,
suorum observantia officiorum et innocentia vitae: is enim recte
et cum fructu vocat alios ad officia virtutum, qui cum virtute vivat
ipse, quique facile possit mores suos exponere, tamquam speculum,
multitudini.
Virtutem autem vestram beneficam valde velimus, quod alio loco
idem diximus, coenobiorum praetervehi terminos, ac bono publico
manare latius. De beato Francisco patre deque alumnis eius praestantissimis memoriae est proditum, se totos populo dedere, et in
salute publica operam ponere acri diligentia solitos. Circumspice
nunc animo res atque homines: plane reperies, tempus vobis esse
idem illud repetere institutum, et exempla moremque antiquorum
animose imitari. Nam si alias unquam, certe quidem hoc tempore
magna ex parte nititur in populo salus civitatum: ideoque nosse e
proximo multitudinem, ac tam saepe non inopia tantummodo et la­
boribus, sed insidiis et periculis undique circumventam, amanter
iuvare docendo, monendo, solando, officium est utriusque ordinis
clericorum. Nosque ipsi si litteras encyclicas de Secta Massonum,
de conditione opificum, de praecipuis civium Christianorum offi­
ciis, aliasque generis eiusdem ad Episcopos dedimus, populi potis­
simum gratia dedimus, ut scilicet ex iis sua metiri iura et officia,
sibique cavere et saluti suae recte consultum velle disceret. Bene
autem de communibus rebus merendi non exiguam praebet facul­
tatem Franciscanus Ordo Tertius: qui si excitare Christianos olim

238

Leo XIII (1878-1903)

[237-

spiritus, atque alere passim virtutis amorem et pietatis artes com­
mode potuit: si saepe etiam ad mansuetudinem, concordiam, tran­
quillitatem per turbulenta tempora valuit, quid ni similium bonorum
renovare queat ubertatem veterem? Certe studia hominum multo
maiora movebit, si praecones atque adiutores industrios maiore nu­
mero habuerit: qui propagare sodalitium nitantur, qui naturam
eius, mitesque leges ac sperata benefacta in conspicuo ponant : idque
praedicatione, scriptis editis, conciliis identidem habendis, ratione
denique omni, quaecumque e re esse videatur. In hoc certe nec
unquam fuit iners opera vestra, nec est: verumtamcn memineritis,
requiri a vobis curam constantem studiumque progrediens: nam
quorum e sinu effloruit salutare institutum, eos decet maxime om­
nium pro eius conservatione et propagatione contendere.
Horum adipiscendorum bonorum, quae tibi diligentissime com­
mendamus, copia vobis nunc •I aior est, quia coalito in unum velut
corpus Ordini firmitas et robur accessit. Accedat munere beneficio­
que divino stabilitas concordiae, caritas mutua, servandaeque disci­
plinae communis summum in unoquoque studium. Dicto audientes
praepositis suis, iuniores nitantur quotidie in virtute proficere: alteque defixum in mente gerant, nihil tam esse perniciosum religioso
viro, quam vagari animo solute et oscitanter, vel cogitatione rapi e
septis coenobii longius. Aetate provecti exemplum perseverantiae
impertiant ceteris : nominatim ad ea, quae non ita pridem de Ordine
Minoritico constituta sunt, flectant se libenter, non gravate : ea enim
sunt a potestate legitima et suo ipsorum bono constituta: omnes
autem in id toto pectore incumbite, ut per bona opera certam ves­
tram vocationem et electionem jaciatis.
Auspicem divinorum munerum bcnevolentiaeque Nostrae testem
tibi universisque Minoribus Apostolicam benedictionem peramanter
impertimus.
XSS XXXI (1898), 264-267.

Religiosae vitae genus contra « americanismi » errores defenditur
(Ex Epist. ap. Testem benevolentiae, diei 22 ianuarii 1899, ad lacobum Card.
Gibbons)

§ io. Ex quo virtutum evangelicarum veluti contemptu, quae
perperam passivae appellantur, pronum erat sequi, ut religiosae
etiam vitae despectus sensim per animos pervaderet. Atque id no-

De « americanismo » - De confessionibus

-2391

239

varum opinionum fautoribus commune esse, coniicimus ex eorum
sententiis quibusdam circa vota quae Ordines religiosi nuncupant.
Aiunt enim, illa ab ingenio aetatis nostrae dissidere plurimum, utpote
quae humanae libertatis fines coerceant; esseque ad infirmos animos
magis quam ad fortes apta; nec admodum valere ad Christianam
perfectionem humanaeque consociationis bonum, quin potius utri­
que rei obstare atque officere. Verum haec quam falso dicantur, ex
usu doctrinaque Ecclesiae facile patet, cui religiosorum vivendi ge­
nus maxime semper probatum est. Nec sane immerito: nam qui, a
Deo vocati, illud sponte sua amplectantur, non contenti communi­
bus praeceptorum officiis, in evangelica euntes consilia, Christo se
milites strenuos paratosque ostendunt. Hoc ne debilium esse ani­
morum putabimus? aut ad perfectiorem vitae modum inutile aut
noxium? Qui ita se votorum religione obstringunt, adeo sunt a liber­
tatis iactura remoti, ut multo pleniore ac nobiliore fruantur, ea nempe
qua Christus nos liberavit. 1
Acta Leonis XIII, vol. XIX, 15-16.

SANCTA ROMANA ET UNIVERSALIS INQUISITIO

239
De sacramentalibus subditorum confessionibus Romae prohibitis
(Decretum Huic Supremae, diei 5 iulii 1899)

Huic Supremae S. R. et U. Inquisitioni relatum est, quod in hac
Alma Urbe nonnulli Religiosarum Communitatum, necnon Semi­
nariorum et Collegiorum Superiores, suorum alumnorum in eadem
domo degentium Sacramentales excipiunt Confessiones. Ex quo
quanta incommoda, immo quot gravia mala oboriri possint, nemo
qui in sacris ministeriis vel mediocriter sit versatus pro comperto
non habet. Ex una enim parte minuitur alumnorum peccata confi­
tendi libertas, ipsaque Confessionis integritas periclitatur; ex alia
vero Superiores minus liberi esse possent in regimine Communi­
tatis, ac suspicioni exponuntur aut se notitiis in Confessione habitis
uti, aut benevolentiores se praebere erga alumnos, quorum Confes­
siones excipiunt.
• Gal. IV, 31-

I lil~.

Leo XIII (1878-1903)

240

[239-

Quapropter, ut hisce aliisque malis, quae ex huiusmodi abusu
facile oriri queunt, occurratur, Suprema haec S. Officii Congregatio,
de expresso Sanctissimi D. N. Leonis Pp. XIII mandato, districte
prohibet, ne ullus cuiusquam religiosae Communitatis, aut Semi­
narii aut Collegii Superior, sive maior sive minor, in hac Alma
Urbe (excepto aliquo raro necessitatis casu, de quo eius conscientia
oneratur), suorum alumnorum in eadem domo manentium Sacraa
II entales Confessiones audire ullo modo audeat.
ASS XXXII (1899), 64; Bull. Scholarum Piarum, 409-410; Fontes IV, 1225.

240

De subditorum confessionibus a superioribus Romae non excipiendis
(Responsum diei 25 augusti 1899)

N. N. prostrato ai piedi della S. V. umilmente espone che per
Decreto di Clemente Vili del 19 marzo 1593 1 i Novizi degli Ordini
Regolari non solo possono ma devono confessarsi col proprio Mae­
stro, che è il Superiore del Noviziato. Inoltre con altro Decreto
del 26 maggio 1593 2 il medesimo Pontefice stabilì che nelle Co­
munità Religiose i Superiori non devono confessare i propri sud­
diti, se non quando trattisi di peccati riservati, ovvero quando ne
siano da essi liberamente richiesti.
Il sottoscritto perciò supplica che sia dichiarato se il Decreto
del S. Officio del 5 luglio 1899,b con cui si vieta ai Superiori di udire
le Confessioni dei propri sudditi, abbia derogato 0 pur no ai cit.
Decreti di Clemente Vili.
In Congregatione Generali S. R. et U. Inquisitionis ab Emis
ac Rmis DD. Cardinalibus Generalibus Inquisitoribus habita, pro­
posito suprascripto dubio, praehabitoque RR. DD. Consultorum
voto, iidem EE. ac RR. Patres respondendum mandarunt:
Per Decretum S. Officii fer. IV d. 5 iulii 1899 nihil derogatum
fuisse Constitutionibus Apostolicis quoad Ordines Religiosos.3
‘ N. 132 sub 10.
* N. I2I.

’ Age vero hoc Responsum non valere pro Congregationibus religiosis voto­
rum simplicium, in quibus sodales emittunt vota perpetua ct vivunt in vita com­
muni; cfr. Resp. S. Off. dici 20 decembris 1899 in /1SS XXXII (1899), 504-505;
Fontes IV, 1233.
• N. 240.
b N. 239.

-2411

De confessionibus - De Institutis votorum simplicium

241

Sequenti vero feria VI, die 25 eiusdem mensis et anni, in solita
audientia a SS. D. N. Div. Prov. Pp. Leone XIII R. P. D. Assessori
impertita, Ssmus D. N. resolutionem Emorum ac Revmorum Pa­
trum approbavit.
XSS XXXII (1899), 253; Bull. Scholarum Piarum, pp. 565-566.

LEO XIII

241

De Institutis Religiosorum vota simplicia profitentium
(Const, ap. Conditae a Christo, diei 8 decembris 1900)

Conditae a Christo Ecclesiae ea vis divinitus inest ac fecunditas,
ut multas anteactis temporibus, plurimas aetate hac elabente utriusque sexus tamquam familias ediderit, quae, sacro votorum simpli­
cium suscepto vinculo, sese variis religionis et misericordiae operi­
bus sancte devovere contendunt. Quae quidem pleraeque, urgente
caritate Christi, singularis civitatis vel dioecesis praetergressae an­
gustias, adeptaeque, unius eiusdemque vi legis communisque regi­
minis, perfectae quamdam consociationis speciem, latius in dies
proferuntur. Duplex porro earumdem est ratio: aliae, quae Episco­
porum solummodo approbationem nactae, ob eam rem dioecesanae
appellantur; aliae vero de quibus praeterea romani Pontificis sen­
tentia intercessit, seu quod ipsarum leges ac statuta recognoverit,
seu quod insuper commendationem ipsis approbationemve imper­
tiverit.
Iam in binas huiusmodi religiosarum Familiarum classes quae­
nam Episcoporum iura esse oporteat, quaeque vicissim illarum in
Episcopos officia, sunt qui opinentur incertum controversumque ma­
nere. Profecto, ad dioecesanas consociationes quod attinet, res non
ita se dat laboriosam ad expediendum: eae quippe una inductae
sunt atque vigent Antistitum sacrorum auctoritate. At gravior sane
quaestio de ceteris oritur, quae Apostolicae Sedis comprobatione
sunt auctae. Quia nimirum in dioeceses plures propagantur, eodemque ubique iure unoque utuntur regimine; ideo Episcoporum in
illas auctoritatem opus est temperationem quamdam admittere certosque limites. Qui limites quatenus pertinere debeant, colligere licet
ex ipsa decernendi ratione Sedi Apostobcae consueta in eiusmodi
consociationibus approbandis, scilicet certam aliquam CongregatioS. C. de Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

242

Leo XIII (1878-1903)

[241I

nem approbari ut piam Societatem votorum simplicium, sub regi­
mine Moderatoris generalis, salva Ordinariorum iurisdictione, ad
jormam sacrorum canonum et Apostolicarum constitutionum. lamvero perspicuum inde fit, tales Consociationes neque in dioecesanis
censeri, neque Episcopis subesse posse nisi intra fines dioecesis cuius­
que, incolumi tamen supremi earumdem Moderatoris administratione ac regimine. Qua igitur ratione summis societatum harum
Praesidibus in Episcoporum iuta et potestatem nefas est invadere;
eadem Episcopi prohibentur ne quid sibi de Praesidum ipsorum
auctoritate arrogent. Secus enim si fieret, tot moderatores istis Con­
gregationibus accederent, quot Episcopi, quorum in dioecesibus
alumni earum versentur; actumque esset de administrationis unitate
ac regiminis. Concordem atque unanimem Praesidum Congregatio­
num atque Episcoporum auctoritatem esse oportet, at ideo necesse
est alteros alterorum iura pernoscere atque integra custodire.
Id autem ut, omni submota controversia, plene in posterum
fiat, et ut Antistitum sacrorum potestas, quam Nos, uti par est, in­
violatam usquequaque volumus, nihil uspiam detrimenti capiat; ex
consulto sacri Consilii Episcopis ac Religiosorum ordinibus prae­
positi, duo praescriptionum capita edicere visum est: alterum dc
Sodalitatibus quae Sedis Apostolicae commendationem vel appro­
bationem nondum sunt assecutae, alterum de ceteris, quarum Sedes
Apostolica vel leges recognovit vel institutum commendavit aut
approbavit.
Caput primum haec habet servanda:
I. Episcopi est quamlibet recens natam sodalitatem non prius in
dioecesim recipere, quam leges eius constitutionesque cognorit itemque probarit; si videlicet neque fidei honestative morum, neque
sacris canonibus et Pontificum decretis adversentur, et si apte sta­
tuto fini conveniant.
II. Domus nulla novarum sodalitatum iusto iure fundabitur, nisi
annuente probante Episcopo. Episcopus vero fundandi veniam ne
impertiat, nisi inquisitione diligenter acta quales sint qui id poscant :
an recte probeque sentiant, an prudentia praediti, an studio divinae
gloriae, suaeque et alienae salutis praecipue ducti.
III. Episcopi, quoad fieri possit, potius quam novam in aliquo
genere sodalitatem condant vel approbent, utilius unam quamdam
adsciscent de iam approbatis, quae actionis institutum profiteatur
adsimile. Nullae fere, ni forte in Missionum regionibus, probentur
sodalitates, quae, certo proprioque fine non praestituto, quaevis uni­

[241]

De Institutis votorum simplicium

243

verse pietatis ac beneficentiae opera, etiamsi penitus inter se disiuncta, exercenda amplectantur.
Episcopi sodalitatem condi ullam ne siverint, quae redditibus
careat ad sodalium victum necessariis. Sodalitia, quae stipe collati­
cia vivant; item muliebres familias, quae aegrotis, domi ipsorum,
interdiu noctuque adsint, cautissime, quin etiam difficulter compro­
bent. Si quae autem nova feminarum sodalitas eo spectet ut suis in
aedibus valetudinaria aperiat viris promiscue mulieribusve exci­
piendis; vel similes domos excipiendis sacerdotibus, qui Sororum
cura atque opera aegrotantes leventur; eiusmodi proposita Episcopi
ne probent, nisi maturo adhibito severoque consilio. Praeterea Epis­
copi religiosarum domus, ubi viris feminisve peregre advenientibus
hospitium victusque accepto pretio suppeditetur, nequaquam per­
mittant.
IV. Sodalitas quaevis dioecesana ad dioeceses alias ne transgre­
diatur, nisi consentiente utroque Episcopo, tum loci unde excedat,
tum loci quo velit commigrare.
V. Sodalitatem dioecesanam si ad dioeceses alias propagari acci­
dat, nihil de ipsius natura et legibus mutari liceat, nisi singulorum
Episcoporum consensu, quorum in dioecesibus aedes habeat.
VI. Semel approbatae sodalitates ne extinguantur, nisi gravibus
de causis, et consentientibus Episcopis, quorum in ditione fuerint.
Singulares tamen domos Episcopis, in sua cuique dioecesi, tollere
fas est.
VII. De puellis habitum religiosum petentibus, item de iis
quae, probatione expleta, emissurae sint vota, Episcopus singulatim
certior fiat : eiusdem erit illas et de more explorare et, nihil si obstet,
admittere.
VIII. Episcopo alumnas sodalitatum dioecesanarum professas di­
mittendi potestas est, votis perpetuis aeque ac temporariis remissis,
uno dempto (ex auctoritate saltem propria) colendae perpetuo casti­
tatis. Cavendum tamen ne istiusmodi remissione ius alienum lae­
datur; laedetur autem, si insciis moderatoribus id fiat iusteque dis­
sentientibus.
IX. Antistitae, ex constitutionum iure, a Sororibus eligantur.
Episcopus tamen, vel ipse vel delegato munere, sulfragiis terendis
praeerit; peractam electionem conformare vel rescindere integrum
ipsi est pro conscientiae officio.
X. Dioecesanae cuiusvis sodalitatis domos Episcopus invisendi

244

Leo XIII (1878-1903)

[241]

ius habet, itcmque de virtutum studio, de disciplina, de oeconomicis
rationibus cognoscendi.
XI. Sacerdotes a sacris, a confessionibus, a concionibus desi­
gnare, item de sacramentorum dispensatione statuere munus Epi­
scoporum est, pro sodalitatibus dioecesanis pariter ac pro ceteris; id
quod in capite consequenti (num. Vili) explicate praelinitur.
Alterum praescriptionum caput, de Sodalitatibus, quarum Apos­
tolica Sedes vel leges recognovit vel institutum commendavit aut
approbavit, haec habet servanda:
I. Candidatos cooptare, eosdem ad sacrum habitum vel ad pro­
fitenda vota admittere, partes sunt Praesidum sodalitatum; integra
tamen Episcopi facultate, a Synodo Tridentina tributa, 1 ut, quum
de feminis agitur, eas et ante suscipiendum habitum et ante profes­
sionem emittendam ex officio exploret. Praesidum similiter est fa­
milias singulas ordinare, tirones ac professos dimittere, iis tamen
servatis quaecumque ex instituti legibus pontificiisque decretis ser­
vari oportet. Demandandi munera et procurationes, tum quae ad
universam sodalitatem pertinent, tum quae in domibus singulis
exercentur, Conventus seu Capitula, et Consilia propria ius habent.
In muliebrium autem sodalitatum Conventibus ad munerum assi­
gnationem, Episcopus, cuius in dioecesi habentur, per se vel per
alium praeerit, ut Sedis Apostolicae delegatus.
II. Condonare vota, sive ea temporaria sint sive perpetua, unius
est romani Pontificis. Immutandi constitutiones, utpote quae pro­
batae a Sede Apostolica, nemini Episcoporum ius datur. Item re­
gimen, quod penes moderatores est sive sodalitatis universae sive
familiarum singularum ad constitutionum normam, Episcopis mu­
tare temperare ne liceat.
III. Episcoporum sunt iura, in dioecesi cuiusque sua, permittere
vel prohibere novas domos sodalitatum condi; item nova ab illis
templa excitari, oratoria seu publica seu semipublica aperiri, sacrum
fieri in domesticis sacellis, Sacramentum augustum proponi palam
venerationi fidelium. Episcoporum similiter est sollemnia et sup­
plicationes, quae publica sint, ordinare.
IV. Domus sodalitatum huiusmodi si clausura episcopali utan­
tur, Episcopis iura manent integra, quae de hac re a pontificiis le­
gibus tribuuntur. Si quae autem clausura, ut inquiunt, partiali,
* Sess. XXV, De regul., c. 17, in Mansi XXXIII, 178.

Dc Institutis votorum simplicium

21;

utantur, Episcopi erit curare ut rite servetur, et quidquid in eam
irrepat vitii cohibere.
V. Alumni alumnaeve sodalitatum harum, ad forum internum
quod attinet, Episcopi potestati subsunt. In foro autem externo,
eidem subsunt quod spectat ad censuras, reservationem casuum,
votorum relaxationem quae non sint uni summo Pontifici reser­
vata, publicarum precum indictionem, dispensationes concessiones­
que ceteras, quas Antistites sacrorum fidelibus suis impertire queant.
VI. Si qui vero ad sacros ordines promoveri postulent, eos Epis­
copus, etsi in dioecesi degentes, initiare caveat, nisi hisce conditio­
nibus: ut a moderatoribus quisque suis proponantur; ut quae a iure
sacro sancita sunt de litteris dimissorialibus vel testimonialibus, sint
rite impleta; ut titulo sacrae ordinationis ne careant, vel certe eo
legitime eximantur; ut theologiae studiis operam dederint, secun­
dum decretum Auctis admodtim, die datum 4 novembris anno 1892.a
VII. In sodalitates, quae mendicato vivunt, ea Episcopis stent
iura, quae habet decretum Singulare quidem a sacro Consilio Epis­
copis et Religiosorum ordinibus praeposito promulgatum die 27
martii anno 1896.b
VIII. In iis quae ad spiritualia pertinent subduntur sodalitates
Episcopis dioecesium in quibus versantur. Horum igitur erit sacer­
dotes ipsis et a sacris designare et a concionibus probare. Quod si
sodalitates muliebres sint, designabit item Episcopus sacerdotes a
confessionibus tum ordinarios tum extra ordinem, ad normam con­
stitutionis Pastoralis curae, a Benedicto XIV decessore Nostro edi­
tae, e ac decreti Quemadmodum, dati a sacro Consilio Episcopis et
Religiosorum ordinibus praeposito, die 17 decembris anno 1890:a
quod quidem decretum ad virorum etiam consociationes pertinet,
qui sacris minime initiantur.
IX. Bonorum, quibus Sodalitia singula potiuntur, administratio
penes Moderatorem supremum maximamve Antistitam eorumque
Consilia esse debet: singularum vero familiarum redditus a praesidibus singulis administrari oportet nro instituti cuiusque legibus.
De iis nullam Episcopus rationem potest exigere. Qui vero fundi
certae domui tributi legative sint ad Dei cultum beneficentiamve eo
ipso loco impendendam; horum administrationem moderator quia
b
«
d

N. 230.
Fontes IV, 2029; Collect. Prop. Fide IT, 1924«
Die 5 augusti 1748, in Fontes II, 388.
N. 227.

246

Leo XIII (1878-1903)

[241

dem domus gerat, referat tamen ad Episcopum, eique se omnino
praebeat obnoxium: ita nimirum ut neque Praeposito neque An­
tistitae sodalitii universi liceat quidquam ex iis bonis Episcopo oc­
cultare, distrahere, vel in alienos usus convertere. Talium igitur bo­
norum Episcopus rationes accepti impensique, quoties videbitur,
expendet; idem ne sortes minuantur, redditus ne perperam erogen­
tur, curabit.
X. Sicubi sodalitatum aedibus instituta curanda adiecta sint, uti
gynaecea, orphanotrophia, valetudinaria, scholae, asyla pueris eru­
diendis, Episcopali vigilantiae ea omnia subsint quod spectat ad
religionis magisteria, honestatem morum, exercitationes pietatis, sa­
crorum administrationem, integris tamen privilegiis, quae collegiis,
scholis, institutisve eiusmodi a Sede Apostolica sint tributa.
XI. In quarumlibet sodalitatum domibus vota simplicia profiten­
dum, Episcopis cuiusque dioecesis ius est invisendi templa, sacraria,
oratoria publica, sedes ad sacramentum poenitentiae, de iisque op­
portune statuendi iubendi. In presbyterorum sodalitiis, de conscien­
tia ac disciplina, item de re oeconomica uni praesides cognoscent.
In consociationibus vero feminarum, aeque ac virorum qui sacer­
dotio abstinent, Episcopi erit inquirere num disciplina ad legum
normam vigeat, num quid sana doctrina morumve probitas detri­
menti ceperit, num contra clausuram peccatum, num sacramenta
aeoua stataoue frequentia suscipiantur. Reprehensione dignum si
quid Episcopus forte offenderit, ne decernat illico: moderatores uti
prospiciam moneat: qui si neglexerint, ipse per se consulat. Si quae
tamen maioris momenti occurrant quae moram non expectent, de­
cernat statim : decretum vero ad sacrum Consilium deferat Episcopis
ac Religiosorum ordinibus praepositum.
Episcopus, in visitatione potissimum, iuribus, quae supra dixi­
mus, utatur suis quod spectat ad scholas, asyla ceteraque memorata
instituta. Ad rem vero oeconomicam quod attinet muliebrium so­
dalitatum itemque virorum sacerdotio carentium, Episcopus ne co­
gnoscat nisi de fundorum legatorumve administratione, quae sacris
sint attributa, vel loci aut dioecesis incolis iuvandis.
His porro, quae hactenus ediximus sancivimus, nihil penitus
derogari volumus de facultatibus vel privilegiis, tum Nostro aut
quovis alio Sedis Apostolicae decreto concessis, tum immemorabili
aut saeculari consuetudine confirmatis, tum etiam quae in alicuius
Sodalitatis legibus a romano Pontifice approbatis contineantur.
Praesentes vero litteras et quaecumque in ipsis habentur nullo

-242]

Dc Institutis votorum simplicium - Laudes

247

unquam tempore de subreptionis aut obreptionis sive intentionis
Nostrae vitio aliove quovis defectu notari vel impugnari posse, sed
semper validas et in suo robore fore et esse, atque ab omnibus
cuiusvis gradus et praeeminendae inviolabiliter in iudicio et extra
observari debere decernimus: irritum quoque et inane declarantes
si secus super his a quoquam, quavis auctoritate vel praetextu,
scienter vel ignoranter contigerit attentari; contrariis non obstanti­
bus quibuscumque.
Volumus autem ut harum litterarum exemplis, edam impressis,
manu tamen Notarii subscriptis et per constitutu II in ecclesiastica
dignitate virum sigillo munitis, eadem habeatur fides, quae Nostrae
voluntatis significationi his praesentibus ostensis haberetur.
Acta Leonis XIII, vol. XX, 317-327; /4 SS XXXIII (1900), 341-347; Anal,
eccl. VIII (i9oo)> 481-484; Fontes III, 644.

242
Laudes Institutorum Religiosorum
(Ex Litt. ap. Au milieu, diei 23 decembris 1900, ad Card. Richard, Archiepiscopum Parisicnsem)

Les Ordres religieux tirent, chacun le sait, leur origine et leur
raison d’être de ces sublimes Conseils évangéliques, que notre divin
Rédempteur adressa, pour tout le cours des siècles, à ceux qui
veulent conquérir la perfection chrétienne: âmes fortes et géné­
reuses qui par la prière et la contemplation, par de saintes austérités,
par la pratique de certaines règles s’efforcent de monter jusqu’aux
plus hauts sommets de la vie spirituelle. Nés sous l’action de l’Eglise
dont l’autorité sanctionne leur gouvernement et leur discipline, les
Ordres religieux forment une portion choisie du troupeau de JésusChrist. Ils sont, suivant la parole de Saint Cyprien, l’honneur et la
parure de la grâce spirituelle, 1 en même temps qu’ils attestent la
sainte fécondité de l’Eglise.
Leurs promesses, faites librement et spontanément, après avoir
été mûries dans les réflexions du noviciat, ont été regardées et
respectées par tous les siècles, comme des choses sacrées, sources
des plus rares vertus.
Le but de ces engagements est double : d’abord élever les person­
nes que les émettent à un plus haut degré de perfection: ensuite les
' De discipl. et habitu Virginum, c. Ill, in ML IV, 455.

24S

Leo XIII (1878-1903)

>42-

préparer, en épurant et en fortifiant leurs âmes, à un ministère
extérieur qui s’exerce pour le salut éternel du prochain et pour le
soulagement des misères si nombreuses de l’humanité.
Ainsi, travaillant sous la direction suprême du Siège Apostolique
à réaliser l’idéal de perfection tracé par Notre-Seigneur, et vivant
sous des règles qui n’ont absolument rien de contraire à une forme
quelconque de gouvernement civil, les Instituts religieux coopèrent
grandement à la mission de l’Eglise, qui consiste essentiellement à
sanctifier les âmes et à faire du bien à l’humanité.
C’est pourquoi partout où l’Eglise s’est trouvée en possession de
sa liberté, partout où a été respecté le droit naturel de tout citoyen
de choisir le genre de vie qu’il estime le plus conforme à ses goûts
et à son perfectionnement moral, partout aussi les Ordres religieux
ont surgi comme une production spontanée du sol catholique, et les
évêques les ont considérés á bon droit comme des auxiliaires précieux
du saint ministère et de la charité chrétienne.
Mais ce n’est pas à l’Eglise seule que les Ordres religieux ont
rendu d’immenses services dès leur origine: c’est à la société civile
elle-même. Ils ont eu le mérite de prêcher la vertu aux foules par
l’apostolat de l’exemple autant que par celui de la parole, de former
et d’embellir les esprits par l’enseignement des sciences sacrées et
profanes, et d’accroître même par des œuvres brillantes et durables
le patrimoine des beaux-arts. Pendant que leurs docteurs illustraient
les Universités par la profondeur et l’étendue de leur savoir, pen­
dant que leurs maisons devenaient le refuge des connaissances
divines et humaines, et, dans le naufrage de la civilisation, sauvaient
d’une ruine certaine les chefs-d’œuvre de l’antique sagesse, souvent
d’autres religieux s’enfonçaient dans des régions inhospitalières,
marécages ou forêts impénétrables, et là, desséchant, défrichant,
bravant toutes les fatigues et tous les périls, cultivant, à la sueur de
leur front, les âmes en même temps que la terre, ils fondaient autour
de leurs monastères et à l’ombre de la croix des centres de population
qui devinrent des bourgades ou des villes florissantes, gouvernées
avec douceur, où l’agriculture et l’industrie commencèrent à prendre
leur essor.
Quand le petit nombre des prêtres ou le besoin des temps
l’exigèrent, on vit sortir des cloîtres des légions d’apôtres, éminents
par la sainteté et la doctrine, qui, apportant vaillamment leur con­
cours aux évêques, exercèrent sur la société l’action la plus heureuse
en apaisant les discordes, en étouffant les haines, en ramenant les

-2431

Laudes - Adhortatio

2.|9

peuples au sentiment du devoir et en remettant en honneur les prin­
cipes de la religion et de la civilisation chrétiennes.
Tels sont, brièvement indiqués, les mérites des Ordres religieux
dans le passé. L’histoire impartiale les a enregistrés, et il est su­
perflu de s’y étendre plus longuement. Ni leur activité, ni leur zèle,
ni leur amour du prochain ne se sont amoindris de nos jours. Le
bien qu’ils accomplissent frappe tous les yeux, et leurs vertus brillent
d’un éclat qu’aucune accusation, qu’aucune attaque n’a pu ternir.a
Acta Leonis XIII, vol. XX, 340-341.

243
Patema Sumini Pontificis adhortatio
(Ex Epist. ap. Le religiose famiglie, dici 29 iunii 1901, ad Superiores Generales
Ordinum ct Institutorum Religiosorum)

5. Tutti poi, e giovani e provetti, tenete gli occhi ai vostri incliti
Fondatori. Vi parlano essi con le loro massime, vi guidano con gli
statuti, vi precedono coll’esempio: sia per voi sacra e amorosa cura
ascoltarli, seguirli, imitarli. Così fecero, in condizioni di tempi anche
tristissime, tanti vostri maggiori, e così vi tramandarono una ricca
eredità d’invitta costanza e d’ogni altra virtù più eletta. Di tali padri
e fratelli addimostratevi degni : tutti possiate dire con giusta gloria :
Filii sumus et fratres Sanctorum! Da ciò potete ripromettervi a buon
diritto segnalati vantaggi per voi stessi, per la Chiesa, per la società.
Voi invero studiandovi di toccare il grado di santificazione a cui vi
chiamò Iddio, compirete i disegni della sua speciale provvidenza, e
vi meriterete la ben ampia mercede che vi ha promessa. La Chiesa,
che madre caritatevolissima profuse le sue grazie alle varie vostre
Famiglie, riporterà da voi quasi in ricambio una cooperazione più
che mai fedele e di singolare efficacia nella sua missione di pace e
salute. E appunto di pace e salute ha estremo bisogno la società
odierna, miseramente quale è infiacchita e depravata. Ma per riscuo­
terla, sollevarla, ricondurla pentita ai piedi del pietosissimo suo Re­
dentore, occorrono uomini di virtù eccellente, di parola viva, di cuore
apostolico, e che siano a un tempo dinanzi a lui accetti mediatori di
grazia. E tali, non dubitiamo, sarete voi; nè potrete recare alla so­
cietà più opportuno e nobile benefizio.
Acta Leonis XIII, vol. XXI, 132; Fontes III, 646.
« Vcrsio italica in Atti di Leone XIII, cd. 2, Mondovi 1910» p. 613.

250

Leo XIII (1878-1903)

Vii­

sacra CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
244
Nequit religiosus ante professionem disponere
ut fructus sortis propriae accrescant sorti
(Responsum dici 21 novembris 1902)

Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium proposito du­
bio : « Se possa un religioso prima della professione disporre che i
frutti del suo capitale accumulino al capitale stesso », respondendum
censuit :
Negative.
Anal. eccl. XII (1904), 248.

PIUS X (1903-1914)

245
De musica sacra
(Motu proprio Tra le sollecitudini, diei 22 novembris I9O3)“

Tra le sollecitudini dell’officio pastorale, non solamente di que­
sta Suprema Cattedra, che per inscrutabile disposizione della Prov­
videnza sebbene indegni occupiamo, ma di ogni Chiesa particolare,
senza dubbio è precipua quella di mantenere e promuovere il decoro
della Casa di Dio, dove gli augusti misteri della religione si cele­
brano e dove il popolo cristiano si raduna, onde ricevere la grazia
dei Sacramenti, assistere al santo Sacrificio dell’Altare, adorare l’au­
gustissimo Sacramento del Corpo del Signore ed unirsi alla preghiera
comune della Chiesa nella pubblica e solenne officiatura liturgica.
Nulla adunque deve occorrere nel tempio che turbi od anche solo
diminuisca la pietà e la devozione dei fedeli, nulla che dia ragione­
vole motivo di disgusto o di scandalo, nulla soprattutto che direttamente offenda il decoro e la santità delle sacre funzioni e però sia
indegno della Casa di Orazione e della maestà di Dio.
Non tocchiamo partitamente degli abusi che in questa parte posso­
no occorrere. Oggi l’attenzione Nostra si rivolge ad uno dei più comu­
ni, dei più difficili a sradicare e che talvolta si deve deplorare anche
11 Versio latina: 4SS XXXVI (1903), 387-395; Fontes III, 654.

-245]

Pius X (r9°3-i9i4)

251

là, dove ogni altra cosa è degna del massimo encomio per la bellezza
e sontuosità del tempio, per lo splendore e per Lordine accurato delle
ceremonie, per la frequenza del clero, per la gravità e per la pietà
dei ministri che celebrano. Tale è l’abuso nelle cose del canto e della
musica sacra. Ed invero, sia per la natura di quest’arte per se me­
desima fluttuante e variabile, sia per la successiva alterazione del
gusto e delle abitudini lungo il correr dei tempi, sia pel funesto
influsso che sull’arte sacra esercita l’arte profana e teatrale, sia pel
piacere che la musica direttamente produce e che non sempre toma
facile contenere nei giusti termini, sia infine per i molti pregiudizi
che in tale materia di leggeri s’insinuano e si mantengono poi tenace­
mente anche presso persone autorevoli e pie, v’ha una continua ten­
denza a deviare dalla retta norma, stabilita dal fine, per cui l’arte
è ammessa a servigio del culto, ed espressa assai chiaramente nei
canoni ecclesiastici, nelle ordinazioni dei Concili generali e provin­
ciali, nelle prescrizioni a più riprese emanate dalle Sacre Congre­
gazioni romane e dai Sommi Pontefici Nostri Predecessori.
Con vera soddisfazione dell’animo Nostro Ci è grato riconoscere
il molto bene che in tal parte si è fatto negli ultimi decenni anche in
questa Nostra alma Città di Roma ed in molte Chiese della patria
Nostra, ma in modo più particolare presso alcune nazioni, dove uo­
mini egregi e zelanti del culto di Dio, con l’approvazione di questa
Santa Sede e sotto la direzione dei Vescovi, si unirono in fiorenti
Società e rimisero in pienissimo onore la musica sacra pressoché in
ogni loro chiesa e cappella. Codito bene tuttavia è ancora assai
lontano dall’essere comune a tutti, e se consultiamo l'esperienza
Nostra personale e teniamo conto delle moltissime lagnanze che da
ogni parte Ci giunsero in questo poco tempo, dacché piacque al
Signore di elevare l'umile Nostra Persona al supremo apice del
Pontificato romano, senza differire più a lungo, crediamo Nostro
primo dovere di alzare subito la voce a riprovazione e condanna di
tutto ciò che nelle funzioni del culto e nell'officiatura ecclesiastica si
riconosce difforme dalla retta norma indicata. Essendo infatti Nostro
vivissimo desiderio che il vero spirito cristiano rifiorisca per ogni
modo e si mantenga nei fedeli tutti, è necessario provvedere prima
di ogni altra cosa alla santità e dignità del tempio, dove appunto i
fedeli si radunano per attingere tale spirito dalla sua prima ed indi­
spensabile fonte, che è la partecipazione attiva ai sacrosanti misteri
e alla preghiera pubblica e solenne della Chiesa. Ed è vano sperare
che a tal fine su noi discenda copiosa la benedizione del Cielo,

252

Pius X (1903-1914)

Í2F51

quando il nostro ossequio all’Altissimo, anziché ascendere in odore
di soavità, rimette invece nella mano del Signore i flagelli, onde altra
volta il Divin Redentore cacciò dal tempio gli indegni profanatori.
Per la qual cosa, affinchè niuno possa d’ora innanzi recare a scusa
di non conoscere chiaramente il dover suo e sia tolta ogni indeter­
minatezza nell’interpretazione di alcune cose già comandate, abbiamo
stimato espediente additare con brevità quei principi che regolano
la musica sacra nelle funzioni del culto e raccogliere insieme in un
quadro generale le principali prescrizioni della Chiesa contro gli
abusi più comuni in tale materia. E però di moto proprio e certa
scienza pubblichiamo la presente Nostra Istruzione, alla quale, quasi
a codice giuridico della musica sacra, vogliamo dalla pienezza della
Nostra Autorità Apostolica sia data forza di legge, imponendone a
tutti col presente Nostro Chirografo la più scrupolosa osservanza.

ISTRUZIONE SULLA MUSICA SACRA
I - Principii generali
I. La musica sacra, come parte integrante della solenne liturgia,
ne partecipa il fine generale, che è la gloria di Dio e la santificazione
ed edificazione dei fedeli. Essa concorre ad accrescere il decoro e
lo splendore delle ceremonie ecclesiastiche, e siccome suo officio
principale è di rivestire con acconcia melodia il testo liturgico che
viene proposto all’intelligenza dei fedeli, così il suo proprio fine è di
aggiungere maggiore efficacia al testo medesimo, affinchè i fedeli
con tale mezzo siano più facilmente eccitati alla devozione e meglio
si dispongano ad accogliere in sè i frutti della grazia, che sono proprii
della celebrazione dei sacrosanti misteri.
2. La musica sacra deve per conseguenza possedere nel grado
migliore le qualità che sono proprie della liturgia, e precisamente
la santità e la bontà delle forme, onde sorge spontaneo l’altro suo
carattere, che è l’universalità.
Deve essere santa, e quindi escludere ogni profanità, non solo
in sè medesima, ma anche nel modo onde viene proposta per parte
degli esecutori.
Deve essere arte vera, non essendo possibile che altrimenti abbia
sull’animo di chi l’ascolta quell’efficacia, che la Chiesa intende ot­
tenere accogliendo nella sua liturgia l’arte dei suoni.
Ma dovrà insieme essere universale in questo senso, che pur
concedendosi ad ogni nazione di ammettere nelle composizioni chic-

***-

Dc musica sacra

2^3

sastiche quelle forme particolari che costituiscono in certo modo il
carattere specifico della musica loro propria, queste però devono
essere in tal maniera subordinate ai caratteri generali della musica
sacra, che nessuno di altra nazione all'udirle debba provarne im­
pressione non buona.
9

II - Generi di musica sacra

3. Queste qualità si riscontrano in grado sommo nel canto gre­
goriano, che è per conseguenza il canto proprio della Chiesa Ro­
mana, il solo canto ch’essa ha ereditato dagli antichi padri, che ha
custodito gelosamente lungo i secoli nei suoi codici liturgici, che
come suo direttamente propone ai fedeli, che in alcune parti della
liturgia esclusivamente prescrive e che gli studi più recenti hanno sì
felicemente restituito alla sua integrità e purezza.
Per tali motivi il canto gregoriano fu sempre considerato come
il supremo modello della musica sacra, potendosi stabilire con ogni
ragione la seguente legge generale: tanto una composizione per
chiesa è più sacra e liturgica, quanto più nell’andamento, nell’ispi­
razione e nel sapore si accosta alla melodia gregoriana, e tanto è
meno degna del tempio, quanto più da quel supremo modello si
riconosce difforme.
L’antico canto gregoriano tradizionale dovrà dunque restituirsi
largamente nelle funzioni del culto, tenendosi da tutti per fermo,
che una funzione ecclesiastica nulla perde della sua solennità, quan­
do pure non venga accompagnata da altra musica che da questa
soltanto.
In particolare si procuri di restituire il canto gregoriano nell'uso
del popolo, affinchè i fedeli prendano di nuovo parte più attiva
aH’officiatura ecclesiastica, come anticamente solevasi.
4. Le anzidette qualità sono pure possedute in ottimo grado
dalla classica polifonia, specialmente della Scuola Romana, la quale
nel secolo xvi ottenne il massimo della sua perfezione per opera di
Pierluigi da Palestrina e continuò poi a produrre anche in seguito
composizioni di eccellente bontà liturgica e musicale. La classica
polifonia assai bene si accosta al supremo modello di ogni musica
sacra che è il canto gregoriano, e per questa ragione meritò di essere
accolta insieme col canto gregoriano, nelle funzioni più solenni della
Chiesa, quali sono quelle della Cappella Pontificia. Dovrà dunque
anch’essa restituirsi largamente nelle funzioni ecclesiastiche, spe-

254

Pius x (1903-1914)

cialmente nelle più insigni basiliche, nelle chiese cattedrali, in quelle
dei seminari e degli altri istituti ecclesiastici, dove i mezzi necessari
non sogliono fare difetto.
5. La Chiesa ha sempre riconosciuto e favorito il progresso delle
arti, ammettendo a servizio del culto tutto ciò che il genio ha saputo
trovare di buono e di bello nel corso dei secoli, salve però sempre
le leggi liturgiche. Per conseguenza la musica più moderna è pure
ammessa in chiesa, offrendo anch’essa composizioni di tale bontà,
serietà e gravità, che non sono per nulla indegne delle funzioni
liturgiche.
Nondimeno, siccome la musica moderna è sorta precipuamente
a servigio profano, si dovrà attendere con maggior cura, perchè le
composizioni musicali di stile moderno, che si ammettono in chiesa,
nulla contengano di profano, non abbiano reminiscenze di motivi
adoperati in teatro, e non siano foggiate neppure nelle loro forme
esterne sull’andamento dei pezzi profani.
6. Fra i vari generi della musica moderna, quello che appare
meno acconcio ad accompagnare le funzioni del culto è lo stile tea­
trale, che durante il secolo scorso fu in massima voga, specie in
Italia. Esso per sua natura presenta la massima opposizione al canto
gregoriano ed alla classica polifonia e però alla legge più importante
di ogni buona musica sacra. Inoltre l’intima struttura, il ritmo e il
cosiddetto convenzionalismo di tale stile non si piegano, se non
malamente, alle esigenze della vera musica liturgica.

Ili - Testo liturgico

7. La lingua propria della Chiesa Romana è la latina. È quindi
proibito nelle solenni funzioni liturgiche di cantare in volgare qual­
sivoglia cosa; molto più poi di cantare in volgare le parti variabili
0 comuni della messa e dell’officio.
8. Essendo per ogni funzione liturgica determinati i testi che
possono proporsi in musica e l’ordine con cui devono proporsi, non
è lecito nè di confondere quest’ordine, nè di cambiare i testi pre­
scritti in altri di propria scelta, nè di ometterli per intero od anche
solo in parte, se pure le rubriche liturgiche non consentano di sup­
plire con l’organo alcuni versetti del testo, mentre questi vengono
semplicemente recitati in coro. Soltanto è permesso, giusta la con­
suetudine della Chiesa Romana, di cantare un mottetto al Ssmo Sa­
cramento dopo il Benedictus della messa solenne. Si permette pure
che dopo cantato il prescritto offertorio della messa, si possa eseguire

12451

De musica sacra

255

nel tempo che rimane un breve mottetto sopra parole approvate
dalla Chiesa.
9. Il testo liturgico deve essere cantato come sta nei libri, senza
alterazione 0 posposizione di parole, senza indebite ripetizioni, senza
spezzarne le sillabe, e sempre in modo intelligibile ai fedeli che
ascoltano.
IV - Forma esterna delle sacre composizioni

10. Le singole parti della messa e deirofficiatura devono con­
servare anche musicalmente quel concetto e quella forma, che la
tradizione ecclesiastica ha loro dato e che trovasi assai bene espressa
nel canto gregoriano. Diverso dunque è il modo di comporre un
introito) un graduale, un'antifona, un salmo, un inno, un Gloria in
excelsis, ecc.
11. In particolare si osservino le norme seguenti:
a) Il Kyrie, Gloria, Credo ecc. della messa devono mantenere
l’unità di composizione, propria del loro testo. Non è dunque lecito
di comporli a pezzi separati, così che ciascuno di tali pezzi formi
una composizione musicale compiuta e tale che possa staccarsi dal
rimanente e sostituirsi con altra.
ò) Nell’officiatura dei Vesperi si deve ordinariamente seguire la
norma del Caeremoniale Episcoporum, che prescrive il canto gre­
goriano per la salmodia e permette la musica figurata pe’ versetti
del Gloria Patri e per l’inno.
Sarà nondimeno lecito nelle maggiori solennità di alternare il
canto gregoriano del coro coi cosiddetti falsibordoni 0 con versi in
simile modo convenientemente composti.
Si potrà eziandio concedere qualche volta che i singoli salmi si
propongano per intero in musica, purché in tali composizioni sia
conservata la forma propria della salmodia; cioè purché i cantori
sembrino salmeggiare tra loro, o con nuovi motivi, o con quelli presi
dal canto gregoriano, 0 secondo questo imitati.
Restano dunque per sempre esclusi c proibiti i salmi cosiddetti
di concerto.
c) Negli inni della Chiesa si conservi la forma tradizionale del­
l’inno. Non è quindi lecito di comporre p. e. il Tantum ergo per
modo che la prima strofa presenti una romanza, ima cavatina, un
adagio, e il Genitori un allegro.
cT) Le antifone dei Vesperi devono essere proposte d’ordinario
con la melodia gregoriana loro propria. Se però in qualche caso par-

256

Pius X (1903-1914)

[215]

ticolare si cantassero in musica, non dovranno mai avere ne la forma
di una melodia di concerto nè l’ampiezza di un mottetto 0 di una
cantata.
V - Cantori
12. Tranne le melodie proprie del celebrante all’altare e dei mi­
nistri, le quali devono essere sempre in solo canto gregoriano senza
alcun accompagnamento d’organo, tutto il resto del canto liturgico,
è proprio del coro dei leviti, e però i cantori di chiesa anche se sono
secolari, fanno propriamente le veci del coro ecclesiastico. Per con­
seguenza le musiche che propongono devono, almeno nella loro
massima parte, conservare il carattere di musica da coro.
Con ciò non s’intende del tutto esclusa la voce sola. Ma questa
non deve mai predominare nella funzione, così che la più gran parte
del testo liturgico sia in tale modo eseguita; piuttosto deve avere il
carattere di semplice accenno o spunto melodico ed essere strettamente legata al resto della composizione a forma di coro.
13. Dal medesimo principio segue che i cantori hanno in chiesa
vero officio liturgico, e che però le donne, essendo incapaci di tale
officio, non possono essere ammesse a far parte del coro 0 della
cappella musicale. Se dunque si vogliono adoperare le voci acute
dei soprani e contralti, queste dovranno essere sostenute dai fan­
ciulli, secondo l’uso antichissimo della Chiesa.
14. Per ultimo non si ammettono a far parte della cappella di
chiesa se non uomini di conosciuta pietà e probità di vita, i quali
col loro modesto e devoto contegno durante le funzioni liturgiche
si mostrino degni del santo officio che esercitano. Sarà pure conve­
niente che i cantori, mentre cantano in chiesa, vestano l’abito eccle­
siastico e la cotta, e se trovansi in cantorie troppo esposte agli occhi
del pubblico, siano difesi da grate.
VI - Organo ed istrumenti

15. Sebbene la musica propria della Chiesa sia la musica pura­
mente vocale, nondimeno è permessa eziandio la musica con accom­
pagnamento d’organo. In qualche caso particolare, nei debiti termini
coi convenienti riguardi, potranno anche ammettersi altri strumenti,
ma non mai senza licenza speciale dell’ordinario, giusta la prescri­
zione del Caeremoniale Episcoporum. 1
' L. I, c. XXVIII, n. il.

[215 J

Dc musica sacra

16. Siccome il canto deve sempre primeggiare, cosi l’organo o
gli strumenti devono semplicemente sostenerlo e non mai oppri­
merlo.
17. Non è permesso di premettere al canto lunghi preludi 0
¿’interromperlo con pezzi d’intermezzo.
18. Il suono dell’organo negli accompagnamenti del canto, nei
preludi, interludi e simili, non solo deve essere condotto secondo la
propria natura di tale strumento, ma deve partecipare di tutte le
qualità che ha la vera musica sacra e che si sono precedentemente
annoverate.
19. È proibito in chiesa l’uso del pianoforte, come pure quello
degli strumenti fragorosi 0 leggeri, quali sono il tamburo, la grancassa, i piatti, i campanelli e simili.
20. È rigorosamente proibito alle cosiddette bande musicali di
suonare in chiesa; e solo in qualche caso speciale, posto il consenso
dell’ordinario, sarà permesso di ammettere una scelta limitata, giu­
diziosa e proporzionata all’ambiente, di strumenti a fiato, purché
la composizione e l’accompagnamento da eseguirsi sia scritto in istile
grave, conveniente e simile in tutto a quello proprio dell’organo.
21. Nelle processioni fuori di chiesa può essere permessa dall’Ordinario la banda musicale, purché non si eseguiscano in nessun
modo pezzi profani. Sarebbe desiderabile in tali occasioni che il
concerto musicale si restringesse ad accompagnare qualche cantico
spirituale in latino 0 volgare, proposto dai cantori o dalle pie con­
gregazioni che prendono parte alla processione.
VII - Ampiezza della musica liturgica

22. Non è lecito per ragione del canto o del suono fare attendere
il sacerdote all’altare più di quello che comporti la ceremonia litur­
gica. Giusta le prescrizioni ecclesiastiche, il Sanctus della messa deve
essere compiuto prima dell’elevazione, e però anche il celebrante
deve in questo punto avere riguardo ai cantori. Il Gloria ed il Credo,
giusta la tradizione gregoriana, devono essere relativamente brevi.
23. In generale è da condannare come abuso gravissimo, che
nelle funzioni ecclesiastiche la liturgia apparisca secondaria e quasi
a servizio della musica, mentre la musica è semplicemente parte
della liturgia e sua umile ancella.
I7 _ S. C. de Religio»!» - Enchiridion Reliuio¡orum

258

Pius X (1903-1914)

f245]

Vili - Mezzi precipui
24. Per l’esatta esecuzione di quanto viene qui stabilito, i Vescovi,
se non l’hanno già fatto, istituiscano nelle loro diocesi una Commis­
sione speciale di persone veramente competenti in cose di musica
sacra, alla quale, nel modo che giudicheranno più opportuno, sia
affidato l’incarico d’invigilare sulle musiche che si vanno eseguendo
nelle loro chiese. Nè badino soltanto che le musiche siano per sè
buone, ma che rispondano altresì alle forze dei cantori e vengano
sempre bene eseguite.
25. Nei seminari dei chierici e negli istituti ecclesiastici, giusta
le prescrizioni tridentine,a si coltivi da tutti con diligenza ed amore
il prelodato canto gregoriano tradizionale, ed i superiori siano in
questa parte larghi d’incoraggiamento e di encomio coi loro giovani
sudditi. Allo stesso modo, dove torni possibile, si promuova tra i
chierici la fondazione di una Schola Cantorum per l’esecuzione della
sacra polifonia e della buona musica liturgica.

Vili - Modi ad rem exsequendam praecipui
24. Ut constituta heic ad amussim perficiantur, Episcopi, ni iam
id praestiterint, in suis Dioecesibus coetum virorum constituant,
apprime musicam sacram callentium, quibus, opportuniore quo po­
terunt modo, munus committant inquirendi in musica opera, quae
suis in Templis canantur. Neque id solum curent, ut sint ipsa pro­
babilia, sed etiam ut cantorum virtuti respondeant, atque optime
exhibeantur.
25. In Clericorum seminariis atque in ecclesiasticis collegiis, ex
tridentinis decretis,0 magna cum diligentia et amore ab omnibus
colatur, quem supra laudavimus, gregorianus cantus traditione ac­
ceptus; quique praesunt rem adiuvent, late subiectorum animos con­
firmando, laudibusque cumulantes. Item, ubi fieri poterit, inter Cle­
ricos Scholae Cantorum institutio provehatur ad sacram polyphoniam bonamque musicam liturgicam optime exsequendam.
u Sess. XXIII, De ref., c. 18, in Mansi XXXIII, 146-149.

[2+5 J

De musica sacra

259

26. Nelle ordinarie lezioni di liturgia, di morale, di gius canonico
che si dànno agii studenti di teologia non si tralasci di toccare quei
pumi che più particolarmente riguardano i principii e le leggi della
musica sacra, e si cerchi di compierne la dottrina con qualche parti­
colare istruzione circa l’estetica dell’arte sacra, affinchè i chierici
non escano dal seminario digiuni di tutte queste nozioni, pur neces­
sarie alla piena cultura ecclesiastica.
27. Si abbia cura di restituire, almeno presso le chiese principali,
le antiche Scholae Cantorum, come si è già praticato con ottimo
frutto in buon numero di luoghi. Non è difficile al clero zelante
d’istituire tab Scholae perfino nelle chiese minori e di campagna,
anzi trova in esse un mezzo assai facile d’adunare intorno a sè i fan­
ciulli e gli adulti, con profitto loro proprio ed edificazione del popolo.
28. Si procuri di sostenere e promuovere in ogni miglior modo
le Scuole superiori di musica sacra dove già sussistono e di concor­
rere a fondarle dove non si possedono ancora. Troppo è importante
che la Chiesa stessa provveda all’istruzione dei suoi maestri, orga­
nisti e cantori, secondo i veri principii dell’arte sacra.

26. In ordinariis praeceptionibus Liturgica, moralis disciplinae,
iuris canonici, quae theologiae tironibus impertiuntur, ea ne omit­
tantur, quae ad principia legesque musicae sacrae propius accedant;
imo curetur, ut eiusmodi institutio peculiari eruditione de pulchri
specie, seu de aesthetica artis sacrae perficiatur, ne clerici e semina­
riis dimittantur harum cognitionum ignari, quae necessariae sunt ad
cultum ecclesiasticum integre absolvendum.
27. Curae quoque sit ut, apud Templa saltem praecipua, anti­
quae Scholae Cantorum restituantur, quemadmodum optimo fructu
pluribus in locis factum est. Haud tamen divinae rei studioso Clero
difficile erit Scholas has vel in Templis minoribus et rusticis con­
dere; quin etiam modum facillimum inde inveniet apud se congre­
gandi pueros atque grandiores natu, ad ipsorum utilitatem populi­
que optimum exemplum.
28. Superiores musicae sacrae Scholae pro viribus sustineantur
atque evehantur; ubi autem non sint, ad ea constituenda opus con­
feratur. Maximi enim momenti est Ecclesiam ipsam ad suorum
magistrorum, organicorum et cantorum institutionem incumbere,
iuxta vera artis sacrae praecepta.

2Û0

Pius X (1903-1914)

[245-

IX - Conclusione
29. Per ultimo si raccomanda ai maestri di cappella, ai cantori,
alle persone del clero, ai superiori dei seminari, degli istituti eccle­
siastici e delle comunità religiose, ai parroci e rettori di chiese, ai
canonici delle collegiate e delle cattedrali, e soprattutto agli Ordinari
diocesani di favorire con tutto lo zelo queste sagge riforme, da molto
tempo desiderate e da tutti concordemente invocate, affinchè non
cada in dispregio la stessa autorità della Chiesa, che ripetutamente
le propose ed ora di nuovo le inculca. “

IX - Conclusio
29. Denique Chori magistris, cantoribus, ecclesiasticis viris, se­
minariorum, collegiorum, sodaliumque religiosorum moderatoribus,
Curionibus, Templorum Rectoribus, collegialium cathedraliumque
Ecclesiarum Canonicis, atque praecipue Dioecesium Ordinariis com­
mendatur, ut omni diligentia sapientibus hisce reformationibus fa­
veant, iamdiu desideratis, atque ab omnibus constanter invocatis,
ne ipsa Ecclesiae auctoritas, quae non semel eas proposuit, nunc
autem rursus suadet, in contemptionem adducatur.a
Acta Pii X, vol. I, 75-87; zlSS XXXVI (1903), 329-339; Collect. Prop. Fide
II, 451; Enchir. Cler. 716, sqq.; Fontes III, 654.

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM

246
Etiam Regulares possunt assequi gradus académicos
a Commissione Biblica
(Declaratio diei 19 aprilis 1904)

Sanctitas Sua, cupiens ut alumni quoque Cleri Regularis, qui
studia biblica excoluerint, gradus académicos, quos Commissio Bi­
blica vi Litterarum Apostolicarum 1 volventis anni concedendi fa­
cultate pollent, consequi possint, statuere dignata est ut peculiaris
1 Litt. ap. Scripturae Sanctae, diei 23 februarii 1904, in /1SS XXXVI (19031904), 530-532.
“ N. 353.

-248I

De S. Scriptura - De magistro novitiorum - De receptione

261

facultas, qua alumni Ordinum religiosorum ad académicos gradus
consequendos indigent, a Sacra Congregatione Episcoporum et Re­
gularium concedatur quod pertinet ad studia biblica per modum
habitualem, non autem per modum actus singulis vicibus, veluti
statuta plurium Ordinum religiosorum pro aliis gradibus academicis praescribunt. “
/1SS XXXVII (I9o4)> 24; XmoI. eccl. XII (1904), 248.

247

De magistro novitiorum uti examinatore
ad professionem non adhibendo
(Responsum diei 14 iunii 1904, ad Min. Gen. Ordinis Carthusiensis)

Dubium: 1. Utrum Magister Novitiorum munere Examinatoris,
iuxta Decretum Regulari disciplinae,b fungi valeat, etiam pro ad­
missione ad professionem et quando agitur de suis Novitiis. Quate­
nus negative:
2. Utrum saltem officium hoc exercere possit pro receptione ad
habitum; imo, si agetur de Novitiis, quorum curam non habet, pro
admissione ad professionem.
Responsum: Ad 1. Negative.
Ad 2. Affirmative.
ASS XXXVII (1904), 26; Anal. eccl. XII, 298-299; Boli. S. Giov. di Dio,
p. 85.

PIUS X

248

De receptione fratrum et de studiis
(Ex Epist. ap. Inter plura, dici 31 maii 1905, ad Abbatem Gen. Ordinis Cistcrciensium Reformatorum, n. III)

i. Norunt omnes, nihil ad relaxandam regularem disciplinam
plus valere, quam nimiam in recipiendis alumnis facilitatem. Quare
Superiores, ad quos id spectabit, sedulo curent, ut in posterum
nullus admittatur in Ordinem, quin eius utilitati et decori inservire
posse aut velle videatur.
a Vcrsio Rcdactoris /1SS, ibidem.
b N. 189.

2Ó2

Pius X (1903-1914)

Í248-

2. Summae etiam curae vobis esto, ut secundum Ordinis vestri
leges recta studiorum ratio vigeat, et ne quis ad maiores Ordines
promoveatur, quin studio sacrae theologiae diligenter, ut oportet,
operam dederit.
Acta Pit X, vol. II, 102; Anal. eccl. XV, 186.

249
De examinibus ordinandorum in Urbe
(Motu proprio Sacrosancta, dici 16 iulii 1905)

Sacrosancta Tridentina Synodus de iis agens, qui ad sacra ini­
tiandi forent, sic perscribebat: « Sancta Synodus, antiquorum ca­
nonum vestigiis inhaerendo, decernit ut quando Episcopus Ordi­
nationem facere disposuit, omnes qui ad sacrum ministerium acce­
dere voluerint, feria quarta ante ipsam ordinationem vel quando
Episcopo vedebitur, ad civitatem evocentur. Episcopus autem, sa­
cerdotibus et aliis prudentibus viris, peritis divinae legis ac in ec­
clesiasticis sanctionibus exercitatis, sibi adscitis, ordinandorum ge­
nus, personam, aetatem, institutionem, mores, doctrinam et fidem
diligenter investiget et examinet ». 1
Ex quibus profecto patet neminem omnino excipi a doctrinae
periculo subeundo, qui velit ad sacros ordines promoveri; itemque
doctrinae periculum eiusmodi, non quasi pro forma atque obiter,
sed diligenti investigatione faciendum. Ac merito quidem: non enim
promiscuum est, doctus sit an indoctus qui sacris initietur; sed ea
prorsus ratione qua castis rectisque moribus commendari illum opor­
tet, eadem et doctrina exornari necesse est.
Hinc Decessores Nostri, praesertim vero Alexander VII f. r.
Const. Apostolica sollicitudo,0 de doctrinae examine ab ordinandis
rite peragendo multa monuerunt ac sapientissime decreverunt, tum
pro dioecesibus universis, tum praecipue pro hac alma Urbe, quae
ipsis erat peculiari officio commendata, utpote Romani Episcopa­
tus sedes.
Quae cum decursu temporum, ut assolet in humanis, nonnihil
neglecta fuerint; placet Nobis, quoniam res agitur momenti maximi,
quid in ea re sit praestandum enucleatius edicere ac distinctius sta­
tuere. Quae igitur sequuntur sancte in posterum praestanda volumus
et mandamus.
‘ Scss. XXIII, De ref., c. 7, in Mansi XXXIII, 143.
• Dici 7 augusti 1662, in Fontes I, 239.

-2491

Dc studiis - De examinibus ordinandorum

263

I. Quicumque in Urbe, sive de saeculari clero sive de regulari,
sacris ordinibus initiandi erunt, omnes, excepto nemine, doctrinae
periculum facient in Curia Cardinalis Vicarii Nostri. Qua in re Tridentinae Synodi decreta innovamus et confirmamus, ac privilegium
exemptionis quodeumque penitus extinguimus, atque illud etiam
quo fruitur Societas lesu ex Constitutione Pium Gregorii XIII : et
Constitutione Quantum Pauli V Decessorum Nostrorum.
II. Quibus de rebus quave methodo examinandi sint, qui vel
sacram Tonsuram vel minores Ordines sunt suscepturi praxis edo­
cet, quae huc usque obtinuit, quamque Nos obtinere in posterum,
nulla mutatione, volumus.
III. Ad maiores Ordines qui sunt evehendi, ii de Instructione
primum interrogandi sunt, quae ad Ordinem suscipiendum perti­
net. Tum etiam tractationes aliquas de Theologia dogmatica pro­
ponent: videlicet, unam pro Subdiaconatu; binas pro Diaconatu;
ternas pro Presbyteratu, ac praeterea tractationem de sanctissimo
Eucharistiae Sacramento.
IV. Qui ad Diaconatus Ordinem promovendi sunt, in faciendo
periculo, tractationem theologicam, quam pro Subdiaconatu pro­
posuerunt, iterum proponere ne queant: item Sacerdotio qui sunt
augendi, tractationem nullam proponant, de qua in praeteritis exa­
minibus tentati iam fuerint.
V. Quas quisque theologicas tractationes proponat, singulorum
ordinandorum arbitrio permittimus. Cardinalis tamen Vicarii Nostri
erit Tractationum seriem perscribere ac definire, praeter cuius li­
mites nulla ordinandis eligendi facultas esto. Singula porro examina
quam diu sint protrahenda, eiusdem Cardinalis Vicarii Nostri pru­
denti arbitrio statuendum relinquimus.
VI. Quicumque, ex ordinandorum numero, Theologiae lauream
in aliqua pontificia Universitate consequuti fuerint; eos a subeundo
periculo de re theologica exemptos volumus.
VII. Pontificia decreta quae adhuc vigeant, et Vicariatus Nostri
urbani consuetudines, quae hoc Motu-proprio Nostro non sint mu­
tata vel abrogata, vim omnem ac robur in posterum etiam obtinere
volumus ac decernimus.
Contrariis non obstantibus quibuscumque.
Acta Pii X, vol. II, 149-151; /1SS XXXVIII (i9O5)> 8-10; Enchir. Cler. 754.
a Dici 22 septembris 1582, in BR VIII, 397-398.

264

Pius X (1903-1914)

[¿So-

SACRA CONGREGATIO EPISCOPORUM ET REGULARIUM
250
De voto Capituli conventualis
post dilatam professionem solemnem non exquirendo
(Responsum diei 18 augusti 1905, ad Congr. Cassinensem)

D. Maurus M. Serafini O. S. B. Abbas Generalis Congregationis
Cassinen. a primitiva observantia, pedibus Sanctitatis Tuae provo­
lutus, sequentia exponit:
Ex decretis Apostolicis Neminem lateta et Perpensis,b et ex de­
clarationibus super iisdem, a S. Congr. de Statu Regularium emis­
sis, tam pro religiosis quam pro monialibus post vota simplicia ad
professionem solemnem admittendis, requiritur votum Capituli Con­
ventualis, quod quidem votum non deliberativum sed mere consultivum est, ad instructionem animi Superioris. Qui Superiores,
iustis de causis, professionem solemnem differre possunt ultra sta­
tutum triennium, non tamen ultra aetatis annum vigesimum quin­
tum. Hinc saepe contingit ut Superior, post auditum Capitulum
Conventuale, dilationem decernat. Quapropter quaeritur:
I. An dilata professione solemni post Capituli votum, Superior
teneatur iterum exquirere votum Capituli, cum tempus advenerit
admittendi candidatum ad professionem solemnem? Et quatenus
affirmative :
II. Quaenam temporis dilatio talis censeri debeat, ut Capitulum
Conventuale iterandum sit?
Sacra Congregatio Emorum ac Rmorum S. R. E. Cardinalium
Negotiis et Consultationibus Episcoporum et Regularium praepo­
sita, re sedulo perpensa, respondendum censuit prout respondet:
Ad I. Negative.
Ad II. Provisum in primo.
/inalecta eccl. XIII, 402; Fontes IV, 2051.
“ N. 201.
b S. C. Ep. ct Rcg., Dccr. Perpensis, diei 3 maii 1902, in Collect. Prop
Fide II, 2138; Fontes IV, 2q39r

.251]

De dilatione professionis - De communione

SACRA CONGREGATIO CONCILII
251
De frequenti communione eucharistica
(Ex Decreto Sacra Tridentina Synodus, diei 20 decembris 1905)

7. Communio frequens et quotidiana praesertim in religiosis Ins­
titutis cuiusvis generis promoveatur; pro quibus tamen firmum sit
decretum Quemadmodum diei 17 mensis decembris 1890 a S. Congreg. Episcoporum et Regularium latum. 1 Quam maxime quoque
promoveatur in clericorum Seminariis, quorum alumni altaris in­
hiant servitio; item in aliis Christianis omne genus ephebeis.
8. Si quae sint Instituta, sive votorum solemnium sive simpli­
cium, quorum in regulis aut constitutionibus, vel etiam calendariis,
Communiones aliquibus diebus affixae et in iis iussae reperiantur,
hae normae tamquam mere directivae non tamquam praeceptivae
putandae sunt.2 Praescriptus vero Communionum numerus haberi
debet ut quid minimum pro Religiosorum pietate. Idcirco frequentior vel quotidianus accessus ad eucharisticam mensam libere eisdem
patere semper debebit, iuxta normas superius in hoc decreto tra­
ditas. Ut autem omnes utriusque sexus religiosi huius decreti dispo­
sitiones rite cognoscere queant, singularum domorum moderatores
curabunt, ut illud quotannis vernacula lingua in communi legatur
intra Octavam festivitatis Corporis Christi.
9. Denique post promulgatum hoc Decretum omnes ecclesiastici
scriptores a quavis contentiosa disputatione circa dispositiones ad
frequentem et quotidianam communionem abstineant.
Acta Pii X, vol. II, 255-256; /1SS XXXVIII (i9O5) 405-406; Collect. Propag.
Pide II, 2225; Fontes VI, 4326; Enchir. Cler. 755.
* N. 227.
3 Ita decretum etiam fuit in Epist. S. C. Ep. et Rcg. Ex parte, dici 4 au­
gusti 1888, ad Ordinarium Burdigalcn., in /1SS XXI (1888), 505; Collect. Prop.
Fide II, 1690; Fontes IV, 2013.

206

Pius X (1903-1914)

[2521

252
II
E seminariis dimissi
non acceptandi

(Decretum Vetuit, diei 22 decembris 1905)

Vetuit S. Tridentina Synodus ad sacros ordines ascendere, vel
ordines iam susceptos exercere eos omnes qui a suo Episcopo fue­
rint etiam extraiudicialiter prohibiti. Ita namque in cap. 1, sess. 14,
de reform, statuitur:
« Cum honestius ac tutius sit subiecto, debitam Praepositis obedientiam impendendo, in inferiori ministerio deservire, quam cum
Praepositorum scandalo graduum altiorum appetere dignitatem; ei,
cui ascensus ad sacros ordines a suo Praelato, ex quacumque causa,
etiam ob occultum crimen, quomodolibet, etiam extraiudicialiter,
fuerit interdictus, aut qui a suis ordinibus seu gradibus vel digni­
tatibus ecclesiasticis fuerit suspensus, nulla contra ipsius Praelati
voluntatem concessa licentia de se promoveri faciendo, aut ad prio­
res ordines, gradus et dignitates sive honores, restitutio suffra­
getur ».a
Cum vero generalis haec lex Seminariorum quoque alumnos
comprehendat, si quis eorum, sive clericus sive clericatui adhuc
non initiatus, e pio loco dimittatur eo quod certa vocationis signa
non praebeat, aut qualitatibus ad ecclesiasticum statum requisitis
non videatur instructus, hic certe deberet, iuxta grave S. Concilii
monitum, sui Pastoris iudicio subesse et acquiescere.
At contra saepe contingit ut e Seminario dimissi, eorum qui
praesunt indicium parvipendentes et sua potius opinione confisi,
ad sacerdotium nihilominus ascendere studeant. Quaeritant itaque
aliud Seminarium, in quod recipiantur, ubi studiorum cursum ex­
pleant, ac denique aliquo exhibito plus minusve sincero ac legitimo
domicilii aut incardinationis titulo, ordinationem assequuntur. Sanc­
tuarium autem ingressi haud recta via, quam saepissime fit ut Ec­
clesiae utilitati minime sint. Passim vero utrumque Ordinarium, et
originis et ordinationis, diu fastidioseque vexant ut sibi liceat ad
natale solum regredi, ibique consistere, dioecesi in qua et pro qua
ordinati sunt derelicta, et alia optata, pro cuius necessitate aut
utilitate minime assumpti sunt, ubi imo eorum praesentia otiosa
° Mansi XXXIII, io3-

[252I

E seminariis dimissi non acceptandi

267

est et quandoque etiam damnosa: unde Episcopi in graves an­
gustias coniiciuntur.
His itaque de causis nonnullarum provinciarum Episcopi inter
se convenerunt statuentes in sua Seminaria neminem admittere qui
ante fuerit a proprio dimissus.
Sed cum particularis haec conventio non plene neque undique
sufficeret, complures Ordinarii S. Sedem rogaverunt ut generalem
legem ferret, qua malum radicitus tolleretur.
His itaque attentis et omnibus ad rem mature perpensis, Ssmus
D. N. Pius Pp. X, cui cordi quam maxime est ecclesiasticam disci­
plinam integram conservare, et a sacris avertere quemlibet qui pro­
batissimus non sit, accedente etiam voto Emorum S. C. Concilii
Patrum in Congregatione diei 16 mensis decembris 1905 emisso,
praesentibus litteris statuit atque decernit:
1. Ut in posterum nullus loci Ordinarius alterius dioecesis sub­
ditum sive clericum sive laicum in suum Seminarium admittat, nisi
prius secretis litteris ab Episcopo Oratoris proprio expetierit et co­
gnoverit, utrum hic fuerit olim a suo Seminario dimissus. Quod si
constiterit, omittens iudicare de causis, aut determinare utrum iuste
an iniuste alius Episcopus egerit, aditum in suum Seminarium postu­
lanti praecludat.
2. Qui vero bona fide admissi sunt, eo quod reticuerint se antea
in alio seminario versatos esse et ab eo deinde dimissos, statina ut
haec eorum conditio cognoscatur, admonendi sunt ut discedant.
Quodsi permanere velint, et ab Ordinario id eis permittatur, eo ipso
huic dioecesi adscript! maneant, servatis tamen canonicis regulis
pro eorum incardinatione et ordinatione; sed aucti sacerdotio in
dioecesim, e cuius Seminario dimissi fuerint, regredi ibique stabile
domicilium habere prohibentur.
3. Pariter cum similis ferme ratio vigeat, qui dimissi ex Semi­
nariis aliquod religiosum Istitutum ingrediuntur, si inde exeant
postquam sacris initiati sunt, vetantur in dioecesim redire, e cuius
Seminario dimissi fuerint.
4. Dimissi vero ex aliquo religioso instituto in Seminario
admittantur, nisi prius Episcopus secretis litteris a moderatoribus
eiusdem Instituti notitias requisierit de moribus, indole et ingenio
dimissorum, et constiterit nil in eis esse quod sacerdotali statui mi­
nus conveniat.
Denique meminerint Episcopi fas sibi non esse, nomine proprio
manus cuiquam imponere qui subditus ipsis non sit eo modo et uno

268

Pius X (1903-1914)

ex iis titulis, qui in Constitutione Speculatores a Innocentii XII et
in decreto S. C. Concilii quod incipit A primis die 20 m. iulii 1898b
statuuntur. 1 Ac pariter neminem ordinari posse qui non sit utilis
aut necessarius pro ecclesia aut pio loco pro quo assumitur, iuxta
praescripta a S. Tridentino Concilio in cap. 16, sess. 23 de reform.e
Vult autem Sanctitas Sua ut statuta haec et cautelae omnes a
sacris canonibus in re tam gravi adiectae, ab omnibus Ordinariis
ad unguem serventur; id que ipsorum conscientiae et sollicitudini
quam maxime commendat.
Praesentibus valituris contrariis quibuslibet minime obstantibus.
Acta Pii X, vol. II, 257-260; 4SS XXXVIII (1905), 407-409; AAS II
(1910), 106-108; Collect. Prop Fide II, 2226; Fontes VI, 4327> Enchir. Cler.
756-763.

PIUS X
253
De examinibus ordinandorum coram Episcopo faciendis
(Motu proprio Religiosorum Ordinum, dici 19 martii 1906, pro Italia ct Insulis
adiacentibus)

Religiosorum Ordinum familias, utpote quae praeclaro semper
et adiumento et ornamento fuerint Ecclesiae, peculiari quadam Nos
providentia studioque prosequimur; in primisque dandam operam
arbitramur, ut constanter pergant, pro necessitatibus temporum, sa­
lutares esse ac frugiferae. Hanc ob causam, quoniam ipsae, praterquam sanctarum exercitatione virtutum, etiam doctrinae laude flo­
reant necesse est, Nos e re esse haud ita pridem duximus, aliquid
in hoc genere statuere. Etenim, noveramus quidem Sacram Con­
gregationem, Episcoporum et Regularium negotiis et consultatio­
nibus praepositam, auctoritate decessoris Nostri fel. ree. Leonis XIII,
die 4 novembris 1892, prudentissime praescripsisse, ut « professi
tum votorum solemnium, tum votorum simplicium ab Ordinariis
Cfr. /1SS XXXI (1898), 49-51. Quinque numerantur tituli quibus Episcopus
dici potest proprius ratione sacrae ordinationis et subsequentis subicctionis, nempe
origo, domicilium, beneficium, familiaritas ct incardinatio.

° Dici 4 novembris 1694, in BR XX, 662-666; Fontes I, 258; Collect Prot)
Fide I, 238.
b Acta Leonis XIII, vol. XVIII, 93; Collect. Prop. Fide II, 2011; /1/1S II
(1910), 103-104; Fontes VI, 4307.
’
' Mansi XXXIII, 146.

-253 J

De examinibus ordinandorum

269

locorum ad sacros Ordines non admittantur, nisi praeter alia a lure
statuta, testimoniales litteras exhibeant, quod saltem per annum
sacrae teologiae operam dederint, si agatur de subdiaconatu; ad
minus per biennium, si de diaconatu; et quoad presbyteratum saltem
per triennium, praemisso tamen regulari aliorum studiorum cur­
riculo ». 1 Sed praescriptiones huiusmodi non aliter videbantur suos
omnes fructus efferre posse, quam si candidati ad sacros Ordines
legitimo experimento probare deberent, se in constitutis doctrinae
studiis satis profecisse. Id quod ceteroqui sacrosancta Tridentina
Synodus iusserat: nam Sess. XXIII cap. VII De reform, haec
habet generatim : « Episcopus ordinandorum omnium mores et
doctrinam diligenter investiget et examinet » ; nominatim autem
de regularibus eiusd. Sess. cap. XII : ’ « Regulares non sine dili­
genti Episcopi examine ordinentur, privilegiis quibuscumque quoad
hoc penitus exclusis ». Opportunum igitur apparebat esse, hanc Tridentini Concilii legem revocari, quae diuturnitate obsolevisset : idque
Nos anno superiore praestitimus pro Urbe, quum die 16 mensis
iulii Motu-proprio decrevimus, ut quicumque sive de saeculari sive
de regulari clero ad sacros Ordines promovendi essent, omnes,
excepto nemine, doctrinae periculum facerent in Curia Cardinalis
Vicarii Nostri.2
Nunc vero placet, etiam ex consulto Moderatorum S. Congrega­
tionis Episcoporum et Regularium, memoratum Nostrum decretum
per has litteras extendere. Quare Nos, Motu item proprio, volumus
ac iubemus, ut in Italia et in insulis Italiae ditioni subiectis, Re­
ligiosi omnes, vel ad Instituta votorum simplicium, vel ad votorum
solemnium pertinentes, ne ante ad sacros Ordines promoveantur,
quam ab Episcopo loci, diligenti doctrinae examine probati sint
idonei: sublato, ad hunc tantummodo effectum, quocumque con­
trario privilegio, etiam specialissima et individua mentione digno,
abrogataque quacumque contraria consuetudine, etiam centenaria
et immemoriali, quam in futurum quoque induci prohibemus. Id
examen qua ratione instituendum sit, Episcopi definient: hique
vero curabunt, quemadmodum Nos eo pro Urbe Motu-proprio
constituimus, ut candidati non solum in iis rebus, quae ad Ordi1
’
°
b

N. 230 sub VI.
N. 249.
Mansi XXXIII, 143.
N. 96

270

Pius X (1903-1914)

[253-

nem adeundum pertinent, sed in aliis quoque de theologia dogmatica
tractationibus periculum faciant. Contrariis non obstantibus qui­
buscumque.
Acta Pii X, voi. IH, pp. 58-60; /1SS XXXIX (1906), 93-94-

SACRA CONGREGATIO INDULGENTIARUM
254

Jaculatoriam precem recitantibus indulgentiae conceduntur
(Rescriptum diei 27 februarii 1907)

Sanctissimus D. N. Pius Papa X, in audientia habita die 27 fe­
bruarii 1907 ab infrascripto Card. Praefecto S. C. Indulgentiis Sa­
crisque Reliquiis praepositae omnibus utriusque sexus Religiosarum
familiarum alumnis et alumnabus, vota emittentibus, benigne con­
cessit Indulgentiam quinquaginta dierum toties lucrandam, quoties
ipsi vel ipsae, cum intentione denuo religiosa vota nuncupandi,
praefatam iaculatoriam precem (Cor lesu, charitatis victima, fac me
Tibi hostiam viventem, sanctam, Deo placentem) corde saltem con­
trito ac devote recitaverint.a
Anal. eccl. XV (1907), 163.

SANCTA ROMANA ET UNIVERSALIS INQUISITIO

255
De moderatoribus et magistris erroribus modernismi
infectis removendis
(Instructio Recentissimo, dici 28 augusti 1907, ad locorum Ordinarios Familia­
rumque religiosarum Moderatores)

Recentissimo Decreto Lamentabili sane exitu 1 diei 3 iulii c. a.
ab hac S. Congregatione S. Romanae et Universalis Inquisitionis,
iussu D. N. Pii Papae X, notati atque proscripti sunt praecipui qui­
dam errores qui nostra aetate a scriptoribus, effrenata cogitandi
atque scrutandi libertate adreptis, sparguntur, et altioris scientiae
fuco et specie propugnantur.
‘ Acta Pii X, vol. V, 76-84; ASS XL (1907), 470-478; Fontes IV, 1283.
“ S. Pacn. Ap., 3 februarii 1931, in Preces et Pia Opera, cd. 1938, n. 694:
Religiosis, qui supra relatam invocationem recitaverint, cum intentione religio­
sorum verorum observantiam impensius provehendi, conceditur indulgentia 300
dierum.

-256]

De modernismo - De philosophia S. Thomae

27 r

Quum autem errores occulti serpere, et, quod maxime luctuosum
est, incautos animos, iuvenum praesertim, occupare soleant, ac semel
admissi difficillime radicitus ex animo evellantur, immo, etiam era­
dicati, plerumque sponte sua repullulent, opportunum visum est
Eminentissimis et Reverendissimis Dominis Cardinalibus in rebus
fidei et morum una mecum Inquisitoribus Generalibus, Decreto su­
pra laudato monita quaedam adiungere, quibus plenius et efficacius
attingatur finis quem S. Sedes in reprobandis erroribus sibi pro­
posuerat consequendum.
Memores igitur imprimis sint, ad quos pertinet, necessarium
esse ut sive in Seminariis clericorum saecularium et studiorum do­
mibus Religiosorum, sive in Universitatibus, Lycaeis, Gymnasiis
aliisve educationis collegiis vel institutis, a iuvenum institutione
omnino removeantur moderatores atque magistri qui damnatis er­
roribus infecti cognoscuntur, vel eorum suspecti merito habentur.
Necessarium pariter erit interdicere, praesertim Seminariorum
alumnis ac universim viris ecclesiasticis, ne nomen dent libellis pe­
riodicis, quibus neoterici errores sive aperte propugnantur sive
latenter insinuantur, neque quidquam in eis publici iuris faciant.
A qua regula non deflectant, etsi aliquando gravis ratio aliud sua­
dere videatur, nisi de consensu Ordinarii.
Consultum postremo erit sacram ordinationem differre vel etiam
prorsus denegare iis qui, quod Deus avertat, neotericis erroribus
imbuti essent, quos non ex animo reprobarent atque reficerent.
His autem pro zelo quo erga gregem sibi creditum animantur
Ordinarii, illa adiicere non omittant consilia ac remedia quae pro
ratione locorum et circumstantiarum opportuna indicaverint ad zi­
zania penitus ex agro Domini evellenda.
Acta Pii X, vol. V, 97-98; /4SS XL (1907), 727-728; Enchir. Cler. 800-804.

PIUS X
256
De philosophia S. Thomae Aquinatis sequenda
ac de celebrandis Universitatibus civilibus
(Ex Litt. cncycl. Pascendi dominici gregis, diei 8 septembris 1907)

I. Quod rei caput est, philosophiam scholasticam quum se­
quendam praescribimus, eam praecipue intelligimus, quae a sancto
Thoma Aquinate est tradita: de qua quidquid a Decessore Nostro

2~¡2

Pius X (1903-1914)

(256-

sancitum est, id omne vigere volumus, et qua sit opus instauramus
et confirmamus, stricteque ab universis servari iubemus. Episco­
porum erit, sicubi in Seminariis neglecta haec fuerint, ea ut in
posterum custodiantur urgere atque exigere. Eadem religiosorum
Ordinum moderatoribus praecipimus. Magistros autem monemus
ut rite hoc teneant, Aquinatem deserere, praesertim in re metaphysica, non sine magno detrimento esse.
II. Quae de celebrandis Universitatibus Sacrum Consilium Epis­
coporum et Religiosorum negotiis praepositum clericis Italiae tum
saecularibus tum regularibus praecepit anno 1896/ ea ad nationes
omnes posthac pertinere decernimus.b
Acta Pii X, vol. IV, 102-103, 105; /1SS XL (1907), 640-642.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

257
De studentibus ad eleemosynas quaeritandas non mittendis
(Ex Decreto De eleemosynis, diei 21 novembris 1908, pars I)

7. Non licet Superioribus regularibus ad hoc opus mittere nisi
Religiosos aetate et animo maturos; numquam eos qui studiis adhuc
incumbunt.
XAS I (1909), 154; Fontes VI, 4391.

258
De muneribus in clericorum Seminariis viro religioso
ad saeculum revertenti vetitis
(Ex Decreto Quum minoris, diei 15 iunii 1909)

Sanctissimus Dominus noster Pius Papa decimus decernere di­
gnatus est, ut omnibus deinceps rescriptis, quibus saecularizatio per­
petua vel ad tempus, aut votorum perpetuorum relaxatio, prout su­
pra, sacerdotibus et clericis in sacris ordinibus constitutis conce­
ditur, adnexae intendantur, licet non expressae, sequentes clausulae,
quarum dispensatio Sanctae Sedi reservatur:
« N. 235.
b Nn. 268, 322.

259]

De eleemosynis - Dc exeuntibus - Dc dimissis

2/3

Vetitis, absque novo et speciali Sanctae Sedis induito:
2. Quolibet magisterio et officio in seminariis clericalibus maio­
ribus et minoribus aliisque Institutis, in quibus clerici educantur,
nec non in Universitatibus et Institutis, quae privilegio apostolico
gaudent conferendi gradus académicos in re philosophica, theologica
et canonica. a
AAS I (1909X 523; Fontes VI, 4393-

259

De dimissis a se: II inariis et collegiis in religiosas familias
non admittendis
(Decretum Ecclesia Christi, dici 7 septembris 1909)

Ecclesia Christi, licet spirituali gaudio afficiatur, quum fideles
matura deliberatione et recta intentione statum perfectionis in reli­
giosis Familiis amplectuntur, qualitatis tamen quam numeri potius
sollicita, ingressum in novitiatum et professionem votorum ita mo­
derata est, ut eos tantum decreverit ad evangelica consilia in reli­
giosis Domibus servanda esse admittendos, qui divinae vocationis
argumenta praeberent. Ipsum quoque probationis tempus, quod vo­
torum emissionem praecedit, ad hoc instituit, ut animi non solum
religiosis imbuerentur virtutibus, sed etiam a Superioribus rite ex­
plorarentur.
Debilitata tamen in regionibus non paucis vitae christianae disci­
plina, Apostolica Sedes ingressum in religiosas Familias, examen
tyronum et experimentum vitae religiosae, paullatim, progressu tem­
poris, severiori quadam ratione ordinavit, editis ad rem legibus, quae
spem perseverantiae et prosperi exitus firmiorem redderent.
Quum vero compertum sit, longe melius esse, ut aliqualiter clau­
dantur ianuae ingredientibus, ne postea late reserentur exeuntibus,
sanctissimus Dominus noster Pius Papa X committere dignatus est
huic Sacrae Congregationi negotiis Religiosorum Sodalium praepo­
sitae, ut severiori huiusmodi Ecclesiae disciplinae insistens in ad­
mittendis alumnis ad novitiatum et vota, haec statueret, ab omnibus
religiosis virorum Familiis, graviter onerata Superiorum conscien­
tia, fideliter in posterum servanda, quae sequuntur:
° N. 265.
18 — S. C. de Religiosi» - Enchiridion Rchgioiontm

274

Pius X (1903-1914)

I259-

Nullimode, absque speciali venia Sedis Apostolicae, et sub poena
nullitatis professionis, excipiantur, sive ad novitiatum sive ad emis­
sionem votorum postulantes:
1) qui e collegiis etiam laicis ob inhonestos mores vel ob alia
crimina expulsi fuerint;
2) qui a seminariis et collegiis ecclesiasticis vel religiosis qua­
cumque ratione dimissi fuerint;
3) qui, sive ut professi sive ut novitii, ab alio Ordine vel con­
gregatione religiosa dimissi fuerint; vel, si professi, dispensationem
votorum obtinuerint;
4) qui iam admissi, sive ut professi sive ut novitii, in unam pro­
vinciam alicuius Ordinis vel congregationis et ab ea dimissi, in ean­
dem vel in aliam eiusdem Ordinis vel congregationis provinciam
recipi nitantur.
Contrariis quibuscumque, etiam speciali mentione dignis, non
obstantibus. °
AAS I (1909), 700-701; Fontes VI, 4396; Anal eccl. XVII (1909), 43°; Syl­
loge, 22; Enchir. Cler. 830.

260
De studiis ante ordinationes requisitis
(Declarationes In ar liado, diei 7 septembris 1909, in art. VI decreti Auctis
admodum)

In articulo sexto decreti Auctis admodum,b editi a sa. me.
Leone XIII, inter alia, haec statuuntur : « Professi tum votorum
solemnium tum simplicium ab Ordinariis locorum ad sacros Ordi­
nes non admittantur, nisi, praeter alia a iure statuta, testimoniales
litteras exhibeant, quod saltem per annum sacrae theologiae operam
dederint, si agatur de subdiaconatu; ad minus per biennium, si de
diaconatu; et quoad presbyteratum, saltem per triennium, praemisso
tamen regulari aliorum studiorum curriculo ».
Porro circa genuinum sensum huius articuli, varia dubia sacrae
Congregationi negotiis Religiosorum Sodalium praepositae exhibita
sunt, quae ad sequentia capita reduci possunt:
1 Hoc decretum ad mulierum quoque religiosas familias extensum est die
4 ianuarii 1910 (/IzlS II (1910), 63-64). Vide quoque nn. 263-264.
b N. 230.

-2Ó0]

De dimissis e seminariis - Dc studiis

*75

I. Utrum Superiores Ordinum vel Institutorum religiosorum
praefatas testimoniales litteras licite dare, et Ordinarii seu Episcopi
licite acceptare possint, si anni de quibus agitur non fuerint com­
pleti, seu non vere academici vereque scholares, sed potius abbreviati, non quidem ex incuria, sed quia vel omissae fuerunt vacatio­
nes, vel horae lectionibus in schola tradendis multiplicatae, vel alia
quacumque de causa?
II. Utrum studentes, expleto unius, duorum vel trium respective
annorum curriculo theologico, possint statim ad subdiaconatum vel
diaconatum vel presbyteratum item respective promoveri, ideoque
inceptis vacationibus, in fine anni scholastici dari solitis, quin circu­
lum duodecim mensium complere teneantur?
III. Utrum iidem studentes, triennio theologico rite completo,
teneantur adhuc per alium annum, seu per quartum annum scho­
lasticum, theologicis studiis in scholis incumbere?
IV. Utrum verba eiusdem decreti Auctis admodum: « praemisso
tamen regulari aliorum studiorum curriculo » respiciant tantum
philosophica seu lycaealia studia, vel etiam gymnasialia seu huma­
niorum litterarum, imo primariam etiam institutionem?
V. Utrum studia philosophica seu lycaealia, humaniorum litte­
rarum seu gymnasialia, et primaria necessario ante ingressum in
novitiatum ex integro peragi debeant?
VI. Utrum praefata studia, non publice in scholis rite ordinatis,
sed privatim peracta, valorem habeant legalem, seu qui sufficiat ad
licite dandas, et licite acceptandas litteras testimoniales ad sacros
Ordines?
VII. Utrum ad valorem legalem studiorum theologicorum, phi­
losophicorum seu lycaealium, et humaniorum litterarum seu gymnasialium sufficiat disciplinae principalis seu theologiae, philoso­
phiae et linguae latinae peritia, vel potius requiratur, ut in unaqua­
que schola tradantur etiam disciplinae accessoriae, iuxta normam in
bene ordinatis Seminariis regionis vigentem et saltem in substan­
tialibus servandam?
VIII. Utrum et quanam ratione in litteris testimonialibus ad
sacros Ordines authentice constare debeat de peractis ex integro,
tum curriculo seu curriculis theologicis, tum philosophicis seu
lycaealibus, et humaniorum litterarum seu gymnasialibus studiis, ut
praefatae litterae licite dari possint a Superioribus, et licite acceptari
ab Ordinariis seu Episcopis?

276

pæs X (1903-1914)

[260]

Et sacra eadem Congregatio, de speciali mandato sanctissimi
Domini nostri divina providentia Pii Papae X, respondet prout se­
quitur:
Ad I. Negative in omnibus; et quaelibet abbreviano studiorum
abusiva omnino habenda est, et penitus illicita.
Ad II. Affirmative, dummodo tamen complexus trium huiusmodi
annorum saltem triginta tres menses integros comprehendat.
Ad III. Affirmative, ideoque complexus quadriennii theologici,
computatis vacationibus seu feriis, quadraginta quinque menses in­
tegros comprehendere necesse est.
Ad IV. Respiciunt et philosophica seu lycaealia, et humaniorum
litterarum seu gymnasialia, et primaria studia. Ideoque haud legalia
habenda sunt theologica studia, si alumnus cursum philosophicum
seu lycaealem rite non expleverit; neque legaba erunt philosophica
seu lycaealia studia, si alumnus humaniorum litterarum seu gym­
nasiale curriculum minime compleverit; neque valorem habebit hu­
maniorum litterarum seu gymnasiale studium, si alumnus per pri­
mariam institutionem rite habitam minime praeparatus fuerit. Porro
ad legitimum transitum de scholis primariis ad gymnasiales, de gymnasiahbus ad lycaeales, de lycaealibus ad theologicas, requiritur te­
stimonium de bene superato periculo seu examine, a Moderatoribus
respectivarum scholarum in forma authentica obtentum; quod si
gravi aliqua de causa haberi nequeat, suppleri potest per speciale
examen, coram peritis magistris subeundum ante transitum ad su­
periorem gradum seu scholam.
Ad V. Negative quoad studia philosophica seu lycaealia; affir­
mative quoad primaria et gymnasialia seu humaniorum litterarum.
In casibus tamen specialibus, accedentibus gravibus causis, permitti
potest, ut ad novitiatum inter clericos admittatur, qui annum quar­
tum gymnasialem seu humaniorum litterarum rite expleverit, dum­
modo: a) decimum quintum aetatis annum excesserit; b) statini post
novitiatum, et antequam ad studium philosophicum seu lycaeale
adscendat, integrum curriculum omnium studiorum humaniorum
litterarum seu gymnasialium in scholis domesticis vel aliis rite ordi­
natis compleat; c) et finale periculum bene superet. Quod si agatur
de ingressu in novitiatum anno quarto non expleto, recurrendum ad
Sanctam Sedem.
Ad VI. Negative. In casibus tamen extraordinariis, qui respi­
ciunt particularem aliquem alumnum tantum, qui diligenter studiis
incubuit, et in periculo seu examine idoneus inventus fuerit, recur-

[ZÒO]

De studiis ante ordinationes requisitis

277

rendum ad sacram Congregationem pro convalidatione, exhibita iurata fide examinatorum, et de tempore transacto in studio privatimi
peracto et de bene superato periculo; nisi res sit, non de omnibus
disciplinis unius anni scholaris, sed de una tantum vel altera disci­
plina accessoria, gravi de causa a particulari aliquo alumno privatimi
exculta; tunc enim, praehabita iurata fide examinatorum, ut supra,
convalidado dari poterit a Superiore generali, accedente voto deli­
berativo sui Consilii.
Ad VIL Negative ad primam partem, Affirmative ad secundam.
Ad VIII. Superiores in litteris testimonialibus, expressis verbis,
sequentia declarare debent et testari: 1) quoad curriculum theolo­
gicum, candidatum a tali anno, mense et die, ad talem usque annum,
mensem et diem, et in tali schola studiis theologicis ad sacrum Or­
dinem, ad quem praesentatur, necessariis rite incubuisse, et in finali
periculo seu examine idoneum inventum fuisse; 2) quoad inferiora
studia, eidem curriculo praemittenda: a) eundem candidatum, rite
peractis primariae institutionis studiis, humaniorum litterarum stu­
dia in tali schola, et per tot annos académicos seu scholares, ex inte­
gro explevisse, bene superato finali periculo; b) praefatum candida­
tum, recte expletis humaniorum litterarum studiis, philosophicum
curriculum ex integro in tali schola, et per tot annos académicos seu
scholares, complevisse, et finale periculum auspicato superavisse.
Mandavit insuper Sanctitas Sua, ut salvis quae de integritate et
duratione studiorum in praesenti documento dicuntur, sacra Con­
gregatio, exquisito ab omnibus Moderatoribus generalibus elencho
disciplinarum, quae singulis annis scholasticis seu academicis adsignatae sunt in respectiva religiosa Familia, una cum tabulis horariis
singularum scholarum aliisque opportunis informationibus, instruc­
tionem de studiis apud clericos Ordinum et Institutorum religioso­
rum rite et integre peragendis praeparet, in plenario Emorum Pa­
trum eiusdem Congregationis coetu examinandam, et probante
Summo Pontifice, publici iuris faciendam.
Contrariis quibuscumque, etiam speciali mentione dignis, non
obstantibus.0
AAS I (1909), 701-704; Anal. eccl. XVII (1909), 428-430; Fontes VI, 4397.
° Nn. 261, 266, 285.

Pius X (1903-1914)

[261-

261

De studiis ante ingressum novitiatum peragendis
(Decretum Nonnulli Superiores, diei 21 decembris 1909)

Nonnulli Superiores Generales Ordinum et Institutorum huic
Sacrae Congregationi Negotiis Sodalium Religiosorum praepositae
humillime exposuerunt difficultates, quas parit immediata exeeutio
recentiorum Declarationum circa studia, d. d. 7 septembris 1909;“
sive quia alumni in propriis illorum Collegiis degentes, qui ad No­
vitiatum ingrediendum iam existimabantur sufficienter apti, in Col­
legiis ipsis, ad statum curriculum studiorum perficiendum adhuc
permanere debent; sive quia ipsae novitiorum domus per aliquod
tempus claudendae erunt, quum haud facile sit reperire alumnos
ad tramitem Declarationum undequaque instructos.
Ideoque supplices preces dederunt, ut, quousque iuxta placita
huius Sacrae Congregationis res apprime ordinentur, praefatas De­
clarationes benigniori quadam ratione interpretari fas esset.
Sanctissimus autem Dominus Noster Pius Papa X, cui haec
omnia infrascriptus Cardinalis Praefectus retulit in Audientia diei
21 decembris 1909, rem mature perpendere dignatus esi aequa
lance cum expositis difficultatibus bona librando, quae ex imme­
diata exeeutione dictarum Declarationum Ordinibus et Institutis
provenient, quae quidem bona non potest esse, quin cedant in uti­
litatem ipsius Ecclesiae Universae. Et sane, hisce praesertim diffi­
cillimis temporibus, aequali ac Sacerdotes saeculares debent scientia
pollere Sacerdotes Regulares, quorum consilia Fideles non minori
sane fiducia expetere constat; scientia veris vocationibus nedum adi­
mat, potius confert stabilitatem; quod si nonnullos abuti contingat
scientia, Ordinis vel Congregationis sumptibus acquisita, et ante
ingressum in Novitiatum discedere, melium est illos abire, quos ex
hoc ipso patet non habuisse propositi constantiam, imo nec amplec­
tendae vitae religiosae animum vere sincerum; longe minor est Or­
dinibus et Institutis timenda iactura, si minus frequentati, vel pror­
sus vacuae per aliquod tempus novitiorum domus existant, quam si
plenae Sodalibus non adaequate institutis; praestat selectus numerus
alumnorum stabilium, quam magnus praetereuntium, integre suma N. 260.

-2Ó2]

De studiis - De servitio militari

mopere curandum, ut id quod numero erit inferius, spe reddatur
uberius.
His igitur aliisque permotus argumentis, idem Ssmus Dominus
Noster minoris faciens difficultates expositas, supplicibus precibus
haud annuendum, idque omnibus Superioribus Generalibus Ordi­
num et Institutorum in normam et regulam significandum duxit.
Contrariis quibuscumque minime obstantibus, etiam speciali
mentione dignis.
/1/1S II (1910), 35-36; Fontes VI, 4398; Anal. eccl. XVIII (1910), 57.

2Ó2
De religiosis ad militiam vocatis
(Rescriptum dici 29 decembris 1909, ad Visitatorem Apostolicum Ordinis S. loannis de Deo)

Fr. Benedetto Menni, Visitatore Apost. dell’Ordine di S. Gio­
vanni di Dio, prostrato al bacio del Sacro Piede, espone alla S. V.
quanto segue:
Poiché i nostri Novizi, compito l’anno canonico del Noviziato,
entro tre mesi devono emettere la professione dei voti semplici,
succede che alcuni di quelli che dopo la professione vengono chia­
mati sotto le armi, perdono ivi la loro vocazione religiosa. Perciò
l’umile Esponente implora dalla S. V. una facoltà simile a quella
che dalla Sacra Congregazione dei Vescovi e Regolari in data 21
d’aprile 1871 fu concessa ai Trappisti, cioè di far fare ai Novizi la
professione di semestre in semestre, finché sia cessato il pericolo,
del quale Rescritto unisce la copia fedele, come fu data nella risolu­
zione dei dubbi il giorno 2 settembre 1896 o relativamente al detto
Rescritto del 21 aprile 1871 ai Trappisti.
Che della grazia.

Sacra Congregatio Negotiis Religiosorum Sodalium praeposita,
attentis expositis, vigore specialium facultatum a Sanctissimo Do­
mino Nostro Pio Papa X sibi tributarum, expetitam facultatem im­
pertita est iuxta preces, ad tramitem Rescripti, die 21 aprilis 1871
Ordini Cisterciensium Reformatorum de Trappa concessi et respon­
sionum ad dubia d. d. 2 septembris 1896. Contrariis quibuscumque
minime obstantibus.
AAS II (1910), 6o-6r.
a N. 236.

Pius X (1903-1914)

2<S0

[263-

263
De professione religiosa
(Declarationes diei 4 ianuarii 1910, in decretum Ecclesia Christi0)

Ab hac Sacra Congregatione, Negotiis Religiosorum Sodalium
praeposita, sequentium dubiorum solutio expostulata fuit, nimirum:
I. Quidam Religiosus, dimissus ab una Domo Ordinis, de con­
sensu Superioris Generalis, in alia Domo eiusdem Ordinis ad No­
vitiatum admissus fuit ante Decretum d. d. 7 septembris 1909, quod
incipit Ecclesia Christi, sed post eiusdem Decreti publicatio­
II
nem, professionem
votorum simplicium emisit, non implorato In­
duito Apostolico. Quaeritur, utrum valida sit professio, an vero sa­
natione indigeat.
II. Quidam Religiosus, dispensatus a votis emissis in alio Ordine,
Congregatione, vel Instituto, ad Novitiatum in diverso Ordine ad­
missus fuit ante publicationem supradicti Decreti. Quaeritur, utrum
ad professionem votorum simplicium indigeat Indulto Apostolico,
an vero absque Induito valeat professionem emittere.
Et Sacra eadem Congregatio respondendum censuit, prouti res­
pondet: Ad I. Negative ad primam partem; Affirmative ad secun­
dam. Ad II. Affirmative ad primam partem; Negative ad secundam.
/MS II (1910), 36.

264
De quibusdam postulantibus in religiosas familias non admittendis
(Declarationes dici 5 aprilis 1910, in decretum Ecclesia Christi b)

Circa Decretum Ecclesia Christi d. d. 7 septembris 1909 De qui­
busdam Postulantibus in Religiosas Familias non admittendis, ab hac
Sacra Congregatione Negotiis Religiosorum Sodalium praeposita,
sequentium dubiorum solutio expetita fuit:
I. An postulantes ad Novitiatum admissi ante publicationem de­
creti ct in ipso comprehensi, valide ad professionem admitti queant,
absque venia Apostolicae Sedis.
a N. 259.
b Ibidem.

-2Ó41

De professione - De quibusdam postulantibus

281

IL An ii, qui in aliqua Familia Religiosa primam tantum pro­
fessionem emiserant ante publicationem decreti, valide admitti pos­
II
sint ad alteram
professionem, scilicet solemnem in Ordinibus Re­
gularibus, et perpetuam in ceteris Institutis, si in decreto compre­
hensi fuerint.
III. An valide et licite ad Novitiatum admitti possint postulantes,
qui a Seminariis vel a Collegiis sive ecclesiasticis sive religiosis, vel
a Novitiatu dimissi quidem non fuerunt formaliter, sed aequivalenter, id est, quos Superiores induxerunt vel hortati sunt, ut sponte
discederent ne dimitterentur.
IV. An recipi valeant ii, qui professionem votorum tempora­
neorum in aliqua Congregatione emiserunt, sed, peracto tempore,
eamdem sponte non renovarunt.
Sanctissimus autem Dominus Noster Pius Papa X respondendum
mandavit :
Ad I. Negative.
Ad II. Affirmative; sed Superiores sub gravi obligatione tenen­
tur: a) opportunas, secretas iuratasque informationes exquirere Su­
periorum Seminarii, vel Collegii, vel Instituti religiosi a quo, circa
veras causas exitus alumnorum, de quibus agitur; d) moraliter aliun­
de certos fieri et de bonis eorum religiosis moribus, et de solidae
vocationis argumentis, et, si agatur de clericis candidatis, etiam de
idoneitate litteraria. Et Superiores a quo, graviter onerata eonim
conscientia, tenentur sincere et sub iuramento secretas huiusmodi
informationes a Superioribus ad quos exquisitas transmittere.
Ad III. Valide quidem per se, sed omnino illicite. Et ad fraudes
vel abusus e medio tollendos in re tanti momenti, Superiores nullum
ex huiusmodi candidatis admittant, antequam per accuratas et se­
cretas informationes a Moderatoribus Seminariorum, vel Collegio­
rum Ecclesiasticorum sive religiosorum, vel religiosi Instituti, in
quo novitii fuerunt, sub fide iuramenti habitas, certi omnino fuerint,
candidatos, de quibus agitur, neque formaliter dimissos fuisse, ne­
que aequivalenter. Quod si de candidatis clericis agatur, pariter con­
stare debet de eorum idoneitate litteraria.
Ad IV. Affirmative, praehabitis tamen iuratis informationibus
ut supra, in responsione ad II et III.
Contrariis quibuscumque, etiam speciali mentione dignis, non
obstantibus.
/1/1S n (1910), 231-232; /Inai. eccl. XVIII (1910), 185; Fontes VI, 4400.

2$2

Pius X (1903-1914)

[265-

265

De quibusdam officiis viris e religione egressis non committendis
(Declaratio diei 5 aprilis 1910, et extensio decreti Quum minoris0')

Quum in aliquibus Congregationibus et Institutis Religiosis non
habeatur professio votorum perpetuorum, sed tantum vel tempora­
lium, vel etiam merum iuramentum perseverantiae, aut peculiares
quaedam promissiones, quibus alumni, peracta probatione, Instituto
vel Congregationi ligantur; et quum decretum Sacrae Congrega­
tionis de Religiosis d. d. 15 iunii 1909, quo nonnullae praescribuntur
clausulae, Rescriptis saecularizationis perpetuae vel temporaneae ac
dispensationis votorum inserendae, expresse respiciat sacerdotes et
clericos, in sacris constitutos, qui professionem votorum perpetuo­
rum emiserunt; hinc dubium exortum est, utrum eisdem clausulis
servandis teneantur sacerdotes et clerici in sacris constituti, qui non
quidem professionem votorum perpetuorum, sed vel temporalium
tantum, vel iuramentum perseverantiae, vel peculiares quasdam pro­
missiones, ad normam suarum Constitutionum, ediderant et ab
eisdem dispensationem obtineant.
Sanctissimus autem Dominus Noster Pius Papa X responden­
dum mandavit:
Affirmative, si Religiosi votis temporaneis, vel iuramento perse­
verantiae vel supradictis promissionibus per sex integros annos
ligati fuerint.
Contrariis quibuscumque non obstantibus.b
/1/1S II (1910), 232-233; Fontes VI, 4401.

266
Declarationes super decreto « Auctis admodum »
(Declarationes dici 31 maii 1910, circa declarationes in art. VI decreti Auctis
admodum ')

Cum nonnulla dubia exorta fuerint circa rectam interpretatio­
nem Declarationum huius Sacrae Congregationis de Religiosis, d. d.
7 septembris 1909, quoad articulum VI Decreti Auctis admodum,
' N. 258.
b N. 66.
e N. 260.

-267I

De cgrcssis “ r>c ordinationibus - De novitiatu

283

eorum solutio ab hac eadem Sacra Congregatione expostulata fuit,
nimirum :
1. Utrum praedictae Declarationes respiciant tantum Domus
Religiosas studiorum solius Italiae, an etiam, eas ubique terrarum
constitutas.
2. Utrum eisdem Declarationibus sese conformare debeant eae
tantum Congregationes Religiosae, in quibus emittuntur vota, an
etiam illae, quibus alumni ligantur simplici promissione perseve­
rantiae, ut apud Eudistas.
3. Utrum, contracto vacationum tempore, et pressius aucto stu­
diorum conatu, totus Theologiae cursus tribus tantum annis com­
prehendi possit; an potius per quatuor integros annos académicos,
scilicet per quadraginta quinque menses integros, computatis vaca­
tionibus trium priorum annorum, semper protrahi debeat.
Et Sacra eadem Congregatio, re mature perpensa, respondendum
censuit, prouti respondet:
Ad i. Negative ad primam partem;Affirmative ad secundam.
Ad 2. Negative ad primam partem;Affirmative ad secundam.
Ad 3. Negative ad primam partem;Affirmative ad secundam.
Contrariis quibuscumque non obstantibus.
Æ4S II (1910), 449-450; Anal. eccl. XVIII (1910), 292; Fontes VI, 4402.

267

De aliqua in novitiatu studiis opera danda
(Decretum Ad explorandum, diei 27 augusti 1910)

Ad explorandum animum illumque religiosa perfectione gradatim imbuendum, Novitiatus institutus est, qui ideo, per unum sal­
tem annum, sub Magistro, spiritualibus tantum exercitationibus to­
tus insumitur.
Quum autem experientia constet, adsiduis pietatis officiis, licet
opportune variis, adolescentium praesertim defatigari mentem, et
ad continuos per diem religionis actus minus intentam afferri ple­
rumque voluntatem; et quum in ipso Novitiatu moderata aliqua
studiis assignatio possit Novitiis non parum utilitatis afferre, ne
dediscant quae didicerunt, ac re ostendant quales sint ingenio, ido­
neitate et diligentia; Sacra Congregatio, Negotiis Religiosorum So­
dalium praeposita, in Plenario Coetu Emorum Patrum, die 26 au-

284

Pius X (1903-1914)

gusti 1910 ad Vaticanum habito, sequentia statuit, a singulis Ordi­
nibus et Congregationibus Religiosis apprime servanda :
1. Novitii, privatim, unam horam singulis diebus, festis tantum
exceptis, studiis dedicabunt.
2. Studiis praeerunt Magister Novitiorum vel Vicemagister, qui
respondente scientia pollere debent, vel, aptius, aliquis ex profes­
soribus humaniorum litterarum, qui domi vel prope commoretur.
Horum erit, non ultra ter in hebdomada, per unam horam, praeter
aliam, quotidie a Novitiis studiis privatim addicendam, Novitios in
unum collectos, veluti in Schola, instruere aut saltem eorum pro­
gressus in studiis exquirere.
3. Quamvis haec ut veri nominis schola censeri nequeat, non
tamen veluti merum mortificationis exercitium habeatur. Ita igitur
fiat, ut, inde, Novitii omni cum diligentia in eam incumbant ac
verum fructum ex eadem percipiant; hinc autem, Magistri apta
methodo studia moderentur, de uniuscuiusque tyronis talento ac
sedulitate iudicium adipiscantur et progressum curent. Genus autem
studiorum cuiusvis Ordinis vel Congregationis naturae respondeat.
Linguae patriae, et pro Novitiis Ordini sacro destinatis, linguae latinae quoque ac graecae studium commendatur, sive per repetitio­
nem eorum, quae iampridem Novitii didicerunt, praesertim gram­
matices, sive per lectionem eorum sanctorum Patrum et antiquorum
Ecclesiae auctorum, quos litteris quoque enituisse constet, v. g.
S. Ambrosii, S. Augustini, S. Hieronymi, Lactantii, S. loannis Chrysostomi, Eusebii et similium; item Evangelii S. Lucae et Actuum
Apostolorum, graece conscriptorum.
Scripta quoque exercitia, v. g. extemporalia, exempla Mariana,
magna cum utilitate accedere poterunt. Quae quidem omnia et alia,
sive patrio sive latino sermone redacta, ut Novitii e suggestu legant
vel memoriter recitent summopere convenit, ad veram pronuntia­
tionem et quamdam publice dicendi dexteritatem adquirendam.
Item opportunum erit, ut Novitii inter se colloquentes, loco patrii
sermonis, lingua aliquando utantur latina, qua poterunt etiam in­
terdum breves sermones vel catecheticas instructiones ad sodales
habere.
4. Qui scholae praeest adnotet, in scriptis, cuiusvis Novitii di­
ligentiam ac progressus, et horum, item scriptum, mittat ad Supe­
riorem Generalem vel Moderatorem Provincialem testimonium, re­
liquis addendum, antequam Novitii, expleto Novitiatu, ad profes­
sionem votorum admittantur.

-268]

De studiis in novitiatu - De modernismo

285

Quae omnia Sanctissimus Dominus noster Pius Papa Decimus,
referente infrascripto Subsecretario, confirmare dignatus est, die 27
augusti 1910. Contrariis quibuscumque, etiam speciali mentione di­
gnis, minime obstantibus.
AAS II (1910), 730-731; Anal. eccl. XVIII (1910), 399; Fontes VI, 4405;
Sylloge, 33.

PIUS X
268

Leges ad modernismi periculum propulsandum
(Motu proprio Sacrorum Antistitum, dici I septembris 1910)

Sacrorum antistitum neminem latere arbitramur, vaferrimum
hominum genus, modernistas, persona quam induerant illis detracta
per encyclicas Litteras Pascendi dominici gregis, 1 consilia pacis in
Ecclesia turbandae non abiecisse. Haud enim intermiserunt novos
aucupari et in clandestinum foedus ascire socios, cum iisque in
Christianae reipublicae venas opinionum suarum virus inserere, edi­
tis libris commentariisque suppresso aut mentito scriptorum no­
mine. Haec audaciae maturitas, per quam tantus Nobis inustus est
dolor, si perlectis iterum memoratis Litteris Nostris, consideretur
attentius, facile apparebit, eius moris homines haud alios esse quam
quos ibi descripsimus, adversarios eo magis timendos, quo propio­
res; ministerio suo abutentes ut venenatam hamis escam imponant
ad intercipiendos incautos, doctrinae speciem circumferentes, in
qua errorum omnium summa continetur.
Hac lue diffluente per agri Domini partem, unde laetiores essent
exspectandi fructus, quum omnium Antistitum est in catholicae fidei
defensione laborare, summaque diligentia cavere, ne integritas divini
depositi quidquam detrimenti capiat, tum ad Nos maxime pertinet
Christi Servatoris imperata facere, qui Petro, cuius principatum,
licet indigni, obtinemus, dixit : Confirma fratres tuos. ° Hac nempe
de causa, hoc est, ut in praesenti dimicatione subeunda confirmentur
bonorum animi, opportunum duximus memorati Nostri documenti
sententias et praescripta referre hisce verbis expressa:
« Vos oramus et obsecramus, ne in re tam gravi vigilantiam,
diligentiam, fortitudinem vestram desiderari vel minimum patia‘ N. 256.
° Le XXII, 32.

286

Pius X (1903-1914)

[268]

mini. Quod vero a vobis petimus et expectamus, idipsum et petimus
aeque et expectamus a ceteris animarum pastoribus, ab educatoribus
et magistris sacrae iuventutis, imprimis autem a summis religiosa­
rum familiarum magistris.
« I. Ad studia quod attinet, volumus probeque mandamus ut
philosophia scholastica studiorum sacrorum fundamentum pona­
tur. — Utique, si quid a doctoribus scholasticis vel nimia subtilitate
quaesitum, vel parum considerate traditum; si quid cum exploratis
posterioris aevi doctrinis minus cohaerens, vel denique quoquo modo
non probabile; id nullo pacto in animo est aetati nostrae ad imitan­
dum proponi. 1 Quod rei caput est, philosophiam scholasticam quum
sequendam praescribimus, eam praecipue intelligimus quae a sancto
Thoma Aquinate est tradita: de qua quidquid a Decessore Nostro
sancitum est, id omne vigere volumus, et qua sit opus instauramus
et confirmamus, stricteque ab universis servari iubemus. Episcopo­
rum erit, sicubi in Seminariis neglecta haec fuerint, ea ut in poste­
rum custodiantur urgere atque exigere. Eadem religiosorum Ordi­
num moderatoribus praecipimus. Magistros autem monemus ut rite
hoc teneant, Aquinatem vel parum deserere, praesertim in re metaphysica, non sine magno detrimento esse. Parvus error in principio,
sic verbis ipsius Aquinatis licet uti, est magnus in fine.2
« Hoc ita posito philosophiae fundamento, theologicum aedifi­
cium extruatur diligentissime. Theologiae studium, Venerabiles
Fratres, quanta potestis ope provehite, ut clerici e seminariis egredientes praeclara illius existimatione magnoque amore imbuantur,
illudque semper pro deliciis habeant. Nam in magna et multiplici
disciplinarum copia quae menti veritatis cupidae obiicitur, neminem
latet sacram Theologiam ita principem sibi locum vindicare, ut vetus
sapientum effatum sit, ceteris scientiis et artibus officium incum­
bere, ut ei inserviant ac velut ancillarum more famulentur.3 Addi­
mus heic, eos etiam Nobis laude dignos videri, qui, incolumi reve­
rentia erga Traditionem et Patres et ecclesiasticum magisterium,
sapienti iudicio catholicisque usi normis (quod non aeque omnibus
accidit) theologiam positivam, mutuato ab historia lumine, collus­
trare studeant. Maior profecto quam antehac positivae theologiae
' N. 224.
* De Ente et Essentia, proem.
’ Leo XIII, Litt. ap. In magna, diei io decembris 1889, in Acta Leonis XIII,
vol. IX, 267.

[268]

Leges ad modernismi periculum propulsandum

287

ratio est habenda: id tamen sic fiat, ut nihil scholastica detrimenti
capiat, iique reprehendantur utpote qui modernistarum rem gerunt,
quicumque positivam sic extollunt ut scholasticam theologiam despi­
cere videantur.
« De profanis vero disciplinis satis sit revocare quae Decessor
Noster sapientissime dixit: In rerum etiam naturalium considera­
tione strenue adlaboretis: quo in genere nostrorum temporum inge­
niose inventa et utiliter ausa, sicut iure admirantur aequales, sic
posteri perpetua commendatione et laude celebrabunt. ‘ Id tamen
nullo sacrorum studiorum damno; quod idem Decessor Noster gra­
vissimis hisce verbis monuit: Quorum causam errorum, si quis dili­
gentius investigaverit, in eo potissimum sitam esse intelliget, quod
nostris hisce temporibus, quanto rerum naturalium studia vehemen­
tius fervent, tanto magis severiores altioresque disciplinae deflorue­
rint: quaedam enim fere in oblivione hominum conticescunt; quae­
dam remisse leviterque tractantur, et quod indignius est, splendore
pristinae dignitatis deleto, pravitate sententiarum et immanibus opi­
nionum portentis inficiuntur. 2 Ad hanc igitur legem naturalium
disciplinarum studia in sacris seminariis temperari volumus.
« II. His omnibus praeceptionibus tum Nostris tum Decessoris
Nostri oculos adiici oportet, quum de Seminariorum vel Universi­
tatum catholicarum moderatoribus et magistris eligendis agendum
erit. Quicumque modo quopiam modernismo imbuti fuerint, ii,
nullo habito rei cuiusvis respectu, tum a regundi tum a docendi mu­
nere arceantur; eo si iam funguntur, removeantur: item qui moder­
nismo clam aperteve favent, aut modernistas laudando eorumque
culpam excusando, aut Scholasticam et Patres et Magisterium eccle­
siasticum carpendo, aut ecclesiasticae potestati, in quocumque ea
demum sit obedientiam detrectando: item qui in historica re, vel
archeologica, vel biblica nova student: item qui sacras negligunt
disciplinas, aut profanas anteponere videntur. Hoc in negotio, Ve­
nerabiles Fratres, praesertim in magistrorum delectu, nimia nun­
quam erit animadversio et constantia; ad doctorum enim exemplum
plerumque componuntur discipuli. Quare, officii conscientia freti,
prudenter hac in re et fortiter agitote.
« Pari vigilantia et severitate ii sunt cognoscendi ac deligendi,
1 Allocutio Pergratus Nobis, dici 7 martii 1880, ad scientiarum cultores, in
/ss XII (1880), 483-485.
1 Ibidem.

288

Pius X (1903-1914)

[268]

qui sacris initiari postulent. Procul, procul esto a sacro ordine no­
vitatum amor: superbos et contumaces animos odit Deus! Theolo­
giae laurea nullus in posterum donetur, qui statum curriculum in
scholastica philosophia antea non elaboraverit. Quod si donetur,
inaniter donatus esto. Quae de celebrandis Universitatibus Sa­
crum Consilium Episcoporum et Religiosorum negotiis praeposi­
tum clericis Italiae tum saecularibus tum regularibus praecepit anno
1896;° ea ad nationes omnes posthac pertinere decernimus. Clerici
et sacerdotes qui catholicae cuipiam Universitati vel Instituto item
catholico nomen dederint, disciplinas, de quibus magisteria in his
fuerint, in civili Universitate ne ediscant. Sicubi id permissum, in
posterum ut ne fiat edicimus. Episcopi, qui huiusmodi Universita­
tibus vel Institutis moderandis praesunt, curent diligentissime ut
quae hactenus imperavimus, ea constanter serventur.
« III. Episcoporum pariter officium est modernistarum scripta
quaeve modernismum olent provehuntque, si in lucem edita, ne
legantur cavere; si nondum edita, ne edantur prohibere. Item
libri omnes, ephemerides, commentaria quaevis huius generis neve
adolescentibus in seminariis neve auditoribus in Universitatibus
permittantur: non enim minus haec nocitura, quam quae contra
mores conscripta; immo etiam magis, quod christianae vitae
initia vitiant. Nec secus iudicandum est de quorumdam ca­
tholicorum scriptionibus, hominum ceteroqui non malae men­
tis, sed qui theologicae disciplinae expertes ac recentiori philoso­
phia imbuti, hanc cum fide componere nituntur et ad fidei, ut in­
quiunt, utilitates transferre. Hae, quia nullo metu versantur ob au­
ctorum nomen bonamque existimationem, plus periculi afferunt ut
sensim ad modernismum quis vergat.
« Generatim vero, Venerabiles Fratres, ut in re tam gravi prae­
cipiamus, quicumque in vestra uniuscuiusque dioecesi prostant libri
ad legendum perniciosi, ii ut exulent fortiter contendite, solemni
etiam interdictione usi. Etsi enim Apostolica Sedes ad huiusmodi
scripta e medio tollenda omnem operam impendat; adeo tamen iam
numero crevere, ut vix notandis omnibus pares sint vires. Ex quo
fit, ut serior quandoque paretur medicina, quum per longiores mo­
ras malum invaluit. Volumus igitur ut sacrorum Antistites, omni
metu abiecto, prudentia carnis deposita, malorum clamoribus postha­
bitis, suaviter quidem sed constanter suas quisque partes suscipiant;
“ N. 235.

[268]

Leges ad modernismi periculum propulsandum

289

memores quae Leo XIII in Constitutione apostolica Officiorum ac
munerum 1 praescribebat: Ordinarii, etiam tamquam Delegati Sedis
Apostolicae, libros aliaque scripta noxia in sua dioecesi edita vel dif­
fusa proscribere et e manibus fidelium auferre studeant. Ius quidem
his verbis tribuitur sed etiam officium mandatur. Nec quispiam hoc
munus officii implevisse autumet, si unum alterumve librum ad Nos
detulerit, dum alii bene multi dividi passim ac pervulgari sinuntur.
Nihil autem vos teneat, Venerabiles Fratres, quod forte libri ali­
cuius auctor ea sit alibi facultate donatus, quam vulgo Imprimatur
appellant: tum quia simulata esse possit, tum quia vel negligentius
data vel benignitate nimia nimiave fiducia de auctore concepta, quod
forte postremum in Religiosorum ordinibus aliquando evenit. Accedit
quod, sicut non idem omnibus convenit cibus, ita libri qui altero in
loco sint innocentes, nocentes in altero ob rerum complexus esse
queunt. Si igitur Episcopus, audita prudentum sententia, horum
etiam librorum aliquem in sua dioecesi notandum censuerit, potesta­
tem ultro facimus immo et officium mandamus. Res utique decenter
fiat, prohibitionem, si sufficiat ad clerum unum coercendo; integro
tamen bibliopolarum catholicorum officio libros ab Episcopo notatos
minime venales habendi. Et quoniam de his sermo incidit, vigilent
Episcopi ne, lucri cupiditate, malam librarii mercentur mercem:
certe in aliquorum indicibus modemistarum libri abunde nec parva
cum laude proponuntur. Hos, si obedientiam detrectent, Episcopi,
monitione praemissa, bibliopolarum catholicorum titulo privare ne
dubitent; item potioreque iure si episcopales audiant: qui vero pon­
tificio titulo ornantur, eos ad Sedem Apostolicam deferant. Uni­
versis demum in memoriam revocamus, quae memorata apostolica
Constitutio Officiorum habet, articulo 26: Omnes, qui facultatem
apostolicam consecuti sunt legendi et retinendi libros prohibitos,
nequeunt ideo legere et retinere libros quoslibet aut ephemerides ab
Ordinariis locorum proscriptas, nisi eis in apostolico indulto ex­
pressa facta fuerit potestas legendi ac retinendi libros a quibuscum­
que damnatos.
« IV. Nec tamen pravorum librorum satis est lectionem impe­
dire ac venditionem; editionem etiam prohiberi oportet. Ideo edendi
facultatem Episcopi severitate summa impertiant. Quoniam vero
magno numero ca sunt ex Constitutione Officiorum, quae Ordinarii
permissionem ut edantur postulent, nec ipse per se Episcopus prae­
1 Diei 25 ianuarii 1897, in Acta Leonis XIII, vol XVII, 17.
19 — S. C. de Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

2Ç0

Pius X (1903-1914)

[268]

cognoscere universa potest; in quibusdam dioecesibus ad cognitio­
nem faciendam censores ex officio sufficienti numero destinantur.
Huiusmodi censorum institutum laudamus quam maxime: illudque
ut ad omnes dioeceses propagetur non hortamur modo sed omnino
praescribimus. In universis igitur curiis episcopalibus censores ex
officio adsint, qui edenda cognoscant: hi autem e gemino clero eli­
gantur, aetate, eruditione, prudentia commendati, quique in doctri­
nis probandis improbandisque medio tutoque itinere eant. Ad illos
scriptorum cognitio deferatur, quae ex articulis 41 et 42 memoratae
Constitutionis praevio subsunt examini. Censor sententiam scripto
dabit. Ea si faverit, Episcopus potestatem edendi faciet per verbum
Imprimatur, cui tamen proponetur formula Nihil obstat, adseripto
censoris nomine. In Curia romana, non secus ac in ceteris omnibus,
censores ex officio instituantur. Eos, audito prius Cardinali in Urbe
Pontificis Vicario, tum vero annuente ac probante ipso Pontifice
Maximo, Magister sacri Palatii apostolici designabit. Huius erit ad
scripta singula cognoscenda censorem destinare. Editionis facultas
ab eodem Magistro dabitur necnon a Cardinali Vicario Pontificis
vel Antistite eius vices gerente, praemissa, prout supra diximus,
approbationis formula adiectoque nomine censoris. Extraordinariis
tantum in adiunctis ac per quam raro, prudenti Episcopi arbitrio,
censoris mentio intermitti poterit. Auctoribus censoris nomen pate­
bit nunquam, antequam hic faventem sententiam ediderit; ne quid
molestiae censori exhibeatur vel dum scripta cognoscit, vel si edi­
tionem non probarit. Censores e religiosorum familiis nunquam
eligantur, nisi prius moderatoris provinciae secreto sententia audia­
tur: is autem de eligendi moribus, scientia et doctrinae integritate
pro officii conscientia testabitur. Religiosorum moderatores de gra­
vissimo officio monemus numquam sinendi aliquid a suis subditis
typis edi, nisi prius ipsorum et Ordinarii facultas intercesserit. Po­
stremum edicimus et declaramus, censoris titulum, quo quis ornatur
nihil valere prorsus nec unquam posse afferri ad privatas eiusdem
opiniones firmandas.
« His universe dictis, nominatim servari diligentius praecipimus,
quae articulo 42 Constitutionis Officiorum in haec verba edicuntur:
Viri e clero saeculari prohibentur quominus, absque praevia Ordi­
nariorum venia, diaria vel folia periodica moderanda suscipiant. Qua
si qui venia perniciose utantur, ea, moniti primum, priventur. Ad
sacerdotes quod attinet, qui correspondentium vel collabora torum
nomine vulgo veniunt, quoniam frequentius evenit eos in epheme­

[268]

Leges ad modernismi periculum propulsandum

ridibus vel commentariis scripta edere modernismi labe infecta;
videant Episcopi ne quid hi, contra quam siverint, moliantur, datamque potestatem, si oportet retractent. Idipsum ut religiosorum
moderatores praestent gravissime admonemus: qui si negligentius
agant, Ordinarii auctoritate Pontificis Maximi provideant. Ephe­
merides et commentaria, quae a catholicis scribuntur, quoad fieri
possit, censorem designatum habeant. Huius officium erit folia sin­
gula vel libellos, postquam sint edita, integre attenteque perlegere:
si quid dictum periculose fuerit, in sequenti folio vel libello corri­
gendum iniungat. Eadem porro Episcopis facultas esto, etsi censor
forte faverit.
« V. Congressus publicosque coetus iam supra memoravimus,
utpote in quibus suas modernistae opiniones tueri palam ac propa­
gare student. Sacerdotum conventus Episcopi in posterum haberi ne
siverint, nisi rarissime. Quod si siverint, ea tantum lege sinent, ut
nulla fiat rerum tractatio quae ad Episcopos Sedemve Apostolicam
pertinent; ut nihil proponatur vel postuletur, quod sacrae potestatis
occupationem inferat; ut quidquid modernismum sapit quidquid
presbyterianismum vel laicismum, de eo penitus sermo conticescat.
Coetibus eiusmodi, quos singulatim, scripto, aptaque tempestate
permitti oportet, nullus ex alia dioecesi sacerdos intersit, nisi litteris
sui Episcopi commendatus. Omnibus autem sacerdotibus animo ne
excidant, quae Leo XIII gravissime commendavit: Sancta sit apud
sacerdotes Antistitum suorum auctoritas: pro certo habeant sacer­
dotale munus nisi sub magisterio Episcoporum exerceatur, neque
sanctum, nec satis utile, neque honestum futurum. 1
« VI. Sed enim, Venerabiles Fratres, quid iuverit iussa a Nobis
praeceptionesque dari, si non haec rite constanterque serventur? Id
ut feliciter pro votis cedat, visum est ad universas dioeceses pro­
ferre, quod Umbrorum Episcopi,2 ante annos plures, pro suis pru­
dentissime decreverunt. Ad errores, sic illi, iam diffusos expellendos
atque ad impediendum quominus ulterius divulgentur, aut adhuc
extent impietatis magistri per quos perniciosi perpetuentur effectus,
qui ex illa divulgatione manarunt; sacer Conventus, sancti Caroli
Borromaei vestigiis inhaerens, institui in unaquaque dioecesi decer­
nit probatorum utriusque cleri consilium, cuius sit pervigilare an et
quibus artibus novi errores serpant aut disseminentur atque Episco* Litt. encycl. Nobilissima, diei 8 februarii 1884, in Acta Leonis XIII,
vol. IV, 10.
’ Act. Consess. Epp. Umbriae, novembri 1849, tit. II, art. 6.

2Q2

Pius X (1903-1914)

[268]

pum de hisce docere, ut collatis consiliis remedia capiat, quibus id
mali ipso suo initio extinguí possit, ne ad animarum perniciem ma­
gis magisque diffundatur, vel quod peius est in dies confirmetur et
crescat. Tale igitur consilium, quod a vigilantia dici placet, in sin­
gulis dioecesibus institui quamprimum decernimus. Viri, qui in illud
adsciscantur, eo fere modo cooptabuntur, quo supra de censoribus
statuimus. Altero quoque mense statoque die cum Episcopo con­
venient: quae tractarint decreverint, ea arcani lege custodiunto.
Officii munere haec sibi demandata habeant. Zviodernismi indicia ac
vestigia tam in libris quam in magisteriis pervestigent vigilanter;
pro cleri iuventaeque incolumitate, prudenter sed prompte et effi­
caciter praescribant. Vocum novitatem caveant, meminerintque Leo­
nis XIII monita: Probari non posse in catholicorum scriptis eam
dicendi rationem quae, pravae novitati studens, pietatem fidelium
ridere videatur, loquaturque novum christianae vitae ordinem, novas
Ecclesiae praeceptiones, nova moderni animi desideria, novam so­
cialem cleri vocationem, novam christianam humanitatem, aliaque
id genus multa. 1 Haec in libris praelectionibusque ne patiantur. Li­
bros ne negligant, in quibus piae cuiusque loci traditiones aut sa­
crae Reliquiae tractantur. Neu sinant eiusmodi quaestiones agitari
in ephemeridibus vel in commentariis fovendae pietati destinatis, nec
verbis ludibrium aut despectum sapientibus, nec stabilibus senten­
tiis, praesertim, ut fere accidit, si quae affirmantur probabilitatis
fines non excedunt vel praeiudicatis nituntur opinionibus. De sacris
Reliquiis haec teneantur. Si Episcopi, qui uni in hac re possunt,
certo norint Reliquiam esse subditiciam, fidelium cultu removeant.
Si Reliquiae cuiuspiam auctoritates, ob civiles forte perturbationes
vel alio quovis casu, interierint; ne publice ea proponatur nisi rite
ab Episcopo recognita. Praescriptionis argumentum vel fundatae
praesumptionis tunc tantum valebit, si cultus antiquitate commen­
detur; nimirum pro decreto, anno 1896 a sacro Consilio indul­
gentiis sacrisque Reliquiis cognoscendis edito, quo edicitur: Reli­
quias antiquas conservandas esse in ea veneratione in qua hactenus
fuerunt, nisi in casu particulari certa adsint argumenta eas falsas vel
supposititias esse. ° Quum autem de piis traditionibus iudicium fue­
rit, illud meminisse oportet : Ecclesiam tanta in hac re uti
Instruet S. C. NN. EE. EE., Nessuno ignora, diei 27 ianuarii 1902, in
Acta Leonis XIII, vol. XXII, 8-28.

“ S. C. de Indulg., lacien., diei 20 ianuarii 1896, in Fontes VII, 5126.

[268]

Leges ad modernismi periculum propulsandum

293

prudentia, ut traditiones eiusmodi ne scripto narrari permittat
nisi cautione multa adhibita praemissaque declaratione ab Ur­
bano VIII sancita;a quod etsi rite fiat, non tamen facti ve­
ritatem adserit, sed, nisi humana ad credendum argumenta de­
sint, credi modo non prohibet. Sic plane sacrum Consilium legi­
timis ritibus tuendis, abhinc annis triginta, edicebat: Eiusmodi ap­
paritiones seu revelationes neque approbatas neque damnatas ab
Apostolica Sede fuisse, sed tantum permissas tamquam pie creden­
das fide solum humana, iuxta traditionem quam ferunt, idoneis etiam
testimoniis ac monumentis confirmatam. 1 Hoc qui teneat, metu
omni vacabit. Nam Apparitionis cuiusvis religio, prout factum ipsum
spectat et relativa dicitur, conditionem semper habet implicitam de
veritate facti: prout vero absoluta est, semper in veritate nititur,
fertur enim in personas ipsas Sanctorum qui honorantur. Similiter
de Reliquiis affirmandum. Illud demum Consilio vigilantiae deman­
damus, ut ad socialia instituta itemque ad scripta quaevis de re
sociali assidue ac diligenter adiiciant oculos, ne quid in illis moder­
nismi lateat, sed Romanorum Pontificum praeceptionibus respon­
deant.
« VII. Haec quae praecepimus ne forte oblivioni dentur, volu­
mus et mandamus ut singularum dioecesum Episcopi, anno exacto
ab editione praesentium litterarum, postea vero tertio quoque anno,
diligenti ac iurata enarratione referant ad Sedem Apostolicam de
his quae hac Nostra Epistola decernuntur, itemque de doctrinis
quae in clero vigent, praesertim autem in Seminariis ceterisque
catholicis Institutis, iis non exceptis quae Ordinarii auctoritati non
subsunt. Idipsum Moderatoribus generalibus ordinum religiosorum
pro suis alumnis iniungimus ».
His, quae plane confirmamus omnia sub poena temeratae con­
scientiae adversus eos, qui dicto audientes esse renuerint, peculiaria
quaedam adiicimus, quae ad sacrorum alumnos in Seminariis de­
gentes et ad instituti religiosi tirones referuntur. In Seminariis qui­
dem oportet partes omnes institutionis eo tandem aliquando conspi­
rent ut dignus tali nomine formetur sacerdos. Nec enim existimare
licet, eiusmodi contubernia studiis dumtaxat aut pietati patere. Urraque re institutio tota coalescit, suntque ipsa tamquam palaestrae
1 S. Rit. C., Capuana, dici 12 maii 1877, in Fontes VIII, 6098.
° Urbanus VIII, Const ap. Coelestis Hierusalem, dici 5 iulii 1634, in
Fontes I, 213. Vide formulam protestationis auctorum in Benedicti XIV De Serv.
Dei beati/., et Beat, canonis., Prati 1839, tom. II, append. I, p. 4S1.

Pius x (1903-1914)

294

ad sacram Christi militiam diuturna praeparatione fingendam.
Ex iis igitur ut acies optime instructa prodeat, omnino sunt
duae res necessariae, doctrina ad cultum mentis, virtus ad
perfectionem animi. Altera postulat ut alumna sacrorum iuventus iis artibus apprime erudiatur quae cum studiis rerum divi­
narum arctiorem habent cognationem; altera singularem exigit vir­
tutis constantiaeque praestantiam. Videant ergo moderatores disci­
plinae ac pietatis, auam de se quisque spem iniiciant alumni, introspiciantque singulorum quae sit indoles; utrum suo ingenio plus
aequo indulgeant, aut spiritus profanos videantur sumere; sintne
ad parendum dociles, in pietatem proni, de se non alte sentientes,
disciplinae retinentes; rectone sibi fine proposito, an humanis ducti
rationibus ad sacerdotii dignitatem contendant; utrum denique con­
venienti vitae sanctimonia doctrinaque polleant; aut certe, si quid
horum desit, sincero proptoque animo conentur acquirere. Nec ni­
mium difficultatis habet investigatio; siquidem virtutum, quas dixi­
mus, defectum cito produnt et religionis officia ficto animo persoluta,
et servata metus causa, non conscientiae voce, disciplina. Quam
qui servili timore retineat, aut animi levitate contemptuve frangat,
is a spe sacerdotii sancte fungendi abest quam longissime. Haud
enim facile creditur, domesticae disciplinae contemptorem a publi­
cis Ecclesiae legibus minime discessurum. Hoc animo comparatum
si quem deprehenderit sacri ephebei moderator, et si semel iterumque praemonitum, experimento facto per annum, intellexerit a con­
suetudine sua non recedere, eum sic expellat, ut neque a se neque
ab ullo episcopo sit in posterum recipiendus.
Duo igitur haec ad promovendos clericos omnino requirantur;
innocentia vitae cum doctrinae sanitate coniuncta: Neve illud prae­
tereat, praecepta ac monita, quibus episcopi sacris ordinibus ini­
tiandos compellant, non minus ad hos quam ad candidatos esse con­
versa, prout ubi dicitur : « Providendum, ut caelestis sapientia,
probi mores et diuturna iustitiae observatio ad id electos commen­
det... Sint probi et maturi in scientia simul et opere... eluceat in eis
totius forma iustitiae ».
Ac de vitae quidem probitate satis dictum esset, si haec a doctrina
et opinionibus, quas quisque sibi tuendas assumpserit, posset facili
negotio seiungi. Sed, ut est in proverbiorum libro: Doctrina sua
noscetur vir; ‘ utque docet Apostolus: Qui... non permanet in doc­
1 Prov. XII, 8.

[268]

Leges ad modernismi periculum propulsandum

295

trina Christi, Deum non habet. 1 Quantum operae vero dandum sit
addiscendis rebus multis equidem et variis, vel ipsa huius aetatis
conditio docet, nihil gloriosius efferentis quam lucem progredientis
humanitatis. Quotquot igitur sunt ex ordine cleri si convenienter
temporibus velint in suis versari muneribus; si cum fructu exhortari
in doctrina sana, et eos, qui contradicunt arguere i2 si opes ingenii
in Ecclesiae utilitatem transferre, oportet cognitionem rerum asse­
quantur, eamque minime vulgarem, et ad excellentiam doctrinae
propius accedant. Luctandum est enim cum hostibus non imperitis,
qui ad elegantiam studiorum scientiam saepe dolis consutam adiungunt, quorum speciosae vibrantesque sententiae magno verborum
cursu sonituque ferentur, ut in iis videatur quasi quid peregrinum
instrepere. Quapropter expedienda mature sunt arma, hoc est, opima
doctrinae seges comparanda omnibus, quicumque sanctissimis perarduisque muneribus in umbratili vita se accingunt.
Verum, quia vita hominis iis est circumscripta limitibus ut ex
uberrimo cognoscendarum rerum fonte vix detur aliquid summis
labiis attingere, discendi quoque temperandus est ardor et retinenda
Pauli sententia: non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere
ad sobrietatem.3 Quare, quum clericis multa iam satis eaque gravia
sint imposita studia, sive quae pertinent ad sacras litteras, ad Fidei
capita, ad mores, ad scientiam pietatis et officiorum, quam asceticam
vocant, sive quae ad historiam Ecclesiae, ad ius canonicum, ad sa­
cram eloquentiam referuntur; ne iuvenes aliis quaestionibus con­
sectandis tempus terant et a studio praecipuo distrahantur, omnino
vetamus diaria quaevis aut commentaria, quantumvis optima, ab
iisdem legi, onerata moderatorum conscientia, qui ne id accidat
religiose non caverint.
Ut autem suspicio segregetur omnis clanculum se inferentis mo­
dernismi, non solum omnino servari volumus quae sub numero
secundo superius praescripta sunt, sed praeterea ut praecipimus
singuli doctores, ante auspicandas ineunte anno praelectiones, Anti­
stiti suo textum exhibeant, quem sibi quisque in docendo propo­
suerit, vel tractandas quaestiones, sive theses; deinde ut per annum
ipsum exploretur sua cuiusque magisterii ratio; quae si videatur a
sana doctrina discedere, causa erit quamobrem doctor illico amo1 II Ioan. 9.
3 Tit. I, 9.
‘ Renn. XII, 3.

20

Pius X í 1903-19 *4)

[268]

veatur. Denique, ut, praeter fidei professionem, iusiurandum det
Antistiti suo, secundum adiectam infra formulam, et subscripto
nomine.
Iusiurandum hoc, praemissa Fidei professione per formulam a
sa. me. Decessore Nostro Pio IV praescriptam, cum adiectis defini­
tionibus Concilii Vaticani, suo antistiti item dabunt:
I. Clerici maioribus ordinibus initiandi; quorum singulis antea
tradatur exemplar tum professionis fidei tum formulae edendi iurisiurandi ut eas accurate praenoscant, adiecta violati iurisiurandi, ut
infra, sanctione.
II. Sacerdotes confessionibus excipiendis destinati et sacri concionatores, antequam facultate donentur ea munia exercendi.
III. Parochi, Canonici, Beneficiarii ante ineundam beneficii pos­
sessionem.
IV. Officiales in curiis episcopalibus et ecclesiasticis tribunalibus
haud exceptis Vicario generali et iudicibus.
V. Adlecti concionibus habendis per quadragesimae tempus.
VI. Officiales omnes in Romanis Congregationibus vel tribuna­
libus coram Cardinali Praefecto vel Secretario eiusdem sive Con­
gregationis sive tribunalis.
VIL Religiosarum familiarum Congregationumque Moderatores
et Doctores antequam ineant officium.
Professionis fidei, quam diximus, editique iurisiurandi docu­
menta peculiaribus in tabulis penes Curias episcopales adserventur,
itemque penes Romanarum Congregationum sua quaeque officia.
Si quis autem, quod Deus avertat, iusiurandum violare ausus fuerit,
ad Sancti Officii tribunal illico deferatur.
Iurisiurandi formula

« Ego... firmiter amplector ac recipio omnia et singula, quae ab
inerranti Ecclesiae magisterio definita, adserta ac declarata sunt,
praesertim ea doctrinae capita, quae huius temporis erroribus directo
adversantur. Ac primum quidem Deum, rerum omnium principium
et finem, naturali rationis lumine per ea quae facta sunt, hoc est
per visibilia creationis opera, tamquam causam per effectus, certo
cognosci, adeoque demonstrari etiam posse, profiteor. Secundo, ex­
terna revelationis argumenta, hoc est facta divina, in primisque mi­
racula et prophetias admitto et agnosco tamquam signa certissima
divinitus ortae Christianae Religionis, eademque teneo aetatum om­
nium atque hominum, etiam huius temporis, intelligentiae esse

[2681

Leges ad modernismi periculum propulsandum

297

maxime accomodata. Tertio: Firma pariter fide credo, Ecclesiam,
verbi revelati custodem et magistram, per ipsum verum atque histo­
ricum Christum, quum apud nos degeret, proxime ac directo insti­
tutam, eandemque super Petrum, apostolicae hierarchiae principem
eiusque in aevum successores aedificatam. Quarto: Fidei doctrinam
ab Apostolis per orthodoxos Patres eodem sensu eademque semper
sententia ad nos usque transmissam, sincere recipio; ideoque prorsus
reiicio haereticum commentum evolutionis dogmatum, ab uno in
alium sensum transeuntium, diversum ab eo, quem prius habuit
Ecclesia; pariterque damno errorem omnem, quo, divino deposito,
Christi Sponsae tradito ab Eaque fideliter custodiendo, sufficitur
philosophicum inventum, vel creatio humanae conscientiae, homi­
num conatu sensim efformatae et in posterum indefinito progressu
perficiendae. Quinto: certissime teneo ac sincere profiteor, Fidem
non esse coecum sensum religionis e latebris sub conscientiae erum­
pentem, sub pressione cordis et inflexionis voluntatis moraliter in­
formatae, sed verum assensum intellectus veritati extrinsecus ac­
ceptae ex auditu, quo nempe, quae a Deo personali, creatore ac
domino nostro dicta, testata et revelata sunt, vera esse credimus,
propter Dei auctoritatem summe veracis.
« Me etiam, qua par est, reverentia, subiicio totoque animo
adhaereo damnationibus, declarationibus, praescriptis omnibus, quae
in Encyclicis litteris Pascendi ct in Decreto Lamentabili conti­
nentur, praesertim circa eam quam historiam dogmatum vocant.
Idem reprobo errorem affirmantium, propositam ab Ecclesia fidem
posse historiae repugnare, et catholica dogmata, quo sensu nunc
intelliguntur, cum verioribus christianae religionis originibus com­
poni non posse. Damno quoque ac reiicio eorum sententiam, qui
dicunt, Christianum hominem eruditiorem induere personam du­
plicem, aliam credentis, aliam historici, quasi liceret historico ea
retinere quae credentis fidei contradicant, aut praemissas adstruere,
ex quibus consequatur dogmata esse aut falsa aut dubia, modo haec
directo non denegentur. Reprobo pariter eam Scripturae Sanctae
diiudicandae atque interpretandae rationem, quae, Ecclesiae tradi­
tione, analogia Fidei, et Apostolicae Sedis normis posthabitis, ra­
tionalistarum commentis inhaeret, et criticen textus velur unicam
supremamque regulam, haud minus licenter quam temere amplec­
titur. Sententiam praeterea illorum reiicio qui tenent, ductori disci­
plinae historicae theologicae tradendae, aut iis de rebus scribenti
seponendam prius esse opinionem ante conceptam sive de superna-

2çS

Pius X (1903-1914)

[268]

turali orìgine catholicae traditionis, sive de promissa divinitus ope
ad perennem conservationem uniuscuiusque revelati veri; deinde
scripta Patrum singulorum interpretanda solis scientiae principiis,
sacra qualibet auctoritate seclusa, eaque iudicii libertate, qua pro­
fana quaevis monumenta solent investigari. In universum denique
me alienissimum ab errore profiteor, quo modernistae tenent in sacra
traditione nihil inesse divini; aut, quod longe deterius, pantheistico
sensu illud admittunt; ita ut nihil iam restet nisi nudum factum
et simplex, communibus historiae factis aequandum; hominum nem­
pe sua industria, solertia, ingenio scholam a Christo eiusque apostolis
inchoatam per subséquentes aetates continuantium. Proinde fidem
Patrum firmissime retineo et ad extremum vitae spiritum retinebo,
de charismate veritatis certo, quod est, fuit eritque semper in episco­
patus ab Apostolis successione ; ’ non ut id teneatur quod melius
et aptius videri possit secundum suam cuiusque aetatis culturam,
sed ut nunquam aliter credatur, numquam aliter intelligatur abso­
luta et immutabilis veritas ab initio per Apostolos praedicata.2
« Haec omnia spondeo me fideliter, integre sincereque servatu­
rum et inviolabiliter custoditurum, nusquam ab iis sive in docendo
sive quomodolibet verbis scriptisque deflectendo. Sic spondeo, sic
iuro, sic me Deus etc. ».

De sacra praedicatione
Quandoquidem praeterea diuturna observatione sit cognitum
Nobis, episcoporum curis ut annuntietur divinum Verbum pares
non respondere fructus, idque, non tam audientium desidiae, quam
oratorum iactantiae tribuendum putemus, qui hominis verbum exhi­
bent magis quam Dei, opportunum censuimus, latine versum evul­
gare atque Ordinariis commendare documentum, iussu Decessoris
Nostri fel. ree. Leonis XIII a Sacra Congregatione Episcoporum et
Regularium editum die 31 mensis iulii anno 1894 et ad Ordinarios
Italiae atque ad religiosarum Familiarum Congregationumque mo­
deratores transmissum. °
i. « Et in primis quod ad ea pertinet vittutum ornamenta quibus
sacri oratores emineant potissimum oportet, caveant ipsi Ordinarii
ac religiosarum familiarum Moderatores ne unquam sanctum hoc
1 Iren., 4, c. 26, in MG VII, 1056.
’ Praeser. c. 28.
° Instr. La Santità, dici 31 iulii 1894, in Acta Leonis XIII, vol. XIV, 265.

[268]

De sacra praedicatione

299

et salutare divini verbi ministerium iis credant qui nec pietate in
Deum nec in Christum Filium eius Dominum nostrum caritate
ornentur ac redundent. Istae enim si in catholicae doctrinae prae­
conibus desiderentur animi dotes, quavis tandem ii polleant dicendi
facultate, aliud nihil profecto praestabunt quam aes sonans, aut cym­
balum tinniens: 1 neque unquam id ipsis suppetet a quo evangelica2
praedicationis vis omnis ac virtus derivatur, studium videlicet divi­
nae gloriae aeternacque animorum salutis. Quae quidem oratoribus
sacris apprime necessaria pietas, eluceat oportet etiam in externa
vitae eorumdem ratione: ne sermone celebratis praeceptis institu­
tisque christianis disserentium mores refragentur: neve iidem opere
destruant quod aedificant verbo. Ne quid praeterea profani pietas
eiusmodi redoleat: verum ea sit praedita gravitate, ut probet eos
esse revera ministros Christi, et dispensatores mysteriorum Dei.2*
4
Secus enim, ut scite animadvertit Angelicus, si doctrina est bona et
praedicator malus, ipse est occasio blasphemiae doctrinae Dei. At
vero pietati ceterisque christianis virtutibus comes ne desit scientia:
quum et per se pateat, et diuturna experientia comprobetur, nec
sapiens, nec compositum, nec frugiferum dicendi genus posse ab iis
afferri, qui doctrina, praesertim sacra, non affluant, quique ingenita
quadam freti celeritate verborum, suggestum temere adseendunt
ac ferme imparati. Hi profecto aerem verberant, et inscii divina
eloquia contemptui obiiciunt ac derisioni; plane digni quibus aptetur
divina illa sententia: Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne
sacerdotio fungaris mihi ». 1
2. « Igitur episcopi et religiosarum familiarum antistites divini
verbi ministerium ne cui sacerdoti co iam ittant, nisi ante constiterit,
ipsum esse pietatis doctrinaeque copia rite instructum. Iidem sedulo
advigilent ut ea tantum pertractanda sumantur, quae sacrae praedi­
cationis sunt propria. Quae vero eiusmodi sint Christus Dominus
tunc aperuit quum ait: Praedicate evangeli um...5 Docentes eos ser­
vare omnia quaecumque mandavi vobis.6 Ad quae verba apte
S. Thomas: Praedicatores debent illuminare in credendis, dirigere
in operandis, vitanda manifestare, et modo comminando, modo
* Cor. XIII, i.
’ I Cor. IV, I.
’ Cortun. in Matth. V.
4 Os. IV, 6.
5 Mc XVI, 15.
• Ml XXVIII, 20.

300

Pius X (1903-1914)

exhortando, hominibus praedicare. 1 Et sacrosanctum Concilium Tridentinum : Annuntiantes eis vitia, quae eos declinare, et virtutes quas
sectari oportet, ut poenam aeternam evadere et caelestem gloriam
consequi valeant.2 Quae omnia fusiore calamo persequutus f. r.
Pius IX, haec scripsit: Non semetipsos, sed Christum crucifixum
praedicantes, sanctissimae religionis nostrae dogmata et praecepta,
iuxta catholicae Ecclesiae et Patrum doctrinam, gravi ac splendido
orationis genere, popido clare aparteque annuncient; peculiaria sin­
gulorum officia accurate explicent, omnesque a flagitiis deterreant,
ad pietatem inflamment, quo fideles, Dei verbo salubriter refecti, vitia
omnia declinent, virtutes sectentur, atque ita aeternas poenas evadere
et caelestem gloriam consequi valeant. 3 Ex quibus omnibus perspi­
cuum fit, symbolum Apostolorum, divinum decalogum, Ecclesiae
praecepta, Sacramenta, virtutes ac vitia, sua cuiusque conditionis
officia, novissima hominis et cetera id genus aeterna vera, haec esse
propria argumenta de quibus oporteat concionati ».
3. « Sed rerum talium copiam et uberrimam et gravissimam recentiores divini verbi ministri haud raro nil pensi habent; uti obso­
letum quid et inane negligimi ac paene abiiciunt. Hi nimirum quum
probe compertum habeant recensita rerum momenta captandae po­
pulari gratiae, cui tantum inhiant, minus esse idonea; quae sua sunt
quaerentes, non quae lesu Christi, 1 eadem plane seponunt; idque vel
ipsis quadragesimae diebus ac reliquis solemnioribus anni tempesta­
tibus. Una vero cum rebus immutantes nomina, antiquis concionibus
recens quoddam ac minus recte intellectum alloquendi sufficiunt ge­
nus, quod conferendam dicunt, menti cogitationique alliciendae magis
aptum quam impellendae voluntati atque instaurandis moribus. Hi
profecto haud secum reputant conciones morales omnibus, conferen­
das vix paucis prodesse; quorum si moribus diligentius perspectum
foret per inculcatam saepe castitatem, animi demissionem, obsequium
in Ecclesiae auctoritatem, hoc ipso praeiudicatas de fide opiniones
exuerent lucemque veritatis promptiore animo exciperent. Quod enim
complures de religione prave sentiunt, maxime inter catholicas gen­
tes, id effrenatis animi cupiditatibus potius est tribuendum, quam
vitio aberrantis intelligentiae, secundum divinam sententiam: Dc
‘ Loc. cit
’ Sess. V, De ref., c. 2, in Mansi XXXIII, 30-32.
* Litt. cncycl. Qui pluribus, dici 9 novembris 1846, in Acta Pii IX, vol. I,
18-19.
4 Philip. II, 21.

[208]

De sacra praedicatione

301

corde exeunt cogitationes malae... blasphemiae. 1 Hinc Augustinus
Psalmistae referens verba: Dixit insipiens in corde suo: non est
Deus,2 commentatur: in corde suo, non in mente sua».
4. « Haec tamen non ita sunt accipienda quasi sermones id genus
per se omnino sint improbandi, quum contra, si apte tractentur, per­
utiles possint esse aut etiam necessarii ad refellendos errores, quibus
religio impetitur. Sed amovenda omnino est a suggestu pompa illa
dicendi, quae in quadam rerum contemplatione magis quam in actio­
ne versatur; quae civitatem spectat propius quam religionem; quae
denique specie nitet melius quam fructuum ubertate. Ea nempe omnia
commentariis et academiis magis accommodata, dignitati atque am­
plitudini domus Dei minime congruunt. Sermones autem, seu con­
ferendae, quae propositam habent religionis tuitionem contra hosti­
les impugnationes, etsi quandoque necessarii, non omnium tamen
humeris apti sunt, sed validioribus. Atque ipsis quidem oratoribus
eximiis magna est adhibenda cautela, quod eiusmodi defensiones
haberi non decet nisi ubi tempus aut locus aut audientium conditio
eas necessario postulent, spesque adsit non fore fructu vacuas : cuius
rei iudicium legitimum penes Ordinarios esse ambiget nemo. Opor­
tet praeterea in sermonibus id genus, probandi vis sacris doctrinis
multo plus quam humanae sapientiae verbis innitatur, omniaque
nervose dicantur ac dilucide, ne forte mentibus auditorum haereant
altius impressae falsae opiniones quam opposita vera, neve obiecta
magis quam responsa percellant. Ante omnia vero illud cavendum,
ne talium sermonum frequentia moralium concionum dignitatem
deminuat ab usuve removeat, quasi hae inferioris ordinis essent ac
minoris faciendae prae pugnaci illo dicendi genere, adeoque concionatorum et auditorum vulgo relinquendae; quum contra verissi­
mum sit conciones de moribus plerisque fidelibus esse maxime ne­
cessarias; dignitate vero contentiosis disceptationibus minime ce­
dere; ita ut vel a praestantissimis oratoribus, coram quovis elegantiori frequentiorique coetu, saltem identidem summo cum studio
essent habendae. Quod nisi fiat, multitudo fidelium cogetur audire
semper loquentem de erroribus, a quibus plerique ipsorum abhor­
rent; nunquam de vitiis ac noxis, quibus eiusmodi auditoria prae ce­
teris inficiuntur ».
5. « Quod si vitiis haud vacat argumenti delectus, alia, eaque
* Mt XV, 19.
’ Ps. XIII, i.

Pius X (1903-1914)

302

[208]

graviora etiam, querenda occurrunt si animum quis referat ad ora­
tionis speciem ac formam. Quae, prout egregie edisserit Aquinas,
ut reapse sit lux mundi, tria debet habere praedicator verbi divini:
primum est stabilitas, ut non deviet a veritate: secundum est cla­
ritas, ut non doceat cum obscuritate: tertium est utilitas, ut quaerat
Dei laudem et non suam. 1 At vero forma hodierna dicendi saepenumero, non modo longe abest ab illa evangelica perspicuitate ac sim­
plicitate quae iisdem deberet esse propria, sed tota posita est in
verborum anfractibus atque abditis rebus, quae communem populi
captum excedunt. Dolenda sane res ac prophetae deflenda verbis:
Parvuli petierunt panem, et non erat qui jrangeret eis. 2 Sed illud
etiam miserius, quod saepe his concionibus deest illa species reli­
gionis, afflatus ille Christianae pietatis, illa denique vis divina ac
Sancti Spiritus virtus interius loquentis et ad bonum pie permoven­
tis animos: qua sane vi ac virtute sacris praeconibus semper essent
usurpanda Apostoli verba: Sermo meus, et praedicatio mea, non
in persuasibilibus humanae sapientiae verbis, sed in ostensione spi­
ritus et virtutis.3 lidem contra freti persuasibilibus humanae sa­
pientiae verbis, vix aut ne vix quidem animum ad divina eloquia
intendunt et ad Scripturas Sanctas, quae sacrae praedicationi potiores uberioresque recludunt latices, uti diserte docebat nuper Sanctis­
simus Dominus Leo XIII hisce verbis gravissimis: « Haec propria
et singularis Scripturarum virtus, a divino afflatu Spiritus Sancti
profecta, ea est quae oratori sacro auctoritatem addit, apostolicam
praebet dicendi libertatem, nervosam victricemque tribuit eloquen­
tiam. Quisquis enim divini verbi spiritum et robur eloquendo refert,
ille non loquitur in sermone tantum, sed et in virtute, et in Spiritu
Sancto, et in plenitudine multa. 1 Quamobrem ii dicendi sunt prae­
postere impiovideque facere, qui ita conciones de religione habent
et praecepta divina enunciant, nihil ut fere afferant nisi humanae
scientiae et prudentiae verba, suis magis argumentis quam divinis
innixi. Istorum scilicet orationem, quantumvis nitentem luminibus,
languescere et frigere necesse est, utpote quae igne careat sermonis
Dei, eamdemque longe abesse ab illa, qua divinus sermo pollet vir­
tute: Vivus est enim sermo Dei, et efficax, et penetrabilior omni
gladio ancipiti: et pertingens usque ad divisionem animae ac spiri'
’
•
«

Loe. cit.
Thren. IV, 4.
I Cor. II, 4.
I Thess. I, 5.

[268]

De sacra praedicatione

303

lus. 1 Quamquam hoc etiam prudentioribus assentiendum est, inesse
in sacris Litteris mire variam et uberem magnisque dignam rebus
eloquentiam : id quod Augustinus pervidit diserteque arguit,2 atque
res ipsa confirmat praestantissimorum in oratoribus sacris, qui no­
men suum assiduae Bibliorum consuetudini piaeque meditationi se
praecipue debere, grati Deo, affirmarunt ».3
« En igitur eloquentiae sacrae fons facile princeps, Biblia. Sed
qui ad nova exempla componuntur praecones, dicendi copiam non
e fonte hauriunt aquae vivae, sed abusu haud sane ferendo, se ad
humanae sapientiae cisternas dissipatas convertunt, et seposita doc­
trina divinitus inspirata, vel Ecclesiae Patrum et Conciliorum, toti
sunt in profanorum recentiorumque atque adeo viventium scripto­
rum nominibus sententiisque proferendis: quae sane sententiae sae­
pe interpretationibus ansam praebent, aut ambiguis aut valde peri­
culosis. « Alterum offensionis caput inficiunt qui ita de rebus reli­
gionis disserunt, quasi omnia caducae huius vitae emolumentis com­
modisque metiantur, futurae ac sempiternae pene obliti: qui fructus
quidem a Christiana religione illatos hominum societati praeclare
persequuntur; officia vero ab iisdem servanda dissimulant; Christi
Servatoris unam efferunt caritatem; iustitiam silent. Inde istius prae­
dicationis exiguus fructus, qua audita profanus homo persuasionem
secumfert, etiam non mutatis moribus se fore christianum, dum di­
cat: Credo in Christum lesum ». 1 Verum, quid ipsorum interest
fructus colligere? Non id sane propositum habent, sed illud maxime,
ut auditorum prurientes auribus iisdem assententur; dumque templa
referta videant, vacuos animos remanere patiuntur. Hac nempe de
causa mentionem inficiunt nullam de peccato, de novissimis, aliisque
maximi momenti rebus, sed in eo toti sunt ut verba placentia effun­
dant, tribunicia magis et profana eloquentia quam apostolica et sa­
cra, ut clamores plaususque aucupentur; contra quos ita Hierony­
mus: Docente in Ecclesia te, non clamor populi, sed gemitus susci­
tetur: auditorum lacrimae laudes tuae sint. '' Quo fit ut istorum con­
ciones, quum in sacris aedibus tum extra, scenicum quendam appa­
ratum exhibeant, omnemque speciem sanctitatis et efficaciam adi­
mant. Hinc ab auribus populi et plurium etiam e clero migravit vo‘
*
’
4
•

Hebr. IV, 12.
De Doctr. christ. IV, 6, 7, in ML XXXIV, 92-98.
N. 232.
Card. Bausa Archiep. Florentin., Ad iuniorem clerum, 1892.
Ad Ncpoiian., n. 8, in ML XXII, 534.

3°4

Pius X (1903-1914)[268.

luptas omnis quae a divino verbo hauritur; hinc bonis omnibus
iniectae offensiones; hinc vel admodum exiguus, vel plane nullus
aberrantium profectus, qui, etiamsi interdum concurrant audituri
verba placentia, praesertim si magnificis illis illecti centies resonan­
tibus humanitatis adscensum, patriam, scientiam recentius invectam,
postquam dicendi peritum effuso prosequuti sunt plausu, templo
iidem qui antea discedunt, haud eorum absimiles, qui mirabantur,
sed non convertebantur ». 1
« Volens igitur haec Sacra Congregatio, ex mandato Sanctissimi
Domini Nostri, tot ac tam improbandos abusus cohibere, Episcopos
omnes et eos, qui religiosis Familiis institutisve ecclesiasticis prae­
sunt tamquam supremi moderatores, compellat, ut apostolico pec­
tore sese iisdem opponant omnique studio exstirpandos curent. Me­
mores igitur eorum, quae a SS. Concilio Tridentino praescripta
sunt2 Viros idoneos ad huiusmodi praedicationis officium assumere
tenentur, in hoc negotio perquam diligenter cauteque se gerant. Si
de sacerdotibus agatur suae dioecesis impense caveant Ordinarii ne
unquam iidem ad id muneris admittantur, quin prius de vita et
scientia et moribus probati fuerint,3 hoc est nisi facto periculo aut
alia opportuna ratione illos idoneos esse constiterit. Si vero de sa­
cerdotibus res sit alienae dioecesis, neminem suggestum adscendere
sinant, idque solemnioribus praesertim diebus, nisi prius ex testi­
monio scripto proprii Ordinarii vel religiosi Antistitis constiterit
eosdem bonis moribus esse praeditos eique muneri pares. Modera­
tores vero sui cuiusque Ordinis, Societatis vel Congregationis reli­
giosae neminem prorsus ex propriae disciplinae alumnis obire si­
nant concionatoris munus, eoque minus litterarum testimonio com­
mendent locorum Ordinariis, nisi eiusdem perspectam habeant et
morum probitatem et facultatem condonandi uti decet. Si quem
vero commendatum sibi litteris oratorem exceperint ac subinde
experti cognoverint, eum in concionando a normis praesentium Lit­
terarum discedere, cito in obsequium adigant. Quod si non audie­
rit, a suggestu prohibeant, iis etiam, si opus fuerit, adhibitis cano­
nicis poenis, quas res videatur postulare ».
Haec praescribenda censuimus aut recolenda, mandantes ut re­
ligiose observentur, gravitate permoti succrescentis in dies mali, cui
‘ Ex Aug. in Mt XIX, 25.
’ Sess. V, De ref., c. 2, in Mansi XXXIII, 30-32.
* Ibidem.

-269I

De sacra praedicatione - De diaria legendi prohibitione

305

serius occurri non potest sine summo periculo. Neque enim iam
res est, quemadmodum ab initio, cum disputatoribus prodeuntibus
in vestimentis ovium, sed cum apertis infensisque inimicis, iisque
domesticis, qui facto foedere cum Ecclesiae capitalibus hostibus,
propositam habent fidei eversionem. Sunt hi nempe, quorum auda­
cia adversus deductam caelo sapientiam quotidie consurgit, cuius
corrigendae sibi ius arrogant, quasi esset corrupta; renovandae, quasi
esset senio confecta; augendae aptandaeque saeculi placitis, pro­
gressionibus, commodis, quasi eadem, non levitati paucorum, sed
bono societatis esset adversa.
Hisce ausibus contra evangelicam doctrinam et ecclesiasticam
traditionem nunquam satis opponetur vigilantiae aut severitatis ni­
mium ab iis quibus commissa est sacri huius depositi custodia fi­
delis.
Quae igitur monita et salutaria mandata Motu hoc proprio ac
certa scientia ediximus, ab universis catholici orbis quum Ordina­
riis tum etiam regularium Ordinum institutorumque ecclesiasticorum
supremis Magistris religiosissime servanda, rata et firma consistere
auctoritate Nostra volumus et iubemus, contrariis quibuslibet non
obstantibus. °
AAS II (1910), 655-680; Fontes III, 689; Enchir. Cler. 831-839.

SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
269

De diaria legendi prohibitione
(Declaratio diei 25 septembris 1910 circa Motum proprium Sacrorum Antisti­
tum

Dubium IV : An prohibitio alumnis in seminariis et ecclesiasticis
collegiis facta legendi diaria quaevis et commentaria quantumvis
optima c etiam ad iuvenes regulares in monasteriis et in congregatio­
nibus studiis operam dantes extendatur?
Resp.: Affirmative.
/li4S II (19x0), 740-741; Enchir. Cler. 841.
° Nn. 269, 284, 322.
6 N. 268.
e Cfr. etiam S. C. Consist. Epist. Eminentiae vestrae, diei 20 octobris 1910,
ad Claudium Card. Vaszary, Primatem Hungariae, in /1/1S II (1910), 855-856;
Enchir. Cler. 846.
20 — S. C. de Rcligiosli - Enchiridion Religiosorum.

Pius X (1903-1914)

[270]

PIUS X
270

Adhortatio ad iuvenes
(Ex sermone Conspectus vester, diei 10 novembris 1910, ad Patres Franciscales)

Ad vos autem singulari quadam sollicitudine patet os Nostrum,
dilecti iuvenes, qui quasi flosculi e triplici religiosa familia deducti
Urbem petivistis, ornaturi animum virtute doctrinaque mentem,
II
ut sanctitatis effluvia
lucemque sapientiae per omnes terrarum orbis
plagas circumferatis.
Vos Francisci disciplinam profitentes optimam sane partem ele­
gistis, qua genuinam Christianae perfectionis imaginem possitis in
vitae usum deducere, effectique vere Christi discipuli, non solum
communia officia, sed etiam evangelica vivendi praecepta tueri. Vos
estis christianae reipublicae selecti cives, qui divini Magistri verba
et exempla serio accipientes, Deum, quo decet loco, in sua ipsorum
anima vitaque collocarunt; qui religionem quod aequissimum est,
maximum et primum negotium esse intellexerunt; qui sempiternam
salutem tanti fecerunt, quanti Christus quum dixit : Porro unum est
necessarium; ° qui, externis fluxisque bonis abdicatis, ut praecipuum
vitae finem unice spectarent, a mundanis rebus ad rerum omnium
Conditorem animum avocarunt; qui denique iam non sibi vivere
constituerunt, sed Christo lesu.
Quia vero virtutum omnium exemplar est absolutissimum Chri­
stus, idcirco student Eius formam, quod possunt, in se ipsi trans­
ferre. Quare similitudinem Eius conantur arripere, illius crucem
amplexi et consepulti cum Ipso, uni Deo viventes, fidei et obedientiae iugo mentem animumque mancipantes, carnem crucifigentes ut
dominetur spiritus, abstinentia, vigiliis, afflictationibus adimplentes
ea quae desunt passionum Christib semper mortificationem lesu in
corpore... circumferentes/ ita ut uniquique liceat affirmare cum
Paulo: Vivo ego, iam non ego; vivit vero in me Christus.d Nec enim
a
»
e
d

Lc X, 42.
Col. I, 24.
II Cor. IV, 10.
Gal. II, 20.

Adhortatio ad iuvenes

horum os aliud spirat nisi Christum, nec nisi propter ipsum palpitant
praecordia; in Ipso toti vivunt, moventur et sunt; quo fit ut vita
praesens sit iisdem instar tirocinii et praeparationis ad longe melio­
rem, quam prospicentes, mortem habent loco lucri, utpote quae per­
ficiet consumabitque coni unctionem cum Illo, qui fuit ipsorum vita,
secundum illud memorati Apostoli: Mihi vivere Chnsius est et
mori lucrum.b
Sed qui Christum imitari vult, is debet, non solum facere, sed
etiam docere.c Atque ad hoc nempe, dilecti iuvenes, huc estis vo­
cati, ut eam doctrinae copiam vobis comparetis, quae valide oblici
possit falsi nominis scientiae, fidei pariter ac rationi infensae, et
nihilominus affectanti imperium in scholis. Est autem veri nominis
scientia illa dumtaxat, quae a SS. Litteris derivatur et a traditionibus
ab Ecclesia receptis atque approbatis. Itaque, sive de Fidei principiis
agatur, sive de regula morum, sive de legibus disciplinae, sermo
vester ne sit hominis unquam, sed Ecclesiae. Neve patiamini immi­
nutionem fieri ullam veritatis aut legis ab Ecclesia propositae cuius
doctrina plena est, integra, purissima.
Quae quidem doctrinae integritas ac puritas numquam erit com­
mendata satis. Impugnatis enim acerrime, ut hodie fit, sacris tradi­
tionibus, non desunt qui opportunum, aut etiam necessarium ducant,
ut Ecclesia interdum a veteri doctrinae severitate recedat. At obiurgent licet Ecclesiam propositi tenacem in custodiendis veris et insti­
tutis, quae profanae sapientiae non arrident; nitantur antiquae Matri
suadere ut modernistarum recipiat aliqua capita; ut cedat, resque pro
opportunitate amice componat; ut sinat haud spernendos homines
tranquille vivere, quorum opiniones, ut aiunt, sunt irreformabiles,
quorum ab ingenio civitas et ipsa Ecclesia multum opis et gloriae
exspectare possint. Haec et similia mussitent prudentiores isti viri.
Vos, dilecti Filii, verbis Pauli compellabimus ad Timotheum con­
versis : Tu autem, o homo Dei, haec fuge: — certa bonum certamen
fidei — bonum depositum custodi per Spiritum Sanctum qui est in
nobis. Formam habe sanorum verborum quae a me audisti in fide.d
Atque etiamsi postuletur a vobis, ut utilium conventionum gratia aut
spe convertendae multitudinis ad causam Religionis, de doctrina

»
6
«
d

Act. XVII, 28.
Philip. I, 21.
Act. I, i.
I Tim. VI, 11-12, 20; Rom. V, 5; II Tim. I, 13.

3o8

Pius X (1903-1914)

[270-

gratificemini aliquid corruptis mundi opinionibus, unusquisque ves­
trum Sibi dicta putet quae Apostolus discipulo suo: Praecipio tibi
coram Deo, qui vivificat omnia et coram lesu Christo, qui reddidit
sub Pontio Pilato bonam confessionem, ut serves mandatum sine
macula irreprehensibile usque in adventum Domini Nostri lesu
Christi.a Quando apud homines in pretio esse cessabit incorrupti­
bilis haec doctrina, quando purae et intaminatae veritatis regnum
desierit in mundo, tunc Deus excitabit iterum Filium Suum, quem
suis temporibus ostendet beatus et solus potens Rex regum. '' Inte­
rim nostrum est, qui Eius legatione fungimur, depositum integre
inviolateque servare usque ad adventum Domini ultimum, cum
Hilario sancto exclamantes : « Melius est mihi in hoc saeculo mori,
quam, alicuius potentia dominante, castam veritatis corrumpere
virginitatem ».
Vos autem, dilecti Filii, vitae sanctitatem cum doctrinae puritate
atque integritate coniunctam servabitis, si Reginae Ordinis vestri,
Deiparae labis nesciae cultum assidui fovebitis. Per Ipsam enim,
quae est « speculum iustitiae et sedes sapientiae », omnia nos ha­
bere voluit Omnipotens. Magi, quum se Bethleem contulerunt ut
adorarent lesum, intrantes domum invenerunt Puerum cum Maria
Matre Eius.r Iam Ecclesia domus est, quam subeunti lesus et Maria
occurunt. Ecquid enim Christianus est cultus nisi Mariae Filii reli­
gio? Si autem quod Deus coniunxit separari non potest,11 profecto
lesum non invenias nisi cum Maria et per Mariam. Quam iure qui­
dem sancti viri appelarunt « ostensorium vivens ». Ipsa enim nobis
in hac valle lacrimarum constitutis viam salutis, lesum, sedula osten­
dit; Ipsa clemens et pia nostras Filio porrigit preces, quibus ad Eam
quotidie clamamus: « lesum benedictum fructum ventris tui nobis
post hoc exsilium ostende ». Pergat caeli Regina et advocata nostra
Maria materno nobiscum fungi munere, ac serius ocius carne exutis
det lesum intueri, non tremendae maiestatis Regem ac severissimum
iudiccm, sed Servatorem propitium, amicum serenum, misericor­
dem fratrem.
/1XS ii (1910), 907-909.

° I Tim. vi, 13-14.
* I Tim. VI, 15.
' Mt II, ii.
< Mt XIX, 6.

-272]

Adhortario - Dc iurciurando ordinandorum - De conversis

309

SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS

271

De iureiurando ab ordinandis faciendo
(Declaratio diei 17 decembris 1910, in Motum proprium Sacrorum Antistitum)

Propositis huic sacrae Congregationi Consistorial! quae sequun­
tur dubiis, id est:
I. utrum alumni Religiosi maioribus ordinibus initiandi tenean­
tur dare iusiurandum a Motu-proprio Sacrorum Antistitum * prae­
scriptum coram Episcopo ordines conferente, an coram moderatore
religioso;
II. coram quonam idem iusiurandum praestare debeant Reli­
giosi qui confessionibus excipiendis et sacris concionibus habendis
destinantur;
III. in quibusnam tabulariis adservanda sint documenta iusiurandi a superius memoratis Religiosis dati;
Ssmus Dominus noster Pius Pp. X, in audientia diei 16 de­
cembris 1910 Cardinali Secretario eiusdem sacrae Congregationis
concessa, mandavit ut respondeatur:
ad I. affirmative ad primam partem, negative ad secundam;
ad II. coram eo, a quo approbationem confessionibus excipien­
dis et sacris concionibus habendis obtinent;
ad III. in tabulario illius Ordinarii, qui iusiurandum recepit.
Æ4S III (1911), 25.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
272
De conversis seu laicis
(Decretum Sacrosancta Dei Ecclesia, diei 1 ianuarii 1911)

Sacrosancta Dei Ecclesia Ordines Religiosos decorandos voluit
solemnitate votorum, quo status prosequendum in eis evangelica
consilia fieret aestimatione et effectu in Christiana societate stabilior.
Ad quae vota solemniter profitenda eos quoque admittit, qui nulla
Sacerdotii Christi participatione donati, Conversi seu Laici vocantur.
a N. 268.

310

Pius X (1903-1914)

[272]

Quum vero per votorum solemnitatem prorsus irrevocabili, arctis­
simo et publico nexu mancipetur homo divino servitio coram Eccle­
sia et fidelibus universis, decet omnino, ut qui, hac ratione, Christi
vestigia se propius ac perpetuo secuturos spoponderunt, ii fideliter
in sua promissione perseverent. Quod praesertim de Laicis seu Con­
versis dicendum est, quos nonnisi admiratione summa et scandalo
cernerent fideles, post solemnem professionem ad saecularia vota re­
dire, nullo a se vitae prioris signo distinctos.
Spiritus autem temporum, qui omnimodam libertatem infausto
vindicat hominibus, sancta quoque Monasteriorum septa est furtim
praetergressus; idque etiam effecit, ut cum desiderio vitae humilio­
ris, absconditae in Christo, qualis Conversorum solet esse in Coeno­
biis, propositi perseverantia simul imminueretur, in iis praesertim
Laicis, quos forsan religiosos potius fecerat necessitas, quam volun­
tas, vel quos Superiores absque debitis cautelis exceperant, vel quos
acceptis a Deo beneficiis abuti contigerat. Hos, parvi facientes verba
Sancti Augustini : Nec ideo te vovisse poeniteat, imo gaude iam tibi
non licere quod cum tuo detrimento licuisset. Aggredere itaque in­
trepidus et dicta imple factis; ipse adiuvabit, qui vota tua expetit.
Felix est necessitas, quae in meliora compellit, ’ mater Ecclesia, stu­
dens minori malo, licet non sine magna commiseratione, aliquando
permisit abire.
Ut igitur dignitas votorum, quae etiam Laici solemni ritu pro­
mittunt, in laude, qua in Ecclesia merito gaudent, perseveret, et ad
sanctum vocationis propositum impensiore cura provehendum, nostra
difficillima aetate, haec Sacra Congregatio, Negotiis Religiosorum
Sodalium praeposita, rem attentissime in Domino consideravit, dis­
cussis sedulo causis, propositisque mediis ac remediis; sententiam­
que expetivit quum Moderatorum Generalium praecipuorum Ordi­
num, tum plurium ex suis Consultoribus. Quae omnia Emi Patres
Cardinales Sacri eiusdem Consessus, in Plenario Coetu, die 29 iulii
anno 1910 ad Vaticanum habito, diligentissime perpendentes, quae­
dam statuenda rati sunt, quae Laicorum ingressus, tyrocinium, insti­
tutionem, votorum emissionem in posterum opportune moderentur.
Haec igitur erunt apprime servanda ab omnibus Religiosis Fa­
miliis, apud quas a Conversis quoque solemnia vota nuncupantur,
nimirum :
i. Moderatoribus Generalibus facultas fit permittendi toties
* S. August.. Epist. CXXVII, 8, in ML XXXIII, 487.

[2?2]

Dc conversis seu laicis

311

quoties Superioribus Provincialibus, ut excipere valeant eos quoque
iuvenes, ad Laicorum munia destinatos, qui vix expleverint decimum
septimum aetatis annum, servatis servandis.
2. Nemo ad Novitiatum admittatur, qui per duos saltem annos,
vel per plures, si magis diuturnum experimentu: II Constitutiones
Ordinis praescribant, postulatum non expleverit, sub poena invalidae
postea professionis.
3. Novitiatus ante vigesimum primum aetatis annum initium
non habeat, ad tramitem iuris vigentis; isque unum vel etiam duos
annos perduret, iuxta proprii Ordinis Constitutiones.
4. Expleto Novitiatu, servatisque quae servanda sunt, Laici ad­
mitti possunt ad simplicem votorum professionem, quae quidem,
perpetua ex parte voventis, sit ad tempus sexennii ex parte Ordinis.
5. Absoluto sexennio votorum simplicium et expleto trigesimo
aetatis anno ac non prius, sub poena item invaliditatis, servatisque
pariter servandis, Laici vota solemnia nuncupare poterunt.
6. Quae in praecedentibus articulis respiciunt professionem vo­
torum simplicium et solemnium erunt quoque servanda quoad Lai­
cos nunc in Coenobiis viventes, qui solemnem professionem nondum
nuncuparunt.
Spatium hoc sat diuturnum novem annorum sperandum est,
fore ut quum Superioribus tum tyronibus opportunitatem det ex­
plorandi illinc voluntatem, hinc vitae institutum, ad quod postea solemniter amplectendum, virtute firmior, potest homo maturius af­
ferre iudicium.
Haec autem aliquam, non tamen omnino firmam darent perse­
verantiae spem, nisi ea comitentur sequentes et aliae id genus cau­
telae et industriae, quas Apostolica Sedes, decursu saeculorum, edi­
xit vel adhibendas suasit, et observantiores Familiae Religiosae lau­
dabili consuetudine et felici exitu expertae sunt.
Et in primis quoad Conversorum receptionem, multae sunt eaeque sedulae adhibendae cautelae et inquisitiones praemittendae.
Provincialis indaget oportet de legitimitate natalium, de morum ho­
nestate, de optima coram populo fama, de idoneitate tyronum, rc
praesertim de natura finis, quo ipi aguntur, amplectendi statum Re­
ligiosum. Plures enim sunt, qui Religionem ingressi, non videntur
commoda dereliquisse, sed quaerere; qui quaerunt in Monasterio
quae nec foris habere potuerunt,1 quique facilem vitam curarumque
1 S. August., Regula, c. I, 3, in ML XXXII, 1379.

3’2

Pius X (1903-1914)

[272]

expertem, immerito nominis honore, gerere cupiunt. Hi sane non
sunt, quibus cum Sancto Augustino exclamare fas est: Quam suave
mihi subito factum est carere suavitatibus nugarum, et quas amittere
metus fuerat, iam dimittere gaudium erat! 1 Erunt quidem hi habitu
Religiosi, non virtute, quos rectius fuerat in saeculo ambulasse per
plana, quam ad altiera tendentes forsan in discrimen suam aeternam
vocare salutem.
Quos factae, etiam secreto, inquisitiones et exhibita documenta
serio commendaverint, ii tantum, praehabita de more maiorum Su­
periorum licentia, ad Postulatum admittantur.
Satis exploratum est, habet Clemens Vili in Instructione Cum
ad regularem,2 super receptione et educatione Novitiorum, perfec­
tam educationem Conversorum tum Religioni decorem et ornamen­
tum, tum aliis Christifidelibus aedificationem, exemplum atque uti­
litatem afferre. Necesse igitur est, ut statim ab ipso initio eorum
animum spiritus Religiosus et Ordinis totum pervadat. Qui discipli­
nam in novae conversationis initio negligit, ad eam postmodum dif­
ficile applicatur, et formam, quam primo quis recipit, vix deponit.34
Ad hoc assequendum praeficiatur Postulantibus Pater, quem et
aetas probaverit et vita, cui dicit Sanctus Bernardus: Zelum tuum
inflammet caritas, informet scientia, firmet constantia, ’ et de quo
Sanctus Gregorius Magnus scripsit: 5 Curandum quippe est ut rec­
torem subditis et matrem pietas et patrem exhibeat disciplina. Atque
inter haec sollicita circumspectione providendum, ne aut districtio
rigida, aut pietas sit remissa... Miscenda ergo est lenitas cum seve­
ritate; faciendum quoddam ex utraque temperamentum, ut neque
multa asperitate exulcerentur subditi, neque nimia benignitate sol­
vantur.
Saepe ab ipsa civili educatione initium ducendum est; quum in­
ferioris soleant esse fortunae qui Laicorum numero petunt adscribí.
Inurbanitas in agendi modis, in responsionibus dandis, in incessu,
in ipsa corporis sumenda refectione, erit paulatina, sed omnino,
evellenda. Sordidi habitus, quos sibi non amor humilitatis et con­
temptus mundi sollicite elegit, sed rudis negligentia foedavit, non

’
3
*
4
•

S. August., Confessiones, 1. 9, c. r, in ML XXXII, 763.
N. 132 sub 15.
S. Bonaventura, in Spec. Disc., prolog., n. i.
S. Bernardus, Serin. 20, n. 4, Cant., in ML CLXXXIII, 868.
S. Cr.rGORius M., Reg. Past., p. 2, c. 6, in ML LXXVII, 38.

[272]

De conversis seu laids

313

olent spiritum Christi, ideoque non semper bene de iis, quorum
corpora tegunt, annuntiant. Corporis habitusque mundities, comite
semper modestia ac simplicitate, erit summopere curanda. Quas item
in mundo civilis educatio moderatas regulas constituit humani con­
sortii, eas caritas quoque fraterna adhibendas suadet etiam in Coe­
nobiis, quum caritatis sit, quidquid proximum perturbare potest,
attente defugere. Inurbanitas autem, quae ex studio sui commodi
procedit cum aliorum neglectu, non potest quin molestiam aliis in­
ferat detque occasionem patientiae.
Externe haec sese habendi compositio viam sternit animo plenius
educando, iis scilicet nobilibus sensibus infundendis, quibus mens
trahitur ad aliorum levem quamque offensionem vitandam, desideria
praevenienda, gratum animum facile demonstrandum, alios sibi
praeferendos.
Haec tamen singula informet oportet, regat ac nobilitet caritas
Christi, ita ut quidquid verbis, operibus, omissionibus nostris lau­
dabile est ac proximo gratum, procedat ex corde pleno caritatis.
Hill
Quae omnia, si Laicos decent, summopere
eminere debent in Sa­
cerdotibus et iis, qui ad sacerdotium erunt promovendi, quorum
igitur Laici intuentes exempla, pertrahantur non solum ad virtutis,
sed etiam ad modestae urbanitatis tramitem prosequendum.
Monitis, hortamentis, patientia ac praesertim exemplo, rudiorum
quoque non erit diffìcile in urbanos et amabiles ita convertere mores
ac modus, ut, non multo post eorum ingressum in Religionem, de
ipsis repetere liceat illud Sancti Bernardi: Induerunt sibi faciem
disciplinatam, et bonam totius corporis compositionem... sermo ra­
rior, vultus hilarior, aspectus verecundior, incessus maturior. Verum,
quia haec noviter coepere, ipsa sui novitate flores censenda sunt et
spes fructuum, magis quam fructus. 1
Fructus hos quidem gignet institutio spiritualis, cui toti sint cum
Postulantibus Praepositus, et cum Novitiis Magister. Laicorum pro­
fectum in viam sanctitatis faciant ipsi opus et lucrum suum, opus et
lucrum sane nobile et ingens.
Ad normam Decretorum Apostolicae Sedis, eis explicent uni­
versam doctrinam Christianam, praesertim quoad sacramenta con­
fessionis et communionis rite et fructuose percipienda, prae oculis
habentes Catechismum Concilii Tridentini ad Parochos. Simul eos
doceant, quasnam obligationes secum trahat votorum professio, quid
1 S. Bernardus, Serm. 63 in Cant., n. 6, in ML CLXXXIII, 1083.

3*4

Pius X (1903-1914)

[272]

exigant votis respondentes virtutes. Eas quoque explanent Regulae
II partes, quae ad Conversos pertinent.
et Constitutionum
Habeantur statis diebus collectiones seu sermones ad Laicos, non
tantum vero ad novos, sed ad omnes, seniores quoque votorum pro­
fessione et aetate; quibus collectionibus seu sermonibus argumen­
tum sint non solum catechismus, vitae spiritualis monita, Regulae
et Constitutionum explanatio, verum etiam normae practicae et
exempla modestae moderataeque urbanitatis.
Laicorum autem animum iis virtutibus ac praesidiis Superiores
roborare satagant, quae Laicorum status, praecipua quadam ratione,
reposcit, nempe humilitate, obedientia, spiritu orationis ac sancti­
ficatione laboris.
Et in primis, exteriorem et cordis humilitatem studeant assequi
Laici. Nec aliam tibi... viam munias, quam quae munita est ab illo, qui
gressuum nostrorum tamquam Deus vidit infirmitatem. Ea est autem
prima humilitas, secunda humilitas, tertia humilitas: et quoties inter­
roges, hoc dicerem.1 Nam, ut habet divus Bernardus: 2 Virtutum...
stabile fundamentum, humilitas...; si nutet illa, virtutum aggregatio
nonnisi ruina est. Quod ita explicat Sanctus Thomas : Humilitas pri­
mum locum tenet, inquantum scilicet expellit superbiam, cui Deus
resistit, et praebet hominem subditum et semper patulum ad susci­
piendum influxum divinae gratiae, inquantum evacuat inflationem
superbiae: ut dicitur lac. IV, 6, quod Deus superbis resistit, hu­
milibus autem dat gratiam; et secundum hoc, humilitas dicitur spi­
ritualis aedificii fundamentum.3
Quum vero ad veram humilitatem inducat frequens in despectis
operibus exercitatio, dicente Sacra Scriptura quod numquam ad hu­
militatis virtutem perveniet qui opera humilitatis refugit, ‘ mune­
ribus quibus funguntur, eo potissimum debent gaudere Laici, quod
humilitatis exercendae et augendae veluti indeficientem habeant op­
portunitatem.
Excellat quoque in Laicis obedientia. Noverint in ea nullum esse
peccandi periculum; cum ea, certissima est victoria, inexpugnabile
tutamen, merita plurima, pax summa. Sit autem oportet munita supematuralibus motivis. Iuxta Sanctorum documenta, rectores nostri
sunt vicarii Dei super nos. Et ideo debemus eis sicut Domino obe-*4
’ S. August., Epist. CXV1II, 22, in ML XXXIII, 442.
’ S. Bernardus, De Cons., L 5, c. 14, n. 32, in ML CLXXXII, 806.
* II-II, q. 161, a. 5, ad 2.
4 B. Aia., De Par. Animae, c. 2.

[272]

De conversis seu laicis

3B

dire et non sicut hominibus, quia non propter ipsos, sed propter
Deum eis subiacemus. Ac Sanctus Gregorius Magnus docet: Vera
namque obedientia nec praepositorum intentionem discutit, nec prae­
cepta discernit... Qui obedientiae bonum exsequitur, non iniunctum
opus debet considerare, sed fructum. 1 Quapropter Sanctus Bernar­
dus merito improperat eorum obedientiam, qui non in omnibus parati
sunt obsequi, non per omnia sequi proposuerunt eum, qui non suam,
sed Patris venit facere voluntatem. Discernunt et diiudicant, eligen­
tes in quibus obediant imperanti; 2 et quos constat, iuxta eumdem
Sanctum Bernardum, nec unquam libenter obedire, nisi cum audire
contigerit quod forte libuerit, aut quod non aliter licere seu expedire
monstraverit vel aperta ratio, vel indubitata auctoritas. 34 Huic exer­
cendae virtuti validissimum dent auxilium et animum verba et
exempla Christi lesu, qui non desiit asseverare: Descendi de coelo,
non ut faciam voluntatem meam. Non quaero voluntatem meam, sed
voluntatem eius, qui misit me. Sicut mandatum dedit mihi Pater,
sic facio. Ego quae placita sunt ei, facio semper. Meus cibus est,
ut faciam voluntatem eius, qui misit me, ut perficiam opus eius. Pa­
ter mi,... non sicut ego volo, sed sicut tu; 1 quique factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis.5
Spiritus quoque orationis erit magnopere provehendus. Orandi
diligentia tibi in primis necessaria est: impenetrabilis enim armatu­
ra, certum perfugium, securus portus, tutissimumque asylum est
oratio. Haec una et mala omnia depellit ab anima, et bona omnia in
illam invehit. Ipsa animam purgat, poenam peccatis debitam sub­
movet, praeteritas negligentias sarcit, divinam gratiam impetrat, pra­
vas concupiscentias extinguit, effrenatas animi passiones domat,
hostes prosternit, tentationes superat, calamitates lenit, moerorem
fugat, laetitiam infundit, pacem conciliat, hominem Deo coniungit,
coniunctumque ad aeternam gloriam sublevat. Precando impetrabis
quidquid utile tibi fuerit.6 Clemens Vili ad Conversorum religio­
sam institutionem id quoque praescripsit: Pro eorum capacitate et
commoditate, de spiritualibus, Praesertim de modo mentaliter oran­
di, diligenter instruendi erunt. 7
1
’
’
4
•
*
’

In I Rcg., 1. 2, c. 4, n. 11, in ML LXXIX, 131.
In conv. S. Pauli, Senn. I, n. 6.
Dc praec. et dispensat., c. 10, n. 23, in ML CLXXXII, 874.
Io VI, 38; V, 30; XIV, 31; VIII, 29; IV, 34; Mr XXVI, 39Philip. II, 8.
Lud. Blosius, Canon vitae spirit., c. 17, n. 1.
N. 132 sub 15.

3i6

Pius X (1903-1914)

[272]

Curandum igitur est, ut bene noscant Laici virtutem et exerci­
tium orationis; ut statis horis orationi quum mentali tum vocali fide­
liter vacent; ut tempus ad hoc statutum in Constitutionibus Ordi­
nis unice orationi integrumque dicent; nec satis sit eos meditationi
operam dare, quum Missis inserviunt. Indagent autem Superiores,
praesertim postquam Laici tyrocinium absolverint, utrum medita­
tioni et orationibus incumbant.
Brevium quoque orationum, quas iaculatorias vocant, sit ipsis
usus continuus inter diem. Compendiosa est enim via ad consequen­
dam animae unionem cum Deo, ad merita augenda, ad rectam in­
tentionem servandam, ad tentationes praeripiendas et superandas,
ad omnia sanctitate extollenda.
Manuale opus, quod in Coenobiis est munus Laicorum praeci­
puum, pariter sanctificent, non ad oculum servientes, non laudis
expetentes praemium, sed unice voluntatis Dei ac Superiorum sol­
liciti. Quam pudendum et dolendum est, si delectat labor, ut... cuppa
et sacculus impleatur... et non delectat, ut Deus acquiratur. 1 Quan­
ta apud Deum merces, si in praesenti pretium non sperarent! Quan­
tis sudoribus haereditas cassa expetitur! Minori labore margaritum
Christi emi poterat.2
Habeant tandem prae oculis monita Sancti Bonaventurae : Con­
tinue mentem tuam ita habeas ordinatam cum Deo, quod omne
opus tuum atque exercitium tam mentis quam corporis sit oratio,
omniaque servitia, et maxime humiliora cum tanto facias caritatis
fervore, ac si ea Christo corporaliter exhiberes. Quod certe debes et
potes veraciter cogitare, quoniam ipse dixit in Evangelio: Quod uni
ex minimis meis fecistis, mihi fecistis.a Scias indubitanter, carissime
frater, quod nisi perfecte abnegaveris temetipsum, sequi non poteris
vestigia Salvatoris et sine sollicitudine continua et labore eius gra­
tiam adipisci nequibis, et nisi te instanter in timore Dei tenueris,
cito domus tua corruet in profundum.3
Ad quae omnia consequenda Laici sacrae mensae assidui sint per
frequentem, imo etiam quotidianam Ssmae Eucharistiae sumptio­
nem ad normam recentiorum instructionum Apostolicae Sedis.b
*
’
*
°
b

S. August., De bon. vid., c. 21, in ML XL, 448.
S. Hieron., Ad Nep., de vita cler. et monac., 6, in ML XXII
Memorial., n. 15 et 25 conclus.
’
Mt XXV, 40.
Nn. 227, 251.

[272]

De conversis seu laicis

317

. 'A
Itemque omnino peculiarem colant devotionem erga Deiparam Vir­
ginem Mariam, quam ut suam amantissimam matrem semper invo­
care, honorare et imitari conentur.
Curent quoque Superiores, ut Sacerdotes et Laici mutuam sibi
summamque observantiam et caritatem adhibeant. Revereantur Lai­
ci Presbyteros, a quibus ministeria ac mysteria maxima accipiunt.
Honorent Presbyteri Laicos et studeant... de pauperum fratrum so­
cietate gloriari. 1 Id meminerint Sacerdotes, plurimos in Religiosis
Ordinibus Laicos, ab humilioribus occupationibus, quibus per vitam
functi fuerant, ad altarium honores evectos et inter beatos Coelites
post mortem adnumeratos fuisse. Illud igitur genus vitae in Laicis
pia colant observantia, quod tam frequenti et mirificae sanctitati adi­
tum patefecit.
Ne gravitate munerum exercendorum in Conventu Laici super­
biant, animo efferantur et parvi faciant ipsos Sacerdotes, officia gra­
viora cuiusvis generis ne demandentur eis, nisi necessitate cogente,
idque fiat semper sub omnimoda dependentia et obedientia alicuius
patris gravioris aetatis et consilii, cui agendorum et gestorum ipsi
rationem fideliter reddant.
Haec sufficiant de plurimis pauca.
Ceterum haec Sacra Congregatio summopere confidit, fore ut
Superiores Generales omnium Ordinum Religiosorum ad simile vitae
studium pro viribus provocare nitantur suos Laicos. Sic eorum vigilet
tolerantia, ut non dormiat disciplina. Nam nil tam fixum animo, quod
neglectu et tempore non obsolescat. 2 In hoc enim differunt laudabi­
les religiones et iam dilapsae, non quod nullus peccans in laudabilibus
reperiatur sed quod nullus impune peccare sinatur, et peccandi aditus
studiose praecludantur, et incorrigibiles et alios inficientes eliminen­
tur, et boni foveantur et diligantur, ut perseverent et in melius semper
proficiant.3
Quibus omnibus Sanctissimo Domino Nostro Pio Papae X relatis,
Sanctitas Sua ea rata habere et confirmare dignata est, contrariis qui­
buscumque non obstantibus, etiam speciali mentione dignis. a
AAS III (1911), 29-36; Fontes VI, 4407.

1 S. August., Regula, c. I, 5, in ML XXXII, 1375.
* S. Bernar., Dc Cons., 1. 1, c. 2, in ML CLXXXII, 729.
’ S. Bonaventura, De sex alis Seraph., c. 2, n. 13.

° Nn. 178, 329-

3i8

Pius X (1903-1914)

273

De religiosis servitio militari adstrictis
(Decretum Inter reliquas, diei i ianuarii 1911)

Inter reliquas difficultates, quibus premitur Ecclesia Christi no­
stris temporibus, ea quoque recensenda lex est, qua ad militiam adi­
guntur etiam iuvenes, qui in religiosis Familiis Deo famulantur.
Nemo sane non videt, quantum detrimenti ex hac infausta lege
provenire possit, quum iuvenibus, tum ipsis Sodalitatibus. Dum enim
militiae vacant religiosi tyrones, facile vitiis maculari possunt, quibus
infecti, vel, neglectis, quae emiserant, votis, ad saecularia remigrabunt,
vel quod longe peius est, religiosam repetent domum, cum periculo
alios contaminandi.
Ad haec igitur praecavenda mala, Sacra Congregatio, Negotiis
Religiosorum Sodalium praeposita, in Plenario Coetu Emorum Pa­
trum Cardinalium, die 26 mensis augusti 1910 ad Vaticanum coadu­
nato, sequentia decrevit :
I. In Ordinibus Regularibus, in quibus vota solemnia emittuntur,
iuvenes, quos exemptos esse certo non constet a servitio militari acti­
vo, scilicet ab eo servitio, quod ipsi primitus ad militiam vocati ad
unum vel plures annos praestare debent, admitti nequeunt ad Sacros
Ordines vel ad solemnem professionem, quousque non peregerint ser­
vitium militare et, hoc expleto, saltem per annum, iuxta infra dicenda,
in votis simplicibus permanserint, servato quoad Laicos decreto Sa­
crosancta Dei Ecclesia, hac eadem die edito.
II. In Institutis votorum simplicium iuvenes, de quibus in articulo
praecedenti, ad vota dumtaxat temporaria admitti poterunt usque ad
tempus militaris servitii: nec illis, dum militiae operam dant, pro­
fessionem renovare liceat. A militari servitio dimissi cum fuerint,
professionem iterum, saltem ad annum, emittent, antequam profes­
sionis perpetuae vinculo se obstringant.
III. Caveant autem iuvenes militiae servientes, ne sanctae vo­
cationis donum amittant ac ea semper modestia et cautela conver­
sentur, quae decet Religiosos viros. Quamobrem a locis et conven­
ticulis suspectis abhorreant, a theatris, choreis aliisque spectaculis
publicis abstineant; malorum commercium, lubricas conversationes,
res a religione absonas, viros doctrinas suspectas profitentes, lectio­
nes moribus aut fidei a S. Sedis dictatis contrarias ceteraque pec-

1273]

De religiosis servitio militari adstrictis

319

candi pericula evitent; ecclesias, sacramenta, quantum eis liceat, fre­
quentare non omittant; circulos seu coetus catholicos ad animi re­
creationem et instructionem adeant.
IV. Ubicumque eorum statio ponatur, si ibi domus suae Religio­
nis aut Instituti habeatur, eam frequentent et sub Superioris imme­
diata vigilantia sint. Si vero domus praedicta non adsit, vel eam
commode frequentare nequeant, sacerdotem ab Episcopo designa­
tum adeant, eius consiliis et consuetudine utantur, ut quando eamdem
stationem deserere oporteat, testimonium in scriptis de observantia
eorum omnium, quae in articulo praecedenti praescripta sunt, ab
eodem accipere valeant. Quodsi sacerdos ab Episcopo designatus
non habeatur, ipsi sibi eligant prudentem sacerdotem, statim indi­
candum Superioribus suis, qui ab Ordinario de moribus, doctrina et
prudentia eiusdem sibi notitias comparabunt. Praeterea, epistolarum
commercium instituant ac, quantum fieri potest, sedulo persequantur
cum suo respectivo Superiore aliove religioso seu sodali sui Instituti
ad id designato, quem certiorem faciant de suae vitae ratione et con­
ditione, de singulis mutationibus suae stationis et praesertim illi
notificent nomen et domicilium illius sacerdotis, cuius consuetudine
et directione utuntur, ut supra praescriptum est.
V. Superiores Generales aut Provinciales etiam locales iuxta
uniuscuiusque Instituti morem, per se vel delegatum sodalem (qui
sacerdotali ordine sit insignitus in clericalibus Institutis) de vita,
moribus et conversatione alumnorum, perdurante militari servitio,
inquirere omnino teneantur, opera praecipue sacerdotis vel sacerdo­
tum, de quibus supra, per secretas epistolas, si opus sit, ut certiores
fiant, an ii rectam fidei et morum viam servaverint, cautelas supra
praescriptas observaverint et divinae vocationi se fideles praebuerint,
graviter onerata eorum conscientia.
VI. Cum a militari servitio activo definitive dimissi fuerint, recto
tramite ad suas quisque religiosas domus remeare teneatur, ibique,
si certo constet de eorum bona conversatione, ut in articulo praece­
denti dictum est, praemissis aliquot diebus sanctae recollectionis,
qui Institutis votorum simplicium addicti sunt, ad renovandam pro­
fessionem temporariam admittantur; in Ordinibus vero Regularibus,
inter iuniores clericos seu professos, aut saltem in domo, ubi per­
fecta vigeat regularis observantia, sub speciali vigilantia et directione
religiosi, pietate et prudentia commendabilis, qui in Institutis cle­
ricalibus sacerdos esse debet, collocentur. In eo statu integrum tem­
pus (quod minus anno esse non poterit iuxta dicta in articulis I et

320

Pius X (1903-1914)

[273-

II) ad tramitem Apostolicarum Praescriptionum et propriae Reli­
giosae Familiae Constitutionum praemittendum votis solemnibus vel
perpetuis, complere debent, ita tamen, ut computetur quidem tempus
in votis simplicibus vel temporaneis transactum a prima votorum
emissione usque ad discessum a domo religiosa, servitii militaris
causa; non vero quod militiae datum fuit.
VII. Eo tempore, studiis et regulari observantiae dent operam;
Superiores autem immediati ac sodales iuniorum directioni praepo­
siti eos diligentissime considerent, eorum mores, vitae fervorem,
placita, doctrinas, perseverandi studium perscrutentur, ut de eis ante
ultimam professionem maioribus Superioribus rationem sub fide iuramenti reddere valeant.
Vili. Si qui, perdurante militari servitio vel eo finito, antequam
ad professionem solemnem aut perpetuam admittantur, dubia perse­
verantiae signa dederint, vel praescriptis cautelis militiae tempore
non obtemperaverint, aut a morum vel fidei puritate deflexerint, a
Superiore Generali de consensu suorum Consiliariorum seu Defini­
torum dimittantur, eorumque vota ipso dimissionis actu soluta ha­
beantur. Quodsi ipsi iuvenes a votorum vinculo se relaxari desiderent
aut sponte petant, facultas fit Superioribus praedictis, tanquam Apostolicae Sedis delegatis, vota solvendi, si agatur de Institutis cleri­
calibus : si vero res sit de Institutis laicorum, vota soluta censeantur
per litteras Superiorum, quibus licentia eis fit ad saeculum redeundi.
IX. Hisce praescriptis teneantur etiam ecclesiasticae Societates,
quae, licet non utantur votis, neque solemnibus neque simplicibus,
habent tamen simplices promissiones, quibus earum alumni ipsis
Societatibus adstringuntur.
X. Si quid novi in hoc Decreto non praevisum, vel si quid dubii
in ipsius intelligentia occurrerit, ad hanc S. Congregationem in sin­
gulis casibus recurratur.
Quae omnia Sanctissimus Dominus Noster Pius Papa X, refe­
rente Subsecretario, rata habere et confirmare dignatus est, die 27
eiusdem mensis augusti 1910.
Contrariis non obstantibus quibuscumque. “
AAS III (1911), 37-39; Anal. eccl. XIX (l9li), 52-53; Fontes VI, 4408.
° Nn. 262, 276, 328, 370, 372, 375.

-274.1

Dc servido militari - De expulsione et dimissione

321

274

De methodo servanda in ferenda sententia expulsionis
vel dimissionis
(Decretum Quum singulae, dici 16 maii 1911)

Quum singulae praescriptiones ac solemnitates a iure statutae,
praesertim ab Urbano Vili, ad ferendam sententiam expulsionis vel
dimissionis ab Ordinibus et Institutis Religiosis, commode servari
nequeant, huic Sacrae Congregationi opportunum visum est alias
statuere praescriptiones, magis expeditas et hodiernis temporum
circumstantiis melius accommodatas.
Quare Emi Patres Cardinales eiusdem Sacrae Congregationis,
in Plenario Coetu die 3 martii 1911 ad Vaticanum habito, sequentia
statuere decreverunt, nempe:
1. Curiam competentem vel Tribunal competens ad ferendam
sententiam constituunt Superior seu Moderator Generalis et Defi­
nitores vel Consiliarii seu Adsistentes, non minus quatuor; si qui
deficiant, eorum loco totidem Religiosos eligat Praeses Curiae vel
Tribunalis, de consensu aliorum Consiliariorum.
In Congregationibus Monachorum Tribunal constituunt Abbas
Generalis cum suo Consilio. Si aliqua Abbatia nulli adnexa sit Con­
gregationi, recurrendum ad Sanctam Sedem in singulis casibus.
2. In qualibet Curia seu Tribunali constituatur a Consilio Ge­
nerali Promotor lustitiae pro iuris et legis tutela, qui sit Religiosus
eiusdem Ordinis vel Congregationis.
3. Processus dumtaxat Summarius in posterum instituatur in
expellendis vel dimittendis Religiosis, qui vel vota solemnia in Ordi­
nibus, vel vota perpetua in Congregationibus vel Institutis professi
sunt, vel, si vota tantum temporanea emiserint, tamen in Sacris sum
constituti; salvis specialibus privilegiis, quibus aliquis Ordo v*•!
Institutum gaudeat.
4. Ad processum instruendum deveniri nequit, nisi postquam
irina et data monitio et inflicta correctio incassum cesserint, salvis
exceptionibus sub num. 17 et 18.
5. Monitio facienda est a legitimo Superiore etiam locali de man­
dato tamen vel licentia Superioris Provincialis seu quasi-Provincialis;
qui postremae monitioni opportune adiunget expulsionis vel dimis­
sionis comminationem. Ad effectum expulsionis vel dimissionis non
21 — S. C dc Religiosi» - Enchiridion Hfhgiotorwn

322

Pius X (1903-1914)

[274]

valet monitio vel correctio, nisi ob grave aliquod delictum data
fuerit.
6. Monitiones repeti nequeunt, nisi delictum repetitum fuerit,
sed in delictis continuatis seu permanentibus intercedat necesse est
inter unam et alteram monitionem spatium saltem duorum dierum
integrorum. Post ultimam monitionem sex dies integros erit exspec­
tandum, antequam ad ulteriora progressus fiat.
7. Ex processu constare debet de Conventi reitate, necnon de
gravitate et numero delictorum, de facto triplicis monitionis, et de
defectu resipiscentiae post trinam monitionem.
8. Ut de Conventi reitate constet, tales probationes afferendae
sunt, quae animum viri prudentis moveant. Hae probationes desumi
possunt ex rei confessione, ex depositione duorum saltem testium
fide dignorum, iuramento firmata, atque aliis adminiculis roborata
et ex authenticis documentis.
9. Gravitas delicti desumenda est non tantum a gravitate legis
violatae, sed etiam
II a gravitate poenae a lege sancitae, a gravitate
doli, et a gravitate damni, sive moralis sive materialis Communitati
illati.
10. Ad effectum, de quo agitur, requiruntur ad minus tria cri­
mina gravia eiusdem speciei, vel, si diversae, talia, ut simul sumpta
manifestent perversam voluntatem in malo pervicacem, vel unum
tantum crimen permanens, quod triplici monitione virtualiter tri­
plex fiat.
11. Ut constet de facto triplicis monitionis regulariter de hoc
afferri debet authenticum documentum. Proinde oportet:
d) ut haec fiat vel coram duobus testibus, vel per epistolam, a
publicis tabulariis inscriptam, exquisita fide receptionis vel repudii;
b) ut documentum redigatur de peracta monitione, a dictis
testibus subscriptum et in Regestis, vel Tabulario, servandum: vel
ut exemplar conficiatur supradictae epistolae, a duobus item testibus
pro conformitatis testimonio ante expeditionem subscriptum et in
Regestis vel Tabulario pariter asservandum.
12. Defectum resipiscentiae probant novum crimen, post trinam
monitionem commissum, vel pervicax et obdurata agendi ratio de­
linquentis.
13. Superior Provincialis vel quasi-Provincialis Religiosi delin­
quentis, postquam monitiones et correctiones incassum cesserint,
omnia acta et documenta, quae de huius Religiosi reitate exstant
diligenter colliget et ad Superiorem Generalem transmittet, qui ea

[2741

De sententia expulsionis vel dimissionis

323

tradere debet Procuratori lustitiae, ut ea examinet et suas accusatio­
nes, si quas proponendas existimabit, proponat.
14. Accusationes a Procuratore lustitiae propositae et Processus
resultantia accusato notifican debent, eidemque tempus congruum,
arbitrio ludicis determinandum, concedi, quo suas defensiones, sive
per se, sive per alium eiusdem Ordinis vel Instituti Religiosum,
exhibere valeat; quod si accusatus ipse proprias defensiones non
praesentaverit, Curia vel Tribunal defensorem alumnum respectivi
Ordinis vel Instituti ex officio constituere debet.
15. Curia seu Tribunal, diligenter perpensis allegationibus sive
Promotoris sive Rei, si quidem eas adversari iudicaverit Convento,
sententiam expulsionis vel dimissionis pronuntiare poterit; quae
tamen si condemnatus intra decem dies a sententiae notificatione rite
ad Sacram Congregationem de Religiosis appellaverit, execution!
demandari nequit, donec per eamdem Sacram Congregationem indi­
cium latum fuerit.
16. Non obstante autem appellatione, reus poterit ad saeculum
statina remitti a Moderatore supremo vel Abbate Generali, cum con­
sensu sui Capituli vel Consilii, si ex eius praesentia periculum vel
gravissimi scandali, vel damni item gravissimi Communitati eorumque alumnis immineat. Interim habitum dimittat et maneat suspen­
sus, si in Sacris constitutus sit.
17. Qui reus fuerit etiam unius tantum delicti, ex quo periculum
gravis scandali publici vel gravissimum detrimentum toti Commu­
nitati immineat, poterit, etiam a Superiore Provinciali vel Abbate,
ad saeculum item remitti, habitu religioso illico deposito; dummodo
certo constiterit de ipso delicto et de religiosi, cui illud imputatur,
reitate; et interim instituatur Processus ad sententiam expulsionis
vel dimissionis ferendam. Qui in Sacris constituti sunt, pariter sus­
pensi maneant.
18. Item contra quaedam delicta censetur veluti lata a iure
poena expulsionis vel dimissionis. Quae delicta sunt:
a) publica apostasia a Fide Catholica;
b) apostasia ab Ordine vel Instituto, nisi intra tres menses
Religiosus redierit;
c) fuga a Monasterio, suscepta secum muliere;
d) et multo magis contractus, ut aiunt, civilis, vel attentatio
aut celebratio matrimonii, etiam validi, seu quando vota non sint
solemnia vel non habeant solemnium effectum.

324

Pius X (1903-1914)

[274-

Sufficit in istis casibus, ut Superior Generalis vel Provincialis
SI
cum suo respectivo Consilio emittat
sententiam declaratoriam facti.
19. Sententia expulsionis vel dimissionis, quocumque modo lata,
si agatur de Religioso in Sacris, illico communicanda erit Ordinario
originis et Ordinario loci, ubi ille moratur, aut sedem suam statuere
velle dignoscatur.
20. Omnes Religiosi, de quibus agitur, in Sacris constituti, qui
expulsi vel dimissi fuerint, perpetuo suspensi manent, donec a com­
petente Auctoritate, post emendationem vitae, dispensationem obti­
nuerint. Religiosi vel Clerici, non in Sacris, expulsi vel dimissi, pro­
hibentur, quominus ad superiores Ordines adscendant sine venia
Sanctae Sedis. Omnes autem expulsi vel dimissi, etiamsi sese vere
emendaverint, ad suum vel ad alium Ordinem vel Congregationem
admitti non poterunt, absque speciali licentia Sedis Apostolicae.
21. Ad expellendas Moniales, vota sive solemnia sive simplicia in
Ordine proprie dicto professas, et ad dimittendas Sorores, quae vota
perpetua emiserunt in Institutis Religiosis, exiguntur graves causae
exteriores, una cum incorrigibilitate, indicio Abbatissae vel Superiorissae cum suo Consilio, respective manifestando per secreta suf­
fragia, experimento prius habito, ita ut spes resipiscentiae evanuerit
et ex continuis culpis Monialis vel Sororis incorrigibilis damna im­
mineant Monasterio vel Instituto. Causae minus graves requiruntur
ad dimittendas Sorores votorum simplicium in Ordinibus Religio­
sis. lustae et graves causae probari debent ab Ordinario loci et, si
Monasterium Regularibus subiectum sit, etiam a Superiore Regu­
lari. Insuper accedat necesse est confirmatio Sacrae Congregationis,
ita ut expulsio vel dimissio ex parte Ordinis vel Instituti, iuridicum
effectum non sortiatur, antequam a Sacra Congregatione confirmata
fuerit. Solummodo in casu gravis scandali exterioris, Episcopo loci
approbante, Monialis vel Soror statim ad saeculum remitti possit,
ita tamen ut Sanctae Sedis confirmatio absque mora petatur.
Quibus omnibus Sanctissimo Domino Nostro Pio Papae Decimo
relatis ab infrascripto Sacrae Congregationis Secretario die octava
martii 1911, Sanctitas Sua Decretum hoc approbare et confirmare
dignata est; contrariis non obstantibus quibuscumque.a
AAS III (1911)» 235-238; Sylloge, 38.

" De ordine servando in causis super nullitatc professionis regularis vide
etiam Bcnedicd XIV Const, ap Si datant, diei 4 martii 1748, in BRc II, 331-339.

■2751

Dc expulsione et dimissione - De studiis

325

PIUS X
275
De summa ad divinum exercendum ministerio II
studiorum necessitate, congruentia, utilitate
(Epist. ap. Quod accepimus, diei 25 octobris 1911, ad Pacificum a Sciano, Min.
Gen. Ordinis Capulatorum)

Quod accepimus propediem fore, ut Urbanum Laurentii Brundusini Collegium dedicetur, vehementer Nobis gratum accidit: laudamusque providentiam curamque tuam, dilecte fili, qui alumnis
optimae spei ex omni religiosa familia quam moderaris, ad exqui­
sitiorem disciplinam erudiendis hanc domum aperueris. Velle sacram
iuventutem doctrinae laude florere, saluberrimum sane consilium
est, planeque his temporibus congruens. Nam hodie maxime, cum,
ob eruditionem late propagatam, virtus ipsa quae non sit satis polita
studiis contemnitur, si quidem clerus adulescens ad divinum exer­
cendum ministerium, bene a doctrina instructus, accesserit, non
modo dignitatem sacerdotii tuebitur aptius, sed, quod maius est,
in sacris ipsis muneribus multo versabitur utilius. Atque hoc de
clericis Ordinum religiosorum etiam, non de iis dumtaxat qui in
medio aestu saeculi vivunt, est dicendum. Est igitur, cur tibi, dilicte
fili, gratulemur ob institutum huiusmodi. quod et Fratrum Capula­
torum familiae, et populo christiano valde potest evenire frugi­
ferum. Eveniet autem sine dubitatione ulla, si hac lege sancte diri­
gatur, ut propria Franciscanae disciplinae natura atque ratio in
omni ipsius temperatione spiret. Quare uberem doctrinae eiusque
sanae et incorruptae copiam percipiant alumni; at simul, quia, vacua
virtutum solidarum pondere, scientia inflat,a idcirco humilitatis et
obedientiae, paupertatis et paenitentiae spiritum penitus inhibant:
haec enim sunt tamquam animi lineamenta Francisci beatissimi, cui
nulla fuit sublimior philosophia quam scire lesum et hunc crucifi­
xum. ” Eo vel magis quod propter eam praecipue causam Collegium
est conditum, ut sacerdotes sacris missionibus idoneos efferat: quae
causa homines requirit iis abunde ornatos virtutibus, quas memora­
vimus. Ceterum de his rebus omnibus videmus in Collegii Statutis
optime esse cautum. Itaque ut illa rite observentur praescripta et
n I Cor. VITI. T.
* I Cor. II, 2.

Pius X (1903-1914)

326

f275

cupimus et volumus: atque auspicem divinorum munerum, apostolicam benedictionem tibi, dilecte fili, et doctoribus discipulisque
Instituti Laurentiani amantissime impertimus.
II

/1/1S IV (19x2), 662-663.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
276
De servitio militari
(Declarationes dici 1 februarii 1912 in Decretum Inter reliquas)

Edito Decreto Inter reliquas, die prima ianuarii superioris anni,a
respiciente servitium militare a viris religiosis praestandum, non­
nulla exorta sunt dubia, quorum solutio expetita fuit a Sacra Con­
gregatione de Religiosis, nempe:
I. Utrum
II
vota perpetua emissa ante promulgationem Decreti
Inter reliquas, cessent ipso facto, quando servitium militare activum
assumitur?
II. Utrum vota temporanea item cessent ipso facto, quando idem
servitium assumitur?
III. Utrum valida sit professio solemnis in Ordinibus, et per­
petua in Institutis votorum simplicium, emissa in bona fide ab eo
qui falso existimavit se a servitio militari exemptum esse?
IV. Utrum valida sit professio solemnis in Ordinibus, et perpetua
in Institutis votorum simplicium, emissa antequam completus fuerit
annus a die expleti servitii militaris activi?
V. Utrum integer annus defluere debeat, antequam ad profes­
sionem solemnem vel perpetuam admittatur ille qui per tres tantum
menses servitio militari activo addictus fuit?
VI. Utrum ad professionem solemnem, vel perpetuam, admitti
possint ii Religiosi qui, servitio militari activo subiecti, firmum tamen
habent et manifestant animum sese exteris Missionibus addicendi,
in eisque permanendi usque ad tempus a lege civili statutum ad
perpetuam exemptionem a servitio militari adipiscendam, ut, verbi
gratia, in Italia est trigesimus secundus aetatis annus?
Emi autem ac Rcvmi Patres Cardinales Sacrae huius Congre­
gationis de Religiosis, in Plenario Coetu ad Vaticanum habito die
a N. 273.

Dc servitio militari - De admittendis Orientalibus

•277]

327

24 novembris 19n, omnibus mature perpensis, respondendum censuerunt:
Ad I. Negative.
Ad II. Negative per se, seu vota non cessare ipso facto, initio
servitii II ilitaris; posse tamen Religiosos petere votorum dispensa­
tionem a prima die militaris servitii, iuxta art. Vili Decreti Inter
reliquas, si perseverare non intendant; si perseverare intendant, in
nullo casu novam votorum professionem emittere posse, nisi expleto
servitio militari, etiamsi tempus professionis durante servitio mili­
tari expiraverit.
Ad III. Negative.
Ad IV. Negative.
Ad V. Negative, sed necessarium esse et sufficere in casu tri­
mestre, vel spatium temporis, brevis anno, correspondeos tempori
in servitio militari transacto.
Ad VI. Negative per se. Concedit tamen Sacra Congregatio ut
ultimo studiorum curriculi anno liceat iuvenes ad sacras Missiones
intra annum profecturos, ad solemnem, seu respective ad perpetuam
professionem admittere et ad sacros Ordines promovere, emisso prius
ex parte candidati iuramento de servitio Missionibus praestando
usque ad tempus praefinitum a lege civili ad exemptionem obtinen­
dam, ct onerata Superiorum conscientia de eiusdem exeeutione.
His autem omnibus et singulis responsionibus relatis Sanctissimo
Domino nostro Pio Papae Decimo, in Audientia die 6 decem­
bris 19 n ab infrascripto Sacrae Congregationis Secretario habita.
Sanctitas Sua easdem approbare et confirmare dignata est. Con­
trariis quibuscumque non obstantibus.0
/J/IS IV (1912), 246-247.

SACRA CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
277
De modo admittendi Orientales
(Litt. circ. Per apostólicas, dici 15 iunii 1912, ad Superiores Generales Institu­
torum religiosorum)

Per apostólicas Litteras Orientalium dignitas Ecclesiarum, datas
pridie calendas decembres anni 1894, Leo f. r. Pp. XIII quoad
° N. 282.
b N. 234.

Pius X (1903-1914)

328

[277.

ingressum Orientalium in religiosas latinas Sodalitates praecepit:
« Nulli, utriusvis sexus, Ordini vel Instituto religioso latini ritus,
quempiam Orientalem inter sodales suos fas erit recipere, qui pro­
prii Ordinarii testimoniales litteras non ante exhibuerit ».
Sapientissime quidem id cautum est, ut hac in re, et auctoritati
Episcoporum, uti par est, deferretur, et una simul praedictorum
Ordinum bono prospiceretur, eisdem fide dignum documentum sup­
peditando de postulantium vita et moribus.
Ast per memoratam praescriptionem derogatum non fuit dispo­
sitionibus iampridem statutis, ac praesertim in generali Conventu
sacrae huius Congregationis habito die 1 iunii anni 1885, ° quibus
praecipitur in singulis casibus recursus ad apostolicam Sedem, seu
ad S. Congregationem de Propaganda Fide pro Negotiis Ritus Orien­
talis, ad quam etiam pertinet facultatem tribuere ritum mutandi vel
ad tempus, vel in perpetuum.
lamvero, cum postremis hisce temporibus compertum sit, non
semel Orientales in religiosa Instituta latini ritus receptos fuisse cum
testimonialibus quidem litteris Ordinarii orientalis, sed inconsulta
prorsus apostolica Sede; sacra haec Congregatio opportunum ducit
Superiorum omnium, Institutis religiosis latini ritus, cuiuscumque
formae ac utriusvis sexus, praepositorum, in mentem revocare obli­
gationem qua tenentur, consulendi nempe in scriptis sacram hanc
Congregationem antequam inter sodales suos aliquis Orientalis
cooptetur.
Porro in supplici libello casus perspicue proponendus est cum
omnibus suis adiunctis; et exprimi non solum debent nomen, agno­
men, actas, ritus et dioecesis postulantis, sed, si de viro agatur, prae­
cipue explicandum est utrum admitti postulet in Institutum votorum
solemnium vel simplicium, et an pro statu clericali vel laicali; nam
pontificium Rescriptum, si favorabile sit, diversimode conceditur nrn
diversitate casuum.
A AS IV (1912), 534-535; Fontes VII, 4943.
° N. 225.

-278]

De Orientalibus - Dc professione in mortis articulo

3^9

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

278
De professione religiosa in mortis articulo novitiis permittenda
(Decretum Spirituali consolationi, diei 10 sept

bris 1912)

Spirituali consolationi Novitiarum sancti Dominici volens consu­
lere, et ne caelesti religiosae professionis merito ipsae careant, quo
professae moniales ex benignitate Sanctae Sedis gaudent, S. Pius V,
Constitutione Summi Sacerdotii data die 23 augusti 1570, ' concessit
et induisit ut quoties aliqua ex iisdem Novitiis nondum professa, de
alicuius medici iudicio, ab hoc saeculo transitura conspiceretur, ipsa,
dummodo in aetate legitima esset constituta, valeret in mortis articulo
regularem professionem ante finem novitiatus emittere; atque adeo
Novitiae sic decedentes consequi possent indulgentias et alias gratias,
quas moniales vere professae consequebantur. Nec non iisdem monialibus novitiis tunc ita professis decedentibus plenariam peccatorum
suorum indulgentiam et remissionem in forma lubilaei largiri digna­
tus est.
Huiusmodi favor, vi communicationis privilegiorum, fuit extensus
ad omnes moniales et religiosos viros qui cum Dominicana familia in
privilegiis communicant. Simile deinde privilegium alia religiosa In­
stituta a Romano Pontifice peculiariter obtinuerunt, vel in eorum
Constitutionibus a S. Sede approbatis dispositio inducta est qua
liceret ante expletum novitiatum professionem recipere Novitiorum
qui in mortis periculo versarentur. Quin immo nec desunt Superiores
religiosi, qui putantes se quoslibet bonorum spiritualium sui Instituti
participes efficere posse Novitios periculose decumbentes, hos ad
professionem etiam perpetuam admittunt.
Quapropter sanctissimus Dominus noster Pius Pp. X, in audientia
concessa infrascripto Cardinali Praefecto die 3 septembris 1912, ut
in re tam gravi omnes dubitationes submoveantur, ac cupiens pro
animarum bono hoc privilegium extendere, haec statuere digna­
tus est:
In quocumque Ordine, vel quavis Congregatione aut Societate
religiosa, vel monasterio sive virorum sive mulierum, vel etiam in
Institutis in quibus, quamvis vota non emittantur, in communi tamen
» Bull. Praed. V, 249; BR VIT, 849-

Pius X (1903-1914'

33°

Ex­

vita agitur, more Religiosorum, liceat exinde Novitios, seu Proban­
dos, qui medici iudicio graviter aegrotent, adeo ut in mortis articulo
constituti existimentur, ad professionem vel consecrationem aut pro­
ehi
missionem iuxta proprias Regulas seu Constitutiones admittere,
quamvis tempus novitiatus vel probationis nondum expleverint.
Attamen, ut novitii seu probandi ad supradictam professionem
aut consecrationem aut promissionem admitti queant, oportet:
1. Ut novitiatum seu probationem canonice inceperint.
2. Superior, qui Novitium seu Probandum ad professionem vel
consecrationem aut promissionem admittit, sit ille qui monasterium
vel novitiatus aut probandatus domum actu regat.
3. Formula professionis vel consecrationis aut promissionis sit
eadem quae in Instituto extra casum aegritudinis in usu est; et vota,
si nuncupentur, sine temporis determinatione aut perpetuitate pro­
nuntientur.
4. Qui huiusmodi professionem, consecrationem vel promissio­
nem emiserit, particeps erit omnium omnino indulgentiarum, suffra­
giorum et gratiarum, quae Religiosi vere professi in eodem Instituto
decedentes consequuntur; eidem tamen plenaria peccatorum suorum
indulgentia et remissio in forma lubilaei misericorditer in Domino
conceditur.
5. Haec professio vel consecratio aut promissio, praeter gratias
in praecedenti articulo enuntiatas, nullum omnino alium producit
effectum. Proinde:
A') si Novitius seu Probandus post huiusmodi professionem vel
consecrationem aut promissionem intestatus decedat, Institutum
nulla bona vel iuta ad ipsum pertinentia sibi vindicare poterit;
B) si convalescat antequam tempus novitiatus seu probandatus
exspiret, in eadem omnino conditione versetur ac si nullam profes­
sionem emisisset; ideoque : a) libere, si velit, ad saeculum redire po­
terit; et ò) Superiores illum dimittere valent; c) totum novitiatus seu
probandatus tempus in singulis Institutis definitum, licet sit ultra
annum, explere debet; cT) hoc tempore expleto, si perseveret, nova
professio seu consecratio vel promissio erit emittenda.
Contrariis quibuscumque non obstantibus.a
/1XS IV (1912), 589-590.

a N. 344

-28o]

De professione - De cooptandis sodalibus

331

PIUS X

279
De cooptandis sodalibus deque scientiaru ti magistris deputandis
(Ex Epist. ap. Cum primum, diei 4 augusti 1913» ad Generalem Ordinis Praedi­
catorum Magistrum)

I. Cum, defervescente in christiano populo fidei caritatisque ar­
dore, magis decrescat in dies eorum numerus qui, ad evangelicam
perfectionem assequendam, religiosis sodalitatibus adscribí cupiant,
Praelati Ordinis omnia consulto experiantur ut eiusmodi deprecentur
incommodum; sed caveant omnino ne festinanter neve gregatim adu­
lescentes adsciscant, de quibus in incerto sit aj II atune divino sanctis­
simam istam vitae rationem deligant. Quos vero, re diligenter per­
pensa, in tironum numerum cooptarint, sedulo curent ut ii proprium
Dominici Patris legiferi effingant ingenium constanterque retineant;
et in primis animi demissionem praebeant et obediendi virtute ful­
geant, nulla rei obedienter faciendae ratione quaesita, nulla mora
tergiversando interposita. Plerumque enim fieri cernimus, ut non­
nulli non idcirco claustra turpiter deserant quod in Ordinem ausi sint
invito Deo se inficere, sed potius quod apta in tirocinio institutione
caruerint, nec formam induerint, absoluto tirocinio, quae virum Deo
sacrum deceat.
II. Iis unice munus disciplinas sacras tradendi Praelati committant,
quos certo norint, non modo ad eum diem nullam dedisse suspicio­
nem de suae integritate doctrinae, sed etiam ea mente esse ut prorsus
sequantur, tum in catholica veritate explananda, tum in erroribus
refellendis, normas ac regulas quas Apostolica Sedes nostra aetate
praescripsit aut posthac praescriptura sit.
/MS v (1913), 388-389.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
280
De absolutione sacramentali religiosis sodalibus impertienda
(Decretum In audientia, dici 5 augusti 1913)

In audientia habita ab infrascripto Cardinali Pro-Praefecto
Sacrae Congregationis de Religiosis, die 5 augusti 1913, Sanctissi­
mus Dominus noster Pius Papa X, ob peculiares conscientiae ra-

Pius X (1903-1914)

332

[280-

dones, facultatem, quam mense februarii huius anni omnibus Confessariis ab Ordinario Urbis approbatis concesserat quoad absolu­
tionem Religiosis impertiendam, extendere dignatus est ad omnes
totius Orbis Confessarios a locorum Ordinariis approbatos. Hi proin­
de Confessarli, auctoritate Sanctissimi Domini nostri Pii Papae X,
omnium Sodalium cuiuscumque Ordinis, Congregationis aut Insti­
tuti sacramentales confessiones excipere, quin de licentia a Supe­
riore obtenta inquirere vel petere teneantur, atque valide et licite
absolutionem a peccatis in Ordine vel Instituto etiam sub censura
reservatis, impertire queant.
Omnibus igitur cuiusque Ordinis, Congregationis aut Instituti
superioribus et praesidibus, huius decreti praescripta fideliter Sanc­
titas Sua in virtute sanctae obedientiae observare mandavit, consti­
tutionibus, ordinationibus apostolicis, privilegiis qualibet efficaciori
forma concessis, aliisque contrariis quibuscumque, etiam speciali
atque individua mentione dignis, minime obstantibus. °
AAS V (1913), 431; Fontes VI. 4418; Sylloge, 47.

281
De novitiatus termino et interruptione
(Decretum Cum propositae, dici 3 maii 1914)

Cum propositae sint quaestiones sive circa tempus seu momen­
tum, quo annus novitiatus compleri dicendus sit, sive circa modum,
praesertim si novitius extra domum de licentia Superiorum per aliliquot tempus moratus fuerit, quo interruptus haberi possit, S. Con­
gregatio Religiosis Sodalibus praeposita, ad anxietates praecaven­
das, praecipue quoad professionis validitatem, statuit et decrevit ut
sequitur :
1. Annus integer novitiatus, qui solus ad validitatem professionis
requiritur, in posterum non stricte de hora ad horam, sed de die in
diem intelligi debet. Idem dicendum de tribus integris annis voto­
rum simplicium, quae emissionem votorum solemnium praecedere
debent.
2. Novitiatus interrumpitur ita ut denuo incipiendus ct perfi­
ciendus sit: a) si novitius a Superiore dimissus e domo exierit; b) si
N. 283-

-282]

De confessione - De novitiatu - De novitiis

333

absque Superioris licentia domum deseruerit; c) si ultra triginta dies
etiam cum licentia Superioris extra novitiatus septa permanserit.
3. Si novitius infra triginta dies, etiam non continuos, cum Su­
periorum licentia, extra domus septa permanserit, licet sub Supe­
rioris obedientia, requiritur ad validitatem, et satis est, dies hoc
modo transactos supplere : at Superiores hanc licentiam nisi iusta et
gravi de causa ne impertiant.
Quibus omnibus sanctissimo Domino nostro Pio Papae X relatis
ab infrascripto sacrae Congregationis Secretario, Sanctitas Sua ea
rata habere et confirmare dignata est, contrariis quibuscumque non
obstantibus.
/1/1S VI (1914), 229; Fontes VI, 4419.

282

De novitiis militiae addictis
(Resolutio Parisien., diei 3 maii 1914)

Procurator Generalis Congregationis Sacerdotum Missionis ha­
rum quaestionum solutionem a S. Congregatione de Religiosis ex­
postulavit, nempe:
I. Utrum novitiatus illorum qui coguntur e domo probationis
exire causa militiae aut ad eandem militiam denuo vocati, censendus
sit interruptus, ita ut ab initio sit repetendus, nulla ratione habita
temporis novitiatus iam expleti; an vero sit aestimandus tantummodo
suspensus, ita ut debeat solum compleri.
II. Utrum computari possit veluti tempus novitiatus servitium
militare quod expletur in loco ubi exstat domus probationis si novitii
maneant sub disciplina et vigilantia moderatorum et horis subsecivis
consistant in eadem probationis domo, eaque omnia peragant quae
cum militia concilientur.
Emi et Revmi Patres Cardinales sacrae huius Congregationis de
Religiosis, omnibus mature perpensis, respondendum censuerunt:
Ad I. Affirmative ad primam partem; Negative ad secundam, si
novitius ultra triginta dies completos servitio militari reapse addictus
fuerit. Si infra triginta dies, hi supplendi erunt. Et in quocumque
casu ad professionem votorum admitti nequit nisi saltem per triginta
dies probetur.
Ad II. Negative.
Has autem responsiones relatas sanctissimo Domino nostro Pio

Pius X (1903-1914)

334

[282-

Papae X ab infrascripto S. Congregationis Secretario, Sanctitas sua
II
approbare et confirmare dignata est. Contrariis quibuscumque
non
obstantibus.a
/MS VI (1914), 230; Fontes VI, 4420.

283
De confessione apud orientales sacerdotes instituta,
II
et de confessione novitiorum
(Resolutio Romana et aliarum, diei 3 maii 1914)

Edito Decreto de absolutione sacramentali religiosis sodalibus
impertienda, diei 5 augusti 1913/’ exorta sunt dubia, quorum solu­
tio expetita fuit a S. Congregatione de Religiosis, nempe:
1. An Decretum sacrae Congregationis de Religiosis, die 5 au­
gusti 1913, comprehendat etiam confessiones quas Religiosi ritus
Latini faciunt apud Confessarios ritus Orientalis, et vicissim?
2. An idem Decretum comprehendat etiam novitios cuiuscum­
que Ordinis vel Congregationis?
Emi ac Revmi Patres Cardinales, in plenario coetu habito in
aedibus Vaticanis die 21 martii 1914, reposuerunt:
Ad i. et ad 2. Affirmative.
Et sanctissimus Dominus noster Pius Pipa X in audientia diei 23
eiusdem mensis et anni habita ab infrascripto sacrae Congregationis
Secretario, responsiones Emorum Patrum approbare et confirmare
dignatus est. Contrariis quibuscumque non obstantibus.
/L4S VI (1914), 232; Fontes VI, 4421.

PIUS X
284

De studio doctrinae S. Thomae Aquinatis
in scholis catholicis promovendo
(Motu proprio Doctoris Angelici, dici 29 iunii 1914, pro Italia et Insulis adja­
centibus)

Doctoris Angelici nemo sincere catholicus eam ausit in dubium
vocare sententiam: Ordinare de studio pertinet praecipue ad aucto­
ritatem Apostolicae Sedis qua universalis Ecclesia gubernatur, cui•*
•* N. 276.
” N. 280.

-284J

De confessione - De studio doctrinae S. Thomae

335

per generale studium providetur. ' Quo Nos magno quidem officii
munere cum alias functi sumus, tum praesertim die 1 septembris
a. 1910, quum datis litteris Sacrorum antistitum ad omnes Epi­
scopos summosque Religiosorum Ordinum magistros, quibus cura
rite instituendae sacrae iuventutis incumberet, haec in primis eos
admonebamus : « Ad studia quod attinet, volumus probeque man­
damus ut philosophia scholastica studiorum sacrorum fundamentum
ponatur... Quod rei caput est, philosophiam scholasticam quam se­
quendam praescribimus, eam praecipue intelligimus, quae a Sancto
Thoma Aquinate est tradita: de qua quidquid a Decessore Nostro
sancitum est, idem vigere volumus et, qua opus sit, instauramus et
confirmamus, stricteque ab universis servari iubemus. Episcoporum
erit, sicubi in Seminariis neglecta fuerint, ea ut in posterum custo­
diantur, urgere atque exigere. Eadem Religiosorum Ordinum Mo­
deratoribus praecipimus ».
lam vero, cum dictum hoc loco a Nobis esset praecipue Aqui­
natis sequendam philosophiam, non unice, nonnulli sibi persuase­
runt, Nostrae sese obsequi aut certe non refragari voluntati, si quae
unus aliquis e Doctoribus scholasticis in philosophia tradidisset,
quamvis principiis S. Thomae repugnantia, dia haberent promiscua
ad sequendum. At eos multum animus fefellit. Planum est, cum
praecipuum nostris scholasticae philosophiae ducem daremus Thomam, Nos de eius principiis maxime hoc intelligi voluisse, quibus,
tamquam fundamentis, ipsa nititur. Ut enim illa reficienda est quo­
rumdam veterum opinio, nihil interesse ad Fidei veritatem quid
quisque de rebus creatis sentiat, dummodo de Deo recte sentiatur,
siquidem error de natura rerum falsam Dei cognitionem parit; ita
sancte inviolateque servanda sunt posita ab Aquinate principia phi­
losophiae, quibus et talis rerum creaturam scientia comparatur quae
cum Fide aptissime congruat;2 et omnes omnium aetatum errores
refutantur, et certo dignosci licet quae Deo soli sunt neque ulli praeter
ipsum attribuenda; '1 et mirifice illustratur tum diversitas tum analogia
quae est inter Deum eiusque opera; quam quidem et diversitate II et
analogiam Concilium Lateranense IV sic expresserat : « Inter Creato­
rem et creaturam non potest tanta similitudo notari, quin inter eos
1 Opuse. Contra impugnantes Dei cultum et religionem, c. III.
’ Contra Gentiles, lib. II, c. Ili et II.
’ Ib. c. IIT; et I, q. XII, a. 4; « q. LIV, a. I.

“ N. 268.

336

Pius X (1903-1914)

[284]

maior sit dissimilitudo notanda ». 1 Ceterum, his Thomae principiis,
si generatilo atque universe de iis loquamur, non alia continentur,
quam quae nobilissimi philosophorum ac principes Doctorum Ec­
clesiae meditando et argumentando invenerant de propriis cognitio­
nis humanae rationibus, de Dei natura rerumque ceterarum, dc or­
dine morali et ultimo vitae fine assequendo. Tam praeclaram autem
sapientiae copiam, quam hic a maioribus acceptam sua prope ange­
lica facultate ingenii perpolivit et auxit et ad sacram doctrinam in
mentibus humanis praeparandam, illustrandam tuendamque2 adhi­
buit, nec sana ratio vult negligi nec Religio patitur ulla ex parte
minui. Eo vel magis quod si catholica veritas valido hoc praesidio
semel destituta fuerit, frustra ad eam defendendam quis adminicu­
lum petat ab ea philosophia, cuius principia cum Materialismi, Mo­
nismi, Pantheismi, Socialismi variique Modernismi erroribus aut
communia sunt aut certe non repugnant. Nam quae in philosophia
sancti Thomae sunt capita, non ea haberi debent in opinionum ge­
nere, de quibus in utramque partem disputare licet, sed velut funda­
menta in quibus omnis naturalium divinarumque rerum scientia
consistit: quibus submotis aut quoquo modo depravatis, illud etiam
necessario consequitur, ut sacrarum disciplinarum alumni ne ipsam
quidem percipiant significationem verborum, quibus revelata divi­
nitus dogmata ab Ecclesiae magisterio proponuntur.
Itaque omnes qui philosophiae et sacrae theologiae tradendae
dant operam, illud admonitos iam voluimus, si ullum vestigium, prae­
sertim in metaphysicis, ab Aquinate discederent, non sine U
detrimento fore. Ñunc vero hoc praeterea edicimus, non modo non
sequi Thomam, sed longissime a sancto Doctore aberrare eos, qui,
quae in ipsius philosophia principia et pronuntiata maiora sunt, illa
perverse interpretentur aut prorsus contemnant. Quod si alicuius
auctoris vel Sancti doctrina a Nobis Nostrisve Decessoribus unquam
comprobata est singularibus cum laudibus atque ita etiam, ut ad
laudes suasio iussioque adderetur eius vulgandae et defendendae,
facile intelligitur eatenus comprobata, qua cum principiis Aquinatis
cohaereret aut iis haudquaquam repugnaret.
Haec declarare et praecipere Apostolici officii duximus, ut in re
maximi momenti, quotquot sunt ex utroque Clero, saeculari et re­
gulari, mentem voluntatemque Nostram et penitus perspectam ha’ Decretalis II Damnamus ergo etc., in Mansi XXII, 982-986. Cfr S. Thom.
Quaest. Disp. De Scientia Dei, art. 11.
’ In Librum Boethii De Trinitate, quaest II, art. 3.

[2^4]

De studio doctrinae S. Thomae promovendo

337

beant, et ea, qua par est, alacritate diligentiaque efficiant. Id autem
peculiari quodam studio praestabunt Christianae philosophiae sacraeII
que theologiae magistri,
qui quidem probe meminisse debent non
idcirco sibi factam esse potestatem docendi, ut sua opinionum pla­
cita cum alumnis disciplinae suae communicent, sed ut iis doctrinas
Ecclesiae probatissimas impertiant.
Iam, quod proprie attinet ad sacram theologiam, huius quidem
disciplinae studium semper eius luce philosophiae, quam diximus,
II esse volumus, sed in communibus Seminariis clericorum,
illustratum
modo idonei praeceptores adsint, adhibere liceat eorum fibros auc­
torum, qui, derivatas de Aquinatis fonte doctrinas, compendio expo­
nunt; cuius generis libri suppetunt, valde probabiles.
At vero ad colendam altius hanc disciplinam, quemadmodum
coli debet in Universitatibus studiorum magnisque Athenaeis atque
etiam in iis omnibus Seminariis et Institutis, quibus potestas facta
est académicos gradus conferendi, omnino oportet, veteri more, qui
numquam excidere debuerat, revocato, de ipsa Summa Theologica
habeantur scholae: eo etiam, quia, hoc libro commentando, facilius
erit intelligere atque illustrare solemnia Ecclesiae docentis decreta
et acta, quae deinceps edita sunt. Nam post beatum exitum sancti
Doctoris, nullum habitum est ab Ecclesia Concilium, in quo non
ipse cum doctrinae suae opibus interfuerit. Etenim tot saeculorum
experimentis cognitum est in diesque magis apparet, quam vere
Decessor Noster Ioannes XXII affirmant: « Ipse (Thomas) plus
illuminavit Ecclesiam, quam omnes alii Doctores: in cuius libris
plus proficit homo uno anno, quam in aliorum doctrina toto tempore
vitae suae ». ' Quam sententiam S. Pius V, cum sancti Thomae
festum, ut Doctoris, toti Ecclesiae celebrandum indiceret, ita con­
firmavit: « Sed quoniam omnipotentis Dei providentia factum est,
ut Angelici Doctoris vi et veritate doctrinae ex eo tempore quo cae­
litibus civibus adscriptus fuit, multae, quae deinceps exortae sunt
haereses, confusae et convictae dissiparentur, quod et antea saepe et
liquido nuper in sacris Concilii Tridentini decretis apparuit, eius­
dem memoriam, cuius meritis orbis terrarum a pestiferis quotidie
erroribus liberatur, maiore etiam quam antea grati et pii animi
affectu colendam statuimus ». Atque, ut alia praeconia Decesso­
rum, plurima quidem et praeclara, mittamus, libet his verbis Bene* Alloc, hab. in Consistorio an. 1318.
1 Const, ap. Mirabilis Deus, diei 11 aprilis 1567, in BR VII, 564
S C de Religio»!’

FnehinJion Rrligiotorum.

33§

Pius X (1903-1914)

[2&4-

dicti XIV omnes scriptorum Thomae, praesertim Summae Theolo­
gicae, laudes complecti : « Cuius doctrinae complures Romani Pon­
tifices, praedecessores Nostri, perhonorifica dederunt testimonia,
quemadmodum Nos ipsi in libris, quos de variis argumentis con­
scripsimus, postquam Angelici Doctoris sententiam diligenter scru­
tando percepimus atque suspeximus, admirabundi semper atque lubentes eidem adhaesimus atque subscripsimus; candide profitentes
si quid boni in iisdem libris reperitur, id minime Nobis, sed tanto
Praeceptori totum esse adscribendum ». 1
Itaque « ut genuina et integra S. Thomae doctrina in scholis
floreat, quod Nobis maxime cordi est » ac tollatur iam « illa docendi
ratio, quae in magistrorum singulorum auctoritate arbitrioque niti­
tur » ob eamque rem « mutabile habet fundamentum, ex quo saepe
sententiae diversae atque inter se pugnantes oriuntur... non sine
II agno scientiae Christianae detrimento ».2 Nos volumus, iubemus,
praecipimus, ut qui magisterium sacrae theologiae obtinent in Uni­
versitatibus, magnis Lyceis, Collegiis, Seminariis, Institutis, quae
habeant ex apostolico indulto potestatem gradus académicos et lau­
ream in eadem disciplina conferendi, Summam Theologicam
S. Thomae tamquam praelectionum suarum textum habeant, et
latino sermone explicent: in eoque sedulam ponant operam ut erga
illam auditores optime afficiantur. Hoc in pluribus Institutis lauda­
biliter iam est usitatum; hoc ipsum Ordinum Religiosorum Condi­
tores sapientissimi in suis studiorum domiciliis fieri voluerunt, No­
stris quidem Decessoribus valde probantibus: nec, qui post Aquinatis
tempora fuerunt, Sancti homines alium sibi summum doctrinae
magistrum habuerunt, nisi Thomam. Sic autem, et non aliter, fiet
ut non modo in pristinum decus revocetur theologia, sed et sacris
omnibus disciplinis suus ordo suumque pondus restituatur, et quicquid intelligentia et ratione tenetur, quodammodo revirescat.
Quare nulla in posterum tribuetur cuiquam Instituto potestas
conferendi académicos in sacra theologia gradus, nisi quod hic a
Nobis praescriptum est, sancte apud ipsum servetur. Instituta vero
seu Facultates, Ordinum quoque et Congregationum Regularium,
quae legitime iam huiusmodi potestatem habeant académicos in
theologia gradus aut similia documenta conferendi vel tantum intra
1 Acia Cap. Gen. O. P., romo IX, p. 196.
* Leonis XIII Epist. Qm re, diei 19 iunii 1886, in /Icta Leonis XIII,
vol. VI, 102-103.

Benedictus XV (1914-1922)

-2S5]

339

domesticos fines, eadem privabuntur privataeque habendae erunt, si
post tres annos, quavis de causa etiamsi minime voluntaria, huic
praescriptioni Nostrae religiose non obtemperarint.
Atque hacc statuimus, contrariis quibuslibet non obstantibus.
445 VI (1914), 336-341; Pontes III, 701; Enchir. der. 888-893-

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

Circa interruptionem studioru
(Responsa diei 1 martii 1915)

Huic sacrae Congregationi de Religiosis propositae fuerunt quae­
stiones :
I. Cum haud raro contingat, ut Religiosi studentes, absque ulla
ipsorum aut superiorum culpa, per plures menses studia interrum­
pere cogantur (ex. gr. infirmitatis, aut servitii militaris causa), quae­
ritur utrum huiusmodi studentes totum annum scholarem sic inter­
ruptum seu abbreviatimi repetere teneantur; an a Superiore generali,
accedente voto deliberativo suorum Consiliariorum, dispensari
possint.
II. Utrum examen seu periculum de quo in Responso ad n. VI
Declarationum sacrae Congregationis diei 7 septembris 1909 sermo
est, " subiti debeat ab alumnis, qui aliquam disciplinam accessoriam
Theologiae in scholis non excoluerint; et si affirmative, utrum hoc
examen tam ab istis alumnis quam ab aliis subeundum, coincidere
possit cum examine in fine anni scholaris subiti solito.
Quibus quaestionibus, in Congregatione generali diei 8 ianua­
rii 1915, Emi Patres responderunt:
Ad I. Negative ad primam partem; affirmative ad secundam,
dummodo 1) interruptio seu compendium studiorum complexive
non duraverit ultra tres menses; 2) studia omissa scholis privatis
suppleta fuerint; 3) et in examine constiterit, ex testimonio exami­
natorum seu doctrinae iudicum, alumnos disciplinas, de quibus in
eorum absentia in scholis actum est, prorsus didicisse.
Ad II. Examen, de quibus in Responso ad n. VI Declarationum
sacrae Congregationis diei 7 septembris 1909 agitur, requiri pro
° N. 260.

34°

Benedictus XV (1914-1922)

[285-

qualibet disciplina omissa, sufficere tamen examen ordinarium etiam
in fine anni praestitum, quod ex testimonio examinatoru seu doc­
trinae iudicum constare debet.
Et sanctissimus Dominus noster Benedictus XV in audientia
diei 8 ianuarii 1915, infrascripto Secretario benigne concessa, has
responsiones approbare et confirmare dignatus est. Contrariis qui­
buscumque non obstantibus.
II

zl/lS VII (1915), 123-124; Fontes VI, 4423.

286
De qualitatibus recipiendorum
(Instructio Illud saepius, dici 18 augusti 1915, ad Moderatores Ordinum atque
Institutorum religiosorum)

Illud saepius evenire solet, ut Sodales Religiosi, votis etiam
sollemnibus adstricti, ad vitam extra claustra, ut sua cuiusque fert
condicio degendam, eorumdem votorum solutionem ab hac Sacra
II
Congregatione efflagitent.
Id vero quanta Beatissimi Patris animum
aegritudine conficiat, dicere vix attinet. Ab huiusmodi, enim, e sinu
religiosarum Familiarum intempestivis egressionibus, et ipsorum
Ordinum grave dedecus, et disciplinae regularis magna perturbatio,
et Ecclesiae Dei ingens detrimentum, et fidelium perniciosum offen­
diculum saepenumero proficiscuntur. Qua de re Sanctitas Sua, Cui
nihil antiquius est quam ut res tam miseranda finem habeat, vel
saltem minus crebro in posterum eveniat, per hanc Sacram Congre­
gationem iis omnibus qui religiosis Sodalitatibus praesunt duo haec
animadvertenda proponit, quibus casuum rectorumque tam deplo­
randorum praecipua causa et origo continentur, scilicet divini affla­
tus, seu vocationis, tum defectum tum amissionem.
Hic vero praetereundum minime videtur Sacrum Concilium
Tridentinum Romanosque Pontifices summa sapientia et sanctitate
normas atque praecepta edidisse, quibus Sodalium disciplina ab ea
perfectionis dignitate, quae Conditoribus fuerat proposita, nunquam
deflecteret, quin etiam novas in dies progressiones faceret. Quod si
eiusmodi praeceptis institutisque non minus quam Sodalitatum nor­
mis ac regulis obtemperaretur, id, quod paulo ante deploratum est,
vix aut ne vix quidem accidere posset. Neque enim tyrones admitte­
rentur divino afflatu carentes, neque vota ii nuncuparent qui reli­
gioso statu minime viderentur digni, nec monasticam vitam, ut suae

-286I

De qualitatibus recipiendorum

341

ipsorum aeternae saluti consulerent, relinquere illi cogerentur, qui
vota emiserint.
Quum igitur aliquis Religiosus vir ex Ordine suo egreditur, eius­
dem Ordinis Moderator, si diligenter omnia coram Domino consi­
deravit, semetipsum a culpa non abesse suoque muneri defuisse
saepe saepius facile percipiet. Quae quidem officii praetermissio fieri
solet in alumnis vel admittendis, vel ad religiosae vitae rationem
informandis, vel, postquam vota emiserint, pervigilandis. Etenim
cum admodum exiguus, nostris hisce temporibus, factus sit eorum
numerus qui, divino instinctu permoti, Religionem amplecti stu­
deant, haud raro accidit ut in tyrocinium iuvenes recipiantur, inge­
nii dotibus illi quidem exornati laudibusque praediti quae in honore
sunt apud homines, occulto autem ludici minime probantur. Quum
vero de tyronibus agitur ad monasticam vitam recte firmiterque
instituendis, evenit interdum ut Sodalitatum Superiores, peculiari­
bus de causis impulsi, velut generis claritate et amplitudine capti,
aut praesidiorum commodo atque utilitate allecti, aut multis propin­
quitatibus validisque necessitudinibus adducti, omnino prohibere
negligant quominus saeculi studia ac propensiones coenobii ianuas
ingrediantur ibique perniciose dominentur. Postremo in advigilan­
dis Religiosis iam votorum vinculo adstrictis, nonnunquam fit ut
Ordinum Moderatores, aut indole imbecilles, aut pavidi natura, aut
animo ignavi, graviter peccent, exempli gratia quum, ne quem in­
genio vehementem ac litigiosum lacessant, ne oratorem praestantem,
aut eximium praeceptorem offendant, munera multae prudentiae
multique consilii, eademque non omni periculo immunia, iis com­
mittant qui, quamvis et scientia et rerum usu ad ea explenda idonei
videantur, illis tamen animi laudibus careant quae omnium sunt
maxime necessariae. Itemquc religiosarum Familiarum Superiores
peccant ac suo desunt muneri, quum eius generis privilegia conce­
dere non dubitant, quibus paupertati, castitati, obedientiae ceterisque virtutibus gravia vulnera infliguntur, ac propterca ad eam vitae
et disciplinae rationem fit aditus, quae a constituta Ordinum per­
fectione quam longissime abest.
Haec autem omnia quis inficiabitur eorum vitio esse tribuenda
qui religiosis Sodalitatibus moderandis regendisque sunt praepositi?
Quid autem isti, in die illa tremenda, aeterno ludici respondebunt,
sciscitanti quidnam pro fratribus suis ad caelestia pascua adducendis
ipsi fecerint?
Sunt, itaque, haec religiosis Ordinibus prorsus necessaria: in

Benedictus XV (1914-1922)

342

[286]

II
numerum
Sodalium illos tantummodo admitti qui, divino impulsi
II
afflatu,
Religionem digne ingredi cogitant: adseitos, ad monasticam
vitam firmiter solideque institui: professos, in vocatione perseve­
rare, Sodalitatis suae normis obtemperando ac praesertim a pontifi­
ciis institutis nunquam decedendo.
Mentio est hic opportune facienda de Litteris Apostolicis sic
incipientibus Ubi primum a Summo Pontifice Pio IX, felicis re­
cordationis, omnibus religiosarum Familiarum Moderatoribus, die
17 iunii 1847 datis," in quibus clarissimus Ille fidei catholicae
Princeps et Magister, praecepta omnium saluberrima suppeditavit
et normas ad rem maxime accommodatas tradidit, quae, labentibus
annis ac praeterea hominum negligentia misere oblivione obruta
sunt. Sic, igitur, Ipse ait de alumnis in tyrocinium admittendis:
« Cum ex diligenti tyronum admissione, atque optima illorum insti­
tutione latius cuiusque sacrae fa: II iliae status decorque plane pendeat, vos summopere hortamur, ut eorum, qui religiosae vestrae
familiae nomen daturi sunt, indolem, ingenium, mores antea accu­
rate exploretis, ac sedulo investigetis quo consilio, quo spiritu, qua
ratione ad regularem vitam ineundam ipsi ducantur ».
De tyronibus autem ad religiosam vitam informandis, ita scri­
bit: « Postquam noveritis, illos in religiosa vita amplectenda nihil
spectare nisi Dei gloriam, Ecclesiae utilitatem, ac propriam et alio­
rum salutem, in id potissimum omni diligentia incumbite ut tyrocinii tempore ex proprii Ordinis legibus pie sancteque ab optimis
Magistris educentur et ad omnem virtutem, atque ad initum regu­
laris vitae institutum quam optime informentur ».
Denique de professis pervigilandis excolendisque haec habet:
« Pro loco quem tenetis, pro munere quo insigniti estis, nihil inten­
tatum relinquite, ut religiosi viri vobis subiecti, serio meditantes vo­
cationem qua vocati sunt, digne ambulent in ea, et vota, quae Deo
semel voverunt, religiosissime semper reddere studeant. Omni vero
vigilantia prospicite, ut ipsi insignia maiorum suorum vestigia sectan­
tes, sanctamque disciplinam custodientes, mundique illecebris, spec­
taculis, negotiis, quibus se abdicarunt, omnino adversantes sine
intermissione precationi, rerum caelestium commentationi, doctri­
nae, lectioni instent, in animarum salutem ex proprii Ordinis instituto
incumbant, et mortificari carne, vivificati autem spiritu, seipsos po­
pulo Dei exhibeant modestos, humiles, sobrios, benignos, patientes.

« N. 187.

■■■

Dc qualitatibus recipiendorum

343

iiistos, integritate, castitate irreprehensibiles, caritate ferventes, sa­
pientia honorabiles, ne cuipiam sint offensioni, sed omnibus prae­
beant exemplum bonorum operum, ut qui ex adverso est vereatur,
nihil habens malum dicere de ipsis ».
Has itaque normas, haec praecepta, utilitatis commodique plena,
Sanctissimus Pater Benedictus XV Sibi Ipse vindicat, eademque ut
diligenter, constanter, recte observentur ab omnibus Ordinum Su­
perioribus, non solum desiderat commendatque, verum etiam, eorum
graviter onerata conscientia, Apostolica qua pollet auctoritate im­
perat ac iubet.
Meminerint autem, quotquot Religiosorum coetibus praesunt,
neminem posse suo munere fungi, nisi caritas Christi urgeat eum.
Quod si omnium illorum qui sub Moderatorum regimine ac po­
testate sunt constituti, id officii est, ut praepositis suis oboediant in
eisque personam ipsius Christi lesu quodammodo agnoscant atque
vereantur, difficillimum tamen est, propter humanae naturae infir­
mitatem, eiusmodi oboedientiam a subiectis praestari, quum Supe­
rioris persona, quod praesertim ad caritatem pertinet, lesu Christi,
qui caritas est, personam minime exprimat. Una enim eademque
lex subiectis oboedientiam, Superioribus caritatem praecipit; ob
eamque rem cum oboedientia desideratur, si quis attente omnia
perspexit, caritatem quoque, ut plurimum, deesse facile intelliget.
Qua de re cum Religiosus aliquis vir vocationis suae iacturam facit,
coenobiumque derelinquit, Superior, qui in Monasterio manet, Dei
miseratione magis egere videtur quam qui e claustris egreditur.
Itaque ad observantiam disciplinae regularis obtinendam, quae
potissimum efficit ut divinus perduret afflatus, illud in primis opus
est, ut nempe religiosorum Institutorum Moderatores sint « caritate
et morum suavitate praediti, compatientes, fraternitatis amatores,
misericordes, quorum regimini libenter alii se submittant ». “
Quae cum ita se habeant, haec Sacra Congregatio, ex mandato
Summi Pontificis, omnia quae supra sunt exposita, Religiosis viris
praecipueque eorum Superioribus, ut diligenter perpendant ac iugiter ante oculos habeant enixe commendat, itemque omnes normas
omniaque praecepta eos observare iubet, ex altera parte praestando
oboedientiam, ex altera caritatem semper adhibendo. Quod ubi
factum fuerit, nullum esse potest dubium quin Religiosorum Coetus
sanctitatem, quae ipsorum naturae eorumque Conditorum voluntati
° N. 162.

344

Benedictus XV (1914-1922)

[286-

est maxime consentanea, facile servare possint, ideoque magis ma­
gisque in dies florescere ac prosperare. Id autem qua u maxime
Beatissimus Pater exoptat, qui bonam in spem adducitur fore ut
nunquam claustrorum ianuas in posteru: II ingrediantur qui vocatione
careant; qui vero, divino instinctu impulsi, Religionem amplexi
fuerint, germanam vitae monasticae rationem usque ad extremum
obitum prosequantur. Ita sanctimoniae, poenitentiae, virtutum om­
nium meritis onusti, tum Moderatores tum eorum fratres, qui omnes
pariter omnia reliquerunt ct lesum Christum sunt secuti, ad caele­
stem lerusalem migrabunt, ibique centuplum recipient et vitam
aeternam possidebunt.
In /1.4S non promulgata.

SACRA CONGREGATIO SANCTI OFFICII
287

Sodalitates ad provehendas iuvandasque religiosas vocationes
indulgentiis ditantur
(Decretum Sanctissimus, diei n octobris 1916)

Sanctissimus D. N. D. Benedictus divina Providentia Papa XV,
in audientia Revmo P. Commissorio Generali S. Officii, feria V,
die 7 septembris 1916, impertita, benigne concedere dignatus est,
ut omnes et singulae Indulgentiae ac privilegium Missarum, quae
per decretum huius Supraemae S. Congregationis sub die 29 maii
1913, " s. m. Pius Pp. X elargitus est Sodalitatibus promovendis
iuvandisque ecclesiasticis vocationibus erectis vel erigendis, exten­
dantur ad consimiles Sodalitates, provehendis iuvandisque, pro quo­
libet Ordine, Congregatione, Instituto, ex utroque sexu, religiosis
vocationibus atque admissionibus ad novitiatus, canonice iam consti­
tutas vel in sterum constituendas. Praesenti in perpetuum valituro,
absque ulla Brevis expeditione. Contrariis quibuscumque non obstan­
tibus.
/MS Vili (1916), 399

a /1/15 V (1913)- 236-237; F.nchir. Cler 1518.

•2Ç11

Codex Iuris Canonici

345

CODEX IURIS CANONICI (17 maii 1917)
288
Definitio status religiosi

Can. 487. - Status religiosus seu stabilis in communi vivendi
modus, quo fideles, praeter communia praecepta, evangelica quoque
consilia servanda per vota obcdientiae, castitatis et paupertatis susci­
piunt, ab omnibus in honore habendus est. °

289
De obedientia Romano Pontifici praestanda

Can. 499. - § i. Religiosi omnes, tamquam supremo Superiori,
subduntur Romano Pontifici cui obedire tenentur etiam vi voti
obcdientiae.

290
De potestate Superiorum

Can. 501. - § i. Superiores ct Capitula, ad normam costitutionum
et iuris communis, potestatem habent dominativam in subditos; in
religione autem clericali exempta, habent iurisdictionem ecclesiasti­
cam tam pro foro interno, quam pro externo.
291
De obligatione Superiorum
Can. 509. - § i. Omnis Superior debet notitiam ct exsecutionem
decretorum Sanctae Sedis, quae religiosos respiciunt, suos inter
subditos promovere.
§ 2. Curent Superiores locales:
T Ut saltem semel in anno, statis diebus, publice legantur pro­
priae constitutiones, itemque decreta quae publice legenda Sancta
Sedes praescribet;
° N. 13.

346

Benedictus XV (1914-1922)

[291-

2° Ut saltem bis in mense, firmo praescripto can. 565, § 2, Chri­
stianae catechesis habeatur instructio pro conversis et familiaribus,
audientium conditioni accommodata, et, praesertim in religionibus
laicalibus, pia ad omnes de familia exhortatio.

292
De iure superiorum administrandi sacramenta

Can. 514. - § i. In omni religione clericali ius et officium Supe­
rioribus est per se vel per alium aegrotis professis, novitiis, aliisve in
religiosa domo diu noctuque degentibus causa famulatus aut edu­
cationis aut hospitii aut infirmae valetudinis, Eucharisticum Viati­
cum et extremam unctionem ministrandi. °
293
Admonitio ad superiores quoad confessiones sacramentales

Can. 518. - § i. In singulis religionis clericalis domibus depu­
tentur plures pro sodalium numero confessarii legitime approbati,
cum potestate, si agatur de religione exempta, absolvendi etiam a
casibus in religione reservatis.
§ 2. Superiores religiosi, potestatem audiendi confessiones ha­
bentes, possunt, servatis de iure servandis, confessiones audire sub­
ditorum, qui ab illis sponte sua ac motu proprio id petant, at sine
gravi causa id per modum habitus ne agant. '
§ 3. Caveant Superiores ne quem subditum aut ipsi per se aut
per alium vi, metu, importunis suasionibus aliave ratione inducant
ut peccata apud se confiteatur.
294
De manifestatione conscientiae superioribus facienda
Can. 530. - § i. Omnes religiosi Superiores districte vetantur
personas sibi subditas quoquo modo inducere ad conscientiae ma­
nifestationem sibi peragendam.
a N. 361. Vide etiam S. C. Ep. ct Rcg. Resolutionem Parmen., dici 21 iulii
1848. in Fontes IV, 1954.
b N. 325.

-2()7l

Codex luris Canonici

34"

§ 2. Non tamen prohibentur subditi quominus libere ac ultro
aperire animum suum Superioribus valeant; imo expedit ut ipsi
filiali cum fiducia Superiores adeant, eis, si sint sacerdotes, dubia
quoque et anxietates suae conscientiae exponentes.
295
De admissione in religionem
Can. 538. - In religionem admitti potest quilibet catholicus qui
nullo legitimo detineatur impedimento rectaque intentione movea­
tur, et ad religionis onera ferenda sit idoneus.
296
De postulatu

Can. 539. - § i. In religionibus a votis perpetuis mulieres 0 Illi
et, si agatur de religione virorum, conversi, antequam ad novitiatum
admittantur, postulatum ad sex saltem integros menses peragant;
in religionibus vero a votis temporariis, ad necessitatem et tempus
postulatus quod attinet, standum constitutionibus.
§ 2. Superior maior praescriptum postulatus tempus potest pro­
rogare, non tamen ultra aliud semestre.
Can. 540. - § i. Postulatus peragi debet vel in domo novitiatus
vel in alia religionis domo in qua disciplina secundum constitutiones
accurate servetur sub speciali cura probati religiosi.
§ 2. Postulantes vestem induant modestam ac diversam a veste
novitioru II
Can. 541. - Postulantes, antequam novitiatum incipiant, exerci­
tiis spiritualibus vacent per octo saltem integros dies; et, iuxta pru­
dens confessarii iudicium, praemittant generalem anteactae vitae
confessionem.
297
De requisitis ut quis in novitiatum admittatur

Can. 542. - Firmo praescripto cann. 539-541, aliisque in pro­
priis cuiusque religionis constitutionibus,
i’ Invalide ad novitiatum admittuntur:
Qui sectae acatholicae adhaeserunt;"
Qui aetatem ad novitiatum requisitam non habent;
0 Nn. 330, 365.

Benedictus XV (1914-1922)

34s

Í2971

Qui religione II ingrediuntur vi, metu gravi aut dolo inducti, vel
quos Superior eodem II odo inductus recipit;
Coniux, durante matrimonio;
Qui obstringuntur vel obstricti fuerunt vinculo professionis re­
ligiosae;
Hi quibus imminet poena ob grave delictum commissum dc quo
accusati sunt vel accusari possunt;
Episcopus sive residentialis sive titularis, licet a Romano Pon­
tifice sit tantum designatus;
Clerici qui ex instituto Santae Sedis iureiurando tenentur ope­
ram suam navare in bonum suae dioecesis vel missionum, pro eo
tempore quo iurisiurandi obligatio perdurat.
2° Illicite, sed valide admittuntur:
Clerici in sacris constituti, inconsulto loci Ordinario aut eodem
contradicente ex eo quod eorum discessus in grave animarum detri­
mentum cedat, quod aliter vitari minime possit;
Aere alieno gravati qui solvendo pares non sint;
Reddendae rationi obnoxii aut aliis saecularibus negotiis impli­
cati, ex quibus lites et molestias religio timere possit;
Filii qui parentibus, idest patri vel matri, avo vel aviae, in gravi
necessitate constitutis, opitulari debent, et parentes quorum opera
sit ad liberos alendos vel educandos necessaria;
Ad sacerdotium in religione destinati, a quo tamen removean­
tur irregularitate aliove canonico impedimento;
Orientales in latinis religionibus sine venia scripto data Sacrae
Congregationis pro Ecclesia Orientali.0
Can. 543. - Ius admittendi ad novitiatum ct subsequentem pro­
fessionem religiosam tam temporariam quam perpetuam pertinet ad
Superiores maiores cum suffragio Consilii seu Capituli, secundum
peculiares cuiusque religionis constitutiones.
Can. 544. - § i. In quavis religione omnes adspirantes, antequam
admittantur, exhibere debent testimonium recepti baptismatis ct
confirmationis.
§ 2. Adspirantes viri debent praeterea testimoniales litteras exhi­
bere Ordinarii originis ac cuiusque loci in quo, post expletum deci­
mum quartum aetatis annum, morati sint ultra annum moraliter con­
tinuum, sublato quolibet contrario privilegio.b
d N. 351.
h N- 333-

[297]

Codex luris Canonici

349

§ 3. Si agatur de admittendis illis qui in Seminario, collegio
vel alius religionis postulatu aut novitiatu fuerunt, requiruntur prae­
terea litterae testimoniales, datae pro diversis casibus a rectore Se­
minarii vel collegii, audito Ordinario loci, aut a maiore religionis
Superiore. "
§ 4. Pro clericis admittendis, praeter testimonium ordinationis,
sufficiunt litterae testimoniales Ordinariorum in quorum dioecesibus
II
post ordinationem
ultra annum moraliter continuum sint commo­
rati, salvo praescripto § 3.
§ 5. Religioso professo, ad aliam religionem ex apostolico in­
dulto transeunti, satis est testimonium Superioris maioris prioris
religionis.
§ 6. Praeter haec testimonia a iure requisita, possunt Superiores,
quibus ius est adspirantes in religionem cooptandi, alia quoque
exigere, quae ipsis ad hunc finem necessaria aut opportuna vi­
deantur.
Can. 545. - § i. Qui litteras testimoniales ex praescripto iuris
dare debent, eas non ipsis adspirantibus, sed Superioribus religiosis
dent gratuito intra trimestre spatium ab earum requisitione, sigillo
clausas et, si agatur de illis qui in Seminario, collegio vel alius re­
ligionis postulatu aut novitiatu fuerint, a Superiore iuramento fir­
matas. ”
§ 2. Si ob graves rationes indicaverint se eis respondere non
posse, causas Apostolicae Sedi intra idem tempus exponant.
§ 3. Si reposuerint adspirantem satis non esse sibi cognitum, per
aliam accuratam investigationem ac fide dignam relationem Superior
religiosus suppleat; si vero nil reposuerint, Superior requirens de
non recepta responsione Sanctam Sedem certiorem reddat.
§ 4. In suis litteris testimonialibus, postquam diligentem inve­
stigationem, etiam per secretas notitias, instituerint, referre debent,
II
graviter eorum conscientia onerata super veritate expositorum,
de
adspirantis natalibus, moribus, ingenio, vita, fama, conditione,
scientia, sitne inquisitus, aliqua censura, irregularitate aut alio ca­
nonico impedimento irretitus, num propria familia eius auxilio indi­
geat, et tandem, si agatur de illis qui in Seminario, collegio, aut alius
religionis postulatu aut novitiatu fuerim, quanam de causa dimissi
sint vel sponte discesserint.
a N. 324.
“ N. 333-

Benedictus XV (1914-1922)

35°

[297-

Can. 546. - Omnes qui praedictas informationes receperint,
stricta obligatione tenentur secreti servandi circa notitias habitas et
personas quae illas tradiderunt.

298

De novitiorum institutione
Can. 553. - Novitiatus incipit susceptione habitus, vel alio modo
in constitutionibus praescripto.
Can. 554. - § i. Erigatur domus novitiatus ad normam consti­
tutionum; si vero agatur de religione iuris pontifii, ad eam erigen­
dam necessaria est licentia Sedis Apostolicae.
§ 2. Plures in eadem provincia novitiatus domus, si religio in
provincias divisa sit, designari nequeunt, nisi gravi de causa et cum
speciali apostolico indulto.
§ 3. - Superiores in novitiatus ac studiorum domo ne collecent,
nisi religiosos qui sint ad exemplum regularis observantiae studio.
Can. 555. - § i. Praeter aha quae in can. 542 ad novitiatus
-validitatem enumerantur, novitiatus ut valeat, peragi debet:
Io Post completum decimum quintum saltem aetatis annum;
2U Per annu II integrum et continuum;
30 In domo novitiatus.
§ 2. Si longius tempus in constitutionibus pro novitiatu prae­
scribatur, illud ad validitatem professionis non requiritur, nisi in
eiusdem constitutionibus aliud expresse dicatur. "
Can. 556. - § i. Novitiatus interrumpitur, ita ut denuo inci­
piendus ac perficiendus sit, si novitius, a Superiore dimissus, e domo
exierit, aut domum sine illius licentia non reversurus deseruerit,
aut extra domum, etsi reversurus, ultra triginta dies sive continuos
sive non continuos permanserit quacumque ex causa,b etiam de
Superiorum licentia.
§ 2. Si novitius ultra quindecim, sed non ultra triginta dies etiam
non continuos, de Superiorum licentia vel si coactus extra domus
septa permanserit sub Superioris obedientia, ad validitatem novi­
tiatus necesse et satis est dies hoc modo transactos supplere; si non
ultra quindecim dies, supplementum potest a Superioribus prae­
scribi, sed non est ad validitatem necessarium.
4 Nn. 342, 366.
b N. 357-

-29SJ

Codex luris Canonici

351

§ 3. Superiores licentiam manendi extra septa novitiatus, nisi
iusta et gravi de causa, ne impertiant.
§ 4. Si novitius a Superioribus in aliam novitiatus domum eius­
dem religionis transferatur, novitiatus non interrumpitur.0
Can. 557. - Integer novitiatus peragatur in habitu quem consti­
tutiones pro novitiis praescribunt, nisi speciales locorum circum­
stantiae aliud exigant.
Can. 558. - In religionibus in quibus duae sunt sodalium clas­
ses, novitiatus pro altera classe peractus, pro altera non valet.
Can. 559. - § i. Novitiorum institutioni praeficiendus est Ma­
gister, qui sit annos natus quinque saltem ac triginta, decem saltem
ab annis a prima professione professus, prudentia, caritate, pietate,
religionis observantia conspicuus et, si de clericali religione agatur,
in sacerdotio constitutus.
§ 2. Si ob novitiorum numerum vel aliam iustam causam expe­
dire visum fuerit, Magistro novitiorum adiungatur socius, eidem
immediate subiectus in iis quae ad novitiatus regimen spectant, annos
natus saltem triginta, quinque saltem ab annis a prima professione
professus, cum ceteris dotibus necessariis et opportunis.
§ 3. Uterque ab omnibus officiis oneribusque vacare debet,
quae novitiorum curam et regimen impedire valeant.
Can. 560. - Magister novitiorum eiusque socius eligantur ad
normam constitutionum, et si quod in his tempus ad durationem
muneris praescriptum sit, eo durante, ne removenatur sine iusta
gravique causa; sed iidem rursus eligi possunt.
Can. 561. - § i. Uni Magistro ius est et officium consulendi
novitiorum institutioni, ad ipsumque unum novitiatus regimen spec­
tat, ita ut nemini liceat hisce se, quovis colore, immiscere, exceptis
Superioribus quibus id a constitutionibus permittitur ac Visitatori­
bus; ad disciplinam vero universae domus quod attinet, Magister,
perinde ac novitii, Superiori est obnoxius.
§ 2. Novitius potestati Magistri ac Superiorum religionis subest
cisque obedire tenetur.
Can. 562. - Gravi obligatione tenetur Magister novitiorum om­
nem adhibendi diligentiam ut sui alumni in religiosa disciplina, se­
cundum constitutiones, sedulo exerceantur, ad normam can. 565.
Can. 563. - Intra annum novitiatus Magister, ad normam constiu Ibidem.

Benedictus XV (1914-1922)

352

[298-

tutionum, de agendi ratione singulorum alumnorum relationem Ca­
pitulo vel Superiori maiori exhibeat.
Can. 564. - J i. Novitiatus ab ea parte domus, in qua degunt
professi, sit, quantum fieri potest, segregatus ita ut, sine speciali
causa ac Superioris vel Magistri licentia, novitii nullam habeant
communicationem cum professis, neque hi cum novitiis.
§ 2. Conversis autem novitiis locus separatus adsignetur.
Can. 565. - § i. Annus novitiatus debet sub disciplina Magistri
hoc habere propositum, ut informetur alumni animus studio regulae
et constitutionum, piis meditationibus assiduaque prece, iis per­
discendis quae ad vota et ad virtutes pertinent, exercitationibus
opportunis ad vitiorum semina radicitus extirpanda, ad compescen­
dos animi motus, ad virtutes acquirendas.
§ 2. Conversi praeterea diligenter in Christiana doctrina insti­
tuantur, speciali collatione ad eos habita semel saltem in hebdo­
mada.
§ 3. Anno novitiatus ne destinentur novitii concionibus haben­
dis aut audiendis confessionibus aut exterioribus religionis muniis,
neve dedita opera studiis vacent litterarum, scientiarum aut artium;
conversi autem in ipsa religiosa domo eatenus tantum fungi possunt
officiis fratrum conversorum (non tamen uti primarii officiales), qua­
tenus ab exercitiis novitiatus pro ipsis constitutis non praepediantur.
Can. 566. - § 2. In religionibus virorum, salvo praescripto
can. 519:
Io Pro novitiorum numero unus vel plures habeantur ordinarii
confessarli, salvo praescripto can. 891;
2° Confessarii ordinarii, si agatur de religione clericali, in ipsa
novitiatus domo commorentur; si de laicali, saltem frequenter ad
domum novitiatus accedant, novitiorum confessiones audituri;
3“ Praeter confessarios ordinarios, designentur aliqui confes­
sarii, quos novitii in casibus particularibus adire libere possint, nec
Magister aegre id se ferre demonstret;
4° Quater saltem in anno detur novitiis confessarius extraordi­
narius, ad quem omnes accedant saltem benedictionem recepturi.
Can. 567. - § i. Novitii privilegiis omnibus ac spiritualibus
gratiis religioni concessis gaudent; et si morte praeveniantur, ad
eadem suffragia ius habent, quae pro professis praescripta sunt. °
§ 2. Ad ordines, durante novitiatu, ne promoveantur.
* N. 331.

Codex luris Canonici

.299]

353

Can. 568. - In novitiatus decursu, si suis beneficiis vel bonis
quovis modo novitius renuntiaverit eadem ve obligaverit, renuntiatio
non solum illicita, sed ipso iure irrita est.
Can. 569. - § i. Ante professionem votorum simplicium sive
temporariorum sive perpetuorum novitius debet, ad totum tempus
quo simplicibus votis adstringetur, bonorum suorum administrationem cedere cui maluerit et, nisi constitutiones aliud ferant, de eo­
rundem usu et usufructu libere disponere.a
§ 2. Ea cessio ac dispositio, si praetermissa fuerit ob defectum
bonorum et haec postea supervenerint, aut si facta fuerit et postea
alia bona quovis titulo obvenerint, fiat aut iteretur secundum nor­
mas § i statutas, non obstante simplici professione emissa.
§ 3. Novitius in Congregatione religiosa ante professionem vo­
torum temporariorum testamentum de bonis praesentibus vel forte
obventuris libere condat.b
Can. 570. - § i. Nisi pro alimentis et habitu religioso in consti­
tutionibus vel expressa conventione aliquid in postulatu vel novitiatu ineundo solvendum caveatur, nihil pro impensis postulatus ve!
novitiatus exigi potest.
§ 2. Quae adspirans attulerit et usu consumpta non fuerint, si
e religione, non emissa professione, egrediatur, ei restituantur.
Can. 571. - § i. Novitius potest religionem libere deserere, aut
a Superioribus vel a Capitulo, secundum constitutiones, quavis iusta
de causa dimitti, quin Superior vel Capitulum teneantur dimissionis
causam dimisso patefacere.
§ 2. Exacto novitiatu, si iudicetur idoneus, novitius ad profes­
sionem admittatur, secus dimittatur; si dubium supersit sitne ido­
neus, potest a Superioribus maioribus probationis tempus, non tamen
ultra sex menses, prorogari.
§ 3. Votis nuncupandis spiritualia exercitia novitius praemittar
per octo saltem solidos dies.
299
De professione religiosa
Can. 572. - § i. Ad validitatem cuiusvis religiosae professionis
requiritur ut:
l° Qui eam emissurus est, legitimam aetatem habeat ad no. mam
can. 573;
° N. 332.
b N- 33523 — S

C

dc Religiosis - Enchmdion Religiosorum

354

Benedictus XV (1914-1922)

1*991

2° Eum ad professionem admittat legitimus Superior secundum
constitutiones;
30 Novitiatus validus ad normam can. 555 praecesserit;
40 Professio sine vi aut metu gravi aut dolo emittatur;
50 Sit expressa;
6° A legitimo Superiore secundum constitutiones per se vel
per alium recipiatur.
§ 2. Ad validitatem vero professionis perpetuae sive solemnis
sive simplicis, requiritur insuper ut praecesserit professio simplex
temporaria ad normam can. 574.
Can. 573. - Quilibet professionem religiosam emissurus oportet
ut decimum sextum aetatis annum expleverit, si de temporaria pro­
fessione agatur; vicesimum primum, si de perpetua sive sollemni,
sive simplici.
Can. 574. - § i. In quolibet Ordine tam virorum quam
rum et in qualibet Congregatione quae vota perpetua habeat, no­
vitius post expletum novitiatum, in ipsa novitiatus domo debet votis
perpetuis, sive sollemnibus sive simplicibus, praemittere, salvo prae­
scripto can. 634, votorum simplicium professionem ad triennium
valituram, vel ad longius tempus, si aetas ad perpetuam professio­
nem requisita longius distet, nisi constitutiones exigant annuales
professiones.
§ 2. Hoc tempus legitimus Superior potest, renovata a religioso
temporaria professione, prorogare, non tamen ultra aliud trien­
nium. °
Can. 575. - § i. Exacto professionis temporariae tempore, reli­
giosus, ad normam can. 637, vel emittat perpetuam professionem,
sollemnem vel simplicem secundum constitutiones, vel ad saeculum
redeat; sed etiam, durante tempore professionis temporariae, potest,
si dignus non habeatur qui vota perpetua nuncupet, dimitti a legi­
timo Superiore ad normam can. 647.
§ 2. Suffragium Consilii seu Capituli pro prima professione tem­
poraria est deliberativum; pro subséquente professione perpetua,
solemni vel simplici, est consultivum tantum.
Can. 576. - § i. In emittenda professione religiosa servetur
praescriptus in constitutionibus ritus.
§ 2. Documentum emissae professionis, ab ipso professo et sal­
tem ab eo coram quo professio emissa est, subscriptum, servetur in
a Nn 272, 337, 369, 370, 372, 375.

[299]

Codex luris Canonici

355

tabulario" religionis; et insuper, si agatur de professione solemni,
Superior eam excipiens debet profitentis parochum baptismi de
eadem certiorem reddere, ad normam can. 470, § 2.
Can. 577. - § i. Elapso tempore ad quod vota sunt nuncupata,
renovationi votorum nulla est interponenda mora.
§ 2. Superioribus tamen facultas est ex iusta causa permittendi
ut renovatio votorum temporariorum per aliquod tempus, non tamen
ultra mensem, anticipetur.
Can. 578. - Professi a votis temporariis, de quibus in can. 574:
i° Fruuntur iisdem indulgentiis, privilegiis et spiritualibus gra­
tiis, quibus gaudent professi a votis solemnibus aut professi a votis
simplicibus perpetuis; et si morte praeveniantur, ad eadem suffragia
ius habent;b
2° Eadem obligatione tenentur observandi regulas et constitu­
tiones, sed, ubi viget chori obligatio, divini officii privatim reci­
tandi lege non obstringuntur, nisi sint in sacris constituti aut aliud
constitutiones expresse praescribant;
3" Voce activa et passiva carent, nisi aliud in constitutionibus
expresse caveatur; tempus autem praescriptum ad fruendum voce
activa et passiva, silentibus constitutionibus, computetur a prima
professione.
Can. 579. - Simplex professio, temporaria sit vel perpetua, actus
votis contrarios reddit illicitos, sed non invalidos, nisi aliud expresse
cautum fuerit; professio autem sollemnis, si sint irritabiles, etiam
invalidos.
Can. 580. - § i. Quilibet professus a votis simplicibus, sive
perpetuis sive temporariis, nisi aliud in constitutionibus cautum sit,
De obligatione, utilitate et methodo eiïormandi et conservandi Archiva,
vide sequentia documenta: Concilium prov. Mediolanense I (1565), pars II,
c. 62, in Mansi XXXIV, 66-68; Acta Eccl. Mediolanen. II, 112. Pius V, Const,
ap. Muneris nostri, dici i martii 1571, in BR VII, 893-894. Concilium prov.
Beneventanum I (1693), tit. XV, in Mansi XXXVI-ter, 560-561; Coli. Lacen.
I, 38-40. Benedictus XIII, Const, ap. Maxima vigilantia, diei 14 iunii 1727, in
BR XXII, 560-567; Fontes I, 293; Enchir. Cler. 200-215. Leo XIII, Motu pro­
prio Quanto grandi, diei 9 septcmbris 1878, in Acta Leonis XIII, vol. I, 112-138.
Leo XIII, Motu proprio 4ugusti<m, diei 1 octobris 1888, cum adnexis Ordina­
tionibus, in Acta Leonis XIII, vol. Vili, 326-366. Secretaria Status, Litt. cire.
Le cure, dici 30 septcmbris 1902, ad Italiae Episcopos, cum adnexis Ordinatio­
nibus, in Enchir. Cler. 619-691. Secretaria Status, Litt. circ. L'urgente necessità,
diei 12 decembris 1907, in Enchir. Cler. 1161. Secretaria Status, Epist. Cardi­
nalis Gasparri La Chiesa Cattolica, diei 5 aprilis 1923, ad Italiae Episcopos, in
Enchir. Cler, 1160-1172. Cod. lur Can, canones 375 sqq.
b N. 331.

'*

356

Benedictus XV (1914-1922)

[299.

conservat proprietatem bonorum suorum et capacitatem alia bona
acquirendi, salvis quae in can. 569 praescripta sunt.
§ 2. Quidquid autem industria sua vel intuitu religionis acquirit,
religioni acquirit.
§ 3. Cessionem vel dispositionem de qua in can. 569, § 2, profes­
sus mutare potest non quidem proprio arbitrio, nisi constitutiones
id sinant, sed de supremi Moderatoris licentia, aut, si de monialibus
agatur, de licentia Ordinarii loci et, si monasterium regularibus
obnoxium sit, Superioris regularis, dummodo mutatio, saltem de
notabili bonorum parte, non fiat in favorem religionis; per disces­
sum autem a religione eiusmodi cessio ac dispositio habere vim
desinit.
Can. 581. - § i. Professus a votis simplicibus antea nequit va­
lide, sed intra sexaginta dies ante professionem sollemnem, salvis
peculiaribus induitis a Sancta Sede concessis, debet omnibus bonis
quae actu habet, cui maluerit, sub conditione secuturae professionis,
renuntiare.
§ 2. Secuta professione, ea omnia statini fiant, quae necessaria
sunt ut renuntiatio etiam iure civili effectum consequatur.
Can. 582. - Post sollemnem professionem, salvis pariter pecu­
liaribus Apostolicae Sedis induitis, omnia bona quae quovis modo
obveniunt regulari:
i° In Ordine capaci possidendi, cedunt Ordini vel provinciae
vel domui secundum constitutiones;
2° In Ordine incapaci, acquiruntur Sanctae Sedi in proprie­
tatem.
Can. 583. - Professis a votis simplicibus in Congregationibus
religiosis non licet:
i" Per actum inter vivos dominium bonorum suorum titulo gra­
tioso abdicare;
2° Testamentum conditum ad normam can. 569, § 3, mutare
sine licentia Sanctae Sedis, vel, si res urgeat nec tempus suppetat
ad eam recurrendi, sine licentia Superioris maioris aut, si nec ille
adiri possit, localis.
Can. 585. - Professus a votis perpetuis sive sollemnibus sive
simplicibus amittit ipso iure propriam quam in saeculo habebat
dioecesim.4
1 Cfr can. 115; iSE, r ; 584 quoad bcnciicia.

•3°°1

Codex luris Canonici

357

Can. 586. - § i. Professio religiosa irrita ob impedimentum ex­
ternum non convalescit per subséquentes actus, sed opus est ut a
Sede Apostolica sanetur, vel denuo cognita nullitate et impedimento
sublato, legitime emittatur.
§ 2. Si autem irrita fuerit ob consensus defectum mere inter­
num, hoc praestito, convalescit, dummodo ex parte religionis con­
sensus non fuerit revocatus.
§ 3. Si contra validitatem professionis religiosae gravia sint
argumenta et religiosus renuat ad cautelam sive professionem re­
novare sive eiusdem sanationem petere, res ad Sedem Apostolicam
deferatur.
300

De ratione studiorum in religionibus clericalibus
Can. 587. - § i. Quaelibet clericalis religio habeat studiorum
sedes a Capitulo generali vel a Superioribus approbatas, firmo prae­
scripto can. 554, § 3.
§ 2. In studiorum domo vigeat perfecta vita communis, secus
studentes ad ordines promoveri nequeunt.
§ 3. Si religio aut provincia studiorum domos rite instructas
habere nequeat, aut si quas habet, adire. Superiorum iudicio, diffi­
cile sit, religiosi alumni mittantur vel ad recte ordinatam studiorum
sedem alius provinciae aut religionis, vel ad scholas Seminarii epi­
scopalis, vel ad publicum catholicum athenaeum.
§ 4. Religiosis, qui studiorum causa longe a propria domo mit­
tuntur, non licet in privatis domibus habitare, sed opus est ut in
aliquam suae religionis domum se recipiant, vel. si id fieri non pos­
sit, apud religiosum «aliquod istitutum virorum, vel Seminarium
aliamve piam domum, cui sacri ordinis viri praesint, quaeque ab
ecclesiastica auctoritate approbata sit.
Can. 588. - § i. Toto studiorum curriculo religiosi committan­
tur speciali curae Praefecti seu Magistri spiritus qui eorum animos
«ad vitam religiosam informer opportunis monitis, instructionibus
atque exhortationibus.
§ 2. Praefectus vel Magister spiritus iis qualitatibus praeditus
sit oportet, quae in Magistro novitiorum requiruntur ad normam
can. 559, §§ 2. 3.
§ 3. Superiores vero sedulo invigilent ut ca quae can. 595 pro
omnibus religiosis praescribuntur, in studiorum domo perfectissime
observentur.

358

Benedictus XV (1914-1922)

[300-

Can. 589.-5 i. Religiosi in inferioribus disciplinis rite instructi,
in philosophiae studia saltem per biennium et sacrae theologiae sal­
tem per quadriennium, doctrinae D. Thomac inhaerentes ad nor­
mam can. 1366, § 2, diligenter incumbant, secundum instructiones
Apostolicae Sedis.
§ 2. Studiorum tempore magistris et alumnis officia ne impo­
nantur quae a studio cos avocent vel scholam quoquo modo impe­
diant; supremus autem Moderator et in casibus particularibus alii
quoque Superiores possunt pro sua prudentia eos a nonnullis com­
munitatis actibus, etiam a choro, praesertim nocturnis horis, exi­
mere, quoties id studiis excolendis necessarium videatur.
301
De examinibus quinquennalibus

Can. 590. - Religiosi sacerdotes, iis tantum exceptis qui a Supe­
H
rioribus maioribus
gravem ob causam fuerint exempti, aut qui vel
sacram theologiam, vel ius canonicum vel philosophiam scholasti­
cam doceant, post absolutum studiorum curriculum, quotannis, sal­
tem per quinquennium, a doctis gravibusque patribus examinentur
in variis doctrinae sacrae disciplinis antea opportune designatis.

302
De solutione casuum
Can. 591. - In qualibet saltem formata domo, minimum semel
in mense, habeatur solutio casus moralis et liturgici, cui, si Superior
opportunum existimaverit, addi potest sermo de re dogmatica coniunctisve doctrinis; et omnes clerici professi qui studio sacrae
theologiae operam navant aut illud expleverunt et in domo degunt,
assistere tenentur, nisi aliud in constitutionibus caveatur.

303
De obligationibus religiosorum
Can. 592. - Obligationibus communibus cleric orum, de quibus
in cann. 124-142, etiam religiosi omnes tenentur, nisi cx contextu
sermonis vel ex rei natura aliud constet.
Can. 593. - Omnes et singuli religiosi, Superiores aeque ac
subditi, debent, non solum quae nuncuparunt vota fideliter inte-

•3031

Codex luris Canonici

350

greque servare, sed etiam secundum regulas et constitutiones pro­
priae religionis vitam componere atque ita ad perfectionem sui
status contendere.
Can. 595. - § i. Curent Superiores ut omnes religiosi:
i° Quotannis spiritualibus exercitiis vacent;a
2° Legitime non impediti quotidie Sacro intersint, orationi men­
tali vacent, et in alia pietatis officia, quae a regulis et constitutioni­
bus praescripta sint, sedulo incumbant;
30 Ad poenitentiae sacramentum semel saltem in hebdomada
accedant.
§ 2. Superiores suos inter subditos promoveant frequentem,
etiam quotidianam, sanctissimi Corporis Christi receptionem; fre­
quens autem, imo etiam quotidianus accessus ad sanctissimam Eu­
charistiam religiosis rite dispositis libere pateat.
§ 3. Si autem post ultimam sacramentalem confessionem reli­
giosus communitati gravi scandalo fuerit aut gravem et externam
culpam patraverit, donec ad poenitentiae sacramentum denuo ac­
cesserit, Superior potest eum, ne ad sacram communionem accedat,
prohibere.
§ 4. Si quae sint religiones votorum sive sollemnium sive sim­
plicium, quarum in regulis aut constitutionibus vel etiam calendariis
communiones aliquibus diebus affixae aut iussae reperiantur, hae
normae vim dumtaxat directivam habent.
Can. 596. - Religiosi omnes proprium suae religionis habitum
deferant tum intra tum extra domum, nisi gravis causa excuset,
iudicio Superioris maioris aut, urgente necessitate, etiam localis.
Can. 599. - § i. Si domus regularium virorum adnexum habeat
convictum pro alumnis internis vel alia opera religionis propria,
separata saltem aedis pars, si fieri possit, religiosorum habitationi
reservetur, clausurae legi subiecta.
§ 2. Etiam in loca extra clausuram alumnis externis aut internis
vel operibus religionis propriis reservata, personae alterius sexus,
nisi aequa de causa et de Superioris licentia, ne admittantur.
Can. 606. - § i. Curent Superiores religiosi ut accurate obser­
ventur quae sive circa egressum subditorum e claustris, sive circa
excipiendos vel adeundos extraneos, in propriis constitutionibus
praescripta sunt.
° N. 355.

360

Benedictus XV (1914-1922)

[3O3-

§ 2. Superioribus fas non est, salvis praescriptis in can. 621624, permittere ut subditi extra domum propriae religionis degant,
nisi gravi et iusta de causa atque ad tempus quo fieri potest brevius
secundum constitutiones; pro absentia vero quae sex menses exce­
dat, nisi causa studiorum intercedat, semper Apostolicae Sedis venia
requiritur.
Can. 610. - § i. In religionibus sive virorum sive mulierum,
quibus est chori obligatio, in singulis domibus ubi quatuor saltem
sint religiosi choro obligati et actu legitime non impediti, et etiam
pauciores, si ita ferant constitutiones, debet ad normam constitu­
tionum quotidie divinum officium communiter persolvi.
§ 2. Missa quoque officio diei respondens secundum rubricas
quotidie celebrari debet in religionibus virorum et etiam, quoad
fieri possit, in religionibus mulierum.
§ 3. In eisdem religionibus sive virorum sive mulierum, sollem­
niter professi qui a choro abfuerunt, debent, exceptis conversis,
horas canonicas privatim recitare.
Can. 611. - Omnes religiosi sive viri sive mulieres, libere possunt
mittere litteras, nulli obnoxias inspectioni, ad Sanctam Sedem eiusque in natione Legatum, ad Cardinalem Protectorem, ad proprios
Superiores maiores, ad Superiorem domus forte absentem, ad Ordi­
narium loci cui subiecti sint et, si agatur de monialibus quae sub
regularium iurisdictione sunt, etiam ad Superiores maiores Ordinis;
ct ab istis omnibus praedicti religiosi, viri aut mulieres, litteras
irem nemini inspiciendas recipere.a
304
De privilegiis religiosorum
Can. 614. - Religiosi, etiam laici ac novitii, fruuntur clericorum
privilegiis dc quibus in can. 119-123.

305
De studentibus ad stipem colligendam non mittendis
Can. 623. - Non licet Superioribus stipem colligenda
mittere, nisi professis aetate animoque maturis, maxime si de mu­
lieribus agatur, nunquam autem iis qui in studia adhuc incumbunt.
J N. 390*.

JOÓ]

Codex Inns Canonici

361

306

De transitu ad aliam religionem

Can. 632. - Religiosus nequit ad aliam religionem, etiam strictio
rem, vel e monasterio sui iuris ad aliud transire sine auctoritate
Apostolicae Sedis.
Can. 633. - § i. Transiens ad aliam religionem novitiatum pe­
ragere debet; quo durante, manentibus votis, iura et obligationes
particulares, quas in religione derelicta habuit, suspensa manent,
et ipse obligatione tenetur Superioribus novae religionis et ipsi no­
vitiorum Magistro parendi etiam ratione voti obedientiae.
§ 2. Si in religione ad quam transiit, professionem non edat, ad
pristinam religionem redire debet, nisi interim votorum tempus exspi­
raverit.
§ 3. Transiens ad aliud monasterium eiusdem Ordinis nec no­
vitiatum peragit nec novam emittit professionem. “
Can. 634. - Sollemniter professus aut professus a vobis simplici­
bus perpetuis, si transierit ad aliam religionem cum votis sollemnibus
vel simplicibus perpetuis, post novitiatum, praetermissa professione
temporaria, de qua in can. 574, vel admittatur ad professionem sol­
lemnem aut simplicem perpetuam vel ad pristinam redeat religio­
nem; ius tamen est Superiori eum probandi diutius, sed non ultra
annum ab expleto novitiatu.h
Can. 635. - Transeuntes ad aliud monasterium eiusdem reli­
gionis a die transitus, ad aliam vero religionem ab edita nova pro­
fessione :
Io Amittunt omnia iura et obligationes prioris religionis vel mo­
nasterii et alterius iura et officia suscipiunt;
2° Religio vel monasterium a quo bona servat, quae ipsius reli­
giosi ratione iam ei quaesita fuerunt; quod spectat ad dotem eiusve
fructus et alia bona personalia, si qua habeat religiosus, servandum
praescriptum can. 551, § 2; demum nova religio ius habet pro
novitiatus tempore ad iustam retributionem, si eidem locus sit ad
normam can. 570, § 1.
Can. 636. - Sollemnitas votorum in eo qui legitime secundum su­
periores canones vota simplicia in Congregatione religiosa nuncupat,
eo ipso exstinguitur, nisi aliud in apostolico indulto expresse caveatur.
*• N. 34'.
b N. 341-

3Ó2

Benedictus XV (1914-1922)

I307-

307
De egressu e religione
Can. 637. - Professus a votis temporariis, expleto votorum tem­
pore, libere potest religionem deserere; pariter religio ob iustas ac
rationabiles causas eundem potest a renovandis votis temporariis vel
ab emittenda professione perpetua excludere, non tamen ratione
infirmatis, nisi certo probetur eam ante professionem fuisse dolose
reticitam aut dissimulatam.
Can. 641. - § i. Si religiosus in sacris constitutus propriam
dioecesim ad normam can. 585 non amiserit, debet, non renovatis
votis, vel obtento saecularizationis indulto, ad propriam redire dioe­
cesim et a proprio Ordinario recipi; si amiserit, nequit extra reli­
gionem sacros ordines exercere, donec Episcopum benevolum re­
ceptorem invenerit, aut Sedes Apostolica aliter providerit.
§ 2. Episcopus religiosum recipere potest sive pure et simpli­
citer, sive pro experimento ad triennium; in priore casu religiosus eo
ipso est dioecesi incardinatus; in altero, Episcopus potest probatio­
nis tempus prorogare, non ultra tamen aliud triennium; quo etiam
transacto, religiosus, nisi antea dimissus fuerit, ipso facto dioecesi
incardinatus manet.
Can. 642. - § i. Quilibet professus, ad saeculum regressus, licet
valeat, ad normam can. 641, sacros ordines exercere, prohibetur
tamen sine novo et speciali Sanctae Sedis induito:
l° Quolibet beneficio in basilicis maioribus vel minoribus, et in
ecclesiis cathedralibus;
2C Quolibet magisterio et officio in Seminariis maioribus et mino­
ribus seu collegiis, in quibus clerici educantur, itemque in Universi­
tatibus et Institutis, quae privilegio apostolico gaudent conferendi
gradus académicos;
3° Quocumque officio vel munere in Curiis episcopalibus et in
religiosis domibus sive virorum sive mulierum, etiamsi agatur de
Congregationibus dioecesanis.
§ 2. Haec valent quoque de iis qui vota temporaria, vel iuramentum perseverantiae, vel peculiares quasdam promissiones ad
normam suarum constitutionum ediderunt et ab eisdem dispensati
fuerunt, si per sex íntegros annos eisdem ligati fuerint. “
° N. 336.

Codex Iuris Canonici

-3 io]

363

308
De dimissione religiosorum

Can. 648. - Religiosus dimissus ad normam can. 647 ipso facto
solvitur ab omnibus votis religiosis, salvis oneribus ordini maiori
adnexis, si sit in sacris, et firmo praescripto can. 641, § 1, 642; cle­
ricus autem in minoribus ordinibus constitutus eo ipso redactus est
in statum laicalem. “
Can. 653. - In casu gravis scandali exterioris vel gravissimi no­
cumenti communitati imminentis, religiosus statim potest a Superiore
maiore cum consensu sui Consilii vel etiam, si periculum sit in mora
et tempus non adsit adeundi Superiorem maiorem, a Superiore lo­
cali cum consensu sui Consilii et Ordinarii loci, ad saeculum remitti,
habitu religioso illico deposito, ita tamen ut res per ipsum Ordina­
rium aut per Superiorem maiorem, si adsit, Sanctae Sedis iudicio
sine mora subiiciatur.
Can. 669. - § i. Professus qui vota perpetua emisit, a religione
dimissus, votis religiosis manet adstrictus, salvis constitutionibus aut
Sedis Apostolicae induitis quae aliud ferant.
§ 2. Si clericus est in minoribus ordinibus constitutus, eo ipso
reducitur ad statum laicalem.

309
De magistri novitiorum et seminarii collegiive superioris
audiendi confessiones suorum alumnorum prohibitione
Can. 891. - Magister novitioru; II eiusque socius, Superior Se­
minarii collegiive sacramentales confessiones suorum alumnorum
sccum in eadem domo commorantium ne audiant, nisi alumni ex
gravi et urgenti causa in casibus particularibus sponte in petant.

310
Religiosi a quonam ordines recipere possint
Can. 964. - Quod attinet ad ordinationem religiosorum:
1 ’ Abbas regularis de regimine, etsi sine territorio nullius, potest
conferre primam tonsuram et ordines minores, dummodo prcmoa N. 337.

364

Benedictus XV (1914-1922)

[310.

vendus sit ipsi subditus vi professionis saltem simplicis, ipse vero sit
presbyter et benedictionem abbatialem legitime acceperit. Extra hos
fines, ordinatio, ab eodem collata, revocato quolibet contrario pri­
vilegio, est irrita, nisi ordinans charactere episcopali polleat;
2° Religiosi exempti a nullo Episcopo ordinari licite possunt sine
litteris dimissoriis proprii Superioris maioris;
30 Superiores professis votorum simplicium, de quibus in can.
574, litteras dimissorias concedere possunt dumtaxat ad primam
tonsuram et ordines minores;
40 Ordinatio ceterorum omnium alumnorum cuiusvis religionis
regitur iure saecularium, revocato quolibet induito Superioribus
concesso dandi professis a votis temporariis litteras dimissorias ad
ordines maiores.
Can. 965. - Episcopus ad quem Superior religiosus litteras di­
missorias mittere debet, est Episcopus dioecesis, in qua sita est
domus religiosa, ad cuius familiam pertinet ordinandus.
Can. 966. - § i. Tunc tantum Superior religiosus ad alium Episco­
pum litteras dimissorias mittere potest, cum Episcopus dioecesanus
licentiam dederit, aut sit diversi ritus, aut sit absens, aut non sit
ordinationem habiturus proximo legitimo tempore ad normam can.
1006, § 2, vel denique cum dioecesis vacet nec eam regat qui charectere episcopali polleat.
§ 2. Necesse est ut singulis in casibus id Episcopo ordinaturo
constet ex authentico Curiae episcopalis testimonio.
Can. 967. - Caveant Superiores religiosi ne in fraudem Episcopi
dioecesani subditum ordinandum ad aliam religiosam domum mit­
tant aut concessionem litterarum dimissoriarum de industria in id
tempus differant, quo Episcopus vel abfuturus, vel nullas habiturus
sit ordinationes.
311
De subiecto sacrae ordinationis
Can 970. - Proprius Episcopus vel Superior religiosus maior po
test suis clericis ex quavis canonica causa, occulta quoque, etiam
extraiudicialiter, ascensum ad ordines interdicere, salvo iure recursus
ad Sanctam Sedem, vel etiam ad Moderatorem generalem, si agatur
de religiosis quibus ascensum interdixerit Superior provincialis.
Can. 971. - Nefas est quemquam, quovis modo, ob quamlibet
rationem, ad statum clericalem cogere, vel canonice idoneum ab codeCI avertere.

-3i61

Codex Iuris Canonici

365

312
De titulo ordinationis

Can. 982. - § i. Pro regularibus titulus canonicus est sollemnis
religiosa professio seu titulus, ut dicitur, paupertatis.
§ 2. Pro religiosis votorum simplicium perpetuorum est titu’us
mensae communis, Congregationis aliusve similis, ad normam con­
stitutionum.
§ 3. Ceteri religiosi, etiam ad ordinationis titulum quod attinet,
iure saecularium reguntur.
313
De irregularitate ex defectu relate ad sacros ordines

Can. 984. - Sunt irregulares ex defectu: r Illegitimi, sive ille­
gitimas sit publica sive occulta, nisi fuerint legitimad vel vota sol­
lemnia professi. °
314
De proposito recipiendi ordines superiori maiori aperiendo
Can. 992. - Omnes tum saeculares tum religiosi ad ordines pro­
movendi per se ipsi vel per alios Episcopo alliive qui Episcopi hac
in re vices gerat, suum propositum ante ordinationem opportuno
tempore aperiant.
315
De litteris dimissoriis

Can. 995. - § i. Etiam Superior religiosus suis litteris dimisso­
riis non solum testari debet promovendum professionem religiosam
emisisse et esse de familia domus religiosae sibi subditae, sed etiam
de studiis peractis, deque aliis iure requisitis.
§ 2. Episcopus, acceptis iis litteris dimissoriis, aliis testimonia­
libus litteris non indiget.
316
De examine ordinandorum
Can. 996. - § i. Quilibet promovendus sive saecularis sive re­
ligiosus debet praevium ac diligens examen subire circa ipsum or­
dinem suscipiendum.
“ Cfr. can. 99«, § 3

366

Benedictus XV7 (1914-1922)

§ 2. Promovendi vero ad sacros ordines in aliis quoque de sacra
theologia tractationibus periculum faciant.
§ 3. Episcoporum est statuere qua methodo, coram quibus exa­
minatoribus et quibus in tractationibus sacrae theologiae promovendi
periculum facere debeant.
Can. 997. - § i. Hoc examen sive pro clericis saecularibus sive
pro religiosis recipit loci Ordinarius qui iure proprio ordinat, aut
dat dimissorias litteras; qui tamen potest quoque, ex iusta causa,
illud Episcopo ordinaturo committere, qui id oneris suscipere velit.
§ 2. Episcopus alienum subditum sive saecularem sive religio­
sum ordinans cum legitimis dimissoriis, quibus asseritur candida­
tum examinatum fuisse ad normam § 1, et idoneum repertum, po­
test huic attestationi acquiescere, sed non tenetur; et si pro sua con­
scientia censeat candidatum non esse idoneum, eum ne promoveat.
317

De potestate superioris erga privata subditorum suorum vota
Can. 1312. - § i. Qui potestatem dominativam a in voluntatem
voventis legitime exercet, potest eius vota valide et, ex iusta causa,
etiam licite irrita reddere, ita ut nullo in casu obligatio postea re­
viviscat.
§ 2. Qui potestatem non quidem in voluntatem voventis, sed in
voti materiam habet, potest voti obligationem tandiu suspendere,
quandiu voti adimplementum sibi praeiudicium afferat.

318
De votis ante professionem religiosam emissis
Can. 1315. - Vota ante professionem religiosam emissa suspen­
duntur, donec vovens in religione permanserit.

319

De poena ipso facto incurrenda ab iis qui aliquem quocumque modo
cogant ad religionem ingrediendam vel ad emittendam professionem
Ill II
Can. 2352. - Excommunicatione
nemini reservata ipso facto
plectuntur omnes, qualibet etiam dignitate fulgentes, qui quoquo

a Cfr. can 501, § I.

Codex luris Canonici

-322]

3*7

modo cogant sive virum ad statum clericalem amplectendum, sive
virum aut mulierem ad religionem ingrediendam vel ad emittendam
religiosam professionem tam sollemnem quam simplicem, tam per­
petuam quam temporariam.

320

De poena illius cuius professio ab dolum ab ipso
admissum nulla declarata fuerit
Can. 2387. - Religiosus clericus cuius professio ob admissum ab
ipso dolum nulla fuerit declarata, si sit in minoribus ordinibus consti­
tutus, e statu clericali abiiciatur; si in maioribus, ipso facto suspen­
sus manet, donec Sedi Apostolicae aliter visum fuerit.

321
Contra superiores ad novitiatum, professionem,
ordines illegitime admittentes
Can. 2411. - Superiores religiosi qui candidatum non idoneum
contra praescriptum can. 542, aut sine requisitis litteris testimo­
nialibus contra praescriptum can. 544, ad novitiatum receperint,
vel ad professionem contra praescriptum can. 571, § 2 admiserint,
pro gravitate culpae puniantur, non exclusa officii privatione.

SACRA CONGREGATIO SANCTI OFFICII
322

Circa Consilia a vigilantia et luramentum antimodernisticu: il
(Deer. Cum in Codice, dici 22 martii 1918)

Cum in Codice luris Canonici, a proximo die festo Pentecostes
obligandi vim habituri, nulla fiat mentio Consiliorum a vigilantia et
luramenti antimodernistici, de quibus respective agitur in Consti­
tutione Pascendi Dominici gregis a et Motu-proprio Sacrorum An­
tistitum 6 s. m. Pii Pp. X, inspecto Codicis ipsius can. 6, n. 6, proa N. 256.
b N. 268.

Benedictus XV (1914-1922)

368

[322-

positum est dubium: An praescriptiones ad duo supra memorata
capita spectantes, post dictum diem festum Pentecostes, in vigore
manere pergant an non?
Re, iussu Ssmi D. N. Benedicti Pp. XV, feliciter regnantis, ad
Supremam hanc Sacram Congregationem Sancti Officii delata, Emi
ac Revmi DD. Cardinales in rebus fidei et morum Inquisitores Ge­
nerales, in plenario conventu habito feria IV, die 20 martii 1918,
expresse declarandum decreverunt : « Praescriptiones praedictas, ob
serpentes in praesenti modernisticos errores latas, natura quidem
sua, temporarias esse ac transitorias, ideoque in Codicem luris Ca­
nonici referri non potuisse; aliunde tamen, cum virus Modernismi
diffundi minime cessaverit, eas in pleno suo robore manere debere
usquedum hac super re Apostolica Sedes aliter statuerit ».
Il Ssmus D. N.,
Et sequenti feria V eiusdem mensis et anni idem
in solita audientia R. P. D. Adsessori impertita, relatam Sibi
II
Sua
Emorum Patrum resolutionem plane adprobare ac suprema
II
non
auctoritate confirmare dignatus est. Contrariis quibuscumque
obstantibus.
/14$ X (1918), 136; Enchir Cler. 1064.

SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS

323
Circa Clericorum frequentiam in laicis Universitatibus
(Decretum Nemo de sacro, diei 30 aprilis 1918)

Nemo de sacro clero laicas Universitatum facultates frequentare
potest ibique profana quaevis studia peragere, nisi de Episcopi sui
voluntate vel beneplacito. Id ex praescriptis Codicis canonici aperte
deducitur. Neve haec dispositio nova est aut primum inducta. Ete­
nim tum Leo XIII, tum Pius X, f. ambo r., id aperte sanxerunt; alter
per Instructionem sub die 21 iulii 1896 a S. Congregatione EE. et
RR. ad Ipsius mentem impertitam, quaeque incipit Perspectum est
Romanos Pontifices, " alter vero in Encyclica Pascendi sub die 7
septembris 1907, necnon Motu Proprio diei 1 septembris 1910,
qui incipit: Sacrorum Antistitum.'
a N. 235.
b N. 256.
N 268.

-323]

De celebratione Universitatum laicalium

369

Hinc patet totam hanc de frequentandis Universitatibus laicis
materiam in Episcoporum iure ac potestate esse positam nec deesse
regulas quibus ipsi in re dirigantur.
Quoniam tamen nonnulli locorum Ordinarii pressiores exquisie­
rim normas, quibus ipsi ex iure procedant, ac maxima caveantur
discrimina quae ex diuturna tristique experientia tam vitae sanctitati
quam catholicae doctrinae puritati sacerdotibus laicas Universitates
celebrantibus impendunt; SS. D. N. Benedictus Pp. XV, causa prius
rite discussa penes S. C. Consistorialem, de consulto Emorum eius­
dem S. Congregationis Patrum, Decessorum Suorum Leonis XIII et
Pii X supra memoratas ordinationes confirmans easque in suo pleno
robore permanere declarans, haec insuper edicenda ac statuenda
suoque nomine promulganda constituit:
1. Nullus ad laicas Universitatum facultates destinetur nisi sa­
cerdotio iam auctus, quique spem bonam ingerat fore ut sua agendi
ratione ecclesiastico ordini honorem tam ingenii vi ac perspicacia,
quam sanctitate morum adiiciat.
2. Episcopus in destinando sacerdotes suos ad laicas studiorum
Universitates frequentandas nihil aliud prae oculis habeat, nisi quod
dioecesis suae necessitas vel utilitas exigat, ut nempe in institutis ad
iuventutem erudiendam destinatis idonei comparentur magistri.
3. Qui, pro hac norma, ad Universitates laicas frequentandas
destinabuntur sacerdotes, si novensiles sunt, ab examinibus quae in
can. 103 et 590 praescripta sunt, minime eximantur, quin potius
eadem subire vel strictius iubeantur, ne, profanarum scientiarum
studio abrepti, ecclesiastica studia praetereant, contra praescriptum
can. 129.
4. Expletis demum in laica quavis Universitate praescriptis stu­
diorum cursibus, sciant Sacerdotes ac meminerint se Ordinario suo
pari omnino ratione ac antea subiectos ac dioecesis servitio manere
emancipatos. Quamobrem nemini fas erit magisteria saecularia aliave
officia pro suo lubitu, maximeve contra Ordinarii sui voluntatem,
suscipere; quod si quis fecerit, congruis poenis, non exclusa suspen­
sione a divinis, plectatur.
5. Haec omnia quae de clero saeculari sunt dicta, ad religiosos
etiam regulares, congrua congruis referendo, sunt applicanda.
AAS X (1918), 237-238; Sylloge 63; Enchir. Cler. 1065-1070.

° Nn. 362, 379.
24 — S. C. dc Religiosis - Enchiridion Religiosorum

37°

Benedictus XV (1914-1922)

I324-

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS

324
De litteris testimonialibus
(Responsum diei 28 iulii 1918)

Quoad Fratres Scholarum Christianarum, pro alumnis sui «mi­
noris novitiatus » litterae testimoniales ab ordinario loci non sunt
exquirendae, pro tempore quod in ista domo vixerint.a
In /MS non promulgatum.b

325
De confessionibus a magistro spiritus non recipiendis
(Responsum dici 27 septembris 1918)

Magistri spiritus religiosorum studentium subiiciuntur praescri­
ptioni canonis 518 § 2, si studentes partem a communitate aliquo
modo seiunctam efformant.
In Æ4S non promulgatum.c

SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS

326
De clericis et religiosis e militia redeuntibus
(Decretum Redeuntibus, diei 25 octobris 1918)

Redeuntibus e militari servitio clericis, oportet ut Ordinarii
omnes maximo cum studio nitantur eos omnes a mundano pulvere
detergere, quo inter armorum strepitus et quotidiana pericula pro­
num est etiam religiosa corda sordescere, eosque ab irregularitatibus
et ab impedimentis quae dimicando contraxerint liberare. Hoc sane
exigit ipsorum clericorum bonum, fidelium animarum salus et Ec­
clesiae utilitas.
Itaque Beatissimus Pater Benedictus Pp. XV, dum cum
H Episco­
pis universis impense dolet grave vulnus ecclesiasticae disciplinae
- Can. 544, § 2.
b Sartori, Enchiridion Canonicum, cd. VII, sub can. 544, § 2.
• Mattii, C. a Coronata, Interpretatio authentica, sub can. 518, § 2.

-326J

Dc religiosis c militia redeuntibus

371

illatum clericos adigendo ad militare stipendium faciendum, quod,
praeter reliqua, tot paroecias spiritualibus subsidiis et Seminaria
suis alumnis magno cum Christianae plebis detrimento privavit; in
praesenti cum pax diu desiderata in eo iam sit ut lucescere videa­
tur, ad sanctum finem assequendum renovandi in sacerdotibus a
militia reversis ecclesiasticum spiritum et diluendi noxas quas forte
contraxerint, auditis haud paucis Archiepiscopis nationum omnium
quae inter se praesenti bello dimicarunt, de consulto peculiaris coetus
Emincntissimorum Cardinalium, haec quae sequuntur, statuit ac
decrevit :
Caput I

De irregularitatibus

1. Omnibus Ordinariis locorum et religiosorum facultas conce­
ditur dispensandi ab irregularitate ex defectu corporis cum suis
sacerdotibus e militari servitio revertentibus, quoties ex testimonio
scripto magistri caeremoniarum, qui sacerdotem examini subiecerit,
plane constiterit ipse posse sine alieno auxilio servare cum decore
omnes ritus necessarios in Missae celebratione praescriptos; onerata
super hoc ipsorum Ordinariorum conscientia.
In casibus vero gravioribus vel dubiis, et quoties agatur de non
promotis ad sacerdotium, recurrendum erit ad S. Sedem.
2. Pariter omnibus Ordinariis facultas conceditur dispensandi,
saltem ad cautelam, ex irregularitate, quae a canonistis olim dice­
batur ex defectu lenitatis, quoties sacerdotes, clerici et seminariorum
seu religionum alumni in eam incurrerint non ex facto proprio, sed
ex necessitate, coacti nempe ad arma capessenda et mortem vel
mutilitationem forte inferendam. Quoties vero agatur de clericis in
sacris qui, non legum necessitate coacti, sponte sua se obtulerunt
ad arma suscipienda, aut ea susceperunt, pro dispensatione ad
Sanctam Sedem erit recurrendum, firmo tamen praescripto can. 188,
n. 6.
Quapropter Ordinarii, praevio examine in singulis casibus, de­
cernant cum revertentibus e militia quos ab irregularitate absolvere
possint, quos ad S. Sedem remittere debeant.
Ipsi autem sacerdotes qui e militia revertuntur et sciunt se irre­
titos esse irregularitate S. Sedi reservata, ne audeant sacris ministrare
ante obtentam dispensationem.

372

Benedictus XV (1914-1922)

[326]

Caput II
De dandis et assumendis informationibus

3. Singuli locorum Ordinarii de clericis et Seminariorum alum­
nis alterius iurisdictionis, qui in sua dioecesi militare servitium
obeuntes per notabile tempus commorati sunt, vel adhuc commo­
rentur, notitias, quantum fieri potest plenas, propriis illorum Ordi­
nariis quam cito praebere accuratissime satagant: idque gravissi­
mum conscientiae officium esse reputent, quo neglecto, haud modica
christianae rei oriri poterunt detrimenta.
Notitias autem, quas Ordinarii de suis clericis et alumnis recepe­
rint, complere studeant per informationes ab aliis fontibus ac per­
sonis, ad rem quam diligentissime assumptis, ac demum per examen
etiam personale de quo infra.
Caput III
De sacerdotibus saecularibus et regularibus

4. Sacerdotes, sive saeculares sive religiosi, redeuntes e ilitia
intra decem dies a reditu tenentur se sistere coram Ordinario suo
eique exhibere litteras Ordinarii Castrensis vel saltem militaris cap­
pellani sui, aliaque documenta quae testimonium reddant de eorum
vita et moribus; quae omnia proinde secuin afferre curabunt. Ordi­
nario autem eos percontanti de iis quae pertinent ad externam seu
publicam vitae rationem quam in militia duxerunt, de operibus ibi
actis, de locis ubi commorati sint, respondere ex conscientia secun­
dum veritatem iubentur.
Qui intra tempus superius praefixum Ordinarium suum non
adibunt, suspensi manent ipso facto a divinis: a qua censura non
relevabuntur, nisi quum quae supra mandata sunt impleverint.
5. Omnes sacerdotes, sive saeculares sive religiosi, intra tempus
ab Ordinario suo designandum (quod sine iusta et necessaria causa
nimium protrahere non licebit), secedere debebunt in aliquam piam
domum ab Ordinario designatam ad spiritualia exercitia peragenda,
iuxta ipsius Ordinarii praescriptiones.
Qui huic praecepto non satisfecerint, manebunt pariter ipso facto
suspensi a divinis, a qua censura non liberabuntur, nisi quum exertitiorum domum ingredientur.
6. Quum spiritualia exercitia, ut fructuose fiant, peragi debeant
in aliqua pia domo a mundanis rumoribus remota, in silentio, sub
tl

[326]

De religiosis e militia redeuntibus

373

ductu prudentis ac pii directoris et cum subsidio praedicatorum et
confcssariorum, qui cum doctrina et prudentia vitae sanctitatem
coniungant, necesse est ut Ordinarii multo cum studio haec omnia
comparent.
Sed quum vix possibile sit ut singulae dioeceses et religionum
provinciae domum pro spiritualibus exercitiis plene instructam ha­
beant; Episcopi curent cum aliis eiusdem provinciae aut regionis
Presulibus convenire ad communem aliquam domum designandam
et instruendam. Idem ut Ordinarii religiosorum peragant praeci­
pitur.
7. Quum sacerdotum reversorum a militia non eadem sit con­
ditio, neque par necessitas abluendi conscientiam et renovandi ec­
clesiasticum spiritum, Ordinariorum prudentiae relinquitur brevio­
rem vel longiorem spiritualium exercitiorum cursum pro singulis
statuere; ita tamen ut nemo minus quam octo integros dies spiri­
tualis recessus impleat.
8. Ob eamdem causam in singulis casibus Ordinarii definient,
utrum, post spiritualia exercitia peracta, sacerdotes ad pristina offi­
cia sive curae animarum, sive magisterii aut regiminis in Seminariis
aut similia sint statim restituendi, vel secus.
Ad hunc finem tribuitur facultas Episcopis removendi ad tempus
ab animarum cura, ab officio confessarii, a regimine et magisterio
alumnorum in Seminario, qui durante militia non bene se gesserint,
sive iidem suspensi fuerint a divinis, sive non; eosque adigere pote­
runt ad vivendum ad tempus vel in aliqua religiosa domo, vel sub
ductu pii et prudentis sacerdotis cum obligatione pia aliqua exercitia
ex praescripto faciendi.
Idem in paribus casibus statuant Ordinarii religiosorum pro suis
subditis, quos etiam voce activa et passiva ad tempus privare pote­
runt et ad vivendum in aliquo strictioris observantiae conventu
adstringere. Superioribus autem generalibus facultas insuper tribui­
tur removendi superiores provinciales et locales, quoties ex eorum
agendi ratione in militia id necessarium esse ducant.
Caveant tamen Ordinarii, quantum fieri potest, ne sacerdotes
sive saeculares sive regulares sedem figant in locis ubi, militare ser­
vitium obeuntes, diu commorati sint.
In casibus vero dubiis vel gravioribus. Ordinarii ad S. Sedem
recurrant.
9. Denique, attentis peculiaribus nostri temporis conditionibus,
conceditur Ordinarii dioecesanis facultas ad quinquennium valitu-

Benedictus XV (1914-1922)

374

[326]

ra, qua, exigente animarum necessitate, si desint sacerdotes unicuique
paroeciae proprii, committere possint uni eidemque sacerdoti curam
duarum vel etiam trium paroeciarum, et transferre parochos a paroe­
cia sua ad aliam magis centralem ex qua facilius succurrere possint
fidelibus ipsorum curae commissis.
Caput IV
De alumnis Seminariorum

10. Omnes Seminariorum alumni, qui post militare servitium ad
pium locum redire volent:
a) Ordinario suo se sistent, eodem prorsus modo ac de sacerdo­
tibus superius est dictum.
b) Ordinarius circa examen et notitias assumendas eadem ratio­
ne se geret ac cum sacerdotibus.
c) Si ex hoc examine aliisque argumentis et documentis con­
stiterit aliquem haud bene se gessisse in militia, Episcopus, habito
cum deputatis super disciplina et cum rectore Seminarii consilio,
eum a regressu in Seminarium repellat.
d) Si aliter constiterit, Episcopus, habita cum iisdem deputatis
et rectore Seminarii consilio, netitionem admittat; sed sub modo et
conditionibus quae in sequentibus indicantur.
e) In primis alumnum iubeat spiritualia exercitia peragere et
quoad locum, tempus et modum spiritualis recessus Episcopus sta­
tuat ac decernat quod magis in Domino expedire in singulis casibus
censeat, servatis, quantum fieri poterit, iisdem regulis ac cum sa­
cerdotibus.
f) Post spiritualia exercitia, videat pariter, pro sua prudentia et
cum consilio ut supra, utrum expediat alumnum a militia reversum
cum ceteris statim admittere, an per aliquod tempus seorsim sub
speciali vigilantia eum cum aliis a militia reversis detinere.
11. Alumni in Seminarium reversi studia prosequentur inde adamussim incipiendo ubi ea abruperunt, et integrum cursum per­
ficiant.
12. Quoad ordinationem. Episcopi, memores plus quam alias
apostolici illius praecepti : ’ « Manus cito nemini imposueris, neque
communicaveris peccatis alienis », caveant a promovendis suis alum­
nis, praesertim ad maiores Ordines, antequam per aliquot menses eos
rite comprobaverint, onerata super hoc gravissime eorum conscientia.
‘ I Tim. v, 22.

l32Ól

Dc religiosis c militia redeuntibus

Caput V

De novitiis clericisque religiosis
13. Quoad novitios et clericos diversarum religionum, qui post
militare servitium ad religionem suam revertuntur, eaedem cum
proportione serventur regulae ac de Seminariorum alumnis prae­
scriptae sunt.
14. Transitus religiosorum, post militare servitium, ad clerum
II
saecularem eorumque admissio in Seminarium
prohibita manent
iuxta communis iuris praescriptum.
Caput VI

De laids aut conversis variarum religionum
15. Qui fratres conversi vel laici in variis religionibus nuncupan­
tur et post militare servitium ad conventum redeunt, consueto ut
supra examini Superiores subiiciant; et si bene in militia eos se
gessisse constet, praeviis spiritualibus exercitiis, cum cautelis et
regulis in superioribus articulis nuntiatis, eos denuo in communi­
tatem admittant.
Si vero constet eos se male gessisse et votis solemnibus ligati
non fuerint, dimittant et hoc ipso a votis omnibus, etiam castitatis
perpetuae absoluti erunt.
Quod si votis solemnibus obstricti fuerint, Superiores casum
deferant ad S. Congregationem de Religiosis, et interim eos iubeant
penes consanguineos suos, vel in monasterio, sed seorsim, vivere.
Caput VII
De clerids in sacris, saecularibus vel regularibus,
qui in graviora crimina prolapsi fuerint

16. Cum clericis in sacris, qui forte in aliquod ex maioribus
delictis, durante militari servitio, misere lapsi forent, quum redeunt.
Ordinarii paterne quidem se gerant, sed ad eorum emendationem
et salutem et in publicum Ecclesiae bonum, non omittent in singu­
lis casibus iuxta criminum naturam procedere, prout in lib. V Co­
dicis praescribitur, praesertim si in infamiam iuris vel facti incur­
rerint.
Cum iis vero qui per lugendum nefas a suis votis vel etiam a
religione apostatae ad saecularem statum transiverint, iidem Ordi-

Benedictus XV (1914-1922)

376

[Sa­

narti boni pastoris officium, quantum in ipsis est, agere non omittant,
errantes oves opportune quaerendo. Curent insuper pro viribus ut,
saltem in aliorum fidelium scandalum et perniciem, eorum prava
exempla ne cedant.
Meminerint praeterea officii sui esse in relatione de dioecesis vel
religionis statu aperte innuere an et quot apostatae deplorari apud
ipsos debuerint.
Haec omnia Sanctitas Sua districte ab omnibus Ordinariis ser­
vari mandat, nec plane dubitat, attenta singulari rei gravitate, quo­
II
minus omnes et singuli peculiarissimum impensuri sint studium,
ut
quae praescribuntur plene et ad unguem impleantur. “
X (1918), 481-486; Enchir. Cler. 1071-1074.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

327
De religiosis e militia redeuntibus
(Rescriptum diei 23 decembris 1918)

Sanctissimo Domino Nostro Benedicto Papae XV humillimae
porrectae sunt preces ut consulere dignaretur iis Religiosis, qui,
bello perdurante, militiae nomen dare coacti, impares forte se sen­
tiant ad regularem vitam instaurandam.
Porro Sanctitas Sua preces remisit ad H. S. Congregationem,
ut, habito respectu ad peculiares horum Religiosorum circumstan­
tias, paterna sollicitudine provideat in casibus particularibus. Hoc
autem Eadem Sanctitas Sua publici iuris fieri voluit.b
AAS XI (1919), 18.

328

De religiosis servitio militari adstrictis
(Declarationes circa decretum Inter reliquas, diei 15 iulii 19x9)

Cum in Codice luris Canonici nihil habeatur circa ea quae con­
tinentur in Decreto de Religiosis servitio militari adstrictis, a S. Con­
gregatione de Religiosis, sub die 1 ianuarii 19 n dato,r dubium
a Nn. 327, 328.
» N. 326.
e N. 273-

-328]

De religiosis e militia redeuntibus

377

nonnullis exortum est utrum adhuc praedictum Decretum vigeat
post Codicis promulgationem.
Haec autem S. Congregatio, attenta negotii gravitate, animad­
vertendum censet in Codice luris Canonici nullam haberi potuisse
rationem praefati Decreti Inter reliquas,a nec eiusdem praescripta
Canonibus inserta fuisse, cum idem Decretum, natura sua, ad cir­
cumstantias temporum et locorum habeat relationem, nec generalis
legis ecclesiasticae rationem induere possit. Etenim iuxta can. 614:
«Religiosi, etiam laici ac novitii, fruuntur privilegiis clericorum de
quibus in can. 119-123»; quae inter canon 121 absolute edicit:
« Clerici omnes a servitio militari... immunes sunt ».
Cum autem causae ob quas datum fuerit Decretum Inter reli­
quas, difficultate temporum perseverent, et viri religiosi, etiam pro­
fessi, ad servitium militare, pluribus in regionibus, cogantur, nullo
habito respectu ad eorum statum, quo Dei servitio iam fuerint man­
cipati, consequens est praescripta eiusdem Decreti in suo robore
esse servanda.
Propositis igitur dubiis:
1) utrum Decretum Inter reliquas S. Congregationis Religio­
sorum, diei i ianuarii 19n, de Religiosis servitio militari adstrictis
adhuc vigeat; et quatenus affirmative:
2) utrum Novitii servitio militari adstricti, absoluto Novitiatu,
vota religiosa temporanea emittere debeant ad triennium iuxta mo­
dum in can. 574 expressum;
haec Sacra Congregatio, re mature perpensa, respondendum
censuit prout respondet: ad primum affirmative; ad secundum ne­
gative; et vota temporanea emittantur valitura usque ad servitium
militare.
Quapropter statuit S. Congregatio, ut:
1) vota praedicta cessent eo die quo Religiosus militiae ef­
fective adseriptus et disciplinae militari subiectus evadit, vel inha­
bilis ad militiam absolute et in perpetuum declaratur;
2) perdurante militari servitio, alumnus, quamvis votis reli­
giosis non sit ligatus, tamen membrum religionis esse perseverat,
sub auctoritate suorum Superiorum, qui dc eo curam habere debent
forma praescripta in Decreto Inter reliquas, nn. IV et V. Attamen,
ad normam can. 637, alumnus potest libere religionem deserere.
a N. 323.

Benedictus XV (1914-1922)

378

[328-

praemonitis Superioribus per declarationem in scriptis vel coram
testibus, quae declaratio caute in Archivo Ordinis vel Instituti ser­
vetur; Religio pariter potest eum, ob iustas et rationabiles causas,
dimissum declarare;
II autem dubitationem omnem circa profes­
3) ad praecavendam
siones, quae forte post promulgationem Codicis bona fide emissae
sunt contra praescriptum Decreti Inter reliquas, S. Congregatio fa­
cultates tribuit Superioribus eas sanandi, dummodo accedat consen­
sus Religiosi, in scriptis declarandus ac in Archivis servandus.
Facta autem de his relatione Ssmo D. N. Benedicto Pp. XV in
audientia diei 15 iulii 1919 ab infrascripto Card. Praefecto, Sanctitas
Sua praedicta omnia approbavit et publici iuris fieri mandavit. °
AAS XI (1919), 321-323.

329

Circa professionem religiosorum laicorum in Ordinibus regularium
(Responsum diei 6 octobris 1919)
II fuit dubium:
Huic S. Congregationi de Religiosis propositum
« An Religiosi laici seu conversi in Ordinibus Regularibus, qui iam
emiserunt vota simplicia ante diem 19 maii 1918, ad normam De­
creti Sacrosancta Dei Ecclesia diei 1 ianuarii 1911,b debeant emit­
tere vota sollemnia iuxta praescripta dicti Decreti, scilicet absoluto
sexennio votorum simplicium et expleto trigesimo aetatis anno, vel
potius ad nonnam Canonum 573 et 574 Codicis luris Canonici, idest
expleto triennio votorum simplicium et vigesimo primo aetatis anno
completo ».
Sacra eadem Congregatio, re mature perpensa, respondendum
censuit prout respondet:
Negative ad primam partem, affirmative ad secundam.
Et Sanctissimus Dominus Noster Benedictus Pp. XV, in audien­
tia diei 6 octobris 1919, infrascripto Secretario benigne concessa,
praefatam responsionem adprobare dignatus est. Contrariis quibus­
cumque non obstantibus.

MS XT (1919), 420.

a N. 334.
h N. 272.

De professione - Dc novitiis

-3321

379

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS

330
De iis qui sectae acatholicae adhaeserunt in novitiatum
non admittendis
(Interpret, auth., diei 16 octobris 1919)

Dubium: Utrum verba qui sectae acatholicae adhaeserunt cano­
nis 542 sint intelligenda de iis, qui Dei gratia moti ex haeresi vel
schismate, in quibus nati sunt, ad Ecclesiam pervenerint; an potius
dc iis qui a fide defecerunt et sectae acatholicae adhaeserunt.
Resp.: Negative ad primam partem, affirmative ad secundam.
4.4S XI (1919), 477-

33I
De iure novitiorum ad suffragia
(Interpret, auth., diei 16 octobris 1919)

Dubium: Utrum, ad normam canonis 567, § 1, et canonis 578,
n. i, novitii et professi a votis temporaneis, si morte praeveniantur,
ad eadem ac professi a votis solemnibus, aut professi a votis simpli­
cibus perpetuis, suffragia ius habeant, etiamsi aliter ferant constitu­
tiones antea approbatae a S. Sede.
Resp.: Affirmative et ad mentem. Mens est: Ordines et Con­
gregationes religiosae possunt congrua eademque suffragia pro om­
nibus novitiis, temporanee professis et professis a votis solemnibus
aut professis a votis simplicibus perpetuis, praescribere in suis cons­
titutionibus emendandis et pro approbatione exhibendis ad S. C. Re­
ligiosorum, ad normam eiusdem S. Congregationis Decretum diei
26 iunii 1918. °
445 XI (1919), 477-478.

332
De novitiorum libera bonorum admmistrationis cessione
(Interpret, auth., diei x6 octobris 1919)

Dubium: Num verba nisi constitutiones aliud ferant ernonis 569,
§ T, ad vocem libere referantur, ita ut liceat per const'“'Vmes dc" Dccr. Ad normant, in 445 X (1918), 290.

38o

Benedictus XV (1914-1922)

Í332-

terminare in quem finem de usu et usufructu a novitiis sit sta­
tuendum.
Resp.: Constitutiones ante promulgationem Codicis approbatae
servandae sunt sive novitiis adimant ius disponendi de usu et usu­
fructu suorum bonorum, sive hoc ius limitent, seu praefiniant.
AAS XI (1919), 478.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
333
De testimonialibus iuratis
(Responsum diei 21 novembris 1919)

Sacrae Congregationi de Religiosis propositum fuit sequens du­
bium : « Quid agendum in casu quo Superior Religiosus vel Rector
Collegii aut Seminarii renuerit iuramento firmare, ad normam can.
545, § i, litteras testimoniales a Superiore alterius Instituti requi­
sitas pro admittendo postulante ad nonnam can. 544, § 3 »?
Sacra Congregatio, re mature perpensa, respondendum censuit
prout respondet : « Praescriptum canonum esse servandum, et Or­
dinarius, si agatur de Institutis iuris dioecesani aut laicalibus, sive
Collegiis aut Seminariis; vel Supremus Moderator in Institutis cle­
ricalibus aut in Ordinibus Regularibus, contra tales Superiores re­
nuentes procedant, eos cogendo etiam per poenas, usque ad priva­
tionem officii. Quodsi nihilominus litterae iuratae haberi non pos­
sint, res deferatur ad S. Congregationem ».
X/1S XII (1920), 17.

334
De religiosis ad servitium militare vocatis
(Responsum diei 30 novembris 1919)

Sacrae Congregationi de Religiosis propositum fuit sequens du­
bium circa declarationem quoad Decretum Inter reliquas, datam
sub die 15 iulii 1919,° videlicet:
« Utrum in Congregationibus seu Institutis Religiosis, in quibus
ex Constitutionum praescripto post Novitiatum vota annualia emitú N. 32S.

De testimonialibus - Dc testamentis - Dc egressis

381

tuntur, Alumni servitio militari adstricti, absoluto Novitiatu, admitti
valeant ad professiones annuales ».
S. Congregatio, re mature perpensa, respondendum censuit:
Affirmative: ita tamen ut vota annualia cessent si Religiosi ad
servitium militare vocentur, et eo die quo militiae effective adscript!
et disciplinae militari subiecti evadant ».
Facta autem de his relatione Ssmo D. N. Benedicto Pp. XV, in
audientia diei 30 novembris 1919, ab infrascripto Secretario, Sancti­
tas Sua eamdem resolutionem approbare dignata est et publici iuris
fieri mandavit.
/L4S XII (1920), 73.

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS

335
De testamentis a novitiis conficiendis
(Responsum... ad Superiorem Generalem Congregationis Ssmi Redemptoris)

Testamentum conficiendum est, etiamsi ex lege civili invalidum
sit. Sed curandum est, ut, cum primum fieri poterit, testamentum
etiam ex lege civili vim habeat nulla tamen in eo mutata dispositione,
nisi secundum can. 583, n. 2.a
In AAS non promulgatum. 6

336
De religiosis ad saeculum regressis
(Interpret, auth., diei 24 novembris 1920)

Dubium: Utrum prohibitiones, de quibus in can. 642, obstent
quominus religiosi officia vel beneficia adipiscantur, tantum si ad
saeculum post promulgationem codicis sint regressi; an etiam eos
complectantur qui iam ante promulgationem codicis extra religio­
nem, venia pontificia, versabantur, non obstante canone 10.
Resp.: Negative ad primam partem, affirmative ad secundam.
AAS XII (1920), 575.
° Can. 569.
b Schafer, Dc Religiosis, ed. 3, n. 256.

382

Benedictus XV (1914-1922)

Í337-

337
De votis temporaneis
(Interpret, auth., diei 1 martii 1921)

Dubium: In quibusdam Institutis votorum simplicium vota emit­
tuntur sub hac vel simili conditione apposita : « Donec in Congre­
gatione vivam », ita ut alumnus, sive sponte discedat sive a Supe­
rioribus dimittatur, ipso facto a votis liber evadat. Hinc quaeritur:
1) In hisce Institutis debetne tali professioni praemitti triennium
votorum temporaneorum, ad normam can. 574?
2) In dimissione alumnorum, qui similem professionem emise­
runt, debentne servari cann. 647-648 de dimissione religiosorum
qui vota temporanea emiserunt, vel can. 649 et sequentes de dimis­
sione eorum, qui vota perpetua emiserunt?
Resp.: Ad 1. Negative.
Ad 2. Pro iis qui vota iam emiserunt sub hac conditione, ser­
ventur canones 646, 647 et 648.
/MS XIII (1921), 177.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

338
De secundo novitiatus anno
(Instructio Plures exstant, diei 3 novembris 1921)

Plures exstant religiones in quarum constitutionibus praescribi­
tur alter novitiatus annus et facultas fit Superioribus adhibendi tyrones, eo perdurante, in operibus Instituti exercendis. Ne vero exinde
aliquid detrimenti capiat tyronum religiosa informatio et abusus qui
irrepere possent arceantur, haec Sacra Congregatio Negotiis Reli­
giosorum Sodalium praeposita, occasionem nacta revisionis consti­
tutionum singularum religionum ad Codicem conformatarum, rem
diligenti studio subiecit et Eminentissimi Patres, in plenario coetu
diei 17 iunii 1921, omnibus perpensis, sententiam suam aperuerunt,
quae in audientia diei 25 eiusdem mensis Ssmo D. N. Benedicto
Pp. XV relata fuit.
Sanctitas porro Sua sententiam probavit simulque mandavit, ut
hac de re instructio ederetur, cui omnes et singulae congregationes
religiosae, in quibus secundus novitiatus annus ex constitutionum
praescripto peragitur, integre se conformare teneantur.

-338]

Dc votis - De secundo novitiatus anno

383

I. Quoties igitur constitutiones praescribant secundum novitiatus
annum in eoque sinant novitios in operibus propriis Instituti se exer­
cere, hoc liceat, salvis fundamentalibus novitiatus legibus. Ideoque
prae oculis habendum est novitiatum esse institutum ad novitiorum
animos informandos, in iis quae ad vitia extirpanda, motus animi
compescendos, virtutes acquirendas necnon vitam regularem ad­
discendam per constitutionum studium, pertinent; ut novitii ad
Christianam perfectionem per evangelicorum consiliorum ac votorum
professionem, in quo praecise cuiusque religiosi finis consisiit, ten­
dere discant. Et iure merito novitiatus ultra annum praescribitur in
aliquibus Institutis, ex eis praecipue quorum religiosi operibus exte­
rioribus dant operam, quippe qui variis distracti curis, saeculi pe­
riculis magis obnoxii, solidiore atque firmiore spiritus fundamento
egent. Quamobrem mandat haec Sacra Congregatio ut, etiam se­
cundo novitiatus anno perdurante, ante omnia quaelibet munia disci­
plina spiritualis vitae apprime curetur.
II. Fas tamen esto, secundo novitiatus anno, novitio vel novitiae
Instituti operibus vacare si id ferant constitutiones; verum prudenter
et moderate
id fiat, tantummodo ad novitiorum instructionem; nec
MlU»
unquam in iisdem operibus tyrones adeo occupentur, ut per se soli
officia exerceant (v. gr. : supplendo in scholis magistris aut quasimagistris absentibus, vel in nosocomiis infirmis ministrando), sed
operibus ipsis vacent sub directione et vigilantia gravis religiosi, vel
religiosae, qui verbo doceat exemploque praecurrat.
III. Si quando a constitutionibus permittatur ut novitius vel
novitia, secundo novitiatus anno, ad opera Instituti extra domum
novitiatus mittatur, hoc nonnisi per modum exceptionis agatur et
dummodo gravis adsit causa, quae id suadeat: haec autem causa ex
parte novitii vel novitiae se habere debet, quatenus in domo novi­
tiatus aut sufficienter institui nequeant, aut ibidem aliter permanere
non valeant; numquam vero, sub quocumque praetextu, sufficiens
esse causa possit necessitas aut utilitas religionis, si, exempli gratia,
ex deficientia religiosorum novitii in operibus Instituti illis substi­
tuerentur.
IV. Sive autem in domo novitiatus, sive extra, tyrones permanse­
rint, duobus ante professionem mensibus ab omni opere externo
abstineant, si extra novitiatum fuerint, ad illum revocentur, ut per
integrum bimestre ad professionem emittendam, in spiritu suae vo­
cationis firmati, se praeparent.

384

Benedictus XV (1914-1922)

M-

V. Ssmus Dominus Noster Benedictus Pp. XV in audientia
habita a R. D. P. Ab. Secretario die 3 novembris 1921 tenorem
huius Instructionis approbavit eamque ab omnibus servari man­
davit.
AAS XIII (1921), 539-540.

339
De quinquennali relatione a religionibus facienda
(Decretum Sancitum est, diei 8 martii 1922)

Sancitum est in Codice luris Canonici, ut quilibet supremus
Moderator sive monasticae Congregationis sive cuiusvis Religionis
iuris pontificii quolibet quinquennio, aut saepius si ita ferant Con­
stitutiones, relationem de statu religionis ad Sanctam Sedem mittat.
Ut autem hoc canonum praescriptum ordinate et utiliter ad ef­
fectum detur, haec Sacra Congregatio, re mature perpensa, ea quae
sequuntur decernenda statuit:
I. Quinquennia sint fixa et communia omnibus Religionibus,
incipiantque a die prima mensis ianuarii 1923.
Relationem itaque exhibebunt:
/i) Ex Religionibus virorum:
a) in primo quinquennii anno: Canonici Regulares, Monachi,
Ordines militares;
b) in altero: Mendicantes;
c) in tertio: Clerici Regulares;
iT) in quarto: Congregationes votorum simplicium tam cleri­
cales quam laicales;
e) in quinto: Societates virorum more religiosorum viventium,
sine votis aut cum votis privatis.
fi) Ex Religionibus mulierum relationem mittent Congregatio­
nes habito respectu ad regionem in qua exstat domus princeps Insti­
tuti, seu ubi sedem ex officio habet Moderatrix Generalis, sequenti
ratione :
I anno quinquennii: ex Italia, Hispania et Lusitania;
II anno: ex Gallia, Belgio, Hollandia, Anglia et Hibernia;
III anno: ex reliquis Europae regionibus;
IV anno: ex utriusque Americae partibus;
V anno: ex aliis orbis partibus, et insuper Societates mulie­
rum sine votis more religiosarum viventium vel cum votis privatis.

Piua X1 (Í9M-X939)

-3391

385

II. Congregationes quae relationem iam forte exhibuerint mua
quinque annos praecedentes eum, in quo, ad normam supra descrip­
tam eam mittere deberent intra quinquennium 1923-1927, eximun­
tur ab ea rursum mittenda pro hac prima vice.
III. In exaranda relatione pro Institutis votorum simplicium
prae oculis habeantur quaestiones propositae in Instructione data
a S. C. EE. et RR., nunc vero ab H. S. C. reformatae ad Codicis
conformitatem, cisque fideliter respondeatur. “
IV. Moderatores vero supremi Ordinum Regularium et earum
Congregationum etiam votorum simplicium aut Societatum more
religiosorum viventium, quae ad relationem mittendam ante Codicis
promulgationem non tenebantur, quoadusque aliter a Sacra Con­
gregatione provideatur, relationem de statu suae Religionis integram
et veritati respondentem — super quo eorum conscientia oneratur —
diligenter exarare curent ea ratione et forma, quae Instituti naturae
aptior videatur: ita tamen, ut ex ea Apostolica Sedes de statu tam
materiali quam morali et disciplinari Religionis plenam notitiam
comparare queat.
Prima autem relatio, ante alia dc actuali statu religionis, conti­
neat notitias historicas de Ordinis aut Congregationis fundatione; et
praecipue ea quae spectant ad eiusdem approbationem per Apostolicam Sedem et ad Constitutiones quibus in praesenti regitur. In­
terna quoque regiminis forma et natura votorum exponatur, et si
qua mutatio in hisce facta fuerit decursu temporum aut si qua in
Regulae observantia relaxatio, et quanam auctoritate inducta fuerit,
declaretur.
Si qua Congregatio peculiare praescriptum habeat de relatione
frequentius mittenda in Constitutionibus a Sancta Sede post Codicis
promulgationem revisis aut approbatis, hoc servandum erit, nullo
habito respectu ad ea quae de quinquennio praesens decretum
praescribit.
Ssmus D. N. Pius Pp. XI in audientia concessa infrascripto
P. Abbati Secretario die 25 februarii 1922, praesentis decreti teno­
rem adprobavit, ab omnibus servari et publici iuris fieri mandavit,
contrariis quibuscumque minime obstantibus. '*
.4X5' XIV (1922), 161-163.

“ Elenchus quaestionum praebetur infru n. 340
b Nn. 389, 394— S. C de ReHgto«t« -

R<-lieiotvru>n

386

Pius XI (1922-1939)

[340I

340
Elenchus quaestionum ad quas respondendum est a Moderatoribus
seu Moderatricibus Generalibus Institutorum vota simplicia profltentium in relatione ad S. Sedem quinto quoque anno trans­
mittenda °
(Instructio Doceatur, diei 25 martii 19226)

Praemittenda

1. Doceatur quae decreta approbationis seu commendationis, ct
quando, Institutum a S. Sede obtinuerit.
2. Quinam sit finis sive scopus peculiaris Instituti.
3. Num titulus Instituti ab initio assumptus aut scopus vel ha­
bitus sodalium aliquatenus postmodum immutati fuerint et quanam
auctoritate.
4. Quot sint sodalium classes. Quaenam vota emittantur.
5. * Quot sodales ab initio usque in praesens, aut saltem ultimo
vicennio, habitum Instituti induerint.
6. * Quot sodales a fundatione Instituti usque in praesens, aut
saltem ultimo vicennio, et quomodo, ab eo recesserint, sive tempore
novitiatus, sive post emissa vota temporanea, sive post emissa vota
perpetua. Num et quot fuerint fugitivi vel apostatae.
7. Quandonam ultima relatio ad S. Sedem missa fuerit.

I - De

personis

A) De admissis
S. Quot postulantes ab ultima relatione admissi fuerint.
9. Num pro singulis habita sint testimonia a iure requisita; speciatim vero litterae testimoniales:
a) pro viris in genere;
b) pro clericis;
c) pro illis (viris aut respective mulieribus) qui in Seminario,
collegio vel alius religionis postulatu aut novitiatu fuerunt: et quidem
iureiurando firmatae.
ü Vide praecedens decretum sub n. 339.
b Instructio haec a Sacra Conerc-tationc Episcoporum ct Regularium primum
dita est, nunc vero ad tramitem Codicis iuris canonici a Sacra Congregatione de
Religiosis revisa et emendata.
* Ad interrogationes aut interrogationum partes asterisco notatas nonnisi in
prima, post promulgatam hanc instructionem, relatione respondendum erit.

De quinquennali relatione

[34°]

387

io. Num speciali aliquo modo seu industria ad nomen Instituto
dandum quis allectus fuerit; et praesertim num ephemeridum ope
moderatores hunc in finem usi sint.
n. Num praeterea exquisita fuerit sufficiens notitia circa eorum
indolem et mores quoties id necessarium erat vel opportunum.
12. Quoties et super quibus impedimentis seu defectibus dispen­
satio necessaria fuerit et a quonam Superiore ecclesiastico concessa.
13. Num postulatum omnes ii quibus praescriptus est peregerint
per tempus statutum in domo in qua regularis disciplina servetur.
B) De Novitiis

14. Quot et quaenam sint domus novitiatus et num unaquaeque
auctoritate S. Sedis instituta sit.
15. Quot novitii post ultimam relationem habitum Instituti su­
sceperint.
16. Quot nunc in novitiatu degant.
17. Num novitii a professis rite separati existant.
18. Num omnes habeant integrum exemplar constitutionum.
19. Num omnes ante professionem per annum integrum et con­
tinuum in domo novitiatus sub cura magistri degerint.
20. Num magister novitiorum ab omnibus officiis oneribusque
vacet, quae novitiorum curam et regimen impedire possint.
21. Num, quantum et qua auctoritate, tempus novitiatus, ultra
terminum in constitutionibus praefinitum, prorogatum vel imminu­
tum fuerit.
22. Utrum novitii primo novitiatus anno vacaverint tantu hTúw
exercitiis pietatis, an aliis etiam et quibus operibus addicti fuerint.
23. Num durante secundo anno novitiatus (ubi peragitur) novitii
in alias domus missi fuerint, et num servata fuerit instructio S. C.
de Religiosis diei 3 novembris 1921.“
24. (Zn Institutis Sororum). Num ante admissionem ad habitum,
ad primam professionem temporariam et ad professionem perpe­
tuam, Episcopus vel eius delegatus praescriptam voluntatem adspirantis, et gratuito, exploraverit.
25. Num professioni, quoties locus erat, praemissa fuerit vel alias
opportune peracta cessio administrationis propriorum bonorum ac
dispositio de eorumdem usu et usufructu.
J

u N. 338.

388

Pius XI (1922-1939)

[340]

26. Num a novitiis ante professionem votorum temporariorum
testamentum de bonis praesentibus vel forte obventuris libere con­
ditum fuerit.
C) De Professis

27. Quot nunc sint in Instituto sodales:
a) votorum temporariorum;
b) votorum perpetuorum.
28. Num vota temporaria semper tempore debito fuerint re­
novata.
29. Num sodales tempore debito ad vota perpetua admissi fue­
rint post elapsum tempus votorum temporariorum.
30. Quot sodales sive professi sive novitii post ultimam relatio­
nem obierint.

D) De egressis et dimissis
31. Quot post ultimam relationem ab Instituto recesserint:
a) ex novitiis;
b) ex professis expleto tempore votorum temporariorum;
c) perdurantibus votis temporariis;
d) post emissa vota perpetua.
32. Num in dimittendis sodalibus semper observatae fuerint,
pro casuum diversitate, normae in sacris canonibus et in propriis
constitutionibus praescriptae.
33. Num (excepto casu urgenti de quo in cann. 653 et 668) ali­
quis dimissus aut egressus fuerit:
d) ante acceptam sententiae vel decreti confirmationem ab
Apostolica Sede, si agatur de viris professis a votis perpetuis; vel
ante acceptam ab eadem S. Sede decisionem, si de Sororibus a votis
perpetuis professis agatur;
b) pendente recursu ad S. Sedem, si de professis a votis te II
porariis ;
c) absque praevia dispensatione, ab ipso religioso expostulata,
super votis emissis.
34. (In Institutis sororum). Num egressis quacumque de causa
dos, quomodolibet constituta, integre tradita fuerit, una cum su­
pellectili quam ad Institutum attulerunt, in eo statu in quo tempore
egressus reperiebatur.

i

«bmbmm

De quinquennali relatione

[340]

380

35. Num iis quae, sine dote receptae, ex propriis bonis sibimet
providere non valebant, in casu egressus ex Instituto, necessaria ex
caritate suppeditata fuerint, quibus modo tuto ac convenienti do­
mum redire et per aliquod tempus honeste vivere potuerint.
II - De

rebus

A) De domibus
36. Quot domos Institutum habeat, et in quibusnam dioecesi­
bus: an et quot habeat provincias.
37. An et quot novae domus post ultimam relationem apertae
fuerint: et an in omnibus intercesserit legitima auctoritas et servata
fuerit ratio in constitutionibus praescripta.
38. Quot sodales diversarum classium in singulis domibus com­
morentur, et (si diversa opera ab Instituto exerceantur) quibusnam
operibus addicti sint.
39. Num post ultimam relationem domus aliqua suppressa fuerit
et cuiusnam auctoritate.
40. Utrum singuli sodales proprias cellas habeant, an saltem in
communi dor II itorio suum quisque cubile convenienter ab omnibus
aliis separatum.
41. Num infirmis curandis separatus locus undcquaque aptus
addictus sit.
42. Num pro recipiendis hospitibus adsint in domo cubicula
sufficienter, ut decet, a communitate religiosa separata.
43. (Zn Institutis Sororum). Num habitatio capellani sive con­
fessarli ingressum separatum et nullam cum Sororum habitatione
communicationem habeat.
B) De bonis

44. Quinam fuerint ab ultima relatione annui reditus ct expensae :
d) tum Instituti in communi;
b) tum uniuscuiusque domus.
45. Num ab ultima relatione sive Institutum in communi, sive
certae domus in particulari, nova bona mobilia vel immobilia et
cuius valoris obtinuerint.
46. Num pecuniam semper utili foenori et honesto ac tuto col­
locaverint.

39°

Pius XI (1922-1939)

Í54O1

47. Utrum et quam iacturam bonorum suorum, post ultimam
relationem, fecerint, vel damna subierint, et qua de causa.
48. Num et quae bona, sive immobilia siva mobilia pretiosa
abalienaverint, et qua facultate.
49. Num illorum bonorum, quae capitalia vocantur, partem ali­
quam consumpserint.
50. Num arca communis vel domus aliqua particularis aere alieno
gravetur, et quanto.
51. Num ab ultima relatione nova debita contraxerint; quaenam,
et qua auctoritate.
52. Num bona temporalia, tum religionis universae, tum singu­
larum provinciarum et domorum, per oeconomos rite deputatos ad­
ministrentur ad normam sacrorum canonum et constitutionum.
53. Num oeconomi, sive generalis sive locales, rationem suarum
administrationum praescriptis temporibus reddiderint; et num huius­
modi rationes modo praescripto examinatae et approbatae fuerint.
54. Num lites de bonis habeant.
55. Num pecuniae aliaeque res pretiosae caute custodiantur iuxta
normas hac de re traditas et praescriptum constitutionum.
56. Num et quo pacto pecuniam sive res pretiosas, a saecularibus
depositas, custodiendas acceptaverint.
57. (In Institutis Sororum). Utrum dotes Sororum iuxta leges
canonicas in tuto ac fructifero investimento de consensu Ordinarii
loci collocatae fuerint; an et quae earum pars, quo modo et cuius
permissu in expensas faciendas insumpta fuerit.
58. Num et quaenam legata pia seu fundationes in Instituto, sive
pro Missis celebrandis, sive pro operibus caritatis exercendis,
existant.
59. Num huiusmodi onera fideliter adimpleta fuerint.
60. Num pecunia, qua huiusmodi fundationes constitutae fue­
runt, rite collocata et seorsim ah aliis quibuslibet administrata fuerit.
61. Num Episcopo iuxta sacrorum canonum praescriptum dc
huiusmodi fundationibus ratio reddita fuerit.
62. Quantum superfluae pecuniae in fine cuiuslibet anni a sin­
gulis domibus in arcam communem collatum fuerit
63. Utrum sponte an invite huiusmodi pecuniae collatio ab om­
nibus facta fuerit.
64. Num superiorissa vel oeconoma habeat pecunias, de quibus
libere, etsi pro bono Instituti, disponat, quin ullam rationem reddat.

[34°1

Dc quinquennali relatione

III - De

391

disciplina

A) De vita religiosa
65. Num in unaquaque domo exercitia spiritualia pro singulis
diebus, mensibus, annis vel aliis certis temporibus statuta accurate
peragantur.
66. Num omnes sodales quotidie Missae sacrificio assistant.
67. Utrum omnes sodales exercitiis communibus interesse pos­
sint, et an illis qui quandoque pro negotiis domesticis ab aliquo
exercitio communi eximuntur, saltem concedatur tempus privarim
illud peragendi.
68. Num serventur canonica statuta:
a) quantum ad conscientiae manifestationem non exigendam;
b) quoad sacramentalem confessionem;
c) circa eucharisticae communionis frequentationem.
69. Num adsint confessarii ad iuris normam designati; num et
qui abusus irrepserint, sive ex parte Superiorum libertatem a lege
concessam coarctantium, sive ex parte subditorum permissa libertate
abutendum.
70. Num in Institutis Sororum ubique quovis triennio confessarius ordinarius mutetur, vel debita auctoritate confirmetur.
71. Num praescriptiones dc clausura servanda in parte domus
Religiosis reservata fideliter observentur.
72. Num Religiosis frequenter permittatur locutorium adire et
an Constitutiones in hac re serventur.
73. Num Religiosis e domo egredientibus, extra casum neces­
sitatis, a Superioribus socius addatur.
74. Num, qua ratione et quibus temporibus habeantur institu­
tiones catecheticae et piae exhortationes ad conversos aliosque alum­
nos nec non ad famulos seu convictores.
75. Num et quaenam scripta periodica sodales edant aut illis
conscribendis operam conferant: num in iis, sicut etiam in libris
edendis, statutae leges servatae fuerint.
76. Num et quibus libris, sive antiquis sive recentioribus, etiam
manu scriptis, sola moderatorum Instituti licentia editis sodales
utantur.

392

Pius XI (1922-1939)

_____[Mol

B) De observantia quarumdam specialium legum
77. Num omnia circa Capitulum generale praescripta diligenter
observata fuerint:
a) quoad litteras convocatorias;
b) quoad electionem delegatorum;
c) quoad electionem scrutatorum et secretarii;
d) quoad electionem Moderatoris generalis;
e) quoad electionem Consiliariorum, Oeconomi et Secretarii
generalium.
78. Num omnino liberum fuerit sodalibus litteras, quae ab in­
spectione Superiorum exemptae sunt, sive scribere sive recipere.
79. Num lex de mutandis Superioribus post statutum tempus
fideliter observetur. Num, quot dispensationes et a quo super hac
lege impetratae fuerint.
80. Num Moderator generalis et Superiores provinciales prae­
scriptam domorum visitationem rite peregerint.
81. Num Moderator generalis et Superiores sive provinciales
sive locales praefinitis temporibus consiliarios suos convocent, ut
cum eis agant de negotiis sive Instituti sive provinciae sive domus.
82. Num in deliberationibus debita libertas consiliariis servata
fuerit.
83. Num in Consilio generali electiones libere et iuxta normas
praescriptas factae fuerint.
84. Utrum ubique vigeat vita communis; num omnibus sodali­
bus necessaria, praecipue quoad victum et vestitum, a Superioribus
ea qua decet paterna caritate suppeditentur, et an forte sint qui haec
sibi ab extraneis procurent.
85. Num alicubi sodales sint numero insufficientes ita ut nimis
onerentur laboribus cum gravi valetudinis discrimine.
86. Num provideatur ne quid desit infirmis ex iis, quibus iuxta
propriam cuiusque conditionem indigent, atque ut in corporalibus
et spiritualibus necessitatibus qua par est caritate subleventur.
87. (/n Institutis Clericorum}. Quot annis clerici vacent studiis:
a} litterarum humaniorum;
b} philosophiae, et
c) theologiae.
Quatenus autem studia domi peragantur, quot professores sin­
gulis disciplinis tradendis sint addicti.

[340]

Dc quinquennali relatione

jçj

88. Num alumnis aut etiam magistris alia officia committantur
quae a studiis eos avocent.
89. Num omnes studentes:
a) integrum cursum studiorum perfecerint antequam e domo
studiis destinata exierint;
ò) ante promotionem ad sacros Ordines studia per leges ca­
nonicas respective praescripta rite perfecerint;
c) cetera omnia a sacris canonibus pro admissione ad Ordines
requisita (circa titulum ordinationis, litteras dimissorias, etc.) reli­
giose observaverint.
90. Num servata fuerit lex de examine a sacerdotibus quotannis,
saltem per quinquennium, peragendo.
91. Num aliquando exerceatur negotiatio per sacros canones
interdicta: item an ars aliqua vel industria quae frequentiorem af­
ferat consuetudinem cum extraneis; quibus cautelis, tum pro salute
illorum sodalium qui his incumbunt, tum pro externorum aedifi­
catione.
92. An Superiores curent inter suos subditos promovere noti­
tiam et exsecutionem decretorum S. Sedis, quae religiosos respi­
ciunt: item an publice legantur, praeter proprias constitutiones, de­
creta quae Apostolica Sedes legenda praescripserit.
C) De operibus Instituti

93. Quot personis (vel classibus personarum' beneficia contu­
lerint sodales iis operibus quibus iuxta scopum sui Instituti sese
devovent.
94. Si numerus istarum personarum post ultimam relationem
alicubi imminutus fuerit, indicentur rationes.
95. (Pro Institutis quae stipem astiativi colligunt):
a) an ex constitutionibus clare et certo constet de iure seu
officio stipem ostiatim colligendi;
b) an sacrorum canonum praescripta et S. Sedis decreta hac
de re edita in omnibus religiose observentur.
96. Num ab Institutis Sororum habeantur in suis domibus di­
versoria aut valetudinaria pro personis quibuscumque, etiam diversi
sexus; et quatenus affirmative, cuius licentia ct quibus cautelis.
97. Num et quomodo Sorores in seminariis vel collegiis vel
quibuscumque ecclesiasticorum virorum domibus rem domesticam
gerendam assumpserint.

Pius XI (1922-1939)

394

(340-

98. Num Sorores opera quaedam caritatis exerceant (v. g. erga
infantes aut parturientes aut chirurgi cultro incisos) quae virgines
Deo dicatas et habitu religioso indutas dedecere videantur.
99. Num Sorores, quae infirmis in privatorum domiciliis inser­
viunt, praescriptas a Constitutionibus cautelas semper adhibeant.
100. Num Superiores permiserint commorationem sodalium in
domibus saecularium, et quanto tempore.
101. (Pro Institutis virorum). Num aliquod Institutum Sororum
quasi ab ipsis dependens, sibique aggregatum, directe vel indirecte,
retineant vel dirigant et quanam auctoritate.
102. Num post ultimam relationem aliquod novum opus, vel
potius nova species operum, aliis iam existentibus adiuncta fuerit,
et quanam auctoritate.
103. Num in Instituto vel in aliquibus domibus irrepserint abu­
sus et qui.
104. Num querelae vel difficultates exsistant:
d) cum Ordinariis locorum;
b) cum confessariis;
c) cum capellanis.
105. (Pro Institutis laicalibus utriusque sexus). An domos ha­
beant in quibus suscipiantur ad commorandum adolescentes respectivi sexus qui publicas scholas laicas frequentant, quibus in locis,
quasve scholas adeant, quomodo et per quos eorum religiosae
exponere praesumpserit. "
***

Responsa autem ad suprascriptas quaestiones non solum a Mo­
deratore seu Moderatrice generali, sed etiam a singulis Consiliariis
seu Assistentibus generalibus, praevio maturo examine, signanda
erunt. Si agatur de Congregatione mulierum, signanda pariter erunt
ab Ordinario loci in quo suprema Antistita cum suo Consilio residet.
Quod si quis ex iisdem Consiliariis seu Assistentibus aliquid ma­
gni momenti praeterea S. Sedi significandum esse putaverit, id etiam
per privatas atque secretas litteras praestare poterit. Verumtamen
memor ipse sit conditionis suae et sciat conscientiam suam graviter
oneratum iri, si quid a veritate alienum secretis eiusmodi litteris
exponere praesumpserit.
4.4S XIV (1922), 278-286.

Nn. 389, 394-

-343 J

De quinquennali relatione - De transitu - De novitiatu

30 C

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS

341
De transitu ad aliam religionem
(Interpret, auth.j diei 14 iulii 1922)

Dubium: Utrum suffragium Capituli in admittendo religioso,
de quo in can. 634, ad professionem sollemnem aut simplicem per­
petuam, habeat vim deliberativam; an tantum consultivam.
Resp.: Affirmative ad primam partem; negative ad secundam.
AAS XIV (1922), 528.

342
De anno integro novitiatus
(Interpret, auth., dici 12 novembris 1922)

Dubium I: Utrum annus integer novitiatus, praescriptus in
can. 555, § i, 2 computandus sit iuxta normam statutam in can. 34,
§ 3, 3. Et quatenus affirmative:
II. Utrum eiusmodi norma computandi annum in ordine ad no­
vitiatum servanda sit ad validitatem, an tantum ad liceitatem.
Resp.: Ad I. affirmative, seu servandum esse praescriptum ca­
nonis 34, § 3, 3.
Ad II. affirmative ad primam partem, negative ad secundam, seu
canonem servandum esse ad validitatem novitiatus.
AAS XIV (1922), 661.

PIUS XI (1922 1939)
343
Laudes Cleri regularis
(Ex Litt. encycl. Ubi arcano, diei 23 decembris 1922)

Quantum vero, venerabiles fratres, pro nostris propositis cogi­
tatisque ad rem deducendis in Clero regulari spem reponamus non
est cur longo exsequamur sermone, cum compertum vobis sit quan­
tum is quidem conferat ad Christi regnum et domi confirmandum
et foris dilatandum. Etenim cum hoc suum habeant religiosarum
familiarum alumni, ut Christi non modo praecepta sed etiam consi­
lia servent exerceantque, iidem vel in sacrorum septorum umbratili
palaestra rebus caelestibus operam dantes vel in apertum campum
progredientes, dum perfectae Christianae vitae speciem ad vivum

Pius XI (1922-1939)

396

(343-

sua vita exprimunt et sese totos bono communi devoventes, quo
uberius spiritualibus bonis potiantur, a rebus omnibus terrenis suis­
que commodis abdicant, christifideles, veluti exemplo continenter
ob eorum oculos proposito, ad altiora appetenda provocant; idque
feliciter assequuntur, adiectis etiam praeclaris Christianae beneficen­
tiae officiis qua omnibus corporum animorumque languoribus me­
dentur. Qua in re, ut ecclesiasticae historiae monumenta testantur,
eo usque, divina urgente caritate, saepe sunt progressi, ut in Evangelii praedicatione pro animarum salute vitam profunderent et sua
ipsorum morte Christi regni fines, fidei unitate christianaeque fra­
ternitatis propagata, amplificarent.
AAS XIV (1922), 694-695.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

344
De professione religiosa in mortis articulo novitiis
vel postulantibus permissa
(Declarationes in Decretum Spirituali consolationi, diei 30 decembris 1922)

Iam inde a Codicis promulgatione dubium exortum est : « An
decretum quod incipit Spirituali consolationi, a Sacra Congregatione
de Religiosis editum sub die io septembris 1912," adhuc vigeat»,
praecipue cum in Codice Iuris Canonici nulla mentio de professione
in articulo mortis fiat. Cumque instantissime ab hac Sacra Congre­
gatione peteretur, tam in particularibus casibus, quam in novis Con­
stitutionibus condendis, ut facultas per supradictum decretum con­
cessa renovaretur, res definienda visa est.
Quapropter, plurium Consultorum praerequisito voto, Emi Pa­
tres Sacrae Congregationis Negotiis Religiosorum Sodalium prae­
positae, in Plenariis comitiis ad Vaticanum habitis die 29 decem­
bris 1922, re mature perpensa, ad propositum dubium responden­
dum censuerunt : « Affirmative, at declarandum, si ita Ssmo placue­
rit, quod facultas recipiendi professionem, de qua in n. 2 decreti,
praeter Superiorem monasterii aut domus novitiatus vel probanda­
tus, intelligatur competere etiam ad respectivos Superiores maiores
iuxta Constiutiones, et ad praedictorum omnium delegatos ». Quam
sententiam Ssmus D. N. Papa div. Prov. Pius XI, in audientia ha• N. 278.

De piofessione in mortis articulo - De transitu

-346J

397

bita ab infrascripto P. Abbate Secretario die 30 decembris eiusdem
anni, in omnibus approbavit et publici iuris fieri mandavit.
Opportunum autem visum est praedicti decreti dispositiones ad
Ulli
sensum resolutionis Emorum Patrum accommodatas,
in memoriam
revocare eum in finem ut tam benigna Sedis Apostolicae concessio
omnibus interesse habentibus prodesse valeat.
Illae autem sunt tenoris sequentis : In quocumque Ordine, etc. "
Declarat denique haec Sacra Congregatio, nihil obstare quomi­
nus praedictae dispositiones etiam in Constitutiones Ordinum et
Congregationum inseri valeant, si hoc Instituta ipsa postulent.
/1ÆS XV (1923), 156-158.

345
II religionem gestando
De habitu novitiorum a transeunte ad aliam
(Responsum diei 14 maii 1923)

Sacrae Congregationi de Religiosis propositum fuit sequens du­
bium pro opportuna solutione:
« Religiosus, qui in quadam religione professus, obtento induito
Apostolico, ad aliam religionem transit, tenetume ad habitum no­
vitiorum religionis ad quam suscipiendum et gestandum perdurante
novitiatu in nova religione »?
Sacra autem Congregatio re mature perpensa respondendum
censuit, prout respondet : Affirmative.'**
AAS XV (1923), 289.

PIUS XI
346

De Angelici doctoris exemplo sectando
(Ex Litt. cncyd. Studiorum ducem, diei 29 iunii 1923)

Intueantur oportet sanctum Thomam nostri praesertim adole­
scentes, magnarumque virtutum decora quae in eo elucent, diligenter
imitando consecrentur; ante omnia humilitatem quod est spiritualis
vitae fundamentum et castimoniam. Discant ab homine summi in­
genii summaeque doctrinae, cum omnem tumorem animi horrere,
tum submissione supplici divini luminis copiam suis conciliare stu­
diis; discant, eodem magistro, nihil tam vigilanter quam voluptatis
4 Ibidem.
* Cnn. 633-

Pius XI (1922-1939)

39$

[346-

blandimenta refugere, ne scilicet ad sapientia •I contemplandam ca­
ligantes mentis oculos adiiciant. Nam quod ipse vivendo praestitit,
ut diximus, sic confirmat praecipiendo: « Si quis abstineat a de­
lectationibus corporalibus ut liberius vacet contemplationi veritatis,
pertinet hoc ad rectitudinem rationis ». 1
/L4S XV (1923), 320-321; Enchir. Cler. 1175.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
346'
De recursu contra decretum dimissionis religiosi professi
a votis temnoraneis
A
(Declaratio dici 20 iulii 1923)

Sacrae Congregationi de Religiosis propositum fuit sequens du­
bium pro opportuna solutione.
« Cum in canone 647, § 2 sancitum sit, ut Religioso professo vo­
torum temporariorum qui a Superioribus dimissionis decretum re­
cipit, sit facultas recurrendi ad Apostolicam Sedem, et, pendente re­
cursu, dimissio nullum iuridicum habeat effectum», quaeritur:
« Quale spatium temporis concedatur ad recursum interponen­
dum, quoad effectum suspensivum? ».
Emi Patres Sacrae Congregationis Negotiis Religiosorum Soda­
lium praepositae, in plenario coetu ad Vaticanum habito die 13 iu­
lii 1923, re mature perpensa, respondendum censuerunt:
« Tempus utile ad interponendum recursum quoad effectum su­
spensivum, de quo in canone 647, § 2, esse decem dierum ab inti­
matione decreti religioso dimisso facta, iuxta normam traditam in
similibus casibus, ut canone 1465, § 1 et 2153, § 1 ».
Facta autem relatione Ssmo D. N. Pio Pp. XI in audientia ha­
bita ab infrascripto Sacrae Congregationis Secretario, die 17 iu­
lii 1923, Ssmus dubii resolutionem approbavit.
Ut autem omnis ambigendi locus tollatur, tam circa terminum
huiuscemodi, quam circa ea quae exinde sequuntur, haec Sacra Con­
gregatio sequentia prae oculis habenda et servanda animadvertit:
i. Recursum contra dimissionis decretum Religiosus interponere
potest vel immediate per epistolam ad S. C. de Religiosis mittendam,
vel mediate, vdl. per eum qui dimissionis decretum sibi communicavit.
* II-II, q. 157, a. 2.

-3471

De dimissione - De studiis

399

2. Ad interpositi recursus probationem requiritur et sufficit vel
authenticum documentum vel saltem duorum fide dignorum homi­
num testimonium.
3. Tempus utile decem dierum ab intimatione decreti Religioso
facta supputandum erit ad normam can. 34, § 3, 3% et ita ut non
currat si dimissus recurrendi ius ignoret, aut agere non valeat iuxta
dispositiones can. 35; quapropter expedit ut Superior de praedicto
iure et de limite temporis dimissum edoceat in actu ipso intimationis.
4. Recursus utili tempore interpositus effectum habet suspensivum; ideoque, donec decretum dimissionis a Sacra Congregatione de
Religiosis confirmetur, ac dc facta confirmatione Superior dimittens,
authentico Sacrae Congregationis documento edoceatur, dimissionis
decretum nullum sortitur effectum, et exsecutioni demandari nequit.
5. Pendente recursu, dimissus adhuc est Religiosus, ideoque eis­
dem ac ceteri tenetur obligationibus et potitur iuribus, et eodem pror­
sus modo ac ante dimissionem. Quapropter in domo religiosa com­
morandi ius et obligationem habet, et sub Superiorum obedientia
manere debet, firmo praescripto can. 2243, § 2.
A AS XV (1923), 457-458.

347
De dispensationibus super curriculo studioru H
(Declaratio diei 27 octobns 1923)

S. C. de Religiosis, in concedendis dispensationibus super curriculo
studiorum, ad praescriptum can. 976 § 2 ad sacros Ordines suscipien­
dos praemittendo, de mandato Ssmi D. N. Pii div. Prov. Pp. XI se­
quentes conditiones rescriptis apponere consuevit: « S. Theologiae ope­
ram sedulo dare pergant, saltem usque dum praescriptum quadrien­
nium rite compleatur, vetito interim quocumque animarum ministe­
rio, idest ne destinentur concionibus habendis aut audiendis confes­
sionibus aut exterioribus Religionis muniis; super quibus Superiorum
conscientia graviter onerata remaneat; servatis ceteris... ».
Cum vero tales facultates seu dispensationes ab aliquo Ordine
aut Congregatione religiosa, sive generales pro omnibus suis alum­
nis sive particulares pro aliquibus, in praeteritum impetratae iam
fuerint, Sanctitas Sua, in audientia infrascripto Cardinali Praefecto
concessa die 23 octobris 1923, declaravit et statuit: omnes et sin­
gulas facultates seu dispensationes hac super re post Codicis promul­
gationem quomodocumque obtentas, etiam immediate a Summo

400

Pius XI (1922-1939)

Poniifice vel vivae vocis oraculo vel per Rescriptu II
signatum, conditionibus supra enunciatis subesse,
telligendas esse, nisi expresse eis derogatum fuerit.
buscumque, etiam speciali mentione dignis, minime

Í347-

Eiusdem manu
easque subinContrariis qui­
obstantibus.

.4.4S XV (1923), 549-550.

PIUS XI
348

De alumnis exquisitiore quadam cultura pariter formandis
(Epist. ap. Unigenitus Dei Filius, diei 19 martii 1924, ad summos Ordinum regu­
larium aliarumquc Sodalitatum religiosorum virorum Moderatores)

Unigenitus Dei Filius cum ad redimendum humanum genus in
mundum venisset, datis spiritualis vitae praeceptis, quibus homines
ad finem sibi praestitutum regerentur universi, docuit praeterea, qui
ipsius vestigiis propius insistere vellent, eos evangelica consilia am­
plecti ac sequi oportere. Eiusmodi autem consilia quicumque, obli­
gata Deo fide, servaturum se spondeat, is non modo omnibus exsol­
vitur impedimentis quae mortales a sanctitate remorari solent, ut
bona fortunae, ut coniugii curae sollicitudinesque, ut immoderata
rerum omnium libertas; sed etiam tam recto expeditoque itinere ad
perfectionem vitae progreditur, ut iamiam in salutis portu anchoram
veluti iecisse videatur. Itaque a remotioribus Christianae religionis
aetatibus numquam desiderati sunt qui ad Dei nutum, omnia sibi
magno excelsoque animo negantes, illud idem perfectionis iter in­
grederentur constanterque pergerent; atque ex rerum gestarum mo­
numentis liquido apparet, viros mulieresque perpetuo quodam ag­
mine se Deo consecrasse ac devovisse apud varios Ordines, quos
decursu saeculorum Ecclesia adprobavit ratosque habuit. Etenim,
quamquam una atque individua est religiosae vitae natura, multi­
plices tamen ea formas induit, cum ex Sodalitatibus aliae aliter Deo
serviant, aliae alia caritatis beneficentiaeque opera, ad maiorem Dei
gloriam proximorumque utilitatem, instituto suo persequantur. Ex
hac igitur tanta religiosorum Ordinum varietate, quasi ex dissimili­
bus arboribus in agro dominico consitis, magna oritur et in salutem
gentium provenit fructuum varietas; atque nihil sane pulchrius atque
adspectu delectabilius quam harum complexus atque universitas
Sodalitatum, quae, etsi ad unum atque idem denique spectant, ha­
bent tamen suum quaeque industriae et laboris campum, a ceteris
aliqua ex parte distinctum. Fieri enim divinae Providentiae consilio

De alumnorum formatione

401

solet, ut, quotiescumque novis est necessitatibus occurrendum, nova
item religiosa instituta excitentur ac floreant. Quamobrem Aposto­
lica Sedes, sub cuius signo religiosorum Ordines proxime militant,
beneficiorum memor, quae procedente tempore ipsi in Ecclesiam
Dei inque rem publicam contulissent, peculiari cura et benevolentia
eos perpetuo prosecuta est: nam, praeterquam quod illud sibi
sumpsit ut eorum leges ac statuta recognosceret atque adprobaret
eorumque causam ab adversariis per temporum rerumque asperita­
tes studiosissime defensitavit, ad pristinam praeterea instituti digni­
tatem sanctitatemque, si quando oportuit, eosdem revocare non de­
stitit. Quam quidem Ecclesiae curam ac sollicitudinem de prove­
henda in religiosis viris legum observatione morumque sanctimonia,
ipsa ostendunt Concilii Tridentini iussa atque hortamenta: « Omnes
regulares, tam viri quam mulieres, ad regulae, quam professi sunt,
praescriptum, vitam instituant et componant: atque imprimis, quae
ad suae professionis perfectionem, ut obedientiae, paupertatis et
castitatis, ac, si quae alia sunt alicuius Regulae et Ordinis peculiaria
vota et praecepta, ad eorum respective essentiam, necnon ad com­
munem vitam, victum et vestitum conservanda, pertinentia, fideliter
observent ». ' In Codice autem iuris canonici, ante quam hoc in
genere ad legum lationem gradus fiat, definito et breviter descripto
statu religioso, ut sit « stabilis in communi vivendi modus, quo
fideles, praeter communia praecepta, evangelica quoque consilia ser­
vanda per vota obedientiae, castitatis et paupertatis suscipiunt...
atque ad evangelicam perfectionem tendunt », eundem religiosum
statum « ab omnibus in honore » habendum esse praeclare edicitur. ‘
Quorum profecto religiosorum virorum et virtuti et adiutrici ope­
rae quantum Nosmet confideremus, iam tum aperte commonstravi­
mus, cum per Encyclicas Litteras Ubi arcano primum sacrorum
Antistites catholici orbis universos peramanter allocuti sumus: quae
enim tot malorum, quibus societas hominum laboraret, remedia pro­
ponebamus, haec ipsa ut ad effectum deducerentur diximus Nos
non una de causa in clero regulari spem bonam reponere et collo­
care. Praeterea, cum ante de studiis clericorum ad Cardinalem
Praefectum Sacri Consilii Seminariis Studiorumque Universitatibus
curandis Epistolam Apostolica™ Officiorum omnium dedissemus,
1
’
•
**

Sess. XXV, De Reflui., c. 1, in Mansi XXXIII, 172.
Can. 487, 488.
N.343.
Dici i augusti 1922, in /1/1S XIV (1922), 449-458; Enchir. Cler. 1151-1159.

26 _ S. C. de Religiosi» - Enchiridion Religiosorum.

402

Pius XI (1922-1939)

(34*
*1

eadem prorsus cura et cogitatione, quae Nostro insidebat animo,
rectae consulendi clericorum institutioni qui ad sacra ministeria ad­
vocarentur, utique alumnos religiosorum Ordinum complexi sumus,
cum ad hos ipsos, quotquot sacerdotio destinantur, ea quae in rem
animadvertimus decrevimusque magnam partem pertinerent. Verumtamen caritatis vigilantiaeque studium, quod Nos habet de uti­
litatibus vestris, dilecti filii, sollicitos, magnopere suadet propriis
vos appellare Litteris ut nonnulla moneamus, quae si quidem alumni
vestri in moribus usuque cotidiano retulerint, vita ipsorum atque
actio talis profecto exsistet, qualem singulare prorsus atque excelsum
divinae vocationis munus ab iis omnino requirit ac postulat.
Ac primum omnium religiosos viros cohortamur, ut suum quisque
Conditorem Patremque legiferum in exemplum intueantur, si velint
gratiarum, quae e sua ipsorum vocatione proficiscuntur, certo esse
copioseque participes. Praestantissimos enim eiusmodi viros, cum
sua excitarunt Instituta, quid aliud fecisse constat, nisi divino afflatui
paruisse? Quam igitur ii notam in sua cuiusque Sodalitate impressam
voluerunt, eam quicumque ex suis in se exhibent, ab incepto sane
non aberrant. Quare eo sodales, optimorum instar filiorum, curas
cogitationesque convertant, ut Patris legiferi honorem tueantur, eius
cum praescriptis et monitis obsequendo, tum imbibendo spiritum;
neque enim e statu suo decident usque dum Conditoris sui vestigiis
institerint: « Filii eorum propter illos usque in aeternum manent».1
Utinam Instituti sui legibus tam modeste pareant et comparatam ab
eo initio vitae rationem sic retineant, ut religioso statu se praestent
cotidie digniores : sua enim fidelitate facere non poterunt, quin sacris
ministeriis, quibus sibi obtingat per omnem aetatem perfungi, cae­
lestium gratiarum adiumenta concilient.
In agendo tamen, regnum Dei et iustitiam eius a unice quaerant,
oportet: quod in iis potissimum attendi volumus, in quibus, dilecti
filii, vestrorum plerumque versatur opera, id est in sacris missioni­
bus atque in iuventutis institutione. Ad apostolatum igitur quod
attinet, caveant, quemadmodum proximus decessor Noster consul­
tissime monuit,2 ne Evangeli! in externos populos propagationem
ad gratiam suae patriae seu nationis potentiamque augendam trans­
ferant, sed tantummodo ad infidelium salutem spectent, huius vitae
* Eccli. XLIV, 13.
’ Epist. ap. Maximum illud, dici 30 novembris 1919, in AAS XI (1919),
440-455; Sylloge 74; Enchir. Cler. 1076.
* Le XII, 31.

De alumnorum formatione

403

utilitatibus commodisque inter ipsos eatenus provehendis quoad ad
aeternam conducere videantur. Quorum autem religiosorum partes
sunt ut iuvenes rite erudiant atque educent, iisdem erit summopere
vitandum, ne, nimio abrepti studio discipulos optimarum artium
doctrina excolendi, religionis cultu mentes animosque imbuere sic
neglegant, ut alumni a copiosa quidem litterarum cognitione instructi
dimittantur, at eius prorsus scientiae sacrae expertes, qua qui careant et pulcherrimo omnium pretiosissimoque ornamento carent et
in summa inanitate versantur : « Vani sunt omnes homines, in qui­
bus non subest scientia Dei ». 1 Ad rem opportune Seraphicus
Doctor : « Hic est fructus omnium scientiarum, ut in omnibus aedi­
ficetur fides, honorificetur Deus, componantur mores, hauriantur
consolationes, quae sunt in unione sponsi et sponsae, quae quidem
fit per caritatem ».2
Quam quidem rerum sacrarum cognitionem cum necesse sit
Ecclesiae administros et maximi facere et penitus percipere, id ipsum
est hortationis huius Nostrae caput, ut sodales religiosos, sacerdotio
vel iam potitos vel posthac initiandos, ad disciplinas sacras assidue
excolendas excitemus, quas nisi calleant, vocationis suae munia per­
fecte absoluteque implere non poterunt. Cum enim iis, qui se Deo
consecraverint, aut unum aut certe praecipuum propositum sit orare
Deum et divina contemplari aut meditari, qui igitur gravissimo eiusmodi fungantur officio nisi fidei doctrinam plane cognitam habeant
atque perspectam? Quod velimus eos in primis attendere, qui um­
bratilem in caelestium rerum contemplatione vitam degunt; errant
enim, si putant, theologicis studiis aut ante neglectis aut postea
depositis, posse se, copiosa illa destitutos, quae e doctrinis sacris
hauritur, Dei mysteriorumque fidei cognitione, facile in excelsis
versari atque ad interiorem cum Deo coniunctionem afferri atque
evehi. Ad ceteros autem quod attinet, sive ii docent, sive contionan­
tur, sive animis expiandis pro tribunali poenitentiae sedent, sive in
sacras expeditiones dimittuntur, sive cum populo in cotidiana vitae
consuetudine sermocinantur, nonne multiplex ista ministerii sacri
exercitatio eo plus habitura est roboris atque efficacitatis, quo maiore
eruditionis summa niteant ac polleant? Divinarum ceteroqui scien­
tiam rerum, eandemque interiorem et copiosam, sacerdoti tenendam
esse, Paraclitus Spiritus per Prophetam edixit : « Labia sacerdotis
' Sap. XIII, I.
’ De reductione artium ad Theol., n. 26.

4°4

Pius XI (1922-1939)

I34SI

custodient scientiam ».' Quo enim pacto solida is doctrina careat, e
cuius ore, cum sit Domini scientiarum - legatus, novi Foederis ad­
minister et doctor, sal terrae ' et lux mundi, *
1 verba salutis Christia­
nus populus praestolatur? Sibi igitur metuant quotquot ad ministe­
ria sacra rudes imperitique accedunt; neque enim impune eorum
feret inscitiam Dominus, illud terribilem in modum minitatus:
« Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio fungaris
mihi ».Iam vero, si unquam alias oportuit sacerdotem non esse
indoctum, at multo plus per haec tempora oportet, cum ad vitae
usum cognitio rerum ac scientia tanti refert tamque arcte pertinet,
ut homines, vel qui minus sapiunt — quemadmodum contingere
paene in universum solet — quicquid agunt, se scientiae nomine
agere dictitent. Quare summa contentione adnitendum, ut catholica
fides humanarum omne genus doctrinarum adminiculo praesidioque
iuvetur: quarum admotis luminibus et pulchritudo revelatae veri­
tatis ante oculos omnium versetur et captiosa opinionum commenta,
quae ementiti nominis scientia adversus fidei dogmata congerere
consuevit, opportune diluantur. Etenim, ut Tertullianus praeclare
scripsit, fides nostra « unum gestit interdum, ne ignorata damne­
tur » ; ' quamobrem ne illud Hieronymi oblitteretur : « Sancta rusti­
citas solum sibi prodest, et quantum ex vitae merito Ecclesiam
Christi aedificat, tantum nocet si resistentibus non resistat... In
tantum sacerdotis officium est, interrogatum respondere de lege ».’
Itaque sacerdotis tam saecularis, quam regularis, est, catholica II
doctrinam cum pervulgare latius tum uberius inlustrare ac tueri;
quae non solum habet unde, quaecumque ex adverso opponuntur,
convincat ac refellat, sed etiam, modo dilucide explanetur, non
potest animos praeiudicatae opinionis expertes ad se non allicere.
Quod ipsum cum Doctores illos mediae, quam vocant, aetatis neutiquam fugisset, iidem, Thoma Aquinate et Bonaventura ducibus,
toti in eo fuere, ut divinarum rerum cognitionem perciperent am­
plissimam cum aliisque communicarent. Huc praeterea accedit, quod
vel ipsa animi, ingenii viriumque contentio, quam in eiusmodi stu­
diis, dilecti filii, sodales adhibeant vestri, effectura profecto est ut ii
* Mal. II, 7.
I Reg. II, 3’ Mt. V, 13.
* Ibid., 14.
* Os. IV, 6.
■ Apol. I, in ML I, 308.
Epist. LUI (al. CHI) ad Paulin., in ML XXII, 542.

Í3481

Dc alumnorum formatione

405

ct spiritus religiosos uberius hauriant et nobilissimi, quem amplexi
sunt, status dignitatem decusque sustineant. Quisquis enim in sacras
disciplinas incumbit, rem utique adgreditur, quae magno labore et
molimento ct incommodo constat, pariterque desidiae ilii inertiaeque
repugnat, quae mater est et magistra multorum malorum; atque
idem studiosus hac haud mediocri cogitationum intentione, praeter­
quam quod assuescit nihil quicquam praepropere deliberare inconsulteve agere, longe facilius coercet cupiditates ac cohibet, quibus
qui imperare neglegat, iam in deteriora flectitur inque vitiorum cae­
num prolabitur. In quo haec habet Hieronymus : « Ama scientiam
Scripturarum et carnis vitia non amabis... »,2 « Eruditio Scriptura­
rum germinat virgines ». 3 Sed religiosus vir ad ea studia exercenda
impelli quoque debet conscientia officii, quo ex sua ipsius vocatione
obstringitur, perfectae adipiscendae virtutis. Quam quidem ad per­
fectionem cum nemini liceat efficaciter contendere tuteque perve­
nire sine vitae interioris usu, num haec quibusvis aliis tam abunde
nutrimentis, quam divinarum rerum studio, educatur atque alitur?
Scilicet usitata et cotidiana mirabilium illorum naturae gratiaeque
donorum contemplatio, quorum tam largam Omnipotens Deus co­
piam in rerum universitatem atque in singulos homines effudit,
cogitationes motusque animorum consecrat et ad caelestia erigit;
immo etiam homines spiritu fidei complet efficitque Deo coniunctissimos. Quorum quis Christo lesu similitudine propior, quam qui
doctrinam de fide et moribus divinitus ad nos allatam in sucum et
sanguinem converterit? Sapientissimo igitur consilio religiosorum
Ordinum Conditores, sanctorum Ecclesiae Patrum et Doctorum se­
cuti vestigia, sacrarum disciplinarum studia filiis suis maiorem in
modum commendarunt; cognitum, ceteroqui, experiundo est, dilecti
filii, eos e vestris, qui amantius fidei rationes coluere, altiorem plerumoue sanctitatis gradum attigisse; quotquot, contra, sacrum eiusmodi officium deseruerunt, eos saepius languere coepisse atque haud
raro in deteriorem statum, ad votorum usque violationem, dilapsos
esse. Itaque sodales omnes Richardi a S. Victore verba meminerint:
« Utinam unusquisque nostrum huiusmodi studiis eousque insistat,
donec sol occumbat, et vanitatis amor paulatim deficiat, et carnali'?
prudentiae ratio, subducto fervore concupiscentiae, tepescat ». ’
________
•
’
’
*
4

¿celi. XXXIII, 29.
Epist. CXXV (al. IV) ad Rust., n. tí, in ML XXII, T078.
Comm. in Zacch., 1. Il, c. X, in ML XXV, 1489.
Dc diff. sacrif. Abr. et Mariae, i.

406

Pius XI ( 1922-1939)

Í348J

Itemque ii suam faciant, hortamur, Augustini precationem: «Sint
castae deliciae meae Scripturae tuae: nec fallar in eis nec fallam
ex eis ». 1
Cum igitur ex constanti attentoque doctrinae sacrae studio tam
praeclara religiosis viris emolumenta obveniant, iam manifesto ap­
paret, quantopere vobis, dilecti filii, vigilandum sit, ne alumnis desit
vestris facultas eiusdem doctrinae cum pervestigandae tum in omne
tempus aetatis colendae. Ad rem autem, mirum quantum proderit
adulescentium, qui ad coenobii vitam adspirent, recte inde ab initio
mentem animumque instituere atque effingere. Atque principio, cum
in domestico convictu, horum pro iniquitate temporum, christianae
puerorum educationi minus consulatur, et adulescentes, ad late dif­
fusas expositi corruptelarum illecebras, solida destituantur religiosa
institutione, quae ad divina praecepta, immo vel ad honesti et recti
rationem una potest conformare animos, sequitur, nihil facere vos
posse hoc in genere utilius, quam si parva Seminaria vel conlegia
constitueritis — quod fieri passim, iucunde conspicimus — adu­
lescentulis excipiendis, in quibus aliqua divinae vocationis indicia
deprehendantur. In quo tamen id ipsum vobis cavendum, quod
s. m. decessor Noster Pius X moderatores Dominicianae familiae
monuit, idest ne festinanter neve gregatim adulescentes adsciscatis,
de quibus in incerto sit afflatone divino sanctissimam istam vitae
rationem praeoptent.3 Mature igitur prudenterque delectis adu­
lescentulis religiosae vitae candidatis, impense curabitis ut, una cum
pietatis doctrina, ad aetatem accommodata, inferiores disciplinae
tradantur, quae tradi in gymnasiis solent;3 ita scilicet, ut non ante
ad novitiatum accedant, quam humanitatis, ut aiunt, curriculum
confecerint, nisi sat gravis interdum causa aliter decernendum
suadeat.
In qua quidem puerili institutione nullas a vobis praetermitti
navitatis diligentiaeque partes, est non modo caritatis sed etiam
iustitiae rationibus consentaneum. Quodsi ob Instituti exiguitatem,
ob aliasvc causas, aliqua Provincia non habeat, unde, ad canonum
praescripta, rectae eiusmodi institutioni prospiciat, iidem adulescen­
tes ad aliam Provinciam vel studiorum sedem mittantur, ubicumque
rite, ad praescriptum can. 587, doceri queant. At vero in inferioribus
scholis sancte illud ex can. 1364, Io servetur: «Praecipuum locum
’ Conf., 1. XI. c. II. n. 3, in ML XXXII. 8ro.
’ N. 279.
' Can. 589.

Í348]

De alumnorum formatione

407

obtineat religionis disciplina, quae, modo singulorum ingenio et
aetati accommodato, diligentissime explicetur ». Atque in hac disci­
plina libri ne adhibeantur, nisi quos Ordinarii probarint. Quae, ceteroqui, religionis studia, ut obiter dicamus, ipsi philosophiae scho­
lasticae auditores exercere ne desinant; aureo autem illo percom­
mode utantur Catechismo Romano, in quo nescias utrum magis
mirere, copiamne sanae doctrinae, an latini sermonis elegantiam.
Quodsi clerici vestri, inde ab aetatis flore, doctrinam sacram ex
fonte isto haurire assueverint, super quam quod ad theologiae studia
paratiores exsistent, ex usu absolutissimi operis capient profecto
unde sapienter et populum erudiant et commenta refellant quae in
doctrinam revelatam effuti solent. Vobis autem, dilecti filii, quae
de linguae latinae studio, per Epistolam Apostolicam Officiorum
omnium, monuimus catholicos Antistites diligenter attenderent, ea­
dem ut in litterariis ludis servetis, suademus ac praecipimus: nam
ad vestros quoque ea Codicis lex pertinet quae de sacrorum alumnis
edicit: «Linguas praesertim latinam et patriam... accurate edis­
cant ». 1 Quanti autem momenti sit, iuvenes religiosos latini esse
bene gnaros sermonis, id non modo declarat, quod eo ipso Ecclesia
utitur veluti ministro et vinculo unitatis, sed etiam quia latine Biblia
legimus, latine et psallimus et litamus et sacris ritibus paene omni­
bus perfungimur. Huc praeterea accedit, quod Romanus Pontifex
latine universum alloquitur docetque catholicum orbem, neque
alium sane adhibet Romana Curia sermonem cum negotia expedit
ac decreta conficit quae fidelium communitatis intersunt. Qui autem
linguam latinam non calleant, iis quidem ad copiosa Patrum Doctorumque Ecclesiae volumina difficilior est aditus, quorum plerique
non alia usi sunt scribendi ratione ut christianam sapientiam propo­
nerent ac tuerentur. Quare cordi vobis esto, ut clerici vestri, qui in
ministeriis Ecclesiae futuri aliquando sunt, eiusdem linguae scientiam
atque usum quam accuratissime percipiant.
Emenso inferiore litterarum curriculo, alumni et candidati om­
nes, quibus se Deo consecrandi mens constet, auique bona animi
indole, ingenio haud tardo, pietatis spiritu morumque integritate se
moderatoribus suis probaverint, in novitiatum cooptentur, in quo.
quasi in quadam palaestra, religiosae vitae principia et virtutes data
opera perdiscant. Quantum autem intersit, tironum animos eo tem­
poris spatio diligenter excoli, non tam e magistrorum pietatis testi’ Can. 1364, 20.

4o8

Pius XI (1922-1939)

I348I

moniis quam ex ipsa experientia coniicitur, cum religiosi status per­
fectionem nulli assequantur retineantque, nisi iam tum omnium
fundamenta virtutum iecerint. Quamobrem, remotis quarumvis disci­
plinarum studiis atque oblectamentis, huc tantummodo novitii ani­
mos intendant, ut, sapienti magistri sui ductu, interioris vitae exer­
citationibus virtutumque adeptioni vacent, earum praesertim quae
cum religionis votis, idest paupertatis, obedientiae et castitatis, co­
haerent et coniunguntur. In quo erunt ad perlegendum considerandumque utilissima cum sancti Bernardi et Seraphici Doctoris Bonaventurae, tum Alphonsi Rodriguez, tum etiam eorum qui apud
Sodalitatem uniuscuiusque vestram magisterio pietatis floruerunt,
scripta, quorum virtus atque efficacia tantum abest ut vetustate de­
fecerit atque elanguerit, ut etiam aucta hodie videatur. Neque tiro­
nes unquam obliviscantur, quales in novitiatu fuerint, tales se in
reliquum vitae tempus futuros, et supplendi posterius renovato ani­
mo tirocinii, si semel modico aut nullo fructu illud egerint, spem
esse plerumque inanissimam.
Hoc deinde vobis, dilecti filii, curae erit, ut alumni, qui novitia­
tum expleverint, in iis domibus collocentur, ubi sanctissimarum ob­
servatio legum floreat et cetera sint ita disposita, utilius ut illi accuratiusque possint statum ordinatumque philosophiae et theologiae
cursum peragere. Statum ordinatumque diximus: scilicet non modo
ne ad superiorem scholae gradum ullus evehatur quin in inferiore
satis abunde profecerit, verum etiam ne qua studiorum pars prae­
tereundo neglegatur, neve quid de temporis spatio dematur in eius­
modi disciplinis ad Codicis praescripta insumendo. Incaute igitur
— ut nihil dicamus amplius — ii moderatores faciant, qui, forte ut
necessitati pareant brevissimi temporis, velint suos compendiaria
quasi via ad sacros Ordines pervehi, quo eorundem citius utantur
opera. Nonne est usu cognitum, qui propere et praepostere didice­
rint, eos tali institutionis suae vitio mederi in posterum vix aut ne
vix quidem posse, et, quantulamcumque forte utilitatem ex eiusmodi
praeceptione Ordinum aliquando capi licuerit, eandem, cum reli­
giosos istos minus ad sacra ministeria aptos exsistere necesse sit,
evanescere demum omnem ac dissipari? Videte porro ne iuvenes
religiosi, qui in philosophiae et theologiae studia incumbunt, animos
a certamine virtutum remittant; quin immo pergere ii debent peritissimis uti pietatis magistris, ut tandem aliquando, quemadmodum
religiosos viros decet, solidam doctrinam praeferant cum sancti­
monia vitae coniunctam.

Í348]

Dc alumnorum formatione

409

At vero huc singulari quadam ratione curas advocamus vestras,
ut magistri altioribus disciplinis apud vos tradendis plane idonei
deligantur, tales nempe ut suo vitae instituto exempli instar sint
caque eruditissimi doctrina qua discipulorum mentes excolere ju­
beantur. Itaque ne magister, ne lector esto, nisi qui philosophiae,
theologiae copulatarumque disciplinarum cursus laudabiliter confe­
cerit atque satis habeat ad docendum artis et facultatis. Neque illud
vobis excidat quod in Codice iuris canonici 1 legitur: « Curandum
ut saltem sacrae Scripturae, theologiae dogmaticae, theologiae mo­
ralis et historiae ecclesiasticae totidem habeantur distincti magistri ».
Quibus quidem in eo magnopere elaborandum, ut ex discipulis
sanctos operososque Christi apostolos faciant iisque instructos scien­
tiae prudentiaeque ornamentis, quorum vi cum simplices imperitosque homines erudiant, tum falsi nominis scientia inflatos coarguant,
tum denique omnes ex errorum contagione praemuniant, quae, quo
solet occultius serpere atque irrepere, eo maiora animis detrimenta
parit atque affert. Quodsi auspicato contigerit, ut alumni vestri in
sapientiae Christianae regionibus viisque alacri incedant animo maximeque excellant, labores, quos in rem tam salutarem, dilecti filii,
insumpseritis, uberrimorum laetitia fructuum, ultra quam credibile
est, co II pensabitis.
Verum enimvero id sanctum vobis inviolatumque esto quod in
Epistola Apostolica de Seminariis et de studiis clericorum, iuri ca­
nonico congruenter, ediximus: scilicet ut in tradendis philosophiae
et theologiae praeceptis magistri fideliter Scholasticam rationem, se­
cundum Aquinatis principia et doctrinas, sequantur. Scholasticam
enim disciplinam angelicamque Thomae sapientiam, quam deces­
sores Nostri nullo non tempore amplissimis honestarunt laudibus,
num quis ignorat, ut ad revelatas veritates inlustrandas, sic ad erro­
res cuiusvis aetatis mirifice refutandos, natam aptam esse? Etenim
Angelicus Doctor — ita immortalis memoriae decessor Noster
Leo XIII — « divina humanaque scientia praedives, Soli compara­
tus... illud a se impetravit, ut et superiorum temporum errores om­
nes unus debellarit, et ad profligandos, qui perpetua vice in poste­
rum exoritur i sunt, arma invictissima suppeditarit ». ‘ Et recte idem
Pontifex : « Qui vere philosophari volunt — velle autem potissimum
debent religiosi viri — primordia ac fundamenta doctrinae in Thoma
' Can. 1366, 3o*'N. 224.

Pius XI (1922-1939)

410

l34»l

Aquinate ponant». 1 Quantopere autem intersit alumnos vestros ah
scholastica ratione nullo pacto abscedere, vel ex eo apparet, quod,
cum philosophiam inter et revelationem arctissima cognatio interce­
dat, utrasque Scholastici ipsi tam mira concordia composuerunt et
coagmentarunt, ut altera alteri lucem afferret maximumque adiumentum. Neque enim, cum ambae a Deo, summa aeternaque veri­
tate, proficiscantur et rationis illa, haec fidei documenta reddat exhibeatque, inter se pugnare queunt, ut nonnulli delirando contendunt;
immo etiam tam amice conspirant, ut altera alteram compleat. Unde
sequitur, ex inscio imperitoque philosopho fieri nunquam doctum
theologum posse, et qui divinarum rerum sit prosus ieiunus, eidem
perfecte philosophari nullo pacto licere. In quo recte S. Thomas:
« Ex principiis fidei ita probatur aliquid apud fideles, sicut etiam
ex principiis naturaliter notis probatur aliquid apud omnes; unde
etiam theologia scientia est ». Ut aliis verbis dicamus, quemad­
modum e ratione, quae est divini participatio luminis, philosophia
prima naturalis cognitionis principia ducit, eademque enuntiat atque
explicat, ita theologia e supernaturalis luce revelationis, quae intel­
lectum splendore suo illuminat et complet, fidei notiones mutuatur,
evolvit, explanat, ut sint ambae duo uno ex sole radii, duo uno ex
fonte rivuli, bina in fundamento uno aedificia. Magnum quiddam
profecto humana scientia est, modo fidei rationibus obsequenter
inhaereat; quibus posthabitis, iam in multos eam ipsam errores in­
cidere dementiasque necesse omnino est. Quotisi, dilecti filii, alumni
vestri, quam humanarum cognitionum in se summam congesserint,
eam doctrinae sacrae famulari ac servire iubeant; si, praeterea, veri­
tatis revelatae amore et cupiditate acriter ardeant, erunt atque ha­
bebuntur homines Dei, et verbo exemploque plurimum Christiano
populo proderunt. Etenim « Omnis Scriptura divinitus inspirata »
— vel, ut Angelicus Doctor interpretatur, sacra doctrina, lumine
divinae revelationis admoto, percepta — « utilis est ad docendu II 5
ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum in justitia: ut
perfectus sit homo Dei, ad omne opus bonum instructus ».2
Sed iuvenibus Sodalibus, ne in hoc tam amplo humanarum
divinarumque rerum campo frustra versentur, spiritus fidei est in
primis alendus, qui si quidem debilitetur, iam ii nequeant, veluti

' N. 237.
’ II Tim. III, 16-17.

De alumnorum formaüonc

411

obtusa oculorum acie, in supernaturalia vera introspicere; neque
minus oportet, recta mentis intentione ad discendum accedant. « Sunt
qui scire volunt — animadvertit S. Bernardus — eo fine tantum ut
sciant, et turpis curiositas est;... et sunt item qui scire volunt, ut
scientiam suam vendant, verbi causa pro pecunia, pro honoribus, et
turpis quaestus est; sed sunt quoque qui scire volunt ut aedificent,
et caritas est; et item qui scire volunt ut aedificentur, et prudentia
est ». 1 In eiusmodi igitur studiis iuvenes vestri hoc sibi unice pro­
ponant ut Deo placeant et sibi proximisque quam plurimum spiri­
tualis afferant emolumenti. Itaque, cum in scientia a virtute seiuncta
plus utique insit offensionis et periculi quam verae utilitatis — so­
lent enim qui ex doctrina sibi comparata magnos gerunt spiritus, ad
interitum animae, dono fidei amisso, caecos se praecipitesque agere —
acriter contendant, ut humilitatis virtus, omnibus sane necessaria at
studiosis praecipuo quodam modo colenda, sibi in medullis haereat,
memores ut sunt, Deum unice esse ex se sapientissimum, et, quicquid homo didicerit, id omne, quantumcumque est, nullam prorsus
habere comparationem cum reliquis iis omnibus quae ignorat. Ad
rem venuste Augustinus : « Scientia — ait Apostolus — inflat. Quid
ergo? Scientiam fugere debetis, et electuri estis nihil scire potius
quam inflari? Ut quid vobis loquimur, si melior est ignorantia quam
scientia?... Amate scientiam, sed anteponite caritatem. Scientia si sola
sit, inflat. Quia vero caritas aedificat, non permittit scientiam inflari.
Ibi ergo inflat scientia, ubi caritas non aedificat: ubi autem aedifi­
cat, solidata est ».2 Vestri igitur, si quidem spiritu caritatis pietatis­
que, unde ceterae virtutes oriuntur et constant, studia sua foveant,
quasi quodam medicato odore qui metum corruptionis avertat, futu­
rum sine ulla dubitatione est, ut ob sua doctrinae ornamenta acceptio­
res Deo fiant Ecclesiaeque utiliores.
Iam non restat nisi ut cogitationem ad eos convertamus Sodales
qui, quamquam ad sacerdotalem dignitatem minime vocantur, cum
tamen eadem, ac sacerdotes, vota religionis emiserint, non minus Deo
obligantur et officio perfectionis assequendae devinciuntur. Atque
posse eos, etsi litterarum atque altiorum disciplinarum inscios, ad
celsissimum sanctitatis gradum adseendere, vel inde patet, quod cx
iis satis multi, ob vitam pie integerrimeque actam, aut in magna
perpetuaque catholicorum hominum admiratione sunt, aut. in san* In Cant. sermo XXXVI, in ML CLXXXITI. 968.
’ Sermo CCCLTV ad Cont., c. VI, in MI. XXXIX, 1566.

<12

Pius XI (1922-1939)

[348-

ctorum caelitum numerum auctoritate Romanorum Pontificum ad­
script!, deprecatores apud Deum et patroni habentur atque invocan­
tur. Quos, ceteroqui, Sodales conversos seu laicos, cum pro condicione
sua a periculis vacent, quae ex ipsa muneris granditate sacerdotibus
sodalibus interdum impendent, atque haud dissimilibus privilegiis
praesidiisque animorum fruantur, quae religio filiis suis materna pro­
videntia promiscue impertire consuevit, aequum est, caeleste voca­
tionis donum et permagni facere et acceptum Deo grata voluntate
referre, consilium saepe renovando, quod professionis suae die inie­
runt, congruenter vocationi usque ad extremum spiritum vivendi.
Hoc tamen loco Nos abstinere, dilecti filii, non possumus, quin vos
hortemur attendere quam gravi teneamini officio vigilandi, ut fratres
conversi, cum probationis tempore, tum in reliqua vita, spiritualibus
subsidiis ne careant, quibus ad proficiendum perseverandumque in­
digent, iisdemque eo fortasse maioribus, quo humiliore ii condicione
sunt humilioribusque funguntur ministeriis. Qua de causa moderato­
res, in decernendo ubi quisque eorum commoretur quidve operis fa­
ciat, debent quidem singulorum ingenia respicere et scopulorum, in
quos forte offensuri sint, rationem habere; quodsi iidem aliquando ab
religione officii discesserint, nihil pro paterno studio inexpertu H re­
linquant ut fortiter eos suaviterque ad vitae revocent sanctimoniam.
At praecipue moderatores ne desinant sodales laicos vel erudire ipsimet vel idoneis sacerdotibus in aeternis maximisque fidei veritatibus
erudiendos committere; quas qui noverit et frequenter perpendat,
sive in saeculo vivat, sive intra religionis septa commoretur, multa
inde virtutum incitamenta hauriet. Haec autem, quae proxime dixi­
mus, ad Congregationum laicalium Sodales omnes pertinere ouoque
volumus; immo etiam hos doctrina religionis pleniore, atque erudi­
tione haud vulgari, idcirco imbui opus est, quia plerumque pueris
atque adulescentibus instituendis, suo ipsorum officio, vacant.
Habetis, dilecti filii, quae visum Nobis est, paternae instinctu
caritatis, de exsequenda apud vos studiorum ratione, deque aliis
rebus haud minoris momenti, vobiscum communicare. Ista quidem,
ut, pro observantia in Nos vestra ac pro studio, quo flagratis, Soda­
litatis cuiusque vestrae provehendae, libenter vos obedienterque ac­
cepturos esse pro certo habemus, ita velimus in animis tironum
scholasticorumque vestrorum insculpta haereant, atque in futurum,
Patribus Legiferis bene precantibus, multa Institutis vestris beneficia
et commoda tribuant. Caelestium interea gratiarum auspicem pa-

•349a]

De formatione - De sacra Scriptura

4*3

ternaeque benevolentiae Nostrae testem, vobis, dilecti filii, atque
universis religiosis viris unicuique vestrum commissis, apostolicam
benedictionem peramanter impertimus.
/1/1S XVI (1924), 133-148; Sylloge, 116; Enchir. Cler. 1184-1192.

349
De alumnis ad divinarum litterarum studia mittendis
(Ex motu proprio Bibliorum scientiam, diei 27 aprilis 1924)

IV. Summi Ordinum regularium Sodalitatumque religiosarum
moderatores id velle Nos sciant, ut quos ex alumnis suis, aut Romae
aut alibi sacrarum disciplinarum curriculum agentibus, ad divinarum
Litterarum studia aptiores deprehenderint, si non omnes at saltem
eorum aliquem, post exactum theologiae cursum, Scholas Instituti
Biblici frequentare iubeant.
/MS XVI (1924), 181.

SACRA CONGREGATIO SANCTI OFFICII
349
*
De libris edendis ad rem biblicam pertinentibus
deque Sacra Scriptura docenda
(Epistola Neminem latet, diei 15 maii 1924, ad Supremos Ordinum Congregatio­
numque Religiosarum Moderatores)

Neminem latet quot errores ac temerariae novitates, quod speciatim ad rem biblicam attinet, postremis hisce temporibus in vulgus
prodierint, quaque alacritate ac vigili studio Summi Pontifices iis ob­
II
sistentes, tum Litteris Encyclicis, tum decretis a Sancto Officio
et a
Pontificia Commissione Biblica editis, tum multis aliis praeclare ge­
stis, fidem catholicam defendere ac munire numquam destiterint.
Porro, quamvis haec S. Sedis praescripta et documenta, qua par
erat reverentia atque obedientia, fere omnes Ordinum Congrega­
tionumque religiosarum alumni exceperint, pluresque ex iis, verae
scientiae cultores, ei in hoc certamine contra acerrimas inimicorum
oppugnationes validissime praesto fuerint; dolendum tamen non de­
fuisse nec deesse viros, etiam per vota religionis Ecclesiae speciatim
devinctos, qui nedum ei in hoc luctamine nil operis contulerint, sed
immo impedimento, et quidem gravissimo eidem fuerint et sint. Hi

414

Pius XI (1922-1939)

[349a]

enim falso animo reputantes scientiae progressum inde detrimentum
capere et iustam doctoru II catholicorum libertatem pessumdari, ininterventum auctoritatis ecclesiasticae aegre ferunt; immo non pauci,
sive verbis sive etiam scriptis non verentur talia innuere quibus sen­
tentiae reprobatae foventur, ac nedum disciplina sed et doctrina ec­
clesiastica in discrimen vocatur.
Ut aliquod remediu II tot afferatur malis omnesque religionum
sodales per rectam viam incedant, Suprema haec Sacra Congrega­
tio S. Officii ex speciali mandato Sanctissimi Domini Nostri, se­
quentia decernit:
I. Omnibus supremis religionum Moderatoribus iniungitur ut
facultatem concedendi propriis religiosis licentiam de qua in cano­
ne 1385 § 3, quoties agitur de edendis libris ac quibuscumque aliis
scriptis ad rem biblicam spectantibus, ad se avocent. Nunquam au­
tem huiusmodi licentiam concedant nisi praevia scripti recognitione
in Curia Generalitia diligentissime peracta per revisores ad rem de­
signandos.
II. Pariter supremi religionum Moderatores sibimetipsis reser­
vabunt approbationem textuum de materiis biblicis tractantium in
scholis suae religionis adhibendorum, necnon delectum magistrorum
quibus munus sacram Scripturam praelegendi committendum erit.
III. Ad munus autem revisorum in materia biblica necnon ma­
gistrorum sacrae Scripturae ne designent nisi qui non modo in lit­
teris sacris sint bene versati verum etiam doctrinam communem et
traditionem Ecclesiae quam diligentissime et ex animo sequantur,
eosque serio admoneant ut in scriptis examinandis vel in doctrina,
sive ore sive scripto tradenda, ne minimum quidem discendant a
nonnis et declarationibus hac in re a S. Sede promulgatis, quales
praesertim continentur in Litteris Encyclicis Providentis simus Deus
Leonis XIII,a Pascendi Pii X,b Spiritus Paraclitus Benedicti XV,f
in Decreto Lamentabili S. Officii,'1 necnon in decisionibus Pont.
Commissionis Biblicae.e
u N. 232.
b N. 256.
c Dici 15 septembris 1920, in /1/1S XII (1920), 385-422.
d N. 255.
* Vide, ex. gr., Deci, dici 17 novembris 1921, in /4/1S XIV (1922), 27; Resp.
diei i iulii 1933, in 4/1S XXV (i933)> 344; Resp. diei 30 aprilis 1934, in ZlzlS
XXVI (1934), 315; Resp. diei 20 augusti 1941, in II Monitore eccl. LIII (1941),
228-234; Resp. diei 22 augusti 1934, in 4ÂS XXXV (1943), 270.

[349a]

De sacra Scriptura docenda

415

IV. Itidem, Doctores sacrae Scripturae tradendae iidem Gene­
rales Superiores specialiter monebunt ne eruditioni undique con­
gestae intemperanter indulgcant; neve pietatem, quae ad omnia uti­
lis est, praesertim ubi agitur de instituendis animarum pastoribus,
negligant; nec unquam scientiam a fide, artem criticam a theologia,
exegesim historicam ab exegesi pastorali seiunctim doceant. « Nihil
profecto, ait Leo XIII in memoratis Litteris Encyclicis, debet esse
antiquius magistrorum delectione prudenti : ad hoc enim munus non
homines quidem de multis sed tales assumi oportet, quos magnus
amor et diuturna consuetudo Bibliorum atque opportunus doctrinae
ornatus commendabiles faciat, pares officio ». Oportet speciatim ut
sacrae Scripturae magister « omnem theologiam egregie teneat »,
« ut in co Ulli entariis versatus sit sanctorum Patrum Doctorumque
et interpretum optimorum » atque, tandem, iuxta monitum eiusdem
Pontificis in Litteris ad Ministrum Generalem Ordinis Fratrum Mi­
norum directis, ut habeat « iudicium sanum ac prudens ».
V. Ad supremos religionum Moderatores etiam pertinet sedulo
invigilare circa modum quo magistri rei biblicae tradendae officium
suum gravissimum expleant. Et si quos eorum a normis a magisterio
Ecclesiae constitutis sive in docendo sive in scribendo aberrantes
compererint, absque ulla mora munere deficiant.
VI. Peculiariter vero qui praesunt evulgandis commentariis pe­
riodicis de re religiosa quomodolibet tractantibus per eosdem supre­
mos Moderatores admonebuntur ne ulla alia scripta admittant nisi
quae obsequium fidelissimum erga normas ac declarationes a S. Sede
editas praeseferat; ac si qui hac etiam in parte officio suo non satis­
fecerint, statina removeantur.
Meminerint praeterea officio quo obstringuntur, vi praescriptio­
num generalium iuris, omnes supremi religionum Moderatores etiam
in alias disciplinas quae in eorum domibus traduntur intentum ani­
mum gerendi; ac summa cum sollicitudine munus hoc sanctissime
impleant, ut ea omnia quae ad doctrinam vel studiorum rationem
spectant, in proprio cuiusque Instituto recte procedant.
Ita pervigilent, quasi rationem pro animabus sibi commissis red­
dituri, et ne omittant hanc S. Congregationem, infra sex menses
a praesentium litterarum receptione, certiorem reddere de iis quae
ab ipsis disposita fuerint in earumdem exeeutionem.
In A AS non promulgata. °

“ Analecta Ord. Praed. XVI (1924), 459-

Pius XI (1922-1939)

L350-

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

350

De religiosis a votis temporariis in amentiam incidentibus
(Responsa diei 5 februarii 1925)

Cum aliquando accidat ut Religiosus, vel Religiosa, perdurante
triennio votorum quod ex praescripto can. 574 cuicumque profes­
sioni perpetuae aut solemni praemitti debet, in amentiam incidat,
ita ut, elapso triennio, cum sui compos non appareat, ad professio­
nem admitti nequeat, quippe qui actus huiuscemodi non sit capax,
dubitatum est quid tali occurrente casu agendum sit.
Cum autem res in praxi non levis momenti videretur, Sacra
Congregatio, praehabito voto plurium Consultorum, sequentia dubia
Emorum Patrum iudicio subiecit:
I. « Utrum Professus votorum simplicium in Ordine vel in Con­
gregatione, qui durante triennio amens evaserit, iudicio medicorum
etiam insanabiliter, possit, finito triennio, ad suos vel ad saeculum
remitti, an vero debeat in Religione retineri » ; et quatenus negative
ad primam partem, affirmative ad secundam:
II. « Qualis sit praedicti Religiosi conditio iuridica, et ad quid
teneatur Religio in casu ».
Porro Emi Patres Sacrae Congregationis Sodalium Religiosorum
Negotiis praepositae, in plenario coetu habito ad Vaticanum die 28
novembris 1924, re mature perpensa, respondendum censuerunt:
Ad I: Negative ad primam partem, affirmative ad secundam.
Ad II: Religiosus de quo agitur in dubio I, pertinet ad Religio­
nem in eo statu in quo erat quando mente captus est, et Religio
tenetur erga eum ad eadem officia ad quae tunc tenebatur.
Facta autem de omnibus relatione Sanctissimo Domino Nostro
Pio divina Providentia Pp. XI, in audientia habita ab infrascripto
P. Abbate Secretario die 30 novembris 1924, Sanctitas Sua resolu­
tionem Emorum Patrum approbare ct confirmare dignata est.
¿/is XVII (1925), 107.

•352]

De amentibus - De Orientalibus

U7

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS

351
De admissione Orientalium in novitiatum
(Interpret, auth., dici 10 novembris 1925)

Dubium: An in Religionibus latini ritus sine venia, de qua
canon 542, 20, licite admitti possint ad novitiatum Orientales, qui,
proprio retento ritu, praeparantur ad constituendas domus et pro­
vincias religiosas ritus orientalis.
Resp.: Affirmative.
X/4S XVII (1925), 583.

PIUS XI

352
De studiis rerum orientalium provehendis
(Ex Litt. encycl. Rerum Orientalium, diei 8 septembris 1928)

Atque hoc loco, Ordinarios, sive Episcopos sive familiarum
religiosarum Moderatores vehementer dilaudantes, qui, optatis Nos­
tris ultro obsecuti, ex amplissima gentium regionumque diversitate,
ex Oriente atque Occidente, sacerdotes aliquot suos orientalibus
disciplinis imbuendos in Urbem miserunt; atque hortantes praeter­
ea reliquorum coetuum Antistites, qui per orbem latius propagan
tur, ut, tantum exemplum secuti, alumnos, quos ad huiusmodi stu­
dia noverint aptiores atque propensiores, ad hoc Nostrum Institu­
tum Orientale mittere erudiendos ne negligant... Vehementer vos.
Venerabiles Fratres, obsecramus ut singuli unum aliquem saltem
c sacerdotibus vestris deligendum curetis, qui, orientalibus disci­
plinis probe eruditus, easdem Seminarii alumnis opportune tradere
sit paratus.
/MS XX (1928), 283-284; Sylloge, 315.

27 — S. C. de Religio»!» - Bnchittdion RtHgiowrum.

4-18

Pius XI (1922-1939)

[353

353
De liturgia deque cantu gregoriano
et musica sacra cotidie magis provehendis
(Ex Const, ap. Divini cultus, dici 20 decembris 1928)

I. Quicumque sacerdotio initiari cupiunt, non modo in Semi­
nariis sed etiam in religiosorum domibus, iam inde a prima aetate
cantu gregoriano et musica sacra imbuantur; propterea quod facilius
tum ea perdiscunt, quae ad modulationes sonosque pertinent; et
vocis vitia, si fortasse habeant, eradicare vel saltem corrigere queunt,
quibus quidem postea, adultiores aetate, mederi prorsus non pos­
sent. Ab ipsis primordiorum scholis institutio cantus et musicae
incipienda est, ac deinde in gymnasio et lycaeo continuanda; ita enim
qui sacros ordines suscepturi sunt, cum iam cantus periti sensim
sine sensu facti sint, in theologicorum studiorum curriculo, sine ullo
quidem labore ac difficultate, altiore illa disciplina institui poterunt
quam verissime aes the tic am dixeris monodiae gregorianae ac mu­
sicae artis, polyphoniae atque organi, quamque clerum pernoscere
omnino decet.
II. Esto igitur in Seminariis ceterisque studiorum domiciliis,
utrique clero recte conformando, brevis quidem sed frequens ac
paene cotidiana cantus gregoriani et musicae sacrae lectio vel exer­
citatio; quae si liturgico spiritu peragatur, solatium potius quam
onus, post severiorum disciplinarum studium, alumnorum animis
afferet. Auctior ita pleniorque utriusque cleri in liturgica musica
institutio id certe efficiet ut ad dignitatem priscam splendoremque
chorale officium restituatur, quod pars est divini cultus praecipua;
itemque ut scholae et capellae musicorum, quas vocant, ad veterem
gloriam revocentur.
III. Quicumque in basilicis aedibusque cathedralibus, collegiatis
et conventualibus religiosorum cultum moderantur et exercent,
iidem totis viribus contendant ut rite, id est ad Ecclesiae praescripta,
chorale officium instauretur; neque id solum quod ad commune
praeceptum spectat divini officii peragendi digne semper, attente
ac devote, sed etiam quantum ad canendi artem attinet; in psallendo
enim, et iusta tonorum ratio curanda est una cum mediis suis nu­
meris clausulisque ad sonum exquisitis, et congruens ad asteriscu II
mora, et plena denique concordia illa in psalmodicis versiculis hym­

'354J

De liturgia, cantu et musica - De doctrina Christiana

419

norumque strophis conclamandis. Quae si egregie efficiantur, omnes
rite psallentes, cum suorum animorum in adorando Deo unitatem
mirifice ostendant, tum, in moderata duarum chori partium vice,
sempiternam illam Seraphim laudem, qui clamabant alter ad alte­
rum: Sanctus, Sanctus, Sanctus aemulari videntur."
/4/45 XXI (1929), 36-37; Enchir. Cler. 1267-126%-, Sylloge, 331.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
354
De obligatione subditos in doctrina Christiana rite imbuendi
(Instructio Quantum homini, diei 25 novembris 1929, ad Supremos Moderatores
et Moderatrices religiosarum laicarum Familiarum)

Quantum homini necessaria sit accurata ac seria christianae doc­
trinae institutio, ex hoc manifeste apparet, quod ex ea recta fides
nutritur ac roboratur, sine qua vita christiano more traduci nequit.
Quae quidem necessitas hodie praesertim persentitur, cum graves
de Deo, de religione, de anima rationali, de societate, atque de aeter­
na hominis destinatione errores ubique circumferuntur. Munus vero
hanc doctrinam penitiore modo addiscendi eos potissimum tangit,
qui Deo se in religiosis Congregationibus devoverunt: praetermissa
enim illa christianae doctrinae cognitione, nec spiritualem vitam in
se, ut debent, fovere possunt, nec in aliorum salutem procurandam,
ut eorum munus est, incumbere.
Cum autem, ultimis praesertim temporibus, multae ac variae
religiosae familiae virorum ac mulierum exortae sint, ex quarum
opera, dummodo rite instituantur, plurimum sibi bonum Ecclesia
iure meritoque repromittere potest, hinc ad has Sacra haec Congre­
gatio peculiari modo sollicitudinem suam dirigit, eo scilicet fine, ut
praedicti utriusque sexus Sodales ipsimet in sacra doctrina probe
erudiantur, et pueros vel puellas, quorum cura eis fuerit demandata,
in eadem, omni qua par est diligentia, instruant.
Ad quem finem sequentia decernenda proposuit ac, approbante
Summo Pontifice, praesentibus litteris decernit:
i. Probandatus ac novitiatus tempore ita tyrones utriusque sexus
Christianam doctrinam recolant atque penitius edoceantur, ut unusu Can. 1264, § i. - N. 245.

Pius XI (1922-1939)

420

[3541

quisque frater et unaquaeque soror eam non soium memoriter te­
neat, sed etiam rite explicare queat, nec ad vota nuncupanda sine
sufficienti eiusdem cognitione admittatur, praevio examine.
2. Anno tyrocinii elapso, omnes religiosi alumni, qui in scholis
primariis publicis et privatis doctrinam Christianam pueris ac puellis
explanaturi sint, tum in ipsa catechesi, tum in ratione eam pueris
proponendi ita instituantur, ut examen coram Ordinario vel iudicibus
ab eodem delegatis, sustinere valeant.
3. Quoad programma ad huiusmodi examen praeparandum ad­
hiberi potest quod apud Vicariatum Urbis in usu est pro decernenda
idoneitate ad catechesim in scholis elementariis edocendam. *
4. Si vero non in scholis, sed in paroecia, religiosis viris vel
foeminis munus committatur pueros puellasve doctrinam Christia­
nam docendi, hi sibi ab Ordinarii Curia comparare curent idonei­
tatis documentum. °
X/4S XXII (1930), 28-29.

* Praeparantur apud Vicariatum Urbis nova programmata. Interim servire pos­
sunt haec ex anno 1931, scilicet:

I - DOGMA

Quale c la vera religione. Quale è l’origine del nome cristiano. Quale è il
segno distintivo del cristiano? Quali misteri esprime il segno della croce? Che
cosa è un dogma? Quali le condizioni perchè vi sia un dogma? Quali sono le
fonti del dogma? Che cosa è la S. Scrittura? Che cosa è l’ispirazione? Che cosa
è la Tradizione? Ha il medesimo valore della S. Scrittura? Per quali ragioni? Dove
sono compendiati i dogmi della religione cristiana? Che cosa s’intende per articolo
del simbolo apostolico? Che s’intende per mistero? Perchè Iddio ha rivelato le
verità incomprensibili col lume della ragione?
Qual’è l’oggetto del i° articolo del Credo? Dio esiste? Si può provare resi­
stenza di Dio con la ragione? Su quale principio si basano gli argomenti più
comuni addotti per provare l’esistenza di Dio? Esporre la prova tratta dalla con­
tingenza del mondo, dal moto del mondo, dall’ordine delle cose. Vi sono argo­
menti morali per provare l’esistenza di Dio? Che cosa è la legge morale? Si può
trovare l’autore della legge morale in noi stessi o nella società? Che valore ha
l’argomento dedotto dal consenso universale? Chi sono gli atei? In quante classi
si distinguono?
Che s’intende per natura di Dio? Che cosa sono gli attributi di Dio? Che
cosa s’intende per attributi negativi e positivi di Dio? Quali sono? Dio omni­
sciente impedisce la libertà dell’uomo? Dio onnipotente può fare il male? Non
potendo fare il male rimane libero? Che significa che Dio è provvidente? Il male
che esiste nel mondo Iddio lo vuole o lo permette? Per quali ragioni?
In che consiste il mistero della Ssma Trinità? Non è una contraddizione?

a N. 272.

Dc alumnis doctrina Christiana imbuendis

421

Come ci fu rivelato? Quali sono le relazioni fra le tre persone divine? T loro
attributi sono diversi? Che s’intende per appropriazione delle operazioni?
Che cosa s’intende per creazione? Gli esseri creati da Dio sono tutti della
stessa natura? Chi sono gli Angeli? Che cosa significa « puri spiriti »? Chi sono
gli Angeli custodi? Quali i nostri doveri verso di loro? Chi sono i demoni? Quale
la loro occupazione nel mondo? In che modo e dove Mosè racconta la creazione?
Come si deve interpretare il racconto mosaico? Si può accettare l’interpretazione
letterale? Quale è l’interpretazione simbolica, quale quella concordista? Iddio ha
creato l’uomo? Che cosa si deve pensare dell’evoluzionismo?
Qual’è la natura dell’uomo? Esiste l’anima? Quali sono le prove della spiri­
tualità dell’anima? Di quali facoltà è dotata? Come si prova l’immortalità del­
l'anima?
Di quali doni Iddio dotò l’uomo creandolo? Che s’intende per doni naturali,
preternaturali, soprannaturali? Quale fu la prova a cui Iddio sottopose i nostri
progenitori? Essi disobbedendo quali conseguenze subirono? Come mai trassero
nella loro caduta la loro posterità? In che consiste il peccato originale? Fu esente
alcuno dal peccato originale?
Quale fu il rimedio del peccato originale? Quando Iddio promise il Reden­
tore? Che cosa sono le profezie? Come può dimostrarsi che il Redentore è venuto?
Gesù Cristo è il vero Alessia promesso?
Fu necessaria l’incarnazione? In che consiste il mistero dell’incarnazione?
Chi è Gesù Cristo? Quante nature c quante persone sono in Gesù Cristo? Gesù
Cristo è vero uomo? Gesù Cristo è anche vero Dio? Quante volontà vi erano in
Gesù Cristo? Quali conseguenze pratiche derivano dal dogma dell’unica persona
divina in Gesù Cristo?
Da che deriva la dignità di Maria Vergine? Può dirsi vera Madre di Dio?
Quali furono le sue prerogative? L’Assunzione è un dogma?
Vita di Gesù Cristo. In quanti periodi principali possiamo dividere la vita
di Gesù Cristo? Quali sono i principali episodi della vita nascosta? Quali quelli
della vita pubblica? In qual modo proviamo la divinità di Gesù Cristo dalla sua
vita? Che cosa è miracolo?
Per qual ragione Gesù Cristo volle patire e morire? Era necessario che
Gesù Cristo morisse per redimerci? Morì veramente? Quanto tempo rimase
Gesù Cristo nel sepolcro? Risuscitò realmente? Di quali qualità era dotato il
corpo glorioso di Gesù Cristo?
Dov’è ora Gesù Cristo? Quando andò in cielo? Che significano le parole
« siede alla destra di Dio Padre »? Quando rivedremo Gesù Cristo?
Chi è lo Spirito Santo? Quali ne sono state le principali manifestazioni?
Quali opere si attribuiscono allo Spirito Santo? Insieme con la grazia che altro
comunica all’anima lo Spirito Santo?
Che cosa è la Chiesa? Chi ne c il fondatore? Quando Gesù Cristo istituì la
Chiesa? Quale ordinamento dette Gesù alla sua Chiesa? Qual’è la gerarchia
della Chiesa? Che s’intende pcr Chiesa docente e per Chiesa discente?
Di quali prerogative ha fornito Gesù la sua Chiesa? Che s’intende per infal­
libilità della Chiesa? In chi risiede l’infallibilità nella Chiesa? Cosa intendiamo
dicendo che Gesù ha dato autorità alla sua Chiesa? Con quali poteri esercita la
Chiesa la sua autorità?
Quale è il mezzo per riconoscere fra le varie società religiose quale sia la vera
Chiesa di Gesù Cristo? Quali sono le note della Chiesa? Che s’intcade per unità,
santità, cattolicità, apostolicità della Chiesa? La Chiesa greca c il protestantesimo
hanno le note della vera Chiesa? Come bisogna intendere il detto « fuori della
Chiesa non vi è salvezza »? Che cosa s’intende per corpo della Chiesa? Qual’è
la sua anima?
Chi è il Papa? Perchè il Papa è il successore di S. Pietro? Che s’intende per

422

Pius XT (1922-1939)

Í3541

infallibilità del Papa? Che differenza vi e tra l’infallibilità della Chiesa e quella
del Papa? Chi sono i Vescovi? Perchè sono i successori degli Apostoli? Quale
distinzione bisogna fare fra essi e gli Apostoli? Che cosa è un concilio? Di
quante specie sono i concili?
Che cosa è la Comunione dei Santi? Quali sono i membri della Comunione
dei Santi? Che cosa s’intende per Chiesa militante, purgante, trionfante? Quali
relazioni reciproche possono esservi tra i membri delle tre parti della Chiesa?
Che cosa significa credere la remissione dei peccati? Chi può rimettere i pec­
cati? Come rimette la Chiesa i peccati? Vi sono peccati che non si possono
perdonare?
Che cosa è la risurrezione della carne? Perchè dicesi risurrezione delia carne?
È conveniente tale risurrezione? In quale stato farà Dio risorgere i corpi? Quali
sono le qualità dei corpi gloriosi?
Che cosa è la vita eterna? Quali verità porta con sé il dogma della vita
eterna? Che cosa sono i novissimi? Che cosa è la morte? Che cosa e il giudizio?
Quanti giudizi vi sono? Quali differenze tra i due giudizi? Che cosa è l’inferno?
Quali sono le pene che si soffrono all’inferno? Chi va all’inferno? Che cosa è il
paradiso? Chi sono quelli che vanno in paradiso?
Che cosa e il Purgatorio? Perchè il Purgatorio non si numera tra i novissimi?
Quale pena si espia in Purgatorio?
Che cosa e il Limbo?
II - MORALE CRISTIANA
Che s'intende per morale? Come si divide? Che cosa è la morale naturale?
e la rivelata? Quale differenza fra la naturale e la rivelata? Fu necessaria la mo­
rale rivelata?
Quale e l’oggetto della morale? Che s’intende per atto umano? Quando
l’atto umano e buono?
Che s’intende per norma di moralità e in che consiste? Quale è la regola
remota e la regola prossima della moralità? In qual modo l’oggetto, le circostanze
e il fine influiscono sulla moralità dell’atto umano?
Che s’intende per legge? Come si divide? Quale relazione tra la legge eterna,
la legge naturale e la legge positivo-divina?
Che s'intende per coscienza? Come si divide in rapporto all’azione (antece­
dente e conseguente), all’oggetto (veri e erronea), al soggetto (certa, dubbia,
scrupolosa)? Vi e obbligo di obbedire alla coscienza?
Che cosa e il peccato? Differenza fra peccato mortale e peccato veniale, I
peccati mortali sono tutti della stessa gravità?

Ili - COMANDAMENTI
Come si chiama la legge positivo-divina e perchè? Quando, come e dove
Dio diede agli uomini 1 Comandamenti? Che cosa impone il Decalogo? Fu neces­
sario che Dio desse agli uomini la legge positiva? Non bastava la naturale? Come
si possono dividere i Comandamenti quanto all’oggetto? Perche tutti gli uomini
sono tenuti all’osservanza dei Comandamenti? In qual modo Gesù perfezionò il
Decalogo?
i” Comandamento. — Che significano le parole: Io sono il Signore Dio tuo?
Che cosa ordina il primo Comandamento? Che cosa e il culto? Che s’intende
per culto interno, esterno, privato, sociale, pubblico, assoluto, relativo? Necessità
del culto anche esterno? Che s’intende per culto di latria o di adorazione e per
culto di dulia o di venerazione? A chi si deve il primo ed a chi il secondo? Culto
che si rende alla B. Vergine, agli Angeli, ai Santi e alle reliquie. Perchè nella
religione cristiana e permesso il culto alle immagini e alle statue mentre nel
Vecchio Testamento Iddio lo aveva proibito?

De alumnis doctrina Christiana imbuendis

423

Che proibisce il 1" Comandamento? Che s’intende per idolatria? Che s’in­
tende per tentazione di Dio, per sacrilegio e per simonia? Che s’intende per su­
perstizione e perchè è proibita dal i° Comandamento? Lo spiritismo è proibirò
dalla Chiesa e perchè?
2" Comandamento. — Quale relazione ha con il primo? Che cosa proibisce?
Che cosa è la bestemmia? Come si divide? Quale la malizia della bestemmia? Che
dire delle ragioni che si adducono per scusarla? Che cosa è il giuramento? Come
si divide? Che s’intende col dire che il giuramento deve esser fatto con verità,
con giudizio e con giustizia? Quando cessa il giuramento promissorio?
Che cosa ordina il 2° Comandamento? Che cosa è il voto e come si divide
riguardo all’oggetto, alla durata e al modo? Quale obbligo importa il voto? Come
cessa l’obbligo di adempiere il voto?
3° Comandamento. — Quale relazione ha con i primi due? Cosa ordina'"
Quale giorno era festivo nella legge antica? Quali sono i giorni festivi per i cri­
stiani? Per i cristiani nei giorni festivi che cosa è di obbligo e che cosa di
consiglio?
Che cosa proibisce il 30 Comandamento? Quali si dicono opere servili? La
retribuzione data per un lavoro lo rende servile e perciò proibito? Per quali
ragioni possono essere permesse nei giorni festivi le opere servili?
4° Comandamento. — Quali doveri impone? Che cosa comprende la parola
onora? Col nome di padre e di madre quali altre autorità sono indicate? Quali
sono le autorità che l’uomo ha sulla terra? Per quale motivo si devono onorare
le autorità? In quale caso non si deve adempiere ciò che viene comandato dal­
l’autorità? Che cosa riguarda indirettamente questo Comandamento? Quali sono
i doveri dei genitori verso i figli, dei maestri verso gli alunni, dei superiori verso
gl'inferiori?
Che cosa proibisce il 40 Comandamento.
5° Comandamento. — Che cosa proibisce? Che cosa e l’omicidio e quale la
sua malizia? Quando può essere permesso togliere la vita al prossimo? Cosa è il
suicidio? Perchè è proibito? Quali pene ha stabilito la Chiesa contro il suicida?
Quale scopo hanno queste pene? In che consiste il duello? Quale la sua malizia?
Quali pene in proposito ha stabilito la Chiesa? Il duello al primo sangue riveste
carattere di gravità? Perchè in questo Comandamento si proibisce lo scandalo?
Natura e divisioni dello scandalo: sua gravità. Perchè sono proibite le impreca­
zioni e le ingiurie, che certo non feriscono il corpo?
Che cosa ordina il 50 Comandamento? Quale riparazione si deve dare? Come
si ripara nel peccato di scandalo?
6° e 90 Comandamento. — Che cosa ordina e che cosa proibisce il 6° Comandamento? Come regolarsi ncH’csporrc agli alunni questi due comandamenti?
Quali sono i mezzi negativi e positivi per mantenere la purezza? Come regolarsi
nelle tentazioni contro questa virtù? Quali spettacoli e quali letture si dicono
immorali?
Che cosa proibisce il 9” Comandamento? Quale è l’importanza di questa
proibizione nel campo educativo?
7° e io” Comandamento. — Che cosa proibisce il 70 Comandamento? Che
cosa è la proprietà e quale la sua origine? Che cosa è il furto c quando si dice
rapina? Che s’intende per guasti, usura, frode? Che s’intende per coopcrazione
attiva e passiva al furto e al danno del prossimo? Che s’intende per danno ingiusto
e per ingiusta detenzione?
Che cosa ordina il 7° Comandamento? Che s’intende per restituzione? Chi
deve restituire? A chi? Che cosa? Quando? Che s’intende per possessore di buona
fede c di mala fede? A che cosa sono tenuti? Quali cause estinguono il dovere
della restituzione?
Che cosa ordina c proibisce il io0 Comandamento?

424

Pius XI (1922-1939)

Í3541

8° Comandamento. — Che cosa proibisce? In quanti modi si può offendere
la verità? Natura, divisioni e malizia della bugia. Che significa falsa testimo­
nianza. adulazione, simulazione, giudizio e sospetto temerario? Che s’intende
per buon nome? Che cosa e la calunnia e che obbligo impone? Come si ripara?
Che cosa e la mormorazione e come si ripara?
Che cosa ordina 1’8° Comandamento? La verità si deve sempre dire? Obbligo
del segreto. Che cosa è il segreto e di quante specie?
IV - PRECETTI DELLA CHIESA

Che cosa sono in relazione ai Comandamenti? Da chi la Chiesa ha avuto
l'autorità di fare leggi? In chi risiede nella Chiesa la potestà legislativa? Chi è
obbligato ai precetti della Chiesa?
i° Precetto. — Che cosa ordina? Che cosa si richiede per l’assistenza alla
Messe? Che s’intende per presenza fisica e per presenza morale? Che significa
intenzione ed attenzione? Quale è la parte essenziale della Messa? Quali cause
scusano dall’assistere alla Messa?
2° Precetto. — Che cosa impone? In che consiste l’astinenza; in che il
digiuno? Chi è obbligato all’una e all’altro? Quali cause scusano dal digiuno?
3" Precetto. — Che cosa impone? Che differenza vi è tra le due parti:
confessarsi e comunicarsi? Con la confessione e comunione sacrilega si soddisfa
al precetto?
4° Precetto. — Che cosa ordina? Come si adempie?
5" Precetto. — Che cosa proibisce? In che consistono le solennirà? Quali
sono i tempi proibiti?

V - VIRTÙ
Che cosa è la virtù? Come si divide?
Virtù soprann aturai i. — Quali sono le principali? Perche la fede, la spe­
ranza e la carità si dicono teologali? Come si ricevono? Rimangono nella vita
futura? Quale è la più eccellente?
Che cora è la fede? Quando e come si perde? Come si riacquista? Perche
ron credendo una sola verità rivelata si perde la fede? Come si dà prova della fede?
Che cosa e la speranza? Quando e come si perde? Come si riacquista? Come
si dà prova della speranza?
Che cosa è la carità? Quale il suo oggetto? Come si perde e come si riac­
quista? Come si dà prova della carità verso Dio e verso gli uomini?
Virtù morali. — Che cosa è la virtù morale? Quali sono le principali? Che
s’intende per virtù della religione? Che cosa è la prudenza? Che cosa e la giustizia
e sua divisione? In che consiste la fortezza? Che cosa è la temperanza? Che cosa
:ono le passioni e come debbono regolarsi? Che s’intende per Beatitudini evan­
geliche?
Vizio. — Che cosa è il vizio? Quali i vizi capitali?

VI - GRAZIA
Dio diede all’uomo solo un fine naturale?
In che consiste il fine soprannaturale dcU’uomo?
Quale mezzo ha dato Dio all’uomo per raggiungere questo fine?
Che cosa è la grazia?
Che s’intende per grazia attuale? È necessaria? Dio dà a tutti la grazia
sufficiente? Cosa si richiede perchè questa grazia diventi efficace?
Che s'intende per grazia abituale o santificante? Come si acquista? Come si
perde? Come si riacquista? Come si aumenta?

Dc alumnis doctrina Christiana imbuendis

425

VII - SACRAMENTI
Che cosa sono i Sacramenti?
Chi ha istituiti i Sacramenti? A qual fine?
Come sappiamo che Gesù Cristo ha istituito sette sacramenti?
Quali effetti producono i Sacramenti?
a) Grazia santificante. Sacramenti dei morti e Sacramenti dei vivi Ragione
di questa denominazione. Chi riceve un Sacramento dei vivi sapendo di non
essere in grazia di Dio che peccato commette?
b) Grazia sacramentale. Che s’intende?
c) Carattere. Che cosa è? Quali Sacramenti l’imprimono? Quante volte si
possono ricevere questi Sacramenti?
Quali sacramenti sono necessari di necessità di mezzo? Quali di necessità di
precetto? Quali per la società?
Cose necessarie per fare un Sacramento. Materia, forma c ministro.
Battesimo. — Che cosa è? Quando è stato istituito da Gesù Cristo? Materia,
forma, ministro. Quali effetti produce? Necessità di questo sacramento: battesimo
di acqua, di sangue, di desiderio. A chi si può amministrare il Battesimo? Come
si amministra il Battesimo? Quale è l’ufficio dei padrini nel Battesimo e quali i
doveri che ne conseguono?
Cresima. — Che cosa è? Quando è stata istituita da Gesù Cristo. Materia,
forma, ministro. Quali effetti produce?
Eucaristia. — Che cosa è? Quando e con quali parole è stata promessa da
Gesù Cristo? Quando e con quali parole è stata istituita? Materia, forma, mi­
nistro. Che s’intende per presenza reale? Che s’intende per transustanziazione?
Che cosa sono le specie sacramentali? Quali effetti produce l’Eucaristia in chi h
riceve degnamente? Quando vi è l’obbligo di comunicarsi? Quante cose sono ne­
cessarie per fare una buona comunione?
S. Messa. Che cosa è la Messa? Perchè e come la Messa è sacrificio? La
Messa perchè è rinnovazione del sacrificio della Croce? In che differisce di
questo? A chi si offre la Messa? Per chi si offre la Messa? Per quali fini si offre
la Messa? Cosa ha stabilito la Chiesa per la celebrazione della Messa? Luogo
dove si deve celebrare: chiesa, altare, vasi sacri e vesti liturgiche. Parti della
Messa.
Penitenza. — Che cosa è la Penitenza o Confessione? Quando e con quali
parole è stata istituita da Gesù Cristo? Quali sono gli uffici che esercita il sacerdote
confessore e perchè è necessaria l’accusa specifica dei peccati?
Materia, forma, ministro. Perchè sacerdote confessore?
Cose necessarie per fare una buona confessione. Esame di coscienza. Dolore:
perfetto ed imperfetto: ragione di queste denominazioni. Cosa ci ottiene il dolore
perfetto? È sufficiente il dolore imperfetto per ottenere il perdono dei peccati?
Il dolore deve essere interno, soprannaturale, sommo. Proposito fermo, universale
di non peccare c di fuggire le occasioni? Che cosa sono le occasioni del peccato?
Accusa o confessione. Di quali peccati siamo obbligati a confessarci? Come
si devono confessare i peccati mortali? Accusa breve, umile, intera, sincera.
Assoluzione. Con l’assoluzione è rimessa anche la pena meritata? La peni­
tenza sacramentale che cosa è? Basta a rimettere tutta la pena temporanea? Come
c dove si può scontare la pena temporanea? Che cosa è l’indulgenza? Chi può
concedere le indulgenze c perchè? Indulgenza plenaria c parziale. Cosa significi
indulgenza di cento giorni c simili? Come si acquistano le indulgenze? Si possono
applicare alle anime del Purgatorio?
Estrema Unzione. — Che cosa è? Come se nc parla nella S. Scrittura?
Materia, forma c ministro. A chi si può dare questo sacramento? Quali effetti
produce? Quante volte si può ricevere?

Pius XI (1922-1939)

426

[354-

Ordine Sacho. — Che cosa è? Perche si chiama ordine? Quali sono i gradi
maggiori? Materia, forma e ministro. Quali poteri conferisce questo sacramento?
Necessità di vocazione. Qual fine deve avere chi entra nel sacerdozio? Doveri dei
fedeli verso coloro che sono chiamati al sacerdozio.
Matrimonio. — Che cosa e? Perchè Gesù Cristo volle elevare il matrimonio
alla dignità di sacramento? Materia, forma e ministro. Quale ufficio ha il sacer­
dote nella celebrazione del matrimonio? Doti del matrimonio: unità e indissolu­
bilità. Impedimenti. Consenso. Vizi del consenso. Gli effetti del matrimonio.
Necessità della vocazione.u
Vili - ORAZIONE
Che cosa è? Orazione mentale e vocale. Necessità della preghiera. Efficacia
della preghiera. Quali condizioni deve avere la preghiera perchè sia esaudita?
Orazione domenicale o Pater noster: breve esposizione. Preghiera alla Madonna
Ssma ed ai Santi.

PIUS XI

355
De exercitiis spiritualibus
(Ex Litt, cncycl. Mens nostra, dici 20 decembris 1929)

Qui vero in religiosae disciplinae septis quovis titulo militant,
cum quotannis sacris exercitationibus perfungi lege iubeantur,1
nullum dubium est quin c sacris hisce secessibus magnam caelestium
bonorum abundantiam relaturi sint, unde, prout cuique opus est,
amplioris perfectionis haustus excipere, praesidiaque omnia ad con­
siliorum evangelicorum viam alacrius terendam sibi comparare
queant. Annua enim Exercitia mysticum « lignum vitae » sunt, '
quo tam singuli quam communitates laude illa sanctimoniae vige­
bunt, qua familia quaevis religiosa floreat oportet.
X/IS XXI (1929), 700.

356
De ultimo educationis fine
(Ex Liti, encycl. Divini illius Magistri, dici 31 decembris 1929)

§ 5. Res igitur maximi momenti est, in iis quae ad educationem
attinent non falli, haud aliter quam ab ipso supremo fine non aber­
rare, ad quem quidem quaelibet educationis opera necessario diri­
gitur. Etenim, quoniam omnis educandi ratio ad eam spectat hominis
• Can. 595, § i* Gen. II, 9.
° Valde opportunum erit adiungere quaedam de origine, essentia, fine, statu,
iuribus ct obligationibus vitae religiosae, de vocatione religiosa eiusque excel­
lentia.

-3581

Dc exercitiis spiritualibus - Dc novitiatu

conformationem, quam is in hac mortali vita adipiscatur oportet, ut
destinatum sibi a Creatore finem supremum contingat, liquido patet,
ut nulla veri nominis educatio esse potest, quae ad finem ultimum
non ordinetur tota.
/1.45 XXII (1930), 51-

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS
357
De novitiatus interruptione
(Interpret, auth., diei 13 iulii 1930)

Dubium: An sub verbis quacumque ex causa canonis 556 § 1
comprehendatur etiam transitus in aliam novitiatus domum, de quo
in § 4 eiusdem canonis.
Resp.: Affirmative.
AAS XXII (1930), 365.

PIUS XI

358
Laudes status religiosi
(Ex nuntio radiophonico Qui arcano, diei 12 februarii 1930

Nunc vos alloquimur filii, et filiae praedilectionis Nostrae, qui
quaeve charismata meliora aemulantes 1 atque in fide sanctissimo­
rum votorum ct in religiosa disciplina totius vitae nedum praeceptis
sed et desideriis consiliisque divini Regis et Sponsi obsecundantes,
Ecclesiam Dei virgineo odore fragrantem facitis, contemplationibus
illustratis, orationibus fulcitis, scientia ct doctrina ditatis, ministerio
verbi et apostolatus operibus in dies percolitis et augetis. Igitur vere
caelestis et angelicae vocationis participes,2 quanto pretiosiorem
thesaurum gestatis tanto diligentiorem adhibeatis custodiam, non
solum ut certam vestram vocationem et electionem faciatis,3 verum
etiam ut in vobis, tamquam in servis apprime fidelibus et devotis,
cor Regis et Sponsi consolationem et reparationem aliquam inve­
niat pro infinitis offensionibus ct negligentiis quibus homines inef­
fabilem Eius dilectionem rependunt.
J/15 XXIIT (1931), 67.

1 I Cor. XII, 31.
’ Hebr. III, 1.
’ II Petr. I, 10.

428

Pius XI (1922-1939)

(3591

359
De Universitatibus et Facultatibus Studiorum ecclesiasticorum
(Const, ap. Deus scientiarum Dominus, dici 24 maii 1931)

Deus scientiarum Dominus, 1 cum Ecclesiae suae divinum com­
miserit mandatum docendi omnes gentes,2 eam sine dubio magis­
tram constituit divinae veritatis falli nesciam atque adeo praecipuam
totius humanae doctrinae patronam atque altricem. Ecclesiae enim
est sacra omnibus hominibus praecepta tradere, quae ipsamet a Dei
Revelatione repetit atque deducit; quoniam autem fides et humana
ratio non solum « inter se dissidere nunquam possunt », sed, per­
specta eorum omnimoda concordia, « opem quoque sibi mutuam
ferunt », nullo non tempore Ecclesia Christi sui officii esse duxit
humanarum artium et disciplinarum culturam iuvare atque promo­
vere; 3 quod sane bene multa ac luculentissima testantur littera­
rum monumenta. Etenim, post primam Ecclesiae aetatem, in qua
Spiritus Sanctus ipse per se, charismatum suorum abundantia, eam
christifidelibus doctrinam suppeditabat, quae in iis forte desidera­
retur, secundo post Christum natum saeculo praeclarae iam Smyr­
nae, Romae, Alexandriae, Edessae Christianae sapientiae domicilia
floruere. Quo saeculo exeunte atque vertente tertio, illustria illa
Alexandriae, Caesareae, Antiochiae didascalia exorta sunt, ex qui­
bus suam hauserunt scientiam, ut praestantiores tantummodo no­
minemus, Clemens Alexandrinus, Orígenes, S. Dionysius Magnus,
Eusebius Caesariensis, S. Athanasius, Didymus Caecus, S. Basilius
Magnus, S. Gregorius Nazianzenus, S. Gregorius Nyssenus, S. Cyrillus Alexandrinus, S. Ioannes Chrysostomus, Theodoretus. Qui
Patres et Scriptores Ecclesiastici, una cum S. Ephraem, S. Hilario
Pictaviensi, S. Ambrosio, S. Hieronymo, S. Augustino, aliisque illius
aetatis fere innumeris Ecclesiae doctoribus et magistris, in civili ho­
minum consortione, veluti scientiarum optimates ab omnibus habe­
bantur. Exacta vero magnorum Patrum aetate, sollerti potissimum
monachorum Episcoporumque onera, scholae non paucae conditae
sunt, opitulantibus quidem iis qui rem publicam tunc temporis mo­
derabantur. Ac sine dubio civilis omnium cultus et ecclesiastica
1 I Sam. II. 3’ Mt XXVIII. 19; Mc XVI, 15.
’ Cone. Vat., Const. De fide catholica, cap. 4, in Mansi LIII, 167.

[359]

De Universitatibus ecclesiasticis

429

doctrina, hoc saeculorum intervallo, ide II veluti unum efficiebant,
quod e litterariis ludis, — prope cathédrales aedes atque coenobia
constitutis — in commune bonum copiose profluebat.
In ea namque mediae aetatis parte, quae obscurissima dici solet,
cum litteras ingenuasque artes novi barbaroni •I incursus permiscere
ac submergere minitarentur, hae, ab omnibus derelictae ac misere
pessumdatae, apud Catholicae Religionis templa atque monasteria,
in unum scilicet, quod daretur, perfugium atque asylum, tuto se
receperunt. Atque Concilia annis 826 et 853 Romae habita eam
sanciebant legem, quasi lucem in tenebris, qua « in universis epis­
copiis, subiectisque plebibus, et aliis locis in quibus necessitas oc­
currisset, omnis cura et diligentia haberetur, ut magistri et doctores
constituerentur, qui studia litterarum liberaliumque artium assidue
docerent ».
Quod si Romana Ecclesia, hac procellosa aetate, prisca humani
cultus documenta neutiquam tutata esset, haud dubie hominum genus
eos in perpetuum litterarum thesauros amisisset, quos antiqua tradi­
derant tempora.
Studiorum autem Universitas, gloriosum illud mediae aetatis insti­
tutum, quod eo tempore « Studiu 11 » vel « Generale Studium » vo­
cabatur, Ecclesiam habet iam inde ab initio liberalissimam matrem
atque patronam. Etenim, si non omnes ab Ecclesia Catholica suum
duxerunt exordium Universitates, nihilo setius exploratum omnino
est fere omnia antiquitatis Athenaea Romanos Pontifices aut condi­
tores, aut saltem habuisse fautores atque duces.
Qua de re, id certo omnibus admirationem movet quantum
Apostolica haec Sedes ad sacrae profanaeque doctrinae profectum
contulerit, etiamsi unum saeculum consideretur. In quinquaginta et
duabus Universitatibus ante annum 1400 per litteras conditis, haud
minus viginti novem per Romanos tantummodo Pontifices, ac decem
praeterea per Imperatoris vel Principum documenta simulque per
Apostólicas Constitutiones creatae fuere. Celeberrima autem Athe­
naea, quae, ut alia praetereamus, Bononiae, Parisiis, Oxoniae, Salmanticae, Tolosae, Romae, Patavii, Cantabrigae, Pisis, Perusii, Flo­
rentiae, Papiae, Olisipone, Senis, Gratianopoli, Pragae, Vindobonae,
Coloniae, Heidelbergae, Lipsiae, Monte Pessulano, Ferrariae, Lovanii, Basileae, Cracoviae, Vilnae, Graecii, Vallisoleti, Mexici, Com­
pluti, Manilae, Sanctae Fidei, Quiti, Limae, Guatimalae, Calari,
Leopoli atque Varsaviae constitutae sunt, ab hac Almae Urbis Ec­
clesia principium vel certe incrementum ceperunt.

43°

Pius XI (1922-1939)

[359]

Haud raro quidem rei publicae moderatores Ecclesiae regimini
atque tutelae Universitates scholasque non paucas pedetentim sub­
duxerunt, attamen Ecclesia, quamquam sua expers libertate omniumque rerum, quibus affluebat, copia, nihilominus, pro sibi insita na­
tura, eiusmodi sapientiae veluti coenacula docendique instituta con­
dere atque fovere nunquam destitit. Ob huiusmodi nempe munus,
quod Ecclesia divinitus obtinet, Catholicae Religionis praecones
omni prorsus ope contendunt ut prope ea, quae in barbaris regio­
nibus construunt sacella, scholae etiam aperiantur; atque inibi non
modo sacras, sed profanas quoque disciplinas pro viribus tradunt,
itemque peculiaria scientiae civilisque cultus adiumenta invehunt,
ad rudes illas gentes primis litterarum elementis agrorumque colen­
dorum arte imbuendas. Quod si aliquando commenticiae cuiusdam
progressionis iactatores, ad regiones illas penetrantes, quas lesu
Christi legati cruce et aratro nobilitarunt, conditas ibi scholas Chris­
tianis principiis praeceptisque exuere enitentur, iidem infitiari haud
poterunt Ecclesiam violatas a se litterarum sedes primum consti­
tuisse.
Neque solum in sacrarum Missionum regionibus hominum cul­
tum promovet Ecclesia, sed etiam, immo impensius, in iis nationi­
bus, in quibus plus semel ipsa beneficentiae suo patrimonio despo­
liata est. Videre igitur est eius opera prosperas studiorum Universi­
tates nostro quoque tempore exoriri, ut ea quae Mediolani Sacro
lesu Cordi dicata est, ut Parisiensis, Insulensis, Andegavensis, Lug­
dunensis, Tolosana in Gallia, ut Noviomagensis in Hollandia, Lublinensis in Polonia, Berytensis in Syria, Vashingtoniensis in Foe­
deratis Americae Civitatibus, Quebecensis, Marianopolitana, Octaviensis in Canadensi regione, S. lacobi in Chilensi Republica,
Sciangaiensis et Pekinensis in Sinis, Tokiensis in laponia, aliaeque
non paucae.
Illud praeterea luculenter ostendit Ecclesiam hominum cultum
atque doctrinam impense fovisse, quod magnam semper de biblio­
thecis condendis asservandisque curam habuit. A Caesariensi enim
Bibliotheca ad Ambrosianam usque et Vaticanam quot manu scriptos
codices, quot libros typis impressos haec sancta mater Ecclesia sum­
ma cum industria collegerit nemo sane enumerare poterit. Atque in
comperto est prima iam christiani nominis aetate sacros pastores,
ingruente periculo, bonorum suorum iacturam aequo animo passos
esse, sed una cum sacrificalibus vasis scientiae volumina diligentis­
sime servasse. Quapropter omni prorsus fundamento destituitur falsa

[359]

Dc Universitatibus ecclesiasticis

431

H
ea quorundam criminatio,
Ecclesiam hominum mentibus ignorantiae
caliginem offundere; quandoquidem Catholica Religio non insecta­
tores metuit, qui eam martyrii gloria redimire possint, non haereses,
quae suum sacrae doctrinae depositum accuratius illustrari iubeant,
sed id unum timet: veritatis ignorationem; cum pro certo habeat
adversarios, dummodo eius praeceptis atque rationibus, alieno a
praeiudicatis opinionibus animo, diligenter studeant, minime eam
rene
esse malevola simultate prosecuturos, quemadmodum
secundo iam
saeculo de Christiani nominis osoribus Tertullianus asseverabat:
« Desinunt odisse qui desinunt ignorare ». *1
At si Decessores Nostri, vertentibus saeculis, neque curis peper­
cerunt neque laboribus, ut disciplinarum studia liberalesque artes
alerentur quam maxime, utque omne genus magisteria multis locis
instituerentur, peculiarem tamen voluntatem studiumque praecipuum
in divinae doctrinae incrementum contulerunt quippe quae ad caus­
sam sibi divinitus creditam potissimum conducat.2 lamvero Nos,
gravissimi a Deo Nobis demandati muneris probe conscii, actuosis­
H
sime
ad sacras praesertim disciplinas animum adiecimus Nostrum,
pro viribus contendentes, ut ecclesiasticae Universitates Facultates­
que, sicut praecipua dignitate sua, ita etiam studiorum subtilitate
scientiarumque splendore inter cetera omnia Athenaea in primis eni­
teant. Siquidem, vixdum ad supremi Pontificatus cathedram evecti,
officii Nostri duximus eam apparere legem, qua altioris huiusmodi
disciplinae Institutis, plus centum ubique gentium conditis, finis
assequendus clarius proponeretur, docendi methodus accuratius
praescriberetur, unius denique formae constitutio definiretur, mini­
me tamen peculiaribus posthabitis rerum locorumque rationibus, ita
quidem ut eadem praesentibus necessitatibus omnino respondere
valeant.
Omne genus errores, nostris potissimum temporibus, sapientiae
specie fucari solent, quo magis ab omnibus credantur, cum doctrinae
lumen plurimum possit multorum animos allicere. Pernecesse igitur
est eos christifideles, qui scientiarum pervestigationi aptiores se
praebeant, ac potissimum delectos sacrorum alumnos, fusis ad Pa­
trem luminum precibus3 memoresque illius sententiae « in male­
volam animam non introibit sapientia », ' penitus in sacras disci-

*
1
’
4

Ad Nationes I, I, in ML I, 629.
S. Thomas, Summa Theol., I, q. I, a. 5.
lac. i, 17.
Sap. I, 4.

Pius XI (1922-1939)

432

[359]

plinas et in eas, quae quomodocumque cum iisdem cohaereant, ani­
mum intendere atque ita id omne adipisci, ut possint, occasione
data, catholicam veritatem rite docere et contra adversariorum in­
cursus ac fallacias strenuissime tutari.
Equidem, pro Nostra parte pro Nostraque facultate, nihil Nobis
reliqui faciemus, ut sacrae disciplinae, sicut olim in publicis studio­
rum Universitatibus primas ferebant, ita nunc quoque, potiorem
locum teneant, cum id ditissimus postulet, quem impertiuntur, ve­
ritatis thesaurus, et salutaris ille impulsus, quem in catholica confir­
manda fide, in errorum tenebris profligandis, in omnium moribus
ad evangelica praecepta conformandis pro natura sua exercent. Ita
enim auspicato continget, ut omnes homines, de tenebris in admi­
rabile lumen fidei vocati,1 ad agnitionem veritatis veniant, ' et
omnis intellectus, adiuvante Dei gratia, in captivitatem redigatur in
obsequium Christi.3
Quibus Nos propositis rationibusque permoti, prope Sacram
II
Seminariorum Studiorumque
Universitatum Congregationem pecu­
liare constitutum voluimus Consilium ex viris rerum intellegentia
II
et usu praestantibus, cui quidem incumberet
rebus omnibus studere
atque consulere, quae ad studiorum ecclesiasticorum Universitates
et Facultates ordinandas perficiendasque pertinerent — missis inte­
rim quae postea cum de aliis institutionibus tum praesertim de
Pontificia Romana a S. Thoma Aquinate Academia, quam peculiari
prosequimur cura, magis magisque promovenda adiungere opportu­
II videbitur.
num
Quod quidem Consilium, post diuturnam diligentemque operam,
adiutum sane a lectissimis variarum nationum doctoribus, laudabili
omnino sollertia concreditum sibi munus, sub auspicio ac ductu
Nostro, feliciter explevit. Quapropter Nos, optata Nostra tandem ad
effectum adducentes, omnibus mature perpensis, ac suppleto, quate­
nus opus sit, quorum intersit vel eorum qui sua interesse praesu­
mant consensu, certa scientia ac de Apostolicae potestatis plenitudine
has, quae sequuntur, leges et normas decernimus atque statuimus,
easdemque ab omnibus, ad quos pertinent, observari iubemus.
’ I Peir. II, 9.
’ I Tim. II, 4.
’ II Cor. X, <.

[359]

De Universitatibus ecclesiasticis

433

Titulus I

Normae generales
Art. i
Universitates et Facultates studiorum ecclesiasticorum eae sunt,
quae auctoritate Sanctae Sedis ad disciplinas sacras vel cum sacris
conexas tradendas et excolendas instituuntur, cum iure conferendi
gradus académicos.
Art. 2

Universitatum et Facultatum studiorum ecclesiasticorum finis
est: auditores disciplinis, quae sacrae vel cum sacris conexae sunt,
secundum doctrinam catholicam altius instituere; eos ad fontium
cognitionem, ad investigationis laborisque scientifici usum atque ad
magisterium exercendum instruere; denique iisdem disciplinis ex­
colendis provehendisque quam maxime consulere.

Art. 3
§ i. - Facultates studiorum ecclesiasticorum censentur: Theo­
logicae, luridicae, Philosophicae, aliae denique omnes, quae ad finem,
de quo in art. 2, a Sancta Sede instituantur.
§ 2. - Nomine Universitatum vel Facultatum comprehenduntur
etiam haec Instituta a Sancta Sede in Urbe erecta:
Pontificium Institutum Biblicum, Pontificium Institutum Stu­
diorum Orientalium, Pontificium Institutum Utriusque luris, Pon­
tificium Institutum Archaeologiae Christianae, Pontificium Institutum Musicae Sacrae.
Art. 4

Canonica erectio et suprema moderatio cuiusvis Universitatis et
Facultatis studiorum ecclesiasticorum, in locis quoque et Institutis
quae Sacris Congregationibus pro Ecclesia Orientali et de Propa­
ganda Fide subiecta sunt, atque etiam Facultatum quae sunt pro
Religiosis Familiis quibuslibet, reservantur Sacrae Congregationi
de Seminariis et Studiorum Universitatibus.

Art. 5
Statuta una cum Ratione studiorum uniuscuiusque Universitatis
vel Facultatis indigent approbatione Sacrae Congregationis de Sc
II inariis et Studiorum Universitatibus.
28 — S C dc Religio
*!»

- Enchiridion RehguMorum

434

Pius XI (1922-1939)

[359]

Art. 6
Solis Universitatibus vel Facultatibus canonice erectis et ad
normam huius Constitutionis approbatis ius est conferendi gradus
académicos qui effectus canonicos habeant, salvo praescripto art.
36, § 2.

Art. 7
§ I. - Gradus academici tres sunt: Baccalaureatus, Licentia seu
Proiytatus, Laurea seu Doctoratus.
§ 2. - Quaevis Facultas confert Licentiam et Lauream; liberum
est singulis Facultatibus conferre etiam Baccalaureatum.
§ 3. - Gradus academici e disciplinis praecipuis Universitatum
vel Facultatum, in quibus conferuntur, appellationem trahunt.
Art. 8

Baccalaureatus est gradus academicus ex quo cognoscitur eum
qui hoc gradu donatur tale suae doctrinae specimen dedisse, ut
idoneus censeatur ad curriculum persequendum pro gradibus academicis superioribus.

Art. 9
Licentia est gradus academices ex quo cognoscitur eum qui hoc
gradu donatur praestitutum studiorum curriculum absolvisse et tale
suae doctrinae specimen dedisse, ut idoneus haberi possit ad docen­
dum in scholis quae gradus académicos non conferunt.

Art. 10

§ 1. - Laurea est gradus academicus ex quo cognoscitur eum qui
hoc gradu donatur tale suae doctrinae et peritiae specimen dedisse,
ut idoneus haberi possit, salvo praescripto art. 21, ad docendum
etiam in Universitate vel Facultate.
§ 2. - Laurea peculiaria iura confert, quae in can. 1378 C. I. C.
recensentur.
§ 3. - Laurea in Re biblica, apud Pontificiam Commissionem
Biblicam vel Pontificium Institutum Biblicum acquisita, eadem cle­
ricis park iura eosdemque canonicos effectus ac Laurea in sacra
Theologia.

(359]

De Universitatibus ecclesiasticis

Art.

435

ii

Ad hanc Constitutionem accommodandae sunt etiam Facultates
studiorum ecclesiasticorum in civilibus Universitatibus erectae, ra­
tione habita Conventionum quae a Sancta Sede cum variis natio­
nibus initae sunt et adhuc vigent.

Art. 12
Ad hanc Constitutionem rite exsequendam serventur Ordinatio­
nes Sacrae Congregationis de Seminariis et Studiorum Universi­
tatibus.
Titulus II

De personis et regimine
i - Auctoritates Academicae. Officiales

Art. 13

§ i. - Universitatis vel Facultatis regimen exercent Auctoritates
Academicae, quarum praecipuae sunt: Magnus Cancellarius, Rector
Magnificus vel Praeses, Facultatum Decani.
§ 2. - Auctoritates Academicas in Universitate vel Facultate re­
genda et administranda adiuvant Officiales.
Art. 14

§ i. - Universitati vel Facultati praeest Magnus Cancellarius,
qui nomine Sanctae Sedis rebus omnibus, quae ad regimen ac studia
pertinent invigilat.
§ 2. - Magnus Cancellarius est Praelatus Ordinarius a quo Uni­
versitas vel Facultas iure pendet, nisi Sancta Sedes expresse alium
constituerit.
Art. 15
Universitas regitur a Rectore Magnifico, singulae eius Facultates
a Decanis, Facultas vero quae una sit a Praeside. His autem Aucto­
ritatibus, pro locorum consuetudine et singularum Universitatum
vel Facultatum natura, ad res scientificas, disciplinares, oeconomicas
administrandas unum vel plura adsunt Consilia.

436

Pius XI (1922-1939)

Í359]

Art. 16
Rector et Praeses a Sacra Congregatione de Seminariis et Stu­
diorum Universitatibus nominantur aut saltem, sicubi ex iure pe­
culiari ad alios eorum nominatio pertineat, eiusdem Sacrae Congre­
gationis confirmatione indigent.

Art. 17

Universitatis vel Facultatis Statuta definiant: num, praeter Ma­
gnum Cancellarium, Rectorem Magnificum vel Praesidem, Facul­
tatum Decanos, habeantur aliae Auctoritates; quomodo hae et prae­
II
terea quomodo Decani Facultatum, Consilia, Officiales
constituantur
II
et quamdiu munere fungantur; quae singulorum sint officia
ac iura.

Art. 18
Si Universitas vel Facultas cum clericorum Seminario vel Col­
II
legio coniuncta sit, Statuta clare et efficaciter
provideant, ut illius
rectio académica ab huius vita et disciplina rite distinguatur.
2

- Professores

Art. 19

§ i. - In unaquaque Universitate vel Facultate iustus sit Pro­
fessorum numerus. Habeantur in primis Professores ordinarii, seu
qui pleno ac firmo iure in Professorum Collegium sunt cooptati.
§ 2. - Praeter Professores ordinarios sint quoque extraordinarii,
seu qui, etsi debitis dotibus ornati, nondu II omni ac pleno iure
gaudent.
3. - Pro opportunitate etia II alii assumi possunt Professores,
qui ad certum tempus munere fungantur tradendi aliquam disci­
plinam.
Art. 20

Statuta Universitatis vel Facultatis decernant:
a) quot, saltem, pro numero et momento disciplinarum de­
beant esse Professores et quot ex iis ordinarii;
b) quot sint Professorum ordines et quae cuiusque ordinis
officia et iura, ratione habita iustarum consuetudinum et traditionum;

[359]

Dc Universitatibus ecclesiasticis

437

c) a quibus, quomodo, quibus condicionibus Professores cuius­
que ordinis nominentur ac promoveantur.

Art. 2i
Ut quis in Professorum Collegium legitime cooptetur, requi­
ritur ut:
Io doctrinae copia et bonis moribus et prudentia praefulgeat;
2° Laurea congruenti praeditus sit;
3° certis documentis, praesertim libris vel dissertationibus
scriptis, se ad docendum idoneum probaverit;
4° professionem Fidei emiserit secundum formulam a Sancta
Sede approbatam, ad normam can. 1406 § 1, 8° C. I. C. et Decreti
Supremae Sacrae Congregationis S. Officii d. d. 22 martii 1918;'
50 missionem canonicam docendi, post impetratum Nihil
obstat Sanctae Sedis, a Magno Cancellario acceperit.

Art. 22
Si quis Professor vel doctrinam catholicam laeserit vel a vitae
integritate defecerit, pro gravitate culpae ad normam Statutorum
puniatur et, si res ferat, missione canonica docendi a Magno Can­
cellario privetur.
3 - Auditores

Art. 23
Auditores dividuntur in cos qui ad gradus académicos conten­
dunt et eos qui ad gradus académicos non contendunt.

Art. 24

Ut quis in Universitatem vel Facultatem ascribi possit, exhibeat
oportet,
si sit clericus: litteras commendatitias Praelati sui Ordinarii,
servatis ceteris praescriptionibus ecclesiasticis quae forte sint;
si sit laicus: competentis Auctoritatis ecclesiasticae litteras
testimoniales de vita et moribus.
° N. 322

43s

Pius XI (1922-1939)

[3591

Art. 25
Ut quis in Universitate II vel Facultatem ad gradus académicos
adipiscendos ascribi possit, afferre debet, praeter ea quae in art. 24
praecipiuntur, authentica testimonia, ex quibus appareat eum:
Io curriculum medium studiorum classicorum rite absolvisse;
2° a) pro Facultate Theologica: studiis mediis classicis rite
peractis, saltem per biennium universae Philosophiae scholasticae
studuisse et praescripta examina superasse;
b) pro Pontificio Instituto Biblico: consecutum esse Licen­
tiam in sacra Theologia;
c) si sit clericus, pro Facultate luris Canonici, Pontificio Insti­
tuto Studiorum Orientalium, Pontificio Instituto Utriusque luris,
Pontificio Instituto Archaeologiae Christianae, Pontificio Instituto
Musicae Sacrae: cursum philosophico-theologicum ad normam can.
1365 C. I. C. complevisse.
Art. 26
Nemo simul ascribi potest in plures Facultates ad gradus aca­
démicos in illis assequendos.

Art. 27
Ab una Universitate vel Facultate ad aliam transire licet, ser­
vatis Ordinationibus Sacrae Congregationis de Seminariis et Stu­
diorum Universitatibus.

Art. 28
Auditor qui aliqua ratione deliquerit, meritis poenis ad normam
Statutorum puniatur et in casibus gravioribus ab Universitate vel
Facultate excludatur.
Titulus III

De ratione studiorum
i - Methodus generalis docendi

Art. 29
Methodus in singulis Universitatibus vel Facultatibus talis adhi­
beatur, sive in disciplinis seligendis et ordinandis sive in argumentis
proponendis et explicandis, qualis requiritur ut auditorum mentes
ad finem, iisdem Universitatibus vel Facultatibus propositum, co­
haerenter excolantur.

Dc Universitatibus ecclesiasticis

Í35O]

439

Nominatim:
a) In Facultate Theologica principem locum teneat sacra
Theologia. Haec autem disciplina methodo cum positiva tum scho­
lastica tradenda est; ideo veritatibus fidei expositis et ex sacra
Scriptura et Traditione demonstratis, earum veritatum natura et
intima ratio ad principia et doctrinam S. Thomae Aquinatis investi­
gentur et illustrentur.
b) In Facultate luris Canonici tam historia et textus legum
ecclesiasticarum quam earundem ratio et nexus modo scientifico ex­
ponantur.
c) In Facultate Philosophica Philosophia scholastica tradatur,
eaque ita ut auditores plena cohaerentique synthesi doctrinae ad
methodum et principia S. Thomae Aquinatis instituantur. Ex hac
autem doctrina diversa philosophorum systemata examinentur et
diiudicentur.
d) In Pontificio Instituto Biblico disciplinae, quae ad sacram
Scripturam utcumque illustrandam conducunt, ita tradantur, ut
sacrarum Litterarum auctoritas cum humana tum divina vindicetur,
atque sensus verbi divinitus inspirati ad mentem Ecclesiae inda­
getur et explicetur.
e) In Pontificio Instituto Studiorum Orientalium disciplinae,
quae ad intellegendas condiciones religiosas totius vicini Orientis
conducunt, ita ex ipsis fontibus illustrentur, ut auditores etiam non
catholici plenam veritatem de unius Catholicae Ecclesiae missione
divina percipiant.
f) In Pontificio Instituto Utriusque luris, fontibus investigatis,
iuridico apparatu adhibito atque legibus inter se collatis, sive in lure
canonico sive in lure civili, cum romano tum vigenti, solida trada­
tur institutio.
g) In Pontificio Instituto Archaeologiae Christianae ita in anti­
qua monumenta Christiana studio historico critico inquiratur, ut
auditores ad doctrinam, instituta, vitam pristinae Ecclesiae per tutam
certioremque illorum monumentorum interpretationem illustranda
idonei efficiantur.
h) In Pontificio Instituto Musicae Sacrae disciplinae methodo
historico-critica et theoretico-practica ita tradantur, ut auditores,
secundum normas Motu Proprio Pii Pp. X De Musica Sacra d. d. 22
novembris 1903,“ et Constitutione Pii Pp. XI Divini Cultus Sancti° N. 245-

Pius XI (1922-1939)

440

[359]

tatem d. d. 20 decembris 1928 a editas, historia, scientia, peritia sive
II sive or­
cantus gregoriani sive compositionis sacrorum concentuum
gani pulsandi, in usum maxime et decus sacrae Liturgiae, insti­
tuantur.
Art. 30
§ i. - In singulis Facultatibus, praeter lectiones, fiant exercita­
tiones, quibus auditores scientificam investigandi methodum et ar­
tem proponendi etiam scriptis ea quae studio assecuti sint, sub
Professorum ductu addiscant.
§ 2. - In Facultate Theologica et Philosophica habeantur dispu­
tationes scholasticae, quibus auditores doctrinam penitus cogno­
scere, dilucide exponere, efficaciter tueri assuescant.

2 - Studiorum curriculum
Art. 31

Studiorum curriculum absolvitur:
a) in Facultate Theologica annis quinque;
b) in Facultate Iuris Canonici annis tribus;
c) in Facultate Philosophica annis quatuor;
d) in Pontificio Instituto Biblico annis tribus;
e) in Pontificio Instituto Studiorum Orientalium annis tribus;
f) in Pontificio Instituto Utriusque Iuris annis quatuor;
g) in Pontificio Instituto Archaeologiae Christianae annis
tribus;
h) in Pontificii Instituti Musicae Sacrae sectione Cantus gre­
goriani annis tribus, sectione Compositionis sacrorum concentuum
annis quinque, sectione Organi annis quatuor.

Art. 32

Statuta Universitatis vel Facultatis decernant quae ratio habenda
sit graduum academicorum qui in aliis disciplinis acquisiti sint,
atque studiorum alibi, praesertim in clericorum Seminariis vel Col­
legiis, peractorum ad curriculum opportune contrahendum, spectatis
Ordinationibus Sacrae Congregationis de Seminariis et Studiorum
Universitatibus.
* N- 353-

[359J

De Universitatibus ecclesiasticis

441

3 - Disciplinae tradendae et examina

Art. 33

§ i. - Disciplinae dividuntur in:
principales, quae essentialiter requiruntur ad finem Facultatis
assequendum;
auxiliares, quae ad principales bene tractandas necessariae
sunt;
speciales, quae disciplinas, sive principales sive auxiliares, com­
plent quodammodo atque perficiunt.
§ 2. - In singulis Facultatibus, pro suis cuiusque peculiaribus
traditionibus et pro locorum rationibus, praeter disciplinas princi­
pales et auxiliares, etiam aliquot ex specialibus tradantur vel pe­
culiares cursus de quaestionibus maioris momenti ex disciplinis sive
principalibus sive auxiliaribus instituantur. Quae speciales discipli­
nae vel peculiares cursus apte in sectiones distribui possunt.
§ 3. - Auditoribus ad gradus académicos contendentibus prae­
scribuntur omnes disciplinae principales et auxiliares ac praeterea
una alterave ex specialibus aut aliquot cursus peculiares, ad normam
Statutorum Universitatis vel Facultatis.
Art. 34
Ad validitatem graduum academicorum examina subeunda sunt
de o H nibus et singulis disciplinis ad normam art. 33, § 3 praescriptis.
Titulus IV

De collatione graduum academicorum

Art. 35
Gradus academici in Universitatibus vel Facultatibus studiorum
ecclesiasticorum nomine Summi Pontificis regnantis et. Sede vacan­
te, nomine Sanctae Sedis conferuntur.
Art. 36

§ i. - Gradus academici ab Academiis vel Collegiis vel Institutis
cuiuscumquc generis quae scholas proprias non habent, conferri ne­
queunt, salvo praescripto § 2.

44 2

Pius XI (1922-1939)

[359]

§ 2. - Pontificia Commissio de Re Biblica, ex Litteris Apostolici
*
Pii Pp. X Scripturae Sanctae d. d. 23 februarii 1904, ° Licentiam et
Lauream in Re biblica conferre potest, ad normam tamen, congrua
congruis referendo, praescriptorum art. 24, 25 i”, 20
26, 38, 39,
40, 43 d), 44, 45 d), 46, 52.
Art. 37

Firmis praescriptis art. 24, 25, 26, 32, 36, ut quis ad gradus
académicos consequendos admitti possit, necesse est scholas de om­
nibus disciplinis, ad normam art. 33 § 3 praescriptis, rite frequenta­
verit in Facultate canonice erecta et approbata.
Art. 38

Qui gradibus academicis donandi sunt professionem fidei emit­
tant secundum formulam a Sancta Sede approbatam, ad normam
can. 1406 § i, 8° C. I. C. et Decreti Supremae Sacrae Congrega­
tionis S. Officii d. d. 22 martii 1918.b
Art. 39

Nemo Laurea donetur, nisi Licentiam antea consecutus sit.
Art. 40

Universitates vel Facultates Lauream ad honorem conferre ne­
queunt, nisi ex peculiari concessione singulis in casibus a Sancta
Sede impetranda.
i - Baccalaureatus

Art. 41

Baccalaureatus conferri non potest:
a) in sacra Theologia ante expletum annum secundum ab
incepto studiorum curriculo;
b) in lure canonico ante expletum annum primum;
c) in Philosophia ante expletum annum secundum;
d) in Re biblica ante expletum annum primum;
e) in Studiis orientalibus ante expletum annum primum;
f) in utroque Iure ante expletum annum secundum;
• 4SS XXXVI (1903-1904), 530-532.
b N. 322.

(359J

De Universitatibus ecclesiasticis

443

g) in Archaeologia Christiana ante expletum annum primum;
/i) in Cantu gregoriano ante expletum annum primum, in
Compositione sacrorum concentuum ante expletum annum tertium,
in Organo ante expletum annum secundum.
Art. 42

Firmo praescripto art. 37, qui ad Baccalaureatum contendit, ta­
libus examinibus de disciplinis superiore tempore traditis subiciatur,
ut liqueat num ad curriculum persequendum ad normam art. 8
idoneus sit.
2 - Licentia

Art. 43
Licentia conferri non potest:
a) in sacra Theologia ante expletum annum quartum ab in­
cepto studiorum curriculo;
b) in lure canonico ante expletum annum secundum;
c) in Philosophia ante expletum annum tertium;
d) in Re biblica ante expletum annum secundum;
e) in Studiis orientalibus ante expletum annum secundum;
u
f) in utroque Iure ante expletum annum tertium;
g) in Archaeologia Christiana ante expletum annum secundum;
h) in Cantu gregoriano ante expletum annum secundum, in
Compositione sacrorum concentuum ante expletum annum quar­
tum, in Organo ante expletum annum tertium.
Art. 44

Firmo praescripto art. 37, qui ad Licentiam contendit, subicia­
tur examini peculiari, ex quo appareat eum sibi comparasse doc­
trinam ad normam art. 9.
3 - Laurea

Art. 45

Laurea conferri non potest:
a) in sacra Theologia ante expletum annum quintum ab in­
cepto studiorum curriculo;
b) in lure canonico ante expletum annum tertium;
c) in Philosophia ante expletum annum quartum;
d) in Re biblica ante expletum biennium post Licentiam;

441

Pius XI (1922-1939)

[359]

e) in Studiis orientalibus ante expletum annum tertium;
»•
/) in utroque Iure ante expletum annum quartum;
g) in Archaeologia Christiana ante expletum annum tertium;
h) in Cantu gregoriano ante expletum annum tertium,
II in Com­
positione sacrorum concentuum ante expletum annum quintum, in
Organo ante expletum annum quartum.
Art. 46

§ i. - Candidatus, omnibus praemittendis examinibus superatis
et opera exercitationibus ad normam Statutorum Universitatis vel
Facultatis data, ut Lauream assequi possit, debet praeterea:
i° exhibere dissertationem scriptam, quae eum investigatio­
nibus scientificis aptum esse demonstret et ad scientiae profectum
conducat quaeque saltem ex parte, secundum Statuta Universitatis
vel Facultatis, typis edatur;
2° hanc ipsam dissertationem coram Auctoritatibus Acade­
micis et Professoribus Universitatis vel Facultatis palam defendere.
§ 2. - Universitas vel Facultas, praeter dissertationem et disser­
tationis defensionem, aliquod aliud statuat experimentum a candi­
dato coram dandum.

Titulus

V

De rebus didacticis et oeconomicis

i - Aedificium
Art. 47

Quaevis Universitas vel Facultas auditoria habeat non solum
scholis et exercitationibus unice destinata, sed etiam, tam amplitu­
dine quam numero, disciplinis tradendis atque auditorum frequen­
tiae respondentia.
2 - Bibliotheca et adiumenta scientifica
Art. 48

In unaquaque Universitate vel Facultate bibliotheca adsit ad
Professorum auditorumque usum accommodata, in ordinem redacta,
opportunis catalogis instructa, quae Universitatis vel Facultatis disci­
plinis tam tradendis quam discendis atque exercitationibus servire
possit.

[359]

De Universitatibus ecclesiasticis

445

Art. 49

Universitas vel Facultas, pro peculiari suo fine, institutis et laboratoriis scientificis ac rebus omnibus quae pro scholis requiruntur
praedita sit.

3 - Professorum et Officialium honoraria atque auditorum tributa

Art. 50
§ 1. - Professoribus honoraria pendantur vitae honeste, pro am­
plissimi muneris dignitate, sustentandae et sui status necessitatibus
consentanea.
§ 2. - Officialibus digna remunerado concedatur.
Art. 51

Omnibus qui Universitati vel Facultati stabiliter servierint, cum
a munere, iusta de causa, cessaverint, honoraria emerita ita statuan­
tur, ut vitam decenter agere possint.
Art. 52
Statuta Universitatis vel Facultatis decernant quid auditores pro
admissione, ascriptione annua, examinibus, diplomate persolvere de­
beant.
Titulus VI

Normae transitoriae

Art. 53
Universa haec Constitutio valere incipiet a primo die anni aca­
demia 1932-1933; articuli vero 4, 35 36, 38, 39, 40 a primo die anni
academici 1931-32.
Art. 54

Studia et examina, quae in Universitatibus vel Facultatibus ad
gradus académicos consequendos ante annum academicum 1932-1933
secundum leges usque adhuc vigentes facta sint, valida habentur.
Reliqua vero studia et examina a primo die anni academici 19321933, etiam auditoribus qui curriculum iam antea inceperint, fa­
cienda sunt ad normam huius Constitutionis et Sacrae Congrega­
tionis de Seminariis et Studiorum Universitatibus Ordinationum

446

Pius XI (1922-1939)

[359-

Art. 55
Facultates Theologicae canonice erectae pro iis qui, cuniculo
philosophico-theologico ad normam can. 1365, C. I. C. expleto,
aliquas disciplinas theologicas altius pleniusque excolere intendunt,
anere permittuntur, donec Sanctae Sedi aliud visum fuerit; inte­
rim tamen Statuta sua, quantum salvo peculiari earum fine fieri
potest, ad hanc Constitutionem et Sacrae Congregationis de Semi­
nariis et Studiorum Universitatibus Ordinationes accommodare
debent.
Art. 56
Omnes Universitates vel Facultates studiorum ecclesiasticorum
a Sancta Sede iam erectae et approbatae, comprehensis his de quibus
in art. 55, Statuta sua, ad hanc Constitutionem et Sacrae Congre­
gationis de Seminariis et Studiorum Universitatibus Ordinationes
accommodata, ante diem trigesimum mensis iunii anni 1932 eidem
Sacrae Congregationi exhibere debent, simul cum relatione de vita
académica et oeconomica superioris triennii.
II

Art. 57
Si qua Universitas vel Facultas praescripto art. 56 non obtem­
peraverit, ius vel privilegium gradus académicos conferendi ipso
facto amittet.
Art. 58
Vigentes in praesenti contra hanc Constitutionem leges vel con­
suetudines, sive universales sive particulares, etiam specialissima et
individua mentione dignae, abrogantur. Item privilegia a Sancta
Sede ad haec usque tempora personis sive physicis sive moralibus
concessa, quae eiusdem Constitutionis praescriptis contraria sint,
omnino revocantur.
Volumus denique ut praesentium Litterarum exemplis etiam
impressis, sigillo viri in ecclesiastica dignitate vel in officio consti­
tuti munitis et nomine alicuius notarii publici subscripto, eadem
prorsus adhibeatur fides, quae hisce Litteris haberetur, si ipsaemet
exhibitae vel ostensae forent.
Quae autem per hanc Nostram Constitutionem statuimus, decre­
vimus, ediximus, mandavimus, rata omnia et firma consistere ac
permanere auctoritate Nostra volumus et iubemus, contrariis quibus­
cumque minime obstantibus.
XXIII (1931), 241-262; Sylloge, n. 158; Enchir. Cler. 935.

Ordinationes dc Universitatibus

-3Óo]

447

SACRA CONGREGATIO DE SEMINARIIS
ET STUDIORUM UNIVERSITATIBUS
360

Ordinationes ad constitutionem apostolicam « Deus scientiarum
Dominus » de Universitatibus et Facultatibus Studiorum ec­
Ii
clesiasticorum
rite exsequenda: II
(Datae dic 12 iunii 1931)

Sacra Congregatio Seminariis et Studiorum Universitatibus prae­
posita, ad normam art. 12 Constitutionis Apostolicae Deus scientia­
rum Dominus d. 24 maii anno 1931 datae, " Ordinationes quae se­
quuntur Universitatibus et Facultatibus studiorum ecclesiasticorum
tradit easdemque religiose servandas praescribit.
Titulus I

Normae generales
(Const. Apost., art. 1-12)

Art. i
Cum a Sacra Congregatione de Seminariis et Studiorum Uni­
versitatibus petitur ut Universitas vel Facultas canonice erigatur
cum iure conferendi gradus académicos:
Io ostendatur ob locorum et temporis rationes opportunum
esse novam Universitatem vel Facultatem erigi et spem certamI fore,
ut erigenda Universitas vel Facultas veram afferat utilitatem;
2° demonstretur haberi posse omnia quae requiruntur, ut Uni­
versitas vel Facultas vita scientifica floreat:
a) iustum Professorum numerum ad normam art. 19 Consti­
tutionis Apostolicae;
b) auditoria, bibliothecam, suppellectilem, sicut in art. 4749 Constitutionis Apostolicae et in art. 44-46 harum Ordinationum
praescribitur;
c) pecuniae summam quae necessitatibus Universitatis vel
Facultatis sufficiat;
•

° N. 359-

Pius XI (1922-1939)

448

[360!

3” exhibeantur:
d) Statuta cum Ratione Studiorum Constitutioni Apostolicae
et his Ordinationibus congruentia;
b) aedium descriptio;
c) accepti et expensi annui accurata propositio.

Art. 2
Sacra Congregatio ius conferendi gradus académicos non ante
concedet, quam ea quae requiruntur ad effectum perducta sint; ne­
que ius illud in modum stabilem confirmabit, nisi nova Universitas
vel Facultas vitae suae academicae Constitutioni Apostolicae et his
Ordinationibus congruentis per aliquot annos experimentum dederit.

Art. 3
Ad Statuta conficienda ante oculos habeantur Normae quae
Appendice II, his Ordinationibus adiuncta, continentur.

Singulae Universitates vel Facultates canonice erectae et appro­
batae tertio quoque anno ad Sacram Congregationem de Seminariis
et Studiorum Universitatibus relationem de statu suo tam académico
quam oeconomico, secundum Normas his Ordinationibus Appen­
dice III adiunctas, mittere debent.
Titulus II
II
De personis et regimine

(Const. Apost., art. 13-28)
i

- Auctoritates Academicae, Officiales
(Const. Apost., art. 13-18)

Art. 5

Magnus Cancellarius:
T doctrinae orthodoxiam tutatur;
2° providet ut praescripta Sanctae Sedis fideliter observentur;
3” Sacrae Congregationi de Seminariis et Studiorum Univer­
sitatibus nomina proponit eorum qui ad Rectoris vel Praesidis offi­
cium exercendum apti habeantur, aut ab eadem confirmationem
petit eius qui Rector vel Praeses ad normam art. 16 Constitutionis
Apostolicae ab aliis nominatus sit;

Í36o1

Ordinationes dc Universitatibus

449

4’ professionem fidei Rectoris vel Praesidis, secundum formu­
lam a Sancta Sede approbatam, ad normam can. 1406, § 1, 8 C. I. C.
et Decreti Supremae Sacrae Congregationis S. Officii d. d. 22 martii
1918, “ accipit;
5" Professoribus legitime nominatis missionem canonicam con­
fert eosdemque hac missione ad normam art. 22 Constitutionis Apo­
stolicae privare potest;
6° examinibus ad Lauream consequendam, de quibus in art.
46, § i, 2" et § 2 Constitutionis Apostolicae, de iure praesidet;
7° documentis authenticis Licentiae et Laureae primo loco
subscribit vel suo nomine ab alio subscribendum curat;
8" Sacram Congregationem de Seminariis et Studiorum Uni­
versitatibus de rebus gravioribus, quae ad Universitatem vel Facul­
tatem pertinent, certiorem facit, eique tertio quoque anno accura­
tam relationem, de qua in art. 4 harum Ordinationum, exhibet.

Art. 6
Rector vel Praeses:
1“ exsequitur praescripta Sanctae Sedis et Statuta Universi­
tatis vel Facultatis;
2° accipit professionem fidei secundum formulam a Sancta
Sede approbatam omnium Professorum Universitatis vel Facultatis,
ad normam can. 1406, § 1, n. 8” C. I. C. et Decreti Supremae Sacrae
Congregationis S. Officii d. d. 22 martii 1918, itemque eorum qui,
examine superato, academicis gradibus donandi sunt;
3° curat ut Professores in docendo Rationem Studiorum rite
approbatam accurate sequantur;
4° convocat Universitatis vel Facultatis Consilia, eisque prae­
sidet;
50 auditores ad Universitatem vel Facultatem admittit, eorum
studiis et moribus prospicit eosque, si quid culpae commiserint,
meritis poenis ad normam art. 28 Constitutionis Apostolicae plectit;
6“ examinibus, ad normam art. 42 et 44 Constitutionis Aposto­
licae subeundis, si intersit, praesidet;
7° documentis authenticis Baccalaureatus primo loco et cete­
rorum graduum academicorum secundo loco subscribit;
8° ad Magnum Concellarium de studiis, disciplina, rebus pe­
cuniariis refert;
a N. 322.
30 — S C. dc Religiosis - Enchiridion Religiosorum

45°

Pius XI (1922-1939)

[36o]

9 quotannis ad Sacram Congregationem de Seminariis et
Studiorum Universitatibus summaria ad rem statistica™, pertinen­
tia, secundum schemata ab eadem Sacra Congregatione redigenda,
mittit.

Art. 7

Facultatis Decanus:
Io vigilanter custodit doctrinam in propria Facultate traden­
dam;
2° praeest conventibus Facultatis, nisi ipse Rector intersit;
30 refert ad Rectorem quae a Facultate proponuntur;
40 quae ab Auctoritatibus superioribus statuuntur, in Facul­
tate exsequenda curat;
5° de iure praeest examinibus de quibus in art. 34 Constitu­
tionis Apostolicae, salvis art. 5, 6° et art. 6, 6° harum Ordinationum.
Art. 8

Officiales pro muneris sui gravitate in maiores et minores di­
viduntur.
Art. 9

Rector Magnificus, Praeses, Decani in rebus, quae maioris mo­
menti sunt, sua cuiusque Consilia interrogare debent.

2 - Professores
(Const. Apost., art. 19-22)

Art. io
Qui praesunt Universitati vel Facultati caveant, ne cui Professori
munus concredant tradendi disciplinas inter se dispares, neve quem­
quam numero scholarum ita onerent, ut a debita earum praepara­
tione et a labore scientifico prohibeatur.
Art.

ii

Professoribus non licet onera vel officia obire, quibus a munere
docendi rite implendo impediantur.

[360!

Ordinationes de Universitatibus

4SI

3 - Audi tores
(Const. Apost., art. 23-28)

Art. 12
Universitatis vel Facultatis auditores, qui quacumque de causa
ad gradus académicos non contendunt, admitti possunt sive ad om­
nes scholas frequentandas sive ad aliquas tantum, quas sibi elege­
rint, firmo tamen praescripto art. 24 Constitutionis Apostolicae.
Art. 13

Curriculum medium studiorum classicorum, de quo in art. 25, i°
Constitutionis Apostolicae, praeter convenientem institutionem re­
ligiosam et linguas litterasque latinas, graecas, patrias, quae disci­
plinae praecipuae sunt, complecti debet etiam Historiam naturalem,
Mathesim, Physicam, Chimiam, Geographiam, Historiam civilem,
et quidem tantum quantum in eo qui ad studia académica accedit
requiri solet, secundum normas Sacrae Congregationis de Semina­
riis et Studiorum Universitatibus.
Art. 14
Curriculum medium studiorum classicorum rite peractum esse
documentis authenticis Auctoritatis ecclesiasticae vel civilis probari
debet, firmo iure Universitatis vel Facultatis imponendi examen,
quandocumque documenta allata non sufficere censeantur.

Art. 15
Si quis alumnus e schola media sive civili sive ecclesiastica ve­
nerit, in qua una vel plures disciplinae, de quibus in art. 13, omnino
non sint aut saltem non satis sint traditae, earum studium supplere
atque in examine satisfacere debet, secundum Statuta Universitatis
vel Facultatis.
Art. 16

§ i. - Biennium Philosophiae scholasticae, quod ex art. 25, 2' a)
Constitutionis Apostolicae prorsus requiritur ut quis in Facultate
Theologica gradus académicos appetere possit, complectitur stu­
dium Logicae, Cosmologiae, Psychologiae, Criticae seu Criteriologiae, Ontologiae, Theologiae naturalis, Ethicae et luris naturalis,
Historiae philosophiae.

Pius XI (1922-1939)

452

[360I

§ 2. - Biennium, de quo in § 1, rite absolvi debet, curriculo
II edio
studiorum classicorum confecto, in Facultate Philosophica
vel in aliqua schola superiore ad Philosophiam scholasticam docen­
dam destinata et ab Auctoritate ecclesiastica ad hoc approbata.
§ 3. - Qui legitimis documentis probaverit se cursum Philoso­
phiae scholasticae aliter ac in § 2 praescribitur absolvisse, in Facul­
tatem Theologicam ascribi non potest, nisi in illius disciplinae
studium saltem per annum in Facultate Philosophica vel in schola,
de qua in eadem § 2, incubuerit et in examine de omnibus Philoso­
phiae scholasticae partibus satisfecerit.
Art. 17

§ i. - Ab una Universitate vel Facultate ad aliam transire licet
etiam ad eadem studia continuanda, ea tamen condicione ut nemo
ad Licentiam admittatur, quin tempore curriculi peracti omnes di­
sciplinas ad normam art. 33, § 3 Constitutionis Apostolicae prae­
scriptas rite absolverit.
§ 2. - Transitus, de quo in § 1, fieri potest tantum initio anni
academici aut, ubi annus academicus in semestria dividitur, initio
singulorum semestrium; ne fiat tamen nisi iusta de causa.
§ 3. - Firmis praescriptis § 1 et § 2, Universitatibus vel Facul­
tatibus ius est iis qui ab aliis ad se transierint rationem et ordinem
studiorum statuendi.
Titulus III

De ratione studiorum
(Const. Apost., art. 29-34)

i - Methodus generalis docendi
(Const. Apost., art. 29-30)

Art. 18
§ i. - Quae in art. 29 a) et c) Constitutionis Apostolicae de
institutione ad Angelici Doctoris rationem, principia, doctrinam sta­
tuuntur sancte serventur, ad normam Litterarum Encyclicarum Leo­
nis Pp. XIII Aeterni Patris d. d. 4 augusti 1879 " et Pii Pp. XI Stu­
diorum Ducem d. d. 29 iunii 1923.h
* N. 224.
b N. 346.

(J6®!

Ordinationes de Universitatibus

453

§ 2. - In parte disciplinarum positiva auditores ita instituantur,
ut non solum ipsam doctrinam probe addiscant, sed etiam fontes
singulis disciplinis proprios legesque eosdem interpretandi cognos­
cant atque laboris scientifici subsidia et adiumenta cum fructu adhi­
bere assuescant.
§ 3. - In quaestionibus speculativis sive Theologiae sive Phi­
losophiae adhibeatur methodus quam scholasticam vocant, non
neglecta, tam in proponendis argumentis quam in afferendis, dispu­
H
tandis, solvendis difficultatibus, forma syllogistica. Hac autem
me­
thodo auditorum mentes ita excolantur, ut apti paratique efficiantur
non solum ad falsa systemata erroresque antehac exortos diiudicandos et refutandos, sed etiam ad discernendas et ex veritate aestiman­
das sententias novas quae forte in disciplinis theologicis vel philoso­
phicis exoriantur.

Art. 19
Disciplinarum principalium, quae Universitatis vel Facultatis
veluti summam constituunt, gravitas et excellentia etiam ex numero
lectionum et professorum eluceant.
Art. 20

In Facultate Theologica, luris Canonici, Philosophica discipli­
nae principales totae tradendae sunt in scholis.
Art. 21

Sacra Scriptura, Theologia dogmatica, Theologia moralis, Phi­
losophia scholastica, Codex iuris canonici et Ius romanum tradan­
tur lingua latina. Professores autem operam dent ut auditores vim
locutionum technicorum plene et accurate intellegant.
Art. 22
In exercitationibus, de quibus in art. 30, § 1 Constitutionis
Apostolicae, professoris est principia methodica propriae scientiae
exponere, nisi id in cursu peculiari fiat, et eorundem rectae appli­
cationi invigilare, ita ut singuli discipuli ad legendos et interpre­
tandos fontes, ad tractandas et diiudicandas quaestiones peculiares
ct praesertim ad scribendum, etiam in lingua vernacula, de selectis
scientiae argumentis instituantur.

454

Pius XI (1922-1939)

[360I

Art. 23

Exercitationes initium sumere debent: in Facultate Theologica
et Philosophica saltem a tertio curriculi anno, in Facultate luris Ca­
nonici saltem a secundo, in Pontificio Instituto Utriusque luris a
secundo, in Pontificio Instituto Biblico, in Pontificio Instituto Stu­
diorum Orientalium, in Pontificio Instituto Archaeologiae Christia­
nae, in Pontificio Instituto Musicae Sacrae iam inde ab anno primo.
Art. 24
In disputationibus scholasticis, de quibus in art. 30, § 2, Consti­
tutionis Apostolicae, aliquis ex auditoribus thesim a Professore indi­
U
catam,
eodemque vel alio Professore moderante, exponet, demon­
strabit atque vindicabit a difficultatibus, quas condiscipuli antea
designati, et post hos, pro opportunitate, etiam alii opposuerint.

Art. 25
lili
Ultimo
curriculi anno scholae paucae sint; exercitationes autem
continuentur quidem, ita tamen ut amplum temporis spatium dis­
sertationi pro Laurea praeparandae relinquatur.

2 - Studiorum curriculum
(Const. Apost. art. 31-32)

Art. 26
Ut studiorum curriculum ad normam art. 32 Constitutionis Apo­
stolicae contrahatur, haec quae sequuntur in primis serventur:
Ie In Facultate Theologica:
qui, studiis mediis classicis rite peractis, Philosophiae scho­
lasticae per biennium operam dederint ad normam art. 16 harum
Ordinationum et deinde quadriennium theologicum ad normam
can. 1365 C. I. C. rite absolverint, ad quartum curriculi annum,
praemisso examine, admitti possunt.
2P In Facultate luris Canonici:
a) qui quadriennium theologicum in aliqua Facultate Theolo­
gica canonice erecta et approbata rite peregerint, admitti possunt,
nullo facto examine, in primum curriculi annum;
b) qui quadriennium theologicum extra Facultatem Theolo­
gicam rite absolverint, ut in Facultatem luris Canonici ascribi pos­
sint, superare debent examen de Institutionibus iuris canonici;

Í3Óo]

Ordinationes de Universitatibus

455

c) qui quadriennium theologicum, de quo sub litt. a) et b),
non peregerint, in Facultatem luris Canonici ascribi non possunt,
nisi in examine de principiis Philosophiae moralis, luris naturalis,
Theologiae fundamentalis ac de Institutionibus iuris canonici rite
satisfecerint;
d) qui lauream in lure civili consecuti fuerint, curriculum
Facultatis luris Canonici biennio conficere possunt, firma pro laicis
obligatione examinis praescripti sub litt. c).

3e In Facultate Philosophica:
a) qui, studiis mediis classicis rite peractis, biennium philoso­
phicum absolverint in schola superiore Philisophiae scholasticae, ab
Auctoritate ecclesiastica ad hoc approbata, cui tamen non sit ius
conferendi gradus académicos, recipi possunt, facto examine, in ter­
tium annum Facultatis Philosophicae;
b) qui cursum Philosophiae scholasticae extra scholam, de qua
sub litt. a), peregerint, curriculum Facultatis Philosophicae triennio
conficere possunt.
3 - Disciplinae tradendae et examina
(Const. Apost., art. 33-34)

Art. 27
Disciplinae principales et auxiliares ab omnibus Universitatibus
et Facultatibus tradendae hic subiciuntur, facta singulis Universi­
tatibus et Facultatibus potestate aliquot alias disciplinas omnibus
auditoribus praescribendi.
Pro Facultate Theologica, luris Canonici, Philosophica in Ap­
pendice I, his Ordinationibus adiuncta, recensentur, in modum
exempli, complures disciplinae speciales et cursus peculiares atque
indicantur aliquot eorum sectiones ad normam art. 33, § 2, Consti­
tutionis Apostolicae.
I - Facultas

theologica

- Disciplinae principales:
a) Theologia fundamentalis;
b) Theologia dogmatica;
c) Theologia moralis;
d) Scriptura sacra (i. e. Introductio et Exegesis Veteris et
Novi Testamenti);
i

Pius XI (1922-1939)

[360]

e) Historia ecclesiastica, Patrologia, Archaeologia Christiana;
f) Institutiones iuris canonici.
2 - Disciplinae auxiliares:
a) Lingua hebraica et graeco-biblica;
b) Institutiones systematico-historicae Liturgiac;
c) Ascetica;
d) Quaestiones theologicae ad Orientales maxime spectantes.
3 - Disciplinarum specialium et cursuum peculiarium exempla
vid. in App. I, n. 1.

II - Facultas Iuris Canonici
1 - Disciplinae principales:
d) Introductio in scientias iuridicas (Ius naturale, Philosophia
iuris);
b) Normae Generales - Liber I Codicis I. C.;
c) De Personis - Liber II Codicis I. C.;
d) De Rebus - Liber III Codicis I. C.;
e) De Processibus - Liber IV Codicis I. C.;
f) De Delictis et Poenis - Liber V Codicis I. C.;
g) Ius publicum ecclesiasticum.
2 - Disciplinae auxiliares:
a) Institutiones iuris romani;
b) Ius concordatarium (ubi viget Concordatum)’,
c) Elementa iuris civilis vigentis;
d) Historia iuris canonici (fontes, instituta, scientia).
3 - Disciplinarum specialium et cursuum peculiarium exempla
vid. in App. I, n. 2,

III - Facultas

philosophica

1 - Disciplinae principales:
a) Philosophia scholastica, exponenda secundum omnes suas
partes (Logica, Cosmologia, Psychologia, Critica seu Criteriologia,
Ontologia, Theologia naturalis, Ethica et Ius naturale), praemissa
Introductione generali;
b) Historia philosophiae.
2 - Disciplinae auxiliares:
a) Psychologia experimentalis ;

Í36oI

Ordinationes de Universitatibus

457

b) Quaestiones scientificae cum Philosophia coniunctae ex
Biologia,
Anthropologie,
Mathesi,
Physica,
Chimia;
c) Interpretatio textuum selectorum ex Aristotele et S. Thoma
Aquinate.
3 - Disciplinarum specialium et cursuum peculiarium exempla
vid. in App. Z, n. 3.

IV - Pontificium Institutum Biblicum

1 - Disciplinae principales:
a) Quaestiones graviores Introductionis generalis et specialis
in sacram Scripturam;
b) Exegesis pericoparum selectarum ex sacris Litteris;
c) Theologia biblica;
d) Cursus akiores de linguis biblicis (hebraica, aramaica, graeco-hellenistica);
e) Lingua aliqua orientalis (praeter hebraicam et aramaicam).
Linguae autem inter quas selectio fieri potest, in primis sunt hae:
syriaca, accadica et sumerica, arabica, aegyptiaca antiqua.
2 - Disciplinae auxiliares:
a) Historia biblica;
b) Geographia biblica;
c) Archaeologia biblica.
3 - Disciplinae speciales et cursus peculiares in propriis Statutis
recensentur.
••

V - Pontificium Institutum Studiorum Orientalium

- Disciplinae principales:
a) Theologia fundamentalis et dogmatica cum doctrinis Orien­
talium dissidentium comparata;
b) Patrologia orientalis;
c) Liturgiae orientales;
d) Historia ecclesiastica orientalium;
e) Ius canonicum orientale.
i

Pius XI (1922-1939)

458

[360]

2 - Disciplinae auxiliares:
d) Introductio in studia orientalia Christiana;
b) Archaeologia Orientis christiani;
c) Una ex his linguis: aethiopica, arabica, armena, coptica,
georgiana, graeca antiqua et recentior, palaeoslavica, rumena, russica,
syriaca, turcica.
3 - Disciplinae speciales et cursus peculiares in propriis Statutis
recensentur.

VI - Pontificium Institutum Utriusque Iuris
Praeter disciplinas Facultatis luris Canonici proprias:
1 - Disciplinae auxiliares:
a) Ius romanum;
b) Ius publicum internum comparatum;
c) Ius poenale comparatum;
d) Ius processuale comparatum;
e) Ius privatum comparatum;
f) Ius internationale.
2 - Disciplinae auxiliares:
a) Oeconomia socialis;
b) Notiones statisticae;
c) Medicina legalis;
d) Historia iuris romani;
e) Historia iuris civilis, praesertim iuris communis.
3 - Disciplinae speciales et cursus peculiares in propriis Statutis
recensentur.
VII - Pontificium Institutum Archaeologiae Christianae

- Disciplinae principales:
a) Historia, Liturgia, Hagiographia Ecclesiae antiquae;
b) Architectura et Historia aedificiorum sacrorum Ecclesiae
antiquae;
c) Descriptio et Historia coemeteriorum Christianorum pri­
mae aetatis;
d) Iconographia sr’cra Ecclesiae antiquae (pictura, sculptura,
artes minores);
e) Epigraphia Ecclesiae antiquae.
i

[3^0] ___

Ordinationes de Universitatibus

459

2 - Disciplinae auxiliares:
а) Introductio critica in fontes historiae Ecclesiae antiquae;
б) Methodologia studiorum de monumentis Christianis;
c) Institutiones romanae primorum Ecclesiae temporum,
d) Technologia de antiquis monumentis effodiendis servandisque.
3 - Disciplinae speciales et cursus peculiares in propriis Statutis
recensentur.
VIII - Pontificium Institutum Musicae Sacrae
A) Cantus gregorianas

- Disciplinae principales:
a) Theoria gregoriana generalis;
b) Aesthetica, altior Theoria, Palaeographia gregoriana;
c) Institutiones sacrae liturgiae;
d) Exercitationes cantus gregoriani.
2 - Disciplinae auxiliares:
a) Historia musicae, cantus gregoriani, legislationis ecclesia­
sticae de musica sacra;
b) Solmisationis variae species;
c) Ars recte canendi;
d) Ars gregorianos concentus moderandi;
e) Harmonia et Contrapunctum;
f) Ars pulsandi organum et « pianoforte » quod complemen­
tare dicitur;
g) Ars consociandi organum cum cantu gregoriano.
3 - Disciplinae speciales et cursus peculiares in propriis Statutis
recensentur.
1

B) Compositio sacrorum concentuum

Disciplinae principales:
Praeter disciplinas de quibus sub litt. A) i-a), c), d):
d) Harmonia, Contrapunctum, Fuga;
b) Ars componendi secundum varias musicas formas.
2 - Disciplinae auxiliares:
Praeter disciplinas de quibus sub litt. A) 2-a), b), c), f), g):
a) Musicologia;
1 -

I

460

Pius XI (1922-1939)

h) Polyphonia sacra secundum normas veterum summorum­
que auctorum;
c) Ars chorum moderandi;
d) Ratio iudicandi de musicis compositionibus;
e) Ars symphonica (Strumentazione').
3 - Disciplinae speciales et cursus peculiares in propriis Statutis
recensentur.
C) Organum

Praeter disciplinas de quibus sub litt. A) i-a), c), d) et B) i-a):
d) Ars pulsandi organum quod principale dicitur;
b) Ars consociandi ex improviso organum cum cantu gre­
goriano;
c) Ars componendi in organo modos musicos secundum an­
tiquum ac recentiorem stilum.
2 - Disciplinae auxiliares:
Praeter disciplinas de quibus sub litt. A) 2-a\ b\ c), g) et B)
2-b), d) :
Historia, Structura, Aesthetica organi — Illustriores musicae cum
organo auctores — Ratio docendi artem pulsandi organum.
3 - Disciplinae speciales et cursus peculiares in propriis Statutis
recensentur.
Art. 28
Disciplinae speciales seligantur pro cuiusque Universitatis vel
Facultatis traditionibus et regionis necessitatibus, ad principia doctri­
nae catholicae in varias vitae intellectualis provincias efficacius dif­
fundenda.

Art. 29

§ i. - Auditores scholas omnes disciplinarum, quae in art. 33 § 3
Constitutionis Apostolicae praescribuntur, frequentare debent. Si
quis auditor ab iis ita afuerit (cum vel sine causa), ut omnes absen­
tiae simul sumptae tertiam partem anni aut semestris academici
adaequent, annus ille aut semestre numero praescripto non com­
prehendetur, salvis poenis quibus, si culpam commiserit, vi Statuto­
rum Universitatis vel Facultatis obnoxius esse poterit.

[360]

Ordinationes dc Universitatibus

461

§ 2. - Exercitationibus, quae Statutis Universitatis vel Facultatis
ad normam art. 30 § 1 Constitutionis Apostolicae praescribuntur,
auditores ad gradus académicos contendentes non solum interesse,
sed communi cum sodalibus labore et propriis commentationibus
operam dare debent.
Art. 30
Horae scholarum ne tot sint numero, ut auditores ultra modum
onerentur et tempore, quod studio privato, exercitationibus, exami­
nibus parandis impendendum est, priventur.

Art. 31

§ i. - Examina, de quibus in art. 34 Constitutionis Apostolicae,
possunt esse, pro singulis disciplinis, sive unica sive plura, modo
universam materiam complectantur.
§ 2. - Examina, de quibus in § 1, possunt fieri aut solum coram
aut etiam scripto.
Art. 32
Statutis Universitatis vel Facultatis definiatur, qua ratione exa­
minatores suum de candidato indicium significare debeant.

Art. 33
In iudicio ultimo de candidatis ad singulos gradus académicos
ratio habeatur omnium suffragiorum quae ii in diversis experimentis,
sive scripto sive coram factis, tulerunt.

Art. 34
Ad omnia examina coram subeunda Professoribus et auditoribus
liber patet aditus.
Titulus IV

De collatione graduum academicorum
(Const. A post., art. 35-46)
(Const. Apost., art. 35-42)

Art. 35
Firmo praescripto art. 40 Constitutionis Apostolicae, potestas
conferendi Lauream ad honorem tum tantum a Sancta Sede postu­
lari poterit, cum Magnus Cancellarius et duae saltem partes Profes­
sorum ordinariorum Universitatis vel Facultatis in id consenserint.

4Ó2

Pius XI (1922-1939)

[3601

Art. 36
§ I. - Documenta authentica de collatis gradibus academicis men­
tionem faciant iuris conferendi gradus académicos, quod Universitas
vel Facultas a Sancta Sede impetravit.
§ 2. - Documentis, de quibus in § 1, ab omnibus, ad quos secun­
dum praescripta art. 5, 7° et 6, 7’ harum Ordinationum et peculiaria
Universitatis vel Facultatis Statuta pertinet, subscribatur; eademque
sigillo Universitatis vel Facultatis signentur.
i - Licentia
(Const. Apost., art. 43-44)

Art. 37
§ i. - Ut quis ad examen Licentiae admittatur, requiritur ut
omnibus scholis et exercitationibus a Statutis Universitatis vel Fa­
cultatis, ad normam art. 30 et 33 § 3 Constitutionis Apostolicae atque
art. 22 et 29 § i harum Ordinationum praescriptis, interfuerit et
praeterea ut, ad normam art. 29 § 2 earundem Ordinationum, aptitudinis ad laborem scientificum dederit experimentum etiam scri­
ptum.
§ 2. - Experimenti!fi , de quo in § 1, in aliqua schola exercitationu it dandum et a Professore ad quem pertinet diiudicandum est.

§ i. - Qui ad Licentiam contendit in Facultate Theologica, Iuris
Canonici, Philosophica, etsi iam annua vel semestria examina supe­
raverit, subiciendus est examini peculiari ex quo appareat eum prae­
cipuam Facultatis disciplinam universe callere. Quare hoc examen
in Theologia sit: de universa sacra Theologia (Theologia fundamen­
tali, dogmatica, morali speculativa); in Ture canonico: de universo
Codice iuris canonici, ratione simul habita legum ecclesiasticarum
praecedentium; in Philosophia: de universa Philosophia scholastica.
Quae sit in Pontificiis Institutis, de quibus in art. 3 Constitutio­
nis Apostolicae materia examinis peculiaris, ad normam art. 44 Con­
stitutionis eiusdem subeundi, eorum Statutis definiatur.
§ 2. - Peculiare examen, de quo in § 1, coram dandum est et sit
saltem per horam.
§ 3. - Professores, qui in experimento, de quo in § 2, suffragium
ferant, sint saltem quatuor.

Í36°]

Ordinationes de Universitatibus

463

Art. 39
Salvo praescripto art. 37, ad assequendam Licentiam, praeter
examen coram subeundum, de aliqua saltem disciplina e principa­
libus examen etiam scripto faciendum est.
2 - Laurea
(Const. Apost., art. 45-46)

Art. 40
Statutis Universitatis vel Facultatis de dissertatione definiatur:
Io quomodo componenda sit;
20 quando et quot exemplaribus sit Universitati vel Facultati
exhibenda.
Art. 41

§ i. - Argumentum dissertationis approbandum est a Professore
disciplinae ad quam dissertatio pertinet, de consensu Rectoris vel
Praesidis Universitatis vel Facultatis.
§ 2. - Dissertatio examinanda et diiudicanda est a duobus saltem
Professoribus rerum, de quibus agitur, peritis. Prius autem quam
a censoribus dissertatio approbata sit, Prolyta seu Licentiatus ad
eam palam defendendam admitti nequit.
§ 3. - Dissertationis defensio sollemniter fiat, invitatis, praeter
Auctoritates ecclesiasticas, etiam aliis doctrina atque vitae condi­
cione praestantibus.
§ 4. - Dissertationem oppugnare possunt, praeter censores, de
quibus in § 2, et nonnullos Professores ad id designatos, etiam alii
qui adsunt.
§ 5. - Professores qui in dissertationis defensione, de qua in § 3,
et in experimento ad normam art. 46 § 2 Constitutionis Apostolicae
subeundo suffragium ferant, sint saltem quinque.
Art. 42
Examen coram faciendum, de quo in art. 46 § 2 Constitutionis
Apostolicae, vel versabitur in definito numero thesium, quae artius
sive cum rebus in dissertatione tractatis sive cum disciplinis quibus
candidatus peculiariter operam dederit conectuntur; vel erit lectio
palam habenda de argumento delecto ex disciplinis quibus candi­
datus in primis studuerit.

464

Pius XI (1922-1939)

[360]

Art. 43

Universitas vel Facultas exemplar singularum dissertationum
approbatarum ad Sacram Congregationem de Seminariis ct Studio­
rum Universitatibus et ad omnes Universitates vel Facultates stu­
diorum ecclesiasticorum canonice erectas et approbatas, saltem pro­
priae nationis, mittere debet.
Titulus V

De rebus didacticis et oeconomicis
(Const. Apost., art. 47-52)
i

- Aedificium

(Const. Apost., art. 47)

Art. 44
Auditoria sint satis ampla, aeri pervia, decora, ad leges hygienicas et ad consuetudines scholarum in singulis regionibus vigentes
accommodata.
2 - Bibliotheca et adiumenta scientifica
(Const. Apost., art. 48-49)

Art. 45

§ i. - Quaevis Universitas vel Facultas bibliotheca consultationis
instruatur, in qua inveniantur opera sacra et profana praecipua, ad
laborem scientificum tam Professorum quam auditorum necessaria.
§ 2. - Diligenter providendum et certa pecuniae summa depo­
sita cavendum est, ut bibliotheca non solum primo constituatur, sed
etiam singulis annis voluminibus tam antiquis quam recens scriptis
atque praecipuis periodicis secundum naturam Universitatis vel Fa­
cultatis augeatur.
§ 3. - Bibliothecae leges et normae tales statuantur, ut necessi­
tatibus Professorum et auditorum quam maxime consulatur, simulque auditores a periculo vel temporis inutiliter terendi vel damni in
fide vel moribus patiendi sedulo praeserventur.
§ 4. - Si singula instituta et laboratoria scientifica suam quodque
bibliothecam non habeant, saltem curandum est ut accessus ad
bibliothecam omnibus communem facile pateat.

[S00!

Ordinationes de Universitatibus

Art. 46
§ i. - Instituta ac laboratoria scientifica secundum rerum usum
et necessitates aetatis nostrae adiumentis omnibus instruantur.
§ 2. - Nulli disciplinae ea desint quibus, pro sua quaeque natura,
opus habet ad res suas accurate explanandas et illustrandas, ut sunt
tabulae geographicae et historicae, summaria statistica, instrumenta
scientifica.
3 - Professorum et Officialium honoraria atque auditorum tributa
(Const. Apost., art. 50-52)

Art. 47
Universitatis vel Facultatis Statutis definiatur quanta Professo­
ribus et Officialibus pro diversis eorum gradibus pendenda sint ho­
noraria. Qua in re ratio habeatur legitimarum consuetudinum in
singulis regionibus vigentium et iustarum legum quas similia Athe­
naea sive publica sive privata sequuntur.

Art. 48
§ i. - In statuendis quae ad normam art. 51 Constitutionis
Apostolicae ratione muneris depositi addicenda sunt, generatim ea
serventur quae in singulis regionibus pro casibus similibus statui
solent.
§ 2. - Statutis Universitatis vel Facultatis accurate definiatur
secundum quas regulas et normas singulis emerita honoraria ad­
dicantur.
§ 3. - In regulis et normis, de quibus in § 2, clare significetur
qua cautione oeconomica Universitas vel Facultas fidem interponat
fore, ut emerita honoraria certo solvantur.
Art. 49

§ i. - In definiendo quantum auditores ad Universitatis vel Fa­
cultatis sumptus conferre debeant, serventur normae in aliis Athe­
naeis similibus vigentes, ratione tamen habita communis condicionis
oeconomicae auditorum.
§ 2. - Universitas vel Facultas opportunis modis provideat, ne
tributorum lege via graduum academicorum illis praecludatur, qui
claro ingenio praediti spem faciunt se Ecclesiae valde utiles esse
futuros.
30 -

S. C. de Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

466

Pius XI (1922-1939)

[360]

§ 3. - Quibus condicionibus tributorum solutio auditoribus aut
plene remitti aut in posterum differri possit, simili modo definiatur
ac in aliis eiusdem regionis Athenaeis.
§ 4. - Universitas vel Facultas enitatur ut, quantum fieri potest,
eae pecuniae augeantur ex quibus auditorum, qui id merentur, indi­
gentiae succurratur, atque peculiaria constituantur beneficia scho­
lastica, quae vulgo Bursae studiorum appellantur, in auditores opti­
mos alendos et sublevandos eroganda.
§ 5. - Universitas vel Facultas singulis annis pervulget quae et
quibus condicionibus beneficia scholastica auditoribus conferantur.
Quas Ordinationes omnes et singulas Ssmus D. N. Pius divina
Providentia Pp. XI ratas habuit, confirmavit, evulgari iussit, con­
trariis quibuscumque non obstantibus.
APPENDIX I
Disciplinae speciales et cursus peculiares secundum
art. 27 Ordinationum
O

(Out# hic exempli causa subiciuntur, neque numero neque nomini­
bus definita sunti cum et augeri et dividi et diverso modo appel­
lali passini)
i - Facultas Theologica
Historia sacra Veteris et Novi Testamenti;
Theologia biblica Veteris et Novi Testamenti;
Quaestiones selectae de Inspiratione et Hermenéutica, ratione
praesertim habita relationis ad Theologiam fundamentalem et dog­
maticam;
Exegesis praecipuorum textuum dogmaticorum Veteris et Novi
Testamenti;
Doctrina theologica alicuius Patris vel Doctoris Ecclesiae;
Quaestiones selectae ex Patrologia;
Interpretatio textuum selectorum Ss. Patrum et S. Thomae Aqui­
natis;
Quaestiones selectae ex Theologia dogmatica speculativa;
Quaestiones selectae ex Theologia morali speculativa;
Quaestiones recentiores Apologeticae;
Mariologia;
Theologia pastoralis;
Theologia mystica;
Theologia liturgica;

[360]

Ordinationes de Universitatibus

467

Quaestiones selectae ex Archaeologia Christiana;
Eloquentia sacra;
Catechetica;
Paedagogia;
Historiographia ecclesiastica ;
Historia religionis;
Historia dogmatum;
Historia conciliorum;
Historia theologiae, in primis scholasticae eiusque methodi;
Historia et Fontes theologiae moralis;
Historia et Fontes iuris canonici;
Historia liturgiae;
Historia missionum;
Missiologia;
Ars sacra;
Linguae antiquae ad disciplinas Facultatis utiles.
Sectiones: Biblica, Dogmatica, Historica, Moralis, Juridica.

2 - Facultas Juris Canonici

Ius ecclesiasticum orientale;
Ius liturgicum;
Ius missionum;
Ius romanum;
Diplomacia ecclesiastica ;
Oeconomia socialis;
Notiones statisticae;
Medicina legalis;
lurisprudentia ecclesiastica;
Praxis processualis canonica;
Methodolorria
;
O historico-iuridica
'
Epigraphia iuridica;
Diplomatica et Palaeographia iuridica;
Historia iuris romani;
Historia diplomatine ecclesiasticae.
Sectiones: Dogmatica, Practica, Historica.
3 - Facultas Philosophica
Quaestiones selectae ex singulis partibus philosophiae;
Aesthetica;
Moralis socialis et Sociologia;

468

Pius XI (1922-1939)

[360]

Expositio doctrinae alicuius cx praecipuis philosophis cum interpretatione textuu •1 selectorum;
Ius gentium;
Paedagogia;
Philosophia scientiarum;
Biologia generalis;
Anthropologia;
Mathesis superior;
Physica theorica;
Chimica generalis;
Methodologia historica;
Historia unius alteriusve partis philosophiae.
Sectiones: Metaphysica, Ethica, Sociologica, Scientifica, Histo­
rica.
APPENDIX II
Normae ad quas, secundum art. 3 Ordinationum,
Universitatis vel Facultatis « Statuta » conficienda sunt

Statuta Universitatis vel Facultatis, praemissa brevi eiusdem
historia, declarare debent:
1. - Quem finem Universitas vel Facultas prosequatur; ex quibus
scholis constet; quos gradus académicos conferat.
2. - Quis sit Magnus Concellarius; ex quibus et quomodo eliga­
tur Rector Magnificus vel Praeses et quamdiu munere fungatur.
3. - Quomodo nominentur Decani ceteraeque, si quae sint,
Auctoritates Academicae atque Officiales tam maiores quam mino­
res; quamdiu officio fungantur; quae sint eorum munera; ob quas
rationes munus suum deponere possint; quae sint eorum honoraria
ordinaria et emerita.
4. - Quae consilia habeantur; quomodo consiliarii nominentur;
quamdiu in officio permaneant et quae eorum sint munera et iura.
5. - Quae inter Universitatem vel Facultatem ex una parte et
clericorum Seminaria vel Collegia ex altera sint rationes; quomodo
inter illam et ista distinctio servetur et mutuum auxilium foveatur.
6. - Qui sint Professorum ordines et quot saltem in ordinem
Professorum ordinariorum cooptari debeant; quomodo singulorum
ordinum Professores nominentur; quae sint normae petendae vel
dandae missionis canonicae; qua ratione ab uno ad alium ordinem
ascendere possint; quamdiu officio fungantur; quae singulorum or-

[360]

Ordinationes dc Universitatibus

469

dinum sint munera ct iura; quae in singulis sint annua honoraria et
horum statis temporibus amplificationes; quae sint honoraria eme­
rita; quibus poenis ct quando professores plecti possint.
7. - Quaenam auditorum sint genera; quaenam documenta et
quae condiciones ante ascriptionem requirantur; quae pecuniae sint
solvendae; quibus condicionibus tributa remitti possint; quibus poe­
nis et quando auditores plecti possint.
8. - Quae sit studiorum ratio cum elencho disciplinarum princi­
palium et auxiliarium et specialium atque etiam cursuum peculia­
rium pro unaquaque Facultate et pro singulis gradibus academicis
consequendis; quae disciplinae pro singulis curriculi annis prae­
scriptae sint; quae disciplinae speciales seu cursus peculiares ab
auditoribus seligi possint; quot horis in hebdomada singulae disci­
plinae et cursus tradantur; quae exercitationes, instituta et laboratoria scientifica singulis curriculi annis ab auditoribus frequentari
debeant; quae praescribantur examina et quae sint condiciones ne­
cessariae ad singulos gradus académicos adipiscendos; quomodo
Professores iudicium suum de candidatis proferant; quae documenta
graduum academicorum concedantur.
9. - Quae bibliothecae, instituta ac laboratoria scientifica habeantur et quibus normis generalibus haec omnia regantur.
10. - Quodnam patrimonium habeat Universitas vel Facultas,
quomodo id administretur eiusdemque reditus impendantur; cuius­
nam iudicio annua ratio accepti et expensi tam praeventiva quam
consumptiva, quae dicuntur, subsit; quaenam inspectiones sive or­
dinariae sive extraordinariae ad pecuniae in scrinio asservatae tutelam
habeantur.
APPENDIX III
Normae pro « Relatione triennali » ad Sacram Congregationem
de Seminariis et Studiorum Universitatibus, secundum art. 4
Ordinationum, mittenda.

Quatuor partes distinguantur: scientifica, didáctica, moralis,
oeconomica. De singulis haec referri debent:
i. - Incrementa quae scholis, bibliothecis, institutis et laboratoriis scientificis allata sint; quid Universitas vel Facultas ad scientia­
rum incrementum contulerit; quae opera vel dissertationes sive a
Professoribus, sive ab aliis, auspice tamen Universitate vel Facul­
tate, edita sint.

P1US XI (1922-1939)

47°

[360-

2. - Quae calendaria et scholarum programmata Universitas vel
Facultas secuta sit.
3. - Quae sive ad Professorum sive ad auditorum statum spectem,
4. - Ratio accepti et expensi superioris triennii.
AAS XXIII (I93i)> 263-284; Sylloge, n. 159.

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS
361
De ultimis sacramentis ministrandis
(Interpret, auth., diei 16 iunii 1931)

Dubium: An canon 514 § 1 ita intelligendus sit ut in religione
clericali Superioribus ius et officium sit omnibus, de quibus in eo
dem canone, extra religiosam domum aegrotis Eucharisticum viati­
cum et Extremam Unctionem ministrandi.
Resp.: Affirmative, si agatur de religiosis professis vel novitiis,
firmo tamen praescripto canonis 848; secus negative.
4/1S XXIII (I93T), 353.

SACRA CONGREGATIO DE SEMINARIIS
ET STUDIORUM UNIVERSITATIBUS

362

De inscriptione ad Universitates civiles
(Epist Sono note, diei is augusti 1931, ad S. C. de Religiosis)

Sono note a Vostra Eccellenza Revma le norme che regolino
l’iscrizione degli Ecclesiastici alle Università civili.
Esse sono principalmente contenute:
I nella istruzione data dalla Sacra Congregazione dei Vescovi
e Regolari il 21 luglio 1896 11 e confermata dal S. Pontefice Pio X,
di s. m., nclFEnciclica Pascendi dominici gregis del 7 settembre
1907 ” e nel Motu proprio Sacrorum Antistitum del 1 settem­
bre 1910*/
* N. 235
* N. 256.
' N. 268.

-363]

Dc ultimis sacramentis - De Universitatibus civilibus

2n nel Decreto emanato dalla Sacra Congregazione Concisto­

riale il 30 aprile 1918.0
A tali Norme la Santità di Nostro Signore Pio Pp. XI ha ordi­
nato che sia aggiunta la seguente:
Nessun Ecclesiastico tanto del clero secolare che di quello rego­
lare — e nessuna Religiosa — potrà d'ora innanzi chiedere l'iscri­
zione ad Istituti civili di studi superiori, senza aver ottenuto in ante­
cedenza, per il tramite dei rispettivi Superiori, il « Nulla osta della
Sacra Congregazione dei Seminari e delle Università degli Studi. ’
Notifico a Vostra Eccellenza Revma che deve essere preferita
per gli Ecclesiastici l’Università cattolica del Sacro Cuore di Milano,
e per le Religiose l’Apostolico Istituto del Sacro Cuore in Csste^nuovo Fogliani.
In /1/1S non promulgata.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

363
Super formatione clericali et religiosa alumnorum ad sacerdotium
vocatorum, deque scrutinio ante ordinum susceptionem pera­
gendo.
(Instructio Quantum Religiones, diei 1 decembris 19 V. ad Supremos Religionum
et Societatum clericalium Moderatores)

i. Quantum Religiones omnes ac Societates ad salutem conferant
populorum, sive hi iam Christi fide sint regenerati, sive adhuc in
idololatriae tenebris et in mortis umbra sedeant, vix poterit verbis
edici. Eorum quippe alumni ii sunt qui, evangelica secuti consilia,
atque mundo despecto, totos se divino servitio mancipantes, pro­
fessionis suae virtute, aliud non quaerunt quam Dei regnum in ter­
ris promovere, prout non ita pridem Ssmus Dominus Noster Pius XI
testabatur : 1 « Ex hac igitur tanta religiosorum Ordinum varietate,
quasi ex dissimilibus arboribus in agro dominico consitis, magna
oritur et in salutem gentium provenit fructuum varietas; atque nihil
sane pulchrius atque adspcctu delectabilius quam harum complexus
atque universitas Sodalitatum, quae, etsi ad unum atque idem de1 N. 348.

0 N. 323.
” N. 379.

47*

Pius XI (1922-1939)

[363]

nique spectant, habent tamen suum quaeque industriae et laboris
campum, a ceteris aliqua ex parte distinctum. Fieri enim divinae
Providentiae consilio solet, ut, quotiescumque novis est necessitati­
bus occurrendum, nova item religiosa instituta excitentur ac flo­
reant ».
2. Qui status, quam sublimis et nobilis sit, nuper eloquenter
edisserebat idem Beatissimus Pater in nuntio radiophonico ad totum
terrarum orbem transmisso, 12 februarii 1931, dum religiosos omnes
alloquens, quos « filios et filias praedilectionis Nostrae » nominabat,
eos esse dicebat, « qui quaeve charismata meliora aemulantes, atque
in fide sanctissimorum votorum et in religiosa disciplina totius vitae
nedum praeceptis sed et desideriis consiliisque divini Regis et Sponsi
obsecundantes, Ecclesiam Dei virgineo odore fragrantem facitis,
contemplationibus illustratis, orationibus fulcitis, scientia et doctrina
ditatis, ministerio verbi et apostolatus operibus in dies percolitis et
augetis. Igitur vere caelestis et angelicae vocationis participes, quanto
pretiosiorem thesaurum gestatis, tanto diligentiorem adhibeatis custo­
diam, non solum ut certam vestram vocationem et electionem facia­
tis, verum etiam ut in vobis, tanquam in servis apprime fidelibus et
devotis, cor Regis et Sponsi consolationem et reparationem aliquam
inveniat pro infinitis offensionibus et negligentiis quibus homines
ineffabilem Eius dilectionem rependunt ». 1
3. Cum ergo religiosorum status adeo praecellens sit, nihil mirum
si humanae salutis hostis nullum non moveat lapidem, ut eos, qua
perversis suasionibus, qua mundanarum voluptatum adlectu, qua
denique passionum concitatione, ab eiusdem status sublimitate defi­
ciat. Re quidam vera, non desunt graves desertionum casus, nedum
ab statu religioso, verum etiam ab ipsa sacra militia, in quam per
ordinum susceptionem fuerant viri religiosi cooptati. Quod, quanto
hoc accidat eorumdem religiosorum, immo ipsius religionis, detri­
mento atque christifidelium scandalo, nemo est qui non videat. Qua­
propter, arrepta occasione Instructionis, non ita pridem a Sacra Con­
gregatione de Sacramentis ad locorum Ordinarios missae super scru­
tinio candidatorum instituendo antequam ad ordines promovean­
tur, 2 Sacra haec Congregatio Religiosorum, ut muneri suo satisfa­
ciat, facto verbo cum Sanctissimo ac de Ipsius speciali mandato,
’ N. 358.
: Instructio Quam ingens, dici 27 decembris 1930, in X/1S XXIII (1931), 120Enchir. Cler., 1279 sqq
’

eás>»

Dc formatione et de scrutinio

[363]

473

haec quae sequuntur, in Moderatorum Religionum ac Societatum
Clericalium memoriam, revocare, atque, ubi opus sit, praecipere
decrevit.

I
De formatione alumnorum ad Ordines promovendorum
4. Ex ipsa rerum natura atque quotidiana experientia accipimus,
Religionum prosperitatem ab alumnorum formatione, sicut a cultura
pulcritudinem arborum potissimum pendere. Quod ita exponebat
sanctae memoriae Pius IX : 1 « Cum ex diligenti tyronum admissione
atque optima illorum institutione latius cuiusque sacrae familiae
status decorque plane pendeat, vos summopere hortamur, ut eorum
qui religiosae vestrae familiae nomen daturi sunt, indolem, inge­
nium, mores antea accurate exploretis, ac sedulo investigetis quo
consilio, quo spiritu, qua ratione ad regularem vitam ineundam ipsi
ducantur ».
5. Enim vero, mature iam prudenterque delectis adolescentibus
religiosae vitae candidatis, Superiores impense curabunt, ut eis una
cum pietatis doctrina, ad aetatem eorum accommodata, inferiores
quoque disciplinae tradantur, quae in gymnasiis tradi solent;2 « ita
scilicet, ut non ante ad novitiatum accedant, quam humanitatis, ut
aiunt, curriculum confecerint, nisi sat gravis interdum causa aliter
decernendum suadeat »,3 quo casu compleri debebit, antequam
cursus philosophicus incipiatur.
6. Atqui imprimis, maxima diligentia, iam inde a primo candi­
datorum in Religionem ingressu, Superioribus adhibenda erit ut
adolescentes, non gregatim, neve festinantur adsciscantur, 1 sed ii
soli, in quibus divinae vocationis indicia deprehenduntur, et spes
. effulget eosdem cum fructu ecclesiasticis ministeriis perpetuo addic­
tum iri. ' Ampliores adhuc dc candidatis notitias sibi procurent Su­
periores antequam alumnos ad novitiatum admittant,c et testimo­
niales litteras forsan insufficienter acceptas, per alias accuratas in­
vestigationes a fide dignis personis habitas, suppleant. Neque negligant Superiores notitias sibi assumere de illorum familiarum moribus.
’
’
‘
4
*
*

N. 187.
Can. 589.
N. 348.
Nn. 348, 279.
Can. 1363, § r.
Can. 544-545-

474

Plus XI (1922-1939)

utrum nempe parentes fuerint ab illis vitiis immunes, quae facile
in prolem redundare possent. Nimirum, in candidatis ad sacerdo­
tium designandis, communia vocationis religiosae indicia minime
sufficiunt, sed requiruntur praeterea signa specialia clericorum statui
propria. Hac ergo de causa praecipiunt sacri canones, ut novitiatus
alius pro clericis, alius pro conversis habeatur, adeo ut qui pro una
classe expletus fuerit, pro altera non valeat. 1*
7. Expleto novitiatu, alumni in iis domibus collocentur, in quibus
plena legum observatio floreat, praesertim quod ad perfectam vitam
communem, necnon ad paupertatem spectat, ubi, praeterea, cetera
ita sint disposita, ut praescriptum philosophiae ac theologiae cursum
fructuosius valeant peragere. Quo quidem tempore cavebunt Supe­
riores ne iuvenes a virtutum certamine animos remittant, illos ab
illorum librorum aut ephemeridum lectione, quibus a bonis studiis
praepediri utcumque possent, arcentes, necnon, quod ad animi re­
creationem pertinet, ab illis quoque exercitationibus corporeis, quae
clericos minime decent, iuxta gravissimum monitum Concilii Tridentini : 34 « Sic decet omnino clericos, in sortem Domini vocatos,
vitam moresque suos omnes componere, ut habitu, gestu, incessu,
sermone, aliisque omnibus rebus nil, nisi grave, moderatum ac re­
ligione plenum prae se ferant ». Curabunt quoque Superiores ut
Magistri spiritus, quorum speciali curae toto studiorum curriculo
illi committuntur, eorum animos ad vitam religiosam et clericalem,
qua opportunis monitis, qua instructionibus atque adhortationibus,
informent: ’ hac enim ratione, et non aliter, tandem aliquando so­
lidam doctrinam praeferent cum sanctissima vita coniunctam.
8 Quod spectat ad sacrarum litterarum studia, gravissima verba
semper prae oculis habeant eiusdem Ssmi Domini Nostri Pii XI: 5
« Quam quidem rerum sacrarum cognitionem cum necesse sit Eccle­
siae administros et maximi facere et penitus percipere, id ipsum est
hortationis Nostrae caput, ut sodales religiosos, sacerdotio vel iam po­
titos vel posthac initiandos, ad disciplinas sacras assidue excolendas
excitemus, quas nisi calleant, vocationis suae munia perfecte absoluteque implere non poterunt. Cum enim iis, qui se Deo consecra­
verint, aut unum aut certe praecipuum propositum sit orare Deum
'
*
•
4
'

Can. 558.
Can. 587, § 2.
Sess. XXII, De ref., c. i, in Mansi XXXIII, 133.
Can. 588, § i.
N. 348.

[363]

Dc formatione et dc scrutinio

et divina contemplari aut meditari, qui igitur gravissimo eiusmc' i
fungantur officio, nisi fidei doctrinam plane cognitam babea ■: atque
perspectam? Quod velimus eos imprimis attendere, qui um rahiem
in caelestium rerum contemplatione vitam degunt; errant enim, si
putant, theologicis studiis aut ante neglectis aut postea depositis,
posse se, copiosa illa destitutos, quae e doctrinis sacris hauritur, Dei
mysteriorumque fidei cognitione, facile in excelsis versari atque ad
interiorem cum Deo coniunctionem efferri atque evehi. Ad ceteros
autem quod attinet, sive ii docent, sive contionantur, sive animis
expiandis pro tribunali poenitentiae sedent, sive in sacras expedi­
tiones dimittuntur, sive cum populo in cotidiana vitae consuetudine
sermocinantur, nonne multiplex ista ministerii sacri exercitatio eo
plus habitura est roboris atque efficacitatis, quo maiore eruditionis
summa niteant ac polleant »?
9. Quoniam vero haec iuvenum studiosa formatio compleri ne­
quit ubi dissipationi locus detur, aut iuvenibus passim per diversas
domos vagari, vel apud parentes commorari permittatur, ideo non
absque insta et gravi causa, de qua re superiorum conscientia gra­
viter onerata manet, eosdem itinera suscipere liceat, sed in domibus
ad studia destinatis constanter permaneant; ibique, in exercitia pie­
tatis ac scientiae, usque ad completum studiorum curriculum, in­
cumbant assidue. Quod valet etiam, si quando eos, de licentia hums
Sacrae Congregationis, ante completum quartum sacrae theologiae
annum, presbyteratu insigniri contingat.
10. Cum autem maiores scopuli initio vitae sacerdotalis occur­
rere soleant, caveant Superiores ne post ordinationem et completo
iam studiorum curriculo, iuvenes sibi ipsi relinquantur, sed per
aliquod tempus sub speciali cura eosdem habeant. Quod ut facilius
fiat, illos in domibus ubi perfecta viget regularis observantia assi­
gnent, speciale tyrocinium, pro uniuscuiusque captu, subituros. In­
terim studia prosequantur et in eis iugem profectum edant ad nor­
mam sacri canonis, praecipientis ut « religiosi sacerdotes, ... post
absolutum studiorum curriculum, quotannis, saltem per quinquen­
nium, a doctis gravibusque patribus examinentur in variis doctrinae
sacrae disciplinis antea opportune designatis » : 1 de qua re, in quin­
quennali relatione Sacram hanc Congregationem edoctam teneant,
simul rationem reddentes de causa motiva exemptionum, si quas
insi dare censuerint.
’ Can. 59c

476

Pius XI (1922-1939)

[363I

11. Haec autem omnia officia Superiores faciliori negotio adim­
plebunt, si in personis, quibus iuvenum institutio committitur deli­
gendis, speciales impenderint curas, ut nonnisi viri prudentes, cari­
tate ac pietatis observantia praestantes ad id muneris advocaverint.
Ipsi vero spiritus Magistri necnon scientiarum Professores, alumnis
suis, iam ab unguiculis, exemplo disciplinae religiosae et virtutum
sacerdotalium esse satagant, scientes nonnihil verba, plurimum vero
exempla ad animos iuvenum informandos conferre. 1
II

De scrutinio ante susceptionem Ordinum peragendo

12. Quod, vi canonicae legislationis, ad ordinationem religioso­
rum attinet, Superiores maiores vel concedunt litteras dimissorias
Episcopis ordinantibus,2 vel saltem alumnos ordinationi praesentant
cum litteris testimonialibus.34 Hisce testimonialibus litteris Superior
religiosus non solum alumnos esse de familia testatur, sed etiam de
studiis peractis, deque aliis in iure requisitis fidem facit. 1 Hinc li­
quet, gravissimam illam obligationem qua tenentur Episcopi efformandi, probandi ac seligendi proprios subditos saeculares qui sacros
Ordines recipere volunt, eamdem prorsus Superioribus religiosis
incumbere, quorum est suis subditis ad sacros Ordines accessum
permittere. Et licet Episcopi valeant ad normam iuris 5 testimonio
Superiorum non acquiescere ac per sese religiosum ordinandum exa­
minare, non tamen ad hoc tenentur; sed, coram Deo ac Ecclesia,
Superiorum bono testimonio assentiti possunt, atque in ipsos plenam
respondendi obligationem circa candidatorum formationem et di­
gnitatem refundere.6
13. Cum res ita sapienter ordinatae sint, tanquam sibi iniuncta
Superiores existimare debent gravissima Apostoli verba, tam saepe
inculcata, quibus Episcopi de strictissima obligatione admonentur,
candidatos semel atque iterum probandi, antequam eos ad sacros
Ordines admittant: Manus cito nemini imposueris, neque commu' Can. 559, § i; 588, §§ 1, 2.
5 Can. 965, ct 966, § I.
* Can. 994, § 54 Can. 995, § I.
‘ Can. 997, § 2.
* Can. 970, 995, § 2.

[363]

Dc formatione et de scrutinio

477

nicaveris peccatis alienis: 1 et hi autem (Diaconi) probentur primum,
et sic ministrent, nullum crimen habentes.2 Priora verba commentans aiebat S. loannes Chrysostomus : 34 Quid est, cito? Non post
primam probationem, nec post secundam, vel tertiam; sed postquam
saepius circumspexeris et accurate examinaveris. Et Codex iuris ca­
nonici, Patrum Conciliorumque sententias perstringens, ait: 1 Epis­
copus sacros Ordines nemini conferat, quin ex positivis argumentis
certus sit de eius canonica idoneitate; secus non solum gravissime
peccat, sed etiam periculo se committit alienis communicandi pec­
catis.
14. Quae cu II ita sint, sequentia ab omnibus religionum et socie­
tatum clericalium moderatoribus deinceps erunt observanda. Novitii,
ante professionem votorum temporalium, quae omnino praecedere
debet promotionem ad Tonsuram et ad Ordines Minores, Superiori
petitionem scripto deferant, in qua expressis verbis testimonium
ferant de sua ad statum religiosum et clericalem vocatione, simulque
firmum propositum pandant perpetuo se militiae clericali, in statu
regulari, mancipandi: 5 quae petitio et declaratio in archivo asser­
ventur. Superiores vero quemquam ad Ordines ascendere ne sinant,
quamdiu de eiusdem moribus, pietate, modestia, castitate, ad statum
clericalem propensione, in studiis ecclesiasticis profectu, necnon
religiosa disciplina, sibi per accuratum scrutinium non constiterit. *'
Ad quod certius obtinendum, testimonium exquirant Magistri spi­
ritus aliorumque, quibus ob specialem cum alumnis frequentiam,
horum vitam moresque pernoscere contigerit. Quae testimonia leviter
non recipiantur, sed sedulo ponderentur, habita ratione prudentiae,
sinceritatis, iudicii maturitatis illa ferentium. De factis inquisitioni­
bus deque scrutinii exitu, iustum condatur documentum in archivo
asservandum. Denique, Superior ipse, vel per se, vel per alium scien­
tia ac prudentia praeditum, sibique adulescentium fiduciae compa­
randae idoneum, hos interrogare curet, ut tandem aliquando certior
reddatur, ipsos libere ac scienter Ordines in statu religioso appetere.
15. Quod ad Ordinum maiorum susceptionem attinet, meminisse
Superiores religiosos oportet, eos alumnos suos minime posse ad
1 I Tini. V, 22.
’ Ibid. Ili, IO.
’ Homil. XVI, n. 1, in MG LXII, 587.
4 Can. 973, § 3‘ Can. 973, § r.
4 Can. 973, § t.

478

Pius XI (1922-1939)

eosdem promoveri sinere, antequam professionem sive perpetuam,
sive solemnem emiserint. ' In Religionibus ubi perpetua vota non
emittuntur, Superiores districte vetantur, alumnos ante triennium
completum votorum temporariorum ad Ordines sacros promovere:
in Societatibus vero sine votis, peracta, si adsit, perpetua seu defi­
nitiva cooptatione, ante triennium item completum a prima post
novitiatum cooptatione in ipsam Societatem.
16. Antequam alumni ad Subdiaconatum admittantur, novam
Superiores inquisitionem de supradictis (n. 14) instituere debent. Ad
quod praestandum documenta inquisitionis iam peractae in archivo
servata iterum videant, et nova testimonia de moribus, deque spiritua­
libus qualitatibus cum antiquis comparent; ut probe noscant quo­
modo iuvenes a prima professione, tum in disciplina religiosa, tum in
profectu in studiis clericalibus sese exhibuerint. Quibus demum
peractis, si digni et idonei inventi fuerint, nullaque adsit ratio cano­
nica cur ab Ordine recipiendo arceantur, Superiores litteras dimissoriales seu testimoniales pro Ordinatione ipsis concedere possunt;
iis servatis quae in iure canonico propriisque Constitutionibus sta­
tuuntur.
17. In omnibus vero Religionibus et Societatibus, Superiores an­
tequam alumnos ad Subdiaconatum praesentent, praeter inquisitio­
nem supra praescriptam (n. 16), ab ipsis testificationem, intuitu
subsecuturae, tempore suo, sacrae ordinationis, manu propria can­
didati subscriptam et iurisiurandi fide, coram Superiore, firmatam,
exigere debent sequentis tenoris:
« Ego subsignatus N. N., alumnus Ordinis vel Congregationis
N. N., cum petitionem Superioribus exhibuerim pro recipiendo
Subdiaconatus Ordine, diligenter re perpensa coram Deo, iuramento
interposito, testificor: 1) Nulla me coactione, seu vi, aut nullo im­
pelli timore in recipiendo eodem Sacro Ordine, sed ipsum sponte
exoptare, ac plena liberaque voluntate eumdem cum adnexis oneri­
bus amplecti velle. 2) Fateor mihi plene esse cognita cuncta onera ex
eodem Sacro Ordine dimanantia, quae sponte amplector, ac Deo
opitulante propono me toto vitae curriculo diligenter servare.
3) Quae castitatis voto ac coelibatus lege praecipiuntur, ciare me
percipere testor, eaque integre servare usque ad extremum vitae,
Deo adiuvante, firmiter statuo. 4) Denique sincera fide spondeo
iugiter me fore, ad normam Sacrorum Canonum, obsequentissime
' Can. 964. §§ 3> 4-

Dc formatione et de scrutinio

479

obtemperaturum iis omnibus quae mihi a Praepositis, iuxta Ecclesiae
disciplinam, praecipientur, paratus virtutum exempla, tum opere,
cum sermone, aliis praebere, adeo ut tanti officii susceptione retri­
butionem a Deo promissam accipere merear. Sic testor ac iuro, super
haec Sancta Dei Evangelia, quae manu mea tango.
... die ... mensis ... anni ...
N. N. manu propria. »
18. Notandum, in Ordinibus votorum solemnium, praedictam
testificationem, manu propria religiosi subscriptam et iurisiurandi
fide firmatam, emissioni votorum solemnium praemitti debere.
19. In dimissoriis litteris pro alumnorum ordinationibus, iuxta
praescripta Codicis iuris canonici, concedendis, necnon in testimo­
nialibus litteris Superiores de his omnibus, onerata eorum conscien­
tia, Episcopo ordinanti testentur; cui tamen liberum sit pro lubitu
interrogationes etiam privatim alumnis ordinandis facere.
20. Licet pro Diaconatus et Presbyteratus Ordine opus non sit
informationes adeo amplas atque nova requirere testimonia, advi­
gilent tamen Superiores et videant utrum, in intervallo ab unius et
alterius Ordinis sacri collatione, nova acciderint, quae vel patefaciant
dubiam ad sacerdotium vocationem, vel nullam prorsus commons­
trent. Hoc in casu, perscrutatione perquam diligenter peracta, adhibitoque virorum prudentum consilio, novi Ordinis susceptionem pe­
nitus interdicant, remque ad hanc Sacram Congregationem referant,
a qua, pro singulis casibus, quod opportunius in Domino visum
fuerit, decernetur.
21. Haec omnia Ssmus Dominus Noster Pius divina Providentia
Pp. XI in audientia diei 1 mensis decembris anni 1931, audita rela­
tione ab infrascripto Card. Praefecto Sacrae Congregationis peracta,
rata habere et confirmare dignatus est, mandans praeterea ut praesens
instructio omnibus Supremis Religionum et Societatum clericalium
Moderatoribus notificetur, ab ipsis adamussim observanda, praeci­
piens etiam ut sub initio cuiuslibet anni religiosis clericis perlega­
tur, deque hisce praescriptionibus fideliter adimpletis Superiores in
quinquennalibus relationibus Sacram hanc Congregationem edoceant.
Contrariis quibuscumque non obstantibus.
/1/1S XXIV (1932), 74-81; Syiloge, 162.

Pius XI (1922-1939)

480

[364-

SACRA PAENITENTIARIA APOSTOLICA

364
Oratio indulgentiis ditata
(Decretum diei 10 aprilis 1934)

Seigneur Jésus, par les mérites et les prières de la Vierge Marie,
de saint N. (nom du Saint selon les Ordres) et de tous les saints
Fondateurs, répandez sur moi, sur mes frères et sur les religieux
du monde entier l’esprit de foi, de sacrifice, d’oraison, d’humilité,
de docilité et de charité. Faites, ô mon Jésus, que cette charité soit
vraiment surnaturelle et universelle, intelligente et patiente, joyeuse
et fructueuse. Ainsi soit-il.
Indulgentia quingentorum dierum.
Preces et pia opera, n. 696.

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS

365
De sectae atheisticae adscriptis
(Interpret, auth., diei 30 iulii 1934)

Dubium: An ad normam Codicis i uris canonici, qui sectae atheis­
ticae adscript! sunt vel fuerunt, habendi sint quoad omnes iuris
effectus etiam in ordine ad sacram ordinationem et matrimonium,
ad instar eorum qui sectae acatholicae adhaerent vel adhaeserunt. “
Resp.: Affirmative.
44S XXVI (1934), 494-

366
De anno novitiatus
(Interpret, auth., diei 12 februarii 1935)

Dubium: I. An indultum apostolicum requiratur ut annus cano­
nicus novitiatus, de quo in canone 555 § 1 n. 2, transferri possit in
secundum novitiatus annum iuxta § 2 eiusdem canonis.
4 Can. 542.

-367]

Orado - De sectae atheisdeae adscripds - Dc anno novitiatus

481

II. An loci Ordinarius dispensare possit super secundo novitiatus
anno, si hic in constitutionibus ad professionis validitatem non re­
quiratur ad normam canonis 555 § 2.
Resp.: Ad I. Affirmative.
Ad II. Affirmative, dummodo agatur de Religionibus iuris dioecesani.
/L4S XXVII (1935), 92-93-

PIUS XI
367
De catholici sacerdotii dignitate
(Litt. encycl. Ad catholici sacerdotii, diei 20 decembris 1935)

Ad catholici sacerdotii fastigium vixdum Nos arcano Providentis
Dei consilio evecti, actuosam voluntatem Nostram ad eos conver­
tere numquam destitimus, qui, in multis quos habemus in Christo
filiis, sacerdotali dignitate aucti, id muneris susceperunt, ut « sal
terrae et lux mundi » ' evaderent; ac peculiari modo ad eam iuventutem Nobis sane carissimam curas adiicere non pratermisimus. quae,
intra sacrarum aedium saepta, ad pernobile eiusmodi officium obeun­
dum animum praeparat atque componit.
Quin immo, paucis exactis mensibus ab inito Pontificatu, ante­
quam universum catholicum orbem, datis ex more litteris, alloque­
remur, - per Epistulam Apostolicam Officiorum omnium, quam
ad dilectum filium Nostrum misimus, qui sacro Consilio praeest Se­
minariis studiorumque Universitatibus praeposito, eas normas decer
nere curavimus, quibus sacrorum alumni instituendi conformandique essent. Quotiescumque autem eo pastoralis sollicitudo Nos ad­
movet, ut Ecclesiae rationes necessitatesque intentiore animo repu­
temus, eadem sacerdotes et levitas prae primis complectitur, quos,
uti nostis, in oculis ferimus.
Quam quidem de sacri ordinis viris pastoralem sollicitudinem
Nostram ea luculenter testantur Seminaria non pauca, quae, vel ub)
deerant, inibi excitavimus, vel angustiora — ingentibus impensis
sumptibus — novis amplioribusque sedibus ditavimus, itaque omni
* Mt V, 13, 14.
’ N. 343.
1 Diei i augusti 1922, in /1.4S XIV (1922), 449 sqq.
n

S. C- de Religiosi» - Enchiridion Rubgiotorum

482

Pius XI (1922-1939)

L367]

ope instruximus, ut dignius aptiusque, id quod conantur, assequi
possent.
Quodsi Nobis, quinquagesimo sacerdotii Nostri exeunte anno,
istiusmodi faustitatem sollemniter celebrari libuit; eaque filiorum
studia placuit, quae ex universo terrarum orbe in Nos deferebantur,
paterna prosequi voluntate; id eo consilio fecimus, quod potiusquam
privatam personam Nostram, sacerdotalem ipsam dignitatem ipsumque munus iure meritoque dilaudari cernebamus. Atque itidem, per
Apostolicam Constitutionem Deus scientiarum Dominus die 24
mensis maii, anno 1931 datam, Ecclesiasticas studiorum Universita­
tes in meliorem esse ordinem redigendas ea ratione decrevimus, ut
cleri culturam sacramque disciplinam etiam atque etiam provehe­
remus. 1
lamvero id, quod in praesens Nobis propositum est, tanti est
ponderis tantaeque gravitatis, ut hac de re per has Litteras ex con­
sulto agere opportunum Nobis videatur; ita quidem ut non modo
qui pretiosissimum Christianae fidei donum retinent, sed qui etiam
recta sinceraque mente veritatem expetunt, excelsam catholici sa­
cerdotii maiestatem eiusque — ex Divinae Providentiae consilio —
omnibus perutile munus agnoscant: quod sane ut ii potissimum
intento animo reputent optamus, qui caelesti quodam instinctu ac
nutu ducti ad sacra capessenda munia vocantur.
Id porro peculiari modo consentaneum sub huius anni exitu
ducimus, qui Lapurdi — coram nivea eademque radianti Immacu­
latae imagine — per continenter in triduum actam Eucharisticam
supplicationem, sacri ordinis homines ex omni lingua ex omnique
ritu vidit superna luce circumfusos, cum extremos ederet caelestis
gratiae fulgores ad occasum vergens humanae Redemptionis lubilaeum, ad universum catholicum orbem prorogatum; illius dicimus
Redemptionis, cuius administri habentur venerandi carissimique
Nobis sacerdotes, numquam sane operosiores satiusque de re Chris­
tiana merentes, quam per huius Anni Sancti decursum, quo quidem
fuit, ut in Apostolicis Litteris Quod nuper animadvertimus, xix
ab instituto divinitus catholico sacerdotio commemoratum saeculum.2
Ac profecto ut cum ceteris Encyclicis Litteris, a Nobis pro op­
portunitate superiore tempore datis — per quas utique graviores cau­
sas, quae huius aetatis homines exercent sollicitosque tenent, catho* N. 359.
* Diei 6 ianuarii 1933, in /MS XXV (1933), 5-io.

L367J

De sacerdotii catholici dignitate

4*3

licae doctrinae luce collustravimus — apte haec Epistula concinneque
congruit, ita eadem videtur Nobis sollemnia edita praecepta perficere,
iisdemque voluti coronam imponere.
Est enimvero sacerdos, ex divino afflatu mandatoque suscepto,
praecipuus christianae iuvenum educationis apostolus idemque in­
defatigabilis adsertor; 1 ipse maritale vinculum Ecclesiae nomine
auctoritateque ratum habens, bene eidem a Deo precatur, eiusque
perpetuitatem sanctitatemque adversus libidinis cupidinisque ni­
sus erroresque tutatur;2 ipse, ut fraternam hominum necessi­
tudinem praedicat, ut mutua omnibus iustitiae caritatisque evangelicae officia inculcat, ut denique — divitibus ac proleta­
riae plebi affectanda omni ope veri nominis bona quasi digito
demonstrans — animos, ob rei oeconomicae discrimen morumque
demutationem exulceratos, pacare nititur, ita eo adiutricem operam
confert, ut civilis Societatis ordinum conflictationes vel componantur
feliciter, vel saltem mitigentur. 3 Est praeterea sacerdos illius paeni­
tentiae sanctae expiationisque praeco atque excitator praestantissimus,
ad quam quidem Nos bonos omnes adhortati sumus, ut impietates,
turpitudines, flagitia, quae humanum genus in praesens tantopere
temerant atque dedecorant, pro viribus resarciantur; quandoquidem
hodie — si umquam alias — divini Redemptoris misericordia indige­
mus eiusque venia. 4
Procul dubio Ecclesiae hostes efficientem sacerdotalis muneris
vim non ignorant; atque adeo — quemadmodum ad dilectissimum
Nobis Mexicanum populum scribentes conquesti sumus 5 — adversus
illud potissimum dimicant, ut ex hominum societate stirpitus evella­
tur, ac tandem aliquando ad catholicum nomen penitus delendum
viam sibi sternant: quod utique discupiunt vehementer, at procul
dubio numquam assecuturi sunt.
' N- 356’ Lite encycl. Casti connubii, dici 31 decembris 1930, in X/IS XXII (1930),
539-592.
3 Litt. encycl. Quadragesimo anno, diei 15 maii I93i> in AAS XXIII (1931),
177-228.
* Litt. encycl. Caritate Christi, diei 3 maii 1932, in zl/lS XXIV (1932), 177-194
3 Litt. encycl. Acerba animi, diei 29 septembris t932. in -4/1S XXIV (1932),
321-332.

484

Pius XI (1922-1939)

[3Û7]

I

Nullo non tempore genus humanum sacerdotum necessitatem
expertum est, virorum scilicet, qui, ex officio legitime concredito, Dei
hominumque conciliatores essent, quorum totius vitae munus illas
complecteretur rationes, quae ad aeternum Numen pertineant, quique
preces, piacula, sacrificia, societatis nomine offerrent, quae ipsamet
revera publice religionem colere iubetur, Deum ut supremum do­
minum ac primum principium agnoscere, ut finem ultimum sibi
proponere, immortales eidem grates agere, eumdemque propitium
reddere. Siquidem penes omnes populos, quorum mores in comperto
sunt, modo contra sanctissimas humanae naturae leges facere ne co­
gantur, sacrorum administri habentur, quamvis saepenumero vanis
superstitionibus serviant; itemque ubicumque aliquam profitentur ho­
mines religionem, ubicumque aras erigunt, nedum ibi sacerdotibus
careant, peculiari eos honore venerantur.
Attamen, cum divina affulsit Revelatio, multo equidem maiore
dignitate insignitum est sacerdotale munus; quam profecto dignitatem
arcano quodam modo praenuntiat Melchisedech *1 sacerdos ac rex,
cuius exemplum Paulus Apostolus ad lesu Christi personam ac sa­
cerdotium refert.2
Quodsi est sacrorum administer, secundum praeclaram eiusdem
Pauli sententiam, « ex hominibus assumptus », at « pro hominibus
constituitur in iis quae sunt ad Deum » : ' illius nempe officium non
res spectat humanas ac fluxas, quantumvis aestimatione laudeque di­
gnae videantur, sed divinas easdemque aeternas; res porro, quae etsi
ob hominum ignorationem despicatui atque irrisui haberi possunt,
quaeque — ut non semel vel in praesens experiendo summa cum
aegritudine vidimus — quamquam callida malignitate impioque fu­
rore praepediri possunt, primum tamen locum sibi vindicant in pri­
vatis ac publicis hominum votis, qui ut acriter se sentiunt Deo natos,
ita numquam se posse nisi in eo conquiescere revera fateri iubentur.
In sacris Veteris Testamenti litteris sacerdotio per normas consti­
tuto, quas Moyses Dei instinctu ac nutu ductus promulgavit, pecu­
liaria officia, munera, ritus attribuuntur. Videtur nempe ipsemet,
pro suae providentiae consilio, hoc maximum in rudibus Hebraeo• Gen XIV, l8.
1 Hebr V, io. VI. 20; VII, i-li, 15.
* Hebr. V, I.

[367]

De sacerdotii catholici dignitate

485

rum animis, quasi insculpere voluisse praeceptum, cuius lumine
eventa, leges, dignitates atque instituta collustrarentur: sacrificii: III
scilicet unaque simul sacerdotium eo potissimum spectare ut — ad
messianicam expectationem omnium excitatis animis, — spei,
gloriae, virtutis liberationisque causae ac veluti fontes evaderent. '
Salomonis templum, mirabile illud tam divitiarum splendore, quam
institutionibus ac ritibus monumentum, non idcirco dumtaxat exci­
tatum est, ut divinae maiestatis in terris tabernaculum esset, sed
etiam ut altissimum illius sacerdotii ac sacrificii haberetur praeco­
nium, quae, etsi imagines erant atque indices, tantum nihilominus
praeferebant arcani, ut Alexander Magnus ipse, coram sacra Summi
Sacerdotis persona, victricem frontem reverenter inclinaret;2 ac
caeleste ipsum Numen, in impium Baltassar regem veluti iracundia
incitatum est quod liturgicis abusus vasibus sceleste comissatus
esset.34
Atqui Veteris Testamenti sacerdotium maiestatem gloriamque
suam non aliunde sumebat, nisi quod illud praenuntiabat novi aeternique Testamenti a lesu Christo datum, veri scilicet Dei verique
hominis sanguine constitutum.
Gentium Apostolus, de christiani sacerdotii amplitudine, digni­
tate ac munere summatim presseque agens, hisce verbis sententiam
suam veluti scalpro exprimit : « Sic nos existimet homo ut ministros
Christi et dispensatores mysteriorum Dei ». ‘
Minister Christi sacerdos: divini igitur Redemptoris quasi ins­
trumentum est, ut mirabilem eius operam, quae superna efficacitate
universum hominum convictum redintegrans, eum ad excellentiorem
cultum traduxit, per tempora persequi valeat. Quin immo ipse, quod
i ure meritoque dicere sollemne habemus, « alter est Christus », cum
eius gerat personam secundum illud : « Sicut misit me Pater, et ego
mitto vos»;5* eodemque modo ac per angelorum vocem Magister
eius, « gloriam in excelsis Deo » concinat pacemque « hominibus
bonae voluntatis » • suadeat.
lamvcro quemadmodum sacra Tridentina Synodus 7 docet, lesus
Christus in novissima Coena sacerdotium ac sacrificium Novi foe­
’ Hebr. XI.
5 los. Flav., Antiquit., lib. XI. c. 8, n. 5 (cd. Teubner, III, 6ï. § 331).
’ Dan. V, 1-30.
4 I Cor. IV, i.
* Io XX, 21.
‘ Le II, 14.
’ Sess. XXII, c. I, in Mansi XXXIII, 128.

486

Pius XI (1922-1939)

____________ [367]

deris instituit : « Is igitur Deus et Dominus noster, etsi semel se
ipsum in ara Crucis morte intercedente Deo Patri oblaturus erat, ut
aeternam illic redemptionem operaretur, quia tamen, per mortem,
sacerdotium eius extinguendum non erat, 1 in Coena novissima, qua
nocte tradebatur,2 ut dilectae sponsae suae Ecclesiae visibile, sicut
hominum natura exigit, relinqueret sacrificium, quo cruentu H illud
semel in cruce peragendum repraesentaretur, eiusque memoria in
finem usque saeculi permaneret,3 atque illius virtus in remissionem
eorum, quae a nobis quotidie committuntur, peccatorum applicare­
tur, sacerdotem secundum ordinem Melchiscdech se in aeternum '
constitutum declarans, corpus et sanguinem suum sub speciebus
panis et vini Deo Patri obtulit ac sub earumdem rerum symbolis
Apostolis, quos tunc Novi Testamenti sacerdotes constituebat, ut
II
sumerent,
tradidit, et eisdem eorumque in sacerdotio successoribus,
ut offerrent, praecipit per haec verba : « Hoc facite in meam com­
memorationem ».5
Hoc ex tempore Apostoli eorumque in sacerdotio successores
illam, quam Malachia Propheta vaticinatus est, « oblationem mun­
dam » caelesti Numini offerre instituerunt, qua quidem divinum
II
nomen magnum
est in gentibus: 6 quaeque iam, in quavis terrarum
orbis parte ac qualibet diei noctisque hora, caelo admota, ad inte­
ritum usque humani aevi perpetuo peragetur.
Vera divinae hostiae immolatio haec est, non meracum signum;
quae proinde ad humanum genus cum peccatis laesa sempiterna
Dei maiestate reconciliandum efficacem vim habet : « hac quippe
oblatione placatus Dominus, gratiam et donum paenitentiae conce­
dens, crimina et peccata etiam ingentia dimittit ».7
Cuius rei causam enucleando explicat eadem sacra Tridentina
Synodus hisce verbis : « Una enim eademque est hostia, idem nunc
offerens sacerdotum ministerio, qui seipsum tunc in Cruce obtulit,
sola offerendi ratione diversa ». ** Ex quo inenarrabilis perspicuo
apparet catholici sacerdotis excelsitas, qui in idem lesu Christi Cor­
pus potestate praeditus, in aris prodigialiter praesens facit ac. Divini
’ Hebr. VII, 24.
’ I Cor. XI, 23.
‘ I Cor. XI, 24 sqq.
* Ps. CIX, 4.
1 Le XXII, 19; I Cor. XI, 24.
* Malach. I, II.
’ Sess. XXII. cap. 2, in Mansi XXXIII, 129.
' Ibidem.

f3671

De sacerdotii catholici dignitate

487

Redemptoris nomine, aeternae Dei Maiestati gratissimam hostiam
offert. « Admiranda sunt haec — iure meritoque inquit Chrysostomus — admiranda et omni stupore plena! ». 1
At praeterea, hanc non modo in verum lesu Christi corpus po­
testatem assecutus est sacerdos, sed in mysticum etiam eius corpus,
hoc est Ecclesia, excelsam amplissimamque auctoritatem. Opus non
est, Venerabiles Fratres, multis morari in hac pulcherrima mystici
lesu Christi corporis doctrina enucleanda, quae tantopere Paulo
Apostolo cordi erat; quaeque nos docet divinam Incarnati Verbi
personam itemque omnes quos veluti fratres complexus est et ad
quos supernus afflatus pertinet ab eodem manans, unam efficere
membrorum compagem, cuius Christus est caput. lamvero sacer­
dos — ut ordinarius est fere omnium sacramentorum administer,
quae quodammodo rivuli exstant, per quos Redemptoris gratia ad
universam hominum communitatem defluit — idcirco « dispensator
mysteriorum Dei » 2 constituitur, et eadem mystici lesu Christi cor­
poris membris impertiat. Itaque christifidelibus, in graviore qualibet
mortalis suae vitae hora, sacerdos assidet, ut hanc eamdem gratiam,
quae supernum est caelestis vitae principium, ex divinitus accepta
potestate vel iisdem praebeat, vel praebitam augeat. Ubi primum in
lucem editur homo, sacrorum administer ad lustralis aquae fontem
eum expiat ac renovat, eidem nobiliorem ac pretiosiorem vitam im­
pertiens, supernaturalem nempe, quae illum Dei Ecclesiaeque filium
efficit; ut ad certanda spiritualia certamina strenuum magis eum red­
dat, sacerdos itidem, peculiari dignitate auctus, per Confirmationis
Sacramentum in lesu Christi militiam adsciscit; cum vero puer ¿An­
gelorum Panem e caelo datum discernere magnique pendere potest,
eum hoc viventi vitamque communicanti pabulo nutrit ac reficit.
Quodsi misere labitur, eum sacrorum administer per paenitentiae
sacramentum erigit ac Dei nomine auctoritateaue corroborat: si
autem, per coniugii munia ad Creatori suo quasi adiutricem ope­
ram praestandam deligitur, ut humanae vitae donum ad posteritatem
propagetur atque adeo cum in terris christifidelium multitudo tum
in sempiterna caelorum beatitate electorum numerus augeatur,
tunc etiam, qua legitimus Ecclesiae testis, ei adest sacerdos, qui
nuptiis eius castoque amori bene a Deo precatur. Cum denique,
mortalis huius vitae exitu adventante, indigent homines virtute, in’ Dc sacerdotio, lib. III, 4, in MG XLVili, 642.
• T Cor. IV, T.

Pius XI (1922-1939)

.IKS

digent auxilio ut divini ludicis praesentiam sustineant, etiam atque
etiam lesu Christi minister in perdolentia emorientium membra
reclinatus, eosdem illitos sacro chrismate expiat ac sublevat. Itaque,
postquam christifidelibus sacerdos per omnem terrenae huius pe­
regrinationis decursum ad aeternitatis usque ianuam comitatus
est, sacrorum rituum precibus, quae immortalem spem redo­
lent, eorum exuvias ad sepulcrum effert; sed necdum sempiterni
aevi compotes relinquit; quin immo, si piamine indigeant ac leva­
mento, precum eosdem solacio adiuvat. Quapropter recti itineris
ductor, levaminis salutisque administer ac caelestium donorum lar­
gitor, Christianis nullo non tempore adest, ab incunabulis nempe, ad
humationem, ad coelorum gaudia.
Attamen in variis potestatis suae muneribus, quae sacri ordinis
vir obtinet in mystici lesu Christi corporis utilitatem, hoc praesertim,
quod supra attigimus, volumus heic enucleatius persequi; auctorita­
tem dicimus, « quam — ut S. loannis Chrysostomi sententiam mu­
tuemur — neque Angelis, nempe Anchangelis dedit Deus », *
1*scilicet
remittendi peccata auctoritatem : « Quorum remiseritis peccata, re­
mittuntur- eis; et quorum retinueritis, retenta sunt ». " Reformi­
danda sane potestas haec est, ac tam Deo propria, ut elatus ipse
hominum animus impertiri posse mortalibus infitiari cogeretur:
« Quis potest dimittere peccata, nisi solus Deus? ».3*
Ac profecto, quoniam hominem sacerdotali dignitate auctum
vidimus hac eadem uti facultate, temperare Nobis non possumus
quin, non Pharisaeorum more, sed venerabunda admiratione per­
moti, illa geminemus verba: «Quis est hic, qui etiam peccata di­
mittit? ». 1 Atqui homo Deusque Christus, qui quidem « potestatem
in terra dimittendi peccata » 5 obtinuerat et obtinet, eo consilio cum
sacerdotibus eam communicare voluit, ut, divinae misericordiae
largitate, expiationis necessitati succurreret, quae omnium animos
sollicitat.
Maximum sane inde oritur solacium sonti cuique, qui, conscien­
tiae stimulis anxius at paenitens, illam Dei nomine prolatam sibi
sententiam audit: « Ego te absolvo a peccatis tuis ». Cum vero hoc
ab eo audiat, qui ipsemet officio tenetur eamdem sententiam ab alio
'
1
*
‘
•

S. Io. Chrysost.. De sacerdotio, lib. III, 5, in MG XLVIII, 641
Io XX, 23.
Mc II. 7.
Le VII, 49Le V, 24.

(367I

Dc sacerdotii catholici dignitate

489

sacerdote impetrandi, non idcirco miserentis Dei beneficium evi­
lescit, sed excelsius effici videtur; quandoquidem Dei potius quam
hominis manus inspicitur, quae rem prorsus mirandam operatur.
Quapropter — ut scriptoris praeclarissimi verbis utamur, qui ea
mentis acie, quam vix in laicorum ordine inveneris, de rebus etiam
sacris agere sollemne habet — « ubi sacerdos, commotus vehemen­
ter animo ob indignitatem suam suorumque munerum granditatem,
ad reclinatum caput nostrum sacratas manus extulerit; ubi, mente
demissus quod sacri foederis sanguinis largitor effectus sit, itemque
mirabundus quotiescumque vitae effectricia verba ediderit, peccator
ipsemet admissis absolvit peccatorem, nos quidem ex eius pedibus
erecti, rem haud indignam nos egisse reapse experimur... Siquidem
ad hominis pedes provoluti sumus, qui lesu Christi personam gerit...
idque fecimus ut pretiosissimum liberorum filiorumque Dei munus
adipisceremur ». ’
Istiusmodi potestates, peculiari sacramento sacerdoti collatae, cum
ex indelebili forma oriantur eius animo impressa, qua, illius instar,
cuius sacerdotium participat, « sacerdos in aeternum » 2 factus est,
non caducae ac fluxae, sed stabiles atque perpetuae. Etiamsi, ob
humanam infirmitatem, in errores sit et in dehonestamenta prolapsus,
numquam tamen sacerdotalem hanc formam suo ex animo delere
poterit. Ac praeterea, non hanc dumtaxat sacerdotalem formam, non
has tantummodo, de quibus diximus, excelsas potestates per Ordinis
sacramentum adipiscitur sacerdos, sed nova etiam peculiarique gra­
tia, peculiarique ope adaugetur, per quas quidem — si modo divi­
nitus efficienti caelestium donorum virtuti, adiutrici liberaque opera
sua, fideliter obsecundaverit — digne profecto nec deiectus animo
poterit arduis suscepti ministerii officiis respondere, et gravissima
ca munera absolvere quae vel ipsi christiani sacerdotii athletae, ut
Chrysostomus, Ambrosius, Gregorius Magnus, Carolus Borromaeus
ceterique non pauci, tantopere reformidabant.
Huc accedit quod sacerdos minister est Christi ac dispensator
mysteriorum Dei,3 eo etiam « ministerio verbi »,4 iure nempe, quod
abalienari non potest, itemque demandato sibi ab Redemptore offi­
cio, quod praetermitti nequit: «Euntes docete omnes gentes..., do’
’
*
‘

Manzoni, Osservozïorti stilla morale cattolica, c. XVIII.
Ps. CIX, 4.
I Cor. IV, i.
Act. VI, 4-

Pius XI (1922-1939)

4Ç0

[3677

ccntes eos servare quaecumque mandavi vobis ». 1 lesu Christi Ec­
clesia, divinae Revelationis custos ac magistra falli nescia, caelestium
veritatum thesauros quacumque per sacrorum administros propagat,
illum praedicans, qui est « lux vera, quae illuminat omnem hominem
venientem in hunc mundum » ;2 ac semen illud divina largitate pro­
fundit, parvulum equidem humanaeque sapientiae despectum, quod
tamen, sinapis grani instar, validas altissimasque radices in eorum
animos agens qui sincero studio veritati inhient, ita firma ac robusta
arbor erigitur, ut ne vehementium quidem procellarum vi evelli
queat.3
In variis erroribus, quos hominum mens peperit, cxlege effrenataque licentia tumens, in profligatis moribus, quos miserrime hu­
mana nequitia invexit, tamquam turris nocturnis ignibus cursum
navium regens erigitur Ecclesia Dei; quae porro omnem hinc illinc
a veritate declinationem reprobat, quaeque singulis universis sequen­
dam recto itinere viam indicat. Ac vae nobis, si haec veluti Pharos,
nedum restingueretur — quod procul dubio ex non deficientibus
lesu Christi pollicitationibus umquam fieri nequit — suam tamen
radiantem lucem usquequaque ne diffunderet praepediretur! Om­
nium iam obversatur oculis quo sit hominum genus ea de causa
prolapsum, quod divinam revelationem superbe abiecerit, quodque
fallacia de re philosophica ac morali commenta, quamquam fucata
veri specie, sit perperam secutum. Quodsi per praeruptam errorum
vitiorumque declivitatem nondum ima petiit, id profecto christianae
veritatis doctrina fecit, quae ubique gentium diffunditur. lamvero
Ecclesia sibi concreditum « ministerium verbi » per sacrorum ad­
ministros perficit, quos quidem, in variis ecclesiasticae hiérarchisé
ordinibus constitutos, quocumque gentium mittit, ut indefatigabiles
illius veritatis praecones exstent, quae una potest civilem humanita­
tis cultum invehere, atque experrectum incolumemque servare.
Sacerdotis alloquium in omnium animos demittitur, iisdemque
lucem, solacium affert; sacerdotis alloquium, vel in medio illece­
brarum vortice, serenum emergit, ad virtutem adhortatur, veritatem­
que impavide nuntiat: illam dicimus veritatem, quae dubias huma­
nae vitae res omnes collustrat suoque ordine componit; illam inqui-

’ Mt XXVIII, 19-20.
’ Io I, 9.
* Mr XIII, 31-32.

[367]

Dc sacerdotii catholici dignitate

491

mus virtutem, quam nullus adversus casus auferre potest, ne mors
quidem, quae eam potius tutam immortalemque reddit.
Si vero praecepta ex ordine reputamus, quae saepenumero sa­
cerdos, ut sui muneris officio fideliter respondeat, inculcare debet,
iisdemque vim insitam perpendimus, procul dubio perspicimus quam
magnus quamque sit beneficiorum plenus ad redintegrationem mo­
rum populorumque tranquillitatem assequendam eius aiÏI atus atque
appulsus. Idque tum praesertim, cum primores tenuioresque de
fugaci huius vitae cursu admonet, eosdemque docet quam fluxa sint
terrena bona, quam pretiosa immortali animo spiritualium munerum
adeptio, quam denique severa aeterni ludicis sententia, qui incor­
rupto suo certissimoque oculorum obtutu omnium corda scrutatur
« et reddet unicuique secundum opera eius ». 1 Nihil sane opportu­
nius, quam haec aliaque id genus praecepta ad aestuantem volupta­
tum cupidinem mitigandam, itemque ad effrenatam coercendam ex­
ternarum rerum aviditatem, quae profecto in praesens cum tot ho­
mines corrumpant atque dehonestent, varios civitatis ordines eo
compellunt ut, nedum sibi adiutricem operam praestent, inter se
hostili animo dimicent. Cum vero passim nimium sui ipsius studium
invalescat, cum tantae fere ubique conflagrent simultates, tantaque
teterrima emergant ulciscendi consilia, nihil sane aptius magisque
consentaneum, quam lesu Christi « mandatum novum » 2 praedicare
atque efferre; praeceptum nempe caritatis, quae ad omnes pertineat,
non nationum populorumque finibus contineatur, ne hostem quidem
excipiat atque arceat.
1
Siquidem per viginti fere saecula illustri praeclaroque
experti sumus quantopere sacerdotum praecepta valeant, quibus ut
« sermo Dei vivus... et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti »
fideliter remittitur ac quodammodo reverberatur, ita « usque ad di­
visionem animi et spiritus » ‘ pertingitur, ad egregia facinora ubique
animi excitantur, ac nobilissimi spiritus omnibus inficiuntur.
Quaelibet beneficia, quae civilis christiani nominis cultus in
hominum societatem induxit, ex catholici sacerdotii institutione at­
que opera, tamquam ex remoto saltem eorum principio proficiscun­
tur. Id igitur bene in posterum sperare iubet, praeterquam quod

' Mt XVI, 27.
3 Io XIII. 14.
* Hebr. IV, 12.

492

Pius XI (1922-1939)

[367I

« firmiorem sermonem»1 habemus ex non deficientibus lesu Christi
promissionibus.
Atque etiam Missionalium opera, quae eam tam luculenter se
dilatandi facultatem ostendit, qua ex divina virtute Ecclesia prae­
dita est, provehitur maxime et ad felicem exitum deducitur a sacro­
rum administris, qui, fidei praecones caritatisque sequestres, innu­
meris exanclatis laboribus, divini Regni fines usque quaque proferunt
atque propagant.
Sacerdos denique, hac etiam in re lesu Christi munus perse­
quens, qui « erat pernoctans in oratione Dei » 2 et « semper vivit ad
interpellandum pro nobis »,3 publicus ex officio extat ad Deum pro
omnibus deprecator: eidem in mandatis est non modo proprium
verumque altaris sacrificium Ecclesiae nomine caelesti Numini of­
ferre, sed etiam « sacrificium laudis » ‘ communesque preces; iis
nempe psalmis, supplicationibus et canticis, quae magna ex parte
a sacris Litteris mutuatur, cotidie iterum atque iterum debitum Deo
adorationis munus persolvit, atque necessarium eiusmodi impetratio­
nis officium pro hominibus perficit, anxiis sollicitisque hodie, si umquam alias, divinoque auxilio egentibus. Ecquis poenas enumerando
dixerit, quas sacerdotales preces e praevaricantium hominum capite
arceant; et quot quantaque beneficia iisdem impetrent atque im­
pertiant?
Si vel privata supplicatio tam sollemnibus pollet magnisquc a
lesu Christo datis pollicitationibus,5 at preces, quae Ecclesiae no­
mine, dilectae nempe Redemptoris sponsae, ex officio funduntur,
maiore procul dubio vi virtuteque fruuntur. Quapropter Christiani
homines, quamvis in prosperis rebus nimio saepius sint Dei imme­
mores, naturali tamen instinctu ducti, admotas Numini preces om­
nia posse fidenti animo sentiunt, atque adeo in omnibus huius vitae
adiunctis ad eas confugiunt, easdemque a sacris administris in pu­
blico privatoque discrimine adhibendas impetrant: a precanti sa­
cerdote omne genus infortunati solacium flagitant; ad eumdemquc.
in terrenae huius peregrinationis exsilio, coelestem opem implora­
turi, adeunt. Reapse « medius stat sacerdos inter Deum et huma-

' II Petr. I, 19.
• Le VI, 12.
’ Hebr. VII, 25.
Ps. XLIX, 14.
Mr VII, 7-11; Mc XI, 24; Le XI, 9-13

[367]

De sacerdotii catholici dignitate

493

nam naturam: illinc venientia beneficia ad nos deferens, nostras
preces illuc perferens, Dominum iratum reconcilians ». 1
Ceterum, quod supra attigimus, ipsi Ecclesiae adversarii magnam
catholici sacerdotii dignitatem ac vim idcirco percipere atque per­
pendere videntur, quod illud primis vehementioribusque nisibus la­
cessunt, probe noscentes quam arctissimis vinculis Ecclesia sacro­
rumque administri contineantur. Ac praeterea qui acrius hodie in
sacerdotium dimicant, caeleste iidem Numen infitiantes hostili ani­
mo impugnant: quod profecto honore maximo maximaque aesti­
matione dignos sacri ordinis homines efficit.

II
Amplissima igitur est, Venerabiles Fratres, sacerdotalis digni­
tas; neque huius altissimae dignitatis splendori officiunt quorum­
dam, etsi lamentabilia ac miseranda, ob humanam infirmitatem ad­
missa; eodemque modo haec ipsa paucorum admissa praeclaras tot
sacerdotum laudes — virtute, doctrina, religionis studio martyrioque
facto insignium — in oblivionem adducere non possunt. Idque eo
vel magis quod hominis indignitas ministerii sui operam non irritam
reddit: siquidem exploratum omnino est administri indignitatem
sacramentorum vim non attingere, quae ex sacratissimo lesu Christi
sanguine, non ex sacerdotum sanctitate, suam repetunt efficacitatem;
ea scilicet aeternae salutis instrumenta, ut theologicae disciplinae
verbis utamur, « ex opere operato » actionem suam exserunt.
Perspicuum tamen est eiusmodi dignitatem, in iis omnibus qui
eadem insigniti sunt, illam excelsitatem mentis, animi munditiam
morumque integritatem postulare, quae sacerdotalis muneris maiestati sanctitatique respondeant. Hoc, ut diximus, sacerdotem consti­
tuit Deum inter hominesque conciliatorem, ex illius nempe persona
ac mandato, qui est « unus mediator Dei et hominis, homo Christus
lesus ». 2
Eum igitur oportet ad eius perfectionem propius pro facultate
accedere, cuius partes gerit; seseque vitae operumque probitate gra­
tiorem cotidie Deo reddere; quandoquidem plusquam suave turis
effluvium, plusquam sacrarum aedium nitorem, virtutem Deus aesti­
mat ac diligit. « Quia (ordinati) efficiuntur medii inter Deum et ple' S. Io. Chrysost . Homil. 5 in J satani.
* 1 Tim. II, 5-

Pius XI (1922-1939)

494

[S6?!

— ut ait S. Thomas — ideo debent bona conscientia nitere
• I et bona fama quoad homines ». 1
quoad Deum
II
At contra, si quis res sacras agit atque administrat,
vitamque
II
improbandam gerit, is profanum facit, ac sacrilegus efficitur
: « Qui
sancti non sunt, sancta tractare non debent ».2
Qua II obrem iam in Veteris Testamenti litteris sacerdotibus ac
levitis suis Deus praeceperat : « Sint ergo sancti, quia et ego sanctus
sum, Dominus qui sanctifico eos ».34Ac sapientissimus rex Salomon,
in dedicandi templi cantico, hoc nominatim filiis Aaron a Deo im­
petrat: « Sacerdotes tui induant iustitiam, et sancti tui exsultent ». '
lamvero, Venerabiles Fratres — S. Roberti Bellarmini verbis uti­
mur — « si tanta iustitia et sanctitas et alacritas requirebatur in sa­
cerdotibus illis, qui sacrificabant oves et boves et laudabant Deum
pro temporalibus beneficiis; quid, quaeso, requiritur in sacerdotibus
illis, qui sacrificant divinum Agnum, et gratias agunt pro beneficiis
sempiternis? » 5 « Magna quippe Praelatorum dignitas — S. Lauren­
tius lustinianus inquit — sed maius est pondus: in alto gradu ante
oculos hominum positi sunt, oportet quoque ut in sublimi virtutum
culmine sint erecti coram oculis cuncta cernentis; alioquin non ad
meritum, sed ad proprium praesunt iudicium ».6
At reapse, rationes omnes, quas, ut catholici sacerdotii excelsi­
tatem demonstraremus, iam breviter attigimus, nunc iterum Nostro
obversantur animo, ut ad absolutae sanctimoniae officium, quo sacro­
rum administri tenentur, vehementer eosdem adhortemur. Etenim,
quemadmodum Angelicus Doctor edocet, « ad idoneam exsecutio­
nem ordinum non sufficit bonitas qualiscumque, sed requiritur bo­
nitas excellens; ut sicut illi, qui ordinem suscipiunt, super plebem
constituuntur gradu ordinis, ita et superiores sint merito sanctita­
tis ». 7 Siquidem Eucharisticum sacrificium, quo innocens victima
immolatur, hominum peccata delens, peculiari quodam modo
postulat, ut sacerdos, per vitae sanctitudinem morumque integri­
tatem, digniorem pro viribus se Deo impertiat, cui cotidie adoran­
dam illam colendamque hostiam offert, quae ipsum est Dei VerII

1
’
’
4
'
*
’

Sunun. Theol., Suppi., q. 36. a. I, ad 2.
C. 6, D. LXXXVIII.
Levit. XXI, 8.
Ps. CXXXI, 9.
Explanat, in Psahnos, Ps. CXXXI, 9.
De insrit. et regim. praei., c. n.
Summ. Theol., Suppi., q. 35, a. t. ad 3.

[S6?]

De sacerdotii catholici dignitate

495

bum, caritate nostrum homo factum : « Agnoscite quid agitis, imi­
tamini quod tractatis » 1 Ecclesia verbis Episcopi consecrantis dia­
conum admonet, qui mox sacerdotali honore augendus est.
Est praeterea sacri ordinis vir divinarum gratiarum largitor, qua­
rum sacramenta sunt veluti fontes; at profecto istiusmodi largitorem
vel pretiosa illa carere gratia, vel mancum illius esse aestimatorem
segncmque custodem, summopere dedecet. Accedit quod fidei ve­
ritas est ab eodem docenda; atque numquam religionis disciplinae
digne efficienterque traduntur, nisi cum virtus huius institutionis dux
est atque magistra,secundum illud «verba movent,exempla trahunt».
Ab eo itidem est evangelica lex praedicanda; attamen, si optat ipsemet ut hanc eamdem legem qui audiant amplectantur, nihil aptius,
nihil validius, divina gratia aspirante, hoc obtinet, quam si Christiana
plebs sacrae veritatis praeconem cernat, tradita ab se praecepta suae
ipsius vitae probitate diligenter observare. Cuius causae ratio per­
spicue a S. Gregorio Magno hisce verbis explanatur: «Illa vox
libentius auditorum cor penetrat, quam dicentis vita commendat,
quia quod loquendo praecipit, ostendendo adiuvat ut fiat ».2*4Ita pro­
fecto Sacrae Litterae nos docent divinum egisse Redemptorem, qui
« coepit facere et docere » ; ' atque eidem multitudines laetis vocibus
acclamavisse, non modo quod « numquam sic locutus fuisset homo,
sicut hic homo », 1 sed idcirco potissimum quod « bene omnia fecis­
set ». 5 Contra vero, « qui dicunt et non faciunt » cum scribis et
pharisaeis comparari possunt, quos Christus redarguens — incolumi
divini verbi, quod legitime nunciabant, auctoritate — eiusmodi sen­
tentia audientem populum admonuit: « Super cathedram Moysi
sederunt scribae et pharisaei; omnia ergo quaecumque dixerint vobis
servate et facite; secundum opera vero eorum nolite facere ». 6 Quis­
quis suo ipsius vitae exemplo veritatem, quam impertit, non com­
mendat, ipse procul dubio quod hinc excitat, inde miserrime de­
struit. At Deus, contra, eorum Evangelii praeconum laboribus obse­
cundat benigneque aspirat, qui primum, data opera sollerter, ad
suam ipsorum sanctimoniam assequendam toto pectore incumbant:
ita enim affatim emergunt ac dehiscunt flores eorum irrigati sudore;
1
*
1
4
*
*

Pontif. Rotn., de ordinat, prcsbyt.
Ep., lib. I, cp. 25, in ML LXXVII, 470.
Act. I, i.
Io VII, 46.
Mc VII, 37.
Mt XXIII, 2, 3.

4q6

Pius XI (1922-1939)

turgent ac pubescunt fructus : atque adeo, maturatis messibus, « ve­
nientes venient cum exsultatione portantes manipulos suos ». 1
Animadvertendum tamen est sacrorum administrum in gravis­
simum erroris discrimen incidere, si haud recto studio illectus atque
compulsus, propriam sui ipsius sanctimoniam praetermittens, exter­
nis, etsi probandis, sui muneris inceptis nimio ardore se dedat. Hac
etenim si ratione agat, non modo aeternam sui salutem ancipitem
incertamque reddat — quemadmodum, hisce verbis usus, gentium
Apostolus sibi metuebat: « Castigo corpus meum et in servitutem
redigo, ne forte, cum aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar » 2 —
sed etiam, ut divinae gratiae iacturam non faciat, procul dubio tamen
illum bene suadentis Spiritus Sancti impulsum amiserit, qui mira­
bilem prorsus vim atque efficacitatem externis attribuit apostolatus
operibus.
Ceterum, si christianis omnibus illud praeceptum est : « Estote
perfecti, sicut et Pater vester caelestis perfectus est »,3 eo magis
sacrorum administri haec eadem divini Magistri verba ut sibi potis­
simum impertita reputent iubentur, qui peculiari Numinis instinctu
ad arctiorem lesu Christi imitationem vocati sunt. Quamobrem Ec­
clesia omnibus e cleri ordine gravissimum eiusmodi severe inculcat
officium, quod suis legibus inseruit : « Clerici debent sanctiorem
prae laicis vitam interiorem et exteriorem ducere eisque virtute et
recte factis in exemplum excellere ». 1 Et quoniam sacerdos « pro
Christo legatione fungitur »,5 ita vivat necesse est, ut ea Apostoli
verba ad se referat : « Imitatores mei estote, sicut et ego Christi » ;u
ita vivat ut alter Christus, qui virtutis suae fulgore hominum uni­
versitatem collustrabat atque collustrat.
At si omnium virtutum chorus in sacerdotali animo virescat
oportet, sunt tamen quaedam, quae peculiari modo sacros admi­
nistros addeceant. Imprimisque pietas, secundum illud Apostoli
gentium, carissimum sibi Timotheum adhortantis : « Exerce... te
ipsum ad pietatem ». ‘ Etenim, cum rationes illae necessitudinesque,
quae cum caelesti Numine sacerdoti intercedunt, tam arctae tamque
'
’
*
4
’
‘
’

Ps. CXXV, 6.
1 Cor. IX, 27.
Mr V, 48.
Can. 124.
II Cor. V, 20.
I Cor. IV, 16; XI, ï.
I Tim. IV, 8.

De sacerdotii catholici dignitate

[367J

497

intimae crebraeque sint, liquido patet easdem suavi pietatis effluvio
coniungi ac veluti perfundi omnino oportere; ac quoniam pietas
« ad omnia utilis est »,1 eadem est potissimum ad sacerdotale munus
necessaria. Pietate posthabita vel neglecta, actiones, etsi sanctissi­
mae, augustioresque ritus ex more assuetoque modo fient; quando­
quidem iisdem proculdubio spiritus vitaeque afflatus deerit. Quam­
quam, Venerabiles Fratres, pietas, de qua loquimur, non levis illa
est atque externa, quae, etsi collibet atque blanditur animo, non
cum tamen nutrit neque ad sanctimoniam assequendam compellit;
at solidam illam potius intellegi volumus, quae, sensuum aestibus
non obnoxia, ita certissimae doctrinae principiis firmoque animi
iudicio innititur, ut, qui ea polleat, ingruentibus illecebrarum motibus
obsistere queat.
Quae profecto, tametsi ad caelestem Patrem potissimum erigenda
est, nihilo secius in Deiparam etiam Virginem feratur; eam enim
sacrorum administri incensiore quodam caritatis studio, quam laicorum ordinis homines, idcirco adamare debent, quod, ut rationum
vincula, quibus sacerdos cum lesu Christo coniungitur, arctiora sunt,
ita necessitudines, quae Mariae cum Divino Redemptore interce­
dunt, impensiores quidem exstant.
Praeclarissimum aliud, pietatique coniunctissimum, catholici sa­
cerdotii ornamentum est ea morum castimonia, quam ut omnino
diligenterque observant Latinae Ecclesiae clerici, maioribus Ordi­
nibus initiati, tam gravi iubentur officio, ut, si deliquerint, sacrilegii
rei eo ipso evadant.2 Quodsi eiusmodi lex Orientalis Ecclesiae ad­
ministros non omnino tenet, iisdem tamen etiam ecclesiasticus cae­
libatus honori ducitur; atque interdum — cum praesertim de sum­
mis agitur hierarchiae gradibus — necessario requiritur atque prae­
cipitur.
Cum sacerdotali ministerio hanc virtutem congruere vel huma­
nae tantummodo rationis ope evincitur; quandoquidem enim «spiritus
est Deus »,3 consentaneum prorsus videtur qui divino famulatui
addicatur, eum quodammodo « corpore se exuere ». Iam Romani
veteres id decorum esse inspexerant; siquidem antiquissimam hanc
legem : « Ad divos adeunto caste » maximus eorum orator profe­
rens, hisce verbis interpretatur: «Caste iubet lex adire ad deos,
• Ibid.
’ Can. 132, § ï.
• Io IV, 24.
SC. de Keligioîl» - Enchiridion R**lirto*orurn

498

Pius XI (1922-1939)

[367]

H corporis,
animo videlicet, in quo sunt omnia; nec tollit castimoniam
sed hoc oportet intellegi, cum multum animus corpori praestet observeturque, ut casta corpora adhibeantur, multo esse in animis id
servandum magis ». 1 Atque in Veteris Testamenti codicibus Aaron
filiisque eius Dei nomine a Moyse praeceptum erat ut per hebdoma­
dam, qua eorum consecratio perficeretur, e Tabernaculo ne exirent,
ideoque continentiam per eos dies servarent.2
Atqui ab Novae Legis administro, qui Veteris Legis sacerdoti
tantopere praestat, lì aior castitatis mundities procul dubio requiri­
tur. Prima sacri caelibatus lineamenta in tricesimo tertio Eliberitani
Concilii canone describuntur,3 saeculo videlicet ineunte quarto ha­
biti, cum adhuc saeviret christiani nominis insectatio; quod profecto
rem iamdudum in more fuisse testatur. Hoc autem legis praescriptum
nihil aliud facit nisi ut cuidam, ut ita dicamus, postulato, quod ex
Evangelio Apostolorumque praedicatione oritur, vim praebeat atque
addat. Quod Divinus Magister, quem « florem Matris Virginis » 1
canimus, castitatis donum tanta aestimatione prosecutus est, ut id
supra communem hominum virtutem efferret;5 quod inde a teneris
unguiculis in Nazarethana domo cum Maria et losepho, virginibus
utrisque, educari voluit; quod integros castosque animos, loannis
nempe Baptistae et Evangelistae, peculiari caritate dilexit; quod
denique gentium Apostolus, fidelis ille evangelicae legis doctrinae­
que Christi interpres, inaestimabiles virginitatis laudes praedicat
— ad sollertiorem praesertim Dei famulatum quod attinet: —
« Qui sine uxore est, sollicitus est quae Domini sunt, quomodo
placeat Deo»; ° haec omnia, Venerabiles fratres, non efficere non
poterant, ut Novi Foederis administri et caeleste lectissimae virtutis
huius invitamentum experirentur, et eorum numero eniterentur
adscisci « quibus datum est capere verbum istud »,7 et observante: II
huic instituto obtemperationem sibi sponte imponerent, quod dein­
ceps, in universa Latina Ecclesia, gravissimo ecclesiasticae auctori­
tatis praecepto sancitum est. Siquidem, quarto exeunte saeculo,

1 M. T. Cicero. De leg., lib. II, c. 8 et 10.
* Lev. Vili, 33-35.
Cone. Eliberit. (ca. 300), can. 33, in Mansi II, ii; Hefele-Leclercq,
Histoire des Conciles, I-I, 212 sqq.
4 Brev. Rom., Hymn, ad Laudes in festo Ssmi Nom. lesu
1 Mt XIX, n.
* I Cor. VII, 32.
* Mt XIX, ii.

(S6?!

Dc sacerdotii catholici dignitate

499

Carthaginense Concilium adhortatur : « ut quod Apostoli docue­
runt, ct ipsa servavit antiquitas, nos quoque custodiamus ». 1
Neque vel praeclarissimorum orientalium Patrum documenta
desunt, quae ecclesiastici caelibatus praestantiam efferant, quaeque
testentur, hac etiam de re inter Latinam Orientalemque Ecclesiam
tunc temporis consensionem iis in locis viguisse, in quibus severiori
disciplinae obtemperaretur. Itaque — ut illustriora exempla adhi­
beamus — S. Epiphanius, quarto item exeunte saeculo, asseverat
caelibatum ad subdiaconos usque pertinere : « Eum qui adhuc in
matrimonio degit ac liberis dat operam, tametsi unius sit uxoris vir,
nequaquam tamen ad diaconi, presbyteri, episcopi aut hypodiaconi
ordinem admittit (Ecclesia), sed eum dumtaxat qui ab unius uxoris
consuetudine sese continuerit, aut ea sit orbatus; quod in illis locis
praecipue fit, ubi ecclesiastici canones accurate servantur ».2 At
disertus prae omnibus videtur hac super causa S. Ephraemus Syrus,
Diaconus Edessenus universaeque Ecclesiae Doctor, qui « Spiritus
Sancti cithara merito appellatur ».34 Is nimirum Abraham Episco­
pum, amicum suum, per haec numeris adstricta verba, alloquitur:
« Respondes nomini tuo, Abraham, quia tu quoque factus es pater
multorum; sed quia tibi non est uxor, sicut Sara Abraham, ecce
grex tuus est uxor tua. Educa filios eius in veritate tua, fiant tibi
liberi spiritus et filii promissionis ut fiant heredes in Eden. O fructus
pulcher castitatis, in quo sacerdotium complacuit, ... cornu efferbuit
et unxit te, manus incubuit tibi et elegit te, Ecclesia optavit et dilexit
te». 1 Atque iterum: «Non sufficit sacerdoti et nomini eius, offe­
renti vivum corpus, purgare animum et mundare linguam et expur­
gare manus et clarum reddere totum corpus, sed omnino purus esse
debet omni tempore, quia positus est sicut mediator inter Deum et
genus humanum. Laudetur ille, qui mundavit ministros suos! » 5
Hoc pariter Chrysostomus asseverat : « sacerdotium obeuntem ita
purum esse debere, ac si in caelis inter Potestates illas collocatus
esset ». 0
Ceterum ipsa christiani sacerdotii excelsitas, itemque, ut S. Epi-

1
'
•
4
‘
’

Cone. Carthag. II (390), can. 2, in Mansi III, 191.
S. Epiphan., Adversus haeres. Panar., 59, 4, in MG XLI, 1024.
Brev. Rom., dic 18 iunii, lect. VI.
Carmina Nisibaena, carni. 19.
Ibid, carni. 18.
De sacerd., lib. Ill, c. 4, in MG XL Vili, 642.

500

Pius XI (1922-1939)

I3671

phanii sententia utamur, eius « incredibilis honor et dignitas », 1
quam supra breviter presseque attigimus, summum evincit caeliba­
tus decus illiusque legis opportunitatem, qua eiusmodi institutum
sacris altaris administris praecipitur : qui officio fungitur, quod mu­
neri quodammodo praestat supernorum spirituum « qui astant ante
Dominum »,2 nonne omnino consentaneum est eum caeleste: pro
viribus vitam agere? Qui « in iis, quae Domini sunt » 3 totus esse
debet, nonne eum a terrenis rebus abhorrere, eiusque « conversatio­
nem in caelis esse » 1 addecet? Qui ad aeternam hominum salutem
ita sedulo continenterque contendat oportet, ut divinam Redempto­
ris operam pro sua parte persequatur, nonne eum opportunum est
a propriae familiae curis animum vacuum solutumque habere, quae
non mediocrem navitatis suae partem abstraherent ac distinerent?
Grande sane spectaculum est incensaque admiratione dignu
quod tam crebro in catholica Ecclesia evenit, iuvenes nempe levitas
cernere, qui, antequam Subdiaconatus ordini initientur, antequam
scilicet divino famulatui ac cultui se omnino dedant, ultro libenterque polliceamur sese gaudiis atque solaciis esse abdicaturos, quae
in alio vitae instituto honeste capessere possent. Ultro libenterque
dicimus; namque, si, sacro ordine suscepto, iam non integrum
iisdem neque liberum est terrenas nuptias inire, ad sacra tamen
amplectenda munia nulla lege nullave persona coacti accedunt, sed
propria cuiusque sua permoti voluntate.3
Nihilo secius quae adhuc, ecclesiasticum caelibatum commen­
dantes, verba fecimus non idcirco intellegi volumus, ac si Nobis in
mente esset absimilem illam disciplinam quodammodo improbare
ac redarguere, quae in Orientalem Ecclesiam legitime invecta est;
sed revera animus Noster eo unice spectat, ut eam veritatem effe­
ramus, quam et praeclarissimam ducimus catholici sacerdotii glo­
riam, et quae videtur Nobis Sacratissimi lesu Cordis consilii ac
votis, ad sacerdotum animos quod attinet, dignius aptiusque respon­
dere.
Ac praeterea terrenarum rerum continentia, haud minus quam
castitatis amore, sacrorum administri excellant. Cum homines cer­
II

Advers. haeres Panar., 59, 4, in MG XLI, 1024.
’ Tob. XII, 15.
Le II, 49; I Cor. VII, 32.
‘ Philipp. Ill, 20.
‘ Can. 971.

De sacerdotii catholici dignitate

l367J

nere est omnia pecunia vendere, omnia pretio mercari, per vitiorum
illecebras gradiantur illi nimio sui ipsius studio expertes; atque indi­
gnam quaestuum cupiditatem sancte respuentes, non rei numma­
riae sed animarum emolumenta quaerant, non suam ipsorum, sed
Dei gloriam affectent atque expetant. Non mercenarii sunto, qui
idcirco laborant, ut sui operis mercedem assequantur; non eorum
instar, qui, quamquam ex officio vacant demandato sibi muneri,
suae tamen privatae etiam utilitati inhiant et ad altiora contendunt.
Sint « boni milites Christi », qui « non implicant se negotiis saecu­
laribus, ut ei placeant, cui se probarunt »; 1 sint Dei administri
animarumque patres; ac mente reputent quam impendunt operam,
quibus aestuant sollicitudinum studiis, non eadem posse hominum
thesauris honoribusque compensari ac redimi. Quodsi iisdem haud
vetitum est ea percipere, quae ad semet ipsos alendos ac sustentan­
dos necessaria sunt, secundum illud Apostoli : « Qui altari deser­
viunt, cum altari participant, ... et Dominus ordinavit iis qui evangelium annuntiant, de evangelio vivere » ;2 attamen, « in sortem
Domini vocati », quemadmodum ipsum « clericorum » nomen so­
nat, nullam aliam appetant mercedem, nisi eam, quam Christus suis
Apostolis spopondit; « Merces vestra copiosa est in caelis ».3 Vae
sacerdoti, si divinarum pollicitationum immemor, « turpis lucri cu­
pidum » 1 se proferat, et in profanum hominum vulgus se trudat
atque immisceat, de quibus Ecclesia Apostoli verbis conqueritur:
«Omnes quae sua sunt quaerunt, non quae lesu Christi!»5 Ita
enim non modo demandato sibi muneri deesset, sed etiam concre­
ditae plebi despicatui haberetur, quae procul dubio eius agendi
rationem animadverteret evangelicis praeceptis repugnare, quae et
divinus Marister luculenter edidit, et ipsemet populo suo nunciarc
debet : « Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi aerugo et
tinea demolitur et ubi fures effodiunt et furantur. Thesaurizate
autem vobis thesauros in coelo ».r' Si animo perpendimus ludam,
unum ex Christi Apostolis, « unum ex duodecim », ut summa cum
maestitia Evangelistae referunt, ob iniquam terrenarum rerum cu­
pidinem ad interitum esse ruinamque prolapsum, facile intelleritv

’
•
‘
■
•

II Tim. II, 3, 4I Cor. IX. tí. 14
Mt V, 12.
Tit. I, 7.
Philipp. II, 21.
Mt VI, T9, 20.

Pius XI (1922-1939)

502

[367]

II
hoc idem aviditatis studium per saeculorum decursum
tot tanta­
que peperisse Ecclesiae detrimenta. Cupiditas etenim, quae a Spiritu
Sancto « radix omnium malorum » 1 vocatur, ad quodlibet flagitium
rapere hominem potest; quodsi eatenus non processerit, sacerdos
tamen, eiusmodi vitii contagione infectus, consulto inconsulte, Dei
n
Ecclesiaeque inimicis
adsciscitur, eorumque improbis consiliis adiutricem dat operam.
At contra, germana illa atque sincera ab externis bonis conti­
nentia omnium animos sacerdoti conciliat; idque eo vel magis quod
cum animo ab terrenis rebus alieno, qui intima christianae fidei vir­
tute enutriatur, incensa illa nullo non tempore coniungitur erga omne
II pa­
II
genus calamitatum
miseratio, quae Dei administrum miserorum
trem efficit; quos ille, lesu Christi sententiae memor: « quamdiu
fecistis uni ex his fratribus meis minimis mihi fecistis »,2 veluti
Redemptorem ipsum singulari caritate colit atque complectitur.
Itaque sacri ordinis vir, ab eiusmodi vinculis expeditus, quae
eum nimio arctius cum terrenis rebus devincirent — ab propriae
nempe familiae vinculis suarumque utilitatum nexibus — satius pro­
fecto caelesti illo amoris igne inflammabitur, animarum dicimus
II
amorem,
qui e penetralibus lesu Christi Cordis erumpit, quique
nihil aliud nititur, nisi ut apostolices animos attingat hominumque
universitatem incendat.3 Hunc divinae gloriae hominumque salutis
ardorem — ut de Redemptore evenisse sacris Litteris edoce­
mur —4 Ecclesiae administrum urere ac veluti consumere oportet,
ita quidem ut, se suisque commodis posthabitis, semet ipse excelso
suo muneri omnino dedat, omniaque cotidie impensius experiatur,
ut demandati officii partes satius in dies latiusque expleat.
Ecquid potest sacerdos evangelii praecepta meditari, bonique
Pastoris questum percipere dicentis : « Et alias oves habeo, quae
non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere»;5 itemque
cernere « regiones quia albae sunt iam ad messem »/’ qui « Domino
messis » indefatigabilem se operarium impertiat, incensoque studio
ita excitetur, ut errantes eiusmodi oves ad rectum iter adducat?
Numquid potest tot tamque frequentes multitudines videre « ia-

’
’
’
‘
•
*

I Tim. VI, 10.
Mt XXV, 40.
Le XII, 49.
Ps. LXVIII, 10; Jo II. 17
Io X, 16.
Io IV, 35.

(S6?!

Dc sacerdotii cathnlici dignitate

SOS

rentes sicut oves non habentes pastorem » 1 — non modo in lon­
ginquis ab Missionalibus excolendis regionibus, sed, proh dolor, in
urbibus et in pagis etiam in quibus iam diu viget christianum no­
men — quin ipse vehementem commiserationem illam participet,
quae divinum lesu Christi animum tantopere continenterque affe­
cit? 2 Sacerdotem dicimus, qui probe novit se « verba vitae aeternae
habere » suisque e manibus regenerationis salutisque opes oriri posse?
Utique caelesti Numini immortales grates agimus, quod eiusmodi
apostolici ardoris lux, praeclarum veluti ornamentum, sacrorum ad­
ministrorum frontem illuminat; quodque cernere Nobis licet, haud
mediocri cum paterni animi solacio, Nostros Venerabiles Fratres ac
dilectos filios — Episcopos nempe ac sacerdotes — quasi in confertum
lectissimumque agmen coeuntes, ita Summi Ecclesiae Moderatoris in­
vitamento respondere, ut citatiore cotidie gradu ad ultimos usque ter­
rarum orbis fines eo consilio procedant, quo pacifera et aspera veritatis
adversus errorem, lucis adversus tenebras, Divini Regni contra Sa­
tanae regnum, certamina certent.
At vero ex hoc ipso quod catholicus sacerdos promptus est
strenuusque miles, necessitate consequitur ut is disciplinae spiritu,
immo etiam — ut christiano more loquamur — oboedientiae studio
imbuatur: illius dicimus oboedientiae, qua ut varii ecclesiasticae hierarchiae ordines concinne congruenterque continentur, ita « certe
mira varietate Ecclesia sancta circumdatur, ornatur et regitur, cum
alii in ea Pontifices, alii minoris ordinis sacerdotes... consecrantur,
et ex multis et alternae dignitatis membris unum corpus Christi
efficitur ».3 Hanc eamdem oboedientiam sacrorum administri, adhuc
a sacerdotio recentes, suo cuiusque Episcopo snoponderunt; atque
itidem Episcopi, quo die ad sacerdotii culmen evecti sunt, eo die
supremo adspectabilique rei catholicae rectori, beati Petri successori
ac lesu Christi Vicario, sanctissimis verbis adiuraverunt.
Istiusmodi igitur obtemperationis officium varios hierarchiae
ordines eiusque membra cotidie arctius inter se ct cum Pontifice
Summo ita coniungat, ut reapse militantem Ecclesiam Dei osoribus
terribilem reddat «ut castrorum aciem ordinatam»:1 idemque eo­
rum studio moderetur, qui nimio concitentur ardore; iis, qui lan­
guore vel inertia laborent, stimulos adiiciat; suas cuiusque parte®,
'
*
*
4

Mt IX, 36.
Mt IX. 36; XIV, 14; XV, 32; Mc VI. 34; VIII, 2, etc.
Pont. Rom., de ordinat, presb.
Cant. VI, 3, 9-

Pius XI (1922-1939)

504

[367I

propria cuiusque munera unicuique tribuat; in eademque exsequenda
ita quilibet se impendat, legitimae ut numquam auctoritati obsistat;
quod profecto non alio pertineret, nisi ut amplissimam Ecclesiae
operam praepediret. Accipiat quisque suorum moderatorum normas
ut ipsius Tesu Christi praecepta; qui vere unus est, cui omnes obtem­
peremus, catholicae religionis dux et auctor, quique pro nobis
«factus est oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis».’
Divinus enim summusque sacerdos absolutissimam suam Aeter­
no Patri oboedientiam nobis singulari quodam modo patefieri voluit;
cuius quidem oboedientiae frequentissima sunt in prophetarum
evangelistarumque codicibus testimonia : « Ingrediens mundum di­
cit: hostiam et oblationem noluisti, corpus autem aptasti mihi...
II
tunc dixi: ecce venio; in capite libri scriptum est de me, ut faciam,
Deus, voluntatem tuam ».2 « Meus cibus est ut faciam voluntatem
eius qui misit me ».3 Itemque e cruce pendens, non antea caelestis
Patris manibus animam suam tradidit, quam sollemniter asseveraret
ea omnia, quae Sacrae Litterae de semetipso praenuntiavissent — hoc
est munus sibi a Patre concreditum ad arcanum illum usque quaes­
tum « sitio », quem « ut consummaretur scriptura » 4 edidit — om­
nino expleta esse.
Qua procul dubio in agendi ratione id nominatim declaratum
voluit, vel incensissimum nempe animarum studium oportere divino
nutui nullo non tempore omnino subiiciatur; semper nimirum ad
eorum voluntatem idem conformetur, hierarchicos dicimus legitimosque moderatores, qui caelestis Patris personam gerunt, eiusque
iussa nobiscum communicant.
Verumta II en catholici sacerdotis lineamenta, quae Nos in totius
orbis luce collocare cupimus, haud omnino illustrata verbisque de­
finita pateant, si aliud sacerdotalis animi ornamentum, doctrinam
scilicet, praetermittamus quam Ecclesia in eo postulat. Ille nimirum,
cum a Christo lesu officium munusque acceperit docendi veritatem :
« Docete... omnes gentes »,5 « magister in Israel » * constituitur.
Salutis praecepta tradere iubetur; quae quidem praecepta debet, ut
nentium Apostolus admonet, « sapientibus et insipientibus » T im’
’
4
4
4

Philipp. II. 8.
Hebr. X, 5-7.
Io IV, 34.
Io XIX, 28.
Mt XXVIII. T9
Io ITI, io.

r Rwi. I, 14.

[367]

De sacerdotii catholici dignitate

5°5

pertire. Atqui, quomodo poterit doctrinam cum ceteris communi­
care, si eadem instructus ornatusque non sit? Per Malachiam pro­
phetam Spiritus Sanctus praemonet : « Labia sacerdotis custodient
scientiam et legem requirent ex ore eius » ; ’ ac nemo profecto, in
sacerdotis sapientiae commendationem, graviora poterit, quam ea,
admonita edere, quae caeleste ipsum Numen per Oseam edidit:
« Quia tu scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio fungaris
mihi ».2 Necesse igitur est sacri ordinis virum omnes de catholica
fide deque moribus disciplinas ita callere, ut easdem ceteris propo­
nere queat, itemque dogmata, leges Ecclesiaeque cultum, cuius ad­
minister exsistit, christifidelibus explanare possit; atque adeo oportet
religionis ignorantiam, quae — quamvis humanarum rerum scientia
mirabiles prorsus processus fecerit — multorum tamen mentes
obumbrat, eloquii sui luce virtuteque collustret atque dispellat. Quod
dilucide Tertullianus admonet: «Hoc unum gestit interdum (veri­
tas), ne ignorata damnetur »,3 hodie, si umquam alias, animo repu­
tare peropportunum est. Debet praeterea sacerdos praeiudicatas
falsasque opinationes, quas aggesserit adversariorum simultas, e
mentibus arcere; aetatis huius hominibus, veritatis appetentissimis,
eamdem serena praebere sinceritate; incertos adhuc animos, vel
dubitatione laborantes, erigere, confirmare, et ad securum illius ca­
tholicae fidei portum, quam edocti fortiter amplectantur, tuto fidenterque adducere; pertinacibus denique protervi erroris incursionibus
strenuum opponere animosumque pectus ac non perturbatam solidamque virtutem.
Sacerdos igitur, Venerabiles Fratres, etsi sui muneris occupa­
tionibus curisque distentus, altiora pro viribus vravioraque Theolo­
giae studia repetat, atque adeo illius adiumentis doctrinae, quam in
Seminario hausit, uberiorem cotidie addat sacrarum disciplinarum
eruditionem, qua quidem magis magisoue ad concinnandum ani­
mosque regendos idoneus evadat. 1 Idem praeterea, ur concrediti
officii decus postulat, utque fidem aestimationemque populi, quem­
admodum addecet, sibi conciliet — quod procul dubio pastoralem
operam suam efficientiorem reddet — illa vel profanarum scientia­
rum copia praeditus esto, quas hodie exculti homines commune
veluti patrimonium habent: sancte videlicet esto suorum temporum
' Malach. II, 7’ Os. IV, 6.
’ Tertull.. Apologc. r, in ML I, 309.
4 Cnn. T29-

506

Pius XI (1922-1939)

l367Ì

progressionibus necessitatibusque non impar, eodem nimirum modo,
quo catholica Ecclesia aetates omnes omnesque gentes complectitur,
bona cuiusvis incepta fovet ac provehit, ac veri nominis scientia­
rum, etsi audaces, ad altiora processus, nedum metuat, adiuvat. Sem­
per equidem cleri homines in quibuslibet humanae doctrinae iti­
neribus praecessere alacres; immo etiam aliquando ita primum agmen
assecuti sunt, ut nihil aliud nisi « litteris eruditum » clerici nomen
sonaret. Non modo Ecclesia incolumes humanitatis veteris codices
servare enisa est, qui absque sua ac monachorum ope pessumdati
ac fere omnino deperditi essent, sed per suorum etiam illustrium
Doctorum operam in perspicuo posuit humanas omnes cognitiones
catholicae fidei explanationi tuitionique inservire posse. Cuius pro­
fecto rei Nosmet ipsi, vel recens exemplum praebu’mus praeclaris­
simum, cum sanctorum coelitum Doctorumque infula insignem illum
decoravimus summi Aquinatis magistrum, Albertum dicimus Teu­
tonicum, quem iam eiusdem aetatis homines Magnum universalemque Doctorem nuncupantes venerabantur.
Nunc, procul dubio, a sacri ordinis viris hoc contendere non
possumus ut in omni scientiarum campo primas ipsi ferant; iam
siquidem humanae doctrinae rationes atque opes tam magnae sunt,
ut nemo unus possit, nedum ceteris in quibuslibet eius partibus
praestare, eas omnino complecti. Iis tamen e cleri ordine animum
addere prudenti consilio opportunum est, qui peculiari voluntatis
suae inclinatione virtutisque dotibus praediti, ad unam alteramve
e disciplinis et artibus — quae tamen ecclesiastici muneris profes­
sionem non dedeceat — sese vocari quodammodo sentiant; quando­
quidem hoc, si suis contineatur finibus moderateque Ecclesiae prae­
ceptis regatur, in eiusdem Ecclesiae ornamentum ac decus, eiusque
Capitis lesu Christi gloriam procul dubio redundat. Atque itidem
ceteris sacrorum administris omnibus non satis esto ea disciplinarum
cultura animum exornare suum, quae superioris aevi necessitatibus
par fuisse videatur, sed reapse altiorem plenioremque omne genus
doctrinam potiri iidem enitantur, quae ad elatissimum illum amplissimumque gradum pertingat, ad quem nostra in praesens aetas,
valde revolutis saeculis praestans — ut in universum de scientiarum
pervestigationibus loquamur — data diligenter opera provecta est.
Quodsi Deus interdum, « ludens in orbe terrarum »,1 homines,
nostris etiam temporibus voluit, harum, de quibus loquimur, disci* Prov. VITI, 31.

l3^7J

De sacerdotii catholici dignitate

5<>7

plinarum copia fere omnino expertes, ad sacerdotalem dignitatem
provehere, per eosdemque rerum mirabilia operari; id eo consilio
procul dubio evenit, ut pluris a nobis sanctimonia quam doctrina
fiat, utque nos fidem nostram, potius quam in humana, in divina
ope collocemus: imo etiam, hac de causa, nobis peropportunum est
salutarem illam sententiam identidem repetere intenroque animo
reputare : « Quae stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sa­
pientes... ut non glorietur omnis caro in conspectu eius ». ' Atta­
men, quemadmodum in naturae ordine divina rerum miracula vim
naturalium legum momento temporis intermittunt, sed easdem non
abrogant; ita eiusmodi homines — in quibus vitae sanctitas cetera
omnia quodammodo compensat atque explet — ut prorsus sunt su­
perna virtute praediti, praeceptorum veritatem necessitatemque,
quae Nos inculcando tradidimus, nedum demant, non minuunt.
lamvero, quod sacrorum administri, ut diximus, virtutis sapien­
tiaeque laudibus in exemplum eniteant oportet, ut ab iisdem « bonus
odor Christi » 2 usque quaque effundatur, hoc in praesens idcirco
magis magisque opportunum ducimus, quod catholicorum hominum
Actio — illud nempe inceptum, quod nos tantopere solatur ac reficit,
quodque animos ad excelsiora excitat perfectionis fastigia — laicorum ordinis homines arctius cum sacerdotibus coniungit, ut et
hos adiutrici opera adiuvent, et doctrinae duces, Christianae vitae
studiique apostolici exempla omnino habeant.
III

At si tam grandis est catholici sacerdotii dignitas, si tam eximias
postulat animi dotes, consequitur indidem, Venerabiles Fratres, ne­
cessarium omnino esse ut sacrorum alumni recta consentaneaque
ratione instituantur. Necessitatis huius sibi conscia ac memor Ec­
clesia nihil fortasse magis, per saeculorum decursum, actuosa maternaque sollicitudine provexit, quam idoneam suorum conformationem
sacerdotum. Ea siquidem non ignorat, quemadmodum populorum
mores eorumque Christianae fidei professio e cleri opera pendent,
ita eamdem operam ex accepta a sacrorum administris institutione
vim haurire suam, cum in eos etiam illa Spiritus Sancti sententia
cadat : « adolescens iuxta viam suam, etiam cum senuerit, non rece‘ I Cor. I, 27, 29.
’ IT Cor. II, 15-

Pius XI (1922-1939)

$o8

[367]

det ab ea ». 1* Quamobrem ipsamet, Numinis instinctu ducta, Se­
minaria esse ubicumque gentium instituenda decernit, in quibus
singulari cura sacri ordinis alumni educentur. Quotquot igitur, Ve­
nerabiles Fratres, gubernandae Ecclesiae munus Nobiscum partici­
patis, Seminaria veluti in oculis feratis oportet; cademque praecipuae
sunto vestrarum curarum partes. Diligens imprimis esto moderato­
rum magistrorumque delectus atque illius, peculiari modo, cui gra­
vissimum concredatur officium sacerdotalis animorum conformatio­
nis. Sacris eiusmodi conlegiis sacerdotes tribuite maxima virtute
ornatos; neque gravemini eos e muneribus abstrahere, specie quidem
maioris ponderis, quae tamen cum hac capitali re, cuius partes nulla
alia susceperit, comparari nequeunt. Aliunde etiam eos exquirite,
ubicumque ad pernobile hoc institutum aptos idoneosque invenia­
tis. Eiusmodi sunto, ut sacerdotales virtutes exemplo vel magis quam
alloquio doceant; atque ita doctrinam impertiant, ut fortem, virilem
ct apostolicum animum in sacrorum aeronis effingant. Eorum opera,
pietas, castimonia, morum studiorumque disciplina in Seminario
efflorescant; atque instituendi iuvenes et in praesens adversus vitio­
rum illecebras et in posterum contra ea quae ingruant, gravioris
momenti discrimina — quibus quidem obsistant oportet, « ut omnes
faciant salvos » — 3 sedulo praemuniantur.
Utque qui futuri sunt sacerdotes, illam, ut diximus, quam tem­
pora postulant, doctrinam assequi valeant, id gravissimum officium
est, ut. posteaquam classicas, quas vocant, disciplinas calluerint,
scholasticam philosophiam affatim imbibant, recteque in eadem se
exerceant « ad Angelici nempe Doctor's rationem, doctrinam et prin­
cipia ».9 Haec « philosophia perennis », quemadmodum Decessor
Noster immortalis memoriae Leo XIII eam vocabat, non dumtaxat
iisdem necessaria est ut altius christianae veritatis capita speculentur. sed etiam ut, adversus quaslibet nostrae huius aetatis fallacias,
communiantur, et in quavis, quam instituturi sint, studiorum per­
vestigatione eorum mentis acies ita exacuatur, ut vera dispicere mams
aptiusque possint quam ii qui huius philosophicae sint institutionis
expertes, quantumvis ampliore eruditione praediti.
Quodsi, ut alicubi contingit, vel angustiores Dioecesis fines, vel
exigua eademoue lamentabilis alumnorum copia, vel denique ido­
1 Prov. XXII, 6.
’ I Cor. IX, 22.
’ Can 1366, S 2.

De sacerdotii catholici dignitate

[S6?]

509

neorum hominum rerumque penuria non concedant ut Episcopus
quisque proprium optimeque instructum Seminarium habeat — ad
normas nempe Codicis luris Canonici, 1 ceterasque Ecclesiae prae­
scriptiones — tum summopere opportunum est ut sacri eiusdem re­
gionis Antistites vires fraterno animo coniungant, easque in com­
mune Seminarium conferant, quod nobilissimo demandato muneri
omnino respondeat.
Haud mediocres, quae inde orientur, utilitates procul dubio
suscepta incommoda atque impensas resarcient; ac vel id, quod
Episcoporum animos nonnumquam maestitia afficit — suos nimirum
sacrorum alumnos cernere ab Pastore per temporis spatium abstrac­
tos, qui apostolicum, quo flagrat, studium in suos laboris socios trans­
fundere percuperet, itemque a locorum finibus abductos, ubi ali­
quando ipsimet suam navabunt operam — id etiam, dicimus, satis
superque idcirco compensabitur quod eos stato tempore excipient
illa spiritualium rerum copia institutos conformatosque, quam maiore
cum Dioecesis suae profectu, ceteris impertient. Quapropter id genus
incepta non modo Nos provehere atque fovere numquam intermisi­
mus, sed eadem etiam, occasione data, suasimus ac vehementer com­
mendavimus. Ac pro Nostra parte, ut omnes norunt, magnis impen­
sis curis grandique pecunia, haud pauca istiusmodi Seminaria, ubi
necessitas hoc postulare videbatur, aut e solo excitavimus, aut am­
plificata voluimus, aut aptiora denique reddidimus; idque, quod in
Ecclesiae utilitatem, si unquam aliud, cessurum esse reputamus, et
in posterum, iuvante Deo, accuraturi sumus.
Hoc veruntamen, quod laudabiliter eo nititur, ut sacrorum
alumni quam rectissime instituantur, parum sane profectus pepererit, si eorum delectus, quorum causa Seminaria exstant, haud
consentanea diligentia fiat. Ad quem quidem delectum omnes, pro
virili cuiusque parte, adiutricem operam conferant, quotquot cleri
conformationi praeponuntur. Moderatores nempe, animorum disci­
plinae rector, ac confcssarii — ad sui tamen cuiusque muneris fines
ac terminos — quemadmodum hanc, divino instinctu inditam, ad
ineundum sacerdotium inclinationem omni ope fovere ac roborare
debent, ita eos eodem diligentiae studio opportunoque tempore a
sacro Ordine arceant, quos non idoneos perspexerint atque adeo
inutiles ad digne sacerdotalia officia sustinenda. Ac quamvis aptius
sit haud nimio serius ad hanc electionem devenire, quod mora soleat
1 Can. 1352-1371-

510

Pius XI (1922-1939)

[367]

hisce de rebus et errores inducere et detrimenta afferre, attamen,
quaelibet remorandi causa fuerit, cum primum e recto itinere deer­
ratum esse aperte patuerit, tum, nullo habito hominu II respectu,
vitio medendum est. Quibus vero hanc ineundi deliberationem offi­
cium est, eos non falsi nominis misericordia moveat, quae non modo
in Ecclesiam, cui quidem iners vel indignus administer praeberetur,
sed in iuvenem ipsum crimen evaderet, qui via deceptus, summo
cum aeternae salutis discrimine, sibi ceterisque offensioni esset.
Neque is, qui prudenti vigilantique cura Seminario praeest, qui­
que concreditos sibi iuvenes, alium ex alio, studiosa sollicitudine
prosequitur, eorumque mentis dotes inpulsionesque diligenter rima­
tur, perdifficulter dispexerit atque competent quisnam ex iis ad
suscipiendum sacerdotium superno nutu advocetur. Quae quidem
ad sacra capessenda munia proclivis inclinatio, uti probe nostis,
Venerabiles Fratres, potiusquam ex intimo conscientiae invitamento
sensuumque motu, quae interdum deesse possunt, ex recta eorum
propensione eruitur intentioneque mentis qui sacerdotio inhiant, cum
iis corporis animique virtutum ornamentis coniuncta, quae eosdem
ad hoc officium amplectendum idoneos reddant. Qui ad sacrum
huiusmodi institutum ea una nobilique de causa contendit, ut divino
famulatui animarumque saluti se dedat, simulque et solidam pieta­
tem et probatam vitae castimoniam, et consentaneam, ut diximus,
doctrinam assecutus est vel assequi nititur, is profecto, ut perspicuo
patet, ad sacerdotale ministerium a Deo vocatur. At qui, contra, ab
improvidis forsan parentibus compulsus, hoc idem eo consilio com­
plecti velit, ut terrena, quae captanda prospexerit, emolumenta ac
commoda potiatur — quod quidem elapso tempore crebrius contin­
gere poterat; — qui ab disciplina obtemperationeque plerumque
abhorreat, parum sit ad pietatem proclivis, nec satis laboris anima­
rumque salutis studiosus; qui, peculiari modo, ad libidinis illecebras
sese pronum impertiat, neque iam diu experiendo ostenderit illius
dehonestamenta effugere posse; qui denique ad disciplinarum studia
ita haud idoneus evadat, ut portendi liceat praescriptum eorum
cuniculum non posse eum, satis moderatoribus facientem, perficere;
hi omnes ad sacrum hoc munus ineundum non nati aptique sunt:
atque adeo si ab Seminarii aedibus opportuno tempore non arcean­
tur, difficilius in posterum inde se abducere poterunt, ac forsitan,
quamquam non divino instinctu neque sacerdotalis animi studio
ducti, gravissimi tamen huius officii vinculis se obstringent. Perpen­
dant igitur Seminariorum rectores, animadvertant ii qui in id genus

[3^71

De sacerdotii catholici dignitate

511

domiciliis vel iuvenum animis moderantur vel sacras confessiones
excipiunt, quam magni periculi — ad Deum, ad Ecclesiam et ad
ipsos iuvenes quod attinet — auctores fiant, si suas cuiusque partes
omni ope non expleant, ne eiusmodi erratum perpetretur. Quod vero
diximus spiritualis etiam disciplinae moderatores itemque sacros
•I
confessarios hoc discrimen, pro concredito officio,
in se recipere; hoc
ita intellegendum est non quasi iidem possint extrinsecus quoque
ac publice operam proferre suam — quod immo vel ex religiose
suscepto munere, vel ex inviolabili sacramenti secreto iisdem veti­
tum est — sed ita potius, ut in cuiusque iuvenis animum efficacem
vim exserant, eosque firma paternaque constantia regant, prout asse­
quenda sempiternae salutis bona postulent. Quamobrem ipsi — tum
praesertim, cum externae rei moderatores vel neutiquam, vel ener­
vate ac languide, suas partes peragant — non aptos aeque atque indi­
gnos, humano nullo habito respectu, pro officio iubeant e sacris
Seminarii saeptis, dum tempus est, recedere; aeque in causa per­
tractanda tutiorem semper sententiam amplectantur, quae quidem,
ad rem quod attinet, multo magis sacrorum alumnis favet, cum eos
ex itinere avertat, per quod ad aeternam ruinam adduci possent.
Quodsi interdum non luculenter satis huiusmodi
• KM
officium pateat,
eam saltem iidem auctoritatem adhibeant quae ex sibi credito mu­
nere paternaque in alumnos caritate oritur, ut eos ad sponte sua ab
instituto recedendum inducant, quos non ita, ut oportet, animatos
noverint. Habeant alte confessarli illa in animis insculpta, quae
S. Alphonsus de Ligorio haud absimili de causa docet: «Ut plu­
rimum, quo severius (hac in re) confessarius cum paenitentibus agit,
eo tutius ipsorum saluti consulit; ac contra, eo se duriorem paeni­
tentibus praestat, quo ipsis se faciliorem impertit. S. Thomas a Vil­
lanova confessarios id genus, aequo nempe leniores, impie pios vo­
cabat. Huiusmodi caritas contra caritatem repugnat ». '
At rei, de qua dicimus, periculum in Episcopum, uti perspicuum
est, potissimum recidit, cui ex destricto Ecclesiae iure imperatur ut
« sacros ordines nemini conferat, quin ex positivis argumentis moraliter certus sit de eius canonica idoneitate; secus non solum gra­
vissime peccat, sed etiam periculo sese committit alienis commu­
nicandi peccatis ».2 Quod legis praescriptum hanc S. Pauli ad Ti­
motheum sententiam quodammodo refert: « Manus cito nemini
‘ S. Aif. M. de’ Liquori, Opere asc., vol. Ili, ed. Marietti, 1847, p. 122.
* Can. 973. § 3-

Pius XI (1922-1939)

[367J

imposueris, neque communicaveris peccatis alienis ». 1 « Quid est
cito manus imponere — quemadmodum S. Leo Magnus, Decessor
Noster, commentatur — nisi ante aetatem maturitatis, ante tempus
examinis, ante meritum oboedientiae, ante experientiam disciplinae,
sacerdotalem honorem tribuere non probatis? Et quid est commu­
nicare peccatis alienis nisi et talem effici ordinantem, qualis est ille
qui non meruit ordinari? » ;2 quandoquidem, ut Chrysostomus,
Episcopum alloquens, dicit : « Peccatorum eius tam praeteritorum
quam futurorum tu quoque poenam dabis, qui illi dignitatem de­
disti ».3*
Gravissima hac sententia, Venerabiles Fratres, maximopere for­
midolosum significatur onus, quo perterritus insignis Mediolanen­
sium Episcopus S. Carolus Borromaeus aiebat: « Qua in re modica
etiam negligentia mea maximam irrogare mihi potest culpam ». ‘
Saluberrimum igitur S. loannis Chrysostomi monitum amplectami­
ni : « Non post primam probationem, nec post secundam, vel ter­
tiam, sed postquam circumspexeris et accurate examinaveris, tunc
impone manus ».5* Quod quidem de candidatorum sanctimonia in
primis intellegatur oportet. Auctore enim piissimo Episcopo et Doc­
tore, Alphonso nempe Maria de Ligor io : « Non sufficit quod Epis­
copus nihil mali noverit de ordinando, sed debet fieri certus de eius
positiva probitate ». ° Hac in causa, nimiae austeritatis invidiam,
quae facile inde oritur, posthabentes, ita concredito vobis iure offi­
cioque utamini, ut hanc experimentis cognoscendam probitatem in
antecessum expostuletis, ac, si quid dubii relictum fuerit, ad aliud
tempus sacrorum ordinum collationem prolatetis. « Apta namque
— ut S. Gregorius Magnus egregie docet — aedificationibus de
silvis succiduntur, nec tamen adhuc viridibus aedificii pondus impo­
nitur, nisi eorum viriditatem multorum dierum mora siccaverit et
apta ad necessarium usum effecerit; quae observantia si forte negligatur, citius superimposita mole franguntur » ;7 cui comparationi
haec Angelici Doctoris dilucida verba apprime resonare videntur:
« Ordines sacri praeexigunt sanctitatem... unde pondus ordinum
1 I Tint. V, 22.
3 S. Leo Magnus, Epist. 12, in ML LIV, 647.
’ S. Io. Chrysost., Hom. 16 in Tim., in MG LXII, 587.
S. Carol. Borr., Hom. ad ordinandos, die i iunii 1577, in Homiliae, ed.
bibi. Ambros. Mediolani, 1747, t. IV, pag. 270.
1 S. Io. Chrysost., 1. c.
• S. Alto. M. de’ Liguori, Theol. mor. de Sacram. Or din., n. 803
’ S. Gregor. Magn., Epist., lib. IX, ep 106, in ML LXX, 1031

De sacerdotii catholici dignitate

[367]

SIS

imponendum est parietibus iam per sanctitatem desiccatis... ab hu­
more vitiorum ». 1
Ceterum si, quoad suae cuiusque sunt partes, ecclesiasticis
praescriptis plene perfecteque fuerit satisfactum itemque normis ob­
temperatum, quas hac super re per Sacrum Consilium Sacramen­
torum disciplinae praepositum paucos abhinc annos edidimus,2
causae profecto magnam partem demovebuntur, cur catholica Ec­
clesia lacrimas fundat simulque Christianus populus in sacerdotum
moribus offendat. Ac verba Nostra hoc loco ad supremos moderato­
res Religiosorum Ordinum convertentes, eos monitos vehementer
volumus, ut in instituendis ad sacerdotium alumnis, si quos forte
habeant, non modo
legibus obsequantur, non secus ad eos atque
!!IC<
ad saecularem clerum a Nobis datis, sed ad se etiam ea omnia
spectare arbitrentur, quae hactenus de sacra iuventute colenda in
universum perdocuimus; ea vel etiam de causa, quod Episcopus
religiosos iuvenes sacris ordinibus initiaturus, ad moderatorum suo­
rum indicium rem ut plurimum defert.
Nec quidquam de debita severitate vel Episcopi vel religiosarum
sodalitatum rectores remittant, eo ducti metu, ne aut in Dioecesi aut
in religioso Instituto sacerdotum copia imminuatur. Hanc opinionis
captionem S. Thomas Aquinas, ut iam occupaverat, ita, quo erat
ingenii acumine sententiarumque planitate, revicerat: « Deus numM ­
quam ita deserit Ecclesiam suam, quin inveniantur idonei suffi
cientes ad necessitatem plebis, si digni promoverentur et indigni
expellerentur ».4S Ceteroqui praeclarissimus idem Doctor, verba
Concilii Oecumenici Lateranensis IV 3 ex verbis propemodum red­
dens, peropportune monet: « Si non possent tot Ministri inveniri,
quot modo sunt, melius esset habere paucos Ministros bonos quam
multos malos ».c Qua quidem cum magni ponderis sententia id
plane concinit, quod frequens Episcoporum ex Italia multitudo tum
a Nobis excepit, cum undique gentium sacrorum alumni Romam
convenerunt, iubilarem sacerdotii Nostri memoriam celebrandi cæ.isa; monuimus videlicet pluris esse procul dubium unum tantum­
II

1 S. Thom. Aqlhn., Surnm. Theol., 2-2, q. 189, a. 1, ad 3.
’ Instructio S. C. de Sacr. Quam ingens, diei 27 decembris 1930, in 4 AS
XXIII (1931), 120-129* N. 363.
* S. Thom. Aquin., Sum. Theol., Suppi., q. 36, a. 4, ad x.
‘ Cone. Later. IV (1215). can. 22, in Mansi XXII, roto.
* S. Thom. Aquin.» 1. c.
33

S C de Religiosis

tínchindiun Rrffftowrwm

Pius XI (1922-1939)

Í367I

modo sacerdotem haberi, qui sit omni ex parte ad sacerrimum offi­
cium suum institutus, quam plures, qui aut nihil aut parum sint ad
idem conformati. In his enimvero nihil spei Ecclesia reponere po­
test, ut ei non sit potius horum causa effuse lugendum. 1 Reformi­
dandae equidem aliquando, Venerabiles Fratres, a nobis reddendae
erunt rationes Pastorum Principi2 eidemque supremo animarum
Episcopo,34 si populos rectoribus inertibus imperitisque magistris
permiserimus !
At quamquam eorum qui probe sacrae iuventuti fingendae im­
pendunt studia, nullo pacto oportet praecipuas curas de alumnorum
copia esse, omnium tamen est conari ut, spiritualibus publicae rei
augescentibus necessitatibus, strenuae simul peritaeque in vinea Do­
mini operae augeantur. Cuius quidem optimae rei assequendae ra­
tionem prae ceteris efficacem adituque omnibus facilem, precandi
nimirum assiduitatem, ex lesu Christi praecepto commendamus, qui
dixit: «Messis quidem multa, operarii autem pauci; rogate ergo
Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam ». 1 Num
qua vota sacratissimo Redemptoris Cordi his gratiora susceperimus?
Quandonam citius copiosiusque nobis precantibus satis speremus
fieri, quam cum haec rogamus, quae tantopere cum divinissimi illius
Cordis studiis consentiunt? » « Petite — igitur — et dabitur vo­
bis » ; 5 precando videlicet, bonos sanctissimosque sacerdotes Eccle­
siae suae a Deo excitari efflagitate. Non deerit profecto supplicatio­
nibus ille vestris, qui si tales nullo non tempore per saecula impertiit
sacerdotes, vel frequentiores tunc largitus est, cum temporum mo­
rumque cursus magis videbatur sacrorum alumnis conscribendis
inimicus; cuius rei, ut ceteros praetermittamus, testimonio sunt
praestantissimi viri saeculo xix ex utroque clero exorti; in quibus,
siderum prae, ipuae magnitudinis instar, tres illi sanctitatis heroes,
ob egregia etsi absimilis generis facinora, eminent, quos Ipsimet,
summo cum animi solacio, in Sanctorum album rettulimus: Sanctos
dicimus loannem Mariam Vianney, losephum Benedictum Cottolengo et loannem Bosco.
Nihilominus nullae ex homini permissis industriis curisque ne­
1
luglio
*
*
*
4

Cfr. L'Osservatore Romano. an. LXIX, n 21.022, an. 1929, n. 176, 29-30
1929.
I Petr. V, 4.
I Petr. II, 25.
Mt IX. 37, 38
Mt VII, 7.

LS6?]

Dc sacerdotii catholici dignitate

SIS

glegendae sunt, quae illuc in primis spectent ut, in generosis iuvenum animis divinitus acceptus afflatus quam diligentissime excite­
tur; quapropter et merita laude hoc loco extolimus, et, fausta
cupientes, Nostra commendatione vehementer saluberrima ilia prae­
dicamus opera sedulaque incepta, Sancti quidem Spiritus instinctu
exorta, quae, vel tuendis, vel provehendis iuvandisve ad sacerdotalia
munia animorum propensionibus maxime conducant. Ita ut illud
appareat a S. Vincentio a Paulo, insignis caritatis viro verissime
dictum : « Quantumcumque cogitatione effecerimus, semper utique
experiemur ad maioris momenti institutum numquam nos conferre
potuisse operam, quam si bonos sacerdotes excitaverimus ». 1 Re
enim ipsa nihil sive summo Dei numini acceptius, sive catholicae
Ecclesiae honestius, sive denique hominum animis muneri dari
salubrius potest, quam sancti sacerdotes. Si qui igitur calicem aquae
ex Christi discipulis minimo praebuerit « non perdet mercedem
suam »,2 quam mercedem pretiumque eos esse laturos arbitramini,
qui sacrum Calicem, Redemptoris sanguine rubescentem, integris
adulescentis levitae manibus quasi porrexerint, eidemque iuveni, in
extollendo ad caelum tanto pacis ac prosperitatis pro hominibus
pignore veluti adiutores accesserint?
Atque heic denuo gratissimo animo Nostro Actio illa Catholica
succurrit, tantopere a Nobis imperata, provecta atque propugnata,
quae, ut laicos homines cum ecclesiastica hierarchia communione
laborum coniungit, ita facere haudquaquam potest quin hoc tam
magni ponderis negotium ad se potissimum pertinere putet. Enimvero pernobilem hanc militiam ut quovis Christiane coeptorum
genere, ita maxime praecellere libentissime videmus; cui plane lau­
dandae navitati id Deus praemii tribuere amplissime videtur, ut
quam plurimos e iuvenum consociationibus ad utrumque clerum
educat atque deligat. Quod praeterea argumento est quam recte
Actio Catholica vel cum frugifero agro comparari possit, ubi virtu­
tum omne genus semina contineantur, vel verius cum diligenter con­
saepta impigreque exculta areola, ubi fragrantiores suavioresque
flosculi, a periculis remoti, dehiscant. Tntelligant igitur sodales quan­
to hisce de causis honore Actio Catholica afficiatur; habeantque sibi
omnes persuasum laicos homines nullo potius pacto quam augendis
utriusque cleri ordinibus, illam « regalis sacerdotii » se dignitatem
1 Cfr. P Rbnaudin, Sr Vincent de Paul, chap V
• Mt X, 42

Pius XI (1922-1939)

5l6

[367J

II Apostolorum Princeps universae redemptorum
participaturos, quam
hominum multitudini asseruit. 1
Verum enim vero, praecipuum nativumque viridarium, ubi pro­
pagandos in sacra ephebea flores germinare atque emergere oportet,
est procul dubio habendus domesticus convictus, qui Christiane qui­
dem sapiat, christianeque agat. Re enim ipsa constat sacrorum An­
II ac sacerdotum plerosque « quorum laudem nuntiat Ecclesia »2
tistitum
tum dignitatis tum sanctimoniae suae germina vel a patre accepisse
Christiana fide ac virtute spectato, vel a matre castimoniae ac pietati
apprime dedita, vel a tota denique familia, cuius membra caritatis
II atque in proximos integre perfecteque formam referrent.
in Deum
Quod contra minus saepe fit, clarius convincit quid sit ex com­
muni previdentissimi Dei ordine statutum. Ubi namque familia
tam sancte sit informata ut parentes, Tobiae et Sarae progenitori! II
instar, frequentem a Deo deposcant posteritatem « in qua benedi­
catur nomen Domini in saecula saeculorum » 3 grateque coeleste
donum carissimumque
pignus divinitus acceptum, subolem nempe,
11
a primis aetatulis ad Dei timorem, ad incensum erga lesum eucha­
risticis velis delitescentem atque erga Deiparam Virginem amorem,
11 effingant
ad sacrorum denique virorum locorumque observantiam
et alant; ubi liberis semet ipsos parentes absolutum probitatis, la­
boris, ac pietatis exemplar proponant; ubi item liberi parentes suos
videant inter sese amare, sacra saepe per annum participare, ac non
modo statis ab Ecclesia diebus certo ciborum genere abstinere ac
ieiunii legi obtemperare, sed voluntariae etiam corporis castigationis
•I
studio permoveri; ubi cunctam videant in unum congregatam
faII iliam communes Deoque gratas fundere preces; ubi iidem prae­
terea videant parentes, misericordia ductos, proximorum egestati
pro potestate opitulari; tunc non contingere non potest ut et omnes
fihi vitam cuiusque suam parentum exemplis conforment, et
unus saltem huic Divini Magistri assentiat vocatui : « Veni sequere
me » 4 et « faciam te fieri piscatorem hominum ».5 O fortunati
coniuges qui, si ea animi excelsitate non sunt, ut, quod superioribus
saeculis quam nunc crebrius fieri consueverat, divinos istiusmodi
invitatus filiis suis precando a Deo concilient, cum tamen hi ad

1 I 1’etr. II, 9
Ecdi XLIV, 15.
’ Tob. VIII, 9
4 Mt XIV, 21.
- Mt IV, 19.

[367]

Dc sacerdotii catholici dignitate

Si?

sacerdotalia munera vocantur, tantum abest ut iisdem obsistant, ut
etiam insigni honore sese affectos, familiamque suam peculiari ca­
ritatis pignore donatam arbitrentur.
At vero, vel ex iis qui in catholica fide se iactant, parentes saepenumero non desunt — praesertim in sublimioribus atque erudi­
tioribus Civitatis ordinibus — qui non modo aegre ferant Deo
mancipari filios suos, verum etiam huic delectui eiusmodi fallaciis
obniti non vereantur, quibus carissime subolis simul divinitus facta
selectio, simul fides aetemaque salus periclitentur. Quae pessima
exempla, e quibus necessario proficiscitur ut populi primores non­
nisi perpaucos sacerdotali cohorti suppeditent adulescentes, non
minori nunc probro ipsis vertunt, quam, anteactis temporibus, ad
ecclesiastica ministeria vel invitos vel ineptos adegisse filios. *1 Etenim,
si hodiernae vitae oblectamenta, si innumerabiles corruptelarum il­
lecebrae, quae in frequentioribus nominatim urbibus iuventuti struun­
tur, si discendi ludi multis locis praecipua in causa sunt, cur in no­
bilium atque opulentorum domibus Christo invitanti, ut plurimum,
aures non dentur, diffitendum tamen non est id palam quoque facere
quatenus in huiusmodi domibus catholicae fidei acies hebescere coe­
perit. Si namque christiani coniuges ad fidei praecepta res omnes
referrent, quamnam iidem filiis suis ampliorem dignitatem, quod­
nam munus exoptarent excellentius illo, quod hominum angelorum­
que religione dignum esse declaravimus? Res ipsa antiquo ac pera­
cerbo experimento confirmat multas lacrimas tum liberis suis, tum
sibi nullius consilii parentes excussisse, qui proditione quadam
— vocem hanc ne habeatis aequo duriorem — subolem suam a
divino delectu abduxissent. Atque utinam eorum lacrimae ne adeo
effundantur serius, ut in aeternitatis aevum eliciantur.

IV
Nunc autem vos, dilecti filii, patris animo compellamus, quot­
quot ex utroque clero ubique gentium versamini. Atque vobis « glo­
riae nostrae et gaudio » qui « pondus diei et aestus » viriliter
animoque magno sustinentes, Nobis et Nostris in Episcopatu Fra­
tribus adiutores in Christi pascendo grege vos impertimini, grata
' Can. 971.

I Thess. II, 20.
• Mt XX, 12.

Pius XI (1922-1939)

Í3^71

equide II cum voluntate de impensis actuose laboribus, sti: II ulos, ut
tempora postulant, admovemus. Quo enim inclinatior videtur aetatis
cursus, eo a vobis, qui « estis sal terrae, estis lux mundi »,1 acriores
animi viresque ad hominum salutem paratiores optimo iure depos­
cuntur.
Sed, ut quam confertis operam, aspirante iuvanteque Deo, opta­
torum fructuum copiam pariat, vitae sanctitate excellatis oportet.
Hoc praecipuum catholici sacerdotis ornamentum adeo valet, ut, eo
remoto, ceterae animi laudes nihil fere possint; eo vero praesente,
etsi ceterae dotes non eminent, res tamen mirabiles peragi possint;
quod — ut duo instar plurium sint — S. losephus a Copertine
ostendit, et recentiore aetate demississimi ille animi vir, loannes
II
M. Vianney, quem universis animarum curatoribus exemplum eumdemque caelestem patronum statuimus. Quam ob rem « videte
— cohortatione ad vos utimur Doctoris gentium — videte vocatio­
nem vestram » ;2 quia si haec animo cogitationeque contemplati
fueritis, facere neutiquam poteritis, quin cotidie pluris gratiam ae­
•I
stimetis,
vobis sacros suscipientibus ordines collatam, atque spiritus
strenue sumatis ut « digne ambuletis vocatione, qua vocati estis ».3
Quod maxime salutare propositum ut ad effectum deducatis,
uberi vobis fructui illud fore non dubitamus institutum, quod
fel. ree. Decessor Noster Pius X in piissima ac saepe vobis pervol­
venda « Exhortatione ad clerum catholicum » 1 potioribus rationibus
accenset quibus sacerdotalis gratia alatur atque augeatur; quodque
Nosmet ipsi haud semel, opportunitate data, ac praesertim per Encyclicas Litteras Mens Nostra*5 et christifidelibus omnibus eni­
xe, et sacerdotibus enixius praecepimus: Spiritualia dicimus Exer­
citia. Et quemadmodum quinquagesimum sacerdotii Nostri natalem
exeuntem apud filios Nostros utilius atque salubrius commemoran­
dum non putavimus, quam si per Encyclicas, de quibus diximus,
Litteras, eis auctores vehementer essemus ut in vitam aeter­
nam salientem aquam ex hoc iugi fonte derivarent, qui providentis
Dei consilio in Ecclesia scatet; eodem sane modo nunc vos, dilecti
filii, eo Nobis cariores quo Nobiscum elaboratis constantius ad
’ M.I V, 13-14.
5 I Cor. I, 26.
* Ephes. IV, i.
‘ Litt. ap. Haerent animo, diei 4 augusti 1908, in /1SS XLT (1908), 555-577.
* N. 355* Jo IV, 14

l367Ì

De sacerdotii catholici dignitate

519

Christi regnum inter homines stabiliendum, maximopere iterum vos
hortandos putamus, viam hanc sanctimoniae adipiscendae ne prae­
termittatis. Immo vero meliore qua poteritis ratione, pro datis a
Nobis normis, identidem secedite ad sacras animi meditationes insti­
tuendas, non per temporis dumtaxat spatia, ecclesiasticis legibus
praescripta,1 sed, quoad licuerit, saepius etiam atque diutius; ac
praeterea singulis mensibus, ab cotidianis negotiis remoti, peculiari
secessui diem destinate, ut semper fuit piorum sacerdotum in more.2
E sacris huiusmodi secessibus id etiam profluere utilitatis quan­
doque potest, ut qui « in sortem Domini » non a Christo ipso adseitus, sed terrenis suis consiliis ductus venerit, « resuscitare gratiam
Dei » 3 possit; nam cum et is iam sit Christo Ecclesiaeque perpetuo
vinculo addictus, facere idcirco non potest quin illud S. Bernardi
non amplectatur : « Bonas fac de cetero vias tuas et studia tua et
ministerium sanctum: si vitae sanctitas non praecessit, sequatur
saltem ».4 Quae communiter a Deo datur gratia, daturque peculiari
ratione sacramentum Ordinis suscipienti, haud dubie eidem, si
modo reapse velit, opitulabitur non minus ad emendandum quod
initio a se fuerit vitiose forte positum, quam ad sui muneris accu­
randa et exsequenda officia.
Omnes vero, cum e sacris hisce secessibus ac commentationibus
abscedetis, fieri non potest quin incensior comitetur erga Deum
caritas, de proximorum salute laboriosior sollicitudo, contra mun­
danas fallacias contentio vigilantior: quae omnia, si unquam alias,
nostris potissimum temporibus, sacerdotes addecent, ubi si ex altera
parte fides tam misere torpet vitaeque mores ad mollitiem labuntur :
ex altera tamen, late in populis recalescente in Deum pietate, Spi­
ritus Sanctus terrarum orbem ideo afflare cernitur, ut illum effectrice
virtute sua renovet sancteque redintegret. Quo si Spiritus Sancti
afflatu vos eritis ipsi perfusi, tum divini amoris flammam, veluti
ineluctabile incendium, in tantopere agitatum humanum genus in­
ferentes, christiano sensu penitus illud imbuetis, atque adeo illud
ad salutem adducetis, quippe cui, praeter Christum, qui est « vere
Salvator mundi », ° nulla iam salutis spes reliqua sit.
’ Can. 126, 595, loor, 1367.
’ N. 355.
• II Tim. I, 6.
4 Epist. 27, ad Ardut.
• Ps. CIII, 30.
• Io IV, 42.

;20

Pius XI (1922-1939)

(367-

Sed ante quam scribendi finem facimus, ad vos iuvenes, qui ad
sacerdotium adulescitis, mente cogitationeque Nos studiose conver­
timus, quamque maxime vos hortamur, ut ad praestantissime n
quod appetitis munus, diligenter digneque componatis animos. Vobis
enim omnes innituntur Catholicae Ecclesiae et populorum spes; cum
a vobis omnes salutis aeternae opes rationesque expectentur, quarum
caput est agens illa et efficax Dei ac Christi lesu cognitio, in qua
sempiterna hominum vita vertitur. 1 In eo igitur opera vestra nunc
praecipue certet, ut vosmet ipsos pietate, castimonia, vestri despi­
cientia, obtemperatione, disciplina doctrinarumque studiis ornantes,
tales aliquando exsistatis sacerdotes, quales Christus vos esse iubet.
Vobis nimirum omnino persuasum habeatis quantumvis constan­
tiae ac diligentiae illuc intenderitis, ut ita vestros conformetis ani­
mos, numquam sane vos esse, praeter quod res postulat, allaboraturos, quippe cum exploratum probe sit ex huiusmodi institutione
vestra frugiferam sacerdotalis muneris perfunctionem fore magnam
partem manaturam. Quapropter, omni quo potestis studio et con­
tentione, efficite, ut iam nunc iis animi ornamentis fulgeatis, quae
Ecclesia sacris vos initiatura ministeriis per haec verba a vobis postu­
labit : « Caelestis sapientia, probi mores et diuturna iustitiae obser­
vatio vos commendet », ut videlicet « sit odor vitae vestrae oblecta­
mentum Ecclesiae Christi, ut praedicatione atque exemplo aedifi­
cetis domum, idest familiam Dei ».2
Ita solummodo catholici sacerdotii laudes per vos etiam in po­
pulorum admirationem usque florebunt, ac plurimum operis con­
feretis et ipsi, ut quam primum dies ille auspicatissimus civili homi­
num convictui illucescat, quo « Pacis Christi in Regno Christi » be­
neficiis cumulatissime perfruemur.
Extremum, daturi publice vobis, Venerabiles in Episcopatu Fra­
tres, universisque, per vos, ex utroque clero filiis, grati ac benevolen­
tis animi Nostri testimonium ob impigre idcirco collocatam operam,
ut e celebrato divinae Redemptionis iubilari anno uberes percipe­
rentur a fidelibus fructus; itemque facturi, ut perenni consignata
monumento, diuturnior illius memoria et laus vigeat sacerdotii, cuius
omnes Dei administri non intermissam communicant potestatem,
opportunum duximus, adhibita in consilium Sacra Congregatione

’ Io XVII, 3.
’ Pont. Rom., de ordinatione prcsbyt.

-368]

De sacerdotio - De officio divino

5*1

catholicis ritibus tuendis, propriam Summi et aeterni Sacerdotis
lesu Christi votivam Missam apparari, unaque cum hisce Litteris in
lucem edi; quae quidem Missa, quavis feria quinta, ad litúrgicas nor­
mas, celebrari poterit.
Iam nihil aliud restat, Venerabiles Fratres, quam ut Apostolicam
ac paternam Benedictionem iis omnibus dilargiamur, qui eam a
communi Patre expetunt ac praestolantur; quae sane, ut ex grato
profiscitur animo ob tot tantaque a superna largitate per iubilares
divinae Redemptionis celebrationes impertita beneficia, ita mox
exorienti anno sit felix faustumque omen.
AAS XXVIII (1936), 5-53; Enchir. Cler. 1379-1399; Sylloge, 197.

SACRA PAENITENTIARIA APOSTOLICA
368

De indulgentiis pro recitatione divini officii coram Ss. Sacramento
a novitiis quoque et studentibus lucrandis
(Decretum Quo ferventi, diei 31 martii 1937)

Quo ferventi studio Ssmus D. N. Pius Pp. XI, quem difficillimis
hisce temporibus supremum pastorem et rectorem Ecclesiae suae
Deus praeesse voluit, Ssmae Eucharistiae honorem fovere cultumque
amplificare et propagare indesinenter curet, paene innumera gloriosi
sui Pontificatus acta testantur, quorum non ultimum insignes fa­
vores spirituales impertiti clericis in maioribus ordinibus constitutis,
qui divinum officium vel aliquam eius partem coram Ssmo Sacra­
II
mento, seu publicae venerationi solemniter
exposito, seu etiam in
sacro tabernaculo, ut de more, asservato, pie recitaverint. ° Hac ea­
dem mente, ut scilicet ineffabilis huius mysterii, miraculorum a
Christo factorum maximi, Eiusque erga homines ardentissimae ca­
ritatis memorialis perpetui, cultores atque adoratores et numero et
merito magis magisque in dies augeantur, nuperrime Sanctitas Sua,
libentissime excipiens preces infrascripti Cardinalis Maioris Paenitentiarii, iam diu ct pluribus ex orbis partibus ad id vehementer
sollicitati, in audientia die 13 currentis mensis et anni eidem con­
II
cessa, Indulgentias omnes et singulas pro recitatione divini officii
Enchir. Cler. 1535, in notis.

522

Pius XI (1922-1939)

[368-

II
coram Ssmo Sacramento,
ut supra dictum est, clericis in maioribus
antea elargitas, ad clericos omnes, inde a prima tonsura, nec non ad
novitios et studentes quorumcumque Institutorum Religiosorum,
sive qui forte ex proprii Instituti constitutionibus, sive etiam qui
nullo adhuc titulo ad eam recitationem adstringantur, benevolentis­
sime, sub iisdem clausulis et conditionibus, suprema Sua auctori­
tate, extendere dignata est; mandans ad quos spectat ut suam hanc
gratiam, modo quo solet, quamprimum publici iuris fiat. Contra­
riis quibuslibet non obstantibus.

AAS XXIX (1937), 284-285; Enchir. Cler. 1535.

369
Vota religiosa renovantibus indulgentiae conceduntur
(Decretum dici 10 aprilis 1937)

Religiosis cuiusvis Ordinis et Congregationis, qui post sanctam
Missam celebratam vel post sacram Communionem susceptam, vota
religiosa saltem corde contrito privatim renovaverint, conceditur In­
dulgentia trium annorum.
Preces et pia opera, n. 695.

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS

370
De servitio laboris publici
(Responsum diei 10 aprilis 1937, ad Episcopum Limburgensem)

Circa servitium laboris publici « Arbeitsdienst » vocatum, quod
in Germania iuvenes praestare debent ante servitium militare, ap­
plicentur normae decreti Inter reliquas diei 1 ianuarii 1911.a
In /MS non promulgatum. b
a N. 273. - Can. 574.
b Comment. pro Relig. XVIII (1937), 78, 14t.

-37J]

Dc indulgentiis - Dc communione quotidiana

523

SACRA CONGREGATIO DE SACRAMENTIS

371

De co: Hill unione quotidiana habituali et pene generali in semina­
riis, collegiis, communitatibus etiam religiosis et de abusibus
in eadem praecavendis.
(Instructio Postquam Pius, diei S decembris 1938, ad Archie pi scopos, Episc
locorum Ordinarios necnon Superiores Maiores Ordinum ac Religionum
clericalium)

Postquam Pius s. r. Papa X fideles ad frequentem ac quotidianam
Communionem excitavit, edito die 20 decembris 1905 a S. C. Con­
cilii decreto, Sacra Tridentina Synodus,0 atque ad eandem pueros
quoque vocavit per decretum Quam singulari S. H. C. diei 8 augusti
1910 f — quae decreta Codex iuris canonici sua fecit — 1 uti pers­
pectum quisque habet, usus Communionis frequentis ac quotidianae
diffusus est feliciter.
Qui usus, innumerabilium causa bonorum, nedum laudandus
sed et ulterius diffundendus est, neque dumtaxat in fideles in genere,
sed ct in iuvenes puerosque iuxta praeceptum a praefatis decretis
impositum et servatis normis ad rem ibi praestitutis.
« Communio frequens et quotidiana... quam maxime promovea­
tur in clericorum Seminariis... item in aliis christianis omne genus
ephebeis ». " Et « puerorum curam habentibus omni studio conan­
dum est ut post primam Communionem Udem pueri ad sacram men­
sam saepius accedant et, si fieri possit, etiam quotidie, prout Christus
et mater Ecclesia desiderant, vtque id agant ea omni devotione quam
talis fert aetas ».3
I. - Sed, ut laudanda Communio frequens ac quotidiana, ita ur­
genda est observantia conditionum, quae necessariae sunt, quaeque
in statu gratiae atque recta intentione sunt positae. Item opportunae
adhibeantur cautelae ad impediendum quominus indigne quis hunc
Panem manducet. Ait enim Apostolus : « Quicumque manducaverit
' Can. 863.
’ N. 251 sub 7.
" Decr. Quant singulari, n. 6
• N. 251.
h AAS II (1910), 577-583.

524

Pius XI (1922-1939)

[371]

panem hunc, vel biberit calicem Domini indigne, reus erit Corporis
et Sanguinis Domini ». 1
Etenim periculum Communionis haud rite sumendae, quod quasi
ipsi inhaerere cernitur praxi sacrae Synaxis frequentis et quotidia­
nae late diffusae, spectata hominum natura cui assueta vilescunt,
augetur cum fideles praesertim iuniores, non singillatim sed genemi et imiverse ad S. Mensam accedunt, ut in Seminariis et com­
munitatibus religiosis quotidie accidit, saepe vero in collegiis et
ephebeis pro Christiana iuvenum institutione et eruditione, atque
interdum in conventibus, qui tempore paschali vel sollemni alia
occasione, Ssmae Eucharistiae suscipiendae causa, habentur.
Fieri enim potest ut quis, gravis peccati conscius, ad sacram
Mensam nihilominus accedat exemplo sodalium permotus atque
vano timore ne admirationi aliorum, praesertim Superiorum, expo­
natur adeoque suspicioni gravis culpae commissae.
II. - Itaque ad abusum omnem, quatenus fieri potest, praeca­
vendum, huic Sacrae Congregationi visum est necessarium investi­
gare opportuna remedia eademque communicare animarum Pasto­
ribus. Sunt autem quae infra recensentur.
i. Concionatores atque spiritus moderatores, hortantes publice
vel privatim fideles, adolescentulos praesertim, ad frequentem et
quotidianam Communionem, in hac hortatione ne acquiescant, sed
simul aperte doceant: a) eam noti praecipi; b) eandem fieri non
posse nisi necessariis concurrentibus conditionibus.
a) Frequens et quotidiana Communio, valde quidem commen­
datur, sed nulla lege praecipitur. Relinquitur ideo uniuscuiusque
devotioni ac pietati. Quod adeo verum est. ut ipsa obligatio Com­
munionis paschalis temperetur per clausulam « nisi forte de consilio
proprii sacerdotis, ob aliquam rationabilem causam, (fidelis) ad tem­
pus ab eius perceptione duxerit abstinendum ». 2 Ex hoc autem
sequitur nulli admirationi vel suspicioni esse locum si quis, ubi
Communionis quotidianae vigeat usus, ab eadem interdum absti­
neat. Qua veritate clara in luce posita, radicitus amputabitur vanus
timor oui Communionis indigne sumendae occasio esse potest.
b) Sacra Communio, quae est vita bonis, eadem mors est malis.
Ideo requiritur prae primis status gratiae. Maximopere inspirandus
est sacrilegii horror, atque recolenda lex iuxta quam « nemo, quem
1 I Cor. XI, 27.
’ Can. 859, § i

[37*3

Dc communione quotidiana

525

conscientia peccati mortalis gravat, quantumque etiam se contritum
existimet, sine praemissa sacramentali confessione ad sacram Com­
munionem accedat... ». 1
Requiritur quoque recta seu pia Intentio, quae « in eo est ut qui
ad sacram mensam accedit non usui aut vanitati aut humanis ratio­
nibus indulgeat, sed Dei placito satisfacere velit, ei arctius caritate
coniungi ac divino illo pharmaco suis infirmitatibus ac defectibus
occurrere ». 2
Praeterea, « ut frequens et quotidiana Communio maiore pru­
dentia fiat uberioreque merito augeatur, oportet ut confessorii consi­
lium intercedat ».
2. Una cum Communione frequenti promovenda est frequens
confessio: non quod singulis Communionibus praemittenda sit con­
fessio, nisi quis de lethali sibi conscius sit, sed ut fideles in com­
munitatibus viventes, non tantum statis diebus ad confessionem
accedant, sed iisdem facultas fiat libere accedendi, sine ulla mode­
ratorum animadversione, ad confessarium sibi benevisum, et, quod
peculiaris est momenti, potestas detur peragendi confessionem etiam
paullo ante Communionis tempus.
d) Itaque animarum Pastores omni ope contendant, ut in singulas
IIJJÌ
communitates,
pro membrorum numero, unum alterumve confessa­
II praestituant, ad quem quisque libere accedere valeat. Prae ocu­
rium
lis autem habeant normam, iuxta quam, ubi frequens ac quotidiana
Communio est in honore, ibi confessionis sacramentalis danda est,
quatenus fieri potest, frequens ac quotidiana facultas. Optandum
quoque est ut communitatibus omnibus frequentius dentur alii con­
fessarli ex approbatis.
6) Quod ad Seminaria refert, in re prostant statuta can. 1358,
1361 et 1367 C. I. C., iuxta quae duo saltem confessorii ordinarii
directorque spiritus adsint necesse est in quolibet Seminario, ac
praeter ordinarios alii sunt designandi, ad quos libere alumni acce­
dere possint: si hi confessorii extra Seminarium degant et alumnus
eorum aliquem acciri postulet, illum rector arcessat, nullo modo
petitionis rationem inquirens neque se aegre id ferre demonstrans:
si in Seminario habitent, ipsos alumnus libere adire potest, salva
Seminarii disciplina. Gravem S. Alphonsi sententiam perpendant

* Can. 856.
* N. 251 sub ¿
* Ibid n s.

Pius XI (1922-1939)

526

L371]

II
moderatores, nempe
Seminarii alumnos in magno versari discrimine
sacrilegia patrandi si peccata sua semper confiteantur confessariis
sibi notis.1*Episcopi autem curent ut alumni semel saltem in hebdo­
mada ad sacramentum poemtentiae accedant.
c) Quoad vero communitates religiosas virorum et mulierum
quaslibet, praecepta desumuntur ex can. 518 et seq., eaque sunt
religiose servanda, ipsorum inspectis littera et spiritu. « In singulis
religionis clericalis domibus deputentur plures pro sodalium numero
confessorii legitime approbati, cum potestate, si agatur de religione
exempta, absolvendi etiam a casibus in religione reservatis ». ~
€ Caveant Superiores ne quem subditum aut ipsi per se aut per
alium vi, metu, importunis suasionibus aliave ratione inducant ut
peccata apud se confiteatur ».:1 «... Si religiosus, etiam exemptus,
ad suae conscientiae quietem, confessorium adeat ab Ordinario loci
adprobatum, etsi inter designatos non recensitum, confessio, revo­
cato quolibet contrario privilegio, valida et licita est; et confessorius
potest religiosum absolvere etiam a peccatis et censuris in religione
reservatis ».4 « Unicuique religiosarum communitati detur confes­
sorius extraordinarius, qui quater saltem in anno ad domum religio­
sam accedat et cui omnes religiosae se sistere debent, saltem bene­
dictionem recepturae ».5 « Ordinarii locorum, in quibus religiosa­
rum communitates exsistunt, aliquot sacerdotes pro singulis domi­
bus designent, ad quos pro sacramento poenitentiae in casibus par­
ticularibus recurrere eae facile possint, quin necessarium sit ipsum
Ordinarium toties quoties adire ». 6 « Si qua religiosa, ad animi sui
quietem, et ad maiorem in via Dei progressum, aliquem specialem
confessorium vel moderatorem spiritualem postulet, eum facile Or­
dinarius concedat... ».7 « Si qua pariter religiosa aliquem ex... con­
fessariis (a locorum Ordinariis designatis pro singulis domibus reli­
giosarum) expetat, nulli Antistitae liceat nec per se nec per alios,
neque directe neque indirecte, petitionis rationem inquirere, petitioni
verbis aut factis refragari, aut quavis ratione ostendere se id aegre
ferre ».8 Immo, hisce non obstantibus « si... aliqua religiosa, ad suae

> Cfr. S. Alphon., Regolamento per i Seminari, § i, n. 3.
Can. 518, § i.
4

Can. 521,
Can. 521,
Can. 520,

2.
2.

[37*]

De communione quotidiana

527

conscientiae tranquillitatem, confessorium adeat ab Ordinario loci pro
mulieribus approbatum, confessio in qualibet ecclesia vel oratorio
etiam semi-publico (aut quolibet alio loco legitime mulierum confes­
sionibus destinato ‘) peracta, valida et licita est revocato quolibet
contrario privilegio; neque Antistita id prohibere potest aut de ea re
inquirere, ne indirecte quidem; et religiosae nihil Antistitae referre
tenentur». 2 Item: « religiosae omnes, cum graviter aegrotent, licet
mortis periculum absit, quemlibet sacerdotem ad mulierum confessio­
nes excipiendas approbatum, etsi non destinatum religiosis, arcessere
possunt eique, perdurante gravi infirmitate, quoties voluerint, con­
fiteri, nec Antistita potest eas sive directe sive indirecte prohibere ». '
Eadem facultate pollent et moniales clausurae lege adstrictae, qui­
bus egredi non licet nec ad propriam ecclesiam aut oratorium semipublicum accedere: hae confessarium pro mulierum confessionibus
adprobatum, quem malint, arcessere possunt ad monasterii ordina­
riam confessionalem sedem suas confessiones recepturum, ° et, si
graviter aegrotent, etiam ad proprium cubiculum, necessariis adhi­
bitis cautelis, neque Antistitae id licet sive directe sive indirecte
prohibere.
Ecclesiastici igitur deputati religiosarum communitatum omni
studio avertere conentur Antistitas ab inquirendo etiam indirecte
cur alium confessarium ad se arcessant subditae religiosae aut eun­
dem adeant; easdemque Antistitas commonefaciant id ipsas nullimode prohibere posse. lidem deputati probe sciant facile accidere
posse, ut religiosae subditae nimis vereantur ab Antistita requirere
extraordinarium confessarium, ac proinde suae conscientiae libere
consulere nequeant. Attente igitur pervigilent ne in negotio tanti
momenti minuatur libertas pro religiosis a sacris canonibus sapien­
ter statuta.
Ceterum huiusmodi conscientiae libertatis exercitium congruen­
ter aptetur oportet cum regulari uniuscuiusque communitatis disci­
plinae observantia, cuius integritati consulendum est ab Ordinariis
locorum, quorum pariter est officium cavendi ne exinde abusus
' Pont. Commiss. Interpret. Cod,, interpret auth., diei 24 novembris 1920, in
/1/1S XII (1920), 575.
* Can. 522.
* Can. 523.
a Pont. Commiss. Interpret. Cod., interpret, auth., dici 28 decembris 1927,
in AAS XX (1928), 61.

528

Pius XI (1922-1939)

C371]

irrepant, aut, quatenus irrepserint, ut iidem caute et prudenter
removeantur, salva semper conscientiae libertate. ‘
Etiam in laicalibus virorum religionibus deputandus est confessarius ordinarius et extraordinarius; et si religiosus aliquem spe­
cialem confessarium expostulet illum superior concedat, nullo modo
Hl©
petitionis rationem inquirens neque id aegre se ferre demonstrans.
II utrius­
d) In omnibus denique communitatibus adolescentulorum
que sexus sedulo pro viribus curandum est ut, quo tempore com­
munitati distribuitur Communio, confessarius praesto sit, ad quem
facilis sit accessus.
3. Praeter haec generalia remedia, singularum communitatum
II op­
moderatores alia adhibeant ad eundem finem assequendum
portuna.
a) Superior apertissimis verbis dicat subditis, se laetari quidem
in genere de frequenti eorundem accessu ad sacram Mensam, sed in
singulis non accedentibus se nihil reprobatione dignum animadver­
tere, immo in iismet colligere signum libertatis ac timoratae delicataeque conscientiae. Idem vero dicta factis non neget, neque ullum
prodat indicium quo videatur ipse adnotare eos qui frequenter ad
Communionem accedant eosdemque extollere, reprobare vero ce­
teros.
In Seminariis vero aliisque id genus institutis, ubi statis tempo­
ribus indicium profertur a Superioribus de unoquoque alumno quod
ad pietatem, studium et disciplinam attinet, iidem Superiores, in
promenda sententia de iuvenis in pietate profectu, de maiore vel
minore assiduitate ipsius in Ssma Eucharistia sumenda rationem
ne habeant.
b) Nunquam in communitatibus puerorum et puellarum indi­
cetur Communio generalis singulari quadam sollemnitate peragenda,
atque etiam extra communitates vel nuncupatio ipsa « Communio
generalis » ne usurpetur quidem, vel huius appellationis sensus rite
declaretur: invitari scilicet omnes ad S. Mensam, neminem vero
ad eandem cogi, immo singulis relinqui plenam facultatem et li­
bertatem ab Eadem abstinendi. Quod vero attinet ad communitates
religiosas, animadvertatur praeterea ad ea quae referuntur in Decreto
Sacra Tridentina Synodus ad n. 8: «Si quae Instituta, sive voto­
rum solemnium sive simplicium, quorum in regulis aut constitutio­
nibus, vel etiam in calendariis Communiones aliquibus diebus af­
1 Can 520, S 2.

137«]

De communione quotidiana

529

fixae et in iis iussae reperiantur, hae normae tamquam mere directivae non tamquam praeceptivae putandae sunt ».
c) Cum ad sacram Mensam acceditur, ea omnia vitentur, quae
difficiliorem reddunt conditionem adolescentuli, qui abstinere qui­
dem vult a Communione, ita tamen ut ipsius abstinentia minus ad­
vertatur; devitanda igitur sunt expressa ad S. Synaxim invitatio,
rigidus atque pene militaris ordo accessus, insignia a communican­
tibus ferenda etc.
d) Caveat communitatis Superior ne Ssma Eucharistia defera­
tur infirmis eam expresse non postulantibus.
e) Promotores et moderatores iuvenilium conventuum, qui in­
dicuntur ex. gr. in publicis scholis Communionis sumendae gratia,
attendant in iis conventibus exsistere pericula haud dissimilia ab
iis quae in communitatibus habentur, atque omnes cautelas ad ea
propulsanda adhibeant, non tantum proclamando libertatem acces­
sus ad sacram Mensam et congruam confessariorum copiam praebendo, sed etiam nitendo, ut omnia removeantur quae non accedentes admirationi aliorum exponere valeant, prout supra dictum
est.
III. - Haec praecipua sunt remedia quae haec S. Congregatio
•I
suppeditanda censuit Excmis
Episcopis, locorum Ordinariis ac Su­
perioribus maioribus religiosis ad praecavendos abusus aut, si ali­
cubi forte (quod Deus avertat) irrepserint, ad eosmet prorsus com­
pescendos. Quibus remediis alia superaddere, quae accommodatiora
M
reperiantur, spectatis cuiusque instituti locorum
ac personarum
adiunctis, Excmos Praesules valde in Domino adhortatur eadem
S. Congregatio pro ipsorum prudentia atque zelo in salutem ani­
marum. Attente enim advigilandum est atque cavendum, ne Sacra­
mentum Ssmae Eucharistiae, quod in profectum atque spiritualem
salutem hominum divinitus institutum est, ipsorum hominum malitia
aut culpabili negligentia in praecavendis aut removendis abusibus,
subversis ipsius Sacramenti institutionis ratione atque finibus, in
detrimentum ac supremam animarum perniciem convertatur.
In Plenariis Comitiis die 22 iulii 1938 in Civitate Vaticana
habitis Emi ac Revmi Patres Cardinales hanc Instructionem dili­
genter perpensam concordi suffragio approbarunt, eamque Ssmus
Dñus Noster Pius divina Providentia Pp. XI, in Audientia diei 3
augusti eiusdem anni, audita relatione infrascripti Secretarii Sacrae
Congregationis, ratam habere et confirmare dignatus est, mandans
praeterea ut eadem omnibus locorum Ordinariis necnon Superiori34

S. C. de Religio sia - Enchiridion RcHriowrum.

Pius XII (1939)

53°

Í37I-

bus Maioribus Ordinum ac religionum clericalium reservate notificetur ab ipsis adamussim observanda.
Placeat eisdem Revmis locorum Ordinariis Superioribusque
Maioribus religiosis de huius Instructionis receptione certiorem
facere hanc S. Congregationem.
In AAS non promulgata. "

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
372
De servitio militari
(Responsum diei 14 aprilis 1939, ad Ministrum Generalem Fratrum Minorum)
II
Utrum etiam clericis professis votorum solemnium, qui ad militare servitium praestandum vocantur, vota solemnia, durante militari
servitio, suspendantur, prout suspenduntur vota temporanea his in
circumstantiis (ad normam decr. Inter reliquas et eiusdem subse­
quendum declarationum).b
Resp. Superioribus maioribus, praesertim in locis de quibus
agitur, facultas tribuitur providendi, in singulis similibus casibus,
durante necessitate et tempore militiae, per concessionem indulti
exclaustrationis ad normam, quoad fieri possit, can. 639.

In /4AS non promulgatum.c

PIUS XII (1939)
373
De methodo docendi et discendi
(Allocutio Sollemnis conventus, dici 24 iunii 1939, ad universos Clericos Studen­
tes eorumque Moderatores)

Sollemnis conventus ad quem confluxistis, ut lesu Christi in
terris Vicario observantiae pietatisque vestrae testimonium exhi­
beatis, singulari Nos, filii carissimi, perfundit laetitia ac summopere
delectat. Videmus enim ante oculos Nostros frequentiam huius
° Vide: Comment. pro Religiosis XX (1939), 203 sqq.; XXI (1940), 69 sqq.,
133 sqq.; Il Monitore Ecclesiastico LXIV (1939), 245 sqq.; Revue des Com­
munautés Religieuses XV (1939), H9 sqq., 141 sqq.; Periodica de re mor. can.
lit. XXVIII (1939), 317 sqq.
b N. 273. - Can. 574.
* Comment. pro Relig. XX (1939), 213-2x5.

-373J

De servitio militali - De methodo docendi

S31

in qua cum omnia rerum genera ornamenta congesta sunt, tum vero
amplissimam ingenii abundantiam admirari necesse sit. Recreat
quippe Nos electa manus doctorum in sacris disciplinis insignium,
moderatorumque
corona qui sollertissimam navant operam, ut alum­
MW»
ni sibi concrediti sancte instituantur optimique evadant sacerdotes;
sed mirifice Nos capit oblata species lectissimae iuventutis quae non
huius Urbis modo aut Italiae, sed Europae universique terrarum
orbis clericis coalescit. Quos cum cernimus eadem voluntatum con­
spiratione atque agendarum rerum similitudine coniunctos, ut apti
fiant qui — Successore sancti Petri duce ac magistro — doctrinam
et gratiam lesu Christi in omnium hominum animos diffundant,
temperare Nobis non possumus, quin maximas Omnipotenti Deo
gratias agamus pro hac divinae vocationis plenitudine; idque eo
magis, quod iuvenes, qui adsunt, velut vices gerunt illorum omnium
ad milia bene multa, qui toto terrarum orbe sese sacerdotio vovere
cupiunt.
Christus Dominus, ut omnibus compertum est, Apostolis dixit:
« Vos estis lux mundi ». 1 Lux lucet, sol calefacit. Ecce igitur finis
vester, ecce catholici sacerdotii assignatum propositum: solem esse
supernaturalem qui hominum mentes veritate Christi illustret, eo­
rumque animos inflammet amore Christi. Huic autem fini assignatoque proposito omnis etiam ad sacerdotium praeparatio ac confor­
matio respondeat oportet:
Si lux veritatis, quae ex Christo est, vos omnes fieri vultis, ipsi
primum hac veritate illustrandi estis. Propterea in sacrarum disci­
plinarum studia incumbitis.
Si caritate Christi hominum animos informare cupitis, ipsi pri­
mum caritate illa incendi debetis. Cui quidem rei educatio vestra
religiosa-ascetica inservit.

I - Veritate Christi illustrati
Probe nostis, filii dilectissimi, clericorum studia praeclara illa
Constitutione regi Deus scientiarum Dominus, quam Decessor Nos­
ter f. r. Pius XI edidit. ° Qua in Constitutione sedulo discrimen sta­
tutum est, illudque diligenter in usum traducendum, inter discipli-

' Mt V, 14.
- N. 259

532

Pius XII (1939)

[373I

nas principales (ad quas accedunt auxiliares), et ceteras quae spe­
ciales audiunt. Illae — professores in ratione docendi et examinandi
studiose hoc attendant — principem locum teneant et veluti centrum
studiorum sint oportet; hae vero sic tradendae sunt atque exercen­
dae, ut disciplinas principales apte comitentur atque compleant, at
non nimium laboris sibi vindicent nec unquam ita, ut studium ac­
curatum et vere summum praecipuarum doctrinarum detrimentum
vel minimum patiatur.
Id sapientissime porro statutum est riteque servandum, ut « phi­
losophiae rationalis ac theologiae studia et alumnorum in his disci­
plinis institutionem professores omnino pertractent ad Angelici Doc­
toris rationem, doctrinam et principia, eaque sancte teneant ». 1 Ea
enim est Aquinatis sapientia quae veritates rationi non impervias
vivida luce illustratas aptissimo eodemque solido unitatis nexu mi­
rifice colliget; ea est quae ad dogmata fidei declaranda et defendenda
maxime aptetur; ea denique est quae grassantes primarios errores
cuiusvis temporis efficienter valeat arcere et invicte debellare. Qua­
11 amoris et studii
propter, dilectissimi filii, animum afferte plenum
erga Sanctum Thomam : totis viribus incumbite ut luculentam
eius doctrinam intellectu perspiciatis : quidquid ad eam manifesto
pertinet et tuta ratione ut praecipuum ac certum in ea habetur,
libenter amplectimini.
Haec praecepta a Decessoribus Nostris iampridem data, nostra­
rum partium ducimus in praesenti recolere et, si alicubi desideren­
It Nostrotur, ex integro instaurare; simulque eorundem Decessorum
rum monita Nostra facimus, quibus veri nominis in scientia pro­
gressum et legitimam in studiis libertatem tueri voluerunt. Probamus
prorsus ac commendamus novis disciplinarum inventis antiqua II
sapientiam, ubi opus sit, aequari; ea de quibus bonae notae Angelici
Doctoris interpretes disputare solent, libere agitari; nova vero sub­
sidia ex historia deprompta in textibus Aquinatis plenius intellegen­
dis adhiberi. Neque ullus privatus « se in Ecclesia pro magistro
gerat » ;2 nec « quid eo amplius alii ab aliis exigant, quam quod ab
omnibus exigit omnium magistra et mater Ecclesia »;3 neque deni­
que vana dissidia foveantur.
' Can. 1366, § 2.
Benedictus XV, litt. encycl. Ad beatissimi, diei 1 novembris 1914 in ztzlS
VI (1914), 576.
‘ N. 346.

(3731

Dc methodo docendi et discendi

533

Quae omnia si, ut confidimus, praestabuntur, copiosa expectanda
erunt disciplinarum emolumenta. Aemulatio enim in veritate quae­
renda et propaganda per commendationem doctrinae Sancti Tho­
mae non supprimitur, sed excitatur potius ac tuto dirigitur.
Verum, ut pretiosis fructibus institutio vestra cumuletur, necesse est, dilectissimi iuvenes, idque impense vos hortamur, ut doctri­
nae haustus quos studiorum cursus emetientes excipitis, non ad
scholaria tantummodo specimina superanda dirigantur, sed ut potius
quandam quasi formam animis vestris imprimant, quae sic perma­
neat, ut numquam elabatur, et ex qua, cum usus postulabit, quidquid
qua voce qua scriptis ad catholicam veritatem propagandam ho­
minesque ad Christum convectandos conducat, exprimere possitis.
Haec quae diximus, tum ad veritatem divinitus patefactam quod
attinet valent, tum ad eius rationalia praemissa; ad principia scilicet
philosophiae christianae sive illustranda sive defendenda. Relativismo
illi, quem Decessor Noster immemoriae, Pius XI modernismo dog­
matico exaequans et « impense reprobans » « modernis: II um mora­
lem, iuridicum ac socialem » nuncupavit, — utpote qui suprema II
normam veri et falsi, boni et mali non iam immutabiles recti iustique
leges agnoscat, sed singulorum hominum, civilium ordinum, reipublicae, generis mutabilem utilitatem statuere contendat — huic, di­
cimus, modernismo vos, impavido pectore, ut Evangelii praecones
decet, veritates perfectas atque absolutissimas obiicere debetis, quae
ex Deo natae sunt, unde primaria officia et iura singulorum, domes­
tici convictus ac Civitatum necessario permanant, et sine quibus
civilis societatis dignitas et felicitas consistere nequeunt. Quod sane
egregie praestabitis, si veritates huiusmodi ita mentes vestras occu­
paverint, ut pro iisdem, sicut pro sanctae fidei mysteriis nullum la­
borem refugere, nulla incommoda recusare parati sitis.
Illud quoque curandum vobis est, ut veritatem ita proponatis
quae recte intellegatur et gustetur, perspicuo semper nec unquam
ambiguo sermone adhibito, vitatisque superfluis et noxiis mutatio­
nibus quae veritatis substantiam facile inficiunt. Hic semper mos,
haec consuetudo fuit catholicae Ecclesiae. Ad haec etiam illud
S. Pauli quadrat, quod sc. « lesus Christus... non fuit est et nonsed est in eo fuit ».2

’ N. 343.
* TT Cor T, 19

534

Pius XIÎ (1939)

Quodsi ad veritatis divinitus datae et ad mysteriorum fidei ca­
tholicae ordinem respicimus, verum quidem est ingentes progressus
in investigandis et utendis naturae viribus, multoque magis strepi­
tum, quo cultura de rebus mere terrenis disseminatur, plurimorum
mentes perturbasse, ita ut supernaturalia vix iam percipere possint;
ast non minus verum est sollertes sacerdotes veritatibus fidei intime
imbutos et Spiritu Dei repletos maiores hodie et mirabiliores suc­
cessus, quam fortasse nunquam antea, in hominibus Christo lucran­
dis reportare. Ut tales et ipsi efficiamini sacerdotes, auctore et
exemplo sancto Paulo, nihil antiquius vobis sit studio theologiae sive
biblicae-positivae sive speculativae. Alte insideat menti vestrae a
fidelibus hodie bonos animarum pastores et confessarios eruditos
summo desiderio quaeri. Pio ergo fervore in studium theologiae
moralis et iuris canonici incumbite! Etiam iuris canonici disciplina
ad animarum salutem dirigitur et omnibus normis legibusque suis
in id denique potissimumque tendit, ut homines gratia Dei sancti
effecti vivant et moriantur.
Disciplinae historicae, quatenus in scholis tractantur, non tam
in quaestionibus criticis et mere apologeticis haereant, quamvis hae
quoque suum momentum habeant, sed potius semper id spectent,
ut actuosam Ecclesiae vitam demonstrent: quantum videlicet Ec­
clesia laboraverit; quanta passa sit; quibus viis et quo felici exitu
sui muneris mandato satisfecerit; quomodo caritatem opere exple­
verit; ubinam pericula lateant, quae florescenti Ecclesiae statui obs­
tent; qua in conditione publicae rationes inter Ecclesiam et Civitates
intercedentes se bene habuerint, in qua vero minus bene; quantum
Ecclesia politicae potestati cedere possit, quibusnam autem in adiunctis immobilis stare debeat : maturum denique de Ecclesiae conditione
iudicium et sincerum erga Ecclesiam amorem — ecce quae schoh
historiae ecclesiasticae in alumno praestare et fovere debet, ac prae­
sertim in vobis, dilectissimi filii, qui hac in Urbe versamini, in qua
antiqua monumenta, bibliothecae instructissimae, ac patentia studio
et conquisitioni tabularia, Ecclesiae catholicae vitam per decurrentia
saecula velut ob oculos ponunt.
Ne autem constantiam et virtutem vestram labefactari sinatis,
cotidie, dilecti filii, Quantum fieri potest, ex inexhaustis Sacrorum
librorum fontibus. Novi praesertim Testamenti, genuinos lesu
Christi et Apostolorum spiritus haurite, qui semper in mentibus, in
verbis, in operibusque vestris resplendeant. Indefessi estote in labore,
vacationum etiam tempore, ut qui vobis praesunt, fidentes dicere

13731

De methodo docendi et discendi

535

possint : « Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera
vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in caelis est ». 1
II - Caritate Christi incensi
Divinae est vocationis vestrae ad lesu Christi amorem et gratiam
viam in hominum animis sternere. Ad quod quidem assequendum
vos ipsos primum amore illo incendi necesse est, Christi autem
II cum Christo in ora­
amorem in vobis incendite per coniunctionem
tione et sacrificio.
Per coniunctionem, dicimus, in oratione: siquidem si a Nobis
quaeritis quodnam verbum initio Pontificatus Nostri ad Ecclesiae
catholicae sacerdotes habeamus, respondemus: Orate magis magis­
que et instantius orate.
Per coniunctionem vero in sacrificio: in Sacrificio Eucharistico.
At non solum in eucharistico, sed una simul in sui ipsius quodam­
modo sacrificio. Nostis enim ex effectibus Ssmae Eucharistiae unum
esse, ut adstantibus et recipientibus robur ad sese veluti sacrifican­
dum et abnegandum conferat. Variae Christianae asceseos formae
quoad secundaria multa differentes quidem sint et maneant; earum
tamen nulla viam ad Dei caritatem novit citra sacrificium etiam
sui ipsius. Id enim Christus a suis sectatoribus expostulat, qui dixit:
« Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem
suam quotidie, et sequatur me»; qui viam ad amorem Dei in
observatione mandatorum divinorum esse expressis verbis defini­
vit; 3 qui denique — Apostolis suis potissimum — illam etiam mi­
rabilem sententiam impertiit : « Amen, amen dico vobis, nisi gra­
num frumenti cadens in terram, mortuum fuerit, ipsum solum ma­
net; si autem mortuum fuerit, multum fructum affert ». 1
Sacerdotale munus singularia a vobis, ut ita dicamus, sacrificia
requirit, inter quae praecipuum illud ac sui ipsius plenum sacrificium
obsequii erga Christum per caelibatum. Probate vos ipsos! Et si qui
deprehenderint se impares esse ad illum servandum, eos obsecramus
ut a Seminario discedentes alio se conferant, ubi aetatem honeste ac
fructuose transigant, quam non sine salutis aeternae discrimine et
' Mt V, 16.
’ Le IX, 23.
* Io XV, 10.
* Io XII, 24-25.

Pius XII (1939)

53^

[3731

Ecclesiae dedecore in Sanctuario essent acturi. Eos vero qui in statu
sacerdotali iam vivunt aut cum ingredi parati sunt, hortamur, ut sc
devoveant totos et animo magno. Cavete, ne in hac liberalitate ab
innumeris fidelibus superemini, qui hodie pro Dei gloria et lesu
Christi fide durissima quaeque patienter ferunt; sed omnibus in hoc
certamine exemplo vestro praelucete, vestroque labore devotioneque
ipsis et omnibus divinam gratiam in vita et in morte procurate.
U
Porro « hoc mandatum
habemus a Deo, ut qui diligit Deum,
diligat et fratrem suum ». 1 Hanc in proximos caritatem lesus Chris­
tus signum ac veluti tesseram cuiusvis christiani hominis declaravit,2
eademque multo magis catholici sacerdotis quasi insigne habenda
est, quae ceteroquin a caritate in Deum dissociari nequit, ut aperte
ostendit Paulus Apostolus, qui grandiloquo praeconio caritatem ce­
lebrans, Dei proximorumque amorem perbelle reciprocat.3 Haec
proximorum caritas limitum ignara ad omnes homines, linguas, na­
tiones, genera sese porrigit. lamvero, carissimi filii, optatissima et
singulari opportunitate utamini, quam
romana commoratio vobis
II
II
praebet, huius caritatis exercendae erga tantam iuvenum multitu
­
dinem, qui licet ex diversissimis et maxime inter se dissitis nationi­
bus, omnes tamen eiusdem sunt temporis, eiusdem fidei, eiusde
vocationis, eiusdem in lesum Christum amoris, ac denique eiusde
omnino iuris in Ecclesia. Hac, dicimus, occasione utamini ad hanc
II nec quidquam sive verbis sive re a vobis agatur,
fovendam caritatem,
quod eam vel leviter laedat. Concertationes politicarum partium aliis
relinquite; haec tractare vestrum non est. Vos communicate invicem
quae apostolatum, curam animarum, conditionem Ecclesiae eiusque
incrementa spectant et iuvare possunt.
Denique si amore Christi crescere vultis, foveatis oportet obedientiam qua filiorum, fiduciam, amorem erga lesu Christi Vica­
rium. Christo enim in Eo reverentiam et obedientiam exhibetis,
Christus in Ipso vobis praesens est. Perperam secernitur ecclesia
iuridica ab ecclesia caritatis. Non ita, sed illa Ecclesia iure fundata,
cuius caput Pontifex est, eadem est Ecclesia Christi, Ecclesia cari­
tatis, universaque Christianorum familia. Sensus illi, qui in familia
vere Christiana patrem cum filiis, filios vero cum patre arctissime

1 I Io IV, 21.
’ Io XIII, 35.
T Cor. XIII.

De methodo docendi et discendi

Í373J

537

coniungunt, inter Nos et vos regnent. Vos autem qui hac in Urbe
degentes testes estis quomodo Apostolica haec Sedes, humanis
posthabitis considerationibus, nil aliud cogitet, nil aliud quaerat nisi
bonum, felicitatem, salutem denique fidelium totiusque humani ge­
neris, fiduciam illam quam de ea experiendo concepistis, cu II fra­
tribus vestris toto terrarum orbe communicate, ut omnes in caritate
Christi cum Summo Pontifice unum sitis.
Sacerdotalis apostolatus vester divina veritate illuminatus et
informatus amore Christi inter saevissimas mundi a veritate et amore
aversi tempestates, mediisque in difficultatibus et aerumnis — quae
omnium in apostolato laborantium veluti privilegium sunt eosque
quasi naturali necessitate comitantur — nec fructu uberrimo pro
animarum salute nec beante illa consolatione, Dei favente gratia,
carebit qua repletus Sanctissimus doctor gentium asseverabat : « Per
Christum abundat consolatio nostra ». 1
Unus scit Deus, per quas vias Providentia sua unumquemque
vestrum ducturus sit, quae ascensiones et qui descensus, quot deni­
que passus per saxeta et senticeta vos expectent. At unum definita
certitudine vitae cuiusvis sacerdotis insidet, qui veritate et amore
Christi imbuitur : spes scilicet in illum, « qui dedit nobis victoriam
per Dominum nostrum lesum Christum ».2
Haec igitur supematuralis victoriae certitudo in quibusnam al­
bores radices egerit, quam in vobis, qui ad Apostolorum sepulcra
et ad catacumbas martyrum spiritus illos hausistis, qui anteactis
temporibus hominum genus renovarunt, quippe etiam hodie lesu
Christi promissiones vigere validas sibi conscii sunt? Quapropter
vobis, dilectissimi filii, ea graviter iteramus quae beatissimus Paulus
laetus ac securus de fructu laboris apostolici profitetur : « Itaque,
fratres mei dilecti, stabiles estote et immobiles: abundantes in opere
Domini semper, scientes quod labor vester non est inanis in Do­
mino ».3
Hac spe repleti, uberrimas Aeterni Pontificis gratias super vos
omnes et super unumquemque vestrum invocantes, illuminantis et
corroborantis huius gratiae pignus vobis peramanter in Domino Be­
nedictionem Apostolicam impertimus.
A AS XXXI (1939), 245-247-

‘ II Cor. I, 5’ I Cor. XV, 57’ I Cor. XV, s».

538

Pius XII (1939)

Í374]

374

Adhortatio apostolica ad sacerdotes et clericos
in exercitus ordines adscitos
(Adhortatio Aspens corninoti, diei 8 decembris 1939)

Asperis commoti anxietatibus et sollicitudinibus belli, quod omni
ope, at frustra deprecari conati sumus, vehementius vestram sortem
condicionemque dolemus, dilectissimi Nobis sacerdotes et clerici,
qui, subita correpti procella, sacri ministerii opera ac tranquilla doc­
trinae domicilia reliquistis et ad signa militaria, ad arma deducti
estis.
Haud assuefacti vitae generi quam nunc ducitis, improviso re­
rum eventu stipendia meretis in castris stativis, in nosocomiis, in
erraticis valetudinariis ipsa in bellantium acie utpote sacerdotes de
militibus spiritalem curam habentes, magna autem ex parte obeuntes
munia vocationi vestrae dissentanea.
Ubicumque estis, Vicarii castrenses seu Cappellani maiores vos
sedulo, vigili, paterno prosequuntur obtutu. In ipsorum opere fiden­
ter acquiescimus, quia id sapienti disciplina temperatum est, quia
insomne est, quia salutaribus innititur consiliis. Qua re haud dubi­
tandum est, quin ipsi in sua cuiusque patria operam navent quo­
quoversus magno in pretio habendam ac salutaribus fructibus opi­
mam, quia officii conscientia permoti ad ardua quaevis agenda sunt
parati. Tam sollertem navitatem confirmata fiducia Nostra honesta­
mus vobisque libenter memoramus ut in provisores vestros sitis
grati eisdemque docili voluntate obsequamini : praepositi enim man­
data sibi commissa expedite persolvere valent, si subiecti sponte
eorum praeceptis obsecundent.
Ut nec vos ipsi nec viri vestrae curae crediti spiritualibus careatis solaciis, in animo habemus facultatibus iam a Nobis Vicariis
castrensibus seu Cappellanis maioribus nationum vel regionum ubi
bellum aut ad arma convocatio est vel erit concessis, alias praeter
ordinem adicere. ’
Hac ex re patentior innotescet vobis effusus paternae caritatis
affectus, quo vos in molestias et angustias adductos diligimus.
Vicariis castrensibus seu Cappellanis maioribus huiusmodi con­
credita a Nobis cura Nos e munere, quo tenemur, non eximit, vobis
1 S. C. Consist., Index facultatum, diei 8 decembris 1939, in AAS XXXI
(1939), 710-713-

[3741

Adhortatio ad sacerdotes et clericos milites

SSO

directo sensus animi Nostri aperiendi itemque vos tanto in discri­
mine hortandi ut quae novae vitae ratio deposcit, diligenter ani­
madvertatis et impigre perficiatis, vocationis vestrae consideratione
et afflatu incitati.
Licet vestis mutetur, spiritus Christi non est exuendus

Spiritus, qui suetae actioni vestrae praesidebat, licet vestis mu­
tetur. exuendus vobis non est. Inter tela is vos afflet, sicut tum con­
tingebat, cum domi sacerdotii vestri partes explebatis. Caelestis Pa­
ter, qui vos ad altaria arcessivit, Ipse est, qui sivit vestras piorum
studiorum laborumque consuetudines abrumpi. Ad Se vos vocavit
— id mementote — non tantum divino cultui mancipandos, cuius
absolutione nequaquam sacerdotium catholicae Ecclesiae termina­
tur, verum etiam hac de causa, ut sitis Dei verbi praecones, Evan­
geli! satores, pro Christo legatione fungentes, Cuius debetis quam
maxime diffundere notitiam, excitare desiderium, accendere amo­
rem. Vestrum esto beatissimi Pauli Apostoli propositum, qui gloria­
batur se nihil scire, nihil afferre gentibus nisi Christum et hunc
crucifixum. Christum haud minus testimonio vitae quam oris is
advehebat in omnia loca, omni tempore, privatim ac publice, sive
cum posset caerulea convexa caeli suspicere, sive cum vinculis deti­
neretur. In carcerem coniectus, ubi ad se ventitantes excipiebat et
Dei regnum libere praedicabat, ad Philippenses scripsit : Scire autem
volo, fratres, quia quae circa me sunt magis ad profectum venerunt
evangelii. 1
Permisit modo Deus, ut, suetis relictis muneribus, ad exercitum
adiungeremini ad homines scilicet institutis, moribus, doctrina et
artibus, religione varios, haud raro averso animo a Deo, lesu Christi
et Evangelii nescios, fidei vel rudimentorum expertes, de omnibus
negotiis sollicitos potius quam de iis, quae ad animos spectant eorumque sempiternam beatitatem. Dei miseratio en vos misit ad eos,
qui vos fortasse aspernabantur, qui recusabant a vobis accipere ver­
bum salutis ct gratiam lesu Christi Servatoris nostri; hos ad vos
allicit, vestrorum laborum et periculorum, vestrarum asperitatum
et aerumnarum socios.
lusto aestimate pretio quod fluens fert hora. Nolite ad hominum
captum modumque adiuncta indicare, unde praesens rerum aspe­
ritas consecuta est, sed in his inspicite caelestis Patris voluntatem,
' Philipp. I, T2.

Pius XII (1939)

54°

(3741

quae optima semper adoranda elicit e malis bona, quaeque, per vos
ad militaria signa advocatos, tot inter ruinas, devios deerrantesque
ad rectae fidei semitam et ad christianae disciplinae mores perducere
cupit. Quod annitentibus cuncta vobis possunt prodesse, propterea
quod quo magis sacerdos apostolico studio ardet ad strenue agen­
dum, eo crebriores carpit secundas occasiones, eo patentiores inve­
nit aditus. Quod autem praecipuum est, sub patriis signis militantes
pro Ecclesia quoque ita militate, ut tamquam viva e forma Christi
apostolatus relucescat. Ita vero, etiam tacentes, eritis, si in primis
officiorum vestrorum fida custodia et absoluta morum integritate
vocationi vestrae honorem detuleritis.
Pro Ecclesia militate

Vos igitur eo monemus
II
hortatu, quo Paulus Apostolus compelle­
bat Philippenses, ut ii cum gentibus civium usus societatemque ha­
bentes, virtutum decore fidem, quam profitebantur, honestarent:
Digne Evangelio Christi conversamini. 1 Et iterum: Omnia autem
facite sine murmurationibus et haesitationibus, ut sitis sine querela
et simplices filii Dei, sine reprehensione in medio nationis pravae et
perversae: inter quos lucetis sicut luminaria in mundo.2
Eluceat e vobis semper indoles administrorum Dei. Tales cum
sitis, officii vestri estote retinentissimi, praepositis vestris in exem­
plum, salva Dei lege, obsequimini, dura hilares sustinete; at nullo
pacto nulloque tempore iis indulgete, quae futilia, corrupta, vitu­
peranda circa vos intuemini. Severis instructi moribus, nescientes
cum malo pacisci aut id mulcere vel contrahere, exemplis saltem
vestris aliena vitia castigate. Nequaquam autem prohibet, quin, evan­
gelica mansuetudine comite, ipsi vos omnia omnibus faciatis ut
omnes lesu Christo lucrifaciatis, haec morum severitas, ceterum
militari disciplinae consentanea, cuius singularis nota est impavidi
pectoris fortitudo. Animi utique firmitate inter ceteros praestare
debetis, ut ubique palam libere vos sacerdotes aut sacerdotii candi­
datos demonstretis.
Quodsi Evangelii spiritu inflati, qui quidem spiritus est liberta­
tis, sicut et Apostolus gentium, efficitis vos omnium servos, cum
liberi sitis ex omnibus, ut plures lucrifaciatis,3 eiusdem Apostoli
* Philipp. I, 27.
’ ibid. n. 14-15.
’ I Cor. TX, T9.

[3741

Adhortatio ad sacerdotes et clericos milites

oportet crebro in memoriam revocetis salubria consilia, sapientiae
plena, quae vestrum dirigant in agendis rebus iter: Omnia mihi
licent, sed non omnia expediunt. Omnia mihi licent, sed non omnia
aedificant. 1
Si ita cogitaveritis, salutari auctoritate movebitis eos qui vos
circumdabunt homines et, vel nescii vel conscii, in animorum prae­
cordiis aliquid boni seminis ponetis, quod in terram iactum, testante
Domino, germinat et succrescit, etiamsi deses maneat sator.2 Vobis
persuasum erit, vos non neglexisse fidei vestrae commissa mandata
ac lesum Christum, divinum praeceptorem vestrum, pro viribus,
variis hominum classibus esse confessos.
Vos quide II unius cuiusque ordinis civibus, artes exercentibus
liberales et operosas, doctis et indoctis, ingenio praeditis tractabili
et moribus duris, inter strepentia arma, cognitum facietis evangelicum nuntium redemptionis et salutis, neque noxam committetis
commilitones ad id opinandum inducendi, in Christi asseclis, imo
in iis, qui ad sempiternam assequendam vitam sunt ductores, facta
cum dictis discrepare. Ecclesiae multorum conciliabitis benevolen­
tiam et gratiam ac, decore in patrio exercitu II hitantes, multos pa­
rabitis vobis amicos, quos haud difficulter ad fidei semitam tradu­
cetis aut vestros efficietis auxiliatores.
Numquam denique ex animo vestro excidat hortamen a Paulo
Apostolo datum glorioso illo aevo fidelibus, cu H per cruciatus et
dolores maturescebat Ecclesiae triumphus: Noli vinci a malo, sed
vince in bono malum.3
Videte igitur, dilecti Filii, quam latum agrum Dei Providentia
generosa virtute excolendum attribuerit vobis e sacerdotalis mi­
nisterii tranquilla perfunctione et e sacris Seminariis dimotis. Est
cur de his sincero pectore gloriemini pura haurientes solacia, quae
etiamsi nequeant extingúete, minuant tamen cuncta adversa et
aspera bello vobis illata.

Sacrificia apostolatum fecundant
Ceterum nonne dolores quae dicimus, quae docemus, quae agi­
mus fecundant? Patiendo utique magis quam operando Veritati bo­
num reddimus testimonium.
1 I Cor. X, 22-23.
3 Afe IV, 26 sqq.
’ Rom. XII, 21.

Pius XII (1939)

542

[374]

Multa praeterea vobis istis in adiunctis acquirenda sunt, quae
animis vestris proderunt. E variis enim et aerumnosis militiae discri­
minibus quantum rerum hominumque usum desumere potestis, ves­
trae in agendo rationi sapientiam additurum et virtuti vestrae nec­
non apostolico labori vestro virilis roboris maturitatem quandam
ingesturum. Non dispendia, sed commoda sacerdotio vestro afferet
id temporis, quod in curriculo vitae vestrae perniciosum videtur
intervallum, si prudentes fueritis, si coram Domino ambulaveritis,
si numquam Eius averteritis manum, quae perpetua celebranda laude
vos in terra deserta et invia et inaquosa sursum et ad potiora pro­
ducit.
Verumtamen ambulare coram Deo ac Dei numquam relinquere
ductricem dexteram idem est — hoc vos haud latet — ac studiose
christiana colere pietatem, cuius ope tantum mens sublime ascendit
et recte agendi assiduis votis inardescit. Potestne fieri, ut inter gla­
dios et tela evangelicae pietatis flos redoleat? Ita vero est. Reliquis
praetermissis documentis, revocate memoriam eorum hominum,
sanctitatis lumine fulgentium, qui e militari ordine prodierunt. Qui,
dum disciplina adstringuntur vestrae haud dissimili, vixere iunctissimi cum Deo et pro Deo, quoniam unum summopere quaerebant,
videlicet cunctis satisfaciendo officiis divinam implere voluntatem.
Vos ipsi ubicumque et semper Dei beneplacitum scrutari eidemque,
etiam reluctante natura, adhaerere omni ope studete; hic vester co­
tidianus sit labor, hoc facile tutumque sit viae compendium ad eam
pietatem, quae in praesenti statu et condicione sacerdotali vocationi
vestrae fido tutamini erit ac toto vitae vestrae cursu ad optima quae­
que exantlanda valido incitamento et stimulo.
II

Spiritus orationis praebet constantiam

Ut autem complendae divinae voluntatis constanti voto et magno
desiderio afficiamini, oportet — quis dubitet? — spiritus precum
vobis, novorum officiorum perfunctione detentis, haud languescat et
torpeat, sed intimo flammescente igne dilatetur. Assiduum ei prae­
beant alimentum cum Eucharisticum Sacrificium devote actum aut
Panis fortium fervide sumptus, tum ea omnia, quae diuturno fide­
lium usu comprobata, Spiritus Sancti aspirante gratia, quam ma­
xime eo conducunt, ut hominum animi se culpis abstineant et virtu­
tes solidiores usque appetant. Difficulter christifidelibus praesertimque sacerdotibus tantae negotiorum molestiae contingere possunt,

[374]

Adhortatio ad sacerdotes et clericos milites

543

ut prohibeantur, quin, quodammodo se introrsum inflectentes, crebro
piis vacent meditationibus, bene et male acta in se attente inquirant,
ardenti studio divinum Magistrum ac Dominum coram sacris Ta­
bernaculis saepe, proh! dolor, desertis adorent, unde Is ad se ve­
nientes infusa gratia collustrare et corroborare solet.
Quam plurimum potestis, dilectissimi Nobis, hanc pietatem vobis
comparate, hac ditamini. Qua comite, pericula ubi, sinente Deo,
versamini, ita suscipietis, ut ipsi meritorum proventum assequamini,
fratres autem commilitones vestri uberes colligant salutis fructus:
nam administer Evangeli! sive iuvamine operis sive miserentis animi
indulgentia proximis suis cuncta est semper dare paratus.
Conspecti undique studiosa indagatione ab hominibus, vestrum
honorate sacerdotium, honorate Ecclesiam, cuius bene multum in
vos suscepistis onus. De patria ita insigniter merebimini, cuius cives
arduo in discrimine exempli vestri praestantia erexeritis, eorum ani­
mos in tranquillum redigentes itemque ad fortiter agendum et ad
maiora sibi imposita officia obeunda excitantes. Certatim vobis gra­
tias persolvent matres et sponsae, quas ipsarum caros iuvando
multipliciter solati eritis. Praemio vobis erit rei bene gestae conscien­
tia, quae vobis intus susurrabit etiam ista tempestate non diminutum
sacerdotium vestrum esse, sed Spiritus munere, actionis efficientia,
devotionis propensione adauctum. Ante omnia autem — quod plu­
rimi ducendum est — animadvertetis vos a Deo fallere nescio pro­
bari itemque ad vos ipsos humiles, verum puro gaudio gestientes
quasi praevium iudicium coronaturi olim vos lesu evangelicum adhi­
beri promissum: Omnis qui confitebitur me coram hominibus, con­
fitebor et ego coram Patre meo, qui in caelis est. 1
Firma demum freti fiducia desiderii Nostri exspectationem im­
pletum iri, vos, dilecti Filii, paternis prosequimur votis, valde cu­
pientes, ut animo et corpore optime valeatis, et a periculis semper
absitis. Ac, dum Deum exoramus, ut vobis et universis hominibus
calamitosum belli tempus corripiat et, redintegrata cito populorum
pace, vos ad quietas sacerdotalis ministerii sedes vel ad sacrarum
disciplinarum optata studia restituat, Apostolicam Benedictionem,
paternae Nostrae benevolentiae testem, libenti volentique animo
vobis impertimus.
/MS XXXI (1939), 696-701.

' Mr X, 32-

Pius XII (1939)

544

[375-

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

375
De servitio militari
(Ex Epist. diei 23 ianuarii 1940, ad S. C. de Prop. Fide)

Decretum Inter reliquas," respicit religiosos primitus ad II iliII vocatos. Quoad eos qui iterum ad militiam, vel in casu mobitiam
litationis (ut aiunt) generalis, vocantur: a) si iam emiserant vota
perpetua, considerandi sunt ut exclaustran ad normam iuris; b) si
votis tantum temporaneis
il
ligabantur, haec manent usque ad finem
temporis ad quod prolata fuerant, at tempore servitii militaris admitti
nequeunt ad vota perpetua nuncupanda, bene vero ad renovanda
vota temporanea ad annum; c) ii vero qui adhuc definitive inhabiles
declarati non sunt, nequeunt vota emittere perpetua durante hoc
statu, et si dein habiles declarantur ac ad militiam vocantur sunt
II
sicut « primitus
vocati ».
In /4/4S non promulgata.b

SACRA CONGREGATIO PRO ECCLESIA ORIENTALI
376
De recta cleri orientalis institutione in territoriis patriarohalibus
(Dccr. Apostolicae Sedi, diei 27 ianuarii 1940)

Apostolicae Sedi id semper cordi fuit, ut quos sua Dominus
benignitate ad sublimem sacerdotii honorem dignaretur vocare, spi­
ritualibus atque ad scientiam pertinentibus disciplinis adprime im­
buerentur, quatenus re quidem vera, sal terrae et lux mundi futuri
essent atque haberentur.
Maternae huius sollicitudinis circa iuveniles sacros manipulos,
spem sanctae Ecclesiae, futuros animarum pastores, haud ultimum
sane argumentum his nostris temporibus Litterae Encyclicae exsti­
tere Ad catholici sacerdotii,' necnon Constitutio Apostolica Deus
scientiarum Dominus" f. r. Pii Pp. XI: quorum documentorum alte4 N. 273. - Can. 574.

11 Schaefer, De Religiosis, cd. 3, pp. 1124-1125. Cfr. etiam Sartori, Enchi­
ridion Canonicum, sub can. 574.
* N. 367.
4 N. 359-

-37û]

De servitio militari - De Orientalibus

rum morum institutioni, alterum vero rationi studiorum clericalis
militiae pressius consuluit.
Sacra haec Congregatio pro Ecclesia Orientali quae sub imme­
diata Summi Pontificis directione, peculiari studio bonum fovet
orientalium fidelium, ac proinde eorum praesertim qui, sacerdotali
aucti dignitate, per multiplicem miramque varietatem sacrorum ri­
tuum, illorum animas ad Deum ducere atque comitari debent, plu­
rimis atque in dies gravioribus regionum ac populorum sibi curae
commissorum perspectis necessitatibus, officii sui censet, ut quae
supra memoravimus documenta, quantum fieri possit, peculiarem
applicationem sortiantur etiam pro iuvenibus levitis orientalibus,
quos, praeter officia cuique sacerdoti communia, naturali quadam
necessitate, missionales quoque esse oportet erga eos qui catholicam
fidem non habeant, simulque apologetas erga dissidentes fratres,
apud quos seu quibuscum vivere debent.
His porro, quae quidem gravissimae sunt, aliae quoque non
minoris momenti accedunt rationes, si hodierna tempora ac res,
quae ubique progrediuntur, prae oculis habeantur.
Si enim, anteactis temporibus, tantum in urbibus hic rerum
progressus fieri consuevit, hodie contra, vel in oppidis et in vicis,
patenter habetur; ubi quoque propterea sacerdotibus, sanctitate ac
scientia praeditis, omnino opus est: huiusmodi nempe qui verbo
apostolico, zelo ac doctrina omnibus duces se praebeant, arceantque
periculum, ne Christifideles erroris malitiaeque facilis evadant praeda.
Neque vero praetereundum est cuique sacerdoti gravissimum
officii munus incumbere praedicandi ubique atque docendi divinam
veritatem, iuxta illud « vos estis sal terrae, vos estis lux mundi s : *
gravissimum profecto munus, quod si omittere nefas est, adimpleri
tamen quidem non potest, nisi sacerdotes scientiae thesauro ac vir­
tutibus eximiis sint praediti.
Quod si in ceteris vitae institutis, utpote iurisperiti, magistratus,
medici etc., per plures annos opportunis disciplinarum studiis est
incumbendum, praescriptamque lauream oportet adipisci, immo si
vel manualium artium cultores, antequam artem exerceant, diuturna
indigent praeparatione, multo sane diuturniore ac diligentiore insti­
•lu
tuto opus est Christi administris,
tum ob sublimem sacerdotii dignita­
tem, tum denique ob eidem adnexum gravissimum pondus, regimen
scilicet animarum, de quibus Christo ab iisdem ratio est reddenda.
0 Mt V. 13-14•JC _ S. C, de Religio»!
*
- Enchiridion Rch rio torum.

546

Pius XII (1939)

(376]

Neque reapse cogitari possunt sacerdotes — quibus officili 11 est
pascere verbo vitae, veritatem docere, dirigere atque firmare per vias
iustitiae caritatisque animas a Christo redemptas — minus docti ac
parati quam ii, qui corporum solummodo rerumve terrenarum cu­
ram susceperint.
Eo igitur consilio ut, quantum fieri liceat, nobilissimum hoc
propositum ad effectum deducatur, consulendi nempe sufficienti ac
solidae institutioni morali ac doctrinali eorum qui in sortem Domini
vocantur, et praecavendi abusus qui, sensim sine sensu, in confe­
rendis sacris Ordinibus haberi forte potuerint, Sacra haec Congre­
gatio, in Plenario Conventu Emorum Cardinalium, habito die 20
martii a. 1939, totam quaestionem sedulo examinavit, rebusque
mature perpensis, haec quae sequuntur statuit ac decrevit:
I - De admissione candidatorum
Io Ut quis in seminarium seu domum religiosam admittatur, ut
postea Sacros maiores Ordines recipiat, testimonium exhibeat vitae
irreprehensibilis, scripto datum ab ipsius parocho vel Ordinario,
quod iidem ne tradant nisi sua onerata coram Domino conscientia.
lili ittantur qui ex aliis seminariis, monaste­
20 In seminaria ne ad
riis, piisque institutis dimissi fuerint, nisi prius consulta S. Con­
gregatione pro Ecclesia Orientali.
30 Si quem vero ad Sacros Ordines vocatum non constet, nec
idoneum ad munera eisdem inhaerentia — sacramentorum nempe
administrationem, praedicationem verbi Dei, christianam catechesim — neque viribus animoque obsistendi separatis ab unitate Ec­
clesiae sufficienter sit praeditus, is omnino neque in seminariis, ne­
que in domibus clericalium studiorum, neque in religiosis institutis,
uti alumnus, retineri potest, neque denique in sacris constitui, ac
sacerdotio initiari.

II - De alumnorum in seminariis institutione

4° Tum doctrinalis, tum vero moralis et ascetica alumnoru II
institutio in seminariis impertienda est, in collegiis nempe seu do­
mibus reservatis tantum alumnis sacerdotio initiandis, quaeque ad
huiusmodi finem apposite constituta et ordinata sint.
50 Expleto superiori curriculo litterarum, ad sacerdotium can­
didati unum saltem annum philosophiae studio, tres vero sacrae

[376]

Dc cleri orientalis institutione

547

theologiae impendere debent, firma tamen studiorum ratione Se­
minariorum atque Institutorum Religiosorum in quibus cursus phi­
losophicus ac theologicus amplior et perfectior laudabiliter iam ab­
solvitur. Patriarchae erit harum rationem disciplinarum seu, uti
aiunt « programma » conficere et ad S. Congregationem pro appro­
batione transmittere.
6° Peculiari denique sollicitudine S. Congregatio commendat, ut
candidati idoneos quoque se reddant ad docendum in scholis pu­
blicis, necessariamque attestationem, seu diploma, a civili auctoritate
adipiscantur, ita ut ad munus publici magistri eligi possint.

III - De ascensu ad Ordines Sacros
7° Nequit Episcopus manus cuiquam imponere, nisi prius moraliter ac positive certior factus fuerit de canonica idoneitate eli­
gendi; alioquin non modo gravissime peccat, sed et periculo sese
committit cum peccatis alienis communicandi. Quamobrem attesta­
tionem sibi procuret necesse est Superioris seminarii seu domus
vel monasterii, ubi studiorum curriculum candidatus peregerit, nec­
non sententiam sive indicium Commissionis, quam vocant, Ordi­
nandorum Examinatricis, uti per ea quae sequuntur, statuitur.
8° Attestatio Superioris seminarii, monasterii seu domus piae,
per secretum scrutinium et cum maiore parte suffragiorum exqui­
renda, in consilio professorum confici debet; inde vero Ordinario,
seu Supremo Ordinis Moderatori, si de religioso agitur, scripto
communicari, simulque Commissioni Ordinandorum Examinatrici.
9° Antequam Sacros Ordines conferat, Episcopus sedulo quoque
perpendat, se, cum ad sacerdotium aliquem admittit, eum acceptare,
suoque mancipare servitio, nempe dioecesi atque animabus suae
curae commissis, ideoque sibi fieri obnoxium non modo quoad
eiusdem statum vel condicionem, sed etiam quoad temporalem substentationem, nisi forte electum substentationis titulum personalem,
securum, vereque sufficientem, habere constiterit.
io” Ex hoc gravissimo episcopali officio circa sacerdotum statum
ac temporalem condicionem, necessario consequitur Sacros Ordines
iis tantum esse conferendos quos animarum bonum expostulat. Sa­
crilegus reapse abusus plenitudinis sacri characteris censendus est,
sacerdotalem conferre ordinem, alicuius familiae seu factionis favore,
amicorum vel hominum potentium instantia, vel cuiuslibet humani
commodi intuitu.

54«

Pius XII (1939)

1376]

IIo Unusquisque ad Sacros Ordines maiores candidatus, cuiusvis
sit aetatis vel condicionis, antequam Ordinem recipiat, coram Com­
missione Examinatrice se sistere debet, eique de sua ipsius prae­
paratione satisfacere.
12° Singuli Patriarchatus Commissionem Examinatricem, vi
huius Decreti, habento. Haec vero:
a) aliquot membris constare debet nempe 5, 7, 9; numquam
HI
tamen
minus tribus selectis ex clero saeculari ac regulari, alterius
vel proprii ritus;
b) constituatur per patriarcham una cum Delegato Apostolico;
ab eodemque Delegato, nomine huius S. Congregationis, appro­
betur;
c) examinatores Commissionis studiorum titulum in faculta­
tibus theologicis ac philosophicis regulariter adepti sint, vel saltem
II
bene compleverint
integrum studiorum curriculum apud facultatem
quamdam seu seminarium, notique sint probata doctrina;
d) Ordinario seu Superiori cuiusvis ordinandi officium sit
conventum Commissionis Examinatricis tempestive promovere
— nisi forte certa tempora Patriarcha statuerit — ad eamque mit­
tere candidatos. Est autem penes Ordinarium seu Superiorem, ra­
tione temporis vel commoditatis, ad Commissionem alterius Pa­
triarchatus praesentare ordinandos;
e) Commissio sententiam det scripto exaratam duplicique
exemplari, quorum alterum servetur in tabulario Eparchiae sive
Ordinis ad quem pertinet candidatus, alterum in tabulario seminarii
seu instituti ubi studia peracta fuerint;
f) Commissio quoties pro examinibus congregatur, tria saltem
membra habeat, et iudicium proferat per suffragium secretum, quod
unanimitatem prae se ferre debet ut quis ad Sacros maiores Ordines
admitti possit. Candidatus vero qui unanimitatem non retulerit,
SH1 missioni, aliquo elapso temporis spatio, denuo se sistendi ius
habet, eique contra sententiam recursus patet ad Sacram Congre­
gationem;
g) in examine coram Commissione subeundo unusquisque
candidatus satisfacere debet: 1) de sua ipsius praeparatione mo­
rali et ascetica; 2) de scientia practica atque theologica cuiusvis
Ordinis suscipiendi; 3) de institutione doctrinali, inspectis in primis
theologia dogmatica, morali et sacramentaria, liturgia et iure cano­
nico;

[S?6!

De cleri orientalis institutione

549

h) huiusmodi examen superandum est antequam candidatus
ad Sacros maiores Ordines admittatur, atque iterum, secunda vice,
priusquam sacerdotio initietur.
13° Ut vero recens ordinati suo munere, qua par est dignitate,
fungi pergant, per integrum quinquennium ab inito sacerdotio te­
nentur singulis annis Commissioni Examinatrici se sistere, ut diversis
sacrarum scientiarum disciplinis, antea opportune designatis, satis­
faciant et interesse peculiaribus curriculis seu collationibus, quae
locorum Ordinarii ac Sacra Congregatio quotannis promovere cu­
raverint.
Documentum comprobans exitu: M annui periculi ad Episcopum,
vel, si agatur de religiosis, ad Superiorem Ordinis, necnon ad S. Con­
gregationem pro Ecclesia Orientali mittatur.
140 Condicionibus, quas supra recensuimus, circa praeparatio­
nem et ascensum ad Sacros Ordines, omnes candidati obstringuntur.
sive caelibes sive uxorati advocentur.

IV - Derogationes et sanctiones
150 Quaevis derogatio seu dispensatio ab his quae praesenti
decreto statuta sunt, maxime vero circa ea quae attinent ad obligatio­
nem ac tempus co mu orationis in seminario seu domo ecclesiastica,
ad sententiam Superioris seminarii seu instituti pii, necnon Commis­
sionis Examinatricis, S. Congregationi reservatur.
160 Qui sine praevia in aliquo seminario seu domo ecclesiastica,
praescripta commoratione, vel non obtentis, quae supra enumerantur
ac requiruntur, documentis favorabilibus, Sacris maioribus Ordini­
bus initiatus fuerit, ipso facto ab exercitio ordinis suspensus manet,
et ad S. Sedem recurrere debet.
170 Suspensionem item a collatione Sacrorum Ordinum Episco­
pus ipso facto incurrit, qui scienter Sacros maiores Ordines candi­
dato de quo in num. 16 contulerit.
Quae omnia, relata Ssmo D. N. Pio, div. prov. Papae XII, in
Audientia habita ab infrascripto Cardinali a secretis die 27 m. ia­
nuarii a. 1940, Beatissimus Pater adprobare dignatus est et per prae­
sens decretum iussit publici iuris fieri.
Contrariis quibuslibet minime obfuturis.
AAS XXXII (1940), 152-157.

55°

Pius XII (1939)

[377]

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS ET DE SEMINARIIS
ET STUDIORUM UNIVERSITATIBUS

377
Normae circa studia religiosorum in Italia
(Litt ciré. Le Relazioni, dici 2 februarii 1941, ad Superiores Generales Ordinum
et Congregationum religiosarum in Italia)

Le Relazioni, testé inviate alla S. C. dei Seminari e delle Uni­
versità, circa gli studi che i Religiosi compiono per la loro forma­
zione intellettuale, in ordine al Sacerdozio, hanno mostrato che,
nella quasi totalità, si seguono le sapienti prescrizioni della Chiesa,
e si tengono presenti i bisogni urgenti e crescenti delle anime.
Ora che in Italia la riforma introdotta dalla « Carta della Scuo­
II
la » presenta inevitabili riflessi sull’ordinamento
dei nostri programmi di studi secondari (Ginnasio, Liceo), ad evitare qualunque
irregolarità nel corso di tali studi, si ritiene necessario impartire
alcune norme secondo lo spirito del canone 1364, n. 3, C. I. C.
I. Prima del quadriennio teologico, si deve compiere un corso di
studi della durata di almeno otto anni — dopo le classi elementari —,
quanti ne sono prescritti per i Seminari.
2. Il suddetto corso dovrà dividersi in due periodi, rispettiva­
mente di tre anni (Scuola media) e di cinque anni (Liceo classico),
a misura che andrà attuandosi questa nuova divisione nelle scuole
pubbliche. Il Liceo classico sarà altresì suddiviso in due periodi,
rispettivamente di due anni, corrispondenti alle classi IV e V del­
l’attuale corso ginnasiale, e di tre anni, corrispondenti alle tre classi
dell’attuale Liceo classico.
3. Il periodo triennale della « Scuola media », iniziata quest’anno
in base alla Legge 1 luglio 1949, n. 899, deve essere organizzato in
accordo con il metodo tradizionale della Chiesa, in modo da dare
maggiore svolgimento allo studio della Religione, del Latino e del­
l’italiano, come vuole il can. 1364, nn. 1 e 2, tenuti presenti i pro­
grammi delle Scuole pubbliche e conformemente allo spirito dello
stesso canone, n. 3. Lo stesso dovrà farsi per il Liceo.
4. È necessario che gli alunni religiosi, tutti, per quanto sarà
possibile, salvo eccezioni giustificate, si provvedano dei titoli legali
di studio, a tempo opportuno, secondo gli intervalli prescritti dalle
Leggi, nell’ordine seguente:

1377]

Dc studiis religiosorum in Italia

551

a) per l'ammissione al corso medio è necessario il titolo legale
di studio, detto « Ammissione alla Scuola media »;
b) inoltre, alla fine del triennio di Scuola media, gli alunni
saranno obbligati a munirsi del titolo di « licenza », da conseguirsi a
norma dell’art. 14 della Legge sopra menzionata, perchè, senza tale
titolo, non potranno essere ammessi alla prima classe del Liceo classico
quinquennale, nè, successivamente, alla fine di questo, presentarsi
alTEsame di Stato, che dà adito alle varie Facoltà Universitarie.
Pertanto, gli aspiranti religiosi che, quest’anno, non avessero
potuto premunirsi del titolo di ammissione alla Scuola media, prima
di entrare nell’istituto, dovranno conseguirlo nella prossima ses­
sione di esami.
Intanto, nel periodo transitorio, sino alla compiuta attuazione
della Carta della Scuola, gli alunni di quinta ginnasiale siano pre­
parati in modo da poter conseguire il titolo legale d’ammissione
al Liceo classico, senza il quale non potranno poi, a distanza di tre
anni, presentarsi all’Esame di Stato di maturità.
5. Gli esperimenti di lavoro manuale, da introdursi a norma dei
programmi della Scuola media di Stato, devono essere naturalmente
conformi, il più possibile, alle attitudini dell’aspirante religioso. Po­
trebbero organizzarsi esercitazioni di orticultura, floricultura, api­
cultura, di legatoria e tipografia, di intaglio, intarsio e traforo, di
impianti e applicazioni elettriche, di decorazione murale ecc., lavori
tutti che potranno avere pratica utilità anche per un Religioso. Nella
prima classe della Scuola media i programmi di Stato assegnano al
lavoro manuale due ore settimanali.
6. Lo studio della Filosofia, di cui ai canoni 589, § 1, 1365, § I,
1366, §§ i e 2 C. I. C., potrà essere compiuto — attualmente, nel
periodo transitorio, durante il corso triennale di Liceo — in seguito,
negli ultimi tre anni del Liceo quinquennale; sempre però con la
debita cura e solidità, secondo lo spirito dei citati canoni, e a norma
della Costituzione Apostolica Deus scientiarum Dominus (art. 25, 2Û
a) 29 c); 30 § 2; cfr. Ordinationes, art. 16, 18, 21, 24)/ essendo
esso necessario fondamento allo studio della sacra Teologia.
Si procuri di osservare nel miglior modo quanto prescrive l’art.
21 delle Ordinationes sull’uso del Latino nell’insegnamento della
Filosofia scolastica e sulla piena ed accurata intelligenza dei termini
tecnici, l’uno e l’altra tanto necessari al susseguente studio della
n Nn. 359, 360.

Phis XII (1939)

552

I377-

Teologia. Si userà la lingua italiana solo per quel che si riferisce
alla preparazione degli alunni agli esami di Stato di maturità, per lo
studio cioè di alcuni autori e per la storia della Filosofia.
7. I Professori devono essere sufficienti per numero e compe­
tenza, muniti di congrui titoli di studio. Di regola vi sarà un Pro­
fessore per ciascuna classe per le II aterie letterarie.
8. Per assicurare alla scuola il regolare andamento ed il neces­
sario profitto negli studi, si deve avere un conveniente numero di
alunni, di modo che vi siano, per i singoli anni del corso, classi
distinte. Nel caso che non si potessero organizzare conveniente­
mente le classi distinte, per lo scarso numero di alunni, o per difetto
di insegnanti, si procederà a norma del can. 587, C. I. C.
Per eventuali informazioni e chiarimenti la P. V. potrà sempre
rivolgersi alla Sacra Congregazione dei Seminari e delle Università
degli Studi.
I sottoscritti Cardinali, nel render noto quanto precede alla
P. V. Revma, hanno l’onore di comunicare altresì l’Apostolica Be­
nedizione dell’Augusto Pontefice.
In /MS non promulgatae."

378

De alumnis in seminarium vel in familiam religiosam admittendis
(Decretum Consiliis initis, dici 25 iulii 1941)

Consiliis initis inter S. Congregationem de Religiosis et S. Con­
gregationem de Seminariis et Studiorum Universitatibus, decreta
sunt quae sequuntur:
Antequam in Seminarium admittantur qui, quocumque titulo,
ad familiam Religiosam pertinuerint, Ordinarius ad Sacram Con­
gregationem de Seminariis et Studiorum Universitatibus recurrat,
quae de iudicio suo Ordinarium certiorem faciet, peractis iis omnibus
quae casus ferat.
Itemque antequam familiae Religiosae adseribantur qui, quavis
de causa, e Seminario egressi sint, Superiores Religiosi ad S. Con­
gregationem de Religiosis recurrant, quae de suo iudicio Superiores
certiores faciet, peractis iis omnibus quae casus ferat.
• Il Monitore ecclesiastico LUI (i94i)> 34-36.

-378« I

De alumnis admittendis - Dc Psalmis interpretandis

553

Quae omnia Ssmus D. N. Pius Div. Prov. Papa XII approbare
atque confirmare dignatus est atque publici iuris fieri mandavit. "
A AS XXXIII (1941), 371-

SACRA CONGREGATIO
DE SEMINARIIS ET STUDIORUM UNIVERSITATIBUS

378"
Do cursu peculiari ad Psalmos interpretandos
in Seminariis introducendo
(Litt. circ. La Santità, dici 5 augusti 1941, ad Supremos Pontificiorum Semina­
riorum Italiae Moderatores)

La Santità di Nostro Signore Pio Pp. XII, felicemente regnante,
nella Sua vigile sollecitudine per tutto ciò che concerne la vita in­
teriore e la pietà del Clero, desidera che si dedichi cura particolare
Il
all’intelligenza dei Salmi, perchè la recita del Divino Ufficio,
la quale
costituisce per il Sacerdote la preghiera di tutta la vita e di tutte le
ore, sia compiuta con maggiore attenzione e devozione.
In ossequio all’augusto desiderio del Santo Padre, questa Sa­
cra Congregazione è venuta nella determinazione che, a partire dal
prossimo anno scolastico 1941-42, nel programma degli studi Teo­
logici dei Pontifici Seminari Regionali venga introdotto un corso
sul Salterio secondo le seguenti norme:
1) Il Corso è biennale per gli alunni riuniti del III e IV anno
di Teologia, con una lezione settimanale.
L’ora necessaria allo scopo viene presa dal corso affine di Litur­
gia, che è quindi limitato al primo biennio, rimanendo però integro
l’insegnamento delle sacre Cerimonie da impartirsi settimanalmente
da un superiore a tutti gli alunni di Teologia in orario extra scola­
stico.
2) Il Corso è affidato al Professore di Sacra Scrittura, il quale
d’ora innanzi dovrà tenere complessivamente dieci lezioni per set­
timana come gli altri insegnanti di Teologia.
3) Il Corso ha scopo eminentemente pratico e deve compren­
dere la spiegazione di tutto il Salterio.
° Decretum non respicit cos qui e Seminario vel Collegio exeant ad ample­
ctendam vitam perfectionis religiosae in aliquo Instituto Religioso, dc quibus sa­
tis provisum in can. 544, § 3. - Cfr. Responsum S. C. de Rei., dici 25 iunii 1942,
in Comment, pro Religiosis XXIII (Ï942), 238; Acta O. F. M. LXI (1942), 126,
Analecta O. F. M. Cap. LVIII (1942), 109.

554

Pius XII (1939)

[378*-

4) Perchè sia possibile dare ai Chierici, con una cinquantina
di lezioni, — quante se ne possono tenere nel biennio — una comprensione abbastanza esatta dei 150 Salmi è bene:
d) premettere la introduzione al Salterio, con tutte le questioni
inerenti (sensi biblici, poesia ebraica ossia parallelismo e ritmo,
•Il
ecc.)
nel primo anno di Teologia;
b) raggruppare i Salmi in serie secondo l’argomento: così
è anche più facile evitare inutili ripetizioni e raggiungere maggior
chiarezza nell’esposizione;
c) svolgere i Salmi messianici e qualche altro dei più impor­
tanti nella scuola ordinaria di esegesi, con l’ampiezza che meritano;
d) il Professore si preoccupi che gli alunni comprendano bene
il senso del testo Volgato, che è quello del Breviario: per maggiore
speditezza può usare la lingua italiana.
Egli, premessa per ogni Salmo una brevissima introduzione (cir­
costanze storiche che vi hanno dato origine, argomento, divisione,
caratteristiche principali letterarie e dottrinali) legga il testo latino,
lo traduca e dove il senso presenti qualche difficoltà, ne dia breve­
mente la spiegazione, ricorrendo al testo ebraico soltanto quando la
Volgata non sia chiara, omettendo però sempre ogni discussione.
5) All’inizio del Corso si legga e si commenti brevemente la
bolla di Pio X di s. m. Divino afflatu (1 novembre 1911),11 e si in­
sista sull’alto valore e l’uso liturgico dei Salmi.
6) Al termine del terzo e del quarto anno di Teologia gli alun­
ni devono sostenere un esame sui Salmi letti e spiegati.
7) Sarebbe bene che il Professore prescrivesse un testo unico
e lo seguisse. Se non esiste ancora un libro di testo che possa dirsi
sotto ogni riguardo completo e soddisfacente, non mancano certo
esposizioni e volgarizzazioni del Salterio. Mons. Vincenzo Tarozzi
di s. m. nel suo aureo opuscoletto Psallite sapienter,b a chi non abbia
modo e tempo di attingere a copiose esposizioni suggerisce tra i
moderni II nuovo Salterio del Breviario Romano, dell’egregio Sulpiziano L. Cl. Fillion, testo, traduzione e commento disposto se­
condo le riforme di Papa Pio X.e Ma nessuno è più competente del
« iConst ap., diei i novembris 1911, in AAS III (1911), 633-638.
b Roma, Tipografia poliglotta vaticana, 1919.
« Trad. di S. Mondino c V. Terreno, cd. 2, Mondovi, Tip. ed. Vescovile,
1914. Fillion, L. C., P. S. S., Le nouveau Psautier du Bréviaire romain, cd. VI*,
Paris, I. Gaballda, V. Lecoffre, I9I3>

-3791

Dc Psalmis - De Universitatibus civilibus

5S5

Professore anche nella scelta della traduzione e del commento che
meglio rispondano alle giuste esigenze dei suoi alunni, i quali po­
trebbero giovarsi molto del Salterio contenuto nella ormai celebre
Biblia Sacra Vulgatae Editionis, pubblicata da P. Michele Hetzenauer. °
Il Revmo Prefetto degli Studi di ciascun Seminario Regionale
•I
alla fine del prossimo anno scolastico farà ampia
relazione circa i ri­
sultati del Corso all’Eccmo Presule Commissario per gli Studi, il
quale ne informerà questo Sacro Dicastero, e questi ne approfitterà
per migliorare, eventualmente, il Corso stesso.
Non dubitiamo che la suddetta iniziativa, particolarmente bene­
detta dal Vicario di Gesù, produrrà i frutti desiderati
Invocando a tale scopo le più elette Benedizioni Celesti su quanti
prestano la loro encomiabile opera perchè gli alunni del Santuario
diventino veri uomini di Dio, animati dallo spirito di preghiera, con
sensi di particolare ossequio e con i più cordiali auguri nel Signore
mi professo dell’Eccellenza Vostra Revma devmo in G. C.
In AAS non promulgatae. 0

379
Normae a clericis et utriusque sexus religiosis studiis academicis
apud Universitates civiles vacare cupientibus observandae
(Decretum Nessun ecclesiastico, dici 20 augusti 1942)

1. - Nessun ecclesiastico può chiedere l’iscrizione ad Istituti ci­
vili di Studi Superiori (Universitari) se questa Sacra Congregazione
non ha dato in antecedenza il suo nulla osta.
2. - Nessun ecclesiastico potrà essere inviato ad una Università
se non è già sacerdote, se non ha compiuto lodevolmente il regolare

1. Nemo e clero inscriptionem petere potest apud Instituta civi­
lia Studiorum superiorum (Universitaria), nisi postquam haec Sacra
Congregatio suum Nihil obstat, quod vocant, dederit.
2. Nidlus ecclesiasticus ad Universitates mitti potest nisi sacer­
dotio sit iam auctus, regulare studiorum curriculum philosophicuma P. Michael Hetzenauer, O. F. M. Cap., tom. II, Oeniponte, 1906.
h Acta O. FF. Minorum LXI (1942), 119-120.

r

556

Pius XII (1939)

corso di studi filosofico-teologici, e se non è esemplare sia per par­
ticolari doti d’ingegno e di volontà sia, soprattutto, per virtù e spirito
di pietà.
3. - Gli Ordinari, nell'inviare i loro sacerdoti alle Università,
abbiano come scopo quello di provvedere alle necessità e utilità delle
proprie Diocesi.
4. - Per la iscrizione a qualsiasi Università gli Ordinari chiedano
direttamente a questa Sacra Congregazione il necessario nulla osta,
inviando le opportune informazioni circa il candidato.
5. - I sacerdoti che frequentano l’Università dovranno dimorare,
durante gli studi, in un Convento ecclesiastico 0 in una Casa reli­
giosa 0, in mancanza dell’uno e dell’altra, presso qualche buon sa­
cerdote, designato dall’ordinario del luogo.
6. - Se l’Università è fuori della propria Diocesi, l’Ordinario
raccomanderà il suo sacerdote al Vescovo del luogo, col quale pren­
derà gli opportuni accordi per la dimora. Il sacerdote studente si

theologicum laudabiliter absolverit, et simul sit exemplaris tum
ob peculiares ingenii et voluntatis dotes, tum, praesertim, ob virtutis
pietatisque spiritum. °
3. Ordinarius in destinando sacerdotes suos ad Universitates
nullum alium scopum prae oculis habeat nisi propriae dioecesis ne­
cessitati ac utilitati providere.b
4. Pro inscriptione alumni in quacumque Universitate, Ordinarii
directe petant ab hac Sacra Congregatione necessarium Nihil obstat,
ideoque opportunas informationes circa candidatum mittant.
5. Sacerdotes qui Universitates celebrant hospitandi sunt, quam­
diu studiis vacant, vel in Instituto aliquo ecclesiastico, vel in aliqua
domo religiosa, vel denique, his non exstantibus, apud aliquem pro­
batum sacerdotem ab Ordinario loci designatum.c
6. Si Universitas sita sit extra propriam dioecesim, Ordinarius
suum sacerdotem commendet Episcopo loci, cum quo etiam conve­
niat ea omnia quae ad commorationem alumni spectant. Sacerdos
a Nn. 235 sub V, 323 sub i; cfr. etiam Secretoriae Status litt. circ. Non
di rado, dici 18 novembris 1920, n. I, in II Monitore Ecclesiastico XXXIX (1927),
72-75 (italica lingua); Periodica de re canonica et morali XVI (1927), 61-65 (italice
et latine).
b Nn. 235 sub II, 323 sub 2; Seer. Stat., proem.
* N. 235 sub VII; Secr. Status, n. 3.

[3791

Dc celebratione Universitatum civilium

presenterà al Vescovo della Diocesi ove ha sede l’Università e sarà
a lui soggetto, oltre che al proprio Ordinario, durante la sua perma­
nenza nella Diocesi stessa.
7. - I sacerdoti studenti non sono affatto esentati dagli esami
prescritti dal Codice Canonico (can. 130; cfr. 590).
8. - Gli Ordinari procureranno che, durante gli studi, gli ec­
clesiastici universitari non abbiano a ricevere alcun danno dalla let­
tura dei libri, stampe, giornali o dalla compagnia di elementi non
buoni, e li esorteranno vivamente, non solo a non trascurare le pra­
tiche di pietà, ma ad intensificare la loro vita spirituale.
9. - Í sacerdoti studenti non daranno il proprio nome ad asso­
ciazioni studentesche; eviteranno altresì di prendere parte a circoli
e manifestazioni che siano in contrasto con la dignità sacerdotale.
10. - I Vescovi di Diocesi in cui si trovano Università istitui­
scano una Associazione per gli Universitari ecclesiastici, affidando
ad un sacerdote particolarmente idoneo l’ufficio di Assistente e pro-

studens se sistere debet Episcopo dioecesis ubi Universitas sita est
et usquedum in ipsa dioecesi commorabitur, ei, praeterquam pro­
prio Ordinario, subiectus erit. °
7. Sacerdotes alumni ab examinibus quae in Codice I. C. prae­
scribuntur (can. 130; cfr. can. 590), minime eximantur. ”
8. Ordinarii curabunt ne, durantibus studiis, ecclesiastici universitarii damnum capiant ex lectione librorum, ephemeridum vel pe­
riodicorum libellorum, vel ex familiaritate cum personis non lau­
dandis; eosque enixe hortentur ut praxes pietatis minime omittant,
quin potius vitam spiritualem foveant intensioremque faciant.r
9. Sacerdotes Universitates frequentantes ne dent nomen studen­
tium consociationibus, neque unquam adsistant circulis aut mani­
festationibus quae dignitati sacerdotali quovis modo dedeceant. *
10. Episcopi sedem habentes in civitatibus Universitatum curem
aliquam Associationem pro studentibus ecclesiasticis fundare, adhi­
bendo ad hoc operam alicuius sacerdotis, quem peculiariter idoneum
° N. 235 sub VIII; cfr. Sccr. Status, n. 4; S. C. Cone. Decr. Cum plures,
diei 22 februarii 1927, n. Vili, in /MS XIX (1927), 99-xoo.
b N. 323 sub. 3.
° N. 235 sub XI-XII.
‘ Ibid, sub XII.

55«

Pius XII (1939)

[379-

muovendo opportune adunanze di carattere religioso e scientifico.
11. - Qualora un sacerdote, non ostante le cautele su accennate,
tenesse una condotta aliena dallo spirito ecclesiastico, sarà cura del
suo Vescovo di richiamarlo, e non permettergli più la frequenza dell’Università, dandone comunicazione a questo Sacro Dicastero.
12. - Terminati gli studi, i sacerdoti rimarranno sotto la piena
giurisdizione del proprio Ordinario, e perciò non sarà loro lecito
assumere incarichi 0 uffici civili senza l’espresso consenso dell’Ordinario medesimo.
13. - Il nulla osta, che la Sacra Congregazione dei Seminari e
delle Università degli Studi concede per la iscrizione ad una Uni­
versità civile, è subordinato alla fedele osservanza delle presenti
II
Norme.
Le medesime Norme — in quanto possono loro riferirsi — val­
gono anche per i religiosi e le religiose.

iudicaverint, qui Assistentis ecclesiastici munere jungatur, et op­
portunos indicendo conventus religiosos et scientificos.a
11. Si vero, non obstantibus cautelis hucusque indicatis, Episco­
pus noverit aliquem sacerdotem a recto tramite spiritus sacerdotalis
declinare, eum ab Universitate revocet et hanc Sacram Congregatio­
nem de huiusmodi re certiorem faciat.b
12. Expletis studiis, sciant sacerdotes se sub plena iurisdictione
proprii Episcopi manere. Quam ob rem nemini fas erit munera
officiava civilia, sine ipsius Ordinarii consensu, suscipere.e
13. Concessio Nihil obstat ab hac S. Congregatione, pro inscrip­
tione in Universitate civili, fideli harum Normarum observantiae
subordinata est.
Hae ipsae Normae — prout ipsis applicari possint — valent
etiam de religiosis tum viris tum feminis.
In 4/4S non promulgatae. 4
« Ibid, sub XIII.
b Ibid, sub XV.
e N. 323 sub 4; S. C. Cone., n. II.
(1943/3^
XVIT (I942)’ 5I7'5l8; Cotnment.

Pro

Relig.

XXIV

-3801

De Universitatibus civilibus - De studiis s Scripturae

559

PIUS XII
380

De sacrorum bibliorum studiis opportune provehendis
(Ex Liti, cncycl. Divino afflante Spiritu, diei 30 septembris 1943)

Neminem autem fugit haec omnia a sacerdotibus rite perfici non
posse, nisi ipsimet, dum in Seminariis commorati sunt, Sacrae
Scripturae actuosum ac perennem imbiberint amorem. Quare sacro­
rum Antistites, quibus Seminariorum suorum paterna incumbit cura,
diligenter vigilent, ut in hac quoque re nihil omittatur, quod ad
eiusmodi finem assequendum iuvare possit. Sacrae autem Scripturae
magistri totam de re biblica institutionem in Seminariis ita perficiant,
ut adulescentes ad sacerdotium atque ad divini verbi ministerium
efformandos ea Sacrarum Litterarum cognitione instruant, eoque
erga illas imbuant amore, sine quibus uberes apostolatus fructus
haberi nequeunt. Quare exegetica explanatio ad rationem potissi­
mum theologicam spectet, supervacaneis vitatis disputationibus, at­
que iis praetermissis, quae curiositatem potius nutriant, quam veram
foveant doctrinam solidamque pietatem; sensum litteralem, quem
vocant, ac praesertim theologicum, ita solide proponant, ita scite
explicent, ita ardenter inculcent, ut id quodammodo eorum alumnis
contingat, quod lesu Christi discipulis evenit Emmaus euntibus,
qui, auditis Magistri verbis, exclamarunt : « Nonne cor nostrum
ardens erat in nobis, dum aperiret nobis Scripturas? ». 1 Sic Divinae
Litterae futuris Ecclesiae sacerdotibus fiant et propriae cuiusque
vitae spiritualis fons purus atque perennis, et sacri condonandi mu­
neris, quod suscepturi sunt, alimentum ac robur. Quod quidem si
gravissimae huius disciplinae in Seminariis magistri assecuti fue­
rint, se ad animorum salutem, ad rei catholicae profectum, ad Dei
honorem et gloriam summopere contulisse, seseque opus perfecisse
apostolico officio coniunctissimum. laeti sibi persuadeant.
/MS XXV (1943)? 321-322.

' Lc XXIV, 32

Pius XII (1939)

I381-

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

381

Erigitur Commissio iuvenum sodalium educationi
instructioni que praeposita
(Decretum Quo efficacius, diei 24 ianuarii 1944)

Quo efficacius atque fructuosius Sacra Congregatio Negotiis
Religiosorum Sodalium praeposita munere sibi per canonem 251
concredito perfungi valeat, Sanctissimus Dominus Noster Pius Di­
vina Providentia Papa XII, in audientia diei 24 ianuarii 1944 in­
frascripto Secretario concessa, adprobare dignatus est, auctoritate
apostolica, erectionem atque constitutionem in sinu eiusdem Sacrae
Congregationis, specialis Coetus seu Commissionis viroru: II idoneo­
rum, quae omnes quaestiones ac negotia quavis ratione ad adspirantium et novitiorum iuniorumque sodalium, cuiuslibet religionis
ac societatis, in commune viventium sine votis, religiosam et cleri­
calem educationem atque in litteris scientiisque et ministeriis insti­
tutionem spectantia pertractet.
Constitutae Commissioni incumbent praesertim munera quae
sequuntur :
a) definiendi et delineandi criteria cardinalia et peculiares
notas, quibus educatio ac institutio religiosorum duci iugiter debet;
h) vigilandi circa ordinationes a Superioribus et Capitulis in
rebus ad educationem et instructionem pertinentibus latas; necnon
inspiciendi et recognoscendi relationes a Superioribus vel ab Aposto­
licis Visitatoribus quoad hoc exhibitas.
Commissio autem ad sessiones ordinarias vel extraordinarias,
plenarias vel partiales, prouti negotiorum agendorum natura ac mo­
mentum ferre videantur, convocabitur. Sessiones habebuntur prae­
side ac moderante Sacrae Congregationis Secretario. Discussiones
ac decisiones in acta opportune referentur.
Omnia illa quae a Commissione tractanda sunt quaeve singulo­
rum Commissariorum vel Peritorum studio ac examini erunt subiicienda colligere, ordinare et convenienter praeparare Officialium
erit Sacrae Congregationis, quorum etiam erit acta et documenta ad
Commissionem pertinentia in Archivo asservare, decisiones sub
ductu et auctoritate Praesidis exeeutioni mandare aliaque ad rem
spectantia ad praxim deducere et expedire.

Commissio instituendae Juventuti - De studiis

-382]

56t

Contrariis quibuslibet, etiam speciali mentione dignis, minime
obstantibus.
AAS XXXVI (1944), 213-214.

382
Universa ratio studiorum referenda expostulatur
(Litt. circ. Quantum conferat, dici 10 iunii 1944, ad omnes Religiones clericales)

Quantum conferat recta adspirantium, novitiorum et iuniorum
religiosorum institutio cuiuslibet religionis prosperitati, necnon
Sanctae Ecclesiae utilitati, neminem fugere potest. Porro iam inde
ab editis praeclaris normis Codicis Iuris Canonici (cc. 538-591) et
subsequentibus ordinationibus seu instructionibus (Epist. apost. Pii
Pp. XI Unigenitus Dei Filius, 19 martii 19245 a Instr. Quantum
Religiones, 1 decembris 1931)/’ quibus sane disciplinam atque stu­
dia religiosorum haud parum profecisse omnibus compertum est,
non destitit Mater Ecclesia advigilare, praesertim per inspectionem
relationum quinto quoque anno a Superioribus Sanctae Sedi exhi­
bendarum (Decr. 8 martii 1922 e et Instr. 25 martii 1922), '' ut
alumnorum institutio ad illas normas fidelius in dies sese confor­
maret. Nunc autem opportunum visum est accuratius ad rem tanti
momenti animum advertere.
Cum vero ad hanc Sacram Congregationem, salvo can. 256,
exclusive spectent ea quae disciplinam et studia religiosorum soda­
lium respiciunt (can. 251 § 1), apud ipsam Decreto n. 2090/44
diei 24 ianuarii 1944 ' erecta est Commissio permanens, cuius erit
iis quae ad disciplinam simul et institutionem alumnorum religio­
num pertinent invigilare, opportunis instructionibus providere, maio­
rem efficaciam conferre.
Quo munere ut fructuosius fungatur, multum proderit, immo
necessarium est ut de modo quo studia humaniora, philosophica et
theologica in singulis religionibus ordinantur et peraguntur docu­
menta certa et satis completa Sacra Congregatio possideat. Ad hunc
finem obtinendum Sacra Congregatio approbante Ssmo Domino
Nostro decrevit, ut ad Superiores Generales religionum et societatum

b
'
4
'
36

N.
N.
N.
N.
N.

348.
363
339.
340.
381.

S. C. de Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

Pius XII (1939)

5Ó2

[382]

de quibus agitur in c. 673 ss., elenchus quaestionum mitteretur
quibus clare, distincte et singulatim responsa darent. Praesides Con­
gregationum adnexas quaestiones cum singulis monasteriorum sui
iuris Superioribus communicabunt; hi autem respondere poterunt
sive directe ad Sacram Congregationem sive per tramitem Praesidis
suae cuiusque Congregationis Monasticae.
Etsi temporum adiuncta commercium litterarum cum provinciis
vel his aequiparatis religionum districtibus non permittant, apud
omnes illarum Superiores iam ea prostare documenta censendum est
quibus conspectus sufficiens hodiernae studiorum ordinationis prae­
beri possit. Responsa dari debent intra mensem octobrem c. a. Quod
si ad singulas quaestiones responsionis elementa deficiant, satis erit
ea referre quae in promptu habentur, quae cum fausta tempora per­
mittent, compleri poterunt, per alias relationes statis temporibus
ad Sancta II Sedem mittendas.
Si vero Superior quaedam adiungenda censuerit quibus responsa
illustrari putet, id facere minime prohibetur. Statuta vero et Instruc­
tiones, si quae sint, sive generalia sive provincialia, quae ad ordina­
tionem studiorum humaniorum, philosophicorum et theologicorum
spectent, duplici exemplari simul cum relatione et responsis exhibere
ne omittat.
Elenchus quaestionum
1. Nomen Religionis (Ordinis, Congregationis monasticae, Mona­
sterii sui iuris, Societatis, etc.).
2. Locus Domus Generalitiae vel Sedis principalis (circumscriptio
ecclesiastica et civilis).
3. Quot sunt provinciae, districtus, missiones independentes, domus
autonomae? Detur earum elenchus.
4. Habent ne singulae provinciae, districtus, missiones independen­
tes, domus autonomae suas sedes studiorum humaniorum, philosophico­
rum, theologicorum, iuxta praescriptum can. 587 § 1?
Detur elenchus domorum in quibus docentur litterae humaniores,
philosophia, theologia, iisque adnexae disciplinae.
Detur elenchus domorum in quibus erecta est cum adprobatione San­
ctae Sedis facultas philosophica, theologica vel iuridica ad normam Ordi­
nationum Sacrae Congregationis de Seminariis et Universitatibus Studio­
rum ad exequendam Const. Deus scientiarum Dominus editarum. 1
Si religio vel provincia, etc., sedibus studiorum rite instructis careat,
ubinam sodales studia peragunt, ad praescriptum can. 587 § 3?
* N. 360.

[382]

Universa ratio studiorum referenda expostulatur

563

5. Cuisnam auctoritatis (Capituli generalis aut, et quorumnam Supe­
riorum iuxta can. 587 § 1) approbationi subest erectio et translatio se­
dium studiorum? Item deputatio seu nominatio et remotio singulorum
cuiuslibet sedis moderatorum?
Detur prospectus officiorum quae, iuxta cuiuslibet religionis consti­
tutiones seu statuta, in qualibet studiorum sede constitui solent, pro re­
gimine, disciplina atque institutione altu llkl orum.
6. Estne praefectus studiorum pro tota religione, pro singulis pro­
vinciis vel aequiparatis districtibus, pro singulis domibus in quibus stu­
dia peraguntur?
7. Quot fuerunt, ultimo decennio, alumni missi ad Athenaea Ro­
mana, ut gradus académicos obtinerent in philosophia, in theologia, in
dire canonico, in re biblica, aliisve facultatibus?
8. Quot alumni iisdem studiis vel aliis vacarunt in aliis Universita­
tibus catholicis?
9. Quot alumni studuerunt in Universitatibus civilibus? Quibusnam
disciplinis vacarunt?
10. Ubinam se recipiunt religiosi studentes qui Universitates colunt
vel qui studiorum causa longe a propria domo mittuntur? Servaturne
praescriptum can. 587 § 4?
n. An a candidatis ad religionem exigitur ut iam cursum studiorum
humaniorum, secundum morem regionis, perfecerint? quomodo provi­
detur iis qui eadem non peregerunt?
12. Exigitume ab omnibus qui studia philosophica incepturi sunt
solida linguae latinae cognitio?
13. Quot anni completi consecrari solent studiis humanioribus, an­
tequam alumni ad curriculum philosophicum promoveantur?
14. Quot anni completi ab omnibus consecrantur studiis philosophiae
scholasticae? Philosophia scholastica doceturne una cum aliis disciplinis
ad ipsam non spectantibus an separatim? Quot annis in utroque casu?
15. Quot anni adhibentur theologiae scholastica methodo simul et
positiva docendae et discendae?
16. Quot horae in hebdomada tribuuntur: a) tractatibus philoso­
phiae scholasticae; h) theologiae dogmaticae; c) theologiae morali; d) scri­
pturae sacrae; e) iuri canonico; f) historiae ecclesiasticae?
17. Quandonam incipit annus scholaris? Quandonam cessat, i. e.
finis scholis imponitur? Quaenam feriae conceduntur: nataliciae, pascha­
les, aestivae? Quot circiter diebus in anno schola vacat ob festa religionis
vel status propria? Quot ob alia motiva?
18. Quot diebus summatim in anno docetur? Habeturne kalcndarium
scholasticum? Quisnam ipsum approbat?
19. Quomodo ordinantur vel dividuntur feriae aestivae ut spiritus
religionis non intepescat et studiis privatis opportuna facultas detur?

Pius XII (1939)

20. Quaenam sunt exercitia pietatis scholaribus religionis praescripta:
singulis diebus (oratio mentalis, etc.), hebdomadibus, mensibus, annis...?
21. Quaenam est ordinatio examinum quinquennalium, iuxta can. 590?
22. Quandonam conferuntur ordines minores... subdiaconatus... dia­
conatus... presbyteratus...?
23. Existuntne statuta generalia studiorum pro tota religione (congre­
gatione monastica, etc.) et pro singulis provinciis?
24. Datae suntne instructiones speciales de studiis humanioribus,
philosophicis et theologicis, praesertim ab anno 1938?
In AAS non inveniuntur.

SACRA CONGREGATIO DE SEMINARIIS
ET STUDIORUM UNIVERSITATIBUS

383
De studio paedagogiae
(Epist. La formazione pedagogica, dici 21 decembris 1944, ad Ordinarios)

La formazione pedagogica, didattica, catechistica dei Seminaristi
è stata sempre oggetto per questo Sacro Dicastero di molte cure e
gravi preoccupazioni.
Dalle pagine del Vangelo, dalle Lettere apostoliche, da tutta la
Storia ecclesiastica risulta chiaramente che il Sacerdote di Cristo
non è soltanto un ministro del culto, un officiale della liturgia, ma è
altresì educatore, istruttore, formatore di intelligenze e di coscienze.
Anzi, nel mandato di Cristo agli Apostoli il magistero precede il
ministero sacramentale e liturgico: Andate, istruite tutte le genti,
battezzandole nel nome del Padre, del Figliuolo e dello Spirito
Santo.1
Gli Apostoli, in conformità a questo mandato divino, anteposero
realmente il magistero a qualsiasi altra attività; tanto che S. Paolo
ha potuto affermare: Cristo non mi ha mandato a battezzare, ma a
predicare il Vangelo.2
La ragione di questa precedenza del magistero è evidente: non
si può arricchire un’anima della grazia, se prima non è stata illu­
minata dalla verità.
Di qui l’importanza somma, per i Sacerdoti, della Pedagogia,
che tratta dell’educazione in generale, della Didattica che si riferisce
all’insegnamento in generale e al suo metodo, della Catechetica che
è didattica applicata all’insegnamento della Religione.
* Mt XXVIII, 19
’ I Cor. I, 17.

383 )

De studio paedagogiae

Si potrebbe obiettare che le leggi fonda entali dell’educazione
si ricavano da facili esperienze, e che le buone disposizioni naturali,
congiunte con le virtù cristiane e gli ausili della grazia, hanno sempre
portato abbondanti frutti nel campo pedagogico. Ma è pur vero che
l’arte perfeziona la natura, e, quando trattasi di educazione religiosa,
è proprio il caso di chiamarla arte delle arti.
L’importanza di siffatta preparazione è grandemente aumentata
negli ultimi tempi. I sacerdoti devono spesso esercitare l’ufficio di
Assistenti di Azione Cattolica e Direttori di associazioni religiose,
e tali uffici hanno un compito prevalentemente educativo. « Agli
Assistenti ecclesiastici — diceva Sua Santità Pio XII fel. regn. —
spetta in modo speciale il plasmare e l’istruire i soci dell’Azione
Cattolica, alimentandoli e crescendoli nei pascoli di una sicura, sana
e intima spiritualità ». 1
Più recentemente al Clero s’è aperto un nuovo campo nelle
scuole governative, dove è chiamato a insegnare la Religione. Ora
quegli ambienti, che accolgono la maggioranza dei giovani che si
danno agli studi, presentano — come è stato più volte rilevato —
speciali esigenze e difficoltà che richiedono nel maestro doti peda­
gogiche non comuni, dalla mancanza delle quali dipende in gran
parte la scarsità dei frutti ricavati finora.
Appare quindi chiaro che oggi, più che nei tempi passati, occorre
dare ai candidati al Sacerdozio una conveniente istruzione anche in
materia di pedagogia e di didattica.
Perciò si dispone quanto segue:
M

I - Corso filosofico
Si istituisca un corso teorico-pratico (biennale per un'ora setti­
manale) di Pedagogia e Didattica; che può essere affidato al Profes­
sore di Filosofia, essendo quelle discipline strettamente connesse
con la Psicologia e l’Etica.
In tale corso non sarà possibile fare un'ampia trattazione dei vari
argomenti, ma si dovranno impartire, con chiarezza e precisione, i
princìpi e le direttive generali:
Concetto dell’educazione;
Fine, leggi, mezzi dell’educazione;
Natura dell’educando nel suo svolgimento educativo attraverso
l’età;
* Discorso ai Dirigenti dell’A. C. I. Se a temperare, del 4 settembre 1940,
m .4 AS XXXII (1940), 368.

A

5^6

Pius XII (1939)

i 383]

L’educatore: suoi doveri e doti;
Diritto educativo: Chiesa, Famiglia, Stato;
Ambiente educativo : Famiglia, Scuola, Collegio, Istituzioni edu­
cative: Oratorio, Associazioni, ecc. Sport;
Didattica: suo concetto, sistemi, metodi più acconci ai vari in­
II
segnamenti.
Tutte queste nozioni devono essere volta per volta illustrate
dall’attuazione che le medesime ricevettero dai grandi Santi e dai
grandi educatori, di cui è ricca la storia antica e recente della
Chiesa.
Vanno poi aggiunti, come complemento, cenni di Storia della
Pedagogia, allo scopo di formare nei giovani il retto criterio per ben
discernere quello che vi ha di vero e di buono da quanto è erroneo e
pericoloso nelle varie teorie e nei vari metodi.
Così i futuri Sacerdoti — oltre che non saranno da meno dei
maestri elementari, ai quali è stata insegnata pedagogia e la sua
storia durante i corsi magistrali — sapranno meglio orientarsi nelle
varie mansioni del sacro ministero, e particolarmente nell’insegna­
mento della Religione.1
Sarà di non poca utilità il suggerimento di far svolgere dai
Seminaristi, in forma di lezioni — a studenti di scuole medie supe­
riori, a persone colte e a circoli di cultura — alcune di quelle tesi
studiate nel corso filosofico che più si oppongono agli errori con­
temporanei (p. es.: la spiritualità, l’immortalità, la libertà dell’anima
umana, il fine dell’uomo, la legge morale e la sua sanzione, ecc.).
Del pari si procurerà di far discutere i Seminaristi tra loro, sotto la
direzione del Professore, sui metodi più adatti per presentare e oer
dimostrare efficacemente tali verità, abituandoli a utilizzare in pra­
tica quanto hanno appreso in teoria.
1 Nelle presenti, difficili circostanze, in mancanza di manuali di pedagogia
adatti e dottrinalmente sicuri, il professore detterà ai giovani le nozioni essenziali
che svolgerà nelle lezioni, c, tenendo sempre presente l’Enciclica di Pio XI di v. m.
De christiana iuventae educatione (vide n. 356), si servirà, potendo, della
trattazione magistrale, fondata sulla filosofia perenne, di A. Franchi, Pedagogia,
con prefazione del P. M. Cordovani, O. P., Maestro del S. Palazzo, edizione Sa­
lani, Firenze 1941; dei due volumi del P. D. Valle, S. L, La Pedagogia e La
Didattica, ed. Manetti, Torino 1928; della commendevole opera, in due volumi,
del Canonico Prof. G. Milanese, Pedagogia e Metodica e Storia della Pedago­
gia, Treviso 1884-85; della Storia della Pedagogia del P. Ruiz Amado, S. I., tra­
dotta, con aggiunte per l’Italia, del P. Valle, S. I., Marietti, Torino 1913; e del
Manuale di Storia della Pedagogia dei RR. D. C. Borla e P. C. Testore, S. I.,
ed. Paravia 1935«
’
’

[3831

Dc studio paedagogiac

567

II - Corso Teologico

Si istituisca un corso pratico di Catechetica, con speciale ri­
guardo all’insegnamento religioso per gli alunni delle scuole. Più
che di istituzione, si dovrebbe parlare di valorizzazione e specifi­
cazione del corso di Catechetica, che è già inclusa nella Teologia
Pastorale. Pertanto, delle quattro ore destinate alla Pastorale due
verranno assegnate alla Catechetica.
I giovani teologi svolgeranno per iscritto e oralmente argomenti
di Teologia che hanno attinenza con la Catechetica, non solo a modo
di omelia e di spiegazione del Vangelo, ma anche in forma di lezioni
a studenti delle varie scuole, sotto la guida del Professore, e discu­
teranno sul miglior metodo d’impartire tali lezioni.
Occorrerà inoltre introdurre, quando non fossero in uso, eserci­
tazioni pratiche di insegnamento catechistico (cfr. C. I. C. can. 1365
§3) — oltre che in qualche Parrocchia — in una scuola (pubblica
o privata) o nello stesso Seminario. Per esempio i giovani del quarto
anno di Teologia potrebbero tenere qualche lezione agli alunni di
Liceo, sempre però sotto la guida del Professore di Catechetica che,
alla fine del corso teologico, darà il suo motivato giudizio sulla
idoneità e sulla attitudine dei singoli seminaristi all’insegnamento
della Religione nelle scuole.
* ★ *

Si noti bene che nelle esercitazioni scritte e orali, sia durante il
corso filosofico sia in quello teologico, si deve mirare alla parte
positiva, cioè a stabilire chiaramente e solidamente la verità, evitando
polemiche inutili e tanto più le invettive nel confutare erronee dot­
trine.
Si persuadano i giovani leviti che l’insegnamento della Religione
non è soltanto l’insegnamento della più nobile delle scienze, ma è la
trasmissione del verbum vitae, che il Signore farà fruttificare nel
cuore degli ascoltatori. Non è quindi un semplice compito di dottrina,
cui basta la preparazione scientifica, ma è soprattutto un apostolato,
per il quale è indispensabile la grazia di Dio e la cooperazione del
buon esempio da parte dell’insegnante.
Non dubitiamo che le norme contenute nella presente verranno
applicate a cominciare dal prossimo mese di gennaio; gradiremmo
tuttavia un cenno di assicurazione al riguardo.
AAS XXXVII (1945), 173-X76.

ç68

Pius XII (1939)

Í3*4l

384

De Breviario iuvenibus levitis explicando
(Litt. circ. Nell'opera, diei 2 februarii 1945, ad Rectores, Patres Spirituales et
scientiarum sacrarum Professores in Seminariis)

Nell’opera per la formazione degli alunni del Santuario alla vita
sacerdotale, vita santa e di santificazione delle anime, una tra le
principali cure di coloro che ne sono responsabili, è certamente quella
di ben prepararli a corrispondere degnamente alle intenzioni della
Chiesa nel prescrivere, ai chierici in sacris, il compimento di quella
parte della sua preghiera pubblica, che è detta Ufficio Divino.
È vero che la preparazione immediata alla recita consapevole e
11
degna del Divino Ufficio può compiersi
in un periodo di parecchi
mesi, durante i quali il novello Suddiacono ha modo di addestrarsi
convenientemente, acquistando abitudini sante e insieme salde e si­
cure, così da non essere poi mai abbandonate per tutto il corso della
vita. Ma questa preparazione sarà tanto più efficace se si radicherà
nel Seminarista, anche se ancora lontano dagli Ordini Sacri, una
grande stima di così sublime preghiera.
Pertanto gli educatori delle speranze della Chiesa si industrieranno di fare apprezzare il santo Breviario, spiegandone ed illustran­
done le molteplici parti: Salmi e altri brani della Divina Scrittura,
antifone e responsori, inni e orazioni, lezioni dei Ss. Padri e vite dei
Santi. Ottime considerazioni suggerirà altresì bordine liturgico, che
svolge davanti all’occhio e al cuore del Sacerdote i profondi misteri
U
ed i mirabili
avvenimenti della Redenzione, con al centro Gesù, il
dolcissimo Redentore, a cui fanno corona la sua e nostra Madre
Celeste, gli Angeli e i Santi. Ma soprattutto la dignità del Divino
Ufficio risulta dalle sue altissime finalità, essendo esso « totius Ec­
clesiae vox una » come lo chiama Sant’Agostino, 1 la preghiera uni­
sona di tutta la Chiesa, la quale, per mezzo dei Sacerdoti, degna­
mente adora, loda, ringrazia, propizia e supplica Iddio per tutti i
suoi figli e per tutta 1’umanità.
Dal che si vede quale doviziosa fonte di grazia e santità sia per
la vita sacerdotale il Divino Ufficio. In esso infatti la fede è alimen­
tata dai grandi misteri che via via nell’anno liturgico vengono com­
memorati e celebrati; la speranza è ravvivata dalle frequenti e
1 Prol. in Ps. ni, in ML XXXVII. 1467.

[3841

Dc breviario iuvenibus levitis explicando

56g

commoventi espressioni di fiducia, che erompono dai Salmi e dal­
l’esempio confortatore dei Santi; soprattutto la carità viene ridestata
incessantemente dai sentimenti di viva contrizione, di santo timore
filiale e di puro amore di Dio e della sua santa legge, onde riboccano
1 passi della Sacra Scrittura e tutto il complesso del Breviario.
Pertanto l’ora consacrata a questa preghiera, tutta propria del
Sacerdote, dovrebbe essere l’ora di elevazione della mente e del
cuore alle cose celesti e di filiale conversazione con Dio: dal quale
intimo colloquio il Sacerdote non dovrebbe uscire senza sentirsi più
ricco di grazie celesti, più illuminato nella mente, più generoso nella
volontà, più pronto al compimento dei doveri. Allora, nonché consi­
derarne la recita come un peso, esclamerebbe egli pure con Sant’Ago­
stino: Psalterium meum, gaudium meum. *
1
Orbene, ad ottenere sì opportune disposizioni e salutari effetti,
devono concorrere tutti coloro che, in qualità di Superiori 0 Profes­
sori, hanno l’alta missione della diretta educazione degli alunni del
Santuario.
Il Professore di teologia dogmatica, procurando ai giovani una
cognizione sempre più approfondita dei dogmi, come, in generale,
pone basi sicure per una pietà soda, così, in particolare, nell’esposi­
zione della dottrina, tra le fonti del domma, traendo opportunamente
partito dalla Sacra Liturgia e quindi anche dall’ufficio Divino, ne
metterà in valore il pregio, ricordando che esso, insieme con la santa
Messa, è un richiamo continuo ed efficace alle grandi verità della
fede, secondo la sentenza di S. Celestino I : Legem credendi lex
statuat supplicandi. 2
II Professore di morale, parlando della preghiera e particolar­
mente di questa preghiera obbligatoria per il Sacerdote, pur se­
gnando i giusti limiti, oltre i quali si cadrebbe nella colpa — perchè
si formino coscienze rette e santamente spigliate — non manchi di
inculcare che il Sacerdote, l’uomo di Dio, non può e non deve trat­
tare con Dio dosando quasi il suo servizio, ma deve essere pronto ad
adempiere generosamente il sublime incarico di pregare per tutto
il popolo cristiano: motivo questo che può essere ripreso ancora
meglio dal Professore di ascetica, il quale saprà additare il Breviario,
come già abbiamo notato, quale un grande mezzo di santificazione
per il Sacerdote.
In Ps. 137, in ML XXXVII, 1775.
1 Denzinger. Enchir. Symb., 139.

570

Pius XII (1939)

I3S4I

Parte precipua dell’ammaestramento dei giovani Chierici intorno
al Breviario, spetta, evidentemente, al Professore di Liturgia. Questi
dedicherà cura particolare all’esposizione della storia e della strut­
tura del Breviario romano. Anziché insistere esclusivamente 0 anche
principalmente su punti di erudizione, che ai giovani potrebbero
riuscire gravi e noiosi, inquadrerà la storia complessa delle successive
riforme e innovazioni, nelle aspirazioni ardenti della spiritualità mo­
nastica ed ecclesiastica di attuare il precetto divino: oportet semper
orare.
Potrà inoltre accordarsi con i Professori di lettere perchè in Uceo
facciano tradurre gli inni del Breviario (in connessione, per es., con
10 studio di Sant’Ambrogio, Prudenzio, S. Gregorio Nazianzeno,
S. Paolino di Nola) e indichino agli alunni le buone traduzioni ita­
liane dei Salmi e degli inni.
E poiché la Sacra Scrittura è tanta parte del Breviario, largo con­
tributo alla recita sempre più consapevole del Divino Ufficio dovrà
portare il Professore di Scienze Bibliche, il quale da questo S. Di­
castero 1 ha già l’incarico di tenere un corso speciale sui Salmi.
Vorremmo ora insistere perchè in questo corso sia messo in ri­
salto il significato di preghiera (lode, ringraziamento, propiziazione,
supplica, abbandono in Dio) che è l’anima di tutti i Salmi. Mostri
11 Professore quanto queste preghiere siano accomodate ai più diffe­
renti bisogni del cuore umano e a tutte le vicende della vita. Nè
ometta di far vedere quanto belli e profondi siano i pensieri dei
Salmi su Dio e sulla sua provvidenza, sulla natura e sui doveri degli
uomini verso Dio e verso gli altri uomini. In tal modo la serie delle
osservazioni storiche e filologiche non soffocherà il tema fondamen­
tale, ed i giovani sentiranno palpitare nei Salmi la pietà e l’ardore
degli affetti che liricamente prorompono dall’anima dell’Autore
ispirato.
L’azione coordinata dei Professori,2 i quali sapranno cogliere di‘ Circolare 855-41-7 del 5 agosto 1941. N. 378
*.
3 Suggeriamo alcuni libri, tra i migliori, intorno al Breviario, che potranno
essere utilmente adibiti nei Seminari, oltre quelli già indicati a proposito del
Salterio. Torniamo a raccomandare l’ottima opera del P. C. Willi, Il Breviario
spiegato. Utilissima ai Professori di Liturgia (c agli altri) sarà la Storia del Bre­
viario di Baumer in due volumi in-8° (traduzione francese di Biron, Paris, Letouzcy, 1905), nonché Pierre Batiffol, Histoire du Bréviaire Romain, 30 ed.
Paris, Gabalda 1911. Potrà essere messa in mano agli alunni la concisa opera di
J. Baudot O. S. B., Le Bréviaire (Paris, Bloud et Gay, 1928), precedentemente
uscita in traduzione italiana sulla prima edizione (Roma, Desclée, 1909)

[384]

De breviario iuvenibus leviris explicando

571

scretamente le varie occasioni, presentate dal loro insegnamento, per
aiutare il giovane Seminarista a meglio comprendere ed apprezzare
il Divino Ufficio, non potrà non influire favorevolmente e con frutto
sugli alunni del Santuario, che dall’opera convergente dei Superiori,
anche di quelli incaricati della formazione intellettuale, riceveranno
una formazione e intellettualmente e spiritualmente piena e profonda.
È però evidente che in prima linea dovranno adoperarsi il Ret­
tore e il Direttore spirituale, che hanno in questo campo responsa­
bilità dirette ed insieme maggiori possibilità.
Il Rettore dovrà rivelare ai giovani le grandezze e le bellezze di
quel mirabile « corpus » di preghiere e di insegnamenti, così atto ad
ottenere che « reveletur... per Ecclesiam multiformis sapientia Dei ».1
Il risalto dato ai periodi e alle solennità della liturgia, il canto dei
Vespri domenicali e festivi, l’accuratezza del canto gregoriano, le
ufficiature solenni eseguite in varie ricorrenze, debbono formare
un « ambiente » che attragga il chierico a partecipare alla vita della
Chiesa orante, che commenti alla sua mente e al suo cuore la « vox
sponsae ». Sarà sollecito il Rettore che la preghiera ufficiale collet­
tiva fiorisca, nell’anima di ognuno, in preghiera personale. Non pago
delle apparenze, cercherà, con paterna discrezione, di accertarsi se
il novello Suddiacono ami il Breviario, ne apprezzi la svariata ric­
chezza e ne gusti la multiforme bellezza. Seguirà e farà seguire
ciascun Suddiacono nell’adempimento di questo sacro dovere e
avrà in ciò uno degli elementi più sicuri (anche se meno avvertiti^
per giudicare con sicurezza della pietà vera del giovane.
Ci piace qui ricordare le sapienti regole date da S. Carlo nelle
sue Admonitiones ad Clerum: ~ « Horas dicite attente, pie, decore,
supplicique mente, puro corde et casto corpore, non pigri, non
somnolenti, non oscitantes, non mente vaga, non vagis oculis, non
indecenti corporis statu; rite, religiose, divinas laudes concelebrate,
cantantes in cordibus vestris Deo ». Questi santi richiami, quasi eco
dell’esortazione della Chiesa di recitare il Breviario « pie, attente ac
devote » potranno, particolarmente nella parte esterna, servire di
norma ai Superiori, ai quali anche in questa azione nobilissima spetta
assistere, vigilare, e se occorre correggere il giovane perchè si avvezzi
a dare all’ufficio Divino il tempo necessario, secondo le indicazioni
liturgiche, e a recitarlo in luogo conveniente e con atteggiamento
' Eph. ITT, io.
a C. 2, a. 12.

572

Pius XII (1939)

[384I

anche esternamente dignitoso. Soprattutto i Superiori non permet­
tano mai che il Breviario sia sacrificato alle apparenti necessità dello
studio, con una recitazione affrettata o spezzettata, nè relegato alle
ore più disagiate del giorno: l’esempio di S. Tommaso insegna che
la preghiera non solo non è mai a detrimento dello studio, ma lo
conforta, lo eleva, lo rende fecondo: specialmente allorché si tratta
di studi sacri.
Il prezioso insegnamento guiderà il giovane anche per l’avvenire,
quando, fatto Sacerdote, sarà tentato, per l’attività esterna in opere
di apostolato, di rimandare la recita del Divino Ufficio alle ore più
stanche della giornata, 0 a recitarlo in ambiente di evidente dissipa­
zione, o ad accumularne più parti o a sbrigarsene con una recita
affrettata. Fedele alle sante abitudini del Seminario e alle sapienti
indicazioni ricevute, ricorderà che appunto con la recita devota, at­
tenta e dignitosa del Breviario, le sue fatiche apostoliche riusciranno
feconde.
Infine spetterà particolarmente a chi dirige e forma spiritual­
mente le anime dei giovani Chierici, l’alto compito di guidarli ad
elevare l’ora del Breviario in un’ora di unione intima con Dio, e
renderla uno degli elementi decisivi della loro formazione. La recita
del Breviario non è infatti e non deve essere un puro esercizio di
intelligenza e di memoria, un vago ricordo di studi fatti 0 una sem­
plice lettura : essa è e deve essere una preghiera: la mente e il cuore
del giovane levita devono rispondere a quanto egli legge, sì da ripor­
tare dal Breviario una luce più viva di fede c un fuoco più ardente
di amore divino.
Perciò il Direttore spirituale si studierà di far comprendere ai
chierici che il Divino Ufficio attua la « conversado in coelis » voluta
dall’Apostolo. Terrà appropriate istruzioni sull’argomento e racco­
manderà ai chierici in sacris di sempre fondere insieme i due ele­
menti essenziali alla formazione sacerdotale — pietà ed azione —
c quindi di porre a fondamento di una energica cd instancabile
azione esterna una solida vita interiore. Esorterà i giovani a fare
spesso convergere gli esami particolari e generali di coscienza sul
compimento di questo sacro dovere. Raccomanderà di vedere nel
Breviario la voce della Chiesa, di fare spesso la meditazione su brani
0 pensieri tratti dal Breviario; di avvezzarsi gradatamente alla tri­
plice attenzione: materiale, letterale, spirituale; di variare le inten­
zioni col variare delle ore canoniche.
Così avrà cura di rappresentare al Seminarista il Divino Ufficio

[384]

De breviario iuvenibus levitis explicando

573

<come poi la S. Messa) in armonia con l’apostolato, che dovrà essere
il frutto spontaneo della sua vita interiore.
Già abbiamo accennato, ma qui insistiamo di proposito, sulla
necessità di preparare i giovani leviti ad un apostolato generoso ed
operoso.
In questi tempi di rivolgimenti straordinari, mentre purtroppo
si contano così numerosi gli indifferenti, i disorientati, i delusi, è
necesario che il Sacerdote ricerchi e percorra ogni via per avvicinare,
influire, sostenere, convertire. Fortunatamente le conquiste non sono
diffìcili nè rare, quando il Sacerdote sia veramente « l’uomo di Dio »,
pieno il cuore dell’amore di Dio, dello zelo della sua gloria, e quindi
della salvezza delle anime.
Già in Seminario il giovane può partecipare a questo grande
apostolato, offrendo, ad esempio, le Ore canoniche sia per coloro
che maggiormente hanno bisogno dell’assistenza spirituale e del­
l’opera sacerdotale, sia per le molteplici istituzioni e congregazioni
che lavorano in questi campi, sia in generale per i Sacerdoti e per
l’Azione Cattolica che più da vicino collabora con il Sacerdote. Sarà,
in Seminario, solo preghiera, che però si ripercuoterà efficacemente
nel futuro, rendendo più naturale, spontanea, vibrante nel novello
Sacerdote l’attività apostolica, e tanto più fruttuosa quanto più so­
stenuta e fomentata dalla preghiera. Il Santo Breviario diventa in tal
modo la forma più efficace dell’Apostolato della preghiera, ancora
di recente lodato e raccomandato dall’Augusto Pontefice felicemente
regnante, Pio XII.
Che anzi sapendosi già unito a migliaia e migliaia di Sacerdoti
nel coro delle lodi divine e nella implorazione delle grazie necessarie
per tutto il popolo cristiano, il Seminarista proverà più vivo il senso
della santa solidarietà sacerdotale e dell’impegno comune di portare
le anime a Cristo, e più facilmente farà tesoro dei molti eccitamenti
che il Breviario presenta per accendersi l’animo di ardore apostolico.
E da questa amata preghiera quotidiana, meditata e gustata fin dal
Seminario con profondo senso di pietà, saprà il seminarista, fatto
Sacerdote, attingere come da miniera inesauribile, temi di esorta­
zioni e di conforti da proporre ai fedeli, sia dal pergamo, sia al tri­
bunale di penitenza.
Così illustrato, il Breviario procurerà ai cuori dei giovani leviti
una delle ore più belle e spiritualmente feconde della giornata. E non
avverrà, come purtroppo è da deplorare in alcuni, che, decadendo
dal primiero fervore, vengano a considerarlo come un peso impor-

Pius XII (1939)

574

[384-

tuno e a ridurlo ad un affrettato meccanismo di labbra, con il cuore
lontano da Dio.
Se Superiori e Professori, con l’esempio, e con le sagge esorta­
zioni, con continuità e con azione concorde, attenderanno ad indi­
rizzare tutti e ciascuno dei giovani ad essi affidati, particolarmente
se già negli Ordini Sacri, nel santo uso di questo nobilissimo stru­
mento di bene, così come abbiamo creduto di suggerire, ne racco­
glieranno essi stessi sicuri vantaggi. Preghiera che accompagna le
ore della giornata, quale luce sicura alla mente e valido sostegno
alla volontà, avrà felici ripercussioni non solo nella vita spirituale,
intellettuale e disciplinare di ciascun giovane, ma sullo stesso anda­
mento collettivo dei corsi maggiori, dai quali principalmente dipende
la vita del Seminario intero.
dello della lode a Dio nel
Ci ottenga Maria Ssma, sublime
Magnificat, che questa nostra esortazione, ispirata dal desiderio vi­
vissimo di preparare alla Chiesa santi Sacerdoti, trovi in tutti gli
animi a cui è diretta ima pronta e docile corrispondenza per la sua
felice attuazione.
In /MS non promulgatae.

pius

xn

385
De tertio probationis anno
(Ex Allocutione Quamvis inquieti, dici 17 septembris 1946, ad Patres S. I. in
XXIX Congregatione generali Electores)

Tertius probationis annus, quem aliae religiosae familiae vos
imitatae sibi adsumpserunt et cuius beneficio intimae spiritalis vitae
vena in vobis uberior succrescit: meditationis et silentii consuetu­
dines praesertimque de alumnorum institutione a maioribus receptae
normae indemnes serventur. Haec vero sueta vobis institutio diu­
turna est, at hac de causa actuosa et efficax. Quemadmodum ut
robustae quercus solidentur, longa temporis intervalla necessaria
sunt, ita longa patientia ad formandum virum Dei semper requiritur.
Refrenetur igitur iuvenum generosa audentia, qua ii ad agendum
intempestive rapiuntur: nimis propera operositas magis disperdit
quam aedificat, eaque tum agenti tum ipsis apostolicis operibus
nocet.
AAS XXXVIII (1946), 383-

-386]

De breviario - Dc probatione - De sensu can. 1366, § 2

575

386
De genuino sensu dictionis « ad Angelici Doctoris ratione'
doctrinam et principia»0

<1

(Ex Allocutione Par est, dici 22 septcmbris 1946, ad Patres Capitulares Ordinis
Fratrum Praedicatorum)

Quod quidem praescriptum quanti faciendum sit, Decessorum
Nostrorum consilia vestigiaque secuti, alias animadvertimus. 1 Hac
autem in re nunc minoris videntur esse momenti quaestiones, in
quibus sub ecclesiastici magisterii ductu auspicioque semper libera
fuit opinandi et disputandi potestas, quantaecumque eaedem in
philosophicis et theologicis indagationibus et disceptationibus du­
cendae sunt. Eoque minus nunc sermo est de illis doctrinarum ad
physica seu ad rerum naturam attinentium opinationibus et formulis,
quae praeteriti temporis propriae et peculiares erant, aut de illarum
consectariis, quatenus quidem opiniones illas nostra aetate reperta
et inventa humanarum disciplinarum exsuperarunt et praetergressa
sunt: quibus repertis et inventis Ecclesia favet, nedum adversetur,
ea provehit, nedum metuat.
Nunc vero agitur de ipsis philosophiae perennis et theologiae
fundamentis, quae quaelibet ratio et disciplina, re ac nomine ca­
tholica aestimanda, agnoscit et veretur; agitur de scientia et de fide,
de earum natura ac mutua ratione; agitur de ipsa fidei basi, quam
nullum censurae iudicium labefactet; agitur de veris a Deo pate­
factis, an nempe mentis acies ea certis notionibus penetrare atque
ex eis ulteriora colligere possit. Paucis dicimus : de hac re quaeritur,
an videlicet quod S. Thomas Aquinas aedificavit, ultra et supra
U
quodlibet tempus ima compositis et compactis elementis,
quae
omnium temporum christianae sapientiae cultores suppeditaverant,
solida rupe innitatur, perpetuo vigeat et valeat, catholicae fidei
II
depositum efficaci
praesidio etiam nunc tueatur, novis quoque theo­
logiae et philosophiae progressibus securo usui et moderamini sit.
Id sane Ecclesia asserit, cum id sibi persuasum habeat hoc
itinere ad veritatem cognoscendam et solidandam tuto procedi.
Ideo Constitutione Apostolica Deus scientiarum Dominus, die 24
maii anno 1931 edita/ ipsa memoratam praescriptionem Codicis
' N. 373.
• Can. 1366, § 2.
» N. 359.

Pius XII (1939)

Í386-

luris Canonici confirmavit. Philosophia proponatur oportet — hoc
ibidem praecipitur — « ita ut auditores plena cohaerentique syn­
thesi doctrinae ad methodum et principia S. Thomae Aquinatis
instituantur » ; et in theologia, « veritatibus fidei expositis et ex sacra
Scriptura et Traditione demonstratis, earum veritatum natura et
intima ratio ad principia et doctrinam S. Thomae Aquinatis investi­
gentur et illustrentur ». 1
AAS XXXVIII (1946), 387-3S8

387
De Institutis saecularibus
(Const, ap. Provida Mater Ecclesia, diei 2 februarii 1947)

Provida Mater Ecclesia, quanto studio maternoque affectu con­
tenderit, ut suae praedilectionis filios,2 qui totam vitam Christo Do­
mino mancipantes, Ipsum per viam consiliorum libere et ardue
sequuntur, tam coelesti proposito et angelica vocatione 1 dignos iugiter redderet ac eorum vivendi rationem sapienter ordinaret, fre­
quentissima Pontificum, Conciliorum, Patrum documenta et mo­
numenta testantur, atque integer historiae ecclesiasticae cursus
omnisque canonicae disciplinae ratio, ad nostra usque tempora, lu­
culenter demonstrat.
Profecto, inde a primis rei christianae incunabulis, Christi 1 et
Apostolorum doctrinam atque exempla ad perfectionem allicientia,5
Ecclesia reapse magisterio illustrare sategit, secure docendo qua
ratione vita perfectioni dicata ducenda esset apteque componenda.
Opera autem ministerioque suo ita impense plenam Christo deditio­
nem et consecrationem fovit et propagavit, ut primis temporibus
communitates christianae consiliis evangelicis bonam terram semini
paratam optimosque fructus secure promittentem ultro offerebant,s
’ Art. 29.
’ N. 358.
’.Cfr. Tertullianus, Ad uxorem, lib. I, c. IV (ML 1, 1281
*);
Ambrosius,
De virginibus, I, 3, n (ML 16, 202); Eucherius Lugdun., Exhortatio ad Mo­
nachos, i (ML 50, 865); Bernardus, Epistola CDXLIX (ML 182, 641): id.,
Apologia ad Guillelmum, c. X (ML 182, 912).
‘ ^vXVI’
XIX’ Ia-12’ 16-215 Mc X, 17-21, 23-30; Le XVIII, 18-22,

. t Vyt^7oVI¿ 25ytv37’38, 4°; Mi XIX’ 27; Mc X’ 28J
XVIII, 28;
Act. XXI, 8-9; Apoc. XIVt 4-5.
>
’
• Le VIII, 15; /1«. IV, 32, 34-35; I Cor. VII, 25-35, 37-38 40- Eusfmtïç
Historia ecclesiastica, III, 39 (MG 20, 297).
3 > 4 ,
sertus,

-387I

Dc Institutis saccularibus

577

pauloque post, ut ex Patribus Apostolicis et antiquioribus eccle­
siasticis scriptoribus facile comprobari potest,1 in diversis ecclesiis
vitae perfectionis professio adeo iam floruerit, ut ipsius sectatores,
veluti ordinem classemque socialem variis nominibus — ascetarum,
continentium, virginum, aliisque — clare recognitam et multis pro­
batam atque honoratam,2 in ecclesiasticae societatis sinu inciperent
constituere.
Saeculorum decursu, Ecclesia Christo Sponso fidelis sibique sem­
per constans, sub Spiritu Sancti ductu, continuato certoque incessu,
usque ad conditum hodiernum Canonici Iuris Codicem status per­
fectionis disciplinam pedetemptim evolvit. In illos maternae incli­
nata, qui animo volenti diversis formis externe ac publice vitae
perfectionem profitebantur, eisdem omnimodis in tam sancto pro­
posito, duplici respectu favere numquam destitit. Singularem in
primis, semper tamen coram Ecclesia et publica ratione factam,
perfectionis professionem — ut priscam illam ac venerandam, quae
liturgico peragebatur, virginum benedictionem et consecratio­
nem 3 — Ecclesia ipsa non solum recepit ac recognovit, sed sapienter
sanxit strenueque defendit, plures etiam eidem attribuens canonicos
effectus. Praecipuus tamen Ecclesiae favor diligentiorque cura, erga
illam perfectionis plenam professionem strictius publicam, a primis
temporibus, post pacem constantinianam adeptam, iure meritoque
conversa sunt atque exercita, quae in societatibus collegiisque emit­
tebatur ex ipsius venia, approbatione, iussu, erectis.
1 Ignatius, Ad Polycarp., V (MG 5, 724); Polycarpus, Ad Philippen., V,
3 (MG 5, 1009); Iustinus Philosophus, Apologia I pro christianis (MG 6.
349); Clemens Alexandrinus, Stromata (MG 8, 224); Hyppolytus, In Proverb.
(MG 10, 628); id., De Virgine Corinthiaca (MG 10, 871-874); Orígenes, In
Num., hom. 2, i (MG 12, 590); Methodius, Convivium decem virginum (MG
18, 27-220); Tertullianus, Ad uxorem, lib. I, c. VII-VIII (ML 1, 12861287); id., De resurrectione camis, c. VIII (ML 2, 806); Cyprianus, Epistola
XXXVI (ML 4, 327); id., Epist, LXII, II (ML 4, 366); id., Testimon. adv. iudaeos, lib. Ill, c. LXXIV (ML 4, 771); Ambrosius, De viduis, II, 9 et sqq.
(ML 16, 250-251); Cassianus, De tribus generibus monachorum, V (ML 49,
1094); Athenagoras, Legatio pro Christianis (MG 6, 965).
3 Act. XXI. 8-10; cfr. Ignatius Antioch., Ad Smyrn., XIII (MG 5, 717);
id., Ad Polyc., V (MG 5, 723); Tertullianus, De virginibus velandis (ML 2,
935 sqq.); id., De exhortatione castitatis, c. VII (ML 2, 922); Cyprianus, De
habitu virginum, II (ML 4, 443); Hieronymus, Epistola LVIII, 4-6 (ML 22.
582. 583); Augustinus, Sermo CCXIV (ML 38, 1070); id.. Contra Faustum
Manichaeum, lib. V, c. IX (ML 42, 226).
* Cfr. Optatus, De schismate donatistarum, lib. VI (ML ir, 1071 sqq.);
Pontificale Romanum, II : De benedictione et consecratione virginum.
37 — S. C.

Religiosis - Enchiridion Relipoiannn

57«

Pius XII (1939)

1387J

Quam arcte atque intrinsece, historia sanctitatis Ecclesiae et
apostolatus catholici, cum historia fastisque vitae religiosae cano­
nicae, Spiritus Sancti iugiter vivificantis gratia, mira varietate in
dies subcrescentis et nova magis magisque altiere atque firmiore
unitate roboratae, coniuncta sit, in comperto apud omnes est. Nihil
II
mirum,
si Ecclesia, etiam in iuris provincia, agendi rationem fideliter
retinens, quam providens Sapientia Dei clare innuebat, ita statum
canonicum perfectionis, consulto prosequuta fuerit et ordinaverit,
ut iure meritoque supra ipsum, aedificium ecclesiasticae disciplinae,
II
tamquam
supra unum ex angularibus lapidibus superaedificare vo­
luerit. Hinc, in primis status publicus perfectionis inter tres praeci­
puos ecclesiasticos status recensitus fuit, atque ex ipso Ecclesia
secundum personarum canonicarum ordinem gradumque unice pe­
tivit (c. 107). Res sane digna quae attente ponderetur: dum alii
duo canonicarum personarum ordines, scilicet clericorum et laicorum, divino iure, cui ecclesiastica adiungitur institutio (cc. 107, 108,
§ 3), ex Ecclesia petuntur, quatenus ipsa est Societas hierarchice
constituta et ordinata; haec media, inter clericos et laicos, religioso­
rum classis, quae utrisque clericis et laicis communis esse potest
(c. 107), ex arcta peculiarique relatione ad Ecclesiae finem, sancti­
ficationem nempe, efficaciter,
II
rationibusque adaequatis prosequen­
II
dum, tota desumitur.
Neque haec fuerunt satis. Ne professio publica ac solemnis sanc­
titatis frustraretur atque in cassum cederet, Ecclesia, hunc canonici! II
perfectionis statum, semper maiore rigore in societatibus recognoscere
tantum voluit ab ipsa erectis atque ordinatis, scilicet in Religionibus
(c. 488, Io), quarum generalis forma et ratio, post maturum lentumque examen, magisterio suo probaverat, quorum in singulis casibus
institutum atque statuta non solum doctrinaliter et abstracte, semel
iterumque ad trutinam revocaverat, sed facto et reapse experta erat.
Haec in iure Codicis ita sunt severe et absolute definita, ut nullo
in casu, ne per exceptionem quidem, admittatur canonicus status
perfectionis, nisi ipsius professio in Religione emittatur ab Ecclesia
approbata. Denique, canonica status perfectionis, qua status publici,
disciplina, ita ab Ecclesia sapienter ordinata fuit, ut pro Religionibus
clericalibus, in illis generation, quae clericalem religiosorum vitam
respiciunt, Religiones vice dioeceseos fungerentur, et adseriptio Re­
ligioni, incardinationis clericalis dioecesi locum obtineret (cc. ni
§ I, H5> 585)Postquam Codex Pianus-Benedictinus, in Parte Secunda, lib. II

13 «7 I

Dc Institutis saccularibus

579

Religiosis dicata, diligenter collecta, recognita, atque accurate expo­
lita Religiosorum legislatione, statum canonicum perfectionis, sub
respectu etiam publico, multipliciter confirmaverat atque inceptum
opus Leonis XIII f. m. in sua immortali Constitutione Conditae
a Christo 1 sapienter perficiendo, Congregationes votorum simpli­
cium inter stricte sumptas Religiones admiserat, nihil in disciplina
status canonici perfectionis addendum esse videbatur. Ecclesia ta­
men, magna qua gaudet animi mentisque largitate, tractuque vere
materno, brevem titulum legislationi religiosae, veluti peropportuni
complementi gratia, adiungendum censuit. In ipso (tit. XVII, lib.
II) ad statum canonicum perfectionis, satis plene Ecclesia aequipa­
rare statuit Societates, de ipsa et frequenter etiam de civili societate
optime meritas, quae quamvis aliquibus iuridicis sollemnitatibus ad
statum perfectionis canonicum completum necessariis, ut votis pu­
blicis (cc. 488, i° et 70; 487), carerent, tamen in ceteris quae ad
vitam perfectionis substantialia reputantur, veris Religionibus arcta
similitudine et veluti necessitate coniunguntur.
His omnibus sapienter, prudenter ac peramanter ordinatis, am­
plissime provisum fuerat animarum multitudini, quae relicto saeculo
amplecti cuperent novum statum canonicum stricte dictum, perfec­
tioni adquirendae unice atque ex integro consecratum. Verum be­
nignissimus Dominus, qui absque personarum acceptione,2 omnes
fideles semel iterumque ad perfectionem ubique sequendam et exer­
cendam invitavit,3 mirabili Divinae suae Providentiae consilio dis­
posuit ut etiam in saeculo, tot vitiis depravato, nostris praecipue
temporibus, plures floruerint ac floreant animarum selectarum copiae
quae, nedum perfectionis individualis studio aestuent, sed peculiari
Dei vocatione in mundo manentes, optimas novas invenire possint
Consociationum formas, temporum necessitatibus apprime respon­
dentes, in quibus vitam ducere queant adquirendae Christianae per­
fectioni admodum consentaneam.
Spiritualium Moderatorum prudentiae ac studio ex animo com­
mendantes, singulorum nobiles perfectionis conatus, in foro interno,
de Associationibus nunc solliciti sumus quae coram Ecclesia in foro,
uti dicitur, externo ad vitam solidae perfectionis proprios sodales
quasi manu ducere satagunt atque nituntur. Non tamen de omnibus
* N. 241.
’ 2 Par. XIX. 7; Rom. II, ri; Eph. VI, 9; Col. Ili, 25.
• Mr V. 4S: XIX, 12; Col. IV. 12; Jac I, 4.

580

Pius XII (1939)

(387J

Consociationibus hic quaestio est, quae in saeculo perfectione II
• I sincero corde sectantur, sed de iis tantum, quae in in­
Christianam
terna constitutione, in hierarchica regiminis ordinatione, in piena
nullisque aliis vinculis limitata deditione, quam a membris proprie
dictis requirunt, in consiliorum evangelicorum professione, in ratione
denique ministeria et apostolatum exercendi, propius quoad sub­
II accedunt ad status canonicos perfectionis, ac speciatim ad
stantiam
II ­
Societates absque votis publicis (tit. XVII), quamvis non vita com
II uni religiosa, sed aliis externis formis utantur.
Hae Consociationes, quae inde « Institutorum saecularium » no­
mine venient, non sine speciali Divinae Providentiae afflatu, primo
elapsi saeculi dimidio condi ceperunt, ut fideliter « consilia evan­
gelica in saeculo sequerentur et caritatis officia maiore libertate obi­
rent, a quibus per temporum nequitiam exercendis, religiosae fa­
miliae aut paene aut omnino prohibebantur ». 1 Cum antiquiora
eiusmodi Instituta bonum de se specimen dederint, et operibus
factisque satis semperque magis comprobarint per severam prudentemque suorum sodalium selectionem, per accuratam satisque lon­
gam eorum formationem, per adaequatam, firmam simul et agilem
vitae ordinationem, etiam in saeculo peculiari Dei vocatione favente,
divinaeque gratiae auxilio, obtineri certo posse satis strictam atque
efficacem suipsius, non internam tantum sed externam et fere re­
ligiosam, Domino consecrationem, et instrumentum valde opportu­
num penetrationis et apostolatus haberi, hac multiplici de causa
« istae fidelium Societates, non secus ac verae religiosae Congrega­
tiones a Sancta Sede laudatae » non semel fuerunt. 2
Ex felici horum Institutorum incremento in dies clarius apparuit
quam multiplici respectu eadem in efficax Ecclesiae et animarum
subsidium verti possent. Ad vitam perfectionis semper et ubique
serio ducendam; ad ipsam etiam in pluribus casibus amplectendam
in quibus vita religiosa canonica possibilis vel conveniens non erat;
ad impensam familiarum, professionum ac civilis societatis Christia­
nam renovationem per contactum intrinsecum et quotidianum cum
vita perfecte et omnino sanctificationi consecrata; ad multiformem
apostolatum et ad ministeria exercenda locis, temporibus et rerum
adiunctis sacerdotibus religiosisque vetitis, vel imperviis, haec Insti‘ S. C Episcoporum et Regularium, Decr. Ecclesia Catholica, diei ti auxru
sti 1889, in /1SS XXIII (1889), 634.
’ Ibid.

Dc Institutis saccularibus

L_3«7l

58i

tuta adhiberi et converti facile possunt. Ex adverso, experientia
comprobatum est difficultates ac pericula non defuisse, quae haec
perfectionis vita libere ducta, et absque externo religiosae vestis
subsidio, communisque convivendae auxilio, absque vigilanda Or­
dinariorum, a quibus reipsa facile ignorari poterat, Superiorumque,
qui non raro longe aberant, interdum, immo et faciliter secum
ferebat. Disputari etiam coeptum fuit de natura iuridica horum
Insdtutorum, et de Sanctae Sedis mente in illis approbandis. Heic
opportunum ducimus mendonem facere illius Decreti Ecclesia
Catholica, quod Sacra Congregatio Episcoporum et Regularium
edidit, et die n mensis augusti a. 1889 a Decessore Nostro im.
mem. Leone XIII confirmatum fuit. ‘ In ipso non vetabatur horum
Insdtutorum laudatio et approbado, edicebatur tamen Sacram Congregadonem, quando haec Instituta laudabat vel approbabat, ea
voluisse laudare et approbare, non quidem ut Religiones votorum
solemnium, aut veras religiosas Congregationes votorum simplicium,
sed tantum ut pias sodalitates, in quibus, praeter alia, quae iuxta
hodiernam Ecclesiae disciplinam desiderantur, religiosa professio
proprie dicta non emitdtur, sed vota, si quae fiant, privata censentur,
non publica, quae nomine Ecclesiae a legidmo Superiore acceptan­
tur. Haec insuper sodalitia — ita addebat Sacra eadem Congrega­
tio —, sub hac essentiali conditione laudantur vel approbantur, quod
plene perfecteque Ordinariis innotescant cuiusque suis, ac eorum
omnino subsint iurisdicdoni. Haec Sacrae Congregationis Episcopo­
rum ac Regularium praescripta ac declarationes, ad effingendam
naturam horum Institutorum opportune contulerunt, eorumque evo­
lutionem atque progressum ordinaverunt quin tamen impedirent.
Nostro hoc saeculo Instituta saecularia multiplicata silenter sunt,
pluresque, satis inter se diversas, formas sive autónomas, sive di­
versimode Religionibus Societatibusve unitas induerunt. De ipsis
nihil cavit Apostolica Constitutio Conditae a Christo, quae tan­
tum de Congregationibus religiosis fuit sollicita. Codex etiam Iuris
Canonici consulto de his Institutis siluit, et quae pro ipsis essent
constituenda, cum adhuc matura non viderentur, reliquit futurae
legislationi.
Haec omnia Nobiscum, pro conscientiae Nostrae officio, et pro
paterna illa dilectione qua erga animas ferimur, quae in saeculo tam
generose sanctitatem sectantur, semel iterumque considerantes;
• Ibid.

582

Pius XII (1939)

[387]

itemque eo consilio ducti ut sapiens nempe ac severa fieri valeat
Societatum discriminatio, iliaque tantum ut vera Instituta agnoscan­
tur, quae plenam perfectionis vitam authentice profiteantur; ut pe­
ricula vitentur erectionis novorum semper Institutorum — quae non
raro imprudenter atque inconsulto conduntur —; ut illa autem
Instituta, quae approbationem mereantur, talem obineant peculia­
rem iuridica! II ordinationem, quae eorum naturae finibus, adiunctis
apte pleneque respondeat, id ipsum pro Institutis saecularibus perfi­
cere cogitavimus ac decrevi II us, quod im. mem. Decessor Noster
Leo XIII pro Congregationibus votorum simplicium per Apostolicam Constitutionem Conditae a Christo tam prudenter atque sa­
pienter praestitit. Igitur statutum generale Institutorum saecula­
rium, quod a Suprema Sacra Congregatione Sancti Officii ad com­
petentiam suam quod spectat, examinatum diligenter fuerat et a
Sacra Congregatione de Religiosis accurate, iussu ductuque Nostro,
ordinatum ac expolitum fuit, per praesentes has Litteras approba­
mus; atque ea omnia, quae sequuntur, Apostolica auctoritate Nostra
declaramus, decernimus ac constituimus.
Hisce autem ut supra constitutis, ad ea omnia exsecutioni man­
danda Sacram Congregationem de Religiosis deputamus, cum om­
nibus facultatibus necessariis atque opportunis.
Lex peculiaris Institutorum

saecularium

Art. I
Societates, clericales vel laicales, quarum membra, Christianae
perfectionis adquirendae atque apostolatum plene exercendi causa,
in saeculo consilia evangelica profitentur, ut ab aliis fidelium com­
munibus Associationibus (Pars Tertia, lib. II, C. I. C.) apte distin­
guantur, Institutorum seu Institutorum saecularium proprio nomine
veniunt, atque huius Constitutionis Apostolicae normis subiiciuntur.
Art. II

§ i. Instituta saecularia, cum nec tria publica religionis vota
(cc. 1308 § i et 488, i°) admittant, nec communem vitam seu com­
morationem sub eodem tecto suis membris, ad normam canonum,
imponant (cc. 487 sqq. et 673 sqq.):
Io Iure, ex regula, nec sunt nec proprie loquendo dici queunt

1387 J

De Institutis saecularibus

583

Religiones (cc. 487 et 488, iQ) vel Societates vitae communis
(c. 673 § i);
2° Religionum aut Societatum vitae communis proprio peculiarique iure non obligantur, neque ipso uti possunt, nisi quatenus
aliquod huius iuris praescriptum, illius praecipue quo Societates
absque votis publicis utuntur legitime ipsis, per exceptionem, ac­
commodatum fuerit atque applicatum.
§ 2. Instituta, salvis communibus iuris canonici nonnis quae ipsa
respiciant, tamquam proprio iure, peculiari eorum naturae et con­
ditioni arctius respondenti, his praescriptis reguntur:
i° Generalibus huius Constitutionis Apostolicae normis, quae
omnium Institutorum saecularium veluti proprium statutum consti­
tuunt;
20 Normis quas Sacra Congregatio de Religiosis, prout ne­
cessitas ferat atque experientia suffragetur, sive Constitutionem
Apostolicam interpretando sive ipsam perficiendo atque applicando
pro omnibus vel pro aliquibus ex his Institutis edere censuerit;
30 Particularibus Constitutionibus, ad nonnam Articulorum
qui sequuntur (Art. V-VIII), approbatis, quae generales iuris atque
peculiares supra descriptas normas (nn. Io et 20), singulorum Insti­
tutorum finibus, necessitatibus, adiunctis, non pani II inter se di­
versis, prudenter accommodent.
Art. Ill

§ i. Ut aliqua pia fidelium Consociatio, ad normam Articulorum
qui sequuntur, erectionem in Institutum saeculare consequi valeat,
haec (§§ 2-4), praeter alia communia, habeat necesse est requisita:
§ 2. Quoad vitae consecrationem et Christianae perfectionis pro­
fessionem.
Sodales, qui ut membra strictiore sensu sumpta, Institutis adscri­
bí cupiunt, praeter illa pietatis et abnegationis exercitia, quibus om­
nes, qui ad perfectionem vitae Christianae adspirant, incumbant
necesse est, ad ipsam peculiaribus etiam rationibus, quae hic recen­
sentur, efficaciter tendere debent:
Io Professione nempe coram Deo facta coelibatus et castitatis
perfectae, quae voto, iuramento, consecratione in conscientia obli­
ganti, ad normam Constitutionum, firmetur;
2° Obedientiae voto vel promissione, ita ut stabili vinculo ligati
totos Deo et caritatis seu apostolatus operibus se dedicent, et in om-

584

Pius XII (1939)

Ij87]

II
nibus sub manu
et ductu semper moraliter sint Superiorum,
ad
II
II Constitutionum;
normam
30 Paupertatis voto vel promissione, vi cuius bonorum tem­
poralium usum non liberum habeant, sed definitum ac limitatum,
ad normam Constitutionum.
§ 3. Quoad incorporationem Sodalium Instituto proprio et quoad
vinculum ex ipsa ortum.
Vinculum quo Institutum saeculare et ipsius membra, proprie
dicta, inter se coniungi oportet, debet esse:
Io Stabile, ad normam Constitutionum, sive perpetuum sive
temporarium, elapso tempore renovandum (c. 488, Io);
2° Mutuum ac plenum, ita ut, ad normam Constitutionum,
Sodalis se totum Instituto tradat, et Institutum de Sodali curam
gerat atque respondeat.
§ 4. Quoad communes Institutorum saecularium sedes ac domos.
Instituta saecularia, etsi communem vitam seu commorationem
sub eodem tecto suis membris ad normam iuris non imponant (Art.
II, §1), tamen pro necessitate, vel utilitate unam vel plures comII unes domos habere oportet, in quibus:
Io Residere valeant qui Instituti regimen, supremum praeci­
pue vel regionale, exercent;
2° C1)11111 orari vel ad quas convenire queant Sodales, ad insti­
tutionem accipiendam et complendam, ad exercitia spiritualia pera­
genda et ad alia huiusmodi;
30 Recipi possint Sodales, qui ob infirmam valetudinem, vel
ob alia rerum adiuncta sibi providere non valeant, vel quibus non
expediat, ut apud se vel apud alios ipsi privatim remaneant.

Art. IV
§ i. Instituta saecularia (Art. I) a Sacra Congregatione de Reli­
giosis dependent, salvis iuribus Sacrae Congregationis de Propaganda
Fide, ad normam c. 252 § 3, quoad Societates et Seminaria Missio­
nibus destinata.
§ 2. Consociationes, quae rationem non habent seu plene finem
non profitentur in Art. I descriptum, illaeque etiam, quae aliquo ex
elementis carent in Art. I et III huius Constitutionis Apostolicae
recensitis, iure reguntur Associationum fidelium, de quibus in cc.
684 sqq. et a Sacra Congregatione Concilii dependent, salvo praes­
cripto c. 252 § 3, quoad territoria Missionum.

3871

Dc Institutis saecularibus

585

Art. V

§ i. Instituta saecularia Episcopi, non autem Vicarii Capitulares
vel Generales condere et in personam moralem, ad normam cc. 100
§§ i et 2, erigere possunt.
§ 2. Ea tamen Instituta Episcopi ne condant neque condi sinant,
inconsulta Sacra Congregatione de Religiosis, ad normam c. 492
§ i et Art., qui sequitur.
Art. VI
§ i. Ut Episcopis, de erectione Institutorum ad normam Art V
§ 2 in antecessum consulentibus, Sacra Congregatio de Religiosis
licentiam concedat eadem erigendi, de iis, congrua congruis ipsius
indicio referendo, edoceri debet, quae pro erectione Congregationis
Societatisve vitae communis iuris dioecesani in Normis ab eadem
Sacra Congregatione impertitis definiuntur (nn. 3-5) atque de aliis
quae ex stilo et praxi eiusdem Sacrae Congregationis inducta sunt,
vel in posterum inducentur.
§ 2. Obtenta ab Episcopis Sacrae Congregationis de Religiosis
licentia, nihil obstabit quominus, ipsi iure proprio uti libere possint
et erectionem peragere. De erectione peracta officiale nuntium eidem
Sacrae Congregationi Episcopi mittere ne omittant.

Art. VII
§ i. Instituta saecularia, quae approbationem vel laudis decre­
tum a Sancta Sede consequuta fuerint, iuris pontificii efficiuntur
(cc. 488, 30; 673 § 2).
§ 2. Ut Instituta saecularia iuris dioecesani laudis vel approba­
tionis decretum consequi valeant, illa generatim, congrua congruis
Sacrae Congregationis de Religiosis indicio referendo, requiruntur
quae ex Normis (nn. 6 sqq.) et ex eiusdem Sacrae Congregationis
stilo ac praxi pro Congregationibus et Societatibus vitae communis
praescripta et definita sunt, vel in posterum definientur.
§ 3. Ad horum Institutorum eorumque Constitutionum primam,
ulteriorem, si casus ferat, ac definitivam approbationem ita pro­
cedatur :
i” Causae, de more paratae et unius saltem Consultoris voto
ac dissertatione illustratae, in Consultorum Commissione, sub ductu
Exemi eiusdem Sacrae Congregationis Secretarii aliusve ipsius vices
gerentis, prima fiet disceptatio;

Pius XII (1939)

586

[387-

2° Inde res tota, praeside Emo Sacrae Congregationis Cardi­
nali Praefecto, atque invitatis ad causam diligentius excutiendam,
prout necessitas seu utilitas suggerat, peritis seu peritioribus Con­
sultoribus, pleni Sacrae Congregationis Congressus examini ac de­
cisioni subiiciatur;
30 Congressus resolutio ab Emo Cardinali Praefecto vel ab
Excmo Secretario Audientia Ssmo Domino referenda Ipsiusque su­
premo indicio submittenda erit.

Art. Vili
Instituta saecularia, praeterquam propriis, si quae adsint vel in
posterum ferentur legibus, ad normam iuris pro non exemptis Con­
gregationibus et Societatibus vitae communis vigentis, Ordinariis
locorum subiecta sunt.
Art. IX
Regimen internum Institutorum saecularium hierarchice ad
instar regiminis Religionum et Societatum vitae communis, congrua
congruis eiusdem Sacrae Congregationis iudicio referendo, pro ipso­
rum Institutorum natura, finibus, et adiunctis ordinari potest.

Art. X

Quoad iura et obligationes Institutorum, quae condita iam sunt
et ab Episcopis, consulta Sanctae Sede, vel ab ipsa Sancta Sede
fuerunt approbata, hac Constitutione Apostolica nihil immutatur.
Haec edicimus, declaramus ac sancimus, decernentes pariter
Apostolicam hanc Constitutionem firmam, validam et efficacem semper esse ac fore, suosque plenos et integros effectus sortiri atque
obtinere, contrariis quibuslibet non obstantibus, peculiarissima etiam
•I entione dignis. Nulli igitur hominum liceat hanc Constitutionem
a Nobis promulgatam infringere, vel eidem temerario ausu con­
traire. “
/1/1S XXXIX (1947), 114-124

* Nn. 389, 391, 392.

-388]

De Institutis saecularibus - De Actione Catholica

587

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
388

De Actione Catholica
(Litt. circ. I nuovi, diei 2 februarii 1947, ad Superiores et Superiorissas Ordi­
num et Congregationum Religiosorum)

I nuovi e più difficili compiti assegnati all’Azione Cattolica non
possono non interessare anche gli Istituti Religiosi che costituiscono
l’altra ala poderosa dell’Esercito combattente della Chiesa. Già dal
i marzo 1924 l’Eminentissimo Cardinale Laurenti, Prefetto di
questa S. Congregazione, con lettera diretta alla Presidenza della
Gioventù Femminile dell’Azione Cattolica Italiana, faceva rilevare
la necessità di armonizzare perfettamente tra loro, con una reciproca
intesa e con una efficace cooperazione, l’opera organizzativa dell’Azione Cattolica e invitava le Superiore degli Istituti di educazione
in Italia a presentare delle proposte concrete per la desiderata coo­
perazione. Con un’altra lettera del 21 gennaio 1927, diretta all’As­
sistente Generale dell’Unione femminile C. I. lo stesso Eminentis­
simo comunicava le disposizioni ricevute dal Santo Padre nell’Udienza dell’n gennaio dello stesso anno, perchè gli Assistenti Generali
e gli altri Assistenti di detta Unione, scelti di comune accordo po­
tessero fornire alle Religiose, nel modo che fosse ritenuto più
opportuno, quelle notizie di organizzazione e di tecnica che valessero
ad illustrare meglio la situazione per ottenere la desiderata colla­
borazione.
II Cardinale Lépicier, successore del Cardinale Laurenti nella
stessa Congregazione, nella lettera del 29 maggio 1930, diretta all’Assistente Gen. dell’U.F.C.I. dopo aver comunicato il compiaci­
mento dell’Augusto Pontefice per la cooperazione delle benemerite
Suore degli Istituti educativi all’Apostolato dell’Azione Cattolica,
insisteva perchè questa cooperazione fosse sempre più stabile ed
efficace.
L’Eminentissimo Card. Pacelli, allora Segretario di Stato, nello
splendido documento del 15 marzo 1938 indirizzato a nome del
S. Padre Pio XI a tutti i Superiori degli Ordini e Congregazioni
Religiose maschili e femminili, lodando l’impegno generoso con cui
alcuni Ordini e Congregazioni Religiose maschili e femminili ave­
vano messo a disposizione dell’A. C. I. i loro membri, i quali con
la penna, con la parola e con l’assistenza, ne avevano favorito lo

588

Pius XII (1939)

sviluppo e assicurati i frutti, inculcava ai Religiosi i nuovi mezzi
d’adottare per rendere più valido il loro aiuto all’A. C. Tra questi
mezzi Colui che doveva ascendere alla Cattedra di Pietro indicava
particolarmente i corsi di studio perchè i Religiosi e le Religiose
meglio si preparassero ai nuovi compiti dell’Apostolato. Ed ancora
recentemente, nella lettera di approvazione del nuovo « Statuto dcll’A. C. I. » il S. Padre Pio XII, spiegando tutto il significato che
assume la sanzione pontificia data alle norme di tale Statuto, scrive :
« Veda il clero nell’A. C. affermato il bisogno, reso impellente dalle
condizioni della vita moderna e dalla scarsezza di sacerdoti, di crearsi
fra i laici collaboratori generosi ed offerto il metodo ben provato
per procedere alla loro formazione ed organizzazione ».
Nè d’altra parte, l’appello rivolto ai Religiosi per una loro efficace
cooperazione all’A. C. I. intende menomare la vitalità delle loro
specifiche organizzazioni e dei loro sodalizi, giacché, come è detto
nell’ultimo capoverso dell’art. 2° del nuovo Statuto « benché sia
l’ordinamento principe dei cattolici militanti, l’A. C. I. comporta
accanto a se stessa Associazioni pure dipendenti dall’Autorità eccle­
siastica, di cui alcune aventi fini e forme di Apostolato, da essa con­
siderate collaboratrici dell’Apostolato gerarchico ».
Questa preparazione si rende tanto più necessaria e urgente,
quanto più spaventevoli sono le rovine materiali e spirituali accu­
mulate dall’immane guerra, di cui le pagine della storia non regi­
strano l’uguale. Occorre ricostruire dalle fondamenta l’edificio sociale
tremendamente sconvolto. Ai compiti ordinari svolti finora dall’A. C. I. altri, e ben più gravi, incombono su quanti sono chiamati
a propagare, diffondere, attuare la dottrina sociale della Chiesa.
L’Augusto Pontefice nei suoi magistrali e mirabili messaggi non
cessa d’indicare e illuminare le vie che popoli e nazioni devono bat­
tere per ritrovare con una pace sicura l’ordine necessario per ri­
costruirvi le nuove convivenze sociali. È necessario, per tanto che i
Religiosi completino la loro cultura con la conoscenza dei messaggi
Pontifici e della dottrina sociale della Chiesa, per farne oggetto
dell’abituale predicazione e dei corsi specializzati di studio.
Anche le Religiose addette alla educazione della gioventù fem­
minile, dovranno essere istruite su tali problemi, per volgarizzarli
fra le loro alunne, non potendosi ritenere completa una educazione
che da essi prescinda. A tale scopo sarà bene che siano promossi
dai competenti Superiori religiosi Corsi di aggiornamento Sull’Azio­
ne cattolica e Sull’Azione sociale.

[388]

De Actione Catholica

Detti Corsi onde evitare doppioni 0 contrasti, dovranno essere
organizzati d’accordo con la Commissione Episcopale per l’Alta
direzione dell’A. C. I.
Passando dal campo della cultura a quello dell’attuazione, sia i
Religiosi che le Religiose aiuteranno l’A. C. nel promuovere tutte
quelle opere nuove che sono destinate a sollevare le classi lavoratrici
e premunirle dai gravi pericoli di false ideologie attuando un piano
di vera giustizia sociale. Converrà, in primo luogo, osservare se essi,
per i primi, con i loro dipendenti, attuino nella lettera e nello spirito
le riforme di giustizia promosse dai Pontefici nelle loro Encicliche
sociali, senza illudersi di supplirvi con la carità.
Altri problemi non meno preoccupanti esigono il concorso dei
Religiosi anche perchè rivestono un carattere intemazionale. Ricor­
diamo tra l’altro, il problema del Cinema, della Radio, della Stampa.
Le fa •I iglie religiose con la diffusione in tutte le nazioni sono
in grado di meglio comprendere la portata di questi problemi e
affrettarne la soluzione con gli scambi di vedute e i reciproci aiuti.
L'A. C. potrebbe così contare non solo sulla collaborazione di scelti
elementi, forniti appunto dalle Famiglie Religiose, ma sul loro ap­
poggio per le nuove istituzioni che occorrerà creare, per opporle ai
vari fronti disgregativi e per facilitare l’azione civilizzatrice e con­
quistatrice della Chiesa.
E poiché la realizzazione di tali istituzioni esige anche mezzi
finanziari non indifferenti, quelle famiglie religiose che non hanno
sentito le conseguenze della guerra, senza dimenticare i propri fra­
telli. più provati, potrebbero aiutare con generosi contributi il sor­
gere e l’affermarsi delle nuove istituzioni. Nel promuovere opere
cattoliche di Apostolato sociale come pure nello sviluppare gli Enti
che sono rivolti ad influire nella formazione cattolica della pubblica
opinione (Stampa, Cinema, Teatro e Radio) si tengano presenti le
Opere già esistenti (A. C. L. L, C. I. F., ecc.) e gli Enti esistenti
presso l’A. C. L, per il necessario coordinamento per mezzo della
Consulta Generale, in conformità all’art. 13 del nuovo Statuto. Per
quanto riguarda la costituzione di opere nuove, sarà bene tener conto
delle particolari esigenze e delle situazioni locali che consentono ed
esigono forme specifiche di apostolato, e raggruppamenti adeguati.
È superfluo poi avvertire che, ove trattasi di iniziative di apostolato
di natura diocesana, occorrerà provocare il consenso dell’ordinario
secondo le forme consuete canoniche.

Pius XII (1939)

59°

[388-

Una maggiore intesa fra l’opera educativa dei Religiosi e delle
Suore con quella dell’A. C., gioverà ai comuni intenti e ci darà una
gioventù meglio preparata a superare i pericoli a cui è esposta e a
difendere i diritti della Chiesa.
Da ricordare, infine, che essendo stato esteso anche alla donna
il suffragio elettorale, è indispensabile che le Suore siano in grado
di compiere questo nuovo dovere con piena cognizione di causa, in
modo di sapersene valere anche nella loro opera educatrice e nei loro
contatti colle persone che avvicinano.
Siamo sicuri che gl’istituti Religiosi accetteranno con prontezza
e generosità d’animo queste esortazioni e renderanno così ancor più
prezioso il loro contributo all’opera ricristianizzatrice della società,
II ostrando ancora una volta come la Chiesa costituisca la potente
armatura della convivenza umana.
In /MS non promulgata.

389
De quinquennali relatione a Religionibus,
a Societatibus vitae communis et ab Institutis saecularibus facienda
(Decretum Cum transactis, diei 9 iulii 1947)

Cum, transactis iam viginti quinque et amplius annis a publica­
tione Decreti Sancitum est, sub die 8 martii 1922,1 quo ordinabatur
relatio quinquennalis a Supremis Religionum Moderatoribus ad
Sanctam Sedem mittenda (c. 510), experientia clare docuerit quae­
nam ex ibi praescriptis confirmanda definitive videantur, quaenam
illis addenda, quaenam autem demenda aut corrigenda sint, prout
a dicto Decreto iam innuebatur, Sacra Congregatio Negotiis Religio­
sorum Sodalium praeposita in coetu plenario Eminentissimorum
Patrum diei 4 iunii 1947, quae sequuntur statuenda decrevit:
I. Ad normam Codicis (can. 510) Abbas Primas, Abbas Superior
Congregationis monasticae (can. 488, 8°), Moderator Supremus
cuiusvis Religionis et Societatis vitae communis absque votis pu­
blicis (can. 675) pariterque Moderator Supremus Instituti saecularis
iuris pontificii et Praeses cuiuscumque Foederationis domorum Re­
ligionum, Societatum in communi viventium vel Institutorum saecu' N. 339.

-389J

De quinquennali relatione

591

larium, ipsisque deficientibus vel impeditis, eorumdem Vicarii (can.
488, 8°), quinto quoque anno relationem de statu Religionis, Societa­
tis, Instituti vel Foederationis ad Sanctam Sedem, scilicet ad hanc
Sacram Congregationem Negotiis Religiosorum praepositam, mit­
tant, etiamsi annus pro exhibenda relatione assignatus, ex toto vel ex
parte, in primum biennium ab inito regimine inciderit.
II. Quinquennia sint fixa et omnibus, uti supra (n. I), commu­
nia, ipsaque a die prima ianuarii 1923 computari pergent.
III. In relationibus exhibendis ordo, prout sequitur, servetur:
i° Ex Religionibus, Societatibus vitae communis, Institutis sae­
cularibus ac Foederationibus iuris pontificii virorum relationem
mittent :
primo quinquennii anno: Canonici Regulares, Monachi, et
Ordines militares;
secundo anno: Mendicantes et Clerici ceterique Regulares;
tertio anno: Congregationes clericales;
quarto anno: Congregationes laicales;
quinto anno: Societates vitae communis, Instituta saecularia
et Foederationes.
2° Ex Religionibus, Societatibus vitae communis, Institutis sae­
cularibus et Foederationibus iuris pontificii mulierum, habito res­
pectu ad regionem in qua de iure domus princeps exstat, relationem
mittent :
primo quinquennii anno: Superiorissae Religionum ex Italia,
Hispania et Lusitania;
secundo anno: Superiorissae Religionum ex Gallia, Belgio,
Hollandia, Anglia et Hibernia;
tertio anno: Superiorissae Religionum ex reliquis Europae
regionibus;
quarto anno: Superiorissae Religionum ex Americae regio­
nibus;
quinto anno: Superiorissae Religionum ex aliis orbis partibus
et insuper Superiorissae Societatum vitae communis. Institutorum
saecularium et Foederationum totius mundi.
IV. Ut Sacra Congregatio necessarias ipsasque certas et authen­
ticas notitias sibi comparare valeat illorum omnium Monasteriorum
domorumque sui iuris, virorum et mulierum, iuris pontificii quae
ad quinquennalem relationem transmittendam ex can. 510 non obli­
gantur, necnon Congregationum, Societatum vitae communis et
Institutorum saecularium iuris dioecesani haec observanda sunt:

592

Pius XII (1939)

I3891

i° Superiores maiores Monasteriorum seu domorum sui iuris
virorum quae, etsi iuris pontificii, nec ad Congregationem monasti­
cam pertinent nec foederata aliis sint, tempore et ordine supra defi­
nitis (n. III, i°), summariam quinquennii relationem ab ipsis et a
propriis Consiliariis subscriptam Ordinario loci deferent. Ordinarius
autem exemplar relationis a se subsignatum, propriis, si casus ferat,
additis animadversionibus, ad Sacram Congregationem intra annum
ipsum quo relatio facta est transmittere sataget.
2’ Superiorissae maiores Monasteriorum Monialium cum pro­
prio Consilio, iuxta ordinem supra (n. Ill, 20), pro Generalibus Mo­
deratricibus statutum, brevem ac concinnam relationem quinquennii
ab omnibus subscriptam Ordinario loci, si Moniales eidem subiectae
sint, secus Superiori Regulari mittant. Ordinarius loci vel Praelatus
regularis relationis exemplar, a se subsignatum, propriisque, si res
ferat, animadversionibus additis, ad Sacram Congregationem intra
annum ipsn II quo relatio exarata fuit diligenter transmittendam
curabit.
30 Moderatores Supremi Congregationum, Societatum vitae
communis et Institutorum saecularium iuris dioecesani relationem
quinquennalem a se et a proprio Consilio subsignatam Ordinario
loci in quo Domus princeps invenitur tempore et ordine supra
(n. III, i° et 20) statutis exhibeant. Hanc relationem Ordinarius loci
aliarum Domorum Ordinariis communicare non omittat eiusque
exemplar a se subsignatum et, proprio aliorumque Ordinariorum
circa Congregationem, Societatem vel Institutum saeculare addito
iudicio, ad hanc Sacram Congregationem intra ipsum annum trans­
mittat.
4° Domus religiosae sui iuris aut autonomae domusque Societatis
sine votis vel Instituti saecularis, quae in Foederationem non coa­
dunantur, sive iuris dioecesani sint sive iuris pontificii, ordine supra
(n. III, Io et 20) definito, summariam quinquennii relationem defe­
rent Ordinario loci. Ordinarius autem eiusdem relationis exemplar,
a se subscriptum ac propriis, si casus ferat, additis animadversionibus
ad Sacram Congregationem pariter intra ipsum armum transmittat.
V. In exarandis relationibus omnes Religiones, Congregationes
monasticae, Societates vitae communis, Instituta saecularia et Foe­
derationes iuris pontificii, etsi exemptione fruantur, adamussr
elenchum quaestionum, qui a Sacra Congregatione proponetur ac
directo eisdem communicabitur, sequantur.

f3«9J

De quinquennali relatione

593

Monasteria Moniafium, Domus autonomae Religionum, Socie­
tatum vel Institutorum saecularium iuris pontificii, Congregationes,
Societates atque Instituta saecularia iuris dioecesani breviores pro
ipsis probandas formulas adhibeant.
VI. Responsa propositis quaestionibus danda, onerata pro rei
gravitate conscientia, sincera semper sint atque, accuratis praemissis
informationibus, pro viribus completa. Si in illis quae necessaria
videntur deficiant vel responsa incerta vel parum secura appareant,
Sacra Congregatio ex officio, prout opportunum iudicaverit, non
exclusis, si opus sit, immediate ab ipsa factis investigationibus, ea
complenda curabit.
VII. Relatio, antequam a Superiore et a singulis Consiliariis seu
Assistentibus ex officio subsignetur, praevio maturo, personali ac
collectivo examini subiicienda est.
In mulierum Religionibus, Societatibus vitae communis, Insti­
tutis saecularibus ac Foederationibus iuris pontificii Moderatrix su­
prema relationem, a se et a suo Consilio subscriptam, Ordinario
loci Domus generalitiae transmittat, ut ipse, ad normam iuris (can.
510) eidem relationi subscribere valeat; relationem ab Ordinario
loci subsignatam Moderatrix generalis ad hanc Sacram Congrega­
tionem remittendam tempestive curabit.
Vili. Si quis vero cx Superioribus vel Consiliariis, quibus onus
incumbit subscribendi relationi, aliquid non parvi momenti eidem
obiiciendum habeat, quod suo voto modificare non potuit, vel ali­
quid circa ipsam quoquo modo Sacrae Congregationi significandum
putaverit, id per privatas litteras praestare poterit et, iuxta casus,
ex conscientiae officio ad id tenebitur. Verumtamen memor sit ipse
conditionis suae et probe sciat conscientiam suam graviter oneratam
iri, si quid a veritate alienum secretis his litteris exponere prae­
sumpserit.
IX. Sub cuiusque anni exitu omnes sive iuris dioecesani sive
pontificii, tam Religiones, quam Societates vitae communis et Insti­
tuta saecularia ac Foederationes prospectus annuos iuxta schemata
in formulis a Sacra Congregatione exarandis ac communicandis con­
tenta, praecipuorum quod ad statum personarum, operum aliorumve
quae sive Sacrae Congregationis sive Superiorum magis interesse
videntur, directo Sacrae Congregationi de Religiosis transmittant.
Sanctissimus Dominus Noster Pius Pp. XII, in Audientia habita
ab infrascripto Secretario Sacrae Congregationis de Religiosis, die 9
38 — s. C. dc Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

Pius XII (1939)

59+

[390-

iulii 1947, praesentis Decreti tenorem approbavit et ab omnibus
servari et publici iuris fieri mandavit, contrariis quibuscumque non
obstantibus.a
AAS XL (1948), 378-381.

PIUS XII
390

De sacrae Liturgiae studiis provehendis
(Ex Litt. encycl. Mediator Dei, diei 20 novembris 1947)

At est aliquid etiam maiorisque momenti, Venerabiles Fratres,
*
■■[•i
quod peculiari modo
sedulitati studioque vestro apostolico commen­
demus. Quidquid ad externum religionis cultum attinet suam pro­
fecto habet gravitatem; attamen pernecesse potissimum est Christia­
nos Liturgiae vitam vivere, eiusque supernum alere ac refovere
II
amatum.
Alacriter igitur consulite ut adolescens clerus, cum ad ascéticas,
theologicas, iuridicas ac pastorales disciplinas instituitur, ita etiam
concordi ratione conformetur, ut sacras caerimonias intellegat, earum
maiestatem pulchritudinemque percipiat, easque normas diligenter
addiscat, quas rubricas vocant. Idque non modo culturae causa, non
ea solummodo ratione, ut debito ordine, decore dignitateque sacro­
rum alumnus religionis ritus peragere aliquando valeat, sed ea prae­
sertim, ut arctissima cum Christo sacerdote coniunctione devinctus
educetur, ac sanctus fiat sanctitatis administer.
/MS XXXIX (1947), 591-592.

PONTIFICIA COMMISSIO INTERPRETATIONIS CODICIS

390 ‘
De litteris ad Ordinarium loci libere mittendis
(Interpret, auth., diei 27 novembris 1947)

Dubium: An religiosi exempti, in casibus in quibus Ordinario
loci subiiciuntur, libere possint, ad normam can. 611, litteras nulli
obnoxias inspectioni ad eundem Ordinarium mittere et ab eodem
recipere.
Responsum: Affirmative.
Æ4S XL (1948), 301.
“ N. 394-

De sacrae liturgiae studio - De Institutis saecularibus

pius

595

xn

391

De Institutorum saecularium laude atque confirmatione
(Motu proprio Primo feliciter, diei 12 martii 1948)

Primo feliciter elapso anno a promulgata Apostolica Nostra Cons­
titutione Provida Mater Ecclesia,1 cum ob oculos multitudine II
habeamus tot animarum absconditarum « cum Christo in Deo »,1
2
quae in saeculo ad sanctitatem adspirant totamque vitam « corde
magno et animo volenti » 3 in novis Institutis Saecularibus laetanter
Deo consecrant, facere non possumus quin Divinae Bonitati gratias
referamus, de novo hoc agmine, quod exercitum consilia evangelica
profitent!um in saeculo adauxit; itemque de valido subsidio quo
nostris hisce perturbatis luctuosisque temporibus catholicus aposto­
lati providentissime roboratus est.
Spiritus Sanctus, qui faciem terrae tot tantisque malis in dies
desolatam et deturpatam recreat et renovat incessanter,4 multos
dilectissimos filios et filias, quibus peramanter in Domino benedi­
cimus, magna specialique gratia ad se vocavit ut, in Institutis Sae­
cularibus, collecti et ordinati, insulsi ac tenebricosi mundi, de quo
non sunt5 et in quo tamen ex divina dispositione remanere debent,
sal indeficiens sint quod, vocationis ope renovatum, non evanescit;6
lux, quae inter ipsius mundi tenebras, lucet et non extinguitur;7 ac
modicum sed efficax fermentum, quod semper et ubique operans
omnibusque civium ordinibus, ab imis ad summos, permixtum, eos­
dem singulos universos verbo, exemplo cunctisque modis attingere
ac permeare nititur, donec integram massam ita informet ut fer­
mentata in Christo sit tota.8
Ut ob consolantem eiusmodi Spiritus lesu Christi " effusionem
tot Instituta ubique gentium orta, ad normas Constitutionis ApostoN. 387.
Col. III, 3.
II Mac. I, 3.
Ps. CIII 30.
Io XV, 19.
Mt V. 13; Mc IX. 49; Le XIV. 34.
Io IX, 5; VIII, 12; Eph., V. 8.
Mt XIII, 33; I Cor. V, 6; Gal. V. 9.
’ Rom. Vili. 9

1
3
’
3

Pius XII (1939)

596

L3911

licae Provida Mater Ecclesia efficaciter dirigantur, atque eos optimos
sanctitatis fructus, qui sperantur, copiosissime ferant; itemque, ut
solide et sapienter in aciem ordinata, 1 praelia Domini fortiter in
peculiaribus ac communibus apostolatus operibus praeliari valeant,
It emoratam Apostolicam Constitutionem magna cum laetitia confir­
mantes, matura deliberatione adhibita, Motu proprio, certa scientia,
ac de Apostolicae plenitudine potestatis haec, quae sequuntur, decla­
ramus, decernimus ac constituimus :
I. Societates, clericorum vel laicorum, perfectionem ChristianaII
in saeculo profitentes, quae elementa ac requisita in Constitutione
Apostolica Provida Mater Ecclesia praescripta certa plenaque ratione
habere videantur, non debent neque possunt inter communes fide­
lium Associationes (cc. 684-725) arbitrio, quovis praetextu, relinqui,
sed ad propriam Institutorum Saecularium naturam et formam, quae
ipsorum characteri ac necessitatibus apprime respondet, reducendae
atque elevandae necessario sunt.
II. In hac Societatum fidelium ad superiorem Institutorum Sae­
cularium formam elevatione (cfr. n. I), atque in omnium Instituto­
rum, sive generali sive etiam singulari ordinatione perficienda, illud
prae oculis semper habendum est, quod proprius ac peculiaris Insti­
tutorum character, saecularis scilicet, in quo ipsorum existentiae tota
ratio consistit, in omnibus elucere debet. Nihil ex plena Christianae
perfectionis professione, evangelicis consiliis solide fundata et quoad
substantiam vere religiosa, detrahendum erit, sed perfectio est in
saeculo exercenda et profitenda; ac, proinde, cum vita saeculari in
omnibus, quae licita sunt et quae cum eiusdem perfectionis officiis
et operibus componi valent, accommodetur oportet.
Integra vita sodalium Institutorum Saecularium, professione per­
fectionis Deo sacra, in apostolatum converti debet, qui ita ex puritate
intentionis, ex interiori unione cum Deo, ex generosa oblivione
fortique sui ipsius abnegatione, ex animarum amore, est perpetuo
sancteque exercendus, ut non minus interiorem spiritum prodat,
quo informatur, quam ipsum continuo alat et renovet. Hic aposto­
latus, qui totam vitam complectitur, tam profunde ac sincere in his
Institutis persentiri iugiter solet, ut, Divinae Providentiae ope atque
consilio, animarum sitis et ardor non tantum occasionem vitae con­
secrationis dedisse feliciter, sed magna ex parte suam propriam
* Cant. VI, 3.

Í391 J

De Insuiuüs saccularibus

^97

rationem et formam imposuisse, mirumque in modum, ñnem, que: •I
specificum appellant, geneticum etiam finem exigisse atque creasse
videatur. Hic apostolatus Institutorum Saecularium non tantum in
saeculo, sed veluti ex saeculo, ac proinde professionibus, exercitiis,
formis, locis, rerum adiunctis saeculari huic conditioni responden­
tibus, exercendus est fideliter.
III. Quae ad canonicam disciplinam status religiosi spectant
Institutis Saecularibus non competunt, nec generarim legislatio re­
ligiosa, ad normam Constitutionis Apostolicae Provida Mater Ec­
clesia, ipsis applicari debet aut valet (Art. II, § i). Illa ex adverso,
quae in Institutis inveniantur amice cum ipsorum charactere saecu­
lari coniuncta, dummodo plenae totius vitae consecrationi nullatenus
officiant et cum Constitutione Provida Mater Ecclesia cohaereant,
conservari possunt.
IV. Hierarchica interdioecesana et universalis constitutio ad mo­
dum corporis organici Institutis Saecularibus applicari valet (ib.,
Art. IX), et haec applicatio absque dubio internum vigorem, amplio­
rem et efficaciorem influxum atque constantiam ipsis conferre debet.
Tamen in hac ordinatione, singulis Institutis aptanda, ratio haberi
debet naturae finis, quem Institutum persequitur, maioris minorisve
ipsius expansionis propositi, eiusdem evolutionis et maturitatis gra­
dus, rerum adii ictorum in quibus versatur, aliorumque id genus.
Neque sunt illae Institutorum formae reficiendae, aut despiciendae,
quae confoedera one fundentur et characterem localem in singulis
nationibus, regie nibus, dioecesibus, retinere ac moderate fovere ve­
lint, dummodo rectus sit et catholicitatis Ecclesiae sensu informatus.
V. Instituta Saecularia, quorum membra, etsi in saeculo commo­
rantur, ex plena tamen Deo et animabus consecratione quam, pro­
bante Ecclesia, profitentur, et ex interna ordinatione hierarchica
interdioecesana et universali, quam diversis gradibus habere valent,
inter status perfectionis iuridice ab Ecclesia ipsa ordinatos et reco­
gnitos, ex Apostolica Constitutione Provida Mater Ecclesia iure me­
ritoque numerantur. Consulto igitur illius S. Congregationis com­
petentiae et curae Instituta adiudicata et commissa fuerunt, quae de
statibus publicis perfectionis regimen et curam gerit. Hinc, salvis
semper, ad canonum tenorem et expressum Constitutionis Aposto­
licae Provida Mater Ecclesia praescriptum (Art. IV, §§ i et 2), iuribus S. Congregationis Concilii circa communes pias sodalitates
piasque uniones fidelium (c. 250, § 2) et S. Congregationis de Pro-

Pius XII (1939)

59s_____

[391-

paganda Fide circa societates ecclesiasticorum ad seminaria pro ex­
teris missionibus (c. 252, § 3), omnes societates ubique gentium
— etsi ordinaria vel etiam pontificia approbatione suffultas —, cum
elementa et requisita Institutorum Saecularium propria habere nos­
cantur, ad hanc novam formam necessario illico redigendae sunt,
secundum normas supra dictas (cfr. n. I), atque, ut directionis unitas
servetur, uni S. Congregationi de Religiosis, in cuius sinu speciale
de Institutis Saecularibus Officium constitutum fuit, merito attribui
ac devolvi decrevimus.
VI. Moderatoribus vero et adsistentibus Actionis Catholicae aliarumque fidelium Associationum, in quarum materno gremio ad vitam
integre christianam simul educantur, et apostolatus exercitio initian­
tur ta: II numerosi atque electi iuvenes, qui ad altiera assequenda
sive in Religionibus ac Societatibus vitae communis, sive in Insti­
tutis etiam Saecularibus, superna vocatione invitantur, paterno ex
animo commendamus, ut sanctas eiusmodi vocationes generose pro­
moveant; ac non solum Religionibus et Societatibus, sed his etiam
vere providentialibus Institutis, adiutricem manum praebeant, atque
libenter, salva interna ipsorum disciplina, eorumdem opera utantur.
Horum omnium, quae Motu proprio constituimus, fidelem exse­
cutionem S. Congregationi de Religiosis aliisque supra recensitis
Ss. Congregationibus, Ordinariis locorum ac Soc’ìtatum quarum
interest Directoribus — quatenus ipsa ad singuk pertineant —
auctoritate Nostra committimus.
Quae autem his Litteris, Motu proprio datis, struimus, ea sem­
per valida et firma esse iubemus. contrariis quibuslibet non obstan­
tibus.0
/1/1S XL (1948), 283-286.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS
392

De Institutis saecularibus
(Instructio Cum Sanctissimus, dici 19 martii 1948)

Cum Ssmus Dominus Noster Constitutionem Apostolicam Pro­
vida Mater Ecclesia promulgavit, ad ea omnia exsecutioni effica­
cius mandanda quae sapienter in Constitutione statuta fuerunt, Saa N. 392.
* N. 387.

-392]

Dc Institutis saecularibus

599

cram Congregationem de Religiosis, cuius competentiae Instituta
Saecularia commissa sunt (Lex peculiaris, Art. IV, §§ 1 et 2), de­
putare dignatus est, ipsi omnes necessarias et opportunas facultates
ad hunc finem concedens.
Inter munera et officia quae ex hac pontificia deputatone, iuxta
ipsius Constitutionis expressam definitionem, Sacram Congregatio­
nem gravant, illud recensendum quod « prout necessitas ferat atque
experientia suffragetur, sive Constitutionem Apostolicam interpre­
tando sive ipsam perficiendo atque applicando », ipsa Congregatio
normas edere valeat, quae ad Instituta Saecularia generatim, vel ad
aliqua ex eis singillatim necessariae seu utiles reputentur (Art. II,
§ 2, 2°).
lamvero, etsi completae atque definitivae normae Instituta Sae­
cularia respicientes, ne hodierna ipsorum Institutorum evolutio pe­
riculose coarctetur, in opportunius tempus melius differantur, ta­
men expedit ut aliqua, quae non ab omnibus in Constitutione Apos­
tolica Provida Mater Ecclesia clare perspecta recteque fuerunt
interpretata, planius statim declarentur atque in tuto ponantur,
adamussim servatis praescriptionibus quae, in Litteris Primo felici­
ter, a Ssmo Domino Nostro Motu proprio, sub die 12 decurrentis
mensis datis,a statuuntur. Hinc Sacra Congregatio, per modum
Instructionis, supremas normas colligere et clare digestas edere
decrevit, quae merito basilares reputandae sunt ad solide Instituta
Saecularia inde ab initio constituenda et ordinanda.
1. Ut aliqua Associatio, etsi perfectionis Christianae professioni
atque apostolatus exercitio in saeculo impense dedita, nomen et
titulum Instituti Saecularis assumere iure meritoque valeat, non so­
lum illa omnia atque singula elementa habere debet quae, ad normam
Constitutionis Apostolicae Provida Mater Ecclesia, ut necessaria et
integraba Institutorum Saecularium recensentur ac definiuntur (Art. I
et III), sed praeterea necesse Drorsus est ut ab aliquo Episcopo,
hac Sacra Congregatione prius consulta, approbata atque erecta sit
(Art. V, § 2; Art. VI).
2. Associationes fidelium, quae rationem notasque habent in
Constitutione Apostolica descriptas, ab hac Sacra Congregatione de
Religiosis omnes ubique, sive in territoriis iuris communis sive in
territoriis Missionum, iure ad normam ipsius Constitutionis depen­
dent (Art. IV, §§ i et 2) et Constitutionis Legi peculiari subiiciunc N. 391.

boo

Pius XII (1939)

1392]

tur, nec quavis ratione vel titulo ipsis licet, iuxta Litteras Prime
feliciter (n. V), inter communes Associationes fidelium (C. I. C.,
L. II, P. III) remanere, salvo n. 5 huius Instructionis.
3. Ad veniam pro erectione novi Instituti Saecularis obtinenda^
II
Episcopus loci, et non alius, hanc Sacram Congregationem adire
debet, eam distincte docendo de iis omnibus quae in Normis pro
erectione et approbatione Congregationum ab ipsa S. Congr. de
Religiosis editis “ definiuntur, congrua tamen congruis referendo
(Art. VII). Mittenda etiam sunt schemata Constitutionum (sex saltem
exemplaria), lingua latina vel alia in Curia recepta exarata, et insuper
Directoria aliaque documenta, quae ad Associationis rationem atque
spiritum dignoscendum inservire valeant. Constitutiones ea omnia
continere debent, quae Instituti naturam, genera sociorum, regimen,
formam consecrationis (Art. Ill, § 2), vinculum e Sodalium Insti­
tuto incorporatione ortum (Art. Ill, § 3), communes domos (Art. Ill,
§ 4), membrorum institutionis rationem atque exercitia pietatis re­
spiciunt.
4. Associationes quae ante Const. Provida Mater Ecclesia legi­
time, ad normam praecedentis iuris, erectae vel approbatae ab Epis­
copis erant, vel pontificiam Associationum laicalium aliquam appro­
bationem obtinuerant, ut ab hac Sacra Congregatione qua Instituta
Saecularia, sive iuris dioecesani sive pontificii, recognosci valeant,
ad ipsam Sacram Congregationem documenta erectionis vel appro­
bationis, Constitutiones quibus hucusque regebantur, brevem re­
lationem historicam, disciplinarem et apostolatus, ac, praesertim si
iuris tantum dioecesani sint, etiam testimonia Ordinariorum in
quorum dioecesibus sedes habent remittere debent. His omnibus
ad normam Art. VI et VII Const. Provida Mater Ecclesia perpensis
atque attente examinatis, prout casus ferat venia erectionis vel De­
cretum laudis concedi poterit.
5. Associationes non ita pridem fundatae, vel non sufficienter
evolutae illaeque etiam quae in dies excitantur, etsi spem bonam
de se concipere merito faciant quod si res secunde procedant ex
ipsis Instituta Saecularia solida ac genuina exurgere valeant, oppor­
tunius erit si non statim S. Congregationi proponantur ut venia
erectionis ab ipsa impetretur. Ex regula generali, quae nonnisi gra* S. C. dc Rclig., Normae secundum quas S. C. de Religiosis in novis reli­
giosis Congregationibus approbandis procedere solet, dici 6 martii 1921, in AAS
Vili (1921). 312-319, nn. 3-8.

Í392]

Dc Institutis saccularibus

6oi

vibus de causis rigide probatis, exceptionem pati debet, hae novae
Consociationes, donec sufficiens specimen dederint, sub paterna
Auctoritatis dioecesanae manu et tutela retineantur et exerceantur,
prius uti merae Associationes, quae facto potius quam iure existunt,
deinde, non quidem per saltum sed pedetemptim atque per gradus,
sub aliquibus ex formis Associationum fidelium, ut Piae Unionis,
Sodalitii, Confraternitatis, iuxta casus evolvantur.
6. Dum hae praeviae evolutiones (n. 5) perdurant ex quibus clare
demonstrandum est, revera de Associationibus agi, quae plenam
vitae perfectioni et apostolatui consecrationem sibi proponunt, quae­
que alias omnes habeant notas quae in vero Instituto Saeculari
exiguntur, attente invigilandum est ne quidquam his Associationibus
interne vel externe permittatur, quod praesentem ipsarum condi­
tionem excedat, et specificae Institutorum Saecularium rationi et
naturae respondere videatur. Illa praesertim vitentur quae, denegata
postea venia pro erectione in Institutum Saeculare, facile auferri
vel destrui non possent et Superioribus vim quamdam inferre vi­
derentur ad approbationem concedendam vel nimis facile lar­
giendam.
7. Ad indicium securum et practicum ferendum de vera natura
Instituti Saecularis alicuius Associationis, scilicet an ipsa in saeculari
statu et conditione sua membra ad illam plenam consecrationem et
deditionem efficaciter ducat quae, etiam in foro externo, imaginem
referat status perfectionis completi, et quoad substantiam vere reli­
giosi, haec sunt accurate perpendenda:
a) an sodales qui, ut membra strictiore sensu sumpta Associa­
tioni inscribuntur, « praeter illa pietatis et abnegationis exercitia >
sine quibus perfectionis vita vana illusio dicenda esset, tria generalia
consilia evangelica una ex diversis formis quae Constitutio Apostolica
admittit (Art. Ill, § 2), practice et solide, profiteantur. Possunt ta­
men admitti, ut membra latiore sensu accepta, et maiore vel minore
vi seu intentione Associationis ccrpori adscripta, Sodales qui ad
evangelicam perfectionem adspirent ipsamque in propria conditione
exercere nitantur, etsi non singula consilia evangelica altiere gradu
complectantur seu complecti valeant;
b') an vinculum, quo membra strictiore sensu sumpta et As­
sociatio inter se ligantur, stabile, mutuum ac plenum sit, ita ut ad
nonnam Constitutionis, Sodalis Associationi se torum tradat et As-

602

Pius XII (1939)

f392-

sociatio talis sit vel serio fore praevideatur, quae de Sodali curam
gerere atque de ipso iure respondere velit ac possit (Art. Ill, § 3, 20);
c) an et qua ratione seu quo titulo sedes communes, quae in
Constitutione Apostolica (Art. Ill, § 4) praecipiuntur, actu habeat
seu habere nitatur, ut fines ad quos ipsae ordinantur obtineat;
d) an illa vitentur, quae Institutorum Saecularium naturae ac
rationi non essent consentanea, ut ex. gr. : habitus qui non respon­
deat saeculari conditioni, vita communis ad modum vitae communis
religiosae vel huic aequiparatae (Tit. XVII, L. II, C. I. C.) externe
ordinata (Art. II, § 1; Art. Ill, § 4).
8. Instituta Saecularia, ad normam Art. II, § 1, 2’, Constitutionis
Apostolicae Provida Mater Ecclesia, salvisque eiusdem Constitutio­
nis Art. X, et Art. II, § 1, Io, Religionum aut Societatum vitae com­
munis proprio peculiarique iure non obligantur neque ipso uti pos­
sunt. Sacra tamen Congregatio, aliqua particularia praescripta iuris
religiosi Institutis Saecularibus etiam convenientia, per exceptionem,
ad Constitutionis tenorem (ibidem, Art. II, § 1, 20), accommodare et
applicare, immo et criteria quaedam plus minusve generalia, expe­
rientia comprobata et rerum intimae naturae respondentia, prudenter
ex illo iure requirere poterit.
9. In particulari: a) Etsi praescripta can. 500, § 3, stricte Insti­
tuta saecularia non respiciant, nec prout iacent eisdem applicare
II
necesse sit, tamen ex eis solidum
criterium et clara directio pro
approbandis et ordinandis Institutis Saecularibus deduci consulto
potest.
b) Etsi nihil impediat quominus, ad normam iuris (can. 492,
§ 1), Instituta Saecularia Ordinibus aliisque etiam Religionibus, ex
speciali concessione, aggregari, et ab ipsis diversimode adiuvari et
etiam aliquo modo moraliter dirigi valeant, tamen aliae strictioris
dependentiae formae, quae Institutorum Saecularium regiminis autonomiae detrahere viderentur ipsamve tutelae plus minus strictae
subiicere, etiamsi ab ipsis Institutis, mulierum speciatim, desideren­
tur et invocentur, non nisi difficulter, bono Institutorum attente
considerato, atque spiritu et apostolatus cui incumbere debent na­
tura ac ratione ponderatis, opportunisque adhibitis cautelis, concedi
poterunt.
10. Instituta Saecularia, a) ex statu plenae perfectionis, quam
profitentur, et ex totali apostolatui consecratione, quam imponunt,
in hoc eodem genere perfectionis et apostolatus, ad maiora evidenter

De Institutis saccularibus - Dc Laurea

-393 J

603

vocantur, quam ea quae fidelibus, optimis etiam, in Associationibus
mere laicalibus aut in Actione Catholica aliisque piis operibus la­
borantibus sufficere viderentur; fe) ita tamen propria apostolatus
exercitia et ministeria, quae peculiares fines ipsorum Institutorum
constituant, suscipere debent, ut eorum Sodales — vitatis accurate
confusionibus — praeclarum abnegatae, humilis, constantis collaborationis cum Hierarchia exemplum, aliis fidelibus qui eos vident
et observant, pro viribus praebere possint, salva semper interna
eorum disciplina (cfr. Motu proprio Primo feliciter, n. VI).
ii. a) Ordinarius, dum obtenta venia Sanctae Sedis erectionem
Instituti Saecularis peragit, quod prius ut Associatio vel de facto
vel ut Pia Unio seu Sodalitium exsistebat, definire poterit an expe­
diat, relate ad conditionem personarum figendam et ad requisita in
Constitutionibus Instituti computanda, rationem habere illorum
quae prius facta fuerunt, ex. gr. probationis, consecrationis, etc.
b) In primis decem annis Instituti Saecularis, ab ipsius erec­
tione computandis, Episcopus loci a requisitis aetatis, temporis pro­
bationum, annorum consecrationis aliorumque similium, quae pro
omnibus Institutis generatim vel pro aliquo praescripta sint, dispen­
sare potest in ordine ad officia, munera, gradus aliosque iuridicos
effectus.
c) Domus seu centra ante canonicam erectionem Instituti fun­
data, si ex venia utriusque Episcopi ad normam can. 495, § 1 fue­
runt constituta, ipso facto erectionis partes fiunt Instituti.
/MS XL (1948), 293-297.

SACRA CONGREGATIO DE SEMINARIIS
ET STUDIORUM UNIVERSITATIBUS
393
De Laurea ante const, ap. « Deus scientiarum Dominus »
(Declaratio dici 23 maii 1948)

Cum, vi Constitutionis Apostolicae Detis scientiarum Dominus,
d. 24 m. maii a. D. 1931,° ad academicum Licentiae gradum omnia
exigantur quae ante eandem Constitutionem ad Lauream assequen­
dam requirebantur, Sacra Congregatio de Seminariis et Studiorum
Universitatibus, de speciali mandato Summi Pontificis, declarat atque
u N. 359-

6o4

Pius XII (1939)

Í393-

decemit Licentiam, dictae Constitutionis servatis normis obtenta^,
■I
eosdem sortiri iuridicos effectus ac Lauream ante eandem Consti­
tutionem adeptam, nisi aliter Sedes Apostolica in casibus particula­
ribus decreverit, firmis potissimum praescriptis can. 1598, § 2
C. I. C. et art. 21, 2° memoratae Constitutionis.
AAS XL (1948X 260.

SACRA CONGREGATIO DE RELIGIOSIS

394
Elenchus quaestionum, quibus a Religionibus et Societatibus iuris
pontificii in relatione ad Sanctam Sedem quinto quoque anno
transmittenda respondendum est ad normam decreti << Cum
transactis ». °
(Instructio Circa relationis, dici 9 decembris 1948)

ANIMADVERTENDA
A) Circa Relationis quinquennalis reductionem et transcriptionem.
a) Singulis responsionibus, praemittatur indicatio numeri et litterae
quibus in hoc elencho quaestio designatur.
b) Quoties documentum pontificium adducitur, fideliter et con­
stanter data et Protocolli numerus referantur.
c) Responsum, prout casus ferat, enucleetur; nec simplici affirma­
tione aut negatione absolvatur.
d) A Religionibus et Societatibus clericalibus, Relatio lingua latina
redigenda est; ab aliis vel latina vel una ex linguis modernis: anglica,
gallica, germanica, hispánica et italica.
e) Adhibeatur scriptura dactilographica et clare expressa. Si Re­
latio, iusta de causa, manu exaretur, necesse est ut scriptura sit clara.
f) Charta qua utendum est non sit translucida nec nimis crassa,
sed talis quae resistere possit temporis iniuriis.
g) Quaestionibus asterisco signatis tantummodo Religiones virorum
respondeant; quaestionibus vero cruce signatis, tantummodo Religiones
mulierum.

B Circa ea quae cum Relatione ad S. Congregationem transmittenda sunt.
i. In prima Relatione post huius formulae editionem, transmittantur
ea quae sequuntur:
a) Constitutionum seu Statutorum, Codici accommodatorum, duo
exemplaria solide religata.
* N. 389. Cfr. etiam nn. 339, 340.

-3941

De relatione quinquennali

605

fe) Duo exemplaria privilegiorum vigentium, rypis excusa vel, si
typis excusa non sint, dactilographice expressa, ex quibus unum saltem
religatum.
c) Duo exemplaria librorum, in quibus iura particularia, usus et
consuetudines continentur.
d) Duo exemplaria librorum liturgicorum et precum.
e) Duo exemplaria Statutorum pro domibus institutionis religio­
sae et clericalis necnon Rationum pietatis, educationis atque studiorum.
f) Peculiaria Statuta pro aggregatis tertiariis, donatis vel aliis id
genus personis.
g) Formularia quae in usu sunt sive pro nominatione ad munera,
sive pro relationibus et visitationibus perficiendis, et alia formularia si
quae habentur.
fe) Relatio historico-iuridica Religionis, Societatis vel Instituti in
qua indicentur: fundator, annus fundationis et approbationis temporaneae
et definitivae Religionis et Constitutionum, necnon in compendio accurate
perstricti praecipui eventus historiae Religionis vel Societatis. Haec omnia
decenter ac solide religata mittenda sunt.
i) Si Religio ad normam iuris (c. 596) proprium habitum profes­
sorum et novitiorum habeat, mittatur eius imago photographica vel quomodolibet fideliter expressa, duplici exemplari; duae quoque mittantur
eiusdem magnitudinis imagines habitus, coloribus expressae.
Z) Quoad fieri potest, mittantur praecipua opera, etiam vetustioris
aetatis, quae spiritum, regimen, historiam, ministeria Religionis aut So­
cietatis illustrant; atque Collectiones Actorum Sanctae Sedis Religionem
vel Societatem afficientium.
2. Statim ac prodeunt, vel saltem cum Relatione in fine quinquennii,
id Sacram Congregationem Àloderator Supremus transmittat:
a) Commentaria officialia Religionis seu Societatis.
fe) Acta Capitulorum generalium.
c) Superioris generalis instructiones, ordinationes, aliaque graviora
documenta.
3. Religiones, Societates, Instituta quae in posterum decretum laudis
consequuntur, quae recensita sunt, saltem occasione primae Relationis
quinquennalis ad S. Congregationem fideliter transmittere debent.

In prima pagina relationis, ponatur:
Titulus Religionis vel Societatis:...
(titulus officialis lingua latina, ct titulus communis)

Sygla...
Sedes domus generalitiae:...
(directio completa: postalis, tclcphonica, télégraphiai)

Anni ad quos relatio extenditur:...

1

606

Pius XII (1939)

(3941

ELENCHUS QUAESTIONUM
De Relatione praecedenti

1. a) Quando ultima Relatio ad S. Sedem transmissa est.
ò) An et quando responsum S. Congregationis receptum sit.
c) An ad praxim deductae fideliter sint animadversiones a S. Con­
gregatione forsan ad Relationem factae.
2. An notitiae quas Relatio continet, in conscientia haberi possint
securae et completae, vel circa ipsas aliquid videatur excipiendum.
CAPUT I

DE RELIGIONE EIUSQUE REGIMINE
Articulus I

De Religione generatim et de ipsius partibus
§ i. - De Religione

generatim

3. Quaenam sit natura iuridica Religionis seu Societatis (c. 491 § 1).
De fine speciali

4. Quinam sit specialis finis Religionis.
5. An finis specialis auctoritative durante quinquennio mutatus sit,
et qua auctoritate.
6. An hic finis practice fideliter retineatur, aut ex parte derelinquatur;
vel opera assumantur quae ad ipsum non pertinent.
7. Quaenam sint opera praecipua quibus finis specialis exercetur.
De Secundis Ordinibus, Congregationibus, Societatibus,
Institutis mulierum Religioni vel Societati subiectis

.8 ’ An Religio habeat Ordinem mulierum (Secundus Ordo) ex iure
*
vel ex privilegio subiectum.
9*. Quot et quaenam ex eiusdem Secundi Ordinis Monasteria Reli­
gioni subiiciantur; quot et quaenam Ordinariis locorum.
*.
10
An et quas Religio vel Societas habeat sibi subditas vel specia­
liter commendatas Congregationes vel Societates mulierum, et quibus
apostolicis induitis haec subiectio vel directio fundetur (c. 500 § 3).
ii*
. An et quot Congregationes religiosas tertiariorum votorum sim­
plicium Religio habeat sibi aggregatas.
1 Quaestiones asterisco * signatae, tantummodo Religiones virorum afficiunt.

Í3941

Dc relatione quinquennali

*.12 Quot sodalitates Tertiariorum saecularium ab Ordine depen­
deant, et quot sodales tertiarii saeculares numerentur.
*.
13
An et quas Associationes fidelium sibi proprias Religio habeat
(c. 686 § 3) et quibus induitis id fundetur.
§ 2. - De Religionis

interna ordinatione et partitione

De Assistentiis et Congregationibus, etc.

14. a} An et quo criterio (geographico, etimologico, historico, etc.)
Provinciae componantur in Partes seu Assistendas, ex quibus Definitores
generales, seu Consultores, Socii, etc. eligantur.
b} An questus seu recursus facti sint contra aequitatem distri­
butionis.
15. An in Religione adsit aliqua interna recognita membrorum divisio
in Familias seu Congregadones diversas.
De Provinciis, Vice-Provinciis aliisque aequiparatis Institutis

16. An Religio in Provincias legitime sit divisa (c. 494 § 1); in casu
negativo, an videatur dividenda.
17. An aliqua nova Provincia post ultimam Relationem fundata sit,
vel tunc existentes Provinciae suppressae vel modificatae sint.
18 A quo et quomodo facta sit divisio et attributio bonorum in casu
divisionis, novae erectionis vel suppressionis Provinciarum (c. 494 § 2).
19. An in Religione aliae sint formae unionum demorum : Viceprovinciae, Commissariatus, Delegationes regionales, etc.
De domibus

20. Quaenam domus, perdurante quinquennio, externe vel interne
modificatae sint (c. 497 §§ 1 et 4).
21. An in erigendis vel supprimendis domibus praescripta iuris
(cc. 497, 498) et prudentiae normae observatae sint, inter quas contra­
ctus scriptus, clarus, completus, ad normam iuris canonici et Constitu­
tionum, lege civili prae oculis habita, redactus.
22. An domus omnes habeant quae ad vitam communem necessaria
sunt, in specie:
a) Cellas pro singulis separatas; vel, si dormitoria communia sint,
saltem lectum ab aliis convenienter seiunctum.
b) Locum separatum et plene aptum ad infirmorum curam et adsistentiam.
23. An cellae ad hospites recipiendos a parte domus communitati
reservata, sufficienter separatae sint.

óoS

Pius XII (1939)

L394]

Articulus II
De Religionis regimine iuridico
De regimine generali

24. a) An Consilium generale impraesentiarum sit plenum.
b) An omnes Consiliarii generales in Curia resideant.
c) Si qui foris sint, quare et ubi degant (locus, Provincia,
Dioecesis).
25. Quaenam alia generalia officia habeantur (Procurator [can. 517 § 1];
Oeconomus, Secretarius, Praefectus studiorum etc.).
De Capitulo generali - De convocatione et celebratione

26. An in periodo ad quam Relatio extenditur, Capitulum Generale
celebratum sit.
27. An observatae fideliter sint normae iuris communis ac particularis
(Constitutionum etc .) quae Capitulum Generale respiciunt, i. e.:
d) Tempus celebrationis, loci designationem, litteras convocationis.
b) Electiones deputatorum ad Capitulum, Scrutatorum et Secre­
tarii Capituli.
c) Electiones Superioris Generalis, Consultorum seu Assistentium
ct Officialium Generalium qui a Capitulo eliguntur (ex. gr. Procuratoris,
Secretarii, Oeconomi Generalis).
28. An in omnibus, etiam in informationibus exquirendis, cautum sit
a directa vel indirecta suffragiorum procuratione tam pro scipsis qua: •s
pro aliis (c. 507 § 2).
29. Quinam Capitulo praesederit:
a) In electione Superioris Generalis.
b) In aliis electionibus et in tractatione negotiorum.
30. An singulae Provinciae aliaeque aequiparatae divisiones, propriam
relationem Capitulo exhibuerint.
31. A praefatae relationes Provinciarum, fideliter verum statum retu­
lerint ita ut sint authentica documenta, quibus relationes generales niti
secure potuerint.
32. An Capitulo Generali exhibitae sint tempestive, ut convenienter
a singulis Capitularibus et a Commissione in Capitulo electa, si ita prae­
scriptum sit, examinari possent:
a) Relatio circa statum personarum, disciplinae, ministeriorum ab
ultimo Capitulo Generali, a Superiore vel Vicario Generali conscripta et
a Consilio Generali approbata.
b) Relatio circa verum et completum statum oeconomicum Reli­
gionis ab Oeconomo Generali parata et a Superiore Generali cum suo
Consilio approbata.

De relatione quinquennali

33. An iudicium circa ipsas in Capitulo lectum sit, serio perpensum
ac discussum ante electiones generales.
34. An Sacrae Congregationi transmissa sint acta Capituli generalis,
quod perdurante quinquennio celebratum sit.
De promulgatione et exsecutione

35. Quando et quomodo Superior Generalis Capituli decreta et de­
cisiones communicanda, promulgaverit.
36. An in promulgatione aliquod ex praescriptis omissum sit vel non
fideliter relatum, et qua de causa, qua auctoritate.
37. Quid factum sit a Superiore Generali cum suo Consilio, et ab
aliis Superioribus et Consiliis, ut Capituli Generalis praescripta fideliter
in praxim deducerentur.
De nominationibus ad munera

38. An normae iuris communis et Constitutionum observatae sint:
d) Circa requisita et qualitates Superiorum ac Officialium (c. 504.
5l6).
ò) Circa formam nominationis (cc. 506-507).
c) Circa munerum durationem (c. 505).
39. Quot et quaenam concessae sint dispensationes a S. Sede vel a
Superioribus maioribus super praescriptis a iure communi vel particulari:
a) Pro nominationibus ad munera vel officia.
fe) Pro eorundem renovatione.
c) An fideliter observatae sint conditiones concessionibus appositae.
40. An Superiores Religionum clericalium rite satisfecerint, ad nor­
mam c. 1406 § i, 9 et § 2, obligationi fidei professionem emittendi
coram Capitulo vel Superiore qui eos nominavit eorumve delegato.
De Officiis Superiorum: De residentia — De notitia et exsecutione prae­
scriptorum S. Sedis — De visitatione canonica - De libero com­
mercio epistolari.

41. An Superior Generalis, Consiliarii Generales, Procurator aliique
Superiores, ad normam iuris communis (c. 508, 517) et Constitutionum,
legi residentiac satisfecerint.
42. Quomodo Superiores provideant ut decreta S. Sedis, quae religio­
sos respiciunt, a propriis subditis cognoscantur et observentur (c. 509 § 1).
43. An prorsus liberum subditis relinquatur, quin ulli Superiorum
inspectioni subiiciatur, litterarum commercium cum iis qui ad normam
iuris communis (c. 611) et particularis hoc iure fruuntur.
44. An casus extiterint commercii cpistularis secreti et clandestini
sive inter religiosos, sive inter cos et personas saeculares, et quid ad hos
abusus coercendos factum sit.
32 — S. C. dc Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

6io

Pius XII (1939)

1.394]

45. d) An Superior Generalis, aliique Superiores Maiores, visitationes
praescriptas tempore debito, per se ipsos, in Provinciis, Missionibus et
domibus perfecerint.
b) An dicti Superiores visitationes perfecerint per delegatos.
46. An visitationes ad normam iuris communis (cc. 513, 2413) et
particularis peractae, fuerint completae, ita ut comprehenderint:
a) Personas omnes quoad disciplinam, perfectionem religiosam,
vitam sacerdotalem, institutionem religiosam et clericalem, atque mini­
steria et opera Religionis.
b) Res et bona, eorumque conservationem et administrationem.
c) Loca, praesertim sacra, cultum divinum, pias fundationes, etc.
47. An quandoque Visitatores delegati extraordinarii, rite designati,
missi sint, quibus de causis, et quo fructu.
48. Quid factum sit ut decreta visitationis exsecutioni mandarentur.
De Consiliis

49. An temporibus et in casibus praescriptis Consilia celebrent:
d) Superior Generalis.
b) Superiores Maiores.
c) Superiores locales.
50. d) An semper omnium Consiliariorum votum exquisitum sit.
b) An et quomodo Consiliarii absentes votum ferant.
c) An quidam Consiliarii neglecti sint, et qua de causa.
51. Quoties Superior Generalis et Superiores maiores per annum in
quinquennio Consilium convocarunt.
52. An negotia in quibus, ad normam iuris communis et particularis
Consilarii votum habent deliberativum vel consultivum, Consiliis fide­
liter subiiciantur.
53. An in Consiliis debita libertas omnibus et singulis Consiliariis
agnoscatur et in decisionibus, nominationibus et suffragationibus quibus­
libet, normae iuris communis (cc. 101, 105 Io, 2°, 30) et particularis
observatae semper sint.
54. An rite sessionum acta conficiantur et subsignentur.
55. An Archiva Religionis, Provinciarum et singularum domorum
apte sint instructa ct diligenter ordinata.0
56. An omnia munera Officialium generalium, provincialium et loca­
lium actu plena sint et an aliquod vacet.
De correctionibus et abusu potestatis

57. An superiores vigilantiae et correctionis officium sive privatim sive
publice et quibus mediis seu qua ratione exerceant.
° Dc archivis cfr. supra, pag. 355, nota °.

[394-J

De relatione quinquennali

6ii

58. An abusus nati sint, vel etiam radicati sint, quin corrigerentur et
efficacia remedia ad ipsos impediendos et extirpandos adhiberentur.
59. Quoties et quibus de causis, monitiones et poenae canonicae im­
positae sint.
60. An in his remediis adhibendis sacri canones et propriae consti­
tutiones servatae sint.
61. An ex parte Superiorum abusus potestatis adfuerint, vel saltem
recursus seu querelae hac de re ex parte subditorum receptae sint.
62. An a Superioribus graves canonum vel Constitutionum infractiones
admissae sint, sive circa communia religiosa officia, sive circa proprium
munus.
63. An in his casibus poenae sive communes sive speciales, a iure
communi (ex. gr. cc. 2389, 2411, 2413 etc.) vel a Constitutionibus san­
citae, applicatae sint.
De potestatis exercitio

64. Quae media adhibeantur ut Superior generalis eiusque Curia con­
tinuo, complete et sincere circa statum Religionis informentur.
65. An et quoties relationes periodicae Superioribus Maioribus sint
faciendae.
66. An exigatur fidelis eorum quae hac de re praescripta sunt ob­
servantia.
67. An sint in Religione stabiliter constituta aliqua media, ut in­
terna vincula, quibus membra uniuntur, v. g. relationes circa ministeria,
ephemerides domorum, Provinciarum et totius Religionis.
68. An et quaenam alia media, prout necessitas postulet, adhibeantur
ut inter Religionis Provincias ct domos unio foveatur.
69. An pro qualibet quoque domo praecipui eventus diligenter in
libro chronicorum consignentur.
De relationibus cum Ordinariis locorum

70. a) An praescripta Codicis circa subiectionem religiosom II Ordinariis loci fideliter observentur.
b*)
An bonae ct amicabiles relationes cum Ordinariis foveantur,
et, absque discrimine religiosae disciplinae, ministeriis sacerdotalibus in
favorem dioeceseos opera detur.
c) An ct quaenam in aliqua Provincia vel domo, lites, querelae,
difficultates cum Ordinariis locorum habeantur.
71. Quaenam remedia ad concordiam restaurandam adhibita sint vel
adhiberi possint.

6i2

Pius XII (1939)

[394]

Articulus III

De Religionis regimine spirituali

De Confessoriis
*.72 An singulis domibus plures sint confessarii, ad normam c. 518 § 1,
deputati.
*.
73
An religiosi, firmis Constitutionibus quae confessiones statis temribus praecipiunt vel suadent apud determinatos confessarios pera­
gendas, libere, salva tamen disciplina religiosa, adire valeant, ad normam c. 519, confessarium ab Ordinario loci approbatum, etsi inter desi­
gnatos non recensitum.
74t.1 An fideliter normae iuris communis et Constitutions «I obser­
ventur circa nominationem et renovationem confessarii ordinarii, extra­
ordinarii, specialis et supplementaris (cc. 520 §§ 1-2, 521, 524, 526, 527).
75t. An Superiorissae fideliter observaverint quae pro ipsis praescripta
sunt circa confessarios supplementares (c. 521 § 3), occasionales (c. 522)
et in casu gravis morbi (c. 523).
76. An Superiores consulant et prudenter vigilent ut omnes religiosi,
ad normam iuris (c. 595 § 1, 30) et Constitutionum (c. 519), ad poeni­
tentiae sacramentum semel saltem in hebdomada accedant.
77. An et quinam ex parte Superiorum abusus admissi sint qui sub­
ditorum limitent conscientiae libertatem (c. 518 § 3, 519, 520 § 2, 521 § 3,
522, 2414).
78. An Superiores maiores et Visitatores hos abusus correxerint.
79. An, praetextu Ubertatis conscientiae, ex parte subditorum disci­
plina religiosa detrimentum capiat, vel alii abusus orti sint; an abusus,
salva Ubertate, a Superioribus et Visitatoribus correcti fuerint.

De directione spirituali
*.80 Quomodo Superiores consulant Directorum spirituaUum soUdae
institutioni.
*.
81
Utrum cura adhibeatur ut in Novitiatibus (c. 566 § 2) ct etiam
CoUegUs omnibus, praescripti Confessarii et Directores spirituales ha­
beantur et seligantur; et, si agatur de ReUgione clericali, ibidem com­
morentur (c. 566 § 2, 2°).
82. Utrum Superiores liberam, ad normam iuris (c. 530 §§ i, 2), con­
scientiae manifestationem proprie dictam sibi faciendam, reUnquant.
83. Quibus modis Superiores directionem spiritualem fovere nitantur.
* Quaestiones cruce f signatae, tantummodo Religiones mulierum afficiunt.

De relatione quinquennali

[39+]

De receptione Ssrñae Eucharistiae

84. Utrum Superiores suos inter subditos, ad normam c. 595 §§ 2-3,
frequentem, etiam quotidianam, receptionem Ssmi Corporis Christi pro­
moveant, salva semper, ad normam iuris (c. 595 § 4) et Instructionum
S. Sedis, plena conscientiae libertate.
85. Ad Superiores diligenter provideant ut ad manus facile ha­
beantur ante communionem confessarii, et tempus conveniens praepara­
tioni et gratiarum actioni religiosis subditis relinquant.
De instructionibus spiritualibus et catecheticis

86. An Superiores curent ut, ad normam Constitutionum et iuris
communis, habeantur instructiones spirituales et catecheticae pro tota
familia (c. 509 § 2, 20), pro novitiis (c. 565 § 2), pro scholasticis (c. 588
§ 1), pro conversis, pro domesticis et familiaribus (c. 509 § 2, 20).
Articulus IV

De Religionis regimine oeconomico
§ i. - De

bonorum acquisitione et amissione

De bonorum acquisitione et inscriptione

87. a) An et quaenam, Religio, Provinciae et Domus, acquisierint
bona immobilia, mobilia pretiosa, et cuius valons.
6) An haec bona donatione aliove titulo gratioso acquisita sint vel
titulo oneroso, et in hoc casu an pecuniis propriis vel mutuo acceptis.
88. An Religio, Provincia et quaelibet domus habeat inventarium bo­
norum mobilium, praesertim pretiosorum (arte, historia, materia) (c. 1522,
20) et immobilium.
89. Quando inventaria renovari debeant et an de facto renoventur.
90. Quando opera non propria, uti collegia, hospitalia, ecclesiae, etc.,
religiosis domibus concredita sunt, an clare distincta sint bona quae domui
religiosae propria sunt.
91. Qua ratione vel cuius nomine coram lege civili bona religiosa
inscripta sint, et an inscriptio, ad normam legum civilium, secura repu­
tari possit.
92. Quaenam formae inscriptionis ut securiores in diversis regionibus
adhibitae sint.
93. Si societates ad hunc finem constitutae sunt, an ad normam le­
gum civilium omnia ordinata sint, et diligenter ordinata actu habeantur.
94. Circa praefatas Societates:
a) An omnes quibus bonorum administratio seu gestio committi-

6i4

Pius XII (1939)

[394-]

tur, debita diligentia omnibusque praeviis necessariis vel utilibus infor­
mationibus designati sint.
b) An ad munera administrationis, quando absque damno possibile
ac prudens fuit, sodales propriae Religionis extraneis praelati sint.
c) Quibus cautelis, periculis ex abusibus administratorum immi­
nentibus, provisum sit.
d) An continua vigilantia, ad normam iuris, per rationum revi­
siones et ordinarias aliasque extraordinarias et opportunas arcarum et re­
rum inspectiones, ex conscientiae officio, exerceatur.
De expensis

95. An expensae extraordinariae solutae sint acceptis propriis ordi­
nariis vel extraordinariis, an e contra pecunia mutuo recepta.
De tributis

96. An singulae domus et alia instituta Provinciis subiecta, Provin­
ciarum expensis contribuerint.
97. An Provinciae et instituta aequiparata ac domus immediate subiectae, communibus Religionis necessitatibus contribuerint.
98. Qua auctoritate (Capituli, Consilii, Superioris Generalis vel Pro­
vincialis), quibus criteriis et qua proportione definiantur contributiones
generales et provinciales.
99. An illa tributa libenter soluta fuerint, vel plus minusve coacte.
100. An Provinciis et domibus relinquantur quae prudenter praevi­
dentur necessaria seu valde opportuna ad ipsarum vitam et propagatio­
nem, attento animarum et Religionis bono.
De bonorum alienatione et diminution?

101. Quaenam bona patrimonialia, immobilia vel stabilia vel pretiosa,
et qua auctoritate, alienata sint.
102. An in alienandis bonis praescripta iuris (cc. 534, 1531), prae­
sertim peritorum praevia astimatio, et normae Constitutionum, obser­
vata sint.
103. An Religio, Provinciae et domus, bona stabilia seu fundata et
summas capitales consumpserint; quibus de causis et qua auctoritate.
104. An Superiores et Oeconomi generales, provinciales, locales ad illa
bona recuperanda serio dent operam.
105. Quaenam bona Religionis, Provinciarum et domorum damna
passa sint et quibusnam de causis.
De debitis et obligationibus

106. a) Quaenam et a quibusnam debita contracta sint.
b) Quaenam debita actu permaneant.

Dc relatione quinquennali

[394]

615

107. An in debitis et obligationibus contrahendis observata fideliter
sint: a) Praescripta c. 534.
b) Cautelae c. 536 § 5.
c) Normae Constitutionum circa licentias, consensum Consilii, etc.
108. An debitorum et obligationum usurae fideliter solutae sint et
sedula cura adhibeatur ad graduaient debiti solutionem seu summae ca­
pitalis amortizationem (c. 536 § 5).
§ 2. - De

bonorum conservatione et administrat ione

109. An administratio geratur non arbitrio, sed ad nonnam iuris com­
munis et Constitutionum, sub directione et vigilantia Superiorum eorumque Consiliorum (c. 516 § 2, 532 § 1).
lì
no. An adsint oeconomi designati (c. 516 §§ 2, 3, 4) ad nonnam
iuris communis et Constitutionum:
a) Pro integra Religione.
b) Pro singulis Provinciis, aliisve similibus Institutis.
c) Pro singulis domibus et operibus.
n i. An in aliquibus casibus Superior sit simul Oeconomus (c. 516 § 3).
112. An et quomodo Consilia, etiam si Superiores munere Oeconomi
funguntur, in administrationem interveniant et vigilantiam exerceant
(c. 516 §1).
De rationum redditione

113. Quoties per annum, et quibus Superioribus et Consiliis, Oeco­
nomi aliique Administratores rationem reddere debeant propriae admi­
nistra tionis.
114. An durante quinquennio ab omnibus et singulis Oeconomis et
Administratoribus, clara et completa rationum redditio exacta sit.
115. An simul cum rationibus, documenta, quibus expensae et ac­
cepta comprobantur, exhibita sint.
116. An regulariter facta sit inspectio et comprobatio capsae.
117. An et quaenam sanctiones in casu necessitatis imponantur.
118. An Superiores, Oeconomi seu Administratores aliive quilibet re­
ligiosi, pecuniam seu bona habeant quibus, etsi ad bonum Religionis.
Provinciae vel domus, libere utantur quin regularem rationem reddant.
De pecuniae collocatione et mutatione collocationis

119. An Superiores, Consilia et Administratores pecuniam, ad nor­
mam iuris et iuxta benefactorum voluntatem collocandam, praescriptis
iuris et Constitutionum observatis, licite, tuto ac fructuose collocave­
rint (c. 533).
120. An Superiores, Oeconomi et Administratores pecuniam liberam,
expensis ordinariis non necessariam, manuali collocationi commiserint,
ne ipsa infructuosa remaneat sed honestum foenus producat.

6i6

Pius XII (1939)

Í394)

De conservatione bonorum

121. An pecunia, tituli, syngraphae, res pretiosae, servatis adamussim
nonnis communibus et praescriptis Constitutionum, diligenter, conser­
ventur.
122. An et quibus conditionibus:
a) Ab extraneis deposita pecuniae rerumque pretiosarum rece­
pta sint.
b) Vel e contra a Superioribus, Oeconomis, Administratoribus
vel a privatis religiosis, haec deposita apud extraneos facta sint.
123. An, pro conscientiae officio, Superiores, Oeconomi, Administra­
tores satagant, ut res omnes Religionis, Provinciae et domus sancte con­
serventur et provide administrentur (c. 532 § 1).
De fundationibus, causis piis, etc.

124. Quaenam legata et fundationes piae acceptatae sint.
125. An in acceptatione fundationum piarum et legatorum praescripta
iuris (c. 1544, ss.) et Constitutionum observata sint.
126. An pecunia fundationum et causarum piarum, ad normam iuris
et obtento Ordinarii loci consensu si casus ferat, collocata sit (c. 533,
§§ i, 2, 1547) et separarim ac fideliter administrata (c. 535 § 3, 20,
1546, 1549).
127. An onera fundationum fideliter, pro conscientiae officio, adim­
pleta sint (cc. 1514, 1549 § 2).
128. An Visitatores documenta adimpletionis et rationem administrationis bonorum exegerint.
De negotiatione et mercatura, etc.

129. An Religiosi quilibet, Superiores aut subditi, per se vel per alios,
negotiationem illicitam, seu non permissam, exercuerint contra praescri­
ptum cc. 142, 592.
130. An in casibus in quibus ob iustas causas venia S. Sedis ob­
tenta sit ad negotiationem (indicetur data et numerus Protocolli), in
ipsa exercenda quaelibet species, nedum fraudis, sed et avaritiae diligenter
vitata sit.
131. Quomodo cautum sit ut religiosi negotiationibus addicti, spiri­
tuale damnum non patiantur.
132. Utrum Superiores et Consilia attente vigilaverint, ut ad normam
c. ^539 § 2> m commutandis titulis ad latorem quodlibet commercium
vel negotiationis species vitetur.

(3941

De relatione quinquennali

6i7

De actibus seu negotiis
quae oeconomicam respondendi obligationem secumjerunt

133. Quomodo Superiores, sibi subditorum actibus negotiisque ex
quibus oeconomica respondendi obligatio pro Religione, Provincia, aut
domo (c. 536 § 2), vel pro ipso religioso (c. 536 § 3), ad normam iuris
oriri potest, vigilaverint.
134. An Superiores, prout adiuncta postulaverint, clare et efficaciter,
causam Religionis, Provinciae, domus in actibus et negotiis a Religiosis
positis, non servatis normis iuris communis vel particularis, tempestive
separaverint
135. An Superiores vigilent ut in omnibus negotiis quae ad res
oeconomicas pertinent, vel in illis generatim quae litibus in foro cano­
nico aut civili occasionem dare possunt, omnia accurate ad normam
legum fiant, praeviis scriptis contractibus, exactis syngraphis plene va­
lidis, etc. (c. 1529).
136. An lites motae sint vel damna obvenerint ob non servatas prae­
scriptas formalitates legum civilium iuxta n. 135.
137. An Superiores et Oeconomi diligenter curaverint ut externis ope­
rariis et omnibus qui pro Religione, Provincia vel domo laborant iusta
et aequa ad normam iuris (c. 1524) merces tempestive rependatur et
legum praescripta sive circa contractum laboris sive circa alia fideliter
observentur.
138. Quomodo consulitur bono spirituali eorum qui in domo labo­
rant, praeserti■ill si in domo habitant.

CAPUT II

DE RELIGIOSIS ET DE VITA AC DISCIPLINA RELIGIOSA
De diversitate classium — De votis uniuscuiusque classis

139. An et quacnam in Religione sint diversae sodalium classes; an
inter ipsas concordia servetur et fraterna caritas vigeat.
140. An praeter sodales qui Religioni seu Societati per professionem
religiosam vel legitimam incorporationem ut membra adseribuntur, alii
adsint ut addicti vel donati vel alii id genus, quin membra ipsius ef­
ficiantur.
141. An horum vitae spirituali et securitati etiam materiali sit aeque
et caritative provisum.
142. An adsint pro his statuta legitime approbata.

6i8

Pius XII (1939)

Í3941

Articulus I

De admissione, formatione et professione
seu incorporatione Sodalium
De postulatu lato sensu sumpto (Scholae Apostolicae')

143. An adsint in Religione adspirantatus seu postulatus latiori sensu
accepti: scholae apostolicae, etc.
144. Per quod tempus in ipsis institutio et educatio perduret.
145. An in scholis apostolicis et similibus domibus et in collegiis,
alumni tenuioris aetatis a ceteris provectioris aetatis habitualiter sepa­
rati habeantur.
De postulatu canonico seu stricto sensu

146. An postulatus rite ordinati in domibus novitiatus (c. 540 § 1),
vel in domibus ubi perfecta observantia religiosa viget, ad nonnam iuris
habeantur (c. 540).
147. An tempus postulatus, a iure communi (c. 539) vel a Constitu­
tionibus impositum, breviatum vel prorogatum sit, per quot tempus, et
qua auctoritate.
De adspirantium admissione

148. Quae adhibeantur media ad vocationes excitandas et adtrahendas.
149. An etiam nuntia adhibeantur in publicis foliis et ephemeridibus
inserta. In casu affirmativo, in quibus foliis et ephemeridibus factae sint.
150. Quaenam causae censeantur influxum exercere, habita ratione
diversarum regionum, in vocationibus augendis vel in eisdem diminuendis.
151. Quaenam frequentiora obstacula ab adspirantibus superari de­
beant ut possint vocationi respondere.
De documentis, testimonialibus et informationibus

152. An pro singulis adspirantibus documenta a iure communi (c. 544)
et a Constitutionibus praescripta, ante admissionem requisita sint.
153. An requisitae et habitae sint, saltem ante ingressum in novitiatum,
litterae testimoniales:
a*)
Communes, ab Ordinariis locorum dandae et pro omnibus
praescriptae (c. 544 § 2).
b) Speciales, pro illis qui in Seminario, collegiove ecclesiastico
aequiparato, vel postulatu vel novitiatu Religionis fuerunt, a Rectore vel
Superiore maiore sub iuramento dandae (§ 3).
c) Pariter quae pro clericis et religiosis professis imponuntur
4> 5).

[39+1

relatione quinquennali

619

154. An praeter documenta et testimonia a iure vel a Constitutio­
nibus praescripta, aliae informationes quae scitu necessaria vel utilia vi­
debantur ad certum iudicium de vocatione et aptitudine adspirantium
proferendum, diligenter requisitae sint (c. 544 § 6).
De impedimentis et admissione

155. An et a quibus impedimentis seu defectibus iuris communis ve!
particularis dispensatio concessa sit, quoties et qua auctoritate.
156. An admissiones a competentibus Superioribus, servatis iuris
normis (c. 543), semper peractae sint.
De novitiatu — De domo novitiatus

157. An singulae domus novitiatus erectae vel translatae sint, obtenta
prius S. Sedis licentia (c. 554 §§ 1, 2).
158. An in domibus novitiatus perfecta floreat observantia religiosa.
159. An Superiores in ipsis collocaverint vel toleraverint religiosos
qui non sunt ad exemplum religiosae observantiae studio (c. 554 § 3).
De initio novitiatus

160.
gressum
161.
fideliter

An omnes praescriptos spiritualium exercitiorum dies ante in­
novitiatum, perfecerint (c. 541).
An ritus et normae pro admissione ad novitiatum praescriptae,
observatae sint (c. 553).
De pensione et expensis pro postulatu et novitiatu

162. An in Constitutionibus concedatur, vel expressa pactione Reli­
gioni agnosci soleat facultas exigendi expensas pro habitu religioso et pro
alimentis tempore postulatus et novitiatus.
163. A quibus summa solvenda definiatur.
164. An professio gravi abusu retardata sit ratione non solutarum
expensarum postulatus vel novitiatus.
De disciplina novitiatus

165. An omnes et singuli novitii ab initio novitiatus integrum Con­
stitutionum exemplar habuerint.
166. An novitii, ad normam iuris et Constitutionum, a professis
separati sint et an indebita inter ipsos communicatio toleretur (c. 564
§§ b 2)167. An novitii omnes et singuli canonicum annum novitiatus, in­
tegrum et continuum, prima die non computata, in domo novitiatus le­
gitime erecta, sub cura et directione Magistri, ante professionem pere­
gerint (cc. 555 § 1; 556, 557)-

Ó20

Pius XII (1939)

Í394]

168. An et pro quonam tempore et qua auctoritate novitiatus proro­
gatus vel breviatus sit ultra terminos in iure et Constitutionibus praefixos
(c. 571, § 2).
De regimine novitiatus

169. An in singulis novitiatibus adfuerit semper Magister novitiorum
debite nominatus seu electus (c. 560).
170. An ipse Magister novitiorum eiusdemque Socius, omnibus prae­
diti sint qualitatibus a iure communi (c. 559 §§ 1, 2) et Constitutionibus
requisitis, vel dispensationes peti debuerint et obtentae sint.
171. An Magister et Socius ab omnibus officiis et ministeriis, intra
et extra domum, vacent quae novitiorum curam et regimen impediant
(C. 559 § 3)172. An, ad normam iuris (c. 561) et Constitutionum, Magistri no­
vitiorum plene, sub vigilantia et directione Superiorum et Visitatorum,
competenti auctoritate fruantur et utantur ad novitiorum regimen et
formationem.
173. An Magistri omnes proprio muneri satisfaciant (c. 562) et in
ipsa domo novitiatus continuo commorentur.
174. An Magister novitiorum ipsiusque Socius a sacramentalibus con­
fessionibus audiendis se abstineant, nisi alumni sponte id petant, ad
normam c. 891.
De novitiorum spirituali institutione

175. An novitii sub disciplina Magistri, primo seu canonico novitiatus
anno, ad nonnam iuris (c. 565 §§ 1, 2) unice exercitiis pietatis aliisque
novitiorum propriis occupati sint; vel e contra an destinati sint con­
fessionibus, concionibus, externis muniis seu ministeriis; aut vacaverint,
dedita opera, studio litterarum, scientiarum seu artium (c. 565 § 3),
nisi moderata mensura quae a S. Congregatione probata est.
176. An secundo novitiatus anno, vel tempore quod annum canoni­
cum excedit, normae observatae sint in Instructione S. C. de Religiosis
(2 nov. 1921)“ praescriptae:
II
a) Quoad modum exercendi ministeria
externa Religionis (nn. I, II).
b) Quoad conditiones sub quibus tantum, extra novitiatus domum,
novitii mitti possunt (III).
c) Quoad praeparationem bimestralem ad professionem (IV).
De documentis ante professionem redigendis

177. An, ad normam c. 569 § 1, ante primam professionem votorum
simplicium novitii omnes libere cessionem administrationis et cessionem
vel dispositionem usus et ususfructus bonorum compleverint.
° N. 338.

[3941

De relatione quinquennali

621

178. Si praedicta cessio ac dispositio ante professionem perfecta rite
non sit, vel nova bona obvenerint, an facta vel completa sint post pro­
fessionem (c. 569 § 2).
179. An mutationes cessionis ac dispositionis praedictae post pro­
fessionem, semper ad normam c. 580 § 3 factae sint.
180. a) An novitii Congregationis ante primam votorum tempora­
neorum professionem debita forma, iure civili valida, testamentum de
bonis praesentibus vel futuris libere condiderint (c. 569 § 3).
b') An illud postea civiliter validum reddiderint (c. 569 § 3).
181. An praefati testamenti mutationes, ad normam c. 583 n. 2, post
professionem completae sint.
182. An praefata documenta a), b) fideliter in Archivis conserventur.
De admissione ad professionem et ipsius emissione

183. An Superior et Consilium Generale, super admissionibus severe,
diligenter et constanter advigilent; an hac de re speciales normas dederint.
184. An in aliqua Provincia nimia videatur adesse facilitas ad ad­
missiones; et an normae praescriptae ac sana criteria fideliter obser­
vata sint.
185. An prima professio, praemissis exercitiis spiritualibus per octo
solidos dies, in ipsa novitiatus domo (c. 574 § 1) ad normam iuris et
Constitutionum valide et licite emissa semper sit (cc. 572, 573, 575).
186. An ritus praescriptus in emittenda professione observatus sit,
et documentum ipsius rite confectum (c. 576).
De examine canonico

187t. An duobus mensibus ante admissionem ad novitiatum, ad
primam professionem temporaneam, ad professionem perpetuam Superiorissae maiores, vel aliae, ipsarum nomine, Ordinarium loci tempe­
stive monuerint (c. 552 § 1) ut ipse vel ipsius Delegatus examen cano­
nicum, gratuito, perficeret circa postulantis vel candidatae liberam et
consciam voluntatem (c. 552 § 2).
i88f. An examen praescriptum semper peractum sit.
De dote — De dotis obligatione et traditione

189t. An dos in Congregatione, vi Constitutionum, obligatoria sit;
vel, e contra, plene vel aliquo modo libera relinquatur (c. 547 § 3).
190t. An traditio dotis ad normam iuris (c. 547 § 2) et Constitutionum
facta sit.
De dotis collocatione, conservatione, administratione, restitutione

I9ij\ An dotes ex voto deliberativo Consilii et consensu Ordinarii
loci in quo dotum sors conservatur, statim post primam professionem
a Superiorissa Maiore collocatae sint (c. 549).

622

Pius XII (1939)

192t. An dotes ante obitum Religiosarum impensae sint vel aliquo
modo obligatae, et qua auctoritate id factum sit. An dotes impensae
vel obligatae, etiam ex legitima obtenta facultate, repositae seu liberatae
sint, et in quo statu nunc inveniantur (c. 549).
193t. Ubi et qua ratione dotes administrentur. An in ipsarum administratione regulae iuris fideliter impleantur (cc. 550, 535 § 2).
194t. An omnia bona titulo dotis allata, etiam ultra summam in
Constitutionibus definitam vel, licet in Congregatione non adsit obligatio
dotem afferendi, servatis dotis normis accipiantur, collocentur, admini­
strentur etc.
195t. An in casu discessus religiosae professae, quavis de causa
eveniat, et in casu transitus, dos, et pariter supellex quam novitia Re­
ligioni attulit, eo statu quo tempore egressus inveniebatur, religiosae
discedenti aut transeunti restituta sit sine fructibus iam maturis (c. 551,
570 § 2).
196t. An id fiat quoque pro bonis libere collatis ad dotem augendam,
etiam ultra summam in Constitutionibus definitam.
197t. An religiosae professae discedenti quae sine dote vel cum dote
insufficienti recepta est, in casu quo sibimet ex propriis bonis providere
non potuerit, Religio ex caritate ea quae requirebantur ut modo tuto
ac convenienti domum rediret et per aliquod tempus honeste vivere posset,
ad nonnam iuris (c. 643 § 2) subministraverit.
De professione et de renovatione professionis

198. An et quae pro votorum emissione necessariae fuerint dispen­
sationes.
199. Quot et quaenam posteriores sanationes necessariae fuerint.
200. An vota temporaria a iure et a Constitutionibus praescripta
(c. 574 § 1) elapso tempore ad quod nuncupata erant (c. 577 § 1), ad
normam iuris (§ 2), semper renovata sint, ita ut nullus umquam sine
votis remanserit.
201. Quoties professio temporanea ultra tempus sexennii, a iure
concessum, et qua auctoritate prorogata sit (c. 574 § 2).
202. Quoties, e contra, tempus votorum temporariorum a iure (c. 574
§ 1) vel a Constitutionibus praescriptum, breviatum sit.
De professione solenni

203. An omnes professi votorum simplicium in Ordinibus intra sexaginta dies ante professionem votorum solemnium, in forma verae cessionis
non autem in forma testamenti, praescriptam renunciationem bonorum
quae actu habeant, cui maluerint, sub conditione futurae professionis,
rite fecerint (c. 581 § 1).

I394J

Dc relatione quinquennali

623

204. An emissa professione, statim omnia peracta sint quae necessaria
erant ut renuntiatio iure civili effectum consequeretur (c. 581 § 2).
205. An Superior professionem solemnem excipiens, Parochum ba­
ptismi de eadem certiorem reddiderit ad normam cc. 470 § 2, 576 § 2.

Articulus II

De vita et disciplina religiosa
De votis - De paupertate et vita communi

206. An ubique, praesertim vero in novitiatibus et studiorum domibus
(cc. 554 § 3, 587 § 2), vigeat perfecta vita communis ad normam c. 594,
Regulae et Constitutionum.
207. Quid positive factum sit atque fiat, ut secura reddatur et pro­
moveatur virtus et spiritus paupertatis.
208. An Superiores et Officiales ex religiosa caritate et ad vitandas
religiosis occasiones peccandi contra paupertatem, necessaria et conve­
nientia, intra limites ipsius paupertatis, sive quoad victum sive quoad
vestitum cctcraque suppeditent.
209. An toleretur ut ab extraneis religiosi petant haec vel recipiant.
210. An adsint de iis querimoniae, et ipsae serio ponderentur, et
abusus Superiorum et subditorum pari severitate corrigantur.
211. An religiosi aegroti et senes speciali cura subleventur et patema
caritate quoad corpus et animam ipsis ita provideatur ut, intra limites
religiosae paupertatis, nihil eorum desit quae ad salutem recuperandam
et ad spiritualem consolationem necessaria videantur.
211. An hi omnes domi curentur; et si in casu peculiaris necessitatis
extra domum curari debeant, an iugiter visitentur.
213. An habeatur apta domus pro sodalibus aegrotis vel senibus.
De castitate ipsiusque custodia

214. An Superiores omnes, pro conscientiae officio, circa ea in quibus
pericula contra religiosam castitatem facilius inveniuntur attente vigila­
verint, tam domi quam extra domum, i. e. circa:
d) Familiaritates sive in collocutoriis sive aliis in locis, cum per­
sonis alterius sexus, cum iuvenibus et pueris.
b) Commercium epistolare.
c) Lectiones librorum et ephemeridum quae religiosos dedecent.
d) Abusus telephonii et usum incensurarum auditionum radiophonicarum, etc.
215. An normae et praescripta a Superioribus et Capitulis data sint
circa usum publicum et privatum radiophonii (allegentur documenta).

624

Pius XII (1939)

Í394]

216. Si, quod Deus avertat, religiosi delictum admiserint contra sextum
decalogi praeceptum cum minoribus alumnis suis curis concreditis, an
Superiores illico delinquentes ab occasione averterint ac punierint, et
II
postea diligenter in eorumdem
vitam invigilaverint. An in casibus gra­
vioribus Superiores recursum ad S. Sedem instituerint.
217. An fideliter observentur iuris et Constitutionum praescripta circa
clausuram (cc. 598-599; 604). An abusus irrepserint.
218. An Superiores, contra normas Constitutionum, tolerent visita­
tiones absque socio, visitationes et collocutiones frequentes et nimis
protractas externorum, illas praesertim quae evidenter inutiles sunt vel
periculosae evadere possunt, quae turbant silentium etiam strictius dictum,
exercitia pietatis vel alia communia exercitia impediunt, et generatilo
spiritui religioso obsunt.
219. à) An collocutoria ita sint ordinata ut a parte externa conspici
possit quid in ipsis geritur.
i>) An collocutoriorum frequentia sit ordinata ad normam Constitu­
tionum et religiosae prudentiae.
220. An Superiores omnia diligenter ipsi observent, et vigilent ut
observentur quae circa egressum religiosorum et circa excipiendos et
visitandos extraneos in Constitutionibus praescripta sunt.
22if. An, extra casus prudentis necessitatis, religiosis e domo egredientibus, praesertim visitationis causa, a Superioribus comes detur
(c. 607).
222f. An habitationes Cappellanis et Confessariis vel Praedicatoribus
reservatae ingressum habeant separatum, et nulla interna adsit comunicano
cum religiosarum habitationibus.
De obedientia

223. An vigeat disciplina religiosa, et facile evadat, ex docilitate
subditorum, Superiorum regimen.
224. An opus fuerit frequenter praecepta formalia ex voto obcdientiae
imponere.
225. An haec praecepta debita forma, ad normam Constitutionum,
atque semper ex gravi causa data sint.
De Regula et Constitutionibus

226. An Regula et Constitutiones fideliter observentur (c. 593).
227. An temporibus praescriptis Regula et Constitutiones publice le­
gantur (c. 509 § 2, Io).
228. An foveatur Regularum et Constitutionum lectio privata.
229. a) An consuetudines, Regulae et Constitutionibus contrariae,
vigeant.

[394]

De relatione quinquennali

b) An Superiores patiantur novas nasci, vel, e contra, nitantur has
impedire et veteres exstirpare.
230. An et quibus in locis ab ultima Relatione abusus nati vel
radicati sint.
De habitu religioso

231. An Religio habitum proprium habeat (c. 596).
232. An habitus absque debita venia modificatus vel derelictus sit,
et qua auctoritate.
233. An habitus respondeat ubique praescriptis Regulae et Consti­
tutionum, et sit pro omnibus uniformis, salvis differentiis legitime receptis
pro unaquaque classe.
234. An habitus religiosus fideliter ad normam iuris deferatur (c. 596).
235. An exclaustrad habitum religiosu II gerere pergant.
De exercitiis pietatis

236. An Superiores curent ut in omnibus domibus exercitia pietatis
quae pro singulis diebus, hebdomadibus, mensibus et annis vel aliis
definitis temporibus praescripta sunt, fideliter digneque ad normam Con­
stitutionum habeantur.
237. An Superiores curent ut omnes religiosi:
a) Quotannis spiritualia exercitia peragant.
b) Legitime non impediti, quotidie Sacro intersint.
c) Quotidie orationi mentali vacent.
d) In alia pietatis officia quae a Regulis et Constitutionibus prae­
scripta sunt sedulo incumbant (c. 595 § 1, i° et 2°).
238. An Superiores curent ut omnes sodales exercitiis communibus
interesse valeant.
239. An religiosis qui communibus exercitiis, ob propria munera aliave
iusta de causa, vel etiam ex abusu non intervenerint, tempus concedant
ut exercitia obligatoria supplere commode et digne valeant.
240. An vigilent ut haec omnia exercitia de facto suppleantur.
De chorali servitio et Officio divino
*

241. An chorale servitium, si Constitutiones ipsum praescribunt, ac­
curate et digne in singulis domibus ad normam earumdem Constitutionum
et iuris communis (c. 610 § 1) celebretur, adstantibus religiosis choro
obligatis et actu legitime non impeditis.
242. An Superiores curent ut Sacerdotes, Clerici Maiores et solemniter professi, qui a choro abfuerunt, attente ac devote Officium divinum
privarim persolvant (c. 610 § 3).
40 — S. C. dc Religiosis - Enchiridion Religiosorum.

626

Pius XII (1939J)

[394]

De caritate religiosa

243. An relationes inter diversa membra Religionis, inter Superiores
et subditos etc. spiritu verae caritatis informentur.
244. An defectus contra caritatem severe corrigantur.
245. An inter Assistendas, Provincias seu regiones diversas Religionis,
contentiones et aemulationes adsint et tolerentur. An existât aliqua spe­
cialis causa quae fraternae caritati impedimentum sit.
De lectione librorum

246. An Superiores advigilent ne libri, manuscripti vel editi, non
prorsus securi, adhibeantur.
247. An libri spirituales quibus religiosi privatim utuntur, ad nor­
mam iuris, sint ab Ecclesia approbati et statui religioso ac singulorum
religiosorum quibus permittuntur spirituali bono respondentes.
Articulus III
De egressis, dimissis aliisque Religionem relinquentibus
De egressis a Religione

248. a) Quot in Religione et in singulis Provinciis, absoluto tempore
votorum, vota non renovarunt, sponte vel quia non admissi.
b) Quot ex professis votorum temporariorum durantibus votis di­
spensati sint, et quot ex professis votorum perpetuorum.
249. An dispensati a votis ex petitione ab ipsis facta seu confirmata,
antequam rescriptum rite exeeutioni mandatum sit, coacti sint vel, absque
seriis gravibusque causis et cautionibus, ipsis permissum sit domum re­
ligiosam relinquere.
250. Num et quot transierunt ad aliam Religionem.
De apostatis et fugitivis

251. a) An et quot fuerint apostatae et fugitivi in quinquennio.
b) An Religio vel Societas praecepta iuris circa apostatas et fugi­
tivos observaverit, eosdem quarendo (c. 645 § 2), et, si frustra, ad
normam iuris, contra illos procedendo ita ut eorum conditio iuridice
clare definita sit. An praescripta iuris circa reversos observata sint
(c. 2385, 2386) et vigilanter ipsorum bono spirituali consulatur.
De dimissis ab homine et de non admissis ad professionem

252. d) Quot ab ultima Relatione dimissi sint ex professis votorum
temporariorum et ex professis votorum perpetuorum, iuxta Provincias.
b) An in dimissione religiosorum, sive votorum temporariorum
sive perpetuorum, tam normae iuris communis (cc. 647 § 2, 40; 649672) quam propriarum Constitutionum observatae sint.

Dc relatione quinquennali

[394]

627

>1'1 littendis professis temporariis ad renovationem
c) Item in non ad

votorum vel ad professionem perpetuam (c. 637).
253. Num dimissi a votis temporariis, pendente recursu legitime
intra decem dies praesentato (c. 647 § 2; S. C. de Rei., 20 iulii 1923,
A AS, XV, 1923, p. 457),° et dimissi votorum perpetuorum antequam
decretum seu sententia dimissionis confirmata sit a S. Congregatione
(cc. 652, 666), coacti sint Religionem relinquere.
254. An dimissi qui in sacris non sunt, ex dimissione a votis solvantur
(c. 669 § 1); et si vota remanent, an Religio de eorum conditione sollicita
sit (c. 672 § 1).
De dimissis a iure et de remissis ad saeculum

255. Quinam et quibusnam de causis, tam inter professos temporarios
quam inter professos perpetuos casus fuerint sive remissionis ad saeculum
ob grave scandalum vel gravissimum damnum (cc. 653, 668) sive di­
missionis a iure (c. 646).
256. An sta • in ad normam Codicis (c. 646 § 2; 653, 668), dimis­
sorum a iure et remissorum ad saeculum conditioni provisum sit
257. An alicuius adhuc conditio suspensa remaneat.
258. An et quinam casus habiti sint reductionis Clericorum in sacris
ad statum laicalem; quot voluntarii et quot propter poenam.
De exclaústrate

259. An et quot fuerint casus exclaustrationis et an diligenter causae
coram Deo, pro conscientiae officio, ponderentur antequam preces com­
mendentur et rescriptum exeeutioni mandetur.
260. An Religio curet:
a) Ut indulta, si proroganda necessario videantur, tempestive re­
noventur.
b) Ut exclaustrad vitam ducant religiose dignam et quam citius
ad claustra revertantur.
.
*
261
Pariter an Religio curam gerat de saecularizatis ad experi­
mentum, et de ipsorum ad claustra reditu, si, absoluto triennio, non
renovetur indultum vel ab Ordinario non admittantur.
De absentiis a domo

262. An Superiores curent ut tantum iusta et gravi causa, atque ad
tempus quo fieri possit brevius, secundum Constitutiones, subditi extra
domum commerentur (c. 606 § 2).
263. An pro absentiis quae menses excedant, nisi studiorum aut
ministeriorum causa ad normam iuris et Constitutionum, semper ob­
tenta sit licentia S. Sedis (c. 606 § 2).
° N. 346
*.

Pius XII (1939)

628

L394]

264. An permittatur ratione seu colore vacationum tempus transigere
apud proprios parentes vel extra domum propriae Religionis.
De defunctis

265. An praescripta suffragia fideliter et cito pro omnibus defunctis
persoluta sint.

Articulus IV

De diversis religiosorum classibus et conditionibus
§ i. - De Clericis

(remissive ad Relationem circa formationem et studia)
§ 2. - De Conversis seu Coadiutoribus
De educatione et institutione

266. An Superiores, religiosos conversos in Christiana doctrina eru­
diant ad normam c. 509 § 2, 20, et utrum ante et post professione II
praesertim primis annis, Superiores eorumdem conversorum educationem
spiritualem, intellectualem, civilem et technicam, iuxta officia ab ipsis
gerenda, diligenter curent.
267. An Religiosi vacare permittantur operibus quae statui religioso
convenire non videntur.
268. An Superiores paterna caritate sanitati etiam corporali conver­
sorum seu coadiutorum diligenter consulant.

§ 3. - De

iis qui servitio militari addicti sunt

De professione eorum qui ad servitium militare activum
primo vocandi sunt

*.269 An professiones temporariae eorum qui ad servitium militare
activum vel aequiparatum primo vocandi sunt, ad normam decretoru II
S. Sedis ordinatae sint.
*.
270
An professiones perpetuae ante primum servitium militare ac­
tivum vel aequiparatum ad quod iuvenes vocari possunt, permissae sint.
De Religiosis durante servitio militari

*.271 a) An Superiores de alumnis militibus curam habuerint, ipso­
HUI
rum vitae invigilaverint, cum eisdem frequenter communicaverint,
ratio­
nem exigendo periodicam de modo sese gerendi, de actibus et exercitiis
pietatis etc.
b) Quaenam media peculiaria pro illorum perseverantia adhi­
bita sint.

[394]

Dc relatione quinquennali

629

.272 An in casibus dimissionis ob iustas et rationabiles causas, vel
*
separationis voluntariae a Religione, Superior maior ad normam prae­
scriptorum processerit, et omnia documenta in archivo fideliter con­
servaverit.
De professione temporanea post militiam renovanda
et de professione perpetua emittenda

*.273 An pro admissione ad professionis temporariae renovationem
omnia adimpleta sint quae a iure communi et in decretis hac de re
praescribuntur.
.
*
274
An completum sit tempus praescriptum professionis tempo­
II temporariorum a
rariae post servitium militare, necnon tempus votorum
iure et a Constitutionibus praescriptum ante emissionem professionis
perpetuae.

CAPUT III

DE OPERIBUS ET MINISTERIIS RELIGIONIS
Articulus I

De ministeriis in genere
De fine speciali et ministeriis Religionis generatim

275. An ministeria propria derelicta vel minoris habita sint.
276. An et qua licentia aliqua exerceantur ministeria in fine spe­
ciali Religionis non contenta.
De abusibus in exercendis ministeriis

277. An aliqui abusus in ministeriis exercendis hoc tempore introducti
sint, et quinam.
278. An occasione ministeriorum, quaelibet avaritiae species accurate
vitetur.
279. An quaestuatio ostiatim, ad normam iuris (cc. 621, 622) et pro­
priarum Constitutionum, debitis licentiis facta sit.
280. An praeterea in quaestuatione complenda regulae iuris (c. 623),
instructiones a S. Sede datae (c. 624) et propriarum Constitutionum
normae servatae sint.
281. An ratione vel praetextu ministeriorum permittantur nimia vel
nimis profana communicatio cum saecularibus, et commoratio frequens
et diuturna extra domum religiosam.
282. Quaenam cautelae adhibeantur in hac communicatione ad vi­
tandum damnum religiosorum et saecularium scandalum.

630

Pius XII (1939)

Í394]

De difficultatibus ratione ministeriorum cum Clero saeculari
aliisque Religionibus, etc.

283. An simultates habitae sint occasione ministeriorum cum Supe­
rioribus ecclesiasticis, cum parochis et clero saeculari, cum aliis Religio­
nibus, cum Cappellanis. Quaenam fuerint praecipuae ex his contrarietatibus, et quibus in locis.
284. Quaenam probabiles causae afferri possunt harum simultatum,
et quaenam suggeri possunt remedia ad has difficultates vitandas.
Articulus II
De ministeriis specialibus
De Missionibus apud infideles et haereticos

285. An in Missionibus, vel in ipsarum aliqua, religiosa vita detri­
mentum ceperit et quibus de causis.
286. Quaenam cautelae applicatae sint vel applicari debuerint ut in
apostolato fidelis observantia disciplinae religiosae et cura propriae san­
ctificationis securiores reddantur.
*.
287
An in Missionibus Superior religiosus internus distinctos sit
a Superiore ecclesiastico.
*.
288
An haec unio munerum in eadem persona commoda attulerit
vel potius e contra incommoda.
De Paroeciis, Ecclesiis et Sanctuariis

*.289 An S. Sedis indultum, ad normam c. 452 § 1, 1423 § 2, ad
incorporationem vel unionem paroeciarum obtentum sit, ita ut rite facta
unio seu incorporatio haberi possit.
*.
290
Quanam forma sint Religioni unitae Paroeciae: pleno iure
(absolute, ad nutum S. Sedis), in temporalibus etc., et a quo tempore.
(Mittatur exemplar documenti, si peculiare adsit).
*.
291
An conventio cum Ordinario loci stipulata sit pro qualibet
paroecia acceptanda. (Mittatur exemplar conventionum in quinquennio
initarum).
*.
292
Quomodo Superiores circa parochos vigilent eisque assistant
(c. 631 §§ 1-2) et, si opus sit, eos moneant et corrigant.
*.
293
An, servato c. 505, munus Superioris localis cum munere
parochi quandoque unitum fuerit; an haec unio difficultatibus locum
dederit, an e contra bonos fructus attulerit.
*.
294
An Religio ab Ordinariis locorum Ecclesias commendatas vel
Sanctuaria obtinuerit, et qua licentia et sub quibus clausulis ac con­
ditionibus.

(3941

De relatione quinquennali

631

.295 Quomodo Superiores omnes provideant ne ex religiosorum mi­
*
nisterio in paroeciis, vel in ecclesiis publicis ipsis concreditis, disciplina
religiosa detrimentum patiatur.
De Collegiis, Scholis, Seminariis

.296 An et qua forma Religio habeat sibi commendata Seminaria
*
clericorum. (Allegentur documenta et conventiones in quinquennio hac
de re initae).
*.
297
An in huiusmodi Seminariis adsint difficultates cum Ordinariis
sive in vita et disciplina religiosa, sive in regimine Seminarii.
.
*
298
Quae media et industriae adhibeantur ad rectam et solidam
instructionem et educationem religiosa II alumnorum.
299. An habeantur domus in quibus commorantur iuvenes qui scholas
publicas frequentant.
300. An in his casibus accuratissime provideatur ut scholae securae
sint sub duplici respectu instructionis et educationis, et speciatim an
instructioni et educationi religiosae invigiletur attente; et deficientiae,
si quae sint, diligenter suppleantur.
3oif. An habeantur scholae mixtae; an ad definiendam aetatem
quae limites signet ultra quam pueri admitti seu retineri non valeant,
Ordinariorum praescripta servata sint.
302. An Superiores severe curent ut Rectores, Praefecti, Magistri et
Professores convenienter ad propriam missionem praeparentur:
a) Scientifice, seu scientiae acquisitione quae gradui scholae adae­
quate respondeat et consecutione graduum et titulori III etiam civilium.
b) Paedagogice, seu studio et exercitio artis paedagogicae.
c) Spiritualiter, ut munus docendi cum vero animarum zelo exer­
ceant, et in ipso se et alios sanctificent.
303. An Superiores diligenti cura provideant ut munus docendi apte
cum disciplina religiosa componatur.
304. An a munere docendi illos prompte removerint qui in ipso
exercendo vitam religiosam parvipendunt et alumnis bono exemplo
non sunt.
De exercitio operum misericordiae corporalis

305. An Religio misericordiam exerceat corporalem erga infirmos,
orphanos, senes etc.
306. An habeantur:
a) Hospitia et hospitalia pro quibuslibet personis, etiam diversi
sexus.
b) In hoc casu, qua auctoritate admissa sint et quae cautelae
adhibeantur ad pericula vel suspiciones vitanda.
307. An et quod inconveniens ortum sit.

632

Pius XII (1939)

[394]

308. An Superiores diligenter curent ut omnes qui diversis mune­
ribus in his institutis fungi debent, competenter praeparentur:
d) Scientifice, per consecutionem etiam diplomatum Status alio­
rumque aequivalentium titulorum.
b) Practice, per conveniens tyrocinium.
309. An in adsistentia et cura infirmorum, et in exercitio charitatis
corporalis praescripta Constitutionum et normae hac de re a S. Sede
et ab Ordinariis datae observentur.
31 of. An religiosae quae in domibus privatis infirmis adsistunt,
fideliter Constitutionum specialia praescripta observent; an cautelas op­
portunas diligenter adhibeant ad pericula vitanda.
311. An Superiores satagant ut religiosis his ministeriis vacantibus,
cibo et somno convenienti sanitas corporalis conservetur; ut pericula
moralia vitentur; ut vita religiosa cum exercitio caritatis apte compo­
natur; ut zelus ab omni specie lucri aliusve affectus humani purus
remaneat et appareat.
De apostolatu preli

312. An Religio apostolatum exerceat per librorum et foliorum con­
scriptionem, publicationem seu editionem et propagationem.
313. An ad normam iuris praeviae censurae Superiorum maiorum et
Ordinariorum locorum, publicationes subiectae sint (c. 1385 § 2).
314. An Superiorum et Ordinariorum locorum licentia necessaria
obtenta sit ad libros edendos qui de rebus profanis tractent, et ad coo­
perandum in diariis, foliis vel libellis periodicis vel ad eadem moderanda
(c. 1386 § 1).
315. An in librorum propagatione absit immoderati lucri species,
et debitae cautelae adhibeantur ad pericula cavenda.
De Actione Catholica

316. An religiosi Actionem Catholicam fovere eique operam praestare
nitantur.
317. An difficultates hac de re ortae sint, sive cum directoribus sive
cum clero saeculari.
318. Quaenam remedia ad has difficultates removendas adhibita sint
et quaenam proponi possint.
De ministeriis sacerdotalibus - De celebratione S. Sacrificii
et de Missarum eleemosynis atque oneribus

*.319 An Superiores diligenter curent ut sodales sacerdotes non omit­
tant ad Eucharistiae Sacrificium sese piis precibus disponere, ut digne,
devote fidelique rubricarum observantia, et tempus conveniens impen­
dentes, celebrent; et Sacrificio expleto gratias Deo agant pro tanto be­
neficio.

(3941

De relatione quinquennali

633

320. Utrum singulae domus habeant, ad normam c. 843 § 1, 844,
librum in quo per ordinem notentur Missarum receptarum numerus,
intentio, eleemosyna, et quis, et quando satisfecerit.
321. Quoties et a quibus Superioribus libri Missarum uniuscuiusque
domus, apposita subscriptione, examinentur.
322. Utrum singulae domus quoad stipem manualem Missarum ste­
terint decretis Ordinariorum locorum et dioecesium consuetudinibus ad
normam c. 831 §§ 2-3; 832.
323. Utrum in singulis domibus oneribus Missarum, tam perpetuis
quam manualibus, intra debitum tempus, ad normam c. 834, 1517,
fideliter satisfactum sit.
324. An habitae sint speciales hac de re concessiones sive quoad
reductionem stipendiorum vel intentionum, sive quoad celebrationis di­
lationes, et quaenam fuerint.
325. An Superiores in acceptandis oneribus Missarum, in colli­
gendis, cedendis seu transmittendis intentionibus, et in ipsis adimplendis
praescripta iuris (cc. 835-840; 842), Constitutionum seu Statutorum nor­
mas et Fundationum leges, ex conscientiae officio, observaverint.
De domesticis servitiis

326t. An religiosae in Seminariis, Collegiis ecclesiasticis, Communi­
tatibus clericorum aut religiosorum, vel in aliis Collegiis seu Institutis
alumnis masculini sexus destinatis, vel in paroeciis servitia praestent.
Quot ex his Seminariis, Collegiis, etc. habeant et qua licentia accep­
taverint.
327t. An praescriptae cautelae ad quodvis periculum seu inconveniens
vitandum fideliter observatae sint.
328t. An aliquod inconveniens hoc tempore deplorandum habeatur,
et quomodo provisum sit.
Conclusio

Indicium summarium et comparativum circa statum Religionis
De tendentia ad perfectionem

329. Quodnam indicium ferendum sit de desiderio atque de actuali
tendentia ad evangelicam perfectionem inter sodales (c. 487, 488, Io).
330. An sub hoc aspectu adsit in Religione profectus vel regressus
relate ad praecedens quinquennium et quomodo manifestetur seu com­
probetur; quaenam sunt causae sive profectus sive regressus.
331. Quid a Superioribus factum sit durante quinquennio ut ten­
dentia ad perfectionem foveatur et relaxatio impediatur.

634

Pius XII (1939)

[3941

De statu disciplinari

332. Quid summatim dicendum sit de observantia votorum atque
praescriptionum iuris canonici, Regulae et Constitutionum, in se et
comparatione facta cum quinquennio antecedenti.
333. Quaenam sint capita religiosae disciplinae quae facilius et fre­
quentius violantur.
334. Quibusnam causis adscribendus sit progressus vel, si adest, re­
gressus in religiosa observantia.
335. An et quaenam differentia adsit inter diversas Provincias vel
Regiones quoad religiosam observantiam.
336. Quid factum sit a Superioribus ut observantia regularis fideliter
et integre servetur in qualibet Regione, Provincia ac domo.
337. Quaenam sint difficultates atque praecipua impedimenta quae
actioni Superiorum obstant eiusque efficaciam minuunt.
De statu oeconomico

338. Quaenam sit conditio patrimonialis et oeconomica Religionis et
Provinciarum, si adsunt, in se et comparate ad quinquennium antecedens.
339. Quibusnam causis adscribendus sit profectus vel diminutio pa­
trimonii et redituum.
340. Quaenam sint Superiorum proposita et quaenam provisiones
desiderentur in bonum Religionis et religiosorum.
De fine speciali et operibus

341. An activitas Religionis in ordine ad finem specificum incre­
mentum susceperit relate ad quinquennium praecedens, vel potius diminutionem. Quaenam sint causae incrementi vel diminutionis.
342. An nova media seu opera ad finem specificum assequendum
inducta sint durante quinquennio, et quaenam proposita concreta fo­
veantur pro futuro.0
0 Vide adnexum exemplar < Conspectus status domorum » intra.

Titulus Religionis

xn

Dioecesis:

lîu disciplinai
Illiti

ADNEXUM RELATIONI QUINQl ENNALI <O

(Societatis Instituti):

(2)

........................

Quinquamium: (3)

CONSPECTUS STATUS DUMORUM

sit de observan:live
III

IV

antecedenti.
iligiosac disciplinae quae fab *

üïïiïïP
io

SODALES (5)
Novitii

PROVINCIA (4)

ribendus sit progressus vd, si idat r>

mna adsit inter diversas Pr

DIOECESIS

DOMUS

Voc.
Temp.

1/7

V»

•fi
rfi

VJ
■z
cs
•—*
□

'Z
s
—•
u

CÎ

e5
«

rt
Cl

Q

■z

Vut.
Perp.

V.

• ••
(4
«

•a

œ

¿

j>
c/>

OPERA QUAE EXERCENTUR (7)

«

Q
d
Cl

clilikliil

erioribus ut observantia regularis
Regione, Provincia ac domo.
ates atque praecipua impedinm
sque efficaciam minuunt

itu

oeconomico

patrimonialis et I ••lil.ldU VB J.hJ
: comparate ad quinquennium anteoiti
ribendus sit profectus vel diurna :<•
Illi proposita et quaenam ¡wújj
)rum
is et religiosorum.

feciali et operibus

iA .At-i
linquennium praecedens,
vel po® t
li.lh'
isae incrementi vel diminiinoà
pera ad finem specificum asseqaalm
mi
io, et quaenam proposita concrea

spectus status domonrn > infra

(1) Adnexum conficiatur adamussim ad instar huius exemplaris.
(2) In qua domus generalitia sita est.
(3) Ita anni quinquennii indicentur ut termini a quo et ad quem in quinquennio includantur, v. g. 1949-53.
(4) Singulae Domus enumerentur iuxta Provincias vel instituta Provinciis assimilata (Vice-Provincias, etc.), in defectu Provinciarum iuxta Nationes; in Provinciis vel Nationibus, iuxta
Dioeceses in quibus sitae sunt Domus. V . g.: Prov. SS. Nominis lesu, vel Italica (col. I), Dioecesis Bergomen. ( : col 11) et tunc recenseantur singulae Domus huius DioeCcsis (- col III)
(5) Si unica classi sodalium Religio constat, omnes in prima columna recenseantur sub unoquoque titulo.
(6) Quot sacerdotes sive votorum perpetuorum, sive vot. temporariorum, licet iam inclusi sub praecedentibus vocibus.
(7) Quam brevissime diversa opera declarentur.

INDEX DOCUMENTORUM ALPHABETICUS
NUM.

175
367
373
367
72
46
267
331
149
154
118
40
211
224
144
376
28
135
158
165
252
374
74
230
182
54
299
242

.

«

-r-

.

Acceptis novis, Epist............................................................
Acerba animi, Lift encycl..................................................
o
Ad beatissimi, Litt. encycl............................................ Í
532
Ad catholici sacerdotii, Litt, encycl...................................... i ' . . 481
Ad decorem, Const, ap............................................................'
44
Ad evellendum, Epist. decr....................................................................."
Ad explorandum, Decr...................................................................
,g,
Ad normam, Decr......................................................................................
Ad occurrendum, Decr............................................................................. .....
Ad propagandam, Decr....................................................................... 121, 123
Ad Romanum, Const, ap............................................................................... 86
Ad tollendas, Epist. decr............................................................................... 20
Ad universalis Ecclesiae, Litt, ap............................................................... 188
Aeterni Patris, Litt, encycl..........................................................................212
Alias, Const, ap...........................................................................................
Alloquentes, Motu proprio..................................................................... klvi
Apostolicae Sedi, Decr................................................................................. 544
Apostolicae Sedis, Epist.................................................................................. 14
Apostolicae servitutis, Motu proprio................................................. 106
Apostolica sollicitudo, Const, ap....................................................... 127, 262
Apostolici ministerii, Const, ap................................................................ 135
A primis, Decr............................................................................................... 268
Asperis commoti, Adhortatio..................................................................538
A supremo, Epist. decr............................................................................ 51
Auctis admodum, Decr.
.................................................................. 219
Auctorem fidei, Const, ap...................................................................... 150
Audivimus, Epist. decr.........................................................................29
Augustum, Motu proprio........................................................................ 355
Au milieu, Litt, ap..................................................................................... 247

55 Behemoth, Epist. decr.
. . ..............................................................29
349 Bibliorum scientiam, Motu proprio....................................................... 413

160
367
367
36
60
394
119
268

Caelestis pastor, Const, ap.......................................................................... 129
Caritate Christi, Litt. encycl..................................................................... 483
Casti connubii, Litt. encycl........................................................................ 483
Christianae fidei, Epist. decr....................................................................... 18
Circa frequens, Const, ap.............................................................................. 32
Circa relationis, Instructio...................................................................... 604
Circumspecta, Const, ap..............................................................................8S
Coelestis Hierusalem, Const, ap................................................................ 293

636

Index documentorum alphabeticus

NUM.

241
378
270
59
84
132
60
143
115
77
200
322
207
379
279
281
29
163
392
179
50
148
389

Conditae a Christo, Const, ap.
Consiliis initis, Decr. . . .
Conspectus vester, Sermo . .
Convenit, Epist. decr. . . .
Cum ad cunctorum, Epist. decr.
Cum ad regularem, Const, ap.
Cum adversus, Epist. decr. .
Cum circa, Const, ap. . . .
Cum de omnibus, Const, ap.
Cum generale, Const, ap. . .
Cum haud, Allocutio . . .
Cum in Codice, Decr. . . .
Cum indecorum, Instructio .
Cum plures, Decr.....................
Cum primum, Epist. ap. . .
Cum propositae, Decr. . . .
Cum romanae, Epist. ap. . .
Cum Sacrae, Decr....................
Cum Sanctissimus, Instructio
Cum Scriptura, Epist. decr. .
Cum secundum, Epist. decr.
Cum sicut, Motu proprio
Cum transactis, Decr. . . .

257
127
20
359
9
353
356
380
378
340
284
59
72
85
59
81

Debitum, Const, ap.
. .
De eleemosynis, Decr. . .
De mandato, Decr. . . .
De quotidiano, Epist.
Deus scientiarum Dominus, Const a P.
Directa ad decessorem, Epist decr.
Divini cultus, Const, ap. .
Divini illius magistri, Litt. encycl.
Divino afflante Spiritu, Litt. encycl.
Divino afflatu, Const, ap...................
Doceatur, Instructio....................
Doctoris Angelici, Motu proprio .
Dudum ad sacros, Epist. decr. . .
Dudum pro bono, Epist. decr. . .
Dudum pro parte, Const, ap. . .
Dum ad universos, Const, ap. . .
Dum intra, Const, ap........................

23
207
387
259
269
15

Ea quae, Epist......................
Ea semper, Litt. ap. . .
Ecclesia Catholica, Decr. .
Ecclesia Christi, Decr. . .
Eminentiae Vestrae, Epist.
Epistolas fraternitatis, Epist.

PAG.

241
552
306
31
58
98
32
II4
80
•
52
• 175
• 367
. 185
• 557
• 331
• 332
•
14
. 132
• 598
. 147
26, 27
.
•
.
•
•
.
•
.

•

n?

•

590

. XLII
. 272
•
93
8
. 428
3
. 418
. 426
• 559
• 554
. 386
• 334
•
32
•
49
•
58
•
32
•
56
.
.
.
•
•

10
184
580
273
305
6

Index documentorum alphabeticus

157
102
10
87
68

11

107
251
38
145
175
61

Etsi decretis, Decr............................................................................................
Etsi Mendicantium, Const, ap................................................................
Etsi tibi, Epist decr..................................................................................
3
Ex clementi, Const, ap.............................................................................
Exigente debito, Conse ap............................................................................. 37
Exigit dilectio, Epist. decr.............................................................. ' .
¿
Ex innumeris, Const, ap.................................................................................74
Ex parte, Epist................................................................................................. 265
Ex parte tua, Epist. decr............................................................................... 19
Exponi nobis, Const, ap............................................................................... 1x6
Ex quo dilectus, Epist. decr..................................................................... 141
Exultante spiritu, Epist. decr........................................................................ 33

178 Frequenti sono, Litt. circ.
69 Fulgens sicut stella, Const, ap
10 Gaudio magno, Epist

143
37

3

367 Haerent animo, Litt. ap............................................................................... 518
239 Huic Supremae, Decr....................................................................................239

192 II desiderio, Decr...................................................................................... 165
168 Illius cuius, Const, ap............................................................................... 138
286 Illud saepius, Instructio....................................................................... 340
Immensa, Const, ap....................................................................................... XLI
176 Impositi nobis, Const, ap........................................................................ 142
280 In audientia, Decr...................................................................................... 331
183 In celeberrimam, Dccr.............................................................................. 151
131 In his, Const ap........................................................................................ 98
Iniuncti, Const, ap..................................................................................... xtn
268 In magna, Litt. ap..................................................................................... 286
100 In sacrosancta, Motu proprio............................................................. 67
161 Instantibus, Decr........................................................................................ 129
Instaurandae, Const, ap........................................................................... xtn
62 In superni, Epist. decr............................................................................ 34
130 In suprema, Const, ap............................................................................. 96
80 In supremae, Epist. decr..........................................................................55
166 In supremo, Const, ap...............................................................................136
167 In supremo, Const, ap.............................................................................. 136
66 Inter cetera, Epist decr...........................................................................36
159 Inter cetera, Const, ap............................................................................. 128
75 Inter cunctas, Const, ap...........................................................................52
44 Inter opera, Epist. decr................................................................................. 22
248 Inter plura, Epist. ap....................................................................................261
273 Inter reliquas, Decr....................................................................................... 3lS
388 I nuovi, Litt. circ......................................................................................... 5§7
66 In vestri Ordinis, Epist. decr...................................................................... 35
58 lustis petentium, Epist. decr....................................................................... 31

63 s

Index documentorum alphabeticus

NUM,

PAG.

299 La Chiesa Cattolica, Epist. . . .
383 La formazione pedagogica, Epist. .
255 Lamentabili, Decr...............................
231 La S. Congregazione, Instructio .
158 La Santità, Litt, cire...........................
268 La Santità, Instructio.....................
378 La Santità, Litt, cire...........................
213 Lata lege, Decr...................................
18 Laudanda est, Epist. decr. . . .
299 Le cure, Litt. circ.............................
213 Le massime, Epist...............................
377 Le Relazioni, Litt. circ.....................
243 Le religiose famiglie, Epist. ap.
59 Licet debitum, Const, ap...................
60 Licet olim, Epist. decr.....................
105 Lubricum vitae, Const ap. . . .
299 L’urgente necessità, Litt. circ. . .

299
348
390
355
284
47
299

•

•

•

•

•

•

•
•
.
•
.
.
•
.
•
•
.
•
.
.
.
.
•

•
.
•
.
•
.
•

• 355
. 402
• 594
. 426
• 337
.
24
• 355

.
.
.
•
•
.
.
•
.
.
.
•
.
.
•
.
•
.

.
.
.
•
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
•
.

Maxima vigilantia, Const, ap. . .
Maximum illud, Epist. ap. . . .
Mediator Dei, Litt, encycl. . . .
Mens nostra, Litt, encycl..................
Mirabilis Deus, Const, ap. . . .
Multotiens audivimus, Epist. decr.
Muneris nostri, Const, ap. . . .

16 Necessaria rerum, Epist. decr. . .
384 Nell’opera, Litt, circ.........................
201 Neminem latet, Litt. circ. . .
349 Neminem latet, Epist.........................
198 Neminem vestrum, Litt, encycl.
323 Nemo de sacro, Decr........................
177 Nemo est, Deciar...............................
379 Nessun ecclesiastico, Decr. . .
268 Nessuno ignora, Instructio . .
141 Nihil, Decr...........................................
268 Nobilissima, Litt. cncycl....................
379 Non di rado, Litt. circ.......................
261 Nonnulli Superiores, Decr. . .
233 Non semel, Decr. gen......................
57 Non solum, Epist. decr.....................
190 Nostis et Nobiscum, Litt. encycl.
237 Nostra erga, Litt. ap........................
120 Nullus omnino, Decr. gen. . .

268 Officiorum ac munerum, Const, ap.
348 Officiorum omnium, Epist. ap. .
33 Omnipotenti Deo, Epist. decr. .
•

6
568
176
413
174
368
142
555
292
112
291
556
278
227
30
165
235
90

. 289
401, 481
• •
17
.

•

355
564
270
223
126
298
553
191
7
355
192
550
249
32
32
72
355

•
•
•
•
•
•
•
.
•
•
.
•
.
.
.
.
•

•

Index documentorum alphabeticus

r’39

NUM.

41 Operante divinae, Epist. decr.................................................
234 Orientalium dignilas, Litt, ap.....................................................

66
386
256
227
too
145
277
268
250
235
35
59
338
108
371
391
387
232

PAG.

’

20
228

Paci et tranquillitati, Epist. decr......................................................
Par est, Allocutio.......................................................................
$7Pascendi, Litt, encycl.....................................................................
271
Pastoralis curae, Const, ap................................................................. 216, 245
Pastoralis officii, Motu proprio
.......................................................
Pastoralis officii, Const, ap......................................................................... ri6
Per apostólicas, Litt, circ......................................................................... 327
Pergratus Nobis, Allocutio.................................................................... 287
Perpensis, Decr.............................................................................................. 264
Perspectum est, Instructio.................................................................... 229
Piae postulatio, Epist. decr............................................................................!7
Pium et utile, Const, ap................................................................
32, 263
Plures exstant, Instructio........................................................................... 382
Postquam nos, Const, ap.............................................................................. 74
Postquam Pius, Instructio........................................................................ 523
Primo feliciter, Motu proprio............................................................... 595
Provida Mater Ecclesia, Const, ap.......................................................... 576
Providentissimus Deus, Litt. encycl......................................................... 227

367 Quadragesimo anno, Litt. encycl.............................................................. 483
Quae in Ecclesiae, Motu proprio.......................................................... xlvi
363 Quam ingens, Instructio.................................................................. 472, 513
371 Quam singulari, Decr..................................
523
20 Quam sit necessarium, Epist. decr........................................................
8
385 Quamvis inquieti, Allocutio..................................................................... 574
20 Quando ad ea, Epist...................................................................................
8
233 Quanto fructuosius, Const, ap....................................................................228
299 Quanto grandi, Motu proprio................................................................. 355
382 Quantum conferat, Litt. arc......................................................................561
354 Quantum homini, Instructio...................................................................... 4*9
363 Quantum Religiones, Instructio............................................................471
60 Quasi lignum vitae, Const, ap...................................................................... 32
227 Quaemadmodum, Decr................................................................................. 214
53 Quia nonnullos, Const, ap........................................................................... 28
358 Qui arcano, Nuntius radiophonicus...................................................... 427
268 Qui pluribus, Litt. encycl...........................................................................300
284 Qui te, Epist.................................................................................................... 33S
275 Quod accepimus, Epist. ap........................................................................ 325
367 Quod nuper, Litt. ap................................................................................... 482
381 Quo efficacius, Decr...................................................................................... 560
368 Quo ferventi, Decr........................................................................................ 521
108 Quoniam, Const, ap........................................................................................ 75
138 Quoniam, Decr................................................................................................ I0®
142 Quoniam impossibile, Decr......................................................................... JI3

640

Index documentorum alphabeticus

NUM.

PAG.

258 Quum minoris, Decr........................................................................................272
274 Quum singulae, Decr....................................................................................... 321
Recentissimo, Instructio............................................................................. 270
Redemptor noster, Const, ap.........................................................................42
Redeuntibus, Decr........................................................................................... 370
Regis pacifici, Epist. decr...............................................................................29
Regulari disciplinae, Decr.............................................................................. 157
Regularis disciplinae, Decr. gen....................................................................91
Religionis vestrae, Epist. decr........................................................................ 56
Religiosis desideriis, Epist. decr.............................................................
17
Religiosorum excessus, Epist. decr............................................................... 53
Religiosorum Ordinum, Motu proprio....................................................268
Religiosos viros, Const, ap........................................................................... 115
Rerum Orientalium, Litt. encycl.................................................................417
Romani Pontifices, Decr................................................................................ 155
Romanus Pontifex, Litt. ap........................................................................... XLI
104 Romanus Pontifex, Const, ap..................................................................

255
71
326
55
189
123
82
34
78
253
144
352
188

140 Sacra Congregatio, Decr..................................
143 Sacra Congregatio, Decr..................................
360 Sacra Congregatio, Decr..................................
Sacrae Congregationi, Motu proprio . . .
251 Sacra Tridentina Synodus, Decr..................
268 Sacrorum Antistitum, Motu proprio
249 Sacrosancta, Motu proprio.........................
272 Sacrosancta Dei Ecclesia, Decr.....................
155 Sacrosancti, Const, ap......................................
25 Salubre nimis, Epist........................................
339 Sancitum est, Decr.................................
121 Sanctissimus, Decr.............................
128 Sanctissimus, Decr..................................
131 Sanctissimus, Decr..................................
162 Sanctissimus, Decr........................
287 Sanctissimus, Decr........................
Sapienti consilio, Const, ap.
246 Scripturae sanctae, Litt. ap
383 Se a temperare, Sermo....................
149 Si datam, Const, ap. .
49 Si diligenti, Epist. decr...................
241 Singulare quidem, Decr.
21 Si semper, Epist.........................
373 Sollemnis conventus, Allocutio
362 Sono note, Epist . .
252 Speculatores, Const, ap.
278 Spirituali consolationi, Decr
349 Spiritus Paraclitus Litt. encycl
346 Studiorum ducem, Litt. encycl.

. . . ili
. . . I14
• • . 447
. . . XLII
. . . 265
. . . 285
. . . 262
• - • 309
. . . 124
. . .
II
. . . 384
. . .
90
• • •
93
...
96
... 130
. . . 344
. . . XLII
260, 442
• • • 565
• ii9> 324
. . .
25
• • . 245
... 9
. . . 530
. . . 470
. . . 268
• • • 329
. . . 414
• • • 397

Index documentorum alphabeticus

641

NUM.

PAG.

70 Summi Magistri, Const, ap................................................................
278 Summi Sacerdotii, Const, ap............................................................
79 Tenorem quarundam, Const, ap......................................................
238 Testem benevolentiae, Epist. ap...................................................
245 Tra le sollecitudini, Motu proprio..................................................

39
329

•
.
.

55
238
250

343
185
187
348

Ubi arcano, Litt. cncycl..........................................................................
Ubi primum, Decr.....................................................................................
Ubi primum, Litt. encycl........................................................................
Unigenitus Dei Filius, Epist. ap...........................................................

395
153
154
400

60
252
73
184
148
37

Verae fidei, Epist............................................................................................. 32
Vetuit, Decr..................................................................................................... 266
Virtute conspicuos, Const ap.................................................
32, 49, 51
Vitis fructificans, Decr................................................................................. 151
Vota, Motu proprio..................................................................................... 118
Vox clamantis, Epist. decr.............................................................................. 18

41

_ S. C. dc Religiosis - Enchiridion Religiosorum

INDEX

RERUM

(Numeri indicant paginas)

Abnegado: eius necessitas, r.
Acatholici: et admissio, 76, 347, 379;
et ordines sacri, 480.
Actio catholica: 587.
Admissio: ne sit facilis, 261;
requisita ad validitatem, 347;
requisita ad liceitatem, 348;
quis admittere potest, 17, 44, 348;
quis admitti potest, 37, 41, 44, 59,
60, 99, in, 121, 154, 157, 165, 331,
340, 347;
aetas admittendorum, 13, 21, 24, 28,
29, 63, 75, 77, 99, 105, nò, 121,
125, 347, 35OÎ
examen admittendorum, 21, 59, 76,
78, 79, 97, 98, 121, 125, 137, 158,
159, 163, 169, 170, 171, 175, 193,
261;
vis, metus et dolus, 73, 77, 348;
studia praevia, 99, 100, 275, 276, 278;
nihil pro admissione exigatur, 24, 28,
55, 79, 122, 149;
ubi peragenda, 94, 95, 128;
et habitus, 21, 28, 42, 79, 350, 351;
et vita communis, 199;
et Ordinarius loci, 348;
et filii familias, 348;
et clerici saeculares, 141, 153, 348, 349;
et Orientales, 213, 228, 327, 328, 348,
417, 546;
et missionarii, 348;
et alumni Collegiorum Pontificiorum,
114;
et irregulares, 348;
et dimissi vel egressi e collegio, po­
stulatu, novitiatu, religione, semi­
nario, 49, 105, 266, 273, 274, 280,
349, 552;
et pueri, 23, 29, 34;
et neophyti, 124;
et illegitimi, acre alieno gravati, cri­
minosi, 80-88, 96, 348;
et haeretid, 76;
et sectae atheisticae adscript!, 3¿”- 379;

Postulantes, Conversi,
Litterae testimoniales, Novitiatus,
Professio, Ordines sacri.
Adolescentes: fratres domi retinendi, 34,
vide

quoque

35Î
atque educandi, 57, 69, in, 139, 154,
294, 312, 313, 400, 471;
extranei in conventu habitare non de­
bent, 125.
Aes alienum: et admissio ad habitum et
professionem, 80-88, 96, 348.
Aetas: admittendorum, 13, 21, 24, 28,
29, 63, 75, 77, 99, 105, n 6, 121,
125, 347, 350;
profitendorum, 66, 73, 79, 103, 140,
189, 196, 353, 3545
ordinandorum, 3, 63, 66.
Alienigenae: illegitimi, 87.
Alumni collegiorum pontificiorum : et
admissio, 114.
Amentes: et dimissio, 416.
« Americanismus > : damnatur, 238.
Animus non redeundi: interrumpit no­
vitiatum, 124.
Apostatae: poenae, 50.
Archivum: 79, 355.
Articulus mortis: et professio, 329, 396.

Baccalaureatus: 47, 61, 438.
Baptismus: et admissio, 348;
et professio, 355.
Bona: temporalia non cumulanda, 25;
communia sint, 166;
et cessio bonorum, 353, 356, 379.
Breviarium: levitis explicandum, 568.

Cantus gregorianas: 251, 418.
Capitulum: conventuale, 115, 188, 264
354, 3955
culparum, 153.

Capsa communis: constituenda in omni
religiosa domo, 166.
Castitas: r, 3.
Casuum solutio: 153, 206, 358.

Index rerum
Catechetica: docenda, 567.
Causa nulli tat is professionis: 1x9, 321.
Censor librorum: 290, 413.
Cessio bonorum: 353, 356, 379Chorus: vide Officium divinum.
Classes sodalium: et novitiatus, 351.
Clausura: 18, 42, 75, 333, 351, 359;
et graduati, 209;
et commoratio extra claustra, 56, 61,
66, 73, 78, 187, 357, 359Clerici: sacculares et regulares, 15, 197;
et admissio, 10, 14, 141, 153, 348,
349;
et formatio, 471, 507;
et studium, 325;
Orientales, 544.
Collegia: constituenda, 204;
et domus religiosa, 359;
et dimissio, 273, 274;
et admissio, 114;
et Orientales, 228.
Commentaria: non legenda, 295, 305,
474Communio eucharistica: 216, 217, 265,
359, 523Confessio: 90, 91, 153, 214, 217, 331,
334, 346, 359;
frequens valde commendatur, 140, 525;
et confessarli, 90, 187, 193, 206, 296;
et superiores, 239, 363, 367, 370;
et subditi, 363;
ct studentes neoprofessi, 240, 363, 370;
et novitii, 100, 102, 201, 334, 352, 363;
ct postulantes, 347;
et Orientales, 334.
Confirmatio: (sacramentum) et admissio,
348.
Consanguinei: 2.
Conscien tiae man ifestatio:
et subditi, 102, 214, 347;
ct superiores, 346.
Conscientiae examen: 102, 153.
Consilia: evangelica, vide Votum;
a vigilantia, 292, 367.
Conversi: 309:
qualitates recipiendorum, 37, 41, 87;
aetas recipiendorum, 75, 99, 125, 311;
examen admittendorum, 170;
postulatus, 311, 312, 347;
novitiatus, 102, 103, 202, 312, 314, 347,
352;
professio, 189, 311. 378;
et oratio, 315, 316;
ct Officium divinum, 360;

g43

et virtutes, 314;
ct instructio, 99, 140, 143, 144, 312,
313, 314, 346, 352, 412, 419;
et status clericorum, 103, 116;
et servitium militare, 375;
vide etiam Admissio, Novitiatus, Po­
stulantes.
Criminosi: et admissio ad novitiatum et
professionem, 80-84, 86, 88, 96, 348.

Defuncti: et suffragia, 355, 379.
Delictum: et admissio, 80-84, 86, 88, 96,
348.
Diaria: non legenda, 271, 295. 305, 474.
Didáctica: docenda, 564.
Dignitates: quid, 86;
apud regulares vigentes, 206, 209;
quibus vetitae, 266;
et votum eas non acceptandi, 117, tx8;
ct illegitimi, 83, 86;
et transeuntes, 35, 65;
dignitates saeculares, 5.
Dilatio professionis: 42, 139, 194, 264,
354Dimissio: formalis et aequivalens, 281;
methodus dimissionis, 128, 221, 321;
ct infirmitas, 120, 180, 416;
ct amentia, 416;
et recursus, 221, 398;
et novitii, 67, 332, 350, 353;
et professi, 188, 274, 280, 354, 382;
ct in sacris constituti, 221, 362, 363;
et vota. 222, 362, 363;
et votum non acceptandi dignitates,
118;
ct officia eis interdicta, 35, 50. 282,
381;
et admissio, 49, 105, 266, 273, 274,
280, 349, 552.
Director animarum: et vocatio religiosa,
165.
Director spiritualis in Seminario: eius
officium, 294.
Discessus e claustro: 18, 42. 56, 75, 209,
359, 360.
Dispensatio super votis: et admissio,
280;
ct officia interdicta, 31, 35, 50, 272,
274, 282, 362, 381.
Dispensatio super studiis: 799.
Dispensatio super divino Officio: 58.
Dispositio: de bonis. 353, 356, 379.

644

Index rerum

Doctrina Christiana: 406, 407, 419;
programma examinis, 420.
Dolus: et admissio, 348;
et professio, 354> 3^7Domestici: 75? 82, 126.
Dominium: et professio simplex, 181,
191.
Dona: non accipienda, 153.
Donati: 125.

Educatio: eius necessitas, 98;
eius finis, 426;
et adolescentes, 57, 69, in, 139, 154,
294> 312, 313, 400, 471;
et novitii, 98, 101, 200, 331, 407;
et candidati ad sacerdotium, 507;
et studium pacdagogiae, 564;
et Orientales, 544.
Egressus e religione: 2, 6, 10, 18, 27,
49, 141, 362;
et novitii, 21, 28, 30, 43, 67, 108, 333,
350, 353Î
et professio temporaria, 354;
et ordines sacri, 221;
et munia interdicta, 31, 35, 50, 272274, 282, 362, 381;
ct propria dioecesis, 362;
et admissio, 49, 349.
Electio status religiosi: 5, 13, 153, 154,
345, 367, 400.
Ephemerides: non legendae, 271, 295,
305, 474Episcopus: et admissio, 348.
Epistolae: 43, 360, 594.
Examen: conscientiae, 102, 153;
admittendorum. 21, 59, 76, 78, 79,
97-99, 121, 125, 137, 158, 159, 163,
169, T7O, 171, 175, 185, 193, 261;
profitendorum, 78, 97, 98, 103, 122,
137, 163;
ordinandorum, 56, 65, 66, 90, 93, 187,
193, 210, 21i, 262, 268, 365, 366,
476;
praedicatorum, 90.
Examen quinquennale: 358, 475;
et Orientales, 549;
Examinatores: provinciales, 90;
generales, 2x0;
apud Orientales, 548.
Exclaustran: et munera in Seminariis,
272;
reversi novitiatum peragere non de­
bent, 19X.

Exercitia spiritualia: eorum utilitas, 426;
ante novitiatum, 127, 137, 347;
ante professionem, 127, 137, 353;
ante ordinationes, 127, 210;
annualia, 127, 359;
et servitium militare, 224, 225, 372;
et Universitates civiles, 233.
Exhortatio pia: ad omnes de familia, 346.
Expensae: et postulatus, 353;
et novitiatus, 20, 353.
Extrenta unctio: 346, 470.

Familia religiosa: in domo novitiatus et
professorii, 123, 131, 201, 350.
Filii familias: et admissio, 348.
Formatio: vide Educatio, Instructio.
Fratres: adolescentes domi retinendi, 34,
35;
turbatores et inutiles amovendi, 22;
tertiarii, 125, 145.

Generalis: domus ministri generalis et
vita communis, 199.
Gradus: quid, 86;
gratis conferendi, 74;
quibus vetiti, 266;
baccalaureatus, 47, 61, 438;
licentiates, 61, 439, 458, 603;
laurea seu doctorates, 288, 439, 459,
603;
apud regulares, 206;
et litterae testimoniales, 207;
et studium S. Scripturae, 260;
et examina promovendorum, 74, 75,
437 ss, 451 ss;
et iura ac obligationes, 56, 57, 68, 78,
209;
et illegitimi, aere alieno travati et cri­
minosi, 82-86;
vide Studium, Universitates.
Gymnasia: in Italia, 550.

Habitus: postulantium, 347;
novitiorum, 21, 28, 42, 79, 350, 351.
397Î
transeuntis ad aliam religionem. 397;
et professio, 21, 359.
Haeretici: ct admissio, 76.
Honores: quid, 86;
et illegitimi, 83, 86.

Illegitimi: et admissio, 80-84, 86-88. 96,
348;
ct professio, 82-88, 96;
ct ordines sacri, 82, 83, 183, 365;

Index rerum
et dignitates, gradus ct honores, 83,
86.
Impedimentum canonicum: et admissio,
348;
et professio, 108, 163, 357.
Incorrigibilis: quis censendus, 221.
Indulgentiae: et vota, 270, 355, 522;
et Officium divinum, 521;
et Sodalitates ad provehendas vocatio­
nes, 344.
Infirmitas: et dimissio, 120, 180, 416;
et professio, 362, 470.
Ingressus: quanam intentione fiat, 15,
60, 77Î
et clerici saeculares, 10, 14;
et coactio, 73, 77¿,.
et simonia, 5$. wP
Inquisitio: de novitiis recipiendis, 21, 59,
76, 78, 79, 97-99, 121, 125, 137,
158, 159, 163 169-171, 175, 193,
261, 348, 349;
de profitendis, 78, 97, 98, 103, 122,
137, 163, 354;
de ordinandis, 56, 65, 66, 90, 93, 187,
193, 210, 211, 262, 268, 365, 366,
471, 476.
Instituta saecularia: eorum historia, 576;
eorum Lex fundamentalis, 582;
eorum Normae generales quibus con­
stituuntur et reguntur, 598;
eorum laus et confirmatio, 595;
in statu perfectionis constituuntur, 597;
et relatio quinquennalis, 590.
Instituta votorum simplicium: 180, 220,
221, 241, 578, 583.
Institutio: Commissio sodalibus instituen­
dis apud S. C. de Religiosis erigi­
tur, 560;
vide Educatio, Instructio.
Instructio: iuvenum, 57, 63, 139;
postulantium, 419;
novitiorum, 69, 70, 74, 75, 186, 419;
candidatorum ad sacerdotium, 400, 741,
507;
conversorum, 99, 140, 143, 144, 312314. 346, 352, 412, 419;
cleri Orientalis, 544;
vide Magistri scientiarum, Studium.
Intentio: et ingressus in religionem, 15,
60, 77;
et votorum emissio, 116;
ct ordines sacri, 495 ss;
non redeundi interrumpit novitiatum,
124.

<>45

Irregularitas: et admissio. 34S;
et ordines sacri, 3^
*5;
et servitium militare, 371
ludaei: et admissio, 76.
Iuramentum: antimodemisticum, 271,
287, 296, 309, 367;
non acceptandi dignitates, 117;
et doctores, 39.
luvenes: fratres domi retinendi, 34, 35;
atque educandi, 57, 69, ni, 139, 154,
294: 312, 313, 400, 471;
extranei in conventu habitare non de­
bent, 125.

Labor: manualis, 140.
Laici: 46;
vide Conversi, Oblati.
Laurea: 288, 439, 459, 603.
Lectio: in mensa, 130, 140, 146, 153,
157, 164, 216, 265, 345;
ephemeridum 271, 295, 305, 474;
librorum prohibitorum, 289.
Lectores: vide Ordines sacri (minores),

Magistri scientiarum.
Libelli: (periodici) et modernismos, 271.
Libri: editio eorum de re biblica, 413;
censor librorum, 290;
lectio librorum prohibitorum, 289.
Licentia: gradus academicus, 61, 439,
458, 603;
exeundi e claustro, 18, 42, 56, 209, 359;
et ordines sacri, 8, 61, 79.
Lingua: qua docendum in scholis, 205;
vide Studium linguarum.
Litterae dimissoriales: a quo dandae, 210,
211, 364, 365;
ad quem dirigendae, 93, 136, 142, 211;
de quibus in eis testandum, 210, 222,
269, 275, 277, 476;
et Instituta votorum simplicium, 180,
220;
ct Orientales, 212.
Litterae testimoniales: 155, 156, 168, 193,
281, 348, 349, 367, 370, 380;
non sunt ad validitatem, 168;
a quibus petendae, 173, 178;
quid in eis contineri debet, 349, 476;
num privatae sufficiant, 167;
et Orientales, 228, 328;
et gradus academia, 207;
et servitium militare, 226:
et dimissi, 349.
Litterae personales (epistolae): et inspec­
tio superioris, 360, 594.

646

Index rerum

Liturgia: 418, 594.
Locus: admissionis, 94, 95, 128;
novitiatus, 74, 75, 85, 90, 91, 92, 94>
95, 100, 112, 115, H9, 124, 127,
128, 131, 200, 350, 352;
novitiatus conversorum, 102, 352;
professionis, 85, 92, 95, 112, 115, 119>
128, 149, 182 354;
professorii 104. 122, 132, 133, 137;
novitiorum in choro, 20, 42.
Lycaea: in Italia, 350.

Magister postulantium (praepositus):
312, 313, 347;
Magister novitiorum: constituendus, 42,
63, 73, 85, 86, 101, 123, 351;
gravitas eius muneris, 151;
qualitates eius, 42, 75, 80, 101, 151,
152, 20X, 351;
eius iura ct obligationes, 42, 44, 60,
80, 101, 202, 312, 351;
duratio eius muneris, 201, 351;
er relatio ad superiorem maiorem, 163,
352;
et confessio, 363;
et munus examinatoris ad professio­
nem, 261;
et socius eius, 100, tot, 201, 351.
Magister spiritus (praefectus): a quo de­
putandus, 48, 123;
eius qualitates, 48, 151, 152, 357, 476;
eius officium, 38, 43, 48, 78, 104, 123,
137, 151, 294, 357, 4745
et confessio alumnorum, 240, 363,
37°;
et testimonium de ordinandis, 477.
Magistri scientiarum (lectores): eorum
qualitates, 43, 69, 331, 409;
eorum officium, 39, 55, 148, 187, 409,
413;
eorum iura et obligationes, 56, 57, 90,
175. 205, 208. 295, 338, 476;
methodus docendi, 152;
et doctrina S. Thomae, 212, 227, 235
271.286,334,358,409,575;
et professio fidei et iusiurandum antimodcmisticum, 68, 270, 287, 296;
vide Studium, Universitates.
Mahumetani: et admissio, 76.
Manifestatio conscientiae: et subditi. 102
214, 347;
et superiores, 346.
Matrimonium: 5, 6, 19, 120, 348.
Meditatio: 151, 152, 153, 352, 358.

Metus: et ingressus, 73, 77;
et admissio, 348;
et professio, 354;
ct ordines sacri, 367.
Militia: vide Servitium militare.
Minister: provincialis, 199;
generalis, 199.
Ministeria: vide Officia.
Missionari: et admissio, 348;
et servitium militare, 326, 327;
ct studium linguarum, 113;
vide Studium linguarum.
Modemismus: 270, 271, 285, 287, 288,
296, 307, 336, 368.
Monachi: 59;
in honore habendi, 5;
aetas ad emittenda vota, 4;
utrum sacerdotio initiari queant, 15-17.
Morbus: et novitiatus, 470;
et professio, 362;
et dimissio, 120, 180, 416.
Mortis articulus: et professio religiosa,
329, 396.
Munera (dona): non acceptanda, 153.
Munia (officia) : et novitii, 34, 42, 60;
et transeuntes, 35;
et dimissi vel egressi, 31, 35, 50, 272,
274, 282, 362, 381;
et exclaustran, 272;
et saecularizati, 272.
Musica sacra: 250, 418.
Neophyti: et admissio, 124.
Neoprofessi: ubi collocandi, 203, 408, 474.
Novitiatus: finis, 30, 352, 383;
admissio, 20, 21, 44;
et exclaustran, 191;
et Orientales, 417;
et aliarum nationum, 112;
et litterae testimoniales, vide Litterae
testimoniales;
et forma receptionis, 21, 59, 76, 78,
79, 97-99, 121, 125, 137, 158, 159,
163, 169-171, 175, 185, 193, 26r;
et exercitia spiritualia, 127, 137, 347,
353Î
qualitates novitiorum, 76, 77, 78, 97,
340;
aetas, 13, 21, 24. 28, 29, 63, 75, 77,
99, T05, it6, 121. T25, 347, 350;
scientia, 99
* too, 276, 278;
et aegroti, 470;
et coactio, 366, 367;
anni canonici initium, 332, 350;

Index rerum
continuitas, 93, 350;
duratio, 66, 77, I17, 196;
integritas, 128, 140, 350, 395;
prorogatio, 92, 353Î
interruptio, 107, ni, 120, 124, 332,
333, 350, 427;
terminus, 21, 28, 30, 43, 67, 353î
locus, 74, 75, 85, 90-92, 94, 95, loo,
112, 115, 119, 124, 127, 128, 131,
200, 350, 352;
classes sodalium, 351;
habitus, 21, 28. 42, 79, 350, 351, 397;
magister, vide Magister novitiorum;
educatio, 98, tor, 200, 331, 407;
disciplina, too, tor, 102, 202;
obcdicntia. 351;
exercitia pietatis, 102, 127, 137;
indulgentiae pro recitatione Officii di­
vini, 521;
confessio, too, 102, 2or, 334, 352;
vita communis, 123, 131, 166, 199;
instructio, 69, 70, 74, 75, i86. 419-,
ministeria, 34, 352, 382;
studia, 42, 69. 80, 202, 276, 278, 283,
352;
locus novitiorum in choro, 20, 42;
egressus e claustro, 42, 75;
commoratio extra claustra, 333, 351;
litterae seu epistolae, 43;
translatio in aliam domum, 351;
transitus ad aliam religionem, 361. 397;
ordines sacri, 42, 75, 352;
expensae novitiatu perdurante, 20, 353;
bona patrimonialia, 67, 213, 250, 353,
379, 381;
servitium militare, 333, 375;
nrofessio in articulo mortis, 329. 796;
suffragia defunctorum, 379;
liber e religione egressus, 21, 28, 30.
43, 67, 353;
dimissio, 67. ’^2, ?50, 353;
egressus novitiatu peracto et nova ad­
missio, 105, 124;
annus secundus novitiatus, 382, 480;
tertius probationis annus, 574;
regestum, 79;
familia religiosa in novitiatus domo.
201, 350;
vide Admissio, Professio, Conversi.

Oboedientia: 1, 12, 53, 54, 65, 129, 198,
345, 361.
Oblati: too, 125, I45Î
vide Conversi.

647

Officia: et novitii, 34, 42, 60, 352, 382et neoprofessi, X37, 205, 217. 272, 358,
360,
et transeuntes ad aliam religionem
35, 65;
et dimissi vel egressi, 31, 35, 50< 272,
274, 282, 362, 381.
Officium divinum: 153, 360:
et professi, 181, 355;
et ordines sacri, 355;
et conversi, 360;
et dispensatio, 58;
et indulgentiae, 521.
Oratio mentalis: 151-153. 352, 358
Ordinarius loci: et religiosi milites, 224;
vide quoque Litterae testimoniales.
Ordines sacri: a quo conferendi, ar. 56,
64, 65, 70, 136, 142, 21 r. 212. 268,
363, 364;
per gradus conferendi. 3, 4;
ordines minores. 4, 6, 363, 364. 477;
ordines maiores. 4. 6. 7. 210. 269,
478;
extra tempora conferri possunt. 138;
interstitia, 6, 92;
scrutinium, 471;
subiectum, 15, 17, 73, 266, 268, 364;
examen. 56. 65, 66, 90, 93. 187, 193,
210, 2ir, 262, 268, 365, 366, 476;
requisita in ordinandis, 3, 6, 7, 12, 63,
65, 66, 75, 209. 210, 477, 494:
aetas ordinandorum. 3, 63. 66;
praevia studia, 63, 80. 135, 210. 222,
262, 269, 274, 275, 283. 408;
et religiosi, 150;
et novitii, 42. 75, 352;
et vota simplicia. 75, 180. 220. 245,
478:
et conversi, 103, 116;
ct irregularitates, 365;
er coactio, 367;
et defectus natalium. 82. 83. 183. 365;
et titulus ordinationis. 70. 71. 183, 184,
220, 222, 365;
et patrocinia potentium, 7;
et licentia superiorum, 8. 6t. 79;
et litterae dimissoriales. 93, T^6, (42,
180, 210-212, 220. 222, 269. 275»
277, 364. ^65. 476:
et exercitia spiritualia, 127, 210;
et professio fidei et iuramentum anti­
moderni sticum. 271, 288. 296. 309;
ct Orientales, 212, 547;
ct missiones exterae. 327;

648

Index rerum

et sectae atheisticae, 480;
et servitium militare, 223, 225, 318,
327;
ct Officium divinum, 355;
et breviarium, 568;
et egressus vel dimissio, 221.
Orientales: et admissio, 213, 228, 327,
328, 348, 4I7> 546;
et cleri institutio, 544;
et iuventutis collegia, 228;
et studia, 548, 549;
et ordines sacri, 212, 547;
et examina quinquennalia, 549;
et confessio, 334;
et studium rerum orientalium, 417.
Otium: vitandum, 61.

Paedagogia: docenda, 564.
Parentes: 60, 77, 165, 348.
Patrimonium: et novitii, 67, 213, 250,
353, 356, 379, 381;
et professi, 181, 191, 355, 356;
et transeuntes, 361;
bona temporalia non cumulanda, 25;
communia sint, 166.
Paupertas: I, 12, 14, 32, 166.
Philosophia: 409;
ct theologia, 410;
vide Studium.
Poena: imminens et admissio, 348;
et apostatae, 50.
Postulantes: examen eorum, 170;
vestes, 347;
exercitia spiritualia, 347;
confessio, 347;
doctrina Christiana, 419;
expensae, 353;
et articulus mortis, 396;
et dimissio atque admissio, 49, 105,
266, 273, 280, 349, 552;
vide Admissio, Conversi, Novitiatus.
Potestas: dominativa et iurisdictionis, 345.
Praedicatores: 206, 237, 298;
et examen, 90;
et privilegia, 208;
et professio fidei, 296.
Praefectus studiorum: 113.
Privilegia religiosorum: 360;
et professio, 355;
ct vita communis, 208, 209;
et clausura, 209;
ct magistri scientiarum, 58, 208;
ct praedicatores, 208.

Probatio: vide Postulatus, Novitiatus,
Educatio, Instructio.
Professio: tria vota substantialia, 72;
expleto anno probationis, 27, 30, 42,
63, 67, 73, 79, 91, 117, Mo;
gratis, 63, 95, 122, 150;
habitus susceptio, 21;
suffragium Capituli, 115, 188, 264, 354,
3951
exercitia spiritualia, 127, 137, 353;
expressa, 42, 45, 142, 181, 354;
tacita, 142, 181;
praesumpta, 27;
ubi facienda, 85, 92, 112, 115, 119,
128, 149, 182, 354;
ritus, 227, 3545
documentum confi.icndum, 79, 103,
354Î
quis admittere potest ad professionem,
45, 79, 85, 348, 354;
libere emittenda, 77, 354, 366, 367;
dolus, 354, 367;
motivum admissionis, 119, 165;
motivum emissionis, 116;
examen profitendorum, 78, 97, 98. 103,
122, 137, 163;
dimissi, 274, 280;
requisita ad validitatem, 353;
aetas profitendorum, 66, 73, 79, 103,
140, 189, 196, 353, 3545
illegitimi, aere alieno gravati, crimino­
si, 82-88, 96;
alumni
Collegiorum
Pontificiorum,
114;
impedimenta, 108, 163, 357;
infirmitates, 362, 470;
renovatio, 355, 357»
dilatio, 42, 139, 194, 264, 354;
sanatio, 357;
iura et obligationes, 355;
vita communis, 199, 200;
divinum Officium, 181, 355;
excardinatio, 356, 362;
bona patrimonii, i8r, 191, 355, 356;
privilegia, 355;
in articulo mortis, 329, 396;
suffragium pro defunctis, 355;
indulgentiae, 355;
exercitia spiritualia, 127, 137, 353;
servitium militare, 223, 225, 234, 279,
318, 326, 377, 380, 381, 530, 544; r
matrimonium, 19, 120;
conversi, 189, 311, 378;
ordo in causis super nullitatc, 119, 321.

Index rerum
Professio votorum temporariorum: prae­ I
mittenda votis perpetuis, 176, 188,
193, 195, 196, 3545
triennium, 332;
prorogatio, 264, 354;
cessatio votorum, 382;
transitus, 361;
egressus e religione, 354;
dimissio, 188, 274, 280, 354, 382;
parochus baptismi, 355;
ordines sacri, 75, 180, 220, 245, 478.
Professio fidei: 67, 68, 69, 271, 288, 296,
309.
Professorium: 123, 131, 137, 203, 408,
474;
finis, 122;
locus, 104, 122, 132, 133, 137;
disciplina, 104;
paupertas, 166;
vita communis, 123, 131, 199, 200,
357J
officia neoprofessis committenda, 137,
217;
familia religiosa in domo professorii,
123, 131, 201, 350.
Propositiones damnatae: 52, 150.
Provincialis: domus ministri provincialis
et vita communis, 199.
Psalmi: cursus ad eos interpretandos,
553-

Ratio reddenda: et admissio, 348.
Recursus: contra decretum dimissionis,
221, 398.
Regestum: 79.

Relatio quinquennalis: 384, 386, 590,
604.

Religiosi: obligationes, 359;
privilegia, 360;
habitus, 359;
commoratio extra claustra, 360;
exercitia spiritualia, 359;
dimissio et nova admissio, 49, 105,
266. 273, 274. 280, 349, 552:
ct ordines sacri, 150.
Ritus: professionis, 227, 354.

Sacerdotium: eius dignitas, 481;
saeculare et regulare. 15, 17, 197;
formatio candidatorum, 471, 507;
et studium, 325;
et admissio, 141, 153, 348, 349.
Sacramenta: baptismus, 348, 355;
confirmatio, 348;

649

communio eucharistica, 216, 217. 265,
359, 523;
viaticum, 346, 470;
confessio, vide Confessio;
extrema unctio, 346, 470;
i
ordines sacri, vide Ordines sacri;
matrimonium, 5, 6, 19, 120, 348.
Saecularizati: et offida in Seminariis,
272.
i Schola: apostolica, 370, 406;
cantorum, 258, 259.
I Scientia: vera quae est, 307;
methodus docendi et discendi, 530;
libertas in disputatis tuetur, 533, 575.
Scriptura sacra: magistri, 409, 413;
et editio librorum, 413;
et Institutum Biblicum, 413.
Scrutinium: et novitii, 137, 158, 169;
et professi, 115, r88, 264, 354, 395;
et ordines sacri, 471.
Sectae atheisticae: et admissio, 347, 379;
et ordines sacri, 480.
Seminaria: eorum finis doctrina et vir­
tus, 294;
parva, 406;
dimissio et admissio, 273, 274. 280,
349, 552.
Servitium militare: adhortatio, 538;
et servitium laboris publici, 522;
et vota, 223, 225, 234, 279. 318, 326,
377, 380, 381, 530, 544Î
et vigilantia superiorum, 225, 319;
et Ordinarius loci, 224;
et litterae testimoniales, 226;
et studentes, 224, 225, 370, 375;
et ordines sacri, 223, 225, 318. 327;
et novitii, 333, 375;
et conversi, 375;
et reditus, 226, 319, 370, 376;
ct exercitia spiritualia, 224, 225, 372;
et irregularitates, 371;
et missiones, 326, 327.
Simonia: et admissio. 24. 28, 55, -9.
122, 149;
et professio, 63, 95, 122, 150.
Sodalitates.- ad provehendas vocationes,
344Solitudo: 151, 152.
Solutio casuum: 153, 206, 358
Stabilitas loci: 17, 150.
Status religiosus: 5, »3, »53, 154, 345,
367, 400.
Stipes: ct studentes, 272, 360.

650

Index rerum

Studia: eorum dignitas, 400;
finis, 69, 411;
excolenda, 13, 61, 155, 186, 192, 262;
restauranda, 52, 53, 62;
auctores adhibendi et ratio studiorum,
175, 204, 205, 575;
spiritus fidei et virtutes, 408, 410;
studentes universitari!, 31-41;
ubi commorari debent, 56, 57, 357;
sedes studiorum, 204, 357;
praefectus studiorum, 113;
annus scholasticus, 276;
interruptio studiorum, 339;
dispensationes super curriculo, 399;
qua lingua docendum, 205;
exercitationes fiant, 205;
examina. 205;
et doctrina S. Thomae, vide Tho­
mas, S.;
studentes et officia, 205, 272, 358, 360;
et ordines sacri, 63, 80, 135, 210, 222,
262, 269, 274, 275, 283
*,
408;
et gradus academici, vide Gradus,
Universitates;
et novitii, 42, 69, 80, 99, ico, 202,
276, 278, 283, 352;
ct servitium militare. 224, 225, 370,
3755
et Orientales. 548, 549;
et solutio casuum, 153, 206, 358;
et privilegia, 58, 208;
et laici, 46;
et relatio ad S. C. de Religiosis mit­
tenda. 206. 277, 561;
expletis curriculis ne praetermittantur
studia, 205.
Studia: series disciplinarum:
S. Theologia, 33, 40. 46. 49. 51, 63,
69. 74. 78, 80, 134, 140, 186, 205,
227, 286. 358, 4C9, 410;
S. Scriptura, 64, 76, 147, 153, 205,
227. 260. 261, 325, 409. 413« 474,
559;
Ius Canonicum, tS. 40, 46. 205. 534;
Philosophia scholastica, 46. 140, 204,
212, 227. 271. 286. 358. 409, 410;
Historia ecclesiastica, 205. 409;
Orientales res, 417;
S. Eloquentia, 205;
Regula et Constitutiones. 69:
S. Liturgia et Caeremoniae. 73, 418,
594:
Paedagogia. 564;
Didáctica, 564;

Catechetica, 567;
Psalmi, 553;
Religio, 406, 407; vide Doctrina Chri­
stiana;
Musica sacra, 259;
Aesthetica artis sacrae, 259;
Scientiae naturales, 287;
Litterae humaniores, 73, 78, 204;
Scientiae primitivae, 29, 36, 39, 40,
45, 46, 52, 54, 55, 57, 735
Studia profana seu saecularia vitanda,
19, 20.
Studium linguarum:
latinae, 106, 147, 148, 204, 284. 407;
graecae, 64, 106, 109, 113, 147, 148,
205, 284;
hebraicac, 64, 106, 109, 147, 148, 205;
syriacae, 140;
arabicae, 64, 106, 109, 140;
chaldaicae, 109;
illyricae, 109, 113;
patriae, 284, 407;
exterarum, 112.
Subditi: et confessio, 239, 240, 363, 370;
et manifestatio conscientiae, 102, 214,
347Suffragium capituli conventualis: delibe­
rativum, 354, 395;
consultivum, 115, 188, 264, 354, 395.
Suffragium defunctorum: et novitii, 379;
et professi simplices, 355.
Superiores: eorum bonum exemplum. 14;
eorum qualitates, 131;
eorum iura et obligationes, 345, 346;
et modernismus. 270, 287;
et servitium militare, 225, 319;
et ordinationes sacrae, 367;
et novitiatus, 367;
ct professio, 367;
et confessio. 239, 363, 367, 370;
et manifestatio conscientiae, 346;
maiores, 199.

Tabularium: 79, 355.
Tempus utile: ad recurrendum, 398.
Tertiarii fratres: 125, 145.
Testamentum: 353, 356, 381.
Theologia: et philosophia, 410;
vide Studium.
Thomas Aquinas S.: eius doctrina. 212,
227, 235, 27T, 286. 334, 358.' 409410. 532, 575;
eius exemplum, 397;

Index rerum
aemulatio per eius doctrinae commen­
dationem non supprimitur, 533.
Tituli: apud regulares vigentes, 83, 86,
ii7, 206, 207;
et clausura, 209;
titulus ordinationis, 70, 71, 183, 184,
220, 222, 365.
Tonsura: 477.
Transitus ad aliam religionem: 17, 22,
23, 50, II2, 141, 349, 395Î
ct bona patrimonialia, 361;
et professio, 361;
et votum oboedientiae, 65, 361;
et iura et obligationes, 361;
et novitiatus, 361, 397;
et habitus, 397;
et officia quaedam eis interdicta, 35,
65;
conversi ad statum clericalem transire
prohibentur, 103, 116.
Translatio: 118, 172, 199, 351.

Universitates ecclesiasticae: brevis con­
spectus historicus, 428;
normae, 433;
ordinationes, 447;
qui ad eas mittendi, 32, 37, 43, 46,
57, 58, 61, 64, 73, 78;
a quo eligendi, 43, 47, 80;
ubi commorentur, 56, 61, 66, 73, 78,
187, 357, 359Î
ct oboedientia suis praelatis, 53, 54;
et egressi e religione, 273;
ct modernismus, 271;
vide Gradus, Studium.
Universitates civiles: 229, 230, 233, 272,
288, 368, 470, 555.
Urbanitas: 312, 313.

Vasa sacra: facultas ea contrectandi, 138.
Viaticum: 346, 470.
Virtutes: adhortatio ad colendas eas, 9-11;
« passivae >, 238.

651

Vis et metus: 73, 77, 348, 354, 366, 367.
Vita communis: 2, 12, 15, 133,
novitiatu, 123, 131, 166, 199; ’
professorio, 123, 131, 199, 200, 357;
privilegia, 208, 209;
translatio religiosorum, 172, 199.
Vita monastica: 59.
Vocatio: religiosa, 8, 59, 60, 73, 78, 99,
165, 427;
sacerdotalis, 73, 510.
Vota religiosa: 72, 150;
eorum supereminentia, 19;
cessatio, 382;
libertas ad ea emittenda, 239;
effectus quoad matrimonie III 19, 120,
348;
dispensatio a votis, 272, 280;
et indulgentiae, 270, 355, 522;
et servitium militare, 223, 225, 234,
279, 318, 326, 377, 380, 381, 530,
544;
et dimissio, 118, 222, 363.
Vota publica: simplicia, eorum natura et
qualitates, 180;
ct Officium divinum, 181;
et dominium radicale, 181, 191,
et titulus ordinationis, 183;
et vox activa et passiva, 187;
relatio votorum simplicium ad sollem­
nia vota, 176, 188, 193, 195, 196,
354Î
Instituta votorum simplicium, 180,
220, 221, 241, 578, 583;
sollemnia, 183;
votum oboedientiae, I, 12, 65, 129,
198, 361;
paupertatis, 1, 12, 14, 32, 166;
castitatis, 1, 3;
stabilitatis, 17, 150;
non acceptandi dignitates, 117,
vide Professio.
Vota privata: 366.
in
in
et
ct