THEOLOGIÆ CURSUS COMPLETUS, EX TRACTATIBUS OMNIUM PERFECTISSIMIS UBIQUE HABITIS, ET A MAGNA PARTE EPISCOPORUM NECNON THEOLOGORUM EUROPÆ CATHOLICÆ, UN I VERSI M AD HOC INTERROGATORUM , DESIGNATIS UNICE CONFLATUS, Plurimis annotantibus presbyteris • 266S51 Il PROLEGOMENA. vicarium generalem diœcesis Argenloraconsis. Prior definii theologiam Scientiam de Deo et de rebus ad Daim pertinentibus; aller dicit eam in genere ( seu ob­ jectivé) esse complexum veritatum Religionis ex certis principiis deductum; subjective autem sumptam Cogni­ tionem Religionis eruditam. 5. Nos itaquê meritum utriusque ultimò laudate de­ finitionis duobus vocabulis valde notis atque usitatis nitentes complecti, theologiam simpliciter definiemus Scientiam Religionis. V Scientia dicitur, quod est genus proximum reteris disciplinis theologiam assimilons. Eà voce declaratur theologiam turn principiis constare, scu primariis veri­ tatibus certis et inconcussis, turn consectariis cx prin­ cipiis ratiocinio deductis. i' Religionis vocabulum differentiam primariam ex­ primens , speciale ac proprium theologiæ attribuit objectum; Deum scilicet, rosque ad Deum spectantes , et insuper legis notionem atque moralis obligationis. Id enim importat idea Religionis, eo quasi charactere proprio theologicum insigniens documentum. 6. Scientia igitur theologica, haud aliter ac retere scientiae, duabus constat partibus, principiis nimiriuu et consectariis ; proindè hæc duo iti suo liabct conce­ ptu : nempe principia seu veritates primarias, genera­ les, certas, claré expósitas; casdemquc evolutas, rationali demonstratione manifestas , atque sua con­ sectaria voluti fœcundà deductione edentes. Hinc du­ plex in lheologià mentis operatio, nempe principiorum expositio et eorundem demonstratio; duplex proindè methodus, expositionis et demonstrationis, quà mens in utraqne operatione dirigatur. 7. Eò tendit methodus expositionis, ut ex suis fonti­ bus primante sedulo producantur veritates, seu dogma­ ta . ut nìtidè ac fideliter exponantur, atque ita nullà debilitentur haesitatione, nullà , quantum fieri potest, obscuritate velentur. Methodus autem demonstrationis in his variis operationibus mentem dirigit, quibus, ope ratiocinii et dialectices regulis, principiorum fiunt evo­ lutiones deductionesque consectariorum. Notandum principiorum expositionem non perlinere ad scientiam ut scientiam, nisi quatenus ea preparai, methodo idoncà, deductioni, seu demonstrationi. Prout veru ad eorum precisò cognitionem inducit et contem­ plationem , illa expositio spectat ad sapientiam de quà infra dicemus. Igitur scientia proprie dicta formaliler in deductione conclusionum ex principiis consistit, hoc est, in demonstratione. Art. n. De objecto cl fine theologia. 8. Objectum theologiæ in genere, scuadæqualum, est Scientia Religionis. Duplex distinguitur : alterum materiale, res ipsas quas Religio complectitur, Deum primario, reterà se­ cundario includens; alterum formate, quo theologi vulgò intelligimt rationem sub quà theologia suum materiale attingit objectum, modum etiam de eodem tractandi; amil quiJem.reponunt alii in Divinitate, ut Billuarl, 12 Jueninus, alii in ipsa rerum ex principiis fidei deduci* bilitate, ut Theologus Lugdunensis : cui postrema? opi­ nioni assentiendo, eorum ipsorum addimus exponibilitatem principiorum, ut completum sit objectum formale theologiæ prout eam definivimus , atque ita duplici methodo, expositionis et demonstrationis, correspon­ dent. 9. Finis theologiæscopus est.ad quem tendit. Porrò' alius est immediatus, nempe notitià Religionis homines imbucre prout indigeni, vel hujus capaces existent ; alius mediatus, seu medius, quo theologus e;i Religionis notitià illuminatos homines, eosdem in viA salutis ælernæ stabilire intendit atque dirigere : alius tandem ultimus, ad quem etiam reterà contendere debent, in gloriò Dei reponitur promovendi. Art. nt. De divisione (neologia}. 10. Multifariam, pro suo diverso respectu, theologia dividitur. Precipuas tantum et momentosas hic suffi­ ciat exponere divisiones. Theologia ratione objecti materialis, dividitur in dogmaticam, prout veritates credendas vehit in quietò intellectùs speculatione amplectitur, et in moralem, quatentis pracepta regulasque morum proponit. Hinc etiam dicitur theologia : Alia speculativa, alia practica. 11. Ratione objecti formulis, scu potilis methodi, ut suprii (8) exposuimus, dividitur theologia in positivam et discursivam : prior versatur specialiter circa verita­ tes primarias, ac, ut ità dicam, doctrinales, quas ope methodi expositionis ritè ex Scripturis sacris, simulque ex sanctis Patribus, conciliorum decretis, et pon­ tificum , aliis denique traditionis catholire fontibus eruit, poliorique disponit ordine; quod quidem stylo ornato ac fusiori quisque pro suo ingenio theologus valet prosequi ; ex quo ipsa methodus expositionis dici­ tur etiam oratoria. Altera verò, seu discursiva in evol­ venda doctrina conscclariisquc deducendis argumen­ tationis ope, et quidem accuratiori ac severiori rerum tractatione, dialectices regulas et artes adhibet. Id vero discnrsivum genus cò usquè deveniens ut Arislotelicis, more Peripateticorum, principiis mhærcns, dormitiones, divisiones, argumenta, ad suas demon­ strationes proferat subtilius, iit quod vocant scholasti­ cum. Hinc theologia scholastica otium ) ea nun­ cupatur quæ usurpata apud theologos Medii Ævi, nihil aliud intendere videbatur, quam strictis definitionibus, divisionibus methodicis , cl syllogistica argumenta­ tione, omnes illustrare quaestiones, propositiones quas­ libet probare atque controversias dirimere. 12. Ex quibus compertum est theologiam positivam sibi propriam efficere methodum expositionis, atque idcirco ipsam meritò dici posse theologiam exposiiivam; eodem jure theologiam discursivam sibi vindicare methodum demonstrationis, ipsamque appellandam demonstrativam. Rursus priorem, quæ scilicet, auctori­ tate insistens, doctrinam variis testimoniis traditionis, juxta regulam fidei, colligit, ideò dicendam theologiam dogmaticam, doctrinalem; alleram vero ratione inni­ 13 QUÆSTIONES PBEAMBl’LÆ DE THEOLOGIA. xam, suaque cx ratiocinio argumenta construentem , recte nuncupari theologiam rationalem et philosophi­ cum : quæ cx utriusque methodi na Inni effluere vi­ dentur. 15. Itatione objecti adequati, theologia alia cstnuluralis, alia supernaiurali*; prout ejus objectum lumine naturali aut supernaturali innotescit. Theologia naturali* ex objecto materiali eam sibi at­ tribuit partem quæ lumine naturali constat, videlicet preámbulos (idei supernatural] veritates, religionem primitivam potissimùrn constituentes, principia etiam ad admittendam revelationem divinam Ecclesiamvc prerogativa supernaiurali docentem, prerequisite. Ex objecto vero formali, methodum adhibet polissimiim demonstrationis, liim ut evidenti^ inlrinsecà primitiva illustret dogmate, quæ ad rationis philosophiæque fo­ rum perlinent, licèi primitiis et ipso auctoritatis fun­ damento, ut infra mox dicemus, starenecesse sil; timi etiam in theologia supernaturali, ut veritates fidei supernaluralis ratione confirmet evolvatque, prout eas capere valebit. 14. Theologia supernatural!* ex objecto materiali sibi vindicat dogmata fidei, seu veritates supernaiurali ful­ tas auctoritate, quibus ex documento Ecclesia; doctrina catholica informatur. Ex formali autem objecto, me­ thodo expositionis, seu doctrinali, potissimum utitur , nimirum ad proponendas dogmaticas veritates, disponendasque ordine meliori; quod etiam idem prestai ea methodus in lheologià naturali, pro stabiliendis princi­ piis vcritalibusque primitivis, præsertim ad tractatum de Religione pertinentibus. Inde videre est methodum expositionis pro objecto habere doctrinam ex auctori­ tate, etiam in lheologià naturali stabiliendam, metho­ dum demonstrationis eamdem doctrinam, etiam in supernaiurali theologia, ratione evolvendam ac pro­ bandam : denique timen priorem methodum suà na­ tura theologiæ supernaiurali aptari, alteram verò na­ turali. Sub aliis respectibus theologiæ divisiones prope in infinitum multiplicari possent, quarum natura vel ipso singularum nomine salis innotescit, ut theologia pole­ mica, irenica cl ascetica, liturgica, etc., quas quisque in Prolegomeni* Institut, theologicarum 0. Lieber­ mann repcrict. CAPUT II. De certitudine theologiæ, atque de conclusionibus theologicis. ARTICULUS PRIMUS. De certitudine theologiæ. 15. Certitudo vulgo definitur firma mentis adhaesio irritati cognita! sine periculo errandi. Cum certitudo sit necessarium cujuslibel disciplinæ fundamentum, eà de re tanti momenti disserere incipientes, sedulo in ante­ cessum præmitttcndus est status quaestionis, tùm ut oliosæ quæsliones removeantur, liim ut darius enu­ cleentur utiles. Certitudo, prout consideratur in ipsis rebus scu ejus objecto, vd in homme, seu ejus subjecto, vel denique U in rationibus ad assensum moventibus, dicitur objectiva, subjectiva et motivi. Certitudo objectiva, cum nihil aliud sit quam ipsius objecti immutabilius, vel etiam realilas quæ in rerum essentiis subsistit indepcndenlcr à no­ stra cognitione, nullam disserendi materiam nobis subministrabit. Certitudo subjectiva, cui specialiter competit definitio certitudinis modo exposita , ipsa pomici à certitudine moliri, ad quam proindè lote de certitudine quæslio est reducenda. 10. Porrò triplex distinguitur certitudo molivi : metaphqsica, in ipsis rerum essentiis fundate, earum ma­ xime claritate. seu evidenlià manifesti; physica, cx consuetis nature physicæ legibus repetenda ; moralis tandem, in constitutione morali hominum suum habens fundamentum. Sed animadvertendum est certitudinem limi physi­ cam, timi moralem, ubi conditiones adsunt requisii», æquè immutabilem et absolutam esse ac melaphj si­ cam, proindèque ultimò, sicut ipsam, rerum essenti» innixam, ad eam revocari. 17. Certitudinis existenlia est factum generale, ra­ tioni human» essentiale , seu ejus constitutivum, societatisque connexio cl fundamentum; quod proinde ut factum ignotum detegere, ut incertum probare nemo allentare debel; bene verò idem apud omnes rece­ ptum, ubique diffusum observare, recognoscere, atque systemate probabili explicare licebit (1). Hæc autem quæ ad philosophi» forum specialius pertinent, nos diutius non morabuntur. Solummodo sequentes adde­ mus, veluli ad nostrum intentum aliquid claritatis con­ ferentes, animadversiones. 18. T Singuli homines privatis ac individuis suis facultatibus, liim corporeis, tum intellectualibus, cer­ titudinem, sive ex sensu intimo, sive ex evidenlià aut testimonio sensuum hominumve immediate habent : ac proindè improbandi sunl philosophi qui nullam propriè dictam existere certitudinem in individuo, sed tantum in societate contenderunt. Cujus assertionis rationes tradit episcopus Ccnomanensis, deindè ila per­ git : < Non tamen dicimus individuum privilegio in< fallibilitalis gaudere eo sensu quod nunquam erret, < sed eo sensu quòd veritali cognilæ infallibiliter nd< bæreat, quemadmodum fidelis catholicus definitioni < Ecclesiæ semel datæ infallibiliter adhærel, quamvis < de controversiis fidei infallibiliter ijtse judicare non < possit. > Inst, philos, edit. 1855, l. 1, p. 171. (1) I). D. Bouvier, confutatis quanlimi fieri potest sceplicorum dillicullatibus, sic concludit : < Ergò datur < principium certitudinis per se notum, omnibus com< mune cl cum meritale essentialiter connexum... Prin< cipium istud non fuit excogitatum, sed in priinà orii ghie à Deo dari debuit, et perpetuò intellectum est < ut natura fundatum : sine illo qnipjx? ratio humana < subsistere non potest, nec quidquam operari, l’ndè < plurimæ veritates ab omnibus semper el ubique in< Mucibiliter admissæ sunt, ita ut qui eas in dubium < revocare vellet, slatini ut dcmenliâ correptus habec retor. Etenim quod ab omnibus invincibiliter admit< titur falsum esse non potest, quin omnis tollatur < certitudo et ratio humana destruatur, quia nullum < siibessel medium erroris detegendi.... > Vid. fusiitui. philosophicas, edit, 1855, T. 1, pag. 172. 15 PROLEGOMENA. <9. 2 Objecta corporea, sensibilia, et veritates inteilectidles no» eodem gradu nostris sensibus physicis, sive nostre rationi ac intellectui nostro accommo­ dantur, ac proinde, cælcris paribus, ratione objecti non æquè percipiuntur, id est, non æqué sensibilia sunt ea corporea objecta, non a?qué evidentes illæ ve­ ritates relate ad nos. Prætcreà evidentia illa, ut ob­ jectiva jam inæqualis, etiam ratione subjecti seu nostri, in suis modificatur gradibus, ciim sit modo cvidcnlior, modo minus evidens pro ingenii subtili­ tate, vel attentione prestiti, vel etiam pro variis ex dialectici adhibitis artificiis. Hæc facile de sensibilitate physicà intcUigi queunt, sicut et sequentia ; idcirco , brevitatis causa , de illa nihil amplius dicemus. Igitur evidentia turn objectiva, tum subjectiva est relative diversa. 20. 5e Homines ad assenliendum cuilibet veritali moventur vel ex evidenti! rei intrinseci, vel ex testi­ monio externo seu auctoritate, vel ex utroque medio, prò naturi veritatis cognoscendæ. Etenim aliæ verita­ tes, captui humano adæquatæ, ut intellectuales, natu­ rales , sui clarescunt evidenti! ; aliæ vero rationis nostra fiigientcsaciem, qualia facta historica, qualesve plerumque superuaturales veritates, ex testimonio ac­ cipiuntur; aliæ denique, sive naturales, sive supernaturalcs, de utrique participantes indole, timi evidenti^, lùm auctoritate, his quasi duobus luminaribus inno­ tescunt; cùm, V. g., veritas naturalis jam propri! evi­ denti homini alicui manifesta, insuper cl aliarum rationum eam æque percipientium habet testimonium; aut veritas supernaturalis revelatione attestata, pre­ tore» rationi sese prabcl obviam. Veriim geminam ob affinitatem rationis human® cum evidenti! et aucto­ ritate , id animadvertendum eam nostram rationem valde confirmari, atque, ut iti dicam, kvtari, auctori­ tate in rebus naturaliter evidentibus, et evidenti! in veritatibus jam ex testimonio habitis; ac proinde ma­ jori alacritate ac firmitate innixas utroque cognitionis cl certitudinis medio accipere veritates. Id etiam inde confirmatur, quòd in his veritatibus, evidentia et testi­ monium sibi mutuo prostant auxilium : quippe veritas semel aliqui vil nota rationem suis irradiare videtur argumentis. Unde ait Bcrgier : < Autre chose est do < découvrir une vérité par la réflexion, autre est delà < démontrer lorsqu'elle est connue. » Traité de la ver.Religion, t. 4, pag. 78, edil. Disant. 1820 (I). Jam pr.fiveral Lud. Vives, his egregiis verbis : Pant ra­ tionem cognita veritas, et veritatem confirma* adhibita ratio, hb. 1 de Veritate fidei. Ipse Meldi. Canus sic ait : • Si quid est evidens, de quo inter omnes conveniat, < argumentari non soleo : perspicuitas enim, ut ait < Cicero, argumentatione elevatur. > De Locis thcol. in­ fra, lib. 8, c. 4. 21. i Evidentia igitur cl auctoritas ad rationis scicntiæque humanæ informationem essentialiter, ulraquc suo modo, concurrant. Al vero auctoritas, puerili® velati ac imbec ¡liliali rationis accommodata, ei subdi- fl)< Alimi est meditatione cognoscere veritatem, < aliud nynirun (Translal. ab Edit.) 16 tionem imponit generalque fidem. Hinc ad eam aucto­ ritatis viam, haud quidem placentem rationi, nativo tamen necessarioque instinctu invincibiliter propende­ mus; quod preciaré ostendit Melchior Canus, infra, dc Loc. thcolog., lib. II, cap. 4, ubi vehit principium in antecessum mittit : Necessarium esse homines homini­ bus credere, nisi vita pecudum more gerenda sit; deinde ex Theodorelo ponit fidem esse ceu primariam artium basim, disciplinarunique omnium crepidinem. Atque in hunc sensum hæc Isaiæ verba vertit : Nisi credideritis , non inlelligetis, cap. 7, jiixtà 70 Interp. Vide Thcod. De cura grœcor. affect, lib. 1; I). Aug. De militate cre­ dendi ad Honor., c. 12, cldc fid. rer. invisib., c. 1 el 2. Evidentia autem genus cognoscendi perfectius ac pené divinum, ciim ad visionem quasi inluilivam cl beatificam veritatis tendat, multum arridet rationi, cu­ jus tamen debilitas splendorem veri noniusi tempera­ tum ferre valet, abundé vitiis nostris sæpiùs obnubila­ tum (1). 22. 5° Ecco illud factum generale certitudinis duo­ bus clementis de quibus supra, nempe auctoritate cl ratione, seu poliiis testimonio et evidentià constans , modo inter se ct in praxi rilé componantur. Porrò hæc eorum compositio legitima fiet, si neutrum alterius adhibeatur loco, neque plus alterutri quàm par est tri­ buatur; quod quidem poliiis more hominum sanorum communi, quam regulis philosophorum syslcmaticis dijudicandum. Nos vero quæ ad praxim magis perli­ nent ex factis scu ex generali agendi ratione elicerò pergamus. 25.6° Singuli homines, ciim sede aliqua veritate certos esse affirmant, auctoritatem, sires sit de facto historico, vel rationis superet captum, in suæ certitu­ dinis gratiam invocant, etiam inviti; evidentiam autem suam appellare solent, gratiorem quidem rationi, quo­ ties de veritatibus agitur quæ aliquo ejus fulgore nites­ cunt, etiamsi aliunde auctoritate innitantur. 21. 7° Homo privatus mente sanus ct corporo, id est, consuetis humanis vivens relationibus ( nec aliter supponi potest, scilicet intelligens actu el socialis, ubi quæslio de certitudine aptatur) (2), horno, inquam, (1) < Quamobrcm, inquit D. Augustinus, ipsa quo< que animæ medicina, quæ divini et ineffabili bcnefi< centil geritur , gradalim dislincleque pulcherrima < est. Distribuitur enim in auctoritatem et ralionem. c Auctoritas fidem flagitat el rationi preparai homi< nem. Datio ad intellectumcognilionemqucperducit.» Lib «leverà Relig. c. 24. Allatis veterum testimoniis pluribus, sic concludit Pelavius : < Quamobrcm procedere omnino fides dc< bel; sequi deinde ratio cl disputatio. Quod cx Cle< mentis Alex, locis efficitur, quæ paulo ante descri< pshnns : in quibus asserit fidem instar esse funda< menti super quod scientia el cognitio, id est, < theologia struitur. Itaque janua nostra fides est, in< nuit Ambrosius. » Dogm. Pelav. in Prolog, c. 4, § 15. 1). Chrysostomus dicit eam esse sapientiam quam Christus stultitiam appellat, < Horn. 2. — Apud Pelav. Ibid. (2) < L'homme, à parler exactement, dit Bergier, n'a < que des lumières d'empruni; Dieu l'a créé pour être < façonné par l'éducation cl la société; abandonné a QUÆST10NES PB /EA MIM LÆ DE THEOLOGIA. « privatus, ratione utens, dùm solitarias suas habet < legare potest evidentiam tanqnhm principium demonideas, propria! evidcntiæ meritò rationabiliter confi­ < strutionis synthcticœ; vel tanqiiiun ultimam prò positiodit, cl quidem pro idearum claritate, atque pro mediis < nem demonstrationis analytics : adversarium enim quæ ex regulis communibus ad cam producendam < negantem rem esse evidentem ex evidentià meà adhibuerit. < convincere non possum, sed debeo rem elucidare, ct 25. 8* Homo præfatus, si illam quam habet eviden­ < pro viribus meis efficere ut evidens ipsi appareat sitiam plurium aliarum rationum evidcntiæ conformem ( cui cl mihi. > Tom. 1, p. 194, etc. Edit. 1855 (i). senserit, fidem ci adhibebit vel majorem, nedùm in­ Hæc autem omnia sequenti compendio possunt con­ sulsi diffidentia turbatus, novam evidcntiæ vim quae­ trahi. Homines auctoritate et evidentià ad certam ve­ rat aliquamve testimonii auctoritatem. ritatis cognitionem cl intelligenliam ducti, fidem aucto­ 2G. 9a Contradictionem vero si fuerit expertus idem ritati naturali propensione adhibent; libentius vero quà res ¡nlelliganiur, sequuntur evidentiam. Denique sive homo, jam de illi sui evidentia incipiet dubitare, vel penitiis ilhisoriam abjiciet, prout cum rationum oppo­ in stabiliendà doclrinà communi, sive in controversia sitarum movebit auctoritas. Quòd si nulla sil ista, vel ultimò dirimenda, alicujus consensúa, cum particula­ appareat, tunc adversarium in errore versari creditum ris» lùm generalis, auctoritatem solent, etiam inviti, urgebit, iterum atipie iterimi rem elucidans, variisque invocare. illius evidentiam augens demonstrationibus. Quibus 28. Atqui precise id solum ad certitudinem in tbcofrustra lentatis, contra adversarium qui suæ propriæ logià lùm naturali, lùm supernaturali desideratur, sci­ vim evidcntiæ forsan objicit, ad auctoritatem corlé seu licet certum sine coniroversià catholicae doctrinæ fun­ ad rationum consensionem appellabit (i). damentum, quod est regula credendorum cl infallibilis sine appellatione controversiarum judex. Ergo aucto­ 27. 10° Quippe nullus homo sanæ mentis jus sibi ritate ultimò fundatur certitudo theologica, ut ex suprà serió \ indicabit, nimiriim sua sola evidentia propria dictis est manifestum. litem seu controversiam ultimò dirimendi; vel etiam 29. Quænam vero sil illa auctoritas, id etiam jam doctrinam proponendi hominibus ex officio admitten­ prelibala patefaciunt, nimirùm pro theologià naturali, dam. Id enim nihil aliud esset quàm suam privatam consensionem hominum lùm generalem in generalibus rationem et doctrinæ generalis fundamentum, ct abso­ principiisel veritatibus communibus; lùm particula­ lutum in controversi^ judicem predicare. E contra, in rem, sed vestitam conditionibus ex communi hominum duplici laudato casu ad rationum consensionem, sive æslimatione ac generalibus principiis determinatis; ex ipsA vi evidenti®, sive ex traditione seu ex solo tes­ pro theologià vero supernaturali, Ecdcsiæ auctorita­ timonio natam, pro genere veritatis (2), provocant tem divinà infallibililale atque praclaris dotibus et homines. 1 Inic nostre doctrinæ consentire videtur in privilegiis predilam. suis Institutionibus philosophicis jam appellatus il­ 50. Dicet forsitan aliquis ea principia, illas primiti­ lustris episcopus C.enomanensis : < Notandum est, vas veritates intrinseca adeo splendescere evidentià, < inquit, objecta evidentia eodem modo ab intelligenut eas admittere ratio quælibet cogatur : ex quo fit ut < liis, quibus sunt proportionala, percipienda esse, siunivers® in illis admittendis rationes consentiant ; < cui sol eodem modo ab oculis sanis videtur : undè proindéque ex evidentià earumdem certitudo verita­ < repugnat aliquem habere evidentiam contra sensum tum oriri dicenda sit. Imo eo ipso quini sint evidentes, < generis humani, aut sanioris partis hominum; comjam repugnat illas auctoritate fideque teneri veritates. < munis igitur aliorum hominum sensus ostendere poRespondeo ad primum omnia concedendo, nempè < lest quinam ex contendentibus evidentiam meritò cam fulgentem evidentiam in plerisque saltem primi­ < sibi vindicent, cl in controversiis ad hunc judicem tivis veritatibus, cl inde ortam rationum de illis con­ < sæpè recurrendum esse omnes fatentur, aut fateri sensionem ; sed ubi illæ edocentur veritates ut ab omni­ < coguntur. Unde in discussionibus nemo propriant albus admitlendæ, ubi de illis occurrit controversia, jam < lui-méme, il serait presque réduit a l’animalité pure; « il est do la nature de l'homme que la religion lui soit (I) Plané etiam nobis consentit Theologus Taranta< transmise par l’éducation. > Traité de la veril. Bel. siensis, in opere inscripto : Concordia rationis et fidei; I. 4, p. 12. vir quidem eruditus el doctrinæ probata!, atque in < Homo, ut reclé loquar, inquit Bergierus, nonnisi systematum philosophicorum errores cùm veterum, < adscititia lumina habet : Deus creavit cum ut fingetum hodiernorum de certitudine invehens. Hujus au­ < rriur educatione cl societate; sibimetipsi derelictus tem certitudinis criterium sequenti formula exprimi­ < animal ferè esset; natura human® est ut ipsi religio tur : « In veritatibus externis hoc solum cenò verum < per educationem transmittatur. > ( Transía!, ab < est, quod à Deo procedit; hoc autem à Deo cerlò pru< cedit, quod populi omnes summà semper consensione Edit. ) < tenuerunt, quodve homines docent divinà potestate (1) Halio ipsa dictitat consensum maxime peritorum < fulgentes. > Eam vero consensionis vim ad commu­ rorum de quibus quæslio agitatur, valere. Eà de re vid. infr. Melch. Can. lib. 10, c. 4, ubi philosophorum nes tantum el primarias veritates restringit, quibus homo et societas subsistunt, nec aliam ille quàrn com­ consensionem de veritatibus ordinis rationalis pluriinùm commendat. munem theologorum doctrinam se tenero probat. Vid. præserüm cap. I, ari. 5, 6, 7. — Ipse Melcb. Canus (2) Consensus hominum in aliqua veritale generali, communi, primìlivà. maxime ex traditione requiren­ noster idem tradit vehit effatum : < Sicut enim, inquit, dus est, quod nihil (lelrahit de efficacia evidenti® il­ < apud philosophos dc communibus conceptionibus lius; in ><*rilaie autem secundaria, particulari. |>oliùs < nemo judicat, sed omnes per eas judicantur; ita, >ctc. ex ejus evidentia consensus repetitur. Lib. 2 c. 7, tertià propositione, in medio. 17 <9 PROLEGOMENA. evidentia privata, qiiantacumquc haìieatur, minquàm licet invocari, cùm nulla ratio individua, nisi privilegio gaudeat supernatural!, aliis rationibus ut auctoritas infallibilis imponi queat. Igitur neccsse est ad ratio­ num consensionem, saltem ut testimonium evidentia* veritatum presti tum, seu ad hujus auctoritatem con­ sensus recurrere : quod ex modi» dictis satis liquet. 31. Ad secundum dicendum id esse meram ThoniiGtarum opinionem, scilicet fidem et evidentiam non posse de eodem dogmate haberi, quod alii non admit­ tunt theologi, quodque falsum esse jam ex primo ipso symboli catholici articulo quo Deum esistere creditur. satis constat. Sed quidquid sit de opinione il!A, nihil spectat ad praesentem quaestionem, ubi non agitur de affectu interno et privato, venim de fundamento do­ ctrinae et controversiarum judice. 52. Ex dictis igitur (29) aporté duplex, pro duplici genere auctoritatis, in scientia religionis exsurgit cer­ titudo, naturalis et supcrnaturalis, humana et divina; item et proinde duplex lides. Priorem autem dicimus certitudinem humanam, quia in solis natone humanæ conditionibus sistere videtur, dum altera mediis exi­ stí! supernatundibus. Naturalis tamen certitudo ipsa dicenda est divina, siquidem cl traditio universalis, et evidentia genuina veritatis, consensioque inde secuta, et ratio ct natura ipsa humana, h;vc omnia certe à Deo sunt ; nec aliud discrimen in his ordinibus variis inlelligendum, nisi quòd Deus idem seso diversis ita mediis suumque verbum manifestet, pro diversis quas ipse condidit legibus in suo opere æquè varietate et unitate conspicuo. 33.1 Ime ( 1 ) videre est certitudinem illam, cùm natura­ lem tiim supernaluralem, in se spectatam, hoc est, qua­ tentis dubio opponitur, aequalem esse, imò cl idenlicam ; proinde tam certam dicendam esse naturalem fidem quàm supcrnaturalem. At vero sub aliis respe­ ctibus, ea supcrnaturalis fides aut certitudo haud aliter ac ipsa theologia ejusdem ordinis, naturalem lon­ gé supenil : I ratione objecti materialis, cùm symbo­ lum Christianum suis dogmatibus propriis atque præclaris evolutionibus primitivo sit praestantius; 2* ratio­ ne objecti formulis seu potius methodi, id est, medii quo suum materiale assequitur objectum, tùm intenti, nempè gratto, cujus miras ac ineffabiles esse opera­ tiones fide cxperientiùque constat (2) ; turn externi, seu Ecclesia*, cujus auctoritas veracitate divini imme­ diati* et directe innixa, per ministerium speciale divi­ nités institutum infallibili documento tradit doclri- (1) Non alienum est hic verba referre Clementis Alexandrini, qui ait : < Philosophiam ante Domini ad« ventum Greets ad justitiam fuisse necessariam (gra< liA quidem accedente). Nunc autem ad religiosam < pietatem utilem esse, eò nuòti previa quædnm crii< dilio sit iis qui fidei per demonstrationem fructum < colligunt.» Apud PcUiv. Prolog, c. 4, p. II. Vide etiam ipsius nostri Cani verba infra, lib. 10, c. IV, versus medium. (2) Eas operationes alio loco describemus, præsertim ex D. Aug. in Joan, tract. 29, n. G. Quas jam com­ plecti valemus uno verbo Apostoli : Fides mia percharit aLeni operatur, Gal. 5, G. Quod alibi idem exprimit sic Veritatem facientes in charitate. Ephes. 4, 16. 20 nam. Ilis et aliis dotibus ac privilegiis prorsùs omninò vincit universalis auctoritatem consensas de pri­ mitivis veritatibus, mentes illis ia educatione imbuen­ tem potius quam edocentem, in coque inaximé rationi debili atque adolescenti accommodatam; 3’denique ra­ tione finis quem supcrnaturalem agnoscit et sola atingerc valet fides divina. 51. Vera itaque ah ordine naturali ad supernatural lem datur progressio, non in jpsà quidem certitudine ut dubii exclusiva, sed in divinis ejusdem certitudinis dotibus; qua progressione ratio humana primimrin­ formala certitudine ac fide naturali, erigitur ad perfe­ ctiorem seu supernaluralem, auctoritate Ecclesiæ me­ diante, etiam circa veritates istas primitivas, v. g., exislcnliam Dei, spiritualitatem animæ, discrimen boni et mali, etc., quas ea ratio Christiana, validior proinde, sapiensque et matura effecta, iterimi credendas acci­ pit, sed perfectiori modo et eminentiori propositas. Nulla ergo fidem et certitudinem naturalem hiler et supernaluralem oppositio timenda, sed eadem elucet unitas eademque relatio qua ipsa theologia naturalis cum superna tu ral i connectitur, in unam ambæ coale­ scentes scientiam, cujus elementa parlesve existant. Illa* ipsæ sunt relationes gratiam inter ct naturam à D. 'I homi sic breviter expressæ : Gratia non tollit, sed perficit naturam. Haud aliter supcrnaturalis fides et qua nititur certitudo fidem certitudinemque natura­ lem extollunt ct perficiunt (I). 55. Ilæc quidem omnia de certitudine doclrinæ theologicæad veritates doctrinales auctoritate seu re­ gula credendorum innixas spectant ; atque idcirco sibi voluti magis propriam vindicant theologiam positivam methodumque expositionis. Inde sua principia habet theologia ; sed ut formaliler el veré scientia constitua­ tur, variæ adhibendæ sunt explicationes deductiones­ que,ev idenliâpolissimùm conspicuæ.Hujusmodi opera­ tiones ratiocinii artificio fieri soliUerfúcwráiramseu scho­ lasticam theologiam, juxta methodi demonstrationis re­ gulas, ingrediuntur. Neque id miniis essentiale dicen­ dum humanæ nature, qtiâ invincibiliter propendemus ad inlelligendum ratione quod jam fide tenemus ; quip­ pe omnium indolem hominum in suà propria manife­ stat I). Aug., ubi ait : < Ego ¡là sum affectus, ut quid i sit verum non credendo solimi, sed etiam intclligendo t apprehendere impatienter desiderem. > Lib. 5 cont. A. ad . r. -211 -2' (1) Sic Antonius Gcnucnsis ipse celebrat præslanliam theologiae supcrnaturalis : < Interim est, inquit, < non leve inter revelatam ct naturalem theologiam < discrimen. Nempe angustior ct imperfectior est hæc, < illa amplior et perfectior; quippe lumen naluræexi< guum est, et magna ex parte humanæ nature lenec bris obsitum ; lumen vero revelatum et iongiùs la< liùsqiie palet, et purius est, atque sincerius. > Thcol. Christiana) Elementa, proleg. p.5, edil. Colon. Agripp. 1778. (2) Ila D. Anselmus ipse hæc habet piilchré cl phi­ losophice quidem in opere Cur Deus homo, c. I. < Sæ< pè, inquii, et studiosissime à mulus rogatus sum et < verbis ct litteris, quatenus cujusdam quæstioms do < fide noslrà rationes quas soleo respondere quajren< tibiis, memorias scribendo commendarem; dicunt 21 QUAESTIONES PILI AMBI I /E DE THEOLOGIA Cùm autem conclusiones ex deductione ct ratioci­ nio sponlù Huant, inde compertum est scientiam reli­ gionis in conclusionibus theologicis formaliler existentem ad theologiam discursi va in, seu vulgo ad scholasti­ cam allinere; nec aliud munus, preciarum quidem omnino, ci attribuitur in Principiis theologicis, à P. H. Kilber, S. J. editis Wiceburgi 1771 : c Scholastica, < inquit auctor, pure talis ex veritatibus revelatis cli< cit legitimas sanæ doclrinæ conclusiones quæ ad li< dei dogmata cl morum principia aut illustranda, ant < explicanda, aut firmanda conducunt ; còque extranea < rationis et auctoritatis humanæ necnon scientiarum (naturalium subsidia non rari) adsciscit. > Pag. Gl. (Vide Mipra Ii, 7, ii, 12) (1). Ilis etiam liquet varias thcologiæ divisiones in posi¡warn, discursivam, polemica»!, etc., non scientias spe­ cie diversas, sed plerumque ejusdem unius scicnliæ exhibere parles; quod etiam notat ibidem auctor prae­ fatus. Art. ii. De Conclusionibus theologicis. 5fi. Per conclusiones theologicas intelliguntur in ge­ nere deductiones ex principiis fidei, sive revelatis. Cum olim, saltem ante seculum proxime elapsum, principia fidei christianæ in controversiam plerumque non adducerentur cx parte adversariorum religionis calholicæ, theologi ex illis principiis haud impugnatis legitimas deducere conclusiones solimi feré intende­ bant ; indé theologia apud ipsos in conclusionibus theo­ logicis penitus consistere videbatur, quod ex thcologiæ definitionibus satis jam palet (5). Verum nostris nunc temporibus, cùm magni sit momenti religionem mul­ lis argumentis defendere, atque contra Deístas genui­ na et certa revelationis stabilire fundamenta, quod est theologia* naturalis pars precipua, eo ipso manifestum est conclusiones theologicas eam solam, majorem qui­ dem, thcologiæ à nobis definita?, seu scientia* Religio­ ni* ingredi partem discursivam, quæ in thcologiA su­ pernaturali demonstrationem complectitur. I t igitur lotam complerent deductionem ex quft scientia Reli­ gionis constat, adjiciende forent etiam conclusiones ex principiis naturalibus et primariis veritatibus nalæ. Al veri), cùm ad methodum seu artificium demonstra­ tionis conclusionum deductio attineat, de illis ctijuscumquc generis conclusionibus, modo innotescant enim sibi piacere cas, ct arbitrantur satisfacere; quod petunt, non ut per rationem ad fidem ac cedant, sed ut connu cniæ credunt, iulelleclu et conlemplalione delectentur; et ut sint, quantum possunt, parati semper ad sapsfactionem omni poscenti se ralionem reddere deçà, quæ in nobis est, spe. Quam qmeslionem solent et infideles nobis, simplicitatem Christianam quasi fatuam deridentes, ob ieere, et fideles multi in corde versare, qui scilicet ratione vel necessitate Deus homo factus sil, et morte suA sicut nos credimus ct conlileinur, mundo vitam reddiderit. > (I) llæc non impediunt quin usus rationis etiam in theologia positivi et supernaliirali, et auctoritatis etiam in ihcologiA discursive cl naturali adhibeatur, ut ex dictis diccndisque satis est compertum. < ( < < < < < < < < < < 22 dialectices regulæ, nihil aliud Inc lutitemus tradend mi, quam notiones illas quas breviter exponere so­ lent theologi. 57. Conclusio igitur theologica, ut vulgo intelligitur, in specie duplex est; altera ex praemissis duabus revelatis deducta, quam plurcs theologi ut veram con­ clusionem non admittunt; altera ex unà pnvmissa re­ velala et ex naturali illata. Vera conclusio ut digno­ scatur, ad illud attendendum quod notant sedulo Turnelitis et Billuari, scilicet conclusionem in praemissis virlualitcr contineri, vel ratione connexionis naturalis, ut proprietatem in essentia, cfleciuni in causó : v. g. : Duplicis naturi? dupl « Si tamen, pergit idem, conclusio ex fide de< ducitur per evidentem consecutionem, ad fidem per< linere dicenda est mediate saltem et indirecte, cl < theologus qui vim argumenti comprehendit, ei ut ad < fidem spectanti asscnliri debet. Neque dicas ralio< nem igitur fidem efficere ; nam ejusmodi conclusio ( non ideò ad fidem perlinet quia legitimó co sequent lia ex præmissis deducitur, sed quia hòc disserendi < ratione apparet eam in pnemissa revelata esse con< leniam. Consequentiam videt ratio, consequens fi< des amplectitur tanquàm in revelationis fontibus < contentum. Igitur ratio medium tantum est et instru< mentum quo mihi certum efficitur conclusionem in (dogmate directo revelato contineri,quod ubi mihi ( compertum est, jam ei propter Dei revelantis aucto ( rilatem firmi fideadhæreo. Quemadmodum si juris( consultus legem aliquam è tenebris erueret ciqucob< temperandum esse ostenderet, ralio obediendi non ( esset jurisconsultus, qui legem detexit, sed auctori< las legislatoris. > Vid. Insl. thcolog. tomo 1, in pro­ log., p. 54. Edit. Lovan 1852. Ikvc quidem admitte- Î5 PROLEGOMENA. rem libenter, sed cum essentiali restrictione. Theolo­ gus ita conclusionem in revelatis per suam illationem ipsi evidentem conspiciens, eam rejicere non posset quin contra suam ageret conscientiam, veritatem di­ vinam, saltcmvc quam talem esse credit repellendo ; sed non ideò pronuntiandum eam de fide esse etiam pro illo ipso theologo. FormA enim caret essentiali ad propositionem ut sit de fide, nempe sanctione auctori­ tatis Ecclesiæ. Illam itaque rejiciendo peccaret certe, contra conscientiam agendo, sed notam hærcsis non incurreret. Haud aliter non teneretur ohedire legi quam jurisconsultus detegeret, si essentiali careret promul­ gatione. CAPUT Ill. De prœstantià theologia: timi absoluti spectata, timi re­ lativi ad caleras alias scientias, nempè naturales. 39. Theologiam, aliissimam esse scientiam, sub omni respectu valde commendabilem, solA ejus obje­ cti consideratione erit omnibus compertum. Deum enim rcsqiic ad Deum pertinentes suarum investigatio­ num objectum habet indesinenter; neque in tarn su­ blimi quiescens speculatione, mortales ad suum Au­ ctorem, imò co ipso et indirecte omnes alias creatu­ ras in hoc mundo spectabili perducere intendit; quod est easdem ad suum ultimum finem revocare, ad ordi­ nem, proinde ad perfectionem, pacem, felicitatenique, prout singularum natura convenit. Et quidem in natu­ rali ordine haud immorans theologia, inde homines, vel etiam res creatas quatenus in systemate creationis humano generi subjeciæ consociantur, erigens usque ad finem supernatoralem, ità nos in Deo reponit, no­ tiones simul mediaque subministrando consentanea ad cum possidendum, intuitive videndum, ætcrnalilerque laudandum. Iline theologia suum omniumque potius erilium perfectum atque ultimum finem perfecto modo feliciter attingit, dico Dei glorificationem et dilectio­ nem. 40. Scientia igitur omnium nobilissima omnimode theologia existii ; nec solimi scientia, sed et sapientia jure ac meritò proclamanda est, id est, scientia ad gradum silissimum pcrfeclissimumque sublimata.Quod ut magis liqueat, notiones accuratas nunc parum vulga­ tas in scholis, cA de re hic evolvere opera pretium est. Aristoteles dicit sapientiam omnium opinione ver­ sari circa primas causas et principia, 1 Metaphys. cap. 1 ; eamdem oportere esse contemplatricem primorum prin­ cipiorum et causarum; ibid. c. 2. Deinde illius excel­ lentiam predicaos, nullam, ait, cd prœstantiorem esse doctrinam. Qua enim divinissima est, eadem est et pre­ stantissima, ibid. Vid. Pctav. prolog, c. 8, § 8. Porrò eas notiones scholastici suas fecerunt, atque theologia* Christiana*, cui soli perfecte congruunt, attribuere. Quo­ rum sic definitiones doctrinamque contraxit Polentanns in suo liraiurio theologico, n. 19, 1 parte: < Thco< logia, inquit, est sapientia : 1 Cor. 12, alii per spiri< turn datur sermo sapientia:. Subinde accipitur sapien< lia pro perfecta cognitione omnium scientiarum, uti « justitia pro aggregatione omnium virtutum. Quo sen- 24 < su videtur dixisse Cicero (4 Tuscul. cl 2 Olf.) ; Sa< piemia est rerum divinarum algue humanarum, causa < rumque, quibus luv res continentur, scientia. Alias acci< piturpro particulari scientia unius generis, aliquate< niis tamen universali, quæ sic potest definiri : Sa< piemia est rerum alliorum perfectissima cognitio. Ile* < rum divinarum et humanarum, supcrnaturalium et na< turalium quadamtenus omnium scibilium humanitus. < Alliorum, non obviarum rerum, communium cl Iri< vialium, sed reconditarum, eminentium et à sensibus < remotiorum. Perfectissima, certissima et firmissima < cognitio, caque propter se appetibilis, ad quam omnes < aliæ cognitiones ordinantur, cl ipsa ad nullam aliam < superiorem. Cognitio, inquam, rerum, per omnes « earum causas (si quas habent), casque ollissimas el < supremas. Causas autem, renlilcr influentes esse in < res tanquam in effectus; vel causas late dictas, quæ < scilicelstinlcausæ cognoscendi res à priori suntque < rationes attributorum quæ de subjecto scibili demon< straniar. Ejusmodi sapientia esi theologia, quia est < cognitio perfectissima, fundata in revelatione divinA c Estque rerum ahiorum, divinarum el humanarum, < uno omnium scibilium eminenter cl virtualiter, hoc < ipso quo tractai de Deo, omnium rerum supremi < causa efficiente el finali. Quin el omnium scibilium < in particulari, quantiim humaniliis fieri potest. Est < enim cognitio theologica propter se appetibilis, ad < quam aliæ cognitiones, tanquam ad supremam ordi< nantur. > Ex quibus videre esi principia scicntiæ Religionis, equidem methodo expositionis ad conclusionum de­ ductionem praparari, ut diximus (7), quod ad scientiam perlinet proprie dictam; sed eadem pr.rterea princi­ pia etiam expositione theologica sive ex lumine natu­ rili, sive potissimum ex divini revelatione, expandi atque ita proponi nostri intellcclûs contemplationi. Hinc primum sistit gradum theologus in illis prima­ riis veritatibus cognoscendis medilandisquc, ac co ipso res rateras, scientias quaslibet quasi in suo fonte cl modo eminentiori speculatur. 41. Quanta nunc excellentia, quanta dignitate, ob­ jecti ratione et finis, theologia adacquate sumpta rate­ ras superet scientias, jam nemo non videt; an verò iisdem praslcl ratione certitudinis, non eadem est theologorum sententia. Qua de re ut ipsi nostram pro­ feramus, id in antecessum pramillimus, vehit quid omnibus commune, quamvis non ità explicite reperialur in plurimis:scilicet certitudinem molivi, dequA hic agitur, quateniis dubium excludit, semper identicam esse et æqualem in qualibet re et scicntiA, subque illo respectu dicendam veliti aliquid simplex, neque majus neque minus suscipientem. Sed motivum certi­ tudinis excedere potest id quod pracisè ad eam gene­ randam requireretur, seu ad omne refellendum du­ bium, tum quia multiplex erit, tiim quia nobilius vel in suo genen* firmius : hinc sub illo respectu aliior nascitur certitudinis impressio, major securitas qua mens in quiclA veritatis possessione confirmatur, ab ili A difficilius avertitur. 55 QUÆSTIONES PRÆAMBULÆ DE THEOLOGIA. His positis, contendimus r certitudinem theologia, sub priori respectu, ut dubii scilicet exclusi vam, camdem esse et aqualem ac in cæteris scientiis : quod ex modo dictis (53) satis liquet. 2° Sub altero resjwclu, eamdem iterimi esse illam certitudinem in parte na­ turali lheologiæ, priusquam nempe ad certitudinem fidemque supernaluralcm perveniatur , quod etiam sponte fluit ex superius assertis (55, 34). At vero in parte supernaturali, quà maxime et principaliter con­ stat theologia, ejus certitudo longe perfectior extera­ rum disciplinarum certitudine existii, el quidem iisdem rationibus quibus certitudo supernaliiralis naturalem vincit, ut ibidem supra videre est. Ex quibus insuper compertum, certitudinem.naturalem lheologiæ ipsam supcmaluralis certitudinis semel habita dotibus su­ pervestiri. Undè, ut verbo dicamus , sequitur theolo­ giam adacquale sumptam dicendam esse non certiorem, sed perfectiori modo quam cætcras scientias certam. ii. Neque solimi se tot laniisque dotibus prastantiorem cæteris scientiis prabcl theologia; asl insuper supremum in easdem exercet principatum quem iis­ dem titulis quibus sapientia nomen el praerogativas sibi vindicat, neminemque in eo exercendo repugnan­ tem sustinet, nisi cum animalem, ut vocat Apostolus , hominem, qui quidem scientiarum naturalium forsan peritus, ipsas tamen nonnisi limitatas, atque, dcmplà primi causi, quasi truncatas possidebit. Ea autem dominii lheologiæ in scientias naturales jura sic expo­ nit I). Thomas : < Theologia imperat omnibus aliis < scientiis tanquam principalis, et utitur in obsequium < sui omnibus aliis scientiis, quasi usualis; sicut patet < in omnibus actibus ordinatis, quorum tinis unius est < sub line alterius, sicut tinis pigmentaria artis, quæ < est confectio medicinarum, ordinatur ad finem me* < dicinæ, qui est sanitas, undê medicus imperat pig< mentario cl utitur pigmentis ab ipso factis ad suum < finem; ita ut, cimi tinis totius philosophia sil intra < finem lheologiæ, et ordinatus ad ipsum, theologia < debeat omnibus aliis scientiis imperare, el uti iis < quæ in cis tractantur. > Apud P.Venlur. De Method, philos, diss. pral. § ix. Igitur continuis ac intimis relationibus connexa theologia cum scientiis naturalibus, ab illis famulatûs exigit jure suo munera, prasertim à philosophic, quà perpetuò intermiscetur, quaque ancillà modo pranuntià, lucifere, modo interprete, pedissequi ulilur. Ex quibus clarius apparet quo ponenda sit loco, quà æslimationc habenda ea lheologiæ pars, quam natu­ ralem, rationalem seu philosophicam diximus, donec saltem, sub regimine auctoritatis Ecclesia, ad doles supcrnaturales sublimetur. Equidem illa dicenda est potius præambula lheologiæ, quàm ejus pars proprie dicta. Rationem insuper à statu naturali ad supernaluralem perducit theologia, ab eàdemque ità novis ad­ jectis viribus, principiisque allioribus, seu divino reve­ lationis lumine illustrai, majora sui famulatûs munera requirit. 43. Eumdem istum principatum alio etiam et qui­ dem alliori modo theologia in scientias naturales agit, 26 quas non soliim ad suum finem servientes adducit, sed et operantibus ipsis advigilat, ne quid sana doctrina repugnans Indè prodeat quod censori notandum vel udìciarià suà sententià habeat reprobandum. Id quo* que lheologiæ princeps sedulo notavit : < Non pertinet, < inquii D. Thomas , ad eam ( theologiam ) probare < principia aliarum scientiarum, sed solum judicnrc de < iis. Quidquid enim in aliis scientiis invenitur veritati < hujus scientia repugnans, lotum condemnatur ut fal< sum. > Apud P. Vent. ibid. Scholium. 44. Ergò theologia una est : cùm omnes ejus partes, sive ex ratione naturali, sive ex supernatural] revelaunamque constituunt scientiam, sibi in cunctis suis ele­ mentis consentaneam. Hac autem de unitate theologia notio nostra consentit definitioni; non ila vero trade­ batur à theologis qui, definiendo theologiam conclu­ sionum theologicarum ex principiis fidei deductionem, de ejus unilate non disputabant, nisi sub ratione molivi quo deductio illa innitebatur. Nunc vero, ut par est, unitas theologia' tractanda est in sensu, qui càdemquà ejus definitio proportione, latiiis extendatur. CAPÜT IV. De necessitate et utilitate theologice. — Ubi de potiori methodo theologiam tractandi. 45. Per theologiam, ubi de ejus necessitate tracta­ mus, non inlelligimus doctrinam catholicam, quatenùs fidem ad salutem necessariam complectitur; equidem sub illo respectu eàdem necessitale necessaria dicenda ossei theologia, quà ipsa fides catholica; sed eam in sensu nostra definitionis accipimus, ut scientiam Iteligionis, quæ, sic intellecta, sub diversa ratione conside­ randa est, ut de illius necessitate et utilitate rite pro­ nuntietur. Io Theologia, in genere, et quoad ejus substantiam spectata, prout est scientia, Ecclesia seu societati ca­ tholica est necessaria. Quippè in omni societate neccsse est plurimis saltem, et præsertim iis qui administralionis muneribus funguntur, hujus institutio­ nes legesque innotescere, et quidem eo scientia) gradu quo possim earum obscuritates elucidare, applicitionem urgere, de variis litibus judicare, easdem edocere, ac, prout opus erit, defendere atque propugnare. Hinc, V. g., necessitas jurisprudentia in societate civili. Porrò theologia est pracisè illa scientia seu notifia evoltila institutionum et legum societatis catholica; ergo iisdem t iulis suprà relatis necessaria est. Hinc Apostolus ejus necessitatem pro variis ejus officiis pradical, eam scilicet dicens requisitam : l ’ad fidem pradicandam : Quicuniquc, inquit, invocaverit nomen Dominiy salvus erit. Quomodo ergò invocabunt, in quem non crediderunt? Aut quomodo credent ei quem non au­ dierunt? Quomodò autem audient sine pra'dicante? Quo­ modo vero praedicabunt nisi mittantur? Rom. 10,14. — 2° Ad fidem fovendam el conservandam : Ipse dedit quosdam Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios Î7 PROLEGOMENA. verb Evangelistas, alias autem pastores et doctores, ad consummationem sanctorum in opus ministerii, in adificationem corporis Christi..... Ut jam non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni vento doctrina’, in nequitia hominum, in astutia ad circumventionem erroris. Ephes. 4, H, etc. — 3’Ad fidein defendendam, et ab hxreticorum insidiis impugnationibusque vindican­ dam : Oportet episcopum esse aniplectentcm eum, qui secunditm doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in doctrina santi, et cos qui contradicunt, arguere. Sunt enim mulli etiam inobedientes, vaniloqui et seductores... quos oportet redargui, qui universas do­ mos subvertunt, docentes quœ non oportet. Ad Tit. 1, 9. Vide apud Turn. Prol. p. 10. llxc in cetani claró suf­ ficiant. 4C. 2’ Theologia sub eodem respectu sumpta minime necessaria est singulis fidelibus; quod etiam et omnibus evidens est. Nnmquid omnes jurisperiti in societate ci­ vili? Numquid, in catholicA, eódem ratione, omnes apo­ stoli? ut ait D. Paulus; numquid omnes doctores? 1 Cor. 12, 29. Quod etiam rite exposuit I). Aug.: < Quó « scienti^ (nempè theologià) non pollent fideles plu« rimi, quamvis polleant fide phirimìim. Aliud est < enim scire tantummodo quid homo credere debeat , « propter adipiscendam vitam beatam qu® non nisi < ¿eterna est ; aliud autem scire quemadmodum hoc « ipsum cl piis opituletur, et contra impios defenda< tur. » D. Aug. D. I l, de Trin. C. 1, h. 3. 47. Esine verò utilis singulis fidelibus sic spectata theologia ut scientia Religionis? Id in genere determi­ nari nequit, cimi ex indole privati!, mnllisquc persona*, temporis , loci, aliisve pendeat circumstantiis. Istud tantiim velut quoddam generale principium tradimus, videlicet utilem valdè esse scientiam theologicam, sed habitam eo precisé gradu qui proportionelur indoli , cultura ingenii hominis, simulque ejusdem idoneis dispositionibus ex parte voluntatis, nempe desiderio divinas cognoscendi veritates, eas humili rationis subdilione suscipiendi, sese illarum meditatione ad majo­ rem Dei dilectionem inflammandi, denique easdem prudenti conflictu, dató occasione, vindicandi. Exce­ dens cam, ut ilà dicam, mensuram gradus scienti® théologie®, aure® simplicitati fidei noceret, aliisque sub respectibus fieret periculosior; scientia vero ea­ dem mensuró inferior id tantiim detrimenti haberet, quòd scilicet debiliora conferret commoda. 18. 3’ Theologia, ratione methodi, est etiam neces­ saria; id est, necessaria est in scicntià Religionis traclandA methodus; alioqui sine ordine, sine directione, nullisque adhibitis regulis, theologia dissereret; hinc non scientia prodiret, sed inanis prolatio verborum , idearum confusio, notionumque perturbatio. Nec intelliginms tantùm methodum in genere, sed et utram­ que hujus speciem quam theologi® attribuendam osse contendimus , nimirum methodum expositionis et methodum demonstrationis, seu positivam et discursivam(6, 7, 11). Namque tiim in expositione principio­ rum, liim in conclusionum deductione, aliquis haben- 28 dus est ordo, regni® sunt servami® : proindé utraqiic methodus necessaria est. 49. 4’ Quid verò de methodo discursivA seu de­ monstrationis, usque ad genus scholasticum productA (II), seu simpliciter dc methodo scholaslicA? Satis conveniunt omnes eam non esse stricte necessariam, cimi de facto non fuerit in Ecclesiò primis seculis per­ vulgata. An autem eadem sil utilis, inter theologos multimi controveriilur. Scholastica methodus, sicut res omnis ex industrió honestó humanó originem ducens , suos legitimos usus, sua habet commoda, simul abusus incommodaqiie seenni ex nostra debilitate importat ; homines pralereà in suis judiciis de qualibet re profe­ rendis, naturalem indolem seu aliquam peculiarem potius sequuntur propensionem, quâm quod rcipsA boni vel incommodi in sc res exhibent : hac duplici causa divisi dc methodo scholaslicA theologi, alii, nonnisi utilitatibus ejus commoti, eam nimis forsan commcndArunt , etiam exterarum detrimento ; alii vero, abusus atque ex illis nata incommoda solimi feré intnentcs, germanam ac utilem methodum calumnió insecuti, eam de medio tollere vellent. Nos vero, mo­ deratis servientes opinionibus , ut par est, scholasti­ cam perutilem esse, adbibendamque, sublato abusu, propugnamus. r.Methodum scholasticam esse utilem, id jam ex ejus naturò et praxi compertum est. Quippe dialectica, seu ratiocinatio non utilis tantiim , sed etiam neces­ saria est et ex intelleclùs humani naturò derivata. Adhibita certe fuit semper tiim ab antiquis, timi à rccentioribus, in doctrinó ecclesiastic^ sicut in profanó philosophé; semper ex principiis consectaria, et qui­ dem juxta quasdam naturales regulas, eruerunt bouli­ nes. Hujusmodi deductiones , fatemur, plcriimqim mullis oratorie ac fusiori stylo dictis permiscebantur; sed fatendum etiam eas strictas, vel austeriores argu­ mentationes vim præcisè roburque ad convictionem scriptis conferre, iisque maxime adversarios urgeri. Porrò id intenderunt scholastici, formas dialecticas usurpando, neglcclAque methodo positivA, suas niniirimi investigationes lucidiores, probationes doctrin® firmiores, defensiones denique validiores efficere, quo­ rum scripta miniis corte menti placentia, cfficaciora in debellandis san® doctrin® hostibus suppeditabant ar­ gumenta, vel etiam in evolvendis pbilosophicè dogma­ tibus magis valebant (1). Igitur, re in se spcctatò, dialectica ejusquo ad scholasticam methodum progres­ sio manifestas habent utilitates (2). (11 Vid. infra Melch. Can. lib. 12, cap. H. (2) Sic speciales ver® scholastic® utilitates exponit Opstraêt : < Hujusmodi, inquit, scholaslicA nil utilius. < 1° Quia cùm doctrina theologica vastissime, timi per « sacras litteras, timi per concilia et decreta pontifl« cum, timi per sanctorum Patrum codices, aliormn» que auctorum ecclesiasticorum libros sparsa sit, < pauciqtie tanto ingenio vel otio abundent, ut eam « mdé valeant suo marte colligere; plurimum sané < commodi ac utilitatis prestiti! scholastica, qua* qtiid< quid preclari in Istis monumentis continetur, in < unum vehit corpus collegit, collect unique uno quasi ¡n< tuitu cuivis spectandum exhibet. 2“ Quia res quaS- «9 QUÆSTIONES PRÆAMBLLÆ DE THEOLOGIA. 50.2" Easdem extrinsccè iteriim testimonia vel ve­ terum Patrum, expcricnliaquc et facta demonstrant. Clemens Alex, præcipil ut < sapientiam velul septo i quodam, sic philosophic et recte vivendi instituto < muniamus, quo sophistis inaccessam servemus, » lib. 1 Strom. < Est, inquit idem, perscipsam perfecta < et nullius indigens doctrina Salvatoris, iitpolè fncul< las et sapientia Dei. Porrò greca philosophia, ad < eam accedens, non potenliorem facit veritatem, sed < sophisticam advcrsiis eam impressionem imbecillem < reddens, propulsansque dolosas contra veritatem in< sidias, congruens vineæ sepimentum et vallum dici< tur, > ibid. Addit in lib. G : < Sepimentum est dia< lectica, ut ne ab sophistis veritas proculcetur (i). > Eadem habet Basibus : < Artis enim dialecticæ fa< cultas murus est propugnandis dogmatibus apprime « opportunus, non sinens ca in diversam partem Tacitò < abripi, aut in Lotum intercipi ab his qui ca vellent < evertere. > In c. 2 Isaiæ, apud Thomassin. Prol. cap. 40, § X. Ipsi Basilio hanc laudem tribuit amicus Grog. Nazianzenus, quòd artes omnes atque doctrinas apprime calleret, praesertim philosophiam, ejusque pariem illam, < quæ in logicis demonstrationibus, aut < oppositionibus et concertationibus versatur, quam < dialecticam nominant; in qua adeò excelluil, ut iis , < qui cum eo disputabant, facilius esset a labyrinthis < sese extricare, quam argumentorum ejus laqueos < effugere, si quando res ita postularet. > Naz. orat. •20. Subjungit Pclavius : < Ac tam ipse, quant cæteri < Patres, non verbis tantiim cl sententiis, sed factis < etiam et exemplis probarunt, non esse poenitendam < theologo dialecticæ operam; sed plerumque utilem < ac laudabilem, ut hæreticorum callida et aculeata < sophismata eodem artificio retundantur. > D. Augu­ stinus his verbis, inter alia, dialecticæ commoda de< cumque theologicas in suos titulos ac quæstiones < distribuit, ut cuivis in promptu sit in ea investigare < ac invenire quidquid in quovis argumento theologico, < Scriptura. Traditio. Patres, aliavo auctoritas, vel < etiam ratio suppeditat. 5U Quia totam doctrinam < theologicam congruo ac facili ordine disponit, atipie < ita expeditam ad docendum disccndumque viam os< tendit. > Be Locis theologicis, diss. octava, c. 5. (l)Jam præiveranl in Itoc dialectic# commenda­ tione græci philosophi, ex quibus ad nos ars illa per­ venit. Plato in lib. 7 de Bepub , affirmat dialecticam < sopimenti instar esse discinlinis caMeris. > — Imo, quod sane est notandum , Themislius, philosophus quarti sectili, orat. sectmdA, Aristotelicam philoso­ phiam Platonic# vocat < sepem et propugnaculum... < Nam cimi accessu facilis, et sophistarum impressioni< Inis exposita sit, Aristotele muniendam et obvallan< dam esse illam ait, quo undecumque ab dogmatibus < insidia* propulsentur : cinn plerique præ inerito non < salis muniti ae parati in certamen veniant. Quo Iit ut « interdum preclara quæpiam, robustanue sententia , < ab imbecilli vilique subvorsa et labefactata seipsam • propugnare nequeat. > — Philo, Judæus, illum dialé­ ctica* usum predicai in lib. de Agricultori, < ut inge< nium acuat, no hebetius sil ad singulas quæslionum < petitiones; sed divisionibus ac distinctionibus utatur, < ut rei cujusqiie proprietatem ab communibus quali< talibus discernat. > Mox ait < philosophiam agri instar < esse, cujus logica vehit materia sil ac septum quo « ingruentium impetus arcetur. > Vid. Pelav. Prolog, c. 4. 30 clarat, simulque prxeavet abusum : < Sed disputa< lionis disciplina ad omnia genera quæslionum, qnæ < in litteris sanctis sunt, penetranda et dissolvenda < plurimum valet : tantum ibi cavenda est libido ri< xandi, cl puerilis quxdam ostentatio decipiendi ad< versarinm. > Lib. 2 de Doct. Christ.— Vid. Petar. Proleg. c. 4, el Thomass. Prolog, c. 40. Hæc sufficiant quoad vctcrcs. De iis qui sunt subsecuti nulla difficul­ tas, cum ipsi, elapsis ignoranti# seculis, nt aiunt, ar­ tem dialecticæ usqué ad abusum extulerint. 51. y Auctoritati testimoniorum addenda quoque experientia. Nullo unquam làm efficaci argumento propugnata fuit veritas ac defensa quàm illo ex diale­ cticis aiiibus confecto, quod adeò verum est, ut in id genus, quasi naturi duce, homines, quivis ætate, ad 'Ietiam inviti demonstrant hærelici, austeram argumen­ tationem vel scholasticam detractione conxiciisque lacessentes. Hoc jam expertus fuerat Arnobius, cui Se­ rapio objiciebat quixl in dialecticum tophisnia prorum­ peret; jamque dixcral : Ceuet ars dialectica, ad quæ Arnobius : < Dialecticum sophisma duas facies recipit; < et ut verum probetur quod adslruitur, et non verum < ex aliqui parte arguatur. > — < Ars dialectica iu rc< bus obscuris ingreditur, ut videatur esse verum , < quod verum est. > In calce Iron. Pelav. ibid. Sed quàm fuerint concordes contri scholasticam hære­ lici XVI sectili, in cæteris làm discordes, quantis eam contumeliis impetierint, nemo nescii. Neque dissimu­ landum id omnes quasi instinctu communi ac naturali adversus methodum catholics veritatis propugnacu­ lum fecisse. 52. 4° Denique in scholis universis catholicis me­ thodi de qua agitur per plura secula invaluit usus : quod factum in ilto aperte utilitatem certam arguit; quippé temerarium vel nefandum esset solutnmodò suspicari universos Ecclesiæ pastores nocivam aut saltem vacuam et absurdam ubique in exercitationibus et studiis theologicis diffusam toleravisse methodum, dum genuinam solidamque singulari privilegio lenuisjcnl Ecclesiæ hostes, qui nihil aliud noverunt quàm un m ejus sanctamque doctrinam in frusta cædere at­ ipie dispergere ! 55. Equidem, nec diffitemur, scholastici in abusum dialecticæ prolapsi, quæslionibus otiosis subtilitatibus­ que nimiùm studuerunt. Ast etiam nimium sub illo duplici respectu tiim ab hærelici-» plurimiim, tiim à quibusdam catholicis, fuerunt insimulali. Quippè plu­ rima? quæstiones, nunc oliosæ, non ità sese præbueriinl olìm, cimi eadem ac nostris temporibus dispu­ tandi conlrà dogmati* catholici vel citri liani adver­ sarios materia non occurreret : neque etiam iste quæstiones absque emolumento intellectuali ad exerci­ tationem rationis ad majoremque scienti# expansio­ nem agitai# sunt in scholis. Sic, apud D. Tbomam, in sufi Summa Theologica, quam nullus deinceps theolo­ gus quolibel ejusmodi opere adæquarc valuit, plurimas adhibet quæstiones quæ primo intuitu ul redundantes habitæ, etiam nunc serto meditatione ad completam 51 PROLEGOMENA. evolutionem doctrinævel scicntiæ theologian pertinere censentur. Imo jam antiquiliis Patres sese circa hujus­ modi quæstiones exercitaverunt, quorum exempla cl sententias praesertim ex Augustino referi Petavius, Proleg. C. VI. Quod vero spectat ad subtilitates scho­ lasticorum, suas tractationes definitionibus, divisioni­ bus aliisque id genus opprimentium, hoc certe in abu­ sum verterunt, sed Lamen in abusum vcrægermanæque methodi, in cujus applicatione, ex humana moderationis nescii infirmitate modum excessere. Neque id etiam sine providentia factum, quùm làm acuta illa exercita­ tione, vitiis tandem emendatis, ratio aptior effecta fue­ rit ad retundendas subtilitates hæreticas sequentibus seculis cxorlas, ita Deo ex ipso rei abusu bonum cruente (i). Hæc eadem ut compendiose dicamus, me­ thodus discursiva necessaria est in tbcologicA scicntió; ars dialecticae proinde, saltem quoad essentialia prin­ cipia rcgulasquc naturales, necessaria quoque et sem­ per, non eodem tamen gradu adhibita; sed nulli eam tam extenderunt quam scholastici à secolo 12", qui, neglecta insuper positiva methodo, alqoe in arguinenlativam penitus projecti, ea ex duplici parte in abusum abierunt. Quid vero nostris temporibus conveniat, nunc aperiendum. 54. Ubi de methodo quæ in thcologió adhibeatur res est, sententia est à pastoribus Ecclesiæ politis expo­ scenda, quibus determinandi munus ac dirigendi docu­ mentum theologicum ex officio incumbit, quam requi­ renda viri theologi privati opinio. Nostram tamen eorum judicio plane submissam paucis exponemus vel indicabimus. Ex dictis supra variis locis salis evidens est metho­ dum expositionis doclrinæ proponendo atque edoccndæ magis accommodari, dogmata eruendo ex traditione et enucleando, vel etiam contra adversarios saltem argu­ mento proscriptionis ea vindicando; methodum vero demonstrationis ad eam doctrinam ratione evolvendam vel etiam probandam defendendamque magis inser­ vire; ulramque necessariam in scientia religionis ge­ nuinam hanc operationem requirente. Veriim like amba* methodi non eodem gradu in diversis tempori­ bus cl circumstantiis sunt adhibendæ, et reverá adhihitæ fuerunt, naturò, vel potius providenlià duce. Sic prioribus Ecclesiæ seculis, cùm doctrina catholica po­ tilis exponenda atque ex auctoritate edocenda esset, quam argumentatione discutienda, methodus positiva seu expositionis apud Patres praevaluit, nonnisique sccundariò ac moderate succurrebat dialectica. Se­ quentibus autem temporibus, cùm eadem prorsùs sta­ bilita doctrina potitis evolvenda explicandaque oc­ curreret , discursus debuit invalescere, ex quo nati scholastici ab i I ’ scculo. Hæc prætereà in applicatione singulorum indole doctorum modificantur, quorum alii naturaliter ad austeram argumentationem propendunl, alii ad oratorias expositiones; qui considera­ li) Consuli potest utiliter opus P. Martini Cerberi ( monachi c congregat. I). Blasti in Silvi Nigra ) de recto et perverso usu theologia: scholastica:. — Vid. etiam Berti, Prolcg. c. 2. 33 lionc intclligiliir cur inter veteres quidam jam dialec­ tici ac prope scholastici fuere, ut apud Grecos 7* scculo Macarius Antiochensis (1), vel deinceps, 8Q scculo, I). Joan. Damascenus; item inter recentiorcs , jam prevalente scholastici, cxstitôro ¡dures orato­ riam ac positivam methodum more Patrum sectantes , qualem se inter Latinos versus medium 12 scculi exhi­ buit D. Bernardus. Jam verô à duobus propè seculis , quiim plurima scholastica; vitia emendarentur, atque non ita exclusive genus Aristotelicum in studiis vigeret, ¡dures auctores eruditione majori insignes scientiam theologicam fusius ac plenius tractandam suscipientes, cam ex traditione exposuerunt, inter quos eminent Petavius ct Thomassinus, et ipse jam noster Melchior Canus, qui stylo lain ornato 16° secolo de locis theolo­ gicis scripsit (2) : diirn in tractationibus compendiosis, methodus scholastica prevalere consuevit, utpotè bre­ vitati favens simul et claritati. Ex quo videre est ino­ rem scholasticum in tractatibus tbeologiæ dementaris senatum usquè ad nos fuisse; neque id vituperandum, neque ullo modo tollendum. Porrò ratio illa theologiam tractandi antea sufficiens, atque, ut ili dicam, definitionibus solitis adaequata, ex quibus nihil videbatur esse theologia quiim discursus et argumentatio, illa, inquam, ratio jam nostre non salis conveniret definitioni, qui theologia ut scientia traditur, cujus plena et completa tractatio tum princi­ piorum seu doclrinæ expositionem complectitur, tinn ex iisdem conclusionum deductionem (4, 5, G). Hinc utriusque conjunclæ methodi usus est adhiben­ dus, nempe methodj posilivæ ad exponenda primiim dogmata, ct discursiva, ad eorum deinceps evolvenda consectaria. Nec aliter à nobis excogitantur elementa scicntiæ lheologicæ, quæ hocco modo exponi posse vi­ dentur. 55. 1 " Quidem, distributione facta tractatuum atque divisionibus singulis absolutis, ubi scilicet quaestionem aggredimur, jam primiim distincte propositiones certa* atque ad doctrinam pertinentes stabiliantur, nota theo­ logica insignire, puta de fide, proxima fidei, certa, si jam ad auctoritatem perveniatur supcrnaturalcm. Eae­ dem propositiones ex solò credendorum reguló, id esi, ex auctoritate seu ex variis traditionis fontibus, scili­ cet ex symbolis, Patribus, conciliis, SS. Ponlif. de­ cretis, theologis (3), methodo positivi evincantur. 2* Doctrinó catholica sic suis fundamentis incon­ cusse stabilita, jam videndum erit quid de illi disse­ ruerint homines, quas tenuerint opiniones sive extra limites ab ipsi doctrinó vel auctoritate præscriptos, sivè intra eosdem terminos; quod est historiam evol­ vere errorum ct opinionum circii propositiones priiis (!) Vid. T. G Concài. Lab. p. 905. (2) De Mclcli. Cani opere sic ait Turncliiis : < Opus < certe tum singulari eruditione, tum stvli nitore ac < cleganlió eximium ac præclarum, cujus lectio predi< cari satis ac commendari non potest. > Prolegom. qu i i. 4» (5) Scriptlira sacra, seu potius verbum Dei, fons ge­ nuinus omnis dogmatis divini, cum traditione inter­ prete ad nos interpretatum transmilliliir; quod infra in annotationibus de Script, et Tradit, clarius patebit. 53 Ql'ÆSTIONES PRÆAMBULÆ DE THEOLOGIA, S4 expositas; atque proprias investigationes de illis pre­ neum esse, valdé rei calholicæ periculosum, imo cl parare. affine studiis ac votis hæreticis haud dubitamus pro­ 5° Denique theologus privatus suas ipsas opiniones , nuntiare. Quipjrt» idioma latinum versione aulhenlica sua argumenta adhibebit, quibus methodo discursiva librorum sacrorum jam ipsum sacrum alque consecraseu scholastic?!, propositiones doclrinalesex Scripturis lum, liturgie expressio, catholicæ doclrinæ, seu Pa­ trum, Conciliorum, SS. Pontificum, necnon ct theolo­ sacris propria interpretatione, rationibusque theologi­ gorum atque juris canonici peritorum, omnium ætatum cis, evidenti?! intrinseca intercedente, demonstrare pro et regionum, commune vehiculum, his, inquam, filusuo ingenio conabitur, item cx objectionibus easdem lis, imitatis vinculum in Ecclesi.à exislit, quod disrumsuis responsis vindicare, atque excogitatis ab ipso vel solimi præteritis approbatis explicare opinionibus. pere, usu linguæ vulgaris in rebus sacris et théologie is Hæc tria iribus fere verbis comprehenduntur : 1° adbibito, ultimi (I) hærctici unanimi conatu non dubi­ Quid Deus revelaverit? En doctrina cx traditione inno­ taverunt. Huic pracipuæ quidem ac valdé momentos® tescens. 2’ Quid de illfi excogitaverint homines? En seu peremptori® rationi idiomatis latini in studiis errores et opiniones cx historic inquirendi. 3* Quid theologicis sc«lulò relinendi, aliæ accedunt haud conde eâJein disserat ipse auctor seu theologus? En ejus tenmendæ. Quippé, ut unam vel alleram referamus, ex opiniones suà ratione habitae , simulque scientifica usu Patrum, Conciliorum, SS. Pontificum atque theo­ logorum accuratas doclrinæ in linguà latini habemus theologiae tractatio. Notandum prætereà, i° in bis tribus partibus totam formulas, vocesque, ul ita dicam, sacramentales in completam stare scientiam Religionis; imi) eam scien­ multis essentialibus exprimendis; quæ voces ac for­ tiam theologicam perfectam ct allissimam quam theo­ mula} in loi vulgaria idiomata absque altcratione verti logi veram esse sapicnlissimam contendunt (7, 4). moraliler est impossibile* Dicendum eliam usum Ialini 2° Fundamenta scicntiæ thcologicæ in printa parte, sermonis formis favere dialecticis tam peroptandis, si nempe doctrinali, contineri; in tertia, scilicet rationali, modus servetur, ul supra diximus; cumdem etiam formam scicntiæ seu formalem reperiri scientiam; in brevitate conspicuum non semel impedire ne res facili secundavero sunt varia human® rationis experimenta, copià verborum potius obruanlur in discussione, quarn quibus inest aliquid characteris partis doctrinalis, cimi elucidentur. Attamen ne ipsi nos in consuetudine diam ex testimonio, seu auctoritate hisloriæ habeantur, ali­ necessaria defendendi excedere videamur, notandum quid etiam partis rationalis, cimi exhibeant solimi hu­ esse velimus hæc nihil impedire quin vulgari idiomate manas opiniones, atque ad investigationes proprias in singulis regionibus tractatus dc rebus theologicis ab conducant theologum. 5“ Regulam fidei à parte ratio­ eruditis edantur, lectionibus lalinis explicationes adhi­ nali cxulare, non vero omnem certitudinem philoso­ beant magistri, atque ipsi theologi® candidati linguà phicam, ad quam cimi pen cnit ratio Christiana theo­ vernaculi exerceamur : quæ quidem recte ct utiliter logi, argumentum ejus ita certum, et aliquà sufficienti fient, si solimi ad textum latinum auxiliariter accedant. auctoritate, v. g., consensu moraliler unanimi cætcroCAPUT V. rum theologorum fultum, jamad primam pariem vere De studio theologice. Hints studii historia nectitur D. pertinet. Sed in hic rationali parte id præserlim cum Lielurniann. De stadiis theologicis. theologis à ratione requirendum, ul congruis argu­ mentationibus fidem confirmet, evolvatqueet illustret. AHTICILUS TRIMUS. F Ea autem ratione componendi res theologicas et Brevis st tdii theologici historia. tractandi videtur ex unà parte doctrinam catholicam EPOCHA PRIMA. complete tradi ac methodice ordinari magis posse; Ab exordio generis humani usque ad Christum. camdcmque ab opinionibus humanis secerni, ul fieri 57. Theologi® revelatae historia cum ipso genere Icet, neque nisi germanis infallibilibusque argumentis humano orditur : quæ primi parentes, Deo ipso insti­ stabiliri, dùm, ex alierà parte, ipsa ratio, doctriuà pri* tutore, didicerunt, cl quæ poslmodimi Deus ad patriar­ mimi COgnità cl in lulo posila, validior efficitur ac ve­ chas locutus est, hæc in connu qui Deum timebant getior ad camdem evolvendam, atque seipsam uberiori familiis, sedulo conservabantur. Docendi munus vel fructu extra periculum errandi liberiùs exercitandam* cura juniores instruendi in iis quæ ad Deum ejusque Hæc de methodo poliori in traclandà thcologià obi­ cultum pei linebant, illis tum incubuit, qui ad illud ter attigimus, quæ tamen, si non displiceant, saltem vidcbanlur ab ipsà naturi! destinali. Ncque poslmodùm, indicabunt quà ratione Institutiones dogmaticas jam cùm in reipublicæ formam coaluissent Judæi, et lege incœptas absolvere, Deo juvante, ipse sperat auctor script;! à Deosibi tradita uterentur, immutatus est hic hujus de Prolcgomcnis tentaminis. Idem suas annota­ mos antiquus. Aliud populi mores non ferebant, quia tiones limi infra, Locis theologicis, tiini sequentibus tractatibus appositas litteris P. S. insignire curabit. (I ) Id est» a 16° scculo, cùm idiomata vulgaria in sin­ 56. Superest aliquid etiam dicere de ipso idiomate gulis regionibus maxime prodierunt. Vid. Orat. D. [ Anguis in legatorum populi concilio (Chambre des Dé­ quo Iraciare de scientià theologicà coin cnil. Non dis­ putés), de usu ling, latin, in scholis jurisprudenliæ, pro simulandum plures inter catholicos existere qui theo­ jure Romano; orat, quidem habitam die 7 ’ Junii 1857, logiam etiam dementarem vulgari lingua edoceri vel­ Vid. Univers religieux. 8 Junii, dic Jovis, et Monito­ lent, derelicto proinde linguæ latinæ usu : quod errorium universale (le Moniteur). 85 •PROLEGOMENA. omnes agrorum gregumque curó delinebamur, nec tempus otii supererat, quod ipsum schola: norncn ex­ primit. Quamvis autem xaTr,xr*<« legis privata* in hac etiam temporis periodo ad palrcs-familias perlineret, pu­ blica tamen debebatur sacerdotibus et prophetis. .Scriptura sæpiùs de filiis seu discipulis prophetarum loquitur, 1 Reg. c. X, XI, XIX. Ill Reg. XVIII, XX, 3, 5. IV Reg. II, IV, 58, etc. Samuel primus propheta, scholas instituisse creditur, ut pene collapsam avitam religionem restitueret. Ex his usque ad tempora cap­ tivitatis plurcs exierunt viri potentes opere et sermone, qui ad justitiam erudierunt multos. Prætcr hoc ex­ traordinarium docendi munus, aliud erat ordinarium, sacerdotibus in lege demandatum. Deuteron. XVII, XXXIII, 8, 9, 10. l’ndè illud Malachite : Labia sacerdo­ tis custodient scientiam, ct legem requirent de ore ejus. Post captivitatem babylonicam, per omnes fere ci­ vitates synagogæ erecto sunt, in quibus per omne sabbathum libri legis et prophetarum legebantur, ad­ dili interpretatione ct exhortatione. Si Judæis fides est, in soló urbe Hierosolymitani 480 ejusmodi synagogæ numerabantur. Prætcr synagogas in quibus populus erudiebatur, scholæ instituto erant non Hierosolymis tantum, sed etiam in exteris locis in quibus magistri cum discipulis conveniebant. Ciun Apostolus Ephesi commoraretur, ct per tres menses in synagogó dispu­ tans et suadens de regno Dei mullos experiretur sibi contradicentes et male dicentes viam Domini coràm multitudine, discedens ab eis segregavit discipulos, quotidie disputans in schola tyranni cujusdam. Aci. XIX, 8, 9. Scholæ non rarò domita vocabantur (siccum dicitur contentionem fuisse inter domum Schammai ct domum Hillel, intelligcndum est, inter ipsorum scholas); sub­ inde etiam domus subtilitatis ct acuminis, quia quaes­ tiones legis ibi subtilius tractabantur ; proptereà Judæi cum locum discutiendis rebus aptiorem prastanlioretoque habebant ipso templo. Pauló post reditum ex Babylonià, novæ inter Judæos secto exorto sunt, non vivendi tantùm ratione, sed el doctrinó multum inter se discrepantes; quælibct autem suas scholas habuit, in quibus discipulos erudiebant, qui inter eos doctiores habebantur. Plura hiedePharisæorum, Sadducæorum, Essenorum origine, institutis et doctrina dici possent, si longiores esse liceret. Vid. Slolbcrg, G. d. R. J. C. b. IV, Bcilage 1. Pharisæorum origo incerta ; Sadducíeos aiunt à Sadoc oriundos, qui Antigoni discipulus fuit. Cùm is à magistro sæpiùs audivisset, non esse ser­ viendum Deo, quasi ex compacto accipiendi mercedcm, sed puro omnino et gratuito amore, ac si nihil esset post hanc vitam aut sperandum aut pertimescendum, male magistri sententiam interpretatus, vitam ipsam ælcrnam cl animæ immortalitatem sustulit. Antigonus ergo, cum puri amoris, ut dicitur, necessitatem, ultra quàm par erat, urgeret, itnpiæ sadducæorum secto originem dedit. Ita etiam in bono excedere periculo­ sum est' Illud in genere notandum est. Judíeos inpriinis post captivitatem in duas paries scissos fuisse, 36 quarum una meditationi Scriptura se dabat ; altera lota in eo erat ut Scriptum aliquid assueret, atque ideo traditiones non scriptas, lanquam necessarias ct ipsi Scripturó perfectiores regulas observabat ; undèPharisæi clEsscni orti sunt. Hæc distinctio inter Judæos Ilabbinistas vel Thalmudistas, el Textuales aut Scriptuarios, adhuc hodie oblinet. Sub nativitatem Christi duo inter Judæos floruerunt celeberrimi doctores, Hillel et Schammai, quorum scholæ mutuis seso odiis impetebant. Hillel traditionum auctoritatem tuebatur, ct divortium admisit quacumque de causó. Hic primus Mischnæ auctor haberi potest, nam sex tractatus scri­ psit traditionum Judaicarum. Schammai pro textu Scriptum pugnabai, ct divortium in lege ob solum adulterium permitti affirmabat. Palet ergo Judíeos anlè Christum suos habuisse Theologos, seu viros qui erudita legis et Religionis re­ velato cognitione pollebant. In libris novæ legis vo­ cantur scribæ,7^K/cjuar Cap.7. Quomodo vero, seu qu& dispositione ad studium Patrum Theologus accedere debel, sic egregie auctor gallicus anonymus, cujus verba ipse idem Cerberi in sermonem lalinum vertit, quæque post ipsum re­ ferre operæ pretium est : < In Sanctis Patribus non < sunt quærendæ cogitationes seu sentenliæ splendi< dæ, aut verba magnifica, nec loci illi speciosi quibus < aliquando ornabantur sermones et actiones causa< rum. Verus in illis inquirendus Scriptura sensus, ( solidæ probationes dogmatum, secure disciplinae ac < morum regulae. Quaerenda in SS. Patribus ratio ac < methodus convertendi ad fidem infideles ac hæreti * 2 43 PROLEGOMENA. « cos .mpugnandi ; ars regendi animas, interiores viæ, « vera picus, idque non in hunc finem ut de iis dis« serere possimus, sed in praxim redigantur. Præ pri< inis discamus prudentiam circumspectionemque < antiquorum, quatenus presenti rerum statui omnia • accommodemus; nove odio exponamus sancias eorum « regulas et effata, nimiriim ea urgendo extendendoque, < aut ea importuné applicando, evitando nimitiin anli« quitatis revocando studium annisumqne : opus < enim foret integram eam restituere, cimi pars sola « sine aiterà non consisteret congrue, sen avulsis re« liquis partibus. Illis nos impensius addicamus qu;c < propiiis ad nos reformandos spectant, magno oralio« nis studio in ordinem redigendo statum interiorem ' < ac inores. Denique communicemus aliis veritates < quarum cognitionem Deus nobis concesserit, sine < contentione, sine verborum asperitate ac exprobra< tione. Primi nos simus qui in praxim id revocemus < quod melius esse atque ad nos pertinere visum fue< rii. Identidem ad preces recurramus, patienter ex< perlantes donec Deo placuerit consummare opus. » Apud Cerberi, ibid. Quod spectat ad modum in Patribus theologiam positivam investigandi, nihil pretiosius esse poterit lectoribus quam operum illorum delectum habere ex doctissimo Mabillonio, qui ipse cum solità suà mode­ stia eum, quoad majorem partem, ex episcopo Ad­ densi, Ikissuet, tenere fatetur : « Une des principales choses que fon doit rechercher dans la lecture des Pères, est la science des dogmes de la Foi, et l’ex­ plication de l’Écrilure-Sainlc, que l’on comprend or­ dinairement sous le nom de théologie positive. Cette étude peut être divisée en deux parties, dont l’une traite des dogmes de la Foi par rapport aux fidèles, ce qui est proprement la théologie des Pères ; l’autre par rapport aux Païens, aux Juifs et aux hérétiques; et celle-ci s’appelle controverse. 11 est à propos de com­ mencer par la première, à moins qu’on ne veuille mê­ ler l'une avec l’autre : et il est bon de lire pour ce sujet, i* les 3*, 4*, et 5' livres de St -Irénéc, et sur­ tout le 3’; le livre que Terlullicn a fait de la Prescrip­ tion contre les hérétiques, et ensuite le Commonito­ rium, ou avertissement de Vincent de Lcrins. On peut dire de ce petit livre ce que Cicéron disait du livre d’un académicien : Est non maijnus, verùtn aureolus et ad verbum educendus libellus. « Il faudra lire ensuite le 5* tome des dogmes du père Pétau, afin de voir les principales difficultés qui se trouvent dans les Pères cl les expressions particu­ lières dont ils se sont servis en leur temps. On peut aussi voir le 3’ vol. que le père Thomassiu a donné depuis peu au public sur le même sujet. « Après avoir lu ou parcouru ces volumes, il fout étudier les Pères, ou de suite, ou par ordre de ma­ tières. La 1” méthode est trop longue, la 2’ est plus courte et peut-être plus utile. < Si l'on juge à profios d’étudier les dogmes à part, sans rapport à la controverse, il est bon de commen­ cer cette étude par la lecture des Pères qui peuvent 44 donner une idée générale de la religion, comme sont les livres de St.-Auguslin, de catechizandis rudibus, ceux de la doctrine chrétienne, son traité de la véri­ table Religion, cl celui des inœursde l’Église, avec son Enchiridion; Eusèbe, de la Préparation et delà dé­ monstration de l'Évangile, etc.; te livre de St.-Fulgcnce, de fide ad Petrum, où il donne quarante belles règles touchant la foi. < Pour le traité de la Trinité, lisez St.-Atlianase sur l'explication du Consubstantiel, les 5 oraisons de S. Grégoire de Nazianzc, touchant la théologie, savoir la 55' et les quatre suivantes ; les 10 livres de St.-Hi­ laire, St.-Basile contre Eunomius ; St.-Auguslin con­ tre Maximin Arien, et les premiers livres de son ou­ vrage sur la Trinité, et le livre qu’en a composé St.Fulgence. i Touchant l'incarnation, la lettre de St.-Athanaso à Épiclèle, celle de St.-Augustin à Volusieii, son trai­ té de la Persévérance, où la prédestination de JésusChrist est expliquée sur la fin; les lettres de Sl.-Cyrille d’Alexandrie, qui furent lues au Concile d'Éphcsc, cl celle qu'il écrivit sur l’accord avec les Orientaux ; la lettre de St.-Léon à Flavien, la définition duco» cite de Cbalcédoinc, les analbémalismcs du 5* concile la définition du G* Concile, St.-Fulgcnce, la lettre do Si.-Bernard à Innocent 11, contre Pierre Abeilard, tou chant la salisfoction de J.-C. et la rédemption. < Touchant le St.-Esprit, les livres de Sl-Basile et ceux de Didymc, qui se trouvent parmi les ouvrages de St.-Jérôme, son traducteur et son disciple. < Pour la grâce, les 8 Canons du Concile de Milevis, le livre de St.-Augustin, de l’esprit et de la lettre, ceux de la grâce et du libre arbitre, de la correction et de la grâce, de la prédestination des Saints, du don de la persévérance, les réponses de St.-Prosper aux objections de Vincent, et contre le collateur, le 2' Con­ cile d'Orange, et la sixième session du Concile de Trente, l’Épitre du Pape St.-Célcstin aux Gaulois, StProspcr et St. Fulgcnce. < Pour les Sacremcn ts, les 7 livres de St.-Augustin touchant le Baptême contre les Donalistcs, ses livres contre Partnénien.los uns et les autres sur l’efficace des Sacrements en général ; St.-Justin pour le Baptême et la Liturgie ; les Catéchèses de St.-Cyrillc de Jéru­ salem touchant l'Eucharistie, le traité de St-Ambroise de initiandi ,1c traité des Sacrements qui est parmi scs œuvres, ritornèllo 85 de St.-Jean-Cbrysostôme sur St.-Malthicu, les Catéchèses de St.-Gaudencc. On trouvera les extraits de la plupart de ces Pères dans l’office du St.-Sacrement, pour chaque semaine de l'année. Pour le Baptême et l'Eucharistie, la lettre de St.-Fulgcnce à Ferrand louchant le Baptême d’un Éthiopien moribond. Pour la Pénitence, Terlullicn, de la Pénitence, les lettres de Sl-Cyprien,son traité de La­ psis, la lettre de St.-Pacien à Scmpronien contre les No vatiens.St.-Ambroise delà Pénitence, la dernière des50 hom< lies de St.-Auguslin, son sermon 52, de verbis Apo­ stoli; Sl.-Fulgence de la Rémission des péchés. Sur la prière pour les morts, le livre de St.-Auguslin, de curé 45 QUÆST10NES PB.EAMBULÆ DE THEOLOGIA. pro mortuis agendi. Il faut voir aussi son Enchiridion. < Sur la nature de l'âme, on peut lire le dixiéme li­ vre du même St.-Auguslin de la Trinité. < Touchant l’Église, voyez St.-Cyprien de l’unité de l’Église, sa lettre à Antonien, le livre deSt.-Augustin do l’unité de l’Église, plusieurs de scs lettres sur les Donatistes, auxquels il faut joindre le livre de M. Nicolle, touchant l’unité de l’Église. Les lettres de St.-lgnacc pour l’autorité épiscopale, avec la défense de Pearson, la plupart de celles de St.-Cyprien sur le même sujet, et pour le gouvernement ecclésiastique, particuliérement ccHes qu’il a écrites au l’apc St.Corneille, à Florentius, Pupiémis.etc. «Sur l’autorité du témoignage des Apôtres, St.-Jean Chrysostôme, première Homélie sur St.-Malthicu, les deux premières surSt.-Jean, les quatrième et cin­ quième sur la première aux Corinthiens, chap. 1, v. 26, sur ces mots : Non mulli nobiles. Sur la tradition et l’autorité des décisions de l’Église, St.-frénéc, liv. 3, contre les hérésies, Terlullicn des Prescriptions, et le chapitre troisième de son livre, de Coronò militis, avec le chap. 17 du livre de St.-Basile, touchant le StEsprit, et le Commonitorium de Vincent de Lcrins. « Sur la Tonne des jugements ecclésiastiques, les premières actions du Concile de Chalcédoine, les actes du cinquième concile, du sixième et du septième. Voi­ là pour ce qui regarde la plupart des dogmes en géné­ ral cl en particulier. « A l’égard de la deuxième partie qui concerne les controverses, il faut lire toutes les Apologies qui ont été faites pour les Chrétiens contre les Païens, c’està-dire celles de Terlullicn, d’Origcne contre Celse, de Justin, et scs Dialogues avec Tryphon, d’Alhénagoras, de Minutius Félix, les Institutions de Lactance, etc. Il faut lire aussi les anciennes professions de foi, outre les Symboles, comme celles des évêques d'Afrique dans le troisième livre de Victor de Vile, et même celles des hérétiques, dont quelques-unes se trouvent dans les remarques du Père Garnier sur Marius-Mercator. < Il ne sera pas aussi inutile de lire les rétractations ou abjurations des hérétiques et autres, comme celle du Moine Leporius, imprimée par le Père Sirmond, etc. « Pour ce qui est du détail des hérésies, il faut voir S. Épiphano, S. Augustin, ad guod vult Deum, S. Irénée, le Moine Léonce, dont les ouvrages se trouvent dans la Bibliothèque des Pères. Théodorcl dans les 5 livres qu’il a composés des fables des hérétiques, a fait un précis de S. Irénéc. En particuliers. Ignace a écrit contre Simon-le-Magicien, ol scs adhérents; S. Irénéc contre Valentin; Terlullicn contre les Valenti­ niens et contre Marcion; S. Cyprien et S. Pacien con­ tre les Novations ; S. Athanasc, S. Hilaire, S. Am­ broise et S. Augustin contre les Ariens ; le même S. Athanasc contre les Sabelliens ; S. Basile et S. Gré­ goire do Nazianze contre les Eunomiens; S. Augustin et Optat contre les Donatistes ; S. Jérôme contre Origène, Jovinien, Hclvidins, Vigilance et Pèlago; S. Au­ gustin contre les Manichéens, les Pélagiens elles Jo- 46 vinianistes; S. Cyrille d'Alexandrie contre lesNestoriens, et ses 10 livres contre Julien-FApostat, S. I/on contre les Eulychéens et les Priscillianistcs; S. Pros­ per cernire les Sémi-Pélagicns, S. Sophonius de Jéru­ salem el S. Maxime contre les Moneti.élites ; S. Jean de Damas, et S. Tbéodore-Studitc contre les leonomaques; S. Anselme contre les Grecs. Il ne faut pas oublier ce que S. Alhanasea écrit contre les Gentils, h Préparation évangélique (TEnsêbe contre lesG'Uitils, non plus que sa démonstration contre les Juifs. > Trai­ té des Études monastiques, part. H. chap. 4. Vido ipsum Bossuet, in opere inscripto : Défense de In tra­ dition des Pères. Sed de studio Patrum legendum est potissimum opus eximium cui titulus : De la lecture des Pères, au­ ctore P. Dargone, carthusiano. Qune de Patribus eadem de theologis scholasticis, servata proportion , dicenda srnit. Ex pluribus discri­ minibus illud maxime advertendum, quòd Patres toti essent in doctrinó stabilienda, exponendà, vindicanda, dùm theologi non adeò hujus modi curis addicti, opi­ nionibus, systematibusve defendendis magis stude­ bant. Hinc regida nulla polior in operibus eorum scru­ tandis, nempé sednlò secernere quod docuerint ut te­ stes traditionis catholicae, et ad doctrinam pertinet, ab eo quod ut opinionem propugnaverint, et id sæpiùs negligendoti). 63. 2’ De studio Conciliorum. Definitiones Conci­ liorum doctrinam exhibent catholicam, eorum vero canones regidas ad hierarchiam, liturgiam variasque adminislrationis ecclesiastica: partes spectantes : hinc atque eo solo manifestum est quantam illis operam impendere délicat theologus. Prætermissis hujus stu­ dii prxscriplionihus, id solum monere volumus, scili­ cet doctrinam maxime in antiquis conciliis, regulas ve­ ré juris cononici in recentioribus esse quærendas ; utrumque veri» in concilio Tridentino, cujus decreta at­ que canones nunquam ex memorià theologi viri exci­ dere fas est. De Conciliis præclariorcm tractatum exhibet opus inscriptum : De Mude des Conciles, auctore Salmon. Collectio vcrò Conciliorum, curante P. Labbeo, cætcris praestat, praesertim si animadversiones et supple­ menta D. Mansi accedant. 64. 3* Dc studio Decretalium SS. Ponti ileum et juris canonici. Neglectà quae primum occurrit quæstione, nimirùm de vifdecrctorum SS. Pontificum in rebus fi­ dei, nam ad tractatum de Ecdesii perlinet, contende­ mus tamen ea magnò animi reverendi ac submissio­ ne esse accipienda, cimi pnesertim advertamus in tot tantisque definitionibus eorum ac decretis nullum de­ prehendi emit certitudine in fide aut moribus errorem ; dum ex adverso nihil unqiiàm in EcclesiA stare potuis­ se, quod reprobaverint, vel etiam quod non aliquo mo­ do suâ confirmaverint auctoritate. Igitur jam sub re­ spectu fidei et mnrurn non parvam eis sedulus ope­ ram prxstabit theologus. At vcrò in iisdem pr.vtereà reperiet canonicas regidas, seu copiosam juris canoni­ ci partem. Porrò sub illo novo respectu magna disco- PROLEGOMENA. piatio potissimftm occurrit, nem pè de authenlicitate epistolarum SS. Pontificibus priorum secutorum adscripurum, prout in celebri collectione Isidori Mercato­ ris traduntur : neque major in theologià, præler dog­ mata, agitari potest quaestio, an scilicet solo scientific canim regularum entices defectu uniusque impostoris ausu totum jus ecclesiasticum vetus perturbatum ac immutatum octavo scculo locum cesserit novo, quod tamen ut perantiquum fuisset editum ; et hac quidem absque ulla reclamatione, cum plurima omnium Eccle­ siarum et episcoporum jura improbó innovatione fuis­ sent ablata ! Ea de re olim acriter fuit disputatum ; nunc autem docti de his duobus salis conveniunt, quod scilicet decretales in collectione Isidori pleraque non sint Pontificum quibus attribuuntur usque ad Siricium, versus finem quarti secoli, sed easdem ex sen­ tentiis sequentium Pontificum ac SS. Patrum coales­ cere, adeo ut decretales præfalæ, falsa quoad authenticitatem, genuinam tamen ac veterem disciplinam exhibeant. Hæc satis pro intento nostro, si tamen Pro­ videntia digitum in hòc decretalium questione osten­ derimus, cum pio Gerbert, cujus verba hic juvat refer­ re : < Hunc laborem examinandi per omnes particu* • las decretales priorum Pontificum Romanorum in se < primus suscepit Blondellus, in odium quidem Ro< manæ et catholica Ecclesia, sed non respondente < successu. Quippe consilium istud profuit magis < quam oliesl : ut adeô ci Cl. Dujat (Prænot. canon. < lib. 11, c. 22, n. 6), gratias habendas pro hoclabo< reducat, quod quacumque ad Ecclesia Romana glo< riam cl auctoritatem illis in epistolis facerent» ea < fere omnia jamdiii, si non iisdem Pontificibus, qui< bus eripere conatur, saltem aliis Patribus cl anli< quis ecclesiasticis, optima pleriunquc nota, scripto< ribussino fermé aut altero, vel tertiocerie post eos < secolo, placuisse ostendit. Sic, qua summo labore < convellenda sumpserat, reverá firmavit. L’ndè uni< verso ejus operi confutando sufficere videtur, quod < Baronins observat merces illas Isidori Mercatoris < per Riculphum primum illatas in Galliam ex Ilispa< nia fuisse, ne quis calumniari possit, ab Ecclesia Ro< mana ejusmodi commentum produsse. > Apparat, ad erad. cap. li. Vide etiam ejusd. Gerbert cap. G, de jure canonico, ex quo capile regulam hanc ex verbis Petri à Basificó lib. 7, cap. 2, mutuamus, à S. Carolo BoiTom.eo servatam : < Canonum ea, inquit, scientia < ipsi perjucunda erat, qua Patrum mores cl acta re< présentons, Ecclesia componenda atque ordinan< de rationem continet. Dolens autem eos lanlum< modo canones communi consuetudine ad inlerpre( Lindum seligi, qui ad lites judiciaquc valent. Con< stillili ipse, qui iis declarandis praessct, unde sacra • majorum instituta et ritus, oplimumque Ecclesia < administranda; genus hauritur. > Hac regula optima est ac sufficiens, modò addatur quòd quisque theolo­ gus legum notitiam canonicarum in suà regione vi­ gentium potiori curi sibi debeat comparare. 65. I De studio Historia ecclesiastica. Non tàm spr< ia1 -m scientia theologica quàm universos fontes 48 exhibet historia ecclesiastica, cos non successive ac scorsim, sed simul atque in actione communi et mu­ tua producens; nempè SS. Patres, Doctores, SS. Ponti­ fices, Episcopos, non solimi ut scriptores ve) pastores, sed etiam ut in variis negotiis timi ecclesiasticis, limi ci­ vilibus actores, atque bellis exterioribus, vel dissidiis borelicalibuspro re catholica stantes permixtos. Hinc scripta Patrum faciliiis intelliguntur; hinc rationes de cretorum inconciliis latorum,decretalium SS. Pontifi­ cum ac totius juris canonici, necnon et errorum ac pqrtnrbalionnm sponte suà patescunt, lumine historico col­ lustrata. Tini) in istis, tilín in aliis perphirimis ab aucto­ ribus toties recensitis utilitatibus historia; ecclesiastica exponendis diutius immoralités, multa diceremus, nisi huic specialem, pro rei momento, intenderemus alibi prostare operam. Sufficiet igitur hic juniores theologia candidatos id monere, nullum studium tàm utile, ut dis­ ponantur ad cursum theologia, nullum tam necessa­ rium ad theologum subornili respectu formandum, nul­ lum proinde tam pretiosum atipie gratum ipsis extare posse (1) ; unde iisdem nihil tam peropfandum esse quàm ut eruditum, pium ac prudentem ductorem in­ veniant, qui eorum primos saltem in curriculo tàm va­ sto gressus lutos faciat atque rectos. Videas monita qua; de historia ecclesiastica studio tradit, sed breviiis, doctissimus Liebermann in suis Prolegomenis. Cùm historia ecclesiastica chronologiam atque geo­ graphiam complectatur, saltem ut elementares notio­ nes, de illis nullam peculariem mentionem habemus. Supcresset de Philosophia studio dicendum, neces­ sario quidem tiim ad artem dialectica in parte scholasticâ exercendam, limi etiam ad principia naturalia comparanda; sed de usu rationis cl philosophia satis disseretur in Locis theologicis. 6G. Hac studia à nobis digito indicata, non tractata, ad theologiam adaquate sumptam attinent, scu con­ stituunt scientiam ecclesiasticam qua à nemine theo­ logo fas est exiliare. Non tamen omnia omnibus æquè necessaria sunt, sed quisque, pro viribus ingenii, pro conditione, sanis illustratus consiliis, impendat ope­ ram. Qui veri) eadem allitis voluerint perscrutari, jam iis potissimum necessaria sunt ea studia subsidiaria qua spedare diximus ad secundarium theologia ob­ jectum, Ibid. c. 8. lia scculo proxime elapso Doctor ille Germanus de historió ecclcsiaslicà sentiebat. Videas ipsum nostrum ('.anum do necessitate historia ecclesiastica infrà, de bist. huin.ma. p S 49 QUÆSTJONES PHÆAMBUL/E DE THEOLOGIA. hæbrai autem ad Scriptura sacra inlelligentiam; de latino tacemus, quod necessarium esse viro ecclesias tiro nemo inficietur. i 2* Litterœ humaniores, quibus et ingenia hominum et rerum tractationes lepidè ornantur; carum autem cultura Ecclesiasticis, diverso tamen gradu, necessaria dicenda est. 5’ Historia profana, cujus notitia tanliim utilitatis conferì studio liisloriæ ecclesias tira. ne dicam illam necessariam. 4° Scientiæ naturales, ut Physica, Historia naturalis, ut etiam Mathesis, quæ licci magis remote ad scien­ tiam ecclesiasticam attineant, non tamen frustra a pluribus coluntur, lìmi ad discutiendas quasdam diffi­ cultates Scriptura sacra, vel liisloriæ ecclesiasticæ, timi til per viros ecclesiasticos ad suum finem revo­ cane, iterùm principiis sanctis quasi aromatibus, ut ait Baco, ista? naturales Scientiæ à corrupted serventur. Hæc per transennam dicta de studiis subsidiariis sufficiant; caveant tamen qui ea sectari intendunt, vel etiam scientiæ theologica? arcana rimari, ne suas vi­ res in tot objecta æquè diffundentes, nimis debilitem, atque indù ad effectum spectabilem miniis valeant. Seso potius uni vel alteri, pro ingenio , conditione cl voluntate superiorum scientiæ addicant, v. g., theo­ logia? proprie dicta?, Scriptura sacra, Historia: eccle­ siasticas, etc., ad quam revocabunt cæterorum notio­ nes quas, prout opus erit, delibaverint. Denique, ut his obitet aliunde peractis finem imponamus, quisque Theologi nomine decorari intendit, sese studiis non iisdem quidem, si necessaria prorsus excipiantur, ne­ que eodem gradu, attamen certe magnis et continuis sciat mancipatum (1), audiatque inclytum theologum D. Grcg. Nazianz. contra temerarios, non vero cru* ditos Theologos indignantem : < Cùm lingua?, inquii, < pruriginem hAc tempestale vigentem conspicio, Sa< pientesque diei unius momento exortos, atque theo< logos electione ac suffragio effectos, quibus ad eru< ditionem comparandam satis est, si voluntatem so< lam afferant, Philosophia? supremæ desiderio teneor, < ac juxta Jercmiain, extremum quemdam secessum < requiro, mecumquc ipse solus vita? consuetudinem < habere concupisco. > Orat. 29. (I) Ex Augustino accipiamus quanta sil Doctrina? Christiana? profunditas, quantis proinde studiis incum­ bere debeat Theologus : < Tanta est, inquit ille om< nium doctorum doctissimus, Christianarum profun< ditas litterarum, ut in cis quotidie proficerem, si < eas solas ab ineunte puerilia usque ad decrepitam < senectutem maximo otio, summo studio, meliore < ingenio conarer addiscere. Non quod ad ea quæ ne< cessarla sunt saluti, tanta in eis perveniatur difilcul< tale, sed cùm quisque ibi fidem tenuerit, sine qu& < pié rcclcque non vivitur, tam mulla, tamque multi< plicibus mysteriorum umbraculis opaca intelligenda < proficientibus restant, tantaque non solimi in verbis, < quibus ista dicta sunt, verum etiam in rebus quæ < inlclligendæ sunt latet altitudo sapientis, ut anno< sissirnis, auctissimis, fiagranlissimis cupiditale dis< cendi hoc contingat, quod eadem Scriptura quodam < loco habet :Citm consummaverit homo, tunc incipit. > August. Episl. 1, 2, 5. P. S. W CAPUT VI. be dotibus viri Theologi. G7. Doles illæ quibus verus ac tanto nomine dignu> Theologus efformalur, lùm ad intellectum in veri cognitione, tum ad voluntatem in boni operatione . spectant. Sub priori respectu jam in capite su­ periori dicium est, ubi de studiis theologicis, quibus scientiam sibi comparare debet theologus hujus verbi divini haud immemor : Labia enim Sacerdotis custo­ dient scientiam , et legem requirent de ore ejus9. Malach. 2, 7. Nunc allero sub respectu, nempe voluntatis, dis­ serendum; atque primiim in genere cum SS. Patribus, sanctitate ac puritate mentis quòd theologus pollerer debeat, statuimus ; deinceps de quibusdam dotibus spe­ cialibus plura subjungemus. i ’ Sanctitate ac pietate, seu puritate mentis sc El rationem mox hujus affert : < Quia hu< manæ mentis acies invalida in tam excellenti luce < non figitur, nisi perjustitiam fidei nutrita vegetetur. > Chrysostomus item : < Cum ubique religiosi menta < opus sil, lùm vero potissimum esse, dicit, cùm de < Deo aliquid loquimur, aut audimus. > Eleganter quoque Cyrillus Alexandrinus, cùm verba illa de Psal­ mo ad id accommodàsset : Vacate et videte quoniam, ego sum Deus, ita pergit : < Oculus enim corporis pulc vere ac furno cælcrisque rebus vacuus quæ turbidum < illum efficiunt, subtilem, nec impeditam vim ad ea < quæ sibi objiciuntur, adjicit. Sin autem affectione < aliquft sil oblæsus, minus in illis, quam paresi, de< figet aciem : nec abhorret, ut ab exacta rei percep< lionc nonnunquàm deerret. Ita mens humana, si < quieta sil el tranquilla, cl vanis ac nefariis cogita< lionum imaginibus vitandis assuefacta, aucte daré< que cernit, cl certam sine errore notitiam rerum < accipit. Quòd si affectu quopiam crassescat, non jam < divinam pulchritudinem perspicere puierit; sedquo( dam modo lerrenis rebus incubabit ; perinde ut avi< cula?, pennis madefactis, ipiominùs in altum evolent. < impediuntur. > Sunt enim quædam animæ penna?. quibus ad rerum, maxime divinarum, contemplationem in sublime pervehuntur , de quibus Plato in Phædo. ex coque Synesius in Dione, el alii Platonici passim. < Diadochus p ulò anteà à me laudatus in capita LXXI1 libri ejusdem de Perfectione spirituali : Est ad eam rem dictum quoddam Rabbinorum inprimis memora­ bile, quod in Praefatione ad Josué refert R. David Kimchius. «Omnis, inquit, in quo timorpeccati antecedit « sapientiam ipsius, ejus stabilis est sapientia. Omnis « autem in quo sapientia ipsius antecedit timorem pec« cati, non est illius firma sapientia. > Graviter et copiose locum hunc Gregorius Nazianzenus ornavit in Oratione 35 adversus Eunomianos, quos optare so dicit, uti promptuli sunt ad loquendum de rebus di­ vinis, et ad disputandum argutuli, sic ad recte agen­ dum perinde animo ac voluntate ferri. Tum de Theo­ logo latius disserens, qualem hunc esse oporteat ape­ rit, atque inter alia : « Non omnium esse de Deo dis« putare, dicit; sed eorum duntaxatqui explorati sint « ac contemplando longé processerunt, ac prius etiam « tàm corpus quàm animum repurgarunt, aut, ut par< cissime loquar, purgare jam instituunt. Impuro enim « rem puram attingere, fortasse nc lutum est quidem, « quemadmodum necægris oculis solis radios intueri.» —........ < Errat itaque, ut bene scripsit Augustinus, « quisquis veritatem se putat cognoscere, cimi adhùc « nequiter vivat. > Etenim si eruditi inter ethnicos ho­ mines tan limi inani suæ sapienti» tribuerunt ut cum eà consistere non posse putaverint animi labes, ac vilia, sed pelli adventu illius et extinguí, quis non idem Christian», sed vene, gorman» ac suo respondenti nomini, hoc est, thcologiæ concesserit, ut amatores et cultores sui sanctos et divinos aut inveniat, aut fa­ ciat? Valer. Max. lib. 5, cap. 5. « Venerabiles doc« trinæ sacrorum antistites Philosophia, ait profanus < quidam scriptor, inhonesto atque inutili affectu dis« pulso, totos in solido virtutis munimento confirmat, < potentiores metu ac dolore faciens. » Et alius, Cic. 4. Acad. : < Est, inquit, animorum ingeniorumque na« turale quoddam quasi pabulum, consideratio, con« templatioque nature. Erigimur, altiores fieri vide« mur, humana despicimus, cogitanlcsque supera, at< que coelestia, hæc nostra, ut exigua, et minima cou< temnimus. > Sequentia inter multa alia Thomassinus nobis sup­ peditavit. Ex D. Augustino : « Quæritefaciemcjussem« per. Nemo quærendo deficiat, sed proficiat. Proficit « quærens, si pictas qnærit. Quomodò quaerit pietas? < Quomodò vanitas? Pictas quæril credendo, vanitas li« ligando. Si enim litigare mecum velis mihique dicere : < quem Deum colis? Qualem Deum colis? Ostende mihi « quod colis; respondebo: Etsi est quod ostendam, non «est cui ostendam. >Dcdiv. Serra. 12, nuper editos Lovani. Ex Cassiano:* Aliud namque est facilitatem oris et « nitorem habere sermonis, et aliud venas ac mcdul« las coelestium intrare dictorum, ac profunda ct abs< condita Sacramenta purissimo cordis oculo contem« piari; quod nullatenus humana doctrina nec crudi« lio secularis, sed sola puritas mentis per illumina« lionera sancti Spiritûs obtinebit. » Collai. U, c. 9, 10. — « Festinandum igitur est, si adversùs Scriplu- 52 « rarum scientiam vis pervenire, ut humilitatem cor« dis immobilem primitiis consequaris, quæ te non ad « illam quæ indat, sed ad eam quæ illuminat scien« liara, charitatis consummatione perducat. Impossi< bile namque est immundam mentem donum scien< tiæ spiritalis adipisci. Et idcircò omni cautione de< vita nc tibi per studium lectionis, non scienti» lumen, « nec illa perpetua quæ per illuminationem doctrinan « promittitur gloria, sed instrumenta perditionis de « arroganti» vanitate nascantur. Deinde hoc tibi est < omnimodis enitendum ut expulsó omni sollicitudine « et cogitatione terrenâ, assiduum te ac potius jugem « sacra; præbcas lectioni, donec continua meditatio < imbuat mentem tuam, ct quasi in similitudinem sui < formet, arcam quodam modo ex eù faciens Testa< menti. > Collât. Ibid. Ex I). Bernardo : « Quæris, quem dicam impurum ? « Qui laudes requirit humanas, qui non ponit sino t sumptu Evangelium, qui evangeliza! ut manducet; « qui quaestum aestimat pietatem, qui non requirit < fructum, sed datum. Impuri sunt tales; at còni non « habeant unde videant veritatem, propter impuritatem, < habent tamen undé illam loquantur. Quid præpro« pere agitis? Cur lucem non expectatis? Cur opus lu« cis ante lucem prosumitis ? Vanum est vobis antù < lucem surgere. Lux est puritas, lux cliaritas, quæ « non quæril quæ sua sunt. Hæc procedat, et pes lin« guæ in incerto non ponitur. Superbo oculo veritas « non videtur, sincero palet. Non est quòd se veritas « deneget intuendam puro cordi, ac per hoc nec elo« quondam. Peccatori autem dicit Deus : Quarc tuonar« ras ju titias meas, ct assumis Testamentum meum « peros tuum? Multi, puritate negletti!, ante loqui quàm « videre conati sunt, et aut graviter erraverunt nc« scientes de quibus loquerentur, neque de quibus « affirmarent; aut turpiter viluerunt, dùm qui alios do« cerent, seipsos non docuissent.» In cant. Senn. G2. Ex D. Gregorio Naz, : « Quæ cùm ipse nòritn, ìllud« que proteres, neminem magno Deo, et s orificio, « et Pontifice dignum esse, qui quidem prifts Deo hos« tiara viventem seipsumnonex libuerit, aut, ut rcc« lifts loquar, Dei vivi templum sanctum ac vivum fac« tus sit, qui tandem fieri possit ut vel ipse prompto « animo de Deo disputationem habere aggrediar, vclte« mere aggredientem probem? Laudanda non est hæc « cupiditas, periculosus ac metuendus hic conatus; ac « proinde purgari nos antè oportet, atque ità deindé i» < illius, qui purus est, congressum ct colloquium veni« re. » Orat. 29. Ex D. Chrysostomo : « Hinc dicimus « quod meritò dicebat Christus : qui facit mala, non < venit ad lucem, et quòd vita impura est impedimento « sublimibus dogmatibus, non sinensut appareat perspi« cax animæ facultas. Quomodò ergò fieri non potest, « ut qui est in errore, el redé vivit, maneat in errore ; « ità non est facile, ut qui in sceleribus cl flagitiis est « educatus, citò respiciat ad dogmatu p nostrorum al« litudincm. Sed ab omnibus animi perturbationibus « oportet esse liberum eum qui est venaturus vcrila« tera. Nam qui est ab iis liberatus, ab errore quoquo 55 QUÆSTIONES PRÆAMBULÆ DE THEOLOGIA. < liberabitur, et veritatem asscquelur.» In e isl. I ad Corinl. Horn. 8. — < Quinn abundaverit iniquitas, re< frigescet chantas mullorum. Ejusmodi profecto con< tcmplus omnes hærescs genuit ; quippe cx eo quòd < non diligerent fratres, secundis eorum successibus < invidebant. Ex cò autem invidiò, dominationis ambi< tu tenebantur : porrò ex eò ambitione hærescs nasce< bantur; idcirco et Paulus quum dixisset, ut denunties < quibusdam non aliter docere, modum etiam suggerit, < quo id fieri possit. Quina u veru hic est? Charirs.... < Quippe ctvita impura schismata facit. Omnis enim < qui malè operatur odit lucem. »...... In luce verba Pauli: Volentes esse legis Doctores, ct non intelligentes, neque quæ dicunt, neque de quibus affirmant, sic habet : < Si ex ignoranti^, quomodò peccare illos dicis? Prop< lerci quòd legis docenti® munus sibi usurparent, tum < etiam quòd chantaient desererent. Nam ex hoc igno< ranfia gignitur. Nam cùm anima negotiis carnalibus c seipsam penitus dederit, hebetatur illius acies, ac < penitùs obtunditur. Ubi enim i charitatc deciderit, < ncccssariò ad contentionis devolvitur studia, jamque < mentis acies nihil aliud quàm rixas conspicari potest. < Ncmpè enim is qui aliquà rerum temporalium con< cupisccntià delinetur, ejusmodi vitio ebrius nequa< quàm deveníale integrum atque illibatum potest pro< ferre judicium : Nescientes, inquit, de quibus affir< mani. > In EpisL 1 ad Timoth. Horn. 2. Ex Synesio, episc. Cyrenes. : e testatur divina < vox.i Epist. 136. Ex Isidoro Pelusiolà : < Impurum < ac sceleratum hominem nego, non modò de fidei < doctrinft, sed etiam de oliò re aliò os aperire dc< bere, quoàd per sinceram pœnitentiam animi macu< las absterserit. Nam cum peccatori dixerit Deus : < Quare tu cnarras justitias meas? mulio magis certe ei < qui animo ¡là constitutus est ac fidei dogmata per< scrutari non veretur, silentium indixit. Tanto enim < dogmata justificationibus sublimiora sunt, quanlò < coelum terrà, clanima cwporc. Quocirca, cùm vii® < integritas tibi desii, de litici dogmatibus certamen « instituere desine, ne alioquin, ut dogma quoque su< peretur, in causò sis. Solent enim complures ab co< rum qui loquuntur existimatione de iis quæ dicun< tur sententiam ferre.» Lib. 3, EpisL 59. < Scire vias < meas volunt tanquàm gens quæ justitiam fecerit ct < legem Dei sui non dereliquerit. Quòd si, qui ipsius < vias, hoc est, consilia, curiosius exquirunt, suiuiuæ c audaci® notam non effugiunt, an non illi ultra om< nem audaciam progrediuntur, qui impura lingu® < operò de ipsomet Deo sermonem movent, ac pne< scrlimciim, quid sit, anxie exquirunt? Oportet au< lem non quid sit exquirere, sed quod sil affirmare. « Atque illud Uceo, quòd apud Laccdæmonios, qui < sermones actionum umbras esse non immerilò dcll< nieront, ei, qui turpiter vixisset, nc probam qui< dem sententiam pronuntiare licebat.» L.3, Ep. 252. 54 Si igitur virtus et probata vilæ ratio pietatem adstruit, ac velo! interposita sponsione firmat, uteertó facit, danda nobis opera est, ut ilhm tabeamus,per quam pietatis doctrina evadet fide digna. Nam ei qui non l>enc vivit, nemo fidem adhibebit, vitio quippi et recta dogmata dehone-Unte, caque recipi non permittente. Utcumque igitar pari studio relinendum e>4, tàm virtus quàm sana pietatis doctr ut quorum alterum fit fundament m, alterum corona atque onnmentuni. » L. 4, Ep. 20. Hæc u /itiani. Probant sane qua olà unanimitate Pa­ tres docuerint verum Theologum cum esse qui sit sanctus, pius ac virtutibus universis Christianis orna­ tus; quem verum gnoslicum dicit Clemens Alex. 6 Strom., seu illuminatum ct sanctum. Nunc ad quas­ dam doles ct Hrtutes speciali commendatione dignas deveniamus. 68. 2’ Intentio pura. De illà intentione qui primum Theologus moveri debet, jam verbis suprà c uctis ex I). Bernardo hæc addenda suoi : < Sunt q ¡ sciro < volunt eo tantum fine nt sciant, ct curiosius < est; sunt qui scire volunt ut sciantur ei turpis va< nitas est; et sunt qui scire volant ul scien< tiam suam vendant, et q .e-lus est; sed sunt quo< que qui scire volunt ul ædificeot, et charitas psl > Scrm.i in Cant. Concisa dem, sed egregia verba, quorum equenlia ex N colao de Clcmangi L. C. com­ mentarium esse videntur : < Non ergò theologico det < eo fine operam studio ul Theologiam sciat : hoc < enim quædam curiositas est; non ut vulgi favorr.ru < aut plausum pepali sibi per hoc acquirat, quia ven< tus inanis est; non ut fumò celeber ct danis habea< tur. quia cassa ct sterilis gloriatio est; non ul opes < ct divit as per eam assequatur, quia cupiditas est; < non ul ad honores ct dignitates proludè promoveatur, < (juin ambitio est; non ut Rabbi vocetur, arteris pra< celiai, primus honoretur, quia superbia est; non ut < in quiete et otio sludii speculetur, quia lor or ct < remissio quædam animi est de quò servus piger re< prehenditur, quòd pecuniam domini sui, in sud. rio < repositam, apud se servaverit, nec de iìlà negotiando < lucrum fecerit. Sed e& mente ac proposito 'I iieologiæ < aggrediatur studium, ut de Lalento docti inai sibi di< vinitas commLso, fideliter Deo serviendo, secum ad < salutem sternam» quoscumque poterit, perducat ac < lucrifaciat. Hoc enim vera char vas est, quæ, ut de< finit Aposlulus, finis est prœcepli de corde puro, ct c conscientiá bond, et fide non ficta. > 69. 5° Sincerus terital is amor. < Si enim omnes scien* < ti®, inquit Theologus Lugdunensis, in cum praser< tim usum institut® sunt, ul latens detegatur veritas, < id pro n io voluti jure sibi vindicat Theologia, qu® ( circà Deum versatur, qui est summa veritas : Ego < sum, inquit Christus, rm, ventas el vita. (Joan. 14,6.)» Utinàm omnium Theologorum animis insideret tener­ rimus ille in veritatem atfe< tus, q io inflammatus Au­ gustinus sic exclamat : 0 trlerna veritas ! tu es Deus meus, ubi s ispiro die ac node ! (Confess, lib. 7, cap. 10, n. 16J < < < < < < < < < < K I I I PROLEGOMENA. QUÆSTIONES PRÆAMDULÆ DE THEOLOGIA. Veritatis autem cognitionem, qui nihil est opta­ bilius, si velis assequi, tria potissimùm prostanda sunt : « T Ad eam totis viribus enitendum est. St enim veritas, inquit Augustinus, non totis animi viribus concupiscatur, inveniri nullo pacto potest; at st itti quaratur, ut dignum est, subtrahere sese atque abscondere à suis dilectoribus non potest. (Lib. 1 de Morib. Eccl. cap. 17, n' 31. Tom. 1, page699. ) 2a Requiritur morum integritas, et vita a vitiis quæ animæ tenebras offundunt, expur­ gata, cl maximè sincera Dei charitas. Errat, inquit S. Augustinus , quisquis putat veritatem se posse cogno­ scere, citm adhuc nequiter vivat. Non intratur in verita­ tem, nisi per charitatem (Lib.de Agon. Christiano, cap. 15, n” 14, et lib. 32 conlri Faustum, cap. 18.) 5* Fre­ quenter orandus esi Deus, ut animam veritatis luce il­ lustret. Ipsius enim cognitio Dei donum est, qui scien­ tiarum Dominus est. ( Lib. I Rcg. 2, 3. ) (jui docet ho­ minem scientiam. (Psalm. 96,10.) Hinc illud Augus­ tini ( in Prologo lib. de Doctrina Christianà, n” 8 ) : Omne verum ab illo est, qui ait : Ego sum veritas. Eam igitur quisque à Deo cum Prophelà sic po­ stulet : Disciplinam et scientiam doce me. (Psalm. 118, 66. )> 70. 4# Vera pacis dilectio. Hanc millies commen­ dant Scriptura oracula, ut pergit idem theologus. < Veritatem Unium et pacem diligite. (Zachar. 8, 19.) Inquire pacem el persequere eam. (Psalm. 53, 15.) Idem sapite, pacem habete ; Deus pacis et dilectionis erit vobiscum. (2 Cor. 13, 11.) Solliciti servate unitatem Spi­ ritai in vinculo pacis. ( Eph. 4. 3.) Pacem sequimini cum omnibus. ( llcbr. 12. 14. ) Ad omnes quidem Chri­ stianos hæc dicta perlinent, sed praesertim ad Theo­ logos spectant : Io Quòdpeculiariter Deo sese devove­ rim, qui non est dissensionis Deus, sed pacis. ( i Cor. 14, 35.) 2" Quod sint Ecclesia! Ministri. .Si quis autem, ait Apostolus, videtur contentiosus esse, nos talem con­ suetudinem non habemus, neque Ecclesia Dei. ( 1 Cor. cap. 11, 16.) • Ut veri pacem in Scripturis loties præceplam retineat Theologus, firmiter inhærendum esi solemni huic effato: In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus chantas. Sapientem hanc regulam egregie sic commendat Archicpiscopus Lugdunensis, in suo per­ celebri Documento Pastorali, aim. 1772, pag. 152, in­ i’.— < Suivons la règle que saint Augustin nous pro­ pose, si nous ne voulons pécher ni par défaut, ni par excès. Sur tous les points clairement enseignes dans l'Écrilurc cl les monuments de la tradition, il ne saurait y avoir entre nous trop de concert el d'unifor­ mité: in necessariis unitas. La moindre hésitation serait mie faiblesse, le partage un scandale, l'indifférence un crime. Ces vérités n'ont rien perdu ni de leur prix, ni de leur certitude, parce que des hommes ignorants et présomptueux osent les contester. < Il y a d’autres questions, ou trop profondes, ou sur lesquelles l'Écrilure el les saints docteurs ne s'ex­ pliquent pas d'une manière assez décisive pour réunir tous les esprits; et c'est à l’égard de ces points obs­ curi, qu’il est permis à chacun d'abonder en son sens, 56 parce que h doctrine de la foi cl la règle des mœurs sont en sûreté : in dubiis libertas. < Mais de toutes les dispositions, la plus essen­ tielle, celle qui s’étend à tous les temps cl à toutes les circonstances, c'est de conserver inviolablcmcnl la charité: ni omnibus chantas. Tout zèle qui ne coule pas de celte source divine, de quelque nom qu’on le co­ lore, ne peut être qu'une saillie dangereuse de l’amourpropre, ou un emportement humain. > 71. 5e Humilitas. 72. 6* Denique animus ab omni novitate alienus et antiquitatis amans. < Quam enim asserere cl tueri de­ bet. ut concludit idem Theologus, doctrina fidei, hæc verbo Dei scripto vel tradito lota nititur. Hinc veram doctrinam à falsa ita secernit Tertullianus : Manifesta­ tur id esse dominicum et verum, quod sit priùs traditum ; id autem extraneum et falsum, quod sit posterius innuissum. Lib. de Præscrip. cap. 31. Ed. Big. 1675, pag. 215. Idcirco Timotheum monet Apostolus, ut devitet profanas vocum novitates. Tim. 6, 20: Vocum, id est, dogmatum, rerum, sententiarum novitates, qtuesunt vetus­ tati atque antiquitati contrariai, quœ si recipiantur, necesse est ut fides beatorum Patrum, aut tota aut certi magmi ex parte violetur. Ita Vinccnlius Lirincnsis. (Commonit. cap. 24.) Tandem, ut ipsi concludamus, totis votis à Deo Patre luminum id efflagitamus, ut universi Ecclesia! Christi theologi ac viri ecclesiastici studiis, ut par est, dediti, virtutibusque dilati, * scu profatis bis dotibus ornali, in seipsis singuli exhibeant sinceram veri theo­ logi imaginem, quam D. Hieronymus in Neperiano immaturi morte abrepto sic ipse delineavit : c Sermo < ejus per omne convivium de Scripturis aliquid pro< ponere, libenter audire, respondere vereciindè, < recta suscipere, prava non acriter confutare, dispu­ tantem contri se magis docere quam vincere, el ingenuo pudore, qui ornabat ælalem, quid cujus os­ sei simpliciter confiteri. Atque in hunc modum eru­ ditionis gloriam declinando, eruditissimus habe­ batur. Illud, aiebat, Tertulliani, istud Cypriani, hoc ( Lactantii, illud Hilarii est Sic Minutius Felix, ita Viciorinus, in hunc modum locutus est Arnobius. Me quoque, quia pro sodalitate avunculi diligebat, rl « 57 DE LOCIS THEOLOGICIS. « interdum proferebat in medium; lectioneque assidui < et meditatione diuturni pectus suum Bibliothecam 5$ « fecerat Christi. > Torn. 4 optr. Apud Thomas». Proleg. c. 1, § X. DE LOCIS THEOLOGICIS. Ea pars precise absolvitur in sequenti opere Melcbioris Cani De Locis theologicis. Nullum forsan opus, ejus generis prescrlim, nempe didaciicum, seu præceplivum, tanlA laudum unanimitate ac pcrscYcranliA cumulatum cum inter veteres, tum inter recentiores, reperiemus; adeò ut Cani viam sibi sternentis nonnisi vestigia terendo subsequi ausi sint qui | osi ipsum de locis theologicis scripsére. Hinc ilii vel so­ limi ejus doctrinam in compendio contraxerunt, vel simpliciter ad ipsum opus Cani remiserunt lectores. Id vcrò neutrum debuimus facere, cùm precise pro us eximia theologorum opera edere, intento hai pro singulis theologiae partibus. Equidem, fatemur, pro­ lixas noster auctor dissertationes habet de pluribus locis qui nunc speciales efformanl tractatus, scilicet de Ecclesia, de Scripturà sacrà, etc. Verum neque illas ipsas partes de opere eximio removendas esse existi­ mavimus, vel istud ut quid nefas habuimus; cùm aliunde modus de illis disserendi tanto ingenio pecu­ liaris, nonnisi delectamentum afferre, atque lucem eruditionemque mox edendis tractatibus dc iisdem objectis parare queat. MELCHIORIS CAM VITA. Melchior Canus, ut viris prestantissimi* sæpiùs contigit, dies nunc acerrimis detrectationibus, ob magnam dicendi libertatem, nunc laudibus eximiis, ob majorem dicendi peritiam doclrinamque incredibilem, pariter exagitatos duxit. Verum hodie silet allùm cnticæ vox, Canique vitam scribentibus, luxurians adeò occurrit docu­ mentorum honorificorum seges, ut clarissimus unusquisque theologus ad illum vindicandum conspiràsse videatur. Melchior Canus, vulgò Cano, inquit N. Antonius Hispalensis, Prædicatorum sodalis, oppidum quoddam Tole­ tana» dioecesis Taracen appellatum patriam sortitus videtur fuisse 1525. Ibi enim edita est Anna ejus soror, Mclchioris alterius Cani qui in cAdem dominicani familià excellentem pietatis (amam sustinuit, mater. Domiuicanis sc aggregavit noster, Salmanticæ ad S. Stephani amplissimam hujus Ordinis domum. Profecit in theolo­ gicis maximè, sub summo ælatis su® et professionis viro Francisco Victoriù ibi docente; qui Cani ingenio, ut ipse aiebat, egregie delectabatur; et tamen vereri sc adjungebat, ne hujus insolentiá elatus et exultons (verba audis ex principio lib. 12 de Locis» immoderati jactaretur, el grandior effectus, non letti modi), et libere ingredere­ tur, sed temere etiam ac licenter prœceptoris vestigia conculcaret. Quod Victoriae judicium ne in se comprobaret, sedulam dedisse operam, sibi ipse arrogat; quanquàm illos probare non soleat, qui velul sacramento rogati, vel etiam superstitione constricti, ut Fabius ait, nefas ducunt à suscepti semel persuasione discedere. Theologo quippi nihil est necesse (utor semper elegantissimi* et prudi ntissimis ejus verbis, eodem loco) in cujusquam ju­ rare leges. Majus enim est opus, atque prœstanlius, ad quod ipse tendit, qi àm ut magistri debeat vestigiis semper insistere, siquidem est futurus theologia) laude perfectus. Id vero ingenium tant® expectations non totum is scholæ dedit, atque ejus conflictationibus : quod fere alii apud nos solent, nescientes quàm non lauta sibi ea, quà ma­ xime gloriantur, exinde cùm pedem moverint, apparitura sil supellex. Imò cogitationes suas in id se aliquando contulisse, initio libri 10 affirmat, ut sc quAvis viA et ratione ab iis liberarei; etenim animadvertens, verum theo­ logum prestare illum vix posse, qui sine litterarum sccularium, et historiæ cognitione, linguarumque orienta­ lium peritiA, jejune dijudicandis scholæ quaestionibus horas omnes impenderit, non solùm ab his disciplinis egregia sibi comparavit adjumenta, el ornamenta, sedet insignem eloquenti® cultum, voluti eleganlissimam vestem pulchro corpori adj iiixit. Quò magis instructus ad scholam rediit, cùm Academia viros illos summos amisisset, qui huic doctnnæ operam dabant; prudenter existimans honestissimum se in eo exhibiturum officium Christiana», reipublicæ, si animum in scholA suum, ut ipse loquitur libro 10, vel repugnantem contineret. Victo­ ria nempe ad I51G, diem suum obeunto. Canus noster docendi locum è cathedra principe suscepisse dicitur. Academico isto conspicuus munere, in Italiam ad concilium venit sub Paulo III, Tridcnlinam ad urbem convo­ catum, ibique liun perspicaci® mentis atque judicii maturitatis, cùm profond® sapienti® el singularis facundi® laudem eximiam, communi omnium collegarum scnlentiA reportavit. In Hispaniam reversus, Salmanticæ adhùc docuit, succcdenliquc vice Caroli Philippo lilio gratus valde extitil. Itaque episcopus Canariarum insularum, ia i 59 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. I. 60 locum Francisci de La Cerda ejusdem Ordinis dominicani, creams est. Ctiui tamen huic honori, ne ab His punii discederet, reniintiAssct, non diù post clcctus provincia sua* Castellai praefectus, anno 1560, vilain cum morte Toleti ccmnmtavit, immortali præpnrntà sibi famA, in opere illo, quod veré tot laudatores ct admiratores, quot lectores habet, Locorum scilicet Theologicorum lib. 12, in quibus non modò vera refellendi universos Christianae religionis hostes, confinnandiqac sacra dogmata ratio, ac usus exacte ostenditur, vcrùm etiam omnia ferè, quæ hodié in controversi^ habentur, luculentissime examinantur. Id non nisi post auctoris mortem, primiim Salmanticæ publici juris factum fuit 1565, in-f*, editionem promo­ vente D. Ferdinando de Valdes, Hi-pafensi archiepiscopo, cui Canus edendum legato reliquerat. Veneliisdoin prodiit opus 1567, in-octavo, Lova n ii 1569, Colonia 157-1, ileriimque 1585, apud Bitkmam in-oclavo, terliòque 1605, Lugduni, 1704, Pataviique 1727, in-f. Prater Locos Theologicos, reliquit etiam Refectionem de Pamitcntiá habitam in AcademiA Salmanticensi anno 1548, super decimam quartam distinctionem lib. 4 Sententiarum. Item Refectionem alleram de Sacramentis in genere, qua una cum superiore ac Locis Theologicis vulgò edita est. PROOEMIUM. Sapé meernn cogitavi, lector optime, bonine plus is attulerit hominibus, qui mullarum rerum copiam in disciplinas invexit, an qui rationem paravit, et viam, quA disciplina ipsæ faciliùs et commodius ordine trade­ rentur. Nam et rerum inventoribus nos debere multimi, negare non possumus, ct debemus corlé iis multino, qui ratione, atqucarlc res inventas ad communem usum accommodArunt. Equidem cùm veterum eruditionem con­ sidero, ct variam in cis doctrina supellectilem animo colligo, non minimam video per eos invectam esse partem commodorum. Cùm autem junioris schola operam et curam repetere instituo, plurimas utilitates intelligo nnvæ hujus artis subsidio, et diligenti^ comparatis. Ac me sanê diù cogitantem ratio ipsa in hanc potissiiniim sententiam ducit, ul existimem ulrosque de bonis artibus juxti esse bene meritos. Quoniam, etsi prisci doctri­ narum auctores doctissimis quibusque ac diligentissimis magnam divitiarum copiam suppeditavére; at rccenliorum inopia docendi facilitate pensatur, quA in rudium et inertium animos artificiosius ’influunt, et qua*, fusé olim disputabantur ac liberé, ea nunc articularim pressèque dicentes, lucem non parvam inventis priscorum obscurioribus afferant. Atque hAc unA in re, quanlimi animi mei conjeclurA colligere possum, juniores vel pares antiquis, vel etiam superiores reperientur, caleris omnibus longé inferiores. Certe post priores illos, in rerum inventione tribuere sibi posteriores vix quidquam possunt. Ordinem verò, dispositionem, perspicuitatem sibi -si assumunt, videntur ea jure suo quodam modo vindicare. Quapropter utrisque legendis efficiet theologus schola­ sticam disputationem sine dubio pleniorem. Nam cx illis quasi maleriam, cx his lanquàm formam disserendi mutuatus, potens nimirùm erit exhortari in doctriné sanA, et cos qui contradicunt arguere. Quod est (ul Aposto­ lus Paulus ad Titum ait) christiani ductoris praecipuum institutum. Cujus explicandi desiderium omninò me movit, ut de locis theologicis disputationem instituerem, viris doctis (nisi me opinio fallit) non prorsùs ineptam, indoctis veré magnopere necessariam. Id autem eò libentius feci, quòd nemo theologorum adhuc. quod equidem sciam, genus hoc argumenti tractandum sumpsit; cùm praeter communem illam artem disserendi, quam à dia­ lecticis accepimus, aliam theologus habeat necessc sit, aliosqne item ad disputandum locos, undè argumenta non quasi communia ct aliena, sed tanquam propria ducat et suis dogmatibus confirmandis, et adversariorum sententiis refellendis. Hoc vero opus, arduum quidem illud, slalim exordior, si priùs animo demisso atque hu­ mili ad opem Jesu Christi supplex, abjeclusque confugio. Non enim ego illud aut ingenio, aut eruditione meà fretus aggredior, sed Spiritus sancti auxilio atque favore; quem si Pater et Filius mihi ad hunc librum conficien­ dum impertierint, oper.e pretium haud mediocre, ut spero, theologis facturus sum, in quorum gratiam vel maxinié opusculum editur. DE LOCIS THEOLOGICIS UBER PRIMUS. CAPUT PRIMUM. De totius opens partitione. De Itkis ego Theologicis perpetuam orationem ha­ biturus, totam iunx in quatuordecim libros partiri constitui. Quorum primus breviter enumeret locos, è quibus idonea possit argumenta depromere, sive con­ clusiones suas theologus probare cupiat, seu refutare contrarias. Decem reliqui erunt, qui fusiùs el accura- ti CAPP. 1, II, 111. QUÆDAM PRÆI.1MINAR1A. litis doceant, quam vim unusquisque locorum conti­ nent, hoc est, undè argumenta certa, undé verò pro­ babilia solum eruantur. In duodecimo et tertio decimo disseretur, quem usum ejusmodi loci habeant, tinn in scholastica pugné, tum in sacrarum litterarum expo­ sitione. Nam in concione populari quiseonim sil usus, haud sané difficile dictu est; sed prætereiindum La­ men, ne ab scbolæ instituto aliena videatur oratio. Postremus denique liber, quoniam non omnes ioc* omni disputationi conveniunt, sigillatim ostendet, qui­ busnam argumentis proprie adversum hærcticos, qui­ bus peculiariter adversum et Judæos et Saracenos, quibus vero tandem adversum paganos transigenda theologo disputatio sit, quando sit cum bis pro fide catholicà decertandum. Quæ scilicet cùm , (avente beo, pleniùs absolvero, undiqné apta atque perfecta erit de locis theologia: disputatio mea, expletaquc om­ nibus suis numeris et partibus. CAPUT 11. De duobus generibus argumentorum, quibus omnis dispu­ tatio transigitur. Prius autem, quiim locos theologicos numero, quod pars hujus disputationis prima pollicetur, illud nobis constituendum est, omne argumentum vel ¿1 ratione , velai) auctoritate duci. His enim duobus modis cuj us­ que rei, quæ in controversiam venit, assensionem lacimus. Caini verò in reliquis disciplinis omnibus pri­ mum locum ratio teneat, postremum auctoritas, at theologia tamen una est, in quà non tòni rationis in disputando , quàm auctoritatis momenta quaerenda sunt. Etenim locum ab auctoritate adeò sibi proprium vindicavit, ul rationes vel lanquùm hospites ct peregri­ nas excipiat, vel in suum etiam obsequium adsciscal, «piasi longé repetitas. Quippe fidei potissimum inni­ titur, quæ nisi ab auctoritate proficiscatur, non modò lides esse, sed ne intelligi quidem potest. Est namque lides, ul Apostolus tradit, argumentum rerum non ap­ parentium, cpias si certas certi velis ratione facere , cum ratione profeetò insanies. Principem itaque lo­ cum, sicut apud lidcles, ili apud theologos auctoritas habet. Ratio deindè voluti pedissequa sequitur.Tit. I, 9, hoc Apostolus videtur significare, cùm ait, opor­ tere Ecclesiæ doctorem amplecti cum, qui secundum doctrinam est, fidelem sirmonem, ut potens sit exhortari in doctrina sami, et eos qui contradicunt arguere. Pri­ miim enim stringat fidei sermonem neccsse est, qui­ cumque christianæ scholæ magister esse volet, sed , nisi mox doclrinæ rationem adhibeat, fidelis quidem esse poterit, sed fidelium doctor esse non poterit. Nain et homines quamlibet experientes, quod ex Aristotele, i Metaph., recte colligit I). Thomas, disputare cum adversariis non queunt, nisi experimento ratio artis accesserit. U traque igitur theologo necessaria est, et auctoritas, et ratio; sed ili Lamen, ut auctoritas primas in theologii partes obtineat, ratio verò habeat postre­ mas. Quod ergò primæ partis fundamentum eral, pre­ ciaré illud jactum est. Nam traditi sunt quidem, è quibus argumenta ducuntur, duplices loci, uni ex Si auctoritate, alteri ex ratione ; sed omnia fermé argu­ menta theologica à priore illo fonte derivantur. Quam rem, sicut ct locorum numerum atque ordinem, index qui sequitur ostendet. CAPUT III. De Locorum Theologicorum numero atque ordine. Quod i Platone prius et Aristotele traditum praeci­ pit Cicero, omnem institutionem, quæ de re quacum­ que suscipitur, debere à definitione proficisci, ut iatelligntiir, quid sit id de quo disseritur, hoc mihi in disputatione, quæ de Locis Theologicis futura est. non erat certe negligendoli), ul, quid esset locus theologi­ cus, ante omnia explicaretur, nisi ex iis, quædiximus, ¡Là esset in promptu, ut res explicatione non egeret. Non enim in hoc opere de locis commundius, qui de universi re tractari solent, seu de capitibus rerum il­ lustrium, quæ nunc etiam communes appellantur Iocit et de justificatione, de grattò, de peccato, de fide, de­ que aliis hujus generis, nos disputaturos pollicebamur, id quod è nostris fecére plurimi, è Lulhcranis non modò Philippus, sed Calvinus etiam fecit : homines non parum eloquentes, impii tamen, ul Lui heri disci­ pulos possis agnoscere; sed, qucmadmodiim Aristote­ les in Topicis proposuit communes locos, quasi argu­ mentorum sedes et nolas, ex quibus omnis argumen­ tatio ad omnem disputationem inveniretur, sic nos peculiares quosdam theologiæ leeos proponimus Cin­ quini domicilia omnium argumentorum theologicorum, ex quibus theologi omnes suas argumentationes, sive ad confirmandum , sive ad refellendum inveniantQuart, cùm definitio loci theologici ante oculos ex iis esset, quæ in proœmio dicta sunt, non erat hic nobis aceuraliùs explicanda, sed, quod obscurum erat, id btaliin aggrediendum, et locorum hujusmodi certus drlinilusquc niimenis indicandus. Locorum ergò theo­ logicorum elenchum denario nos quidem numero complectimur, non ignari, futuros aliquos, qui eosdem hos locos iu minorem numerum redigant, alios, qui velint etiam esse majorem. Sed de enumerationis figura nihil morandum est, modò nullus omninò locus vel superfluus numeretur, vel prætermillaïur neces­ sarius. Primus igitur locus est auctoritas sacræ Scriptore, quæ libris canonicis continetur. Secundus est auctoritas Traditionum Christi, ct Apostolorum, quas, quoniam scriptæ non sunt, sed de auro in aurem ad nos pervenerunt, vivæ vocis oracula rectissime dixeris. Tertius est auctoritas Ecclesiæ catholicæ. Quartus auctoritas Conciliorum, pnesertim genera­ lium, in quibus Ecclesiæ catholicæ auctoritas residet. Quinius auctoritas Ecclesiæ Romanæ, quæ divino privilegio et est ct vocatur Apostolica. Sextus est auctoritas Sanctorum veterum. Septimus est auctoritas Theologorum scholastico­ rum, quibus adjungemus etiam juris pontificii peritos. Nam juris hujus doctrina, quasi ex alterò parte, scho* lasiicæ thcologiæ respondet. ‘ DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IL 65 Gl Octavus ratio naturalis est, quæ per omnes scientias proinde sibi vindicat methodum expositionis. Erit ergò nobis incompleta illa definitio, nisi forsan inlelligalur naturali lumine inventas latissime patet. per argumenta, in sensu lato et inusitato, quacumque Nonus est auctoritas philosophorum, qui naturam theologus adhibet media ad suum objectum implen­ ducem sequuntur, in quibus sine dubio sunt Cæsarei dum, seu ad scientiam theologia* tractandam. Quidquid sit, sequentem, quæ dictis suprà in Prqlegomenis jurisconsulti, qui veram et ipsi (ut Jurisconsultus ait) darius accommodabitur, trademus definitionem, di­ philosophiam profitentur. cendo locos theologicos esse fontes ex quibus theologia Postremus deniquè est humanæ auctoritas historiae, tùm decreta fidei et testimonia quibus constant, limi ar* Ípimenta rationalia sua depromit. Porrei decreta fonnusive per auctores fide dignos scriptae, sive de gente in as principiorum et veritatum primariarum exhibentia, gentem tradita, non superstitiose atque aniliter, sed testimoniaque illis praestita, ad auctoritatem seu ad gravi constan lique ratione. theologiam positivam pertinent, dinn argumenta ratio­ nalia ad rationem, ad discursivam theologiam, seu Sunt itaque hi Loci decem, in quibus argumenta scholasticam. Iterimi circa priora versatur methodus omnia theologica delitescunt, eo scilicet discrimine in expositionis, circa posteriora veru demonstrationis. lucem eruenda, ut, quæ ex septem prioribus locis eli­ Hinc revera, ut aiunt noster Canus, Dens, etc., duo sunt tantum loci theologici fundamentales, scilicet aucciantur, propria fere sint ea hujus facultatis; quæ vcrò toritas et ratio, in decem nunc vulgo dispertiti. Ea ex Iribus posterioribus, adscriplitia sint, ac vehit ex ultima divisio non videtur quidem accurata, cùm maalieno emendicata. Nam cum sint, ut suprà dixi, duo xiniè hujus partes alia* in aliis subincludi possint; sec hic nihil immorandum in rc non adeò momcnlosâ genera argumentandi, unum per auctoritatem, alte­ quam prælereà apud nostrum auctorem stare necesse rum per rationem, ciimque illud proprium sit theologi, est. Ea solimi adnolarc curabimus, videlicet ex istis hoc philosophi, confugiendum theologo est ad poste­ locis alios oriri ex auctoritate, alios ex ratione; alios rius, si uti ei non licet superiori. Quanquàm licet aliesse certos, alios tantùm probabiles; alios proprie theologicos, alios poliùs philosophicos. 1° Loci omnes, quandò utrumque simul argumentandi genus adhibere» si excipias rationis privata argumenta, petita videlicet ut suo postea loco demonstraturi sumus. De primà igi­ ex individuali et proprià evidentià, ad auctoritatem tur operis parte, quoniam, ut à principio diximus, revocantur; 2° certi sunt loci qui certam et inconcus­ sam exhibent auctoritatem, quæ sit in Iheologià natu­ longà oratione non egebat, hactenus dictum sit (1). rali consensio genuina, directa aut indirecta, ex evi­ dentià aut ex traditione habita ; in supernatural! verá, (1) Loci Theologici, ex more veterum oratorum et consensio Ecclesiæ docentis, vel traditio universalis, philosophorum, sua loca communia habentium nuncu­ vel simpliciter auctoritas Ecclesiæ infallibili tale divinà pati, vulgò definiuntur promptuaria seu fontes ex auibus pollens; 5° tandem, loci theologici ex fonte superna­ sua theologi depromunt argumenta. Quæ quidem defini­ tural! fluunt, ex naturali autem philosophici, cùm ipsa tio accurata erit apud theologos ad methodum demon­ theologia naturalis de foro sit philosophia* : quæ salis strationis, seu scholasticam, qua theologia scientifica ex dictis suprà modo et in Prolegoineiiis liquent. fit, solùm attendentes; haud vero eadem convenit parti theologia principia ct veritates fidei complectenti, quæ T LIBER II. PROOEMIUM. Quanquàm plures in illà senlenliàcsse video, qui orationis splendore illustrare cogitationes suas nesciat, eum, si scribat, imprudenter abuti et scienlià cl litteris, ego tamen, si theologus non afferat eloquentiam, tantùm abest, ut asperner, ut ne flagitem quidem. Nam de rebus obscuris, atque ad intclligendum difficilibus dilucidò dicere, nec sententiis solùm argute, sed verbis etiam ornate, adeò est operosum ct arduum, ut iniquus futurus sit, qui voluerit efflagitare. Atque id quidem paucis adirne video contigisse, ut ¡idem utroque in genere labora­ rent, simulquein thcologiæ controversiis sequerentur ct elegans illud dicendi, et hoc argutum disputandi genus. Nos autem quantum in utroque profecerimus, aliorum sit judicium; ulrumque certe secuti sumus. Flumen enim nobis inanium verborum displicet, quibus sententia decst; nec sententiarum sublimitate capimur, si orationis est siccitas. Ac de sermonis cultu nostra legens suo quisque judicio libere utatur, nihil enim impedio; in rerum autem earum tractatione, quas his libris mullas ct graves, et utiles, accurate copiosèque disputaturi sumus , magnum, ut videmus, afferemus adjumentum theologis nostris, ut non modo rudes, sed etiam docti aliquantum furiasse adepturi sint et ad disserendum, et ad judicandum. Nec vero hoc arroganter dictum existimari velim : nam eloquendi scientiam concedens mullis, quod est scholæ proprium, slriclim, presseque disserere, et quasi ad vivum omnia resecare, quoniam in eo studio ælatcm consumpsi, non sum (ni fallor) arrogans, si id jure quo­ dam meo vindicarim. Ncc usquè adeò ineptus ego sum, ut non verear me in rebus quoque ipsis sæpè etiam ilhicinalum. Sed aliud est nunquam falsum sentire, quod mihi non tribui; aliud res tùm gravissimas, tùm diffi­ cillimas vià et ratione premere, quod utique assumpsi jure, ut mihi videor; at falli possum, condonetur injuria. Etenim quæ dixi, eò pertinent omnia, non ut rerum mihi scientiam arrogem : quid enim à viro modesto alienius esse |M)lesl? sed ut nemo politioris litteraturae candidatus in scholaslicà disputatione orationem à me tersam po­ stulet, nedum rhetorum phaleris adornatam. Scholam enim ego placare volo, scholæ propria verba, peculiares* «5 CAPP. I, II. DK SCR1PTURÆ SACRÆ AUCTORITATE. 66 que loquendi formas submovere non audeo. Nam etsi disputare cupio ornatili* quam solent nostri, at non debeo tamen labores duos afferre theologis, unum in rerum, alterum in verborum intelligent’^. Brevi 1er lectoribus ego mea» mentis fateor arcanum; qui per me formam in theologii disserendi habituros est, nolo ut is mea scripta difficulter intclligat, et ad theologum cognoscendum grammaticum quærat interpretem. Sed de his satis. Jam tempus est, ut ea persequamur, quæ sunt deinceps explicanda. Quæ quidem ut magnum negotium nobis, ita quoque prolixam disputationem exhibebunt. Sed prolixitas utilitate pensabitur. Nihil autem utilius scholæ theologorum tradi potest, quàm ut discant, quisnam locus argumenta firma, et quis contra infirma subministret. Quò re vel maxime theologize nervi atque artus pressi, solidique consistunt (i). CAPUT PRIMUM. De sacrarum litterarum solidissimo firmamento, et qua­ tuor machinis, quibus illud impetitur. Ac primus quidem locus sine controversi^ firmus est, divina cademque gravissima auctoritas» Nam li­ bros sacros ct canonicos appellamus, quos, Spiritu sancio dictante, sacri auctores exceperunt. Quos igitur tales esse constiterit, cos dubio procul certissimos ac verissimos esso credemus; quemadmodum Augustinus lib. de Civit. Dei 11, cap. 5, lib. Confess, cap. 15, ct cpist. 7, ad Marccllinum, ct cpist. 19, ad Micron., et lib. 1 de Doct. Christ, cap. 37, el lib. 2 de Baptis, contra Donat, cap. 3, cl in proœmio 3 lib. de Trinit., docet, resumit, inculcat. Ac recte ille quidem. Nisi enim fundamentum hoc fideliter jeceris, quidquid in theologiò superstruxeris, cornici; corruelque adeò ci­ vitas illa Dei, cujus fundamenta in montibus sanctis, et in scripturis principum, qui fuerunt in eò. Quarum Scripturarum auctor non est homo, sed Deus. Domi­ nus enim narrabit in scripturis populorum, et principum horum, qui fuerunt in ch, Ps. 8G, G. Dominus ilaque hujus loci auctoritatem tuetur, tuentur et principes. Turris quippè David est, et mille clypci pendent ex eà, omnis armatura fortium. Quam omninò rem, quoniam in tertio decimo libro sumus latius explicaturi, satis hic fuerit breviter attigisse. Vcrumcnimvcro turris hæc tòni alioqiiin munita arietibus quatuor concuti so let : primo, quòd homines à Dco aliquandò deceptos sacra îpsæ lilleræ prodidere; fieri igitur potest, ut auctores sacri ab Spiritu sancto falhnlur; ila quodcixnqiic ex hujusmodi auctoribus argumentum sumas, incertum erit. Altero, quod nondum videtur explora­ tum , quinam libri sint in Canonem sanctarum Scri­ pturarum referendi, cùm ex veteri Testamento septem, ex novo totidem à viris ct doctis, ct catholicis rejician­ tur. Quocirca si argumentum inde theologus promat, imbecillum erit, carebitquc divinà auctoritate. Tertio, quòd, ut certo constaret, quinam essent hujusmodi sa­ cri libri, non tamen adhuc constat, an latini codices greets hcbraicisquc concordent; quapropter argumen­ tatio, ex latino exemplari ducta, infirma erit, cimi solius interpretis sensu intelligentiAque nitatur. Quarto, quòd, ut perspicuum esset, quodnam exemplar potissimum sequendum sil, tamen an Apostoli, vel Prophète in testimoniis, quæ videlicet ex ipsis affe­ runtur, de Spiritu Dei, an de suo loquantur, non jier- (1) Plura in hoc loco de Scrinturò sacrò negligimus, quæ fusiiis hic tractari non debent, cùm præsertim suum naturalem habeant locum in Cursu de ScripturA sacrii, atque ibi de illis uberiiis dicatur. P. S. inde certum est. ciim auctores sacri nonnulla humano more circa divinam revelationem scribere videantur. Non itaque omnia librorum canonicorum testimonia Dei auctoritatem habent, ut certam fidem facere pos­ sint. Nec verb in his argumentis explicandis eam co­ piam, quam possumus, persequemur, ne hoc uno in loco lota insumatur oratio; sed quatuor hos arietes, quibus nostra religionis mœnia nonnulli quatere et dirucre conantur, quanta maxinta brevitate licebit, repellere curabimus. Non enim materiam huc et far­ raginem multarum rerum conamur invehere, sed for­ mam theologo disserendi praescribere. Quæ nimirum quò brevior, eò praestabilior erit. CAPUT n. Ubi argumenta referuntur suadere volentium, quòd Deus fallere aliquando potest. Coxtroversía. — Ut autem ab illi controversi or­ diamur, quæ licèi facillima, tamen caput est extera­ rum, prima veniat in medium juniorum (2) opinio, quæ plerisque notissima est, non omnium quidem, sed paucorum, asserentium, aliquandò Deum humano angelicove ministerio homines fefellisse. Nam quòd Spiri­ tus veritatis ipse per se quempiam fallat, ne impietatis mvidiam subeant, in dubium vocare non audent. Quòd xerò per alium decipere Deus possit, id persuadere sa posse arbitrantur. Primum, quini Abraham pueris mentitus est, inquiens, Genes. 22, 5 : Expcctatc hic; ego et puer, post­ quam adoraverimus, revertemur ad vos. Et tamen illa erat prophetia divina revelationis ut docet Ambr. lib. 1 de Abraham, cap. 8 (5), in hæc verba : Prophe­ tavit quod ignorabat; ipse solus disponebat redire immo­ lato filio, sed Dominus per os ejus locutus est. Captiosi autem loquebatur cum servulis , ne cognito negotio aut impediret aliquis, aut gemitu obstreperet, aut fletu. Ho­ minis ergi) ministerio homines Deus fallit. Alterum quoque ejusdem rei argumentum proferunt, quòd Jacob patrem suum Isaac mendacio etiam do industriò conficto decepit, dicens, Genes. 27, 19 ct scq. : Ego sum primogenitus tuus Esau : feci, sicut preveepisti mihi; surge, ct comede de venatione med; ct pauló post, cùm Isaac inlcrrogòssel : Tu es filius meus Esau? respondit Jacob : Ego sum. Mentitus est ergò Jacob, id quod agnovit pier, inquiens: Venit germanus • (2) Per juniores intelligit auctor recentes sui ævi theologos, quorum alii ad innovationes hæreticas propendebant, quos haud numerosos hic meritò redarguit; alii pleriquc non ilà temerarii, quos defendit in libro 8, ' (5) Hoc Ambrosii testimonio Gratianus, quæst. 22, § 2, mendacii culpft liberat Abraham patriarcham. DE LOCIS THEOLOGICIS. LID. li. <*8 auctor esse à Prophetis dicitur, errorem ipse efficiat tuus fraudulenter, etc. Al ea omnia Jacob el fecit, el in eo praesertim, qui antecedentibus culpis commeruit, dixit ex divini revelatione, ut Innocentius tradit. Deus ut à justo judice in errorem induceretur. Vita et mors, igitur per alium decipere potest. inquit Eccles. 11, v. 14,15 ct 16, paupertas et hone­ Ad liæc, Isaias Ezccbiæ, cap. 38, 1 : Cràs, inquit, stas à Deo sunt; sapientia ct disciplina apud Deum, er­ morieris et non vives. Isaias autem sine dubio suis ipse 67 verbis asseutiebalur, neeverô sine lumine prophetico; agnoscebat enim revelationem illam esse divinam. Lumen ergò prophetiae causa quandoque prophetae est, ut decipiatur. Non enim tunc temporis mortuus est Ezecbias, sed convaluit. Prætereà, cum Dominus aliquandò inierrogàsset : Quis deripiet Achab? Egressus autem spiritus : Ego, inquit, decipiam illum. Cui Dominus : In quo? Tinn ille: Ero spiritus mendax in ore omnium prophetarum ejus. Et dixit Dominus : Decipies, et pra-valebis; egredere, ct fac ith, 5 Beg. 22, 20 et scq. Subdit verò Michæas : Nunc igitur eccè dedit Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum, qui Ine sunt, et Dominus locutus est contrd te malum. Deus itaque per cacodæmonem administrum decipit. Id quod Augustinus lib. 83, quæst. 53, confitetur. Qucmadniodiiin enim judex dam­ natum percutere, suà persona indignum et nefarium judicat, ejus tamen jussu hoc facit carnifex, ita quem Deus per se non falleret, eum fallit, Deo jubente, cacodæinon. Licet namque similitudine eadem, eisdem pene verbis, quibus Augustinus utitur, hujus rei argu­ mentum facere. Item Judæi, Domino præcipientc, Ægyplios dece­ pere, Exod. 12 : Fecerunt enim filii Israel, sicut prae­ ceperat Dominus Moysi, cl petierunt ab Ægyptiis vasa argentea et aurea. Dominus autem dedit gratiam populo suo coràm Ægyptiis, ut commodarent eis, et spoliaverunt Ægyplios. Deo igitur auctore homo hominem fallit. Nec mirum, si hostem decipi dignum decipere Deus jubet, quoniam hoc pertinet ad justitiam et veritatem, uldignis digna distribuantur, quemadmodum idem Augustinus loco nunc citato argumentatur. Atque hæc testimonia non periodò urgent; illa dif­ ficiliora sunt, quæ quoniam unius modi sunt fermé, si­ mul commemorabuntur. Primum est illud Job, 12, 24 et 25 : Qui immutai cor principimi, et decipit eos, et errare cos facit quasi ebrios. Secundum illud Ezech. 14, 4 et 9 : Homo, qui posuerit immunditias in corde suo, et venerii ad prophetam interrogans per eum me, ego Dominus respondebo ei in multitudine immunditiarum suarum; ct Propheta cum erraverit, et locutus fuerit verbum, ego Dominus decepi prophetam ilium. Tertium illud Isai. 63, 17 : Quare errare nos fecisti, Domine, de viis luis ? Quartum est Apostoli dicentis ad Rom. 1.28: Sicut non probaverunt Deum habere in notitia, tradidit illos Deus in reprobum sensum. Quintum est etiam ejus­ dem Apostoli, Epist. 2 ad Thess. 2. 10 : Eò quòd cltaritatem veritatis non receperunt, ideò mittet illis Deus operationem erroris. Quibus testimoniis Augustinus, de Crai, cl lib. Arbilr. o. 21, manifestò doceri existimat, Deum in cordibus hominum operari ad inclinandas eorum voluntates in malum, nediim mentes in falsum. Nec ab his ratio aliena est. Cùm enim error poma sit, nihil obstat, quominus Deus, qui poenarum omnium ror et tenebrie peccatoribus concreata sunt. Confirmat autem illud vel maxime, quòd cujusque motionis Deus est causa : in ipso enim movemur et swmus, Act. 17, 28. Errorem itaque, qui hominis erran­ tis motio est, Dens efficere in homine potest, poterii­ que proinde decipere. Cujus etiam rei argumentum aliud est, quòd men(1 ¡cium non est suòplc naturò malum. Potest ergo Deus cuiquam præcipcre, ut mentiatur. Illud vero primùm ex eo ostenditur, quòd Joseph mendacium etiam juramento confirmavit. Per salutem, inquit Genes. 42, 16, Pharaonis, exploratores estis. Non est autem cre­ dendum, quòd mendacium juramento firmatum vir ju­ stus diceret, ni>i divinam haber t revelationem, per quam à mortali peccato excusaretur. Deinde illud etiam probatur ex eo, quod Michæas nit, cap. 2, v. II : Ulinam non essem vir habens spiritum, cl mendacium po­ litis loquerer! Non ergò est intrinsecus malum, quod Propheta Deu instigante desiderat. Adde hòc, quòd Aristot. Ethicorum 4, cap. 7, mendacium in jactan­ tiam cl ironiam partitur, quæ est divisio propria men­ dacii, auctore divo Thom. 2-2, quæst. 110, art. 2. At usus ejus, quæ dissimulatio latine dici potest, grecò enim clfwlx dicilur, frequent in sacris litteris est, ut in hoc loco Genes, cap. 55, v. 22 : Eccè Adam quasi unus ex nobis faclus est. Et alio loco : Jam saturati estis, jam divites facti estis, sine nobis regnatis, ait Pau­ lus, 1 Cor. cap. 4, v. 8. Et 3 Rcg. 22, 15 : Ascende, ait Michæas, et vade prospere, etc. Si igitur ironia mendacium est, Deus verò per sacros auctores ironi­ cé interdum loquitur, non est, ut videtur, cur nege­ mus, Deum posse per alios mentiri. Ilis testimoniis at­ que rationibus opinationem suam suadere poterunt theologi novi, et in sacris litteris parimi exercitati. Nam quibus ipsi argumentis utuntur, ego datò operò sileo, ne qui hunc librum legerint, scholasticis illis auctori­ bus invidiam contieni, vulgique et imperitorum insci­ tiam academiis pniTeranl, còrnea audierint, quæ nonnunquàm disseruntur à nostris. Sed de his hactenus. Jam quæsüonem ipsam explicemus, divinamque veri­ tatem (quod erit facile) ab ejusmodi adversariis vindi­ cemus. Deum namque deceptorem credere, nefarium et impium esse, quis non facillime intelligat* CAPUT 111. Ostendit Drum, nec perse, nec per alium fallere unquam posse. Eà igitur explicando quæstione, quoniam brevis es­ se cupio, illud slatini ponendum est, divinæ potentine descriptionem esse duplicem. Nam cl generalem quam dam intelligimus, quæ, quoniam lege nu’là etiam na­ turali constringitur, à theologis absoluta vocatur; cl aliam huic subjectam, quæ spectat in rerum ordinem pra finitum, ideòque potentiam appellant ordinatam. 69 CAP. IU. DEUS FALLERE NON POTEST. Atquo ilia superior definiri solet circa eas res, quas es­ te non repugnat, (prave non implicant contradictio­ nem; sic enim loquunlur. Quæ autem potentia ordi­ naria subjecta illi priori quasi generi est, eam defi­ niunt circi ea qira esse possunt salvi lege, slatulisque divinis. Illud etiam ponere debemus, mentiri nihil aliud esse, quam asserere TaLum animo fallendi. Sic enim August., lib. i de Mend. cap. 5 et 4, item, lib. de Mend. cap. 12, ac Gelasius, q. 12, c, 2, Beatus, defi­ nierunt. Ex duobus inique mendacium conflatur, si falsum dicitur, ct si eo animo dicitur, ut fallantur au­ dientes. Sed et quis proprié dicatur fallere, explican­ dum est ante breviter, quo facilius id, quod docere volumus, inlelligi possit. Non enim qui venim dicit, is proprie fallax existimandus est, licet ille, qui audit, ex prava intclligcnlià veritatis in maximos incurrat erro­ res. Improprie autem res à Deo creane dicuntur esse fallaces ; dicuntur item esse muscipula*, sed pedibus in­ sipientium, Sap. 14,11. Ecquis igitur alium propriè fallit? nempe qui falsum asserendo, causa alii est ut fallatur. Alioqui si cx alieno errore et ignorantia falla­ cem quempiam definimus, ipsa quoque veritas erit no­ bis fallacissima. His positis, sit prima conclusio : Ilæreticum est as­ serere, quòd Deus dc potentia ordinarii mentiri pos­ sit. Esi enim Deus verax; omnis autem homo mendax, Rom. 5,4. Et rursum : Si non credimus, ille fidelis per­ manet, negare seipsum non potest, 2 Tini. c. 2, v. 15. Et alio loco tandem : Non est Dais quasi homo, tU mentiatur, Num. 25, 19. Atque hæc quidem conclusio adeo est apud omnes certa, ut eam testimoniis etiam apertis confirmasse, supervacaneum fuisse videatur. Quare illa breviter posita, pergamus ad reliqua. Secunda conclusio : Qui existimat, Deum ex ordi­ naria potentiù per administrum posse vel mentiri, vel fallere, errai ille in fide turpissime. Nam bæreseos no­ nni buie inurere, ad Ecclesiæ auctoritatem pertinebit. Atque hæc quidem conclusio primiim ex eo colligitur, quòd ejusdem est praecipere malum, cl facere malum: quisque enim ejus rei causa est, quæ eo imperante Ct. At, juxta fidem catholicam, Deus auctor peccati esse non potest; ergò ne mendacii quidem, quod juxlà po­ tentiam ordinariam peccatum est. Non itaque Deo au­ ctore, vel angelus, vel homo quempiam fallit. Deinde cimi Dominus per administros, vel angelos, vel homi­ nes nobis loquitur, ipse se loqui testatur, ut mullis lo­ cis sacrarum litterarum constat, ut videre est Exod.5, Esdr. 1, Jerem. i, 2, 5, 4,5; Lue. quoque 1 ; ad llebr. 1. (Vide Hilarium in Ps. 118, in illum versum : Decla­ ratio sermonum tuorum illuminat, eie. ) Ila si Dei admi­ nistri mentirentur, Deum quoque mentiri nccesse es­ set. Quod quam absurdum sil,quis non videt? Prætercà, sic opinantibus non constaret, an Deus nos per Apostolos cl Prophetas fefellerit. Et cimi in sacris litteris Deus ipse perse quidem raro fuerit lo­ culus, per angelos autem, et per homines frequentis­ sime ; si his administris falli à Deo possumus, certe sacrarum litterarum firmitas corruet. Atque hæc qui­ dem ratio tam magnum apud me momentum habet, ut 70 non dubitem, ab Ecclesia catholicà errorem hunc (ra­ resco* nota damnatum iri, si in consultationem refe­ ratur; quippè qui aut prorsus evenit nostra fidei fun­ damenta, aut certe non patitur firma consistere. Por­ rò sacris auctoribus fidem tabere non tenebimur, si se­ mel eam opinionem induerimus, quòd Deus per alios decipere possit. Neonila Dei pollicitatio firma erit, nisi quam Deus per se ipse prostiterit. Id quod aperte cum Apostolo pugnat. Namcùm in Epistolari Hebreos, cap. G, v. 17 ct 18, in eam promissionem incidisset, quæ Abraham per Angeli haud doblé ministerium ta­ cta est, volens, inquit, Deus ostendere pollicitationis he­ redibus immobilitatem consilii sui, interposuit jusjuran­ dum; ut per duas res immobiles, quibus impossibile est mentiri Deum, fortissimum solatium habeamus, qui con­ fugimus ad tenendam propositam spem quam sicut anchoram habemus anima* tutam, ac firmam. Non esset autem luta et firma, si huic opinationi credimus. Effi­ citur itaque, Deum nullo modo posse fallere. Nec mihi dicas, scriptores sacros justos sanctosque fuisse : Spiritu enim sancio inspirante locuti sunt sancti Dei homines, 2 Petr. 1,21 ; et rursum Luc. i, 70 : Siotf locutus est per os sanctorum, etc. ; per hujusmodi autem viros Deum nec velle fallerc, nec vero se, sed per impro­ borum ministerium posse. Primiim enim si spiritu Dei inspiratus loquitur etiam impius, Deo verba illa tri­ buuntur, atque adeò Dei auctoritatem habent. Deinde, si Dei vel consilio vel precepto mentitur impius, cer­ te eodem consilio prxeeptove mentiri poterit pius. Non igitur Deus potest per alium fallere, id quod secunda conclusione dictum est. Tertia conclusio : Deus etiam cx absoluta potentii nec per se, nec per alium mentiri potest. Cum sit, in­ quit Augustinus, lib. 1 de Sym., cap. 1, omnipotent, mori non potest, falli non potat, mentiri non potai. Et rursum idem, lib. 8 de Civil. Dei, cap. 25 : Dùm de omnipotenliá Dei tàm mulla dixerimus, si volunt inveni­ re quod omnipotens non potest, habent prorsus : ego di­ cam, mentiri non potest. Dominus autem id milii mani­ feste videtur confirmare , cùm ait, Luc. 21, 55 : Calimi et terra transibunt, verba autem mea non transi­ bunt. Vel concidat ergo omne coelum, oniuisque untu­ ra, divina tamen veritas consistat nccesse est. Prætereà et illud Apostoli testimonium, quod anlê citatum est, idipsum ostendit. Est, inquit, Deus verax, omnis autem homo mendax. Quo loco Paulus non significat quidem omnes homines mentiri, sed eo esse ingenio, ut mentiri possint. De natura quippè agit, non de more. Nam re­ perire licet viros aliquandò, qui vel rationem ducem sequentes, vel Evangeli! gratià legeque adjuti ac mo­ niti à mendacio abhorrent, veritatem amplectuntur. Sed quoniam Immanitatis ea est imbecillitas, ut veri­ tatem, quam tenet, destituere interdum possit, idcircò Scriptura omnem hominem dixit esse mendacem. Ex quo intelligitur, in eo sensu Deum appellari vera­ cem, quòd cum divina natura mendacium pugnet. Id, quod non modò probabili argumen atione, sed etiam necessarii theologorum ratione concluditur. Nam quæ contraríelas est mali et boni, eadem est ve- 71 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. ri et falsi; sed prima bonitati repugnai facere malum: ergò et prima veritati dicere falsum. Hinc enim illa sunt Ps. I l i, 15 : Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis. Et Deui. 32, 4 : Fidelis Deus, et absque ulla iniquitate. Tiim alienus itaque Deus est à falsitale, quam ab iniquitate; et si­ cut nec per se, nec per alium iniquitatem facere, ita nec fallere quempiam potest. Quòd si quispiam Deo auctore falleretur, jam à fonte veritatis mendacium emanaret. At non solimi Evangelisti testante, Joan, cap. 1, V. 2, sed naturi etiam duce cognovimus, om­ ne mendacium non esse ex veritate. At revera (ut eò, undô egressa est, referat se oratio) ulrumque, et ma­ lum facerc, et falsum dicere, cum naturi stabili immobiliquc pugnat. Inde enim cimi Scriptura dixisset, Num. 25,19 : Non est Deus, ut horno, ut mentiatur, è vestigio subdidit : Necui filius hominis, ut mutetur. Men­ dacium quippe mobilis natur® nota est. Adde Ime, quòd si per alium Deus decipere homines potest, et per se quoque idem poterit efficere. Catcra siquidem mala, quæ pœnam habent à culpa disjunctam, Deus dare et per ministros, et sine ministris per se ipse po­ test. Atque ut semel finiam, si Deus mentiri posset, merito etiam nos formidare poterimus, an fuerit aliquandi) mentitus. At nullus est, inquies, formidandi locus, cimi ex polcnlii ordinarii constet, Deum non posse mentiri. Belle id quidem; sed, cimi hoc nisi per revelationem constare nequeat, qui scire possumus, an illi ipsi revelatione Deus potentiisui absoluti fue­ rit abusus? Ut enim apud Augustinum est, lib. cont. Mend. cap. 4, 18, et de Mend. cap. 8, quomodò cre­ dendum est ei, qui putet quandoque esse mentiendum? Nam cl forte tunc mentitur,cimi præcipit ut ei creda­ mus. Perit ergi), si ita sit, sacrarum litterarum certi­ tudo. Prætcrquàm quòd apud philosophos tam evidens est, Deum non mentiri, quam esse timi optimum, tum sapientissimum. ac proinde nec fallere, nec falli posse: nihil autem interesse, an perse ipse id efficiat, an per administros suos. Etenim nec purissima veritas est, cui quodam modo est vel falsilas, vel fallacia permixta, nec summa intclligilur, qua majorem aliam cogita­ mus. Veracior autem is esset, qui nec perse, nec per alium, quàm qui per alium fallere posset. Ita divini veritate firmiter positi, ac rationum ac testimoniorum certitudine corroborati, non aliud supcrest, nisi ut adversariorum argumenta diluamus. CAPUT IV. Ubi argumenta capitis secundi diluuntur. Ad primum igitur argumentum non est theologorum una cl simplex responsio. Sunt enim qui pie graviterque contendant, Abraham non esse mentitum. Non enim, ut aiunt, contri id, quod mente gerebat, locu­ lus esi; quin lilium credidit protiniis suscitandum, quemadmodum Apostolus ad llebr. II, 17, videtur in luce verba tradere : Fide obtulit Abraham Isaac, dim lentaretur, et unigenitum offerebat, in quo susceperat repromissiones; arbitrans quia età mortuis suscitare po­ ten' est Dais. Sunt alii contra, inter quos Adrianus, quodlibet 2 ad primum princip., quibus ego vehemen- 72 1er assentior, qui admittunt quidem Abraham ei ra­ tione fuisse mentitum, quòd contra mentem dissimu­ landi causa loculus est; prophelisse autem, quia di­ xit verum, quod tunc scilicet ignorabat. Id namque Ambrosii verba præ se ferunt. De primo igitur argu­ mento satis dictum est. Deinceps, ut erat propositum, ct de reliquis dicamus. Ad secundum theologi quidem non ignobiles, nem­ pe Scot. 5, d. 58, Cajelanus in Gen. q. 74, respon­ dent utique Jacob mentitum fuisse, sed matre consu­ lente, non Deo revelante. At nos, quibus in animo est sanctorum sensa pro nostra quidem virili tueri, mul­ tò aliter respondere debemus. Augustinus siquidem, in quæstionibus super Genesim, Jacob à mendacio ex­ cusat; addiicilque in hoc, quod de illo Scriptura dixit, virum simplicem fuisse, hoc est, non fictum et sino dolo, ut 70 Interpretes converterunt. Sine dolo igitur erat, qui dolum fecisse videtur. Quapropter in coloco, ut ait, spirituale mysterium cogimur intelligcrc. Et lib. 16deCivilat. Dei, cap. 37 : c Quis est inquit, doc lus simplicis, quæ fictio non mcnlienlis, nisi pro< fundum mysterium veritatis? > Chrysoslomus etiam, hom.G in Epist. ad Coloss., et hom. 53 in Gen., sicul Abraham ct Phineos ab homicidio, ita cl Jacob (quo­ niam Deum illi cooperatum esse credit) à mendacio excusat. Excusant etiam Amb. 1. 2 de Jacob cl Vitó beali, cap. 2 cl 5 ; Innocent, de divori, cap. Gaude­ mus ; Ma gist. sent. 3, d. 38 ; Gratian.,22,quæsl.2, cap. Quœritur; Alcxand. Alen. part. 2, quæst. 139,meni. G; D. Thom. 2-2, quæst. 110, art. 3, ad 3. Ncc vero au­ diendi sunt, qui putirunt Jacob per revelationem qui­ dem excusari, non ne mentitus sit, sedne peccârit mentiendo. Quod mendacium, ut aiunt, recte nonnunquàm dici potest ex familiari consilio Spirilùs sancti. Quos ego auctores non modo redarguerem, verum etiam quam plurimis argumentis graviter errisse mon­ strarem, nisi Augustinus in eidem causò adversum Priscillianislas accurate elaborissct, atque iti multa disseruisset, ut, si labor idem rursum à nobis suscipe­ retur, nihil aliud quam actum ageremus, quod veta­ mur veteri proverbio. Hos itaque cum sui isti ihcologiA relinquamus, cùm doctores sancti non modo ne­ gent peccasse Jacob, sed adslruanl etiam cl verum di­ xisse, cl verbis illis prophetAsse. Qui in re illud equi­ dem animadverto, majores nostros, quod perspicuum cl exploratum erat, id latere non potuisse, nempè ver­ ba illa Jacob in sensu proprio esse mendacium ; ncc es­ se tamen absurdum, si homo quimlibct justus semel aut iteriim mentiatur. Quamobrem cimi constanter astrucrint Jacob non fuisse mentitum, existimandi sunt peculiares, casdemque graves causas habuisse, quibus in hanc senten­ tiam inducerentur. Porrò, quemadmodum per legiti­ mas allegoria rationes justus figura justorum, iniquus iniquorum est, ilà et falsum absurde in typum verita­ tis assumitur. Scio quæ contri* hoc dici possunt. Legi enim divi Gregorii commentaria, in quibus huic re­ gula non alligat expositionem suam ; legi ct Hierony­ mum, qui Habac. 1, ciim spiritum malum per tropo- 75 CAP. lY. ARGUMENTA CAPITIS 11 DILUUNTUR. 74 logiam convertisset in bonum : Tropologia, inquit, li­ comminatoria* esse ; rie enim scholastici vocant. Id bera est. et his tantum legibus circumscripta, ut pietatem quoniam prophctæ inlcUigebant (nam intelligcntià opus sequatur inlclligcntiœ. Sed hæc longior pugna est, nec est in prophcliA), minime fallebantur. Quin potita fi­ de quidem bonâ suo ministerio functi, existimabant hujus temporis patitur angustias. Equidem abuti hâc tamen comminationes mutatis posse moribus commu­ libertate nollem, sed mysticos sensus quibusdam po­ tari. Ob eam enim causam Jonas nolebat Ninive sub­ tius terminis lincisquc præscriberc. Nec enim consen­ versionem prænuntiare, quòd divinam putabat mise­ taneum est, nisi à rebus vicinis, ct similibus, ut me­ ricordiam Ninivitis pœnitenlibus esse flectendam. Quo­ taphoram, itaci figuram imaginemque rerum trahi; circa in simplicibus ejusmodi denuntiationibus natura quippe cimi rem, quæ alterius figuri est, ejus simili­ rerum ususque communis cò nos ducit, ut conditionem tudinem gerere neccssc sit. Nec Salomon in peccatis tacitam subaudiamus. Cujus rei insigne exemplum le­ Christi typus erat, sed in pace; nec Jephte in impie­ gitur Gen. cap. 20, ubi Abimclcch regem corripiens tate adversus filiam typus erat Dei, sed in zelo. At di­ Dominus bis verbis utitur : En morieris propter mulie­ vus Thomas, 2 secund, quæst. 88, articul. 2, ad 2, re­ rem quam tulisti. Postquam autem ille se excusavit, in pugnat; videtur profecto. Veriim jam dixi, hic me non hunc modum Dominus loculus est : Nunc redde viro agere dc liberis allegoriis, sed de his, quæ cenò via ct suo uxorem, et orabit prole, et vives. Si autem nolue­ ratione premuntur. Quo sensu nec Hieronymus, nec ris reddere, scito, quod morte morieris. Vides ut primo Thomas loculi sunt. Quæ enim conventio lucis ad te­ edicto vehementius animum ejus concutiat, quo satis­ nebras? quid Christo cum Belial, ut per mysticum factioni reddat intentum : secundo autem voluntatem sensum, lucem quidem tenebrarum, Christum vero liquidò suam explicet, qui pœnam denuntiando nihil Belial figuram faciamus? Sed de his plura alio loco op­ aliud significat, quam eos se monere, quibus vult par­ portunius. Nunc, ut ad propositum revertamur, nobis, cere; nisi quòd syllabatim non exprimit, quod intelliad certam regulam divinæ Scripture traclandæ sunt; gere tamen promptum est. Ad tertium itaque argumen­ nec iniquum in co, quo iniquus est, nec mendacem in tum sic responsum esto. co, quo mendax, aut justi aut veracis typum faciemus. Ad quartum autem facile respondetur, verbum im­ Quia ergò constat, Jacob tum etiam, còni præripuit perandi non semper aut præceplum, aut consilium fratri benedictionem, gentium fidem prenotasse, con­ seenni, sed aliquandò etiam permissionem ferre, ut sequens fit, cx peculiari Dei procuratione ca omnia et apud Joannem 13, 27 : Quod facis, fac citius : ct alio dicta et facta future veritatis imaginem habuisse, ac loco, Dominus ad Balaam, Num. 22, 20 : Si vocare, proludè non fuisse mendacia. Quid ergò? verumne il­ inquit, te venerint homines isti, surge, et vade cum eis. lud est : Ego sum primogenitus tuus EsauJ Nempe ve­ rum est. Est enim primogenitus sccunditm carnem, pri­ Cui tamen posteó Angelus dixit: Ego veni ut adversarer tibi, quia perversa est via tua. D. Thomas, de Malo mogenitus secundum jus. Nam et Apostolus duo filiorum quæst. 5, art. i,ad 17 : < Sic igitur dicium est : Egregenera exprimit, inquiens, ad Rom. 9,G, 7clseq. :Non < dere ct far; sicquc omninò, Deum dedisse Spiritum omnes, qui ex Israel sunt, ii sunt Israelita?; nec qui semen < mendacii in ore omnium Prophetarum, concedendo sunt Abrahæ, omnes filii ; sed qui filii sunt promissionis, < scilicet, non jubendo. > In quem sensum illud etiam (vstimantur in semine .Et statini : Non solimi autem illæ, sedet Hebeccacxuno concubitu, etc. Et: Quia major serviet intclligilur. Matlh. 5, 13: Ei ne nos inducas in tentationem; cl illud forsitan, Dan. 2, 37: Tu rex regum es, et minori, clc. Paulusilaquesemen Abrahævocat populum Deus cadi regnum ct imperium dedit libi, etc., et illud gentium, cumdemque fratrem appellat minorem cui Joan. 1G, 11 : Non haberes potestatem in me ullam, nisi major crii serviturus. Ut igitur sine mendacio gentium tibi datum esset desuper; atque illud deminn, quòd Pa­ hic populus in fidem jam et hærcdilatem Judæorum ter dicitur Filium in manus impiorum tradidisse. Quia suffectus dicere poterai : Ego sum semen Abrahæ; ita veri) permissionem ipsam divinam (redeundum est ct Jacob, quoniam jus habebat ad primogenituram, in enim ad propositum) qua homo vel in errorem, vel quam Deo auctore fucrat substitutus verò utique dixit : in culpam inducitur, non ministri boni, sed mali exse­ Ego sum primogenitus tuus Esau. Quid? cimi Joannes quuntur; ideò Augustinus asseruit, per administros Baptista Elias à Domino vocatus sil, non naturò qui­ malos Deum aliquandòdecipere. Ac quarto argumento dem, sed precursors officio; nùin et non ad eumdeni quoque modum Jacob, qui hæreditario jure fratri suc­ refutando hæc dicta sint modo; nam posterius illud apertiore fortasse vià ct ratione refutabimus. cessit, sc esse Esau sine falsilalc potuit asserere? Sed Argumentationi quoque, quæ quinto loco posita est, ais : Undè jus hoc Jacob intellexit ad se pertinere? ita respondeo : Deum non jussisse quidem filiis Israel, Ccrlè vel Deo revelante, vel matre instruente, quam ut circumvenirent Ægyplios, sed ut vasa argentea et Dei familiare consilium habuisse, Gen. cap. 25, tradi­ aurea peterent commodato. Præcepil verò postea, ne tur. Atque in secundi argumenti confutationem satis accepta vasa redderentur. Id quod facere legitime po­ intuta diximus. tuit, tiim propter alia, tiim his præcipuè de causis, Tertium autem, quod ex Isaiæ testimonio nobis op­ timi, quòd .Tgyplii operarum mcrcedem Judæis non ponitur, D. Thoin. 2-2, q. 171, art. 6, ad 2, confutat. reddiderant. Presserant siquidem cos operibus duris Quæ quidem confutatio, quoniam prolixa est, nos vero luti et lateris, omnique famulatu, ut Exodi cap. 1, le­ brevitali studemus, non est hic adseribenda. Nam cl gitur* Itaque vel in pace mcrcedem ab invitis rnpcrc aliter responderi brevius potest, ejusmodi prophetias 5 Tll. i. DE LOGIS TIÎE0LQGIC15. LIU. U putuerunt, quando res alioqui debitas nulla alia eral tía repetendi. Altera autem eral causa, quoniam in beilo justo res hostium victoria* jure auferre poterai! U Quemadmodum cl Epiphanias in libro Ancoratùs ex­ plicuit , cl docuit ante Clemens Alexandrinus lib. 1 Stromal. Cené ulramque causam é Sapien liæ cap. 10. colligere licci. Priorem ibi : Et reddidit justis mercedem laborum suorum ; posteriorem autem ibi : Ideò itali lulerunl spolia impiorum. Magister vero Sent, in 3, disi. 37, Judæos affirmat viros optimus nullo modo peccasse; infirmis autem, qui cupiditate quâdam Ægyplios fefellere, magis esse illud ul facerenlpermissum, quam jussum* Quod eniin Augustinus dixit, Israelitas jussos esse hostem decipere, id ipse eudem prorsus luco ac questione correxit, inquiens : Facium est, ut juberet Ecus, vel politu pro illorum cupidilate permitteret. Perimet veru ad justitiam el veritatem, ul is qui me­ retur decipi decipiatur à Deo quidem concedente, ab homme autem, vel angelo malo efficiente. Quos jus liliæ suæ administros licci Deus severe sanò ad vindi eundum proferat, non continuò lamen pravi eorum operis causa < si. Non enim mox, si quis ab usurario pecunias petii, hominisque perversi culpó utitur, idem ipse usurarum csl auctor. Nec vero difficile videbitur eadem opera ad Deum, Salanamque referri, si in uno eodemque motu actionem, et passionem, res planò di* versas, inspiciamus. Bæ namque res duæ faciunt, ul in talibus longé alia sii ratio dhinæ, diabolicæque ac­ tionis. In calamitalo porrò sua Job non solùm d;e* monis, sed Dei etiam opus recognoscit, quem ea dicit sibi abstulisse, quæ instigante, impellenleque Satanà per Clialdæos fuerunt erepta. Etenim, quia passio bona justa erat, consilium quoque Dei optimum, linis* que sanctissimus, in promptu viro Dei fuit, ibi incul­ patam Dei operationem agnoscere, ubi hominum, Salanæque nequitia cum pravà suâ operatione se prodidit, Hoc video, dum breviter voluerim dicere, dictum à me esse paulo obscurius; sed experiar, ct dicam, si potero, planius. In opere illo malo el culpa erat, el puma, ac* hoque prava recta juncta passioni. Deus igitur illic non eral otiosus; sed ejus crai omninò auctor, quod in illo opere erat bonum; ab eo autem erat alienus, quod in illo erat malum. Ita Deus viro sancio camelos abstulit quidem, al non justó solum, sed benigne; abs­ tulit cl Satan, at crudeliter, nedinu impie : Chaldæi quoque abstuleruul; at tum avare, lùm etiam iniqui. Nihil ergò esi absurdi, si opus idem, qualenùs piena; est, ad Deum, qualenùs esi culpa, ad Salanam aucto­ rem referamus : ul Salan et in culpó agat, cl in pœnô, Deus in perni agat quidem, al in culpó non agat, sed permittat. Atque hòc eâdeni responsione sextum quoque argu­ non tum refellitur. Non enim decipit Deus deceptionem ipsam faciendo, sed permittendo ut fiat. Quà etiam ratione corda etexcaxare dicilur, el indurare, ul Gre­ gorius t3 Mural, lib., cap. 16, el Thom. 5, adversus Gentes, cap. 162, doctière. El Clemens Alexandrinus, lib Strom. 1, explicans illud Mattbæi 15 : ideo in paviMis loquor eis, eie : < Non Dominus præbel igno- 76 < rationem, Inquit, hoc enim sentire csl nefarium, < sed ipsam, quæ ¡neral, prophcticô arguii. > Si* etiam homines tradit Deus in reprobum sensum, et in passiones ignominia?. Dimisit eos, ait, secundum desi­ deria cordis eorum; ibunt iit adinventionibus suis. Atque huc item sensu reliqua testimonia interpretanda sunt. Nam Augustini verba ipse idem Augustinus in libro de Prædeslinaliunecl Gratia, cap. 4, docuit, quomodo accipere debeamus ; < Non operatur, inquit, Deus in c homine ipsam duritiam cordis, sed indurare eum < dicitur, quem mulliré noluerit; sic etiam excæcarc, < quem illuminare noluerit; el repellere eum, quem < noluerit vocare. > Hactenus ille, el in libro de Ar­ ticulis sibi falsò per Pelagianos impositis, ari. 10, eu­ rum opinionem detestatur, qui Deum pravæ cujusquam aut voluntatis, aut actionis credunt auctorem , sive excitantem, sive suadentem, sive impellentem peccantium cupidilales. Deus quippé neminem lentat, Jac. 1, 15. El rursum, Eccl. 15, 12 : Non dicas : Ille me implanavit : Et ‘iterum, Oseæ 15, 9 : Perditio tua, Israel, tantummodo in me auxilium tuum. El alio luco, Sap. 11,27; Diligis omnia quæ sunt; el nihil odisti eo­ rum quæ fecisti. Alodio babel Deus cæcitatcm cordis, errorem, obstinationem; cimi odio sint Deo impius, cl impietas ejus, ibid. 14, 9. Deus igitur nihil ejusmodi in homine proprié facit, sed lanlinn judicio permittit. Nani obstinatio, error animi, accæcilas peccata sunt, quæ scilicet in hominibus, si proprietatem verbi sequi vo­ lumus, Deus nullo modo operatur. Nisi Melanchtonis Stultitia placet, qui in annotationibus Episl. ad Ro­ man., æqué proprium Dei opus Judæ proditionem, ae vocationem Pauli esse ait. Verum hic error non so­ lùm Scriptura testimoniis, sed natura quoque ratio­ nibus manifesté refellitur. Primum enim illa Augustin' ratio expedita est, nullo sapiente auctore aliquem de­ teriorem fieri. Tanta enim culpa csl, quæ in sapientem quemvis hominem cadere nequeat. Mulló igitur mimis Deo auctore fiel homo deterior, cùm sil Deus quovis homine sapiente præslanlior. Illa item ejusdem Au­ gustini caùsa non csl levis, quòd, quæ me auctoro fiunt, ea me volente, cl aul suadente, aul consulente, aul imperante fieri neccsseesi; nullum autem Dei jus* tum, rectumque de culpis judicium futurum esset, si homines Dei vulunUle, suasu, consilio, præccploque peccarent. Pialo insuper in secundo de República libro, modis omnibus pugnandum esse ait, ne Deus, qui bo­ nus esi, dicatur esse malorum causa; alioqui seenni Deum pugnaturum, qui suis legibus contraria fieri mandaverit. Ita cos civitate cxlrudi jubet, qui verba illa nefaria dixerint, nobis utique perniciosa, ul inquit, sibi que ipsis inalé condona. Sed alterius, el loci, et tempe ris est, hanc sive amentiam, sive insaniam refutare. Nunc reliqua prosequamur. Nam el eis refellendis hu­ jus sexti argumenti testimonia apertius explicabuntur. Cùm inique septimo loco objicitur, Deum esse om­ nium pœnarum causam, non certó id negamus; sed earum veré ac proprie causa est, quæ solùm pœnæ sunl, non culpæ. Est amem interdum, ul ad Roma­ nus. cap. Ij V. 2, et ad 1 hcssalonicenses, cap. 2, tra* 77 CAP. IV. ARGUMENTA CAPI I IS il DILUUNTUR. 7» (JU Apostolus, una culpa alterius pœna. Quo casu in quum priora videlicet per posteriora puniuntur. Ad­ pn nam incurrit impius, Deo deserente, non efficiente. ducit vero m hoc non ea modo testimonia, quæ nos in At vero Gajelanus in illuda Reg. 12, 11 : Ecci ego sus­ argumentis attulimus, verum illa etiam Isaiæ 19, i»'. citabo super le malum de domo tmi , < est sermo, inMiscuit Dominus spiritimi vertiginis in medio ejus ; el < quii, non de malo culpæ, sed de malo pœnæ. Deus errare fecerunt Ægyptum, sicut errat ebrius. Et Josué < enim non csl auctor peccati, ul sie, sed quaternis 11,20 : Domini sententia fuerat, ut indurarentur corda < pœna est peccantis, vel ulterius. » Ilacleiiùs ille El eorum , cl non mererentur ullam clementiam, sicut pnr- t in illud 2 Reg. IG, 1Ü : Dominus prcccepit ei, ul male­ ceperat Dominus Moysi. El 3 Reg.12, 11 : Xon acquievit rex populo, quoniam aversatus fuerat eum Dominus, ut diceret David : < Agnoscit, ait, maledictionem illam, suscitaret verbum suum, etc.; loco autem ejus, quod < quatenus pœnalem, sibi procedere à Deo. Efficit sinostra translatio habet : Quoniam aversatus fuerat cum < quidem Deus per Seinci maledictionem illam, non < quatenus erat peccatum, sedqualenùs erat pœna ipDominus, 70 transtulerunt : Quæ verba Augustinus ita reddidit : Quo< sins Davidis. Quemadmodum superius etiam per os < Nathan dixerat : Suscitabo malum de domo tua; ninni u Domino erat conversio. Ac recle ille quidem ; < non quateniis erat malum culpæ, sed pœnæ. llactcnam proprie converto est. Vaie veri) illud etiam simile est: Convertit cor eorum, ut odirent popu­ niis etiam ille. At posterior liæc sententia quidem faci­ lum ejus, el dolum facerent in senos ejus. Addit deni­ liore ratione defendi pobsl, si ea distinctio repe­ que Augustinus et illud, quo uno causam Videtur ob­ tatur, quæ quinio argumento diluendo posila csl, linire : In hoc ipsum ercilari te, ul ostendam in te vir­ in opere uno, codcmquc el actionem considerari cl passionem. Cùm autem res temporari®, salus quoque, tutem meam; ac protinus : Quem vult, indurat. Volens cl vita auferuntur, passio non modo ex parte Dei jqsta ergi) indurat Deus. El posterius : Quod si Deus volens csl, verum etiam cx parte patientis est bona. Non uti­ ostendere iram, et notam facere potentiam suam, etc. lem patienti dico, (nam hoc quis dubitet? ) sed ho­ Potenti® igilur divin® sunt ejusmodi peccata : quaro nestam ac meritoriam, si æquo animo, palienierque Deus in his agit etiam, nedinn permittit. Confirmat feratur. Quia vcrò quò passio est, eo pœna est, rite, autem hoc vel maxime, quòd cùm David increparet ni fallor, dici potest Deus aucior esse operis mali, non Abisai, qui caput Semei cujicrel amputare : Dimitte, quà est malum culpæ, sed quà est malum pœnæ. Cùm inquit, cum; Dommus enim prtreepit ei, ul malediceret David; et paulopost: Dimitte eum, ait, ut maledicat enim Aristoteli actio cl passio idem motus sint, illud perinde est, ac si Deum auctorem dicamus esse non juxta prcrceptum Domini. In eam quaestionem, quam velis equisque, ut dicitur, fugere conabar, vulensnokni make actionis, sed horne passionis. Cælerùm quandò incurri. Ità enim conjuncta est huic, quæ presenti loca unum peccatum alterius est pœna, res non ila facilè ex­ versatur, ul illam ab hàc non potuerim separare, quam­ pediri potest. Tunc enim nec actio, nec passio honesta csl, sed is, qui plectitur, el agendo, el patiendo peccat; vis in eà re diù muitùmque elaboraverim. Cùm cnun ut cimi gentes, verbi causa, contumeliis affecerunt cor­ considero, quid ferat instituti operis ratio, occurrentes, pora sua in semelipsis, cl relicto naturali usu, turpitu­ consequentesque etiam controversias pro meà cenó virili declino; magis adeo eas, quas dignas esse video, dinem naturai inimicam operati sudi, mcrccdcm, quam ul el tractentur fusiùs, et explicentur accuraliùs. oportuit, erroris sui in semelipsis recipientes, nihil omnino illic distinguere possumus, cujus Deum cau­ Hinc quippé volumen mihi grande displicet; inde ausam asseramus. Sive enim agentes, sive patientes, et lem molesté fero, res quàm gravissimas minus accu­ quia agebant, cl quia patiebantur, ulrinqueomninò pec­ rati diligentia expendi,quàm carum amplitudo requi­ cabant. Qiiamobrem Deus nec actionum ejusmodi auc­ rat. Id quod in eà, quæ esi nunc in manibus , accidat tor erat ullo modo, nec passionum. Illud igitur, quod necesse csl. Nam etsi multa dicentur, mulla tamen priore loco Cajetanus ait, dilutius videtur esse , quàm praetereunda sunt, quæ huic argumento piene absol­ ut consistere in verá theologia possit, quæ an argu­ vendo erant valde necessaria. Atque veb res Patres, tias adeò formales recipiat, ignoro. Si enim Deus auc­ no fenestram impiis aperirent, duritiem, cæcilalein , ior peccati est, qualenùs est pœna peccantis, omnium erroresque suos, et peccala in Deum referendi, in id poenarum absolute causa erit, limi etiam, ciun peccan­ genus locutionibus, quæ actionem Dei sonare videntur, tis culpa posterior culpæ prioris pœna est. Ità erit solam permissionem agnoscunt (1). Quam sobrietatem causa induralionis, cæcilalis, erroris, entunique pas­ ut exosculor, ilà minimè periculosam judico, si per­ sionum , quas ne nominare quidem per verecundiam missioni nonnihil addamus, quod nec actio proprié licet. Et cùm causa moralis, de qua in presenti sermo Dei sil, nec sola permissio, llàcnim, ul rcor, Scriptura est, non agat nisi per voluntatem movens, Deò certò sacræ inielligeniiam germanam, solidam, expressam volente, atque adeò vel jubente, vel suadente, vel in­ que tenebimus. Principio autem illud inlclligendum est, stigante, ea peccata provenient, quæ in priorum poe­ \im Scripluræ el energiam in illiusmodi locis non salis nam accidunt. Quæ nimirùni omnia et per se sunt per negationem explicari. Etenim, si cum Deusexcæfalsa perspicui, cl inter so vehementer repugnantia. cat, quem non illuminai, cumque indurat, quem non Intelligo autem D. Augustinum, lih. coni. Julian. 5 , (1) Videre est Damascenum, lib. 4, cap. <4, ubi ait. longà oratione contendere, non permissionis tantum , ( morem esse divin® Scripluræ, permissionem Del aut pallenti® divin® esse peccata, sed etiam potenti® ; < actionem ejus vocare. » w DE LOCIS THEOLOGICIS. LIU. II. 80 emollit, omnes prolecto, quicumque in peccato sunt /« ct regna, arbitratus est, nihil sc contra populum mortui, cxcæcati à Deo sunt cl indurati. Quod nec Judæorum, sed conIrà diversas in circuitu nationes Scriptura, nec ratio recipit. Quosdam siquidem pecu­ esse dicturum, undè et prophetiam libenter assumpsit. liariter excæcalos à Deo cl induratos legimus, in quibus Cùm vidisset autem aliter sibi , ac existimaverat, ac­ iram, justitiam, ac potentiam suam insigni singulari­ cidisse, queritur à Domino se esse deceptum ; non fal­ que vindiclA Dominus ostenderit. Deinde id quoque siate autem deceptus est, sed ambiguitate. Nihil autem certum nobis expeditumque sit, Deum nec propriè cxrefert, an ( quod Hieronymus ait ) indé Jeremías fuerit lhXô re, nec indurare, nec decipere, nec hominum seductus, an ex illis poliùs verbis : Ne timeas à facie corda in odium convertere, nec ea demum facere, quæ corum, quia tecum ego sum, ut eruam te, etc. in littera superficie facere asseritur. Illa enim, quemHis igitur Iribus rationibus non illa solum explican­ admodùm antó constituimus, à naturâ Dei abhorrent tur, quæ rctrò citata sunt, sed el illud simul inlelliomnia. Itaque Deo impropriè et figuralè tribuuntur, tri­ gilur, quòd Deus ministros ira suæ nunc sibilo cvocaplici, ut ego sentio, raiione. Primùm enim, ciim sublato calurum se minatur, nunc cos instar novaculæ sibi ejus lumine, nihil aliud , quàm caligo, et cæcilas sufore ad radendum caput, el barbam universam; nunc persil; cùm, ablato suavitatis ejus spiritu, corda nos­ sagenam et rete ad irretiendos improbos; nunc mal­ tra in lapides obdurescant ; cùm cessante ejus direc­ leum ad feriendos, virgam denique, securim , serram, tione, in obliquitatem contorqueantur; excæcare cos , quam elevet, in qua sccet, quam traimi. Nam quod 2 indurare, errare facere dicitur, quibus facultatem vi­ Reg. 1G legitur, Domini precepto Semei Davidi regi dendi , liquescendi, ad veritatem rectam ingrediendi maledixisse, id per figuratam dictionem usurpatum adimit. Nam cl qui lucem hanc oculis nostris aufer­ esse, vel illud salis abunde magno argumento est, quod rent, cl qui columnam, qua firmatur cl consistit ædi- Ecclcsiast. 15, scribitur : Nemini mandavit impiè agere. ficium, tollerent, ii vere ac jure cl obtenebrare oculos, Et revera cum rcclà raiione pugnat, in eo peccare ho­ ct diruero ædillcium dicerentur. Cùm autem dicimus, minem, quod Deo pracipicnte agit. At Semei sine du­ Deum facultatem videndi auferre, cælcraque similia, bio maledicendo peccavit. Praceplum igitur in libris id non ita accipiendum est, quasi homo arbitrii facul­ sacris pro lege ct ordinatione quandoque accipitur, sive tate privatus nec videre, nec mollescere, nec recta in­ sit lex obligans ex imperio, sive permissio, sive pœna gredi ipse possil; sed i là demiiin intclligere oportet, proscripta, seu ordo etiam natura prafixus. Sic enim ut, quia sine lumine videre homo non vaici, nec sine quod Mattii. 10 dicitur : Ad duritiam cordis vestri per­ >pirilùs suavi oleo emolliri, nrr sine Dei directione misit vobis, Marc. cap. 10 dictum est : Scripsit vobis recta ingredi, idcirco qui illa pisto hominibus judicio prœccptum istud. Sic etiam Threnor. 5 : Quis est iste, adiinit, blc facultatem qun<’».e ea excquendi quodam qui dixit, ut fieret, Domino non jubente? Quem locum modo dicatur adimere. Altera est ratio, quæ propius alii ita vertunt : Quis hoc dixerit, aliquid fieri, quod ad verborum proprietatem videtur accedere, quòd ad Dominus non proripiat ? Et iterimi : Statuit ea in aeter­ exequenda judicia sua Satanà administro utitur, ob num et in secutum secuti, praeceptum posuit, etc. Quod idqueea dicatur efficere, quæ minister illius aucto­ ergò ordine divina: justiti c fit, id divino precepto fieri ritate roboratus efficit; quemadmodum quæ judicis ad­ dicitur. Jam illud fueram oblitus, quod Paulus ait : minister, dùm justam ejus sententiam excquilur, facit, Quem vult .indurat. Sed primùm, voluntas etiam per­ ca suo modo, à judice quoque fieri sane intelligimus» missionis à theologis ponitur, l’ndè Augustinus in EuTertiam rationem Hieronymus adlledibiam, quæsl chirid. cap. 95 : Non fit quidquam, ait, nisi omnipotens 10, reddidit. Sicut enim unus t st solis calor, cl sec.un fieri velit, vel sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. Deinde , dùm essentias subjacentes alia liquefacit, alia indurai, volente aliquo ea fieri dicuntur, quæ illo non invito alursolvit, alia astringit,liquatur enim cera, ct indu­ fiunt ; sic enim paler volens dicitur filium gignere. Ac ratur lutum, ct tamen caloris non est diversa natura ; de septimo argumento nimis multa dicta sunt. sic Deus eodem omnino lumine male affectum excæOctavum autem brevissime refutabitur. Inlelligenrarc dicitur, bene institutum illuminare, eodemque dum est enim causarum dua esse genera, naturale, cl prorsùs beneficio indurare illum , hunc mollire. Vide­ morale. Ut qui imperat, qui consulit, qui suadet, qui licet miraculis eisdem editis emollitus Israel est. ob­ impellit, is ejus rei, quæ imperio, consilio, suasione, duruit Pharao; càdcm doctrinæ luce Apostoli viderunt, impulsu ejus fit, causa moralis d^itur (1). Est autem l’iiarisæi cæci facti sunt. Quoniam divina lux, tametsi Dens causa naturalis quidem omnium motionum; nam per se quidem ad videndum oditur, sed per occasionem generali naturalique concursu cum omnibus causis lamen in eo cæcilalem efficit, qui prave affectos habet agentibus operalur; at causa moralis non est nec er­ oculos, in eo duritiem, qui pravo affectus est animo. roris, nec pravæ cujusque actionis. Actus igitur ille, Ajquc huic illud simile est, quòd hi seducere decipequi peccatum est, si in genere rerum naturalium rcqne dicuntur, qui oratione dubià, vel obscurà tene­ (I) < Causa moralis est ea qua', non reali influxu influit bras alicui offundunt. Hàc enim catione Dominus, in < in effectum, sed causam physicam liberam movet ad < ejusmodi effectum producendum. Movet, inquam, sui prabolis turbas allocutus, cas excæcàsse dicitur. Ac < |>ositione, suo suasu, consilio, imperio, precibus; Jeremías : Srduriiii, ait, me. Domine, ct seductus sum. < quin et omissione impedimenti, «mandò potest ct deQuia enim m principio illud audierat : Prophetam in < bel impedire. » Ex Breviario theologico Polmani, n" 271, pari. i. 2. p. S. gena•• dctfi k; et iterimi Erri constimi te super em­ Mi CAP. IV. ARGUMENTA CAPITIS il DILUUNTUR. consideratur, ad causas tantum naturales referendus est; sin consideratur in rerum moralium ordinc, ad causas naturaliter agentes inepte quidem, ct absurde revocabitur. Stultus quippe erit is, qui in coe­ lorum motrices intelligentes culpas vel proprias vel alienas retorserit. Quocirca, tametsi res atque actiones universa), quatenus effecta natura sunt, Deum aucto­ rem habent ; sed, cimi de peccatis agitur, quoniam mox in peccali nomine liber ct moralis actus intelligitur, ineptissimi profectò erimus, quicumque in Deum erro­ res, peccataque nostra regeremus. Ille enim, quem­ admodum diximus, in moralis causæ modum nec ad errorem movet, nec ad pravam aliam quamlibet actio­ nem, hoc est, nec mentitur omnino, nec suadet, aut imperat malum. Quibus modis, ac similibus cl decipe­ ret proprie, et causa peccatorum haberetur. Sed hæc causæ partitio in Releclione de Sacramentis in genere uberius explicata esl(l). Nunc ad octavi argumenti ex­ plicationem diximus satis. At postremum facile refellitur. Nego enim id, quod primo loco antecedit, cui scilicet suadendo tota illa ar­ gumentatio incumbit. Mendacium namque ità malum natura est, ut nullà ratione quisquam juste mentiri possit; quod el Aristoteles 4 Ethic. tradit, et Augusti­ nus in lib. de Mendacio demonstrat. Ad primam vero rationem, quâ hujus contrarium suadetur, sunt qui respondeant, Joseph fuisse revera mentitum, sed joco tamen. El si objicias, perjurium omne esse mortale peccatum, argute respondent, Joseph non jurasse ab­ solute eos esse exploratores, sed ex conditione. Ait enim : Mittite cj vobis unum, cl adducat eum, donec pro­ bentur ca, quæ dixistis, vera an falsa sint; alioqui, per salutem Pharaonis, exploratores estis vos. At D. Au­ gustinus in quæst. super Genes., lotam assertionem à mendacio liberat, el verbum illud eslis accipit pro verbo, habebimini. Quæ verbi usurpatio non est insolens. Nam 5 Reg. 18, Elias ait: Qui exaudicrit per ignem, ipse sit Deus, hoc est, habeatur. In quam sententiam D. queque Bonaventura ivit, adjecitque, Joseph illa verba len­ tando, et quasi inquirendo (quod judices solent), sine mendacio dixisse. In judiciis nimirum enuntiationes loco interrogationum usurpantur. Interrogantes autem non mentiuntur. Nihil enim censentur asserere, sed ut veritatem eliciant, pertentare. Qualis illa interrogatio fuit, Gen. 44, 15 : An ignoratis, quòd non est similis mei in scientia augurandi? Gratianus tamen docet, joco id esse dictum, quare non habendum pro mendacio, ut quod non animo fallendi dictum sit. Ad secundam vero rationem respondeo, sermonem Prophetæ esse figuratum, vel ad exprimendam rei maximam certitudinem, vel ad desiderium vehemens explicandum, ut, si fieri posset, ca mala non accide­ rent : quod vulgòapud Hispanos inculpate dicitur, plega à Dios que yo mienta. Al lertiæ rationi hoc habeatur re­ sponsum : Ironiam ab Aristotele ibi accipi pro cavilla(I ) Vide Relection., pari. 4, et llelect. de Pœnitentiâ, semper ejusdem Melch.Cani, pari. 6, quæst. an sacram. Pirnitenliæ, recedente fictione, suum effectum sortiatur. ad 2 argument., etc 82 lionc quâdam turpi, ac dissimulati, astutêque parati ad decipiendum, Cíe. Offic. lib. i. Verbum enim gracum interdum idem est, atque cavillatorie deci­ pere. Atqui Socrates in omni oratione simulator, quem Grati nomiitirunl, non solimi absque vitio, sed etiam cum laude fuit. Nam et ironia, illusio, seu irri­ sio, est figura apud Latinos usurpata, ubi nullum men­ dacium inest. Argumenta igitur omnia, quæ à principio hujus controversias posuimus, hoc quidem pacto fue­ rint refutata. Occurri autem nobis potest, cl quidem à doctis el eru­ ditis, quærentibus, satisnc prudenter agere videamur* qui cùm hujus operis in inilio Dei veritatem, cui fi­ des innititur, primum lheologiæ principium esse docue­ rimus, nunc tamen longe aliter doctrinam videmur instituere; quoniam divinam veritatem in quæslionem revocamus, ct rationibus etiam philosophiæ confirmaro nitimur? Absurdum est autem, ut Aristoteles docet, de cujusque disciplina) principiis velle cum quovis homine disserere. Et Basilius, in Psal. 1Í5 : < In quolibet stu­ dio, inquit, quod ordine in finem procedit, impossibile est primorum subjectorum demonstrationes inquirere. Sed necesse est, omnium artium, quæ probatione ni­ tuntur, principiis sine investigatione aut ratione po­ sitis, reliqua, quæ deinceps sequuntur, cum ratione ostendere. Sic et lheologiæ mysterium ex fide minime rationibus probata aedificium quaerit. > Hactenus Basi­ lius. Atipie Hilarius in lib. ad Constantium Augustum : < Fides, ail non in quaestione philosophiæ est, sed in Evangeli! doctrinà.» Cimi ergo cl theologia, el fides eo» tanqnam summo principio adnitanlur, quòd omnia in Scripturis à Deo revelata vera sint, stultum videtur esse, id aut in dubium vertere, aut philosophiæ argu­ mentis velle finire, quasi fides in quaestionibus philoso­ phiæ sit, el non magis oporteat, cimi in aliis doctrinis, timi in hâc maxime discipulum addiscentem credenx Ac revera quemadmodum prima philosophiæ principia quibusque non omnino rationis expertibus anioo antecœpta sunt, nec nisi absurdissimi in quaestionem voca­ rentur; sic omnes Christiani istam sive anticipationem* sive pranolionem, nullo argumento intercedente, I a* boni animo quasi insculptam, Deum esse natura xcra> cem, neminemque proinde ab eo posse fallu Quam-, obrem imprudenliæ nomine, ut dictum est. accusari viris etiam eruditis, possumus, qui de re, quæ contro­ versa esse non debet, controversiam fecimus, et primum fidei ac lheologiæ fundamentum non testimonio solum* sed etiam ratione constituimus. Quibus vellem satis cognita esset nostra senlentiæ. Non enim sumus ii, quorum vagetur animus errore, nec habeat unquam quid sequatur. Quæ enim ista esset theologia, vel quæ disciplina poliiis principiorum ra­ tione sublata? Quæ prorsus tollitur, si perinde atque conclusio, principium quoque in controversiam veniau Quoniam autem mihi interdum videor disserere non cum perfectis theologis, plenòque sapientibus, sed cum iis.quibuscum preclare agitur, si insuntsnnulacra theologiæ, nonnullos lapides ego moveo, quos scilicet non minerem, nisi quorumdam imprudentiam veritus, qui 83 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IL dum juniores passim theologos sine judicio legunt, in ms opiniones indimmi, quas refellere, ut videtur, nò­ rase est, ut theologiæ fundamenta et doctis et indoctis pariter jaciamus. Ili concedendum nobis est, si impe­ ritorum causi quædam præter disserendi artem disse­ rimus. Nec prudentiam nostram ibi desiderare oportet, ubi doctor tanti prudcnliorest, quanto sese magis in­ doctorum ingeniis et imperitia; accommodat. Porrò nutem (ut viris doctis nonnihil etiam respondeamus) disciplinarum principia non eamdem rationem universa subeunt. Quædam enim sunt làin nota atque perspi­ cua, ut qui ea in quaestionem vocent, hi non sint ver­ bis, argumentis, cl disputatione philosophorum, sed verberibus, vinculis et carcere fatigandi : ut, quodlibet esse, vel non esse, omne totum esse majus sua parte; alia vero sunt ejusmodi, ut cl negari ex ignoranti! quandoque possint, et rationibus etiam illustrioribus comprobari. Sic enim Aristoteles tradidit, dialecticen ac mclaphysiccn eos coarguere, qui aliarum discipli­ narum principia iniit iantur : aitine ipse idem sæpè ex effectis manifestis causas rerum miniis manifestas per­ suadet, quibus causis tamen philosophic principia con­ tinentur. Sed et duas esse cujusque disciplinæ partes exploratum est, unam, in qu! principia ipsa tanquàm fundamenta ponimus, statuimus, firmamus; alteram, in qu! principiis positis, ad ea, qua; sunt indù conse­ quentia, proficiscimur. Atque in hác quidem posteriore, si quis principia neg&ril, quæ nimirum in scienti! stq>pmiuntur, non est cum eo contentiosa disputatione certandum. Si enim theologo suas conclusiones ex prio­ ri piis colligere volenti neget quisquam Deum esse, stul­ tus erit, si adversum ejusmodi disputationem theolo­ gicam velit instituere. In ili! vero, quam priorem esse diximus, licebit utique non solimi obscura perspicuis illustrare, sed etiam mimis nola principia cx his, quæ sunt nobis notiora, ostendero. FenJ autem fit ut causa; rerum, quæ sunt suaple natur! manifesta;, sint nobis disdire. Quemadmodum oculo niclyconicis radii so­ lares tenebre sunt ; ita si viro sapienti negaretur Deus cs*c, licèi primum sit théologie principium, daret ta­ men ille operam, ut vi! aliqu! et ratione Deum esse coi stilucret. Non igitur mirum esse cuipiam debet, si Ime sané libro, ubi de principiorum theologicorum firmiludinc agimus, ipsa nos principia non modò explice­ mus, verini etiam constituamus. Aliter autem urbium (andamento inimicus concutit, qui conatur evertere; aliter artifex, qui nititur non solùm jacere» sed etiam confirmare. Sed jam ista omittamus, et ad ea quæ pro­ puis ac validiiis urgent, festinemus. Nam prima illa quidem machina non erat adeò instructa, ut ad eam deturbandam aut longior, aut acrior futura esset ora­ tio. In diam verò alteram, ut quam adversarii majori arto et viribus instruxerint, majori quoque nos studio, cl acriori disputationis vi debemus incumbere. 84 vocatum est, an septem illi libri veteris Testamenti, Baruch, Tobias, Judith, Sapientia, Ecclesiasticus, duoque Machabiroruni sint habendi canonici. Ex novo quo. que Testamento, quæslio fermò eadem existit de Epis* lol! Pauli ad Hebreos, de Epislol! Jacobi, de secund! Petri, duabusque posterioribus Joannis, de Epislol! Judæ, et libro Apocalypsis. Sunt enim theologi ct fue­ runt, atque in his quidem et nobiles veteres longeqtte principes, et quidam juniores docti et graves, qui multis magnlsque rationibus adducti, negâriul eos libros opor­ tere in canonicis computari. Alii vero auctores, ipsi quoque prestantissimi, contra asseverant, bos omnes esse canonicos. Atipie ad eam rem confirmandam plu­ rimis etiam maximisque argumentis utuntur. It! addm hitare cogit doctissimorum hominum de maxim! re tanta dissensio. Ego autem, quo controversiam hanc manifestius explicem, dividam omnino totam istam de libris canonicis quæslioncm in quatuor partes. Priniiim illud ostendam, ad cujusnam auctoritatem spectet de­ finire, quis liber sil canonicus. Deinde cos libros, qui nunc in dubium veniunt, sacros esse demonstrabo. Timi adducam argumenta, quæ verisimilitudine homi­ nes alioqui et doctos et pios fallere potuerunt. Postremo eadem argumenta diluam. Hæc enim omnia ad hanc quæslioncm referenda sunt. CAPUT VI. Continet argumenta eorum, qui suadere conantur Scriptu­ ram sacram non egere Ecclesia? approbatione. Et quidem, quod ad primani partem allinet, bulbo rani aliquando asseruerunt, Scripturam non egere Ecclcsku, aut alterius cujusque approbatione, sed judicium de Scriplur! ex ipsis Scripturis esse faciendum : seu potiiis ¡1er ipsas S< ripiaras extern omnia judicanda, eas verò per se quidem cuique habenti Spiritfts sancti et fidei lumen esse manifestas. Quòd si ab illis roges» ecquis nobis fidem faciat, hæc à Deo produsse; ecquis salva cl intacta ad nostram usquè ætatem pervenisse certiores reddat, ecquis persuadeat, librum hunc reve­ renti! excipiendum, illum veri» numero expungendum ; aiunt, perindè esse ac si quis roget, unde discemus lumen discernere à tenebris, album à nigro, suave ab amaro ; non enim obscuriorem veritatis sua' sensum Scripturam præ se ferre, quàm coloris sui res albas ac nigras, saporis suaves, cl amaras; sicut etiam apud philosophos per communes animi conceptiones (sic enim vocant) reliqua omnia probantur, cum ipsæ pro­ batione non egeant. Ita existimant Lulberani, divini verbi cognitionem , quod est doctrina; catholica; com­ mune principium» usquè adeòin promptu esse, ut nulla hominum approbatio sil necessaria. Atque hic idem perniciosissimus error ohm apud Wicleflstas invaluit, ut Thomas Waldensis auctor est, lib. 2, doctr. fui. Antiq. c. 19, ne quisquam existimet à Luthero hanc primùm hæresim proibisse. CAPUT v Suadent autem in principio ex eo, quod Dominus Ii quatnordecim libri è sacria Bibtiis numerantur, quos apud Joan. 5 dicit : Ego non ab homine testimonium oc^ quidom rei ambigunt me canonicos, vri certe a canone cipio. At sive summus pontifex, sive concilium, scu rejiciunt. etiam Ecclesia tota homines sunt ; non igitur ab his In dubium itaque et ohm et nostra h!<. tempestate 85 CAPP. V, VI. DE QUORUMDAM SACRORUM LIBRORUM CVXOMCJTATE. Christi Evangelium, aut reliquæ Scriptwræ partes ac­ cipiunt testimonium. Idem rursùm ex illo confirmant, quod 1 Joan. Apost. 2, i7,ait : Nonnecesse habetis, ut aliquis doceat vos: sed sicut unctio ejus docet vos de omnibus, et verum est. Tertio loco argumentantur ex eo verbo Domini, Joan. 7, 17: Si quis voluerit voluntatem ejus [acere, co­ gnoscet ex doctrinà, utriim ex Deo sit; cui simile est illud, 10, 27: Oves mete vocem meam audiunt; alienum au­ tem non sequuntur. Quo testimonio Luthcrus quasi re confecti gloriatur, et nondum collalA manu, tanquàm ferox victor insultat. Aperte enim (ut ail) Evangelium testatur, ipsas per se oves habere idoneam discernendi Scripturas facultatem. Quarto illud Joannis asserunt, 1,9, 10 : Si testimo­ nia hominum accipitis, testimonium Dei majus est; qui credit in Filium Dei, habet testimonium Dei in se. In omnibus igitur quæ ad fidem perlinent, non ad externa hominum testimonia recurrere debemus, sed ad id quod Deus inlrà nos testimonium prabet. Addunt etiam Irne illud ex Deutor. 18, 19, 20 : Qui verba (Prophetæ) quæ loquetur in nomine meo, audire noluerit, ego ultor existam. Propheta autem, qui voluerit loqui in nomine meo, quæ ego non præccpi illi, ut dice­ ret, interficietur. Quod si tacitá cogitatione responderis : Quomodò possum intclligere verbum, quod Dominus non est locutus? Hoc habebis signum : Quod in nomine Do­ mini Propheta ille prædixerit, et non evenerit, hoc Domi" nus non est locutus, etc. Eccè quemadmodum discer­ nendis verbis Dei à verbis hominum non remittitur fidelis populus ad pontificem aut sacerdotem, non ad hominum concilium, sed ex ipsA rerum evidenlià, ut discernat, instruitur. Eódem quoque pertinet illud 1 Joannisí, I : diarissi­ mi, nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex Deo sint : quoniam multi pseudoprophetiv exierunt in mundum. In hoc cognoscitur spiritus Dei, etc. Confirmai prætereà idem ex illo Apostoli testimonio, 1 Cor. 2, 14, 15: Animalis homo non percipit ca quæ sunt spiritAs Dei; spiritualis autem judicat omnia; rursiim ex eo, 14, 29 : Prophetæ duo aut tres dicant, casieri diju­ dicent; et pauló post : Si quis videtur esse spiritualis, co­ gnoscat quæ scribo vobis, quod Domini sunt mandata. Quicumque igitur, in quo est spiritus Dei, cognoscere verba Domini, eaque discernere jure suo potest* Pro­ ferunt etiam alia testimonia, quæ quoniam eòdem spectant, eodemque modo refelluntur, non est nccesse ca hoc loco proferre, sed rationes illas addere, quibus etiam utuntur in sui erroris confirmationem. Si Ecclesia, inquiunt, de divinis Scripturis judicium ferret, tum inferior in superioris legem auctoritatem usurparet. Id quod absurdum plané est. Nam, ut Au­ gust. inquit, non licet judici de legibus judicare, sed secundum ipsas, disi. 4, cap. In istis. Prælereà, quæ securitas (aiunt) nobis erit æternæ vi­ te, si quocumque de eà insacris litteris extant promis­ siones, solo hominum judicio fulto consistant? Rursum fides nostra quantinn apud homines in suspicionem vo­ cabitur si credatur hominum beneficio, non secui ac 8C precariam habere auctoritatem? Et cimi Apostolus as­ serat, fundamentum Ecclesia esse catholicam ctapostolicam doctrinam, suam huic certitudinem ant¿ con­ stare oportet, quàm illa extare incipiat. Nam si Christiana Ecclesia Prophetarum scriptis, et Apostolorum pradicatione fundata fuit, ubicumque reponitur ea doctrina. Ecclesiam certe pracessil ejus approbatio, sine qui nunquam Ecclesia ipsa cxlilisset. Vanissimum ergò commentum est (1 cap. Institut. Calvinus ait) Scripturæ » judicanda: potestatem esse penès Ecclesiam, quasi ab hujus nutu illius certitudo pendeat. Prælereà, si Scripturæ sacra ventas ab hominum testimonio penderet, cx coque comprobaretur, tunc ultima fidei resolutio in Ecclesia auctoritatem fieret. Credimus enim Christum fuisse filium David, quoniam Deus Prophetis cl Apostolis revelavit. Quod si Deum revel&sse, ex Ecclesia auctoritate teneremus, jam fides nostra non in Deum tandem, sed in homines revocare­ tur. Quocirci ratio fidei formalis non divina, sed hu­ mana veritas esset. Postremò, ut Aristoteles docuit 1 lib. Post. cap. 2: Propter quod unumquodque tale, et illud magis. Si igi­ tur Scriptura canonica Ecclesia auctoritate comproba­ retur, plus hominibus, quam Deo crederemus. Constat verò nullam auctoritatem majorem esse divini, qui videlicet sacra littera pollent. Non ergò Scriptura sa­ cra per Ecclesiam confirmabitur, cl ab illius approba­ tione pendebit. Ilis atque aliis argumentis errorem suum haretici suadi re possunt.persuadere non possunt. Errant enim vehementer, ciun in asserendis Scriptu­ ris Ecclesia auctoritatem labefactare conantur. Qua de re nunc breviter, cl ad hanc solum de libris canonicis causam disputabimus, proplereà quòd et à plerisque viris catholicis coutrà haereticos de Ecclesia* auctori­ tate accuratissime dispu Latum est, cl hanc no*> quoque in universum postea asserere cl confirmare debemus. CAPUT VII. Docet ad cujus auctoritatem spectat de libris canonicis judicare. Sil igitur, qind ad prasentem locum allinet, prima propositio : Judicium de Scripturis per Scripturas ipsas nullo pacto idoneum esse potest.—Nam, ut de pluri­ bus aliis taceamus, quorum similis omninò causa est, ccrlè libros Ruth, Esther, Job, esse canonicos, nullo modo ex ipsis Scripturio comprobabitur. Ergò si res hæc in controversiam veniat, aliunde quàm ex sacris litteris petenda probatio est. Deinde, quoniam hoc idem ampliòs urgere volumus, si in controversy sit, an ambo Testamenta novum cl vetus Deo auctore sint edita, per nullam alterutrius Testamenti auctoritatem hæc disceptatio componi potest. Quii enim ratione do loto volumine dubitabitur, eàdem quoque de quMibet particulà voluminis ambigetur. Nccesse igitur est, hu­ jus quæslîonis aliquem prater sacras litteras judicem constituere. Pr.rterea Basilides prophetas nescio quos produxit, Barchabam, Barchob, aliósque id genus, qui reverá prioribus seculis nunquam extilerint, ut auctor est Eusebius, lib. 4 Ecclcs. hislor. cap. 8. At hujus- ; b7 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. H. modi prophetarum libri per Scripturas ipsas refelli non possunt. Diceret namque Basilides, prater quatuor majores, et quatuordccim minores, alios item Prophe­ tas in veteri Testamento fuisse, idque ejusdem Testa­ menti testimoniis confirmaret. Nec his rationibus alia exempla desunt. Nam quidam haeretici rejecerunt Evan­ gelia, quòd Christus Dominus nec scripserit aliquid, nec scribendum praeceperit, ut August. 2 Retract, c. 16, refert. Alii omnes Epistolas Pauli respuerunt, apud Euscbium lib. 5 llistor. Eccles, cap. 27, Jren. lib. f, cap. 26, el Origen, in Psal. 82, referente eodem Euseb. lib 9, cap. 28, vide Iren. cap. illo 26, 29. Alii univer­ sam Moysi legem, atque adeo omnes Instrumenti vete­ ris scripturas abnegàrunl, ut August., cùm aliàs sæpè, tùm in lib. coni. Faustum, et Euseb. 5 lib. cap. ult., auctprcs sunt. Nos vero líos libros in universum rece­ pimus. Item, quæ Nicodcmi et Barlholomæi nomine ab hærelicis proferuntur, Evangelia contemnimus, Marci Evangelium veneramur. Ac nos quidem harum rerum causam reddimus; illi vero ejus, quod universa tenet, tenuitqiiesemper Ecclesia,rationem reddere nullo pacto queunt. Imo, vivorum judicum auctoritate sublati, nihil illis superest, nisi ut totum sacrorum Bibliorum codi­ cem de medio tollant. Adde, quòd scriptura judex est mortuus, qui nec litigantium uirinque rationes audire, nec sententiam ipse eloqui valet. Accedii, quòd, si in humani aliqui republic^ talis judiciorum esset forma proscripta, ut nulli essent judices vivi, sed solis exara­ tis litteris controversia quæcumque de illius reipublicæ scripturis exorta liniretur, proterquàm quòd forma judicandi stultissima esset, nullus etiam esset litigandi linis. Ei enim, qui neget instrumentum, nulla vis inferri queat, si vivi judices nulli habeantur. Ità Deut. 17, non ad scripturam dissidentes homines referuntur, sed ad vivorum examen judiciumque. Et Malach. 2 cap. La­ bia, inquii, sacerdotis, custodient scientiam, et legem re­ quirent de ore ejus; de ore ejus, ait, non de lege ipsâ. Et Actor. 15, non ad Scripturam appellaverunt Antio­ cheni, ut inlclligerent an verba Pauli divina essent, sed ad Apostolos et seniores, qui erant Hierosolymis. Nec Apostoli ct seniores Scripturam judicem, sed semelipsos et Spiritum sanctum posuerunt. Virum est, in­ quiunt, non Scriptura, sed Spiritui sancio, et nobis. Sanctus quippe Spiritus non habitat in Pitterà, sed in spiritu , non in syllabis, sed in cordibus. Quòd si ii qui Paulo adversabantur, Scriptura in causò illà judicium peterent, quæstio hodiè maneret ambigua. Judicium de Scripturis canonicis ad privatos reipublicæ christianæ cives non perlinet. — Primó, quia in humani republic^ ejusmodi judicia non permitterentur privatis hominibus, nisi legislatores desipuissent. Ulerque enim eorum, qui dissidium habent, hanc sibi judi­ candi pari ratione vindicaret auctoritatem; sicque nul­ lus esset dissidiorum linis. Privatas ergo cujusque vel revelationes, vel opinationes velle sequi, idque in quæitione fidei necessarii, stultum erit. Pro suà etenim tactione quisque definiet, et quæ ipse existimaverit, ea sibi asseret à Deo revelata. Quid quòd nullus homo privatus certam habet in Ec- 88 desiò auctoritatem, nullus apud reliquos fideles explo­ ratam ct solidam veritatem? ità judicium quodeumque ab ejusdem privato cive profectum infirmum erit : ct Scripturarum proinde fides incerto ct imbecillo funda­ mento nitetur. Quid quòd Deuter. 17, quaestiones gra­ ves non ad privatos jubentur deferri, sed ad cos, qui habent publicam in Ecclesià potestatem? Quid? Nùm Antiocheni privati homines judicium sibi assumpsero in illà controversià, quà dubium erat, Pauline verba Dei essent, an non? Minime vero; sed miserunt ad Apostolos et seniores, qui erant in Hierusalem, Act. 15. Adde hòc, quòd, cùm quidam viri doctissimi negàrint Epistolam ad Hebreos esse canonicam , alii auctores quoque ipsi non ignobiles Apocalypsim Joannis exclu­ serint, non posset ex cujusque privati hominis sensu ca doctissimorum virorum controversia componi. Vide Origcnem homilià 7 in Ezcch. Gregor. Nazianzenuin in Apol. Hieron. in Ezcch. cap. 15, et in Jcrem. cap. 23, ut intelligas, quàm parimi sit deferendum in hujusmodi rebus privatorum hominum prejudices. Sed de bis mulla postcriùs. Nunc reliqua persequamur. Ab Ecclesià est determinandum, quisnam liber sit canonicus, et illius auctoritas certa regula est ad libros vel in sacrorum numerum recipiendos, vel etiam ex eo numero rejiciendos.—Hoc tenuit Ircnæus, lib. 5 advcrsùs Hæreses, cap. 2, 5 cl 4; el August, lib. conlrà Faustum 15, cap. 4; et lib. 28, cap. 2 et 4; el secundo libro de Doctrina chrislianà, cap. 8; denique in libro contra Epistolam Manichæi, cap. 4, ubi illa estomninò sermone trita sententia : Evangelio non crederem, nisi me Ecclesie moveret auctoritas. Hæc eadem definiuntur à concilio Toletano primo, in hæc verba : Si quis dixerit, vel crediderit alias scri­ pturas esse canonicas, præter eas quas Ecclesia catho­ lica recipit, anathema sit. Ecclesiæ igitur cathoUcæ auctoritas certum argumentum exhibet ad libros sacros vel recipiendos, vel rejiciendos, id quod multis magnisque rationibus comprobatur. Primum enim, si hujusmodi res in contentionem ve­ niat, cùm nec ex Scripturis ipsis, nec ex privalà cujusvis opinatione sit censura ferenda, ex aliquo hanc loco petere nccesse est. Non est autem, unde commo­ dius atipie constantiùs ejusmodi judicium censuramque petere debeamus, quàm ab Ecclesià, quæ est columna et firmamentum veritatis, 1 Timol. 50, 15. Ad Ecclesia! igitur tribunal est hæc quæstio referenda ; cl ejus de­ cretum lydius lapis erit ad explorandum quis liber ca­ nonicus sil. Item, ut D. Augustinus lib. 55, 6, contra Faustum Manichæum, argumentatur, in fibris Ethnicorum non aliò ratione magis veros auctores exploramus, quam ex communi consensu ct testimonio eorum, qui fuerunt ante nos. Unde enim Platonis, Aristotelis, Ciceronis li­ bros novimus, nisi ex eorum, qui nos ætale antecesse­ runt, continuis testimoniis? Si ergò in cætcris omnibus hæc via tutissima et certissima est ad cognoscendum cujusque libri auctorem, cur hæc eadem non erit certa, ct explorata viro catholico ad inlelligendum hunc li­ brum esse MaltliæijiUMm non esse Thomae, hanc Epi 89 CAP. MI. QUINAM DE LIBRIS CANONICIS JUDICARE POSSIT. stolam esse scriptam à Paulo, illam à Paulo scriptam non fuisse? Ecclesia itaque testificatione libri sacri sunt admittendi. Quod videtur Joannes evangelista si­ gnificasse, cùm ait, 21 : Hic est discipulus ille, qui testi* inonium perhibet de his : et scimus quia veruni est testimonium ejus. Joannes ergò testimonium perhibet Evange­ li!, et Ecclesia probat, inquiens: Et scimus, etc. Alioqui, quorsum illa numeri tàm subita et inopinata mutatio? A postules quoque Paulus id manifeste docet in Epistola ad Calai, cap. 2. Nam cùm accepisset Evangelium per revelationem Jesu Christi, el mansisset cum Petro ct Jacobo diebus quindecim, ascendit rursiis Hierosolyiiiain secundum revelationem, el contulit cum Aposto­ lis et fidelibus evangelium, quod praedicabat in gentibus; seorsum autem iis, qui videbantur aliquid esse, ne forte in vanum curreret aut cucurrisset. Quòd si Ecclesia probalio non esset necessaria, certe non fuis­ set sollicitus Paulus, ut ascenderet ad conferendum evangelium, ne forte, etc. Atque (ut Augustinus contra Faustum ait lib. 25, 4), si Apostolus Paulus non inve­ niret in carne Apostolos, cum quibus conferrei evan­ gelium, Ecclesia illi omninò non crederei. Et liieronym. in epist. ad Augustinum, hæc Apostoli verba pertractans: Ex his, inquit, ostendit, se non habuisse se­ curitatem Euangelii praedicandi, nisi Petri, et qui cum eo erant, fuisset sententia roboratum. Est autem hæc Epist. etiam in tomo operum Augustini secundo, num. il. Et Terlull. lib. 4, adversùs Marcionem : Proplereà, inquit, Paulus Hierosolymam ascendit ad Apostolos con­ sultandos, ne forte in vacuum cucurrisset. Non cnim sufficeret ad fidem singularitas instrumenti destituta pa­ trocinio antecessorum. Denique, ut cum auctoribus contu­ lit, et convenit de regulá fidei, dexteras miscuere. Igitur, si ipse illuminator Lucae auctoritatem antecessorum et fidei et pnrdicationis sute optavit, quanto magis eam Evangelio Lucae expostulem, quæ Evangelio magistri ejus fuit necessaria? Hactenus ille. Idem quoque habetur Act. 15. Cùm cnim apud An­ tiochiam dubitaretur, an Paulus el Barnabas veré sen­ tirent et docerent de cessatione legalium, statuerunt fideles, ut ascenderent Paulus, et Barnabas, et quidam alii ad Apostolos et presbyteros in Hierusalem. Non ergo unusquisque per se cognoscit, an doctrina ex Deo sit, necne, aut ipsa slatini doctrina cuivis sese esse divinam manifestat; sed Ecclesia) opus est approba­ tione. Quod I.utherani tandem in comitiis Augustanis confessi sunt, habere scilicet Ecclesiam auctoritatem ad discernendum verba Dei à verbis hominum. Atque Luthenis, in libro de Captivitate babylonicA, ubi de ordinis Sacramento agit, confitetur quidem. Ecclesiam habere potestatem discernendi verbum Dei à verbis hominum, sed non proindé tamen judicem esse verbi Dei. Quemadmodum Augustinus ait, quòd veritate ipsft sic capitur anima, ut per eam de omnibus certissime judicare possit, sed veritatem judicare non possit, di­ cere autem cogatur infallibili certitudine, hanc esse veritatem judicata magis, quam judicans; ità et in Ec­ clesia Ullis, inquit, est sensus, illustrante spiritu, in judicandis ct approbandis doctrinis, quem demonstrare 90 non potest, et tamen certissimum habet. Sicut enim apud philosophos de communibus conceptionibus nemo judicat, sed omnes per eas judicantur : ità apud nos do sensu spiritûs, qui judicat omnes, et à nemine judica­ tur. Sed nos hoc sané loco de verbis certare nolumus. Tantum definimus, id quod jam Lutherani vel inviti concedunt, ex Ecclesia auctoritate certum argumen­ tum sumi vel ad libros sacros admittendos, vel ad eos repellendos, qui sacri non sunt. Al verô non pana quæstio se offert, an nomine Ec­ clesia significemus hoc loco Ecclesiam quæ fait tem­ pore Apostolorum; an fidelium congregationem, qui modò sunt; an potius universam collectionem Christia­ norum à baptismo Christi per Apostolos et cæleros successores eorum usque ad hac tempora propagatam. Durandus enim, in 5 Sentent, distinct. 24, quasi. 1; ct Gerson, de Vilà spirituali anima, led. 2, coroll. 7, hujusmodi auctoritatem sacros libros approbandi, vel etiam non sacros reprobandi, ad Ecclesiam referunt fidelium, qui cum Apostolis exlitcnint. At Joannes Dricdonis lib. 1 de ecclesiasticis Scripluriset dogmal., cap. 1 ; cl Thomas WaJdcnsis, lib. 2 de doctrinal, fid. antiqua, cap. 19 ct 20, hanc auctoritatem existimant referendam ad seriem Patrum omnium, cl fidelium ab Apostolis succedentium; quæ eadem profecto videtur fuisse sententia frenai lib. 5, cap. 3, et lib. 4, cap. 63, adversùs hæreses : et Tertulliani, lib. 4 adversùs Mar­ cionem , el Augustini, lib. 53 contrà Faustum Manichæum, el in lib. 2, cap. 6, contrà Julianum Pelagianum, et lib. 2 de Doclrinà Christi, cap. 8 ; cl Epist. 63. Sed cl alii tamen hanc auctoritatem hujus etiam tem­ poris Ecclesia tribuunt; qua videlicet eadem est cum antiquà, habelquc eumdem veritatis Spiritum assisten­ tem. Ego vcrò prirnùm sentio, ad Apostolos pertinuisse libros sacros probare, non sacros rejicere. Nec cnim alios libros canonicos habemus sive veleris, sive novi Testamenti, quam quos Apostoli probaverunt, atque Ecclesia tradiderunt. Existimo deinde, hujusmodi traditionem apostolicam non alià ratione meliùs innotescere, quàm per Patres el doctores Ecclesia, post Apostolos succedentes; quemadmodiun non alia via certior atque expeditior est ad Christi et Apostolorum reliquas traditiones co­ gnoscendas : quod suo postea loco demonstrabimus» Atque horum quidem neutrum opus esi exquisitis ra­ tionibus confirmare : tantùm salis est admonere. illud vero demonstrandum est, Ecclesiam fidelium nunc viventium non quidem scribere canonicum li­ brum posse, sed definire, an liber, de quo disputatio est, canonicus sit, an non, quia definitio dubiorum, qua circi fidem modi) exoriuntur, ad praesentem Ec­ clesiam pertinet. Oportet enim judicem vivum in Eccle­ sia esse, qui fidei controversias decidere jiossil : siqui­ dem Deus in necessariis Ecclesia sua non defuit. At librum esse canonicum, necne, fidem maxime tangit. Ad Ecclesiam igitur hujus temporis hujus rei judi­ cium pertinebit. Nam si errores, qui sana doctrina adversantur, Ecclesia, qua nunc est, condemnare no- 9« DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. H. 9f qnilY profecto, judicibus de medio sublatis, hujus seculi gruis vocabulis, atque ab omni intricatione liberis suc­ cessorum consignare memoriis. Nam qu® ad fidem hæretici impune vivere, atque adeo regnare possunt. Bursum, tempore Hieronymi"dubitare catholico li­ spectant, sunt in duplici diflerentid. Altera, quæ om­ nes fideles explicité credunt, ut Filium Dei humanam cuit, an Apocalypsis Joannis sacra el canonica esset. naturam suscepisse; altera vero sunt, qu® videlicet soli Nunc autem, ut suo loco ostendemus, id non licet in majores credere tenentur explicité, populus nutem im­ dubium vertere. Ergo post tempora Hieronymi Eccle­ plicit in majorum fide, ut Patrem et Filium esse unum sia auctoritatem habuit illam quæstionem profligandi. principium Spiri tús sancti. A populo igitur rudi in re­ Qunmobnm, cùm nostro tempore quidam in dubium vocent, an Baruch el ííachabtrontm libri, ac casieri, bus fidei, qu® sub priori genere continentur, jure for­ sitan testimonium postulaveris, quod earum rerum fi­ de quibus quæstio in manibus est, canonici sint, necne; des œquè ad majores ac minores pertinet. At in his hanc certó ambiguitatem praesentis Ecclesia* judicium explanare poterit. quæ ad allenun genus spectant, si qua quæstio exoria­ Frætcreà, Ecclesia, quæ nunc est, in fide errare non tur, ineptissimum erit, ut imperitum vulgus, delirus potest. Ergo, si crediderit aliquem librum esse canoni­ senex, garrula anus, sutor indoctus consulatur; idque cum, ex ejus testimonio idoneum flrmumque sumetur maxime, si non ad Ecclesiam presenten), sed ad eam, à theologis argumentum. Nam cl Ecclesia presens do­ quæ superiorum fuit temporum, hujusmodi quaestiones cere cos, qui fidem susceperint, suo jure potest, quæ- sint referendæ. Quod fieri oportere, Thomas ipse Wal­ cumque fidei sunt, cl sacros libros, quos per traditio­ dcnsis asseruit. Ciim igitur fides de numero canoniconem veterum accepit, posteris suis ipsa tradere. Qui rum librorum explicita non popularium sil, sed majo quidem posteri fidem proximé habeant Ecclesiæ pre­ rum, ad quos utique spectat, quinam sint sacri libri senti nccessc est; ut presentes credidimus proximè cognoscere, fateamur nccessc est, in hujusmodi quæantecedentibus, et illi superioribus, serie quftdam et stione, quam modò versamus, testimonium à ¡debe non ordine usquè ad Apostolos, quibus fideles tunc vivi esse requirendum, sed à doctoribus Ecclesiæ, quibus proximius crediderunt. et plebs rudis debel credere, ad quosque similium re­ Sicut enim in disciplinis duo principiorum genera rum judicium pertinere, ut justum, ita quoque certum est. Quo fit, ut si omnes sancti et doctores Ecclesiæ cernimus, unum remotum, alterum proximum, hoc asseruerint aliquem librum esse canonicum, id pro certo postremum, illud primum, nec conclusiones ad prima habendum sit, perindé ac si tota Ecclesia asseruisset. initia, nisi per postrema, referuntur ; sic nec fides suc­ Quod uberius alio loco explicandum est. De tertià igi­ cedentium ad eos, qui nos a late antecesserunt, nisi tur propositione satis est dictum. per nos referri potest, donec ad Apostolos, et inde ad Ad concilium universale præcipuè pertinet definire, Christum pervenitur, ubi lanquam in primo fundamento quis liber sil canonicus.—Quam quidem propositionem catholica fides consistit. Quemadmodum etiam ntraque iequo animo paterer ab hæreticis non admitti. Sed il­ disciplinarum principia firma sunt, utraquo item con­ clusiones certo probant, licet altera mediata, altera im­ lud tamen dnleo vehementer quòd eam nonnulli fideles inficiantur, in quibus Thomas Waldcnsis esse videtur, mediata sint; ità et Ecclesia, quæ nunc est, certum lib. 2 doctrinalis fidei anliq. cap. 19. ai-gimienlmn dogmatis christ inni exhibet,quamvis ipsius Probatur tamen illa manifeste, quia proponere fide­ demum fides ad Christi ct Apostolorum sit doctrinam libus ea quæ sunt diviniliis revelata, ad Ecclesiæ pa­ referenda. stores maximè special, tùm quia tota Ecclesia hujus­ Qui de rc videtur mihi falsus Thomas Waldcnsis. modi revelata proponere et doccre non valet; tfnn Etenim, ut pauló ante indicavimus, aliud est quærere, quid Ecclesia presene definire possit, et qtionsquè ha­ quoniam, ut posset, non deceret tamen, ut tota Ecclc. beat controversias decernendi auctoritatem; aliud vero sia docendi officium assumeret ; tùm quia pascere oves in scientià et doctrinó, proprium munus pastorum est, investigare, quanam vió el ratione ad rectam ct firmam ut Jcrcmi® 3 dicitur, tùm quoniam aliquando inter harum rerum definitionem valeat pervenire. Ac nos quidem ingenue fatemur, non esse nunc novas revela­ ipsos catholicos concertatio est, an hic aut ille liber tiones expecundas, sive à summo Pontifice, sive à canonicus sit. Ad dirimendam igitur hujusmodi disce­ ptationem, oportet in Ecclesió judices esse, quorum Concilio, sive etiam ah Ecclesia toti; sed inquirenda sententias fideles debeant sequi. Judices autem in do­ potiùs majorum documenta, ac sanctorum scripta. Apostólicas rursum traditiones, sacras etiam litteras ctrinó fulci non alios convenientiùs accipimus, atque episcopos ct doctores, quibus fidelium instructio de­ consulendas, atque per hujusmodi conquisita media quæstionem de fide prepositam decernendam. Nam et mandata est, quosque si tnli cl seniores congregati in concilium Hierosoly­ versalis judicia protinùs aufers, cùm tota ipsa Ecclesia, hoc est, fideles omnes, convenire ad judicandum de mitanum, magni facti conquisitione, tùm ex rebus ante propositó questione nec debeant, ncc vero possint. ictis, tùm ex scripturis Prophetarum, sententiam de . PreterehConcilium est certa regula in his, quæ fidei re propositi atque in quæstionem vocata tulerunt. sunt,ut posterius ostendemus. Cùm igitur hæc quæstio Fallitur et in alia re, nisi fallor ego, Thomas Wal­ de libris sacris atque canonicis ad fidem attineat,Con­ dcnsis, cinn asserit testimonium Lucorum fidelium cilii testimonio abundó poterit definiri. Id quod Antio, cium h c pertinere ; sed ideò ad eos non esse opus chcnos intellexisse constat. Non enim quæstionem de teñirere, quia nescierunt, inquit, fidem suam con- 93 CAP. VIH. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS VI. legalibus ad fidelium plebem, sed ad Apostolorum elseniorum synodum reliilére. Nec posi Concilii sententiam ullus relictus est dubitandi locus,Actorum 15. Ad summum Pontificem perlinet definire, quinam tiber sil canonicus. Primó,quia majores Ecclesiæ causæ ad summum Pontificem referenda sunt,nt Innocenlius probat de baptismo cap. J/ajorci, nosque idem etiam sumus demons inituri. Al hæc de libris canonicis causa maxima est : ad summum itaque Pontificem est refe­ renda. Deinde quia contingit esse dissidium inter Pa­ tres in concilio congregatos. Quòd si non esset judex in Ecclesia,qui hanc contentionem litemque dirimeret, certe non ossei Ecclesiæ à Deo provisum in rebu ne­ cessariis. Prætorca,quia summus Pontifex,quoties de fide pro­ nuntiat,errare nequit : quod suo postea loco etiam com­ monstrandum est. Ipsius ergo Pontificis testimonio lanqiiam certo judice probare poterimus, quis liber sil canonicus,quis contra non sit. Postremo id ostenditur argumento Nicolai Papa,cap. Si Montanorum, 19 dis. Nam quod veré sedes Apostolica probavit,hodie tenetur acceptum,el quod illa repulit, hacteniis inefficax prorsus habetur. Ifa opuscula doclorum,quæ approbavit,Ecdesia probal; quæ contra re­ probavit,Ecclesia reprobat.Summorum ergi» Pontificum ile hisce rebus testimonium, ipso etiam perpetuo rerum experimento, firmum ac certum habere compellitur. Nam et evangelium.quod Paulus praedicabat in gentibus, ut antè ex Tertulliano,Hieronymo,et Augustino mons, travimus, non fuisset ab Ecclesia receptum, nisi Petri auctoritate fuisset roboratum;et,ut idem Dieron, in libale Viris illustribus.in Mare.,ex Clemente in 6vxorvscribit, Marci Evangelium,cùm Petrus audisset, probavit, cl Ecclesiæ legendum sua auctoritate edidit. Idem veri) Eusebius, libro 2 Ecclesiastic® Historice, cap. 15, non solum Clementis,sed cl Papi® testimonio con­ firmai. Constai autem,qui Petro succedit,hunc eamdem potestatem habere in illis sané,quæ sunt Ecclesia' ne­ cessaria. Ad summum ergo Pontificem hujusmodi de libris canonicis judicium perlinet. Nam et si qua similis quæstio in veteri lege exoriretur, ad Pontificem ejus de­ finitio pertineret,ut Dent. 17 legimus (1 ). Hactenus quanti fieri potuit brevitate à nobis ea dicta sunt, quæ presenti loco salis erant, ut pius lector intclligeret,quibus auctoribus,in libris canonicis constituen­ dis,fidem habere oporteret. Nam si quæ horum majori vi et argumentis indigeni,ut in universum probentur omnibus, ea suis postea locis confirmabuntur. Nunc vero illud agendum esse puto,ut argumentationes hos­ tium ver® religionis,quam brevissime etiam possumus, refellamus. CAPUT VIII. Ubi confutantur argumenta capitis sexti. A<1 primum igitur argumentum sic respondeo. S¡ Christus ab homine testimonium non accipit, ubinam illud est Joan. 1, G : Fuit homo missus à I)eot ut testimo- (I) De his quid opinandum, infrà, lib. 6, cum ane­ lare, dicemus; seu potiùs remittemus ad tractatum de I celesta. in quo de summi Pontificis auctoritate quæsliones nobis occurrent evolvendae. P. S. ninni perhiberet de lumine? Ubi rursus illud 15,27 : Vos testimonium perhibebitis de me,quia ab initio mecum estis? Uhi deniquè illud Actor. 18 (ne omnia repetamus): Erilis mihi testes tn Hierusalem?etc. Sensus igitur est • Ego hominis testimonio non egeo quidem, sed affero tamen testimonium Joannis propter vos. Ideòque sub­ jungit: Sed hire dico,ut cos salvi sitis. Quòd autem ipse humanum testimonium non quæral,quo videlicet ipse minimé egere credendus est, probat subjungens : Ego habeo testimonium majus Joanne, etc. Et reverá conve­ nit,ut,qui divinum testimonium habet,ipse quidem pro­ pter se non accipiat ab homine testimonium,sed oblatum tamen propter aliorum utilitatem non repudiet. In cumdem quoque sensum deindè subinfert : Claritatem ab hominibus non accipio, cùm tamen Petrus dictus sil, Joan. nil. 19, sua morte Deum glorificasse. Ac de primo quidem argumento satis. Ad secundum vert facile respondetur, Apostolum ibi non cum imperitis,sed cum doctis habere sermo­ nem. Ait enim : Non scripsi robis quasi ignorantibus veritatem, sed quasi scientibus eam. Sapientibus ergo Ec­ clesiæ magistris unctio interior sufficit ad ea, quæ fidei adversantur, refutanda; al ignorantibus opus esi etiam externó doctrinó, eorum maxime, quos Deus constituit in Ecclesiâ pastores el doctores. Inlelligendum est etiam,doctrinam fidei,singulis hominibus necessariam, unicuique p r se farté innotescere, si spiritino manen­ tem in se habet. Al vert, quæ sunt in fide non singulis quidem necessaria, sed ad Ecclesiæ communem utili­ tatem pertinentia, non ea slnlirn à bonis viris cognos­ cuntur, quamlibet spiritum Dei el unctionem habenti bus. Si enim simplici mulierculae proponatur, an acci­ dentia in Sacramento altaris sine subjecto sint, quamvis sancta sil el justa, non est opus où de re ab unclime docentur. Sed si illud ab eA inquiras, num Christus pro peccatis nostris sanguinem fuderit, id profectò ab unctione docebitur, quoniam prestanti quod in se est, Deus fidem ad salutem necessariam non negai. Porrò autem, cùm quæstio hæc de numero librorum canoni­ carum non spectet ad singulos, sed ad doctos in Erelesiù \iros referenda sit,fil consequens,ut ad cognoscendnm.an hic libor,an ille sit canonicus, non sit satis unctionem habere. Non enim unctio fpiemcmnque sim­ pliciter docet do omnibus, seti quemque de bîs, quæ sunt ei propria et necessaria. Atque hæc satis abundé erant,ut << cundu argumentum eluderelurfl). Sed,ut iis morem geramus, qui aliud præleren quicquam in illius testimonii explicatione desiderant, tertia adhuc responsio adjicienda est. Non, si quidam in Ecclesià primitivi tantos babuêre et in virtute et in doctrinó (1) In hòc responsione et sequentibus, unctioni Spiritùs sancti nimis tribuit Canus ad intelligenliam seu Scripturæ sacra interpretationem. — Quippe Spiritus divinus, in mente viri pii docti, vel non ita eruditi, unctione suA mirisque illustrationibus agere potest: sed id peculiari flet providontiA ; neque unquam inde lex aut regula legitimæ interpretationis vel distinctio­ nis librorum sacrorum pro quocumque hominum nere erit traducenda. Auctoritas Ecclesia1, traditionis, ha c. est regula cerne interpretationis admittenda, sem. per et pio omnibus, ut infrà fusius dicetur. P. S. »5 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. progressus, ul nnllo doclore externo indigerent, quippe qui Spiritu docente nóssent omnia, idcirco gratiam illam Spiritùs sancii nos et ad omnes, et ad hoc etiam tempus referemus. Alioqui, si quis apt linguarum do­ num, aut alia multa, quæ Spiritus à principio fidelibus impertiebatur,modo non habeat, non sc arbitretur Spiritum accepisse,nec unctum sese existimet, nisi cum Antonio,monacho ægyptio,sine ullàscientiâ litterarum, divinas Scripturas intellexerit. Vid. Aug. in proœmio lib. de Doc. Christian. Quòd si eliamnùm unctio docet sine externo doctore de omnibus, non doceant parentes panulos suos doctrinam Christi, sed ne ad ipsum qui­ dem Evangelium audiendum atque discendum eat po­ pulus in Ecclesias; quin etiam codices nullos legat, nec legentem cxplicantemque hominem audiat, cxpeclet \ cri) rapi se usquè ad tertium cœlum, et ibi omnia chriiiauæ doctrina* mysteria percipere! c Caveamus, Augus< Unus ait, udes lentaliones superbissimas, magisque ( cogitemus ct ipsum Apostolum Paulum, licet divini < el voce clspirilu instructum, ad hominem tamen mis< sum esse, ut abeo discerei, quid se oporteret facere; > Actor. 9. El Cornelium cogitemus, quamvis et exauditae orationes ejus, tlecmosijnasque respectus ei Angelus nun­ tiavit , Petro tamen traditum imbuendum, àquo, quid cre­ dendum, quid sperandum, quid diligendum audiret, Acu 10. Ac de 2 argumento hacleinis. Tertium vero cludi primum poterat eo rerum discri­ mine repolito, quod in superioris argumenti confuta­ tione posunnus.ConccdimusenimIiberaliler, doctrinam cuique in suà vita el statu necessariam, illi lore per­ spectam et cognitam, qui fecerit voluntatem Dei : sicut enim gustus bene affectus differentias saporum facile discernit, sic animi optima affectio lacii, ut homo doc­ trinam Dei ad salutem necessariam discernat ab errore contrario, qui ex Deo non est; quæ vero Ecclesiæ sunt communia, hæc ad judicium ct lidem spectant singulo­ rum, ea non ù quovis discerni et judicari possunt,quantumcumquèisüei faciat voluntatem. Hujusmodi autem sunt, quæ versantur in hàc controversia de librorum divinorum numero. Nec diarum etiam rerum judicium adeo perspicuum est cuivis, ut slatini ac sine doctore in promptu sit. Erant enim quidam verbum Pauli cum aviditate suscipientes,el quotidie tamen scrutabantur Scripturas, bi hæc ita se haberent (Actor. 17); et cimi quidam docuissent, sine circumcisione neminem posse salvari, non prolinùs cuilibet exploratum fuit, niim ea vox ac doctrina ex Deo esset, an non; sed relata est polium ad Apostolus el seniores quæslio, ct, adhibitu concilio, magnàque prius faeü disquisitione, finita, Act. 13. Quod si, quæ in hujus argumenti refutatione dicta sunt, cuipiam adhuc non esse ilia salis videatur, habeat ct hoc responsum,Christum non dixisse quidem, qui leccril voluntatem Dei,hunc per se et sine magistro venm omnem Prophetarum,Evangelistarum, Aposto­ lorumque doctrinam posse afalsà discernere, aut oves bine doctore externo vocem Christi internoscere,contrariamque alieni refutare ; sed id docuit, cimi adest (idei magister idoneus, qui rem credendam aptis loco ct tern pore, solido pondere ac cerlà auctoritate propo- 96 nat, tunc auditorem, si bonus est, Dei doctrinam accep­ turum, sin malus repudiaturum. De sc quippè Christus suàque doctrinâ peculiariter loquebatur : (piem quo­ niam Paler significaverat Deus, ducem ac precepto-» rem mundo dederat, omnique testimoniorum genere comprobàral,ci tot lanlisque argumentis Evangelium annuntianti, ei vilæ,doctrina?,miraculorum gloria pres­ tanti, ct humani atque adeò divini auctoritate pol­ lenti » fidern non habere nemo sine peccato jmlerai. Abeat nunc Lulberus, ct quasi Ecclesiæ lidem validissi­ mis arietibus concusserit, vanissima cxultalione bac­ chetta; nos vero mlelligamus politis illum, quem dixi­ mus, esse verborum Christi sensum, cimi ex aliis Evangelistæ testimoniis, tum vero precipue ex ipso eodem, quod ex cap. 10 Lulberus adversus nos citat. Opera , inquil Dominus, quæ ego facio in nomine Patris mei, hæc testimonium perhibent de me; sed vos non creditis, quia non estis ex ovibus meis; et slatini : Oves inetv vocem meum audiunt. Nam certe si non audirent, cæ oves Chris­ ti non essent, ut quæ ad vocem proprii pastoris limi exploratam el certam, clausis auribus obsurdescerent. Quà ex re palet, quâm inepte à Lulhcro illa Domini testimonia in hàc causâ, de quà nunc disserimus, refe­ rantur. De 5 igitur argumento lanltun. Quarto priusquam respondeo, opere pretium mihi facturus v ideor, si striclim quædam attigero, quò faciliùs non hoc solimi argumentum t,nos ab effectis voramus. Qua* quoniam suis KPpè causis notiora sunt, ad eas conmumstrandas iden’ tur; ni OU ò ta > n effccu base causa- (LAP. Vili. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS VI. 4« hnn suarum formales rationes erunt. Non enim, ut in ut doceat, illos, non alios,esse canonicos. Nec si nobis eodem versemur,si terrain interjici ex lunæ defectu aditum præbct ad hujusmodi sacros libros cognoscen­ suademus, idcircò defectus ipse ratio est interjectionis dos, protinus ibi acquiescendum est; sed ultra oportet formalis;quin è contrario,si rerum natura spectetur, progredi, et solidA Dei veritate niti. QuA ex re intelligitur,quid sibi voluerit Augustinus, cum ait: Evangelio ipsa terra interjectio ratio est formalis,cur luna defectum non crederem, nisi me Ecclesiæ moveret auctoritas;ttvurpatiatur.Quod igitur in cæteris artibus, idem quoque in sinn : Per Catholicos Evangelio credideram. Videlicet thcologii contingit, ut rerum ordo interdum immani negotium Augustino erat cum Manichaeis, qui absque ingenii causi permutetur : ila fit, ut contra negantes controversiA suo cuidam Evangelio,credi volebant, el novum Testamentum aptissime argumentemur ex ve­ Manichæo fidem astruere. Rogat igitur August, ecquid teri, atque è diverso contrà negantes, vetus ex novo. facturi sint, si in hominem incidant, qui ne Evangelio Etenim ab his,qûæ notiora sunt nobis, ad ea, quæ miniis quidem credat, quove genere persuasionis sint eum nola sunt, quodam quasi natura ductu homines ferri in suam sententiam adducturi. Cerlè se affirmat non non soliim philosophus auctor est, sed nullo etiam phi­ aliter potuisse adduci, ut Evangelium amplecteretur, losopho auctore experimur. Quamobrcm Judæo,cui quàm Ecclesiæ auctoritate vicium. Non itaque docet vetus Testamentum certius est, novum ex veteri sua­ fundatam esse Evangeli*! fidem in Ecclesiæ auctoritate, demus. //afremus,inquil2Petr. 1,19, firmiorem prophe­ verum simpliciter nullam esse certam viam, quA, sive ticum sermonem, cui bent facitis attendentes, quasi luinfideles,sive in fide nov ilii, ad sacros libros ingredian­ cernat lucenti in caliginoso loco, donec dies illucescat, et tur, nisi Ecclesie catholicae uuum eumdemque consen­ lucifer oriatur in cordibus vestris. Et Act. 17, ii qui cum sum. hl quod ejusdem Epistolare. I,et in libro dcVlilii, aviditate verbum Pauli susceperant, scrutabantur quocrcd. ad Honorat., satis ipse explicavit. Certum itaque lidiô Scripturas, an hæcilù se haberent. Contra vero oportet, ut adversiis cum, qui novum Testamentum re­ argumentum in controversia de unoquolibet libro sacipit,ac rejicit vetus,ex novo veteris auctoritatem colli­ ero ex Ecclesiæ auctoritate sumitur, idque Augustinus gamus. Ad eumdem quoque modum auctoritas Ecclesiæ Iradii; sed non ad hanc, sed ad drvinam auctoritatem cum sacrarum litterarum auctoritate connexa est, et fides librorum divinorum referenda est (i). per legem connexorum utramque in alterius probatio­ nem sumimus. At si generaliter qua*ratur,undè fideli (I) In hac prolixA responsione, auctor noster in eo lotus est quòd resolutio fidei ultimò in motu interiori constet, ea,quæ fide tenet, esse à Deo revelala,non graliæ aut Spirilûs sancti sil reponenda, nihil in expoterit Ecclesiæ auctoritatem inducere, quia unum de lernA traditione, sen Ecclesiæ auctoritate, nisi condi­ revelatis est Ecclesiam errare non posse, ut I adTim. tionem necessariam agnoscens : quod non salis com­ muni sententia Catholicorum consentire nobis videtur. cap. 3, habetur. Nec verus catholicus, quod nonnulli Quippè solent per resolutionem fidei inlelligcre praserfingunt, assentitile huic, Ecclesia est verax, soliim per lim primum principium, seu ultimum mntivum quo no­ conjecturas humanas, quibus acquisita fides innititur : stra stabiliatur flues, in quo proinde mens nostra, cùm fidei suum assensum præbeal , quiescere vi­ ad quem modum el Saraceni suis præceptoribus,el Judeatur. Esi igitur illud motivum ultima ratio quam do dæi suis rabbinismi gentes suis philosophis, cl omnes suà fide præslare queunt fideles : illud proinde est deniqiié suis majoribus inhærenl. Non sic, inquam, Chri­ quid externum et omnibus commune, sufficiens ad fi­ dem externé explicandam cl probandam ut nece sa­ stiani, sed per interius lumen infusum à Spiritu sancio riam; quod non impedii quin insuper auxilium requi­ quo lirmissimè atque cerlissimè moventur ad creden­ ratur ut in singulis fiat actus internus el supernatundum, Ecclesiam Christianam errare non posse, Sarace­ lis fidei,quatenus est virtus theologica. Protestante norum, Judæorum, Paganorum errare posse. DeindA tollunt medium externum; idem minuit Melchior Ca­ nus, in cujus opinione fidelis diceret se credere f¡ i t responderi potest, quòd etiamsi in universum opus es­ Deus cum ad assenliendum Ecclesiæ docenti move ¡et, set, ut Ecclesia ea. quæ sunt credenda, proponeret,non dùm in scnlcnliA communi debi t credere (/ufuDeiis re­ tamen proinde colligeretur, ultimam fidei resolutionem velavit, ita docente infallibiliter Ecclesia, dum simul in Ecclesiæ auctoritatem fleri. Non est enim Eccle- «agnoscit se non posse absque graliA acl"in fidei supernaturalem elicere. Quamvis h ve discrimen inl^r siæ auctoritas ratio per se movens ad credendum, utramqite doctrinam primo intuitu, vel nullum npjMsed causa sine quA non crederemus. Quippè ut nos cre­ re.al, adest tamen, nec sine periculo a’icnju.s detri­ menti in sami doctrina opinio Cani permitteretur, cu­ damus, juxtà præscriplam A Paulo legem, oportet, ut jus câ de re vestigiis audadus, credo, insistentes fuere illa, quæ credere debemus, nobis per hominem propo­ plurimi inter recenliorcs theologi, quos salis vehe­ nantur. Providit autem Deus, ut Ecclesia esset, quæ menter redarguii Holden. < ili etenim, inquii, Ihcocerto ac firmo judicio ea, quæ vere nobis sunt credenda, < logi, fidei divina1 certitudinem petendam esse exis< limant à peculiari quodam Spiritiis sancti instinctu, proponeret. Proponit enim Ecclesia ( ut rem exempli < seti graliA Dei inlernA, Christianis singulis commucausA illustremus) Evangelium Matthæi esse A Deo re­ < nicalA el concessA, quA veritatibus revelatis fidem velatum; nec mihi proponere nisi verum potest. Ego < adhibent. In hanc etiam privatam Dei inspirationem < cuilibet credenti scorsimi donatam fidei chrislianæ igitur non credo, Evangelista!!) dicere verum, quia Ec­ < firmitatem resolvendam esse opinantur; et ab hoc clesia eum dicat verum dicere,sed quia Deus revelavit. < solo capite et principio desumendam esso eam, Et tamen Ecclesia proponens est causa, sine quA ego t quam vocant supcrnntundem et divinam certitudi< nem. > etc. (Vide quæ sequuntur apud Holden, in non admitterem illud Evangelium esse Matthæi. Spiritu opere de Analysi, seu Ucsolutiune fidei, lib. 1, cap. 3, itaque sancio Ecclesiam afflatam cerlA credo, non ut P. S. veritatem, auctorilalemve libris canonicis tribuat, sed 101 403 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. <04 quæ Apostolus perlectis communicabat. Aon potui, Nec post hæc in postremis illis tribus argumentis inquit, vobis loqui quasi spiritualibus; tanquàm parvulis eluendis lectorem ampiiùs morari volumus, sed ad ea, in Christo lac potum vobis dedi, etc. Per viros igitur quæ in medio relicta sunt,explicanda properare. Tes­ timonium igitur ex Deuleron. illud, quo deinceps ad­ spirituales, perfectos intelligil, inter quos sapientiam ipse loquebatur, qui similes Paulo spiritum aposlolicum versarii utuntur, pro cis nihil omnino facit. Quemad­ modum enim,cùm Dominus fideles monuit, ut à lupis acceperant,ut scirent,quæ ipsis donata essent, qui loquebantur non in doctis human» sapienti» verbis, attenderent, cosque ceu arbores, non cx foliis, sed ex qui breviter sensum Christi peculiaris spiritùs dono fructibus internoscerent; non statim excluditur nec possidebant. Sed ne ii quidem simpliciter omnia di­ canum fida custodia, ct ad discernendum lupos naturæ mira sagacitas, nec pastorum vigilans cura et diligens judicabant, nisi velimus cos per spiritum ct geometras, et physicos,et astrologos fuisse. Atqui nec spiritualia omnium providentia; nam si isthæc desunt, ipsæ per universa cognoscebant. Nam quædam sibi Spiritus re­ se oves sibi cavere non possunt, quàmlibet signum à servavit,quædam privatim uni,alia alii revelavit. Est Christo habeant, undè lupi internoscantur : sic Moses ergò distributio accommoda, ut ibi : Ille docebit vos discernendis prophetis falsis per rerum quidem eventa omnem veritatem, et ibi etiam : Unctio docet vos de om­ populum instituit, sed non proinde tamen sacerdotum nibus. Spirituales igitur et apostolici viri omnia dis­ in his judicium negligi!, ad quos scilicet causas omnes dubias ipse idem paulo ante referri jusseral. Sæpè cernunt,hoc est,supernaturalia ct naturalia, spiritualia ct corporalia, non singula, sed ca omnia, quæ ad salu­ autem usu venire poterat, ut difficile esset ct ambiguum tem fuerint necessaria. Quibus rebus intellectis, nihil de propheta quopiam judicium, et variæ,ul fit,discrcest opus respondere ad alterum ejusdem Epistola; te­ pantesque sententi». stimonium. At vero prima ratio hoc modo eluditur. Testimonium veri),quod affertur qx Joanne,quoniam Non decet veros gravesque theologos verborum ambi­ simile est, simili quoque ratione convellitur. Aliud guitate ludere. Non itaque hoc loco judicium usurpa­ vero ex primi ad Corinthios Epistolii non ita facile re­ mus pro ejus scntentift,qui re ipsA,quam judicat,su­ felli potest;sed id constat verba Pauli mirifice à Luperior est. AIioqui,si ea semper esset vocis hujus sit theranis torqueri. Nam si spiritualis homo, id est, in gnificatio, cùm juxtà Paulum prophet» duo aut tres quo est spiritus Dei (sic enim illi interpretantur ) judicat loquantur, et cæteri dijudicant, oporteret hos, qui ju­ in universum omnia, quomodòElisæus : Anima, inquit, dicium ferunt, ct prophetis, et prophetia esse superio­ fjwi, in amaritudine est, et Dominus celavit à me? 4 Reg. res. Asserimus ergo Ecclesiam de Scripturis earunique 4. Quomodò Job, cùm mulla se ignorare argumentis sensu judicrae,id est,discernere humanum à divino, certis cognovisset, ignorationem suam fatetur,inquiens: Insipienter locutus sum, et quæ ultra modum excedunt verum ó falso. Atque Ecclesia sine usurpata auctoritate, sdentiam meam? Job 38,39,40,41,42. Quomodo Apo­ quemadmodum ante constituimus, hanc habet à Chri­ stoli non inlelligcbant quæ dicebantur? Lucæ 18. Quo- sto facultatem. Spiritus,inquit, meus,qui est in (e, et verba mea, quæ posui in ore tuo, non recedent de ore seminis tui motlí» Petrus ct Joannes nondiim sciebant Scripturam? usque in sempiternum. De qua re quoniam alio loco su­ Joan. 20. Quomodò aperuit Scripturas discipulis suis Christus, quæ illis anteó erant clausæ? Luc 24. Quo­ mus fusedisputaturi,nihil est nunc prætereà dicendum. Rationes autem, quæ sequuntur, omnes jam sunt in modo Petrus non judicavit simulationem suam esse quarti argumenti responsione confutat». Pergamus Evangelio contrariam? Quomodò rursus idem : Absit, Domine, inquit, quia nunquam manducavi omne com­ itaque ad reliquas controversias, ct institutum ordinem mune ct immundum? llæsitavil enim intra se. quidnam persequamur. CAPUT IX. esset visio,quam vidisset, Act. 10. Expediant mihi, si i possunt, Lulheranl,cur eunuchus,in (pio sine dubio Ostendit, illos libros,de quibus erat controversia, haben­ spiritus Dei erat, locum Isaiæ sine externo doctore dos esse sine dubio pro canonicis. expedire non poterat, Actor. 8. Explicent et id quoIn secundó hujus controversi» parte polliciti sumus, que,quamobrem fideles,qui erant in circumcisione, disceptabant adversus Petrum,quòd ad Cornelium ac­ nos quidem ostensuros, quatuordccim illos libros, qui cessisset,si omnia viri justi dijudicare possunt. Expo­ indubium sunt vocati,canonicos esse. Id ut liat quam brevissime, sil prima conclusio. nant item, id quod pauló ante in hàc causó retulimus, FBarucha Canone sanctarum Scripturarum exime­ quidnam Antiochenis impedimento fuit, ut non discer­ nerent doctrinam Pauli veram esse, aliorum verb fal­ re, non solùm temerarium, sed etiam erroneum cst(l) sam; sed in senatum hicrosolymilanum retulerunt, ut (i) Non solùm dicendum id esse erroneum, sed et seniorum, Apostolorumque concilio illa quæstio diju­ hæreticum. Idem in sequenti conclusione pro aliis li­ bris veteris Testamenti, quos omnes à Canone rejicere dicaretur. Adderem à sacris libris hujuscemodi non pauca, nisi in promptu essent; et ca etiam,quæ posui­ tàm prohibetur sub anathemate à concilio Tridentino, quàm novi libros. < De fide est, ponit Theologus Pio mus, satis sentad evincendam causam. Paulus itaque < taviensis, libros omnes (in canone catholico rcccn< silos), cum omnibus suis partibus esse vere sacros non vult quemvis hominem Justum possède omnibus < ct canonicos. Ità expresse definivit concilium Trijudicare. Erant enim inter Corinthios ipsos parvuli < dentinum, sess. 4, de canonicis Scripturis, ubi, rcquidam ct imperfecti, quibus etsi spiritus ad justitiam < censito sacrorum librorum Canone, sic.pronuntiat : < Si quis autem libros ipsos integros, cum omnibus suis non deerat,deerat tamen ad ea discernenda mysteria, ÍO’> CAP. IX. LIBRI, DE QUIBUS CONTROVERTITUR, SUNT CANONICI. Erroncum vcrò hic appello (quoniam varia et ambigua esi hujus nominis significatio) id, quod hærcsi proxi­ mum, hæresim non audeo vocaro. Hoc primum patet ex concilio Florentino sub Euge­ nio IV, in decreto super unione Jacobinorum cl Arme­ niorum, ubi Baruch inter Prophetas ct sacros auctores annumeratur. Deindè synodus Tridentina,sub Paulo 111,aporté librum Baruch in canonicis censet. Erroneum igitur est, illum à canonicis excludere; nam et Eusebius libro de Dernonst. Evangel, c. 19, prophetiam Baruch divi­ nam esse non dubitat affirmare; affirmat quoque idem Clemens Alexand. lib 2 Pædag.cap. 5. Denique in vigilià Pentecostes, nomine Prophetae, (oli populo Christiano per omnes Ecclesias legitur, quà in re si Ecclesiæ Christi fallerentur, perniciosis­ sime fallerentur. Quid ita? Nempe simul atque populus inlelligcret se in re ejusmodi à sacerdotibus ludificari, nullam deinceps certam fidem haberet aut prophetias, aut etiam Evangelia proponentibus, utqui in simili causé atque negotio jamet essent falsi, cl fefellissent. Quòd si in his plebis ebrislianæ fides vacillat ct claudicat, certe ego non video, quo alio in loco possil firma con­ sistere. Eorum autem, qui volimi plebem rudem non à sacerdotum auctoritate pendere, sed per scipsam ex­ quirere, an liber qui legitur canonicus sil,jampridem explosa sententia est. Fateamur ergò, ne in Ecclesiæ doctriné graviter erremus, librum Baruch, quem illa nomine Prophetæ à mullis annorum centuriis legit, inter canonicos esse censendum. Nec enim viro cuiquam pio persua­ deri potest, Deum passurum fuisse, ut populus Chris­ tianus tot seculis in rc adeò gravi deluderetur. 2U Tobiam, Judith, Sapientiam, Ecclesiasticum , duosque Macbabæorum libros à Canone rejicere, multò magiserroncum est, ne dicam hæreticum. Augustinus in primis hos etiam sex inter alios canonicos enume­ rat, lib. 2, de Doctrin. Christian, cap. 4, ubi divina­ rum Scripturarum catalogum intexuit, ex communi Ecclesiæ procul dubio scnlcnlià. Isidoros quoque, fi Elymolog. cap. 1, de his libris loquens, ait, quòd , licet Hcbræi intrà suum canoncm cos non recipiant, sed Ecclesia Christiana inter divinos honorat, et prédicat libros. Hanc praeterea conclusionem definit Innocentius I, in Episl. ad Exuperium, Tolosanum episcop., cap. ul­ timo , quo loco sanctarum Scripturarum libros inse­ ruit. Gelnsius etiam Papa, cum concilio 70 episcoporum, id decrevit, asseruitque, hos quoque libros sanciam et catholicam romanam Ecclesiam in ordine veteris Testamenti suscipere ac venerari. Hanc eamdem conclusionem docet concilium ter­ tium Carthaginense. Quod tametsi provinciale fuit, < partibus, prout in Ecclesia catholicA tegi consuete< rant cl in veteri vulgata latina editione habentur, < pro sacris et canonicis non susceperit....... anathema < sit. > Comp. Inst. Theol. T. I, de Script, sacra, rnæsl. 2, ari. 2. P, S. TH. I. 106 confirmatum est tamen et à Leone IV, 20 distili, cap. de libellis, ct à synodo in Trullo celcbratà. Nec mo vere nos debet, quòd Truhana illa synodus concilium Carthaginense probasse legitur, non concilia; quo­ niam apud Grecos Carthaginense unicum est, quod Grecum vocatur, in cujus 21 c. hæc habetur sacrorum librorum annumeratio. Tametsi Patres Trullarne sy­ nodi non concilium Carthaginense probent numero singulari, ut Gratianus accepit, sed canones editos in nové Carthagine. Postremi), hanc eamdem conclusionem habes apud duo concilia jam citata, ct Florentinum sub Eugenio IV» et Tridcntinum sub Paulo III. 5° Hæreticum est Epistolam ad Hcbræos inter cano­ nicas non rej>oncre. Primó, quoniam adversatur defi­ nitioni omnium Pontificum et conciliorum sacros libros annumerantium, ut cap. 59, cap. 2, distinct. 16, c. quoniam, Innocenti! I, atque Gelasii, concilii tertii Carthagincnsis, Florentini insuper ac Tridentini, de­ nique Laodicensis, quod utique concilium manifestò confirmatum est à synodo Trullanà. Deinde probatur hæc conclusio, quoniam Epistola ad Hcbræos recepta est in concilio Nicæno, ut auctor est D. Thom, in commentariis super eamdem. Rem vcrò adeò gravem vir S. non astrueret, nisi compertum ha­ buisset. Praeterea manifesté id ostenditur ex concilio Ephe • sino, cujus verba sunt, cap. 10 : Pontificem et Aposto­ lum confessionis nostra! factum esse Christum divina Scriptura commemorat. Si quis ergo Pontificem et Apos­ tolum nostrum negat esse factum Dei Verbum, anathema sit. Hactenus concilium. Id autem non alio loco, nisi in Epistola ad Hcbræos Apostolus dixit. Divina igitur Scriptura est, ex cujus etiam solius auctoritate efficax argumentum trahitur ad hæresim revincendam. Quòd si post limi praeclara summorum Pontificum cl conciliorum testimonia, sanctos auctores in hujus sententia confirmationem citare voluero , vereor, ne mihi illud objiciatur, quòd afferam in re non dubià tes­ tes minime necessarios. Atqui non est leve argumen­ tum , quod ex comimini omnium sanctorum consen­ sione ducitur. Atque ut grecos scriptores praeteream , quorum omnium (ut Hieronymus ad Dardanum ait) manet ad unum firma consensio : utque latinos omit­ tam reliquos, prætcr unum Hieronymum (de quo, quid sentiat, posteà disseremus), D. Augustinus con­ stantissime ubique tenet, hanc Epistolam esse canoni­ cam. Nam in lib. 2, cap. 8, de Doclrinà chrislianà, in Canoncm sanctarum Scripturarum refert ; et tertio de Trinil., cap. 11, ita solidam credit hujus Epistola auc­ toritatem , ut ab cà (sicut ncab aliis quidem divinis Scripturis) aberrare non liceat, lib. 1 de Baptism., cap. 27. Cùmque post Augustini tempora omnes sancti, omnes theologi, omnes Catholici pro canonicé eam epistolam habuerint, quid est, quòd juniores isti in meridianam lucem tenebras inferre concnlur? Nisi vo­ lunt universam Ecclesiam abhinc mille annos in summo errore, inque magné hujus quaestionis ignoratione ven 4 107 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. satam : cujus videlicet usu cunctis gentibus nomine Apostoli hæc Epistola legitur. r Haereticum est, Epistolam Jacobi in Canonicas non referre. Primo, quoniam Hieronymus in lib. de Viris illustribus asScrit, hanc (licet aliquando fuerit du­ bitatum) paulatina tamen procedente tempore, me­ ruisse auctoritatem; jam ergo vel D. Hieronymi ætatc hanc Epistolam Ecclesia receperat. Item quoniam Innocentius et Gelasius, conciliaque omnia, Carthaginense, Laodicense, Florentinum, Tridentinum, cam inter sacras reposuerunt. His adde láñelos antiquos, quos nominatilo etiam postea com­ memorabimus, omnesque juniores cum veteribus theologis scholasticis, breviter omnes Catholicos. Usu quippè Ecclesiæ legitur ubique gentium prò sacrò et apostolici. Abeat igitur Lulherus, et relictis gravissi­ mis testimoniis, sibi fidem habeat, testi scilicet inte­ gro atque incorrupto. Nos autem solido fundamento innixi, teneamus illam esse canonicam. Atque, si super hoc Ecclesiæ fundamentum sano aedificare volumus, secundam Epistolam Petri, duas posteriores Joannis, et illam aliam Judæ in canonicis numeremus, hujusque contrarium dogma haereticum censeamus. Causæ enim omnino subsunt eædcm, quas dixi pauló unté. Prima, quòd hujus sententi# fuit Hieronymus in Epistola ad Paulinum, Augustinus, 2 de Doctr. Christ, cap. 8, Isidoros, 6 lib. Etymologiarum, cap. 1 , Da­ mascenus, 4 lib. cap. 18, ne omnes commemorem an­ tiquos : é quibus nullus ex his Epistolis tanquàm divi­ nis testimonia non refert. Altera, quòd Innocentius, Gelasius, concilium Laodicenmn, Carthaginense, Florentinum, Tridentinum, illas communi consensu in canonicis supputant. Id quoniam constat inter omnes, fateamur opus est, has esse canonicas. Postrema, quòd diversis anni temporibus has Ec­ clesia universalis nomine Apostolorum proponit et le­ git. Qui in re ( ul eumdem locum frc<|uentiùs urgeam) si populus à sacerdotibus ludificaretur, nulla postea ra­ tione posset adduci, ut suis pastoribus etiam in eamdem sententiam concurrentibus fidem indubitatam haberet, quo malo non aliud graviusin Ecclesiam posset invadere. 5 Librum Apocalypsis à Canonicis excipere hære­ licum est. Patet inprimis, quoniam D. Hieronymo auctore in lib. de Airis illustribus, et in epistola ad Dardanum, et in epistola ad Paulinum, ct aliis quoque locis, D. quoque Augustino referente, 2 de Doctr. Chri sii, Ecclesia librum Apocalypsis pro canonico habet. Item Epiphanius, hæresi 51, quæ fuit Alogorum, unquam hæreticos eos refellit, qui Joannis sive Evan gclium, sive Apocalypsim scripturam sacram esse no g ml. Et Clemens Alexandrinus, lib.2 Pædag. c. 12, inter Scriptum Apocalysim censet. Et Dionysius libro • Eccles. Hierarch, cap. 3, Evangelista; Joannis esse comprobat. ElOrlg. apud Euiebium, 6 lib. Eccl. Ilis tor., cap. 18 Ipse quoque idem Euseb. in Chronicis. Ac Worn i- Alex per Dei spiritimi sine dubio Apoca* lyprim ctse scriptam affirmat, Eusebio auctore , 7 lib. 108 Eccl. Hist. cap. 23. El Justin. Mart, apud Euscb., lib. 4 Eccl. Hist. cap. 18 ; cxlat locus in Dialog, cum Thryphon. Et Ircnæus, lib. 4 adversión hærcscs. Et Chry. sost. Suidé referente. El Damasc. 4 lib. c. 18. Nam recenliores præterco, qui hunc etiam librum suis com­ mentariis illustrarunt, Bedam, Cassiod., Babanum. Rupertum, Ricard, à Sancto Victore, cl alios bene multos. Quamobrem verissime Tertullianus, lib. 4 ad­ versó s Marcionem, astruit ordinem episcoporum ab Apostolis succedentium hunc eumdem librum Joan. Evangelist# tribuere. Scriptura igitur sacra est, si or­ dini episcoporum ab Apostolis succedentium credimus. Prætereàj Innocentius, Gelasius, concilium Car­ tilagineuse , Florentinum, Tridentinum , inter libros canonicos habendam esse Apocalypsim definierunt. Prælereà, concilium Toletanum quartum :< Apo< calypsim, inquit, multorum conciliorum auctoritas, c et prasulum romanorurn synodica decreta inter di( vinos libros recipiendam esse constituerunt, et quia < plurimi sunt, qui ejus auctoritatem non recipiunt, < si quis deinceps non receperit, excommunicationis < sententiam habebit. > Hactenus concilium. Tandem, cùm usu ecclesiastico nomine Joannis Evangelista;, hoc est, tanquàm sacra populo legenda proponatur, dubitare non licet, quin sit canonica. Quibus rebus ct apertissime expositis, et firmissimà corroboratis, satis docuisse videor, id quod secundé quaestionis hujus par’c promiseram,quatuordccim il­ los libros veteris ac novi Testamenti honore divino cum sacris reliquis afficiendos, habendosque posthàc citrà controversiam pro canonicis. CAPUT X. Continet argumentationes adversariorum contra ea quæ capite superiori definita sunt. Nunc tertia pars argumenta subjiciet, quibus permoti esse videntur, qui adversa dogmata temeré et incon­ sulté tenuerunt. Nam, quòd Luthems argumentatur, nullum librum veteris Testamenti à Christiano reci­ piendum, quia, si accipimus Moyscn in uno mandato, oportet Moyscn totum accipere, circumcidi, et sabba­ tum observare, nihil est cur sollicitari debeamus; cùm et Tertullianus, libris quinque adversus Marcionem, et Augustinus, triginta Iribus libris contra Faustum Manichæum, non hocsolùm Luthcri argumentum, sed et mulla alia copiose doctèque refutaverint. Praeter­ quam quòd multas multorum objectiones dcdilA etiam operò in hoc libro dissimulamus, partim quòd fri­ vola; sint cl nugatoria; (docuit autem prndcntcr Aristoteles, quolibet stulto proferente contraria, non decere sollicitum esse sapientem), partim, quòd sint aut curiosa*, aut inutiles, nec in opero, quod ego ct gra­ vissimum ct utilissimum fore cupio, cxpeclandum ast, dùm de remo inflexo et de collo columba*respondeam. Primum itaque argumentum primam conclusionem praefinitam labefactare conatur, quòd Baruch libellum illum ncc Augustinus, nec Damascenus, ncc Innocen­ tius, nec Gelasius, ncc concilium Laodicenum, noe Carthaginense in numero librorum canonicorum sup- <09 CAP. X. STATUUNTUR ARGUMENTA ADVERSARIORUM. 110 pulârunt. Imò Augustinus, cimi totum Cononem Scri­ constantissimènon Hieronymusmodò, ct Josephus (i), pturarum divinarum texere se profiteretur, libellum verum etiam Orígenes in primum Psalmum, el aucto­ Baruch in numeratione prælcrmisil ; ct Innocentius, res reliqui perhibent : non igitur illi sex libri sunt ca­ nonici. cælcris prater hunc unuin supputatis, reliquos asse­ Tertium autem argumentum cnnlrà ambas conclu­ ruit esse damnandos. Confirmat autem hujus argumenti vim proœmlolnm siones insistit. Si enim esset erroneum libros illos ve­ teris Instrumenti à canone Tejió re, profecto viri pii in hunc librum, ubi, quoniam in hebreo canone non juxta ac docti, post Pontificum conciliorumquc d li­ habetur, propter notitiam solum legentium adscribí nitiones, in damnatum errorem neatiquam incidissent. ’ dicitur. Est autem desumptum ex proemio D. Hie­ Nec enim verisimile est, ejusmodi viros latuisse, q iid ronymi in commentaria Jcrcmiæ. Oh quant etiam de hác re summi Pontifices ct concilia proscripserint. causam , ciim Hieronymus reliquos omnes Prophetas Constat autem plurimos eosdemque doctissimos in commentariis illuslróssel, in hunc nihil prorsus com­ contrariam sententiam iisse; qui tamen semper in Eo mentatus est. clcsià catholici sunt habili. Nam glossa in proœmium Secundum verò argumentum secundam conclusio­ Hieronymi super omnes divina Scriptura libros, nem infirmare nititur, quòd b. Hieronymus in prologo Joannes item Dricdonis, primo lib. de Ecclesiasticis Galeato, qui praemittitur libris Regum, et in epi tolA Dogmatibus, negant Baruch esse canonicum. At Nico­ ad Chromalium ct Heliodorum, quæ Proverbiorum laus Lyranus, super Esdram cap. I, D. Antoninus, 5 proœmium est, sex illos libros veleris Testamenti part., iit. 18, Cojetanus, cùm aliis locis, lùm maxime excipità canone. Quos autem libros rejicit Hieronymus, Ecclesia rejicit, utc. sancta Romana. 15 disi., Gelasius in fine commentariorum super libros historicos veteris tradit. Non igitur sunt canonici. Confirm itur quoque Testamenti, alios etiam sex sacros esse inficiantur. idem aitò argumentatione non levi. Nam Cyprianus in Quos omnes si daremus á fidei definitione exorbitasse, Expositione Symboli eosdem sex libros Patrum au­ non in ipsos modò, veriitn in reliquos etiam fideles ctoritate, à quibus se accepisse ail, à numero sacro­ essemus contumeliosi; ul in quibus zelus Christi ita rum eximit. Quod idem fecit Melilo : qui quid un ad obdormierit, ut nullus contra proscriptos auctores pro­ Orientem hujus rei sdsdtandæ causó perrexit, ubi sci­ clamaverit. Quod certe, ul nullum esset aliud, salis licet prædicationis nosiræ cœpil exordium : cùmque di­ magnum argumentum est, cúreos libros non esse ca­ ligenter de omnibus exploraverit, omni investigatione nonicos confiteamur. Porrò quartum argumentum peculiare est, ul Macomperii, hos libros esse à veteris Instrumenti canone cbnbæorum libri è numero canonicorum expungan­ rejiciendos, ut auctor est Eusebius, 4 Ecclesiastica Hi­ storias libro, cap. 2G. Orígenes etiam in Psalmum pri­ tur. Nam Gelasius Papa rejecit secundum librum, ud mum, hos sex libros cum Hebrais à Canone rejicit, saprà commemoravimus; D. autem Greg. lib. Moral. quod Eusebius refert lib. 6,cap. 18. Sed el idem Eu­ 19, cap. 17, rejicil ambos; rejicit Eusebius in lib. do sebius lib. G, cap. 11, hos libros à sacris videtur exime­ Temporibus : ct Richanlus lib 2 Exceptionum, cap. 9 ; ct Ocham., ! parte Dialogorum, tractatu primo, lib. 5, re. Nec ab hùcsciitentià alienus est Damascenus. 4 lib., cap. 18; ncc D. Thomas, I part., q. 89, art. 8, ad 2, cap. 19; ac D. August, contra secundam Gaudentii de Ecclesiastico certus esl ; sed ne D. quidem Augu­ epistolam, cap. 25, docet, ab Ecclesia quidem esse re­ stinus in libro deCurâ pro mortuis gerendà. Epiplian. ceptos, sed non ccrtó fide. quoque in libello de ponderibus et mensuris, libros Sa­ Nec dcesl hoc loco copia rationum, quibus idem pientia et Ecclesiastici à canone rejicit. Eadem autem suaderi poc*t. esl ratio de aliis quinque. Non est igitur tam explórala Prima est, quòd priori libro, cap. i, dicitur Antio­ ista conclusio, quam volumus. chus Illustris regn&sse anno centesimo trigesimo sep­ Confirmatur deindA hujus argumenti robur, quo­ timo regni Crocorum ; quem tamen anno centesimo niam in concilio Laudiceno, cap. nil., ex veteri Testa­ quinquagesimo tertio regnum tenuisse, compertum mento ii solum enumerantur, quos Hieronymus nu­ est lùm ex annalibus Cnecorum, lùm ex Eusebio in merat, ncc ulla prorsus mentio de sex illis habetur. suà Chronograpbià. Ileni eodfcm libro et capile abomi­ Confirmatur praterea idem, quoniam à Trullanà nationem desolationis, quæ predil la est a Daniele, ad synodo probantur octoginta quinque capita canonum idolum Antiochi detorsit auctor libri ejus ; quà in re Apostolorum; at capite 84, non numerantur inter ca­ falsus est, ul Cajetanus, in cap. Malth.ei 24, ostendit. nonicos nec Tobias, ncc Judith, nec Ecclesiasticus; Secunda ratio esl, quòd in 2 lib. cap. nil., auctor non ergò sunt canonici. Nam hujusmodi libros kpos­ culpam à lectoribus deprecatur : quod alienum est à toli Ecclesiæ tradiderunt ; nec alios sacros habemus , divinó auctoritate. Certe qui scripta sua indigere ventò quam quos ab ipsis acccpimns. fatetur, is Spiritùs sancii oracula non esse clamat, ut Confirmat autem id postremò, quòd Synagoga in etiam Calvinus, cap. 9 Institutionis, argumentatur. fide errare non poterat (erat quidem eadem tunc Ec­ Teriia ratio est, quòd eodem libro, cap. 7, slalim à clesia, quæ in gentes deinceps propagata est; quo(t) Joseph, lib. I ad Appionem. ubi quæ volumina circh eodem divino Spiritu continebatur, eumdemquo apud Hebreos in auctoritate habeantur, secundum Deum assistentem et gubernatorem habebat); sed majorum traditionem docet, ul auctor est Euscb. lib. 3 Hist. Eccl. c. 9 et 10. Hebr.ci omnes sex illos libros à canone rejecerunt, ut il! DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IL «2 dos mores. Ergo licèi illi libri à Pontificibus et con­ principio in epistolà, quæ priori loco ponitur, fit men­ tio de niteri, quæ è vestigio subditur; dicitur autem ciliis definiantur esse canonici, non cogimur protinus «cripta anno centesimo sexagesimo nono, cùm tamen credere Canonicos esse, ad fidei dogmata confirmanda ; scripta fuerit anno centesimo octogesimo octavo, sed sal est, si canonicos posteriori significatione fa­ qnemadmodùm in ejusdem epislolæ inilio videre licet. teamur. Sancti quoque auctores eAdem religione teeth Quarta ratio, quòd in cò, quæ secundo loco ponitur, moma cx quarto libro Esdræ referunt, quæ ex his cujus videlicet in superiori commemoratio fit, Judas septem, qui à nobis approbantur, ut patet apud Am­ refertur esse vivus ; qui Lamen non solùm anno cente­ brosium, libro de Bono mortis, cap. 10, et super Lu­ simo octogesimo octavo, veril m etiam anno centesimo cam, cap. f. At quartum Esdræ librum certum est sexagesimo nono jam erat vilâ functus, ut primo Ma- non esse canonicum. Non igitur ex eo, quod sancti cx chabœorum libro, cap. 9, cernere est. hujusmodi libris testimonia tanquam sacra referant, Quinti ratio, quòd eodem libro secundo, cap. 5, di­ salis ostenditur, cos esse divinos. citur Antiochus membralim divisus; al postea mors Septimum argumentum contra tertiam conclusio­ ejus longe diversa describitur. nem est, quòd D. Hieronymus ambigit, an Epistola Sexta ratio, quòd eodem libro secundo, cap. 9, illa ad Hebræos sit canonica ; imò asserit Latinos eam quædam apocrypha referuntur de Arcò Domini, pro- non recipere, ut patet ex lib. de Viris illustr. in Caio, banturque ea cx descriptionibus Jeremiæ ; quæ tamen et cx commentariis super Isaiam, cap. G et 8. Euse­ ne per somnium quidem Jeremías adumbravit, quin bius item libro 6» cap. 1G : < Cains, inquit, virdisertissietiam contraria scripsisse videtur, cap.Ssuæ Prophe­ < mus, Pauli Apostoli iredecim esse Epistolas asserit, to, inquiens : Non dicent ultra : Arca Domini, ele. < earn, quæ ad Hebræos scripta est, non commcmoPostrema ratio, quòd utroque libro referuntur Ma­ < rans, quæ cl nunc apud Latinos putatur non esse chaban duces fuisse super Judam el Jerusalem, quos e Pauli Apostoli. > Non igitur certum est eam esse canoni­ tamen de tribu Judà non fuisse , sed de tribu Levi cam. Dubitat etiam idem Hieronymus, cap. 31, de au­ notius est, quàm ut à me sil in præscntià confirman­ ctoritate hujus Epislolæ in lib. de Viris illustr. in Paulo, dum. Philo siquidem, libro 2 de Temporibus (1), ob cl in episloláadPaulinum, clin commentariis Jeremiæ. Ac ne omnia ad divi Hieronymi auctoritatem re­ eam causam, inquit, inimicitias, ct simultates ortas id temporis fuisse, quèd Machabæi ducatum ù domo Da­ vocentur, ratio hoc idem ipsa suadet. Prima Lutheri vid subripuerim ; id nutem manifeste pugnat cum illà est, in Prologis dicentis : < Ad Hebræos Epistola nec Pauli est, nec ullius Apostoli. Nam durum habet no­ Jacob ProphetiA, Genes. 49, 10 : Non auferetur scep­ trum de Juda, nec dux de femore ejus, donec veniat qui dum, quòd in G et in 10 capite simpliciter denegat mittendus est. Quæ singulæ rationes si non movent, at poenitentiam peccatoribus post baptismum ; ct cap. 12, ait Esau non invenisse pœnilcntiæ locum, quansimul omnes movere possunt, non solimi indoctos, sed etiam doctos, ut libros Machalxeonnn non esse ar­ quam cum lacrymis inquisiveril eam. Quod est contra bitrentur in Canone. Atque hæ rationes universa omnia Evangelia et Epistolas Pauli. > Hæc Lulheriis. Alteram quoque rationem adjiciunt viri quidam quarti argumenti appendices sunt, ut secunda conclu­ haud mediocriter in Ecclesia catholici celebres, quòd sio labefactetur. si Pauli hæc Epistola fuisset, procul dubio ad Hebræos Nam quintum præcipuuni argumentum cum con­ ab Hebreo, sermone fuisset hebraico conscripta. At clusionibus quidem non pugnat ; rationem tamen eam, non esse mullis argumentis suadent, limi quoniam quæ à nobis affertur, non satis firmam esse contendit. auctor ejus epislolæ, Melchisedech, inquil, interpreta­ Nam concilium Cartilagineuse cl Innocentius nume­ tur rex justitia: : quod si hebraici lingua diceret, ab­ rant quinque libros Salomonis, Proverbia, Ecclesias­ tem, Cantica, Sapientiam, Ecclesiasticum. At hos surdum esset, non aliter ac si dixisset : Melchisedech interpretatur Melchisedech ; linn quoniam idem auc­ duos posteriores non esse Salomonis, inter doctissi­ tor hebraica testimonia citat, cap. 8, 9 et 10, non mos quosque forò convenit, ut Augustinus etiam tra­ dit de Civitate Dei, lib. 17, cap. 20. Erravit igitur juxta veritatem hebraicam, sed juxta translationem Septuaginta : non erat igitur Hebræus hebræft linguò Innocentius, erravit quoque concilium. Quocirca no­ lebant quicquam de tide pronuntiaro, sed ex opinione scribens ad Hebræos; tùm quoniam epistola hebraica nusquam gentium reperitur; non esi autem probabile, loquebantur. Ila nullum aut ex Pontificibus, aut ex conciliis certum argumentum sumitur ad id, quod vo­ ex omnibus epistolis aposlolicis hanc unam periisse : nam reliqnæ in idiomale, quo ab Apostolo sunt scriplæ, lumus, confirmandum. apud nos servantur. Sextum etiam argumentum invehitur in eas ratio­ Tcrliò insuper ratione suadent, auctorem hujus nes, quæ duabus istis conclusionibus confirmandis constitntæ sunt. Nam canonicus liber Ialine dicitur re­ Epislolæ non inisse Paulum, quoniam ad probandum Hebræis Christum esse Filium Dei, illo testimonio uti­ gularis. Id vero bifariam esse potest. Vel enim regu­ laris intelligitur ad firmandam fidem, vel ad instruen­ tur, cap. I : Ipse erit mihi in filium, et ego ero illi in pntrem. Quod tamen in germano litleræ sensu de Sa­ ti) An Philonis liber hic sit, incertum est. Euseb. lomone intelligitur, ut palei in lib. 2 Reg.,cap. 7, et certe, fiS. Eccles. Hist. 2, e. 18, cùm indicem librorum Philonis diligentissime scripserit, bupis libelli non me­ in 1 lib. Paraiipomenon cap. 28. Dedecet autem tantum minit : iû a pkriaqnc rejicitur. Apostolum in lanlA re, idque in principio Epislolæ, He. HS CAP. X. STATUUNTUR ARGUMENTA ADVERSARIORUM. H4 bræiilæriinacibusloquenlem, argumento imbecillo uü. Undecimum camdem item conclusionem labefactaro Quartam adhùc rationem addunt, quoniam auctor contendit, quòd Epistola Judæ testimonium refert cx hujus Epislolæ asserit, cap. 2, se in doctrinA evangelibro Enoch apocrypho. Quamobrcm multi eam me­ licû ab his, qui Dominum audiêre, confirmatum. At rito rejecerant. Nam plcrosque rejecisse Hieronymus Paulus ad Galatas clamat, cap. 1, sc non didicisse auctor est; Eusebius item, 3 Ecclesiasl. Hist. lib. cap. 25. Evangelium ab homine, sed sine homine per revela­ tionem Jesu Clirisli. Postremum argumentum contra quintam conclusio­ Quinlam rursùm apponunt, quòd hujus Epistolæ nem mullis conjecturis nititur, quas omnes congessit auctor loqueos, cap. 9, proprie do testamento, quA, Erasmus in annotationibus in Apocalypsim. Igitur, ratione à pacto distinguitur, probat vetus quoque Tes­ quantum complector animo, novem causas reperii, tamentum morte ac sanguine confirmatum, probatque cur Apocalypsis non esse Joannis Apostoli et Evange­ Exodi testimonio cap. 24, ubi tamen Moyses non de list® videatur ; unam, quòd Eusebius, libro 3 Hist. Ec­ testamento proprié, sed de pacto loquebatur. Non est cles., cap. 39, asserii, Apocalypsim non esse Joannis igitur ille Paulus, ut qui miniis aptu referat sacrarum Evangelislæ; alteram, Euseb. lib. 7, cap.25, quoti testimonia litterarum. Dionysius Alexandrinus, gravis inprimis auctor, el Postrema ratio est, quoniam ejusdem epislolæ auc­ qui candidissime de hoc libro judicavit, suspicatur tor astruit, cap. 9, in arcó fuisse urnam mannæ, vir­ opus ab alio quopiam Joanne conscriptum ; tertiam , gam Aaron, et tabulas; ciim tamen tertio libro Reg., quòd Dorolheus, Tyri episcopus ac martyr, prodidit cap. 11, expresse dicatur in arcó nonnisi tabulas fuisse. Joannem Evangelium suum scripsisse in instiló Palhmo, Nec igitur Pauli est, nec Epistola canonica, nipote quæ de Apocalypsi autem nullam omninò facit mentionem cum libro canonico evidentissime pugnet. Ecce quibus lib. 3, cap. 25 ; quartam, quòd Caius, vir sané ortho­ rationibus Erasmus Rolerodamus, cl hunc secutus Cadoxus, aperte negat, Apocalypsim esse Joannis Evan­ jetanus tertiam conclusionem moliuntur evertere. gelist®, apud Eusebium libro septimo, capite vigesimo Quartam vero conclusionem infirmare conantur ar­ primo; quintam, quòd Anastasius insuo catalogo,ubi gumentis ejusmodi. sine controversia de hujuscemodi rebus accuratissime Salutatio Epistolæ, quæ Jacobi inscribitur, nihil Dei, disputavit, non audet affirmare, hoc opus esse Joan­ nihil Jesu Clirisli, nihil grati® pacisve sonat, sed pro­ nis Evangelist®; sextam, quod Joannes Evangelista fano more salutem dicit. Non ergò sapii aposlolicum nomen suum per modestiam in Evangelio tacet, auc­ usum et auctoritatem. Quare non videtur Jacobus auc­ tor verò Apocalypseos suum contrit nomen frequenter tor ejus Epistolæ, atque adeo ne alius quidem aposto­ inculcat ; septimam, quòd Græci hunc librum ron re­ lus. Cujus rei alia conjectura est apud Euscb. lib. 2 ceperunt, ut auctor est Hieren, ad Dardanum; imo Hist. Eccles., cap. 25, de IiAc Epistola disserentem his multi eruditissimi viri totum librum ceu fictum insec­ verbis : < Sciendum (amen est, quòd à nonnullis non tati sunt, quasi nihil haberet apostolic® gravitatis, nec < recipiatur, nec facile quis antiquorum meminerit in sententiis quicquam esset, quod apostolicâ majes­ < ejus. > Nam quod Lutherus pingui MinervA argu­ tate dignum videretur; octavam, quòd stylus Evan­ mentatur, hanc Epistolam nullius apostoli esse, quia geli et hujus libri magnopere discrepant; nonam, contri Paulum tribuit operibus justificationem, et à quòd in græcis codicibus non erat titulus Joannis viris doctis prorsùs contemnendum est, et à nobis dissi­ Evangelislæ, sed Joannis Theologi, qui alias Presby­ mulandum, ne de fide et operibus Tracta; disseramus. ter cognominatus est. His conjecturis Erasmus utitur, Nonum argumentum adversiis camdem conclusio­ ut hunc librum Joanni Evangelislæ adimat. At I.utbenem intenditur, quod stylus Epislolæ secundæ, quæ rus nec aposlolicum, nec propheticum existimat, quòd Petro tribuitur, longé alius sil ab stylo primæ, ac beatos dicat eos, qui sen ani quæ in eo scripta sunt, ‘ proindè non sint ab eodem auctore conscript®. Cer­ cùm tamen nemo sciat, an felix sit an non sil; et tum est autem, auctorem primæ fuisse Petrum apo­ prætereà cùm humana intelligentia scripturam illam k stolum. Non igitur secunda à Petro apostolo scripta penitus non assequatur, tantiimdem (inquit) est, ac fuit. ()b hoc enim argumentum de illa secundó Epi­ si eam non haberemus. Quippe divini libri, quoniam stola in cpislolA ad Cyprianum Hieronymus dubitat; ad populi utilitatem accommodantur, ab humanó ¡nielliatque Eusebius, libro tertio, cap. 5, de secunda Petri gcnlià non sunt prorsùs remoli. En argumenta quibus viultii, inquit, incertum rstt etc. fidei veritas impugnari quidem ab hominibus potest, Decimum argumentum in camdem conclusionem vinci certe aut superari non potest. Quod parte hujus est, quòd Eusebius, libro tertio Eccles. Ristar., cap. 8, quaestionis ultimó palam fiet, ubi eorum argumentorum eorum sententi® subscribit, qui asserunt duas poste­ quanlùm quodque valeat, quantùmque idoneum sit, riores Joannis Epistolas non esse Evangelist®, sedeutittumquodquo videbimus. jusdam Joannis cognomento Presbyteri ; unde et sa­ CAPUT XI. lutatio harum epistolarum hujusmodi esi : Senior Caio, L'b< confutantur argumenta capite nunc proximo posita. Senior Electœ. Est autem idem senior, qui presbyter. Non ego catholica dogmata crassis istorum ciicnmSed etiam Hieronymum in hanc Euscbii opinionem fmiderem tenebris, nisi lumen possem accendere, quo liquet descendisse, in libro de Viris Ulrstribus cum ct qufrsi sole ex oriente fugarentur. Aiioqui in hærelicuJoannis Evangelist®, et Papi® vitam opwraque twœset. i 15 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. I rum argumentationibus recitandis digitos ad fontes solùm intendere, ne videlicet lutulenta» illorum aquæ I I in nostra scripta deriventur, consilium est amicorum quidem, sed (nisi me fallit amor) timentium ubi non est timor. Existimarent namque imperiti, argumenta I I esse majora, quàm ut à nobis refelli possent, si aut summatim et breviter perstringeremus, aut certe omninò dissimularemus. Mucronem itaque adversariorum I I ipsi, qui acuimus, retundemus. Nam ad primum argumentum tametsi respondere possumus, non omnes libros canonicos esse simul ab universi Ecclesia receptos, qtiò fieri potuisset, ut quem priora concilia minime recepissent, eum posteriora confirmarent ; respondemus tamen ( idque verius ) Baruch prophetiam tanquam partem quamdam Jeremiæ I ! E I I ! fuisse à veteribus computatam. Quod (ne nostrum vidcalur esse commentum) testimoniis antiquitatis ro­ borandum est. Augustinus inprimis tradit hoc 18 de Civit. Dei lib., cap. 53, hæc in verba : Prophetans auleni dc Christo Jeremías, hic Deus meus, inquit, Da­ nieli 3, et non æstimabitur alter ad cum : postime in terris visus est, et aim hominibus conversatus est. Atque ò vestigio Augustinus : Hoc testimonium, ail, quidam non Jercmiæ, sed Baruch scriba? ejus attribuunt : sed J eremiœ celcbratiiis habetur. Et auctor, lib. Qu. vet. et nov. Testam, q. 102, sive Augustinus, sive quicumquo tandem alius is fuerit, Cassiod. etiam in Psalm. 81. Chrysoslomus quoque idem testimonium nomine Jereiniæ citat, in homil. quadAm de Trinitate. Sexta etiam synodus sess. 8, refert ex ejusdem Chrysost. al­ ierà homiliâ, cujus, initium est : Profundam sectio­ nem, nomine Jercmiæ illud idem testimonium. Cle­ mens item Alex., lib. i Pædag. cap. 10, illud : Audi, Israel, mandata vita?, etc., quod Baruch 5 nos habe­ mus, Jercmiæ assignavit; cl 1. 2, c. 3, referens illud : Ubi sunt, clc., divinam scripturam vocat. El Basil. 4 lib. con Irà Eunomium, super illud : Ut co­ gnoscant te solum verum Deum. Ambrosius item, lib. 1 de Pœniteuliâ, cap. 8, el lib. 5 Exameron, cap. i l, el lib. 1 de Fide, cap. 2, ex eodem lib. sub nomine I i I ■ ' I . I 1 Jeremiæ testimonia referunt. His adde Sixtum Papam in episl. suk primù ad omnes Christi fideles ; Felicem in Ep. ad Petrum, episcopum Antiochenum, in 5 synodo condemnatum ; Pelagium denique in epistola ad Vigilium. Ecce qui libellus Baruch nomine nunc legitur, cum olim antiqui Jeremiæ tribuebant : essetque difficile credere, nisi testes hujus rei certissimos ha­ beremus , quorum auctoritate primum illud argumentum difficulter quidem, sed abundé tamen elusimus. Ad confirmationem autem faciliiis responderi potest. Fateor enim tempore I). Hieronymi, quod nunc tene- I || mus, id non fuisse adeò certum. Sed quemadmodum antè tempora Hieronymi, licèi quidam asseruerint Episl. Jacobi ab alio sub nomine ejus editam , tamen paulalim (ut Item ait), procedente tempore, obtinuit w ni jt I auctoritatem, ct Epistola Judæ, quam à picrisque Hieronymus astruit fuisse rejectam, auctoritatem usu meruit; ita et liber iste Baruch, quanquhm oVim ù quibusdam non fuerit receptus, modò tamen dignus ■i li 116 est habitus, qui ab Ecclesia et conciliis universalibus reciperetur. Secundum quoque argumentum facile diluitur. Nec enim verum est, in libris canonicis decernendis Ec­ clesiæ regulam esse Hieronymum, quod Cajelanus perperam, ne dicam perniciose, existimavit. Hierony­ mus quippe (ut Joan. Cocblæus veré dixit, in prine. Ep. ad Heb. et in resp. ad 16 arlic., Parisiis damna­ tos, art. 4, in prologo Galealo, Hist. Eccles.), in enu­ meratione canonicorum librorum veteris Testamenti Josephum secutus est ; qui in 1 lib. adversiis Appionem,ex majorum suorum traditione, ut inquit, 22 lib., enumerai. Anclor estEuseb. lib. 3, c. 9 cl 10. Al Au­ gust. non Judæos, sed Christianos in ea re sequitur, el recle hic quidem. Nam Ecclesia gentium columna esi cl firmamentum veritatis. Probatur veri) à Gela­ sio sententia iiicrunvmi non in canone sanctarum Scripturarum constituendo, sed in his auctoribus con­ demnandis. quos Hieronymus zelo Dei et lidci religione reprehendit. Atque ad secundum argumentum hæc satis dicta sint. Nam ad primam ejus confirmationem respondeo (id quod doctiores fere credunt) librum illum non esse Cypriani, sed Huffini. Certe I). Cyprianus in epistola ad llogalianum. Ecclesiasticum, cl in libro de Habitu virginum, Sapientiam , ut divinos libros citat : quod vero Ruffinus asserit, cx Patrum traditione cos libros 5 canone rejiciendos (pace lectoris dictum sil), Pa­ ttuiti traditiones ignoravit Tertium namque Carlbaginense concilium, quod hos inter canonicos numeravil, dicit se à Patribus accepisse; et Augustinus, lib. 1 de Prædcst. Sanctorum, proximos Apostolorum affir­ mat librum Sapicntiæ tanquàm divinum citavisse ; at­ que Dionysius cx eodem libro magno præfationis ho­ nore testimonium allegat, iiupiiens, cap. 4 de div. Nom.: < In primis Scripturarum institutionibus quemdam de < divina sapientiá dixisse comperics : Amor factus sum < forma? illius. > Quid omnes commemorem? Hierony­ mus in primum caput Jeremiæ, cap. 4, ut librum pro* phetæ citat ; Ambrosius autem 1 lib. dc Fide, Gregor. 18 Moralium, et concit. Sardtccnse. in epislolA ad om­ nes episcopos, ut divinum librum Sapienlce referunt; concilium demùm Toletanum undecimum, cap. 1, in confessione fidei sanciam esse scripturam asseverat. Quid Ecclesiasticum? Ut divinum citat Clemens Alexand., 7 lib. Strom., cap. 4, Ambros. serm. 31, ct lib. 4 dc Fide ; Evaristos Papa in epistola primà ad episcopos Africanos; Sixtus secundus in cpistolâ ad Gratum episcopum. Uttumquc autem lib. divinam scripturam esse lanquhm rem certam in fide tradit Epipbatiius hærcsi 76, Anomæorum. Non igitur Pa­ trum traditione eos libros Ruffinus, sed suo potius sensu refutavit, at eo tempore, quo res nondum erat definita. Quà etiam ratione cl reliquos excusamus. Nam quòd D. Thom, in eam sententiam advocatur, id ferendum nullo modo est, ut cx 1 parte, q. 1, art. 3, colligere licci, et ex commentariis in quartum capul dc divinis Nominibus. Sed in illà q. 89, nihil de suo dixii ; quin ad verbum retulit Augustinum ; qui tamen X 117 CAP. XL CONFUÍ AN I UR ARGUMENTA CAPITIS PRÆCEDENTIS. fluam haberet constantem fin namque sententiam, lib. '2 de Docl. Christiana, cap. 8, cl lib. 17 de Civitate Dei, c. 8, ctad Horoshim contra Priscillianistas, cap 11; imò co ipso libro de Curt pro mortuis gerendo, c. 17, manifeste declaravit. Secunda autem confirmatio, quæ ab auctoritate con­ cilii Laodiceni sumitur imbecilla est. Non enim conci­ lium negat esse canonicos, licèi inter canonicos no­ luerit annumerare, quòd nondíim ca res salis erat ex­ plorata. Videlicet, quod sæpè jam diximus, non om­ nes libri canonici ab Ecclesia sunt communi consensu recepti (1). Ad tertiam verò confirmationem (quoniam nihil in presentili de auctoritate canonum, qui dicuntur Apos­ tolorum, disputare volumus; nam hæc quæslio ab eâ, quæ nunc in inanibus est, separatur), dupliciter res­ pondemus. Priïis, ne quis ejusmodi argumento nos velit urgere, intelligat eodem cap. 84,1res Machabæo­ rum libros inter canonicos supputari. Quòd si Aposto­ lorum hos octoginta quinque canones recipere cogi­ mur, respondeant hic ipsi nobis, qui Machabæorum libros rejiciunt; sin autem, ne confiteantur, bos esse canonicos, testimonium hujus capituli contemnunt, jam profectò non est, cur pondere illius nos velint obruere. Sed hanc disputationem (ut diximus) in aliud tempus reservantes, quod ad præsentem locum satis esi, alteram responsionem subjicimus, Clementem, qui cos canones dispersos in unum volumen congregasse dicitur, non omnes libros canonicos collegisse, quos Apostoli verbo lentis Ecclesiæ tradiderunt. Non enim aliunde vel concilia, vel Patres Apostolorum proximi, hos esse sacros, quùm ab Apostolis didicerunt. Aii la­ men Iron. lib. 3, c. 5, referlurquc ab Euscb. lib. 5, cap. 6, Clementem, quoniam cum Apostolis vitam sem­ per egerit, atque ab Apostolis institutus fuerit, recen­ tem gessisse traditionis eorum memoriam, et eorum formam semper in oculis habuisse. Ilà si hæc res­ ponsio non placet, detur alia : non omnes illos cano­ nes à Clemente edilos, sed nonnullos à Græcis adjec­ tos esse. Ad postremam deniquè confirmationem, hujusmodi habeto responsum. Ut cum iis liberalitcr agamus, donemusque eis, Synagogam in fide errare non posse (quod tamen non perindè ut de Ecclesia catholici cer­ tum est), negamus, hos libros à Synagogò esse rejec­ tos. Aliud est enim non recipere, aliud vero rejicere. Judæi ergò intra suum canonem hos quidem libros pu­ blici auctoritate minime receperunt ; tametsi nonnulli etiam cx cis divinos et sacros esse crediderunt. Qui de re vide Cochlæum in libello de canonica; scripture et calholicæ Ecclesiæ auctoritate, cap. 2. Dc secundo igitur argumento hactcnùs. (1) Ibi peccat Canus, saltem in terminis. Equidem nonnuHi libri sacri non eodem consensu primis in tem­ poribus recepti fiiërc : hinc divisio librorum divino­ rum in protocanonicos et dcuterocanónicos ; sed ille consensus unanimis non tardus fuit in illis omnibus admittendis, nec ullus, præserüm à concilio Triden­ tino, inter Catholicos reperiri posset, qui ex nostro canone quidquam vellet detrahere. P. S. 11« Ad tertium autem praecipuum argumentum respon­ detur, ante id temporis nec rem fuisse tàm expedi­ tam, nec conciliorum lectionem tàm assiduam, nec bærelicorum impudentiam tam procacem in libris ca­ nonicis vel infirmandis, vel etiam rejiciendis.QuorcircA non fuerunt perindè solliciti fideles dc hujusmodi questione, cujus definitionem sine jacturù pietatis po­ terant ignorare. Quòd si argumentum idem contor­ quere in adversarios volumus, nihil est, quod facilius efficere possimus Nam (ut ex concilio primo Toletano didicimus) < si quis dixerit, vel crediderit, alias scriptu­ ras prætcr eas, quas Ecclesia catholica recipit, in auc­ toritate habendas esse, vel venerandas, anathema est. > Ciim ergo plerique (quod retro nos ostendimus) hos libros tanquàm divinos venerentur, certe, si Ecclesia non reciperet, in anathema concilii Toletani pariter omnes incurrerent. Ne igitur hos audacia* et temeri­ tatis condemnemus, illos potius ignorantia labortsse concedamus. Imo cùm perniciosius Ecclesiæ sit libros recipere pro sacris, qui revera non sunt, quam librum rejicere, qui aliis vere sacer est (ut D. Thomas, primi parte, q. 88, ari. 5, et de Polenlii q. 4, art. I, latius explicat), cum concilium Cartilagineuse, Florentinum, Tridentinum, Innocentius, Gelasius, ac fere sancti omnes (1), hos libros lanquam sacros Ecclesiæ tradi­ derint, profectò si ii non essent, perniciosissime falle­ remur. De tertio igitur argumento satis dictum est. Ad quartum verò argumentum primó dicitur, quòd Gelasius forsitan unius libri nomine ambos complecti­ tur ; quod etiam in Esdrt non ipse modo fecit, sed et Isidoras , 9 Etymol. cap. I , et Hieronymus , qui Esdram interpretatus unicum edidit, sequens llcbræorum consuetudinem, qui Esdræ primus cl secundus liber in uno est, ut Origen, in primum Psalmum docet, ct Eusebius lib. G, capitulo 18. Hanc autem mentem fuisse Gelasi! vel illud abunde magnum argumentum est, quòd idem ipse probat lectionem Scripturarum , quæ per anni circulum distribuuntur, libram autem Machabæorum pro dominicis octobris, in quibus ambos Ecclesia legit; deindè respondetur, Gelasium de secundo libro ambiguam forte sententiam tenuisse, eoque consilio in enumeratione cum librum praeter­ misisse. Al August. 18 de Civitate Dei, cap. 3G,et Isidoras, G Etymologiarum, cap. 1, utcumque Macha­ bæorum ab Ecclesia recipi asseverant : quod et in proœmio horam librorum asseritur. Nec id modò in dubium vocare licet, quod D. Gregorio, Eusebio atque reliquis licuit aliquando dubitare. Jam ad primam rationem, quæ in hujus quarti argu­ menti confirmationem affertur, Joannes Annius in commentariis super secundum libram Philonis de Tcmporibus (2) tradit, libros Machaba onim, qui absque temporibus scripti erant, Josephum adjectione tem­ porum apocryphos reddidisse. Ostendit vero id argbmento, quo nos usi sumus, quo eodem Joannes quoque (1) Non dicendum fere sancti omnes, sed absolute omnes, travertini à concilio Tridentino, ut liquet ex n ì’k ‘i u-ìbus. P. S. (2) Annius hos libros Pì Po ' frihuit; al dodi neganr» HO DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. 120 Luciduspermotus est quarto suæ Chronograph iæ libro. tiores veterum versus etiam integros usurpArunt ele­ Undè autem Annius nosier acceperit, aut sine tem­ gantissime, nec tamen priorum illi versus à posterior poribus Macbabæoruni olim libros haberi, aut Jose- ribus in eamdem sententiam capiuntur. Fallitur praphum adjecisse tempora (ingenue fateor) me preterii. terea Cajetanus in co, quòd putat Danielis prophetiam Sed si id verum est, quemadmodum mendum, quod non potuisse ad idolum Antiochi referri, quia Dominus in numeris facillimum est, non auctoribus, sed libra­ ad futura tempora referendam declaravit. Eadem riis imputatur, ità menda, quæ Joseph i per incuriam quippe scriptura ct ad Luciferum perlinet, cl ad Nabitinducta sunt, non auctori libri Macbabæorum, sed chodonosor, el ad Anlichrislum. Vanissimum ergo fuit, Josepho tribuemus; nec ob id libros hos apocryphos auctorem libri Macbabæorum reprehendere, quòd in existimabimus. Tametsi Josephum germanam veramidolo, abominatione, et desolatione Antiochi ad verba que catholicorum lectionem vitiasse, viris ecclesias­ Danielis alluserit, vel ca certe in simili causa usurparli. ticis omnibus dissimulantibus, atque adeo connivenNam etsi in illum sensum Danielem adduxisset, id fecis­ tibus, mihi quidem non sit verisimile Nisi volumus, set egregie, quod cl Paulus, ct Apostoli cæleri sæpè mille quingentos annos, et co amplius Ecclesia in fecerunt. utramque aurem dormitante, inimicum hominem ziza­ At secunda ralioduobus modis refellitur. Prius enim nia superseminasse. Quamobrem multò melius Eliseli. nihil impedit, ut Spiritus S. scriptori assistat, qui in Cæsariensis, licet hos libros non crediderit in sacro­ quibusdam tamen humano more ex modestia loquitur. rum numerum referendos, asserit tamen auctorem illo­ Sic enim Paulus ait 2 Cor.G cl 25 : Etsi imperitus ser­ rum non supputare Greeormn regnum ab Alexandro, mone, sed non scientia; ct rursum : Ut miniis sapiens sed ;i Seleuco Nicanore, qui regnavit in Syrià anno à dico, plus ego;et iterùm 2 Cor. 12, 13 : Donate mihi morte Alexandri exacto undecimo. Cui numero si addas hanc injuriam. quinqueannos(i) quibus Alexander tanquàm monarcba Posterius, aliud est loqui de ipsius historîæ verilate, imperavit Græcis, conficitur numerus annorum exac­ aliud de interpretatione in aliam linguam. Interpres tus scxdecim, quibus minorerai supputatio monarchic ‘ergo veniam petit, non falsilalis, quæ nulla erat, sed Græcorum juxta rationem hcbraicam. Nam Greci ab elocutionis, quæ ab homine erat. Secunda igitur illa Alexandro supputabant. Igiturquòd juxta annalia greca ratio hac duplici responsione convellitur. Antiochus regnasse dicitur anno centesimo quinqua­ Sed el tertia bis quoque confutari potest; el quia gesimo tertio, ct juxta primum Macbabæorum anno non est opus confiteri, epistolam, cujus in priori fit mentio, eam esse, quæ è vestigio subditur; cl quòd si centesimo trigesimo septimo, verborum, non rerum esse quis contendat, habet in promptu quid dical, dissensio est. Qttippè, si centesimo trigesimo septimo scxdecim adjicias, numerus centesimus quinquagesi­ puncta librariorum incuria esse inalò distincta. Illa enim verba, anno centesimo octogesimo octavo, non sunt mus tertius conficietur. Joannes vero Lucidus in eo initium cpistolæ sequentis, sed finis antecedentis; ut discrepat ab Eusebio, quòd scribit, lib. 4, Alexan­ subsequens epistola hoc principium habeat : Populus drum post adeptam monarchiam annos septem regnasse, qui est Hierosolymis. Cujus rei illud est argumentum, Seleucum veri) anno octavo post mortem Alexandri quòd diem, annumve, quo scribitur epistola, non ab jam exacto. Sed quod ad prescnleni allinet quaestio­ initio statini, sed à fine ponere solemus; salutationem nem, non admodum refert, utrum ex his verum sit, verò statini a principio.Tametsi ulmmquc Constantinus cimi supputatio precipua, de qua hic agimus, minimo et in epistola ad Donum Papam, et in epistola ad Gcorvarietur. gium Constantin, patriarcham, conjunxerit. Quæ igi­ In hujus vero confirmatione argumenti, Ambrosius tur secundo loco ponitur, hæc scripta est anno cente­ Catharinus Cajetanum affirmat tot peccata admisisse, quot verba pene effudit. Sic enim ille loquitur. Nec simo sexagesimo nono, ut in priori epistola dicitur : quæ veru ordine quidem scripture antecedit, sed advertit homo ad carpendum promptulus, se quoque reipsa tamen posterius missa csl, ea scripta fuit anno in reprehendendo Cajctano sæpè ac mullum errasse. centesimo octogesimo octavo. Hoc cerlè loco ter erravit. Sed istius errores coarguere ita ad quartam rationem facile dici poterat (quod ante nec meum est, nec hujus temporis. Quid ergo? Nonne monuimus) illam epistolam non esso, cujus prior hic peccavit Cajetanus? Peccavit sane. Primùm in eo, quòd temeré el inconsiderate, ne superbe dicam et arro­ meminit. Quare nec necesse est fateri, eam esse scrip­ tam anno centesimo sexagesimo nono. Quin compilator ganter, auctorem libri Macbabæorum ait in intelligen­ illius secundi libri, sive is fuerit Josephus, ut Annio te Danielis esse deceptum, quem constat Spiritus placet, sive quisquam alius, quascumque epistolas in­ sancti affiato cum librum scripsisse. Deindè falsò exis­ venire potuit à Judiéis scriptas, nullo servato ordine, timat Cajetanus, si auctor libri Macbabæorum verba in inilio libri forsitan collocavit. Danielis usurpat, idcirco Danielem interpretari. Quasi Quòd si secundam illam esse admittimus, (piam non licuerit Bernardo verbis Scripturarum passim uti : commemorat prima, dicere oportet, numerum non quas si quis arguat ab ipso male intelligi, quòd verba non secundum hcbraicam computationem haberi, sed se­ in cum afferai sensum, qui Scripturarum erat germanus cundum gnecam.Potuitenim (nec id incommode) fieri, et proprius, is stultus esse videatur. Certe poete reccnut (pii eas litteras dederint, ii græcain monarchiæ sup­ ( 1) Quinque annos integros : nam regnavit prælcreà ct aliquot menses. putationem fuerint secuti, quam tamen is, qui librum Ml CAP. XI. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS PR.ECEDENTIS. 4« jam factum est, cùm expulsis gentibus à Judæâ, Ifebræi ex diversis locis, ubi erant dispersi, convenerunt, vel forte etiam in conversione Judaeorum ante diem judicii futuri, fiet. Nec nostris conjecturis divina promissio debilitanda est. Esi enim Deus verax, omnis aulem homo mendax. Postremò demùrn raiione solvendà varié torquentur auctores. Alii namque fingunt, Machabæos per matrem à tribu Judâ originem ducere, eàque ratione defendunt, sceptrum de Judâ non esse translatum. Alii, sequentes traditiones Thalmud, adslruunl, Machabæis quoque existentibus ducibus, fuisse judices quosdam ex tribu Juda, penès quos summa decernendi atque imperandi potestas resideret, qui hebraico Zanedrin, latine sena­ tus, ut apud Romanos, appellabatur. Undè illud est : Populus qui est Hierosolymis, senalusque et Judas, etc. Hos itaque cùm Herodes, qui primus ex alienigenarum genere ortus regnum judaicæ gentis obtinuit, in odium Davidici regni de medio sustulit, tunc vere sceptrum de tribu Judâ dicitur abstulisse. Alii hunc nodum sol­ vunt, affirmantes illam Jacob Prophetiam, promissio­ nem fuisse ad legem comminationum intelligendam, quæ scilicet mutatis moribus commutetur : el quemad­ buli propriâ significatione deserta, ad dictionem con­ modum sententia adversus Ninivitas post poenitentiam translata est, ità quoque divina promissio filiis Juda fugere figuratam : præserüm cùm Danielis cap.il, de peccantibus fuerit commutata. Quam quidem normam Antiocho scriptum sil : Venient super cum Romani, et in explicandis lùm comminationibus, tum promissio­ percutietur; quo loco Hieronymus: Percussus, ait, dicinibus ex Ezechiele 55 desumunt, apud quem Dei et tur esse, non quod interierit, etc.; cl 2 Reg. 2 : Servi comminatio et pollicitatio pro conversis, aut aversis David percusserunt de Benjamin 560, qui el mortui sunt. hominum moribus, transferuntur. Nos vero, quibus Sed ne illud quidem huic expositioni repugnat, quod consilium est alienas expositiones non inimice aut in­ Lyranus objicit, Antiochum (ut hic dicitur) cecidisse. sectari, aut repellere, iaciliùs hunc locum expediemus, Non enim semper eo verbo mors significatur; sed, qui si ex primo Machabæorum libro inlelligamus, populum victus est, cecidisse vere asseritur. Ceciderunt, inquit Judœorum ducatum Machabæis tradidisse, non lanquàm Josué 7, 5, per prona fugientes; sed ne illud quidem proprium et hæreditarium, sed ad legem depositi con­ distai, quod ibi legitur:Ciim ingressus esset intrà ambi­ tum fani, clauserunt templum; ciim autem intnissct Antio* sonandam : ut videlicet israeliticani plebem intereà tueremur, donec sorgerei Propheta fidelis, vel qui eos chus,etc., ubi videtur designari, Antiocho concluso nul­ instrueret, vel quem de tribu Judâ venturum exspecta­ lum fuisse locum fugiendi relictum.Non enim intclligcnbant. Qua ex re sceptrum dc tribu Judâ non auferebatur dum est templum clausum post ingressum ducis, sed eo praesertim, quod ipsa quoque tribus in hoc populi ciim milites essent intra fani ambitum : ut, si, exempli condictum sententiamque à principio sallem creditur causò, dicamus, in atriis sacerdotes clauserunt januas consensisse. Quartum ergò argumentum cum suis con­ templi. Al contra, cùm milites Antiochi aditum templi firmationibus hoc modo fuerit confutatum. Nam quod occlusum aperuissent, ut cognita res esi, lapidibus argumentum Cajetanusin Mallhæi cap. 2i ponit, auc­ sunt a Judiéis obruti. Potuit ergòdux ipse percussus, torem libri Machabæorum errasse in interpretatione si ducis nomine Antiochus intelligitur, quo aditu aperio Propheliæ Danielis, quam ad Antiochum ille refert, intraverat, exire atque fugere; obquam fugam, cap. 9 dicitur, inhoneste ac turpiter de Perside rediissc. Sed cùm Lucas ad exercitum Romanorum perspicue retu­ ne rimulas quærcre ad elabcndmn videamur, illa res­ lerit, id nullius momenti est.Eadem quippe littera clad ponsio cl planior cl verior est (cui historicorum gra- Nabuchodonosorem et ad Antichristum spectare potest. vimn consentit auctoritas) non eumdem esse Antio­ Sic eadem el ad Antiochum, el ad idolum Romanorum, chum, de quo primo capite, el de quo capite nono per­ el ad Antichristum pertinet. Quæomninô res, quoniam hibetur; sed ibi Antiochi Magni mortem scribi, hic nihil obscura est, nostra explicatione non eget. vero Antiochi Epiphanis, cujus etiam finis primi libri At quintum argumentum refellamus. Non modo con capite sexto texitur. Nam illum Strabo libro 16, ait cilium Carlhaginense, et Innocentius, sed plerique alii, inter quos Hilarius in Ps. 128, Cassiodorus in Ps. 88, templum Beli exspoliare conatum, finitimos Barbaros 89 et 91, Sapientiam el Ecclesiasticum Salomoni assi­ interemisse. gnaverunt. Nam librum quidem Sapientia! nomine Sa­ Ad sextam, licet Ruperitis omnia ea figura t¿ velit lomonis citat Tertullianus de PnescripiionibushærelP intelligi de arcò novi Testamenti, id est, humanitate eorum; Orígenes super Episl. ad Romanos lib. 8, CyJcsu Christi; ad litteram tamen miraculum illud vel illum dicitur in compendium redegisse, noluit immu­ tare, sed exscribere numerum, ut scriptum reperii. In aliis veri) secutus est semper supputationem hcbrai­ cam. Judas itaque mortuus est, juxta Hebræorum ra­ tionem, anno centesimo quinquagesimo secundo ex­ pleto, hoc est, anno centesimo quinquagesimo tertio. Quibus si apponas scxdecim annos græcæ supputatio­ nis, constat numerus centesimus sexagesimus nonus, qui idem est cum priori. Nam, quo anno Judas mortuus est, scripsit Epistolam. Ila non est necesse cum Ru­ perto, libro 10 de Victoria verbi, alium à Machabæo Judam divinare, qui eam Epistolam dederit. Ad quintam, non desunt, qui existiment non Antio­ chum membralim divisum, sed ducem ab eo missum : sic enim videtur, capite 1, significari; illum vert fugà elapsum morbo pestilenti inlcriisse, capitulo 9 dicitur. Sunt etiam, qui contendunt, in cap. illo 1, particulam, c/, adjectam esse librariorum vitio, lectionem autem veram hanc esse : Percusserunt ducem, el eos, qui cum ipso erant, diviserunt membralim, etc. Scio autem, ver­ bum percutere interdum significare idem, quod occi­ dere, ut eo loco : Percussit Philistœum, etc.; ct ibi : ? 123 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. HJ Sirach in Ecclesiastico, cap. 50, non ait, se protulisse, prianuj sermone quarto de Immortalitate; Basiliiis» sed renovâssc Sapientiam de corde suo. Hujus ergò rei Hb. 5 contri Eunomium ; Ambrosius, sermone 8, in Ps. Beati immaculati, et lib. 3 Exameron, cap. 15, et Innocentius el concilium Cartilagineuse non ignari, optima ratione hos omnes libros Salomoni dederunt. ¡ib. 4 de Fid., cap. 6, et Euseb. lib. 11 PrapamlioDÌs evangelic®, cap. 5. Quin Eusebius ipse lib. I Ecd. Ac de quinio argumento hæc dixerimus. Sextum vero argumentum Cajeta ni est in fine com­ Hist. cap. 22, asserit, Egesippum, Irenæum, cl omnes antiquos, librum Sapienti® Salomoni tribuisse. Tribue­ mentariorum super libros historicos veleris Testamenti. Pudet autem virum alioqui ingeniosum ct doctuin, vi­ runt certe Evaristos in EpisL ad episcopos africanos; Felix primus ad omnes episcopos Galliæ; Felix secun­ rum pium, ac nostræ famili® columen , vano distinc­ tionis novæ commentu argumentum firmissimum elu­ dus ad Albanasium et ceteros episcopos Ægjpli; Epidere voluisse, atque, ut leviorem plagam repelleret, phanius bæresi 76, Anomæonim; Damascenus, quarto su® Theologiæ ¡ibro, cap. 18, ubi Jodocus Clicbtovæus graviorem accepisse. Cùm enim nomen libri canonici mullis argumentis contendit, librum illum non fuisse apud scriptores omnes, uno excepto Cajetano, pro Philonis, sed Salomonis : iit quibus illud maximum sacro atque divino sumatur, non modò comprehendi est quòd verba, quæ auctor cap. 9 ejusdem libri de se animo, sed ne suspicione quidem potest attingi, ponti­ dicit, non alii quàm Salomoni congruere possunt. fices et concilia omnia aliter vocabulum usurpâsse, Ecclesiasticum quoque auctores nobilissimi Salomo­ quàm erat in usu universorum. Deinde, concilium Car­ nis nomine retulerunt, Clemens Alex. lib. 7 Strom., tilagineuse, ne quis abler inverteret, quid nomine Scrip­ Gregorius Nnzianzenus oratione octava; Basilius quarto turarum canonicarum intelligeret, declaravit inquiens: libro contrit Eunomium; Chrysostomus, sive quis alius Pra ter Scripturas canonicas, nihil in Ecclesia legatur fuerit, homil. tertia Imperfecti operis in Mattbæum; sub nomine divinarum Scripturarum. Sunt autem cano* Ambros. super 7 caput prioris ad Corinth., Hierony­ nicœ Scripturæ, etc. El Innocentius : Hi libri, ait, re­ mus in cap. 10 Ecclesiastis; Cyprianus ad Rogaliauum, cipiuntur in honorem sanctarum Scripturarum. Et in et lib. 5 ad Quirinum, cl serin. 1 de Eleemosyna; Cas- concilio Florentino eodem Spiritu inspirante, illi siodor. in Ps. 55, et 66, et 95 ; Gregorius lib. 10 Mora­ omnes libri, quos suscipit, et veneratur Ecclesia, el lium, cap. ii, cl quæsl. 1, cap. 1, Nou est putanda; de quibus præsens disputatio instituitur, scripti ò Sixtus primus in episl. ad omnes fratres; Marcellinus sacris auctoribus asseruntur. Prælereà, cùm sub codem ad Salomonem episcopum, Fabianus episl. ad omnes contextu omnes illi libri nullo facto discrimine definian­ orientales episcopos; Sixtus secundus ad Gratum; Da­ tur esse canonici, ridiculum est, ut partim in unà signi­ masti* ad episcopo* Itali®; Joannes Papa ad Valerium ficatione, parimi in alia, libros canonicos habeamus. episcopum. Quòd si post loi làinque graves anciores Alsi hanc semel distinctionem admittimus, auctoritato libros illos Salomonis esse asseveremus, nihil erit pro­ conciliorum atque pontificum nullus liber sacer con­ iettò cur timere debeamus. stare potuerit. Nam pari causatione, si id quidem lubiDeinde librum esse hujus aul illius scriptoris non tum esset, hæretici dicerent, unum quemlibet de cælcadmodum interest catholice fidei, dummodo Spiritus ris non esse canonicum ad firmandam fidem, sed ad saucius auctor esse credatur. Quod Gregorius in proce- instruendos mores. Id quoniam absurdum omninò est, utio super Job, c. 1, erudite et tradit et explicat. Nec retineamus potius eam rationem oportet, quam Cajetaenim refert, qu;\ penna rex epistolam scripserit, si nus voluit evertere, vir (ulsæpè jam dixi) cum primis veré scripsil. Unde nihil obstaret, ut in cà re, quæ ad eruditus et pius, sed qui in libris sacris constituendis Erasmi novitates ingeniumque secutus, climi alienis (idem non pertinet, Innocentius, el concilium Cartila­ gineuse communem antiquorum opinionem sequerew* vestigiis voluit insistere, propriam gloriam maculavit. lur. Nec proinde tamen in libris canonicis enumeran­ Ac de sexto argumento hacteniis. dis errare potuèrc, quippè quòd ad finem allinere cer­ Ad confirmationem autem faciliiis responderi potest, tum sil. non Ambrosium modò, sed el Cyprianum ad Pom Denique, ul lias duas responsiones pralcrmitlercinus, peianum, cl Augustinum, 18 de Civ. Dei, referre ex 3 habemus aliam multò putiorem, quam cx Euseb., lib. cl 4 libro Esdræ testimonia, sed non (anquàm cx Spi­ II Preparation’!* evangelic®, cap. 5, Joannes Dricdoritu divino edita, quibus scilicet nefas sit refragari. ni$ expressit. Cùm enim Salomon, juxta Scripturam, 3 In septimo principali argumento molestò fero, non Keg. c. 4, loculus fuerit tria millia parabolarum, el alienos modò, vcriun etiam nostrates (bona venià le­ carminum quinque millia, quæ non sunt in unum ali­ gatur) in lain novant, ne dicam levem, sententiam in­ quod volumen à Salomone coacta, fuerunt alii atque cidisse, ul Epistolam ad Hebræos Apostoli Pauli esso alii, qui sententias Salomonis sparsas collegerunt, ut negaverint (i). Sed id multò molestius, ul, si Pauli patet Proverbiorum c. 25. Ita Augustinus Eugubinus, non sil, prolinùs non sit canonica. Nam, auctore in­ in Comment, super Gen., secutus Rabbi Moyseu, ct certo, poterit Epistola certo esse canonica. Sive enim i1 almudislas, credidit Isaiam libros Salomonis scripLucas, sen Barnabas (quod quidam sunt opinati) eam ri- quo CAP. XI. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPH IS PRÆCEDENTIS, rein. Cum harciiciim bit, hanc Episl. à sacris Scripluris cxdudcre, certe tenurarium est (ne quid am­ plius dicam) de hujus Epistola auctore dubitare, quem Paulum ruisse certissimis testimoniis confirmatur. Orí­ genes ¡oprimís lib. I Commentariorum super Malllueum, cl refertur ab Eusebio lib. 6 Ecclesiastics Historia», cap. 18: < Ego dico, ail, quòd ipsa mani< festissime est Pauli Apostoli, cl semper omnes an< liqui majores nostri eam ul Pauli Apostoli suscepe< runl : cl opinio usquê ad nos pervenit, quòd sermo ejus < est græco sermone composites, vel per Clementem < romaine urbis episcopum, vel per Lucam. > Clemens ilem Alexandrinus apud Eusckiuui, Eccle­ siastica Historia! libro G: Manifesté, inquit esi Pauli, scripta quidem hebrtro sermone tanquàm lícbraás, sed à Luca in yraxum interpretata. Eusebius quoque in eamdem sententiam ivit, libro 2 llistoriæ ecclesiastica», cap. 57. Ubi cùm dixisset, Clementem romanum episcopum in Epistola ad Co­ rinthios nomine Pauli teçtirnouiis hujus Epistola» usum, continuò subjicit : < Undè constai, quòd Apostolus « hanc Epistolam lanquàm Hebræis mittendam, patrio c cam sermone conscripserit; el (ul quidam tradunt) < Lucam Eiangclistam, alii autem Clementem, inter< prolatum esse : quod el magis verum est, quia el stylus < ipse Epistolæ Clementis cum hàc concordat, cl sen< sus nimirjim iilriiisqiie scripturæ plurimam similitu( dinem ferunt. > Haclenùs Eusebius. El cap. 5 ejus­ dem libri : Pauli manifeste sunt l i Epistola'. Dies me deliciet, si velim enumerare auctores græcos, qui hanc Epistolam Paulo tribuerunt. Nec mimis si commemo­ rem etiam latinos. Quid enim referam Alhanasium, in epislolà ad episcopos Africanos, lib. 11, de fide Tri­ nitatis? Quid Cyrillum, lib. 12 Thesauri? Quid < brysoslomum infinilis prope locis? Quid Ignalimn? Quid Ircnæum? Quid Damascenum? Quid Anacletum, in epislolà de ordinatione episcoporum ? Quid Iliginiuiu, in epislolà ad omnes Christi fideles? Quid concilium Laodiccnum? Quid tandem concilium Ephcsinum (1)? cùm omnes greci scriptores (ut auctor est Hierony­ mus ad Dardanum) hanc Epistolam Apostoli Pauli esse unà voce fateantur. Theophylaclus certe miratur eorum impudentiam, qui hanc I pislolam Pauli esse infician­ tur, affirmatque eos non sccùs peccare, quàm si à Paulo abesse Christum negarent. Quid Latini ? Nempe fatentur etiam; fatetur Ambrosius super Psalmum: Meati immaculali, el libro de his, qui mysteriis initian­ tur, cap. 8; Auguslinus insuper, lib. 2 de Doclr. Christian, cap. 8, el sæpé alias, liem Gregor, lib. 5 Moralium, cap. 3; Gelasius cum concilio septuaginta episcoporum; Innocentius Papa; concilium Carlhaginense, Florentinum, Tridentinum. Quid moror? mille quingentos abhinc annos Ecclesia legii hanc nomine Pauli Apostoli, el audemus nos in dubium vertere, (1) Concilium Ephesinum expresse docet Apostoli testimonio probari» quòd Christus est factus pontifex cl Apostolus confessionis nostra». Concilium Ephesiniini dixi, quia illa ep. licet Cyrilli sil. præsideoal la­ men svnodo, cl est à synodo approbata (CasshxU in Psal. 102; Adrian, in episl. ad Const, cl frein m.) 12G quod omnes catholici loi reirò seculis sine ambiguitate tenuerunt? Omillo quòd Petrus, nisi me valdê opinio fallit, testatur Paulum Hebræis Epistolam scripsisse. Nam primam Petri Hebraeis scriptam esse, salutatio ipsa adeo aperte docet, ut ne (¿ajetanus ipse quidem negare potuerit. At secunda Petri eisdem quoque scripta est. Ait enim: Eue jam vobis hanc secundam scribo Epistolam : in hujus verò fine, sic Petrus inquit: Sicut el charissimus frater noster Paulus scripsit vobis, strut et in omnibus epistolis; etc., vehis, scilicet Hebraeis, ad quos scribebat Petrus. Undè facta distinctione sub­ jungit : Sicut ct in omnibus epistolis : ut non obscure iotelligeres, quod Paulus Hebraeis de longanimitate et salute Christi, idem cl in aliis epistolis scripsisse. Non est ergò cur de auctore hujus Epistola» quisquam dubitet. Al Hieronymus dubitat. Certe, ut dubiQssct, non proinde nostram hanc certam indubilalamque fidem ambiguam efficere potuisset. Seti negamus, Hierony­ mum aneipitem hoc loco (quod illi falsissime impin­ gitur) habere sententiam. Nam, nl innumera loca si­ lentio prælcreamus, quibus refert Hieronymus ex hac Epislolà nomine Pauli testimonia; ut illud etiam dissimulrmns, quòd de iris illustribus in Paulo, cum quo­ rumdam contrarium sensum expressisset, eorum ar­ rúmenla refellit; ille profecto loco i ierooymianæ sen(entiæ clarissimus testis est, qui habetur in epislolà ad Dardanum de terrà promissionis, in hæc verba : Vas electionis loquitur ad lltbrcros, fide, qui locatur Abra­ ham, etc.: < Nec me fugit, quòd perfidia Judæorum hæc testimonia non suscepit. Illud nostris dicendum < est, hanc Epistolam, quæ inscribitur ad Hebrxos, < non $olùm ab Ecde&iis Orientis, sed ab omnibus < retrò græci sermonis scriptoribus, quasi Pauli Apo< siuli, suscipi; el nihil interesse cujus sii, cùm ecc desiaslici viri sil, cl quotidie Ecclesiarum lectione < celebretur. Quòd sl eam Latinorum consuetudo non «recipit inter scripturas canonicas, nec Græcorum < Ecclesia? Apocalj fisim Joannis eadem libertate susci< piunl; el lamen nos ulramqne suscipimus, nequa< quam hujus temnpris consuetudinem, sed veterum < scriptorum auctoritatem sequentes, qui utriusque « testimoniis utuntur, nonul interdùm de apocryphis < facere solent,sed quasi canonicis et ecclesiasticis. > Haclenùs Hieronymus. F.l in Epistolam ad Tituiu, cap. 8.* < Lege, inquit, ad Hebreos Epislulaiu Pauli < Apostoli, sivecujnscumque alterius eam esse putas, < quia jam inter ecclesiasticas est recepta. > Ad primam igitur rationem, quoniam in Rejectione de pœnitentiA accurate sané ac diligenter illa A posIoli loca explicata sunt, non est necesse modò res­ pondero (I). (1) Porrò in eà Relecl. respondet Canus, textus objectos 1). Pauli interpretando: < Non de jKemìentià < quæ post baptismum fit, innuil, sed de îxænilentià < quæ fit in baptismo, qui videlicet semel dimlaxal < pcrcini potest. Nam pœnilcnliam baptismum appel« lari, nabos apud Lucam capitulo ultimo: Oportebat, t inquit, pnvdicori in nomine ejus pcenilcutiam, et re* < missionem peccatorum in omnes yentes. Ubi quæ Mat* DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. H. 128 Ecce duas causas, quibus interim argumentum illud » Ad secundam respondere ncccsse est, ct quidem eo ordine, quo adversùm constitutam veritatem objectio­ Cajelani posset eludi, quo ne librum quidem Gcncseos hebraico sermone scriptum sibi Cajctanus suaderct. nis singulæ partícula» fuere proposite. Nam, quòd prima particula objiciebatur, facilè diluitur, cùm contin­ Nam ibi legitur, cap. 35, 18, Rachel vocàsse filii sui nomen Benoni, id est, filium doloris mei ; nomen verò gere potuerit, ut interpres reliquerit quidem in textu ci à patre inditum Benjamin, id est, filium dcxlræ;ct verba hebraica, sed in margine, quod fleri solet, addita in Exodo, cap. 12,11 : Est cnim phase, id est, transitus fuerit interpretatio, quam librarius textui deinceps in’ Domini. Respondeant nobis isti, qui simili argulià ne­ seruerit. Quod etiam idem in Matlhæo usu forbisse venit gotium nobis exhibere volunt ; et si non valuerint, ter­ In verbis illis cap. 27, v. 46: Eli, Eli, etc. Quòd au­ tiam causam nos reddemus. Videlicet, sunt nomina tem, quæ expositorfortassé quispiam in margine op­ composita ex mullis simplicibus, quæ nonnunquàm posuerit, ea scriptorum vitio textui nonnunquàm inse­ rantur, Nicolaus Uranus reclé, 2 Keg. 8, animadvertit; integra in compositione manent, interdum corrupta : illa cnim verba : De quo fecit Salomon omnia vasa aurea ea si aliis vei bis càdcm etiam linguà explicare voluero, in templo, ct mare ameiim et columnas, et altare, in hunc nihil absurdum orielur:ut si, verbi causò, dicam: modum ct adjecta, ct inserta esse constat. Deicola, interpretatur Dei cultor; paterfamilias, hoc Potuit et alià ex causâ proficisci, ut Apostolus vel est, domùs gubernator et parens. Quod idem in nomi­ Evangelista bebraicè scribens, quorumdam vocabu­ nibus Benoni et Melchisedech evenire potuit. lorum interpretationem adjecerit, quòd apud Judæos Sed ne ad hæc tanquàm in aram confugiamus, illa craiit verba quædam vel chaldaica, vel syriaca, quæ causa et prestantissima et verissima est, interpretem potuerunt coinmodé in linguam hebraicam verti, ut (1) id jure suo facere potuisse, cùm videlicet necessarium Golgotha, ct Ephphctha. fuit hebraica verba manere. Si cnim interpres transtu­ lisset : Deus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? non < thæus de baptismo dixit, Lucas nomine pœnilentiæ, < ac remissionis peccatorum, tradidit. Hanc exposi- fuisset à Latinis perceptum, quorsum astantes dixerint : < tionem Chrysostomus et Thcophylactus, sequuntur Eliam vocat iste. Quare verba hebraica retinere coactus, < In eadem loca. Item D. Ambrosius, libro secundo de eorum interpretationem apposuit, quod facere æquê < Pœnitentià, cap. 2, et D. Augustinus, libro de verá < et falsà pœnitentià, cap. 3. Colligunt autem ex mulpolerat verbis hebraicis non retentis. Certe Geneseos < lis conjecturis, hanc esse eorum testimoniorum in3Ii, ct Exodi 12, in hebreo nominum interpretatio non < teUigcnliam. Quas ego conjecturas referrem, nisi ad habetur ; sed interpres adjecit de suo. i metam hujus disputationis festinaret oratio. Quòd si objicias illam particulam non esse sacram < Potest tamen uterqiic locus inlelligi etiam de Pœni< tentiæ sacramento, ut videlicet intclligamus, imposscripturam, si hoc verum est, ut quæ ab officinà in­ < sibile esse per Pœnilentiæ sacramentum rursùm reterpretis prodierit, primum conceditur conclusio; nec < novari, id est, priorem novitatem, quam per baptisego video cur perhorrescere debeamus. Deindè, ne­ < mum accepimus, iterimi accipere. Unde Gregorius • Nazianz. orat. 3 in sanctum Lavacrum : Non supegatur illa collectio: si ab interprete proficiscitur, extrà 9 retí, inquit, regeneratio secunda, nec reformatio, sed sacras litteras est. Nam particula quæ ad servandam « in pristinum statum restitutio ; etiamsi perquam vehevel congruitatem, vel inlelligcnliam in sacrarmn litte­ < menter illam lacrymis, et mullis quœramus suspiriis, rarum interpretatione additur, non censetur à sacris < ex quibus vix quidem cicatricum obductio venit. < Nec te moveat, quòd Apostolus ait, esse imnossilitteris aliena. Undè Hieronymus in Commentariis « bile; nam per excessum loquitur, atque hyperbolicé i ingentem rei difficultatem impossibile vocat, non ut Epistole ad Galatas, cap. 4, in illud: Abba Pater : < Hanc consuetudinem, inquit, in pluribus locis Scrip< desperent audientes, sed ut terreantur. Idcircò enim i subdit Apostolus : Confidimus tamen de vobis, dilec< tura conservat, ut hebraicum verbum cum inlcrpreI fissimi, meliora, et vicimora saluti, tametsi ita loquimur ; < latione suà ponat : Bartimeus, filius Timci, Ascr, i quasi dicat Apostolus : Locutus sum ita, ut vos à pcc< divitiæ, Tabita, Dorcas, ct Mesech, vernaculus. > Eccé < catis retraherem, et desperationis metu facerem cau• tiores; cælerùm confido de vobis , et reliqua quæ Scripturam Hieronymus vocat etiam eam paniculam, < sequuntur. Quæ nuidem hujus loci interpretatio mea < non est, sed D. Hieronymi, libro adversus Jovianum quam interpretem addidisse compertum est. Atipie id in Eplstolà ad Hebreos vel maxime locum habet : cujus « secundo, reierturque à Gratiano de Pœnitentià, disi. < 2, c. Si cnim. Nec modus hic loquendi à sacris lilinterpres fuit vel Lucas, vel Clemens; quod Apostolo < teris alienus est. Nam Matth. 16, quod ante Dominus < dixerat, difficile esse divitem intrare in regnum cœlo- et vivente ct vidente factum esse, ad veritatis simili­ tudinem videtur esse propensius. Verum esse assevo < nun, è vestigio dixit, esse impossibile, quemadmo< dum exposuit D. Hieronymus super caput Isaiæ sexa- rarem, nisi Academia» temperamentum in causò con­ < gesiinuni. Sed et Aristoteles, primo libro de Cado, jecturali placeret. Nihil ergò prima illa causa movere • cap. 11, inter reliquas significationes hujus vocabuli, nos debel, ut credamus hanc Epistolam bebraicè scrip• impouibilii, eam annumeravit, ut quod non facilé, • neque citò» nec bene fieri potest, impossibile dicatur. tam non fuisse. Sed ne secunda quidem causa movet; i Et ad eandem formam, per byperbolem, cap. 10 eadem cnim in Apostolum torqueretur, qui in Actorum < ejusdem Epistola. Apostolus locutus est, ut ostenlib. cap. 12, Judæîsloqucns, citat scripturam veterem < deret, quà animadversione peccata nostra digna sint, « post acceptam notitiam veritatis, si ad justitiæ ri- juxta translationem Septuaginta. Itaque interpres aut < gorrm examinentur. Sed aliud tamen est, quod jusquasi propri®, ideò Evangelista dixit: Hebraice autem < titia postulat, aliud quod clementia et misericordia Golgotha ; queinadmodùm si ego dicam : Hispane autem < suggerit. > P. S. Javali. Quam vocem punicam esse cerium est pro apro (t) Joannes, cap. i9, videtur astruere vocem heab Hispanis usurpatam. Vntam esse. Sed quia voces çhaldææ erant Hebræis M7 CAP. XI. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS PRÆCEDENTIS. 130 Lucas, aut Clemens, licet Hebreos hebraico Paulus Ad quartam rationem non oporteret rispondere, si fuerit allocutus, versionem tamen septuaginta Inter­ oratio Pauli colo ct commate aptius distingueretur. pretum magis reddere voluit, ne Greci littore novilate Itaque lectio in hunc modum habere debet: Qua: cùm turbarentur. Quam etiam oh rem Apostolus Romanis initium accepisset enarrari per Dominum ab eis qui au­ scribens, cap. 1, 17, abutitur testimonio Habacuc dierunt, in nos confirmata est ; ut illa verba, ab eis qui juxta translationem Septuaginta, ne romanis auribus audierunt, non ad participium sequens, sed ad infini­ insuetam orationem afferret, ut Hieronymus auctor tivum antecedens referantur. Sed cui hæc displicent, is tale habeat responsum : quod Paul, ait: In noi con­ est in commentariis super Habacuc cap. 2. Jam vero tertia illa causa, quæ in postremi hujus firmata est, non ad sc peculiariter refert, sed ad Judæogencraliter, ut glossa interlineari* admonuit. Prelerrationis parte nobis opponitur, nulla est. Audivi equi­ quàm quòd Paulus non ait sc accepisse doctrinam ah dem ab Hebreo, cui Hebra! Carpen tora tenses primas ex suis hominibus deferebant, epistolam hanc hebrai- cis, qui audierunt, sed salutis confirmationem : accepit cnim ct Sacramenta ab illis, et doctrina confirmatio­ cam hodie etiam, Matlhæique Evangelium exstare. nem, tum quia Ananias dixit illi, quid oporteret eum Sed ut Judæus ille nos irridere voluerit, aut etiam ex facere, tùm quia ascendit ad antecessores Apostolos, alicujus Hebræi versione illi habeant nunc hebrarcam Epistolam Pauli, Evangeliumque Matthæi, perierint ne forte in vanum curreret, etc. vero legitimum Matthæi ad Hebreos Evangelium, et Ad quintam vero respondere oportet in hunc modum, Epistola Pauli ad Hebreos, Judæorum curt id verinomen Testamenti apud Latinos interdùm significare simillimum est accidisse. pactum ct promissionem, ut Hieronymus in Jerem. Ad tertiam rationem, qua etiam id agitur, ut Paulus cap. 51, cl in Malae, cap. 2, scripsit, et Innocentius, auctor hujus Epistolæ non credatur, prius respondetur, in capite Cùm Martha:, de celebratione missa:, crudità testimonium illud in sensu litterali ad Christum referri. postea docuit. In quam significationem illud tradidit Nec obstat, sensum etiam litteralem ad Salomonem accipiendum quod in canone dicitur: Hic est calix novi etiam perlinere, cùm eadem littera plura simul litteralia et ertemi Testamenti, id est, novæ et ælernæ promis­ sensa contineat, ut I). Thom, in part. I, q. 1, ad 10, clansionis; ct illud etiam ad Hebreos, cap. 9, 15: ¿Vori tè hunc D. Augustinus, lib. 2 de Doctr. christ, cap. 29, Testamenti mediator est, ut repromissionem accipiant, ct lib. 12Conf., cap. 2G, 51 et 52, tradidere. Quemad­ qui vocali sunt, hœreditatis ælernæ. Illud etiam explo­ modum igitur nomine David Christus interdum ad litte­ ratum est, apud Grecos nomen tefifar, interdùm pro­ ram significatur, ut Ezcch. 54: Suscitabo super ea spaslo- prié testamentum, nonnunquàm pactum, fœdus ct pol­ rem unum, servum meum David ; et Jercmiæ 30 : Servient licitationem significare, ut cx Actorum Apostoliconim Domino Deo suo, et David rap suo, etc., sic cl per nomen capite tertio Dudæns in Commentariis probat. In quà Salomonis Christum Dominum co loco Scriptura signaetiam posteriori significatione ct Gencscos 9, cl Psalm. vil. Id ne nos preterirci, adjecit : Stabiliam thronum ejus 54, 88 ct 105, nomen otaOr.xn legitur. usque in sempiternum. Quod apud Lucam, cap. I, v. 52, Vocabulum quoque hcbraicum Berilli, quod Exodi Angelum ad Christum retulisse, notius est, quàm ut ex­ 21, ct Jerem. 51, habetur, licèi frequenter pactum plicandum sil : Tilias, inquit, Altissimi vocabitur, ct fœdusque significet, quandoque tamen ad testamenti super domum David sedebit. Augustinus porrò auctor significationem flectitur. Nam el Hieron., Zachariæ9t est, de Unit. Eccl. cap. 8, Psalm. 7!, licèi in Salo­ ct Psalmorum interpres, Psalm. 41, nomen Berith in monem inscribatur, Judæos tamen de Christo esse pro­ testamentum vertit. Imò licèi Aquila nomen illud sem­ phetiam invictissime defendere, quia nonnulla ibi dicta per pactum interpretetur, at 70 tamen fere testamen­ sunt, ut in Salomonem convenire non possint. Quæ tum, ut Hieron. in cap. 2 Malach. testatur. In nomine eadem profecto causa, ut de Psalmo 44 idem sentiamus, igitur hebraico Paulus ludere potuti rhetorum more, cogit. ct vocem à proprio ad improprium significatum flec­ Posteritis, ut in sensu allegorico hoc testimonio tere : quod idem, si aut grecò, aut latiné loqueretur, Paulus abuteretur, nihil à suo more faceret alienum ; facere potuisset. Idque eo magis, quòd instrumentum, qui cùm sæpé alias, tùm maxime in priori ad Corinth. h sanis obsignatum, testamentum dicitur, quamvis co­ Epistola, cap. 9, ex sensu allegorico argumentatur. dicillo postea vel mutentur aliqua, el aliqua inducan­ Aliud est cnim cx sensu spirituali certum ct efficax tur, vel etiam totum omninò, quod testamento semel argumentum trahi, quod Augustinus, in epist. 48, ad cantum eral, antiquetur. Quocirca ct vetus illud lega­ Vincent. Donalislam. Dionysius, in epist. ad Til., tum, testamentum quidem erat signatum à vivo, sed Hicronymiisquc in Maith, cap. 15, negarunt; aliud apertum moriente Christo, ut velum scissum ostendit, verò argumentum inde probabile duci, id quod nemo ac per cvangelicam legem velut per codicillum aboli­ sane doctus negare potest. Quòd enim rhetores argu­ tum. Id quod Lactantius, de vert Sapienti^ cap. 20, menta verisimilia certis ct exploratis adjungunt, id videtur mihi intellexisse. Nihil igitur obstat, quominus Apostolus quoquo facit. Potuit autem hoc loco multò Exodum loqueulem de veteri fœdere, loqueos edam et commodius ct vehementius facere, ubi Hebræi inpropriè de testamento Paulus adducal. Quinimò con­ sentaneum argumentum est, ut perfectum testamen­ tclligebant ca quæ David in Salomone Deus promiserat, tum, scilicet novum, sanguine confirmatum sit cl morte in Christo esse complenda. Inlclligebant autem eisdem testatoris, quandoquidem Imperfectum illud vetus non sacris litteris sæpiùs admoniti, utMich.4, Dan. 7, patet. 429 «1 DE L S THEOLOGICIS. LIB. II. 132 sine sanguine firmatam est, ut figura figuralo con­ quod est hærelicum. Argumentum vcrò illud, quod grueret Atque hæc quidem responsio argumento Ca­ Erasinum movit, imò plcrosque olim ante Hierony­ ntoni satisfacit; etiamsi nomen bcbraicum non testa­ mum (ul referi idem de Viris illustribus in Petro) in­ firmum est, cùm eumdem auctorem sæpc contingat mentum propriè, sed fœdus soliim significet; quod et Hieronymus in cap. 15 Jerem., etllebræi docti con­ non aliam modo, veriim eamdem quoque sententiam tendunt. stylo scribere differenti. Quod ( ul reliquos praetereaAd postremam vcrò rationem is ipse, qui posuit, mus) in D. Gregorio videre licet; cujus epistolas si respondet, illa tria quidem in arcâ fuisse omnia, ut cum aliisejusdem operibus conferas, judiciumque feras Paulus dicit, sed urnam et virgam foris pendentes à ex diverso dicendi charactere, ab alio auctore scriptas latere; tabulas ven) inlùs, ul lib. 3 Regum, cap. 8, ha­ esse judicaveris. Hieronymus tamen ad Hcdibiam, quæst. II, alilerrespondet, inquiens : < Duæ epistolæ, betur. Rursum ellam fortè postilla Salomonis tempori vacenlotcs cupientes, virgam cl manna, in secretiori < qua} feruntur Petri, stylo inter se et charactere distutforiquc esse custodia, intra arcam cum tabulis po­ < crepant, slructuràque verborum; ex quo intelligimus, suerunt. Cujus rei Paulus non erat inscius; nos sumus, < Petrum pro necessitate rerum diversis fuisse usum qui ilebræorum traditiones ignoramus. Theoph. in < interpretibus. > En Hieronymus ex dissimili stylo non Episl. ad Hebreos, cap. 9, asserit Paulum optime in­ diversos auctores colligit, sed interpretes differen­ stitutum in rebus Judaicis à Gamallele ex traditione hoc tes (1). Apostoli enim in alienò linguA malebant per interpretem scribere, quàm dono linguarum abuti, habuisse, hodlèque Pharisæonim sectam assentici, rem ita se habere. Admonuerat forò idem prior Chry­ quod non ad elegantiam et luxum, sed ad usus neces­ sostom. bom. 18. De septimo itoque argumento, et sarios acceperant. Nec me fugit, quòd Erasmus hunc huic adjunctis ralionibus satis èst dictum. Nam quod locum Hieronymi detorquet; sed more suo facit, ut pro ex illis verbis : Celerius autem videbo ros, Cajclanus suà libidine interturbet omnia. argumentatur, alienum à ratione videri, ul, postquam Propter decimum argumentum Erasmus cl Cajctaappellaverit Cæsarem, spondeat se Paulus daturum nus duas illas posteriores Epistolas negant esse Joannis EvaugelisUe. Quam ego sententiam non temerariam Judaeis, adeò leve est, ut referre pigeat, nedum refel­ mudò, sed etiam erroneam esse crediderim. Quoniam lere. In octavo vcrò principali argumento, quo quarta si Joannis, cognomento Senioris, asseruntur, non sunt conclusio coarguitur, Cajclanus quidem non negat profectò canonic». Nec enim quisquam Joanncm Epistolam Jacobi esse canonicam, sed auctorem asserit Presbyterum auctorem sacrum existimavit. Sunt au incertum esse. Erasinus addit, eam non sapere aposto­ tern sine dubio, ut antea nobis demonstratum est, lica™ auctoritatem. Al cùm Hieronym. de Viris ilhi- Epistolæ canonie» : non ergò sunt Joannis Presbyteri, sed Evangelist». Quod Orígenes in Psalm. 1 , apud str., Urbanus Papa in epistol. de communi viti, Ale­ Euscbiiim, lib. G Ecclcsiasl. Hist. cap. 18, Clemens, nami. quintus à Petro in epist. ad omnes episcopos, Anaclelus in episl. de oppressione episcoporum, Mar­ lib. 2.Strom, cap. 18, Damasc. lib. 4, cap. I, Isidorus sexto Etymolog. August. 2 de Doctrinó chrislianà, cellus Papa ad episcopos Antiochen» provinci» , Gelasius cum concilio septuaginta, Innocentius I, con- cap. 8, dist. 95, c. Legimus, Hieronymus ad Evagrium, Innocentius primus, Gclasius, concilium Laodiccnnm, cil. Milevilanum c. 7, conc. Laodic. Carlhag. Florent. Cailhaginense, Florentinum, Tridentinumque testan­ Trid. hanc Epistolam Jacobi Apostoli, Jacobi, inquam, Apostoli esse affirmaverint, idque Ecclesi» universalis tur. Sod tempore Paschali universalis Ecclesia duas has Epistolas nomine Joannis Apostoli populo legit; usu confirmante, temerarium est, ne dicam erroneum, Ecclesiæ autem, conciliis, ct sanctis antiquis tutius nos hujus Epistolæ certitudinem velle aut ex incerto auc­ committemus, quàm novitiis istis auctoribus, quorum tore, aut ex stylo salutationis infirmare; idque argu­ argumentum cùm imbecillum sil, alió consultatione mento leviori, quàm cui respondere debeamus. non eget. Ad nonum argumentum sic respondeo : Erroneum Undecimum vero argumentum indignum esset, quod est, ne dicam haereticum, secundam illam Epistolam in aliorum numerum censeretur, nisi ob illud CajetaPetri Apostoli esse, negare. Adversatur enim inprimis nus asseruisset, hanc Epistolam minoris esse auctori­ omnibus sanctis; deinde Innocent™ et Gelasio; prætatis, quàm alias quæ sunt certò scripluræ sacræ. Nam tereà conciliis Laodiceno, Carthagincnsi, Florentino, Tridentino; deniquèusui catholic» Ecclcsiæ,quæ legit hujus Epistolæ auctoritatem expressè negare non au­ det, ne quid invidi» subeat, aut criminis. Cum autem eam in festo Transfigurationis nomine Petri Apostoli. Contineret etiam aliquid falsi, si Petrus Apostolus Hieronymus asserat, auctoritatem jam vetustate et usu ejus auctor non fuisset. Nam licet argumentum ex sa­ mentisse, el inter canonicas computari, miror equi­ lutatione ipsius Epistolæ forsitan eluderetur, quòd à dem, cur Cajclanus aliorum opinionem sub Hieronymi falsario quopiam esset adjecta; at, quod capite primo censuram non redegerit, quem procerlà regula sa­ illius Epistnlæ legitur, cludi nulla ralîone potest : Hanc crorum Hbróntm habendum existimavit. Cajelani igi­ won, ait, noi ondMmut de catto allatam, cùm «se­ tur assertio bue loco periculosa est, si vis comparativi teneatur : < Minoris (inquit) auctoritatis est iis , quæ mas in monte sancio aim ipso. Quòd si Petrus non tcnpdl Epistolam (Joanni autem Jarobovc tribuere, Mietiti a minificaría.’ est), falsum Eptrtbh continet; (I) demens Alrxandr., lib. 7 Stromat., Glauciam tradit fuisse Petri interpretem 133 CAP. XII. ARGUMENTA HEBRAICÆ GRÆCÆQUE LINGUIS PATROCINANTI A. < sunt ccrtò scripluræ sacræ. > Non csl igitur cerio scriptura sacra, quod csl erroneum. Al quidam anta Hieronymum hanc epistolam non probàrunt. Fateor; sed fuerunt nonnulla anta Hieronymum in controver­ sia, quæ modò in dubium vertere hærelicum csl. At cilal librum apocryphum. Forsitan apocryphus apud Hebræos non crai. Quòd si esset, ul cl Hieronymo, cl plerisque aliis placet, nihil minim, si ab Apostolo Judà referatur, cùm testimonia referai Paulus ex Ara­ to, Act. 17, 18, Menandro, 1 Cor. 15, 53, Epimenide, 2d Tim. 2,12, ethnicis prophanisque poclis. Vide Hie­ ronymum in Episl. ad Ephes, c. 5, cl ad Tit. 1. At coarguit hoc responsum Cajclanus : < Non abs re, in< quiens, hæc epistola à multis refutata csl ; quoniam < clsi citare apocrypha mulló magis licet, quàm poetas, < auctoritati tamen sacræ Scripluræ derogat, ut apo< crypha prophetia, ul simpliciter cl absolute prophe< lia inducatur. > Hæc ille. Verum aliud csl, lolum librum apocryphum esse, quod Hieronymus ait, quia scilicet quædam in eo libro continerentur, quæ essent ambigua; aliud particulam illam, quam Judas excitavit, apocrypham esse, quod nec Hieronymus, nec alius ex catholicis dixil. Nam licèi ex alio loco non haberemus eam esse prophetiam, al auctoritas Judæ satis est, ut illam verissimè à Spiritu sancio cxslitisse sentiamus, sicut credimus illa verba : Beatius est magis dare, quàm accipere, Jesu Christi esse, quia Paulus dixil. Sed stul­ tus ego sum, qui hujusmodi argumenta conor refellere. Ad postremum argumentum, ubi Erasini Lutherique conjecture ponuntur, ul Apocalypseos auctoritas infinnelur, post ea, quæ diximus, non fuerit opus re­ spondere, lanium salis fuerit admonere discipulos. Manifesta enim percurrimus, ut in obscurioribus immoremur, atque Francisais Titclmannus in hàc causA accuralissimè laboravit, edidilque peculiarem contro­ versiam , undè lector petere ea poterit quæ huic responsioni nostre deesse videbuntur. Nam ratio po­ stulat, ut secundae hujus controversiae finem aliquandò faciamus. CAPUT XU. Ubi eorum argumenta ponuntur, qui suadere volunt, in sacrarum intelligcntià Scripturarum, ad fontes hebraicum et grœcum recurrendum. In terliâ vcrò quæstionc magna dissensio est, caque nisi dijudicetur, in summo errore nccesse est nos, atque in maximarum rerum ignoratione versari, an in sacrarum litterarum intelligcntià ad hebraicum græcuinque fontem sit recurrciidum; an potiùs afilio ipsa latina tàm magnæ sil auctoritatis et ponderis, ul ncc ab originali scriplurà pendeal, nec per eam aut corrigi oporteat, aut limari. Prior autem hujus controversi pars suadetur ante omnia D. Hieronymi testimonio, qui in libro adversùs Helvidium hujus assertionis primus auctor esse ere­ ditar, eà ratione vel maxinta, quòd multò purior cre­ denda sil manare fontis unda, quàm rivi. Idem etiam in epistolà ad Marcellam , cujus initium : Post prio­ rem , cum fateretur, aliqua seso in vulgata editione 134 Evangeliorum latinorum emendasse, atque adgræcam originem revocasse latina, obtrectatores suos contem­ nens : Si displicet (inquit) fontis unda purissimi, cccno~ nosos rivulos bibant, el diligentiam, qua avium sylvas, el concharum gurgites nòrunt, in scripturis legendis ab­ jiciunt. Idem confirmat in epistola ad Damasum de verbo Hosanna, cujus initium est : Multi; el in com­ mentariis super Zachariam cap. 8, dicens : t Cogimur < ad Hebræos recurrere, et scienliæ veritatem do «fonte magis, quàm de rivulis quærere : nempé, « ut Cicero de oratore etiam ail : Tardi ingenii est, < rivulos consectari, fontes rerum non videre. > El in epistolà ad Vitalem , docet, se ad hebraicam verita­ tem, tanquàm in præsidium el arcem , solitam esso confugere. Hòc addo Augustini testimonium ex lib. 2 de Doctr. Christ, cap. 15, el 18 de Civil. Dei, quibus locis Hie­ ronymi sententiae subscribit. * Testamentum ad græcam reduceret veritatem, quem­ admodum Hieronymus idem in præfatione super qua­ tuor Evangelia testatur. Id vero Damasus non jussisset, nisi intellexisset novi Testamenti veritatem à grau o fonte petendam. kl? interpretem sæpè vellicat, ut qui interpretando fre­ quenter errftrit. Non igitur veteri editioni latinæ fidem liabere necessum est, nisi Hieronymum aut ma­ levolenti® velimus arguere, si dediti operi, aut impe­ ritiae, si ignorans ea. quæ benè conversa erant, re­ prehendit. Aliunde igitur quàm ab editione latini, quærenda est sacrorum litterarum firma intelligcntià. Quid quòd Laurentius Faber, Erasmus, Eugubinus, aliique nonnulli juniores veteris interpretis nunc osci­ tantium , nunc negligentiam, nunc imperitiam, nunc superstitionem coarguere idoneis causis ralionibusquo videntur? Nec animus csl tamen omnia eorum argu­ menta referre, qui latinam editionem, quà Ecclesia utitur, solent reprehendere, liis enim argumentis refutandis aliud et temporis, et operis dandum est Illas solimi reprehensiones afferemus, quibus veterem editionem falsitatis accusant. Primùm autem Num. ultim. cap., latinum aiunt interpretem sensum reddi­ disse non hebraiese modò veritati, verùm etiam sacris omninò litteris repugnantem. Illius enim editio praceptum non obscurum habet, ut nullus vir feminam ducat, nisi de tribu et familià suà; nec ulla femina viro nubat alterius iribùs et familia». Id autem lantàni ab­ est à Scriptura fide, ut nihil illi magis possit osso contrarium. Moyses quippè primus hoc neglexit, nec usquè de suà ille tribu duxit uxorem. Aaron uxorem accepit Elisabeth, de tribu Judà, Exod. 6. Soror regis Judæ nupsit Joaidæ pontifici, 2 Paral i p. 22, et 4 Reg. il. Elisabeth, cùm esset de filiabus Aaron, cognata erat Beat® Mariæ, quæ sine dubio erat è tribu Judà; David Michol duxit, filiam Saûlis, de tribu Ben­ jamin. Undecim tribus non legem, sed juramentmr praetexunt, quominùs Alias suas Benjaminitis collocent, cùm interim tamen cos, qui non juràrant, nulla lega «35 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. H. prohiberi apertissimé pre se feront, Jud. 21. Subdiliijum ergò est, adulterinum, cl falsum, quod inter­ pretis solum auctoritate redditum est. Deindé Micbxx 5, latina vetus editio hunc in modum habet : El tu, Bethlehem Ephrata, parvulus es in millibus Judœ, ex te mihi egredietur, etc. Al Malthæus contrario peni­ tus sensu verba eadem allegavit, inquiens : Et tu, Bethlehem, nequaquàm minima es. Pretereà Psalm. 7, vers. 12, nostra editio habet : Numquid irascitur per singulos dies ? ubi hebraica veritas contrarium sensum habet, cui Hieronymus omnind consentit. Contendit etiam Calvinus, locum illum Ecclesiastes 9 : Nemo scit, ntriim odio vel amore dignus sil, mendosè esse ab interprete redditum, falsamque esse sententiam in­ terpretis, cùm pleriquc sciant, se odio dignos esse, et nonnulli scierint, se fuisse amore dignos. Ac sunt, qui credant interpretem Matlh. 21, falsam reddidisse lectionem, dùm pro Fulgore, reddidit Fulgur, quod utique non pertingit ab oriente in occidentem sed solis fulgor est, qui pertingit. Atque illud quoque ur­ gent, quod Jonæ cap. 4, vertit interpres, Dominum hederam preparasse, ut esset umbra supra caput Jonæ, etc., cùm, ipso quoque Hieronymo auctore, hikaion, ncc hedera sit nec cucurbita, sed quoddam genus fruticis, Latinis ct Grecis incognitum, quod Sy­ ris familiare est. Non crg(> Dominus hederam praepa­ ravit, nec Jonas sub timbri hederæ requievit, quod interpres falso transtulit. Ad ha c, si veteris latini interpretis editioni addicti esse debemus, compellemur adeo historiam Susannæ recipere, atque etiam Bel draconis narrationem; quam quoniam hebraica veritas non habet, Hieronymus labulam vocat, non eam sacris libris additurus, nisi apud imperitos (ut ipse ait) videretur magnam partem voluminis detruncasse; item cogemur etiam Marci po­ stremum caput accipere, quod Hieronymus ad Hcdib. qiuesl. 3, non credit esse necessarium, cùm in raris feratur Evangeli!*, cl omnibus pené Greciæ libris hoc capitulum non habeatur : necessarium quoque erit historiam adultere mulieris venerari, quæ Joannis cap. 8 nunc habetur, cùm eam tamen ncc Eusebius cognoscat, nisi in Evangelio secundum Hebreos; ncc Hieronymus cam prorsus agnoscat; sed ne Cbrysostomus quidem eam interpretatione suà dignatus sit, quamvis illius alias fecerit mentionem. Atque Euthymius, licet eamdem enarret. pauló tamen superius ait, in exactioribus exemplaribus non haberi, eo quòd illegitima videatur. Kursimi, si latini interpretis sequenda esset editio , fateri oporteret, omnes esse resurrecturos, ac proinde morituros, juxta id, quod in priore ad Corinthios Epi­ stola, cap. 15,51, dicitur : Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur. At huic sententiæ stare non cogimur, ut D. etiam Thomas in commentariis super cumdem locum adstruit : quin probabilissima opinio est, hommes, qui rcpcrientur in dic judicii vivi, nullà interveniente morte vivos esse judicandos, quod Apostolus certe videtur asserere in priore ad Thessaloii. epistolà, cap. 4, I* ct seq. Adde bue, quòd 136 interpres non erat propheta, auctorve sacer, sed hu­ mano spiritu cl intelligent^ sacras litteras ex alienó linguâ in propriam transferebat. Errare igitur fallique interpretando potuit. Quamubrem interpretis sensum non tenemur amplecti, sed ipsum textum, quemad­ modum ab auctore sacro vel hebraico, vel grecò tra­ ditus est. Aliud quippe fuerit, ut Hieronymus ait, in Pref. super Pentateuch., vatem esse, aliud interpre­ tem; ibi enim spiritus ventura predicil, hic eruditio ct verborum copia, quæ inlclligit, transfert. Pretereà, si non licet ab interpretis latini transla­ tione discedere, damnamus juniorum omnium in ver­ tendis sacris litteris diligentiam, linguarumque peri­ tiam , tanquàm V‘delicct otiosam ad sacras litteras inlelligcndas. Nimirum, etiamsi alium sensum habeant verba vel hebraica, vel greca, hic scilicet contem­ nendus esset, ille vero omni ratione tenendus, quem latina vetus littera praeferat. Nec his argumentis satis­ fieri eà responsione potest, quod llieronym., hujus editionis auctor (i), multò fuerit linguarum peritior , quam alius quisquam, ac proinde illius auctoritas, in­ genium, cl eruditio majora sint, quam cujusquan\ al­ terius interpretis junioris. Hæc (inquam) responsio non facit salis. Primum , quoniam prestai oculis tuis vi­ dere, quam alienis, satius igitur erit, ut quisque lin­ guas ipsas calleat, el videat ipse potiùs, quam credat interpreti. Deindé etiam, quoniam, cùm septuaginta Interpretes, viri doctissimi, atque hebraicæ gracæque linguæ peritissimi, interdum lapsi interpretando fu­ erint, non est cur existimemus, unum Hieronymum nusquàm à vero, dùm interpretaretur, crrAssc. Ut illud praetereamus, quòd editio hæc vetus an Hieronymi sit, an alterius, summà virorum doctissimorum dis­ sensione certatur : novum certe Testamentum ( ut de velcri taceam) aut Hieronymus non vertit, aut si vertit, ejus versio non exstat. Quòd si exstaret, manet sem­ per integrum argumentum, quod modò posuimus, Hieronymi utique sensum, ut qui sacer aticlor non fuerit, non oporlcre semper amplecti. Pretereà in Clemcnlinà primó, titulo de Magistris, ‘Viennense concilium statuit, in Universitatibus Bono­ niensi, Parisiensi.Salmanliccnsi, parandos esse trium linguarum doctores, qui earum peritiam studiosi in­ structione in alios transfundant ; quod nisi esset ad sacras litteras inlelligcndas magnopere necessarium , nulli ratione svnodus statuisset. Insuper non videtur hoc divinæ Scripture negan­ dum , quod humanis scripturis omnibus concedere nccessc est, ut, cùm de aliqui scripturi scilicet am­ bigitur, ad archetypum, undè translata est, recurratur. His argumentis, cl iis quidem non levibus, sed ( ut pleriquc judicant) sané firmis, novarum rerum stu­ diosi sibi primum persuaserunt, ad veritatem novi ac veleris Testamenti cognoscendam duarum linguarum greco cl hcbraicæ, peritiam esse necessariam : indò rursùm in eam opinionem descenderunt, ut non se (l) Hieronymus, in Epist. ad August, cujus initium : Tres simul, et de Viris illustribus, in fine, emendatio nem agnosdl, non interpretationem. CAP. XIII. PROPUGNATUR V E l EIUS VULGATÆ AUCTORITAS. 138 existi ment sacras litteras expo nere, si interpretationem < bata est, in publicis lectionibus, disputationibus, latinam vulgatam sequantur; id enim, inquiunt, cm < praedicationibus aut expositionibus, pro authentic^ non auctorem Scripture sacre, sed ejus interpretem « habeatur, et quòd cam nemo rejicere quovis præexplicare : denique et cò progressi sunt, ut asserant < textu amicai vel présumai. > Hactenus concilium. non oportere latini interpretis auctoritatem amplecti, Ne nutem concilii solimi auctoritate adversarios obruamus, causas cur id definierit, subjiciemus ; ncc sed ipsius tcxlûs liebrxi in velcri Testamento, greci enim synodo rationes deesse potuerunt, quibus ita ju­ autem in novo : quo (ieri, ut latina editio nostra per dicaverit. exemplaria hebraica el greca sit omninò limanda ac Priimim enim , vel in hàc scripturà latinà aliquod corrigenda. falsum continetur, quod ad fidem moresque pertineat; Hanc veri» persuasionem, lector optime, si forsitan vel è contrario verum est, quod nobis ubique tradit. induisti, exue, rogo, tantisper, diun tibi, quæ sunt Si verum est, id confirmare nitimur : sin falsum, jam veriora cerlioraque, proponimus, nos siquidem banc Ecclesia romana atque latina, in quà vel solò nunc sententiam à plerisque receptam refellere lentabimus. temporis fides catholica perseverat, circa ea quæ fi­ Refellemus autem, ut spero, illo ferente opem, cujus dei sunt, graviter aberraret: falsam enim aliquam tueri causam cupimus adversum impugnatores verita­ scripturam, lanquam ab Spiritu sancto revelatam no­ tis. Ego enim si aut ostentatione aliquâ adductus, aut mine Prophète, vel Apostoli, vel Evangéliste propo­ studio certandi ad banc potissimum disputationem me neret. Quà una re auctoritatem sibi adimeret in reliquis applicui, non modò stultitiam meam, sed etiam mo­ proponendis; quo nihil aul absurdius, aul incommo­ res cl ingenium condemnandum puto. Nam si in mi­ dius posset accidere. nimis rebus pertinacia reprehenditur, calumnia coer­ Deindè ( ut exempli causà ponatur aliquid, quod la­ cetur , ergo ne de maximis, cl quæ ad Ecclesiæ uni­ tius palcat), si forte modo vocetur in dubium an his­ tatem continendam magnopere pertineant, aul certare toria mulieris adultera; vera sil, neget autem quispiam cum aliis pugnaciter, aul frustrari cum alios, tiim etiam veram esse, tunc aul hic error salis exploditur ex me ipsum velim ? Causà igitur veri reperiendi dispu­ codicum latinorum unanimi consensione, cl id pro­ tare cupientes, controversiam hanc quatuor conclu­ fecti* est, quod quærimus ; aul non salis cxplodilur, sionibus brevissime definiemus. impunèque licet eam historiam contemnere, quæ La­ CAPUT XIII. tinorum omnium consensu celebratur, quæquc nomine In quo veteris vulgata: editionis auctoritas demonstratur, Joannis Evangelista; quotannis in Ecclesià legitur ; ct et quòd non est nunc ad ¡lebratos Gracosve recur­ jam romano; lalinæque accatholicæ Ecclesiæ fides et rendum. auctoritas infringitur, violatur, enervatur, dóni enare in cæleris, posse simili ratione existimabitur. Quod Prima conclusio, quæ maxime rem causamque quoniam absurdum penitus erat, jure idem concilium continet, nam caetera; sunt (piasi consectaria; : < EdiTridcniinum eadem sessione decernit, utri quis libros < tionein hanc veterem atque vulgatam, quam post ipsos canonicos integros cum omnibus suis partibus, prout < tempora I). Hieronymi latina Ecclesia usurpavit, in Ecclesia catholica legi consueverunt, el in veteri vulgati < fidelibus esse retinendam in bis omnibus quæ ad lutimi editione habentur, pro sacris non susceperit, ana< Udem cl mores spectabunt. > thema sit. Conficitur itaque, editionem latinara lol anno­ Secunda : < Si qua morum el fidei quæstio inter rum centenariis usu Ecclesiæ comprobatam in his quæ < Catholicos exoriatur, eam definiri oportet super laad fidem cl mores attinent, esse inconcusse tenendam. < tinam hanc veterem editionem; cujus videlicet si < aliquod testimonium alteram quaestionis pariem Prælereà, cum scholastici auctores abhinc fere qua< confirmaverit, ca sil Catholicis amplectenda : sin drin genios annos in dogmatis Iheologicis continuandis, < contra reprobaverit, rejicienda. • i aul etiam in bæresibus refellendis solimi latinam edi­ Tertia : c In fide ac morum disputatione non esse tionem tenuerint, id peto, an quidquam insuis dispu­ < nunc temporis ad hebraica grecavo exemplaria p«*otationibus confecerint, necne? Quòd si nihil certi con­ < vocandum ; nec iis cerumi controversiarum fidem fectum est, ó miseros homines, qui lercenlum annos, « osse faciendam. » atque eo ampliiis, cl oleum cl operam perdiderunt 1 Quarta : < In his, quæad fidem el inores perlinent, Quippè liuguæ græcæ atque hebraicæ non habuerunt • non esse latina exemplaria per hebraica vel greca peritiam, sed, solo interprete latino conienti, scholæ < corrigenda. > quidem dogmata confirmabant, rejiciebant autem uni­ Primum, sive axioma, sive pronuntiatum, sive pro­ versa. quæ illis adversarentur, romanà atque adeo positionem scholastico more vocare velis, concilium latina Ecclesià tacento, vidente, probante. Sin vero 'I ridenlinutn, sessione 4, in hæc verba definit : < Saconfertum est à theologis scholasticis quippiam, cre­ < crosancta synodus, considerans non parimi utilitatis dendum est certe, in suis stabiliendis conclusionibus < accedere posse Ecclesia; Dei, si ex mullis lalinis cdiluto sese latiuæ editioni commisisse. Ea igitur editio < fionibus, quæ circumferuntur, sacrorum librorum, est à fidelibus relinenda. < quxnam pro authentic^ habenda sil, innotescat, Postrcmò hæreticæ pravitatis inquisitores in refu­ < statuit ct decrevit, ut hæc ipsa vetus el vulgata oditandis hæreticis atipie puniendis, rogo, an hant edi. < tin, quæ longo loi secutorum usu in Ecclesià pro­ tionein latinam sedulo tenere dCbcantTan politis ne­ ni. i. ti <37 159 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. ii. ^esscest illis, ad græcam el hebratcam, qu.nn minime rovcnini, recurrere veritatem? Quòd si indignum est, à re prorsus incognitA gravissimi tribunalis pendere judicium, si absurdum, è nostratibus ad alienos, id est, Hebreos ct Grecos appellare, si impium, ad Ju(faeorum et schismaticorum senatum referre catholica fidei consultationem; haud equidem intelligo, quor­ sum theologus huic errori consentiat, ut non existi­ met, editioni latina certam fidem habendam. Intelligo autem, nostra hæc dilcmmata versutos homines et imprudentes cum plausu etiam elusuros. Nam et irri­ dent scholæ universos auctores, ct lotum negotium cognitionis fidei cavillantur (i). Sed nos his argumen­ tis sané nolumus hærcticos petulantes lanquam adver­ sarios convincere, sed theologis modestis veritatem suadere. Enimvcrò, qui hanc nostram editionem infirmare cupiunt, videntur mihi nihil aliud moliri, nisi quod­ dam occultum hærcticorum patrocinium. Nempe in­ quisitores despicient, qui scripturam latinam tanquim certam regulam teneant, cùm veritatis greca atque licbraicæ ignorantiA tencanlur ; scholasticos auctores despicient, qui vulgari latino interpreti lidem suam nlligórint, cujus tamen, ulaiunt, inlclligcnliamsequi ion cogimur; despicient sanctos etiam priscos, qui hebraica lingua peritiA cantóre. Nam, ex Gneis Dorotheum, Origcncm ct Euscbium hebraicas litteras le­ gimus calluisse; ex Latinis autem, prater Clementem ct Hieronymum, vix alius quispiam hebreas litteras novit. Quocirca tere sanctos in veteri Testamento al­ lucinar! nccesse erat, imo adeo ejusdem Instrumenti sacramenta omnia cocis oculis attrectare. Ea si Chri­ stians aures meritò perhorrescunt, consentiamus, prorsus latinam vulgatam editionem A fidelibus esse tenendam. Sané (quod frater Franciscos Tilelmannus, vir litteris et eruditione pracipuus, moribus ct pie­ tate insignis, præclarissimè dixit) diim providam Dei dispensationem advertimus, facile videmus, quemad­ modum cum (idei rectitudine connexa semper fuer Scriptore veritas, elettro illA solita fuerit emigrare. Donec enim apud Judxos solos firmitas perstitit recta fidei, apud cos quoque solos Scripturarum soliditatem cognoscimus latitasse. Positi* vero quàm veritas à Judæis repulsa à gentibus suscepta est, digna Ecclesia gentibus est habita, quæ proprio suo idiomale , id esi, greco, quod ct vulgatissimum erat inter cos, qui ex gentibus crediderant, el latissime cognitum, Scriptu­ ram novi Testamenti acciperet in stabilimentum fidei salutaris. Porrò autem, cùm ad Latinos devolvi jam fidei veritas empii, Gratis maximA ex parte vel ob in­ natam levitatem, vel ob contentionis studium ab Ec­ clesia corpore disjunctis, certe dignam aliquam, di­ vino munere, Scriptura stabilitatem Latinos accepisse consequens fuit. Nec quoquam pelo illud fieri veri(I) Lutherani, de peritiA linguarum superbientes, mox veteres theologos contempsdrc. Quòd si quis no­ vitatibus eorum contradiceret, protendebant slatini lectionem græcam vel hcbnticum, et continuò in gra< irum el hebrnicanim litterarum ignaros plenis convi­ ctum plaustris invehebantur. Cochlæus auctor est. LIA simile potest, latinam Ecclesiam, apud quam jam inde & multis annis Christiana fidei veritas fuit, nullam ad­ ime Scripturam latinam habuisse, cui suis stabiliendis dogmatis lutò inniti, suoque fidei adversarios condignA posset auctoritate revincere. Aliud (¡noque gravissimum incommodum in Eccle­ siam mihi vidcnlur inferre, qui latinó editione postpo­ sita, abundé censent puram firmamque veritatem hau­ riendam, quòd latini fideles, grecas videlicet hebraicasque litteras ignorantes, cùm Scripturam sacram in suo ¡diurnale latino Icger.nl, semper ancipiti sentciitiA pendebuuL Siquidem nesciunt, nòni, quæ latine legunt, sic, an aliter apud Grecos el Hebreos habeantur. Va­ cillabit ilaq c omni loco legentium fides, nec poterii alicubi firma consistere. Quo quid perniciosius esse potest? Latinam igitur vulgatam editionem tutam esse legentium fidelium anchoram, sine dubio teneamus ; cisdemquc argumentis etiam secundam conclusionem, qua ut (ante diximus) hujus prima, quam modo con­ firmavimus , corollaria est. Tertiam vero primum ostendimus ex co, quòd plo­ res Scriptura particula nobis subtrahentur, quæ sci­ licet in gratis aut hebra icis hujus temporis exempla ribus non leguntur; ul historia ¡merorum el Susanna apud Danielcm, cap. 5 cl 15; el historia mulieris adultera apud Joannem, cap. 8. Imo el illud egregium de Trinitate testimonium, 1 Joan. 5,7: Tres sunt qui testimonium dant in cedo : Pater, Verbum, ct Spiritus sanctus, etc., ex Gracorum mendis ante aliquot annos nobis fuerat detractum ; ul el Marci extremam coroni­ dem (I), atque alia item multa ex latino exemplari novi isti interpretes expunxerunt. Non igitur in greca vel hebraica exemplaria fidei controversia resolvenda est ; alioqui eas Scriptura partes rejiciamus oportet, quas concilium Tridenlinum atque adeò Ecclesia una voce et consensu recipit. Deinde tertia illa conclusio hoc etiam argumento monstratur, quòd, si est ad greca exemplaria veritas expendenda, in Psal. 15, octo versus nos habemus, quos hebraicus textus minime habet. Ita meritò à no­ bis expungerentur, cùm cos tunen auctoritate Apos­ toli, ad Rom. 5, nos habeamus. Huic vero argumento nec Origcncm, nec Hierony­ mum fecisse salis, Ecclesia demonstravit, qua usqud ad hoc temporis octo illos versus in Psal. 15, servan­ dos credidit, non servatura , si quod illi asserunt (2), errore ignorantium fuissent inserti. Item Hcbraorum doctores, nostri videlicet inimici, mullo studio contenderunt textum hebraicum corrum­ pere, ut vetus TcsUuncnlum nostris exemplaribus fa­ cerent esse contrarium, ul Euseb. lib. 4 Eccles. Hist., cap. 18, refert. Greci quoque eAdem contentione mul­ lis locis, ut Scripturam ad suum sensum traherent, novum Testamentum violarunt, ut Tortui, lib. 5advcrsiis Marcioncm testatur, el Eusebius lib. 5 Eccl. (t) Hieronymus ad llcdibiam, q. 3, asserit hoc ca­ put in raris exemplaribus haberi. (2) Cajetanns, m illum Psalmum, homo, ul solet, ad scribendi licentiam liber, nos omnes lanquam igno­ rantes et confidentes damnat. i ;i CAP. XIII. PROPUGNATUR VETERIS VULGATA AUCTORITAS. Hist. cap. nil., el Iren, advera., hær. lib. 1, cap. 29, cl Basil., I. 2 contra Emioni., 1). quoque Ambros. in comment, super Ep. ad Rom., el in proœmio libri super Lucam, el Ilicron., in proœmio super Epist. ad Philemonem, cl Orígenes in commentariis super Epi­ stolam ad Romanos. Nam in plcrisquc græcis exempla­ ribus decsl tola ilia clausula : Ei autem qui poleas est, ele., (piam nc Theopbylactus quidem habuit. Ncc in sacris lilleris solimi, sed in sanctorum codicibus fe­ tóre idem. Nam ct in G concilio ConstantinopoIiUno, action. 8, Macarius, ej usque discipuli convicii sunt, quod in confirmationem sui erroris sanctorum icslimonia aul traudirmi, aul depravàrint. El in 7 syn. act. 4, ostenditur, Iconomaclios ex testimonio beali Nili de­ pravato nonnullis imposuisse, et act. 5, ostensi sunt s) nodo libri quidam ab hærelicis depravati. Quin sub nomine Vigilii, romani pontificis, duos libellos pro­ ductos, et epistolam, nomine Mennæ ad eiimdem Vigi­ lium scriptam , titulos ementitos cl supposilitios ha­ buisse, eodem concilio palam facium est. Et Leo in epi­ stola quadam ad Palaestinos queritur epistolam, quam ad Flavianum scripscral, à Græcis depravatam. Atque hunc Gracoram morem fuisse, in epistola ad Michael imperatorem testatur. Existimat Gregorius, cpislolà decimi quarti, lib. 5, Chalcedoncnscm synodum, si­ cut el Ephesinam, ossea Græcis depravatam. Inde monel Narsum, ul non novis codicibus passim credat; romanos autem codices veriores esse affirmat, quàm græcos. Dionysius quoque Corinthiens, cpiscop. apud Euseb. lib. 4, cap. 23 : < Quid autem mirum, inquit, < si dominica verba sancite Scriptura falsare conati < sunt, qui vilia hæc, quæ nos scripsimus, corrape* ( runt? > Hæc Dionysius, cimi quereretur, suas epi­ stolas esse ab hærelicis adulterinis detractionibus ad­ ditionibusque, corruptas. Exstat cpisl. Cyrilli ad Suc­ cessum Diocæsariens. episcopum, ubi refert se scisci­ tatum à Rudo, Einescnæ civ itatis episcopo, an con­ sentiret cpislolæ Alhanasii ad Epictetum,Corinthiorum episcopum, respondisse : < Si hæc apud vos scripta « non sunt adulterata, nam plura ex his ab hostibus ( Ecclesiæ deprehenduntur esse depravata. El cimi < contulissent epistolam cum antiquis exemplaribus, < depravatam invenerunt, > etc. Quo loco admonendi sunt omnes boni, ul à Calvini, Philippi, accæterorum similium fraude cavendum intelligant, quoties sancto­ rum veterum sententias ad causam suam accommo­ dabunt. Id vero limi magis, cimi nec librum, nec lo­ cum annotaverim; ibi enim eorum fides in veterum sententiis proferendis suspectior csl. Proferrem autem mulla hujusmodi loca, nisi esset lectori molestum, nec nunc alias res nos ageremus. Non igitur ad hebraica et graca exemplaria, ul quæ depravata sini, est re­ currendum. Al Hieronymus in Isai. cap. G, non credit esse verisimile, ul Debrai scripturam suam deprava­ rmi. Quid Hieronymi telalo fuerit, ego non disputo , quamvis Justinus Tryphonem evicerit, quòd à Judæis mella Prophetarum loca detruncata fuissent ; illudque inter ca lera referi : Dicite m nationibus, quia Do­ minus regnaiit à ligno, E quo versu illa verba, ù tigno, IH detracta fuisse contendit. Post ea certe tempora à Judæis Scripturas contaminaos Hieronymus, si viverci, non negarci. Prælereà, qui hcbraicis exemplaribus adhærcscunt, ncccssc est eos sequi Rabbiiiorum expo­ sitiones, cl non Catholicorum. Nam Catholici vel sep­ tuaginta Inierprclum, vel latinam editionem cxposuêrc. Indignum autem csl, ut nunc denuò ab Hcbrais nostra fidei oracula petantur : Christiana quippe veritas ab Ecclesiæ viris quaerenda est, non à Rabbinis Syna­ gogas. Ad hæc, ul ex mullis unum aul alteram exemplum in medium proferatur, Céneseos octavo capile nostra editio latina habet, quòd corvus à Noe dimissus egre­ diebatur, ci non revertebatur. Sic Hieronymus habe’ in dialogo contra Luciferianos, et in epislolà ad Ocea­ num; sic Cyprianus in epistolà ad Novaüanum hæreticum, quod lapsis est non est spes venia deneganda ; sic Ambrosius de Noe et Arcà, cap. 17 ; sic A f ustinus, tractatu sexto in Joannem; sic Isidoras cl Chrvsoslomus in Commentariis super Genesim; sic Eusebius inChron.; sic breviler omnes doctores catholici tàm greci, quàm latini, lùm vetusti, lùm juniores ex 70 Interpretibus babuére. Contra nunc Judæi legunt, cor­ vum egredi ct reverti, quos sequuntur novi interpre­ tes lullierani, Pelicanus cl Munslcrus. Quibus ergo putas potius credendum esse? Niim Judæis, hostibus Christi? Nùm hærelicis, inimicis Ecclesiæ? Nonne ma­ gis septuaginta Interpretibus? Nonne magis Hiero­ nymo? Nonne magis sanctis antiquis viris ecclesias­ ticis? qui omnes inter se concinentes eadem asserere nullo modo possent, nisi uno divino spirili!contine­ rentur. Symmachi, Theodolionis, Aquilæ translatio­ nes, quòd vel Judaismo infecli, vel hæreseos nota es­ sent infames, parùm auctoritatis habere Hieronymus non semel testatur. Irenæus etiam apud Euseb. lib. 5 cedes. Hist. cap. 8, hoc argumento Theodolionis et Aquilæ translationem infirmat, quòd Judæi essent ambo, cl prosclyii, cosque Ebionitæ sequerentur. Et nos Judæos atque hærclicos Judæorum interpretes, ct in errore socios admittemus? ilàne omnia exemplaria nostra tàm greca, quàm Ialina, tàm antiqua, quàm nova à librariis corrupta sunt, sicque mille annis permanse­ runt? minime vero gentium. Quòd si rcccntiores aliud sentiunt, quàm veteres Eebræi, quis non malit vcierum scntcnliæ subscribere, quàm horum magis adhærcre? praserlhn còni tot exiliis agitati, tantaque recitale sint percussi, ut amissi suæ linguæel omnium bonarum disciplinarum cognitione, nullam in Deum fidem, ho­ minum vero vix communem sensum obtineant. Quo loco mirari satis non possum, Augustinum Eugubinum, virum alioqui egregie doctum et pium, maluisse Judæis et hærelicis, quàm catholicis consentire (1). Nam Cajcianus eisdem senqicr vestigiis inhærcndo, per omnia in veteri Testamento hebraicos, in novo grecos co­ dices prorsiis amplectitur, vix ullà Ialini interpretis habilà ratione. Non esi autem vel à scipso admonitus, qui cùm in Luc. cap. 3 scriberet, consentaneum ra­ tioni esse dixit, ul potiùs novi (extus hebræi inauri (I) Pagninus quoque Judæos novos secutus est. U3 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IL ei corrupti sint, quàin ut 70 Interpretes, viri boni cl in­ signes , studuerint commento ct mendacio fingendo. Hæc nimirum apud viros doctos vehemens idoneaque ratio est. Nam quas illi ratiunculas addunt ad compur­ gandam incredibilem novitatem, non est quidem diei locique hujus refutare. Satis enim modo est, adversa­ rios suis quoque argumentis refi Here : quoniam his de gradu dejectis, abunde sententi® nostre veritas com­ probatur. Ct igitur cò, unde digressa est, recurrat oratio, si vocetur in quæstionem, an corvus reversus 'ucril ad Arcam, rogo, an impune libcrèqiieà Catho­ lico negari possit, etiamsi in hebraicis omnibus exem­ plaribus (quod illi dicunt) contrarium habeatur. Si ne­ gari potest, profeclò evicimus hebraica exemplaria nec lirina, nec apta esse ad catholicas controversias li­ niendas. Si non potest, jam dicito, si ita libet, nec Hieronymum, nec Ambrosium, nec Cyprianum, nec Augustinum, nec Cbrysoslomum, nec reliquos htijti ordinis viros catholicos esse, nos vero Inrreiicos etiam dicito : con urn namque ad arcam reversum inficiamur. Hoc dicere quoniam insolentissima; vesani® est, illud dicamus points» llcbræorum nova ista exemplaria in theologi® questionibus nihil virium habere ad facien­ dam fidem. Prælerch magna est dissensio sæponumcrù græcorum codicum, qui nunc habentur in manibus : undè ct qui nostris temporibus ad greca dicunt se expendere latina, haud rarò inter se dissident, non in verbis modo, sed in sententiis quoque. Quid, quòd interim eadem exemplaria novi isti interpretes non eodem sensu interpretantur? Nam versum quartum Psalmi 109, aliter Lutberus, aliter Pomeranus, aliter Pelica­ nus, aliter Bucerus, aliter Munsterus, aliter Zuinglius, aliter Felix, aliter Pagninus duxerunt, ut jam mihi vi­ deantur Theodotionis, Symmachi, Aqud®, Quinta, item Sexta cl Septima editio, ac Vulgata quoque Septua­ ginta numero paucissimæ, si ad horum innumeras conferamus. Quid, quòd Erasmo cum scipso non con­ venit? Exstat enim Quinta, exstaret et Sexta editio, nisi vel inconstanti® notam inurendam sibi metuisset, vel morte fuisset interceptus. At ccrlè hæc varietas versionum semper fuit haereticis quasi gentilis ct pro­ pria. Id enim Artemonitis olim a viris ecclesiasticis objectum est, quini ne ipsa quidem exemplaria sibi ipsis concordarent, si priora cum posterioribus con­ ferrent : < Semper, inquit Eusebius, Hist, cedes, lib. < 5, cap. till., emendant, quibus semper displicet quod < emendant, et nova quæque perquirunt, cùm eis, quæ « in usu sunt, videbuntur adversa : > Et Lulbcrus pri­ mum quidem novi Testamenti veterem editionem ger­ manici suà versione mutavit, quo persuaderet, populo scilicet, majores nostros usqué ad id temporis verum Evangclii textum non habuisse. Ipse tamen idem non P’*l mullos annos suam editionem ita correxit, ut ex solo Matthau Evangelio annotaverint viri docti triginta, < i cò amplius locos immutatos. Itaque homines leves non üm ex fontibus sacras litteras vertunt, quàm circa fontes ipsi vertuntur, doctrinisquo variis et peregrinis adducti, parvuli fluctuant, ct Varietas igitur exem­ plarium latinorum, quæ tunc erat, fidem ejusmodi exemplaribus derogabat. Atque hujus quidem argu­ menti tanta vis et efficacia fuit, ut vel refractariam illam Lutberi procacitatem retuderit. Is quidem, re­ ferente Cochlæo in libro de canonic® Scriptune auc­ toritate, cap. Il, sic ait : < Si diuliùs steterit mundus, < iterum erit necessarium, ut propter diversas Scrip- U5 CAP. XIV. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS XII. i luræ interpretationes, quæ mine sunt, ad conserc vandam (idei unitatem concilii decreta recipiamus. > Providentissime igitur à sacrò synodo Tri den linó con­ stitutum est, ut ex multis latinis editionibus sacrorum librorum, una vetus et vulgata editio, longo tot secu­ torum usu recepta, in publicis disputationibus pro authentica habeatur. Non est itaque nunc temporis in fidei ac morum disceptatione ad hebraica græcave exemplaria provocandum : quippe cum fidei dogmata per discrepantes aut llcbræorum aut Grocorum codices male confirmari possint, aut Ecclesiæ unitas contineri. Atque eisdem fere argumentis quarta illa postremaque conclusio persuaderi potest. Nec enim sunt llcbræorum aut Cnecorum codices modò emenda­ tiores quhm latini; imo plerumque aliter habent, quam ratio ipsa et veritas postulant; quemadmodum frater Franciscus Tilclmannus et in Collationibus su­ per Epistolam ad Romanos, et in Apologià pro veteri interprete doctissime copiosissimèquc disseruit. Unde duo solimi ex innumeris loca desumere placuit, ut in his theologi discant, quàm parùm novis istis interpre­ tibus sil fidendum. Unus locus est ad Rom. 12. Ubi enim nostra editio habet : Domino servientes, novi fere interpretes red­ dunt : Tempori servientes; et tamen nostra littera pro­ ferenda est, quam cl olim greci emendali codices ha­ buere. Chrysoslomus siquidem, ct Theophylaclus non legunt tû ^ouxcuottc* sed tû xufiu. Quam etiam lee tionem habuit Orígenes. Atque adeò Hieronymus in epistola ad Marccllam, cujus initium est : Post priorem epistolam, cùm lectionem aliam reprehendisset, asse­ ruit, secundum græcam veritatem legendum esse : Domino servientes. Aller habetur prioris ad Corinthios cap. 7. Nam ubi nos legimus : Qui cum uxore est, sollicitus est qmv sunt mundi, quomodo placeat uxori, ct divisus est, isti ex greco, ut aiunt, Ionie, sic vertunt : Qui aim uxore est, cogitai quæ sunt mundi, quomodò placeat uxori; divisa est uxor ct virgo. Quam posteriorem lectionem D. Rie­ ron. in priori adversus Joviniauum libro docci, non esse apostoliche veritatis: quampiam fatetur se aliquando illum locum in cum sensum edisseruisse, etc. Sic igitur quædam exemplaria, tùm hebraica, tùm græca, olim Hieronymus nactus est, mulló emenda­ tiora, quam ca, quibus juniores interpretes ct exposi­ tores fidem suam alligùnmt. Cùmque nobis opponunt codices quosdam ante annos sexcentos aureis litteris descriptos ( hos enim fontes appellant), Hieronymus pro nobis illis respondei, inquiens in Profat. super ’ob. : < Habeant qui volimi veteres libros, vel in meni< brnnis purpureis auro argentoque descriptos, vel un• cialibus, ut vulgo aiunt, litteris, onera magis exarata, quam codices, dummodò mihi meisque permittant pauperes habere schedulas, et non tam pulchros co< dices, quam emendatos. > Quamobrem hominibus bis, qui novandis rebus student, illud sæpe accidit, ut dùm codicum vel hcbraicorum vel græconim, quos penès se habent, exempla sequuntur, nihil aliud agant, quam ex non correctis emendata corrigere. 1IG Quo quidem in loco Isidoros Clarius ferendus non est, cujus emendatio nihil est aliud, quùm interpretis veteris reprehensio. Pollicetur enim in operis fronte veterem editionem correctam; posteà vcrò quam polli­ citatione hòc depellit invidiam novitatis, mulla inserit, adjicil quædam, nonnulla mutat, ut lector non aliud possit in locis mutatis inlclligcre, quam aut veteris in­ terpretis errorem aut veterum codicum depravationem. Quòm bellum e:at potiiis novam editionem confiteri, quam veterem emendatam . ne lectores simplices ver­ bis a biguis deciperentur. Nota sunt ejusmodi plu­ rima loca apud Isidorom Clarium cl in velcri et in novo Testamento; proferremque illa, nisi ad alia properaret oratio. Illud tantùm admoneo, hujusmodi vel mutatio­ nes vel detractiones, vel additiones, quæ curiosos homi­ nes sæpè delectant, parentibus nostris, si nunc viverent, futuras esse molestissimas. Id quod ex primo libro Hi­ storias, quam vocant Tripartitam, colligere licet: < Cùm enim, ut ibi dicitur, mulli episcopi convcni( reni, cl quidam corum rogatus esset, ul tacerei scr< monem populo, vir scilicet eloquio cl sapientia pro< ditas, ille locus venit in medium : Tolle lectum tuum, < et ambula, ubi pro lecto, cubile dixit. Tunc Spiridion, X Cypriorum episcopus, vir sanctissimus, indignatus < in eum, et exsiliens de cathedra sacerdotali: Tu nic/ior < es, inquit, eo, qui lectum dixit, quia ejus verbis ufi < confunderis? Hoc autem fecit populo conspiciente, < mediocritatem docens cum, qui eloquii supercilio < praesumebat. Erat enim idoneus ad pudorem inett< liendum, cùm esset venerandus, ct operibus glorio< sus simuhpic presbyter ævo atque sacerdotis officio. > Quid hic faceret, si Isidori Clarii, quid si Erasini, quid si Cajelani, quid si reliquorum tam varias cl mullas versiones et inversiones audiret? Quo putas animo fer­ ret, cùm in aliis libris, tùm maxinn* in Davidicis Psal­ mis, Cajetani lectionem cl textum usque adeò à nostro discrepantem, ul vix possis agnoscere, an idem liber sacer, an alius sil? Quid Hieronymus? Psalmosnc ad verbum translatos pateretur, qui in libro de ralione interpretandi, Horatianum proceptum illud : Xec ver­ bum verbo curabit reddere fidus interpres, etiam in sa­ cris litteris interpretandis magnopere commendat? Et in epistola ad Augustinum asserit Hieronymus sensuum polius veritatem, quam verborum se ordinem conser­ vasse; et adSuniam ct Fretcllam boni interpretis re­ gulam ponit, ut non verba verbis quasi paria et de­ mensa respondeant, sed sensus sensui. Quid, quod Cicero, in lib. 5 de Finibus, ait verbum c verbo ex­ primere indisertos interpretes solere? Fallitur ergo pro cæleris Cajetanus, qui hujus procepli immemor, Psalmorum versionem dùm fidam voluit reddere, reddidil ad Ecclesiæ quidem usum prorsùs inutilem. CAPUT Xl\\ In quo argumenta capitis duodecimi refutantur. Ac prirnùm quidem, cùm Hieronymi auctoritas nobis objicitur, haud difficile erit respondere. Dua­ bus enim ex causis lune crat ad fontes recurrendum ; una quòd non tam turbidi fontes erant, nec primari « 117 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. Scripturarum scaturigines conturbatae ; altera, quitti ume varietas latinorum codicum et dissondntin magna erat, nec tolli commode poterat, nisi ad exemplaria greca atque hebraica latina referrentur. Has veri) causas fuisse Hieronymo, ut in eam sententiam indu­ ceretur, manifesté palet ex prooemio super quatuor Evangelistas ad Damasum, et cx epistola ad Simiam cl Frctelhm. At modi cimi exemplarium latinorum una apud omnes concordia sil, potiùs greca variantia per nostram lalinam editionem sunt limanda, atque in pristinam unitatem reducenda ; saniorisque consi­ lii est, limpidam aquam c lacunulis defæeatis, quam ex turbato fonte liquorem obscoenum bibere. Porri), ut ab scholaslicA disputationem inierim excurrere, annuente lectore, liceat, nos, qui Abraham secun­ dum promissionem filii sumus, puteos fodimus in alleni Palæstinorum regione ; al verò Palæslini alienæ felicitili invidentes, puteos inventos conantur ob­ struere, juxlà Genes., cap. 26. Quos Limen Isaac mulló diligentia refodit ac repurgavit, donec aqua viva reperta est. Ibi pastores Cerare cum pastoribus jurgantur Isaac, dicentes : Nostra est aqua. Quamobrem nomen putei Isaac ex eo, quod acciderat, vocavit Calumniam. Profectus indè (odit alium puteum, pro quo non contenderunt : itaque vocavit nomen ejus IAl­ titudo. Fodit in hunconminò modum Ecclesia romana atque Ialina púleos aquarum viventium, hoc est, sa­ crarum litterarum ; invenit autem aquam sapientiæ salutaris; venas vilæ, inquam, invenit, sed in alienó velati regione Judæorum et Græcorum. At illi puteos oblimare, obsirucreque nituntur ; quin etiam jurgan­ tur contra nos, ct inquiunt : Nostra est aqua; fons noster est, qui Hebraicus Grecusque non fuerit, in alieno solo fodere non debet. Nostro idiomalc, aiunt, locutus est Christus, loculi Prophetæ, Apostoli el Evangelista!. Vos Latini hospites estis, cl has litteras à nobis emendicare debetis ; nostri opera, noslràque castigatione restituendi sunt in genuinam veritatem vestri codices. Sic puteos nostros Judæi hærctici, cu­ riosi novarum rerum amatores, humo oppierò conten­ dunt, ccrtantquc nobiscum, sed mera calumnia est. Qui enim sunt alieni ù corpore, quo pacto illustra­ bunt ipsum ? Qui sensum Christi non habent, quo­ modo sensa Christi interpretabuntur? Qui adversum nos pugnant, num anna nostra sunt instructuri? ne­ quaquam. Fodiamus igitur alium puteum , quem Lati­ tudinem nuncupemus : Ecclesiam scilicet longé latèquc dispersam, pro quo nulla controversia excitetur. Est !nim Ecclesia columna et firmamentum veritatis, ait Paulus, i ad Tim. 5, 15, est civitas Dei, quam flitmnds impetus lectificai, Ps. 45. Hæc potavit filios suos mille abhinc annis hujus (luminis aquà. Hanc nos aquam cl probare et tenere debemus, nec alios fontes veritatis exquirere. Sed prima argumenta vidimus, jam reliqua videa­ mus. Nam, quòd Augustini ac Damasi auctoritas obji­ citur, post ca. quæ dicta sunt, nihil ponderis habet. Sive enim Augustinum, sou Damasum nobis opponas, de suo tempore ambo loquuntur. Innocentius ver») 148 (listín. 20, cap. De quibus, quem nonnulli etiam nobis adversum esse volunt, quid sibi velit, equidem non inlelligo, nisi locus depravatus sil. Existimo enim non græca, sed canonica esse legendum. De quà re alio libro fortasse latius. Nam illud quidem, quod Erasmus gravissimi ur­ gere existimavit, levissimum est. Mulla siquidem, quæ Hieronymus primum et in novi Testamenti edi­ tione veteri cl translatione 70 errata esse crediderat, ea post, majori diligenti^ perpendens, aut etiam vel ab amicis, veJ certe ab inimicis admonitus, comperi! non esse corrigenda : id quod Francisais Tilclmannus in Apologià declaravit. Certe Hieronymus in hcbraicis Qtiæslionibus, 70 Interpretes notat, quòd contra hcbraicam veritatem pro amico, opilionem verterint. Et ipse tamen postea 70 secutus est. Nee me preterit Augustini Eugubini sententia, sed eam esse commen­ titiam palet. Quid enim ineptius dici potest, quam 70 Interpretum errorem vitio librariorum in Hieronymi edi­ tionem irrepsisse? Quid rursiim improbabilius, quam 70 Interpretes, viros clarissimos, in re aperlissimà, quæ vel vulgo facilis erat, fuisse allucinatos? Jam veròquàm indigné à Laurentio, Fabro, Erasino vetus editio pas­ sim reprehendatur, in unà Ep. ad Romanos, Franciscos Tilclmannus liquido ostendit. Ex quà re satis inlelligitur, quantum fidei Arislarchis istis sil habendum. At illud primum, quo falsilatis nostra vetus editio insimulatur, Osiandri est in llarmonià Evang. argu­ mentum. Atque camdcm ante notam veteri interpreti inusserant Nicolaus Lyrantis, Judicum 10, cl Burg.Num. oG. Sed Hieronymus secutus est 70. Quibus consentiunt Damasc.lib. l.cap. l5,Euscb.,lib. 1 Eccl. Hist.,cap.G, Epiphan. Hærcs.78, Ambr. lib.5comment, in Lucam, Nicephor.libr. I,cap. il;Bedalib. I in Lucam,cap. 10. Quorum libentius ego æmulor negligentiam, quam isto­ rum obscuram diligentiam. Igitur, ciim in lege ratio fi­ nis habeatur, lex intclligcnda est dc feminis illis, quæ ex defectu masculorum paternam hærcditalem sortiun­ tur. Qua! causa fuit D. Thomæ 1-2, q. 105, ari. 2, ad secundum , cl 4 Sent. disi. 50, q. 2, art. I, q. 5, ad quartum, ut filiabus Aaron liberum matrimonium con­ cederet; in quibus scilicet ratio hujus legis deerat. Et Levitici 21 , jubetur pontifex ducere uxorem virginem è populo suo, non de familià aut tribu suà. Et Judi­ cum 10, constat, Tholaa et Abimclech consanguineos fuisse, quorum alter f.il ex tribu Issachar, alter cx tribu Manasses. Et vir Lévites de sorte Ephraim uxo­ rem duxit de tribu Judà, Judie. 19, Josephus, libra quinto Annal., cap. 6. Non crgi5 falsa est editio nostra, sed est tamen littera sanò interpretanda. Quid ergò (nam hoc dicet aliquis) pertinet ad Dominum genera­ tionis ordo deductus usque ad Joseph ? Certe perlinet mullum. Nam quand») Evangelista scribebat, Jud vis erat exploratum, Joseph ex eidem tribu esse; ideò enim ambo in Bethlehem censentur, ut de unà videli­ cet stirpe generati. At beatam Virginem nullos fratres habuisse, bistôriæ orones consentiunt. Itaque viro contribuli nupserat. Quod ergò ¡«opulo tunc judaico no­ tum erat. non erat opus. ut Evangelista scnbcrct ; id 149 CAP. XIV. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS XII. docuit, Joseph à David descendisse. Quà unà re et ser­ vavit consuetudinem Scripturarum, quà mulierum in generationibus ordo non texitur, ct veré docuit id , dc quo poterat esse controversia. Nam quòd Maria ex eàdem familià esset, quod eo tempore plebi notissimum crai, non putavit Evangelista admonendum. Argumentum etiam alterum ejusdem Osiandri est in Harmon. Evangel, ubi tradit, < Hebnvos in dictio< num inflexionibus neutrum genus non habere, ex < quo cilici, ut voce masculinà, vel feminina pro neu< irà abutantur, lì ubi nos dicimus : Non est bonum < hominem esse solum, imperitus interpres redderet : < Non esi bonus esse Adam solus. Ad cumdcm quoque < modum, loco ejus, quod Hieronymus vertit : Parvu< lus es, perspicuè cl veré convertendum est : Parimi < est, ul sis inter chiliarchos, seu principes Judœ. Cu’ms < axiomatis causa aptissime redditur : Ex te enim, etc. < Quæ ratio ineptissima est, si ad prærcdens pronun< lialum juxtà Hieronymi versionem accommodetur. < Quòd autem posterius membrum prioris ratio sil, < sermonis natura prodii, sensus communis indicat, < cl Spiritus sanctus per os Evangelista testatur. > Hactenus Osiandri verba retulimus. Sed miranda est hærctici insolentis impudentia. Chaldaea paraphrasis, reccntiores Jtidæi omnes, septuaginta Interpretes cum Hieronymo consentiunt, cl hic unus sibi solus sapii. Sed cimi hebraicus textus conjunctionem non habeat, potest quidem sic tota oratio accipi, ul secundum membrum causa sit primi. Quem sensum pontifices et scriba habuerunt, quorum verba, fide quà oportuit, Matthaus retulit. Potest autem sic etiam accipi, ul posterior pars quasi adversative inicHigalur, quo sen­ su accepit Hieronymus, ul patel ex commentariis in Michæam. Ac si rem ipsam düigentiùs animadvertas, parimi eerie interest, utro modo accipiatur oratio. Quocirca ridiculus est Osiander, qui in re nihili tantas tragœdias excitet. Illud est facile, quod tertio loco additur. Nam codi­ ces 70 Interpretum interrogandi notam habuère, cl ita converterunt : Numquid irascitur per singulos dies? Et Augustinus quidem, licet sine interrogatione lege­ rit, nostrum tamen sensum expressit, inquiens : Lon­ ganimis, et non iram adducens per singulos dies. Itaque 70 Interpretes optime sensum illius versiculi videnjir expressisse, si antecedentia consequentibus luc­ rerò debeant. Quod vero Calvinus, cap. 5 Instil, ob­ jicit, frigidum id languidumquc est, tiim quoniam , ul quibusdam placet, de amore cl odio praedestina­ tionis cl reprobationis loquitur Salomon , idquo sua­ deri putant ex eo quod subjungitur : Sed omnia in futurum servantur incerta; limi quoniam secundum communem legem loquitur, atque ad communem etiam loquendi formam orationem accommodat, quà cum ignoret homo an amore dignus sil, veré dicit : Nescit homo, utrum odio vel amore dignus sil; limi quoniam, ut alias in eo libro sapo, arguinentantis locum assu­ mit atipie personam, non definientis. Itaque co ca­ pile argumenialur à principio slatini, multa mala con­ sequi ex co, quòd omnia ;vquc eveniant just's et 130 impiis in hoc mundo. I num autem cx absurdis, quæ propóni!, esi, quòd sini in domo Domini seni diffe­ rentes, alii boni, alii pravi, el lamen Dominus non declaret, (piem amet, quem odio prosequatur; sed ila benignò se ergà impium, ul ergà pium gerere vi­ deatur; nec miniis gravis ct severus sil ergà bonus servos, quam erga improbos. Omnia enim bona malaque hujus vilæ utrique sunt communia. Nihil er ó falsi noslra editio continet, sive primum, sive secun­ dum , sive tertium hunc sensum amplectamur. Nam quod suspicantur quidam, Matti). 24, inter­ pretem falsò pro fulgore, fulgur reddidisse, ideò, quòd non fulgur exit ab oriente, cl proicnditur usque in occidentem, sed fulgor, perridiculum argumentum csl. Primùm enim, si quis hoc in loco error inest, hunc non interpretis, sed librariorum fuisse, ad veri­ tatis similitudinem videbatur esse propensius. Voces quippé illæ, fulgur et fulgor, usquè adeò similes sunt, ui proclive sil unam pro alierà substituere (I). Quare parimi ;equé ea in interpretem culpa rejicitur, quam librariis assignare æquius erat. Deinde interpretis pec­ catum hic nullum omnino esse potuit, ubi græca omnia exemplaria el velera et nova consentiunt, nee aliud, quam legunt, quæ utique vox non ful­ gorem , sed fulgur sonat. Sed ne de fulgore quidem accipi potest, etiamsi græca vox utnimquc sonaret. Sol namque paulaliin oritur, ejusque adventus diti prasenlitur, antequam appareat. Illius itaque fulgor non incxpcclalus advenit. Dominus autem sine du­ bio significat, adventum suum subitum, cl inopina­ tum fore. Id quod fulguris similitudine aptissime ex­ primitur, quod priusquam cxpcclcs, jam emicuit cl abiit. El quanquàm fulgur non pertingit ab oriente usque in occidentem, si ad philosophia rationem ex­ pendas, sed ad exprimendum subitum ct inexpectatum quidem, sed conspicuum omnium oculis adventum Christi, satis est accommodare id, quod oculis nostris apparet. Alioqui arguatur D. Thomas, quasi perspcctivæ facultatis indoctus, qui explicaturus quemadmo­ dum res divinæ in humanis eluceant, exemplum ponit speculi, in quo, ut ait, rei imago conspicitur: quod licet reverá ila non sil, nobis tamen ita videtur ; quin etiam arguatur Moyses tanquàm aslronomiæ imperitus, quòd duo luminaria magna posuit, còni sint alia multò ma­ jora. Sed sensui nostro illa duo maxima apparent : nec alienum est à sacræ Scripturæ auctoribus sese populo rudi attemperare, loquique, ut vulgus solet. Hisce veri) rebus exempla plura ego adjungerem, nisi de hoc ar­ gumento satis superque esset dictum. Heliu certe juxta hanc rationem illud dixit : Ab inferioribus egrediatur tempestas, el ab arcturo frigus, Job trigesimo septimo. Similiter Propheta ait : Qui fundavit terram super aquas; quasi aquæ inferiores sint, ciim tamen emi­ neant, ul decimo tertio libro ostendemus. Simili quo­ que lege 1res Angeli, qui Patriarchs apparuerunt, (i) Origenes à fulgure, de quo priiniim locutus est, ad fulgorem deinde labitur. At nec græcum nopicn idem utruinque significat, nec voces, quæ Grads ful­ gur, fukoreinquc designant, similes cognalæquc sunt, sed valde diverge. (SI DE LOCIS TilEOLOGICÍS. LIB. II. comedisse dicuntur, non quòd reverá comederint, sed quòd comedere visi sint. Quanquám Justinus figurate accipit, perinde ut ignis devorare cl exedere dicitur, quia consumit. Est autem locus in Dialogo cum, Try­ phone. Jam vero illa non longam orationem deside­ rant, quamobrem existimarent interpretes, non opor­ tere semper easdem omninò res, quæ in hebræo sunt significane sermone, in grxcuin la lin uni que transferri; sed salis esse quandoque, si proximæ, atipie simillimæ ponerentur. Illud enim in sacris etiam litteris convertendis præ se tulerunt, quod de lege interpre­ tanda est à Cicerone dictum, verba non numeranda esse, sed ponderanda, sensumque sensui ita reddeiidu n, ul quoad fleri posset cl liceret, verborum quo­ que interdillo negleclA curA, lectoris inlclligcntia ju­ varetur. Id vcrò timi vel maxime licere sibi arbitrali Mini, cùm hebræi auctores similitudine unaquâlibcl aut animalis, aut arboris, aut fruticis, aut berbæ, aut ici denique alius usi essent, quæ ossei Græcis ac La­ tinis incognita; ul Isaiæ, i , ubi latina editio habet : Cum fueritis relut quercus defluentibus foliis, hebra icé habetur Eia, quæ vox , si 70 Interpretibus ac Hiero­ nymo etiam ipsi in commentariis credimus, terebin­ thum magis, quiim quercum sonat. At quia terebin­ thus est arbor peregrina et incognita, soloque apud Latinos nomine celebrata, non incongrue terebinthi loco, quercus posita est, arbor omnibus cllinguis, et gentibus manifesta. Psalmo item 101, pro pelicano, in hebræo habetur Lika, pro niclycorace autem kokom. Illud alii monedulam, alii onocrotalum, alii pelicanum ; hoc partim bubonem, partim cuculum, partim no< luam reddiderunt. Ac 70 Interpretes quidem vocem hebræam, quam Hieronymus in onocrotalum perpetuò vertit, nunc in pelicanum , nunc in avem , nunc etiam in leonem transtulerunt. Nec verò ita id facium esi ab illis, quòd voces essent multiplices et ambiguæ, sed quòd cùm apud Hcbræos animantium præsertim, plantarumque vocabula penitus ignorata sint, nihil referre existimArunt unamquamlibel cx rebus similibus poni, si idem omninò sensus remaneret. Simililudo enim ibi quærilur, in qua res omnes illæ conve­ niunt, non alia quivvis propria, spccialisquc natura. Quemadmodùm etiam cimi apud Latinos proverbiali­ ter dicitur : In presepio canis, si hispanè quispiam verterci : En perro del ortolano, olitoris canis, optime profecto interpretaretur, quoniam sub re el voce diversA unus idemque sensus esset lectori insinuatus. Quamobrem illa Cajolant religio nimia fuit, qui Isaiæ I, vocem eia noluit in latino exemplari mutari ; quasi pe­ riculum esset, si aui quercum, aut terebinthum, aut aliam quamvis similem arborem legeremus. Ex eàdem quoque re illorum error coarguitur, qui, quoniam ibi Hieronymus onocrotalum reddit, ibi fere Septuaginta . reddunt pelicanum, camdom esse avem existimarunt. In quo errore auctor etiam Commentariorum fuit, quæ Hieronymi titulo in Psalmos circumferuntur. Ea verò divo Hieronymo tribuere, manifestarne ignoran­ ti esse vel cx hoc uno loco aperte convincitur (I). 152 Ait enim hic auctor, pelicanum latinèdiei onocrota­ lum. Ecqua aulcm ignoratio major esse potosí quam vocem onocrotali latinam existimare ? Sed de his ha­ ctenus. Nunc illud etiam atque etiam asserimus, in hujusmodi comparationibus transferendis nihil omninò interesse, an reseædem in easdem, an in similes cl proximas convertantur, si sensus non diversus, sed idem est. Quid quòd cùm Latinis res ipsa hebræa cl nomen­ clatura deest, si interpres ex re agnató el virimi rem nobis alias incognitam nominavit, nihil prorsùs ab­ surdi fecit? Quin rem lentavit interpretibus universis aut cx auctoritate, aut ex vicinitate concessam, ut aut nomen latinum ad significandum imponeret, aut certe ad rem similem ve) proximam insinuandam transfer­ ret. Cùm itaque Jonæ cap. 4, alii cucurbitam, alii he­ deram converterunt, usi sunt illi quidem jure suo, ncc verborum religione astricti debuerunt committere, ut illo in loco nullam omninò rem ncc Græci intelligerent, ncc Latini. Non est aulcm huic illud dissimile, quod Danielis Prophctiæ objecit Porphyrins, confictam esse scilicet, ncc haberi apud Hcbræos, sed græci scrmonisesse commentum, quia in Susannæ historió con­ tineatur, tcû irf bou irp ¿cotí, xalaz¿ToG c/bou calcati. Quam etymologiam græco magis sermoni convenire, quàrn hebræo. Gui quoniam id, quod Eusebius, Apol­ linaris , atipie Hieronymus responderunt, ab Ecclesià reprobatum est; multò nos vcriiis respondemus , hoc interpretem græcum facere potuisse, aut jure potuisse quidem quodlatinus interpres reformidavit. Non enim neccsse erat, easdem arbores co loco reddi, quas lin­ gua haberet hebræa, quoniam si cædcm redderentur, non solum etymologia servari non poterat, sed nec prophctiæ festivitas, ncc ratio scnlcnliæ. Alias ergo vel similes, vel proximas vertit, in quibus judicii pro­ phetici cl acumen servaretur cl causa. Prælcrqiiàin quòd arbores ¡Ike ù prophclA chaldæo sunt nominatæ sermone; ncc opus est, sollicitos nos esse, si in he­ bræo ncc illæ, nec similes habeantur. Argumentis igilur, quibus editionis nostræ veritas impugnari solet, abundé, nl fallor, responsum est. Quampiam nonnulla de industrió prætcrmisi, quæ scilicet faciliora visa sunt, quant quibus refellendis deberem aut oleum, aut operam consumere. Quale illud est, quod Faber Stabulcnsis ait, Ecclesiam in­ terpretis errore versatam impiè pro Deo angelos lege­ re. Nam lectionem illam impiam credit : Jlimn&fi eum paulo miniis ab Angelis. QuA in re quam indocte ct inconsulté, quàrn temere el insipienter crrórit, non cs-ei difficile ostendere, nisi ante nos Erasinus ma­ gnò argumentorum vi eamdem causam evicisset. Certe interpres Epistole ad Hcbræos vel Clemens , vel Lucas fuit, quemadmodum auctores gravissimi prodidere. Horum ulrumlibel impietatis insimulare, piaculum erit. Ecclesiam quoque accusare, quæ eam probArit Epistolam, in quó error impius est, an sine impietate fieri possit, ignoro. Sed dc his satis. Jam reliqua persequamur. tl¡ Non nego omnia illa esse Hieronymi Credo enim in quosd un Psalmos cum Commentai ia edidisse. 153 CAPET XIV. CONFUTANTUR ARCI MENTA CAPITIS XII. Euimverò, cimi historiam Susannæ posi ea tempora probata. Al de quinio argumento satis. ecclesiastici • usus approbavit, cl Danielis prophctæ Ad id verò, quod sequitur, hoc habeto responsum. nomine populo legerit, ciimque Tridentinum concilium Magnus error eorum est, qui sine Spirilùs sancti peculia­ sua quoque id definitione firmaverit, eacertihistoria ri dono Scripturam sacram existimant se posse vel inlelnunc h fidelibus ree» menda est. Africanus quidem Oriligcre vel interpretari (I). Quod utique donum quanto magis sacris Litteris intelligcndis atque interpretandis geni objecit, quod historia Susannæ ficta videatur, el opus est, tanto rarius difficiliiisque contingit. Nam eru­ aliena à scriptura prophetici, ut Eusebius testis est, ditionem, verborum copiam, multarum linguarum peri­ lib. G, cap. 23. At illi Lunen, ul idem Eusebius ait, tiam hominum diligentia præstat. At si spiritus quidem < Orígenes manifestissime rescribens asserit, nequapeculiaris, non tamob ipsius, qui percipit, quant ob Ec­ < quam Judæorum commentis, cl fabulis auscultanclesiæ utilitatem, gratuiti Dei miseratione donatus sa­ < dum, sed hoc solimi pro vero habendum in Scriptucrorum librorum interpreti desit,jejuna erunt el frigi­ < ris divinis, quod 70 Interpretes transtulissent; nam da omnia, quamlibet elaborala, cl diti ante excogitata cl « id esse solum, quod auctoritate apostolica confirma< tum sit. > lb.ee Eusebius Idem verò referi Hierony­ inventa fuerint; imo falsa erunt in interpretatione ple­ mus in Catalogo de Julio hoc Africano loqueos ; el raque humano sensu intelligcntiàque traducta. Nam Hieronymus ipse, hb. i Apol. adversus Rufiin.,quæ in interpretationem Scriptum prophetiam et inspiratio­ praefationibus dixerat, ea purgat, inquiens : < Quodaunem Dei credit Clemens Alexandr. lib. 1 Strom.,et Apo­ < lem refero, quid adversus Susannæ historiam, elhymstolus in priori ad Corinthios Epistola inter reliqua < num trium puerorum, Cl Belis draconis fabulas, quæ Spiritûs sancti dona commemorat, ncc philosophiam, < in volumine hebraico non habentur, Hebræi soleant sed prophetiam vocat : videlicet quòd sacris Litteris < dicere, qui me criminatur, stultum se sycopbantcm explicandis eodem Spiritu opus sil, quo ipsae sunt con­ < probal; non enim quid ipse sentirem, sed quid illi con- ditae, divino utique atque prophetico. Id quod Petrus < trinos dicerent, explicavi. > Hactemis Hieronymus. posteriori sua Epistola, cap. 1,19,confirmat, ineptiens : Ad aliud ergò argumentum, quoniam nolumus esse Habemus firmiorem propheticum sermonem, cui beni fa­ longi in singulis explicandis, breviter respondetur, citis attendentes tanquhm lucerna: lucenti in caliginoso eum locum cx priori Epistola ad Corinthios bifariam loco; hoc primiim intelligentes, quod omnis prophetia apud Græcos legi, et, ul vulgata habet editio, in hunc scriptura: propria interpretatione non fit; non enim vo­ modum : Omnes quidem non dormiemus, sed omnes im­ luntate humana allata est aliquando propln fia, sed Spi­ mutabimur. Cujus rei auctor est Didymus, cl Hierony­ ritu sancto inspirali loculi sunt sancti Dei homines. Hoc mus in Epistola ad Miuerium et Alexandrum. Neutra au autem, quemadmodum ante nos viri clarissimi intel­ tern lectio 1 viris Ecclesiæ reprobata est. Quin admo­ lexerunt, eum baliet sensum : Bene quidem facilis pro­ nuere semper, lectionem dubiam ct variam esse, ncc al­ phetiis attendentes; sed id primiim inlelligitc, dninas terutram ex eis ul certam el exploratam amplexi sunt. prophetias humanA et propria interpretatione non iuNeutram igitur lectionem recipere cogimur, quia neu­ telligi. S ¡ritu enim sancio loculi sunt sancti Dei ho­ tram partem doctores Ecclesiæ lanquàm exploratam mines, cl animalis homo non percipit ea quæ sunt Spi­ et catholicam assentire. Quod idem in alia particule rilùs Dei. Quis enim cognovit sensum Domini? Atque qualibet lalinæ editionis fieret, si idem penitus conti­ idipsum Isaías significavit, inquiens, cap. 30, i : Do­ gisset. Al ubi doctores catholici unam el eamdem le­ minus dedit mihi linguam eruditam, iit sciam sustentare ctionem sine varietate tenuerunt, nec ancqritem asser­ eum qui lapsus est verbo. Erigit mune, mane erigit mihi tionis libravere sententiam, nobis non licci latinam aurem, ut audiam quasi magistrum ; cl apud Lucam, ult . editionem in quæslionem vertere. Sed ne in l oc qui­ 45 : Aperuit Dominus discipulis sensum, ut inteltigcmd dem loco Erasini, Fabri el Cajetam sententia pro­ Scripturas. Quo testimonio probat Hilarius in Psal. 113, nui potest, qui in re, ubi nihil intererat utro modo di­ Scripturarum inteHigenliain donum Dei esse. Quòd st ceretur, eam lectionem deligere maluerunt, quam no­ Scripturarum inlclligcnlia donum Dei est. Scriptura» vitatis ratio redderet plausibiliorem. Id quod gentile his autem interpretari, nemo, nisi qui inlelligil, potest, 3st, qui curiosa sedari volunt magis, quiim solida. Nos confit tur utique, sacrarum litterarum in aliam lin­ autem Origcnem, Didymum, Alhanasmm, Augusti­ guam versionem sine Dei peculiari gratia nemini pos­ num, lib. 10 de Civ. Dei, cap. 20, Cyprianum, Tertul­ se contingere. Alioqui, si D. Hieronymus sufiicerc exi­ lianum, coinmiinemque Latinorum consensum sequi stimat verborum copiam, eloquentiam sccularem,tri*>m malumus. Nam cl Aeacius, Cæsareæ civitatis episco­ linguarum peritiam, rerum multijugam cognitionem, pus, apud Hieronymum, in pluribus græcis exempla­ Ciim his omnibus abundé sc noverit instructum, cur ribus lectionem nostram haberi dicit, aliam verò in in Epistolii ad Desiderium deprecatur alienarum ora­ paucioribus. Ncc me tamen illud preterii, quod Chrytionum adjutorium, ul eodem Spiritu, quo scripti sunt soslomus et Thcophylaclus in commentariis, et Hiero­ libri, m latinum cos possit transferre sermonem? Cur nymus quoque m Epistola quidam ad Marccllam (cujus item in Epistola ad 1’aulinum Scripturas sancias interinitium est : Magis nos provocai), scripsere. Sed, quod (!) Jamblicus Pylhagor® doctrinam ait, quonirm ante dixi, me male habet : in rebus quæ in utramque divinitus tradita fuerit, nonnisi quodam deorum interpartem controvortautur, nova delectare theologos ma­ prêtante inlelligi jtossc. Itaque invocandum esse Deum gis, quiim velera, raque usu parentum nostrorum coinà disriptlló, CÙm deorum auxilio’ il. 155 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. 156 ncc possum, nec debeo. Atque iiLinvidiam eorum de­ precor, qui nos aut miserosei barbaros, bonarumque litterarum expertes, aut etiam laborum alienorum in­ vidos reprehensores calumniari possunt; ego in lin­ guarum cognitione ¡dura etiam commoda ad sacras Litteras intelligendas esse fateor, et id quidem peringenuè, tantùm abest ut linguarum oeritiam insecter. prelaturas : < llévela, inquit, oculos meos; ct considera< bo mirabilia dç lege tui ? Lex enim spiritualis est, ct re< velatione opus est, ut intclligatur; > et rursùm : Et in illud ad Ca­ lai. 1 : Sunt aliqui qui eos conturbant, ct volunt conver­ tere evangelium Christi. < Omnis, ail, qui Evangelium CAPUT XV. < alio interpretatur Spiritu, quàm scriptum est, ereDe linguarum hebraica: et graca? utilitate. < dentes turbat, et convertit Evangelium Christi, ut Principio enim sunt linguæ utilissima;, ubi disse­ < id, quod in facie est, post tergum faciat, elea, quæ ritur cum infidelibus; vel etiam ubi infideles aliene f post tergum sunt, vertat in faciem. Si quis tantum linguæ ad fidem instituuntur. Quæ causa vel sola red­ < litteram sequitur, posteriora ponit in faciem ; si quis ditur in illò Clementina I, de Magistris, propter quam < Judaeorum interpretationibus acquiescit, post tergum linguæ sunt in academiis perdiscendæ. Alioqui, quor­ < mittit ea, quæ ex naturò suà in faciem constituta sum allinebat arabica lingua, quæ ibi doceri pneci< sunt. > Et posterius eodem quoque cap. in illud : pilur? QuA de re, leviter motus videtur Erasmus, in Notum vobis facio Evangelium, quia non est secundiim Prafat. super Laurentii Annotat., ni Clementium hu­ hominem, et cætcra : < Marcimi et Basilides, ait, et cæjus argumento assereret, ad sacras litteras intelligen­ « tenu haereticorum pestes, non habent Dei Evangcdas hcbraicam græcamque linguam esse necessarias. < hum, quia non habent Spiritum sanctum, sine quo Altera linguarum harum commoditas est in his dictio­ < humanum Iit evangelium quod docetur. Nec putenibus explicandis, quæ magnam emphasim habent, < mus in verbis Scripturarum esse Evangelium, sed aut aliquam innatam proprietatem apud Hebræos et < in sensu; non in superficie, sed in mcdullà; non in Græcos, quam latinos sermo exprimere non valet. < sermonum foliis, sed in radice rationis. > Hactenus Hujusmodi dictiones mullas cùm in hebraicis QuæHieronymus, qui si vera dicit, cogit nos profecti) cre­ stionibus, tòro in Commentariis adnolavil Hierony­ dere, aut veterem interpretem Spiritûs sancti pecu­ mus. Nos unam aut alleram exempli causò ponemus. liari dono sacras Litteras convertisse, aut Ecclesiam Ut Marc. G, interpres reddidit : Et ciun dimisisset eos; Ia linam mullis retro seculis non Dei habuisse Evange­ ubi verbum tamen græcum ¿norimcrifoc non signifi­ lium, sed hominis. Cùm igitur objicis, interpretem cat simpliciter dimittere, sed dimittere benigne ac non fuisse prophetam; sane veri) propheta non fuit, gratiose, quemadmodum amicis, celebrato convivio, be­ habuit tamen (ut Tilclmannus recte asseverat) Spiri­ nevole valedicimus. QuA in re Evangelista grace scri­ tum quemdam prophetico vicinum cl proximum, qua­ bens, Jesu Christi etiam erga rusticos summam comi­ lem necessarium esse ostendimus sacris Litteris inter­ tatem ct gratiam commendavit. Id quod latinó voce pretandis; imo qualis erat necessarius, ut Ecclesia la­ exprimi vix potest. Et in Epist. ad Ephes., pro eo tina editionem sacrorum librorum haberet, quam lu­ quod nostra editio habet : A constitutione mundi, gra­ tò in fide ct moribus sequeretur (I). ce habetur cujus vocis emphasim Hierony­ Jam ad postremum argumentum facile responde­ mus in Commentariis explicare volens : < Non idipmus. Quòd si latinorum ad greca hcbraicaquc colla­ < sum, inquit, x«ra€ok¿, quod constitutio sonat; unde tio à nobis ncgligcrclur, exemplo I). Ambrosii tueri < ct nos propter paupertatem linguæ ct rerum novinos utcumque possemus, qui ciun grace scirei, et < tatem, cl (sicut quidam ait) quòd sit Gracorum scrcommentarios in sacras Litteras ederet, sæpé tamen < mo latior, ct lingua felicior, conabimur non làm non est dignatus graca consulere, etiam ubi diversi­ < verbum transferre è verbo, quod impossibile est, tatem aliquam lectionis esse constabat. Videre hoc est < quàm vim verbi quodam explicare circuitu : xocrain Commentariis super caput duodecimum Epistolæ < proprie dicitur ciun quid deorsum jacilur, vel ad Romanos. Quòd si interpretum etiam magis varie­ < cùm aliqua res sumit exordium. I nde cl hi, qui tate turbaremur, quàm juvaremur, Sopbronii nos ex­ « ædium futurarum jaciunt fundamenta, xaraCc6)¿/. Hactenus Hieronymus. Ambrosium item vide, in Psal. 2, de verbo, beresith. Ambiguitas etiam in aliena linguA festivum quandoque vocis usum lusumquc pr.rbel, qui in nostrA non solum conservari nequit, sed ne sensum quidem germanum sine magna liccnliA reddit. Ul Jerem. cap. I, pro eo, quod nos habemus, vigilan­ tem, in hcbræo est vocabulum, soced, quod ambiguum est, nucemque el vigilias significat; ut Hieronymus ibidem el in Ecclesiastis cap. ull. disserit. Cùm itaque Propheta in visione virga nucea seu amygdalina fuis­ set ostensa, rogatus a Domino quid videret, hcbræA linguA virgam, soced, se videre respondit. Tunc ergo Dominus sermonis occasione ludens : liene, inquit, ridisti, quia vigilabo ego, etc. Ila quanquAm Jeremías in nuA significatione nomen acceperit, at Dominus ad alle­ ram ficctens, fecit cx sermonis ambiguitate concen­ tum sententia clcganlissimum, ut si sidus quoddam cedeste quis videns, canem se videre diceret, scilè illi diceretur : llené vidisti, canis enim lacerabit (e, etc. Jam vero si interpres latinos soced in nucem transtu­ lisset, quod 70 fecerant, absurde sané subjungeretur : llené vidisti, quia vigilabo, etc. ; nudò coactus fuit novi quidam insolitAquc interpretandi licent i A, virgam vigi­ lantem latinis auribus reddere. Qua ego asserere non auderem, nisi auctor gravissimus Hieronymus, in 12 cap. Eccles., et in 21 cap. Jeremía astruxisset. Quarta utilitas in linguarum eruditione esi ad co­ gnoscenda idiom.ata, phrases cl proverbia lingua alie­ na, ut sunt illa Gen. 19, 17 : Ne respicias post tergum; et Lue. 10, I : Neminem salutaveritis in riá; quibus maxima quadam itineris celeritas quasi proverbialiter el figurate significatur. Illud etiam per proverbialem figuram apud Hebræos atque Hispanos dicitur (I): Omni habenti dabitur; ab vo antem, qui non habet, ct quod habet auferetur ab eo. Sic apud Ecclesiasticum, cap. 57, 9, de consiliario infido et traditore dicitur : A consiliario serva animam tuam, ne forte mittat sudem in terrà, ct dicat tibi : Dona est et via tua. Sic hebraA phrasi, filii excussorum robusti ct expediti dicuntur. QuA de re Hicronym. lege in EpistolA ad Marccllam, cujus ini­ tium : Deatus Pamphilus.Sic filice canKinis, Eccles. 22, aurei intelligunlur. Sic Saúl filius unius anni dicilnr, cùm regnare cœpissct, id est, innocens. Nisi (quod En­ chorio visum est) ita intelligas, Saniem electum a Sa­ muele uno anno domi latuisse, ct expleto anno empis­ se regnare. Sed de hoc exemplo alias. Nam vitio scri­ bentium forte, pro 21 anni, unius anni inducitur. Sic Nembrod, robustus venator coram Domino, id est, sub cœlo, quasi robustissimus omnium hominum, qui sub cœloerant. Scio quosdam ita interpretari, nt venator coràm Domino dictus sil, quasi Dei venator : quo si­ gnificaretur civilem unius monarchia potestatem vin­ dictam, esse h Deo approbatam, ut qua Dei administra sil. Sed id, quod prius dixi, Hebroorum doclissimis placet. Vel eerie venator coram Deo vocalur, id est, sub dio. Homines enim ferarum more palantes in agris ad civilem societatem coegit. Sic pluisse Dominum a Domino, Hebraismum esse quidam existimant, id est, desuper : sed Filium à Pa­ tre inteUigunt Euseb. lib. 1 Ecclcsiasl. Hist., cap. 1 ; Hicronym. Osca I ; Irenaus lib. 3, cap. 6; Basilius lib. 5 contri Eunom.; Marcellinus ad Salomonem epi­ scopum; concit. Sirmiens. canon. 15. Ac certe, ul alios libros veteris Testamenti pr.rtcnnillainus, Salo­ monis Proverbia, nisi habil/i rationc hebraica consue­ tudinis cl sermonis, vix ullo pacto explicari queunt. Nam quod apud Hebræos proverbiali figurA dicitur, id apud Latinos nullum quandoque proverbium est; quod pleriquc ignorantes, in Proverbiorum expositione, aut ad allegorias confugiunt, aut varia etiam deliramenta confingunt; mullòque melius fuerat, simpliciter insci­ tiam confiteri, quàm imperitia sua alios haredes fa­ cere. Horum ego Latinorum errata facile commemo­ rarem, nisi aliud hujus temporis ratio postuhret; e nos aut reverentia, aut benevolentia causâ neminem hic certo nomine volumus lacerare. Illud constat. Pa­ rabolas aliud in medullA, aliud in superficie polliceri, neque hoc sonare, quod scriptum est. Ex quo, ut Hieronvm. in Ecclcsiasl. cap. ult. ait, manifestum fit. Pro­ verbiorum librum non, ul simplices arbitrantur, pa- (I) In Ps. 65, in illum versum Psalmi 118: Omnis consummationis vidi finem ; et in illum : Viam manda­ torum tuorum cucurri, cimi dilatasti cor meum ; Cl in il­ lum : Deduc me in semitam mandatorum tuorum. (I) Hispane : No seas oydoni visto:id est, nullam moram facias. At rico todos le dan, ele., al pobre aun lo que tiene te quitan. Habit con vos ij coge piedras cin los pies <59 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IL tenth habere praocpla, sed quasi in terrà aurum, in nuce nucleus, in hirsutis castaneorum operculis abs­ conditus fructus inquiritur, ita in eis divinum sensum nltiiis perscrutandum. Id quod sinehebrææ linguæ peritió difficulter, ne quid amplius dicam, faciemus. Ju­ varet autem Hieronymus vehementer Latinam intclligentiam, si Commentarios in libros Proverbiorum edi­ disset. Nam, qui circumferuntur, quanquam Hierony­ mo in Decretali lit. de Constit. tribuuntur, Hieronymi tamen non esse liquidò deprehenditur. Quinta commoditas est ad menda ea corrigenda, quæ cx incuria videlicet typographorum, aut eorum qui exeripsére imperi tià obrepserunt, ut Josué cap. 11 : Non fuit civitas, quæ sc non traderet; ubi secunda ne­ gatio superfluit, ut cx consequentibus manifeste colli­ gitur. Sed quia fortasse 70 Interpretes negationem il­ lam in exemplari habuerunt, coacti sunt verbum, /radidit, ad suppositum aliud referre, ct pronomen se vel expungere, vel omitiere. Item Psal. 2 : Ut videant voluntatem Domini, pro, voluptatem, græcè cl in til. Psal. 62 : Idumœœ, pro, Judœiv, ut greca omnia hcbraaquc exemplaria demonstrant. Et Psal. 65 : Et esultavi sub lingua mat, pro exaltavi, id quod lain cx gracis quàm ex hebrais manifestum est. Sunt qui putent, etiam subesse mendum PsaL 19 : Ipsi obli­ gati sunt, ct ceciderunt, pro, obliquati sunt : sic cnim Hieronymus vertit, incurvati sunt, el consentiunt can­ teri interpretes. Ac Psalm, rursum 12» : Declinantes autem in obligationes, pro obliquationes, Hieronymus reddidit pravitates; Felix perversa; alii iniquitates. Con­ sentit hicTitelmannus. Verùm hæc duo loca incorrupta sunt. In priore siquidem grace habetur, XvurociÇw autem est, obligo, nexus impedio et implico, in posteriore vero grace legimus quæ vox Illinis est obligatio, nodus el nexus implicatus, quem­ admodum ct Nazianzcnus in Orat, usurpavit. Ac Ilieronym., in ¡sake cap. 58, obligationes nobiscum legit. Undè et nodus gutturis, ct locus strangulationis, rrpx-jGracis dicitur, et 77^*77«;6, strangulo, suffoco. Illud sané corruptum est in Psalm. 106 : Effusa est contentio super principes, pro contemptio, grató, Ifrv«4 Quam canutan vocem, Psalm. 122, in despe­ ctionem vertit interpres. Ruffmus autem lib. <8 Hist. Eccl., cap. I, illud ità convertit : Effusa est contumelia super principes. Et Job. 19 : Vel celte sculpantur in si­ lice, pro certe, Job 12; el Luca* 10, suspiciens, pro sus­ cipiens, , tametsi auctor libelli de verà et fal­ sò Pœnitentià, qui nomine Augustini circumfertur, communem errorem secutus est ; et Luem 15 : Evertit, pro everrit, et primas ad Corinthios 2: Spiritilaliter examinatur, pro examinantur, à.arpimxi, ct capi­ tulo 10 : Omnes, qui de uno pane, pro, omnes quidem; cap. 15: Quotidie morior propter gloriam vestram, 0 per gloriam. Jurat quippe ibidem Apostolus, et rficida adverbium jurantis est apud Græcos. El Hebreos cap. 5 : Interpretabilis sermo, pro ininter­ pretabili t, hoc est, ineffabilis, explicatuque difficillimus, qui madniodhm ex Hieronymo in Epist. ad Evagrium J pj< i \tque idem Hieron in Quæstion. llebr Genes. feo 5, legendum ait : Ipse conteret caput tuum, non ipsa. Cùm cnim apud llcbraos neutro genere ad semen re­ feratur, interpres rem significatam perpendens, in masculino genere transtulit, ipse. Quod imperiti non intelligentes, vitiumque scriptoris existimantes, sub­ stituerunt ipsa. Ut illa pratereamus, quæ Augustinus Eiigubinus commemorat : Sicut cervus desiderat um­ bram, Job 2, 7, pro servus; ct, solis ardore. Douter. 27, 25, pro salis; el, sitivit anima mea ad Deum fontem, Psalm. il, 5, pro fortem ; ct, interfecta est terra à san­ guinibus, pro infecta. Nam ct Psalm. 10, pro eo, quod nos habemus : Qui diligit iniquitatem, odit animam suam, divus Hicronym. legendum credit, anima sua, hoc est, ipsius: refertur cnim anima sua ad Deum, non ad peccatorem. Sensus autem mirifice convenit, ut Deus scilicet intelligalur utrumque quidem interro­ gare, el justum ct impium, sed impium tamen repro­ bare; odium enim Dei reprobatio est. Nos autem græca 70 Interpretum exemplaria, quæ nunc quidem ex­ tant, sequi possumus. Non cnim illa babent sed 7^^/;. Atque fortassis bine illud apud Tobiam acceptum est, cap. 12, 10: Qui autem faciunt iniquita­ tem, hostes sunt anima sua. Similiter et in Epistola ad Suniam ct Frclcllam, proco, quod in Psalm. 5 legitur : Dirige in conspectu tuo viam meam, legendum conten­ dit : Dirige in conspectu meo vitam tuam. Sic enim ipso verterat : Dirige antè faciem meam viam tuam. At in hoc etiam nos Gracoruni exemplaria sequimur, ct vulgatam lectionem, cùm fieri sane potest, approba­ mus. Simile illud est ad Philippenses 3 : Qui spiritu Deo servimus, ubi spiritui legendum esse credidit Am­ brosius lib. 2 de Spiritu sancto, cap. 6. Nec solùm in latinà linguà hujusmodi errores accidunt, sed cos etiam in hebraica et gracà deprehendimus. Deprehen­ dit Cajetanus, ac veré ille, meo judicio quidem, 2 Re­ gum 21, vocem Michol falsò ab Hebrais pro Merob fuisse substitutam, ut patet I Bcg. 12. Deprehendit quoque Hicronym. in Psalm. 151, septuaginta Inter­ pretes non id est, viduam, sed Gr.pxj, id est, renationeni transtulisse, sed propler vocum similitudi­ nem pro, O/.pa, id est, venatione, yytpx/, id est, viduam, esse suppositam, maxirné quia in sequenti versiculo pauperes sequebantur. Nisi forte Latinus interpres vi­ ctum, aut venationem reddidit, ct error obtinuit, ut vi­ dua legeretur. Nam vox hebraica nullo modo viduam, sed venationem, victum, viaticumque significat. Hu­ jusmodi menda gravi ratione, prudentique consilio corrigi possunt. Nam illos quis ferat, qui sicut est apud Quintilianum, dinn librariorum insectantur in­ scitiam, produnt suam, et dùm libros sacros mendis (ut aiunt) scatentes purgare volunt, contaminant? Fa­ teor siquidem proclive fuisse ct facile indocto et ne­ gligenti librario, prascrlim in verborum ct rerum non­ nulla similitudine, ea quæ recta erant, explodere, ct quæ erant depravata, substituere: fateor etiam, tan­ tam fuisse olim in sacras Litteras reverentiam, ut, quæ menda quamlibet dilucida semel irrepserant, religio fuerit attingere; sed video quoque hujus temporis im­ probam i meritatam, que adró nihil non audet sacris ICI CAP. XV. DE LINGI ARUM IIEBR.MUE ET GRÆC.E UTILITATE. codicibus corrigendis, ul Manichæi olim pariim in li5c re immodesti fuisse videantur, quos August, ad Hie­ ron. scribit de Doctr. Christ, c. 12, multa divinarum Scripturarum loca vitiata esse contendere solitos, non ab scribentibus Apostolis, sed à quibusdam (nescio quos) codicum deprava tori bus. Verùm hæc hactenus, 'id.August.de Bono persev. c. II. Illud timen non est prælereimdum, quod 1). Hieron. in ¡0 c. Ezcchielis scribit, omnia propè verba hebraica el nomina, quæ in lalinò translatione sunt posila, nimià esse vetusta­ te corrupta scriptorumque vitio depravata. Ut igitur hæc emendentur, hebraica linguæ cognitio necessaria est. Nam etsi nomina adhuc integra et illibata manerent omnia, sed ipsæ tamen nominum interpretationes, qui­ bus multa Scriplune sacra mysteria aperiuntur, sine hujus linguæ peritia non habentur, ut August. 2 de Doct. Christ, cap. 16, auctor est. Quo etiam loco illud agno­ scit, non pariim beneficii cos lalinis hominibus contulis­ se, qui hebraica nomina separatilo interpretati sunt. Sexta utilitas fuerit ad inlelligenda qiiædam loca, scilicet quæ vel apertius ab interprete reddi potermi, vel etiam quæ sine linguarum cognitione nequeunt ex­ plicari, ut apud Joannem, cap. 4, 46 : Erat quidam re­ gulus, pro quo grace, puràul;, hoc est, de aulà regió, seu palatinus, ut Hieron. in Isaiam, cap. 65, annota­ vit. Videtur interpres grace legisse, Græca vero exemplaria habent omnia id est, re­ galis seu regius. Quii ex re conjectura fit, interpretem regalem vertisse, sed à sciolo regulum esse suppositum. Et Joannis primo : Qui post me venturus est, ante me fa­ ctus est, quod evidentius verteretur : Mihi pnrpositus, seu ante latus est, ul August, super Numeros, quæst. 51, et super Joannem homil. 5, subnotavit; et Actor. 27 : Cimi non esset tuta navigatio, c'o quòd jejunium jam prateriisset, pro ea quod ultra tempus sustinuissent ine­ diam; clad Horn. 12: Non vosmetipsos defendentes, pro ulciscentes, ymh numerum bestia, qtiiApoc.c. laseri’ bitur, sine alphabeti, secundum ordinem arithmeticum, intelligentia, aut vix, aut certe nullo modo exponere possumus. De qua re 15° libro (I) fusius disseremus. Septima utilitas, ad evitandum errorem ex latini sermonis amphibolog'ta. Ul, filius hominis in Evange­ lio dicitur Christus, ubi cùm genitivus apud Latinos communis generis sil, apud Græcos articulo masculi­ no definitur : ut non filius virginis, sed filius Adam inlelligatur. Filius siquidem hominis juxta hebraicam phrasim dicitur, ut filius terra, homo obscurus et con­ temptibilis; quft utique nomenclatura Dei Filius iden­ tidem in Evangelio gloriatur. Tanta fuit Verbi incar­ nali modestia ! Quampiam, ut Augustinus ait, com­ mendat Christus frequenter nobis, quid misericorditer dignatus sit esse pro nobis. Hujusmodi etiam exem­ plum est ad Romanos ultimo : Salutat vos (aius hos­ pes meus, et universe Ecclesie, ubi, universa1 Ecclesie casus gignendi est, non nominandi, ul Caiqs inlelliga­ tur, non Paulum modo, veriim etiam lotam Ecclesiam hospitio excipere. El Lucæ 11 : Quod supcrest, date eleemosynam; ubi latinus sermo anceps est. Potest (I) \ idc not m in fine libri 12. 163 enim intelligi, quod superest, proco, quod unum illud vobis restat, seu reliquum est : vel, quod superest, id est, quod superfluum est. Quam utramque inlclligcntiam latinus quidem sermo recipit, græcus tamen ex­ cludit. Habetur cnim id est, quæ insunt, seu quæ habetis, ul el T heopliylaclus el Cyrillus, lib. 2 in Leviticum,et Augustinus super Psal. 125, clChrysost., hom. 35 ad populum, el super Epist. ad Hebraos, hom. 9, exponunt. Nam hunc postremum sensum gre­ ca lectio habet, primum et secundum non videtur ha­ bere, tametsi secundas ille D. Thomæ placuerit, qui quidem in e.A re et Bedani sequitur super Lucam, et Gregoriani in Epistola ad Augustinum, Anglorum epi­ scopum, referlurque 12, quæst. I,cap. Quia tua. Alia denique utilitas est, ad quædam vocabula vel greca percipienda, quæ in editione latinó remanse­ runt, vel propter sanctiorem antiquitatis sonandam auctoritatem, vel quia in linguam alienam transferri commode non potuerunt, quod Augustinus lib. 18 de. Civitate Dei, c. 11, tradit, ul Matthæi II : Pauperes cvnngeUzanlur, id est, bonum accipiunt nuntium. Còni enim in humano principatu regum mysteria secreta ad pauperes per divites deriventur, in Christi regno è contrario nuntia codeslia ad divites per pauperes sunt delata; el I nd Corinth, till. : Anathema, Muran Atha, quorum illud prius græcnm, hoc posterius non limi hebraum. quam syri m est. Quii de re Hieronymus disserit in Epistola quadam nd Marcellam, cujus ini­ tium est. Nuper, ct in Epistolii ad Dainasiim, de ver­ bo Osanna, in qmi Hilarium notat, quòd oh linguæ hcbraicæ imperitiam, verbum illud male fuerit interpre­ tatus. Sunt et aliæ forsitan in perilià linguarum utilitates. Nec enim ego omnes enumerar.* potui, sed quæ satis erant, ne hujus rei invidiò labefactaretur disputatio mea. Isthæc autem meliiis ab aliis copiosiusque tradentur, qui linguarum patrocinium forte susceperint. Qua in causa quæ volent, omnia poleninl dicere, ac nos quidem libenter audiemus, si intra prascriplos modò religionis niode>lia*que terminos se contineant; nec aut veins linguarum utilitates fallaci vanitate, aut etiam veterem latini interpretis editio­ nem novis aliis quasi eleganlioribusmclioribusque per­ mutent. Sunt enim nonnulli, quibus, quoniam novi Testamenti antiqua versio parimi elegans ct culta est, placeret maxime, ul, illa submota, in illius locum lalinior alia succederet. Scilicet ariis coloribus Dei vo­ lunt sapientiam pingere, et quasi puellam rhetorum flosculis exornare. At illa modesta cimi sil, non ambit ornatum; cimi sil gravis, fucum ignorai; cimi virilis, mundo muliebri non capitur. Sine phaleris est, ait qui­ dam, omne quod dictat affectio. Amor itaque phaleras nescit. Dicendi ornamenta, alius inquit, non sunt ne­ gotii, sed olii; nec mililia* sunt picta verba, sed quie­ tis. Igitur quæ bellicum canil, quæ exaltat quasi tuba vocem suam, quæ irruentes hostes, mortem praesen­ tem intonai, ea horridum nescio quid el barbaricum sonat; non (anquiim hrà cilharòvc carmen musicu n suavi dulcique sono canil. Quid Theopompo acciderit in Scriplurfi sacra rhctmmn more ludenti, memoria: DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. 163 proditum est, Euseb. de Preparai. « vangel. 8, I. Sed dimi ita ni us e xtcrnn, ad nostra veniamus. Nonin persua­ sibilibus, ail I Cor. 2, 4, humanœ sapientia: verbis, sed in ostensione spiritus et virtutis. El nirsùm, I Tim. 6, 20: O Timothee, devita, inquii, profanas vocum novitates. Si ergi) vitanda csl vocum cliam novitas, tenenda csl antiquitas ; cl, si profana novitas est, vetustas sacra­ ta est, quemadmodum Vincent. Lirincns. dixit. Item : Eloquia Domini, eloquia casta, argentum igne examina­ tum. Scilicet ab spiritu puro el simplici pura simplexquo oratioexpeclanda erat. Nec feminam gravem, ho­ nestam, seniorem decebat, nisi castus ornatus; vide Aug. Hb. deDoct. Christ. 4, cap. G. Quamobrem, in­ genue dicam : ne illos quidem probarc unquam potui, qui paraphrases quaslibet latinas cl elegantes in sa­ cras Litteras ediderunt. Cùm enim personam Christi Paulivc loquentis assumunt, quo elegantius nitidiusque eloquuntur, cò miniis illorum spiritum cl majesta­ tem servant, atque adeò rei quodam modo fiunt læsî spiritús ct majestatis. Certe, quod ollin puer magno assensu virorum sapientium dixit, si aut Christus, aut Paylus, istorum mihi linguA loquerentur, ncc Chri­ stus mihi, nec Paulus essent. Non est nilidulns Chri­ stus, mihi crede, non est comptulus, non elaborate or­ natus; Paulus vero non scientiù ille quidem, sed ser­ mone imperitus csl tamen. Permitie Christo igitur linguam suam, linguam suam permitte Paulo : ulraque enim calamus est scriba’ velociter scribentis, non ad singula verba cl apices elaborantis. Novi ergo Testa­ menti vetus editio (id namque agebamus), quamvis simplex et inculla sil, non est propter hoc minoris fa­ cienda. De tertia igitur questione satis dictum csl. CAPUT XVI. Ubi ponuntur argumenta eorum, qui sunt opinati, sacros auctores in libris canonicis non semper divino Spiritu fuisse locutos. Quarto consequens sit, an auctores sacri in libris canonicis spiritu inlcnlùm humano sine divinà ct su|>eruat tirali revelatione loquantur. Fuerunt enim viri ecclesiastici nonnulli (ut Hieronymus in proœmio super Epistolam ad Philemonem testatus est) qui crederent, non semper auctores sacros Spiritum in se loquentem habuisse. Quia ncc humana imbecillitas unum Icnorcm sancti Spiritús tam longo orationis decursu ferre potuisset; ncc dignum csl, inquiunt, ut ad hujus corpusculi na­ turales cl evidentes necessitates Spiritús saucii ma­ jestatem sine causi deducamus. Adhibent vcrò hujus ici exempla ex Epislolù ad Timotheum 2: Penulam, quam reliqui Troade apud Carpum, veniens affer tecum ; ct illud*. Lucas est niccum solus, cl Throphinium reliqui infirmum; et alia hujusmodi, quæ passim in Epistolis PauT huinaniliis scripta inveniuntur. N m igitur scrip­ lores sacri Spiritum sanctum semper manentem et in ipsis loquentem liabuêrc. Nam cl hoc Christo Domino peculiare full, ut Joannis I cap. dicitur : Super quem videris, inquit. Spiritum descendentem, et manentem sti­ ver evan, etc Confirmatur autem idem hoc arguiti ':.:o, 104 maximequòdsicut Deus non delicii in ncccssariis.itAnon redundat in superfluis, quemadmodum Aristoteles de­ monstravit. Ad ea veru, quæ naturali lumine nuta erant, non erat supernaturalis revelatio necessaria. Quæigitur Scriplores sacri viderant, et manibus attrectaverant, non divino lumine infuso, sed humano loculi sunt. Deinde, Apostolus in priori ad Corinthios EpibtolA quædam ponit, de quibus asserit, quòd iximini sunt mandala. Principio, inquit, non ego, sed Dominus. Mox vcrò subdit : Cœteris ego dico, non Duminus. Quòd si Paulus ex interna revelatione Spiritús sancti omnia scriberet, profecto non diceret : Ego dico, non Domi­ nus; quoniam ejusmodi consilia, quæ Deo revelante dantur, Domini sunl, quemadmodum quæ à prophetis per revelationem dicebamur, Dei verba erant. Non enim Propheta asseruisset : Hoc ego dico, non Dominus. Hanc vero argumentationem non leviter, sed haud scio an gravissime, Basilius confirmat lib. 5 con­ tri Eunomium , capite penultimo, in hæc verba: < Quarumque Spiritus loquitur, Dei verba sunt ; cl pro< pierei omnis scriptura divinitus inspirata utilis est, < quam locutus est Spiritus. Nam vere id monstrat, < Spiritum non esse creaturam ; quoniam omnis ratio« nalis creatura csl, quando ca, quæ Dei sunt, loquitur, < ut cùm dicit Paulus : De virginibus autem proreptum < non habeo, consilium autem do, tanquàm niisericor< diam consecuius; his autem, qui matrimonio conjuncti < sunt, proripio, non ego, sed Dominus. Et propheta : < O Domine, judicia loquar ad te : Quid, quoniam impii < prosperantur? Et rursus : Heu me, mater, ut quid mt < Reperisti? Nonnunq* àm autem dicit ; Hæc dicit Do< minus. El nonmmquàm Moyses : Ego sum tenuis voce, < et tarda: lingua:. Aliquando vcrò is ipse : Hu c dicii < Dominus, emittas populum meum, ut mihi sacrificet. < Spiritus autem non sic. Non enim aliquandò sua, < aliquandô quæ Dei sunt, loquitur ( id namque crea< turæ est) verum omnia Spirit&s verba, Dei verba < sunt. > Hactenus Basilius. Sed et Orígenes, homilía IG super Numeros (I). < Sermo, ait, qui apud Jonain < scriplus csl, ct non csl factus, à Joua potius, quam < à Deo prolatus esse videtur. Non enim semper ea, < quæ per prophetam dicuntur, quasi à Deo dicta sus< cipiantnr oportet. Nam per Moyseu multa quidem • loculus csl Deus, aliquandô tamen cl Moyses proprii < auctoritate mandavit. Quod Dominus in Evangcliis < evidentissimi distinctione secernit, cum dicit dc rc< pudio mulieris interrogatus, Mattii. 19, 8 : Ad duriitiam cordis vestri* permisit vobis Moyses dimittere < uxores vestras ; ab initio autem non fuit sic, clc. Osten < dit hæc cl Paulus in litteris suis, ciim dicit dc qui< busdam : Dominus dicit, el non ego; ct dc aliis : Hire < autem ego dico, non Dominus; cliterum in aliis, I < Oor. 7, 25 : Proreptum Domini non habeo, consilium < auttmi do; et iterum , 2 Cor. II, 17 : Qua: loquor , < non loquor secundiim Deum. Undè similiter cliam in < exteris Prophetis aliqua quidem Dominus locutus esi, (1) Nititur Orígenes illo Deut. testimonio: Quòd ii in nomine Domini prnpheta quicquam prœdixerit, et non evenerit, hoc Dominus non est locutus. CAP. XVI. AN SACK! AUCTORES A S. SPIRITU SEMPER INSPIRATI. 1GÛ < el non prophctæ ; alia vtrò Prophctæ, cl non DomiLucas denique idem Aci.. 7, mulla referi, quæ Spi­ « nus. > 11 actcnùs Orígenes ; qui camdem quoque sen­ ritu afflante referri non poterant, ulesl illud primum, tentiam in proœmio Commentariorum in Joanneni quòd Joseph accorsivi t omnem cognationem suam m amplexus csl. Et A mb ros. lib. S in Lucam, c. GO, ex­ animabus 75. At bene 46, el Exod. f, septuaginta plicans illud : Ad duritiam cordis i estri, etc. : < Ostendit, solùm anima enumerantur. Nec vcrò dici potest, Sle< nil, locus hie, quæ propter fragilitatem humanam phanum Josephi cos cliam filios supputare, qui nati < scripta sunt, nona Deo scripta. I ndà cl Apostolos: sunt posteó, cl per anticipationem aut prolepsim hos < Denuntio, inquit, non ego, sed Dominus, uxorem à Tantùm Ambrosius. Cùm igitur Basilius, Josephus, 2 Anliq. Jib. c. 8, fratres Joseph affirmet Ambrosius el Orígenes, viri clarissimi, non in cA snodò conditos esse in Hebron. Quò in re non aliud scribere sen ten lió fuerint, verum etiam Scriptura sacra testi­ credendum est, quant quod à majoribus per manus moniis confirmaverint, nihil erit absurdi, si nos etiam traditum vulgò etiam tenebatur. Prælerquàm quòd asseramus, non omnia quæ sacri auctores scripsêre , Lucas hic aperte dicit, Patriarchas sepultos esse in Spiritús sancti afflatu scripta fuisse. sepulchro quod emit Abraham. Atqui certum est, Adde quòd Aposl. in posteriore ad Corinth. Epistola Abraham in Hebron emisse sepulchnim, Genes. 25. cap. 2, 5, affectum se poenitentia dicit, quòd illos Tertium vero multó difficilius est, quod rursùm addit, prioris Epistola reprehensione vcxòril. Bei autem Abraham sepulchrum emisse à filiis Emor filii Si­ •semel scriptæ non alium pernitere ¡intesi, nisi cum, chem. Jacob siquidem à filiis Emor pariem agri emit, qui scribendo crediderit se errasse. Non igitur Paulus, ul Gen. cap. 55 scribitur. Abraham autem non à filiis quæciimquc ad Corinthios scripsit, divino ca Spiritu Emor, sed ab Ephron filio Sohac speluncam emit du­ se scripsisse existimavit. Adde rursum quòd in hòc plicem, quod Gen. cap. 55 non obscure traditum est. cliam Epistolò posteriore, cap. II, 21 : In quo quis Quid, quòd Emor Lucas dicit filium fuisse Sichem, audet, inquit, in insipientia dico, audio et ego. Ministri cùm Genes. 55, contra dicalur, Emor patrem Sichem Christi sunt ( ul miniis sapiens dico ), plus ego. Al biasfuisse, non filium? Frustri ergo, ul videtur, asserimus, pliemum csl, verba Spiritús sancti in insipienti^ dicta nihil in sacris esse libris, quod non idem Spiritús af­ affirmare. Spiritu igitur hominis Paulus ibidem locu­ flatu scriptum sit. Nerum à contrariò parte illud facit, tus est. Adde etiam quòd in eòdem Epistolò, cùm di­ quod si in libris canonicis aliqua humano more cl spi­ xisset Apostolus, se plus omnibus laborasse, correc­ ritu vel scripta, vel commemorala fuissem, nihil ob­ tione mox adhibitò, docet parimi se caute fuisse locu­ stare videretur, quominirs in iis aliquod mendacium lum. Non autem ego, inquit, sed gratia Dei niccum. esset. Jam si errorem aliquem in Scripturis sacris Prælcreà, si quacumque Apostoli proscripserunt agnoscimus, earum auctorem Spiritum sanctum esse ex divinò auctoritate ac revelatione existunl omnia quis credet? certe illud Pauli praceptum, quo jubet, ut episcopus CAPUT XVII. sil unius uxoris vir, divinum esset, non humanum. Ità Ubi ostenditur, singulas particulas librorum canonicorum fieret ut summus pontifex in eo dispensare non posset. Spirine sancto assistente scriptas fuisse. Nam, ul Aug. ad Januarium ail, episl. 118, quæ Chri­ stus proscripsisset, ea nemo auderet variare. At, ut 9 In hòc questione el controversia non defuisse, qui priorem illam pariem amplecterentur, auctor est D. (pii bigamus fuisset, is fleret episcopus, summus pon­ Hieren, in annoi, inc. 2Maith, el 1 Mare.,et rursus tifex, orbe etiam probante, aliquandô fecit. Non ergo in cap. 27 Maith., non in eo solùm loco, quem pauló Apostoli decreta omnia Spiritu sancio auctore pro­ ante retulimus, sed in commentariis etiam super quin­ scripta sunt. tum Mîclueæ caput. Cujus erroris nola Erasmo quo* MaUhæus insuper memoria lapsus csl ; nam pro Zaque, ut alios dissimulem, inusta est. Is autem error chariò Jerciniam posuit, 27, 9; ct Marcus item, 1,2, quam sil impius, illo primùm argumento demonstro, cùm in Isaiò scriptum affirmet, quod in MalachiA scri­ quòd sacrarum Scripturarum magnò ex june labefa­ ptum est ; et ciim rursum bori tertia narret Dominum ctatur auctoritas, si hæc opinio vera csl. Nam, ut Au­ crucifixum, qui hOrò foré sexti à Pilato judicatus csl, gustinus ait, episl. 8 et 15 ad Ilieron., dist. 9, c. Ni til Joan. c. 19 dicitur. Qui ex re fit, ul non semper ad Scripturas, el cap. Ego solis, si in sacro quovis libro in omnibus Evangelista scribenti Spiritus sanctus af­ una qua libet falsilas rcpcrilur, lotius libri certitudo fuerit. inierit. Quo uno argumento Augustinus de Consens. Pralercà, Lucas, capile Evangeli! 3, dicit Caînam E vang. lib. 2, cap. 12, salis ostensum ac patefactum filium fuisse Arphaxad, Sale autem filium Caînam. esse credit prophetarum el apostolorum scripta nul­ Constat vero Genes, cap. 11, Sale non Arphaxad ne­ lam omnino habere falsiUitem, non solùm eam, quæ potem fuisse, sed filium , nullamque inter hos me­ mentii udo promitur, sed ne eam quidem, quæ oblidiam generationem intercessisse. Superflua igitur est V¡sacudo. Levibus, inquiunt, in rebus, ct nihil ad sa­ in genealogii Christi una generatio, atque adeò non lutem nostram pertinentibus, auctores sacrici fallan est instinctu sancti Spiritus apposita, !65 <68 UE LOCIS TIIEOLOC ICIS. LIB. H. quimiir. Nam si in subitis concionibus Spiritus sanctus tur cl fallunt. Ea igitur in dubium vocare possumus , Apostolorum linguas attemperabat, quid in scriptis quæ maxima cl gravissima sunt. Non eadem» aiunt, causa est, quoniam, si Ecclesiam, cujus erudiendæ quæ futura erantælerna? Etsi novi Testamenti idonei grattò Spiritum sacri auctores habuere, Spiritus ipse administri Apostoli el Evangelista! facti sunt, illorum profecto sufficientia non ex illis, sed ex Deo est; illorum in parvis destituit, non mox destituit in magnis. Con­ proinde error Dei est, non illorum. Nos enim ab Apo­ sentiunt enim theologi gravissimi, Ecclesiam errare in stolis Christi Testamentum accepimus; el cùm illos minimis posse, in maximis non posse. Quid igitur ob­ audimus, Christum audimus; cùm eorum Evangelium stat, inquiunt, cur non ad cumdem quoque modum legimus, Christi legimus Evangelium. Al cùm lex Moy­ asseramus, Apostolos el Evangelistas in rebus parvi momenti interdum lapsos, cùm in rebus necessariis sis, quod est ministerium mortis, làm exacto diligcnlià scripta sil, ul iota unum aul unus apex cxcà prete­ lapsi non fuerint? Nam, si superis placet, hujusmodi rir! non possit, multò certe magis Evangelium Christi, errores in Apostolis maxime el Evangelistis agno­ scunt ; quòd si dicimus : Spiritus suggessit Apostolis quod est ministerium spiritùs ac vilæ, scriptum erit et Evangelistis omnia , aiunt, non omnia simplici­ tanto curii el Dei assistentis afílalo, ul non modò ver­ ter, sed qu.Tcumque Christus dixit illis. Hæc autem bum, sed ne apex quidem nullus sil, qui non sit à Spi­ erant maxima. Si addimus : Docuit Spiritus cos ritu divino suppeditatus. Quid, quòd Apostolus officio­ omnem veritatem, respondent, non absolute omnem sum mendacium, quodque ad Dei laudem maxime quidem, sed quæ esset ad salutem necessaria. Sic perlinere videretur, penilùs horret, inquiens : Si «uelabi conantur isti. Sed frustra conantur tamen. Prin­ tem Christus non resurrexit, inanis est pra'd'ualio cipio enim, ecquid, rogo , isti facturi sunt, si cum ho­ nostra, inanis est et fides vestra. Invenimur autem et mine disserant, qui multa Evangcliorum miracula falsi testes Dei ; quoniam testimonium diximus adversus commentitia esse, Evangclislasque, Herodoti, Xeno­ Deum, quod suscitaverit Christum, quem non suscitavit, phontis ac Platonis exemplo, confletis narrationibus si mortui non resurgunt. Quòd si falsilas hæc, quæ cùm Dei potentiam commendaret, tùm populum in offa io abusosdical, aut ('liristi illustrandi grattò, aul fidelium in Christum affectus excitandi? Nempè hoc facere, ul contineret, à sacris auctoribus excluditur, certe qtWfccumquealia ac multò etiam magis rejicitur. Nulla enim homines, sine Dei Spiritu polucTC. in sacris Litteris levis, sed gravis esset, per quali Deinde quàm facile erit cuique res vel graves, vel leves, pro suo arbitratu ingenioque ¿estimare? Jam hic Scripture auctoritas elevaretur. Jam si in hujus rei confirmationem arcanarum lit­ dicet libi, tres unius substantial predican personas terarum nos testimonia referre velimus, verendum leviculum esse , nec ad salutem nostram perlinere; jam contendet alius, duas in Christo et operationes et sane est, nc, qui oppositum errorem tueri cupiunt, i!l¿ voluntates è rebus esse non gravibus. Nam etSpirilûs se ratione tueantur, quòd auctor Scriptura! sacræ eo etiam loco, qui à nobis affertur, non de spiritu divino, à Patre et Filio procedentis unicum esse principium, sed de suo fuerit locutus. Ita fieret, ul vix ullum c sa­ tanquàm rem levem quidam contemnendam arbitra­ bitur. Quin, quòd tertia dic an quarta Christus resur­ cris litteris testimonium adversùm hærelicos firmum esset. Quamobrem hos quidem ab hoc sermone remo­ rexerit, cùm non valde ad salutem attineat, pro nihilo veamus , qui erronei sententi^ omnem Scripluræ et quispiam habebit; in his ¡taque Evangelistas, Apostovim minuunt, el elevant auctoritatem. Ipsi verò fatea­ los, Pruphcla» errore labi, allucinar! potuisse. Porrò, utrdiquas Scripluræ parles prætereamus, in sacris mur singula quæque sive magna, seu parva à sacris ancioribus Spiritu sancio dictante esse edita. Id à Pa­ historiis distingui discernique non posset, quid ex Deo, quid ex homine sit, quid auctor ex revelatione divina, tribus accepimus, id fidelium animis inditum et quasi quid contra ex spiritu humano et ingenio proferat. insculptum est; id itaque el nos, Ecclesia præsertim Quocirca fluctuaret passim et legentium et audientium ipsi magistra el duce, relinere debemus. lides, dùm ignorarent quonam spiritu, hominis, an Dei, CAPUT XVIII. nnaqualibet chronicorum sanctorum particula fuisset libi refelluntur argumenta capitis decimi sexti. scripta. Quis c>l autem tam perfricti! frontis (ul pro Conflrmandæ atipie luenda! veritati ea rationum ac Evangelistis nonnihil humano more loquamur), ul, si te .limoniorum præsidia satis sint, quæ capite supe­ quid in publicum scribere velit de rebus, quarum me­ riore sunt posita. Nunc vcrò argumenta ea confutanda moria sil recentissima, quasque lectores fere suis non sunt, qmhiis adversarii contri pugnarunt. Atque à auribus audierint, sed conspexerint oculis, eas sponte primo quidem argumento, quo veritas impugnabatur, inserat, qua! cimi ad rem nihil faciant, limi narratio­ nem totam falsam el incertam efficiant? Adeòne stulti facilis est el expedita defensio. Fateor enim, non sin­ erant Evangelista!, ul ea quæ omittere sine periculo gulas Scripture particulas, ul à sacris auctoribus scri­ poterant, aul affingerent, aut etiam pro certis assere­ berentur, propria cl express^ revelatione indiguisse, rent cum manifesto discrimine causæ quam persua­ sed singulas tamen scriptas ex peculiari Spiritus dendam acceperant? Quòd si tales fuissent, certi! sancti instinctu afflatuqup, vere el jure contendo. Ille JinLtì. quibus tanto erant opere invisi, omni vi el arte (Christus ail, Joan. 11, 26), vos docebit omnia, et su ,• contenderent, atque adeò efficerent ul hujusmodi vel geret vobis omnia, qmrcnnique dixero vobis. Alias etiam Convolarci errata deprehenderentur. Sed humana Iooblita suggeret, alias etiam vestris auribus audita sug­ Quòd autem tum. Sunt alii, qui opinentur, camdem sententiam cl praccpta liæc Christi quoque dici possint, Christus ipse apud Jeremiam olim scriptam reperivi, sed non omnia docet, inquietis :Q*d eoi audit, me audit; cl qui vos spernit, Jercmiæ vaticinia nunc exiare. Opinatur quoque Au in iptrnit. Inter hxc autem Scriptura mandata non gustinus, libro de Consens. Evangelist. 5, cap. 7, tvc di crimen est, quòd priora illa a Domino Apo to­ (juoiúamcodcm spiritu Jeremías clZachai ias scripsórc. CAP. XVIII. REFELLUNTUR argumenta capitis xvl m nihil referre, si unius sententiam alteri tribuas; imò quædam, nihil Marci derogat fidei, si ïsaiæ tealiflûo-, peculiari Spirilûs sancti consilio id factum esse, ut ah niiim verbis ejusmodi adjectis et exposuit, el ornavit. rudem aucture scripti libri omnes sacri credantur. Nisi infidelis servus est, qui apposito verborum ornatu Illud vero, quod Marco Evangelista! objectum est, heri sui munus amplificat. Hoc respondet Chrysosto­ frivolum his videri solet, qui latinam editionem passim mus. Hieronymus, de opt. Gen. interp.. Evangelista? ad græca exemplaria expendunt. In quibus quoniam fuisse ait non de verbis, sed de sensu sollicitos : om non legitur : Sicut scriptum est in Jsaiâ, sed : Sicut nia vero illa quæ in Marco sequuntur.abIsaiâscripta., scriptum est in prophetis; argumentum esse infirmun non secundum verba quidem, sed secundum sensum aiunt, ut quod librorum depravatione nititur. Huic esse. Qui enim vocem clamantem, etc., aperte dixit, vero sententia! Theopbylactum subscripsisse, facile i< Angelum cumdem esse sensit, qui viam Domino profectò suaderi potest. Non enim in Isaiá, sed in pro­ prepararci. Atque hæc responsio h BedA vel maxime phetis, legit. Atque Hieronymus in Commem, super probatur in Comment, super Marcum. Jam, quòd fai5 Matthæi caput, huic quoque opinioni subscribit, in­ sitalis etiam Marcus arguitur, qui Christum scripserit quietis • < Nos nomen Ïsaiæ putamus additum scripboni lerliA crucifixum, de hòc re quatuor viJco sen­ < torum vitio, quod et in aliis locis probare possumus; tentias ferri, quarum nulla est, in quA non major adhuc < aut certe de diversis testimoniis Scripturarum unum probabilitas desideretur. Prima eorum est, qui ani­ < corpus effectum. > Existimat ergu Hieronymus, sive madvertunt, Joannem non scribere,Pilatum horó fermò hoc, sive illud accipias, locum esse depravatum. Id diei scxtA pro tribunali sedisse, sed parasccvcs horA quod cl de Psalm. 15 credidit. Al Erasmus, tametsi ferè sexü. Aliunde vero diem, aliunde parascevcn fatetur græca exemplaria omnia, quæ videre quidem initium sumere. Nam Judæos ante dici principium, ipse potuit, b habere ; lectionem nostram hoc est, ante solis ortum preparation! ¡insellali probat tamen, græcamque asserit à Graecis fuisse im­ operam dare solitos, rationi consentaneum est. Si mutatam. Hieronymus etiam ipse, in Epistola ad Pamenim Christiani in hujusmodi feslmm vigiliis mullo inach. de opt. Gen. interp. solam hanc, quam habemus ante diluculum incipiunt quædam necessaria prepara re, lectionem, probai; alterius autem eo loco ne meminit Jud.ei, ac multò etiam magis idem fecisse credendi quidem. Et Porphyr. lib. 14, Marcum Evangelista») sunt, qui non modo azyma in mullos dies, vcrùm com­ eo nomine accusat, quòd homo imperitus cl rudis ve! plura quoque alia erant paraturi, non solum ad fe­ suas litteras nesciat, idque quasi ab uno codemquc stum diem, sed ad vesperam etiam Pascbæ. Sunt et propbclA scriptum referat, quod non ab uno, sed à alii, qui Augustinum secuti, putant, Marcum non de duobus scriptum est. Cui calumniae Chrysostomus, in crucifixione militum loculum esse, sed de crucifixione hom. de Initiis Evang. secunditm Mare, respondens, Judæonnn. Ili enim vel maxime Christum crucifixe­ runt, quemadmodum Actorum cap. 4, illi Petrus edixit. non causatur, aut codices mendosos esse, aut certe ab IT ergò ostenderet Evangelista, Dominum Jesum non impio locum depravatum ; sed plane consentit, eo pror­ tàm a militibus, qui simplex ministerium presidi pnrsus modo lectum iri, quo Porphyrins in objectione legit. QuA ex re perspicuum fit, ante Chrysostomi et buère, quàm à Judæis crucifixum, postea quàm mili­ Hieronymi tempora in objectionem nostram omnes et tum ministerium expressit, inquiens : Et crucifigentes cum, diviserunt, ctc., limi vcrò ad vocem, quæ sangui­ græcos cl latinos codices consensisse. Ubi non possum novitios istos interpretes non ridere, qui tanlA facili­ nem justi petiit, auclorcsquc fingiti! crucem Domini revocavit in liœc verba : Erat autem hora tertia, ctcruci­ tate et confidenti^ è pravis græcis latina emendant non prava ! Nimirum culm patientur hi, si de ipsis fixerunt eum. Horam quippe crucifixionis n ilitum, ut ludimus, quibus in usu est ludere de nobis; imò pa­ quæ vulgo nola erat, non credidit exprimendam. Alii tientur potiiis, ut, quod hoc loco eorum antesignanus credunt huic sc absurdilati salis occurrero, si dicant, Erasmus summo jure inaguAquc ratione facit, idem Christum intra horam tertiam cl sextam crucifixum; nos aliis quoque locis faciamus, et, græcis exemplari­ cl ab utroque extremo, quemadmodinn media solent, bus posthabitis, latinam editionem veneremur. Sed ut horam mortis Christi esse nominatam, ab uno videli­ cò revocetur, undè hòc declinavit oratio, cùm argu­ cet tertiam, ab allero sextam. Sed hæc responsio pa­ mentum illud non sit tam facile quhm istis est visum, tentem habet scrupulum. Quod enim hort quintA fiat, majore omninò vi cl arte refellendum est. Illa igitur hoc si quis vel quartâ, vel sexta fieri ab utroque ex­ verba : Sicut scriptum est in Isaia, non referuntur ad tremo dicat, quamvis improprie id quidem dical, sed omnia ea quæ sequuntur, sed ad id lantàni : Vox cla­ fieri tamen utcumque potest. At quod in quintó horâ fit, hoc in tertia vel secundó fieri, nec usus profectò, mantis in deserto, etc. Illa vcrò : Ecci ego mitto Ange­ ncc ratio fert. Ponunt igitur alii hoc, quòd, quemad­ lum meum, etc., Unquam do suo Evangelista addidit, modum nox in quatuor vigilias, ith dies in quatuor quod facere jure potuit, quamvis eadem in alio pro­ pilei rcperianlur. Non enim, si Aristotelem refero, stationes et pries divisos a Judæis est. Quarum prima opus est sequentia verba omnia Aristotelis esse; quin incipiebat à diluculo, et durabai usquè ad horam dky licet mihi nonnulla de meo adjicere, præsertim si ad tertiam, vocabaturque prima, còquòd ab horó prini explicationem Aristotelis conducunt maxime. Sic, initium sumeret; secunda autem incipiebat ab horA tcrlió, cl durabai usque ad horam sextam, vocabaquoniam Evangelista! illa verba : Eccc ego mitto An­ Hirque hora tertia, quòd ab horó tertió principium gelum meum, etc., verborum ïsaiæ erant expositio 173 4 Ti DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IL haberet; tertia verò diei pars incipiebat ab horà icxlà, et durabai usquè ad horam nonam, appellala(urque similiter ab horà, unde principium acceperat, hora sexta; quarta demum statio parsque dici, inci­ piebat ab horà nona, et durabat usque ad occasum solis, vocabaturque vel fiora nona, vel vespera. Quæ si vera sunt, jam pulchre consentient Evangelista?. Nam in secundé statione, quæ fiora tertia dicebatur, circa finem Christus crucifixus est, boré scilicet îllà nondum elapsi. Aliquanto vero priùs, in eàdem horà tamen stationeque diei, Pilatus pro tribunali sedit, nrmpe horà quasi sexti. Vere siquidem tertia erat, sed erat proxima sexta. Quæ nimirum opinio longe erit probabilissima, si probetur ad cum modum diem à Judæis dividi solitum. Atque in bistorti passionis quidem nominatilo diluculi, terliæ, sextæ ct nome bo­ ra rum mentio fil; de reliquis autem interfluentibus omninò tacetur. At parabola depatrefamilias operarios in vineam suam conducente, quam isti etiam afferunt in hujus rei confirmationem, non solum nihil juvat, sed etiam officii, quoniam ibi Dominus non tantum primæ, tertiæ, sextæ, cl nonæ, sed undecimæ meminit. Id quod absurdum esset, si quarta dici pars, hoc est, fiora nona, reliquum omne ejusdem dici tempus com­ plecteretur. Ac reverá, ul breviter simplicitcrque di­ catur, qui undecimæ hora, quæ inter nonam cl duo­ decimam interfluxit, expressam mentionem fecit, cùm cerio ccrliùs constai diem non ad cum modum in sta­ tiones el horas quatuor, sed, ul moris esl nostri, in parles cl horas duodecim divisisse. Verum ut hæc cum­ que habeant, finie nos responsioni libentissime sub­ scribemus, si illa diei in stationes quatuor partitio, illæque rursum al) initio denominationes qualuor, aut idoneo testimonio, aut probabili ratione constant. Nec diam desunt, qui existiment, hæc à recentiortbtis Judæis esse confida omnia. Nani secunda (Leí statio, cùm 1res solimi horas complecteretur, quartam, quintam, el sextam, non hora tcrlia, a fine scilicet stationis proximo clapsæ, sed hora quarta ab initio stationis ejusdem nominanda erat. Ecquis autem ferre possit stationem, quæ à décimé usque ad duodecima) finem protenditur, nonam horam appellari ? Certe, sicut prima hora, si verum est quod isti dicunt, à prin­ cipio suo nomen accipit, sic cl stationes ratera a suis propriis principiis nominarentur. Mihi simplicissima ratio hujus loci explicandi esse apparet, si cum Theoph. (I) cl Cajet, dixerimus, Marcum ilh scrip­ sisse, ?■» lì fy* c, id est, eral autem hora sexta; sed in­ ducios, oscilantesvc librarios notam illam senarii « in 7, quæ e t nota ternarii, mutasse. Quod cl hoc loco ob nonnullam litterarum similitudinem factu proclive tuil. el in his aucioribus, quorum libri hujuscemodi numeros ct notas habent, sæpc fieri notius est, quam ul indicandum sil. Nec Theoph. solimi ct Cajet, auc­ toritas, sed ratio quoque me, ul lia tenerem, impulit. Nam sextâ borii Dominum veré ac proprié crucifixum, ul omittam quod cl vulgò Christianorum persuasum e>i, cl panini in cruci* officio ac precibus cclebralur, (i) Refertur à D. Tb. in Calen. Joan. IO. 176 recle cx Joannis Evangelio Colligitur. Tradit enim, Pilatum horà fermò sexti pro tribunali sedisse. Eral igitur propeniodíini elapsa quinta. Alioqui falsò hora fere sexta diceretur. Incredibile autem est id, quod reliquam crat hora quinte, cum esset breve, ct per­ exiguum , in sententia ferenda, in suscipiendo Jcsu cl educendo, in cruce u que ad Calvnriæ locum baju­ landi, non esse insumptum. Eteuim nec locorum in­ tercapedo parva erat, nec tantum fuit celeritatis in viri ut non potuerit interea cl Simon angariari Cyre­ nensis, et a Christo oratio haud momentanea ad mu­ lieres haberi. Itaque sine dubio, si propriò et veré Marcus loqui voluit (cur autem noluerit, nulla est causa) non scripsit horà tertii, sed sexti Dominum crucifixum. Id quod Hieronymus, si is tamen horum commentariorum est auctor, in Psalm. 77, aperte do­ cet. Sed ([uisquis illum Psalmum exposuit, si non fuit Hieronymus, certe eruditus fuit. Atque Erasmus in annotationibus super hunc Marci locum nomine Hie­ ronymi hunc commentarium refert. Accedit, quod non alia fere scribit Marcus, quam Matlhæus, idque inaximò in historié passionis Christi. Itaque dum considero Marcum in historié passionis non solum eadem, eodem ordine cum Malthæo, sed eisdem etiam pene verbis scripsisse, facile adducor in sententiam, ipsum non no­ tam Icrnarii, sed senarii, ut esl apud Matthæum, po­ suisse. Quod autem huic scntcnliæ objicit auctor Com­ mentariorum in Marcum, quæ Hieronymi titulo circum­ feruntur, hoc facillime refellitur : < Si sextà, inquit, < horti Dominus fuit crucifixus, cùm à sexté, usque ad < nonam tenebra suffuderint terram, non potuissent < pratercuntes in cum movere capita, quem per tene< bras omninò non cernerent. > Cui ego respondeo brevissime, Christum in sextæ hora principio cruci­ fixum. Hora autem eâdcm labenle, convicia in cum jacta sunt. .Sed circa ejusdem hora finem tenebræ orbem circumfuderunt. Quod Marcus apposltissimè significare videtur his verbis, cl factá horà sexta. Quid enim expeditius est qubm factam inlclligerc, non in­ cipientem, sed expletam? Id quippe facium cl vulgo, ct philosophis veré dicitur, non quod inchoatum, sed quod consummatum est. Quù cx re, vehi nolit Osiander, salis plané intclligilur, omnia Evangelista) dicta cohærerc, si legamus : Eral autem hora sexta, cl cru­ cifixerunt eum. Qué hora interfluente quoniam ea gesta sunt, quæ Evangelista subjicit, idcircò ait tandem : Et factà horà sextà tenebræ, etc., ut exploté jam horà, nisi valde essemus tardi, tenebras factas acciperemus. Ac de quinta objectione salis abundanter, ul arbitror, disputatum est. Eam vero objectionem, quæ sexto loco posita est qué vié Cajclanus noster repellere lentaverit, invitus quidem facio, nidicam, sed dicam tamen, ne in Evangelii veritate tuendé nostris videar pepercisse. Signifi­ cat certi! ille primum (nam deindè in eé opinione non perstat) Lucani Evangelistam 70 Interpretum errorem in bée parte, sine proprio tamen errore, secutum. Id quod non solùm inlelligcre, sed ne cogitatione quidem infor­ ni ircpossvjn Si enim Evangelista imprudens 70 Inter 177 CAP. XYllL REFELLUNTUR ARGUMENTA CA1TÍÍ5 XVI. proles errantes in historió Evangeli! sequitur, licèi im­ prudens, sed errat Limen. Sin autem videns prudensque, ul dicitur, fictam à 70 narrationem suo Evangelio inserit, errat quoque, et cò magis, quòd dedita operâ Evangeli! sinceritatem fabula commentiti^ contaminat. Breviter, si Cainam non fuit filius Arphaxad, nec Sale filius Cainam, falsa est proiettò evangelica historia, in qu& non obscure dicitur Cainam filius Arphaxad fuisse, Sale vero filius Cainam. Quòd autem Lucas auctores habuerit gravissimos, quos in errore sequeretur, id Evangelislam culpó liberare fortasse poterit, Evange­ lium certe errore non poterii. Quir magis Eugubinum reprehendendum censeo, qui a perle, constanter, cl sine ullo aut modestia ani reverentia temperamento asserii errasse 70, cosque Lucam in errore secutum. Jam, quod Hieron. adversus Helvidium ait, Evangelistas opinionem vulgi quandoque exprimere, quæ, ul inquit, vera hisloriæ lex est, recte dicitur, si ad voces spec­ tes. Non solum enim historici, sed omnes omninò sapientes, ul Aristol. monuit, licet aliter ac vulgus sentiant, cum vulgo sæpè loquuntur; nec loquuntur falsò tamen. Sic Scriptura eos fratres appellat, qui juxta philosophia regulas proprie el vere fratres non sunt, sed qui vulgo, ac sine falsi late id quidem, fratres vocantur; sic etiam Evangelista Joseph patrem Domini vocaverunt, nec re tamen ipsft falsam opinionem vulgi secuti sunt, quamvis sint locuti cum vulgo. Pater namque Christi Joseph sine mendacio dicebatur, cl quia nutritius erat, el quia vir matris Christi erat : utrique enim patres vocari solent. Quid ergo facturi sumus, qui, ul in proverbio est, lupum utrâqtie aure tenemus? Si enim veteris Testamenti versionem, qui Ecclesia utitur, asserere ct vindicare nitimur, argui mus non solum 70 Interpretes commenti frigidissimi, sed apertissimi etiam erroris Evangelislam. Sin Lu­ cam defendere tucrique volumus, versionem Scrip­ turæ sacra: Ecclesia usu dccrcloque probatam impro­ bamus. Incidit in Scyllam cupiens vitare Charybdim. Nobis autem illud inprimis vitandum est, ne Lucam Evangelislam, atque adeò Christi Evangelium suâ, hoc est, divinò, auctoritate fraudemus. Tueamur ita­ que illam in genealogi;! Christi generationem, quam Lucas cx 70 Interpretum editione posuit. Etenim hanc quoque editionem Ecclesia suo usu probavit. Græei cenò scriptores omnes hanc generationem cum 70 Interpretibus agnoscunt, cl Augustinus, IGde Civilal. Dei, cap. 10. Nue quoquam pacto fit verisimile, 70 Interpretes, viros probos, vane frigideque generatio­ nem illam unam confinxisse. Quid quòd, ul Orígenes a it, Euseb. lib. 6 Eccl. Hist., c. 23, hoc pro vero haben­ dum in Scripturis divinis est, quod 70 Interpretes transtulerunt? nam id est quod auctoritate apostolica confirmatum sit. Nostra igitur Testamenti veteris editio imminuta est. Exemplaria vero, quæ Hieron. naclus est, non fuerunt integra (I). Itaque sine culpa (1) Id verisimilius esse credit Cajetan. in cap. 3 Lue. atque Hier, in comment, ad Gnlal. 5, non censet esse absurdum, si dicatur aut libros hebraicos aliter ante <78 cl errore potuit unaiu generationem omittere. Nam ct Evangelista Matthæus plores omisit, cl sine errore omisit, cimi Christi genealogiam texeret. Alioqui nos­ tram nos editionem h falsi late quidem omni, sed non ab ornni imperfectione vindicamus. Nec me illud latet, quod ab Hermanno, Joanne Nauclero et Lucido dictum est, Lueæ Evangelium esse depravatum, ac pro verbo fuit particulam et substituendam hoc modo : Qui fuit Scile, qui et Cainam; ul Sale binomius inlclligalur. Sed hi non videntur editionem 70 legisse, unde Cainam nomen ab Evangelisti! acceptum est. In editione quippe 70 Interpretum cumdern fuisse Sale ct Cainam, nec fingi quidem potest. Sed cl aliter, ac fortasse melius hæc controversia dirimitur, si dicamus exemplaria he*braica vera ct emendala non halare quidem genera­ tionem illam Cainam, sed h septuaginta Interpretibus fuisse adjectam. Nec adjecta est falsò tamen; quin vel ex majorum traditione, vel ex historiis fide dignis ha­ bitum est, Arphaxad genuisse Cainam, Cainam vero genuisse Sale. Septuaginta igitur Interpretes non vere solum, sed forte etiam prudenter illam unam genera­ tionem posuere; id videlicet metuentes ne Ethnici aut Ilcbneorum antiquas traditiones, aut sacras certe litte­ ras falsitatis arguerent, si in his legerent, Arphaxad genuisse Sale, ex illis acciperent, non Arphaxad, sed Cainam Sale genuisse. Spiritus autem Dei occulta no­ bis ratione Moysis mentem manumque permovit ut in ei patrum serie unam illam generationem praeteriret; quemadmodum divino consilio Matthæus plures etiam in Christi genealogi;! pra term ¡sil. Eamdem verò cau­ sam Moysi Matthaoque fuisse, non absurde hòc conjeo tur;! assequemur. Matthaus, ubi primòtn Christi ma­ jores recensuit : Omnes, inquit, generationes ab Abra­ ham usque ad David, eie., ut ne quis suspicaretur, aliquem cx majoribus memoria* lapsu, et non potius de industria fuisse silentio prœteritum. El quamvis mullas rei hujus fortasse causas Evangelista posset red­ dere, eam magis tamen in epilogo videtur pra se ferre, quæ tessaradecadis commendationem habet. Ob id quippe 1res generationum ordines numero aquales esse voluit, ul numerus 14, 1er etiam in Domini stem­ mate consecraretur. Quod Moyses ul fecerit, subesi omnino causa eadem. Ab Adam enim ad Noe decem generationes attexuit; à Noe autem ad Abraham decem item alteras : ul in denario numero, in quem majorum utramque seriem redegerat, mysterium aliquod subesse inlclligeremus. Cur autem numerus quartus decimus ad legem evangelicam, decimus vero ad natura legem referatur, non est hujus diei locique disserere. Ubi id tantiun dicimus, nec sine causa, septuaginta Interpre­ tes Cainam generationem addidisse, nec sine mysterio camdem Moysen pretennisisse; utrumque veré, ulrumquc prudenter dictum esse : alterum el veré et prudenter Lucam esse eeculum. Nec verò quis trago> dias nobis excitare debel, quòd editionem nostram imperfectam esse in quibusdam locis dixerimus. Pos­ sunt enim verba hebraica nonnulla in medium adduci passionem Christi habuisse, aut Hebræos post passio­ nem aliqua >el detraxisse, vel addidisse. <79 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. II. quæ Hieronymus ipse in commentariis (i), fatetur significantius ct meliùs potuisse transferri. Quin etiam in Isaiæ cap. 19 : hi eo, inquit, quod nos transtulimus, Incurvantem cl refrenantem, possumus dicere, Incur­ vum cl lascivientem. Nos autem verbum hebraicum Akum (agmen), diim celeriter qua’ scripta sunt vertimus, ambiguitate decepti, Refrenantem diximus. Quod signi­ ficantius Aquila transtulit id est, qui nihil recte agit, sed omne perversum. Hactenus Hieronymus; qui el cap. 9 ejusdem Prophclæ, vocabulum idem in depravantem verterat. Ac corlé ncc sensus, nec verba hebraica patientur, ut refrirnantcm admittamus, quod alio loco explicandum erit. Nam dc sexto argumento dictum est satis, ut arbitror, diligenter. Ad illud vcrò quod septimo demum loco sequitur, malta quidem el varia sunt virorum doctissimorum responsa, sed adeò tamen improbabilia, ut ncc doctis ucc piis faciant satis. Nam primam objectionis particu­ lam Augustinus Eugubinus ita repellit, ut in editione 70 Interpretum, et Genes. 46, cl Exod. 1, librariorum vitio dicat pro 70 animabus scriptum esse 75. Eamdem quoque corruptelam à librariis Actor. 7. accidisse, vel etiam Lucam, ut qui hebraico nescierit, locum, ut se haberet ca tempestate, corruptum citasse, aut certe si 70 Interpretes ita converterint, Evangelistam eorum editionem, quæ ubique erat receptissima, fuisse secu­ tum. At Hieronymus in quæslionibus hcbraicis libra­ riorum negligenti® nihil imputat, sed docet reclamare quidem hebraam veritatem, 70 autem Interpretes per prolepsim 75 animas posuisse; Lucam vcrò non debere contrarium aliquid scribere adversùs eam scripturam, quæ jam fuerat gentibus divulgata. Majoris enim opi­ nionis illo dunlaxal tempore 70 Interpretum habebatur auctoritas, quàm Lucæ, qui ignotus, cl vilis, cl non mugnæ fidei in nationibus ducebatur. Licet pleriquc, inquit, tradant Lucam Evangelistam, ut prosely­ tum, hebnvas litteras ignorasse. Tantum Hieronymus. Principio autem, ut à capite exordiamur, omnia exemplaria, tùm nova, tiim vetera, grecaqueoliatina Iribus simul locis fuisse corrupta, vix credibile est, nullum vcrò auctorem ante Eu gobi num, cùm cl in ca loca, cl in hanc quæstionem incurrissent plurimi, rem apertissimam animadvertere potuisse, mihi quidem non Iit verisimile. Atque si hujusmodi solvendis nodis librariorum incurta pro libidine abutimur, verendum sané illud est, ne diim alienam prodere conamur in­ scitiam, prodamus nostram. Alioqui si ita placet, omnes ambiguas quaestiones, cl quæ in Scripturà sacrò viden­ tur esse pugnantia, ad istum modum explicemus. Id quod passim Eugubinus facit. Nam el ad postremam objectionis pariem pellendam affirmat, scribentium vitio irro Jacob positum esse Abraham, el Patris posi­ tum e^se pro Filii. Certe si Div. Hicronym., cum ipsi 70 Interpretum objiceretur auctoritas, h&c se defen(l) InZachar. cap. It • Pro plaste, Hicron. ait, at­ que fictore, statuarium ofim interpretatus sum, verbi ani vigniate compulsus : cùm melius certe figulum transtuiiutm, quemadmodum apud Malth. 27, interpres veré ISO sione lucri posset, eâ libentissimè abuteretur. Sed, cùm videret exemplaria universa mirifice consentire, cxposiloresqne omnes imum idemque sonare, non mendosos codices causatus est, sed confessus est plané 70 Interpretes ita vertisse, quos Lucas Evangelista sequeretur. At enim Lucam locum cx veteri Testa­ mento, ut eà erat ætalc, depravatum citasse, multa absurdius invenio, cùm ad veritatem coepi revocaro rationem. Aut enim ignorantem facimus Evangelistam, si cum latebat depravatio; aul timidum facimus, si divina auctoritate pollens, non est ausus depravata restituere, quod sine ulta auctoritate Eugubinus est au­ sus. Impium est autem, quod Spiritús sancti consilio scripsit Lucas, id hcbraicarum litterarum ignorationi tribuere. Cùm ergo singulas Scripture particulas divinò inspiratione cl afflatu scriptas esse causis necessariis dixerimus, nulla carum profeclo potest à linguarum ignorantia proficisci, nisi Spiritus sanctus, qui Evange­ listas regebatel mentem ct manum, hebraicas litteras ignoràril. Dicamus igitur id, quod presenti loco salis est» 70 Interpretes 75 animas Genes. 46, et Exod. I, posuisse, id quod ex contextu manifesté colligitur. Cùm enim Genes. 46, filios Manasses ct Ephraim, hoc est, Nachir, Galaad, Sutalaam, Taam, Edem, Inter­ pretes 70 annumeraverint, nccessc fuit, ut numerus 75 confiarelur. An vero hebraica exemplaria, quæ 70 In­ terpretes converterunt, nepotes illos Josephi in illà genealogia supputârint, an potiùs ipsi 70 Interpretes per anticipationem addiderint, incertum est. Illud ccr. tum, quæ detraxerint, bonà fide hæc, cl prudenti tar­ tassò consilio detraxisse; quæ adjecerint, ca sine dolo adjecisse. Constat enim, cos nonnullis locis magis pa­ raphrasim quam interpretationem edere. Lucas vero, ac exteri Apostoli cl Evang., 70 Interpretum editione usi sunt, quoniam eo tempore illa erat prestantissima. Nec alienum sequuntur errorem, quod nonnulli impru­ denter affirmant, sed m eo, quo illi veré loculi sunt, cormn testimoniis utuntur. Nec me illud terret, quod quidam objiciunt, historia? hujus veritatem nonnisi per figuratam dictionem defendi posse. Nam cl editio nostri eadem defensione eget. Cùm enim 70 animæ ingressa; in /Egyplum dicuntur, nccesse est quoque Ephraim et Manassem ad explendum numerum suppu­ tari, qui tamen ipsi in Ægyplum non sunt ingressi. Ncc mirum est, si in 70 Interpretum editione antici­ patio sit, cùm etiam in noslrò admittamus postposilionem. Gcnescos siquidem cap. 12, post mortem Tharc, preccplum Domini scribitur, quo jubet Abraham exiro de terrò ac cognatione sita. At Actor. 7 Stephanas non obscure docet, preccplum illud datum esse in Chaldæà, priusquam Tbare moreretur, et veniret in Charran. Id quod et Div. Aug. aculé vidit, 16 lib. de Civit. Dei, cl ratio quoque ipsa demonstrat. Cùm enim jubeatur Abraham exire de terrà ct cognatione sita, Chaldæam cogimur inlelligcrc, qua; propria erat terra Abraham, ubi etiam habebat cognationem suam. Si autem de Charran juberetur exire, certe ncc de terrà suà exiret, nec de cognatione. Nam licet Charran pars Mesopota mi® csscl, non erat tamen Chaldææ pars, quod qui. A ► 181 CAP, XVIIL REFELLUNTUR ARGUMENTA CAUTIS XVI. dam pa rii in docte asseruerunt. Nec clàm me est, Rie­ ron. in Ezech. 20 cap., scripsisse in libris historicis prapostcram narrationem nullam reperir!, sed in Psal­ mis ct Prophetis. Quod mirari magis equidem, quam refellere debeo, citin in Evangeliis, Mallh. 10, conste anticipationes usurpari. Qui de re alio loco diligentius Sed ne illud quidem movet, quòd Joseph dicitur 75 ani mas accersisse; eadem enim difficultas esset, si 70 so lùm animas posuisset, cùm Ephraim cl Manassem nus quam omninò nccersierit. Non igitur (ut Hicron. ad Pammach. de opt. Gen. ¡nierp. recle dixit) in Scriptu ris verba non sunl consideranda, sed sensus. De primi ergô 7 argumenti particule hactenus. Jam secunda, fleet difficilior esse videatur, facilius tamen refelletur. Nam 12 Patriarchas sepultos esse non in Hebron, sed in Sichem, nonsoliim ex Stepbani narratione, sed etiam ex Hieronymi testimonio cognos­ cimus. In epitaphio namque Paulæ ad Eustachium, quùni Paulæ peregrinationem scriberet, sic ait: Tronf­ ivi/ Sichem , cl circa puteum Jacob extrudam intravit ecclesiam. Atque inde divertens, vidit 12 Patriarcharum sepulcra. Ad Painmac. autem, de opi. Gen. ini. : Duo­ decim, inquit, Patriarchio, non sunt sepulti in Hebron, sed in Sichem. Quam eamdem sententiam Beda sequitur, aliique viri ecclesiastici. Quantum vcrò fidei Josepho sil in historió habendum, undecimo postea loco demon­ strabimus. Alque de 7 arg. 2 parte lantàni dictum sil. Tertia vero, cademque postrema, indissolubilem \ ideine habere quæstionem (1). Nam quod Aug. Eugu­ binus, cl hunc secutus Aloysius Lippomanus dicunt, locum esse depravatum, cl pro Abraham, legendum esse Jacob, pro Filii, esse substituendum Patris, con­ sistere hoc nullo modo potest; tùm quoniam omnia exemplaria graca alque latina jam inde ab Apostolorum ælate fuisse corrupta, non verosimile quidem est; lùm quoniam non est probabile, Hieronymum, Rabanum, Bedani, aliosque item Ecclesiæ auctores, qui in hunc locum cl quæstionem incidere, hujusmodi defensionis præsidium neglecturos, si vel tantillum probabilitatis in cò messe existimassem. Nec viri prudentes el gra­ ves difficillimam quæstionem esse dixissent, quæ mi­ nimo quidem negotio, ut junioribus istis visum est, explicaretur. Quid quòd in vocibus adeo dissimilibus nulla depravationis occasio crai? Si enim librarii pro everrit scribant evertit; pro fortem, fontem, vocum sci­ licet magnò similitudine fallentur. Al pro Jareó, Abra­ ham, pro patris, scribere filii, in tanlà nimirùm nomi­ num discrepanti^, nullæ depravationis causæ tingi pos­ sunt, nisi librariorum aut ebrietas, aul amentia. Quid quòd ¡n exemplari greco, ncc filii, ncc patris expres­ sum est, sed post vocem Emor, solus geniti* us tou scriptus legitur? Ubi lalinus interpres, quoniam propensius id erat, filium subinlellcxit, non patrem. Ad quem omninò modum Sancies quoque Pagninus interpretatur. Ncc ine fugit in epistola ad Pammach. de opt. Gen. ini., patris legi, non filii. Sed Erasini fortassè lectio illa est. non Hieronymi. Veriun de voce patris nihil irtOFor. Nam si græca phrasis permittit, (1) Hicron. de opi. Gun.int proponit, cl non solvit. <82 quod permittit certe, ut vel filii, vel patris numen sut>intelligatur, Stephanos, qui grace locutus est, nihil patietur in hòc parte calumnia*. Al in voce Abraham locum non habet Eugubini responsum, in rccog. Ge­ nes., pro quó si Lucas Jacob scripsisse dicitur, nibilò scciùs accusabitur. Jacob enim non pretio argenti se­ pulcrum emit, sed centum novellis ovibus, ut Josué cap. uh. scriptum est. Scio autem, quæ novità inter­ pretes hoc loco disserant; sed scriptura, quam Ecclesia probat, editio quoque 70, Centum novellas oies habet, non, Nummos argenteos centum. Maneat igitur, exem­ plaria non esse corrupta. Et quoniam eadem facilitale reliquæ aliorum responsiones coargui possunt, nihil V ideo esse causæ, cur eis refellendis immoremur. Sed ne libenter quidem aliorum sententias reprehendimus. Hoc igitur loco mihi Bedæ opinio placet, cui et Rabanus assensus est. Verba illius in hunc modum habent: < Beatus Stephanus, vulgò loquens, vulgi ma< gis in dicendo sequitur opinionem. Duas enim pa< riter narrationes conjungens, non tam ordinem cir< cumslantis historiæ, quàm causam, de qua agebatur, < intendit, > etc. Eadem fere Rabanus. Quibus verbis verecunde quidem ac modeste significarunt, Slepbano, id quod vulgo fere solet, accidisse, ut in longa vide­ licet narratione, eàdeinque prasertim subita, confu­ derit nonnulla et misouerit, in quibusdam etiam mcmorià lapsus fuerit, in his dunlaxal, quæ ad rem pariun aul nihil omninò attinerent. Nam causæ de quâ poiissimùm agebatur, erat intentus. Lucas vero his­ toriae veritatem rctincre volens, ne iota quidem im­ mutavit, sed rem, ut à Slepbano narrata erat, expo­ suit. Nos autem non Stephanuin ab omni lapsu, sed Evangelistam vindicare debemus. Solis quippè Apo­ stolis, Prophetis, el Evangelistas hunc honorem referre calholicA fide docente didicimus, ut nullum eorum vel memorià lapsum esse credamus, nullum nec in magnis, ncc in parvis errasse. At Stephaniis plenus erat Spi­ ritu sancio. Fateor. At Spiritus loquebatur in eo, cl id equidem fateor. Sed aliter in Christo Spiritus loquitur, aliter in Prophetis cl Apostolis, alilcr in Slcphano el Ambrosio. Al cenò per hos omnes loquebatur. Per concilium generale Deus Ecclesiæ loquitur; per Ec­ clesie pastores Deus Ecclesiæ loquitur; per veteres sanctos Deus Ecclesiæ loquitur. El hi omnes tamen in parvis labi possunt, memoria prasertim, ubi lapsus facilior est. Scriptorum ergo sacrorum hoc privile­ gium est ut nullus eorum in scribendo erret. Stephano privilegium hoc nec ratio concedit, nec auctoritas. Nec vcrò à sacris auctoribus alienum est, errantium quoque verba referre. Sic enim Jephte, Judie. 11, tre­ centos annos possessionis prétendit, cùm revera tre­ centi non fuissent. Et sacer tamen historicus trecentos retulit. Sic etiam Matthæus, cap. 2, si Hieronymo cre­ dimus, prophetiam Michææ, non ut à Michæà scripta erat, sed, ut à scribis erat enuntiate, retulit. Scribere autem, quam vanis ct frivolis argumentis hanc Hiero­ nymi sententiam Erasinus, in annoi, in Maltbæum » reprehenderit, non esi hujus aut loci aul temporis» Illud dicendum c>l, Hieronyhii el Augustini rex ha ia DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. HI. 185 ruin torquere sensum, ut credantur asserere Evangefistas esse aliquandò lapsos, nisi parimi prudenter fleri noa posse. Dùm enim Hieronymus in epistolàrio opt. Gen. interp. quadam loca à sacris auctoribus retulis­ set, quæ lapsui memoria assignari possent, subdit : < Hæc replico, non ut Evangelistas arguam fakitatis. < Hoc quippe impiorum est Celsi, Porphyrii, Juliani. > Id tamen ita Erasmus accipit ut falsilatis crimen abominetur in Evangelista Hieronymus, memoria hpsurn non item. Quasi falsum non sit, nisi quod mendacio de industrió conticio scriptum est. Certe sive memoria, seu ignorantia lapsi Evangelista a veritate discesserint, jure falsilatis arguentur. Cum­ que etiam Augustinus, libro de consensu Evangel. 5, cap. 7, non lapsui memoria, non errori tribuerit, quòd Evangelista Matth. cap. 27, nomine id Jeremía citaverit, quod apud Zacbariam reperitur, sed tribuerit SpiritAs sancti consilio, directioni, constitutioni, pre­ cepto, quamobrem contenderit illud sine falsitalc esse factum; at Erasmus errorem ct lapsum Evangelista ex Augustini scntenliA interpretatur. Ea quàm falsò viris sanctissimis impingantur, facillime judicari po- <84 terit, cùm ex iis ipsis locis diligenter evolutis» tùm ex aliis eonmidem auctorum testimoniis, quæ nos capite superiore citavimus. Nam quarks controversia jam tempus est ut finem faciamus. Hic autem primus etiam locus concludetur, non paucis ille quidem (nam id fieri non poterat, quòd amplissimum esset, ct justi vo­ luminis copiosam materiam suppeditaret), sed quàm paucissimis fieri licuit, ut loci firmissimi auctoritas eo statu esset, quem neque humani ingenii temeritas, ne­ que haereticorum labefactaret injuria (1). (I) Priusquam finem huic libro cum auctore facia­ mus, aliquid de interpretatione Scripturarum esset dicendum. Id vcrò complecteretur duplicem methodum interpretandi, alteram traditionalent, doctrinam catho­ licam ex variis prescrlim traditionis monumentis eruentem; alteram rationalem, variis utentem regulis ad scientiam exegeticam pertinentibus, ct quidem ad priorem confirmandam, elucidandam, amplificandam, necnon ct ad ipsas Scripturas variis sub respectibus evolvendas cl tractandas. Porrò interpretatio, scu me­ thodus rationalis , ad tractatus de Scripturà sacrò (quos vide in Cursu) perlinet; tradilionalis vero magis theologica suum habet locum in libro scmicnti de Traditionibus P- S. DE TRADITIONIBUS APOSTOLICIS, % QUE SECUNDO LOCO P0SÎTÆ SUNT. LIBER m. CAPUT PRIMUM. Ubi eorum nrjununln referuntur, qui Apostólicas tradi­ tiones impugnarunt. Bene habet. Scripture divina auctoritatem primo jam loco constituimus. Ad secundum deinceps aggre­ diamur, apostolicarumquc traditionum quanta sit cl vis ct auctoritas, via ct ratione explicemus; et quidem hunc locum Lutherani imbecilliorem esse credunt, quam ut ductis inde argumentis dogmata fidei confirmentur. Nam, quòd Ecclesia traditiones a Christo cl Apostolis descenderint, existimant nullo modo posse probari. Non enim adeò sunt stupidi, ut verba Christi, quæ rnodò Christi esse constaret, infirmare pergant, quòd non fuerint ab Evangelislis scripta. Sed quoniam quid Chnslus , quidvc Apostoli fuerint locuti, cos solùm tnWsc putant, qui Christum ct Apostolos audiere , col­ ligunt , apud nos nunc ne unum quidem dogma posse traditione probari ; quin oportere omnes fidei cl re­ ligionis controversias sacrarum litterarum testimoniis componere; finire vero nihil, nisi quod sacris litteris rit expressum. Erasmus etiam, cùm sæpe alias, tum in epistola nuncupatoria operum Hilarii, hoc demum assent eruditionis veré theologica esse, nihil ultra quhm sacris libris proditum est, definire; calera om­ nia esse problemata in illud rejicienda tempus, quum subbio speculo, videbimus Deum de facie. Nec hi la­ men aut primi, aut soli pestem huic loco aíTcrre ten- lârunl. Tcntavcral idem prior WiclefTus, ut Thomas Wnldcnsis scribit lib. Doctr. fid. antiq. 2, cap. iÜ.Tcntàrant hoc aliis ante seculis bardici quidam, quos Bernardus homi). 6G in Cantica commemorat. Sed cl Arianis hanc hæresim tribuit Augustinus in conflictu contra Maximinum, Thoma Waldense referente, libro de sacramental. Doctr. 2. Ariani certe, qui in synodum Selcucianam convenerunt, non obscure testati sunt, se in fidei qiiæstione prætcr divinas Scripturas nihil omninò recepturos, ul auctor est Epipbanius, hærcs. 75, qui cl ipse Arianis hunc errorem assignat, hærcs. 75 ; Rasilius Eunomiuin dicit in eodem errore ver alum. Tertullianus, lib. dc Prescript, hærel., cl Ircnæus, lib. 5 adversus hærescs, cap. 2, bis adjungunt Valenlinum ac Marcionctn; Basilius vcrò quidam, Ancyranus episcopus, in confessione, quam exhibuit séptima synodo, analhcmalismo septimo, non solùm Iconomnchorum, sed Arii, Nestori!, Eutychis, Dioscori sententiam hanc communem fuisse confitetur. Quanquàm autem error hic communis fuit harclicis penò omnibus, Lutherani tamen quasi proprium usurparimi, quantàque maximà poluerc vi astruere nisi sunt, nihil prelcr Scripturas sacras aposlolicam ha­ bere auctoritatem. Infidelis, inquiunt, est, cl incerta illa per manus tra­ ditio, quòd is, (pu accipit, vel non satis accurate au­ scultat, vel morbi, alatis naturaque injurió nonnunqunm obliviscitur, vel certe inUrlum moritur, ante- 185 CAP. I. ARGUMENTA ADVERSES APOSTOLICAS TRADITIONES. quùm trad »i accepta. Ea etiam, quæ de aure in aurem transeunt, aut in dies majora fiunt, aut non eadem profectò perseverant, sed mutatis auribus |>crmutantur. Quin etiam pereunt, nisi ea litterarum moniincula conservent. Pylhagoræ quàm pauca citant! Druidarum ecquid est reliqui? Nempe traditionibus illi confisi, nihil ad memoria» ælcrnilalcm litteris pro­ diderunt. Quamobrem quæ Christus Dominus ad salu­ tem fidelium vidit esset necessaria, et quæ in Ec­ clesia certa esse voluit, atque perpetua, ea litteris consecrari vel jussit, vel suggessit. Augustinus item testis est, in Joan, tract. 4,9, mulla quidem Dominum cl fecisse, cl dixisse, quæ scripta non sunt; electa vcrò esse, quæ scriberentur, quæ credentium saluti sufficerent. Augustinus etiam idem docuit in lib. 2 de Pce. mer. cl rem. cap. ult. cl in cpist. ad Optai, de orig. an., < quòd ubi de re < obscurissimà disputatur, non adjuvantibus divi< narum Scripturarum certis clarisque documentis, < cohibere se debel humana præsumptio, nihil faciens in < allcram partem declinando.) Elmox : Nihil ergo credili! necessarium extra sacras litteras est. Paulus quoque, 2 Tim. 5, Scripturam idoneam esse docci, ul percam perfectus sit homo Dei ad omne opus bonum instructus. Si igitur quæ erant salis, ut fide­ les essent ad omne opus bonum instructi, ca scripta sunt omnia, quorsum istæ non script® traditiones moribus formandis necessari® Unguntur? Quid quòd non jubemur credere qiiæcumquc nos docuerint sacerdotes, sed quæ docuerint juxta legem Domini, ul habet Deui. 17? Si ergo quidquam illi præ­ tcr legem docent, fidem eis habere non esi necessc. Cum enim ex ipsis veris Ecclesiis frequenter exeant seductores,quod anclor Imperfecti operis in Matthæum argulè dixit, < ne docloribus quidem credendum est, < Ecclesiarum traditionem quamlibet proferentibus, < nisi ca dicant quæ Scripturarum congruant veritati. > Nam cl Papias, mille illos suos posi resurrectionem futuros annos lanquàm Apostolis tradentibus inferens. Irenæum aliosquc inultos Ecclesia) viros non tam ve­ ritate disputationis, quàm apostolico) traditionis auc­ toritate commovit. Et Irenæus quoque ipse Joannis Evangelista) aliorumque Apostolorum traditione docet, lib !, cap. 59 et 40, Christum Dominum, quo die mor­ tuus esi, annos quadraginta fuisse natum, quod lan­ ium abest à veritate, ul nihil verilati magis possit esse contrarium. i Itò Theophilus Alexandrinus, lib. Pase. 2, scripsit dæmoniaci spiritrtscsswaliquidexlrii Scripturarum auc­ toritatem putare divinum. Et Hieronymus, in Agg. cap. 1, dogmata condemnavit, quæ absque auctoritate ct testimoniis Scripturarum ex traditione apostolici proferuntur. Et riarsimi alibi : < Sine auctoritate, ait, < Scripturarum, garrulitas non habet fidem. > Et ite­ rum : < Eorum sententiam, qui traditione veleris hisc tori® tenuerunt Zacbariam illum qui occisus fuit 186 < inter templum et altare, patrem fuisse Joannis Bap< liste, ca solùm ratio reprobat, quòd dc Scripturis < non babel auctoritatem. Endè eòdem facilitale con< temni potest, qua probatur. > Atque Origene» in Jcr. bom. I : < Necessc est, inquit, nobis, Scripturas < sancias in testimonium vocare. Sensus quippe nostri < cl enarrationes sine his testibus non habent fidem. > Confirmat aulcm hoc maxime oratio illa, qnù in Nicæn.'i svnodo usum fuisse Constantinum refert Theodorclus lib. Hist. cedes. I, cap. 7 : c In disputatio* < nibus, inquit, rerum divinarum, habetur sancti Spi< ri tils doctrina proscripta. Evangelici enim ct Apo< storici libri cum Prophetarum antiquorum oraculis, < plene nobis ostendunt sensum Numinis. Proindè su< niamus ex dictis divini Spiritûs explicationes quæc stionum. > Cui orationi,Calvinus ait, nemo tunc fuit qui refragaretur. Quod silentium perfidiò non carebat, si verum est, præler Scripturas sacras Evangelistarum, Apostolorum cl prophetarum , traditiones esso tenendas in fidei ambiguis quaestionibus. Cùm igitur Thcodorctus scribat episcopos libenter amplexos esse id quod dixit imperator, constat novum esse tra­ ditionum dogma, iliisque seculis omnino incognitum. Traditiones igitur istæ seniorum parùm valent ad dog­ mata fidei comprobanda; quin cum human® sint, nen divin®, non sunt nobis magni facicndæ, ne quod Pharisæis, idem nobis objiciatur quod babel Matthæus, cap. i5, V. 19 : Sine causn colunt me, docentes doctri­ nam ct mandata hominum. Quid quòd hærcticis semper gentile fiiil mysteriis et traditionibus suos discipulos imbuere? Id quod à Christi doctrina alienum est, qi i palam locutus est mundo, et in occulto locutus est nihil, ail Joannes, cap. 18, V. 20. Ac si quid in tenebris dixit, profectò jussit Apostolis, ut dicerent ipsi in lumine (I), cl quod in aurem audierunt, ut prædicarent super lecta. Non ergò hab n ii i Cl ristiani cecidias mysteriorum traditiones* • Quòd si veterum traditionibus fidem ct religionem nostram asserimus, id Pagani, id Judæi, id Saraceni faciunt, coque præsertim nomine secias suas relinent, quòd qucmadmodiim nos, ita ipsi quoque majorum in­ stituais inhærcnt, caque longissimi temporis posses­ sione tuentur, justumque pro illis bellum suscipiunt. Non est autem disciplina nostra Pythagorica, ul tradi­ tionibus quasi vestigiis insistamus; lineris est Christi doctrina prodita; illas in omni fidei et religionis que­ stione amplecti debemus. Hæc Lutherani argumen­ tantur. C.\PCT 11. Supervacaneam videri cum Lutheranis non de huc soHim loco, sed de quibusque aliis disputationem. Ego veri) cum Lutheranis quotiescumque me com­ paro ad disserendum, repente à me avertitur oratio mea, ct omnis slatini mihi disputandi ratio tollitur. Quo namque consilio adversum hos disputare aut de­ fi) Irenæus, ¡ib. 1, cap. 55, scribit hærclicorum præcepium esse, non oportere mysteria eorum effari ted in abscondito contineri. <87 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IIL beam, aut possim, cui cimi omnia theologia» principia tollunt, timi unà fere solà asseverandi audacia utuntur, q ite illis perpetua est pro locis dialecticis theologi risque omnibus? Quid ego contra hos scribam, qui nul hm in Ecclesià legem esse volunt, per quam Scri­ pta r.n sensa liniantur, sed suo cuique ingenio esse uton dum, nec id sentire oportere, quod alii senserint, sed quod ntio propria proscripserit? Quid autem -tu Ilius quam cum eo disputare, qui nihil admittit nisi Scripturo verba, sed hujus interpretationem sibi uni resonans, reliquos omnes existimat miris modis al­ lucinar!? Mahumetus, ne, si res esset vià et ratione explorata, in male susceplà causà cedere cogeretur, bmnem disputationis aditum lege suis edilà praelusit, tt Luthenis disserendi principia suis universa tollens, si disputationem instituat, nec aditum, nec exitum poterit reperire. Periodò enim est, Scripturas solas sine lege ct pro cujusquc interpretatas arbitrio accipere, ac si nullum fixum ccrlumque disserendi principium acceperis. Quapropter miseri Lutherani, haud secùs atque Saraceni, nec suas, nec magistri possunt ine­ ptias deprehendere; nec nos cum iis disserendo aliud possumus, quam tempus et operam ludere. Qui tamen haberent jus suum disputandi, si principiorum ali­ quem delectum reliquissent, ut ad veritatis inventio­ nem aditus esset. Nuncaulcm nulla principia relinquunt. Vana igitur cum cis erit cl futilis disputatio. Omninò enim meminisse debemus, id quod ab scholasticis sæpissime usurpatum, jam quasi in proverbii consuetu­ dinem venit: < Contra negantem principia, quoniam frustra id fiat, non esse disputandum. > Accedit eodem, quod paradoxa cum communi sensu pugnantia asserunt, quæ si vis argumentando refellere, res minime dubias argumentando dubias facis. Cum enim illa quæ in syllogismo antecedunt, ut fidem ali­ quam faciant, certiora notioraque esse oporteat his, quæ ex antecedentibus consequuntur, verendum sanò est, quando Lutheranorum placita coarguimus, ne res maxime absurdas minore evidenti^ refellentes pecca­ tum hoc ratiocinationis vitiosæ incptæquc peccemus. Nec vero hujus rei cxpltcandæ gratia longe exempla petenda sunt, cum habeamus in manibus : etenim ul banc, quam modo dixi, opinationem Lutherani tuean­ tur , ponunt primó sacras litteras non habere plures sensus. Falsò autem illud ponunt; sed demus hoc cis liberaliter. Assumimi deinde in Scripturis sensun illum unum certissime familiarissimêquc doceri, nec esse eas velul cereum quemdam nasum, in sensum omnem flexibiles, sed potius esse per se expositas, cl in promptu cuique sine magistro ct docente patere. Qui­ bus egregie scitèque positis, jam facile conficiunt, sa­ cris libris inlelligcndis nec veterum traditionem, nec Ecclesiæ judicium cxpcctandum. Quæ omnia cùm ct per se sint falsa perspicue, cl Scripturis ipsis vehe­ menter rcjAiguantia, si contendam ego ex adverso re­ fellere , aqua mihi, ut dicitur, hærebit; qui scilicet in lellignm, quam sil ridiculum confutare velle vanas rommentitiasque sententias, portenta non disseren­ tium theologorum, sed hominum somniantium. qnhm 183 stultum cuilibet opponenti contraria respondere, quAm inutile faces in meridianam solis lucem inferre, qu:im denique otiosum in re manifesta periclitari. Petrus ait in Paulinis Epistolis esse quaedam difficilia intel­ lectu, quæ indocti homines et instabiles depravant ad suam ipsorum perditionem; hi verò contra aiunt om­ nes Pauli Epistolas esse intellectu facillimas. Paulus perfectis sapientiam loquitur in mysterio absconditam, parvulis autem lac potum dat, quoniam ferre aliud non possunt : isti sine discrimine omnes, ac, si Deo placel, inter pocula universa Scriptura sacramenta devorant, cl solidum etiam cibum struthincum more concoquunt. Sapientibus cl prudentibus quædani Pa­ ter abscondit; istis omnia revelavit. Filius discipulis suis aliquandò in parabolis est locutus; his palam sem­ per loquitur, ct proverbium nullum dicit. Liber in Apocalypsi septem sigillis signatus ostenditur, quem citm dederis homini scienti litteras ut legat, respon­ debit libi: Non possum; signatus est enim; at his li­ brum Agnus aperuit, aperuil item oculos, ul videant quæ nos miseri et cæci videre non possumus, imo quæ Orígenes, Basilios, Gregorius, Chrysoslomus, Ambro­ sius, Hieronymus, Augustinus, Hilarius, non vide­ runt (i). Eunuchus ille Actorum Apostolorum tum religiosus, utrelictà aulà regià dc extremis mundi fi­ nibus venirci ad templum, làm divina legis amator, ut etiam in vehiculo sacras litteras legeret, non poterat Isaiam intclligcre, nisi aliquis cum doceret : et ab istis Propheta omnes sine magistro cl interprete intclliguntur. Breviter, ut Hieronymus ait, nulla ars sine praceplore percipi potest; sola Scripturarum scientia est quam hi passim sibi omnes vindicent, pré­ sumant, doceant, antequam discant. Sunt in libris sacris loca plurima, in quibus tanta difficultas cl ob­ scuritas inest, ul post veterum omnium interpretum vigilias, studia, operas, adhuc vix à doctissimis et optimis quibusque intelligi posse videantur. Et multi­ tudo imperita, in quà nec ratio inest, nec judicium, universos Scriptura locos facile expediet atque inter­ pretabitur! Itane facile est expedire, ul reliqua taceam, hebrai sermonis ambiguitatem, tropos vel vetustate obscurissimos, phrases alienas ab hisce linguis quibus assuevimus, nostris inaudita proverbia, parabolas per­ egrinas, translationes interdum etiam longissime pe­ titas? Expone mihi facile, si poles, Proverbia Salo­ monis et Cantica; Ezcchielis, Danielis, Isaiæ, Jórc­ ame prophetias; Davidicos Psalmos expone : cl si ex­ posueris, tiim vero libri sacri nec sunt difficiles, uti­ que obscuri. Quis sapiens, ait Oscas, et intelligcl ista? intelligent, et sciet hæc? et Salomon : Quis talis, ut sa piensest? et: Quis cognovit solutionem verbi? Alqn sapientes sunt omnes isti, et suininà facilitate difficil­ limas Scriptumquæstionessolvunt. Quòd si Scriptura» in varium sensum torqueri Hectique non queunt, quomodôhærcscs omnesex pravà inlclligcnlià Scriptura­ rum ortæ sunt (2)? At hoc non solum tradentibus Hifi) Vid.» Hieronymum ad Paulin., et Augustinum in Pro omio libri de boet riñó cl ristianù. (2) < II erosos esse non possum, si non cl perpe» 189 CAP. H. SUPERVACANEA EST CUM L( THERANIS DISPUTATIO. 190 lario» lib. 2 de Trini!, Hieronymo ad Galnt. I, Irenæo, quædam in Psalmis loca se non iniciligere confitetur Benè habet, quòd doctores in Ecclesià Christus dedil, Ub. 1 advera. hæres.,cap. 1, Augustino in Jonnncm, traci. 18, Vincendo Lirincnsi contra prophanas novi­ non omnes, sed quosdam ad consummationem sancto­ rum > in opus ministerii, Ephes. 4. Verum de bis et tates» septimi synodo, aci. C, sed manifeste cliam ex­ multa in secundo libro disserui, et plura adhuc in se* perimento cognovimus. Undè vero inter ipsos quoque ptimo disserentur, non quòd adversum Lulheranos Lulheranos de rebus maximis controversia!, si Scri­ pugnam inire velimus, qui clausis, ut dicitur, oculis, pture in varios sensus non flectuntur ? Nam illa ver­ more Andabatarum pugnant, sed quò videant catho­ ba : Hoc est enim corpus meum, alii proprie, alii per lici , cùm omnes locos ralionc animoque lustraverint, tropum accipiunt. Quæ cùm ila sint, alià ratione, atque nullum esse certiorem, nullum stabiliorem, nullum isti dicunt, Scripture divinæ investiganda tenendaque denique sacris litteris exponendis magis necessarium* inlelligenlia est. Si enim ad privatam hæc regulam di­ quam is est, quo Ecclesiæ traditio continetur. Quòest rigatur, undè evincetur Helvidius de perpetui Mariæ detestabilior Lutlieranorum impudentia, qui hunc lo­ virginitate ? unde Arius de verá Dei in Christo naturi? cum labefactare ac funditus delere nituntur. Sed ul imo vero undè constabit, hujusnc, an illius intellihæcomnis quxslio semel hic, ubi proprius est locus, gentia vera sil, si Scripturas cuique licet pro suo in­ genio interpretari? Cùm enim variæ erunt, ut fit, dc constituatur, aliquot fundamenta jacienda sunt, quæ eodem Scripturarum loco senlcnliæ, quæ ceria sil, théologie fideique simul nervos ac vires continent. eam nemo prastabiL Ii enim omnes, qui inter se dis­ CAPUT UL sentient, pari ratione suum quisque sensum tuebuntur. In quo quatuor fundamenta ponuntur, ad traditiones Hoc enim morbi fere innatum est hominum ingeniis , Christi ct Apostolorum constituendas. ut cedere nesciant, simul atque res in contentionem Pkîmlm fund amentem. — Ecclesiam esse antiquio­ vocata est ; quæ postquam incaluit, hoc cuique videtur rem Scripturi, fidemque proinde ac religionem sine verissimum, quod temerò etiam luendum susceperit. Scripturi constare. Nam vetustissimi illi primorum Aut igitur sensum quisque suum certum habet, et re­ seculorum Patres, qui in lege natura anti Moyseu ve* dibit insania veterum, quam Aristoteles, Metapb. lib. ri Dei cultores sunt habiti, sacrificiorum ritum, ve4, manifestis argumentis explosit; aut nullius senten­ ramque de rebus divinis sententiam non scriptis legv tia certa erit, cl prætcrquàin quòd dissidiorum nullus bus, sed more ct instituto majorum servavóre (1). erit fmis , nullum habebimus certum fidei chrislianæ Circumcisionem quoque à Deo primum acceptam, judicium, sed ex sua opinione quisque suam fidem Abraham deinceps familke prodidit. Proles vero illa sibi affinget. Ita fides catholica nulla erit. Ac re verá hominum hebraonim ejusmodi sacramentum non aut ridiculi Lutherani sunt qui postulent, ut ipsis sacras membranis, aut tabulis inscriptum , sed in animis litteras interpretantibus, ac novo quidem mirabilique consuetudine imbutis quasi impressum conservavit; more interpretantibus, certa fides habeatur. Non est mnltosquc annos in .Egyplo, citri ullam scriptam Io creditum Apostolis, ul false ridet Erasmus, donec gem, unius Dei veram fidem ct religionem tenuit. mulla magnaque miracula fidem adslruxisse.nl doc­ Christus cliam Dominus librum nullum scripsit, imò, trinas, el nunc quilibet sibi postulat credi, quod affir­ quantum legimus, ne pracepil quidem ut scriberetur. met se habere spiritum inlelligenliæ, cùm nullus eo­ Euntes, non ait, scribite, sed, predicate Evangelium rum tamen ne equum quidem dandum sanare potue­ omni creatura.9, Marc. ull. Et per Jurem, cap. 30 : Dabo, rit. Multa pralereunda sunt, ne quid habeat inju­ inquit, legem meam in visceribus eorum, et in corde eorum cunditatis oratio; et tamen multa dicuntur, quæ aperte scribam eam. El Apostolus, 2 Corinth. 3 : Eputola, ait, horum insaniam refutent. estis Christi, ministrata à nobis et scripta non atramento, Sané, nisi Cocblæus in epistolis ad Germanke prin­ sed Spiritu Dei vii i, non in tabulis lapideis, sed in tabulis cipes el ad Borneases antevertisset, exemplis positis cordis carnalibus. Lex ergo evangelica, quæ lex spiritûs periculum facerem, el in illis varié in ulramque parest, non littera, non est à principio litteris exarata , lem luderem, ul vel hoc ipso periculo compertum es­ sed in animis fidelium insculpta. Nam et esteri Apo­ set omnibus, quàm non sit difficile unumquodTibcl tho stoli priùs vivà voce Evangelium docuerunt, deindo ma c sacris litteris aut probari, aut improbari, si pro mandàrunt litteris, ul testes salis graves el idonei sum K suo eas quisque ingenio interpretetur. Quamquam, fa­ Iren. adversus Valenlinum libro 5, Euseb., cùm aliis teor, nonnulla sunt Scriptura* loca, quæ in alium ni­ locis non obscurè, tùm luculentius in 5. hislor. Eccles, que alium sensum trahi, ne à contentiosis quidem pos­ lib., cap. 24» Chrysosl. Hom’d. I inMatthæum, Theo* sunt. Quis enim illud torqueat, quod Paulus ad Corin­ pliilactus in inilio comment, in Matth., Dieron, in ra­ thios scripsit, alii per Spiritum dari sermonem sapien­ il) Josephus, lib. I Amiqnit., cap. 4, tradii Selli et ti , alii sermonem scienliæ. alii interpretationem posteros duas* columnas edidisse, imani lateritiam, al­ sermonum? At isti omnia ecclesiastici corporis munia teram lapideam , in quibus disciplinam rerum cœleconfundunt, istis lotum corpus est oculus. Omnes si­ slium insculpserunt, ne quæ ab ipsis inventa erant, deperirent.Sed dc inventis lo (Tortoli. dcRcsurr. carnis.) ras cùm Icclilàsscnt, philosophiam coostituerunt. <91 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IIL ri talego scrip. Eccles. in Jíatlh. et in Joan., breviter, ne nesciremus, nisi Paulus in Actis, cap. 20, 25, docuis omnes sigilhüm enumerem, universi ecclesiastici au­ set. Quemadmodum ergò non omnia gesta Jesu evan ctores. Nolo enim in apertis rebus mullus lectori vi­ geliva Scriptura complexa est, juxtà Joan. uh. 25, ità deri, cò maxime quòd Lucas Evangelista hujus rei ne omnia verba quidem, sed quædam per traditionem certissimum testimonium præbct, inqtiicns: Quoniam accepta sunt. Hursùm, sanctorum martyrum auxilium multi conali sunt ordinare narrationem, quæ in nobis precibus implorandum, coranique memorias celebran­ das, imagines venerandas esse, in sacrificio Eucha­ completa sunt, rerum; sicut tradiderunt nobis qui ab ristia simul cum corpore sanguinem sacerdotibus esse initio ipsi rlderunt, el ministri fuerunt sermonis; visum est mihi assecuto omnia à principio diligenter, ex ordine cl conficiendum et sumendum , sacramenta Confirma* tibi scribere, optime Théophile, ut cognoscas eorum ver­ t tonis ct Ordinis non iteranda, sacra littera nusquam borum, de quibus eruditus es, veritatem. Constai igitur, forte tradiderunt. At ejusmodi atque alia pleraque id doctrina fidei jam vulgata scriptionem Evangeliorum genus ita firmiter Ecclesia catholica retinet, ac si sa­ accessisse, inquam, non praecessisse. Constat item, cris codicibus fuissent inscripta. Quatuor demàni Evan­ Christianam Ecclesiam ct religionem non litteris pri­ gelia, qua nunc Ecclesia recipit, qualuordccim Epi­ mum, sed traditione substitisse. Constat rursus, fidei stolas Pauli, breviter, ut in summa dicam, utrumque doctrinam in Ecclesia primitiva non à Scripturis ha­ cl vetus ct novum Testamentum firmissime retinemus, buisse auctoritatem, sed contra Scripturas à traditio­ ncc tamen ea tenere possumus Scriptura auctoritate. ne. Sicut tradiderunt, ait, nobis, qui ab inilio ipsi vi­ Mulla igitur sunt fidei catholica dogmata, qua in sa­ derunt , et ministri fuerunt sermonis. Constat denique cris litteris non habentur. aliquandò in Ecclesia Christi fuisse catholica dogmata, Quartum fukdamentum.—A postolos maximis de cau­ quæ sacris nullis litteris continerentur. QuA re permo­ sis alia quidem litteris, alia autem vivâ voce prodidisse. tus frenaos, ait : < Quòd etsi Apostoli nullas nobis Sed quæ illa causa sint, repetendum altiiis videtur. scripturas reliquissent, tamen cl oportebat nos sequi Morem porro hunc (radendi quaidam discipulis non ordinem traditionis Ecclesiæ, quiim fideles scilicet scripto, sed verbo, olim quoque scimus ;i philosophis scriptum Evangelium sequebantur. > observatum. I’ylhagoram certe hunc in modum disci­ Si.cuMic» fundamentum.—Non omnia, quæ ad doc­ pulos instituisse, posteriorum omnium scripta testan­ trinam Christianam perlinent, esse eliamnmn in sacris tur ; qui cl ipse, ut I Strom. Clemens Alexandr. refert, litteris expressa. .Nam perpetuam beata Maria Virgi­ circumcisus fuit, ut adyta îngredièns, Ægyptiorum nitatem, descensum Christi ad inferos, baptismum par­ mysticam disceret pliiloàòpbiam. Galenus, libro 2 de vulorum, conversionem panis et vini in corpus cl san­ anatomici Admin., veteres physicos ait ai les à majo­ guinem Christi, processionem Spiritftssancii ex Filio, ribus quasi per manus Iraditas conservasse. Cicero, trium personarum in unà substantif æqualilalem, ealib. I de Legibus, serendos in republic^ mores existi­ rmndcmquc per relativas proprietates distinctionem, mat, ucc scriptis omnia sancienda; et eodem rursiis non ita expressa in libris canonicis invenies, sed adeò libro, sacra putat melius in republic;! conservari, si lamen celta in fide sunt, ut contrariorum dogmatum a patribus accepta deinceps familiis prodantur. Cosar, de Bello Gallico lib. 6, Druidas scribit disciplino pneauctores Ecclesia hærclicos judicàrit. Quemadmodíim igitur articulus resurrectionis continebatur in illo : Ego ccpla nefas existimasse, ul litteris mandarentur. Scri­ sum Deus Abraham el Isaac, quod postea Christus Do­ bunt item, non modo celebres Ilebnuorum doctores minus miniis inlelligentibus exposuit, ita nonnulla per sed ex nostris Hilarius ct Orígenes, Moyseu non Io Spiritum veritatis explicuit Ecclesia, quæ in sacris lit geni solimi , sed secretiorem legis enarrationem it. Ieris habentur obscura (I). monte dix initiis accepisse ; praceptmn autem ei h Deo, Tertiim rvNDAMENTUM. Multa perlinere ad Clirislia ul legem quidem populo scriberet, legis autem occul­ norum doctrinam cl fidem, qua* ncc aperte ncc obscun ta mysteria ipse ministro suo Josué, hic deinceps suc­ in sacris litteris continentur. Id primum Innocentia, cedentibus sacerdotum primoribus magnò silentii reli­ probat de celcbr. Missa, c. cimi Martha. Verba enim, gione revelaret. Anatolius quoque, apud Euscbium, quibus in calicis consecratione utimur, quibusque hb. 7 Eccl. hist. cap. 28, 70 Interpretes refert Pio Christum Dominum usum esse profitemur, scilicet : lemæo regi percontanti mulla cx Moysis traditionibus Mysterium fidei et alterni Testamenti, in evangelistas respondisse. Atque illud etiam auctor Libri ! Esdra, non habentur. Ac ne illud quidem : Elevatis oculis ad cap. 14, non obscure testatur. Enarravi, inquit, Moy Deum Patrem suum. Sententiam quoque illam : Dea- si, mirabilia mulla, et prœccpi ci dicens : Ucce in palina tiuj i-it multò dare, quàm accipere, Christum dixisse faci s verba, et hæc abscondes. Quod idem pncccplum Dominus Esdra de lege instaurando dedit, inquiens : (lì Ex illis dogmatibus plura nullatenus Scripturi sacri constant, sed verbo Dei tradito, verbi grattò, Quædam palóni facies , quædam sapientibus absconse \irginitas pefpeiua B. Maria. Quippè dogmata non minus in Scriplurkcxktunl, quamvis obscure, miniò trades. A<1 hujusmodi vero traditiones Propheta vide­ tur spedasse, cum ait Ps. 43 : Deus, auribus nostris id conflet ex traditionescu ex definitione Ecclesiæ ila Scripturam interpretantis. Quæcumque vcrò ad textus audivimus, patres nostri annuntiaverunt nobis; cl rur­ dnmos non referuntur intuibili auctoritate Ecclesiæ, sum, Ps. 77, 3 : Quanta mandavit patribus nostris, nota et tunen nt revelata à Deo ab ipsf proponuntur, hæc, ca facere filiis suis ! Ad similes quoque veterum tradi • ^•d Ilfc sola, ad traditum seu orale verbum Dei pertinent. • $>. liones Moyses ipse revocai, Deui. 32, ubi dicit ; Inter- CAP. III. PONUNTUR FUNDAMENT A TRADITIONUM APOSTOLICA RUM. <91 roga patres tuos, et dicent tibi; majores tuos, et annun­ rem continentem, sua» fidei custodiæquc commis*um, tiabunt tibi. Quædam igitur non scripto, sed verbo Petronio Sabino scribendum dedisset, culeo insutum «radere, non philosophorum modo, vcrinn Moysis, imo in mare abjici jussit (Valer. Maxim, de Serv. relig. Dei etiam consilium fuit. Hujus ergò optimi consilii lib. 1); quod supplicii genus multò post parricidis ir­ rationem Jesus Christus vite magister habuit, habue­ rogatum csl. Ac justissime quidem, ul Valerius ait, runt Apostoli. Mulla enim à Domino illis tradita scri­ quia pari vindicte parentum ac Dei violatio expianda est. Quæ videlicet causa Apostolis fuit ut secretòquæ­ bere noluerunt. Quibus votò rebus adducti idipsum dam ex animo in animum solo intercedente verbo fecerunt, breviter explicandum est. Cesar, de Bello transfunderent. Consentaneum enim erat mysteria Gall., lib. G, duabus de causis Druidas instituisse dicit, quædam, praesertim sacra, clàm populo rudi habere, ne disciplinæ præcopla litteris proderentur : quòd ne­ perfectis el majoribus seorsum communicanda. Non que in vulgus disciplinam efferri velint, neque eos, judicati, inquit Paulus, 1 Cor. 2, 2 cl 6, me scire ali­ qui discunt, litteris confisos, miniis memori® studere ; quid inter vos, nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum. quod fere picrisque accidit, ut litterarum presidio di­ Sapientiam autem loquimur inter perfectos. Et rursum, ligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant. Ni2 ad 1 im. 1, 15, el 2, 2 : Formam, ait, habe sanorum mirùin, ut Joanni Pico in Apologià placet, prior illa causa Pythagoreae Platoni precipua fuit, ut myste­ verborum, quæ à me audisti, Donum depositum custodi, et qnte à me audisti per multos testes, here commenda ria quædam occulta verborum traditione discipulis fidelibus hominibus , qui idonei erunt ct alios docere. commendarent. Nec enim aliter existimarunt philoso­ Quòd si Apostoli, quibus formis sacramenta essent phi® dignitatem sc posse tueri. Ægyptios Clemens conficienda , quibthve ritibus administrar da , alia­ Alexand.,5 Slromat., referi, non quibuslibet mysteria que id genus religionis secreta, passim vulgo tradi­ commisisse, nec rerum divinarum cognitionem ad dissent, quid esset aliud, quàm adversus Christi le­ profanos deferre solitos, sed ad cos solos qui erant ad regnum perventuri ; et ex sacerdotibus iis, qui judica­ gem sanctum ¡dare canibus, ct inter porcos spargere margaritas? Imò vero quid esset aliud, quàm omnia ti fuerant probatissimi et educatione, cl doctrinâ, et genere. Exstat Lysidis Pythagorei epistola, in qua Hip­ mysteria Christian® religionis abolere? Nec enim my­ sterium est, quod ad populares aures effertur. Hæc parchum reprehendit, quòd publice, contra ac ma­ itaque prima ratio est cur Apostoli quædam sine scri­ gister instituit, philosopharetur. Nec enim fas esse ea pto traderent; nempè ne aut ab ethnicis sacra nostra omnibus porrigere, quæ paucis cl iis quidem disertis irriderentur, aul vulgo etiam fidelium venirem in con­ ct laborantibus communicanda sunt. Qui autem Pylhatemptum (t). Secunda est, quoniam habet nescio quid goræ præcepla passim vulgo traderent, æquè cos im­ latentis energia» viva vox, et in aures discipuli de au­ pios haberi, ut qui profanis hominibus Eleusinarum ctoris ore transfusa fortius sonat, quemaumodùm Hie­ dearum arcana patefacerent. Eis etiam esse similes, ronymus ad Paulinum ait. Indignum ergò crai, ut lota qui in præallum puteum cœno plenum aquam puram Evangeli! doctrina, quæ lex est spiritùs et vii®, mor­ atque nitentem effuderint, quos nihil aliud, quàm cœtuis ubique litteris committeretur, ncc ullà ex parlo num turbare ct aquam amittere. Ncc solimi à Lyside committeretur cordibus, cùm de eà peculiariter scri­ Hipparchus reprehensus est, sed accusatus à discipu­ ptum esset : Dabo legem meam in visceribus eorum, ce lis aliis, et expulsus è scholà,el propter ipsum tanquam in corde eorum scribam eam. Servorum cl rudium est, propter mortuum facta columna est, quemadmodum omnia ex proscripto agere. Judæorum ergò sil scripta Clemens Alex.5 Slrom. scripsit. Non licet, inquitquoque Pindarus, apud omnes veterem aperire orationem, præ- lure lex, quà universa, etiam minima præfiuianlur. At lerquàm fidelissimis silentii v iis. Amat enim natura cela­ filii perfecti jam viri, el in libertatem grati® vocali, habeant legem insculptam in cordibus. Quamobrem, ri, ut Porphyrins, lib. 7 Hist. c. 2, scripsit, nec divina (pii Evangelium omni ex parte in characteribus cl mysteria Deus patitur in aures vulgi introire pollutas. membranis includunt, nihil illius verbo, nihil cordi­ Aurum ct gemmas in nltissimas terra? latebras natura bus (2) relinquentes, hi Evangelio mullum adimunt et condidit : ilà magno habentur in pretio; vilescerent, (1) ln hàc primà ratione auctor corté exaggerat cùm si essent exposita. Basilios, in lib. de Spiritu sancto, secretum quo mysteria Christiana tegebantur, lùm ra­ cap. 29, el Orígenes, homil. 5 in Num., oh id asse­ tiones quibus ea occultare Christiani inducebantur. runt Moysen non esse passum, ul omnia, quæ erani in Non enim, sicut veteres philosophi vel pagani suæditemplo, omnibus essent pen ia; quòd sciret res usu sciplinæ quamdam ex mysterio arcanisque veneratio­ nem conciliare lentabant , ilà et Christiani sacræ dotritas expositas esse contemptui : quòd vero sepositum clrinæ. Mysteria non coràm omnibus exponebantur, csl el rarum, huic conjunctam esse summam admira­ ne ab ethnicis oh ignorantiam vel odium in contem­ tionem et reverentiam. ptum el vrisionem venirent ; nec tamen apologist® etiam priores eadem evolvere coràm principibus, til Plato, scribens Dionysio de quibusdam sacris my­ vindicarentur à calumniis, hæsitaverunt. A fortiori, steriis, monet, ul epistolam è vestigio concerpat, nc in non occultabantur plebi, seu vulgo fidelium ; sed illa manus indigni vulgi perveniat; tante fuit olim vel sensim . ul par eral, edocebantur ncophv tæ cl cate­ chumeni, usquedùnibaptismo consecrati, jam portare ethnicis cune, disciplinarum mysteria cl à contemptu pleniora documenta valerent, quibus singuli pro suis et à profano abusu defendere; id vero maxime si ad facultatibus, ul nunc fit, imbuebantur (vide pnrlenà res sacras mysterium pertineret. Tarquinius rex Mar­ Bergier, in Diclionar. theol. verbo Mystères). P. S cum Tullium duumvirum, quòd librum secreta sacro(2) Quòd lex nova in cordibus insculpta sit, id no 195 <95 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. III. dignitatis cl virium. Papias apud Eusebium : < Si qoan< dd, nil. advenisset aliquis cx iis qui secui’ sunt Apoc slolos, ab ipso sedulo expiscabar quid Andræas, quid < Petrus dixerit, quid nutem Philippus, vel Thomas, < quid vero Jacobos, Joannes, Mallhæus. Nec enim < tantum mihi librorum lectiones prodesse credebam, c quantum vivæ vocis prasenlisquo magisterium. » Hactenus Papias. Chi vero gentium est verbum, quod tantopere Lutheran i jactare solent ? Nam scriptum verbum, si vere ac proprie loqui volumus, non est ver­ bum. Apud nos autem, qui Christi ct Apostolorum oracula voccsque tuemur, verbum Domini verè cl pro­ prié manet in aeternum ; verbum, inquam, vivum, quod ex doclorum ore in discipulorum transfusum au­ res fortius resonat : Verba, inquit, mea, quæ posui in ore tuo, non recedent de ore seminis lui amodo ct usque in sempiternum. Adde quòd ad confutandos hærelicos, major vis in traditione, quàm in Scripturù est. Egcsippus apud Eusebium refert, virginem mundam cl immaculatam Ecclesiam permansisse, donec discipuli Domini exsti­ terunt, corruptoribus veritatis, si qui forte fuerunt, in occultis terra hiatibus delitescentibus; ut verò omnis illa ælas, quæ à Domino susceperat vivæ vocis auditum, de hac luce discessit, lùm hærelicos, nudato, ut aiunt, capite, apostolicam veritatem oppugnàsse. Et Ignatius apud euindem cù maxime ratione docci, hærelicorum vitari contagia, si diligentius ac tcxaciùs A postolorum traditionibus inhærcalur ( I ). Tertullianus quoque adhuc apcrtiiis monet ul adversum hærelicos magis traditionibus quàm Scripturis disseramus. Scri­ ptura enim in varios sensus facile trahuntur, tradi­ tiones non item. Nemo hærelicorum est, ut Hilarius ad Constantium Augustum tradidit, qui se non secun­ dum Scripturas predicare ca quibus blasphemat, men­ tiatur. Omnes Scripturas sine sensu loquuntur. El Irenæus lib. I, cap. 1 : < llærclici, inquit, Scripturis « nituntur sua dogmata confirmare, ne sine teste esse < videantur. Sed deformant eloquia Dei, atque ex figuré < hominis vulpis aut ursi figuram reddunt. > Hactenus ille. Facilini porrò hærclici quod patrem suum fecisse vident, ut V intentius Lirincnsis eleganter ait, el au­ ctoris sui callida machinamenta sectantur. Nam quid ille non faciet misellis hominibus, qui ipsuin Dominum iixijestalisScripturarum testimoniis appetivit? Si filius, inquit, Dei u, mitte tcdeursiim; scriptum est enim, etc. Ita, quodeumque dogma hærclicus proferat, statini ait : Scriptum est enim, et non unum, sed mille testimonia, mille exempla parat de Lege, Psalmis, de Apostolis, opponitur ejus scriptioni : sive enim scriptum, sive mc traditum , verbum divinum semper fidelium ani­ mi. sua gralià Spiritus sanctus inscrit. Id suium dicendum, quòd orale documentum, natura humanæ con­ formius, s diem in suis initiis ac primis institutionibus, ita fuit Apostolis cl ipsi Christo pretiosius; item, labentibus seculis, semper prévalait, utpolé statui so­ ciali accommodatum ac essentiale. P. S. (I) Montanus primus traditioni contraria nova quædam ingessisse uicilur apud eunidem Eusebium, Hist, ecclesiast. lib. 5, cap. 16, cl ibidem, lib. 5, cap. 56; insuper in libro de l’ræf. hxret. <96 de Prophetis, quibus novo more interpretatis senten­ tiam suam approbare conatur. Quorsum hæc lain longo sermone repetita? Ncmpè ut intclligas non snodò ad­ versum hærelicos plùs habere traditionem quàm Scri­ pturam virium, sed etiam omnem fermé cum liærelicis disputationem ad traditiones à majoribus acceptas esso referendam. Nam cum utrique ct Catholici, et hæretici, prosuà sentencié, q lisquc sacras litteras referant, in sensit cl interpretatione discrimen est. Quis autem verus ac legitimus Scriptura sensus habendus sit, nisi Ecclesiæ traditione cogqosci certo non potest?Quem­ admodum et pauló ante docuimus, et libro 7, sumus multis magnisque argumentis demonstraturi. Atque hinc palet causa gravissima, cur traditiones apostolica fuerint necessaria?. Sensus enim Scripturarum apostolicarum non erat ab Apostolis Scripturis aliis explican­ dus, nisi ipsi in opera sua ederent commentarios, quod à viris gravissimis semper alienum fuit. Intelligentinm ergo Scriptura sacra discipulis suis vivà voce tradidc* runt, ut illud Deus omni tempore in suis Ecclesiis im­ pleret : Dabo legem meam in visceribus eorum. < Lex si< quidem evangelica, ut Hieronymus in commentar, ad < Galat. 5,1, scripsit elegantissimi, non in Scripturis < est, sed in sensu; non in superficie, sed ii) medulla ; < non in verborum foliis, sed in radice rationis. > Ex quo magis emergit, per hujuscemodi traditiones eccle­ siasticos ordines suo quemque loco divinitus contineri ; dum el majores, qui regni cœlorum claves habent, sa­ crosancta Scriptura sacra mysteria, quibus quoque el tempore elloco dignum visum fuerit, aperiunt, ct mi­ nores al> Ecclesiæ magistris libri clausi sacramenta percipiunt. Alioqui nulli essent Ecclesiæ doclores, sed quivis, quàmlibci plebeius cl rudis, carum per se re­ rum sine præccptore quærercl intclligcntiam, quas Aposlolorum interpretatione, el litteris obvias expositasque haberet. Nunc autem traditioncsapostolica? non quibuslibet commendata? sunt, sed, juxtà Paulum, sapientibus et prudentibus, fidelibus quoque ac religiosis depositi sacramenti custodibus, qui etiam idonei sint cl dios docere. Quà de re Dionysius, de cœlcst. Hierar. cap. 1, Timotheum diligentius admonet, ne sancta sanctorum efferat, ca passim rudibus exponens, sed sanctis solis sacrarum rerum inlclligentias secreliiil pandat; ob hanc enim causam primos illos nostroi duces necessario summa cl supersubstantialia partim scriptis, partira non scriptis institutionibus, juxta quod sacra definiunt leges, tradidisse. Quid quòd, ul Cicero ait, suaviiis mores in republic^ traditione seruntur? ne si scripto sanciantur omnia, cl molesta illa fiant, et legum ac doclrinæ codex suà mole cl magnitudine ter real. Quid quòd hàc vià vel maxime Ecclesiæ com­ mendatur aucloriUs, quam ut sponsæ diarissima*, Christus tantopere commendavit? Cùm enim sponsi sui non verba modo, sed sensum etiam in corde ser­ val, veré, quod Apostolus dixit, columna est ct firma­ mentum veritatis. Et æquum erat, ul aliquis quasi lydius lapis in manu Ecclesiæ n linqueretur, quo fal­ sas verasque doctrinas exploraret, vcrumqnc item f 07 CAP. IV. INVESTIGANTUR TRADITIONES APOSTOLICE. IOS % Scripturae sensum à falso discerneret. Sed de causis totius orationis cardo versatur, quonam modo theotogn baclenùs. constare possit, hoc aut iliud dogma ab Apostolis es e Nunc fundamentum illud confirmandum est, ostentraditum. Verbi causa, ponamus aliqua quæ pateant iendumque Apostolos Evangeli doctrinam partira latins. Si in quæslionem veniat, nùm minores ordines, teripto, partira etiam verbo tradidisse. Cujus rei pri­ Jejunium quadragesima*, Baptisma parvulorum. Ima­ llimi testes sunt Dionysius lib. de ecclcsiasl. Ilicrar. ginum venerationem, Symbolum fidei cx traditione cap. 1; Clemens Alexandrinus in lib. de paseb. apud Apostolorum habeamus, id nunc explicandum esse di­ Eusebium, lib. G cedes. Hist. c. 11, ct in lib. Strom. I cimus, anne sil via aliqua plana ct expedita, qui ad cl 5; Justinus martyr, quæst. 128, à gentibus posila; certam earum renim inlelligenliam possit perveniri. Non enim sumus ii, qui Pharisæorum instar, traditio­ Orígenes, bom. 5 in Num.; Papias apud Eusebium, nes nostras velimus quasi divinas el apostólicas ven­ lib. 5 ecclcsiasl. Hist., cap. 39; Egcsippus, eodem ditare, sed ubique gentium cupimus, ut vera à falsis, Eusebio auclorc, lib. 4 ecct. Hist., cap. 8; Ignatius, ila, ab humanis divina secernere ; eo vero in loco ma­ eodem Eusebio referente, lib. 3, cap. 36; Irenæus, lib. 3, cap 3 cl 4, quem etiam Eusebius retulit, lib. 4 ximè, ubi de dogmatibus fidei catholice agitur. Quo cccl. Hist. cap. 14, cl lib. 5, cap. G el 20; Tertullianus in loco quidem renim illiusmodi permixta confusio in libro de Coroné militis; Cyprianus de Ablutione perniciosissima est. Sunt igitur viæ quatuor aperte, quas si sequamur, traditionibus Apostolorum vestigan­ pedum; Epiphanlus de Hærcsibus, cùm alias sæpè, dis minimè aberrabimus. lùm ibi maxime, ubi Arianorum cl Aposlolicorum dogmata coarguit; Hieronymus adversum LuciferinPrima via ab Augustino aperitur, cùm aliis locis, tùm lib. 4 contra Donatisi., in hæc verba : < Quod universa nos; Augustinus, lib. 2 de Bapt. contra Donatistas, cap. 7, cl lib. 4, cap. 24, cl lib. 5, cap. 25 cl 26; Da­ < tenet Ecclesia, nec conciliis institutum, sed semper mascenus, lib. 4, cap. 15 ct 17; Basilius, lib. de Spi­ < retentum est, non nisi auctoritate apostolici tradiritu sancio, cap. 27 et 29. Refert autem cx bis unum < tum rectissime creditur. > Est autem ratio hujus in cl item alterum Gratianus, disi. 11, cap. Ecclesiastica­ promptu. Si enim consuetudinis cujusquam diii in loti rum, cl distinet. 12, cap. ¡lia autem. Potest igitur quid­ Ecclesia observalæ originem el principium, nec ad quam veruni esse, quod sil huic talium virorum choro summos pontifices, nec ad concilia episcoporum referre possumus, sed ca consuetudo ad Aposlolorum usque contrarium? Sed si lania nubes testium hærelicorum tempora rctrò trahitur, conficitur plane illam ab Apos­ corda non movet, vel divinis testimoniis movean­ tolis esse profectam. Vt si in dubium vocetur, an mi­ tur. Quanquàm quod uno codcmque consensu tot tan­ nores Ordines, subdiaconatus, Iccloralus, cl exteri, tique viri testati sunt, id non humanum, sed divinum ex Apostolorum traditione in Ecclesia sint, hunc in esi. At suppetunt etiam Scriptura divinæ pradara modum pervestigabitur. Si horum Ordinum initium testimonia : State, inquit Paulus, 2 Thess. 2, 14, ct vel à Damaso sil, vel à Symmacho, vel ab ullo alio tenete traditiones quas accepistis, sive per epistolas, sive seu pontifice, seu concilio, certe Apostolorum traditio per sermonem ; cl rursum, 1 Cor. 11, 12: Laudo autem non fuit. Sin ante quemcumque pontificem, ante qmxlvos, fratres, quòd, sicut tradidi vobis, præccpta mea te­ ctxnque etiam concilium mentio hujus rei apud prio­ netis; cl eodem cap. posici : Ego accepi à Domino quod et tradidi vobis; el pauló post : Cætera, cimi venero, dis­ res habetur, donec ad Apostolorum tempora perven­ tura est, tunc demum intelligimus minores Ordines ex ponam; atque ad Timotheum l,cap. I, v. 1 : Formam apostolicé traditione fuisse , ul et reverá fuerunt, habe sanorum verborum, ait, quæ à me audisti; bonum quoniam non posteriores modó, sed Ignatius, epislolà depositum custodi; cl deinde, ibid. 2, 2 : Quæ audisti à 8 ad Antioch., Dionys., cap. 5 cedes. Hier., Clemens nie per mullos testes, hæc commenda fidelibus hominibus, in Episl. ad univers., Anaclel. in Decretis suis, ejus qui idonei erunt et alios docere. Ac Joannes in Episl. 2 : rei tanquàm in Eedesià jam acceptæ meminerunt. Plura, inquii, habens vobis scribere, nolui per chartam Eàdem quoque ratione docebis jejunii legem traditio­ ct atramentum ; spero enim me futurum apud vos, et ore nis aposlolicæ fuisse, cujus videlicet mentionem fecisse ad os loqui. Quid mulla? Duas Petri Epistolas habe­ constat Augustinum ad Casulanum, episl. SG, et ad mus, el erodimus mutum annis septem Antioebiæ se­ Januar. episl. 118 cl 119; Hieronymum ad Lætamde disse, elinguem Rumai annis vigiliti quinque? Nùm Institutione fdiæ, et lib. 2 advers. Jovinianura, el in nihil aliud verbo docuit, quàm quod Epistolis duabus Isaiam cap. 58; Ambros. serin. 23 cl 58; Chrysost. scriptum reliquit? Quid? Andreas, Thomas, Barlhoload popul. Antioch, hom. 5 el 16; Basii, cùm in alij[ inæus, Philippus, nonne sine scriplurA, solo intercur­ concionibus, tùm in ejus initio quam in ebriosos liæ rente verbo, Ecclesias sibi destinatas, et fundùrunl in huit, et in posteriore de Jejun.; conci!. Nicæn., referfide, ct in religione continuerunt? Consentiamus igitur, turque distinct. 18, cap. Habeatur; concil. Loadic., quod negari non potest, fidei doctrinam non scripto mullis capitibus; Sozoraeninn, Hist. Triparl., lib. 1, totam, sed ex parte verbo ab Apostolis esse traditam. cap 10; Origenem, hom. 10 in I.cvil. ; Irenæum apud CAPUT IV. Eusebium, ecclesiastic. Hist. hb. 5, cap. 24; TelcsVbi sternuntur viæ ad traditiones Christi ct Apostolorum phorumin Epist. ad universos, qui jejunii nostri auctor investigandas. falsò à quibusdam exiblimatur (1); quoniam Ignatius His igitur cognitis, restat illud explicandum, ubi il) Vide Eusebium De Temporibus, forte ante hxc iot DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. III. 200 n’.um etiam non consummatum ante evangclicam le­ gem jure esset nature indissolubile, ncc esset in ro publicó humana facultas ulla hujusmodi matrimoni dirimendi, consequens fit, hunc Ecclesia? morem cx Christi el Apostolorum instituto descendisse. Nec enim credi potest Ecclesiam Dei aliquam sibi potestatem ge­ neraliter usurpasse in his quæ ad jus natura? perlino reni, nisi quam Christo ct Apostolis tradentibus acce­ pisset. Jam enim hic error esset gravis in moribus, in quibus Ecclesiam errare non posse, suo loco osten­ demus. Ncc mc clam est, quòd Alexander III aliter in postremo illo exemplo docere videatur. Cùm enim illi esset objectum, non posse per solemne religionis vo­ tum matrimonium dirimi, quoniam scriptum esset. Quod Deus conjunxit, homo non separet, respondit, lu < Scriptune testimonium de matrimonio consummate esse interpretandum. Quo videlicet responso significa­ vit, matrimonium ratum, si consummatum non esset, licere humanitus separari. Veriim, ul omittam quòd verba illa Adæ : Hoc nunc os ex ossibus meis, ct caro de carne nieà, eie., è quibus Dominus collegit, quod conjunxisset Deus, id hominem separare ncc debere, ncc vero posse, eo tempore fuerunt in Paradiso dicta, quo nondiun erat matrimonium consummatum ; utque illud etiam præleream, quòd matrimonii ipse contrac­ tus adeò natura suâ firmus ac perpetuus est, ul no voluntate quidem contrahentium dissolvi possit, qua? tamen hominum conventionibus dirimendis valere solet plurimum; certe theologis gravissimis semper absur­ dum visum est, matrimonium ullum per hominem se­ parari. Quanto graviùs Innocentius 111 aliorsum qui­ dem, sed ad hunc etiam locum apposite dixit, non ho­ minem, sed Deum id solvere quod summus pontifex non humanó, sed divinò auctoritate dissolveret! Ni­ mirum quod Dominus Petro dixit : Quodcumque solveris super terram, etc., quousque el quatentis vel amplifi­ candum esset, vel etiam constringendum, id ab Apo» stolis Ecclesiam accepisse consentaneum est, qui ejus­ modi res ad Ecclesia* gubernationem necessarias sine dubio tradidere. Atque tradunt nonnulli, nempe* in Prooemio in Joannem Evangclislam, quod Hieronymo nonnulli tribuunt, Joannem Evangclislam jubento Christo à sponsòsuò Evangeli! gratia fuisse sejunctum. Hieronymus certe, advers. Jovinian. libro I, Joannem affirmat el virginem fuisse, cl maritum. Thcclam quo­ que Epiphanias, Ilxr. 78, tradit à Paulo nuptiis exso­ lutam, cùm sponsum haberet primarium urbis formosis­ simum, cl virginem sanciam contempsisse terrena, ul cmlestium potens efficeretur. Sed contra Alexandrum dicimus, nam hoc forte dicet aliquis. Minime verò gentium. Nec enim statini pontifici contrarius est, qui argumento quo Catholici urgentur, aliam responsionem parat. De tediò igitur viò dictum est salis. Quarta via eadem cl mollior, ct tritior, est hujusmodi. Si viri ecclesiastici aliquod dogma, vel unam quamlibet consuetudinem uno ore tcslcnlur nos ab Apostolis accepisse, sine dubio certum argumentum l-mpnn jejunium more ab Apostolis accepto servatum est, ut ita esse credamus. IT imagines ab Apostolis est; à l elesphoro autem primum teje praescriptum cl I ra cepium est. esse traditas Patres in seplimA synodo generali, ac- in Epîst. I ad Philipp., ejus rei prior meminit, atque Jubemus etiam canonem aposlol. 68, probatum oliarti a TTulhn. synod, canone 9 et canone 20. Quamobrem vere ac jure Theophil. Alexandr. ¡ib. Paschali 1 cl 3, non solum legem jejunii à majoribus traditam esse praescribit, sed affirmat fuisse evangclicam traditionem. El Epiphanias, hærcsiSO, ubi doctrinam Ecclesiæ do­ cet, cl fidem quæ traditione ecclesiastica servatur, cùm meminit jejunii quadragesima», lùm dixit aperte Apostolos tradidisse jejunia 4 el 6 feriæ. Atque Leo Papa, in concione de Pentecost., cujus initium, P/enissinn', jpjuniiim quatuor temporum Trinitatisab Apos­ tolis didi esse institutum. Hieronymus autem ad Marcellam adversus Montanum non obscure tradit qua­ dragesimam nos secundum traditionem Apostolorum jejunare. Quod vero in hoc exemplo fecimus, id fa­ cere per mulla possumus; cl huc eadem ratione par­ vulorum baptisma, consecrationem virginum, monas­ ticam professionem, lucernam in templis cereosque lucentes, imaginum venerationem, ct alia id genus multa, ab Apostolis tradita comprobare. Sane quod in moribus diximus, idem in fidei dogmate servandum est, si unumquodlibel novum esse hærelici calumniantur. Hujus rei illustre exemplum habes apud Euscbium lib. ccclesiasl. Hislor. cap. 5, ullim. Sed nos pergamus ad reliqua. Secunda itaque via huic proxima, cl ea quidem ex­ peditior est. Si quod fidei dogma Patres ab initio se­ cundum suorum temporum successionem concordis­ sime tenuerunt, hqjusque contrarium ut hærelicum refutarunt, quod lamen è sacris litteris non habetur, id nimirum per apostolica!» traditionem habet Ecclesia. Exempla sunt, perpetua B. Mariæ virginitas, descen­ dus Christi ad inferos, ul animam Adæ cl reliquorum patrum, qui ibi tenebantur, erueret; certus Evangclioruin numerus, cl cætera id genus quæ, nc longum ficiatn, non sunt annumeranda. Omnia siquidem fidei dogmata ab Apostolis accepit Ecclesia vel scripto, vel verbo, quoniam ii ministri fuere sermonis; nec ullas in fide novas revelationes Ecclesia habet, sed eas servat quas Apostoli per Spiritum sanctum fideli populo re­ liquerunt, quemadmodum postea sumus demonstra­ turi. Tertia via. Si quidquam est nunc in Ecclesia com­ muni fidelium consensione probatum, quod tamen hu­ mana potcTas efficere non potuit, id cx Apostolorum traditione necessario derivatum est. Ul vola dissolvere cl remittere juramenta, non erat humana? potestatis, Cùiu quia jure natura* vola nuncupata Deo reddere, ct | tramonta señare tenemur, humana veri) facultas ea, quæ jure natura* debita ct constituta sunt, condonare ac tollere non potest, ut Gratianus, distinet. 15, statini a principio docet; tùm etiam, quia in his quæ supe­ riori ex conventione debentur, inferioris potestas nulla est. Eademque est ratio de matrimonii rati direptione |K?r monasticum solemne votum. Cùm enim matrimo- 201 CAP. V. VARIA TRADITIONUM A POSTI II AC ARUM G EN. .R A. cone sexti, dixerunt. Et symbolum fidei, quo vulgus Udem suam profitetur, Ecclesiam Apostolis tradenti­ bus habuisse, auctores sunt Ruffinus in expositione Simboli; Hieronymus ad Pammachium de erroribus Joannis Hicrosol.; Ambrosius in serin. 58 de Jejunio cl Quadragesimi ; Cassianus, lib. 6, ad Leonem impe­ ratorem ; Isidoros, lib. G Elymol., cap. 18 ; Leo Papa, in epist. 8 cl 15 ad Augustam; Clemens, in cpislolà primi ad Jacobum, si Clemens lamen illius epistola auctor esi. Sed de his hactenùs. Nam plura exempla ponere longum esset, ncc ad rem, quam instituimus, necessarium. Salis autem fuerit, quatuor vias demon­ strasse, quibus traditionem aliquam esse apostolicam investigetur. CAPUT V. De variis generibus traditionum apostolicarum. At verò, priusquam hujus loci auctoritatem confir­ mo, illud animadvertendum censeo, praccpia el in­ stituía Apostolorum esse in duplici diflferentiâ. Quae­ dam enim temporaria fuêrc, quorum ratio brevis cl ad lempos foil; alia fuere perpetua, ulpotè quæ cau­ sam habnôre sempiternam, ut in Ecclesià servarentur. Illius generis exempla sont, de baptismo in no­ mine Jesu, de abstinenti^ h sanguine cl suffocato ; hu­ jus autem posterioris exemplum est, de aquh permi­ scendi calici. Atque etiam alia divisio est apostolica traditionis. Nam alteras Apostoli à Christo Domino acceperunt, ul Matrimonium, Confirmationem, Extre­ mam Unctionem, esse sacramenta novæ legis, quæ ipse quidem instituit Christus, suorum sacramentorum primus idemque solus auctor, sed Apostolis tradidit chrisliano populo administranda; alteras verò tradi­ tiones Apostoli ipsi, Spiritu sancto suggerente, ad Ec­ clesiæ utilitatem ediderunt, quas tamen cis Christus Dominus, dum in terrà degeret, nusquhm cdidil, ut quadragesima jejunium; quod licet Hieronymus in se­ cundum Jome caput, Ambrosius, cone. 56, Chrysoslomus, horn. I in Genes., ad Christum auctorem referre videantur, at reverá, ut equidem sentio, aposlolicum institutum fuit. Quod Christo tamen assignatur, vel quia ad Christi jejunantis exemplum ah Apostolis in­ stitutum est, vel quia apostolica edicta Christi essccen senior, qui per Apostolos Ecclesiæ loqiiebaiur, atque adeò per Spiritimi sanctum Apostolis, juxta illud, quod Joannis cap. 16, scriptum esi : Adhuc inulta habeo vobis dicere, sed non potestis portare modò. Cimi au­ tem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem ve­ ritatem; non enim loquetur à semetipso, sed quœcumque audiet, loquetur, quia de meo accipiet, ct annuntiabit vobis. Et Aposl. cimi quoddam de suo consilium de­ disset : Puto autem, ail, I Cor. 7, 40, quòd ct ego Spi­ ritum Dei habeam, cl rursum, 2 Cor. 15, 5 : An expe­ rimentum ejus qturritis, qui in me loquitur Christus? In his autem traditionum generibus illa eadem conside­ randa sunt quidem, quæ in superiore libro de Scrip­ tura eliam legibus, admonuimus; sed discrimen illud maxime, quod do Scripturarum praceplis ibi positum, transferri huc ad traditiones debet. Ex traditionum th. i. ¿02 quippe vinculo, quash Christo acceptas Apostuli fide­ libus servandas reliquere, Ecclesia fideles eximere non potest, nec illas contraria aliqua coiuueludine abolere. Si enim, exempli causà, materias cl formas sacra­ mentorum Confirmationis, Ordinis, Extrema Unctio­ nis à Christo Apostoli, nos ab Apostolis accepimus; si ad eumdem quoque modum matrimonia non con­ summata per solemnem castitatis professionem dirimi, consummata verti per conversionem ad fidem, conjugo infideli discedente, Christus Dominus Apostolis, illi no­ bis edixerunt, in his Unquam in divinis institutis Ec­ clesia nihil habet potestatis. In quem sensum explicanda sunt duo illa capita : Sunt quidam, el : Contra statuta,^, qu. I.Nec hujus­ modi traditiones possunt per contrariam consuetudi­ nem antiquari ; sed tali adversa consuetudini jure ob­ jiciuntur cap. Veritate, cl cap. Si consuetudinem, el cap. Frustra, distinctione 8. In aliis verò, quæ videli­ cet Apostoli constituerunt lanquàm Ecclesiæ pastores, poterii quidem summus pontifex, ul in caleris Eccle­ sia legibus dispensare (sic enim schola loquitur), polerilquc item contrarius populi mos instituía hujus ge­ neris abrogare. Ut trina immersu» quam ex aposlolicà tradilione in Baptismi sacramenlo Ecclesiam habuisse, canon apostolorum 49 ostendit, per contrariam con­ suetudinem abolita est. Ejusdem quoque ordinis est quadragesima jejunium, ac pœnæ rursum ab Aposto­ lis pro criminibus præfmilæ, quæ distinction^ 82, cap. Presbyter, ex concilio Gangrensi referuntur. Ad hoc genus illud refertur, quod ex Anacleti primâ cpislolà hærelici urgere solent : < Pcractà consecratione omnes < communicent, qui noluerunt ecclesiasticis carcre li< minibus; sic enim Apostoli statuerunt. • Quanquàm de ministris, qui episcopo sacrificanti in diebus solemnioribus inserviebant, Anacletus loquitur. Quare inde colligi non potest, omnes eos, qui missæ intererant, oportere etiam tunc communionem Eucharisliæ su­ mere, in his praserlhn diebus qui solemniores non es­ sent; nam, ul antiquo more el Apostolorum instituto, communio totius etiam populi à principio statini na­ scentis Ecclesiæ exigeretur, ætatc Lamen Chrysostomi, præceptum relaxatum esse constat, cl communionem adslantium voluntati permissam, ad quam cos diaconus alta voce invitabat, non cogebat. Hæc enim et alia hu­ jusmodi Lamelsi ab Apostolis tradita sunt, non sunt tamen ita fixa, ut moveri non queant; cùm Christi ipsius præccpLa el instituta, quemadmodum diximus, adeò stabilia ralaque sini, ul convelli nullius hominis auctoritate liceat. Cujus ratio loco superiore reddita, frustra hic à nobis resumeretur. Atque illud de insti­ tutis ad gubernationem populi pertinentibus inlclligi volo. Nam dogmata fidei sive Christus ipse per se Apostolis revelàrit, seu Spirilus sanctus posi Christi Ascensionem in cœlum, mulari non possunt ; sed firma hæc in vcrilate remanent, perinde atque illa quæ Christi sunt ore erodila CAPUT VI. De firmitate ct certitudine traditionum apostolicarmn. Qtñbus rebus expositis, non erit difficile ostchderc* 503 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. HL id quod in hic parte maxime quærilur, cx Christi cl Ipostolonim traditionibus certissima posse argumenta elici» ct ad Ecclesia* consuetudines, cl ad fidei dog­ mata comprobanda. Si enim Apostolus Paulus Eccle­ sie consuetudinem Corinthiis contentiosis opponit, cur ...)s itidem Ecclesiae morem ab Apostolis usquè recep­ tum, lolquc secutorum usu ac gentium consensione probatum, non opponemus hæreticis, cùm à nobis Scripturam in cujusque rei confirmationem efflagi­ tant? Corté Paulus, cimi el per Scripturas, cl per na­ tura rationem salis dixisse videretur ad ejus rei fidem faciendam quam Corinthiis persuasam esse cupiebat, considerans tamen inter Corinthios fore quosdam qui illiusmodi forlè cl testimoniis ct rationibus repugna­ rent, non aliud potius argumentum ad causam evin­ cendam habuit quam si eos ad Ecclesie morem revo­ caret : Si quis, ait, riddar contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus, nec Ecclesia Dei. Quod di­ cit, tale esi: Si quis adeò est durus el pertinax, ul argu­ mentis positis non adducatur, sed adime contendat fe­ minam aperto capite orare oportere, hunc ego non ali­ ter refello, quàm quòd Ecclesia) Dei talem consuetu­ dinem non habent. Tanta vis in traditione est, ut quos nec Scripturæ, nec natura ralio movisset, cos Paums cxislimlril Ecclesiarum more cl instituto refellen­ dos. In priore rursiim ad Timoth. Epislolà, cap. G, 5 : Ni quis, ail, aliter docet, et non acquiescit sanis sermo­ nibus; non dicit, Scripturis. El ad Galal., 1,9: Si quis, inquit, vobis evangelizaverit prœtcr id, quod ac­ cepistis, anathema sit. Quibus cx locis recle Oríge­ nes, in commentariis Epistolae ad Titum (I), definii hærcliciun cum, qui se Christo credere profitetur, ct alimi de ventale fidei christianæ credit, quam habeat traditio ecclesiastica. El lib. 1 Periar. : < Sicul mullis, < inquit, apud Græcos et Barbaros pollicentibus verií talem, desuevimus apud omnes eam quærcre, qui < eam falsis opinionibus asserebant, postquam credi1 dimus Filium Dei esse Christum, ab ipso hanc dis< condam esse persuasi sumus; ilà, cùm mulli sini, : qui se putant scire quæ Christi sunt, ct nonnulli < eorum diversa à prioribus sentiunt » servetur verò < ecclesiastica predicado per successionis ordinem ab < Apostolis tradita, cl usque ad pnesens in Ecclesiis < permanens, illa sola credenda est veritas, quæ in < nullo ali ecclesiastici traditione discordat. > Hacte­ nus Orígenes. Ignatius quoque in epislolà ad llcronem : < Omnis, ail, qui dixerit prater ca quæ tradita < sunt, tametsi fide dignus sil, tametsi jejunet, tametsi • virginitatem senet, tametsi signa faciat, tametsi pro< phei'1, lupus libi appareat. » Si igitur anathema, lia n ticiis et lupus habendus est, qui ecclesiasticae traditioni repugnat, ex illi proferii)certissima argu­ ment aio promitur ad fidei dogmata et Ecclesia* mores comprobandum. Prælereà auctores graxissimi aperte confirmant hujusmodi instituía etiam sine litteris ac­ cepta eamdem vim habere, ac si scripta ab Apostolis laissent. Iremcos,lib."* advm.liæres s,cap. Á.ctlib. i. 504 cap. 45; Tcrlullian. item, quamvis ipse postea ab Ec­ clesia* traditione discesserit, in lib. tamen do Corond militis, eamdem sententiam habet. Cujus verba libet in presentii referre; nec enim sOlinn quid sentiat tradit, sed cur etiam sentiat : c Antiquas, inquit, ob< servationes Ecclesia), si nulla scripturi detennina< vit, corté consuetudo corroboravit, quæ sine dubio < de traditione manavit. > El stathn, cùm quarumdam traditionum meminisset, quarum in Scripturis mentio nulla est : < Istarum, ait, el aliarum disciplinarum si < expostulas legem, nulla libi legis traditio prælcnde< tur. Auctrix est consuetudo, confirmatrix esi, el fi< dei observatrix, idonea est testis traditionis vcle< ris. Consuetudo autem etiam in civilibus rebus < pro lege suscipitur; nec differt, scripturi, an ra< tione consistat. > Haclenùs Tertullianus. Ac preclare ille quidem, quoniam si legem ratio commendat, mos, qui ratione constet, non mimis quam lex babel com­ mendari, disi. 1, cap. Consuetudo. Basilios insuper, in libro de Spirilo sancto, cap. 27, ne magno quidem argumento eamdem rem confirmai, inquiens : < Do< gmaia, quæ in Ecclesil predican tur, (juædam linbe< mus è doctrina scripto proditi, qiiædam rursùs ex < Apostolorum traditione in mysterio occulto rccepi< mus. Quorum atraque parem vim habent ad pietàc tern, nee in his quisquam contradicit, qui sane vel < tenuiter expertus esi. Nam si consuetudines, qux < scripto prodilæ non sunt, tanquam non multimi lia< bcnlcs momenti,concinur rejicere,elea damnabimus, < quæ in Evangelio necessaria ad salutem habentur ; < imo potiùs ipsam fidei pradicalioncm ad nudum no< men contrahimus. > Haclenùs Basilios. Cujus ralio. si auctoritas negligilur, certissimam rei hujus facit fi­ dem. Cùm enim Scripturas ipsas Ecclesia1 auclorilale recipiamus, nec certiore argumento Evangelium Mat­ tine! nomine inscriptum ipsius veré esse probemus, quàm quòd sic 1 Patribus accepimus; simili profecto ratione cx reliquis institutis, quæ videlicet ab Aposto­ lis relinemus, firma argumenta derivabimus. Quòd si quis novum librum sacrum ¡ngeral, quem patres no­ stri minime receperunt (ul Basilides, qui prophetas sibi nuncupavit atque constituit, juxta Eusebhim, lib. 4 Hist, cccl.), is non alio certiore argumento refelli potest, quàm traditione majorum, ut secundo jam li­ bro laliùs explicatum est. Sic quippe apud Eiisebium lib. G, cap. H), Evangelium nomine Petri ab liærelicis prolatum, Serapion gravissimé exclusit. Atque, ul Basilius argumentatur, etiam in reipublicæ judiciis, ubi Scripturæ deesi instrumentum. testibus habetur fi­ des; el sicul in rebus humanis oculatos lesies, ila in fide auritos accipimus, quin fides ex auditu est. Esset autem ridicula respublica, quæ in judiciis scripto omnia, ni­ hil sine scripto probarcl. Scripiuras enim propter li­ tigiosos facimus. Alioqui boni viri, solo verbo in veri­ late et officio continentur. PræliTch mulla ad cbrislinnos mores cl doctrinam pertinent qn:e è sacris litteris non habentur, ul ante ù nobis constitutum est ; stultum ergo fuerit in omni­ (I) His Commentariis caremus, sed reí rmr locus bus Scripturam postulare. Traditione itaque opus alibt Ipologià Pamphili. <205 CAP. VII. REFELLUNTUR ARGI MEN IA CAPITIS PRIMI. quando est ad fidei dogmata comprobanda. Rursùs, cum traditiones non scriptas Polycarpus, Tertullianus, Irenæus, Marcioni ac Valentiniano: EpiphaniiisMcIchisedechianis, Apostolici*, Acrianis; Hieronymus Yigilanlio, Augustinus Donatisti*; denique (ut in surninà (ficai u) omnes sancti adversariis calholicæ fidei fidenter objecerint, earumque vi, perinde ac si fuissent scripta», hæreses sui quisque temporis deturbaverint; certe non minori efficacia per hujusmodi traditiones nos hæreticoruin, qui aut nunc sunt, aulcliam sunt futuri, quæcumque dogmata refellere ac deturbare poterimus. Absurdissimum quippe fuerit, ul Hieronymus adversus Vigilantium colligit, unum Luthcrum, aut OEcolampadium, in Ecclesia) angulo obloquenlcm audire, uni­ versos autem majores nostros usque ab Apostolis con­ temnere; quorum traditiones si ncgfigamus, difficile dictu est, quantum religio detrimenti sil latura, quem­ admodum distinct. II, cap. Ecclesiasticorum, dicitur. Qualis enim rerum omnium facies erit, qualis præscrlìin ergi Deum pictas, cultus, cæremoniæ, non in Ec­ clesia dico, cujus cl mysteria, cl sacramenta, maximi cx parte traditione consumi; sed in unàquàlibet repú­ blica vel mediocriter instituta, si mores illi, qui à prin­ cipio statim cum republic^ adoleverunt, contemnan­ tur, labefactentur, evertantur? Longiores hoc loco sumus, quàm nccesse est. Quis enim est cui non perspicua sint illa quæ pluribus verbis à quibusdam commemorantur? Commemoratur ab his Augustinus in epislolà ad Januarium, et in allenì quoque ad (insulanum, in quibus scripsit insolentissima» insa­ nito esse disputare an ejusmodi consuetudines servandæ sint ; nec mimis esse cos coercendos, qui has contem­ pserint, quamvis humanæ aliquæ illarum sint, quam si (fitinas leges prævaricarcntur. Commemorare cl alios auctores possemus, sed uteremur in re non dubià tes­ tibus non necessariis. Paulus enim unus abundó rei hujus facit fidem in 2 ad Thcss. Epislolà, cap. 2, in­ quietis : Tenete traditiones, quas accepistis sive per epistoiam, sive per sermonem. Parem ergo vim habent apostolica dogmata, parilerque relinenda sunt, sive scripto, scu verbo ad Ecclesiam pervenerint, ul D. Basilios in lib. de Spin sancto, cap. 20, ex hoc ipso Apostoli testimonio argumentatur. Quin Apostolus ipse ad ilcbr.eos, cl cx Scripturis, cl cx traditione argu­ mentatus est. quemadmodum Chrysos lo mus bomilià 18 in Epislolà ad Hebraos admonuit. Ex quibus omnibus mullisque aliis perspicuum est, qui traditiones contempserint, cos tanquàm hærclicos jure ac meritò ab Ecclesià fuisse semper explosos. 1 là enim hærelici illi sunt habili, qui solemnia quadrage­ sima? jejunia ab Apostolis accepta pro nihilo habuërc, ut apud Augustinum, de hxT. cap. 53, cl apud concil. Gangrcns. in epislol. ad episcopos Armcniæ videre licet; ¡là, qui distinctionem episcopi el presbyteri ne­ garunt, etiam hi hærcscos sunt damnati, ut apud Au­ gustinum, eodem lib. cl cap., cl apud Epiphanium, lib. 3, cap. 75, ct apud concilium Conslanliense ro­ peries; ita breviter, sive Wicleffistas, sive Lutheranos, Give alias quascumque antiquiores pestes non minus 2M exhorruit Ecclesia in co quòd hujusmodi iradilioiict inficiali sunt, quàm in co quòd scripta dogmata reje­ cerunt, inde adeò venit, ut septima synodus generali-, action. 7, doctrinam nostra orationi.maxime cons n* laneam ediderit tirhæc verba: < Eatemur nos eccle< siaslicas traditiones sive scripto, sive consuetudine < valentes retinere velle, quarum denumero est ima< ginum effiguralio. Calholicæ igitur Ecclesia» tradi < lionem observantes, definimus sancias imagines vc< ncrandas. Qui ergò ausi fuerint aliud sentire, aut < more iinpionim hærcliconim ecclesiasticas tradi< tiones contaminare, si episcopi fuerint, deponuntur; « si laici, communione privantur. > Et in fine ejusdem sessionis: < Si quis, aiunt Patres, traditiones Ecclesie < sive scripto, scu consuetudine valentes non cura< verit, anathema sil. » Et concilium Tridentinnm ses­ sione 4, idem definii his verbis: < Sacrosancta Tri< dentina synodus, prospiciens veritatem Evangeli! sa< lularem cimorum doctrinam contineri in libris scrip< lis, el sine scripto traditionibus ipsius Christi, quæ « ab Apostolis accepta?, aut ab ipsis Apostolis Spiritu < sancio dictante, quasi per manus Iradilæ, ad nos < usquè pervenerunt; traditiones ipsas tum ad fidem, < liim ad mores pertinentes, tanquàm vel ore tenus à < Christo, vel à Spiritu sancto dictatas et conlinuà suc< cessione in Ecclesià catholici conservatas, pari pie< Latis affectu ac reverenti^ cum fibris sacris suscipit, < ac veneratur. > El póstente : < Si quis autem iradi< tiones prædicLas sciens ct prudens contempserit, ana< thema sil. > Ne plura. Reverti enim deccl ad ea, quæ capite lenio posui fundamenta, ex quibus ut nihil aliud adjiceremus, id ipsum, quod hoc nunc capite perse­ quimur, salis exploratum esset. Vcrùm ul singula per­ sequi esi operis infiniti, ¡là quædam explicare fusius osi necessarium. Ncc tamen quæ huic loco explicando dedimus nimis multa videri debent. Quò enim huic loco vis ab hærclicis major infertur, eò nobis magis elaborandum erat, ul is quàm diligenlissirnè cl explicaretur ct muniretur. Atque, quemadmodum suprà diximus, cx decem partibus, in quas loci theologici naturam vimque divisimus, secunda hæc quæ in tra­ ditione consistit maximè theologiam et fidem attingit; cl res tanta paucis solvenda non erat. Sed jam argu­ menta ea tandem diluamus quæ capite primo adversum traditiones opposuimus (I). CAPUT VIL In quo refelluntur argumenta capitis primi. Illud verò argumentum, quod est à principio posi­ tum, non est difficile rehilare. Ridiculum est enim cre­ dere apostólicas traditiones non càdcm fide ac diligentià posse in fidelium cordibus asservari, ac si in papyro scriberentur. Nam ncc in Scriptura Spiritus Dei vivi faciliiìs quam atramentum deletur, et suoi ploræque traditiones quas more elusu facillime vide as retineri. Quòd si Christi providentia Ecclesie Chris(I) Plura ibi adderemus ad potinrem iradiiinnum distinctionem. ni llactenùs vocum prophana novitas, ct falsi nominis scientia. Tra­ Vincendus. Hujus vcrò apostolici testimonii tanta vis ditio quippe vetustate commendatur; et, si quid au­ dieris in Ecclesia novi, lùm vcrò id scias esse, ut an­ adversum hæreticos fuit, ut Clemens Alexondr. 2 Strom, lib., scribat, hærcticos, quoniam eo testimonio evince­ tiquitati, ilà quoque apostolica; fidei contrarium. Cùm autem legis voces esse vitandas, non libi vocum sonus bantur, Epistolas Pauli ad Timotheum explosisse. Et eo igitur, unde digressa est, se referat oratio, non venial in mentem, sed vocum significatus. Dogmata fuerunt majores nostri in re tàm nccessarià negligentes; enim scntcnliasqiic novilias vitare jubet Apostolus, non verborum sonitus inanes aut novos. Tametsi no- sed quod Apostolus Timotheo, et in illo magné curé commisit omnibus, id magné cliam illi curé servarunt. vitia quoque verba, quoad licebit, vitare in fidei mo­ rumque discipliné debemus. Scientiam vcrò falsi no­ Itaque in primo illo argumento Lutherani haud sccùs ratiocinantur, ac si non divinités res ecclesiastica; ge­ minis vel sophisticam, vel artem cabalisticam intelligc. rerentur. Quòd si ilà pergunt, pari ratione suadebunt, Nam traditionibus apostolicis occullæ illæ cabal istarum nec canonicos libros quidem eosdem mansuros semper, traditiones non aliter opponuntur, ac fabulosa veris, sacris superstitiosa .Quanquàm adversus Gnósticos Apo­ sed si placet, cliam perituros. Nam quot libri tincas pascimi blallasque diserti? Quot auctorum monumenta stolus disserens, ut vere Thcophylaclus affirmat, fal­ hominum incurié interciderunt? Nimirum enim Pytha­ sam illorum scientiam traducit, quam tamen illi rudi goras quoque ipse, ut Lysias Pylhagoricus ad Hypparplebi magno pretio vendebant. Quòd si nihil csl tam chum scribit, commcntariolos quosdam Damæ filiæ contri tradita ab Apostolis antiqua dogmata, quàm testamento reliquit; qui lamen, ac multò cliam magis opiniones in Ecclcsié lùm novæ, tum prophanæ (ve­ quàm traditiones interiere. Quæ dùm ilà sint, veren­ tera enim cademquc sacra mysteria lides apostolica dum non csl. ne Apostolorum instituta, quæ digito Dei probai, aspematorque contraria), nihilquc làm est se­ cundum Apostolos, quàm non recedere ab his, quæ non in tabulis lapideis, sed in Ecclesiæ visceribus ohm accepimus (nimirum de verbi, non de gregis de­ scripta sunl, humané oblivione deleantur. Aede primo positi) Apostolus loquitur), itemque si falsi nominis quidem argumento salis multa diximus; vereor cliam ne nimis multa. scientia vel sophistica inlelligilur, ul quibusdam placet, Al secundó ila respondeo: Non vult Augustinus, vel cabalistica, ut etiam Cajctano est visum, vel illa dicta faclaque Jcsu ab Evangelistis scripta, ad salutem Gnosticorum, ul Tbeophylaclo, miliique cliam proba­ tum csl; necesse est, cùm vera falsa scientia adver­ fidelium cl doctrinam esse salis. Alioqui Epistola; setur, contrariorum cumdem esse sermonem. Quæ aposlolicæ, Apostolorum Acia, liber Apocalypsis, to­ quanquam ita sunt in promptu, ul res confirmatione tum cliam legis veteris Instrumentum, supervacanea non egeat, sunt tamen nobis Vincenlii Lirincns., viri esse, non necessaria viderentur. Sed hoc vult, non Fralissimi, auctoritate confirmanda: < Depositum, in- fuisse opus ad fidelium salutem, ul cx dictis, faclisquo < quit, id csl, quod libi creditum csl, non quod à te Jesu alia scriberentur, quàm quæ scripta sunt. Hæc enim scribere salis fuisse, reliqua ab Evangelistis sino < inventum ; quod accepisti, non quod exeogitàsti ; rem culpé pralcrmissa. Nam quòd nirsum nobis Augusti­ • non ingenii, sed doctrinæ; non private usurpationis, < sed traditionis publicæ; rem ad te perductam, non à nus objicitur, facilis csl cl prompta defensio. Quæ enim usu cl more Ecclesiæ tenemus, ca non modò non sunt (I) nosler legit interpres, quemadmodum obscura, sed adeò sunl aporia, ut dc iis disputare inel Ambrosius cl Chrysoslomus legisse videntur. Orte latina Ecclesia novitates legit, non inanitates. Sic cliam solentissimæ insanite esse idem Augustinus existimàBasilius ubique legit, ut auctor cslTheophylactus. ril. Cùm ergo ait : UH de re obscurissinió disputatur, eie. 209 CAP. VII. KEl EI.I.ENTCh AUGMENTA CAPITIS HUME salir» indicai, se de his loqui nullo modo, quæ Ecclcsîæ instituto cl traditione constant. Alloqui illud nobis ad­ versarii expediant velim, quod Augustinus idem lib. conica Creso. 1, cap. 53, diserté tradii in hæc verba : < Quamvis hujus rei corté de Scripturis canonicis non < proferatur exemplum, carumdcm tamen Scriplura« min cliam in liàc re à nobis teneretur veritas, cùm < hoc facimus, quod universo* jam placuit Ecclesiæ, < quam ipsarum Scripturarum commendat auclori< las; ul quoniam sancta Scriptura fallere non potest, < quisquis falli moluit, camdcm Ecclesiam consulat, < quam sine lillà ambiguitate saucia Scriptura demon< strat. > Jam vcrò Apostoli testimonium perversò nobis op ponitur. Nam hominem Dei Ecclesiæ doctorem hic Paulus appellat, qui per hileras sacras ad omne mini­ sterii sui opus instruitur. Quatuor quippé sunl res, quas verbi sacri administer prestara debet : nempe docere, arguere, corripere, erudire. Quæ utique omnia ductoribus Evangeli! Scriptura divina suppeditat. Quòd si qtitsquain contendit, generaliter hunc locum inlclligeiulum, huic non maximo equidem opere repugna­ verim; concedat mihi rondò, Scripturas non singulafun el in specie semper de rebus universis praecipere. Si enim specialiter scripta sunt omnia, quid illud est quod ait Paulus, ad Cor. H, 34 : Certera, dun venero, disponam? Quid illud rurstiro Joannis Episl. 2, v. 12 : Plura habens vobis scribere, nolui per chartam et atramentum : spero enim me futurum apud ros, ct ore ad os loqui. Scriptum itaque divina non de iis solùm instruit, quæ scripta sunl; sed de iis etiam, quæ non sunt scripta. Tenete, inquit Paulus ad Thcssaloniccnses, 2 Episl. 2, 14, traditiones quas accepistis, sive per episto­ las, sive per sermones. Et in hoc ipso cap. 3 posterio­ ris ad Tiro. episl., cujus nos testimonio impetimur, cùm dixisset Apostolus : Tu autem assecutus es meam doctrinam et institutionem (quibus verbis utrumque ge­ nus disciplina: complexus csl, quod scripto, et quod instituto continetur), mox subjungit : Tu vero permane in his, qua* didicisti, et credita sunl tibi. Didicerat enim sacras litteras Timotheus, ul ibidem tradii Apostolus, el prætcreù mysteria evangelice doctrinæ concredila acceperat, ut cap. 2 dictum eral, cl cap. 6 prioris ad otroideni epistole. Non ergo eo loco traditiones excludit Apostolus, sed potius commendat. Sané vero quod argumentum ex Deutor. 17 cap. Luiherus addit, hoc nullius propemodùm est momenti. Legem enim nos non in chartis solùm papyraceis scri­ ptam accepimus, sed eam magis, quæ in visceribus in­ scripta est. Nec adeo rudes sumus, ut apud nos lex verbo lentis tradita legis nomen minus habeat, quam ea, quæ litteris editur. Fatemur ergò sacerdotes non esse audiendos, nisi docuerint juxta legem Domini. Sed qui instituta apostolica Ecclesiæ tradunt, ii vel maxime docent nos juxlii legem Domini ; qui veri» con­ tra ecclesiasticas traditiones pugnant, hos cum lege Domini pugnare contendimus. Quù ex re Calvini calum­ nia facile obteritur. Accusat enim Ecclesiam, quasi iraditiones centrò sacras litteras invexerit. Dicitur enim 2i> Douter. 12, ne requiramus alias in colendo Deo entrenmnios præler cas, quæ lege præceptæ sunl, ncc» lus quid qua in vd addamus, vel minuamus» El Salomon : A'e addas, inquit, quidquam verbis Dei, et arguaris in-* veniarisque mendax. Prov. 50, G. Al vcrò quamvis tra , ditiones Ecclesiæ quædam essent Scriptura: sacrae ad­ ditamenta, non tamen sunl illæ verbo Dei additæ ; quin potius divina verba sunl, non aliter ac illa quæ iti sacris libris scripta sunl. Non enim in praesenti de traditionibus disserimus, quæ à postcris Ecclesiæ prae­ fectis prodiderunt, quas alterius loci ct temporis est defendere ; sed dc Christi el Apostolorum traditionibus disputatio est, quas, hic nos ul divina oraculi, jure verèque luemur. Nec traditiones etiam hujusmodi divi­ narum Scripturarum sunl additamenta, sed comple­ menta sent potius, ct carum quasi commentaria. Alioqui accusentur prophctæ, quòd legi Moysis quidpiam adjecerint; accusentur Apostoli, qui epistolas addiderint Evangcliis, asinæquc ct pulli simplicitatem suis appo­ site vestimentis omarini; accusa item, si placet, eos­ dem, qui decretum de idolothytis* sanguine cl suffo­ cato sanxerint, ac canones quoque aliquot ediderint, qui in sacris libris scripti noti sunt. At non sunl iste* nldiximus, Scriptura additiones, sed interpretationes, quemadmodum adversùs Grecos in conci!. Florentino sess. 4, 5, C ct 7, latius explicatum est. Quà cliam ratione ecclesiasticas, cl doctrinam cl leges, insiilulaqiic salutaria defendimus. Non enim Ecclesia his eden­ dis aut nova fundamenta jacit, aut novas fabricas ad­ dit; sed superaedificat super fundamentum Apostolorum cl Prophetarum aumm , argentum cl bpides pre­ tiosos; regnique coelorum semina reddit non alia, sed eadem aucliora, ut Eus. 5 lib. eccl. hist., c. 57, dixit. Atque nos itidem hanc camdcm doctrinam lib. 7. ca­ pite postremo, si vita superasi, locupletabimus. Nuuc dc 4 argumento dictum csl satis. Ad quintum respondeamus. Chysostomus porri», sive quis alius est auctor, non ait, Srripruraruni veri­ tati quod bærclici citare solent, sed nisi ea dixerint9 quæ convenientia sunt veritati. Quanquàm, qui tradi­ tiones apostólicas docent, ii revera ca dicunt, qua) congruunt Scripturarum etiam veritati. Quod vcrò de Papiæ traditione nobis opponitur, id ab Eusebio refel­ litur, lib. 5 Ecclesias!, hist., cap. ultimo, ubi ait Pa­ piam, ul qui exigui seusùs viret minus capacis esset, spirituales el mysticas Apostolorum traditiones cor­ poraliter et secondimi litteram suscepisse. Non ergo si unus aut item alter traditionum apostolicaruin prae­ texerit auctoritatem, fidem nos statini habere debe­ mus. Nam ct nonnulli sacras litteras praeferunt, «pios jure ac merito explodimus, quoniam sacrarum littera­ rum testimoniis abutuntur. Eodem quoque modo Ire­ naeus potuit h Papià cl aliis discipulis Joannis decipi in ælatc Domini salvatoris; credidit enim, ncc discus­ sit, an vera dicentibus crediderit. Sed de hàc re dis­ seramus posici diligentius. Thcophili autem, Hieronymi Origcnisque (estimo niis non csl cur pluribus respondeamus. Nam adver­ sum cos loquuntur, qui vel humana comtucnta saetis "tl DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB IH. 2« etiam litteris adversa, vel historias quasdam apocry­ nuum quidem purificationem milis esse forlassé pole* phas, Unquam res divinas el certas, posteris vendi ta- rat, ad Dei certe cultum non poterat. Quam ob cau­ haut. Alioqui si Hieronymus (hujus cnim testimonium sam recte per Isaiam Dominus dixerat : Sine causd argentins premunt) non existimabat quidquam esse autem colunt me. At Cyprianus in cA epistola cos re­ credendum, nisi quod sacris litteris esset proditum, prehendit, qui morem novum Christi instituto repug­ quA fronte adversus Luciferianos, Vigilantium, Helvi­ nantem inserere conabantur. dium traditionum auctoritate argumentatur? Decimum verò argumentum instantius equidem Calvini porrò confirmatio quàm frivola sit et plané pressi, ut in hAc responsione explicaretur, inter lurrcridicula, faciam ul nullo negotio intelligant ii, qui me­ licorum et Catholicorum traditiones maximum esso em eam expendere volent. Equidem eum quoque discrimen. Hæretici cnim mysteria sua mulierculis ct hortarer, ut huc animum serió adverteret, si quid do­ idiotis homunculis produnt; at Catholici mysticas, el cendo proficere me apud illum posse confiderem. Sed sacras Ecclesiæ traditiones muliercularum, homuncio­ quandi) Lulheranis omissA veritatis ratione, hoc unum numque vulgo prodere, piaculi loco habent. Cujus rei propositum est, quAcumquo possunt viA rem suam causa quoniam capite tertio sunt reddite, ¡Bine lector agere, pauca lantàni dicam, quibus seso boni ac veri assumet, queo ad hunc locum pertinebunt. Hæretici theologi ab eorum captionibus expedire queant. Pri­ rursum secretas illas traditiones suas à viris doctis, mum autem Joachinus Camerarius, non pleni, sed præscrlim iis, qui Ecclesiis catholicis presimi, abs­ condere solent; Catholici contrA, juxtà quod Aposto­ plané, habuit in hunc medum ; Evangelia enim, etc., lus præcipil, ebrislianæ disciplinai mysteria iis solimi plane instruunt nos de sensu numinis. Deinde ul quem committunt, qui idonei sunt et alios docere. Quare in modum Calvinus citat, nos quoque legeremus, nihil doctrina? depositum publicum est, nipote quod reiptiaffertur tamen. Nam cùm Scripturæ ipsæ ct Ecclesiæ blicæ magistratibus commendatur. 0 Timothee, in­ magisterium, el traditionum auctoritatem non obscuré quit Paulus, ó episcope, qui Ecclesiæ cl prefectos, et commendent, profectò de sensu numinis pleni nos in­ doctor es, depositum custodi; el rursum : Qtue audisti struunt. Docent cnim sensum numinis sive scripto, seu à me, hire commenda fidelibus hominibus, qui idonei verbo traditum juxlà esse tenendum. Quid quòd con­ citate et inerudite concionis esset, statini in prooemio erunt ct alios docere. Atque illud animadvertendum est diligentius, quòd non clàm in angulo el privatirn, hoc verba dicentis retundere, ejus præseriim, qui bonà depositum Ì imolheo commissum est, sed coram mul­ fide loqueretur? An mox cieri turbas æqtium esset, el lis testibus, ut res non private usurpationis, non clan­ id impudenter antevertere, quod eral in concilio magni destina? furtivæquc doctrinæ, sed publicæ traditionis, vi el contentione transigendum? Illud enim Ariani disciplina? manifeste, sincque dolo inlelligerclur. Quod proscripserant, ut capito primo ostensum est, seso in qui parimi perspiciunt, hi non salis expediunt, quemfidei quxsiiono præter Scripturas nihil omninò rece­ nain sensum locus ille habeat : Ego in occulto locutus pturos. Consueverunt autem synodi Patres, quæ obiter sum nihil. Doctrinam quippè Christi, in quA nihil fuca­ ab uno quolibet dicuntur, qui non sil fidem facturus tum, nihil fictum, nihil fraudulentum est, sed omnia concilio, ea prudentissime dissimulare, (piò res, do sincera, vera, simplicia, nihil habet omninò tectum, quA potissimum agendum est, suo et loco el tempore penetrale, tenebricosum. Hoc quoniam hæretici ha­ commodius agatur, quemadmodum nobis libro posici bent, eorum doctrina occulta recte dicitur; quemad(plinto explicandum est. Nec Nicæni Patres omnia ea, modinn civis quisque tum quidqunm reipublicæ occu­ quæ Constantinus dixerat, amplexi sunt; sed cimi mo­ lere dicendus esi, quinn quæ magistralibus revelanda nuisset, ut hostili positi discordi^ quæstiones cxplisunt, ea non illis plane, sed privatis hominibus furliin « arentur, el omnes cupercl confiteri apostolicorum prodit. Nam qui, quæ populo vulganda sunt, ea populo dogmatum unitatem : « His, inquit Theodoretus, asinvulgat, quæ contra solis reipublic.e magistralibus « sensus maximæ partis accessit, interque sc concorexpedit aperiri, solis quidem magistratibus, sed aperte < diam et sanitatem dogmatum constituerunt. Pauci « lamen, > ele. Ex Constantini igitur testimonio, sy- tamen manifestat, hic nihil prorsus occultò gerit. Non itaque nos hærelicorum more mysteria occulimus, Dodlque silentio nihil omninò conficitur. Prætcrquhm sed Apostolorum instituto ea vulgo celamus, majoribus quòd etsi litteris sacris disputatio esset instituenda, aperimus, , quæ majores scire decet, vulgus scire non sensum carum tamen non ex ipsis litteris mortuis, sed decet. Quid igitur sibi vult, inquies : Quæ in aure au­ ex viva vocis traditione oporteret accipere ; ita tradi­ ditis, praticate super tecta? Quod enim super tecta tionis semper usti ct auctoritate indigeremus. De oc­ tavo igitur argumento hactenus. prædicalur, id in vulgus effertur. Enim verò quo tem­ Traditiones autem Apostolorum, de quibus agimus, pore Dominus hoc discipulis præccplum edidit, non­ 1 mana nnn sunt, sed divina». Itaque qui eas docent, dum eis aperuerat sensum, ul inlelligerenl Scripturas ; Ii non docent doctrinas hominum, quæ omnino doc­ nondùm per dic> quadv t inia locutus illis fuerat de ti inr vel Deiprxcoplls contrarie inlelliguntur, juxli regno Dei, id est, de reipublicæ chrislianæ administraSlud, quod Dominus Marci decimoquinto dixit: (luari lione; nondum Spiritum miserat, qui doceret ea, quæ W transgredimini mandata Dei propter traditiones res­ vivente Christo portare non poterant; eam partem it- i1 xd otfosæ quædam, et vana traditiones, (pialis evangelica disciplina) tradiderat, quæ ad omnes fidocui i&i de manibus a prandio abluendis, quæ ad ma­ ics pci lint ret, casque leges, quas vulgo etiam nolas 213 CAP. Ml. REPELLUNTUR ARGtMLM A CAPI I IS PRIMI. 211 esse expediret. Hujusmodi igitur præccplum domini­ prodita est? Nimirum cnim utramque credimus, ct cum est : Quod audistis in mysterio, apertius predi­ utri usque, si possumus, conabimur reddere rationem. cale; quod didicistis abscondite, publicó loquimini; Reddemus autem, si Dominus vitam concesserit, mul­ quod vos erudit i vel in monte, vel intra domum, in las, maximas, atque gravissimas, quo sumus loco pol­ urbibus audacter dicite. Sed temporis rerumque ratio liciti. Nam locus hic concludi jam potest. Aede secund » habenda est. Nam babeo multa vobis direre, quæ i on quidem argumentorum fonie diximus. De octo autem potestis pollare mudò, l’a cùm vobis cdixeio, aha vi­ reliquis latissime patet disputandi ratio ; sed nos, quoad delicet lex crii. Nolo ilia pnedicctis super tecta; nolo poterimus, ct licebit, in breves angustias contrahe­ vulgo annuntietis. Eadem enim vobis celandi causa mus (I). tunc erit, quæ niibi nunc est : quòd vulgus portare non (I) Cùm permagni res sil momenti, quæ de tradi­ poterit. Scio Clenu Alexandr. Strom. 1 lib. de arca­ tione versatur, siquidem de regula caihohcò fidei ac do nis traditionibus quæ in aurem edite sunt, hunc lo­ certitudine doctrina* catholica! simul mnxealurqmvblio, jam dictis hami sullicienlibus ab auctore nostro, plu­ cum inlelligerc, quas exponit super tecta praedican­ rima hic addenda sunt. das, id est, excelse el excellenter. Sed mihi id quod Notandum est caput octavum hujus prioris libri uni­ dixi, multò probabilius apparel. Nam ct nostrum hunc cum esse de traditione; extern ad quosdam alios locos theologicos, nimiriim Scripturam sacram, cor.ciliaque sensum illud babel : Ego semper docui in Synagoga ct cl summum pontificem spectant, proinde ad libros de in templo, quo omnes Judivi conveniunt, ct in occulto lo­ iisdem apud Canum sunt referenda. His tam eximiis cutus sum nihil. Decimum igitur argumentum confuta­ operibus lectis, nihil sUpcreril, fatemur, desiderandum: sequentia lamen, ad accuratiorem atque strictiorem tum est satis. puncti adeo momentosi tractationem, Ine superaddere At undecimum, quoniam tertio decimo hujus ope­ nos permittet leclor. ris libro est nobis diligenter explicandum, non est ani­ Omnis traditio usquè ad Apostolos retro ascendens, proprie dicenda est apostolica,, six e ex Deo, Christo ex­ mus in presenti refellere. Tantum sunt lectores admo­ terius revelante, vel mlcriiis Spiritu Sancto, per Apo­ nendi, id qgod Lucianos martyr apud Euseb., lib. 6 stolos ad híleles transmissa fuerit, sive cx ipsis Aposto­ cedes, hist. cap. 6, fuse cruditèque persequitur, nos lis, vehit Ecclesia* pastoribus, derivetur. In priori casu, Christianos non húmame allcujus persuasionis errore du ina traditio est, in allero ecclesiastica Traditio divina potissimum ad doctrinam specui; constringi, nec indiscussi, ut alios, parentum tradi­ sed ilia doctrina vel jam in scriptis canonicis contine­ tione decipi, sed auctorem nobis institutionis el doc­ tur, ct ejus sensum divinum exhibet vehit interpres; trina! Deum esse, quo magistro jure ac vere gloriamur. vel nullatenus inspiratione divinò scripta fuit, cl est verbum Dei non scriptum, quod traditiones divinas Sed de his plura alias. Nunc postremum argumentum proprie constituit. Itaque, in traditione doctrinali, ubi diluendum esi. vera est el infallibilis, semper divina reperiuntur do­ Sed ct ejus argumenti confutatio, ul quæ ad 13 quo­ gmata. quorum alia in scriptis sacris existant jam reve­ lata, alia solimi in ipsa traditione, quasi in originali. que librum referenda est, brevissima hoc loco erit. Priorum dogmatum traditio sensum Scripture divinum Sane Julianus apóstala Christianis objecit irrationabi­ prestai ac transmittit; pòsteriorum, ipsum verbum di­ litatem et rusticitatem, snpientiamque, ubi nihil esset vinum el ejus interpretationem sccum et in sc impor­ tat. Eà autem reguló secernitur : quidquid in Ecclesià aliud, prælerqiiàm credere. Huic vero objectioni Grog. Nazianz. respondei in primó advers. Julianum Sleli- traditione apostulicti transmissum ut ad [idem perlinens creditur, vel in scriptis sacris jam consignatur, ct tradi­ lenlii à, < non alienum esse à suis philosophis, quos tio est mere interpres rcusus Scriptura: divina:; vel non,tl < ille tantopere admiratur, ut hòc specie doctrina* traditio est verbum Uci non scriptum, cum sensu divino simul transmissum. Hinc videre est traditiones doctri­ < utantur. Siquidem primum, el maximum Pvthagoræ nales, (¡nales hic intclligimus, omnes æquè relate ad ob­ < præccplum crai, ut si quis discipulos suos de dog- jectum fidei nostra*, nobis dogmata credenda ministrare. < matibus interrogasse!, aut eorum rationem aliquam Vertutili igitur Dei, tùm scriptum, tùm non scriptum, est fons doctrina! catholica' ; Irtdilto autem, quasi hujus < exegisset, nihil aliud responderent, quàm quòd ità vehiculum , eam ad nos certò perducit. At vero soIiih « visum ftissel Pylhagoræ, cSsclque illa dogmatis Ecclesi e est cnindem doctrinam in traditione certo 11 < ratio inculpabilis. Ita ergo, ac multò etiam magis, infallibiliter nobis exhibere, atque credendam propo­ nere. Ne concludas tamen inde semper requiri definitio < cxigil ratio, ne fidem nos denegemus iis, quæ à di< vinis dicta sunt hominibus, liabeaturquc pro ralio- nem expressam; namque fides Ecclesie puElîüT; vel symbolis recentis, vel consensu unanimi Patrum docto< nis demonstratione fide dignó illorum relatio omni rumque catholicorum, seu etiam omnium Ecclesiarum parlicukiritim, eminere potest, absque concilii vel sum­ < vi rationabiliel irrationabili validior (I). > I lactentis ini Pontificis decreto formali; quod adeo verum est, Gregorius. I bi certe non videtur Gregor, horrere, id ut nonnisi ad controversiam vel quamlibet oppositio­ quod in argumento quasi absurdum refellitur, discipli­ nem finiendam, pleriunque inlcnenial definitio No­ tandum insuper Ecclesiam, sic dogma definiendo in nam nostram esse similem Pythagoricae, aut hanc po­ conciliis, non solàio speciali divina assistentià adju­ litis nostre esse similem. Sed esto, dissimillima sit, vari in recognoscendis veris et genuinis traditionibus, cur magis argumentum illud contra doctrinam verbo atque in illis sensum divinum, sed etiam posse textus inditam, quam adversum eam pugnet, quæ litteris sacros interpretari, independenter a traditione, in qu& sensus eorum divinus forsan lateret. Hinc regula (I) Illud Platonis in Timæo : fieri non potest, ut deo­ ad.rquala fidei erit verbum Dei ab Ecclesia inlernrrtarum filiis fides non habeatur, etiamsi absque necessariis tiim ; sive illa interpretatio solò traditione, sive defini­ dicant demonstrationibus, huc etiam referi Clemens tione speciali prodeat. Alexandr. in Strom. Ac certe à Piai. \¡detur Gregorius Ex (¡uibus videre est, ut ad traditiones catholicas re­ hanc sententiam deprompsisse. deamus, quanti sil momenti ostendere cas certor ct 215 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. III. CAP. Vil. REFELLUNTUR, etc. •piidcm in ili iiegnlio nobis constare. id porrò, nrætcr historiens inveMiptiones, fil potissimum percelebri arp rímenlo præscnplionis, quod evolvitur apud Vincen­ tium Lirinensem, quodque sic formó strictiori ipsi nos exponimus : Tale dogma manifeste nunc in Ecclesió ubique et ab omnibus catholicis ut de fide divinò per postolos receptum creditur : ergò semper retrogre• fiondo à tempore nostro usque ad apostohcaniælatem, ila fuit creditum. Vel enim sic res se habet, vel, labent bus seculis, ab aliquo novatore fuit in doctrinam i ilholicam introductum. Atqui posterius repugnat, seu . ullum assignari potest tempus quo hujusmodi inno’ itio possibilis fuisset. Non quidem Apostolis adhuc V » entibus, ut liquet; neque proximô fallente siculo, c‘t n rece is vigeret Apostolorum memoria, quorum d i trina ceu ipsa vox in eorum discipulis prope resonans ii novatorem vehementer reclamósscl, praeterquam quòd jam late diffundebatur fides catholica, atque cx adverso multiplicari incipiebant hæretici, undè ca ex duplici ratione conspiratio in fraudem communem eva­ debat prorsiis impossibilis. Non denique tertio aut quar­ to secolo, cæterisve sequentibus, cùm in prioribus tra­ ditio vividior, in remotioribus veri) temporibus, ob multiplicationem tum Ecclesiarum particularium cum numero fidelium, tùm sectarum hostilium, impossibi­ lior fieret conspiratio, adeò ut in genere ponendum cò difficiliorem fieri erroris insinuationem, quô propius id Apostolorum ætalem accedimus; eo vero impossi­ biliorem coiscnsum in fraudem, aitò propius in derur>u temporum ad nostram pervenitur tempestatem. Ergò dogma probandum ad apostoliciim documentum vere pertinet. — Eccè illud prescription is celebre ar­ gumentum, suam vim ex morali hominum constitu­ tione mutuans, quA fit ul non ita facile fraude aportó ac sine emolumento decipiantur, maxime si de fide atque de sacris eorum institutionibus quæstio moveretur. Quippe idem argumentum æquè vel magis probat in gratiam institutionis publice quam alicujns dogmatis, proindèqiie pari successu adhibebitur pro traditionibus apostòlici ecclesiasticis institutiones et consuetudines communes plerumque inducentibus, (piani pro divinis. A fortiori validius atque cflicacitis opponetur praescri­ ptio, si sit in gratiam dogmatis cum institutione publicó intimé connexi, v. g., præscntiæ rcalis, quarum sacrifi­ cium, liturgia ac penò lotus cultus catholicus essentia­ liter alligatur : idem etiam argumentum cò efficacius « iit, quò institutio vel doctrina mimis rationi super­ bienti arridebit, ul altiera mysteria, vel natura; huma­ nte repugnan lia, ut confessio auricularis, etc. Ex quo videre est argumentum praescriptionis, miniis valens pio dogmate secundario ac panini vulgari, ul ila dicam, specialem ex naturò institutionis vel doctrina; in cujus gratiam invocatur, vim mutuari. Dicitur autem illud argumentum prœscriplio, quia cx actuali cl anüquù possessione petitur ; atque ità appel­ 2tfl latum i more forensi, quia Ecclesia catholica pacifice dogmata apostolica possidens, eo ipso secura absque controversia removere potest sola praescriptione quam­ libet novatorum actionem, ul aiunt, seu eorum opinio­ nes doctrina; anliquæ oppositas; neque ideò üintó mole argumenti in adversarios agere necesse foret, ul su­ pra; sed illis antiquam seu actualem et pacificam op­ ponere possessionem, simulquc ab ipsis titulos primum exigere, et quidem eenuinos su:e petitionis, sicut jam olim sui temporis nærelicos Tertullianus his verbis prorsiis egregiis alloquebatur : < Qui estis? Quando 11 t unde venistis? Quid in meo agitis, non mei? Quo, < denique, Mareion, jure, sylvam meam ardis? Quù < licenlió, Valentine, fontes meos transvertis? Quâpo( testate, Apelles, limites meos commoves? Quid hic < c;rteri ad volunt Hem somniatis et pascitià?.............. ( Mea est possessio; olim possideo, habeo origines fir< mas ab iis auctoribus quorum fuit res ; ego sum h;e< res Apostolorum. > Sed eó de re legendum infra in­ tegrum Tertulliani opus, praeclarum sane, de Prawiltonibus, ex quo verba hæc deprompta sunt, cap. 57. ide etiam ad calcem hujus voluminis de ControvcrsiU. tractatus generales, non miniis commendandos, fratrum AYnIlemburgensium, seu potius compendium coriundem tractatuum, per ipsos auctores, librum quidem mole panum, sed rebus magnum. Iliic usque de naturali traditionis infallibilitale, per argumentum pnrscriplionis atque cx principiis philo­ sophicis habitó, diximus. At vero sub hoc præcisére­ spectu, nempé certitudinis moralis, traditio catholica, specialis providentia; curis, longe præslat quibuslibet aliis traditionibus vel testimoniis historicis. 1 ° Quidem existii in Ecclesió continua pastorum successio, qui ministerio publico atque ex officio in singulis Ecclesiis ubique disseminatis, doctrinam catholicam fidelibus suisque successoribus debent transmittere ; 2° alia suc­ cessione, scilicet Patrum ct doctorum, qui singuli suis temporibus doctrinam curant mandare scriptis atque illustrare, traditionibus catholicis Dens providit; 5° de­ nique, traditio in Ecclesió non solimi successione pa­ storum fit ipsa quasi paler, a transmissio; non solimi jam à prioribus seculis ac deinceps, Patrum doctorumve fixa scriptis, hisloriæ nada esi stabilitatem ; sed insuper ipsa (piasi in consucludinem dogmaticam trans­ iens, rei chrislianæ regimen chrislianosquc afficit mo­ res, atque inter institutiones catholicas ipsa eminet ul sacra institutio cælerarum via el tutamen. Hinc com­ mendationes Apostolorum de more Iradilionali ser­ vando ad integram el quasi vivam et animatam fidei et cullùs perpetuitatem ; hinc frequens in Ecclesió seu potilis continuus el universalis traditionis usus; hinc proinde ileriun atque iterimi, ncdiim perire vel cor­ rumpi queant traditiones in Ecclesió generales, è cunti ó in dies cum ipsa doctrina debent convalescere. P. S. Ç DE ECCLESIÆ CATIIOLICÆ AUCTORITATE, QU/E TERTIO LOCO CONTINETUR. UBER IV. CAPUT PRIMUM. Quitad urgrtnicntis Ecclesia! auctoritas impugnetur, T» rtia Irijus operis pars perfecta est, quam Tlicoloçiv cupio esse notissimam. In quarto nunc libro aurt“ Utcm Ecclesi e explicare ac tueri debemus : de qvj nò n»pi Quibus ille verbis modesté ac verecunde significat, Ecclesiam Christi non in episcopis, non in sacerdotibus, non in templis, non m populi frequeiitîà, sed in piis esse quærendam : qui interdum Propheta­ rum more vel in agro locisque desertis errant, vel in sylvis abstrusi sunt, in speluncis et in cavernis terræ. Quid quòd sub diversis pontificibus, diù schismate perdurante, nulla inierim Ecclesiæ facies apparuit? Manifestam porri) Ecclesiam si ejus scadi fideles requislssenl, nec aliam crederent, quàm quæ oculis cer­ neretur humanis, nullam profecto invenissent. An ve­ ri) tunc nulla fuit, quoniam occului fuit? Atque ul antehac Ecclesia dilucidé elarèque resplen­ duisset, qui scimus Lamen, an posthac scram semper genuinamque formam sil habitura? Nimirùm enim si prælerilis seculis ità Dominus populi sui facinora vin­ dicavit, ut eum et absurdissimis mendaciis ludi, el altissimis tenebris offundi passus sit, Cur non timeamus, Ecclesiam Christi ctmmnùm cæcà nocte, crassàquo caligine adeo occultari el circumfundi pesse, ut nulla ejus vera facies effulgeat? Quasi veri) jam nulla sint Domini judicia, ul eodem pœnæ genere mundum ho­ die puniat, quo populi veleris ingratitudinem aliquandò ullus est; nempé, ut pastores atque oves stupore ac cæcitate percutiat, Ecclesiæquc suæ exteriorem noti­ tiam ab hominum aspectu auferat. Hic videlicet bære* lici (piasi rc Confeetà insultant, nosque miris modis irrident, qui glociemur in verbis illis Jerem. 7, 4: Templum Domini, templum Domini est. Translata, in­ quiunt, Samaria est; el cum Hierusalem externis lar­ vis inhærens templum, caeremonias, sacerdotium, sa­ cramenta, scripturasque jactaret, el ipsa quoque trans­ lata est. Ità, quod de orientali Eeelesià accidit, idem occidenLali poterit, ul forma ejus vel in fumos abeat, vel cerlè omninò delitescat. Ecquis autem fidem fecit, nul peccata nostra, quàm illorum esse leviora, aul Deum in nos, qucmadinodiim in illos, non esse anim .adversurum? Præsertim cùm non obscure vaticinetur Apostolus venturam in Eeelesià defectionem,qum uti­ que venire non potest, dùrn vera Ecclesiæ forma cl fa­ cies exstiterit. Qualis autem hæc illo erit tempore, de quo Dominus ait : Verumfamen /dius hominis t enicas, pu 219 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. (ai, inveniet fidem in terni?Qualis,inquam, crii, cùm de­ fu ici hostia et Merifidum ? Qualis demùm cùm, ul Joan­ nes scribit, putei fumus solem cl acrem obscurabit ? Quâ ex re nihil sane alimi intelligitur, quam Ecclesiam usipic adeò nostra liàr aitate obscurandam, ul nisi in tene­ bria inveniri non queat. Quid aiiicin externam Ecclesiæ faciem fiilgoreinqiie defendimus, cùm omnis gloria filice regii ab intus? Ps. 4 L Quòd si invisa cl occulta Eccle­ sia esi, inexploratum quoque cl incertum crii,quod sumetur ex ejus aurtnrilafe argumentum. Prælercà Ecclesia ex solo praxleslinalonim numero constituitur; sóli autem Deo notus esi numerus ele­ ctorum in superni felicitate locandus : Ecclesia igilur nobis abilita omnino cl incognita esi. Prior illa pro­ positio, in quù ditllcullas loia inesl, suadetur inprimis Augustini testimonio, disertis verbis asserculis, contra Penalistas, ex numero solùm pr.edeslinatonim, qui in occulto sunt intus, constare hortum con­ clusum, fontem signatum, puteum aquæ vivæ, para­ disum cum pomonim fructibus. Nemo vero fidelium du­ bitat, Ecclesiæ Christi hæcproprièessentlributa omnia. Sed ne ambigi quidem potest, quamvis non ita Augu­ stinus exponeret, in horto concluso et Ionie signato non alios inlelligi, atque cos, Item libro contra Crcsconium secundo : < Qui mente, < inquit, perversi videtur intus esse, cum furis sit, ab < ipso Christo jam judicatus csl. > El posteritis : i Etiam nesciente Ecclesia propter malam pollulam< que conscientiam damnati à Christo jam in corporc i Christi non sunl, quod est Ecclesia, quoniam non < potest habere Christus membra damnata. Proinde < el ipsi extra Ecclesiam baptizant. Omnia quippe ista < monstra absit omninò, ut in membris columbæ ¡1< lins unicæ computentur. > Loquitur autem dubio procul de fidelibus peccatoribus, ut ex antecedentibus el consequentibus liquidò apparet, hem libro de uni­ tate Ecclesiæ, cap. 10, affirmat malos in Eccl&ià mi­ nime deputari. Item libro «piarlo de baptismo, contra Donat, cl libro sexto, diserte etiam affirmai, qui con­ trit Christi mandata faciunt, cos ad illam Ecclesiam non perlinere, quam Christus mundat lavacro aquæ, et de qui scriptum est : Una est columba mea. El li­ bro septimo, ait, malos non pertinere ad compagem domùs, quæ est Ecclesia, atque haud scciis in dumo esse, quam palea dicitur esse in frumento. Sed cl in eodem libru, Cyprianum refert in Episloli ad Ma­ gnum, hujus sentential non solimi auctorem, sed etiam confirmatorem. Confirmat autem eam illo pro­ phetico testimonio : Qui habitare facit unanimes in do­ mo. Quibus igilur nec una anima, nec unum cor in Domino est, hi in Ecclesia, quæ domus Dei csl, nullo modo habitant. El Hieronymus: < Ecclesia, ait, Chri< sii non habet maculam, nec rugam. Qui ergo pccca1 tor est, et aliquà sorde maculatus, de Ecclesia Chri< sii non potest appellari. Possibile csl autem, utpee« calor corrai ad medicum, el curentur vulnera ipsius, < cl liai de Ecclesia, quæ corpus osi Christi. Quòd si < Ecclesiam, cujus auctoritati deferimus, sanciam es< se necease csl, atque adeò ex piis solum justisque < constare; nusquam porrò faciei certam in thcolo« già fidem, quotisquè cerio indicio demonstret sc san« clam esse. Id quod nullo modo potest, siquidem so< lus Deus novit corda filiorum hominum, 2 Paral., 6, < 50. > Quærunl cliam à nobis, cur in ccnscndA Ecclesia insaniamus, ciim eam miniinè dubio symbolo designàrit Christus? Ego, inquit Joan. 10, 14, sum pastor bo­ nus, ct cognosco oves meas, ct cognoscunt me meœ. Oves mciv meam vocem audiunt, ct ego cognosco eas, ct se­ quuntur me. Qui crg«5 vocem Christi non audit, is ad ('.liristi ovile non perlinet, ac proinde ne pars quidem Ecclesiæ Christi est. Prælercà, si Ecclesiam boni simul ac mali consti­ tuerent, quA ratione propter justos pauculos sancta dicitur, eidem, ac mullo cliam majore, propter ini­ quos plurimos iniqua Ecclesia diccrclur. Quamobrem idem omninò cœtus cl Christi esset Ecclesia, el syna­ goga Salame. Non igilur nisi boni Christi Ecclesiam conficiunt. Quocirca invisa hominibus illa csl, atquo adeò miniis cognita, quàm ut ejus testimonium certam et exploratam faciat fidem. « xs Dux iniuper Ecclesiæ sunt, greca, cl latina; qua­ rum ul ei credendum sil, non salis, ul aiunt, expedi­ tum csl. Desponderi solet, Græcos esse schismaticos; idcircò apud cos Ecclesiam periissc. Quo jure? Quia à romano pontifice desciscendo, privilegium ecclesia­ stici nominis amiserant. Quid vcrò? An non multò magis amittunt, qui à Christo vero Ecclesiæ oqiitc deficiunt? Atqui ante Christi nativitatem una prio­ rum omnium Ecclesia fuit, nec in eà tamen fuit unus pastor aut rector. Non ergò ex uno pontifice Ecch>iæ nomen ac veritas pendet. Ecclesia igilur græca erit, quamvis episcopo romano non pareat: quo videlicet mortuo, nihilo scciùs una Ecclesia est, cadcmque ct columna, cl firmamentum veritatis. Non ergo ex hoc capite Ecclesiæ veritas unilasquc exisliuSed si unum Dominum habet, unam CbrLti fidem, unum Inplisma, si unum filium agnoscit, unum Spiritum colit, umun Deum el patrem omnium suscipit, una Christi Ecclesia erit, lis enim rebus unam Christi Ecclesiam definit Apostolus ad Ephesios, cap. 4. Nihil itaque causæ est, cur Grad, in quibus <-a omnia insunt, in quibusque mulli etiam boni sunt viri, Ecclesiam Christi non fa­ ciant. Arroganter igilur Ecclesia latina in fulci judicio Ecclesiæ catholicæ sibi nomen usurpat. Quapropter nisi idem cum græcâ sentiat, Ecclesiæ universalis au­ ctoritate caret, non lenemurqne perinde ejus judicium revereri, ac si catholica vere esset. Prætereà catholica Ecclesia ideò vocatur, quia omnes gentes, perqué lotum orbem diffusa est, ut Au­ gustinus lib. 2 contra Pclilian. patefecit : hæc vera so­ la est, quæ suo nos judicio ligat el astringit, quoniam hanc et non aliam quamlibet sacre nobis litterr com­ mendarunt, quemadmodum plurimis in locis idem Au­ gustinus ostendit : non ergo Ecclesia, quæ modo estr si qua demùm csl, certam auctoritatem habet, ut quæ catholica, id est, universalis esse desierit. • Prælercà ex universalis Ecclesiæ sentenlià nullum omninò argumentum sumi potest. Quomudò enim fide­ lium omnium sensum in fidei quæstione requiremus? Vanum csl igilur ab Ecclesia catbolicâ velle argumen* tum ducere. Forsitan quispiam dixerit : Pastores Ec­ clesiam représentant, atque adeò ipsissima Ecclesia sunl. Eorum itaque sensum quærcre salis esse, quippè cùm idem omninò sensus Ecclesiæ sit. At erat ïsaiæ temporibus Ecclesia Hierosolymis; de pastoribus va­ rò sic loquitur, cap. SG : Speculatores ejus ca ci omnes, nesc erunt universi anes muti non valentes latrare, vi­ dentes vana, dormientes et ornantes somnia. Ipsi pastores ignoraverunt intelUgenliiim. Omnes in viam suam decli­ naverunt ii summo usque ad novissimum. Durabat quo­ que Ecclesia ad tempus Jcremiæ; audiamus quid do pastoribus dicat, cap. 8 : Quomodo dicitis : Sapientes nos sumus, ct 1er Domini uobiscuni est ? Vere menda­ cium operatus est stylus mendax scribarum. Confusi sunt sapientes, verbum enim Domini projecerunt, ct sapientia nulla est in cis. .4 minimo usquè cd maximum omnes avaritiam sequuntur : à prophetá usque ad sacerdotem cuncti faciunt mendacium. Cur autem secundum hanc rationem Ecclesiam non rcfcrrerl 400 prophetæ illi. ÎÎS LOUS THEOLOGICIS. LIB. IV. qui Acbab mentiebantur omnes, 5 Beg. 12? At Eccle­ sia Dei vera, Id est, quicumque in populo erant pii, à partibus Micbææ stabant. Certe, si res ad eum modum se habet, Ecclesiæ imaginem præ sc ferrent prophetas cl sacerdotes, cùm adversus Jeremiam omnes ad unum fidenter sane jactarent, non posse fieri, ut periret lex ñ sacerdote, consilium à sapiente, verbum à propheta. Adversum omnes lamen unus Jeremías mittitur, qui à Domino denuntiet fore, ut lex pereat à sacerdote, con­ silium à sapiente, verbum à prophetâ. Quod si sacer­ dotes cl pastores Ecclesiam Dei constituunt, cujus re­ vereri testimonium oporteat, sequitur, ab Ecclesià Dei alienos fuisse, cumque illa etiam pugnasse, in Israele quidem Eliam, Michæam, ct similes, in Judà autem Jsaiam, Jeremiam, ct reliquos ejus nolæ, quos sui se­ ctili sacerdotes, pastores, cl prophetæ non à se modo abalienârunl, sed diris etiam esecrati sunl. Illud si ab­ surdum el impium existimandum csl, ul ne dicam etiam stultum, maneat, sacerdotes ct pastores Eccle­ siam Dei non fuisse, sed impiam adversus Deum con­ spirationem, cœtumque hominum pessimorum, à quo­ rum nccessc fuit consensione desciscere. Cùm ¡Lique pastores etiamniim similes veterum esse possint, nec Christi Ecclesiam profecto referunt, ncc ex eorum ju­ dicio dogmata fidei probantur. Atque si cx pastoribus cl episcopis Dei Ecclesia consui, ubinam gentium Ec­ clesia residet, ex quo Basilecnse concilium Eugcnium Pontificatu dejecit, subrogato in ejus locum Amcdæo? Concilium siquidem, quantum ad externos ritus alli­ net, legitimum fiiil; nec ab uno solum pontifice, sed à duobus indicium. Damnatus est illic Eugenius schis­ matis, rebellionis, pcrtinaciæ, cum toto cardinalium, et episcoporum grege, qui concilio refragabantur. Ex illorum schismaticorum, rebellium, pertinacium gre­ mio prodiit, quidquid posteó Paparum, cardinalium, episcoporum, abbatum, presbyterorum fuit. Utram igitur in partem Ecclesiæ nomen conferetur? Ncgabimusne generalem synodum eam fuisse, quæ presiden­ te romanæ Sedis legalo consecrata csl? An fatebimur schismaticum Eugcnium cum tolâ suà cohorte, à quà omnes succedentes episcopi sanclilieati sunl? Aut er­ go pastores in concilium etiam generale coacti Eccle­ siam Dei minime représentant, aul quotquot sunl, ab h;rrclici> cl schismaticis ordinali sunl. His potissi­ mum argumentis Luthcrani abutuntur. Nam, quod Calvinus addii, duo esse Ecclesiæ symbola, verbi sin­ ceram prædicationcm, ct sacramentorum adminislrationem rectam ; in Catholicorum vcrò cœlu pro verbi ministerio mendaciis conflatam regnare doctrinam, in locum cœnæ Domini foedissimum sacrilegium subiissc, publicos in templa convenios idololatria» cl impietatis cholas esse : quamobrem veram apud nos, et germa­ nam Christi Ecclesiam non esse, sed Satanæ exitialem ri sacrilegam conjurationem, id quoniam impruden­ ter, turpiter cl maledice objicitur, non est in presen­ ti refellendum. CAPUT II. Quid Ecclesiæ rore significetur. F;o verfc pergam, cl id faciam, quod in principio 22| feri, cùm in omnibus disputationibus, lùm m hac ma­ gis oportere censeo, ut quid illud sit, de quo disputa­ tio Iit, explanetur, ne vagari cl errare cogatur oralio, si ii, qui inter se dissenserint, non idem esse illud, do quo agitur, intelligent. Ecclesia ergo græcum nomen est, ct, si verbum verbo reddas, latiné convocatio di­ citur, sive quòd omnes ad se vocet, ut Julio ct Habano visum csl, sive quòd quicumque in eam conveniunt, hi non meritis et justitià suà, sed Dei gralià cl voca­ tione conveniant. Nam el hanc nominis etymologiam spero lectoribus placituram. Ecclesiæ <|iiippe romanæ scribens Paulus : Omnibus, ait, qui sunt Honuv, roratis sanctis; atque in priore ad Corinthios Epistola : Eccle­ sia! Dei, inquit, quæ est Corinthi, vocatis sanctis; et pauló post : Fidelis Deus, per quem vocati estis in so­ cietatem Filii ejus Jesu Christi. Quæ sine dubio socie­ tas cùm Christi Ecclesia sit, qui titulum sibi illum ar­ rogant, hi videant, an hærelicoram more penes se Ec­ clesiam existera mentiantur. Verum de nominis ratione nihil moror, Ecclesia certe concio csl; mulé ecclesias­ tes, condonator. Et licet generaliter vox illa quando­ que usurpata sit pro quAcumque concione sive impio­ rum, sive piorum infidelium aique fidelium ; sed in novo Testamento, quantum memorià repetere possum, nusquam infidelium concio Ecclesia vocata est. Qui quidem usus adeò in Christianis invaluit, ut in nullà nunc multitudine Ecclesiæ nomen agnoscant, nisi quæ Christi fide cl vocatione coaluerit. Est autem Ecclesia, el locus ipse, quò multitudo confinii, cl ipsa proprie multitudo. Cujus utriusque rei exempla sunl in sacris litteris plurima. Illud vcrò discrimen inter Synagogam ct Ecclesiam scriptores sancti obscrvàrunt, quòd po­ pulus ille venis æque cl Ecclesia à Synagogò nuncu­ patus est; at Christianam plebem nec Scriptura sacra, nec ullus unquam probatus anclor Synagogam appel­ lavit. Id porrò aul disccrnend.e utriusque reipublicæ causò factum est, aul quòd inter congregationem, quod Synagoga notat, et convocationem, quod sonat Eccle­ sia, nonnihil intersit. Congregari enim pecora solent, Unde et greges dicimus, non hominum proprie, sed pecudum et bestiarum; at convocari nisi homines non solent. Tanlimi Christi Ecclesia Synagogam excellit. Et quamvis societas Angelorum el hominum interdum vocetur Ecclesia, Ephes. I, 22, nonnunqùam vero re­ gnum cœlorum, quod ex hominibus comprehensoribus viatoribusque conficitur, Ephes. 5, 27; nobis tamen in presentii non est animus disserendi, nisi de Ec­ clesià militante, hoc est, cœlu fidelium viatorum. Neo nccessc est, hos vocis significatus exemplis adhibitis ostendere, cùm ca passim el in litteris sacris, cl in sanctorum hominum libris occurrant. Sane vcrò, quem­ admodum infideles nondiun baptízalos in Ecclesia Christi voce intcUigcre. non cum veniale solimi, sed cum sensu etiam communi pugnai : ita hæreticos par­ tes Ecclesiæ non esse, constituendum est. Id quod com­ mune csl quidem omnium theologorum, non eorum modò, qui nuper scripserunt, sed eorum etiam, qm vetustate ipsà habentur nobilissimi. Teslanlur hoc Cy­ prianus, Augustinus, Gregorius, dunque concilia, La- '225 CAP. II. QUID ECCLESIA \0X SIGNIFICET. 226 temnende cl Florentinum. Ilccle igitur Nicolaus papa etiam exteriore sacramento; sic ejus parles non inte­ delinit, Ecclesiam esse Catholicorum collectionem. rior modo infidelitas, sed schisma, cxlcmiqiie judicii Cerlè nervosius qui Ecclesiam finiunt, illi non dubi­ divisio separat. Itaque si in illà Nicolai definitione Ectant eam fidelium tantum numero conflari; qui autem desia hoc secundo modo accipiatur, fideles dicantor remissius, hi tamen non audent, quos catholicos esse oportet non à Christi, sed à fidei sacramento. Veriun de hoc in capile hujus libri postremo plura. Argu­ r on vident, cos Ecclesiæ homines appellare. Absurdum mento vero posteriori ita respondeo : Apostolus si ad csl enim, qui catholicae Ecclesiæ Christi partes non Ilymenæum ct Philetum verba illa retulit, non ad id sint, hos Ecclesiæ Christi partes asserere. tempus spectavit, quo jam de domo fidelium communi Al Papa etiam hærelicus, aiunt, donec ab Ecclesià per sectam privatam exierant, sed ad illud potius, quo deponatur, cùm suam retineat semper auctoritatem, per susceptam fidem ac baptismum in magnò domo caput adhùcEcclesiæerit; hærelici itaque in Ecclesiæ partibus numerabuntur. Apostolus quoque cùm dixisset continebantur. Quæ sententia est Augustini, his ipsis, quos attulimus locis. Quanquàm propter Cyprianum, Ilymenæum cl Philetum à verilate excidisse, ct sub­ cujus se dicit auctoritate urgeri, fatetur etiam hærevertisse quorumdam fidem, subjunxit, 2 Tim. 2 : In licos in magnò domo quodam modo esse, propter magna domo non solum esse rasa aurea cl argentea, sed et lignea tí fictilia; tí quaedam quidem in honorem, alia eadem sacramenta, quibus administrandis cum Eccle­ sia conveniunt. Verino id Augustinus, ut dixi, invitus vero in contumeliam. Quibus verbis, ut Augustinus ait addidit ; nam illud libenter sequitur. Ego vero, ut, lib. 5 el 4 dc Baptismo, cos etiam qui à fide aberràquemadmodum sentio, loquar ; non inlelligo, quid causa runt, in magna domo esse significat, scilicet non ut Augustino fuerit, ut verba Cypriani in cum sensum vasa in honorem, sed ut vasa in contumeliam. Quam omninò sententiam Cypriani quoque ad Antonianum acceperit, qui mihi sane làm apparet à Cypriani mente alienus, quam cœlum à terra naturò alienum est. testimonio confirmat. Sed enim ad ea, quæ promisi­ Nam, ut omittam quod in locis pauló ante à me citatis mus, exsolvenda properantibus non est consilium Cyprianus ipse hærelicos non obscure ab Ecclesia ex­ scrupulos omnes, qui in vià objiciuntur, cxcutcrc. cludit, certe in epislolà ad Antonianum, cujus Augus­ Quid enim illud hoc loco expendamus, an Papa hære­ tinus testimonio abutitur, nonsolùm non ab cà senten­ licus esse possit? Quid illud rursùm, an simul atque ti discedit, sed camdem apertius confirmat, inquiens : in hæresim lapsus est, Ecclesiæ caput esse desierit? < Quod vero ad Novaliani personam pertinet, scias At horum utrumque tamen proprie argumento diluendo < nos curiosos esse non debere, cùm foris deceat. necesso erat explanare. Quod ncc brevitatis nostra < Quisquis ille csl, cl qualiscumque est, Christianus est, ncc ad opus institutum pertinet; etsi quid de < non est, qui in Christi Ecclesià non est, > etc. Nec hisce rebus dicendum erit, alio loco opportunists di­ alia Cypriano causa fuit hxreticorumbaptisma negandi, cetur. Atque illam quaestionem quidem in libro sexto nos explicaturi sumus; de hòc autem iu libro de Auc­ nisi quia cos extra Ecclesiam ct esse, cl baptizare, perpetua illi fuit firmaque sententia. In his verbis au­ tor. Pap. el Cone. Cajelanus noster longe lalcque dis­ tem, quæ Augustinus refert, nihil aliud Cyprianus si­ seruit. gnificat, quam Novalianorum arrogantiam cl tumorem, Ne autem argumenti hujus difficultate deterriti dare qui putarent se posse facere id, quod ne Apostolis terga videamur, inlelligcndum est, dupliciter Ecclesiam quidem concessum est, ut zizania à frumento discerposse dici. Primum eam, quam fidelium omnium nerent, paleas separarent à tritico, vasisque ligneis ct ab inilio mundi usque in finem congregatio conficit, fictilibus ejectis, aurea argcnlcaque seligerent, libi per quomodò divus Thomas de Ecclesià loquitur, parte 3, vasa lignea ct fictilia non cos Cyprianus accepit, quo­ questione 8, articulo 3, illique omnes, qui esse nunc rum semio ut cancer serpserat, sed eosdem prorsiis, eaindcm Ecclesiam diclini, quæ fuit cl in populo Jiiquos el zizania, cl pilleas vocaverat, hoc csl, fragiles, dæortim sub lege Moysi, el in hominibus piis sub lege cl imbecilles, qui firmis pcrfectisquo crani, sunlquc ohm naturali. In quem sensum Catechumei i sunl semper in Ecclesia permixti. Quos Novaliani quoniam membra Ecclesiæ verissima. Non enim hæc Baptismi ferre non poterant, humilitatis ac lenitatis oblili, ab sacramento secernitur, sed fide, quæ omni tempore Ecclesià antò tempus cjiccre conabantur. Quanqiiàm populum Dei ab infidelium cœtibus discriminavit. vasa lignea fn liliaque ad solos improbos referre, quod Deinde el ca Ecclesia dicitur, quæ in Christi nomine Cyprianus facit, non Augustino sohim, sed mihi etiam per Baptismum cogitur, qui ct fidei sacramentum csl, parimi probatum est. Sensus igitur Apostoli planus esi. cl propriè Ecclesiæ membra partesque facit, cl Christi Cùm enim dixisset, quosdam à veritate excidisse, etc., Ecclesiam à Synagogà distinguit. Hujus Ecclesiæ ncc ne omnes fragiles existimarentur, ac proindô Ecclesiæ Catechumeni paries sunt, cl illi omnes sunt partes, fidei timeremus, subjicit : Sed firmum fundamentum qui à Baptismo Christi characterem habent, nisi post Dei stat, etc. Quia verô qiiærcret fortasse quispiam, hæresim exteriorem publico Ecclesiæ judicio fuerint cur Deus in Ecclesià suà alios firmos, alios infirmos excisi. Quamdiù enim aliquis rcipublicæ minister est, haberet, hos stare, illos excidere pateretur, huic res­ ejusque auctoritate ct potestate fungitur, tamdiù illius pondet Apostolus, in magnò domo non solimi esse vasa pars dici ct potest, cl debet. In hoc igilur sensu, quem­ aurea et argentea, sed lignea ct testacea, etc. admodum Ecclesia, hoc csl, respublica Christiana, Est ct altera hujus apostolici testimonii inlelligenlia, non intcriore sohim fide constituitur, sed Baptismi DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. ex quâ Manichæorum, Pelagianorum. Gatharorum, Donatista rum, Beguardorum ct Beguinarum pariter eluuntur errores, in quos llymcnæus forte ct Philclus menrrerunt. Non enim verisimile iit, in cam hos dcmen I ia ni incidisse, ut astruerent corporum resurrec­ tionem esse jam factam. Sed quoniam falsa absolute sanctimonia! persuasione imbuti, vitam in carne mor­ tali asserebant similem ei, quam justi cum angelis post resurrectionem immortales habituri sunt, ab omni sci­ licet fragilitate ct imperfectione alienam ; idcircô vas electionis Apostolus cos asseruisse ait resurrectionem esse jam factam. Horum igitur vanam fulilcmqnc sen­ tentiam paucis refutat Paulus, inquiens : Sed fir­ mum fundamentum Dei «/ai, etc. Quæ verba, ni fallor ego, lume sensum habent : Electio fidelium ex parte Dei quidem certa atque immutabilis est. Hanc enim ille vocat fundamentum, quoniam primum est humana! sa­ lutis initium. Nam quos pratdeslinavit, hos et vocavit, et quot vocavit, hos ct justificavit ; quos autem justificavit, illos ct glorificavi!, ad Horn. 8, 50. Firmum igitur fun­ damentum Dei stat, habens signaculum hoc : Novit Dominus qui sunt sui. Electio quippe nostra, nobis ipsis obscura et incognita, solius Dei notitia «piasi signaculo quodam obsignata clauditur, ut hic cl apud nos incerta cl occulta sit, cl apud Deum stata cl fixa. Sed quia sa­ lus nostra à nostro quoque arbitrio pendet, nemo cx elee.ione 1). i certam sibi slabilemquc justitiam polliceri debet, nemo sensu inllalus carnis suæ angelorum religionem in carne mortali predicare, nemo impeo cantiam cl virtutem omnibus numeris absolutam sibi assumere, nemo reliquorum fidelium .aspernari con­ sortium, in quibus humanum adlnic aliquid subesse cernat. Hoc est autem , quod subjungit : Discedat ab iniquitate, elc. Satagat, inquit, 1 Pelr. 2,50, inprimis per bona ipse opera certam facere vocationem suam, ncc tantùm mundiliæ suæ fidai, ne ti meat iniquitate se posse contaminari et pollui. Inlelligal deinde, in magmi domo non solùm esse vasa aurea cl argentea, sed lignea ct fictilia ; ac quadam quidem in honorem, alia aillent in contumeliam. Ila, si vasa aliqua frangi cognoverit, re­ formel ca pro suà virili et consolidet cons'dorans scipsum, ne forte elipse frangatur Atque si vas in hono­ rem sibi videtur esse, ferai patienter vasa in contume­ liam, nec horum abominatione à magnò domo discedat. Nam et vasa ista inhonorata et ingloria, quemadmodinu libero arbitrio versa sunt in contumeliam, sic verti cîidem libertate poterunt in honorem. Quibus cx re­ bus non modò argumentum illud eliditur, vcrùm etiam id constat, quod in hòc definitione vel maxime quæntur. Ecclesiam omnium fidelium, et fortium cl im­ bre Alium, ri justorum cliniquorum collectione constivd. In quod si plané ac breviter confecerimus, nec nos industria* nostra, nec sui lectorem laboris perni­ tebit. CAPUT HI. Qi inani tini fideles itti, è quibus vere et proprie Ecclesia conflatur» Enimvcrò in partibus Ecclesiæ censendis 1res erro- 22S res fuisse animadvertimus. Primus eorum fuit, qui non putârunt illic Ecclesiam habere partem, ubi non CM solida vilæ puritas cl integritas, Aug., lib. 5 conlr. Parm. cap 2. Tales olim fuere Cathari, et, qui ad ho­ rum vesaniam acccdcbanl, Donatista; ; hodie sunt ex Lutheranis Anabaptista;, qui cum Pelagianis perfec­ tam omninó in hòc etiam mortali vitó fidelium esse justitiam volunt : cum Citharis ct Donatislis nullam in Ecclesió infirmitatem ferunt. Fudrc alii, qui solis pnedestinatis ad gloriam locum in Ecclesió concesse­ runt, cujus erroris auctores precipui reperiunlur Joan­ nes Wicleffus, ct Joannes Mus, damnati in concilio Constant. Postremi solos probos ad Ecclesiam porti­ nere arbitrati sunt, improbos autem nullo modo. M quod posi veteres quosdam rnodò asserunt Luthe­ rani non omnes, sed qui in eis habentur nobilissimi. Vcrùm non est animus, quæ adversum hos errores à Catholicis disputala sunt, ca hic cxqubilc resumere. Summalhn ergo argumenta referemus, quibus singuli confutantur. Primus ¡laque error ante omnia refellitur eisdem om­ nino testimoniis, quibus Pelagiam olim et Donatisti! re­ lutali sunt : Sí dixerimus, quòd peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est, I Joan. 1,8; item : Dimitte nobis debita nostra, Matth.G, 12 ; «piam ora­ tionem Christus Apostolos suos docuit, «pii Ecclesiæ ni­ mirum paries erant ; item Jac. 5, 21 : In multis offendi­ mus omnes ; item, llebr.5, I : Omnis pontifex ex homini­ bus assumptus pro hominibus constituitur, ut offerat sa­ crificia pro peccatis, qui condolere possit iis qui errant, quoniam ct ipse circumdatus esi infirmitate, et proptereà debet, quemadmodum pro populo , ilii etiam pro semelipso offerre pro peccatis; item, Ps. 142, 2: Non intres in judicium cum servo tuo, quia non justificabitur coriim te omnis vivens; item, 5 Reg. 8, 16 : Non est homo qui non pcccet; item, Prov. 20, Quis potest dicere, mun­ dum est cor meum, mundus sum à peccato? item, Eccl. 7, 21 : Non est Itonio justus in terni qui faciat bonum, cl non peccet; cætcraque similia, quæ ex Job cl Daniele referri solent. Si igitur Ecclesiam in singulis etiam membris omni prorsus labe ct culpó vacare oporlcrct, nulla profecti) in lerris esset Ecclesia, quoniam nemo usquam mortalium est, ut predichi testimonia com­ probant, qui omni cx parte perfectus ct immaculatus sil. Pratcrei Cephas Ecclesiæ sine dubio pars crai, qui Ecclesiæ columna eral; al ci tamen in faciem Apostolus restitit, Gal. 2, li, quia reprehensibilis eral, nec recle ambulabat ad veritatem Evangeli’!. Non ergi) opus csl Ecclesia; membra adeò pura esse, ul nulla in cis macula, nullus u.tvus resideat. Ad hæc, in Thcssaloniccnsibtis Ecclesiam agnosce­ bat Apostolus : in his vcrò iisdem quosdam etiam no­ tabat ambulantes inquiete, et curiose agentes, quos docàt non quasi alienos ct inimicos existimandos, sed cor­ ripiendos ut fraires. Christi igitur confra tern itas ct societas aliquos habcl fraires et socios imperfectos. Quid plura? Nonne Apostolus parvulos quosdam cl imbecilles in Ecclesió esse affirmat? Tanquâm parvu­ lis in Christo, ail, 1 Cor. 5, \ ,lac vobis potum aedi, non ‘229 CAP. III. E QUIBUS VERE ECCLESIA CONFLETUR. cam ; ct nirsíim, Horn. IJ, I: Infirmum in fide as­ sumile. Quid illud, Ephes. 4, 11 : Quosdam quidem de­ dil Apostolos, quosdam aulem prophetas, alios vero Evangelistas, alios autem pastores, cl doctores, ad coniummaliunem sanctorum iiKvdificalioncmcorporistJiristi, donec occurramus omnes in virum perfectum, ut jam non simus parvuli fluctuantes? Et slatini: Crescamus, in­ quit, in illo, ex quo totum corpus compactum et con­ nexum, augmentum corporis facit in mensuram uniuscu­ jusque membri. Non igitur omnia Ecclesiæ membra un­ dique consummata sunl, cx pictaque. suis omnibus nu­ meris et partibus. Sed otiosum erit amplius in erroris hujus confutatione versari, præscrlim cùm Augusti­ nus, lib. de peri, just., et lib. 1 cl 2 adv. Pelag. Item : < Nullus < sine revelatione potest rationabiliter de se asserere, < quòd sii caput particularis Ecclesiæ. > liem : c Præ< sens justitia, ct gratia non facit aliquem esse aut c Christi membrum, aut Ecclesiæ. • liem : < Pnvdesli< nati etiam infideles semper sunl Christi Ecclesiæque < membra. Quarè nec Paulus unquam fuit membrum < diaboli, nec Judas Christi. > Quæ omnia cl per se sunl falsa perspicue, et catholica! fidei vehementer re­ pugnantia. Kos certe Christi publica fuisset insipientis­ sime constituta, si magistratuum in c& potestas tantis esset tenebris circumfusa, ut nulli prorsiis fidelium eluceret. Cùm enim universi fideles dubitent, an sum­ mus pontifex, episcopi, sacerdotes, ac cæteri Ecclesiæ ministri predestinali sint, necne, dubitent etiam opor­ tet, mini decretis judiciisque eorum astringantur. Ita ilei, ul Ecclesiæ ac conciliorum dogmata ambigua sint omnia, cl leges cuncta! imbecilles, sineque vi ad coer­ cendum idoncA. Quid autem stultius dici potest. quam civem civitatis suæ magistratus cognoscere, qui sint, omninò non posse? Qui igitur ila sentiunt, ii cùm stul­ tum chrislianæreipublicæ anciorem facilini, tùm omnia scila, præcepia, sanctiones evertunt, omnemque fun­ ditus Ecclesiæ potestatem; qu.e apud eos sane vacillet cl cadat necesse est, quibus occulta, Incerta atque in­ firma est. Nec argumentis à ratione ductis opus est ir­ rationalem, non opinionem dicam, sed insaniam coar­ guere, cùm ad eam refellendam manifestissima sint Scripture testimonia. Vos, inquii Maith. 5, 14, estis lux mundi. Non potest civitas abscondi supra montem posita, nec accendunt lucernam, ct ponunt eam sub mo­ dio, etc. Item Matth. 13,25 : Si non audierit eos, dic Ecclesiæ; si autem Ecclesiam non audierit, etc. Eccle­ siam igitur manifestam ct cognitam fidelibus esse ne­ cessitili esi. Item, ad regnum cadorum familiamque suam Christus cum quoque servum pertinere docuit, qui, quoniam conservi sui non est misertus, tortoribus indi lus CSl. Non ergi) in Christi familiò, qua' Ecclesia 250 est, soli servi præ'dostinaii continentur. Item, Mallii. 22, 2: Simile lactum est regnum cadorum homini regi, qui fecit nuptius filio suo, in quas intrat it etiam ille, qui missus est in tenebras exteriores, liem, Mallii. 25, I : Simile est regnum ca lorum dcccm virginibus, quarum quinque erant fatua*, et quinque prudentes. Non ail. quinque simile esse, sed decem. El tamen quinque ex illis clausa est janua, liem Ecclesiam esse ex pn destimlis præscilisque permixtam, illa Christi parabola Matth. 15, 47, demonstrat, in quò reti comparatur, quo pisces omne genus colliguntur, nec seliguntur, donec in littore sint expositi, ubi angeli separabunt de medio justorum malos, cl mittent cos in caminum ignis. Illa quoque idem ostendit, in quà agro dicitur simi­ lis, Matth. 15, 25, qui bonà fruge consiliis, zizaniis inimici fraude inficitur, quibus non expurgatur, donec in aream advecta fuerit messis, ciim colligenda zizania sunl, et all.ganda in fasciculos ad comburendum : quam parabolam Augustinus conlr. Parin, insigniter expli­ cat. Et quoniam omnia persequimur. Ecclesia arenilla est, in qua sic collectum est trincimi, ul subpa'eâ de­ litescat, donec valinoci cribro repurgatum in horreum tandem recondatur; palea* autem comburuntur igni inestinguibili. Pr.vtereù non ex prescienti^, sed ex presenti juslilià Dei populum , civitatem, familiam nominari, illud demonstrat I Pelr.2, IO: Qui aliquandò non populus Dei, nunc autem populus Dti; illud item, Ephes. 2, 12: Eratis illo in tempore alienati à conver­ satione Israel, et hospites testamentorum ; jam autem non estis hospites et advena*, sed estis cives sanctorum, ct domestici Dei, cte. Quod nisi ita sit, beatus et justus est omnis ille, qui est prædeslinalusad gloriam, limi etiam cùm miser et iinj ius est. Non igitur à præscicnlia, sed à præscnli justil'ü proprie denominatur. Dedit eis po­ testatem, ail, Joan. I, 12, filios Ori fieri. Quibus? Num iis, quos præscivil esse credituros? Non, sed his, qui credunt in nomine ejus, hem, Ephes. 5, 8; Eratis ali­ quando tenebra, nunc autem lux m Domino; ut filii lucis ambulate. Item, l Cur. G, 15: An nescitis, quia corpota vestra membra sunl Christi? Tollens ergo mem­ bra Christi, faciam membra meretricis? liem, Joan. 5, 7 : Qui facit justitiam, justus est ; qui facit peccatum, cx diabolo est. In hoc manifesti sunl filii Dd ct filii diaboli. Item, Rom. 11,5: Multi nnum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alterius membra. Quod nisi secun­ dum justitiam prvscntem nullo modo sumus. Hem, Joan. 5, 7 : In uno spiritu omnes nos in unum cerpus baptizati sumus. Per Baptismum ergo, et non per præ destinationis gratiam in Christi corpus transimus. Sed in hujus erroris confutationem salis mulla diximus. Jam tertium cumdeimpie postremum refutemus. Id quod in primis ea’dem omninò Evangeli! para­ bola' conficiunt, quibus ante usi sumus: è quibus hoc idem Cyprianus, Hieronymus. Augustinus, argumen­ tantur. In agro quippe dominico inter nitentia culta, lappæquo, ct tribuli et steriles dominantur avenæ. In arcò paleæ frumentum operiunt. In rete pisces et boni concluduntur ei mali. In inagnA domo vasa sunl lignea. 251 BE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. cl fictilia, honorata quoque, cl inhonorata. In regno calorum cum sapientibus virginibus fatuæ sunt. In Christi familià servus nequam invenitur; non ille so­ lum, qui conservo negavit misericordiam, sed is cliam, qui super familiam constitutus, ciim moram Domini causaretur, pristinumque timorem abjiceret, ccepit perculere senos et ancillas, cl edere, cl bibere, el inebriari. Quid? Annon Ecclesias in Apocalypsi legi­ mus, quarum angelos cl ministros Deui ad poeniten­ tiam admissi criminis cohortatur? Nonnò Apostolus ad Galatas eas etiam Ecclesias vocat, quas ipse idem errore arguit depravatas? Inter Corinthios quoque non mia erat peccati species, sed plurimæ; neque levia erant emita, sed flagilia. El lamen Apostolus cos non soliim Ecclesiam, sed sanctam Christi societatem cl agnoscit, cl predicai. Si inter Corinthios manet Ec­ clesia, ubi fervent contentiones, seelæ, aemulationes; ubi lites vigent el jurgia; ubi favetur sceleri, quod gentibus ipsis forcl esecrabile; ubi proscinditur Pauli nomen, quem ceu patrem colere debuerunt; ubi di­ vina dona ambitioni, non cbaritati serviunt; ubi qui­ dam mortuorum resurrectionem ludibrio habent; ubi permulta demum indecenter cl inordinatè geruntur : ecquis audet Ecclesiæ titulum eripere iis, quibus de­ cima pars istorum criminum impingi non queat? Qui latitò morositate sæviunt in presentes Ecclesias, quid, quæso, Galatis Corinlhiisque fecissent, lanium non Evangclii desertoribus? Habet igitur Ecclesia carnales suos, quos non esse n spiritualibus deserendos monet Apostolus ad Galat. 6, 1 ; habet suos ægrolos cl infir­ mos, quibus parata à Christo Sacramentorum remedia medici administrant. Iis quippe, qui intus sunt, pœnitcnliæ sacramentum paratum est. Quod frustra esset in Ecclesia, si nulli essent in cà peccatores. Atque Lutherani, quoniam eludere Ecclesiæ judicia volunt, ne fateri cogantur, improbos habere ecclesiasticam potestatem, hos Ecclesiæ partes esse negant, sibique proindò Ecclesiam fingunt, quam nullus hominum vi­ dere potest, ul quæ tenebras habitat inaccessibiles: Ecclesiam cenò, quam ego non intelligo. Puderet me dicere non iniciligere si ipsi inlclligcrcnt, qui defen­ dunt. Al involvere isti, cl obscurare id volunt, quod in ciará luce à Christo positum est, ne à calholicæ Ecclesiæ unitate recessisse videantur. Nulla est au­ tem, ut Augustinus ait, securitas unitatis, nisi apud Ecclesiam, quæ supra montem posita abscondi non potest, et ideò ncccsse csl, ul omnibus terrarum par­ tibus nola sil. Recte cliam est ab eodem Augustino dictum, ubi Ecclesia manifesta non est, ibi ne Chri­ stum quidem manifestum esse posse : qui per Eccle­ siam non solimi hominibus, sed principibus, cl potes­ tatibus in coelestibus innotescit. Nobis itaque Ecclesia lucerna csl. super candelabrum posita , quam videant omnes qui in domo sunt. Qualis nimirum Antiochenis fuit cuín disceptationis causft finiendæ Hierosolymam ascenderunt. Qualem prescripsil Dominus, ubi ait, Mallh. 18, 17 : Dic Ecclesiæ, etc. Alioqui, quibus Ec­ clesia occulta est, quid habent illi facere, cùm in gra­ ves inri du il de lege ac religione controversias? Nitrn 232 animi pendere usque, et nullo firmo luco consistere? Incerta nempe erunt omnia, si apud solos pios Eccle­ sia csl. In quocumque enim Ecclesiæ judicio, excipiet is, contra quem sententia dicitur, quòd judices non sunt pii. Quamobrem qui Ecclesiam justorum soliim numero definiunt, ii ciim à malis Ecclesiæ pastoribus omnem potestatem auferunt, limi judiciorum eccle­ siasticorum vires infirmant, nec ulla habere possunt Ecclesiæ firma dogmata. Ac nisi Christus intclligcrel, malos Ecclesiæ suæ non partes quaslibet, sed primat etiam aliquandò futuros, nusquam illud profecto ad­ moneret, Mattii. 23, 2 : Super cathedram Moysi sederunt scribœ et pharisœi : quœcumque dixerint vobis facile, ucundùm autem opera eorum nolite facere. Quid vero Paulus? irte jam quaritur, ait, 1 Cor. 4, 2, inter dis­ pensatores, ut fidelis quis inveniatur. Mihi autem pro minimo est, ut à vobis judicer, etc. Quòd si necessarii essent boni mores, ut quis Ecclesiæ pars el administer esseposscl, non utique pro minimo haberet Apostolus ab hominibus judicari : quippe ejusmodi judicium cum apostoliche potestatis ruinà cernebat esse conjunctum. Nunc autem videns ad dispensatoris potestatem illtd non esse necessarium, quod Corinthii nonnulli requi­ rebant, Mihi, ait, pro minimo est, etc. Jam quot quam­ que vehementes scrupuli, quanta confusio atque per­ plexitas ipsis cliam dispensatorum animis injicerentur, si ex peccato ab Ecclesia fierent proliniis alieni, omuemque adeò Ecclesiæ potestatem amillcrenl! Bene igitur subdit Apostolus : Sed nec meipsum judi­ co, etc. Humanorum autem judiciorum (pianta teme­ ritas, si ab animi virtute Ecclesiæ parles officiaquo penderent! Ea propter adjunxit : Itaque nolite anti tempus judicare, etc. Quantum vero schismatum quo­ tidie in Ecclesià videremus, diini unus alteri diceret : Tu non es de Ecclesia, quia malus es; ego de Ecclesia sum, quia sum bonus! Dùnique cliam quem hic dam­ naret, eum ille defenderet, quantam putas fore litium jurgiorumque materiam? Preclare itaque concludit Apostolus: Hæc autem transfiguravi in me, ct Apollo, ne unus adversiis alterum infletur pro alio, etc. Maneat igitur, Ecclesiæ nomen fideles universos, probos, improbosque complecti. Quod in hoc capite suscepimus explicandum. CAPUT IV. Quœnam sit Ecclesiæ catholica in fidei dogmate aucto­ ritas. De Ecclesiæ nomine ca dicta sunt quæ, cùm neces­ saria viderentur, preterivi à nobis nec poterant nec debebant. Nunc ad rem ipsam quæ est in manibus, aggrediamur, oslendamusque Ecclesiæ auctoritatem tantiim habere ad faciendam fidem virium , ut firmis­ sima cliam theologis argumenta suppeditet. Hoc prius­ quam facio, admonere opere pretium est, Ecclesiam non ipsam modo catholicorum concionem esse, quæ per baptismum Christo et nomen dedit, ct peculiaris, novaque respublica consecrata est, verum etiam prin­ cipes ac prefectos ipsos ecclesiasticos, in quibus scilicci rcipublicæ hujus auctoritas potissimum residet. 235 CAP. IV. ECCLESIÆ CATHOLIC E AUCTORITAS IN FIDEI DOGMATE. Nec id nos nut recenti opinione confingimus, ani sine Scripture testimonio asserimus. Præclarmn est Aris­ totelis illud » Ethic, lib. 9, civitatem id maximi* esse quod est in eft principale. Inde emm, quæ principes ac gubernatores civitatis faciunt ct sentiunt, ea civitas facere, sentireque dicitur. Cujus rei in sacris illud exemplum, 3 Bcg.8,1 : Congregati sunt omnes majores natu Israel cum principibus tribuum, el duces familia­ rum in Jerusalem. Et informs : Convcrtitque rex faciem suam ct benedixit omni Ecclesia! Israel : omnis enim Ec­ clesia Israel stabat. Illud est cliam simile huic, Exod. 19, 7 : Venit Moyses, et convocans majores natu populi, exposuit omnes sermones quos mandaverat Dominus. Ilesponditquc omnis populus simul : Cuncta quæ locutus est Dominus, faciemus.Non est igitur, cur in hfte signi­ ficatione Ecclesiæ vocabulum fideles perhorrescant, quod hærctici facere solent in odium ecclesiastic® po­ testatis, quam Christus non penes populares, sed penes Ecclesiæ sacerdotes, ac pastores esse voluit, ut alioet loco, el tempore, si facultas erit, explicabitur. Nunc scholæ more rem lotam, quæ hujus libri caputesi, quatuor conclusionibus absolvemus. Sit ergò prima conclusio. Ecclesiæ fides deficere non potest. Est enim sponsa Christi per fidem, sicut scriptum est, Oscæ 2, 20 : Desponsabo te mihi in fide. Quòd si Ecclesiæ fides deesset, jam sponsi sponsæque matrimonium dirimeretur : quorum tamen csl indis­ solubilis , perpetuaque conjunctio. Sponsabo, ait Oseæ 2, 19, te mihi in sempiternum : el sponsa : Tenui, inquit Cani. 3, 4, cum, ncc dimittam. El ille rursum : Ecce ego vobiscum sum, ail Maith, ull. 20, omnibus die­ bus , usqui ad consummationem secali. Quo tesliinonio ad id probandum utitur Leo ad Augustam et Theodo­ rum. Probat cliam Julius in decretis suis illo Psalmi 47 testimonio : Circumdate Sion, et complectimini eam, quoniam hic est Deus noster in secutum : ipse reget nos in secula. Quod dc Ecclcsift Christi inlelligi oportere, quicumque Psalmum leget, etiam me non demon­ strante, intellecturus est. Idem quoque ostenditur cx eo Luc. 1, 52 : Regnabit in domo Jacob in œlernum, cl regni ejus non erit finis. Si ergô in ælernum Ecclesia Christi manu sustinetur, Christi presidio armatur, Christi virtute fulcitur, Christi sapientift regitur, fides profectò in ea permanebit, sine quft regnum Christi in terris nullum est. Confirmat autem hoc clarissima illa Isaiæ, cap. 50, vaticinatio : Hoc fœdus meum cum eis, dicit Dominus, spiritus meus qui est in te, ct verba mea qua* posui in ore tuo, non recedent de ore tuo, et de ore seminis tui amodò, ct usque in sempiternum. Huic cl illa Ps. 88 similis csl : Disposili testamentum electis meis , juravi David servo meo, usquè in œlernum prœparabo se­ men tuum, liem Ps. 151 : Elegii Dominus Sion, elegit eam in habitationem sibi. Ihcc requies mea in scadimi sc­ udi. Illa vero Jeremiæ, cap. 51, csl longe simillima : Vere dies veniunt, dicit Dominus, etc. Prælereà vir sa­ giens describitur a Domino is, qui adificavit domum piam super petram, Matth. 7,21; Christus igitur do­ mum suam super petram fundavit. Quarè nec pluvia, Dec flumina, ncc venti obruere illam possunt. At fide TH. I. 231 stamus, ut ait Paulus 2 ad Cor. 1,23. Ecclesia igiiur fidem semper habebit. Nam alias non stabit, sed rucL Quid quòd apertis verbis hanc fidei firmitatem Eccle­ siæ suæ Dominus pollicetur, inquiens Matth. 10 , 18 ; Super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et porta inferi non praevalebunt adversus eam ? Ecclesiæ igiiur fi­ dem non poterit vel infernus adimere. Secundo, Ecclesia in credendo errare non potest, Nonnulli enim Ecclesiæ perpetuam fidem sic interpre­ tantur, ul inlclligant, Deum Ecclesiæ esse præsentem usque ad scculi consummalionem, nc unquàm vera illi fides el chantas desit ; sed posse lamen probabili­ ter ignorare rem unamquamlibcl, quà scilicet igno­ rali, non proinde Ecclesia fidem amitteret. Faciamus enim disputationis graiià, non esse à Deo revdalum, divam Virginem ab originali peccato immunem exslitisse. Nihil enim prohibet rem fictam exempli loco ponere, quo facilius res inlelligatur : quanquâm exem­ plum verum csl, ul posterius ostendemus. Aiunt ergò, quòd quamvis Ecclesia crederet, Sanc­ tam Virginem fuisse sine peccalo conccplam, idemque definiret ab omnibus esse credendum, non tamen in eo fidei jacturam facere existimare lur. Nam licet falleretur, at error probabilis el inculpatus fidem Ec­ clesie non cxdudereL Cujus sententi®, side facie consideres, videntur esse Glossa inlerlincaris (sic enim vocant) in illud : Portee inferi non prœvalebunl adversus eam ; D. Thom, in 4, disi. G, quæst 1, arlic. 3, quæst. 2, ad 5, el cardinalis Turrccrcmala, lib. Summæ Ecclesiæ 2, cap. 91, cl Alphonsus à Castro Zamorens. de justa hær. punit, lib. 1, cap. 5. Al reverá id nos superiore propositione constituímus , nempê Ecclesiam semper fidem habituram. Ve­ rum csl hoc ; quis nogal ? Sed prælereà Ecclesiam in fide errare non posse, sic à fidelibus accipiendum est, ut quicquid Ecclesia tanqoàm fidei dogma tenet, ve­ rum sit, ncc quidquam falsum, quod illa aut credit, aut docet esse credendum. Cimi enim Corpus Christi sit, ul ad Ephesios, cap. 5, docet Apostolus, à suo certe capite movetur, ac regitur. Ecclesiæ igitur error ad Christum auctorem referetur. Nullo itaque pacto errare in fide potest. Nam Spiritus veritatis est hujus corporis anima. Unus, inquit, adEphcs. 4,4, spiritus, cl unum corpus. Quòd si spiritu veritatis Ecclesia agi­ tur, ad nullum errorem nc insciens quidem moveri po­ terit. Præclaram deindè promissionem habcl Ecclesia, quòd nunquàm sil à Christo deserenda; quin ejus spiritu in omnem ducatur veritatem. Ego rogabo Pa­ trem, ail in Joan. 14, 16, ct alium Paracletum dabit vobis, ul maneat vobiscum in aeternum, Spiritum veritatis, quem vos cognoscetis, qui apud vos manebit. Et poslc;\ 14, 26 : Paracletus autem Spiritus sanctus ille vos do­ cebit omnia, ct suggeret vobis omnia, quœcumque dixere vobis. Item : Cùm autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Nec me fugil, quod hae­ retici argumentum hoc duobus modis eludere conanlur. Primum enim, ejusmodi verba, aiunt, de solis Apostolis intclligenda, neque ad posteros in Fcclesii perlinere; mox affirmant, Christum non tantum nu 8 235 DE LOCIS THEOLOGICIS. LHJ. IV. 230 mero duodenario conjunctum, sed Apostolis quoque magis corporis, quàm membri actiones, perfectiones­ seorsum smgulis Spiritum veritatis promisisse; imô que osse videantur. Quocirca illud absurdum est, quòd aliis similiter discipulis, vel quos jam assumpserat, vel ¡¡scilicet, quibtiscum nunc disseritur, cam curam, qui postea accessuri erant. Nam si ejusmodi promis­ quam debent capere, non capiunt ; eam capiunt, quA siones sic interpretemur, quasi nemini Christianorum debent carere. Non enim probant, verba Christi mi­ date sint, sed univers® simul Ecclesiæ, nihil nos nime ad Ecclesiam allinere, probant attinere ad singu­ los : quod contra oportebat, si propositum illis erat ar­ aliud, quàm Christianis omnibus consolationem tol­ lere, quæ indù ad ipsos redire esimia debuerat. Sed gumenti vires infirmare. Nos sané, quemadmodum utràque juxta in re rusticó indoclcque nugantur. Prin­ scimus animam actum cl perfectionem esse maximò quidem corporis physici organici, secundo autem loco cipio enim, verta illa non modò ad Apostolos, sed ad successors etiam referri oporterCfCx eo ante omnia membrorum etiam singulorum, in quibus varias licet dial functiones, sed omnes ili® et corporis propria patet in Joan. 14, 16 : Qui manet vobiscuni in (eter­ nimi. Quod illi simile est ex Mattii. ull. 20 : Ecce ego sunt, ct propter corpus ipsum membris à naturi tri­ vobiscom sum omnibus diebus usquè ad consummationem but®; ilà Spirittun veritatis ad corpus primìnn Eccle­ secali. Rursiim ex eo quoque patet Joan. 17, 17 : siæ referimus ; deinde propter Ecclesiam ad singulas Sanctifica cos in veritale, sermo tuus veritas est. Pro cis etiam Ecclesiæ partes non ex ®quo, sed analogià, ct ego sanctificabo meipsum : ut sint et ipsi sanctificati in proportione quàdam , juxtà mensuram uniuscujusque veritate. Non pro eis autem ego rogo tantiim, sed pro membri. Unum corpus, inquit ad Ephcs. 4, 4, et unus eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me. Atque spiritus. Unicuique autem nostrAmdata est gratia secun­ dum mensuram donationis Christi. Quænam verò hæc promissionis hujus Isaías mihi videtur illustris non va­ mensura Christi est? Secondimi operationem, ait, in men­ tes modò, sed interpres. Spiritus meus, ait, cap. 59, V. 21, qui est in te, non recedet de ore tuo, cl de ore se­ suram uniuscujusque membri. Spiritus ergo suo qui­ minis tui amodò el usqui in sempiternum. Quem igitur dem modo singulis promissusest, ut magnos doceat, do­ Spiritum veritatis Christus promisit Apostolis, Eccle­ ceat et parvulos; at parvulis lac potum dat, ait Aposto­ siæ item post eos futur® promisit ; nisi velimus Eccle­ lus, majoribus solidum cibum ; illis Christum loquitur, siam defunctis Apostolis fuisse à Domino destitutam ; cl hunc crucifixum, 1 ad Cor. 2,2; his loquitur sa­ imò verò ad cam ncc concilia, ncc præcepta Evangeli! pientiam in mysterio absconditam. Verinn singulis membris sic Spiritus veritatis adest, ut non solimi cor­ pertinere.Siquidem quæ Dominus Apostolis loquebatur, hæc ad illos duntaxat, non ad futuros in Ecclesia post pori universo non desit, sed corpori, quàm membris prius poliiisque intclligatur adesse. Quin etiam, si ve­ cos spectare dicuntur. Quo quid stultius dici potest? Jam secunda illa tergiversatio quàm vana etiam, ct ritas omnium membrorum donum est, tunc nimirum ridicula est ! Si enim hoc ilà communiter fidelibus dic­ illa eritet firmior ct certior, cùm in eam omnia simul membra concurrerint. Qnamobrem, si quid falsi habe­ tum esse volunt, ut scorsùm quadret in singulos, se­ quitur, cuicumque fideli Spiritum veritatis sempiternum ret Ecclesia tanquam fidei catholic® dogma, ncc Spiri­ tus Christi ælcrnùm cum fidelibus permaneret, nec adesse, qui cum doceat omnem veritatem, suggerateos omnem doceret veritatem : qu®, nisi Christi pol­ que ci omnia quæcumquc dicta in Evangelio sunt. Sed esto, Spiritu sapicnliæ, intelligenti®, lucis,veritatis om­ licitationes vanas et irritas facimus, vera rataque esso non possunt. Ac si dogma falsum Ecclesia crederet, nes polleant, nùm inficias ire possumus, quidquid parcredendumve proponeret, quamlibet ex ignoranti^ id ticulatim membrorum unicuique tribuitur, id penitus, el ad plenum corpori convenire? Quid ad hoc respon­ faceret, quomodò columna ct firmamentum esset verita­ deat Calvinus, audiamus. IJoc, ait, tametsi /tabet nonnul­ tis? Carie si veritas in Ecclesiæ humeris innixa est, lam veri speciem, verum tamen esse nego. 0 stultum homi­ decise illi omninò non potest, nisi cl Ecclesiæ su® Christus, ct Christo ipsa veritas desit. In summa, si nem, ct repugnantem manliest® veritati! An ignorat, quæ Spirilùs sancti dona singulis membris distribuun­ Ecclesia posset in fidei quaestione falli, librum quoquo tur, in commun • conferri omnia? An videt oculus, ct ul divinum recipere posset, qui tamen à Deo non fuis­ set, cimi sit eadem ratio de uno libro ac de unoqnolibct non magis homo videt ? An non lucerna corporis est dogmate. Quare non valeret argumentum : Ecclesia oculus ? Quid verò absurdius, quàm membrum posse habet Evangelium Maltbæi pro canonico, ergò cano­ quidquam quod corpus ncqucatefficerc, partem habere nicum csl. Quod quoniam impiissime cl absurdissimi quod non habet totum? Unicuique noslrim, ait Paulus ad Ephcs. 4, 4, data est gratia secondimi mensuram do­ diceretur, illud nos dicamus poliùs, reetè fideles Ec­ nationis Christi. Et ipse dedit quosdam quidem Aposto­ clesiam catholicam credere, non solimi in eo sensu, los, etc., ad consummationem sanctorum in opus mini­ ul Ecclesiæ catholic® fides deficiat nunquam, sed in co sterii, in adi/icationem corporis Christi. El postcriiis : etiam, ul nihil ipsa credere, aul docere possit, quod Crescamus in illo, qui est caput Christus; ex quo totum sil ver® fidei contrarium. Subdoli autem atque versulò corpus compactum et connexum serandum operationem mentem nostram Calvinus Bucenisque interpretantur. in mmuram uniuscujusque membri augmentum corporis Quasi in cum sensum Ecclesiam negemus errare facit in ffdi/icationem sui in chántate. Membrum igitur posse, quòd Spiritùs favore, ac præsculiâ freta, quocumqui volel pergere, lutò etiam sine verbo incedat. quoniam id, quod est, lotius corporis csl, nihil sibi Vr< indè si quid pr®V r Dei verbum crediderit, statuevindicat proprium, sed ita in corpus omnia confert, ut 937 CAP. IV. ECCLESIÆ CATIIOLICÆ AUCTORITAS IN FIDEI DOGMATE. fit, finierit, id habendum esse nun alio loco, quàm cer­ tuni Dei oraculum. In hoc igitur discrimen esse aiunt, quòd nos Ecclesiæ auctoritatem extra verburn Dei collocamus : ipsi verbo annexam volunt, ncc patiun­ tur ab eo separari. Laborat autem Calvinus vehemen­ ter in iis locis colligendis, in quibus Prophétie, Apos­ toli, atque adeò Christus ipse nihil ex se attulisse, sed de ore Domini loculi fuisse memorantur. Conficit multi) æquiùs esse Ecclesiam Christi discipulam, ab ejus ore assidue pendere, nccex se sapere, cl cogitare quidquam, sed statuere sapicnliæ suæ terminum, ubi loquendi finem ille fecerit. Sanctissime enim Clirysostomus, desanclo et adorando Spiritu : < Mulli, inquit, < Spiritum sanctum jactant, sed qui propria loquun« tur, falsò illum pretendimi. > Ul Christus non à seipso loqui se testabatur, ilii si quid prater Evange­ lium subtitulo spirilùs obtrudatur, ne credamus. Sané Christus nihil plus de suo Spiritu denuntiat expectandum, quàm ut mentes illuminet ad percipiendam doclrinæ sua: veritatem. Spiritus, ait, ducet vos in om­ nem veritatem. Sed quomodò? Quia suggeret omnia, quacumque dixero vobis, Joan. 24, 2G. Hæc omnia Calvinus. Nam Bucerus dixit multò etiam indoctiùs, tunc esse Ecclesiæ credendum, cimi pronuntiat sccundiim Scripturas rectò intellectas. Sed hoc cùm dicit, omnia facit ambigua, quæ sint ab Ecclesià definita. Si enim aliter potest pronuntiare quàm Scriptura sanò in­ tellecta exigit, excipiemus semper, Ecclesiam in to falli, quòd falsò Scripturam intelligit. Ecquis verò ju­ dex erit, an Ecclesia Scripturam rilè, an secùs inter­ pretetur? Nihil igitur aiïerunt, qui Ecclesiæ auctorita­ tem non absolute, sed ex conditione ponunt. Si nam­ que ad cum modum res se habet, el mihi quoque fides habenda est, quando pronuntiavero secundum Scriptu­ ras recte intellectas. Id enim est non mihi, sed Scri­ ptura credere. At absolute, non ex conditione, popu­ lus Domino credidit, ct Moysi servo ejus. Absolu tò etiam Prophetis et Apostolis populi crediderunt. Quale verò esset Prophetis Aposlolisque loquentibus lidem cà exceptione detrahere, quòd perperàm Dei verba in­ tellexissent? Quale item esset, si illa quoque exceptio adderetur Jerem. 43 , 2: Mendacium tu loqueris, non misit te Dominus Deus noster ? Ac valile mirum est, tàm nihil esse frontis istis, nebulonibus. Quid enim tandem auctoritatis in Ecclesià erit, si in omni dog­ mate, lege, definitione dupliciter eludi potest, quòd aut sermonem ipsa suum clTerat, aut, si sermo Domini sit, non stinèintellectum? Sed redeo ad Calvinum, qui cùm sibi vulgatum illud Domini testimonium objecisset Mattii. iS : Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethni­ cus et publicanus, fatetur demum Ecclesiam audiendam esse, ul quæ nunquàm nisi in veritatem Dei consen­ tiat, nihil nisi ex verbo Domini pronuntiet. In hoc sc insistere, non licere Ecclesiæ novam doctrinam con­ dere el plus pro oraculo tradere, quàm quod Dominus verbo suo revelavit. Verumenirtiverò inter suos hic mirificó garrit, et vel stallò ignorat, vel inalitiosè mentitur, cum dicit, nos id pro oraculo fidei habere, quod homines sine Dei 238 revelatione ccnsuerint. Nos sanò (idem nostram indivi­ duo nexu cum verbo Dei conjunctam esse volumus, nec ullum Ecclesiæ assensum fidenter fii meque susti­ nemus, nisi quem à Deo exstitisse habemus cognitum, cl (inno conceptum animo. Sed illud quoque ccrtò no­ bis persuasum est, Dominum Ecclesie suæ perpetuò ac continenter adesse, ct eam Spiritu suo regere, ne quidquam pro fidei doctrina tradat, quod non idem fuerit Apostolis à Deo traditum. Ita omnes prophanas novationes exccramur, omnesque illud in fidei judicio respuimus, quod non Apostoli Ecclesiæ tradiderint. Non ergò in hoc, sed in co potissimùm cardine quaislio versalur, quòd Lutheran! negant Ecclesiam quidquam sine scripto ali Apostolis accepisse; nos contri plura esse accepta asses eramus. Qui de re multa aliis sæpô diximus, cl dicemus multa posterius, lib. 7, quanquàm in superiore libro adeò plene ac copiose quæstio hæc explanata est, ut nihil prælereà desiderandum esse vi­ deatur. Ipsa mihi veritas manum injecit, et paulisper consistere, et commorari coegit, diu» priores conclu­ siones explico. Celerius proinde in posteriores incur­ rendum. Sil igitur tertia conclusio : Non solimi Ecclesia an­ tiqua in fide errare non potuit, sed ne Ecclesia quidem, quæ nunc est, quæve futura est usquè ad consumma­ tionem scculi errare in fide aul potest, aut poterit. Hæc conclusio panini ostensa csl in libri secundi ca­ pite septimo, partim cx his, quæ dudùm diximus, comprobatur. Nam pollicitationes Christi de presentii suà, de Spiritu veritatis, de regno ipsius sempiterno, de corpore, cujus ipse crai futurus caput, non ad Ec­ clesiam modo, quæ fuit tempore Apostolorum, verum etiam ad Ecclesiam catholicam, quæ futura crati» sc­ culi finem, perlinere neccssumesl. Id quem m ex ar­ gumentis, quæ prioribus conclusionibus confirmandis posita sunt, manifeste colligitur ; vanum profectu erit, aul acta agere, si eadem argumenta repetimus, aut, s nova ponimus, uti in re non dubià rationibus minime necessariis. Certe qui Ecclesiæ præsenli Spiritum ve­ ntatis negare pretenderli» is negabit eidem potesta­ tem ligandi atque solvendi, negabit sacramenta el sa­ cerdotium, omniaque adeò Spirilùs sancti charismata. Ita nunc Ecclesia Christi ad nudum nomen contrahe­ tur, erilque sine ro vocabulum commentitium. Veriim de tertia conclusione hactenùs. Quarto, non solum Ecclesia universalis, id est, col­ lectio omnium fidelium hunc veritatis Spiritimi sempi­ ternum habet, sed eumdem habent etiam Ecclesiæ principes ac pastores (I). Diximus enim, Ecclesiæ vo(I) In hoc libro quarto, pluribus in locis, Melchior Canus videtur fidelibus nimis attribuere, eis saltem par­ tim promissiones infallibilitatis, assistcnliamque Spirilùs sancti concedendo. Hæc autem chrislianæ plebi concedii in articulis fidei primariis ac facilioribus, dum solis ductoribus allions ac remotiores attribuerentur. Veriim promissiones in gratiam quidem universa? Ec­ clesiæ faclæ, ad pastores primarios, seu ad Ecclesiam docentem quoad infallibilìtatem diriguntur» nec proindò in vulgo fidelium alia agnoscenda est infallibili las, quàm certitudo fidei universalis, seu communis, csscut in liter connexa cum infallibili pastorum documento. P, S. -59 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. cem et pro populo fideli, ct pro Ecclesiæ pastoribus usurpari. Priores itaque conclusiones illud astruebant, quidquid Ecclesia, hoc est, omnium fidelium concio te­ neret, id rerum esse; hæc autem iliud affirmat, pasto­ res Ecclesiæ el doctores in fide errare non ¡tosse, sed quidquid fidelem popuium docent, quod ad Christi fi­ dem attineat, esse verissimum. Hanc conclusionem mox ostendam, si priùs admonuero, pastoris unius et alterius, item errorem pastorum omnium fidei non de­ rogare, sicut ne paucorum quidem fidelium error fidei derogat populi Christiani. Pastores igitur ac doctores omnes à fide nunquam posse aberrare contendimus. Sic est sané. Id primiim, meà sentcnlià quidem, manifesté de­ monstrat illud Apostoli testimonium ad Ephes. 4, H: El ipse dedit quosdam Apostolos, quosdam autem Pro­ phetas, alios verb Evangelistas, alios autem pastores el do­ ctores, ad consummationem sanctorum, in opus ministerii, in atdificationem corporis Christi, donec occurramus om­ nes in unitatem fidei, ct agnitionis filii Dei, in virum perfectum, ul jam non simus parvuli fluctuantes, el cir­ cumferamur omni vento doctrina: in nequitia hominum, in astulid ad circumventionem erroris. Sané si pastores ac doctores hòc atque illiic errarent, à rcctoqiic fidei tramite discederent, oves proiettò ipsæ etiam errarent, nec aliter quàm sine pastore dispersæ vagarentur. Cùm enim pastor per abrupta graditur, nccesse est, quod Gregorius ait, ul per præcipilium grex sequatur. Nec fieri potest, ut membra reliqua cò non deferantur, quò et oculi suam vim atque aciem intenderint, et caput sese inclinaverit atque deflexerit. Bene ergo Paulus, ne populus variis doclrinæ ventis circumferatur, divi­ nae procurationis esse, astruit, doctores et pastores Ecclesiæ dare; quorum videlicet auctoritate plebs sufi naturò concitata atque mutabilis in fidei constanti^ su­ perno munere contineatur. Quòd si nullum Ecclesiæ suæ pastorem daret Christus, jam sine dubio ovile suuin pastor bonus ille desereret. Atqui multò melius Eccle­ siæ est nullos Lìbere, quàm errantes habere. Si igitur pastores ad unum omnes à veritate discederent, oves suas Christus vel maxime destitu sscl. Prætercà, si pa­ stores omnes in errore aliquo versarentur, iidem oinninò populum aut de statu suo et sede moverent, aut ccrtè nutare facerent, vacillare, fluctuare, llà domus Christi non esset columna el firmamentum veritatis. Fa­ ciamus insuper omnes simul episcopos in camdem sen­ tentiam convenire, haneque populo rudi credendam proponere ; tunc rogo an populus hoc sequi debeat, an noni Si debet, cum errantibus ergo sacerdotibus ct episcopis plebs quoque erret neccsse est. Quare sacer­ dotum omnium error totius erit error Ecclesiæ. Sin intern populo omnium pastorum doctrinam levem exialia dici, aut existimari possit. Si enim bine pastores, indi oves In contrarias partes separentur, corporis compacti ac per omnem juncturam connexi disjunctio omnem Ecclesiæ distrahet unitatem ; cl non solum in­ ter optimates et populum constitutam ù Christo socieUlem evertet, sed communem etiam inter se fidelium 240 consociationem dirimet, cujus consociationis arctissi­ mum vinculum fidei est conspiratio eadem el consen­ sus partium non divulsus. Divulsus autem omnino erit, si populorum membra à suis capitibus divellantur. At­ que ubi semel plebs rudis à doctorum suorum com­ muni sentcnlià declinaverit, quorum doctrinam postea secutum est? Si salem abjecerit, in quo salietur? Afatth. 5, 13. Si à luce mentis aciem abduxerit, quid nisi te­ nebras intuebitur? Si oculus est malus, nonne et cor­ pus tenebrosum erit? Lue. 1!, 54. Ubi vero illud Mat­ thaei 23, 2 : Super cathedram Moysi sederunt scriba: ct pharisœi; quodeumque dixerint vobis facite? Anne me­ liore statu et conditione scribæ et pharisæi erunt, quam Ecclesiæ Christi pastores ac doctores? Certe si praesen­ tibus solimi, ct non item futuris Dominus loqueretur, ut auctor Imperfecti argumentatur in homil.42 in Mattii., dicta illa fuissent, non scripta. Dicta sunt autem pro­ pter illos, scripta propter istos. Ad hæc veritas fidei in catholicorum controversiis, quemadmodum in secundo libro constituimus, librisque etiam quinio cl septimo confirmandum est, non est A populo quærenda : timi quoniam id esset operis infiniti, ul ad quæstioncm unamquamlibcl discernendam omnium sententia fide­ lium rogaretur; timi etiam quoniam, ul fieri id com­ modissime posset, non deceret tamen aut cerdonum, aut muliercularum sigillatine inquirere cl expectore judicium. Sive enim unumquemque seorsum interro­ ges de quæstionc, quæ in dubium venit, seu universò velis in concilium cogere, ridicula sane futura sit hu­ jus generis inquisitio. Ità per Ecclesiæ auctoritatem nulla penitus controversia finiretur, si ad eam finien­ dam lotius consensum plebis requirere deberemus. Ad­ dendum eòdem est, quod jampridem diximus, quædam ad doctrinam fidemque Ecclesiæ perlinere, quæ popu­ lares prorsus ignorant, ul Patrem el Filium esse unum principium Spiritûs sancti, animam intellectualem esse formam substantialem humani corporis, librum Esther esse canonicum, aliaquc similia, in quibus sententiam populi requirere tam est absurdum, ut non in sapien­ tium modò animos, sed ne in stultorum quidem casu­ rum sit; nec enim placere cuipiam potest, tantas res imperiti vulgi calculis judicari. Praeterea in Epistolii Ephcsini concilii ad Ncstorium, id hNestorio, si lacere salis Ecclesiæ velit, exigitur, ul jurejurando fateatur, sentire se et docere, quæ universi per orientem cl oc­ cidentem episcopi præsidesque populorum crederent ac docerent. Quæ eadem Epistola comprobata etiam est à sexlù synodo, action, if ; in concilio item Tri­ dent., sess. 3, definitum est, Ecclesiæ esse judicare do vero sensu ct interpretatione Scripturarum. Al totam fidelium congregationem de re ejusmodi velle judicium ferre, insanum esset. Pastores igitur Ecclesiæ ac do­ ctores illi sunl, ad quos id genus judicia perlinent. At­ que Egesippi diligentissima fidei inquisitio Eusebii Ca> sariens. Eccl. Hist. lib. 4, c. 20, litteris celebrata est, qui cum Romam pergeret, non popularium sententiam de fide requisivi, sed satis sibi fecisse ad fidei suæ con­ firmationem visus est, si cum episcopis per loca sin­ gula in sermone congressus, omnes ejusdem fidei prae- 2M CAP. V. PROPONUNTUR OBJ ECT I ONES QU /EDAM. dicalores doctoresque reperirci. Irenæus rursum, cùm Ecclesiæ auctoritatem liærelicis objicit, episcoporum tanlùm sententiam objicit, secundum seriem ab Apo­ stolis succedentium ; horumque sensum el fidem Eccle­ siæ sensum ct fidem existimat, cl illis qui rcfragelur, cum Ecclesiærefragari. Cyprianus item in lib. de simplicil. prælal.: < An esse sibi, inquit, cum Christo vi< detur, qui adversus sacerdotes Christi fácil? qui se i à cleri societate secernit? Anna ille contra Ecclesiam < portat, contra Dei dispositionem repugnat, etc., qui < contemptis episcopis, cl Dei sacerdotibus derelictis, < audet, > etc. Et in Ep. ad Pupianum : < Christus dicit < ad Apostolos, ait, ac per hos ad omnes præposilos, < qui Apostolis vicarisi ordinatione succedunt: Qui vos < audit, vie audit, ct qui vos rejicit, nie rejicit. > El po­ sterius asserit, Ecclesiam non esse multitudinem con­ tumacium, sed plebem sacerdoti adunatam, el gregem suo pastori adhærenlcm, quæst. i, Scire debes, Undè qui cum episcopis non sint, cos in Ecclesia non esse, frustraque sibi cos blandiri, qui pacem cum sacerdoti­ bus non habuerint; cùm Ecclesia, quæ catholica una est, scissa non sit, sed connexa, et cohærcnlium sibi invicem sacerdotum glutino copulala, eie. Augustinus demum, lib. 28 coni. Faustum, cap. 2, ellil). 35, cap.6, quoniam longum csl omnes commemorare, cùm ad­ versión hærelicos Ecclesiæ auctoritate nititur, episco­ pos Apostolis ad sua usque tempora succedentes plane intelligit. CAPUT V. Adversus hanc postremam conclusionem objectiones q turdam. Atque in harum conclusionum ct explicationem cl confirmationem abundé hæc dicta sufficerent, nisi huic postrema; illud a quibusdam theologis objicerelur, quòd tempore dominicae passionis Apostoli omnes Clirisli fi­ dem amiserunt, quo fieri, ut cl episcopi omnes Apo­ stolis succedentes possint Christi fidem amittere. Nam quòd eo tempore in sola Beati Virgine fides perman­ serit, candela, inquiunt, illa significat, quæ in officiis eorum dierum solimi non exstinguitur, unde discipuli lumen, quod amiserant, receperunt. Quoniam autem ratio hæc infirma illis etiam videbatur, camdem omninò rem ct ¿anctorum veterum, cl Scriptura sacra testimoniis confirmant. Primum ergò argumentum cx illo trahitur, quòd per Matthaeum, cap. 26, Dominus dicit : Omnes ros scandalum patiemini in me in istâ nocte; scriptum est enim : Percutiam pastorem, ct dispergentur oves gregis, id est, ab unitate fidei solventur. Sic enim Glossa interlinearis exponit. Secundum ex eo, quòd apud Lucam, cap. 24, le­ gitur, verba mulierum nuntiantium Christi resurrec­ tionem , visa Apostolis esse quasi deliramenta. Tertium ex co, quòd Marcus tradit, cap. 16, Chri­ stum exprobrasse omnibus Apostolis incredulitatem, et duritiam cordis. Quartum ex August, in illud Psalmi 68 : Defecerunt oculi mei : < Omnes, inquit, discipuli desperaverunt < quòd ipse esset Christus. A latrone Apostoli victi 242 < sunt, qui tunc credidit, quandò ipsi defecerunt. > Refert etiam cardinalis Turrccrcmnta in hoc idem Am­ brosium, Hieronymum, Gregoriiwn, Isidorum. Verum difficile est, de eorum facilitate, perindè ufi causa postulat, dicere, qui hujusmodi argumentis per­ moli, Apostolos in universum omnes fidem perdidisse sacris litteris pugnat. Nam, ut de Petro taceamus, cujus fidem non defecisse, posteriùs, lib. 6, demon­ straturi sumus, adirne opinio illa de cælcris Apostolis non inodò non certa, sed ne probabilis quidem est. Discipuli abierunt in Galilccam, in montem, ubi consti­ tuerat illis Jesus; et videntes eum adoraverunt, quidam autem dubitaverunt, Matti), ult. 1G. Quidam, ait, non omnes. Video autem hanc dubitationem à nonnullis non ad Apostolos, sed ad alios nescio quos discipulos referri ; sed mihi semper Theophylacti magis ac Re­ migii sententia placuit, qui illam docent ad tempus, quo Christus ante discipulis apparuerat, referendam. Id quod Marcus, ut opinor, intellexit, cùm ait: In­ crepavit incredulitatem et duritiam cordis, quia iis, qui viderant cum resurrexisse, non crediderant. Sive enim apparitio hæc, quam Marcus scribit, in dic Ascensio­ nis fuerit, ul multis placel, sive anteà, quemadmodùtn nonnullis etiam videtur, dubitandum non est, quin eas increpationes hic Marcus recapitulando perstrinxe­ rit, quas sparsiin alii Evangelislæ conscripserunt. Quia iis, inquit, qui viderant eum resurrexisse, non crediderant. Constat autem ex aliis Evangelistis, in­ credulitatem el duritiam cordis ex eù scilicet causó, quia his, qui viderant Christum surrexisse, non est creditum, non ad omnes Apostolos pertinere.Peirus namque cl Joannes, audito nuntio, cucurrerunt ad monumentum; ac Jacobus, juxta llebraonim Evan­ gelium, ab horà quà biberat Domini calicem, juravit se non comesturum panem, donec Christum videret resurgentem, ul auctor est Hieronymus in catalogo scriptorum ecclesiasticorum. Non igitur omnes Apostoli fidei jacturam fecisse credendi sunt, nisi, quod absur­ dum csl, omnes infideles fuisse credideris (i). Non enim fides semel à chrisliano suscepta, nisi per infideli­ tatem tollitur. Illud absurdius, hærcseos nolam Apo­ stolis universis inurere. Quod qui faciunt, idque sine idoneis et urgentibus causis, hi non solimi illis, sed Christo etiam et Ecclesiæ injurii sunt. Jam argumenta illa infirma esse quis non videt, quæ auctores illius opinionis subjeccrunl? quæ quidem partim à nobis aule confutata sunt, partim uno nunc verbo confuta­ buntur. Si enim quidquam probant, id solùm probant, Apostolos in fidei confessione defecisse, aut etiam in fide vivó, quæ per dilectionem opcralur. Ilùc verò referri ¡Mitosi consuetudo illa ecclesiastica exslinguendi omnes cereos prater unum. Quanquam Rupertos, libro de divinis Officiis 5, asserit exstinctos cereos priores significare Prophetas à Judæis interemptos, ac cereum illum, qui ad breve tempus absconditur, significare Christum. Sane veri), etiamsi Apostoli tunc temporii fide caruissent, nihil tamen contra conclusionem ha- (I) Apostolos omnes fuisse infideles Tur ree rem a te concedit, lib. 3 Sum., cap. 61, DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. beretur. Nu*b ni Augustinus, in Ps. Ili, admonuit lune Apostoli defecerant, cùm nondùm crani dticcs Ecclesia, noe illud impletum fuerat : Ego confirmari columnas ejus. Unus ergi) tunc erat pastor Jesus diri­ gías. At Petrus ac reliqui Apostoli posleaquam à Chri­ sto pastores constituti sunt, sine controversia fidem temper catholicam tenuere. Caterina, quod hærelici calumniantur, pastores Ecclesiæ homines esse, fillereque proinde ac falli posse, argumentum exiguum sane atque mendicum est. Aliud quippd fuerit de hú­ mame natone imbecillitate disputare, aliud de divinâ grattò et providente, quA homines in veritate fidei con­ tinentur. Tota namque simul fidelium concio homines sunt. Prophète item, Apostoli et Evangelista, homi­ nes crani, sed quoniam Spiritum veritatis accepere, In falsam fidei doctrinam venire non poterant. Sic ergò tt Ecclesiæ doctores universi homines quidem sunt, led quoniam divino Spiritu gubernantur el aguntur in vera dogmata, nequeunt in falsa declinare. Illud autem quam ineptum, quam frivolum, quam ridi­ culum, quod quidam interpretantur, ideò nos in Eccle­ siam non credere, quia homines sunt, omnis verò homo mendax! Non est hæc illa profeetò causa, quæ gravis­ simos viros adduxerit, ul in Ecclesiam credendum esse negarent. Sed antiquior cl pulchrior, ct ab auctoribus ipsis profecta alia causa est. Augustinus quippè,in Ps. 77 : (Credimus, ait, Petro, credimus Paulo,’in Paulum « aut Petrum non credimus : credere in cum,cslcrc< deudo amare, credendo in cum ire. > Hactenus Au­ gustinus. El Buffinus : < Non dicitur, inquit, in san< clam Ecclesiam, sed sanciam Ecclesiam credendam < esse, non til Deum, sed ul Ecclesiam Deo congrega< tam. lïàc itaque propositionis syllabA Creator à crca< luris secernitur.» Hæc ille. Ob id igitur auctores hi non admittunt, ut in Ecclesiam credamus, quia Eccle­ sia fidei nostro finis non est. Existil autem hoc etiam loco quadam quæslio sub­ difficilis. Cimi enim ab Hieronymo, in Comm. ad Ga­ la!. 1, dupliciter Ecclesia dicatur, cl ca quæ non habet maculam aut rugam, el veré corpus Christi sit, cl quæ in Christi nomine, absque plenis virtutibus, inio cum vlliis quibusdam admixtis, congregatur; unde nobis constare poterit, utronam modo nomen Ecclesiæ ca­ piatur, cùm dicitur columna el firmamentum veritatis? Hærelici siquidem quidquid in Scripturis proditum est. quod ad Ecclesia vel auctoritatem spectet,vel ve­ ritatem, id totum non in posteriore sensu, sed in priore accipiendum cavillamur. Concedunt itaque Spiritum veritatis Ecclesiæ sanctorum; Ecclesia!, quæ malos habeat permixtos, non concedunt. Nec cA se solum ra­ tione tuentur, quòd in voce ambiguA liberum est utram­ libet significationem eligere; sed argumentis aliis in id etiam incumbunt, ut hoc loco cl quæslione Eccle­ sia nomen non aliter usurpandum esse persuadeant. Illud primum est, quod Hieronymus sentit, Ecclesiam in secundo significatu abusive dici : < Ul fortis,inquit, < prudcns.castus, justus el temperans, interdum plene < pro his qui perfecte virtutis sunl, interdum abusive < pro his,qui sunl insipientes, accipiuntur.) Stergò 244 prior significatio propria est, posterior impropria,comnwdiiis sine dubio Ecclesiæ vocem in illA priorem, hoc est, pro justorum concione usurpabimus. ilurstim, cùm Apostolus illa dicit : Ecclesia subjecta est Christo, ct : Christus dilexit Ecclesiam,etc., ct : Christus caput est Ecclesia?, ipse salvator corporis ejus; vox illa pro sanCiorum congregatione accipitur, ut Hieronymus Augiistinusque interpretati sunl. Quid igitur causa erit, cur aliter accipiamus,cùm Ecclesiam scribit Apostolus co lumnam esse ac firmamentum veritatis? ProtereA en­ comio ilio nobilitavit Paulus non Ecclesiam quamlibet, sedeam quæ esset domus Dei. At domus Dei soli justi esse creduntur, ul etiam Augustinus ait in lib. 7 contra Donalislas, cap. 51 ,'q. 24,1, Omnibus; non ergo columna veritatis est, nisi Ecclesia sanctorum. ProtereA Au­ gustinus disertò docet ibidem, domum Ecclcsiamque Dei, quæ in bonis solimi fidelibus est, cl sanctis Dei servis, cam esse quæ aedificata esi supra petram , quæ etiam claves accepit ac potestatem solvendi ct ligandi. Eadem ergo domus Dei est, quæ est columna ct fir­ mamentum veritatis. Quamobrem,si pastores, qui Ec­ clesiæ sibi nomen vindicant, mali sunt, non ad eos hæc ct alia similia pertinent. Quod et Augustinus idem mullis aliis locis confirmat, nempè in libro 5 conlrà Donat.,cap.20et 2 i, ct lib. 6, cap. 3, quasi. 1,1, Remis* sionem de cond.t, Quoniodò exaudit. Quæ si vera sunt, non solitm conclusio illa postrema, quæ nunc expendi­ tur, sed reliqua omnes funditus evertuntur, el quidquid omninò hoc nobis loco constitutum est. At vero quanquàm in eam sententiam hæc ct alia plura abhærclicis disputantur, nos tamen Ecclesiam sequi oportet, ct ah omni, quod abhorret ab ipsius approbatione, fugere. Primiim autem hoc intelligcndum pulo, quæ nunc ab illis defensionis ratio viaque lentatur, cam non modi) nostras rationes evertere, sed ad id etiam deducere, quòd fidei catholicæ rcrumque omnium publicarum naturo dissonum atque inimicum sil. Si enim Spiritus veritatis solum bonis a Christo est in Evangelio promissus, ca­ tene quoque promissiones ad Ecclesiam, quæ cx solis justis constituitur, pertinebunt. Quocirca (dicendum esi enim sæpiùs) nec legum ferendarum auctoritas, nec cla­ vium potestas, nec peccatorum remissio, ncc doctrina vis, nec sacerdotii religio, ncc ulla omninò publica Evangelii facultas, nisi in EcclesiA omni ex parte bona in­ venietur. Cùm verò in EcclesiA catholicA, quæ inde at Apostolis fuit,semper fuerint mali bonique permixti, in cA nimirùm nulla fuisset firma fides, nulla certa veritas, nulla expressa potestas, nulla solida auctoritas. Ita omnia quæ vel pontificum,vel conciliorum,vel totius etiam Ecclesia consensione decreta ac definita sunt, nullas omninò haberert vires. Sive enim excipias eos non esse justos, sive, ul justi sint, esse tamen nobis in­ cognitos; utralibet viA et modo illorum dogmata,scita, leges eludes, erilque, quemadmodùm suprà diximus, res Christi publica omnium quæ fingi possunt stultis­ simi atque absurdissime constituta. Itaque sil verum illud, quod initio dixi, Spiritum veritatis, fidei catholica fulcimentum, cateraquc Spiritûs sancti charismata ei Ecclesia esse ct promissa 245 CAP. V. PROPONUNTUR OBJECTIONES QV.EDMI. cl dato, quam Apostoli suà doctrina miraculisquc fundàrunl, ad quam iidein suas conscripsere Epistolas, quam in terris semper habuit Christus, (piam sacra littera apte prudenlcrquc describunt ex bonis ac ma­ lis piscibus, cx frumento ct zizaniis, ex tritico elpalcâ, ex fatuis sapicnlibusquc virginibus, è servis probis improbisque constantem. Hærelici ergo Ecclesiæ no­ men sibi habeant invidiosum ct obscurum, eamque Ecclesiam interpretentur, quam adhuc nemo est mor­ talium intuitus ; nos autem Ecclesiam ex consuetudine lùm divini sermonis, lùm etiam vitæ nostra interpre­ temur. Nec metiamur eam, ut superbi cl arrogantes, verborum magnificcnlià ; sed Ecclesiam eam quæ ha­ betur existimemus, illam aulcm omittamus, quæ om­ ninò nusquam reperitile. Homines enim sumus, rem­ que proinde publicam, quæcsl in hominum usu vitAque communi non cam quæ fingitur, sperarc debemus. Quæ omnia sic à mc dicta existimari velim, non ut nulla in terris sit coram Deo bonorum multitudo atque collectio, quæ et Ecclesia, ct sponsa, ct amica Dei in sacris litteris nuncupetur ; sed ul cos nos à malis in domo et Ecclesia Dei minime separemus, ubi vasa aurea ct argentea sunt, lignea quoque et fictilia ; non in hono­ rem omnia, sed quædam vel in contumeliam. Vcrùm hæc explanata sunt amò satis, ul arbitror, diligenter. Jam argumentis illis respondeamus, quæ modò sugges­ simus : nam iis, quæ à principio libri hujus sunt posita, capite sequenti codcmque postremo respondebimus. In voce, inquiunt, ninbiguA, licete multis unumquodlibct significatum accipere. Minimè, inquam, gentium ; sed antecedentia primiim ct consequentia spectanda sunt; deinde considerandum, quæ natura rcruin sil, quid cohæreat, quid repugnet, mullaquc omninò alia, quæ nos in tertio decimo libro accuratius et exquisitius prosequemur. Quòd si, ubi dona Ecclesiæ Christus pollicetur, continendis in officio ac veritate fidelibus necessaria, ca nos ad latentia solum ct invisa membra referimus , inania profecto essent dona illa, partimquc ad communem utilitatem accommodata. Quin, ut saprà ostensum est, noxia essent, ac perniciosa valile, quippe quæ perditissimis quibusque civibus cl dissi­ diorum praeberent perpetuas causas, ct in omnibus omninò flagiliis impunitatem ac licentiam sempiter­ nam. Jam verò si ratione duce ac magistra cum in­ jurium principi bono ct sapienti censemus, qui illius privilegia sic interpretatur, ut non solùm frustra, sed in perniciem concessa esse videantur; quantò magis ille erit Christi iniquus, pravus, ct malitiosus interpres, qui gratias ct favores, quos reipublicæ suæ promisit Christus, in cum sensum acceperit, qui non modò vanitatem præ sc ferat, sed afferat vel exilium ? De EcclesiA igitur, quæ bonos simul, malosque comple­ ctitur, locus ille Pauli, cæterique similes inlclligcndi sunl. At talis concio ac cœtus abusivò Ecclesia dici­ tur. Id primiim nego. Ncc enim de forti, prudenti, justo, ac temperanti eadem est causa. Fateor siqui­ dem cum Hieronymo, ejusmodi virtutum vocabula ad incipientes atque imperfectos non posse nisi per abusum traduci ; q^uuiium vera virtutis definitio non 246 illas inchoantes, ct, ut it j dicam, informatas lisposiliones, sed habitus plané absolutos atque perfectos, expri­ mit, quemadmodum Aristoteles, D. Thomas, ac reli­ qui viri philosophi tradiderunt. Al Ecclesiæ vox nihil tale indicat, quale isti fingunt, undè malos ab eo cecia excludamus, qui Ecclesiæ sibi nomen proprie vindicat. Quamobrem nulla esi improprietas, mdlus abusus, si Ecclesia etiam ea nuncupetur, quæ in uno baptismo, itnà fide, unà religione improbos habeat probis admixtos. Quanquàm aliter deinde respondere possumus, Hie­ ronymum de EcclesiA Christi in cum sensum feré loqui, in quo populum Dei, domum Dei, sen os Christi propemodùm usurpamus (i). Fit enim nescio quomodò, ut casus gignendi additus ab bonos potissimum vocum il­ larum intelligentiamdeducat. Itasi ad Ecclesiam vitio depravatam referantur, abusus fortasse nonnullus est, qui mente magis concipi, quam verbis significari po­ test. Nam el populus Dei ille in sacris litteris dicitur frequentissime, qui Deo peculiariter dicatus est, in quo scilicet Dei fides viget, ac cultus, quamvis in eo sint aliqui peccatores. Sed ad Hieronymi testimonium salis. Ad id vero quod subjunctum est capite sequenti respondebimus, ubi explicabitur, quonam sensu ad Ephes. 5, Apostolus Ecclesiam nominarli. Quòd au­ tem domus Dei etiam illa sit domus magna in quA sunt vasa aurea ct argentea, lignea quoque et fictilia, non est necesse demonstrare. Id tamen, etsi perspi­ cuum est, ad futurum tempus reservamus, cùm primi capitis argumenta diluentur. Jam, quod postremo loco ex verbis Augustini objicitur, id caute et legendum et audiendum est, quemadmodùm ante nos viri ecclesia­ stici admonuerunt. Possunt enim verba illa duplicem sensum ingerere, unum, ut soli justi intelligantur Christi cl Ecclesiæ administri esse, soli remittere pec­ cato, soli ecclesiasticam habere ct auctoritatem el po­ testatem. Quem sensum constat non rationi solùm, sed Ecclesiæ fidei, sacrisque etiam litteris repugnare. Sed dchàc re non est hujus aut loci aut instituti disserere. Alter ergo sine dubio Augustini sensus est, ut soli justi dicantur, claves regni coelorum, potestatem ligandi ac solvendi, Spiritum veritatis, et reliquas spiri­ tuales gratias accepisse, quòd universa dona hæc non propter malos, sed propter bonos Ecclesiæ et promissa cl collato sint. Sic enim quæ oeconomis ac dispensatoribus paterfamilias tribuit in familias com­ moditates distribuenda, non oeconomis hæc, sed fa­ miliæ ipsi tributo esse intelligun ur. Si quæ episcopis et clericis populus dedit in pau permn expendenda usus, ea non episcopis cl clericis, sed pauperibus dicitur contulisse ; sic etiam, si prin­ ceps homini ignoto, quidquam ob amici sui preces morilumque donàrit, id jure ac veré dicet se non homini ignoto, sed amico don Asse. Ad quam omninò le­ gem illa quoque explicanda sunl quæ ex Augu­ stino contrà Petri ct successorum ejus auctoritatem afferuntur : < Claves non unus homo Petrus, sed uni< las accepit Ecclesiæ. > Item : < Potestatem ligandi ae (1) Dupliciter homo Dei dicitur. S. Thom. 3 p., q. ¿8, ari. 4, ad 1. ’ 217 DE LOCIS THEOLOGICIS. Lib. IV. < solvendi Petros cum omnibus tanquàm personain < gerens ipsius un ita lis accepit. > Item : < Ecclesiæ clac vos data sunl, cùm Potro data sunl; ct cùm ci di< cïtor : P^re oves meas. > Quæ omnia, ul opinor, nihil nliud significant, quàm Petrum, ac cætcros Ec­ clesia ministros, ncc sibi, ncc oh sua merita, sed Ec­ clesia, obquo Ecclesiæ causam, claves reliquaque Evangeli! publica munem accepisse. Qoanquam priora illa scio aliter ab aliis interpretari. Sunt enim qui ca referant ad usum potestatis, quem mali, quia legiti­ mum habere non possunt, dicuntur non habere. Alii referunt omninò ad gratiam, non illam sacramenta­ le®, quæ cliam por malos ministros dari solet, sed quæ precibus ministri respondet, ut de consce, disi. 4, quo modo Augustinus videtur significare, coni. Donat. 1.5, c.22. Alii tandem existimant Augustinum de publicis raptoribus, usurariis, concubinnriis, sacri­ legis loqui, a quibus olim, perinde ut si essent ab Ec­ clesia præcisi, non licebat sacramenta percipere. Ideoque illius modi ministri gratiam sacramentorum non dabant. Verum hoc dispulare, ut sæpè jam diximus, non est hujus diei ac temporis. Et Valdensium insania jampridem explosa csl, ncc in eo negotio nos nunc oportet elaborare. Itaque de his dictum csl salis. Nunc argumenta , quæ à principio contrit Ecclesiæ auctorita­ tem posita sunt, quàm brevissimi possumus,refellamus. CAPI T VI. In quo argumenta primi capitis confutantur. Primum verb argumentum promptissimum csl re­ fellere : ncc uno tantum, sed multis cliam modis; lùm, quòd ncc Moyses, ncc Josuc, in quorum guber­ natione tempus illud eral positum, in populi furorem et insaniam incideruni; lùm, quòd ne certum csl quidem, cos, qui in castris remanserint, in fiagilium omnes consensisse : quin vcrisimillimum est, non­ nullos etiam repugnasse. Nam ubi primùm Moyses il­ lam vocem edidit : Si quis est Domini, jungatur mihi, congregati sunt ad cum omnes filii Levi, consecráruntquc manus suas Domino, unusquisque in filio ct in fratre suo. Ex quo inlelligilur, qui ad unam Moysi vocem se illi conjunxerint, qui à Domino steterint, quos Dominus juslitiæ suæadministros in ultione fecerit, hos in co scelere cælcrorum socios cl consortes non fuisse. Quid quòd Aaron nondum sheerdolio fuerat initiatus , nec adhuc ei fuerat superhumerale impositum, ralionalique adslriclum cl apiatum, in quo erat doctrina et veritas? Levit. 8, 8. Nihil ergo minim, si Aaron , ílliiquc ejus, nec pastores populi constituti, ncc sacer­ dotes consecrati, in fide ac religione erràrunl. Qiianquam Aaron, quod cl Petro et Marcellino postea ac­ cidit, metu peccavit, non infidelitate. Nihil ergo contra nos affertur, qui asserimus, sacerdotes pastores jam Ecclesia à Christo institutos errare omnes in fide ac reli­ gione non posse. De argumento itaque primo tantum. Secundum autem videtur esse gravius, quo non Calvintismodb, sed Donatista etiam adversum Catholicos u Haciente Augus­ tinus. Hujusmodi ergo Prophetarum oracula hunc inprimis sensum habent, ul, quoniam in comparatione malorum adeò pauci boni sunt, ul nulli esse videantur, Scriptura lotum un& comprehensione populum repre­ hendat, quamvis in co nonnulli sint boni. Deinde pnedictiones propemodum illæ erant, non reprehensiones. Describitur enim populus ille non qualis tunc erat, sed qualis post Messia adventum futurus erat. Ulcrque sensus, ne hærclici nostrum esse causcnlur, exemplis Scriptura manifestis comprobandus est. Ezechiel eodem, quo el Jeremías, tempore vaticinatus est. Quid dicat ci Dominus, audiamus : Domus Israel nolunt audire (c, quia nolunt audire nte. Omnis quippè domus Israel attrita fronte est, cl duro corde, Ezcch. 5, 7. Et putas in tota hàcdepravata domo partem aliquam euperesse, cui generalis illa sententia non convenial? Audi quid cliam dicat Dominus , Ezcch. 9, i : Signa Thau super frontes virorum gementium et dolentium su­ per cunctis abominationibus, quæ fiunt in medio ejus. Non ergo omnes in populi fiagilium consenserant, non omnes attrita fronte el duro erani corde. Esto aliud exemplum : Salvum, inquit, Ps. II, me (ac, quoniam defecit sanctus. Vana locuti sunt unusquisque ad proximum suum. En unus totius generis humani culpas voce magnò ct queribundi deplorat, perinde ac si re­ lictus sil solus. Sed quid dicit illi divinum responsum? Propter miseriam inopum, cl gemitum pauperum nunc exurgam. Inlclligens ergo jam suæ querimonia sc plures habere consortes: Tu, Domine, inquit, servabis nos à generationehàc in a ternum. In libro autem contra Donatislas, post collationem, cap. vigesimo, idem quoque Augustinus : < Ne forte, ait, arbitrentur Prophetarum < tantummodo moris fuisse» non ad novum Testaincn< tum, sed ad veteris consummationem perlinere, sic < arguere reprehensibiles, quasi omnes in eo populo ar< guantur, cl sic alloqui laudabiles, quasi omnes ibi hu< dentur, cccè sic ad Corinthios Apostolus loquitur : < Paulus Ecclesiæ, quæ est Corinthi, sanctificatis in < Christo Jesu, vocatis sanctis, cum omnibus, qui invocant < nomen Domini, gratia vobis cl pax ii Deo Patre nostro, < cl Domino!esu Christo. Cratias ago Deo meo semper pro < vobis in gratid Dei, quæ data est vobis in Christo, quia in ( omnibus divites facti estis in illo, in omni verbo, et in < omni scientia, clc. Quis hæc audiens credat in Ecclc< sià Corinthiorum esse aliquos reprobos, quandoqui< dem verba ista sic sonant, vehit ad omnes directa sil < ista laudatio ? El tamen pauló post dicit : Obsecro au< lem, frrdn s, ut non sint in vobis schismata, etc. El In CAP. VI. CONFUTANTI lì ARGLMENTA CAPITIS PHIMI. 25Ô < hoc horrendo vitio Unquam omnes incrcpansdicit-.divisum, extareque proludè in Hierusalem templum Deif < visus est Christus? Numquid Paulus crucifixus est pro summum sacerdotem, veram de lege ac religione doc­ < robis» aut in nomine Pauli baplizati estis? etc. > Ï Inde trinam. Ejusmodi Tobiaser.il, qui, cimi tribules reliqui nits ille. Poterat et ca commemorare, quæ in e&dcm irent ad vitulos aureos, quos fecerat Jeroboam, ipse Epistolò subjecta sunt: Tanquàm parvulis in Christo lac pergebat ad templum Domini, et ibi adorabat Dominum votum vobis dedi» non escam : nondum enim poteratis; Deum Israel, decimas fideliter offerens, et cætera his sed nec nunc quidem potestis, adhuc enim carnales estis. similia secundum legem Dei puerulus etiam observans. Cùm enim sit inter vos zelus ct contentio, etc. Item : Deinde non sequitur, si populus ille ità vacillavit, Et vos infiati estis» clnon magis luctum habuistis, ut tol­ ul pené cecidisse videatur, si ilà dispersus est, ul prolatur dc medio vestrum» qui hoc opus fecit. Item ex pemodtini formam ct speciem amiserit, Christi (pioque Epislolà ad Calatas : 0 insensati Calatee» quis vos fa­ Ecclesiam usque adeo obscurari posse, ul nulla ejus scinavit non obedire veritati? etc. Et postea tamen ait : species effulgeat. Plebs enim illa vetus, ut quæ casura esset, ruinam sæpè minabatur. Et quoniam futurum Fratres, si prœoccupatus fuerit homo in aliquo delicto» vos qui spirituales estis» hujuscemodi instruite spiritu lenierat ul illi reipublicæ tanquàm sempiterna nox esset tatis, etc. Item ad Philippenses : Omnes quæ sua sunt offusa, nihil mirum, si sensim obscurata est ct evanuit. quartini» et non quæ sunt Jesu Christi, etc. Quas res in Quid autem si quandoque etiam vix apparuit, cum tam ei disputatione, cl mullas alias similes à summo theo­ parva lux lenuisque noctis splendor affulsit? nempe lu logo praeteritas arbitror, quòd essent faciles; sunt cerna lucens in caliginoso loco. Sed hæc explicabantur certe ad praesens institutum utiles, casqué ferè in epi­ in sequenti libro diligentius ; nunc respondeamus ad stola ad Vincentium attigit. Jam quòd pleraque ejus­ quartum argumentum. modi prophetarum testimonia ad populi judaici statum Hilarii auctoritatem, quà nos Calvinus urgendos el mores posi Messiam referenda sint,ct sequenti libro existimat, Vincenlius Augustino quondam opposuit; sed hic loca omnia quæ ille ex Hilario collegerat, tan­ ex multis exemplis cognoscetur, ct nunc salis in uno exemplo demonstrabitur. Aggæus Zorobabclem, ac quàm meras calumnias contudit el obtrivit ferè in hæc Jesum sacerdotem magnum, tolumque omnino popu­ verba : c Ecclesia aliquandô obscuratur quidem multilum, ul domum Dei ædificarenl, his verbis admonuit: < indine scandalorum, sed cliam tunc in suis CrmisEt nunc confortare, Zorobabel, dicit Dominus» et con< simis eminet. Aliquandô laniationum fluctibus opefortore» Jesu, sacerdos magne, cl confortare, omnis po­ < ri tur atque turbatur; et tale tunc erat tempus, de pulus terra?» et facite; quoniam ego vobiscum sum»ct < quo scripsit Hilarius, undè putàsti insidiandum contra Spiritus meus erit in medio vestrum, nolite timere. At < testimonia lot divina, etc. Poles hoc modo dicere, eodem posteó capite subjunxit Aggæus : Si tetigerit < ncc Ecclesias Galaliæ lune fuisse, quandò dicebat pollutus in anima ex omnibus his, numquid contamina­ < Apostolus : 0 stulti Galota?» quis vos fascinavit? Sic bitur ? Et responderunt sacerdotes : Contaminabitur. Et < enim calumniaris docto viro, qui tardicordes cl lirespondit Aggæus : Sic populus iste anti faciem meam , < midos graviter increpabat. Quis enim nescit, illo lemdicit Dominus, et sic omne opus manuum eorum ; cl < porc obeuris verbis mullos parvi sensûs fuisse deomnia» quæ obtulerunt ibi » contaminata erunt. Quem < lusos, ut putarent hoc credi ab Arianis quod cliam omninò locum convenientius de populi statu post Tes­ < ipsi credebant; alios autem timore cessisse, el sitamenti veleris consummationem inlclligimus, tam­ < muíale consensisse? Quanquàm et illi qui tunc firetsi Augustinus, libr. coni. Donat. post. collât, c. 20, < missimi fucnint, el verba hærelicorum insidiosa mad formam quoque superiorum hoc exemplum inter­ < lelligere potuerunt, pauci quidem erani in comparapretatus csl ; sed, ut dixi, cl ad populi conditionem post < tione ca lcronim; sed tamen etiam ipsi quidem pro < fide fortiter exulabanl, quidam toto orbe latitabant Messiæ adventum aptiiis hoc congruenliftsquc refertur, < Hilarius ergi) decem provinciarum Asianarum aut ct plura alia praesertim apud Isaiam huic proposito inservire, lib. proximo ostensuri sumus. Itaque de < zizania, non trilicum, arguebat, aut ipsum etiam IriIsaiæ Jcremiæquc testimoniis dictum est satis. < licum quod defectu quodam periclitabatur, quantò Illud vero, quod tertio loco subjicitur, Ecclesiam oc­ < vehementius, tanto uliliùs arguendum putabat. Hacultam esse posse, Donatista? etiam posuere. Quibus < bent enim cliam Scripluræ canonica? hunc arguendi tamen Augustinus, de Unit. Eccl. c. 14, occurrit in < morem, ut tanquàm omnibus dicatur, clad quosdam hæc verba : < Non est Ecclesia nobis operta, quia non < verbum perveniat. > Hactenus Augustinus. < est sub modio, sed super candelabrum, ul luceat Ac Hieronymus, adversus Luciferianos: < Ingemuit < omnibus, qui in domo sunt. Et de illfi dictum csl: < tolus orbis, inquii, ct Arianum se esse miratus csl. < Non potest civitas abscondi super montem posita. Do< Periclitabatur navicula Apostolorum, urgebant venti, < natistis operta est, > etc. Tantum Augustinus. c fluctibus latera tundebantur, nihil jam supererat spei: Primum autem illud falsum est, veterem populum < Dominus excitatur, imperat tempestati, bestia moaliquandô nullam Ecclesiæ speciem habuisse. Nam cum < rilur, tranquillitas redit. Manifestius dicam : Omnes se solum relictum quereretur Elias, septem millia vi­ < episcopi, qui de propriis sedibus fuerani exterminati, rorum Scriptura commemorat genua sua non curvasse < ad Ecclesias redeunt. Tunc triumphatorem suum antè Baal; quibus sané illud perspectum cl explora­ ( Athanasiiim/Egyptus excepit; tunc Hilariumdc praelio < revertentem Galbarum Ecclesia complexa est; lupe tum erat, non fidem cl unitatem, sed regnum esse di­ 249 252 DE LOCIS THEOI CCICIS. I IB. IV. 251 crederet Ecclesia. Adde quod Dominus per Matthænm tad reditum Eusebii lugubres vestes Italia mutavit. > dicit, cap. idi. : Eccâ ego vobiscum sum omnibus diebu HæcHieronymus, mullaque alia, quæ brevitatis studio usquè aa consummationem seculi. Et per Joannem, pratereo. Sed hæc satis sunt, ut omnes intelliganl, cap. 14 Cl 16, cùm pollicetur Spiritum veritatis fidelinavem Ecclesiæ in alto hæresum, seditionum discorbus sempiternum, pluribus illum pollicetur, non tan­ diarumque procellis fluitantem, fuisse jactatam quidem, tum uni. Adde etiam quòd coquis non est unum mem­ ac pene opertam fluctibus, Sfatili. 8, 21, sed non fuisse brum, sed multa, ut Apostolus ad Corinthios docet. tamen in tanlà etiam tempestate demersam. Quin in Sed corpus Christi, quod est Ecclesia , ut idem ad sms licet paucis fortissimis eminuit, qui quo magis in Ephesios ostendit, usqud in finem permanebit. Non remigando Jaborúrunt, cò aspectabiliores clarioresque ergo unquam multi fideles in Ecclesià deerunt. fuerunt. Nec hoc Joco opus est Ecclesiæ romanæ fldem Praterea triticum simul cum zizaniis in agro, bolucemque proferre, quæ nunquàm omninò ipsa latuit, nique pisces cum malis in rete usquè ad consumma­ sed toti semper orbi manifesta fuit, quemadmodum tionem seculi durabunt. Non erge) solimi in uno manesexto postea libro accuratius ostendetur. bit fides. Sed deficiet hostia el sacrificium. Equidem Nec verò sub diversis pontificibus fides Ecclesiæaut hanc Danielis vaticinationem non ad finem seculi, sed solvitur, aut occultatur ; quin eoctiam tempore Ecclesia catholica fidei suæ manifestum argumentum edit. Ju­ ad Synagoga; consummationem existimo referendam. Quòd si quis ad tempus Anlichristi referre velit, cum dicia lune pastorum periclitamur, quæ sine certo Ec­ clesiæ capite infirma atque incena erunt. De qua re hoc ego non magnopere contenderim, modo sic inter­ pretetur, ul propter crudelissimi tyranni sævitiam sa­ alio libro disseremus. Jam in sexto argumento Calvinus ct multum opera cerdotes à publico ct solem ni sacrificio desistant. ac verborum sumit, ct vano sc labore frangit. Poterat Quod verò cx Apocalypsi Joannis objicitur, quoniam brevius ac facilius dicere, quoniam Synagoga cxslinvalde obscurum est, nihil contra nos habet ad facien­ cta omninò cl deleta csl, Ecclesiam quoque Christi dam fidem virium , tametsi hoc oraculum in Luthcro funditus esse delendam. At discessio quam pradixil fateor osse completum, cui dala est clavis putei abyssi, Apostolus, venire non potest, diirn vera Ecclesiæ fa­ ul errores penitus demersos atque defossos eruendo cies cxiitcril. Id Calvinus dicit, non probat, itaque fal­ lania caligine orbem obduceret, ut vel lucem ipsam te­ sum est. Quin postcaquàm Germania non solum à nebri circumfudisse videretur. Sed affulget adhiic Eoromano pontifice, sed à romano codemque suo im­ clcsiæ lumen his qui oculos habent ad videndum. Nam peratore majore cx parte defecit, illa fortassis Pauli Lulhcrani cæci sunt, ct duces cæcorum. Si autem pradiclio impleta csl, inslanlquc proinde Anlichristi omnis gloria filiæ regis ab intus, nihilque in eà exter­ infelicissima tempora. At Filius hominis veniens fi­ ni splendoris est, qui fieri potest ul illa cohaereant : Astitit regina à dextris tuis, in vestitu deaurato, circum? dem non inveniet in terrà. Sed huic argumento re­ spondet Hieronymus in dialog, adv. Lucifer., illam hic data varietate? Item : Sic luceat lux vestra coram ho­ fidem nominari, de qua Dominus aiebat : Fides tua te minibus, ut videant opera vestra bona ? Et : Non potest civitas abscondi super montem posita, neque accendunt salvam fecit ; ct alibi, de Centurione : Non intani tan­ lucernam, et ponunt eam sub modio, sed super candela» tam fidem in Israel ; et rursùm ad Apostolos : Quid ti­ brum, ut qui ingrediuntur, lumen videant? cætcraque midi estis, modica: fidei ? necnon ct in alio loco : Si habueritis fidem , sicut granum sinapis , etc. Nec cnim similia, quæsunt, ne longum faciam, praetereunda. Pla­ Centurio, aut illa muliercula in Trinitatis sacramenta num csl igitur, in sponsa Christi, in quà nihil fictum, crediderant, sed simplicitas mentis ct devota Deo suo nihil fucatum, nihil simulatum est, sed omnia vera, anima commendata est. llæc est fides quam raro in­ sincera, solida, omnem etiam externam gloriam ab ventam Deus pronuntiavit ; hæc est fides quæ etiam interiore virtute ct splendore procedere. Ac de sexto apud cos qui bene credunt, difficile perfecta invenitur. argumento nimis mulla diximus. Eodem quoque modo Augustinus respondet, de Unit. Reliquis veri) argumentis diluendis illud admonere Eccl. c. 13, Dominum de perfecta fide loqui, quæ ita opera prolium est, per figuratam dictionem mulla, difficilis est in hominibus, ut in ipsis admirabilibus quæ parti conveniunt, in lotum solere transferri. Id sanctis inveniatur aliquid, ubi trepidaverint.Addit rur­ nobis in usu est, cùm pcrsæpe lias, tùm magis cum sum , propter iniquorum abundantiam ct paucitatem de civitate, populo, regno omnique omninò cœlu lo­ bonorum, quæ illà potissimum ælate erit, Dominum quimur, de quibus ea in universum dicimus, in quæ ilh locutum. Propterea cnim non dixit : Filius homi­ non omnes reipublicæ partes, sed interdum paura nis veniens non inveniet fidem in terrà, sed quasi du­ eliam concurrunt. Populum enim robustum, gentem bitans : Púlame , ait, inveniet fidem ? non quòd ille bellicosam appellamus , non quòd omnes in eà repú­ cunela sciens de aliquà rc dubitaret, sed ut suà dubi­ blica aul robusti aut bellicosi sint, sed quòd viri cx eà tatione figuraret nostram ; quia propter mulla scan­ ad rem bellicam sciceli ejusmodi soleant esse. Nec dala circà finem seculi pullulantia hoc erat infirmitas cnim abler de humana república ac de humano cor­ humana dictura. Illorum autem error eripiendus est, pore loquimur. Dicitur autem homo agere vel pati, qui vanissimis argumentis adducti sunt ut putarent fi­ quæ manus pesque vel agii, vel etiam patitur. Dicitur dem in solo uno manere posse. Cum cnim Ecclesia mundus immundusvc, si facies aul munda aut immm> nomen collectivum sil, si unus tantùiu crederet, non da sil : omninò modo similiter in reliqui^ ÎK CAP. VI. CONFI; i ANTI? !l AKGV.MENTA CAPITIS PRIMI. Inde adeò venit, ut vocabula, quæ quibusdam Ecclesiæ partibus convenire videmus, Ecclesiæ ipsi attribuan­ tur. Ad hanc enim legem Ecclesia dicitur amica, pul­ chra, immaculata, sancta, videlicet ratione bonorum; hortus conclusus, fons signatus, ratione electorum. Qui cùm prima atipie optima pars sint Ecclesiæ ebristianæ, imo vero regni cœlorum cùm sint principes, quamvis in icrrenà republicà despicatissimi ac contem­ ptissimi , veré ac jure ea, quæ in cos conveniunt, in totam Ecclesiam transferuntur; quoniam, ul ex Aristo­ tele etiam ante docuimus, id civitas aut esse aul facere dicitur, quod in eà primarii aut optimates aul esse di­ cuntur, aut facere. Neque hoc loco, ubi à I.ulhcranis vel maxime petimur , Luthert testimonium ncgligcndum est, quo intelligant hi rem esse tam apertam at­ que dilucidam, ul eam ne Lulherus ipse quidem nega­ re potuerit. Is igitur, ehm in concione quadam ad po­ pulum explicaret qucmadmodiim Ecclesia sanela dice­ retur, per synecdochen docet Mattbæum scripsisse latrones blasphcmàssc, ciim unum eorum id fecisse Lucas scribat. Sic unus el idem populus, ut ait, argui­ tur in prophelis, cum multi sint inter eos boni; nirsiis laudatur, cùm mulli sint inter cos mali. El pulcher­ rimas ebaritatis ea est figura, quæ communia faciat omnia bona, communia item omnia mala , ul aller ai­ derais onera portet, ct sic impicat legem Christi. Sic •civitas, vel regio, vel domus fecisse aul passa esse dicitur, quod aliquot in où fecerunt aut passi sunt. Hactenus Luthcrus. Hic ego hærelicos universos ap­ pello, ut jam vel ipsi sint judices nitm prudenter nobis opponant Ecclesiam hortum conclusum esse, fontem signatum, puteum aquæ viva», paradisum cum pomo­ rum fructibus, sanciam, pulchram, perfectam, sine ma­ culé cl rugà gloriosam, ut in eà nullum prescilum, nul­ lum infirmum, nullum improbum osse conficiant. Sed respondeamus ad singula. In septimo argumento Canticorum de Ecclesia en­ comium ponitur, cui abundé, ut reor, satisfecimus. Additur deinceps, in arcà solos eos fuisse qui salvi facti sunt, arcam autem Ecclesiæ imaginem extilisse. At ne quis in hunc errorem incideret, ul putaret om­ nes qui per baptismum in Ecclesiam transeunt, esse salvos, idcircò Petrus caute et sapienter adjecit : Quòd el ro.$ nunc similis forma! salvos facit baptisma ; non carnis depositio sordium , sed conscientia? bona! interrogatio, etc. Alioqui diam, quod Hieronymus adversum Luciferianos ait, ut in arcà omnium animalium genera, ila et in Ecclesià universarum gentium el inorum ho­ mines sunt; ut ibi pardus ci hœdi, lupus et agni, ità et hic justi el peccatores, id est, vasa aurea ct argentea cum ligneis el fictilibus commorantur. Arca igitur in eo potissimum Ecclesiæ typus est, quòd extra eam nullus servatus est, non in eo quòd omnes intra illam facti sunt salvi. Sed arcæ sacramenta ex Hieronymo in dialogo illo petantur. Nos pergamus ad reliqua. Christus, aiunt, non est alterius Ecclesia? caput, nisi ejus cujus salvator est. Hoc primum non est adeò ex­ peditum. Est enim caput Angelorum Christus, nec constat tamen aa eorum sil proprie salvator. Ccrlò 254 ego non puto, quamvis contra sil à nonnullis disputa­ tum. De quà re non csl hic locus disserendi. Deindè ea connexio infirma csl : Christus est Ecclesiæ salva­ tor, ergu omnes qui sunt in Ecclesia sénat. Eilcnimw/vator omnium hominum, maxime fidelium, 1 Tim. 4, 10, nec omnes tamen reipsà salvos facit; atque ul Chri­ stus corpus suum quod est Ecclesia, servet, servet, inquam, rei clficientiA el exitu, adhuc non sequitur cum omnes qui sunt in Ecclesia senarc. Tiim quo­ niam jam satis ostensum ct patefactum est, quædam de Ecclesià veré dici, quæei non omnium, sed quarum­ dam partium ratione conveniunt ; tum quoniam lotius parliuinquc vocabula latius fusa sunt quam voces corporis atque membrorum, quemadmodum pauló post explanaturi sumus, Ith non fit, ul si corpus Christi omniaqucejns membra servantur, partes Ecclesiæ ser ventar omnes. Ncc verò Paulus ail Christum exhibere sibi gloriosam Ecclesiam ; solùm adstruit scipsum tra­ didisse, ut cam exhiberet gloriosam. Qucmadmodiim autem mortuus ille est, ut omnes viveremus, ncc vi­ vunt omnes tamen, sic sc tradidit pro Ecclesià, ut cani mundaret et glorificarci, nec tamen omnes, qui in Ec­ clesià sunt, mundantur ct glorificantur. Tametsi veré Ecclesiam suam sibi exhibet gloriosam ; sed nec in omnibus partibus, noe in hoc fortassé tempore. Porrò id, quod sequitur, facillimum est. Nam quanquàm filii Dei aliquando secundùm predestinationem nominentur, al propria eademque frequens denomi­ natio à presenti justilià fit, ul capile tertio explana­ tum est. Videmus autem veré filios exhæredari, ac justé aliquando quidem. Non itaque colligitur : Filius est, igitur percipiet hereditatem; nisi illud simul po­ nas : El jus quod accepit, non amisit. Quoniam autem Filius Dei non semper probus intelligitur, sed is quo­ que interdum, qui paterna bona prodegerit, etiam hoc distinguendum puto, Ecclesiam é Dei solimi filiis con­ stare. Nam si filios voces, qui per baptismum sunt Christo et Ecclesiæ geniti, id nos asserimus. Sed in his sunt improbi quidam el stulti filii, quos patris matrisque cura parturire itenim gestit, donec formetur in cis Christus. Sin filios Dei juxta frequentiorem Scri­ pture usum cos lanlùm appelles, qui probi, el sapien­ tes sunl, corlé Ecclesia non ex his modo constituitur, sed ex illis etiam, qui palcrnæ cl probitatis et sapicnliæ effigiem eluerunt. Nam et in hos nomen filii quandoque diffunditur, h onne, inquii Deut. 32, 6, ipse est paler tuus? Ai generatio perversa erat, el infideles filii. liem Isaías, 1,2: Filios enutrivi, et exaltavi, ipsi autem spreterunt me. liem Jercm. 3, 22 : Convertimini, filii raerlentes, ct sanabo aversiones vestras. Item Cant. 2, 2 : Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. Quod de sanctis Ecclesiæ viris dictum esse omnes Christi fideles agnoscunt. Ende autem appellat spinas, nisi, ut Augustinus ait, de Luit. Eccl. cap, 13, prop­ ter malignitatem morum? el easdem unde filias, nisi propter communionem sacramentorum? Dona ergò filia in medio malarum est, mcàdemque paternàdomo. Sed ovile Christi nonnisi cx Christi ovibus constituitur. Quid timi, quasi non alias pecudes habeat pastor? Ho» s55 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IV. 256 nascentis Ecdesiæ nomine se Apostolos venditarunt, bel sané capras, habet et hædos. Pastori itaque non Cùm non essent Apostoli Christi veri, sed pseudoapo modo ovile est, sed cl caprile, cl bredile. Hædi porrò, steli, 2 Cor. f 1 » 15. Quod igitur dicit, tale est : Ex no­ cl agni in Dei cognitione inlclligentiòque discreti sunt, bis exierunt, hoc est, à nostra scholâ, cl societate : Sed in hominum scienliâ ct cogitatione confusi. Dùm hic non erant ex nobis, id est, non vere erant Apostoli; si vivitur, diversi licèi greges, in una tamen congrega­ enim ii fuissent, nobiscum profecto permansissent. tione sunl, adeòque permixti, ul segregari non possint, Veri enim Apostoli, quos ad Evangeli! munus delegit donec ille veniat qui separabit cos ab invicem, sicut Christus, non tùm hoc, tùm illud, sed idem dicebant paslor segregai oves ab hædis, el statuet quidem oves semper, eratque illis constans ac perpetua ralio ct ve­ à dextris, hædos autem a sinistris, Maith. 25, 25. ritatis cl vilæ. Hoc enim ad auctoritatem Evangeli! Sed ut argumento huicscholæ more piessiùs disperlinebat, ul ejus primi administri, quibus scilicet tinctiùsque respondeam, illud considerandum censeo, illud est creditum, odorem saporemque Christi sem­ quôd ul nomen ovis non in co solimi loco, sed in sacris per cl in omni loco servarent. Contra vero operarii fere litteris, ul Joan. 2, pro bonis ac justis accipitur, subdoli, quamvis aliquando se transfìguràssent in sic ovile Ecclesiam in bonis justisque desigual; quales Apostolos Christi, sed insipientia tandem eorum ma­ sunl, quemadmodum supra diximus, voces aliæ nonnifesta erat omnibus, et linis scciindimi opera ipso­ nullæ, ut, exempli causa, amica, columba, immacu­ rum. Qunnquâm, si de predestinad*, ul Hieronymo Cl lata, hortus conclusus, fons signatus, paradisus cum Augustino visum est, Joannes loqueretur, nihil adhuc pomorum fructibus, quæ nimirum voces Ecdesiæ vel hærelici conficerent. Nam quæ rerum consequentia propter justos, vel etiam propter electos tribuuntur. csl : Non sunt cx nobis, id est, non sunt ex electis; Quocirca non fit, ut si m ovili non sunl nisi oves, in non igitur sunt in domo Dei, quæ csl Ecclesia? Quasi EcdesiA non sint La?di, quos sponsa pascere jussa est, vero in domo Dei non sini cum vasis electis in hono­ quoad eos ah agnis pastor ille summus segregaverit. rem vasa etiam non electa, nempe in contumeliam! Nomen etiam ovis malos nonnunquam in Ecclesia si­ Sed ad argumentum septimum diximus mulla. Nunc gnificat, nedum probos. Hinc enim illa sunt Ps. 118, octavum diluamus. Î 7 6 : Erravi sicut ovis quæ perierat. El Isa. 55, G: Et ad testimonia quidem ex Canticis post ea quæ Omnes nos quasi oves erravimus. Et Ps. 48, 15 : Sicut oves in inferno positi sunt. El Ps. 75, I : Iratus est fu­ dicta sunt, nihil csl nccesse respondere. Illud autem, quod cx Apostolo objectum est, divus Augustinus in ror nuis super oves pascine tute. Et in Evangeliis ovem libro secundo Retractationum cap. 49, ita interpreta­ errantem legim js. Et Maith. 10, G : Oves, quæ perie­ tur, ul Ecclesiam describat Apostolus, non quæ jam runt, domus Israel. Atque cum Dominus Petro com­ sil, sed quæ preparatile ul sit, quando apparebit etiam misit oves, si nomen hoc pro solis bonis usurpatum gloriosa. Et in libro de Perfectione jusliliæ : < Cimi censeamus, verendum csl utique, ne mali à Petri cura < enim, ait, non tantiim Apostolus dixerit, ul exhibo existiment se exemptos. Sanò verò quicumque fidei < ret sibi Ecclesiam non habentem maculam, aut rusacramentum habent, Petro intclligunlur esse com­ < gain, sed addiderit gloriosam, salis significavit quam missi; ncc ab eo modo requirendum, si gregem bono­ < dò erit sine maculò, aut aliquid hujusmodi, tunc rum paverit; sed illa etiam, an quod infirmum fuit < utique, quando gloriosa. Non enim modo in laniis consolidant, et quod ægrotum, sanàril, ct quod con­ < malis, in laniis scandalis, in tanta permixtione hofractum, alligaril, cl quod abjectum reduxerit, ct quod < minum pessimorum, in laniis opprobriis impiorum, perierat, requisierit. In quem sensum ovile Christi non < dicendum csl eam esse gloriosam. Nam si Dominus csl angustius quàm Ecclesia; sed perinde ut illa cum < ipse non fuit glorifícalos, nisi resurrectionis glorili, sanis morbosas etiam oves continet. Dominus autem < quomodo dicenda est ante resurrectionem suam EcJoannis capite decimo in illum alterum sensum vocem < desia ejus esse gloriosa? Mundat ergo eam lavacro ovis usurpavit. Jam quod in hoc septimo principali ar­ < aquæ abluens peccala preterita ; deinde perficiens gumento demòni objicitur, id in promptu est refellere. « ejus sanitates, facit eam occurrere in illam glorioNam si cx discipulis pseudopropbctæ exierunt, intiis < sam sine macula cl rugò. > Hactenus Augustinus. ergò priùs domique erant : nec enim aliter exire po­ Cujus sententiæ fuit non solum D. Thomas, sed etiam tuissent. At non erant, inquit, ex nobis. Hoc duobus Hieronymus ac Bernardus. In quem omninò sensum modis exponitur. Initio significat Joannes fidos illos Isaiæ testimonium idem Augustinus interpretatus est cl simulatos Christi discipulos fuisse, qui quasi amici in lib. coni. Donatisi, post collai, cap. 8. Quamquam ad tempus, el socii mensæ, in dic necessitatis reccsaltera est ejus loci commodior inteUigentia, ut incir‘Crim, Eccles. G, 10. Inter nos versabantur, ait, eam­ cumcisus el barbarus populus non sil Ecclesiam Dei dem nobiscum mensam cælcraque omninò sacramenta oppressurns, quemadmodum opprimit qui pede calcat. habebant communia, sed simulatio virtutis erat, ven­ Et cap. 9, docci distinguenda esse tempora Ecclesia*, ditatio, ostentatio; ideòque, quòd non erant ex animo, el veré nostri, non erant ex nobis; nam si fuissent ta­ cl pro diversitate varia Scripture loca, quæ partim Ecdesiæ puritatem, partim malorum permixtionem les, quales nos sumus ex animo Christiani, perman­ enuntiant, esse concilianda. Memini me tamen sic si utique nobiscum. Dcindè de viris forte apos­ Pauli xerba aliquando exponere, ut ad efficientiam tolici* hxpiitur, dim ait : Er nobis merunt, sed non baptismi etiam præsentem illa omnia referantur. Quod erani ex nobis. Nonnulli siquidem statini à principio À f ibi CAP. VI. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. cniii) ail : UI ear. siui exhiberet sine maculd, hoc pla­ num cl expeditum est, cùm sine controversi omnes omninò maculas baptisma deleal : quod vero subjun­ git : Sine ruga, id certum csl ad baptismi novitatem allinere, qui veterem hominem sustulit cl absumpsit. Renovatur quippe, ul aquike, juventus nostra per la­ vacrum regenerationis cl renovationis Spiritus sancii, quam effudit in nos abundó, ele. At quomodo Ecclesia per baptismum gloriosa? Nempe tunc gloriosa sponsa sponso suo exhibetur, cum illi virgo genere ac virtute tiara, pulchra, munda, veste pretiosa, auro gemmis­ que ornata exhibetur. Non autem regina illa, quæ adSlilil à dextris regis in vestitu deaurato, circumdata varietate; non Esther, regio fulgens habitu,ct circum­ data glorià suà; non in omni glorià suà Salomon, ila gloriosi descripti sunt, quin gloriosior Ecclesia sua Christo sit recens baptismi initiata sacramento. Nec enim miniis in Ecclesiam quam in Synagogam illa quadrant Ezcch. 1G, 9 : Lari te aquà, ct emundavi san­ guinem tuum ex te; et unxi te oleo, et vestivi te discoloribus, el calceavi te hyacintho, et cinxi te bysso, et indui te subtilibus. El ornavi (e ornamento; et dedi armillas in manibus tuis, et torquem circii collum tuum. Et dedi inaurem super os tuum, ct circulos auribus tuis, et coro­ nam decoris in capite tuo. El ornata es auro, ct argen­ to, de. Quæ gingillatila in baptismi efficientia expla­ nare, eral facile id quidem, sed hujus temporis non csl. Non ergò cogimur ad futurum tempus ea effecta referre, quæ in præscnlià baptismus Ecclesiæ prae­ stat (I). Omnia siquidem illa in duo hæc Apostolus con­ tulit, ul Ecclesia sil sancta ct immaculata. Et exhibe­ ret, inquit, sibi gloriosam Ecclesiam non habentem ma­ culam, aut rugam, aut aliquid hujusmodi, sed ut sit san­ cta et immaculata; qualem certe nunc etiam credimus esse, non in omni suà parte quidem (nam id, quemad­ modum ante diximus, non est nccesse), sed in mullis membris, quorum sanctitas ct puritas facit, ut Eccle­ sia ipsa sancta vere immaculalaquc dicatur. Sane in parvulis adullisquc nunc primum per bap­ tismum lotis, nulla prorsus quæslio est, quin Ec­ clesia sanciar ct immaculata sil ; sed esse sine macula, ul Augustinus docuit conlrà Cœlestinum, non ab­ surde etiam ille dicitur, qui et criminibus caret dam­ nabilibus, el ipsa peccata venialia non negligi! mun« dare eleemosynis. Hos enim immaculatos Scriptura vocat. Ero, ait, immaculatus cum eo. Quomodo? Ob­ servabo me ab iniquitate mea. Item : Meati immaculati in vid, qui ambulant in lege Domini. Non enim qui ope­ rantur iniquitatem, in viis ejus ambulaverunt. In his ergò, qui ab iniquitate cl crimine mundi sunl ( sunt autem plurimi), Ecclesia immaculata est, quamvis impuritatis nonnihil, hoc est, culpæ venialis ex levi inconslanlique natura contrahant omnes. Secundum hanc interpretationem, quæ mihi el (I) Ad Ecclesiam in præscnlià hoc omninò referre videntur Fabius papa. epist* 5 ad Hilarium; GebsiuB in decret, de apoc.; cone. Tolet. 6, cap. I; Sixtus IH, episl. unie. cap. 5; Hieronymus, in episl. ad Eph. e.rivit sonus eorum. Prælcreù ratione temporis ; quo­ niam Apostoli non timi hoc, tùmillud t srd idem dixère semper. Fidetis, inquit 2Cor. I, 18, Deus; quia fermo noster, qui fuit apud rns, non est iu ilio : Est, ct Non; sed : Est, in ilio fait. Item, Ps. Í18, 85 : Anrravirunt mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex tua. Om­ nia mandata tua taitas. Et posterius : in crternum, Do­ mine, permanet verbum tuum, in generationem et gene­ rationem veritas tua. Quod igitur ab omnibus in omni cl loco cl tempore cenò atque constanter creditur ct docetur, id vcrò dogma catholicum nuncupatur; ct quæ hujusmodi dogmata ac disciplinam habet, ca vere Ecclesia catholica. Nam hæreticorum conciones pri­ vatas habent, peregrinas, inconstantes, clandcstinasque doctrinas. Bene ergo ct prudenter Vincentius Lirinens. de profatu Novat. : < In ipsà, inquit, calho< licà Ecclesia, ad quam non una natio, non unus an< guilts, sed maris multitudo convertitur, id teneamus, < quod ubique , quod semper, quod ab omnibus cre< ditum est. Hoc est eni n veré proprièque calholi< eunt , quod ipsa vis nominis ralioque declarat; quæ « oinJa hæc veré universaliter comprehendit. Quæ < cum ita sint, illo est verus germanusque catholicus, < qui quidquid universaliter antiquiliis Ecclesiam < catholicam timuisse cognoverit, id solimi sibi icncu< dum crcdcndumque decernit; quidquid vero ab ali< quo deinceps uno præler omnes vel contrit omnes < novum cl inauditum subinduci senserit, id non ad < religionem, sed ad tenlalionem potius inleUignt < perlinere. > Ilactcnùs Lirinensis. Scio causas pro­ ferri alias solere , cur Ecclesia catholica sit; sed hæ nihil \isæ sunt cognominis hujus asserendi gravissima!. Quibus positis, illud argumentum facile diluitur. Pri­ mum enim Ecclesia non ita modò contracta est el ad­ ducta in angustum , ut in orbe diffusa non sil ; quin nostrà memoria novus orbis apparuit multò maximus, atque latissimus, in quem discipulorum Christi sonus exivit, ne quisquam dicat, Hispanos, Gallos, Italos, Germanos, cætcrasque natione , in quibus Christi no­ men aul vix il, aul non omninò deletum est, minorem jiarlem orbis occupare. Deinde salis est, Ecclesiam se­ mel in lolmn mundum esse fusam , ul ctiamninn veré catholica dicatur. Nempe eadem Ecclesia est. camdemqnc fidem tenet, quam Aju>stoli in universi terrà vul­ garunt. Sane vero fidei pr.vsentis università^ ad cam universitatem referenda est, quæ tempore anteado in Ecclesià foil; el hæcad illam tandem, quam Apostoli m lotum orbem ediderunt, quemadmodum in secundo libro demonstratum csl. Ex quo efficitur, ul quamvis Christiana fides in unius forlè provincia! angustias ro digeretur, nihilominus catholica esset, et provincia item, quæ eam fidem haberet, Ecclesia esset etiam ca­ tholica. Nam el Ecclesiæ singola sub universali com­ prehensa catholica vocitantur, quoniam eam fidem Latent, quam universalis tenet, tenuitque semper Ec­ clesia. Sed hæc, cica quoque quæ restant, perspicua sunt omnia. Breviter itaque expedienda sunt. Objicitur ergo in quarto decimo argumento, frustrò omnium fidelium sensum exucciori. Cui ergo nrgumenTÜ. i. M8 t<> hæc brcvijfchné retulerim. Duo sunt rerum genera ut alias dictum est, quæ ab Ecclesià creduntur. I num csl carum, quæ ad omnes æquè pertinent, ut Deum es*c hominem, animum nostrum esse immortalem. Ei iti hoc genere non est valdè difficile, omnium fidimi seusumque cognoscere. Non dico aulcm, ul seorsum ro­ gentur singuli, quod cl permolestum esset, cl oppido quàm ridiculum, sed singulorum fidem in hujusmodi rebus statini sese prodere; satisque mediocri adbibi là diligenlià cognitam nobis ct perspectam esse posse, præsertim si res in contentionem veniat, cl vulgus suo more calescat. Alterum est genus earum rerum, quas cognoscere non rudium cl imperitorum in Ecclesià, sed majorum cl sapientium interest, ul Epistolam ad Ilrbræos esse canonicam, ac reliqua sunilia quàm plu­ rima. Quo in genere si vulgarem plebis scnientiam ro­ ges, perindò erit, ul si à cæco sensum colorum postu­ lares. Caule igitur atque prudenter, cum hujusmodi fortasse res in sermonem popularem incidunt, qui in vulgo pauló modestiores sunt, nihil omninò affinnatû assevcmnlerquc pronuntiant; sed id se credere ac sentire in hisce rebus profitentur, quoti Ecclesia cre­ dit ac senlit. Quo profecto nomine sapientes Ecclesiæ majoresque designant. Vorrò sive in hoc. sive in illo genere qmestio versetur, populus quasi dc tribunali sententiam dicere nec debet, nec vero potest: quo­ niam, ul hic pro certo, cl proluito sumimus, ligandi » solvendi, jndiomdique potestas in singulis fidelibus non est, sed in Ecclesiæ profectis, atque pastoribus. De qua re alio loco disseremus. Nunc illud dicimus, in communi omnium centroversià certum argumen­ tum ex communi fidelium sensu depromi ; quamvis non oporteat sigillatili! omnium sensum perscrutari. In fide autem earum rerum, quæ propria sunt doctorum atque sapientoni, solam horum sententiam expetendmi, vulgi ne expccLiudam quidem. Nam illi certam fidem faciunt catholici dogmatis, hi faciunt nullam. At vero in utrarumque rerum decretis ac legibus ncc vulgus, nec sapientes omnes habent locum; sed ii tantum, qui sint Ecclesiæ pastores, quemadmodum libris sequentibus explicaturi sumus. Ea vcrò argu­ menta , quibus pastorum veritas atque auctoritas im­ pugnata esi, in librum huic proximum differantur, ubi hæc multaqiie id genus alia longe opportunius re­ futabimus. Cæterum quòd duo symbola Ecclesiæ intenioscendæ Calvinus ponit, nempe ordinem in verbo el sacra­ mentis h Christo commendatum, ad quas omninò no­ las ceu ad lydiuni lapidem omnis congregatio exigen­ da sit, quæ Ecclesiæ nomen obtendat ; bene profcctA haberet, nisi hunc lydium lapidem in manu habere ipse vellet, cæteris negaret omnibus. Nos asserimus Lulheranos nec sinceram Evaugelii doctrinam, nec legitimam sacramentorum administrationem retinere. Illi contrii nobis utramque nolam inurunt. Ecquis erit judex? Negant apud nos Ecclesiam esse; apud se. ut nos dicimus, ex ¡stero mentiuntur. Ecqui sunt ii tan­ dem, quibus Iapis iste lydius est certus, solidus, ger* manus ad veram Ecclesiam explorandam? Arius, Ne* 3 DE LOCK THEOLOGICIS. LIB. V. Î58 S67 mum, Augustinum, Basilium, Chrysostornum, cælerostonus, Macbarius, Donatus , Pelagius , cælcriquc omnes hærelici, tiim etiam cùm Ecclesiæ bellum fa­ que optimos, ac prastanlissimos viros, quos Catholici el veneramur cl agnoscimus, vera Ecclesiæ Christi mem­ cient, càdcm omninò insolcntià sc habere profèrent bra fuisse? At illi stant à nobis universi, Lulheranis probandum est. Sicut enim principes sacerdotum cl Adde Ime illud Jercmiæ, cap. 2, 8, testimonium : Saomne concilium quærcbanl falsum testimonium con­ ccrdotes non dixerunt : Ubi csl Dominus? et tenentes le­ irà Jcstnn, Mallii, 26, ct omnes principes sacerdotum, gem meam nescierunt me, ct pastores prevaricati sunt in me, ct propheta: prophetaverunt in Baal. Quibus ver­ ct seniores populi adversum Jcsum consilium inierunt, bis utendum csscadversùs nostri ordinis magistros, Hie­ Mallh. 27, ¡la el episcopi ac pontifices nostri contra­ ronymus in Commentariis auctor est. Adde illini otiata riam Jesu Christo sententiam ferre possunt. Isa. 56, 10: Speculatores ejus cccci omnes, nescierunt Pralercà, si verità! m episcopi tenent, et falli non universi; canes muli non valentes latrare, videntes vana, queunt, id ex divino aliquo pacto proficisceretur. At dormientes, et amantes somnia. Ipsi pastores ignorarunt pactum hoc nusquàm apparet, atipie ut appareat, intelligentiam, omnes in viam suam declinaverunt. Qui­ haud aliter interpretandum csl, quam illud, quod cum bus ex rebus facilè inteUigitur, non esse fidendum Levi olim cl posteris ejus Dominus iniit : Padum meum, pastorum sacerdolumquc judiciis, prasertim si illis inquit, Malacli. 2, 5 etseq., cum Levi. Lex veritatis Dominus iratus est. Si ergo illi solum in concilium co­ fuit in ore ejus, ct iniquitas non est inventa in labiis ejus; guntur, concilium profecto errare potest. in pace et aquilate ambulavit mecum, ct mullos avertit Pralercà conciliorum auctoritas illo polissimiim nb iniquitate. Labia enim sacerdotis custodient scientiam, testimonio probari solet, Mallh. 18,19 : Si duo ex robis d legem requirent cx ore ejus, quia Angelus Domini consenserint super terram, de omni re, quamatmque pe­ exercituum est. Vos autem recessistis de via, et scanda­ tierint, [id illis à Patre meo. Ubi enim sunt duo vel tres lizastis plurimos in lege; irritam fecistis padani Levi, congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. At dicit Dominus exercituum. Item, Dan. 9, 4: Obsecro, huc testimonium probaret axpià, provincialium syno­ Domine, custodiens pactum custodientibus mandata tua. dorum certa esse judicia, quod à rcctû fide alienum lu quæ verba Hieronymus: < Non ergo, ait, quod polesse cùm ex aliis, lùm vero magis cx concilio Carlha< licetur Dominus, statini futurum csl, sed in cos sua ginensi sub Cypriano constat, in quo non duo vel 1res, « promissa complet, qui custodiunt mandata illius, i sed octoginta episcopi congregali, conirà orthodoxam Unde constat, pactum retinendæ veritatis quondam de unico Baptismo doctrinam erravere (I); synodo cum sacerdotali tribu initum per posterorum culpas rum ergò veritas infirmo, ani nullo potiùs fundamento irritari. Quo fit, ut ad cumdcm quoque modum, si nititur. Atque in eo testimonio his lantàni conciliis se Apostolis, cl succedentibus omnino pontificibus veritas affuturum promisit Christus, quæ in nomine ipsius con­ à Christo promissa csl, camdem umiditi sint servaturi, venirent. Primiim ergi) fidem faciant se coire in Christi quamdiù id non suis peccatis egerint, ut veritate de­ nomine : nam fieri potest, ut improbi episcopi adver­ stitui mereantur. Alioqui, ut Hieronymus in hunc Masus Christum conspirent. Deinde nihil verbo Dei ad­ lachiæ locum ait : < Ad sacerdotem quidem perlinet < disciplinam, interrogatos respondere de lege, sed si dant, aul detrahant; illis enim hæc lex prascripta est. < ignorantiam in ci teris diligentem in Scripturis sanAd hæc, concilium Ariminense sexcentorum episco­ porum erravit cum Ario, Ephesinum secundum etiam < clis obtenderint negligenlem, frustra jaciant dignifrequcnlissimuin cum Dioscoro, Couslanlinopolilanuiu < talem, cujus opera non exhibent. » Atque idem vero trecentorum pontificum cum Leone imperatore. etiam Hieronymus scribit, falsò sacerdotes illa jactare, Jerem. 18, 18 : Non peribit lex à sacerdote, nec consi­ Concilia igitur quamlibet generalia nullum argumen­ lium à sapiente, ncc sermo à Propheta, citm Scriptura tum firmum theologis subministrant. dicat : In pert ersam animam non intrabit sapientia. El Sexta item synodus apud Trullum celebrala non per Ezechiclein, cap. 7, 26, Dominus: Quarent, ail, unum, sed mulla peccavit, ut videre est canone se­ visionem de Propheta, ct lex peribit à sacerdote, ct con­ cundo, tertio, decimo tertio, quinquagesimo quinio cl silium à senioribus. ïn quæ verba idem ipse Hierony­ sexagesimo seplimo. Enare igilur in fide el moribus mus : < Il.ee autem, non sohim eo tempore, quando concilia possunt. Albertus insuper Pighius, vir doctus cl pius, multis Id solùm animadvertimus, Canum pluribus in locis non argumentis ostendit, acta, quæ nomine scxlæ, ri satis attendisse ad efficaciam consensus Ecclesiæ diseptimæ synodi circumferunlur, varios errores conti­ tpcrsæ; ciimdrm etiam auctorem pluries annotàsse, nere. Non igilur conciliorum etiam generalium fides » meritò, ut facium insigne, videlicet, nihil unquàm ul missum fuisse ab Ecclesià, nihil in cà invaluisse, adeò certa est, ut in dubium vocari non debeat. Ìnod summi pontificis confirmatione caruerit. QuanPrætereà, concilium Conslantiensc definiil conci­ oque etiam dicit auctor concilium generale posse er­ lium esse saprà papam, Florentinum autem sub Euge­ rare, quod ¡nielligli, ubi caret summi pontiucis con­ firmatione. Sed id male sonat auribus catholicis. Potius nio IV, el Lateranense sub Leone X, contrarium dogma dicendum essel, in sensu ultramontano, concilium (I) Quæ quidem constant ex August, de Bapt.conlr. nullum generale dici posse, absque summo pontifice Donat., lib. l,cap. 18: Buflin. lib. 10 cedes. Hist , consentiente. — Vide potissimiim Salmon : Traité de cap. 21; Leon, episl. 12, 15, 21, 22, 25, 21, 26. Tdndc des conciles, etc. P. S. 271 DE LOUS THEOLOGICIS. LIB. V. 2.2 congrégalos, ul causas eas scilicet definirent, qua; ad Ecclesia; sivo fidem, seu mores pertinent. Al Lutheran t novum concilium volimi, omnibus retri) seculis inau­ ditum, ubi de fidei quæstione judicent non episcopi ct sacerdotes, sed rhetores, el laicorum turba, qui non vià el ratione, sed verbis el clamore pr.evaleanl. Verum hujusmodi errorem facillimum csl eripere. Tota enim fidelium Ecclesia congregari non potent, ct, ut posscl quidem, non expedit lamen, ul ad indisci­ plinatum vtilgum disciplina nostre controversia; refe­ rantur. Quòd si ad rcmpublieam voi in pace, vel in In Ilo continendam stultum esset concitato ct inerudito plebis consilium requirere, stultum quoqu • est, ac multò etiam magis, velle ul in gravissimis de lido quæstionibus populi consensionem atque judicium re­ quiramus. Ac si populus in rebus temporariis tulò cl prudenter magibiraluumcure, diligenliæ, consilio sdse tradit, nec ferendis legibus quidquam sibi aul consilii aul auctoritatis vindicat, cur plebem hi Christianam incilant, ul suis nolit rectoribus se committere, sed pergat in consessum illum admitti, ubi causæ omninò publicæ non à privatis hominibus, sed à publicis Ec­ clesie magistralibus transigendæ sunt? Non sumus, inquilini, adeò rudes el lardi, ul velimus aul totam ple­ bem in concilium cogi, quod esset amentiæ, nul doc­ trina' quæstiones ad indocium vulgus referri, quod ossei stullilto; sed id cupimus, quod cl merito et optimo jure cupimus, ul ncc saccrdoles imperili in concilium veniant, et si qui laici sacrarum lillcraruin periti sini, sunt autem plurimi, hi ad synodum evocentur; ct sive sacerdotes, sive laici, deligantur viri prudenti^ aesapientiii celebres, quorum consilio res omnes Ecclesiæ, publicaque negotia gerantur. Quoniam non dccct, ul in bis, quæ religionis sunt, irreligiosus episcopus laico pio anteferatur: aul in his, quæ simi doctrinæ, laico doelo antestet sacerdos indoctus. Sed quod de ignaris episcopis calumniantur, id in confutatione argumentorum explicabimus : nam ct hoc primo jam capite inter cælera objectum est. Quod verò dicunt, sclcclos è plebe viros in synodum cogendos esse, errant in eo turpissime, nec inlelligunt, qualis sil rcipublicæ ebrislianæ facies cl forma à Christo insti­ tuta. Qua de re salis abundanter mullis voluminibus ab Alberto Pigino, aliisque Catholicis disputatum est. Nunc vero cum Lutbcnmis ego non pugno, utrinn omnes fideles sacerdotes sini; non, utriun feminæ à Christo sini ad Ecclesiæ munia cl sacrorum adminislralioncm admissæ; quoniam hujusmodi quæstiones non sunl pra'senlis operis inslituti. Tantiim dico, non femi­ nas, non laicos, sed solos sacerdotes el episcopos opor­ tere in concilium cogi : Veniam, inquit Dominus Moysi, Exod. 19, 9, ad te in caligine nubis, ul audiat me popu­ lus loquentem ad te, ct credat tibi in perpetuum. Des­ cende, et contestare populum, ne forte velit transcendere terminos, d pereat cx eis plurima multitudo. Sacerdotes quoque, qui accedunt ad Dominum, sanctificentur, et as­ Nihil dubium eral, quin synodi vel concilii nomino, cendes ht, et Aaron tecum, ele. In banc ergo formam ead m quippe res est, patres semper nostri intellexe­ Christus per episcopos cl saccrdoles populum cbrisliaimm instituit, nec plcbcil ascendere ad consultandum rint sacerdotes, prrscrtim episcopos, m locum imum finierunt; conciliorum ergo auctoritas infirma est. Rursum concilium Basilcensc definit osse hærclicum qui negaverit, concilium esse suprii papam, aut asse­ ruerit papam transferre in alium locum posse conci­ lium, aut in aliud tempus prorogare. El tamen nemo làm insanus posi ea tempora fuit, ul sentential con­ trarine auctores bæroiicos existimaverit; conciliorum ergo judicia incertiora sunt, quam ut certam fidem facere possint. Pra'lcre.h Augustinus, lib. 2 de Baptismo contré Donatista*, cap. 3 < Plenaria concilia, inquit, sæpè < priora à posterioribus emendari. > Id quod certe non fieret, si semper veritatem assequerentur. Sed cl Isi­ dores, quinquagesima distinctione, capile Domino: < Quotiescumque, inquit, in gestis conciliorum discors < sententia invenitur, illius sententia concilii magis i ’.cncalnr, cujus antiquior cl potior exstat auctori< tas. > Non igiiur conciliorum decreta certa sunt omnia, sed interdum varia sunt, atque adeò inicr se pugnantia. Pnrlereà, cùm concilium dicitur errare non posse, aut intclligilur mutilum sine capite, aut integrum in­ terveniente etiam capitis auctoritate. Si mutilum, er­ ravit aliquandò, ul Catholici ultrò ipsi fatentur; sin integrum, frustra ad fidei quaestionem finiendam con­ gregabitur, ciim romanus pontifex sine generali con­ cilio riti de tide pronuntiet, quemadmodum loco proximo sumus demonstraturi. Aul igiiur conciliorum dogmata incerta sunt, aul vanè profectò congregantur. Id quod Gregorius Nazianzeims in epistola ad Procopirm, quæ est numero cenlcsimo secundo, plané tes­ tatur in hæc verba: < Quodcumquc episcoporum con« cilium fugio, proplerea quòd hactenus nullius omnino « synodi finem allquâ utilitate prædilum, cl unde res « male habentes non magis exacerbata;, quàm curato « fuerint, videre licuit. > Postremo, OEcolampadius argumentatur cx concilio Romano sub Nicolao, ubi Bercngarius*. ut inquit, conclus csl adjurare in verba falsissima, quæ nec Roffensis libro tertio contra OEcolampadium, cap. 12, nec Cajclanus in libello de Cœnà Domini ab errore liberare potuerunt. Ilis atque aliis argumentis contra hujus loci auclorilatcm hærctici pugnare solent. Lutbcrus autem more suo rem nuli A argumentatione, sed solò assertio­ ne conficit, inquiens in lib. de Capi. Babyl. : < Sæpiùs • erraverunt concilia, præscrlim Conslanlicnsc, quoti « omnium impiissime erravit. » Et in quâdam ad popu­ lum concione, concilium primum, cui Apostoli el eorum discipuli interfuerunt, errasse ait, cò quòd senserint legem ei opera necessaria esse ad salutem. Sed enim hunc nos locum cl confirmare, el tueri semper opor­ tet. ncc ex veri Ecclesie sûnlcnlià falsò ullA ratione utoveri CAPIT IL /;<>< ct qtddnam notnm aul synodi, aut concilii hoc sané loco signified. CAP. II. QUID NOMEN SYNODI Al l COSCILU SIGNIFICET. 27Ì tum sacerdotibus debent, sed præscriptis terminis mime, non juvenes, non laici, sed Apostolici presbyteri contineri. ridere de verbo hoc. Quòd si Petrus, ut mentes Antio­ Sed ais: Moyses sacerdos non crai, cl tamen ille chenorum dubilanliiim synodi auctoritate firmarentur, docebat populum, rcliglonisqne quæstiones finiebat. non fideles omnes, sed solos presbyteros cum Apostolis At primum nego Moyseu sacerdotem non fuisse. Moyses, congregandos existimavit, quid est, quòd nos in Ec­ inquit, et Aaron in sacerdotibus ejus, Psalmo nonage­ clesiæ grav issimum cœlum mulierculas, lanios, coquo 5, simo octavo. Item non modo obtulit Deo munera ct sartores convenire cupiamus? Scimus enim, apud Lutiicra/.os hujusmodi multos sacrarum sibi litterarum Immolavit, verii n etiam Aaron < t filios ejus consecra­ scientiam assumere. Prætereà, cùm in dubium venit, vit. Sacerdos igitur erat. Illud Levitici octavo disertó qtiænam pascua sint ovibus permiti uda, quæ contra explicatum csl. Deinde dato mihi legislatorem alium, V itanda, pastorum ca consultatio est, non ovium. Ec­ dato ducem et prophetam à Deo constitutum, dato ho­ clesiæ igiiur pastoribus hujusmodi causas Dominus de­ minem, cujus verbis D iUs tantiim auctoritatis dederit, mandavit. Prætcrcà claves regni cœlcstis Christus non illune ego fortasse dicam, ejusmodi virum, etiamsi vulgo passim, sed Apostolis, conimquc successoribus hicus sil, cum sacerdotibus consulendum. Sed illud concessit, ut in cap. Firmiter de sion. Trin. dicitur; uni Moysi concessum est. Transferri itaque passim m nec enim quæ alterius cl loci cl temporis sunt, ca alio» non debet. Nam quod proprie in controversiis nunc probare debemus; in clavium autem potestati finiendis legislator ipse praescripserit, planum in lege eædcm res sunt, aperire cl solvere, cl claudere cl li­ cl expeditum est: Si difficile, ait Deui. 17, 8, et ambi­ gare, quemadmodum vel ipse Christus Matth cap. IG guum apud te judicium esse perspexeris, venies ad sacer­ explicuit. Solvere ergo quaestiones circa fidem exortas, dotes Levitici generis, etc., sequerisque sententiam eorum ; ligareque fideles expleto jam judicio ad credendum non nec declinabis ad dexteram ncc ad sinistram. In ambiguis quorumlibet est, sed eorum tantiim, qui ut claudendi cl ergo quæstionibus ad sacerdotes populus babel currere, aperiendi, ita ligandi solvendique auctoritatem habent. in connnqtic judicio requiescere. Adde hite illud Aggæi, Confirmat autem hoc vel maxime, quòd ca impedi­ cap. 2, 12 : Interroga sacerdotes legem. Adde etiam menta tollere, quibus janua regni cœlomm clauditur, illud Malachiæ, cap. 2, 7 : Labia sacerdotis custodient clavium munus csl proprium. Ignorantiam igiiur lidvi, scientiam, ct legem requirent ex ore ejus , quia angeli s qua: sine dubio in ejusmodi impedimentis csl, P pro­ Domini exercituum est. Nec in veteri Testamento solimi prie tollent, quibus claves concessa: sunt. Acccod ad ca proscripta forma est in controversiis finiendis præha c, quòd \poslolns ad Kom. IÛ, colos esse intellexit cipicndaquc doctrina, sed in novo cliam asservatur, ul Apostolos, cum eis illud aptavit : In omnem terram, etc. m utràque juxta re populus ab episcoporum sacerdoApostolorum ergò, cl eorum qui Apostolis success<’r<‘, tumquc labiis cl judicio pendeal. Nam, quòd ab episco­ proprium erit illustrare ca'tcros, ac vi suà populum pis percipienda Evangeli! doctrina sit, testis est Paulus continere. Quòd si codi illustrationes tollis, quibus om­ ad Ephes. 4, inquiens: El ipse dedit quosdam quidem nia, quæ terra pai it, maturata pubescunt, infircund? Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios vero Evan­ hæc maneat necesse est, ac vere juxta nomen suuu gelistas, alios autem pastores ct doctores. Quo loco arida. Atipie etiamsi tenebra: operient terram, cicaligli Paulus, cimi Apostolos, Prophetas, Evangelistas quasi populos, non bas alii discutient, quhm quibus à Chri­ in 1res classes distribuisset, pastores tamen et doctores sto dictum est : Vos estis lux niundi. Qui verò, qued severe sane atque prudenter re ipsA confusos, sola superiorum est munus, inferioribus in l'ecles â tri­ cogitatione distinxit, ul i i dem esse in Ecclesia, qui cl buunt, hi similes sunt, ut si qui ani in terrà vim illu­ pascerent, el docerent, inlelligcrentur. Sed in bis strandi ponant, aul in pedibus vim cernendi. Sed quo verbis lapsa consuetudo deflexit de via, sensimque CÔ niam de bis fusius el accuratius ab aliis disputatum csl, deducia esi, ul alios pastores, alios doctores inlellisalis fuerit hæc nos pauca breviter attigisse. Nec Csl gerct, qua nulla pernicies major Christianorum vilæ profectò cur majorem in liAc re lucem desideremus, potuit afferri. Apostolus autem penes episcopos ul re­ quam non ratio modo, sed pcrp.eluus etiam Ecclesia gendi, ita quoque pascendi ac docendi auctoritatem usus fecit esse perspicuam. Non enim patrum memori? esse voluit : Attendite, inquit, Aci. 20, 28, vobis ct nisi episcopi el presbyteri in concilium vocantur; ncc universo gregi, in quos vos Spiritus sanctus posuit epi­ hi omnes, sed qui pastores Ecclesiæ el rectores sunt. copos regere Ecclesiam Dei. Et ritisuni ad Timotheum Episcopi enim, quos anulares nostri vocant, sine catis?, Epist. I, 2, 5, cl Titum 1,9, non alios episcopos, alios aliquandò in synodum sunt admissi. Sed nihil mirum. doctores, sed eumdem episcopum docloremque prae­ Nam et sine causò in Ecclcsià sunt. Verinn lure alias. scripsit. Ac per Jervmiam, cap. 5,15, Dominus : Dabo, Nunc complectarqtiodproposui brevi.Sané, nisi me inquit, pastores, qui pascent vos scientia et doctrind. opinio fallii, sicut nec simplices presbyteri» ita nec Doctrina igitur evangelica a pastoribus Ecclesiæ cxanulares isti episcopi quidem in synodum cogendi sunl. pcclanda est, quos el episcopos esse, el doctores tra­ Totum quippe ecclesiastici concilii negotium non or­ didit Paulus. Al vero, quòd episcoporum ac sacer­ dinis, sed jurisdictionis potestate transigitur. Ferre dotum etiam sil fidei de controversiis decernere, namque sententiam, solvere aut ligare, absque jurisdi­ Aci. 15, iradii laicas. Ciim enim venissent Paulus et ctione nemo potest. Constat autem, Patres in synodo aut Barnabas, et quidam alii, llierosolvmam, suscepti leges de moribus dare j^opulo, aut de fidei quæstionibus quidem sunt ab Ecclesia, quæ cnit Hierosolymis, sed Sed hujus hominis impudentiæ quis polcril sine sto macho respondere? Principio namque illud impudentiæ quantum est, quòd historiam Euscbii cl Tripartitam nobis objicit, in quibus conlrà nos refertur nihil, pro nobis multa! Quid illud alterum, quòd Nicænum con­ cilium. el canones Apostólicos opponit, in quibus d ? synodis provinciarum sermo est, quas summi pontifi­ ces pro recti Ecclesiarum institutione cl administrationc praescripserunt? Nos autem dc synodis generalibus loquimur, quas sine summi pontificis assensu cogere non aliter accipiendum est, ac si regid primarii sine principis assensu, atque adeò illo repugnante cogeren­ tur. Illud verò quale est, firmum esse velle quidquid in bis synodis statuitur? Pro veritate, ait, contrà mendacium. Scilicet, si pro veritate est, ubicumque statuatur, accipiendum est. Sed quid nos certiores reddet, pro veritate esse quæcumque a synodis provinciarum de­ creta sunl? Veriim de his haelenùs. Nam in quarlà conclusione fusius islhæc explicabuntur. Secundó, concilium generale, cliam congregatum romani pontificis auctoritate, errare in fide potest. Hoc demonstratur apcrtccxcmplo concilii Ephcsini secundi, ubi legalis Leonis repugnantibus episcopi fermò omnes Dioscori baresi subscripserunt. Confirmat hanc lucu­ lentius Leo papa, in epistolis reirò citatis ad quinioni argumentum, ct synodus octava, actione septima, ct Nicolaus ad Micbaelem imperatorem, ct Eugenios IV, in decreto stiper unione Jacobilarum, in quo posleaquùci Ephcsinam secundani sub Leone congregatam condem­ navit, quæ videlicet Eulychiano errori consensit : < Sus< cepit, ait, sancta romana Ecclesia omnes universales < synodos, auctoritate romani pontificis legitimé congre< galas, ac celebratas, el confírmalas. > Non dixit con­ grégalas solùm, sed celébralas, cl confírmalas. Eadem res ostenditur exemplo quoque Dasilcensis synodi, cujus errorem in nono argumento capitis primi opponeba­ mus. Sed de hàc re in responsione ad hoc argumentum latius- Prælereà nullum concilium ralum est, aut fuit, quod romani pontificis non fueril fulcituin auctoritate, ut Julius, Damasus, Pelagius, nliique Paires in prioris conclusionis confirmationem allegali non obscure In­ diderunt; at quamvis concilium sil edicente pontifice summo coactum, si tamen non simi ab eo concilii do­ gmata confírmala, sed politis vel is, vel ejus legali pugnarunt, lùm corté synodus non est folcila apostolici auctoritate; non igilur rata, et finna erit, ac proinde nc idonea quidem, ul ex ea fidem faciamus. Sed hæc conclusio capite proximo fusius explicabitur. Terliò, concilium generale confirmatum auctorilâto romani pontificis certam fidem fácil catholicorum do­ gmatum. Quam quidem conclusionem ita exploratam fT!) HE LUCIS HIEOLOGICIS. I.W V. habere opus est, ut cjus contrariam hæreticam ewe credamus. Primum, quoniam redibuiilnliæ hæreses uni­ verse corn.'iliorum generalium auctoritate damnatæ : et symbolum quoque Nicænnm erit ambiguum, concilii genendis .auctoritate sublatA. Deindó, si concilium hu­ jusmodi errare in fide posset, nulla profecto certa via esset reliqua, ut in fidei controversiis catholicum dogma ’xploraremus. Qui enim summi pontificis, ac reliquo­ rum omnium Ecclesiæ pastorum judicium detrectat, is nu Ium vivum judicem inventurus est, à cujus tribunali non liceat discedere. Voient Lulherani judicem incon­ dito Scripturam esse, quæ nec sentit, nec ¡nlelligit,ncc eloqui ipsa judicium valet. Lulherus ipse clamat illa verba : Hoc est corpus meum, proprie accipienda ; Zuinglins contra figurate. Quis sententiam dicet? Num Scri­ ptura ipsa? An poliiis judex Ecclesiæ summus cum concilio sacerdotum, quemadmodum Deutor., cap. 17, scriptum est? Quòd si in judiciis humanis vivos judices quis recusaret in república constitutos, et ad litteras mulas el inanimes confugeret, omnibus omnino modis exploderetur. Sed de bis et diximus multa alias, et mulla sæpe dicemus. Nunc ad propositum revertamur. Sanó conciliorum fide rejectà» Scriptura quoque bo­ nam pariem amittemus. Nam si quis Epistolam Jacobi cum Ludicro à lituris canonicis expunxerit, per Scri­ pturam hæc cenó quaglio definiri non potest. Vivi ergò judices constituantur oportet. Quòd si pastorum detre­ ctato judicio ad aliud tribunal provoces, nihil aliud profcclo facies, quàm Christi cl Ecclesiæ declinare ju­ dices, ct pro divinis humanos stilisti tiierc. Quoscumque nimirùm prater pastores Ecclesiæ delegeris, humana illi inccrlàque auctoritate pollebunt. Ad hæc vel popu­ lus fidelis tenetur stare definitioni concilii, vel potest etiam repugnaro. Si tenetur, jam, erranto concilio, po­ pulus in eodem errore versabitur. Sin repugnare po­ teri. tibinam illud est: Qui vos audii, me audit? I bi i.ltid nirstiin : Super cathedram Moysi sederunt serite a pbaristti; quarumque dixerim vobis, facile? Aiunt : Si quæcumque dixerint nobis, ca facere jubemur, cur alio loco Christus exivere voluit à fermento Pharisæommî Nam illud Malthæus Pharisæorum doctrinam in­ terpretatur. Cur rursum eorum traditiones exemplo rtiam proprio contemnere docuit? Aliquid ergo doctri­ na» propria* puntati Evang lii admiscere possunt, in quo nicndospnqHrrdognwtuninrqi i- •J80 < tinnì, ita mine è contrario asserit, ne his quidem ac< ci»nmmdamhm fidem, qui cùm polleant integritate < fidei, turpiter vivunt, cl doclrinæ integritatem inulis < operibus destruunt. > Sed feti, quod de mercenariis ab Augustino dicitur, id ad veros Ecclesia» pastores va­ fre malitiosrquo traducunt, nec intelligunt, inter merf conarios veros semper in Ecclesia pastores esse, quo* rum vocem audire oves oportet, praserlim si omnium eadem sit. Tunc enim pastormn vox, Ecclesiæ quoquo vox, ntqucadcò Christi est. Alioqui, quiduam illud sibi vult, I Cor. 1,10: Obsecro vos ul idipsmn dicatis omnes, ct non sint in vobis schismata.... Divisus est Christus? Absit. Non est dissensionis Deus, sed pacis, I Cor. 14, 35. Ac revera, ul hoc argumentum conferamus in pau­ ca, si oves omnium pastorum unam camdemque do­ ctrinam sequantur, nihil culpæ iu ovibus erit. Sequan tur ergò (foc ila), et errantibus pastoribus universis oves item omnes errabunt. Quod superiore libro fieri non posse demonstratum csl. Jam verò Hieronymus quid sibi velit, staimi indicat. Docet enim ulrunique Dei senis necessarium esse, quo cis tides accommode­ tur, ut cl opus sermone, cl senno operibus compro­ betur. Prætereà Martinos V, in concilio Conslanliensi, inter reliquas interrogationes, quibus suspecti in fide sunt examinandi, cam etiam proponit: < I triiin credant, < quòd quodlibct concilium generale universalem Ec< elesiam rcpræscnlcl. > Si igitur concilium generalo universalis Ecclesiæ habet auctoritatem, qui illam de medio tollit, lotius Ecclesiæ auctoritatem cAdem operâ dissolvit. Praclarum igitur illud Augustini est libro primo de Baptismo conlrà Donatistas, cap. decimo oo tnvo, plenarii concilii sententiam totius Ecclesiæ con­ sensionem esse. Prætereà Paulo nonalia via commo­ dior visa est ad veritatem in quaestione cxorlii vesti­ gandam, quàm si ad concilium Hierosolymitanum con­ troversia referretur. Eam igitur viam,quam Paulusad fidei quæstionem terminandam aptissimam existimavit, nos ingredi el tenere debent is, eamque modestiam imi tari, quæ cl in .Imi vis, ct in Gentibus à Lucò, Actorum quinto decimo capite, describitur. Poterant enim Gentes cum concilio illo Hierosolymitano expostulare, quòd libertatem sibi a Christo datam eriperent, quodque ceremonias nonnullas hnineris discipulorum tanquàm necessarias imponerent, quæ miniis ncccssariæ esse videbantur, cum Christi fides esset ad salutem idonea. Sed ne Judæi quidem rcpugnnvêrc,qui tamen concilii definitioni Scripturam possent opponere dicentem : Homo, cujux caro prœputii, etc. Tantum itaque honoris concilio deferentes, formam futuris sonandam seculis cxhibuórc, ul synodis Petri, successorumque ejus auc­ toritate firmatis cotta fides haberetur. Visum csl, in­ quiunt, Spirilui sancto, ct nobis. Concilii ergo sententia Spiriuis sancti sententia ipsissima csl. Accedit illa quoque causa quòd Ecclesia callioliea conciliorum generalium decreta semper accepit, ab ipsis Ita !cgcs aut nimis duras, aut fidem pertinentia firma cl certa sunt, si à romano pon­ parimi rationi consentaneas à conciliis provincialibus tifice confirmentur. Id quod Actorum capite 15, expli­ interdiim editas non est negandum. Qualis illa for­ catum est. Quod enim ibi congregatum legitur, hoc tasse fuit apud Aquisgrnnum, qmr iri. rlcr Ii < Iketciiits ille; sed, ut diximus, Milcvinon esset. Plerique enim hærclici non per concilia ge­ tanum concilium confirmatum est, ideò illo Christianus neralia , sed per provincialia sunt damnati. Ul, Prisurgetur. Illa verò, è quibus dogmata hærclica profe­ cillianus in concilio Toletano primo, Helvidius in conrentur, confirmata non sunt. Ac de his aliam conclu­ cilioThelensi, Pelagius in conciliis Milevitanoct Cnrthasion' m adjicimus. ginensi. Quampiam Pelagium in synodo etiam Ephesina Ex conciliis provincialibus, licèt eis auctoritas epi­ damnatum, de. Itaret. c. Fraternilatís, Gregorius tradit. scopi romani desit, probabile quidem argumentum su­ Sed hæc sententia hodiè apud Epbesinum concilium mitur ad fidei dogmata suadenda.—Hujus rei vel illud non exstat. Deindò nec expedit, nec tolerabile est, abunde magnum argumentum est, quòd ex i.mumeris singulis hærelicis condemnandis singulas generales sy­ nodos cogere. Cùm ergò Ecclesiæ suæ Deus prospexerit • conciliis ejusmodi vix quinque aut sex reperiuulur, quæ à recta definiendi ratione ac viù declinârinl. Si ergo in necessariis, nimirum ad hæreses privatas in pro­ hujusmodi concilia rectam ul plurimum fidem tenent, vinciis refutandas, concilia provincialia salis cnint, si varò deficiunt : probabilissimum sine dubio csl, quod erunt modo summi pontificis auctoritate roborata. Præex id genus conciliis argumentum promitur. Atque terca quoscumque ejusmodi concilia damnavère, Ec­ cerlè, nisi sint peculiariter reprobata, communi Eccle­ clesia cos semper explosit : errare igitur illa in tide sia' vel silentio, vel etiam implicito consensu commen­ nequeunt. Quòd si possent, vel unum certe exemplum dantur, si ad Ecclesia1 communem notitiam pervene­ proferretur. At nullum omnino est. Nam quod OEcorint. Non enim fit aliquo pacto vero simile, ut concilii lampadius affert è Domami synodo sub Gelasio, ubi provincialis tolo orbe vulgati hærcsim Ecclesia diu definitum esse ait, substantiam panis in Eucharistias dissimulaverit. Error enim, cui non resistitur, approba sacramento manere, id commentitium esso loco proximo tur, 85 disi., c. Error. Nec mihi concilium Ehlici linum demonstraturi sumus. Nullius cnimsynodi illa sententia objicias. Nam in eâ parle quà erravit, semper à Catho­ csl, sed ne Gelasti quidem. licis explosum est. Hæc ergò causa est vel maxima, Praeterea, Symmachus papa, d. 17, cap. Concilia, cur Toletana, Arclatensia, Hispalensia, et alia similia tradit concilia provincialia quotannis per Ecclesiæ leges antiqua concilia, licèi non expresse, implicite tamen decreta, quia pratsenliam papa* non habent. valetudinem probata ab Ecclesià videantur, 16 disi., c. Quoniam. perdidisse : ergò si pnesenliam habent, valida erunt. Nam Ancyrilanum, Neocæsariensc, Gangrense, SarIn 7 item synodo, actione 5, cùm Theodoretus concilia dicense, Africanum el Garthagincnsia à Leone IV con­ generalia recepisset, statini subdii : < Locales synodos firmata sunt, 2 disi., cap. de libellis. Trullana quoque < non aversamur, sed in igis amamus, amplectimur et synodus quædam concilia proviniialia probavit; sed < recipimus. Earum etiam divinitus inspiratas canoquantum hæc Trullana approbatio valeat, postea sunuu < meas constitutiones, correctiones cl legislationes fusé disputaturi. Nunc illud sohini asserimus, concili i, < sommò observante colimus. > Hanc autem Epistolam quæ à summo pontifice comprobata non sunt, nmi il) Primum confirmatum osi :i Leone; secundum a Siricio; tertium ct quartum ab Innoctntiocl Cedi stfoo. ccrtmn quidem illud, sed proktbilc tainen argtiincu- 231 183 DE LOGIS 111EULOGILIS. LIB. V. (uni suppeditare ad fidei dogma corroborandum. Id quod ex Innocenlio colligitur, 20 disi., c. De quibus. Concilia episcopalia, si à romano pontifice in deera­ tis fidei confirmentur, certum argumentum veritatis exhibent. — Si enim Toletana synodus, presidente et confirmante Petri successore, in fide errat, non ridetur cansa esse, cur Romana synodus errare non possit. Item concilium provinciale à summo pontifice confir­ matum certæ auctoritatis est; ergo ct synodus episco­ palis. Sed non venit in mentem alia episcopalis syno­ dus in judicio fidei à romano episcopio confirmata, præler Coni/lutensem sub Alphonse Carillo, archiepis­ copo Toletano. ( bi damnatus est magister quidam Oxoniensi?, qui falsò de clavibus Ecclesiæ et Pœnitentiæ sacramento sentirei. Synodus episcopalis per se quidem in judicio lucresis probabilem fidem facere potest, certam non potest. — Illud prius expedire debemus, nam hoc posterius satis expeditum est. Illud ergo ostenditur ex cap. .Id ubo lendam, de hæreticis, ubi à Lucio III vinculo perpe­ tui anathematis innodantur ii, < quos vel romana t Ecclesia, vel singuli episcopi per diœccscs suas cum < concilio clericorum , vel etiam, si oportuerit, vici< norum episcoporum, hærelicos judicaverint. > Non ergò levis conjectura accipietur ex hujusmodi syno­ dorum judiciis, quæ Lucius tanti fecit, ul pro excom­ municatis habendos esse decreverit, quos cædem sy­ nodi hærelicos definierint. Nec me clàm est, quòd quidam viri docti hanc Lucii decretalem de depre­ hensis in manifesta lucrosi interpretantur. Alioqui jus negant concilio episcopali, atque adeò provinciali, de hæresi judicandi. Id probant, quòd fides res est omnibus communis; quarè potestis censendi de fidohæresiquo contrariò non penes privatas Ecclesias, sed pe­ nes universalem Ecclesiam erit. Item suadent id ex cap. Majora de baptis. el ex capit. Quoties, 24, quæsl. i, ubi ejusmodi causæ ad solam Sedem apostolica™ dicuntur esse referendae, cùm illi speciali privilegio à Domino rosen ale sint. Ac post verba citati idem Lu­ cius hoc videtur confirmare, inquiens : < Presente < nihilominus ordinatione sancimus, ut quicumque < manifeste fuerit in hæresi deprehensus, > etc. Loqui­ tur ergò pontifex in casu, quo hæresis est manifesta. Sed mihi semper longe probabilior illorum sententia visa est, qui putant, cos planò el simpliciter anathe­ matis vinculo per hanc Lucii decretalem alligari, quos vel romana Ecclesia, vel synodus provincialis, aut etiam episcopalis, hærelicos judicaverint, quamvis non sil hæresis omnibus manifesta. Priinùm enim non dixit textus : Quos hærelicos declaraverint, sed, judicaverint. Alioqui, si declaratio illa rei manifest e crai, non verum in causò fidei judicium, quorsùm eam rem ad episcopum cum concilio clericorum, cl non magis ad theologos Lucius retulit, ut scilicet eos anathemate percelleret, qui à theologis eruditis hærelici declararentur? Deindè, si Lucius non proprie verbum ilhidjwdinncrmt, usurparit.sed improprii', pro CO quod r>t, rem manifestam exponere, cùm idem omninò verbum simul ct ad Ecclesiam romanam, el ad episco­ 281 pum cum clericis suis referatur, consequens fleret, ut etiam pari modo per Ecclesiam rumanajii non luvrelicos judicatos, sed declaratos excommunicari à Lucio inlclligcremiis. At constat, vocem illam de Ecclesia romanó proprie et simpliciter intelligi : non est ¡gilur, cùm ad synodum episcopi refertur, in alium sensum detorquenda. Adde, quòd multifariam causa ejus, qui hæreseos insimulabatur, ad id gemis synodos referri poterat. Primo ex Sedis apostolica: commissione pe­ culiari, ut de causò Priscilliani cognovit concilium Tole­ tanum primum (Leo commisit), et de causò .Magistri cttjusdam Oxoniensis cognorit synodus Comphilensis sub domino Alphpnso Carillo, archiepiscopo Toletano (Six­ tus I\ commisit). .Mox sine commissione pontificis spe­ ciali, id quod inquisitores modo faciunt, in hæresi qui­ dem manifestò, sed ubi non erat manifestum, an reus esset hæreticus, vel quia non erat probatum ct notum, cum propositionem hæreticam asseruisse, vel certe quia, etsi asseruisset, nondum erat comperta pertina­ cia, sinè etc. Nam illud quidem, Et Sy Isummo pontifice confirmetur : cujus scnlenliæ duas vester eidem synodo rescribens :< Confirmo, inquit, figo potissimum causas reddere possunt. Unam , quòd « que ad doctrinam vestram redamantes de unitate Triejusmodi concilium per legatos episcopi romani cele­ « nilalis. > Et pauló post : < Probo, ait, vera fuisse, quæ bratum Ecclesiam universalem représentai. quoniam « in vestrum noslrumque mana)ère mysterium, > ele. est concilium Ecclesia' generale : non ergò errare in El Patres concilii Chalcedon., in episl. ad Leonem: fide potest, sicut ne Ecclesia quidem universalis. Quòd < Omnem, inquiunt, vobis gestorum vim insinuad imus, autem omne concilium generale Ecclesiam universa­ < ad comprobationem nostra) sinceritatis, el ad eorum, lem repr.esenlel. definitum est à Martino V, in tino « quæ à nobis gesta sunt, fii mi internet consonantiam. > concilii Conslanliensis. Altera causa est. quòd conci­ Et Leo papa, in epistola ad concilium Chalcedonensc, lium generale legitimé congregatum. in Spiritu sancto quæ est in ordine .‘»9, episl. etiam 58 ad Pulcheriam : congregatum est : quarè habet Spiritum assistentem, < Ne ergo, ait, dubitabile videatur, utriiin quæ jkt cujus presentía freti possunt utique Patres, cimi ali­ < unanimitatem vestram de fide statuta sunl, approquid definiunt, dicere, Aci. 15, 28 : < Visum est Spi­ < hem, > ele. El postea dicit se approbationem gestoritui sancio, el nobis. » Confirmat autem hoc vel rum sy nodalium in solA causa fidei mittere, propter maximi* testimonium Julii ad orientales episcopos inquam scilicet concilium congregatum est. Idem quienlis, 17 disi., cap. llégala : < Itcgula vestra nullas patet ex cpislolà Leonis hujus nominis tertii, quæ < habet vires, quoniam Bomanæ Ecclesiæ legatus non confirmai sextam synodum generalem. Adde huc, < interfuit canonibus pnecipientibus, sine ejus auclo.|u<»d Ecclesia ante ipsius pontificis confirmationem < rílate concilia fieri non debere, nec ullum ratum coi nunquam firmum habuit ct ratum, quod à legatis < concilium, quod ejus non fuerit fuk ilum auctoritate. » concilio praesidentibus definitum est. Hinc enim Marlianus August, à Leone contendit, ul concilii ChuleeIJactehùs Julius. Sentii ergò sine dubio, com ilium demensis de fide judicium npurobarct. Et Leo ob hanc habere vires, ration esse, romaine Lccleaiæ nili rtf 2S7 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. V. «S3 papa , ul palet actione 4 scxlæ synodi : < Auclorilaauctoritate , si nomarne Ecclesiæ legatus interfuit. c lem, inquit, eis, hoc est legatis, dedimus, in quantum Ad hanc difficilem quaestionem explicandam illud < eisdunlaxat hijiint tum est ut nihilpnestnnanlaugere, ponimus, quod renim gestarum experimento constat, < minuere vel mulare, sed traditionem hujus apostoMinimi pontifie is legatos non solere ad concilium acce­ < licæ Sedis sinceriter enarrare. > Et Leo, epist. 73, dere , ubi quæstio de fide agitanda est, nisi instruí tos ad Puicheriam Augustam : < Ltjccntium , inquit, epipriùs et monitos de Ecclesiæ rornanæ tide circii ca < scopum, etBasilium presbyterum dirigere præpayavl, quæ sunl in concilio finienda. Solere, inquam, non < qui dispositiones meas, secundum eas quas accepcHem oportere. Nam legati in com ilium Tridentinum < nini regulas, cxcquantur. > Decreta igitur, si quæ à non potuère commode de quaestionibus disserendis legato contra Sedis apostolica; traditionem approben­ inte instrui, quoniam erant propemodùm infinite. Sed tur, non habent Komanæ Ecclesiæ auctoritatem ; nCc Cætera fere concilia ad unam, aut alteram fidei trac­ aliter se habent, quant si à concilio sine legatis protandam causam coacta sunt : ideòque legati de Apo­ diissent. Quid vcrò, si legati sine apostolica; Sedis stolo Bcclesi (‘fide priùs instateti accesserunt. Principio instructione ad synodum accessere? Num synodi ju­ igiiarillud statuo, posse concilium legatorum doctrinæ, dicium firmum erit et certum , priusquam à summo et instructioni repugnare , atque è contrario le­ pontifice comprobetur? Certè in his, quæ ad fidem gatos posse repugnaro concilio : quo casu decreta non allinent, sed ad ecclesiasticam gubernationem, concilii non solùm non erunt folcila apostolica aucto­ ejusmodi synodorum decreta non oportet à Spiritu ritate, sed erunt potius refutata. Sicut enim congrega­ sancto profilerei. Quare non sunl omnino valida , nisi tio concilii redamante vero cerloque Ecclesiæ ponti­ romani episcopi consensione firmentur, ul videre est fice, vana est cl irrita; sic doctrina cui vel pnesens in epistola 51 Leonis ad Analolium, 52 ad Mai lianun, pontifex per se, vel absens per legatos suos contradicit, 55 ad Puicheriam et 59 ad concilium ( Jialcedonctise. et incerta est et imbecilla : idque eodem prorstis ar­ Sed ne in causis fidei quidem adeò exploratam aucto­ gumento, quoniam utrique auctoritas episcopi romani ritatem habent, ut qui eam in dubium vocet, hærelicus deest, sine quà nec concilium, nec concilii dccrela rata sunl. Quòd si qui existiment, concilium semel ritè sil, tùm quia auctores nobilissimi, quos ante diximus, Cajetanuset Turrccremala, non solùm cilrà hærcscos ac legitime congregatum errare tùm etiam non posse, < ixn legati pontificis repugnant, respondeant illi argu­ crimen, sed probabiliter etiam consentiunt, nihil firmi mento velim, quo secundam conclusionem, cap. 4, dogmatis ab ejusmodi synodis proficisci, quousque per probabamus, concilii Ephesini secundi exemplum proChristi vicarium approbentur; limi quia , ul ante dic­ tum est, solidam auctoritatem , quam in confirmandis ferentes, ubi ab omnibus pene episcopis erratum est. Non fuit liberum concilium, inquiunt, sed sententia à cl fratribus, et dogmatibus Petrus habet, in légalos Dloscoro arte, minis et terroribusextoita est. Video, transferre non potest ; tiun quia si legali, qui insti uciioncm ah apostolica Sede accepci unt, discedere ab sed si secundum hominem loquimur, qui metti frangi­ illa possunt, illi etiam, qui ad concilium sine inslriicliene tur, is cupiditate etiam frangatur necessc est, Eug. IV accedunt, poterunt cum Sedis apostolica; doctrina pu­ in decreto unionis lacobinormn ; et Leo papa, cpist. 42 gnare. Quare eorum confirmatio infirma est. Quid, quod ad Mnrtianum Augustum. Quocircà si per nictum vera legatus Julianus concilii Basileensis doctrina; consensit, ct legitima s) nodus errat, causabuntur bærclici, reli­ quam nullus theologus ita solidam cl certam existimat, quas etiam omnes pontificum et imperatorum cupidi­ ut liæreticos credat, qui ab eâ doctrinó dissentiunt. tatibus inservisse. Ita fiet ul nullius synodi explorata auctoritas habeatur. Quanto gravius illud nos asseri­ Nec contraria argumenta quidquam clliciunl. Nam primum sic refellitur : Fateor equidem quodeumque mus, concilium apostolica auctoritate (innatum nullis humanis affectibus a vera posse fide discedere : ut ne concilium g» ncrale universalem Ecclesiam repra;senEcclesia quidem, quamvis drsccndat pluvia, veniant lare, sicut omnes proceres et procuratores civitatum, flumina , irruant venti, cedere loco potest , fideique ciim de rebus publicis tractaturi conveniunt, regnum stationem deserere ! Sed concilii reliqua pars, qtiamtotum n pra’srnlant. S il diim urges Ecclesiam errare libct maxima, si pontifex ctlegati pugnent, infirmari non posse, verum est id in eo sensu, qui à fidelibus affectu potest. Hòc enim illud perlinet : c Tu, ò Petre, accipitur; intelligiinws rnim lotam simul Ecclesiam, « confinila fratres tuos. » hoc est, fideles omnes non errare. At nihil obstat, Sed ais : Quid si legatus doctrinam, quam à pontifice cur major Ecclesiæ pars non erret. Sic igitur non ego admitto, ul totum concilium cum legatis errare accepit, dorrai, et multitudinis sensum amplectatur? Primum, nullum hujusmodi exemplum proferetur, possit (I). At errare poterit major pars com ilii, c* nisi fortè cx concilio sub Michaele imperatore, ubi erranti illi poterunt legali subscribere. Atque id est, lladoaldus ct Zacharias Mirimeli cl Pliolio consense­ quod nos in presentii dicimus, judicium majoris partis, etiamsi legali sequantur, non esse certum ; runt adversus Nicolai instructionem atque mandata, certum autem esset, si à summo Pontifice confirma­ ul videre est in epistola Nicolai ad patriarchas, metro­ retur. Nec enim opus est, ipiemadmodum pauló antè politas ac reliquos episcopos. De ndè si legatus contra instructionem a iit. non ccum tur ex potest te delegati (I) Hæc assertio auctoris non videtur concordare agree, atque adeò non est cur co modo acta superioris cum sua secundó conclusione, suprà, nisi hujus con­ clusionis completiva habeatur cl explicativa. P.S. i*aiontat<» probata esse credantur. Inde enim Agathe CAP. V. SOLVLNTUh QUÆDAM DIKFICCLTATES. 2^0 docuimus . sententiam concilii omnes simul Pairos judicis esse dicitur. A consiliis ergo sunl reliqui xaccrapprobare. Secundo vero argumento hoc habeto re­ dotes, non mu l judices. A contrariò vcrò ¡arte facit, sponsum, concilium utique generale, cui legati præsunt, quòd in concìlio i’río primo Hierosolymitano non solùm iu Spiritu sancto congregatum esse, quoniam auctore Petrus, sed reliqui etiam Apostoli ei seniores judices Christi vicario, codcmquc legitimo Ecclesiæ principe esse dicuntur : Propter quod ego judico, Jacobus ait, non inquietari, clc., Actorum 15. Et posteritis cap. coactum est. Sed Ecclesia (¡noque unum corpus est, eodem, præc !pla concilii vocat Paulus præcepla Kp<> cujus Spiritus Deus est, qui Ecclesia* semper assistit. Quemadmodum ergò quod loti pariter Ecclesiæ visum stolonmi. El cap. 16, dicit, ca dogmata esse decreta ab Apostolis cl senioribus. est, id Spiritui sancto etiam visum est, sed non con­ tinuò quod major Ecclesiæ pars judicâril, hoc Spirites Ad hanc quæsiioncm perfacilis est ct expedita res­ ponsio, episcopos concilii in fidei causó non modò con­ sancti judicium est, ita, si quid ab omnibus quidem episcopis judicatum fuerit, à Spiritu profecto Dei ju­ siliarios esse, vcrùm etiam judices. Alioqui non solùm dicatum est; at non statini si ¡dures concilii Patres in episcopi ad ferendam sententiam synoJalcm ad Liberen­ unam sententiam convenerint, Spiritus sancti ca sen­ tur, sed etiam docii theologi, et viri in Ecclesió pruden­ tentia credenda erit, nisi per summum pontificem tes. Quod inauditum est, contrâque formam Actorum confirmetur, ad quem hlmirùm spectat Patrum lites decimoquinto præscriplam, ubi Apostoli tantùm cum dissidiaque componere. Jam Julii testimonium expli­ presbyteris de fidei quaestione judicârunt. Cùm igitur catu facillimum est. Tacet enim, quod manifestum Ecclesiæ perpetuo usu soli pastores in concilioscdcani, erat, concilium illud summi pontificis presentía Ga­ consequens fit, censores cos esse, non modò consul­ rnisse; ponit autem ne legatos quidem Ecclesiæ ro­ tores. Nani si, ut consuler.nl, advocarentur, iis epi­ mana! adfuisse. E quibus duobus altero tacito, altero scopis, qui lheologiæ rudes et imperiti essent, nullus expresso, colligit nullam prorsiis Ecclesiæ rumarne esset omnino in concilio locus, qurndò lheologiæ auctoritatem in eo concilio intercessisse, quare irritum quæstio veniret in dubium. Prælcrea non romanos ct vanum esse. Alioqui, si quis rustice sane eo nos episcopus modo, verum reliqui etiam episcopi clave> testimonio urgeat, is nullo negotio exploditur. NÎhil regni cœlestis habent : ergò in causó fidei ligandi quo­ enim valet illa collectio : si concilium legatos non que ac solvendi potestatem. Visum est, inquiunt, Spi­ habuit, infirmum ejus judicium fuit : ergo, si habuit, ritui sancio, ct nobis, nihil nitrii vobis imponere oneris, fuit firmum. Sed de primó quæsltone dictum est satis. quiim hæc necessaria, clc. Omnes ergo episcopi onus, Sequitur altera. An Patres concilii vere judices sint, præceptumque imponunt, omnesque simul senlcnliæ an potiiis consiliarii? Sunt enim auctores non omninò synodalis auctores sunt. Atqui consiliarii, qui non sunl pessimi, qui conciliorum auctoritatem non in judicandó simul judices, non solent judicio scntenüæque sub­ et finiendó causó fidei, sed in quærendô ct investigandó scribere. Al in sinodali senlcnliânon pontificissolùm, veritate sitam esse velint. Omnem quippe judicii >im sed exterorum episcoporum subscriptiones apponun­ ad unum Ecclesia! principem, emndemque ('lu isti xitur. Sunt igitur sine dubio judices. carium revocant, (¡ni ad fidei causam decernendam eò Vcrùm Scrupulus hlcexislil, qui male quosdam vel ¡dures, vel pauciores in consilium adhibet, quò habet. Nam si omnes episcopi sunt judices, summus causa vel gravior, vel facilior est. Hujus vcrò rei pri­ nimiriim pontifex tenebitur in ferendà senlcnliâ majo­ rem pariem judicum sequi, corumquc doctrinam ap­ mum argumentum ponitur, quòd in sex libris Decre­ probare. In omni enim recto, cl benè instituto tribu­ talium ct Clementinis, non Patribus, sed summo pon­ tifici sententia tribuitur, sacro tamen approbante con­ nal'. , is qui præsidcl, plurium judicium confirmaro debet, paucorum negligere. Huic solvendæ quaestioni cilio. I ndè Clemens V, concilio Viennensi praesidens • < Nos inquit, ad thm præclàrtim testimonium ac san- cardinalis Turrccrcmala 1. 5 SuniniæEcclesiæ, capile sexagesimo quinio, jurisperitos ipse sequens mulla < ctormn Patrum communem sententiam, apostolica! dicit, quæ mihi non probantur omnia. Nec est animus < considerationis (ad qtinm duntaxat hæc declarare tamen singula persequi, et ctijusque opiniones refutare. < perlinet) aciem convertentes, sacro approbante conAcute enim disputantis, ul Cicero tradit, illud est, ( cilio, declaranm , > e c. Solùm ergo ad Sedem a¡>onon quod quisque dical, sed quid cuique dicendum sil, S toi i cam judicium perlinet; Patrum vero non judicium, videre. Quod igitur assumptum est, Paires concilii non sed consilium est. Pnetereó, cùm pontifex Ecclesiæ modo consiliarios esse, veriim etiam judices, id infi­ romanæ presbyteros in conventum cogit, ut causa ali­ qua Gdei judicetur: < De fratrum, inquit, nostrorum cias ire nec possumus, nec debemus. Nam Paires Nicænæ synodi à Sylveslrocontendunt, ul quidquid con­ consilio, > etc. (I). Consulunt ergò, non judicant. Ad stituerunt, confirmet. Et Leo, quæ à concilio Chalcchæc, Douter. 16 : Si difficile ct ambiguum, etc., renies, ail ad sacerdotes levitici generis, cl ad judicem, qui fue­ donensi de fide stallila sunt, ea dicit se probare. Et concilium ipsum ad Leonem : < Decretis, inquit, luis, rit illo tempore, etc. Et post : Qui autem superbient, < nostrum honora judicium. > Et sexta synodus, ac­ inquit, nolens obedire sacerdotis imperio, qui eo tempore tione decimò octava : < Anathematizamus, inquit, ministrat Domino Deo tuo, cx decreto judicis morietur < I hcodorum, Sergium, Cyrum, > etc. El pauló post : homo ille. Ecçe imperium non omnibus, sed summo < Bis omnibus, ait, à sancto hoc concilio constitutis, sacerdoti assignatur, ct decretum non judicum, sed (I) Ex Extiavaganlihus multis hoc patet. < cl per subscriptionem nostræ fortitudinis confirma* 2S3 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. V. 231 292 < iis, sam ¡mus, ul nullus aliud quidqunin de fide sa- satis sunt, sin desit, nulli sunl satis, sint quamlibe plurimi. Noesi major pars Patrum vere sentiat, sum­ < lagni, » ole. Nùm vérin hæc consulentis sunl, an mus Ecdesiæ pontifex repugnabit. Id enim ad peculia­ l»o etc. Seni; illum verò, qui nunc op­ contra Patres concilii vere sentientes dixit. Ad secun­ ponitur, facile eximo. Nego enim, cùm de fide agitur, dam autem quaestionem nihil est, quod addere debea­ «equi plurimorum judicium oportere, nec hic, ut in mus : nam argumenta ex adverso posita ex his, quæ liumanis vel lectionibus, vel judiáis, ex numero suf­ diximus, facile diluuntur. fragiorum sententiam metimur. Scimus frequenter Alia quæstio etiam existit, quæ non est ad exponen­ usu venire, ut major pars vincat meliorem : scimus dum facilis. Si enim concilium summi pontificis auctori­ non ea semper esse optima, qua; placent pluribus : tate (innatum Spiritu sancio regitur fidei causis judi­ scimus in rebus, quæ ad doctrinam perlinent sapiencandis, ejus ergò definitiones ad sacram Scripturam tmn sensum esse præferendum. El sapientes paucispertin *bunt. Nam Scriptura sacra vocatur, quæ Spi­ hiini sunt, ciim stultorum infinitus sit numerus. Qua­ ritu sancto afilante scripta est. dringenti Propbetæ Achab mentiti sunt, 5 Beg.22; ex Hujus vero argumenti conclusionem vir apprime ure vero Michææ solius quidem cl contemptibilis ve­ doctus, cl qui tantos habebat in lheologià progressus, ritas egressa est. Non sunl igitur divina judicia huma­ ut cum excellentibus theologis compararetur, non esi nis rationibus moderanti i. In paucis aliquando citius , veritus me presente concedere. Atque in bone opinio­ quàm in multis salvat Dominus. Major quippe pars nem Gratianus quoque videtur descendisse, divi Au­ Ephcsini concilii secundi in Dioscori sententiam venit, gustini testimonio confirmatus, distin. 19, cap. hi ca­ nec legali tamen plurium judicio subscriq sère. Quo­ nonis, ubi summorum pontificum epistolas decretales circa summus pontifex majoris partis seniculi mi non tenetur amplecti : imo sive pauci, sive plurcs ad erro­ canonicas scripturas esse dicit : eadem igitur ratione concilii decreta in canonicis scripturis habebuntur. rem deflexerint, munus csl apostolici antistitis ad ve­ Sed el Innocentius de celebr. Miss., capite Cum ram eos fidem revocare, juxlù illud, quod Petro dixit ilarlhiv, eamdem sententiam videtur amplecti. Ait Christus : E Haclenùs Leo. lation , vel inspiratione scribunt catholica dogmata. Non itaque, quod in humani; consessibus fit, plu­ Ncc enim egent exteris ad scribendum incitamentis, rium apud nos sententia prævalel. Quòd si semel (idei aut humanó ratiocinatione è scripturis aliis argumen­ causam ad humanas conjecturas, prudentiamque de­ tantur, disquirunt, colligunt. At concilium ct pontifex ducimus, verendum est sane, ne Ecclesia! negotium humana via incedunt, rationemque sequuntur : atque ex divino humanum faciamus. Quin etiam certum est, argumentando verum à falso discernunt. Non enim exis­ qui probabili multorum judicio nituntur, cos fidei no­ timandus est summus pontifex eam habere facultatem, stra* firmitudinem labefactare. Secundum quippè con­ quæ in Apostoli-, Prophetis et Evangelisti» inerat, ut cilium generale centum quinquaginta Palnim numero propositó iinaqiiàlibct de fide quæstione, protinùs di­ constitit, quartum verò Patres habuit sexcentos gnoscere possit, utra quæstionis pars vera falsave sii, triginta : ulnimque tamen pari veneratione suscepit sed adhibere priíis consilium necesse est, et expendero Ecclesia ; non enim numero hæc judicantur, sed pon­ utriiisquc partis argumenta : liim deinde sequetur auxi­ dere. Pondus autem conciliis dat summi pontificis cl lium Dei, quo videlicet opus est, ut summus pontifex in redó fide contineatur. In conciliis itidem non hagravius et auctoritas : quæ si adsit, centum Paires 295 SOLVUNTLR QU/EDAM IHFFICVETATES. bent Paires mox quasi ex auctoritate sententiam abs­ que alia discussione dicere; sed collationibus cl dis­ putationibus re ante IractatA, precibusque primum ad Deum fusis, tum verò quæstio à concilio sine errore finietur, Dei videlicet auxilio atipie favore, hominum­ que diligentia et studio confluentibus. Nam et Apostolis ei presbyteris in synodum Hiero­ solymitanam congregatis non statini revelatum est, quod esset in fidei causA decernendum ; sed facta est priiis, ul Lucas ait, Aci. 15, 7, magna conquisitio. Et in NicænA synodo, ut R fimis tradit, lib. 10 Hist. Ec­ cles., c. 2, per singulos dies agitabatur convenitis : nec facile ani temeré de re tantA stalliere audebant Paires. Evocabatur frequenter Arius in concilium, el assiduo tractatu assertiones ejus discutiebantur, el quid adversum hæc teneri deberet, ani statili, summA cum libratione quærcbatur. Ila, post diutinum multumque tractatum, firmissiniA omnium sententia Arius condemnatus csl. Ex quo perspicuum est, non dormien­ tibus cl oscitantibus Patribus Spiritum S. assistere, sed diligenter humana viA ct ratione qnærcnlibus rei de qiiA disseritur, veritatem. Alterum autem discrimen esi, quòd scriptoribus sacris, quemadmodùiu primo loco fusiiis explicuimus, Dei Spiritus adesi in singulis. Etiamne in minimis rebus? Eliam. At Patribus svuoili • Spirilus veritatis non esi præsens in omnibus, sed in rebus solimi ad salutem necessariis. Quod enim in symbolo Athanasii dicitur, carnem cl animam unum esse hominem, id non oporlel verum esse, quamvis cum Athanasio concilium Nicamum consensisset. Nam iitnim homo partes illæ complex® sint, an non sint, ad philosophi® rationem perlinet, non fidei : quare philosophorum quæstio est, non fidelium. Synodus autem provincialis, sub Stcphano hujus nominis septi­ mo, per errorem omnes ordinationes facias, à Borioso irrilas esse decrevit, quod in synodo RomanA, sub Joanne IX, jure reprobatum est. Sed judicium rerum gestarum erat, non religionis fideique decretum. Hu­ jusmodi sunt ca, quæ in Clement. Pastoralis, de seni, el re judie, transiguntur. Non enim ad fidem el religio­ nem attinent. Quocirca licet crrAsscl Clemens, quod Bucerus contendit, nihil inde concilii auctoritas labe­ factaretur. Tametsi Clementina illa Clementis csl, non concilii. Vcriim pontificum ct conciliorum eadem causa csl. Sixtus IV docuit D. Catharinam Senensem Sti­ gmata non habuisse, non defuit qui contra judicAril. Neutrius pontificis judicium ad Christi Ecclesiam spe­ ctat : utrumque aut probare aut improbare sine fidei discrimine possumus. Sed valeant stulti, qui de rebus nihili digladiantur. Nos enim hic exempla ponimus, ut lector inlelligat aliter auctores sacros esse habendos, aliter conciliorum Patres : illos ubique vera dicere; hos posse in panis crrarc. Ita quod Christus Ecdesiæ su® pollicitus est, Spiritum cam docturum omnem veritatem, hoc ad fidei veritatem referendum est, ut diserte Augustinus docet, cl in commentariis super Joanncm, cl in actis conlrà Felicem, libro secundo. Nec enim rogavit Christus, ne deficeret Petro aut phi- 294 iosophi®, aut rerum gestarum cognitio cl verius, sed ne deficeret ei fides. Foi>itan quispiam dixerit : Nonne igitur concilii Hio rosolymitaiii decreta sacra Scriptura sunl? Facta esi enim magna conquisitio : dictum est autem Scripturæ sacræ auctoribus minime convenire, ul disquirant, ct humanitus raliociiieniur. Item (nam ct hoc dicet aliquis) si summus pontifex ct concilia, nisi diligentiam adhibeant, errare possimi, cùm nobis non constet, an summus pontifex Paircsque concilii prostiterint sc diligentes, cl industrios, ut viA ct ratione procederei inqui ilio, ne constabit quidem an erraverint. Ilii quæcumquc definierint, erunt incerta. Ac primus quidem scrupulus facilius eximitur. Quem­ admodum enim verba Pilati ad canoncm perlinent, non qua Pilatus dixit, sed quìi scripsit Evangelista, sic cl concilii Hierosolymitani definitio sacra Scriptura est, quòd Lucas eam reliquis historiæ suæ partibus contexuerit. Et è contrario verba Petri, quæ refert Clemens, non sunt dc canone, quoniam Clemens scrijh tor sacer non fuit. Quæ causa idonea csl, ut Canones Apostolorum, quos idem Clemens scripsisse fertur, in libris canonicis non halieantnr, tametsi Damascenus lib. 4, cap. 18, in catalogum, ut videtur, sacrorum li­ brorum referat, cl Epiphanius ad bxresim postremam refellendam Apostolorum constitutiones divinam Scri­ pturam vocet. Loquitur autem sine dubio de his con­ stitutionibus, quæ in sacris Bibliis script® non sunt. Sed alia csl illa, cum veritas ipsa limatur in disputa­ tione, subtilitas; alia cùm obiter cl in transcursu ad vulgarem quamdam opinionem accommodatur oratio. Quamobrem ul sapientes, ita nos hoc loco verbis ec­ clesiasticis utimur, ul eos solitili, qui Spiritu dictanto scripti sunt libri, sacros et canonicos appellemus. Alter verò scrupulus ita Sylveslri animo resedit, in verbo fidei, § ult., ul vix eum inde pellere potuerit; meliusquc fuisset occulere, quam stimulare cæleros, quo ipse scrupulo pungebatur. Ac sunt etiam, qui non obscure dicant, quòd si quando romanos pon­ tifex in definitione fidei erravit, inde evenire |>otuit, quòd non tantam, quantam debeat, adhibuit diligentiam, antequam sententiam proferrei : quoniam vel rem non plene examinavit, vel non cos, quos oportebat, consuluit. Quibus si objicias, apostolicam Sedem errare in fide non posse, fatentur id quidem, sed aiunt, Sedis apostolic® nomen non solùm sum­ mum pontificem significare, sed ipsum, ut facit ea, quæ ad cathedram spectant, hoc est, quaternis non cx suo, sed cx consilio bonorum virorum et doctorum procedit : ita Sedis apostolic® judicia intelligi, non quæ occulté, malitiose, inconsulte, per solum romanum episcopum, aul cliam cum paucis sibi faventibus proferuntur; sed quæ abeo ex consilio plurimorum virorum sapientoni plane priùs re cxaminatA pro­ deunt. Quæ res ut de conciliis quoque dicatur, sub­ sunt omnino causæ cædem, quas dixi paulo anti. Non enim existimare debemus summum solum pontificem; cùm dormierit, errare, cimi non dormierit, verum di­ cere. Patres autem, sive dormiant, sive vigilent, sem- DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. Y. I « r rceU ingredi, ct dausis, quod aiunt, oculis, vel in terebri- obscura cernere. Commune est, erede mihi, ninnibij' Ecclesia* judicibus, ut, si decreta ediderint temeritate quidam, sino judicio, repentino quasi vet to incitati, nihil omninò conficiant, quod solidum, quod grave, quod certum habeatur. Ea par est ct gravia et ceda in Ecclesià haberi, quæ judicio, consideralè, constmtèrque edita sint. Quamobrem qui sive pontificum, seu conciliorum diligentiam in fidei cattsà finicndà in didmnn vocant, cos nncesse est omni.i pontificum judicia, ac conciliorum infirmare. Nos igitur scrupulum illum posteriorem, si cui infixus est, aEter cv animo evellemus. Nam Deus snavilcr dispo­ nit omnia, sitnulque prospicit, ct finem, el media ad finem necessaria. Si enim promitteret cuiquam ader­ timi vitam, mox conferret etiam illi bonarum gratiam actionum, quibus eam vitam consequeretur. Videlicet quos glorificavi!, eosdem ct justificavit, ct vocavit, ut ad Romanos octavo capite dicitur. Sic omninò, cimi Ecclesiæ lidci firmitatem fuerit pollicitus, deesse non potest, quominus tribuat Ecclesiæ preces, cæteraque presidia, quibus hæc firmitas conservatur. Ncc aerò dubitari potest, quod in rebus naturalibus contingit, idem in supcrnaturalibus quoque usu venire, ut qui dat finem, det consequentia ad finem. Quod quoniam philosophorum pronuntiatum est, el theologorum etiam ore teritur, permittant mihi, obsecro, Latiniores, inter­ dum cum nostris nostra loqui. Nam etsi ornatius, qiiAm hi solent, nos plerumque disserimus, sed non­ numquam quas sententias a scholasticis accepimus, eisdem verbis efferre volumus, ne dicendi forma pe­ nitus immutata, discessisse à schola videamur. Itaque prostat semper pontifex, quod in se est, presta (que concilium, cimi de fide pronuntiant : cadu­ que causi, si quis c nostris aliter existimat. Qucmad­ modiim, si Christus Petro diceret : Ego rogavi pro te, ne deficiat chantas tua; certo ccrtiiis intclligcretur, di­ ligentiam, curam, vigilias, preces, cæteraque auxilia opportuna illi impetrasse quæ sunt ad charitatis conservalioneni necessaria; ila cùm dixit: Ego rogavi pro te, ne deficiat fides tua, procul dubio intelligimus id à Paire suo consecutum, ul quæ ad rectum de fidei quæsüonc judicium pertinerent, ea adessent Peiro omnia , sive à Deo , sive ab homine expectorentur. Quòd si Deus in sequentem annum frugum abundan­ tiam polliceretur, ecquid stultius esse posset, quam dubitaro, anne homines semina terre mandaturi sint ? Certe si seruerint, metent : si non seruerint, non melent. Sed cx Dei pollicitatione colligimus non solum propitias cadi conversiones, quibus omnia, quæ terra gignit, uberiora proveniunt, sed agricolarum etiam cu­ ras, operas, diligentiam. Non cnim frugum abundan­ tia illa promissa nisi arantibus, seminantibus, laborantibusque continget. Quibus ex rebus facile compre­ henditur, cùm Spiritum veritatis Christus Apostolis, ter imque successoribus in fidei judicio promiserit, nihil omninò illis dduturum, quod fidei controvcrsiis finiendis fuerit necessarium. Ac si semel haereticis hanc licentiam permittimus, utin quaestionem vocent, nùm Ecclesi c judices cam diligentiam cl curam exhi­ W buerint, quæ opus erat U quæstio rià cl ratione fini­ retur, ecquis adeò arcus est, qui non videat, omnia mox pontificum co.-.eiliorumque judicia labefactari ? Porrò, si illud in quæstionem veniat, ncc certis argu­ mentis confirmati possit, at hæc res tamen theologis constituta sitae definita, concilia, quoquo modo se ha­ beant, si à summo pontifice confirmata sunt, errare in fide noti posse. Quampiam, me quidem judice, ab­ surdum est, ad finem aliquem nisi per consentanea media perveniri. I nunquam ego admittam, aut pon­ tificem, aut concilium diligentiam aliquam nec ssariam quæslionibus lidci decernendis omisisse. Id, quot privato cuicumque alteri homini accidere potest, ut nec diligentem navet operam ad disquirendam verita­ tem et ul navaverit, integrumque sese in eà rc prae­ stiterit, erret adhùc tamen , quannis error sine culpa sit. Error autem, vel inculpatus, ab Ecclesia Dei lon­ gissime abest, quemad nodùm libro superiore consti­ tuimus. Quæ res abundé magno argumento est, ul nec pontifex, nec concilia necessarium qnidqiiam in deli­ berando praetermiserint. Fac cnim, quidpiani ex neces­ sariis omissum esse; tùm rogo, an fideles his qui do fidei quæslione judicarunt, tantisper parere debeant, dùm illorum negligentia innotescit Ecclesiæ. Parerò d bent, aiunt. Jam igitur eo tempore, errantibus judi­ cibus, errabit Ecclesia. Sine vitio suo, inquis, Ecclesia tunc errabit. Agnosco. Sed, ul dictum est, ne hunc quidem errorem admittere in Dei Ecclesiam debemus. Quid quòd si semel de diligentia judicum dubitamus, novum examen, judicitimque semper recens postulabi­ tur, ut dc diligentia adbibità vel non adhibita censeatur. Concedamus ergo judicibus à Deo in Ecclesià consti­ tutis nihil eorum deesse posse, quæ ad rectum verum­ que judicium sunt necessaria. Quibus explicatis facile inldligilur, ut ad tcrliæ hujus quæslionis caput recur­ ramus, ncc pontificum, ncc conciliorum decreta sacræ Scriptura partes esse : id quod in primo argumento objiciebatur. Dicamus igitur ad ca, quæ in secundo argumento sunt dicta, ubi Gratianus Augustini sententiam non est assecuius, cui errori causam fortasse prabuit codex quispiam depravatus. Augustini cnim vera lectio sic habet : < In canonicis Scripturis Ecclesiarum cathoii< carum quamphiriinuni auctoritatem sequatur; inter < quas (scilicet Ecclesias) sane illæ sunt, quæ aposlo< licas Sedes habere, aul Epistolas accipere incruc< runt. > Est autem sensus hujusmodi, in judicio li­ brorum canonicorum primimi videndum esse, quid Ecclesiæ catholica! sentiant; sed inter catholicas Ec­ clesias illarum esse testimonium proferendum, quæ vel fufire sedes Apostolorum, ul Hierosolymitana, xcl ab Apostolis aliquam Epistolam acceperunt, ul Corin­ thia, Galatia. Non itaque Augustinus loquebatur de epistolis pontificum Decretalibus, ul Gratianus falsò existimavit. Id quod ante nos quidam etiam alii viri diligentissimi deprehenderunt. Tertio verò argumento occurri potest in hunc mo­ dum : Leges pontificias quandoque sacras ap¡>ellnri, ul à legibus principum discriminemur. Atque hoc sensu sacram Scripturam vocavit Innocentius Sic fur- CAP. V. SOLVUNTUR Qt.EDAM DIFFICULTATES. 298 sàn divina lex vocatur canonica, humana veru civilis, diim in terrà degeret, vel à Spiritu sancto Apostoli de Juram, talum. cap. I, ut cardinalis Hoslcnsis, An­ postea acceperunt, eamque juxta proscriptam legem dreas Barbatius Siculus, cl alii jurisperiti notaverunt, aut scripto, aul verbo Ecclesia indiderunt. Hinc enim cl Glossa, cap. Ex diligenti, de Simonia. Atque adeo est, (juod Ircnæus, Hieronymus, Augustinus adversum hæreticcs semper id agunt, ul videant, an illorum Innocentius IV, cap. Cum de diversis, de privil. in G, nova dogmata congruant cum antiqui traditione ct non obscure jus canonicum divinum vocat, civile au­ fide. El si quas scripturas novas hæretici proferant, tem humanum. 1'1 legem canonicam sacram ac divi­ si se apostolos aul prophetas confingant, statini novita­ nam appellat Justinianus in Aulhcn., ut clerici apud tis odio explod tur. Itaque post Apostolos et cos qui proprios episcopos,§ .i tero.Quam rem sciolus fortasse id) Apostolis probati sunt, nullos auctores sacros quispiam ignorans, disi. 20, c. De quibus, ubi lectio cxpectamus. Sed sive summus pontifex, seu concilia, vera habebat : Ad divina recurrit scripta canonica, loco primum de vero sensu cl interpretatione Scripturarum hujus postremie vocis substituit graca. Nihil enim mi­ judicant, ut in concilio Tridentino sessione tertia de­ niis Innocentius eo capite agebat, quàm in ecclesiasti­ finitur. Et absurdum est sané ut Ecclesia auctorita­ cis causis judicandis ad graca Bibliorum exemplaria tem habeat discernendi verba Dei h verbis hominum, judices mittere. Alioqui cur non etiam ad hcbræa? sensum Dei ah humano sensu non habeat. Id igitur Ncc verosimile est, in causis Ecclesiæ decernendis ante omnia conciliis tribuamus. Deindé ct illud, quòd scripta canonica esse ab Innoccntio prætcrmissa; veras ct legitimas Christi et Apostolorum traditiones quin post divinam Scripturam secundo ea loco posuit viael ralionc investigant. Rursum qurnam conclu­ etiam ante sanctorum scripturas. Et hoc erat Gratiani siones his cohærcant, quæ contra dissideant, ccrtà in eà distinet, proprium institutum. Nihil igitur nobis complexione ct connexione conficiunt. Consulunt au­ mirum est, si scriptura canonum sacra el divina quan­ tem in hujusmodi rebus finiendis non sacras litteras doque nuncupetur. Sed nos alio sensu de Scripturi modò, veriim etiam Apostolorum instituta, priora sacra loquimur. Quanquàm ab Innoccnlio testimonium concilia, summorum pontificum decreta, sauciorum citatum quidem Augustini est de verb. Apost. inquienveterum scripta, scholasticorum theologorum dogma­ lis : < Injuria est pro martyre orare, cujus debemus ta, rectam philosophia ralionem. Breviter, causam, c precibus commendari. > de qnà disseritur, in cos locos conjiciunt, de quibus At postremum argumentum sic faciHimé refutatur : liber hic noster instituitur. Ncc cnim ex aliis fontibus Duplex conclusionum genus posse in concilio definiri. argumenta derivare possunt ad fidei thcologi.eve sol­ Inum est carum, quæ sunt propri® théologie® facul­ vendas quxsliones. Novas autem reveLttiones cl scri­ tatis, quoniam vel cx duobus principiis per fidem crcpturns sacras quærcre Judæorum est, qui recentes litis, vel alio eredito, alio lumine natura cognito, ciiamnùm prophetas prastolanlur. colliguntur. Alterum autem genus est carum, quas Alia etiam quæstio valdè difficilis ex his, quæ dixi­ Spiritus sanctus ipse revelavit quidem Apostolis, mus, oritur Si non omnia in conciliis certa sunt (nec Evangelistas, aul Prophetis, sed quoniam non erat id cnim in singulis Spiritus sanctus conciliis assistit) ecqua perinde manifestum, à synodo declaratur. Quæ sunt via cl ratione vestigabimus conciliorum certa in fide prioris generis, ad fidem spectant [secundario, ct ul decreta? Principio namque in CJemcnlinà unicA de ità dicam, mediate. Quarè quod suo postea loco fusé summa Trinitate el fide catholica, ea opinio lanquàm sumus explicaturi, qui eas negaverit, hic hærelicus probabilior eligitur, quæ habet, in baptismo gratiam erit, quòd ex consequenti negat principium, undè illæ el virtutes infundi. Pari ergo causa cl in aliis conci­ conficiuntur. Quæ vero sunt posterioris generis, pro­ liorum decretis dicere possumus, probabiles opiniones prie et per se ad fidem perlinent : nec has à pontificibus, eligi, non res exploratas definiri. Deinde in cap. Firaul conciliis novas expcclare debemus. Id cnim etiam miter, de smunta Trinitate, cl fide Calholicà, Patres atque etiam asserimus, nullas alias Scripturas sacras concilii Lateranensis : < Firmiter, inquiunt, credimus, Ecclesiam aul habere nunc aut deinceps habituram, < et simpliciter confitemur, quod imus est solus verus præter Scripturas populorum et principimi horum qui < Deus creator omnium, visibilium cl invisibilium, spifuerunt in eà; non sunt, inquam, aut erunt, sed fue­ < ritualium el corporalium, qui simul ab initio temporis runt. Omnia siquidem, quæ Pater l’ilio suo Unigenito < utramque de nihilo condidit creaturam, spiritualem Ecclesiæ declaranda comm sil, prinmin ipse Filius < et corporalem, angelicam videlicet cl mundanam. > Apostolis revelavit, deinde eadem ul invulgarent, jus­ At non csl lidci adversum, Angelos ante mundum cor­ sit. Vos, inquit, dixi amicos, quia omnia qmc audivi à poreum creatos. Id enim asserunt Gregorius NazianFaire meo, nota feci vobis, Joan. 15. Et rursinn : Ille vos docebit omnia, ct suggeret vobis omnia quarumque zenus in prima oratione de Natali Domini, Basilius in dixero rotis, Joan. 14. Et iterimi : Cimi venerit Spiritus Exam, congregatione primó, Damascenus, 1.2,c. 5, Am­ veritatis , docebit vos omnem veritatem , Joannis 1G. Ili brosius in Exam. lib. I, c. 5, Hieronymus 'm comment, cnim fuere novi Testamenti ministri, qui revelata facie super cap. I Epist. ad Til. Cassianus collai. 8, cap.7. gloriam Domini speculati sunt, secund® ad Corinthios 5. Unde ncc Augustinus libro de Civit. Dei 21, cap. 52; nec D. Thomas, par. 1, qu. Gl, artic. 3, hanc opinio­ Hi fiiêrc ministri sermonis, ul Lucas, rapile Evangeli! primo, testatur. His quoque dictum est : Docete omnes nem lidci esse contrariam putaverunt Ac concilium illud Lateranense Thomas viderat, tmom illud ipsum gentes ea servare, quarumque prcrcepi vobis, Matthæi caput ediderat commentaria; non crgòconciliorumau* ultimo. Omnem ergò fidei veritatem vel à Christo, TU. 1. 10 DE LOGIS THEOLOGICIS. LIB. V. 300 299 definitiones, aut fidei confessiones ceri® sunt, sed 1 ritieni., sess. hábil. 11 oclobris anni 1551, de Eucha­ ristia! sacramento definitum est, confessionem sacraPaires, etiam cimi asserunt se firmiter quidquam ei mentalem ecclesiastic® praemittendam esse, si con­ profiteri cl credere, nihil omnino definiunt quod fideles scientia peccati mortalis gravat. El protinus: c Si quis, sequi teneantur. < ail synodus, contrarium docere, praedicare, vel pprHuic questioni illud primum dandum est, non salis < linacilcr asserere, seu etiam publice disputando dcesse, ul conciliorum cl pontificum judicia firma esse « fendere praesumpserit, coipsocxcommimicalus cxwcredantur, in divino officio publice à tota cliam Eo < tal. > Sed hoc propter periculum cautum est ; crai desia celebrari. Ncc enim hisloriæ» quibus martyrum enim opinio contraria perniciosa, idcoquc excommu­ cl confessorum gesta jurrantur, quamvis per summum nicatio illa ad publicam doctrinam vel maxime refertur. pontificem aut concilium approbat® sint, fidei decreta sunt ; sicut ne opuscula quidem doctorum ecclesiasti*- Nam quòd sententia Cajetam non fuerit pro bærctica condemnata, cl nos lestes sumus, qui concilio inter­ eorum, quæ probantur à synodo Gelasii papæ, decimA fuimus, el contextus ipse demonstrat; habet enim can, quintó distinctione, cap. Sanciti Romana. 11, idemque postremus in hunc modum : < Si quis dixeItem illud damus, ac libenter quidem, non statini < rii, solam fidem esse sufficientem praeparationem ad si quidquam juris canonici volumine continetur, fidei « sumendum sanclissimæ Eucharisli® sacramentum, dogma esse credendum. Nam, ul libro huic proximo < anathema sil. > E vestigio autem adduntur mutala apertius ostendemus, nonnulla halænlur in epistolis dicendi formò h®c verba : < Elue lautum sacramentum, Decretalibus, quæ fidei calholicæ decreta non sunl, < etc.» > ubi vides Cajclani sententi® anathema non dici, idque ipsum nunc ex Clementina unicA de summa Tri­ sed quoniam non solùm falsa, sed noxia cliam erat, nitate diserié ostendebamus. Quod non in lúe solùm reprobari: ct propter periculum, publicam praesertim Clementina existimandum csl intervenisse, sed ideircò praedicationem el disputationem interdici. Quarta, si hic admoneri nos, ut in aliis quoque locis simile quipquidquam expressé c» proprie à fidelibus firmiter cre­ piam credamus posse contingent id vcrò tùm maxime, dendum, aut lanqiuim dogma fidei calholicæ accipien­ ciim aut verbis opinandi utuntur judices, aut responsa non ad totam universalem Ecclesiam, sed ad privatas dum dicatur, vel aliis similibus verbis aliquid esse Evangelio doclrinæve Apostolorum contrarium. Di­ Ecclesias ct episcopos referuntur. Inlelligcndi sunt enim catur, inquam, non ex opinione, sed certo cl firmo de­ eo tanlinn casu de fide pronuntiare, ubi judicium in creto. Licet enim opinio Durandi reprobetur, cap. Gmzomnes Christi fideles special, omnes ligat. Certitudo dentus, de divortiis, sed qui dixit : < Vcriim absonum quippe fidei judicibus à Deo constitutis non propter < hoc videtur cl inimicum fidei Christian®, i is noluit Ecclesias privatas promissa ct concessa est, quæ sinhærescos illum condemnare. Verbum enim videtur ju­ gulæ errare possum, sed propter Ecclesiam univer­ diciorum infirmai certitudinem. Dorrò autem, qu® in salem, quæ errare non potest. Itaque summorum pon­ conciliorum ve) pontificum decretis vel explicandi gratiA tificum conciliorumque doctrina, si (oli Ecclesiæ pro­ inducuntur, vel ul objectioni respondeatur, vel etiam ponatur, si cum obligatione etiam credendi proponatur, obiter el in transcursu praeter institutum praecipuum, lùm vcrò dc fidei causò judicium csl. Sed animadver­ de quo erat potissimùm controversia, ca non pertinent tendum est diligentius, et quæ natura rerum sil, de ad fidem ; hoc est, non sunl calholicæ fidei judicia. quibus judicium est, et quæ verborum proprietas el Exempli causò ponamus aliquid, quod positum in una pondus. Nimirum enim ecclesiastic® doctrinæ, quam amplecti cliam tenemur, non idem est gradus, nec re, transferri per mullas po&il. Quod in capite /Trmiier, de ìuìhììui Trinitate, dicitur, Angelos esse incor­ omnia judiciorum decreta eodem loco habenda sunl. poreos, id non fidei decretum est, cùm post Decre­ De qui re quoniam in duodecimo libro sumus longé latalem illam nonnulli cl philosophi cl theologi fal¿¿ qui­ teque disputaturi, nunc dicere non est operae pretium. dem, cl citra bærcscos notam contrarium asseruerint. 11 dicimus, ncc omnia, quæ aut juris, aut conciliorum At enim, ul explicaret synodus, id quod fides catholica volumina continent, doctrinæ Christian® esse judicia, tenet, Deum esse creatorem omnium visibilium cl in­ nec omnia rursùm doctrinæ judicia, fidei censuras visibilium, adjecit, corporalium cl incorporalium.Quas esse. Mulla siquidem ad sanam Ecclesiæ disciplinam particulas exponendi, non definiendi gratift adjectas allinent, quæ fidei decreta non sunl. esse constat. Ac quemadmodùm concilium sumpsit id, Nonne igitur, dixerit quis, crii aliqua nota, quiconI diorum dc fide judicia internosci queant? Erit plané. quod el verum, et longé, longcquo plurimum proba­ bile erat, Angelos ul invisibles, ilà quoque incorporeos Prima, cl ea quidem manifesta, si contrarium asse­ esse; sic forti ct illud accepit, Angelos et mundum si­ rentes pro hærclicis judicentur. Cujus rei exempla mul esse congenitos. Non enim eo temporis hoc age­ habes capite Damnamus, de summA Trinitate, et capit»! batur, ut Gregorii Nazianzcni, cl aliorum hunc sequen­ Unico, de Mimmâ Trinitate, in 6, cl Clement, l nie. tium opinio damnaretur. Ncc ego tamen is sum, qui de lumina Trinitate, § 2. Altera nola est, ciim in hanc formam synodus decreta praescribit : < Si quis hoc aut opinionem hanc tueri in præscntià velim. Non enim < illud senserit, anathema sil, > qualia permulta sunt dubito, eam hoc sané tempore temeré et inconside­ rate, ne quid praeterea dicam, defendi. Sed id ago, in cone. Toletano primo, el in synodo Trid. Tertia esi, quà in re operæ pretium me theologis facturum exi­ m in cos, qui contrai dixerint, excommunicationis sen­ stimo, non omnia, quæ cliam absolute el simpliciter tentia ipso jure feratur. Exemplum csl de hærclicis, in conciliis affirmantur, fidei decreta esse. Cujus rei cap. Cum Christus, cl c. .W atofemtam/m concilio lamen 501 CAP. V. SOLVUNTUK QU EDAM DIFFICULTATES. 302 cliam adversum cos disputata, qui de Ecclesiæ aucto­ exempla, si opus esset, permulta facile promerem; sed nolo esse longus in singulis explicandis. Nam dc ritate in fidei judiciis pariim recte sentirent, atque in quarta quæslionc salis. sequenti libro nonnulla quoque disputabuntur. Ecclcsiæ vero auctoritatem eam nunc appello, quæ syno­ Postrema veré quæstio animum pulsat, an concilia dorum cliam generalium ac summi pontificis est. Ilæc in moribus errare possint. Nam si quis ait, habet in primis argumentum illud, quòd Dominus solino rogavit enim csl ima res prorsus, ut non differat mullum in­ pro Petro, ne deficeret fides ejus ; in aliis ergo, quæ non ter Ecclesiæ, conciliorum, Sedisque apostolice judi­ ad fidem, sed ad mores attinent, errare Ecclesia poterit. cia : proplcreh quòd connexa hæc el colligata sunl, quemadmodum esse videmus humanum corpus el ca­ Deinde nihil a Catholicis certa fide creditur, quod put. Itaque quæ erant ecclesiastic® auctoritatis in fi­ non sit idem divinitus Ecclesiæ revelatum ; quidquid ergo definiat synodus, si non ad fidem, sed ad mores dei decretis propria, locis snis aut dicentur, aut dicta allinet, non oportet certa fide credi. sunt. Quæ autem pertinent ad judicium morum, da Prælereô in canonizalionc sanctorum, sic enim nostri quibus jamdiu loquimur, nunc dicenda sunt. vocant, fidem Ecclesiæ detrahere sine fidei discrimine Sil igitur prima conclusio. Ecclesia in morum do­ possumus. Compertum est autem eam rem ad inores ctrinó eorum, qui ad salutem necessarii sunt, errare spectare : errare igitur Ecclesia in morum judicio po­ non potest. — Exempli causò ponatur aliquid, quod test. Illud vcrò Thomæ, quodlib. 9, ari. tdt., et Anto­ patet latius, an fideles. laicos Eucharisli® sacramen­ nini, 5 part. lit. 12, cap. 8, testimonio comprobatur, tum sub ulrAque specie accipere oporteat, an panis qui non aiunt certa el firmiler, sed piè credendum esse poliiis species sola salis sil : quæstio csl earum rerum, Ecclesiam in re hujusmodi non errare. Nam quini ab­ sine quibus salus esse non potest. In hac ergò el aliis id solute possit, illa ratio confirmat, quòd in id genus ju­ genus controversiis Ecclesiæ decretum certum est. Ita­ que si quid ncccssariò, vel agendum, vel vitandum diciis Ecclesia hominum corum testimoniis innititur, firmo judicio definit, in hoc errare nequit, sicut ne in qui et fatare et falli possunt. Jam si concilium, ciim fide quidem. Deus enim non deficit in necessariis, ut de lheologiæ dogmate censet, non certis el exploratis argumentis, sed probabilibus niteretur, fidem certa sæpè ante dicium est; in doctrinó ergò morum eo­ rum, qui sunl ad salutem necessarii judices el docto­ dogmatis illius indubitatam non faceret. Fides ergò res Ecclesiæ à Deo dati errare non queunt. Confirmat ambigua summo pontifici habebitur, ul qui ciim ho­ autem illud vel maiimè, quod Dominus Peiro inquit, minem quemvis in divorum numerum referi, incertis Joan. 21, 17 : l'asce ora meas, el Paulus, ad Ephes. mediis el argumentis nititur. 4, II, dedisse Deum pastores el doctores, ait, ad con Ordinum approbatio tandem, in quibus sub diver­ summationrm sanctorem, ul non circumferamur omni sis institutis el regulis varia hominum genera Christo rento doctrine. At si errarent in moribus ejusmodi, irilitare dicuntur, ad mores haud dubie perlinet. At non pascerent salubriter oves. Non enim moralis do­ dubium non est, aliquos ordines non modo inulililcr, ctrina mittas exigitur ad pastum ovium Christi saltita­ vérum noxie etiam approbatos. Etenim in tam multis rem, quàm fidei disciplina. In his igitur Ecclesiæ pa­ el ordinibus cl institutis usque adeò religioni incom­ stores errare non possunt. Adde, quòd Dominus, apud modatum est, ut inter reliqua malorum remedia hoc Joannem, pollicitus c$t, capite IG, v. 53, Spiritum do­ etiam à synodo generali jure ac merita especiaren! cturum Ecclesiam omnem veritatem, scilicet ad vitam viri pii, ut, paucis quibusdam selectissimis retentis or­ dinibus, cælcri omnes exploderentur. Falsum est ergo æternam consequendam necessariam. At utraque ve­ ritas necessaria est, cl quæ ad contemplationem perli­ aliquandô el imprudens de moribus Ecclesiæ judi­ cium : siquidem id quandoque approbat, quod non ap­ net, cl quæ ad actionem ; in ulraque ergò definiendi Spiritus docci Ecclesiam. paltasse oportuisset. His argumentis quidem aucto­ ritatem ecclesiasticam infirmare pergunt, tantum in Prælereà Apostolus in priore ad Timotheum Epislolà, cap. 3 : Here, inquit, scribo tibi, ut scias quomodò judicio inorum; nam in fidei decretis firmam esse nooporteat te in domo bei conversari, qnc est Ecclesia bei biscum cliam consentiunt. Sed quoniam quædam Ec­ vivi, columna et firmamentum veritatis. Ea autem, quæ clesiæ de moribus judicia sine dubio certa sunt, quæ ibi scribebat Paulus, ad morum veritatem maguó ex sint illa, repetendum altius videtur. parle spectare perspicuum est. Est ergò Ecclesia fir­ Omnis bant. Si originem erroris ct principium spectes, hæcoptis cl legibus. — Cùm quis enim occulté, unà uxore resis tibi erit. Nam ideò ilii morem hunc circumfe­ habita, alteram ducit publici, jubet illi Ecclesia ut rendi sacramenti rident, quia veram Christi praesen­ priore rcllclò posteriorem accipiat. Quà in re sine du­ tiam in sacramento negant. Sed si ipsum in se erro­ bio fallitur, cl id praecipit homini, quod rationi Evanrem contemplaris, hæresim sapii, temeritas cl impru­ gelioque adversum csl. Hujus vcrò conclusionis veram dentia est. Quamvis enim mullis nominibus hic error el idoneam carsam Innocentius HI reddidit, in cap. A est notandus, non tamen est hæresis, cùm etiamsi in nobis, de sentent, cxcom. in hac verba : < Judicium bàc consuetudine erraret Ecclesia, non proinde in gra­ < Dei veritati, quæ non fallit, ncc fallitur, semper invioribus rebus ejus periclitaretur auctoritas. Quæ < nititur; judicium autem Ecclesia nonmmquam opicausa concilio Tridentino foil, ut ennonem sextum de < ninnem sequitur, quam ct fallere sape contingit, ct Eucharistia sacramento caule fonnàril in hæc verba: < falli : propicr quod contingit intcrdiim, ul qui liga< Si cpiis dixerit, in sancio Eucharistia sacramento « tus est apud Deum, apud Ecclesiam sil solutus ; et qui < Christum non esse cultu latri® etiam externo ado< libor csl apud Deum, ecclesiastici sil senlentià in< nodalus. > Hacler.ùs Innocentius. Hæc autem qua « random, atque idei) ncc festiva peculiari celebritate perspicua esse videntur, breviter el sine disceptatione < venerandum, neque in processionibus secundum dijudicanda sunt. Ncc enim omnia nos, ut quoramus, < laudabilem Ecclesiæ consuetudinem solemniter cir< cumgcstandum, anathema sil. > Non enim cos ana­ exponimus, sed ul explicemus. Hoc itaque loco non themate simpliciter percellit synodus, qui ritum illum tam conclusio, quàm conclusionis causa consideranda Ecclesiæ reprehenderint, sed qui idcirco hoc faciunt, c. i. Nam inde liquet, id quod est animadversione di­ quia ncc praesentiam corporalem Christi in Eucha­ gnissimum, certa cl firma Ecclesia decreta esse non posse, quæ non certis ct firmis principiis ac funda­ ristia admittunt, atque adeò ne ipsius quidem adora­ tionem et cultum. Atque hæc eadem fortasse causa mentis innitantur. Quocirca si vd unum ex his, à qui­ Marlinum V impulit, ul qui reprehenderent ecclesias­ bus Ecclesia judicium pendet, incertum est, certum ticam illam consuetudinem imparliendi Eucharistiam Ecclesia decretum esse non potest, sive quastio spe­ populo sub muí specie, cos non ul hærcticos, sed ul culam a sil, seu practica : sic enirn nostri loqui solent. sapientes hæresim condcmnàrii. Cùm enim sub utrûConclusio quippe, ul in dialecticorum proverbio est, qiic olim specie plebs sacramentum Eucharistia ac­ debiliorem pariem sequitur, etsi uniimquodlibel prir>ceperit, idque Apostolorum auctoritate cl usu confír­ < ipionun claudicat, eam quoque ex illi parte debilitari mala, non eral hærelicum in dubium venere, an velus nccesse est. Antonius, p. 5, lit. fá, c. 8, Cajet opuse, ille Ecclesia mos novo esset praeferendus. Sed quo­ de indulg. nd Julian, c. 8, I). Thom. in quodl. Qua ex niam WidelïÎslæ idcircò asserebant Ecclesiam errare, rc facile intelligitur. Ecclesia judicia, qua ab incertis quia existimabant necessarium esse plebi ad salutem, hominum testimoniis proficiscuntur, infirma esse ad utramque sacranlcnli speciem sumere, huc detorquen­ certam ct exploratam faciendam fidem. Quale illud est, tes ilia Dòmini verba : Nisi manducaveritis, el calera ; quo sanctum aliquem divorum catalogo adseribendum prudentissime Marlinus V vituperationem ecclesiastici censet. Nec tamen impune licci hujusmodi decreta in novi inoris non dixit hæresim esse, sed hæresim sa­ dubium revocare; quin temerarium ct irreligiosum pere. Est quoque illud argumentum grave, cur hujus­ est, in divis consecrandis Ecclesia abrogare fidem. modi erroribus lúcreseos nota non inuratur,quòd, ul po­ Injuriam enim facit martyri, qui orat pro martyre, ut stea dicemus, non est hærelicum credere, Ecclesiam ho­ capit. Cùm Martha, de cclebr. miss. Innocentius ira­ minibus in divos referendis errare posse. At jubel Eccle­ dii : injurius ergò est, ac multò cliam magis, qui mar­ sia interdum divos, quos hujusmodi honore allicit pecu­ tyrem catalogo adscriplum c divorum numero rejicit. liari die festo et cullo colere : non est igitur hxresis Id quoniam temerò cl inconsiderate faciei, jure pro­ astruere, in hac de uno, aut altero divo colendo lege ac fedo ab Eeelesià punietur. consuetudine Ecclesiam enare. Sed intelligendum csl, Mox cliam si unum aliquod hujus generis decretum* Ecclesia mores quosdam à Christo et Apostolis Eccle­ in qua'stionem venial, cci lò Ilieronxmi, Ambrosii, Au­ sia traditos, in quibus <|iii Ecclesiam errare diceret, hic gustini , ac reliquorum sanclitalcm sine crimine in erroris ejus Christum el Apostolos auctores faceret. quæslionem vocare poterimus : atque adeò asserere, Quamobrcm harelicus censeretur, ul Iconomachi, qui illos cum dæmonibus condemnatos. Ita posses cos Ecclesiam in veneratione et cultu imaginum errare as­ maledictis concidero, ac vexare contumeliis, qua' om­ seruerunt. Alii vero mores sunt pod Apostolos in­ nia aures sane fidelium perhorrescunt. Quòd si viris ducti, in quibus quamvis Ecclesia erran t, non pro- justis in divorum catalogum reponendis Ecclesia erra­ ret, nimiriim non csscl valde absurdum, divorum om­ plcrca fides periclitaretur. Sine periculo igilur hærenium cultum ab Eeelesià expibdere, eorum qui posi soos teneri potest, Ecclesiam in aliquà lege cl mure Clementem consecrati sunt. Quo quid aul stultius aul posse errare. Sed de secondò conclusione hactenus. impudentius Et actione I, Petrus episcopus dixit: Sergio, romano j < nlifice, posterius sub Joannne VII, « Habeo codicem sextæ sacra synodi canones contieodem quoque episcopo romano. Et de priore quidem < nentem. > Sanctissimus autem patriarcha Tharasius Boda, de naturò renim, cap. 67, ait Justinianum, rosubjecit : < Quæ est hæc ignorantia, quA pleriquc la­ manæ Ecclesiæ pontificem, Sergium, quia erratine borant circa hos canones? > Scandalum enim est du­ suæ synodo, quam Conslanlinopoli fecerat, fayere ct bitare, niim sint sextæ synodi. El actione G, Epiphasubscribere noluisset, jussisse Constanlinopolim de­ nius, qui loco synodi respondebat Iconomacbis : portari, qui tamen ob culpam perfidiæ regni glorió « Sacra, ait, sexta synodus, posteaquàm sententiam posteó privatus, exsul in Pontum secessit. Hactenus < suam de una voluntate Christi sub Constantino proBeda. Et Platina, in vitASergii: < Justinianus,inquit, < nuntiàsset, iterimi unanimiter omnes divinó volun< synodum habuit, in quà n nnulla approbata sunl < tale post 4 aul 5 annos congregali, duos el centum « orthodoxæ fidei nequaquam congruentia. Eadem < canones edidero. > Quòd si divinó voluntate unani­ < quoque Sergii apocrisiarius, qui lùm Conslantinomiter illi canones à Patribus sunl edili, probali < poli erat, subscriptione sui stolide nimium ct nfirutique sunl scplimæ etiam synodi testimonio. Atque « max il. Veruni, cùm postea Romam delata à Sergio eadem synodus 7 : < Definierunt, inquit, sextæ synodi < exploderentur, ira percitus Justinianus, Zacbariam «sancti Paires, conventum per singulas provincias < misit, qui Sergium ad se vinclum traheret. » Hactenus « semel in anno fieri. Hunc ergo canoncm cl nosrePlatina. Do posteriore autem idem Platina, invita Joan. < novamus. > Auctoritatem ergo finiendi Patres illi VII, ila scribit : < Justinianii , eadem stultiliA vchabuerunt, cl si sancii fuerunt, ut hic dicitur, nihil < xatus, qua fuerat ante amissum imperium, Sersibi usurpórunt contra Ecclesiæ regulas. Al si prater < gio pontifici duos metropolitanos Romam misit, sententiam romani pontificis coactum illud concilium < qui Joanncm adhortarentur, ut habitó synodo, quæ csl, adversum ecclesiasticas regulas coactum esse < de liomousio crederent orientales, eadem etiam constat; habet igilur Trullana hæc synodus solidam «occidentales affirmare, l, præpositis lilællis, in auctoritatem, si scplimæ synodo credimus. Accedit < quibus ci subscribendum erat. Homines tamen rc his, quòd synodus 7, act. 5 et G, Nicolaus in epist. ad « infectó ad imperatorem pontifex remisit. > litre Micbaelcm imperat., concit. Florentinum, sess. 5, ille. Ac si quis Trullam concilii verba velit expen­ horum canonum auctoritate utuntur. dere , slatini deprehendet, quale illud concilium fue­ Sed mihi rem hanc diligentius consideranti contra» w rit. Sic enim habet : < Quoniam sanclæ universales ria opinio, cl probabilior, et gravior videri solet. < synodi quinta cl sexta, de mysterio fidei plenisCujus scnlcntiæ auctores habeo Anastasium aposto< sime disputantes, canones non fecerunt, propterlira Sedis bibliolhecarium, in procomio in synodum 8, < où nos convenientes in hanc imperialem urbem, ad quam jussu Adriani II venit; nam erat utriusque < sacros canones conscripsimus. Oportebat enim, ut lingua gr eca* el latina pcritissimiis, ut G5 disi., cap. 2, < sy nodus universalis canones ecclesiasticos promutdicitur; in cAdcm opinione csl Theophanes, græcus < garct. > Hactenus concilium. Principio autem, si in historicus, cl Humbertos, Silvæ Candida episcopus, Constant, urbem convenistis, dicite mihi, ecquo evo» apocrisiarius Leonis IX, in libello contra cpislol. cante convenistis? Anne romanus aliquis episcopus Michaelis, patriarcha Conslanlinopolitani. Qui liber citatur à Gratiano, ul liber Leonis IX contra epistolam vobis concilium indixit? Minimi* id quidem. At roma­ Nicetæ Abbatis. Sed cl à Latinis non recipi hos ca­ nus pontifex eo tempore certus erat, catholicus erat, nones, referunt Theodoretus Ikilsamon, cl Jlalthæus addo etiam probus erat. Primates autem Ecclesiæ sine monachus, maximi Latinorum detractores, ille in in­ principis ecclesiastici, et veri, et c titolici, ct pii, vo­ terpretatione conimdem canonum , hic in historia luntate cogere, hoc non est sy nodum velle facere, sed conciliorum cl urorum illustrium. Sunt autem argu adversus Ecclesiæ principem conspirare. Qucmadmo- 313 516 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. V. de rebaptizandis hærelicis comprobatis, quasi secundóni sì regni proceres ad res publicas pertractandas dilui traditam Afris consuetudinem, lex illa constituta bine regís arbitrio conveniant, conjuratio illa potiùs sit, ct non magis adversetur omnibus Ecclesiis Dei. quàm congregatio existimabitur Justinianus, inquis, Ncc enim decretum illud Cypriani explicari potest ad ros Axii convenire. Bene profecto narras : nam istum normam canonis 95 frollani, cl 19 Nicæni; quoniam improbum fuisse, cl Ecclesiæ rom. inimicum, memo­ canon Cypriani de omnibus in universum hærelicis ria» proditum csl. Qualem autem synodum à tali viro prascriptus est, inaximô Donatislis, quos constat in profectam esse arbitrabimur? Sed audiamus causam nomine Trinitatis baptizàsse. Decrcluin ergo Cypriani convenitis faciendi. < Quoniam sanct e universales syab universali Ecclcsiàsimplicitate reprobatum Sergius • nodi quinta el sexta canones non fecerunt, proptereà approbare non debuit, quod frullana synodus fecit. In < nos in banc imperialem urbem convenientes, canocanone tertio Ecclesia* roman r legem de bigamis nori < nes conscripsimus. Oportebat enim, ul synodus uniordinandis summum jus appellatis, r l ex rigoro auste­ < versali* canones ecclesiasticos promulgaret. > Ilarum; sedis autem Conslantinopolitanæ mollities ac i; je /i.vc frullana synodus supplementum duarum esso dissolutio benignitas vobis est. Mediam quasi ex dua­ (Jaillir, ctquod deerat quinte ct sexte, id nimirum bus componitis, sed talem qualem Ecclesia latina sem­ . ddidisse. Ideò enim ncc sexta, aiunt, proprie nominaper explosit. Jure igitur hanc vestram synodum ex­ tur. sed id est, quinisexta. Scilicet nomine plosit Sergius. s xt.i» synodi frullana se prius venditare volebat. At Canon 13 jubet ul hypodiaconi, diaconi, presbyteri, nuncncc sexta, nex quinta, nec septima est, sed h suis legitimis uxoribus non separentur. Ea consue­ t tonstrum quoddam, quinisexta. Illud vero quis ferat, tudo apudGræcos quidem invaluit; sed synodus gene­ quòd insimulant Patres hi duo gravissima concilia tanralis eam loti Ecclesiæ contrà Latinorum usum male qiiàm mutila ct imminuta, ut causa congregationis no­ præscripsit. Bene ergo Sergius vestros canones re­ ci osarla videatur? Enimveròconcilium generale Eccle­ probavit. sia ne unum quidem habuit, ubi causa aut hærcsis, Canone 36 decer, itis, qnùd thronus Constantinopoaut schismatis nulla esset, frullana hæc synodus sola lilanus æqualia privilegia cum apostolic* Sede obti­ est, qua» non ad profligandam hærcsim, non ad tol­ neat, ct Alexandrinus, Antiochenus, ac Hierosolymi­ temi m schisma, sed ad canones edendos cogitur. Eo tanus aliis præferatur. Scitis adversum hunc canoncm quid autem erat opus, pastores Ecclesiarum omnium suis sedibus cieri, ul post innumeros forò canones olim à Sancio papà Leone pugnatum. El quanquam ratione pugnatum est, at sequentes romani pontifices a¡>ostolicos, Nicrenos, Ancyrítanos, Ncocæsaricnscs, Antiochenos, aliorumque plurimorum ct martyrum ct Constantinop. huic ambitioni cl vanitali contmdiccro noluerunt. (Dc privil. anliq. ) confessorum, qui canone secundo frullano compro­ (Linone 62 præcipilis, in omnibus diebus quadrabantur, .alii centum duo ab bis Patribus ederentur? gesimæ, prater sabbatum cl dominicam, nullas novas Quanto verò gravius sexta synodus egit, quæ causò hostias consecrari, sed, ut apud nos in dic parascevcs, fidei, ob quam convenerat, absolute, noluit Ecclesiam fieri præsancliiicalorum sacrificium. Hoc vestris Gra­ canonibus onustam discedere! Non igitur necesso erat cia præcipitc, si vullis : romanos enim episcopus hoc c anones condere, sed si verum faleri vullis, alia Jus­ in lotam Ecclesiam decretum non probaret. tiniano causa vestra congregationis fuit, nimirum ut Jam canon 55 nulla noslrà confutatione eget : ab­ I almos, Sedemque praserlim nposlolicam insectare­ tur. utque, quod Platina ait. aliqua vestra auctoritate surdus enim per sc est, cl manifesté in romanam Ec­ clesiam injurius. Ipsum audiamus : < Quoniam intolleI rubarci orili od 0x32 fidei nequaquam congruentia. Nam < ximus in Komanorum civitate, in sanctis quadra* si. ul ipsi dicitis, post quatuor aul quinque annos à < gesimæ diebus , in ejus sabbatis jejunare prole i «>extà synodo cxaclà (I), sub Justiniano, filio Cons­ < ecclesiasticam traditam consuetudinem; sanctæ sytantini, Constantmopoliconvenistis, certe (computale < nodo visum csl, ut in Ilomnnonim Ecclcsià, si quis tempora) hæc illa est erratica synodus, cui., auctore < fuerit inventus sabbato jejunans, det iens deponatur, IV'dà . Sergius noluit subscribere. Sed jam videamus, < laicus segregetur. > N’ùm tibi videtur à romano ali­ ut reliqua, quæ nunc non exstant, dissimulemus, cur his centum duobus vestris canonibus subscribere Ser­ quo pontifice hunc canoncm probatum iri? Minime veri) gentium. Quid 67? Vide an probandus sil ! < Sagius ncc voluerit, nec vero debuerit. < era, inquiunt, Scriptura nobis pracipil, ul abstine.!-, Iu canone secundo suscipitis ct confirmatis 85 ca< mus à sanguino rtsulTocato. Meritò igitur damnamus 1.0111^ \|UKlolorum, Sedes apostolica non recepit, ut < ros, qui cujuscumquc animalis sanguinem arte aliquà a Ecqua autem majm < im ca Leone IX, c. Cfcwimtii, càdem disi., ostendi l«t’ >t. lùm verá magis ex Gelasio, dbt. 15, cap. Sancta Scripturarum ignoratio esse poterat, quàm existimaro (fomana. Cur autem Sedes apostolica probri canoncm praccptum illud apostolicum ad ea usquè lem fiora per­ 81, quem vos probatis, ubi 1res Machab ronim libri durasse? Quanto verius Latini decretum hierosolymicordi à omnium consensum Ecclesiarum admittuntur? tanum, quoad sanguinem ct suflbeatum attinebat, ad Atque m eodem secundo cannnc synodum Cypriani breve tempus tantisper manere interpretali sunt.quamdiò luda'orum cl gentium ccnsuctudo coalesceret, (I) Tlioonlmi. putat à synodo f> ad hos editos cano quamdiùqnc Synagogam Ecclesia com honore quodam a s annos 16 inlcriluxrise. 315 317 CAP. VI. SOLVlTNì l’H ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. sepelii et. Abeal nunc Gratianus, cl scita*, synodo ca­ nones Trullonos tribuat, Innocentius vero dccreUim Gratiani eodem nomine retulit, quo crai à Gratiano ciLilum ; id quod cl divo Thomæ, cl aliis quoque viris doclis aliquando accidit, ul Gratiani diligentia tisi,ca­ pila decreti ementitis auctoribus ei titulis referant. Idem quoque Gregorio IX contigit, qui, titulo de constil., nomine Hieronymi commentaria in Proverbia retulit, quæ Hieronymi non esse certum est. Caput autem illud, quod Innocentius citat, habetur disi. 32, cap. Si quis coram , nomine scxlæ synodi. Adrianum vero Triill.mos canones recepisse, tantum abest à va­ ntale, ul ni il magis veril ui possil esse contrarium. Verba siqui It m illa reperiunlur in episloIA iharasiiad Adrianum, non sicut Gratianus, memoria lapsus, existimavit, in cpislolà Adriani ad Tharasiutn. Tharasius itaque recepit illos, non Adrianos, ul patet ac­ tione secunda cl tertia septima? synodi. Adrianos si­ quidem verba Tharasii refert, ul Constan linopolilanos proprio mucrone confodiat : < Si enim, inquit, vos < fatemini canones illos divinos el legales esse, canone < autem 82, imaginem Christi venerandam esse con< ceditis, quid nunc contra sacras imagines depugna< lis? > Quòd si septima synodus uno canone utitur, ut ipsorum Græcorum testimonio imagines esse vene­ randas comprobet, ecquid indè argumenti promitur, ul cælcros item canones approbòril? Quasi lotum Me­ nandrum, Aratum aul Epimenidem confirmaril Pau­ lus, quòd horum aliquando sit testimoniis usus. Nec verba illa, quæ ex septima synodo retulimus, ipsius synodi sunl, sed Tharasii, Petri episcopi, Epiphani!. Quæ non erat ejus temporis et instituti expender»'. Non enim id lùm agebatur, an indiana synodus pro­ banda esset, sed an essent imagines venerande. Quamobrem, quæ obiter, el pra ter institutum à pri­ vatis hominibus in concilio dicebantur, ne nov e lites suborirentur, illa sapienter a Patribus dissimu­ lala sunt, cò vel maxime, quòd in causò præcipuft, dc qua ibi eral controversia, Tulliana; synodi auc­ toritate libenter utebantur. Id ne comminisci videa­ mur , Nicolaus nimiritm est auctor adhibendus, (pii in epistola ad Michaelvm imperatorem , cimi ad quamdam causam suadendam synodi hujus Trill­ iamo. canone quodam velici uti, in hunc modum disserit : < Provide line Conslanlinopolilana synodus < canonum suorum sexto dignoscitur prohibere capi< lido. Quod tamen non apud nos invenitur, sed apud < vos haberi perhibetur. Veriim novimus nos, Apo< stoli imbuti documentis,etiam sententiis uti pagano< rum; (piantò magis Christianorum, el contra ipsos, < quorum ncc vitam sequimur, nec mentem erroneam t imitamur! Deinde Apostolus Paulus de libris paga< noram aliqua in suis scriptis posuit; nnmquid ideò < etiam cuncta recipienda sunl, qua; cum his pariter < sunt prolata? > Hactenus Nicolaus; non itaque si aut Innocentius, aul septima synodus, aul Nicolaus, aut concilium Florentinum horum auctoritate canonum abutuntur, probato uno, aul item allero, rcíjquos pro­ baverunt. Quampiam Patres synodi Florentina hos 102 518 cilàssc canones, nw omninò prælrrit. Nam quod ac­ tione quintó refertur, id non ex synodo, ubi hi canones sunt editi sub Justiniano, sed ex sexlo concilio uni­ versali sub Constantino illius patre depromptum osi, ut actione 17 ejusdem sexti concilii, palei. Sed quoniam et hæc synodus apud Trnlhim, regium palatium scili­ cet, celebrala csl, quod de hàc dicitur, hoc per erro­ rem ad Trnllanos canones creditum est pertinere. Quorum auctoritas ideò à nobis laliefactala est, ne quisquam falso errore deceptus cos veris legitimisque conciliis opponeret. Video autem dubitari posse, cur inter reliquos canones Ecclesiæ remarne contrarios non cl 82 notaverimus, ubi prohibitum csl, ne Christus deinceps sub figurò agni pingeretur. Sed nolui equidem has Trulli regulas inimice insectari. Nego itaque in 82 canone, secundum veram lectionem tale aliquid pro­ hiberi ; quin poliiis in eo pictura illa veneranda, quà agnus digito Praecursoris demonstratur, el suscipitur, Ct deinceps conservari in Ecclesia jubetur. Id quod col­ ligere licet ex episto)à Adriani ad 1 barasium . septimæ synodi actione primó, el ex actione qtiarlò ejusdem septima'synodi. Dc Traili igitur canonibus, atque adeò de sexto argumento hactenus. In argumento vero séptimo, Pighii contentio per­ tinax coarguenda est, qui, ul opinionem quam semel induerat, lueretur, synodos Ecclesia; decreto susce­ ptas vanis conjecturis infirmare perrexit. Tantino stu­ dium certandi, ubi semel efferbuit, et dura pertinacia palesi ! Milii verò nor. osi hoc loco opus pro sextà syno­ do, unde emersit certamen, depugnare,quam el Agatho coegit, et Leo 11 confirmavit, quam et Beila, lib. de Temp, rat., cap ï G, cl ca'teri post eum catholici pro­ baverunt, quam et concilium Florentinum, sess. 5, recipit, et Eugenios IV, in decreto super unione Jacobinorum, veneratur. Alii pro sexkì et seplinià synodis apologiam edant, si diligentia illis Francisci Turrensis non adhuc facit salis. Nos enim in dogmate fidei, cl decretis ad salutem fidelium necessariis conciliorum auctoritatem asserimus, in rerum gestarum judicio el ordine non asserimus. Nec in his, qua; pariun, vel certe nihil ad nos attinent, tempus el operam su­ mimus. Ad octavum ergò argumentum Cajetanus in opus­ culo de Auctor, papa', cl coneil., cap. 8, respondet, concilium Conslanlicns., (pio tempore illud decretum (‘didit, non fuisse el universale el integrum. Erat enim tum schisma in Ecclesiàsub Iribus pontificibus, Joanne XXIII, Gregorio XII el Benedicto XIII. Lude asserere quòd id temporis illud concilium erat gene­ rale, nihil aliud est, quàm revocare antiquum schisma, aliosquc damnare, qui Benedictum el Gregorium se­ quebantur. Quod tamen fuit, est»|uc semper ambi­ guum. Quòd si objicias, Mnrlininn V in ultimò sessione approbàssc omnia cl singula decreta in materiis fidei, quæ priùs à concilio (xinslanlicnsi prodiissent, res­ pondet idem Cajetanus id proprie ad fidem perlinere, et tanquòin fidei dccrclum à Martino probari, quod adversum hærelicos fuisscl definitum, ut in 8, 15el 21 sessione facium est. Qu*’»d autem Marlinus Vo 519 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. V. sulùm probet, potei prinùmì, quoniam ad petitionem oratoris regis Poloniæ illa approbatio facta est, qui hoc Lmlùm exigebat, ut acta irr concilio contri hærclico's confirmarentur. Palet etiam, quia Marlinus dicit se omnia sic conciliai iter facta approbare, ct non aliter, ncc alio modo. Supponebat enim quædani non conciliarilerncla. Nam in illa quarti cl quinta se sione, ut idem Cajctanus admonet, nccdisputatio aut disqui­ sitio aliqui intercesserat, ncc delecti fuerant adhuc viri docti ad disserendum ct tractandum en, quæ i:i fidei doctrinà essent constituenda, sed id cautum pos­ tea .i concilio fuit in sessione sex Là. Ita, si quis tradita in sessione quartà diligenter expendat, inveniet ea non íurm.im habere decreti, quo videlicet aul fide Ics obligentur, aul conlnrium sentientes explodantur. Palet demum cx litteris Martini V, in quibus errores Joannis Wiclcfli, Joannis Bussi el Hieronymi Pragensis expressò damnantur, unità de ei re, an concilium sit supra papam, factà mentione. Sed quoniam quæ de concilio Conslanticnsi in dubium verti solent, ca pul­ cherrime explicantur à discipulis I). Thomæ, maxime à Caje laño, viro in noslrà familià excellentissimo, nos dc hic rc nc verbum quidem ullum prætcrcà faciemus. Pc octavo igitur argumento tantum. In nono vero miror equidem illorum cæcilatcm, qui concilium Basilcense tueri volunt, cum manifes­ tum sit, illud, licet à principio Eugenio IV consen­ tiente fuerit congregatum, postea Lamen ab eodem pri­ mum Ferrariam, deindè Florentiam translatum, ubi Basilccnscs conatus publicà Ecclesiæ auctoritate re­ pressi sunt. Nam ct unio Annenoruni et Gracomm populi Christiani consensione approbata, non in con­ cilio Basilccnsi, sed in F lorentino facta est. Eugcnium Ecclesia etiam post illam depositionis Basilcensis sen­ tentiam, pro vero pontifice habuit; Felicem autem illum in synodo electum contempsit. Quorsiiin ergò attinet mordiciis concilium Basilcense tenere? Quor­ sum favere bæreticis, qui conciliorum in hærcltcos judicia infirma esse contendunt, quòd concilium Basi­ lcense eoshærcsis nomine damnàrit, quieliamnum Ca­ tholici judicantur? Quæ qui non sentiat, is nihil omninò tensurus esse videatur. Quocirca non dubito esse nunc grande piaculum, pro concilio Basilccnsi stare velle, cùm schisma illud jam exstinctum nonalià ratione ma­ gis denuò possit accendi. El Nicolaus V aperte sentit Felicem illum non fuisse verum Ecclesiæ pastorem, red nominatum, nec verum concilium cl generale, sed congregatum vocat nomine concilii generalis; Eu­ gcnium verò felicis recordationis prodecessorem suum I onorificcnliùs appellai. Ita in litteris suis non probat, i bi beneficiorum collationes (sic loqui solent) clhujttMnodi calera, quæ si irrita haberentur, populus, mntaiisaot pastoribus aul officialibus, multum incom­ modi accip» rei. Atipie Leo X, in concilio Lateranensi, sezione II, plane delinit concilium Basilcense non fuisse legitimé congregatum» Et poslcà, cùm ile quàdani sanctione ageretur à concilio Basilccnsi edita : < Scut Leo, inquit, ea quæ in sccundà Ephcsinà sy« nodo temere conlr.i justitiam cl catholicam fidem < gesta fucnmt, pmtmodùm in Chalccdoncnsi concilio 5W < fecii revocari, ilà nos à Lini nefaria: sarfclionis reí vocatione retrahi, salvâ conscientia cl Ecclesiæ ho< nore non possumus, cùm en omnia, posi transla< lionern ejusmodi concilii Basilcensis per felicis < memoria Eugcnium papam IV, prodecessorem < nostrum, factam à Basilccnsi conciliábulo, seu < potitis conventiculo facta exstiterint, ac proplereà < nullum robur habere potuerint; còni etiam solum < romanum pontificem, (anquiim auctoriialcm supcr < omnia concilia habentem, conciliorum indicendorum, < transferendorum ac dissolvendorum plenum jus cl « potestatem habere, nedùm cx sacra Scriptura tes< limonio, dictis sanctorum Patrum, ac aliorum ro< manorum pontificum decretis, sed proprià etiam « corumdcm conciliorum confessione manifeste con< stel. > Hactenus Lateranense concilium. Probat au­ tem ca, quæ dixerat, multis et testimoniis, ct exem* plis, quæ nos, nc sil longum, pratermisimus. Sed provocaverunt doctores Parisienses à concilio Latera­ nensi, cl appellatio nomine Academiæ circumfertur. Quorum illa fuerit, ego hic non disputo; illud assero, non sine Ecclesiæ scandalo atque pernicie circumferri. Exstal anathema Pii II in eos qui ad fultirum conci­ lium appellaverint; cl sine Pii causis, quas multas suis litteris reddidit, manifestum csl, rem hanc cl hæreticorum omnium summum patrocinium esse, cl fenestram vel maximam aperire ad obedientiæ ecclcsiasticæ jacturam , ac perniciem vera pictalis. Sed dc his non est hujus loci temporisque disserere. Verum objicis ca quæ in sccundà sessione concilii Basilccnsi > decreta sunt, à legitimo concilio esse decreta, ul palet cx litteris Eugenii, quæ lectæ sunt sess. IG ejusdem concilii. Sed nos huic quaestioni breviter responde­ mus, non approbàssc Eugcnium decreta edita, sed solimi concilium generale Basilcense à tempore in­ choationis suæ légilimæ continuatum fuisse. Dcindû, concilium in sccundà sessione non erat plenum, quia major pars episcoporum deerat, imo paucissimi ade­ rant. Quare inchoatione quidem generale erat, sed nondùm emi veré el perfecte re ipsà generale. Pratcrea, legatus sine commissione processit ad ca de­ creta ferenda, ul cx litteris Eugenii ad Julianum colli­ gitur. Adde quòd cùm gravis atque difficilis semper fuisset inter catholicos altercatio, quibusdam dicenti­ bus papam supra concilium esse, aliis contra asseren­ tibus concilium esse supra papam, nullà conquisitione factà,nullo examine procedenti, positum est id quod erat ambiguum. Quarc non fuit decretum fidei, sed simplex quædam commemoratio ejus doctrina?, quæ erat in concilio ConstanticnSi tradita. Id quod videntes hujus synodi Patres, rursùm in sessione 55, rem eamdem aliter tractaverunt, definientes ea tanquàm fidei decreta esse deinceps amplectenda. Sed tunc omnis legatorum potestis erat abolita, cl synodus Florentiam translata. Quare nihil mirum, si turpiter et pueriliter erraverit, cos pro ha reticis condemnando , qui nunc sine controversià fideles habentur. Ad det imum verti argumentum responsio est fácil lima, plenaria concilia à summo pontifice minime 521 CAP. \ I. SOLVUNTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. 522 confirmata por alia legitima el probala emendari. Ai mulló ad sensum fidelium accommodatius. Concilii quòd plenarium concilium summi pontificis auctoritate verba priùs audiamus : posterius expendemus verane Iu malum per aliud posterius emendetur, exemplum nc an falsa sint : e Profiteor, inquit Bcrengarius , non unum quidem proferri potest. Nam cl hujusmodi con­ < solùm sacramentum, sed verum etiam corpus Christi cilia Augustinus non infirmai, sed luetur ejusdem libri < manibus sacerdotum tractari, frangi, et fidelium denr. I. Quanquam Augustinus non videtur loqui dc emen­ < tibiis atteri. > Hæc Berengario proscripta à synodo confessionis forma. Ubi alterum potest Inhere dubita­ datione fidei, sed de emendatione legum, quæ ad res tionem, an corpus Christi ratione sacramcntalium scilicet vel gestas, vel gerendas referuntur : Ipsa ple­ specicrum vere ct tractari dicatur, ct frangi ; alterum naria, inquii, concilia pri ra à posterioribus emendan­ dubitari non potest, quin in seipso Christus nec trac­ tur tciun aliquo rerum experimento aperitur quod clau­ sum erat. Quod ad fidei veritatem referri vix potest, tetur à sacerdotibus, nec frangatur. Atque alii dicent quæ non rerum experimentis innotescit. Leges ergo forte pro suo arbitratu quisque : nos autem hoc qui­ nonnulla!, in quibus per imprudentiam falli concilia dem tempore, et in hàc quæstione sequemur potissi­ possunt, nihil obstat quominus à posterioribus conci­ mum Thomam AValdensem, qui in libro sacramental, tit. 4, cap. 24, docet ejusmodi loquendi formulas ct liis emendentur (1). Isidoro autem ex his cliam res­ esse verissimas, ct esse etiam ohm à patribus usur­ pondetur. Non enim sunt nobis explicanda singula. patas. Refert in hoc Dionysium cap. 3, lib. de eccleAd undecimum diximus sæpè concilia integra cl siast. Hierarch. Refert quoque Chrysoslomum, in capitis auctoritate perfecta ca esse, quæ nos ab errore Matth. homil. 85. Retulerat autem el cap. superiori: X indicamus. Nec si summus pontifex firmus in fidei Paschasium in lib. dc Corpore ct Sanguine Christi; fi­ causò judex est, concilia frustra coguntur. Primum deles sanò cùm species sacramentales viderint, Cbrr enim, ut capite superiore admonebamus, romanus stum sc X ¡disse testantur, cumdemque, cùm illas to pontifex non temere cl stulte, sed considerate atque tigerint, tetigisse. Quoti magnum profecto argumentum sapienter debet fidei controversias definire, advocando est, cur ita esse credamus. A fidelium vulgo, ruptis, scilicet consiliarios, vel plurcs, vel pauciores, juxta ista sumis. Metuebam ne à lenonibus diceres. Chri­ rei, de quà disseritur, gravitatem. Juvant enim Patres stiani rudes disserunt isto modo. Bene profectò nar­ concilii summi pontificis fidem atipie doctrinam. Unde ras. Nam in quæstione fidei communis fidelis populi in concilio Hierosolymitano , ciim facta esset magna conquisitio, Petrusque sententiam dixisset nullo sa­ sensus haud levem facit fidem. Quæro enim ex te. (piando de rebus christianæ fidei inter nos contendi­ crarum litterarum testimonio fulcilam , Jacobus pro­ mus, non de philosophia decretis, utrum potilis quæbavit eam quidem additis testimoniis prophetarum. rendimi est, quid philosophi atque ethnici, an quid Adjecit item quasi de suo legem maxime necessariam homines christianà et doctrinà et fide instituti, sen­ de abstinentià ab idolothytis, fornicatione, suffocatis tiant? Prasertim cùm huic sententia! consenserint et sanguine. Ita enim divina procuratio in Ecclesiam Patres etiam veteres, quemadmodum pauló ante de­ se fundit, ul membra precipua, tametsi à capite ipsa pendoant, caput tamen tueantur cl juvent. Facit quo­ monstratum est. Prælereà molis speciebus sacramcntalihus, id quod inter doctiores ferè convenit, Christus que concilium plausibiliorem populo fidem propter item per accidens quidem, sed movetur tamen ; nihil acceptissima mullorum testimonia atque indicia. Nam igitur obstat, quin visis tactisque speciebus, Christi leges, quæ communi optimatum consensuel rogantur, corpus et videatur el tangatur. Nam nec ipsa substan • el feruntur, libenliiis populus accipit, quam si a rege lia sensilis, nisi per accidentia sentiri potest. Ad hæc, solùm ederentur. Qiiamobrcm Beda, libro retrae, in cùm species panis vinique miscentur, Ecclesia fatetur Actis Apostolorum, prudenter sane monuit, Paulum corporis el sanguinis Domini mixtionem fieri : ergò contulisse cum Apostolis aliis Evangelium, quod præcùm videntur cl tanguntur species, corpus Christi cl dicabat in gentibus, solerter in concilio disquirens, videtur cttangitur. Quid mulla?Sic mihi persuasi, sic an recte de legalium cessatione doceret : < Non quòd sentio, Christi corpus in locum panis ita successisse, < ipse de hac re, inquit, aliquid dubitaret, sed ut ut preter ca qu;e fidei hujus sacramenti repugnant, < mentes dubitantium aposlolicâ synodi auctoritate omnia sibi X indicet, quæ panis ante ratione acciden­ < firmarentur. > Gregorius autem de synodis provin­ tium Xindicabat. Alioipii, qui species panis manduca­ cialibus locutus est, quæ in causò fidei vix quidquam ret, is Christi corpus non ederet, ncc ille biberet san obtinere potuerunt, nisi essent summi pontificis auc­ giiincm, Et Innocentius III, agere confuse, ul id explicemus hòc disputatione, quod cap. Per venerabilem, qui filii sint legitimi, cían quam­ quærilur. Itaque eorum inprimis argumentationes ex­ dam legem Deuteronomii retulisset : < Sane, ait, ciun ponemus, qui locum impugnant. Deindè loci nos vim « Deuteronomium secunda lex interpretetur, cx vi voct auctoritatem cum catholicà Ecclesia conservabimus. < cablili comprobatur , ul quod ibi decerni tur, in novo Post hæc adversariorum argumenta diluemus. Quæ si < Testamento debeat observari. > At decreta veleris longior fuerit oratio, cum magnitudine utilitatis com­ legis debere a nobis observari, sacris etiam litteris, prata, fórtassò etiam brevior videbitur. Qui igitur lo­ non modo concilio Florentino adversatur. cum hunc infirmare pergunt, his argumentis, ul sibi Sexto, Nicolaus 111 in Extravag., Exiit, qui seminat, videtur, efficiunt. de verborum significatione, decernit, abdicationem Primó Joannes XXII publice docuit, justorum animas proprietatis omnium rerum tàm in speciali, quàm in non videre Deum usquè ad jud cii diem ; cavitque, ne communi Christum Dominum ct verbo cl exemplo do­ Parisiis tbeologiæ gradum quisquam consequeretur, cuisse. Quod erroneum esse Joannes XXII docet in Ex­ nisi prius in hanc sententiam juravisset. Errare igitur travagant!, Cùm inter nonnullos. summus pontifex, atque adeò Sedes apostolica in fido Seplimò, Nicolaus ad consulta Bulgarorum , referpotest. turque de consecratione distinet. 4, cap. A quodam JuSecundo Cœleslinus III definivit, quòd cùm alter dœo, definit, quòd si in nomine Christi aliquis bapti­ coujugum labitur in hærcsim, dissolvitur matrimo­ zetur, rebaptizari non debet ; cujus oppositum Pelagius nium, ut patet de divortiis cap. Quanto. Super quo af­ papa déterminai in epistola ad Gaudentium episcopum, firmat Hostiensis, Cœleslini epistolam decretalem ha­ rcfcriurqiic eadem disi., cap. Si re verá , quæ ambo bitam olìm in corpore juris. Erravit Igitur in fide capitula cx càdcm epistola sunt deprompla. Consentit Cœleslinus; nam definitio illa Evangelio contraria ct cum Pelagio Zacharias papa, cap. In synodo, cAdem est. distinctione. Aut Nicolaus igitur, aut Pelagius falsò do Tcrliò, Alexander IH de sponsò duorum, cap. Licet, fidei quaestione decrevit. asserit quosdam suos prædeccssorcs judicâsse, quòd Octavó, divus Gregorius in epistola quAdam ad Au­ si post matrimonium contractum per verba de pre­ gustinum, Cantuaricnsem archiepiscopum, Gregorius senti, non consummatum tamen, aliud novum matri­ quoque HI, in epistola ad Bonifacium episcopum, cx monium consummetur, primum dirimitur, secundum apostolica», romanæque Ecclesiæ auctoritate pronun* est validum. Hic autem error csl sine dubio in fide cl tiàrunl, quòd si mulier infirmitate alìquà fuerit corromoribus manifestus. pía, nec valuerit debitum marito suo reddere, maritus Quarto, idem Alexander III, cap. Cùm esses, de te­ quidem aliam uxorem ducere potest, eà lege tamen, ut stament. , definit alienum esse et à generali Ecclesiæ subsidii opem conjugi priori non subtrahat. Quòd au­ Consuetudine, et à divinò lege et sanctorum Patrum tem vir ab uxore, quæ per infirmitatem debitum red­ institutis, ul testamenta, nisi quinque, vel septem te­ dere non valet, discedere possit, atipie ad secundas nuptias transire, doclrinæ evangclicæ apostolicæquo li) Vide notam suprà, ad mitium libri quinti. CAPUT PRIMUM. CAP. IL CUIl SI DES APOSTOLICA QUINTI M L’h.i M OBTINE H. adversum csl, ul Gratianus, quæst. 52, q. 7, dixit. Nono, Gclusius contra Eutychcm el Nestorimn de­ finii, in altarissacramento, factâ etiam consecratione, panis, vinique substantiam manere. Id quod à fide catholicâ alienum est. Decimò, romani pontifices litteras sæpè sacras falsò exposuerunt. Nam ut ca loca pnetet mittam, quæ Cajetanus referi in opusculo Quaestionum 27, q. ull., cer­ te Gelasius papa cum concilio septuaginta episcoporum, el refertur sub nomine Pelagii, disi. 21 , cap, Qimmrü, atque Anaclclus, dlM. 22, cap. Sacrosancta, probant romanam Ecclesiam cætcris esse pe rlai, m ¡HA evangelici voce Domini Salvatoris : Tu es Petrus , et super hanc petram aedificabo I cclaiam meam. Quod ¡dem plures etiam alios pontifices sensisse constat. Ilidiculum autem videtur esse, <\angelicum testimo­ nium incum sensum velle flectere. Ad cumdem quo­ que modum plcriquc summi pontifices ad probandum majores Ecclesiæ causas ad Sed. m romanam esse re­ ferendas, inducunt illud cx LucA : Ego rogavi pro te , Petre, ne deficiat fides tua. Quod quàm ineptum sit> vel ex eo liquere aiunt quòd ibi Dominus Peiro solimi, non item posteris loquebatur. Subdit enim : Et tu au­ gnando conversus, confirma fratres tuos. Quæ verba si ad posteros referantur, nimirum romanos pontifices, prius aversos fuisse oporteret, ut aliquando conversi confirmarent fratres suos. Cùm itaque romani episco­ pi sacras litteras falsò interpretentur, falli ct fallere in fidei dogmate possimi. Nam ex sacrarum litterarum recta intclligenliâ vera dogmata, ex obliquò verò falsa trahuntur. Undécimo, si apostolica Sedes in fide errare non posset, id maxime cx privilegio Petri, Lue. 22 : Ego rogavi pro te, Petre, ut non deficiat fides tua. At Petri fides defecit, juxta id, quod Ambrosius ait : < Fidelior < factus est Petrus, postquam fidem se perdidisse dc< flevit. > Militò ergò magis cæteri successores errare in fide potuerunt, lì erravit certe Anastasius, distinet. 19, cap. Anastasius. Erravit quoque Honorius, ut in concilio sexto Constant, actione 15 et 18, definitur. Postremò, Hieronymus in epistolA ad I A agrium, cimi illi objiceretur romanæ Ecclesiæ consuetudo : < Si « auctoritas, inquit, qua rilur, orbis major est urbe. < VbicumquC fuerit episcopus, sive Komæ,'sive Con< slantinopoli, sive Alexandria,ejusdem meriti,ejusdem < est cl sacerdotii. Potentia divitiarum, el paupertates < humilitas vel sublimiorem, vel inferiorem episcopum < non facit. Cætcriun omnes Apostolorum successores < sunt. Quid ergò mihi profers unius urbis consuclitdi< nem? quid paucitatem, de qua ortum est supercilium, < in leges Ecclesiæ vindicas? > Hactenus Hieronymus. El Ambrosius lib. 5 de Sacram, capite primo, cum ro­ manam consuetudinem sibi opponeret, < in omnibus, < ait, cupio sequi Ecclesiam romanam : sed tamen ei < nos homines sensum habemus; ideò quod alibi rccliiis < servatur,el nos recte custodimus. Ipsum sequimur < Apostolum Petrum ; ad hoc Ecclesia romana quid res< |)ondct ? utique ipse auctor est nobis hujus assertio< nis Petrus Apostolus, qui sacerdos fuit Ecclesiæ ro- rnanæ. > Quòd m Hieronymus cl Ainbro>îi» Ecclrs.iæ romanæ instílala facilè rejiciunt t ceriè non csl cur spo• slolicæ SediM pnescriptam in moribus regulam segni delicamus. Eò vel maxime quòdT rufi, synodus, can. 55, asserit romanam Ecclesiam prêter ecclesiasticam tra­ ditam consuetudinem sabbatis quadragesima jejunare, corrigitque hunc Ecclesiæ romanæ morem, qui contra Apostolorum canoncm 65 inoleverit. Ilis potissimòm argumentis hunc locum quidam infirmum esse conten­ dunt. Credunt enim Sedem aposloltcam errare posse etiam cùm de fidei qnæslione judicat. Inter Parisien­ ses Gerson cl Alrnain hujus sentcnliæ precipui ancio­ res habentur. Eamdem sequitur Adrianos in 4 sentent, dcconfir., quæst. ultimò. Ac Thomas quidem Wai. I. 2 doclrin. fid. anliq., c. 19, eamdem videtur sequi, tametsi in lib. de sacramenlalibns doctrinó 10, longe aliter sentii. Gratianus, diclincl. 19, § Hoc autem iiitelligendum est, eidem opinioni videtur etiam assentici. Nee ab hàc, ul apparet, alienus csl cardinalis Turrecr. lib.4, part, 2, cap. <6; quamvis in l 2, cap.109,HO. contrariam sententiam el tenuerit el ostenderit. Hanc Erasmus libenter amplectitur super episl. Hieronymi ad Damasum de nomine Hypostasis. Quin in libro do ratione vere lheologiæ fenestram dicit aperire ad per­ niciem veræ pielatis cos, qui doceant romanam ponti­ ficem errare non posse, quoties de moribos.aut fide pronuntiat. Huic Lutherus subscribit, huic Widefistæ, alquc adeò omnes hærctici subscribunt libentissime. í CAPUT H. In quo redditur causa, cur Sedes apostoli, a quintum locum obtineat. livi, m ego opinionem ex acadcmiis theologicis ex­ plose ! sum. efficiamque, ul spero, vi argumentorum meorum, si integris animis expendantur, semotis con­ tentione et odio, quibus omne judicium exoculari so­ let. liantem cvidenlifts intelligatur, quàm sil magnus hujus opinionis error, fingamus animo unum esse Lu­ dicrum, in quem stylus hic noster acuatur. Nam erran­ tium multitudo non paril errori patrocinium. Sitcfgò primus idemque solus qui audeat affirmare, sonunum IHHilificem Ecclesiamque romanam in fidei controversiis decernendis posse contri Evangelium errare. Nisi ego probavero certioribus argumentis, id esse erroneum, quàm probtuii catholici aut purgatorium esse, aul in­ dulgentias pontificias divinó auctoritate constare, auc­ toritas hæc meaquanlulacumquc est, apud lectores pe­ riclitabitur. Illud verò melius ostendo, si ad locum hunc firma ratione constabiliendum, allitis hujus rei funda­ menta jacio. Sed ante tamen, cur hunc locum quintum fecerimus, paucis explicandum est. Erunt enim for* lassù quidam, quibus aptior ordo videretur, si priorem quo conciliorum auctoritas continetur, hic locus anteeo deret. Quin etiamsi aberrant à conjecturé, video lamen quid sequamur; nempe Sedis apostolica auctoritate sub­ lati, concilia quacumque non solimi vacillare, sed ca­ dere : at Sedem apostolicam per se etiam sine conciliis suam habere auctoritatem ; priorem itaque esse Ec­ clesiæ apostolica, quàm conciliorum auctoritatem • BE LOCIS THEOLOGICIS. LID. VL Debus nutem suum aiíqiie servare locum natnra ju­ bet, qucniadniodùni locus elementis suus est cuique proprius, ut terra infunimi teneat, banc inundet aqua, superior ælhcr. ignibus altissima ora redda­ tur. Quibus breviter respondemus, nos humani ingenii habita ratione, nature ordinem sæpè negligere. Est autem hominibus comparatum, quod Aristoteles non semel admonuit, ut à notioribus ad ea, quæ mimis sunt nola, proficiscantur. Quamobrem, cimi conciliorum auc­ toritas plerisque sit el acceptior cl notior, nihil miran­ dum csl, si nature ordinem anteverterimus. Praeter­ quam quòd concilia Ecclcsi ?m repraesentant, cl ab Eo cl<*sià catholica concilia catholica sejungere, non erat ¿alis ex ordine. Meritò igitur Eccle iæ concilia hærere ierimus. S d de his Incleuus. J m id, quod erat insti­ tutum, persequamur. CAPUT III. fria pronuntiata continet, quibus efficitur, Petri in fide firmitatem ad successores quoque derivari. Etsi non sum nescius, quàm sil scholastica disputa­ tionis forma quibusdam invisa, sed non debeo tamen aliam inire disputandi rationem, pneler eam, quam et viris clarissimis probatam esse intellexi, el ad errores omnes refellendos semper aptissimam existimavi. Cor­ lé quæ Augustinus conlrà adversarios Ecdesiæ disse­ ruit, tametsi ct inventa sunl acutiùs, cl dicta subtilius, quàm ul quivis ea possil agnoscere, ad evincendas la­ men hæresescôaptiora judicantur quò tenuius ad vivum resecala sunl. Demonstraturus igitur apostolicamcamdemque romanam Sedem errare in fide non posse, scholæ more tres propositiones habeo ponere, in quibus hu­ jus quæstionis cardo vertitur. Primum, Pelrum Apostolum fuisse à Christo institu­ tum pastorem Ecdesiæ universalis. Hoc probat aperte illud apud Joanncm testimonium, c. 21, 17 : Pasce oves meas. Qui enim non distinxit in­ ter has oves cl illas, alienam à suo demonstravit ovili, quæ Petrum pastorem non recognosceret, ul Innocen­ tius, de major, cl obe. cap. Solita*, el Bernardus, lib. de Consid. ad Eugen, cap. 6, evidentissime argumen­ tantur. Nec dubitari potest, ad Pelrum eam curam spe­ cialiter pertinuisse, quem Dominus, priusquam oves illi comminerei, interrogavit, nec idem semel ani bis, sed icrliò etiam : Simon Joannis, diligis me plus his? Ubi non express’ll Solimi Simonis proprium nomen, sed patris etiam nomenclaturam adjecit, ne lillà posscl am­ biguitate Petri potestas eludi, ani perversò in alium torqueri, \tque idem rursus ex allero apud Matthæum testimonio declarator : Reatus es, inquit Dominus, cap. 16,17, Simon Par Jonat quia caro et sangui* non revelavit libi, sed Pater meus, qui in cadi* est; et ego dico libi quia tu es Petrus, et super hanc petram aedifi­ cabo Ecclesiam meam ; et quodeumque solveris s per ter­ ram, ele. Ubi notandum inprimis illud, quòddiim om­ nes discipuli rogati tinssent, cæleris tacentibus, unus Petrus respondit. Deinde el illud advertendum, quòd el nomen Petri antiquum Christus servavit, inquiens : Reatus esf Simon, et patris eliam nomen addidit, ne ad Clunanæum possent verba referri. Nomen quoque no­ 528 vum indidii, quod Petro non commune cum rrlitjuis Apostolis esset, sed proprium. Et ego dico libi, ait,non Joanni, non Jacobo; sed, Tibi, tu es, non solimi voca­ ris, sed es Petrus, hoc csl, saxum. Unde ct Joannis primo cap., Cephas, id esi, petra ingens, scu rupes ma­ gno ferendo a’dificio idonea, à Domino vocatus est. Et super hanc petram, inquit, œdificabo Ecclesiam meam, id est, super te, ó Petre, ul exponit Hilarius super Matthæum ; Ambrosius sermone 17 de Fide Petri ; Cy­ prianus in Epistola ad Quintum ; Hieronymus, lib. I conlrà Jovinian. ct super Mallb., et in Epislolà qnàdam ad Marcellum, et in Isaiæ c. 2 ct 16, quamvis in con­ cione quâdam de Pentecoste aliter exposuerit ; Chrysost. homi!. 55 in Maith. ; Cyrillus, lib. 2 in Joann, cap. 12 ; Orígenes bom. 1 in Maith., ct horn. 5 super Exodum ; Thcophylaclus, Lucra 12; Gregorius, in qui­ dam Epislolà ad Mauricium Augustum, Çliiialift ad Eulogium ; Alcxand. episcop., lib. 6, epist. 57 ; Leo , concione 2, de Apostolis Petro et Paulq ; sed et in epislolà ad Flavianum : < Petrus, inquii, à principali < pelrà soliditatem et virtutis traxit ct nominis. > Atque in episl. 67 ad episcopos Vienncns. , id apertius ex­ ponit, disi. 19, cap. Ita Dominus ; Terlull., lib. do Prrascr. lueret.; Epiphanius in lib. Ancoralùs ; Dio­ nysius item, in Episl. ad Timoth., Pelrum dicit à Paulo vocatum fundamentum Ecclesiarum. Et conci!. Chalcedon, vocat Petrum petram ct crepidinem catholicæ Ecdesiæ ; atque cx consequenti fatetur Ecclesiam catholicam super Pelrum ædificatam. Ncc me laici, Augustinum, super Joanncm homil. ultimò, de verbo Domini homil. >, id veritum esse concedere. Al, lib. 1 Retractat., cap. 21, hunc communem sanctorum sensum non reprobai. Ncc reprobari sane is poterat, quem non summi modo pontifices, verinn concilia quo­ que probàrunl, quemadmodum ex his quæ postea di­ cemus perspicuum erit. Sed non est opus, rem alioqui lucidissimam externis admotis luminibus illustrare. Quorsinn enim dicit Do­ minus Simoni filio Jonæ : Tu es ïlirpoc, hoc est, sa­ xum, nisi ul inlclligcrcmus, cimi c vestigio addil : El super hanc petram œdificabo Ecclesiam meam, ipsissi­ mum Petrum esse, super quem esset Ecclesia aedifican­ da ? Cùrn vero idem sil secundum metaphoram domfis fundamentum, quod servatà corporis analogia caput , manifestò colligitur, Pelrum ut Ecdesiæ capul, ita etiam fundamentum esse. Cur autem nomen capitis in Petro vereamur, si rcclorcm ovium Christi cum negare non possumus?Nam populi rectores capita dicuntur, Amos G, et Saúl, quoniam rex erat, caput populi dici­ tur, 1 Regum 15. Sed testimonia Patrum Bucerus quie­ rit, ncgalque Petrum ab ullo unquam caput Ecdesiæ vocatum. Impudèntissimi verònegat. Quoniam Evarislus, Alexander hujus nominis primus, Pius etiam pri­ mus, Calixlus primus item, Gregorius, Athanasius, Chrysostomus, Paires concilii Chalccdoncnsis, Con­ stant. scplimæ synodi, Petrum ac successores ejus ca­ pul Ecdesiæ non òbscufè appellaverant. Quorum te­ stimonia pauló post adseripturisumus. Fateamur igitur, Petnun el capul et fundamentum, ct rectorem pastorem que esse à Christo constitutum Ecdcsiæuniversalis.Hæc CAP. 111. PETRI UDES IN SUCCESSORIBUS MANET. 550 culm omnia :idcò sibi cohærenl, ut si unum ex illis tol­ Pr.i;tcreà,si Pclro.pcculiari r tione et privilegio cfaves las , reliqua tullere nccesse sit. Ac Clemens, G Dispos, non unius cœh, sed cadorum date sunt, quemadmo­ lib. : < Petrus, Jacobus el Joannes, inquit, quamvis à dum homil. G in Manli. annotavit Orígenes, claves au­ < Christo fuerint omnibus penò prelati, tamen non tem ca los aperiunt, consequens iit, ul omnia coelorum < sibi vindicabant primatus gloriam, sed Jacobum, qui impedimenta tollant. Alex parte intellectus ingressum < dicebatur Justus, Apostolorum episcopum statuunt. > in cados impedii ignorantia fidei, sicul ex parte volun* Non igitur Clementi Petrus erat pastor Ecclesia? uni­ talis affectio prava ; data csl igitur Petro j otcsl is non versi is. Hujusmodi scilicet testimonia hinc inde ve­ minus ad loll ndam ignorantiam, quàm ad tollenrantur ha retici, ut luci tenebras offundant. Dionysius, d.i peccata. Quacumque itaque solvisset, et qua­ cumque ligAssel, sive spectarent ad intellectum, sive c. 5 de div. nom., P< irum dicit supremum fuisse de­ ad affectum, ea ligata fi issent solutiqiic in cœlis, cus el theologorum columen. Enseb. , lib. 2 Eccles. Quamobrcm qnæstioncsin fide difficiles solvere jure Hist. cap. I i, Pelrum scribit probatissimum omnium Apostolorum el maximum fidcique magnificcnliò pri­ suo Petrus poterat, ligareque proinde suo judicio , ut morum principem ; Ep ph. liares. 51, : fftrmat, Chr sid tenerent fideles, quod ipse decerneret. Atqui falso tum elegisse Petrum, ut csscl dux suorum discipulorum. de fide judicio fideles ligari non queunt. Quòd si divina* fio in labiis regis, et in judicio non errabit os ejus, ut Leo in epist. ad cpiscop. Viennens., evangelici muneris sacramentum, ait, ita Dominum ad omnium Apostolo­ Proverb, c. 1G dicitur, cur nos existimabimus, Pelrum rum officium pertinere voluisse, ul in beatissimo Petro regni cœlorum principem à Deo constitutum, in gra­ omnium Apostolorum summo principaliter collocaret. vissimo de fide judicio errare potuisse ? El si Caiphas, Ilis, nam alios enumerar longum est, his, inquam, vir in Synagogà impius, cùm esset pontifex anni illius, t.’im multis el idoneis testibus non credunt hærelici ; et quia pontifex tamen erat, prophetavit, nonne magis volunt nos uni Clem. credere, qui dicat Jacobum Apo­ Pelrum summum à Christo pontificem Ecdesiæ daium, stolorum episcopum institutum c se. Hierosolymorum divino Spirilo ad veritatem definiendam agi credimus? episcopus Jacobus agnoscitur ; Apostolorum episcopus Si pastor denique omnium fidelium Petrus est à Deo non agnoscitur ! Quanquiim Apostoli, ædificationis constitutus, doctor ergò ct magister Ecdesiæ supre­ grattò, cùm erant Hierosolymis, Jacobo sane plurimus effectus est. Quòd si pascua doctrina? salubris mimi deferebant, qui) posteris episcopis exemplo es­ ovibus Christi non daret, sed posset eas erroribus fal­ sent, ul tanquàm subditos in alienò Ecclesia se gere­ sis ac perniciosis pascere, nimirùm non esset à Chri­ rent. Sed bene habet, quòd non asserit Clemens Do­ sto Ecdesiæ prov isum. Provisum csl autem sine dubio, minum statuisse, sed Apostolos, modestia; causò. Nos nisi Petrus ipse nos fefelLril, inquiens : 1 iri fratres, verò hòc prima propositione asserimus, Pelrum à Do­ vos scitis, quoniam ab antiquis diebus Deus in nobis ciemino pastorem Ecclesia; catholica» institutum. Quod git, per os meum audire gentes verbum n angeiii, et quoniam Cajelanus in libel, de auctoritat. papa? et con­ credere. Petrum ergò peculiariter inler culeros elegit cilii, et fusiùs adhuc in altero de Eccles, romana pri­ Christus, ul cum gentes in fidei controversia non au­ matu plurimis maximisque argumentis ostendit, nos dirent solum loquenlcm, sed etiam crederent. Ita breviter démontrasse sufficiat. enim cùm Petrus sententiam edixisset, tacuit otnnis Secundó, Pelrum, cùm Ecclesiam docebat, nul oves multitudo, Petro definienti consentiens, ul Actor. 15 in fide (innabat, errare non potuisse. Id primum os­ à Lucâ refertur. tenditur ex illo testimonio Lucæ 22 : Simon, Sinton (1), Tcrliò, Petro defundo, divino jure esse, qui illi suc­ cccè Sotan expetivit vos, ut cribraret sicut trilicum : ego cedat in eadem auctoritate cl potestate. Karn cùm autem rogavi pro te, ut non deficiat fiaestua; ct tu aliquan­ oves Christi essent usque ad consummationem secoli do conversus, confirma fratres tuos. En cùm dixisset Do­ futura, desipiet profeclò qui Christum existimabit ovili minus : Satan expetivit vos, non ait ; Ego rogavi pro perpetuo pastorem temporarium suffecisse. Quod igi­ vobis, sed : pro te ; nec dixit : Et vos aliquando conver­ tur Dominus instituendo pastorale Ecdesiæ munus ti, sed : Tu aliquando conversus, confirma fratres tuos. primo pastori contulit, id ordinarie cuilibet succes­ Cùm autem oratio Christi, ut auctor est Paulus, sem­ sori mtclligilur contulisse, ut Cajet, de Prim. Ereles, per fuerit exaudita, quod Christus oravit, id certe con­ rom. cap. 12, eruditissime comprobavit. Pni terca, secutus est, ne Petri fides deficeret, ul fratres posset regnum ('liristi futurum crai æternum ; creò et Ereloin fide firmare. Deinde hanc etiam demonstrat illud siæ principatus non fuit temporalis, quod libro etiam Matthau IG: Super hanc petram ædificabo Ecclesiam superiore probatum est. Alioqui, si Petri potestas ad meam, ct porta: inferi non pra valebunt adrersits eam. posteros non est translata, ne ralcrorum quidem Apos­ Quæ verba explicans, horn. I in M nh., Orígenes ait: tolorum potestatem ad succedentes episcopos trans­ i Manifestum est, etsi non exprimatur, quòd nec admissam agnoscemus. Ita nunc in Ecclesia nulla aut < versus Petrum, n adversùs Eccles m porla episcoporum aul sacerdotum potestas crii, qui est < prevalere poterunt inferorum. Nam si prevaleren! error in fide manifestus, liilur etiam Bernardus ad < adversùs petram, in quA Ecclesia fundata eral, contra Eugen. I. 2, cap. G, in hujus rei confirmationem, illo < Ecclesiam item prevaleren!. > Petrus ergo firmus sta­ Exod. cap. 12, 19, testimonio : Esto tu populo in his, bat in fide, ne fabrica super ipsum fundata rueret. quæ ad Deum pertinent, ut ostendas populo carcinomas, ct ritum eolendi. viamque perquam ingredi di beant. Pro­ (I) Bis Simonis nomen in greco repetitur, et sic legit lido autem de omni plebe i iros sapientes qui judicem Agatho, actione 4 sex Le synodi. 11 ÎU. i. 329 83! DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VL populum omni tempore. Quidquid autem majus fuerit, referant ad (e, ct ipsi minora tanlummudo judicent. Si hoc feceris, implebis imperium Domini. Quibus auditis, Moyses fecit omnia quæJctro suggesserat. Quod si Jclro concilium cl optimum fuisse constat, cl Synagogæ m ixime necessarium, ut unus esset summus judex, ad quem majores causæ cl quæslioncs referrentur, nullo pacto verisimile iit, Christo Domino hujusmodi consi­ lium defuisse , quod Ecclesiæ erat similiter necessa­ rium. Non ergò Petro solimi ea potestas collata est a Domino, sed ad posteros quoque transii, nisi Deus majorem Synagogæ curam habuerit quàm Ecclesiæ. Confirmat cam rem vel maxime alterum legis veleris leslimonium , quo usus est Innocentius 111, cap. Per venerabilem, qui Filii sunt legitimi : Si difficile, inquit, ei ambiguum apud te judicium esse prospexeris, ct judi­ cum intra portas luas videris verba variari, surge et as­ cende ad locum quem elegerit Dominus Deus tuus, veniesque ad sacerdotes levitici generis , et ad judicem , qui fuerit illo tempore, quæresque ab eis, qui judicabunt libi judicii veritatem. Et facies quotcumque dixerint, qui prtesunt loco, quem elegerit Dominus, et docuerim te juxta legem ejus , sequerisque sententiam eorum , nec declinabis ad dexteram , ncque ad sinistram. Qui autem superbicrit, nolens obedire sacerdotis imperio , qui eo tempore ministrat Domino Deo tuo, ex decreto judicis morietur homo ille, ul nullius deinceps intumescat su­ perbia. In quibus verbis illud primiim advertendum esi, non quaslibet causas ad metropolilanum judicem suimnmnque sacerdotem esse referendas, sed diffici­ liores quhm ut minorum judicum auctoritate absolvi possent. Deindù cl illud admonendum , supremum illud tribunal, à cujus sententi^ juxta legis nonnam nulla prorsuscrat appellatio, senatum suuin habuisse quidem leviiaruin ct sacerdotum, sed unum esse pri­ mum judicem , summumque unum sacerdotem , qui in senlcnlió fcrcndà vel solus significatur habere auc­ toritatem : Qui autem superbicril, inquit, nolens obe­ dire sacerdotis imperio, qui co tempore ministrat, vel prasidcnli ad ministrandum, ut Septuaginta transtu­ lerunt. Et rursum : Ex decreto judicis morietur homo ille. Nouait: Sacerdotum et judicum, sed, sacerdotis cl judicis. Nec illud praetereundum, quòd non jubet Dominus concilium ex toló Synagogó congregari, sed concilium adhiberi jubet sacerdotum cl levitarmi!, qui senatAs loco summo sacerdoti in civitate matrici semper adessent. Quia enim in promptu erat, ut id genus quaestiones et controversi# identidem orirentur, paratum et aditu facile oportebat esse tribunal : id quod non esset, si frequens cogendum esset, cx omni syna­ goga concilium , ul universas controversias definiret. Sed ne id quidem negligendolo est, legislatorem absolute proscribere, ut post sacerdotis præsidenlis judicium omnes suis opinionibus cedant. Facies, ait, wpieruqtte sententiam eorum, nec declinabis ad dexteram ma sinistram. Nec injurió id quidem pro­ scribit legislator, quoniam anta, ut securos discre­ pantes redderet, fuerat pollicitus, judicium illiusscnjtCj, ad quem consultatio referretur, verum esse 332 futurum : Qui judicabunt, inquit, tibi judicii veritatem. Sed, ait Bucerus, vera erunt hæc, si protulerit secun­ dum legem. Sic enim habet Moyses : Facies quotcum­ que docuerint te juxta legem ejus. Ufe primiim , quod isti sæpe contra nos faciunt, revocare eos libet ad liebraicam veritatem Septuaginta quippe hoc modo verterunt : Facitis secundiim verbum, quod nuntiave­ runt tibi ex loco, quem elegerit Dominus Deus tuus. Et custodies valde, ut facias secundiim omnia quæ sancita fuerint tibi, secundiim legem, et juxlà judicium , quod dixerint tibi, facies. Et Sancies Pagninus ita reddidit : Facies secundiim sermonem verbi, quod annuntiabunt tibi, cl custodies faciendo juxlà omnia, quæ docebunt te. Juxta sermonem legis , quem docebunt te, ct secundiim judicium, quod dicent tibi, facies. Ibi non pracipil Moyses, ul sacerdotibus credant, si judicârinl secun­ dum legem, sed potiùs, ut quæ sacerdotes docuerint, ea pro lege habeantur. Alioqui, si de legis ac religionis controversia ad senatum recurrentibus hanc causam licet arripere, nulla unquam ejusmodi quæstio finire­ tur. Semper enim ille locus dubitandi esset reliquus, an sacerdotes proferrent juxta legem : cujus dubita­ tionis nullus esset judex institutus. Sed de his dispu­ tatum esta io loco salis, ut arbitror, diligenter. Nunc autem id solùm agimus, Deum post tempora etiam Moysi, quamdiit Synagoga futura crai, instituisse maximi pontificis unum tribunal summum, e cujus judicio privati omnes cives ac judices etiam minores penderent. Quid ergo? Moyses providit Synagogæ, et Christus non providit Ecclesiæ? An volumus, ul his diebus non sil judex in Israel, sed unusquisque quod sibi videatur bonum, id et faciat el sentiat? Volumus, inquiunt, Euangelii libertatem. Anne est libertas civi­ tati, nullum habere à quo regatur? Est libertas navi, sine gubernatore undis ventoque permitti? Libertas ergò erit, ul quidam ait, nullum esse in schola proceptorcm, nullum in humano corpore caput, nullam mentem in homine, sed solis cupiditatibus turbari ac misceri omnia pro libidine. Id vero ne pecudes quidem cuperent, quarum interest pastores habere, a quibus deducantur in pascua, atipie in cis defendantur ab injurió ferarum. Non itaque, ul ad propositum re­ vertamur, domus una sine palrefamilias, mia civitas sine rectore, ovile unum sine pastore uno mortuo Petro, relictum est, sed est aliquis, qui illi in regendi ac pascendi oves auctoritate succedat. Quòd si objicias, cx typo et figuró non sumi ido-, neum argumentum, memineris, quæ in veteri populo t illo quasi delincala ad illius speciem el ordinem perti­ nerent , ca ad speciem Ecclesiæ el ordinem referri oportere. Nec nos ex figuró argumentamur, el typo, sed à minori ad majus argumentamur, evidenti sanó ratione. Incredibile est enim , Synagogam compo­ nendis de fido, lege,el religione controvcr iis judicem et senatum Deo auctore habuisse, Ecclesiam non ha­ bere : praserüm cum Ecclesiæ id sil multò etiam magis necessarium (I). Quæ cùm ex tam variis natio(I) Dc his videre est Pighium, lib. 2 de Eccles. Hierarch, cap. 2. 453 CAP. IV. PETRI EIDES A DEO COLLATA EST PONTIFICI ROMANO. iiibus, linguis, ingeniis, institutis emerserit, necessc est, plurcs gravioresque habeat de fide el religione controversias. Quas nisi hujus rcipublicæ princeps valeat componere, Ecclesiæ profectò forma ct species turpissima est, cl sors mullo quóm Synagogæ deterior. Sed Ecclesiæ ac Synagogæ omissó comparatione , cx fine corlé præscribilur auctoritas, quæ principi in unaquàque societate congruat. Non enim æqua est auctoritas cuilibet imperanti ; sed alia palrifamilias, alia prefecto, alia regi convenit ; unicuique vcrò ho­ rum lania, quanta ad cujusquc sociclalis finem neces­ saria erit, ulcam palrifamilias præstemus auctorita­ tem necessc esi, quam ad finem domestici convictos necessariam esse, ratio recta cl doctrina praescripse­ rim ; quoniam in un& domo codemquc léelo, ubi varia esi hominum natura, cl officium cujusquc diversum, non aliter vivi omnino potest. Tantam ergo habet summus à Christo institutus pontifex in Ecclesió aucto­ ritatem, quanta ad continendos christianæ rcipublicæ cives in fide, religione, officio est necessaria. Suboriri autem inter nos necessum est de fide ac religione controversias, quibus componendis si nullus est à Christo datus judex, ad quem referetur tandem ejus­ modi quæstio omnis? sine fine esset, perpetuaque dissensio, lotque, ac tàm dissonantes de fide ac reli­ gione scnlenliæ, quoi sunl in Ecclesió, et quómsunt diversa capita. Quas ob res si Ecclesiæ unitatem , charitalem, consociationem conservare opertet, ncccsse est profectò, ul unus sil relictus a Christo prin­ ceps, qui non aliter ac Petrus dissidentium lites diri­ mere, solvereque quæslioncs possit. Videmus enim principi cujusquc alterius societatis id convenire, ut si inter socios aliquæ controversia;oriantur, presertim quæ ad finem illius sociclalis proprie pertineant, diri­ mere eas valeat, cum adjuncto sibi seniorum prudentiumque consilio. Atque hæc demum propositio tertia definita est in concilio Constan tiensi. Nam sess. 8, ille error Wicleffi damnatur : Papa non est proximus et immediatus Vicarius Christi. Et sess. 15, septimus error damnatus est hujusmodi : Petrus non fuit nec est caput sancta: Ecclesia: catholica:. El tertius decimus : Papa non est manifestus ct verus successor Petri. Et error 27 : Non est scintilla apparentia*, quòd oporteat esse unum caput in spiritualibus regens Ecclesiam, quod semper cum ipsâ militanti Ecclesia conversetur et con­ servetur. El in Bulló Martini V, eidem concilio præsidcnlis : 1'tritm credat, quòd papa canonici electus, qui pro tempore fuerit, sit successor fi. Petri, habens supre­ mam potestatem in Ecclesia Dei. Neque hoc novum sané fuit ; quin Ecclesia semper unum summum pontificem, ac totius Ecclesiæ pastorem Petro succe­ dentem agnovit. Quòd si reliqua omnis potestas Petro concessa sive ad remittenda peccata, sive ad quæcumque alia rcipublicæ christianæ necessaria mu­ nia, non ad Petrum solùm, sed ad successores per­ linet, certe quod dictum est î Super hanc petram œdificabo Ecclesiam meam, et porta: inferi non praeo­ lebunt adversus eam ; illud rursùm : Tibi dabo elaves regni cadorum ; illud item : Pasce ove meas; illud dc- 534 nique : Ego rogari pro (c, ut non deficiat fides tua, ad summos pontifices, qui Petro in Ecclesió succedunt, est referendum. Privilegium quippé in fide non er­ randi , ob Ecclesiæ utilitatem , Petro concessum esL Ideò enim cum dixisset Christus: Ego rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, subdidit protinùs : Et tu con- \ firma fraires tuos. Verum hæc in genere dicta sint ; jam in specie, quæ ad hanc controversiam pertinent, ca evidentius explicabuntur. CAPUT IV. In quo ostenditur, quod romanus episcopus ille sit qui Petro, ei in fidei firmitate, et in componendis religio­ nis controversiis, divino jure succedat. Sequitur ul doceamus romanara Sedem eam esse ubi Petri el soliditas et auctoritas, Deo anciore collala sini. Quod quoniam non hærelici modo impuden­ te, vcrùm etiam catholici nonnulli imprudenter in­ ficiali sunl, ddigenlissimè est nobis corroborandum. Tam enim diligenter, etsi minus veré, sed tamen ac­ curate non modo fundatam, vcrùm eliam exstructam opinionem non esi facile diruere : si opinio tamen di­ cenda est, quæ adeò certis argumentis refelletur. Ei q fidem hòc de re quamvis plura dicta sintà Cajelano, cùm aliis in locis, lùm in lilællo de romanæ Ec­ clesiæ primatu ; quia tamen vel ob styli quasi ingenitam obscuritatem, vel ob id forsitan, quòd minùs at­ tenté à plerisquc legitur. nihil ctiamnùm viris doctis cl ingeniosis persuasit, oportebit nos de rebus eisdem iterum disputare. Explicabuntur autem hæc fortasse jejunius; bis enim ubertas orationis adhiberi vix po­ test. Ycrumlamcn de rebus grandioribus, atque ad ex­ ponendum difficilibus, omne quod dilucide dicitur, egregie et preciaré dicitur. Locum igitur arduum ex­ planaturi, testibus primiim id faciemus, quorum audi­ ta testimonia locum dubitationi non relinquant. Nolo autem quam plurimis possum testimoniis lectorem onerare, sed gravissima et apertissima solum adseribam. Ordiar autem ab ipsis summis pontificibus, quo­ rum de hòc re clara judicia el certa sunt. Simpliciter autem adscribenlur, ne inquit cl ait sæpiùs interpo­ nantur. Anacletus in epist. 1 dc oppressione episcoporum : < Difficiliores quæslioncs et majores causæ ad Se< dem apostolicam referantur; quoniam Apostoli hoc < statuerunt jussione Salvatoris, ut majores cl diffici< les quæsliones semper ad Sedem deferantur aposlo< licam, super quam Christus universam construxec rii Ecclesiam, dicente ipso ad beatum principem < Apostolorum : Tu es Petrus, et super hanc petram < œdificabo Ecclesiam meam. > Et in epistola 3 de Pa­ triarchis el Primatibus, explicat quidnam per Sedem apostolicam intellexerit in hæc verba : < Hæc sacro< sancta romana et apostolica Ecclesia non ab Apo< stolis, sed ab ipso Domino, Salvatore nostro, pri< matum obtinuit, cl eminentiam potestatis super uni< versas Ecclesias, ac totum christiani populi gregem < assecula est, sicui ipse beato Petro Apostolo dixil ; i Tu es Petrus, cie. > 535 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VI. Evaristos . < AJ Sedem apostolicam tanquàin ad ca« put sunl dubia referenda. > IJ vero dixit Evaristos episcopis African® regionis, cimi illum de fidei qu®slione consulerent. Dixit etiam cos in hoc nonnam Pa­ trimi secutos. Ab ineunte igitur EcclesiA romanus pon­ tifex magister fidei est agnitus. Quod erat Petri pro­ prium munus. Alexander, hujus nominis primus, in episl. ad om­ nes orthodoxos : t Hujus sanet® el apostolic® Sedis « apici summarum dispositiones causarum, el omnium < negotia Ecclesiarum ah ipso Domino tradita sunl, < quasi capiti. > Prohai verò hoc eodem Matth. testi­ monio : Tu es Petrus, eie. Sixtus I, ad Gallicanas Ecclesias, atque Eleutherius ad easdem affirmant, vel à sanctis Apostolis esse insti­ tutum, ul episcoporum judicia ad Sedem apostolicam referantur. Scilicet, qwa majores Ecclesia: causée, etc. Pius I,ln cpislolà ad omnes Ecclesias : < Hanesan< clam Sedem apostolicam omnium Ecclesiarum caput < Dominus esse pnccepit, dicens principi Apostolorum < Petro : Tu es Petrus, etc. > Victor, in episl. ad Theophilum, ad romanum epi­ scopum episcoporum omnium, causas ab Apostolorum tempore perlinere definit; probatque illo testimonio : Quacumque ligaveris, etc. Citat etiam in hoc institutum Apostolorum, in quo romana Sedes vocatur universa­ lis apostolica Ecclesia. Eumdem quoque apostolicum cañonera nomine Ecclesiæ refert in hoc ipsum Six­ tus II. Zephirinns, in cpislolà ad episcopos Sicilianos : « .Majores Ecclesiæ cans® à Sede apostolici, et non < ab alia, sicut Apostoli statuerunt, sunt terminand® < juxtò illud : Quacumque ligaveris, ele. > .Marcellus ad episcopos Antiochen® provinci® idem confirmat cx illo : Tu es Petrus, etc. Asserit etiam, ex divinò jussione, cl Apostolorum traditione ad Eccle­ siam romanara tanquàm ad caput, referenda majora Ecclcsi® negotia. Eusebius ad episcopos Campani® et Tusci®, cum aflirmissct romanam Ecclesiam Petri privilegio esso donatam, subjicit : < Prima salus est, reel® fidei re• gulas custodire, cl à constitutis Patrum nullatenus < deviare. Ncc potest Domini nostri pretermití sen< lentia, dicentis : Tu es Petrus, etc. El hæc, quæ di< cia sunt, rerum probantur effectibus : quia in Sede • apostolici extra maculam scraper est catholica serI vaia religio. > Mclchiades in cpislolà ad Hispaniarum episcopos : i Privilegium episcopos judicandi Dominus beato cla« vigero Petro suà vice solummodò commisit. Quod 4 ejus prerogativum su® concedii sedi futuris liære< ditandum temporibus. Quod utique privilegium à f temporibus Apostolorum statutum est servare; cl il< l®*um manet usque in hodiernum diem ; ne quan4 dò membra à suo discrepent capite, cl schismata 4 oriantur. * Marcus ad Athanasinm : 4 Sancta romana Eccle4 sia, qu® semper immaculata mansit, ct Domino pro< vidente, ct beato Petro Apostolo opem ferente, in ¡Çrt 4 futuro manebit, sine ullà hæretlcorum insultatione 4 firma ct immobilis. Hæc apostolorum viva traditio. < Hæc sancta et Apostolica mater omnium Ecclesia4 rum Christi Ecclesia, qu® per omnipotentis Dei grn< liant à tramite apostolic® traditionis nunquam t r« risse probatur, sed illibata fine tenus manet, sccim< (him ipsius Domini pollicitationem : Ego pro te io4 gavi, Petre, ut non deficiat fides Ina. > Quo eodem testimonio probat idem Lucius ad consulta episcoporum Gallorum cl Hispanorum, et Felix ad Benignum. Julius in Affert verò hic pontifex ad illud confirmandum testimonium Christi ¿1 exteris repetitum : Tu es Pe­ trus, etc., illam quoque rationem, ne membra a suo capite dissideant. Idem quoque Julius in epistolà ad episcopos con­ gregatos Antiochi® : 4 Sanciam romanam Ecclesiam < ct apostolicam ipse Dominus decenter allocutus est, 4 inquiens : Tues Petrus, etc. Habet enim potestatem < singulari privilegio sibi concessam, et Domini ore < sacrata atque desuper exaltata est. El sicut beatus 4 Petrus primus fuit Apostolorum omnium, it:i et hæc 4 Ecclesia suo nomine consecrata Domino instituente, < prima cl caput est exterarum, ul ad eam, quasi ad 4 matrem cl apicem omnium majores Ecclcsi® catis® < referantur. > Astruit vero in Nicamâ Synodo esse de­ finitum, non debere pneter sententi un romani ponti­ ficis irilo modo aut cinc lia celebrari aut episcopos damnari, cui majora Ecclesiarum negotia ab ipso Do­ mino speciali privilegio tradita sont. Citat veri) in hu­ jus rei confirmationem caput l8Nic®ni concilii in hæc verba : < Omnes episcopi in gravioribus causis liberò 4 apostolicam appellent Sedem, atque ad eam quasi < ad matrem confugiant, cujus dispositioni omnes ma4 joros ecclesiasticas causas antiqua Apostolorum au4 clorilas reservavit. > Citat rursum 19 caput ejus­ dem NTcxni concilii in hæc verba : 4 Qiianquam accu4 sati pontificis causam comprovincialibus episcopis 4 scrutari liceat, non tamen inconsulto romano pon4 tifico definire, cum beato Petro Apostolo non ab 4 alio, quàm ab ipso Domino dictum sit : Qutccumque 4 ligaveris super terram, ele. » En N’icænum concilium non obscuri», quæ potestas bealo Petro à Domino da­ ta est, eam in romanum Pontificem asserit esse trans­ missam. Nec obstat sanò, quòd hæc capitula in nostris nunc exemplaribus non habentur, lùm quoniam Ju­ lius ipse sub gravi juramento testatur, ca in scrinio roman® Sedis haberi (fuit autem Julius hujus nominis primus, «pii hoc testimonium perhibet, vir integrà cl incorniptà fide) ; tum quoniam adversus cos scribebat epistolam, quorum plerique Nica no concilio ipsi in­ terfuerunt; ncc ullo pacto fieri potest verisimile, quòd canones iis objecerit, qui facile probare possent fuisse à pontifice confit los ; Hm quoniam iti etiam testan­ tur Athanasius, el pontifices /Egyptiorum Theba |rfî CA1P. V, vi. A SS. PATK1BLS ET CONCILIIS SUPRA DICTA CONFIRMAN! ER. 538 et Lybiæ in cpistolA ad Felicem, qui concilio quoque manæ Sede succedentes, unanimi consensione asserue­ eidem presentes luerunt (I) : < Scimus, inquiunt, in rint, fidei soliditatem Petro collatam ad romanos pon­ < N'icænà magnò synodo ab omnibus concorditer esse tifices, tanquàm ad legitimos successores perlinere, < roboratum, non debere absque romani pontificis certe si Irenæi canon verus e-l, qui hoc negaverit. Eo < sententia concilia celebrari, nec episcopos damnaclcsi.c auctoritatem ipse negat. Quæ causa idonea fuit, ut siqu c Ecclesiæ à romanó Sede defecerint, non aliter < ri. > Tradunt autem in cAdcm cpislolA ejusmodi ca­ à summis ponlificibusad unionem ecclesiasticam fuerint pitula, ct alia plura necessaria ab hæreticis i icensa, recepta*, quòm sub hujusmodi confessionis formi : nobisque sublata. Eumdem item canoncm nomine Ni­ < Prima salus est rectae fidei regulam custodire; ct caeni concilii protulerunt in sexta synodo Carthagincn< à constitutis Patrum nullatenus deviare. Et quia non si Faustinos, Philippus, cl Ascllius, apostolica* Sedis < potest Domini nostri Jesu Christi praetermitti scnlenlegati, cx litteris Zozymi, romani pontificis. Testatur < lia dicantis : Tu cs Petrus, ct super hanc petram crdietiam Athanasius in cpistolA ad Marcum papam, fuis­ < ficabo Ecclesiam meam, cl hæc quæ dicta sunt, rerum se 70 capitula Nicæni concilii, id quod Marcus ipse ei­ < probantur effectibus, quia in Sede apostolici extra dem rescribens plané confirmat. El Felix papa, in epi­ < macul un semper est catholica servata religio, anastolii ad episcopos /Egyptios queritur, ca capitula, dc < thematizamus omnes, qui contra sanctam romanam quibus nunc agimus, hærelicos expunxisse. Sed cl Pe­ < ct apostolicam Ecclesiam suas erigunt cervices, sclagius, distin. 17, cap. Mullis. id quod nos probare < quentes in omnibus apostolicam Sedem, in qui est nitimur, dicit sanctam synodum statuisse. Nicænam < integra cl vera chrislianæ religionis et perfecta solividelicet inlclligens. Quod expressit Innocent. I, ad < ditas;profitemurque sequestratosi communioneEcVictricium, seu Victorinum, cap. tertio, et Leo ad < clesiæ catholicæ, id est, non consentientes Sedi Theodosium Juniorem. Non ergo dubitari potest, quin < apostolice eorum nomina inter sacra recilanda non nostra hæc sententia fuerit à Nicæno concilio definita, < esse mysteria, qui videlicet sanclæ romana? cl apoquemadmodinn Julius Pontifex asseveravit. < slolicæ Ecclesiæ privilegia cassare nituntur. > Hanc Dainasus, ad trium conciliorum africanorum epi­ scopos : < Summas causarum definiri absque romance confessionis nonnam præscripsit Bonifacios 11, in episl. ad Eulalium, cartliaginensem episcopum ; hanc Joan­ < Sedis auctoritate non licet, synodunique sine ejus nes, conslantmopolitanus episcopus fecit ; cimi Eccle­ < auctoritate fieri, non est catholicum. Nec ulla consia constanlinopoliuna romanæ, à quA Aeacio auctore < cilia rata leguntur, quæ non sunt fulta apostolici defecerat, uniretur. Eamdem llormisdas papa ad epi­ < auctoritate. Est enim firmamentum à Deo fixum scopos Hispania? misit, ut si qui ex schismate venien­ < cl immobile omnium episcoporum apostolica Sedes, tes ecclesiasticam communionem ab cis exposcerent, < cl vertex Ecclesiarum, suprà quam Christus universecundum illam professionis formam admitterentur. < salem construxit Ecclesiam ; ait enim : Tu cs PeHanc denique Adrianus papa dedit ad synodum 8 ge­ « frus, » etc. Vide eumdem quoque in epistola ad Proneralem. Salis igitur persuasum esse debet, nisi valde < sperum, clcæleros Numidiæ orthodoxos episcopos. sumus pertinaces, in romana Sede Petri auctoritatem Innocentius 1, in epistolis ad concilia duo Cartha­ cl firmitatem esse sitam. ginense cl Milcvilanum : < Congruò apostolica* Sedis CAPI T V. < arcana consulitis, anliquæ rcgulæ formam secuti, Í bi conclusio eadem ostenditur sanctorum veterum testi­ < quam loto semper ab orbe nostis esse servatam, moniis manifestis. < pr.csertim quoties ratio (idei ventilatur. > Breviter, Nec verò audiendi sunl illi, qui reprehendunt cl ir­ quoniam omninò verba referre molestissimum esset , rident, quòd eorum hic testimonia referamus, quorum idem omninò confirmant Leo, episl. 54, ad Anasta­ tanquàm in proprià causò judicium meritò el optimo sium, cl episl. G7, ad episcopos \ iennensis provincia?, jure detrectare adversarii possunt. Non enim pontifi­ Gelasius ad Anastasium Augustum, el in decretis quæ cum romanorum causa islh.ee propria eral, sed Eccle­ cum 70 episcopis tulit, et in epistolò ad episcopos siæ genlitlmquc omnium communis. Atque iniis testiDardania*, Vigilius in decretis suis. cap. ull., Pelagius bus quidam Latini erant, alii Græci, partim Hispani , II, ad episcopos qui convenerant in civitatem Constanpartim Africani, partim Galli et Genoani, quibus fere tinopolitanam, D. Gregorius in cpislolà ad August., hominibus Ecclesiæ romanæ causa non solimi propria Anglorum episcopum, aliique multi pontifices, quo­ non erat, sed erat etiam aliena. Fuerunt quoque in his rum testimonia habes dist. 12 cl 17, ct 19, el 20 ct 21 y viri plurimi adeò graves inlegriquedoclriaA, vitó, mo­ cl 22, cl 80, cap. urbes, et disi. 9fi, cap. lune, ct 24, ribus, ul eorum fides suspecta esse nec debeat, ncc quæsl. 1, permulta capila, cl 25, quæst. I, el dc verò possit. Accedit, qu ul nonnulli ex bis vel Aposto­ electione cap. Significasti, eide Prix ¡leg., cap. Antiqua, lorum fuere discipuli, vel illi certe scculo proximi, cui cl de Baptis., cap. Majores, et de elect, in 6, cap. nullam fictionis nolam inurere, nisi impiis, el perfri­ Fundamenta, el in Extravag. I nam sanctam. Quam cta» frontis hominibus ¡.ermissum est. Sed ne ullus extravnganlcm renovavit cl approbavit concil. Late­ tergiversandi locus relinqualu *, libet quoque sancto*ranense, sub Leone X. rum veterum, qui romani pontifices non fuere, testi­ Ginn ergò omnes episcopi, Petro in Ecclesiæ romoniis uti. Nam ii causam cur aut ignorarent, aut fingerent, nullam profecti» habuerunt Ircnæus, lib. 5 (I i Vide totam epistolam, inquA rom. enise, caput omnium dicitur, et doctor orthodoxa? doclrinæ. advere, hærcs., rap. 3: < Sed quoniam omniuuiEu- 557 550 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VL c etesiarum numerare successiones valdè longum est, t maxima ct antiquissima, ct omnibus cognita , à < gloriosissimis duobus Apostolis Petro cl Paulo Bornæ < fundata Ecclesiæ, earn quam babel ab Aposlolis Irai ditionem ct annuntiatam hominibus fidem, pene• mentem usque ad nos indicantes, confundimus om< nes cosqui prælcrquàm oportet, colligunt. Ad hanc < enim Ecclesiam propter polenliorcm principalitatem < necesse csl omnem convenire Ecclesiam, hoc est, < cos, qui sunt undique fideles, in quA semper conser< va ta est ea quæ est ah Aposlolis traditio, >HacteniisIrenæus. QuA re persuasus Augustinus contra epistolam Manichici, cap. 4 : < Mulla sunt, ail, quæ in Ecclesiæ < gremio me juslissimê tenent. Tonel ab ipsâ Sede < Apostoli Pelri, cui pascendas oves suas Dominus com< mendavil usque ad præsentem episcopatum, saccr< dotum successio. > Hanc cliam apostolicam cathe­ dram ct principatum in romanA EccIesiA agnoscit idem Augustinus in episl. <62 ad Glorium cl Elcusium, cl in ep. 106 ad Paulinum, et in Joan. ir. 56, cl 1.2 con­ tri Pclag. cl Cœlest.,ctlib. 2 contra Donatisi., cap. i. Cyprianus, lib. 1 episl. in cpislolA ad Cornelium, et lib. 4 in cpist. ad Pupianum , ct in tract, dc simpl. prælat., camdcm sententiam apertissime tenet. Ambrosius quoque ejusdem rei testis csl clarus, in lib. de excessu fratris sui Satyri cap. 7, et serin. 47, de fide Pclri. Cyrillus, apud D. Thom., in libello contrà errores Cnecorum, mullo evidentius quàm auclorcs celeri, huic veritati testimonium perhibet. Ncc mireris, quòd in libris Thesauri è quibus loca illa à I). Thorn, refe­ runtur, ca nunc reperire non licet. DelruncArunl enim hærclici librum illum, et quæ in eo ad romani ponti­ ficis auctoritatem perlinebant, hæc eraserunt omnia. Quod idem in commentariis Theophylacli super Joann. 21 haereticos fecisse, à viris hodie catholicis cl depre­ hensum ct patefactum est. Quanquàm non omnes libri Thesauri latini facti sunl; nam in synodo 6 citatur li­ ber 32, qui nobis non csl redditus. Maximum quoque referi D. Thomas camdcm senten­ tiam non asserentem modò, vcriirn cliam co argumento confirmantem, quòd Paulus Apostolus ad Petri magiste­ rium venit formam videlicet futuris præstans, ut ad Pe­ tri successores romanos pontifices in simili causA recur­ rerent. Hieronymus insuper in cpislolA ad Damasum dc no­ mine Hypostasis, hujus rei testis locupletissimus est. Cujus verba retulit Gratianus 24, quæslionc primA cap. Quoniam vetusto. Nam quòd ca causa cl quæst., cap. hire est /ides, refertur cx explanatione Symboli ad Da­ masum, consultò prælereo : quoniam Erasmus cam epistolam Hieronymi esse negat. Sed bene habet, quòd illa ad Damasum dc nomine Hypostasis Hieronymi sine controversi^ est. Adde, quòd lib. apolog. adversos Ituffinum pro eodem habet, quempiam romanan) fidem tenere, cl catholicum esse. Bernardus quoque à nobis facit in cpist. 13! ad Me­ diolanenses , ct 166 ad Innocentium, cl 189 ad cumd in, cl 237 ad Eugcniuin, cl 112 ad Romanos. Rcfcrrtn alios, ntsi hi salis abunde essent ad ejus rei fa­ * ciendam fidem. Quid enim ? Tot (antorumque Patrurn consentiens, conspirans, con tinuataque sen lentia, qdem non coget ca, quæ dicuntur, comprobare? Prælcrqüûrn quòd ca sentiunt, quæ sanctarum cliam synodorum testimonia confirmant, id quod cap. sequenti demon­ strabitur. CAPUT VI. Ubi conciliorum clarissima testimonia referuntur, quibus Ecclesia: romance vis ct auctoritas comprobatur. Hic duobus capitibus superioribus ncc summorum omnium verba pontificum, nec veterum sanctorum adseripsimus, ne longior atque adeò molestior fieret oratio. Tantum loca indicavimus, quæ quiim videat lector, lùm plane intelligat, nihil nos obscurum, nihil ineptum, aut quod ad rem non faceret, attulisse. Nunc synodica hAc de re non judicia solùm , sed verba quoque referemus, ut adversarii nube etiam horumque testium gravius opprimantur. Primum igitur sit concilii Nicæni testimonium, quod Quoniam capite quarto adseriptum est, non est opene pretium hic resumere. Alterum rii concilii Chalccdoncnsis, quod retulit div. Thom., in opusculo conlrA errores Graecorum in hæc verba : < Veneramus secundum Scripturas el ca< nonum definitionem, sanctissimum antiqua Roma < episcopum, primum esse cl maximum episcopo< rum. > Et infrà : < Si quis episcopus prædicalur in< famis, liberam habeat sententiam appellandi ad bea< lissimum episcopum anliquæ Bornæ, quia habemus < Petrum pclram refugii, et ipsi soli liberà potestate < loco Dei sil jus discernendi, secundum claves à Do< mino sibi datas; et omnia ab eo definita teneantur, < tanquàm A vicario apostolici throni. > Ac revera in hujus synodi act. i, Leo dicitur apostolicum guber­ nare thronum, ct Sedes romana caput omnium Eccle­ siarum. El aci. 2, còni csscl lecta episl. Leonis, Pa­ tres clamaverunt : Anathema, qui ita non credit. Petrus per Leonem locutus est. Et in actione 3, romnnum epi­ scopum dominum nostrum vocant, ciqtic acclamantes apostolicum et universalem appellant, ct ejus doctri­ nam, ul beati Petri amplectuntur, atque universa con­ cilii dogmata optant Sedis apostolica auctoritate con­ firmari. El ciim Leo Dioscorum condemnAssel, syno­ dus ait : < Sanctissimus archicpiscopus magna Roma < una cum ter beatissimo Petro, qui est petra, cl crc< ¡lido calholicæ Ecclesiæ, cl ille, qui est reclæ fidei < fundamentum, nudavil cum episcopatûs dignitate. » Et in epistolA synodali ad Leonem gratulantur Patres, quòd tantum antistitem apostolica Sedi, undè religio­ nis nostra fons cl origo manat, Dominus dederit. At­ que hæc in concil. Chalcedon, quidem. Ea vero, qua D. Thomas referi, in hujus temporis exemplaribus non habentur; sed ab hærclicis erasa Gregorius queritur, lib. 5 Epist., epistolA 14 ad Narscm comitem. Tertium testimonium cxstal in synodo quinlA gene­ rali , apud Constantinopolim celebrntA. In scntcnlii siquidem illA, quam contra Anlhynum pronuntiavit Mennas, Conslanlinopol. archicpiscopus, cui videlicet omnes concilii Patres subscripserunt, hæc verba ipso idem ticunas ad tedi : < Nos apostolicam Setlem suem CAPP. V, YL A SS. PATRIBUS ET CONCILIIS SUPRA DICTA CONFIRMANTUR. 512 311 < mur» ct obedimus, sicut cbaiilas vestra scit, el ipsius llacleniis Patres. In cAdcm rursum synodo approbata < communicatores, communicatores habemus, el concsl epistola Ignalii Consianlinop. patriarch® ad Adria« demonios ab ips& el nos condemnamus. Synodus num, ubi eadem hæcres aperto docetur. Approbatos ergi» quinta generalis, M( nnæ judicio subscribens, apo­ quoque est libellus Ecclesiæ romanæ, et synodus item Nicolai, in quibus eadem doctrina csl. Sed et in postre­ stoliche Sedis decreta tanquàm certa amplectitur. Non mi sessione, canone 21, romanarn sedem vocat syno­ enim aliter cos in universum Catholicos haberet, qui dus Sedem Petri, principis Apostolorum. romanæ nposlolicæque (idei communicâssenl, nec illos Synodus romana insuper, sub Symmacho, assentito? damnaret omnes, quos apostolica Sedes damnav isset. romanæ Sedis præsulem meritò beati Petri Apostoli Aliud lcstivnoniti.il gravissimum hilus in sexto per universum orbem primatum obtinere saccrdo'ii, synodo generali, actione quarto, ubi scribitur professio ei statutis synodalibus solere tribuere firmitatem. fulci, quam Agatho, romanus episcopus , ad concilium misit. Quamcliam repetii Agatho idem in suggestione Prælercà, synodus alia universalis, cui Nicolaus præsidet : < Si quis, ait, dogmata vel decreta pro casynodicA (sic enim ibi appellatur), cui innumerabiles < iholicA fide, autecclesiasticA disciplinA, a Sedis apoepiscopi subscripserunt. Atque hæcsuggestio, nequis < stolicæ preside promulgata contempserit, anathema calumnietur, probato est ab omnibus concilii Patribus, < sil. > Quam ferì: sententiam Lucius 111 asserit, capactione 8,15 el 17. Verba autem professionis synodic® Ad abolendam, de hærclicis. hoc modo habent: < Beati Apostoli adnilente presidio, Leo quoque , hujus nominis IX, in episl. synodic^ < hæc apostolica ejus Ecclesia niinquàm à viA veritatis ad Petrum , anliochenum patriarcham, astruit, san­ i in qualibet erroris parle deflexa csl. Hujus aucloritactam romanam ct apostolicam Ecclesiam caput esse < lem, iitpoté Apostolorum omnium principiis, semper < omnis cailmlica Christi Ecclesia, ct universales syomnium Ecclesiarum, ad quam majores causas esse < nodi fideliter ampleclenles in cunctis secuto! sunt; referendas : < Concilia, inquit, omnia sanctus san< lo< omnesàue venerabiles Paires apostolicam ejusdoctri< rum el rex regum confirmant.» Prætcrea, conciliixn < nam sunl amplexi, ¡ er quam et probatissima Christi Lalcran.. sub lunoc. Ill,sic habet : < Noluimusquid< quam abbati Joachim derogari , ciim omnia scripto « luminaria claruerunt, quam et sancti doctores or< sua assignari mandaverit apostolica! Sedis judicio < thodoxi veneriti cl sedili sunl; hærclici autem fal< approbanda, vel eliam corrigenda, firmiter confiions, < sis criminationibus ac derogationum odiis insecuti. < se illam fidem tenere, quam romana tenet Ecclesia, < Hæc enim apostolica Christi Ecclesia per Dei gra< quæ, disponente Domino, cimctonim fidelium mater < tiam à tran ile apostolica! traditionis nunquam cr< ràssc probabitur, ncc hærclicis novitatibus depra< est cl magistra. > Quod idem concilium Lugdunense subGrcgorio docuit. Ex Domini itaque institutione ro­ < vaia succubuit ; sed ul ab exordio Christian® fidei mana Ecclesia fidelium magistra est, ac proinde roma< percepii ab auctoribus suis Apostolorum Christi prinmis episcopus Petro succedit in Ecclesi e magisterium. < cipibus, illibato fide lentis permanet, secondimi Idem tradii concilium Lugdunense sub Innoc. IV. ( ipsius Domini salvatoris divinam pollicitationem : Idemque omninò iradii conci). Tr:d. sess. 7, in hæc < Petre, Petre, ccce Satan expetivit vos, etc. Ego an< tem pro te rogavi, ut non deficiat fides tua. Et tu converba : < Si quis dixerit, in EcdesiA romanA, quæ < firma fratres tuos. Quod apostólicos pontifices, meos < omnium Ecclesiarum mater est el magistra, non < prodecessores, confidenter fecisse semper est cogni< esse veram de baptismi sacramento doctrinam, ana< tum. » llacleniis Agatho, romanus episcopus. El ac­ < thema sil. > tione 18, ipsa synodus aperte profitetur romanum Concilium vero Lugdunense, sub Gregorio, dicit ro­ episcopum Agathoncm successorem esse in Sede prin­ manum pontificem esse vicarium Jesu ( hristi, succes­ cipis Apostolorum. sorem Petri, rectorem Ecclesiæ universalis. In septima eliam synodo generali, actione 2, lecto At concilium Viennense,sub Clemente, asserit dubia csl epistola synodica Vdriani primi, quA definit Eccle­ Iulei declarare ad Sedem apostolicam dunlaxal perti­ siam romanam caput esse omnium Ecclesiarum. De­ nere. cepto vero epistola est atque probato à concilio gene­ Prætereà, Patres concilii Florentini : (Definimus, rali, ut patet câd. act. 2. < inquiunt, sanctam apostolicam Sedem et romanum In oclavA (¡noque synodo generali habetur libellus < pontificem in universum orbem tenere primatum, cl Adriani hujus nominis secundi, ab ipsA synodo acce­ ( ipsius pontificem romanum successorem esse B. Pcptus el confirmatus, (¡ni illam fidei confessionem con­ < iri, principis Apostolorum, cl verum Christi vica< rium, loliusquc Ecclesiæ caput, et omnium Chrisliatinet, quam in capitis quarti fine posuimus. Patres < norum patrem ac doclorem existere, cl ipsi in B. vero hujus synodi 8 romani pontificis doctrinæ in hæc < Petro (ascendi et gubernandi universalem Ecclesiam verba consentiunt (1) : < Sequentes in omnibus apo< à Domino nostro Jesu Christo plenam potestatem < slolicam sedem, speramus ul in unA communione ( traditam esse; sicut in gestis œcumenicortun conci« llacleniis concilium Florenti­ < (¡na csl vera el inlegra christiame religionis soliditas. < Quarè non consenticnlcs sedi Apostolico, eorum no- num. Sed conciliorum testimonia satis mulla retuli­ mus. Dationibus modo theologicis ea, qua* posuimus < mina inter sacra mysteria non sunt recitanda. > corroboranda sunt ; idque magis, romanum pontificem, (I) Hunc scilicet in modum referi Turrccrcmata, cùm de fide judicat9 crure non yossc» lib. 7. cau. 109 543 DE LOGIS THEOLOGICIS. IJB. VL CAPUT VIL Ratioribus theologice probat romanum pontificem in fi­ dei controversiis finiendis errare non posse. Romanum pontificem in Petri locum, fidem auctoritatemque succedere, Ecclesia ab Apostolorum tempore semper agnovit. Quod, quoniam totius orbis consen­ sione usuquc firmatum erat, ne Ariani quidem negare potuerunt, ut Sozomcnus, lib. 4 Hislor. Trip. cap. 15 et IG, prodidit. Ad romanam porrò Sedem episcopos Ecclesiarum in causis quibusque gravissimis provo­ casse, ab illius ore fideles fidei semper oracula petiis­ se, illius judicium catholicos omnes in religionis con­ troversiis expcctâssc, illius denique cl vim el auctori­ tatem sacra omnia cfflngilàssc concilia, adeò certum ct manifestum est, ul sim ego ineptus, si velim osten­ dere. Quibus ex rebus, quoniam negari non possunt, conflatur et efficitur id, quod quærimus argumentum, quo cx multis magnisque baud facile quis dixerit aliud nul evidentius, aut certius. Si enim legum Christi in­ terpres nullus sanior esi, quam perpetuus Ecclesiæ usus, Ecclesia vero in fidei religionisque quaestione ac caleris gravissimis controversiis non ad Antiochenum, Alexandrinum , Conslanlinopolilannm , Ephesinum, Mediolanensem, Parisicnsem, Colonienscm, Toleta­ num, aul Bracbarensem episcopos, sed ad romanum on ni semper telate recurrit : quis dubitet, hunc esse, quem ul successorem Petri, ila quoque doctrinas apo­ stoliche magistrum, qiiæstionumque de fide judicem habemus? Nam si aliquem ejusmodi posi Petrum, ad Ecclesiam instituendam atque in veritate continendam reliquit Christus, nimirum aul hic est, aul nullus est ; quippe cùm de aliarum Ecclesiarum episcopis nulla quæstio sit, quin non fuerint loco Petri universali Ec­ clesia) doctores pasloresque h Deo dati. Romanus igi­ tur episcopus, Ecclesiæ usu interpretante, ille est, cui Dominus in Petro ait : Super hanc petram œdificabo Ecclesiam meam; et : Tibi dabo claves regni cadorum; < l : Quodcumquc solveris, etc., ac rursinn : Pasce oves meas; et iterum : Ego rogavi pro te, ut non deficiat fides firn; cl tu confirma fratres tuos. Quid quòd ipso etiam rerum experimento comperimus, Christi de Petro ct successoribus vaticinia in Ec­ clesia romani manifestius impleri? Hanc enim constai fixam cl immobilem, orbe etiam loto omni illam ma­ chinarum genere quatienlc, in tided auctoritate Petri permansisse. El cùm cæteras Apostolorum Ecclesias vel ab infidelibus occupatas, sine fidei vestigio, vel ab h.ærelici* aliquandò affectas viderimus ; al adversión banc imam romanam Sedem nec pagani, nec hæretici prevalere potuerunt. Pugnatum esi siquidem vehe­ menter, non à Græcis solum, sed ab aliis plerisque lo­ tius orbis episcopis (I), ul hoc romanæ Ecclesiæ pri­ vilegium labefactaretur. Atque habebant pro se illi quidem cl imperatorum arma,elmajorem Ecclesiarum numerum ; nunquam tamen efficere potuerunt, ut aut (I) Non ita fuit pugnatum contrit illud essentiale roI unorum pontificum privilegium, à plerisque eniscopis totius orbis simul, sed forsan successive, alleò ut pars longe major episcoporum contra errorem semper decertaverit, quod etiam à tempore schismatis Græcoram verum est. P. S. j|4 romani pontificis potestatem abrogarent, aut in alium transferrent episcopum. Qiiinimò qui a romanó qui­ dem Sede defecerunt, hi schismatici semper in Eccle­ sia sunt habiti ; qui vero hujus Sedis de fide judicia deirectàrunt, hæretici. Quæ profecto omnia salis osten­ dunt, non humano, sed divino decreto Ecclesiam ro­ manam et cæteris esse prepositam, el Pclri privilegia jure suo sibi vindicasse, ct eam demum petram esse, supra quam Christus universalem construxit Eccle­ siam, adversùs quam porne inferi prevalere non pos­ sunt. Quod ni ità esset, qui potuisset Ecclesia romana tot tamque magnis principibus repugnantibus, Him multis hærclicis contradicentibus, tàm variis ecclesiis defectione • molientibus obsistere? Quòd si commen­ titii vanàque opinione hoc romani episcopi privilegium theologi asseruissent, nectam stabilis sententia per­ maneret, ncc confirmaretur diuturnitate temporis, ncc una cum seculis, ælatibusque hominum invelerfisscL Etenim videmus opiniones fictas, atque vanas, viris præscrlim eruditis adversantibus, diuturnitate exlabuisse. Opinionum cnim commenta delet dies, fidei judicia confirmat. Adde, quòd aposlolicarum traditio­ num sinceritas non posset ad nos usque servari, alias ecclesias hærclicis episcopis toties occupantibus, nisi una Sedes apostolica, inter tot orbis tumultus, lixa intemerataque consisteret. Ad hæc, cùm concilia et pro­ vincialia el generalia (I), sine romani pontificis aucto­ ritate nonnunquàm erraverint ; niinquàm autem , si romani pontificis auctoritate firmata sunt, salis per­ suasum esse debel, conciliorum, atque adeò lotius Ec­ clesia firmitatem à romano pontifice derivari. De quo quoniam in loco superiore mulla diximus, illinc lector assumet, quæ ad hujus argumenti explicationem per­ tinebunt. Atipie si in definiendo fidei quæstionc roma­ nos episcopus errare posset, redditur slatini incerta nobis mullarum hæresum condemnatio ; plera que enim non sunt damnntæ per generalis concilii, sed per romanæ Ecclesiæ judicium cl decretum. Pruderci, si inter Patres concilii est controversia vel de intellectu sacrarum liilcrarum, vel de unoquolibel libro, an canonicus sit. necne, vel de alii hujus generis qtiæslione, ad hanc litem componendam judi­ cem ponere nccessc est; cujus tamen, si errare possit, incertum judicium erit. Judex autem inter Patres con­ cilii dissidentes nullus in Ecclesià, nisi romanos epi­ scopus, csl agnitus. Prælcreà, Ecclesiæ consuetudo hoc manifestò de­ clarat. Nunquam cnim admissa est appellatio in causis fidei à Sede romana , sed bærelicos ab eà judicatos Ecclesia semper hærclicos etiam judicavit. Et ccrlè, si romana* sedis judicium fallax esset, concilii verò esset verax el certum, natura*, rationi, vcræqitc theo­ logia* is adversaretur, qui appellationem à pontifice ad concilium denegaret Quo uno argumento ostendit Gelasius, Sedem apostolìcam de totà Ecclesià judicare, ipsam vero ad nullius pertinere judicium. Jam illiusmodi appellationes, in fidei præscrlim dogmate, Ec­ clesia nescit; nam iis hæretici solimi utuntur. Quòd si ad singulos hærclicos condemnandos opus osaci con­ fi) Vide notam in il io libri quinti. rJh) •\ GAP. \ 11. DATIONE THEOLOGICA SLPHA DICTA CONFIintAVTUIL gregare generate concilium, cùm iti sæpcnumcrô non modi) difficile, veriim etiam impossibile sit, licebit pro­ fetò inierim hten licis impune vivere, donec synodus à lolâ Ecdcsió cogatur. Id si alienimi esse constata Click Hi providenliò, fateamur potiùs romana* Sedis am torit.ilem salis esse ad hæreses evincendas. Ila Ilei,ut hu­ jus tribunalis de fule judicium cerium omninò habea­ tur. Quid quòd non solimi Ecclesiam catholicam credi­ mus, sed etiam apostolica!»? Ecclesia romana Patrum (iddiumque consensu apostolica dicilur, cùm reliquie omnes jam indè à mullis annis hoc cognomen amiserim. Sed quæris : Eriine hærclicum asserere romanam Ecclesiam degenerare quoque ul caleras posse, ctapostolicam etiam Sedem à (ide posse Christi deficere? Huic quæslioni breviter respondemus. Nolumus hic nos Ecclesiæ sententiam prevenire, sed si ad generate concilium referatur, lúcreseos nola errori illi inuretur. Nee cnim video, cur quid ipse sentiam de hòc re non audeam dicere; quam eò melius cernere mihi vi­ deor, quùd cl eam propius diligentiusque contemplor, cl sine afleclu perlurbalioneque contemplor. Quòd si in hoc erro, quòd romanæ Sedis privilegia à Christo illi concessa tueor, cl contradicentes lúcreseos nomine condemnandos esse credo, non solùm lutò, sed liben­ ter erro; ncc mihi errorem utilem, quo etiam delector, sine rationis præscrlim vi extorqueri volo. Nam me non solùm ratio ac disputatio impulit ut ila crederem, sed nobilitas etiam summorum theologorum el aucto­ ritas. Hieronymus prophanum esse, cl perjurum di­ cit (i), qui cathedra*. Petri, cl romanæ Sedis fidem non fuerit secutus. Cyprianus alienum ait esse, de simplic. præl., tr. 5, prophanum esse, hostem esse, qui universalis Ecclesiæ non tenet unitatem, hoc est lumen unum, mute multi radii; radicem unam, unde mulli rami; fontem unum, unde mulli rivi; petram unam, sopri quam Ecclesia ¿edificata est : imum pon­ tificem , qui caleros omnes suù cl vi cl auctoritate contineat. A quo si radium tollas, extingualur; si frangas ramum, intereat;si prescindas rivum,arescat. Sic cnim ille déclarai. Al (pii in filici controversia apo­ stolica? Sedis fidem judiciumque detrectat, is ncc uni­ tatem tenere potest, ncc lumen, nec radicem, ncc fontem. Atipie Cyprianus idem : Am­ brosius pro eodem penitus habet, lib. de exc. fratris sui Satyr, c. 7, catholicum esse, et cum romanó Eccle­ sia convenire. Gregorius, 22 disi., cap. PrœcqUis, sic Sedis romanæ auctoritatem in religionis fideìque causò existimat esse amplectendam, ut qui noluerit, ab ejus peine, super (piam Christus universalem fundavit ‘Ec­ clesiam, soliditate convellatur. Leo, 19 disi., c. ità Do­ minus, extorrem divini mysterii cum esse affirmai, qui ausus fuerit à Petri soliditate recedere , el impiam præsumptionem, quæ petra* istius firmitatem Deo codi­ ficante constructam nititur violare. Nicolaus finit, 22 disi., cap. Omne, quòd qui ro­ manæ Ecclesiæ privilegium ah ipso summo omnium (I) Do nomino Hypostasis nd Damasum. 346 Ecclesiarum capite Christo traditum auferre conatur, hic procul dubio in hæresim labilur. < Nam fidem, < inquit, violat, qui adversùs illam agit, quæ est mater c fidei. > Hanc vero Nicolai sententiam noli, quaeso, tector, contemnere. quæ scilicet actione primó et septimó synodi oclavæ confirmata est. Ibi cl condemnati sunt Photius et .Michael, qui hoc Sedis romanæ pri­ vilegium quatefacere nitebantur. Quòd si in hæresim labilur, qui romaniiin episcopum Petro successisse negat, el Ecclesiam proinde romanam caleris esse præposilam, ecquid de illo faciendum est, qui privi­ legia Petro ob Ecclesiæ utilitatem à Christo data, prixilegia, inquam, qua» Petro ut pontifici dottori ct pas­ tori conce* a sunt, ea ad successores quoque perlinere negaverit? At enim, doctrinó sanó oves pascere, fra­ tres m fide confirmare, universas gentes per os illius audire verbum Evangeli), cl credere, supra illum .edi­ ficare Ecclesiam, ul portæ inferi non praevalerent ad­ versus eam, non Pclro ul privato homini, sed ut rcipublicæ christianæ prefecto congruebat. Quocirca am­ bigi inter Catholicos ncc debet, ncc vero potest, quin romanæ Sedis de fide el religione judicia certa sint. Prætcreii, qui negaret, in ligando atque solvendo eamdem potestatem in romano nunc episcopo inesse, quam Petro Christus contulisse creditur, is jure ac meritò haberetur haereticus : qui ergo firmitatem Petri ad r in-s in fide confirmandos, his, qui Petro suc­ cedunt, denegaverit, hic h.rrelicus judicandus erit. Ad hæc faciamus ambiguam esse aliquam inter fid Ics de religione controversiam. Tùm quærimus, si ru­ mana eademqtie apostolica Sedes, ut dissidentium Ec­ clesiarum liles disceptationesque componat, à Petri cathedrii, tribunalique pronuntiet, an sequi illius sentciiliam debeamus, an non? Si sct¡uimur. romanó Sette errante, Ecclesia tota in illius errore versabitur. Sinon sequimur, ubinain illud est: (Juodiunique ligaveris super terram , erit ligatum et in eœlis? I binam rursùm illud : Deus elegit in nobis per os meum audire gentes verbum Evangelii, et credere! Quod igitur, saltem in rebus ambiguis, ligavcril successor Petri, id ligatum crii, ct quod in questione de fide propositó docucril, hoc gentes non audire debent modo, veriim etiam credere. Non hic refero, quæ Leo in hujus rei confir­ mationem dicit, 2() distinct., cap. de libellis, non quæ Daniasus cl Adrianos 25, quæsl. 1, cap. Violatores, cl cap. Generali. Illud referam, quòd in concilio Cornphilcnsi, conlhmato à Sixto IV, condemnatus est Pe­ trus Oxoniensis nomine cliam hæresis, in co quod asseruit Ecclesiam urbis Komæ errare posse. Quem item errorem eodem quoque h.ærcsis nomine damna­ vit Sixtus idem, in exlravaganli advcrsiim Pcirum Oxoniense») editó. De qtió quoniam in Kclectionc de Pœnitenliô salis multa diximus, eò tector revocandus erit. Concluse»! igitur ille sententiam recantare in hanc formam : < Consentio sanclæ mairi Ecclesiæ < romanæ, cl Sedi apostolicæ, cl ore ac corde conli< teor illam me fidem tenere, quam dominus Si.xlus c papa auctoritate aposlolicó et cvangclicó tenet. Et < omnes, qui contra hanc fidem venerint, dignos DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VI. 318 347 comprobanda. De quinti igilur loci firmitate tantum < ælcrnà damnatione pronuntio. > llactcnùscx cone. dixerimus. Nunc adversariorum : rgumenlationes refel­ Coniplulens. Marlinus vero V, in fine concilii Constanlamus. ticnsis : < Sacro, inquit, approbante concilio, manCAPUT VIII. • damus arcliiepiscopis, episcopis, etc., ut qui de sa< cremento Corporis cl Sanguinis Domini, vel de Ubi argumenta capitis primi refutantur. < Baptismate, seu peccatorum confessione, pœnilenAtque in illis argumentis, quæ à principio sunt po­ < tiæ pro peccatis injunctione, vel reliquis Ecclesiæ sila, theologi nonnulli, minimi1 mali illi quidem, sed < sacramentis, seu fidei articulis aliter sentit ac docet, non salis acuti, quoquo modo possunt, tergiversan­ < quàm sacrosancta romana Ecclesia docet el obsertur : romanam quippe Ecclesiam à romano pontifice < val, cum tanquàm hæreticum judicetis. > Concilium discernunt, aiunlque hunc in fide errare posse, illam ergò Conslanticnsc illos esse hærcticos judicavit, qui non posse. Sic sibi videntur omnia propemodtnn ar­ romana? Ecclesiæ fldcict doctrina refragarentur. Illud gument diluere. Nam pleraque cx illis non Ecclesiæ postremò addam. Cùm cx traditionibus Apostolorum romana, sed summi pontificis fidem impugnant. Atqui ad evincendam hæresim argumentum firmum ccrEcclesiam romanam isti, nun romanum episcopum, tiimque trahatur, constet autem, si testimonia ratio­ ab errore vindicant. Verùm, si de errore in fidei ju­ nesque hoc loco positas cmn iis regulis conferas, quas dicio atque decreto loquimur, ut veré loquimur, nul­ in lib. 3 posuimus, romanos episcopos Petro in lo­ lum ego discrimen inter aposlolicam Sedem et aposto­ tius Ecclesiæ pontificatum cl fidei magisterium suc­ lica Sedi insidentem invenio. Primiim, quoniam cùm cessisse, ab Apostolis esse traditum ; ciir non au­ ad Sedem aposlolicam accedimus fidei oracula postu­ debimus assertionem adversam tanquàm liæreticam laturi, non singulos romana Ecclesiæ fideles interro­ condemnare? Sed, uldixi, nolo ego Ecclesia judicium gamus, ncc Ecclesiam ipsam romanam in concilium antevertere. Qiianquam non videor antevertere, cùm cogimus, sed pontificis maximi judicium quarimus, jam ipsius Ecclesiæ sermo nostram omnem compro«•jusque sententiam expeclamus. bàril de romana Sedis auctoritate sententiam. Sed hoc Rursùm, quoniam non romanus populus est, qui vix ægrè dico propter viros quosdam doctos cl pios, Ecclesiam universalem docet ca quæ ad fidem atti­ qui nobis contradixerunt. Illud assero, ac fidenter nent, sed romanus episcopus. Nec potestas judicandi quidem assero, pestem eos Ecclesiæ ac perniciem de causis fidei, ligandi, solvendi, pascendi, in populo afferre, qui aul negant romanum pontificem Petro in romano csl, sed in romano pastore, vicario Jesu Christi. fidei doclriuæquc auctoritate succedere, nul ccrtè astruunt summum Ecclesiæ pastorem, qutcumquc tan­ Concilia quoque non exigunt confirmationem cl robur ab ipsa romanó ¡debe, sed à plebis romana antistite. dem ille sil, errare in fidei judicio posse. Utrumque Prælercà, privilegium firmitatis, ul ante probatum scilicet hærctici faciunt : qui vcrò illis in utroque re­ est, Petro fuit peculiariter datum. Ego, inquit, Lue. 22, pugnant, hi in Eeelesià catholici habentur. 32, rogavi pro te, Petre, ne deficiat fides tua, cl tu con­ Quamobrcm non equidem inlclligo, quonam con­ firma fratres tuos. Et iterimi, Mallii. 16, 18: Tu es Pe­ silio fideles quidam h.creticorum, quàm catholicorum trus, et super hanc petram œdificabo Ecclesiam meam. opinionibus favere malint. Nam hærelici video quid Quocircà, si vene theologia rationem sequimur, quæ sequantur, nempe vivendi docendiquc licentiam, cl in capite tertio explicata est, in Petro cl successoribus his omnibus impunitatem. Volunt sine capite corpus, priiuùm firmam cerlamquc doctrinam asseremus, mox ut neque pes, neque mens suum officium faciant. Vo­ vero in Eeelesià romanó, cujus Petrus cum successo­ lunt sine pastore uno oves, ut cimi lupi ipsi sint, pas­ ribus cl caput et fundamentum est. Atque illud cliam tores tamen esse videantur. Volunt sine judice lites, animadverto, quòd, sicut omnibus simul episcopis do­ ut dissidiorum nullus finis sit ; atque ilà, cùm amolo centibus errores falsos, ncccsse esset sane lotam Ec­ arbitro adversiis doctos dimicent, victores à turbò ju­ clesiam vario in errore versari, ilà, si pastor Eccl. dicentur. Turbari demùm omnia volunt, quoniam, ul romana errorem fidei contrarium decerneret, oves in Hispanorum proverbio est, turbatum flumen pisca­ quoque errante pastore dispergerentur. Testimonia torum est lucrimi. Nos autem communem catholico­ demùm, (pia retulimus, id fere probant, summum rum sententiam sequamur, lutò enim sequimur, quo­ Ecclesia pontificem, Petri successorem cl Christi vi­ niam communis catholicorum est. Prælerquàm quòd carium, cùm de fide pronuntiat, errare non posse, ca sentiunt quæ sacrarum cliam litterarum testimonia lib. 5, c. 5. Quò magis illos reprehendendos judico, confirmant, pontificum decreta finiunt, veterum san­ qui se dirempturos controversiam putaverunt, si apoctorum chorus concinit, conciliorum Paires affirmant, Apostolorum traditio probat, perpetuus Ecclesia usus stolicam Sedem ab apostolico presule secernerent. Non recipit istam responsionem ratio, aspernatur, re­ observat. Quapropter, si ea quæ dixi, sole ipso illus­ pellit. Illud potiùs sumit, errorem esse duplicem, al­ triora cl clariora sunt, si omnia dixi hausta ex Ec­ terum personalem, alterum judicialem. Ncc enim clesia Scriplu raque fontibus, si tota oratio nostra certis theologia rationibus inlcgrisque cl incorruptis scholæ propria vocabula, etiamsi miniis latina sint, tcMibus omnem sibi fidem confirmat, asscntiainur aversari debemus, sed malle, quod Augustinus ait, .‘»8 d. Sedulo, apertos, quàm nitidos habere sermones. t.i”d< m, ex apostolica? Sedis auctoritate firma thcoloError itaque personalis privatus csl cujusque error. g s argumenta sumere ad fidei thcologiæquc dogmata 3,9 CAP. Vili. CONFUTANTUR AKGUMENTA CAPITIS PRIMI. judicialis csl publicus. Edidit Innocent., hujus no­ minis IV, in libros decretalium commentaria; si in his quidquam errali csl, hominis nimirum est, non ponliCcis, quamvis ca commentaria à pontifice cdila sini. Al si idem Innocentius in judicio de fidei que­ stione definiret quippiam, quod reverá falsum esset, jam hic error à publico Ecclesiæ censore proficisce­ retur, essctque proinde judicialis. QuA ex re primum argumentum facile refellitur. Nec enim historia fide digna docet Joanncm XXII, post sum­ mum adeptum pontificatum, de ejusmodi re aliquid de­ finiisse; quin potius quiirn ad hujus rei definitionem sc pararet, ul Benedictus XI, in cxlrav. suAait, morte prxventus definire nequivit. Ncc, si anicquàm esset pon­ tifex, errorem illum habuerit, haereticus censendus csl, sicut ncc Irenæus, ncc Chrysoslomus, nccThcophylaclus, ncc Bernardus, quos, re nondum expresse per Ec­ clesiam definità, illius opinionis fuisse, sunt qui conten­ dant ; veróne an falsò contendant, non est diei locique hujus disputare. Ad secundum cliam eodem modo respondetur. Non enim Cœlestinus quidquam definivit. Verba quippe Innoc. Ill, sic habent, c. Quarto, de divor. : < Licet qui« dam prodecessores nostri sensisse aliter videantur.» Sensisse, ait, non definiisse. Sed ne Innocentius quidem definit quidquam, sed explicat sententiam el opinionem suam, inquiens : < Non credimus, quòd in hoc casu, is qui < relinquitur, possit ad secundas nuptias transire. > Quod profectò verum est, qiianquam per illam Innoccnlii de­ cretalem non firmiter definitum. Nec enim statini si ali­ quid juris Volumine continetur, fidei dogma esse credeidum est. Quod penultimo superioris libri capite laliiis explicatum est. Tertio vero argumento nullum negotium est respon­ dere. Nam verbum, Judico, frequenter in eà significa­ tione usurpatur, ut idem sit, quod sentio, seu opinor. Quo n odo Alexander accipit, cimi ait quosdam praede­ cessores suos aliter judicAssc. At quartum argumentum longe difficillimum est, ncc potes’ ilà breviter expediri. Aperte enim Alexander docet,consuetudinem illam civili cliam lege confirma­ tam, quæ testamenta miniis solemnia rescindit, cl à di­ vinò lege, cl à Patrum institutis, et à generali Ecclesiæ consuetudine alienam. Quòd autem ex auctoritate pon­ tificii hoc sane loco pronuntiet, illud est evidens argu­ mentum, quòd sub interminatione anathematis prohi­ bet, nequis ejusmodi audeat rescindere testamenta. Undè et capile proxime sequenti judicibus mandat, ul in id genus causis 1res duosve solummodo testes exi­ gant, ncc civiles leges, sed canonica decreta sequantur. Si ergò jussit Ecclesiæ pontifex, ct anathematis inter­ minatione jussit, ut nemo ea irritet testamenta,quæ duorum, vel trium testium sunl testimonio firmata, ni­ miriim non ut privatus quivis homo, sed ul publicus Ecclesiæ judex eam quæstionem definivit. Atqui non est Dei Evangeliique praeceptum, quod tamen Alexan­ der videtur asirucre, ul omnes causæ iribus duobiisve tantum testibus absolvantur, 2, quiesl. J, Arit//am,2, quæst.2, P.œsul. Alioqui non solum Leo IV,scdSyl- 3^0 voster cliam in synodi romana cap. 3, legem Evangelio Deoqiie contrariam edidissent. Decreverunt enim, ut, nisi in 72 testibus, non damnaretur episcopus. Qui ex re inlclligitur legem civilem,quæ tollendis ¿republic* fraudibus cavet, ut testamenta non valeant, nisi quæ septem fuerint testibus obsignata, non esse logi evange­ lica* adversam : qucmadniodiim ne illa quidem, qrce, ul confiate in episcopos invidia occurreret, statuit ut ad episcopi condemnationem duo sohim testes non suffi­ cerent. Atque si mortalium vita esset mediocriter in­ stituta, moresque ad naturam, non ad avaritiam compo­ siti, duorum hominum testimonium idoneum profecti erat, ut quaxumque in judicio causa finiretur. Sed si­ cut juramentum à malo est, non illius qui jurat, sed ejus qui verum dicenti non credit,sic plures, quàm duos tes­ tes requin re, à malo quidem fuit non requirentis legis, sed hominis defraudantis. Sed hæc disserere non est hujus aul loci aul temporis. Illud proprie huc pertinet, an Alexander erraverit. El quidem in decretis pontificiis duo cum primis distinguendi sunl. Unum est,tanquàm intentio condusioque decreti; alterum quasi ralio et causa à pontifice reddita ejus rei,quam constituerit. Atque in conclu­ sione pontifices summi errare nequeunt, si fidei quæstio­ nem ex apostolico tribunali decernant. Sin vcrò pon­ tificum rationes necessaria non sunt, ne dicam apte, probabiles, idonea, in his nihil est videlicet immoran­ dum. Non enim pro causis à pontificibus redditis, tan­ quàm pro aris cl focis depugnamus. Alexander igitur non definit, consuetudinem illiusmodi esse divina» legi contrariam, sed, jurisperitis fere placere video, jubet, ut in legalis piis duo, vel tres solimi testes* judicibus exi­ gantur. Hæc decreti hujus conclusio est, hic finis; ncc dubium est quin rem eam pontifex jure quodam suo potuerit proscribere. Seti si in ejus prescript! confir­ mationem Deuteronomii lege utitur, haneque divinam nuncupat; si ad canonum statuta revocat, si Ecclesiæ a orem aflert, non est operæ pretium rationes illas ad vivum resecare. Qucmadniodiim, si concilia quædam definiant, duas esse in deitate personas, Patrem el Fi­ lium, aiïeranlque in hoc illud quoque Genescos testi­ monium : Pluit Dominus à Domino, won | rolinus in fi­ dei judicio errant, quamvis ex illo loco pariim aptè Trinitas comprobetur. Exstat item synodus, ubi de per* petuàMariæ virginitate pronuntiatum csl. Ad cam rem suadendam referunt Patres portam apud Ezechielem clausam. Irrideat si quis vult, sed ridebit lamen frustri!. Non eni seinpcr Paires in fidei quaestione cnusasaiTenini necessarias, sed ¡nterdùni vero similes. Quòd si etiam pontifices in hujusmodi ponendis causis quan­ doque falluntur, ne calumniandi sunt quidem : lanlùm abest, ul inde loci hujus auctoritas infirmetur. Porrò au­ tem, si valere quidqua n judicium meum potest, neque in conclusione Alexander, nequo in causis erravit. Nam suis in utroque foro subditis ferebat leges, Hostiensibiis nempe civibus, ac judicibus Vellencns. Non ergò legem civilem, quA imperatores in regionibus suæ ditioni sub­ jectis uliintur, improbare voluit Alexander; sed voluit judices etiam laicos in Ecclesiæ palrimonip noti sccun- DE LOCIS THEOLOGIfflS. fill. VI. dùm imperatorum loges, sed secundum statuta cano­ num de testamentis judicare. Nec cnirn æquum esse censet, ut in rebus temporariis adjudicandis tàm sint solliciti sacri canones, quàm sunl leges civiles; linnestiu^que cvc ere it, in civit itibus ct oppidis, quæ in Ecdeskejurc ac dominio sunt, non legis civilis, sed ca­ nonum consuetudinem observari. Quolit, ul si decretalis Im jis ratio pressius teneatur, non solum in terris roma­ næ Ecclesiæ subjectis, sed in quibuscumque aliis, quæ sub episcoporum ccclesiannnque dominio sunl, lex hæc Alexandri debeat servari, non in his modo, quæ pieta­ tis causò Ecclesiæ relinquuntur, verum etiam in aliis quibusque legalis. Honesta ergò Alexandri lex est, san­ cta, legitima, sed ne in causis erravit quidem. Nam licét non sint necessarie, non sunt tamen prorsits inepte. Consuetudo, inquit, quæ plures quam 1res duosvc testes postulat, primum aliena est à divinò lege veteris scilicet Instrumenti, quæ duos solimi tresve ul phirimiim tes­ tes exigebat;aliena etiam à Patrum institutis, hoc est, à more, jureque canonico, ubi in rebus proseri i m tem­ porariis duo testes sufficiunt; aliena demum à consue­ tudine Ecclesiæ generali, quæ in hujusmodi causis duo­ bus, vel tribus testibus est contenta. Aliena autem, non quasi contraria,sed tanqiiàm nova cl extranea,ol> idque parimi in Ecclesiæ judicio probanda. Quòd si hanc animi sinceritatem,dextramque de testibus opinionem, si hanc veleris legis ac juris canonici consuetudinem principes sectili in tribunalibus suis sequi nolint, sed ut fraudes tollant, majorem testium numerum in testamen­ tis civium suorum exigant, suo quidem judicio libere possunt uti; nihil enim Alexander impedii per illam epistolam decretalem, quæ nimirixn ens solimi ligat, qui Ecclesiæ in utroque foro fuerint subjecti. Sed de quarto argumento salis superque dictum est. Quintum vero facillime diluitur cx iis, quæ in quarti argumenti refutatione sunl dieta. Causas enim pontifi­ ces quandoque adferunt, non quæcogant, sed quæ sua­ deant. Nam quia leges quasdam Synagoga ohm à Deo habuit, non modo ad gubernandum utiles ct accommo­ datas, verini) etiam ad plebis cujusque mores ac religio­ nem instituendam propemodiim necessarias. Ecclesia Christi eas in suum usum vindicavit. Quamobrem cl summi poniilicr*, ct jurisperiti horum auctoritate con­ firmali leges aliquot veteres probatas rursiim ac de­ nim restitutas ab Ecclesià, divinas vocant; non quòd Dei nunc prorepta sini, cum lex illa vetus sil abolita, sed quòd Dei prorepta fuerint servanda eliamniim à nobis, non cx vi quidein veleris legis, quod falsò ponti­ ficibus doctissimis impingebatur, sed ex Ecclesiæ novó institutione. Quæ tamen nova Ecclesiæ institutio seu restitutio potiùs, cx veteri divinò lege probabiliter sua­ detur. Ad sextum argumentum Turrccremala respondet lib. -, c. liî,nullam esse inter pontifices illos pugnam. Qnin Joannes exponit Nicolaum. Nam post verba pro­ dicta, Nicolaus subjunxit : < Ncc hic quisquam putet i obsistere, quòd interdum Christus loculos dicitur ha< buis^e : infirmorum enim personam Christus suscepit « in loculis.) Id vero est, quod Joannes XXII definivit. iiempè liæreticum esse, negare, Christum ct Apostolos aliquid habuisse in communi, quòd contrarium ex Luc. 22,Joan. 4 el 15, Actor. 4, constaret. Ad septimum primó dicitur, quod neuter ibi pontifex definivit ejusmodi controversiam. Respondent enim sæpc pontifices ad privatas hujus, aul illius episcopi quæstioncs, suam opinionem de rebus propositis expli­ cando, non sententiam ferendo, qiiá fideles obligatos esse velint ad credendum. Certe, ut de Pelagio tacea­ mus, Nicolaus nihil eo loco, quod ad hanc quidem quæ­ stionem attineat, decrevit. Non enim illi proposita fuerat quæstio, an baptismus in nomine Christi collatus esset validus, sed an baplizalus à Pagano, vel Jud.ro, verum baptismi sacramentum suscepisset. Obiter au­ tem ct in transcursu, cum huic quaestioni proposite re­ sponderet , desuo non interrogatus adjecit, baptisma in nomine Christi conferri. Qua in re falli sine dubio po­ tuit. Imo adeo falsus est, ul in 4 Sentent, libro magnis argumentis ostendimus. Deinde duo hi pontifices fortasse non pugnant. Nam Nicolaus intclligitur docuisse, quòd in simili necessi­ tate, qualis Apostolorum tempore fuit, sirotera paria sint, baptismus in nomine Christi nunc etiam ratus erit. P< lagius autem definit, citra ejusmodi necessita­ tem non valere; quemadmodiim si nuuc deesscl balsa­ mum, aut liber cl calix qui tangeretur, et confirma­ tionis el ordinis sacramenta manu solimi imposi là con­ ficerentur, ul adate Apostolorum à principio statini fieri consuevit. Al ubi non esset similis necessitas, ncc ordinatio forte, ncc confirmatio sine hujusmodi sacra­ mentorum materia valeret. Hæc autem de baptismo in nomine Christi communem secuti opinionem diximus. Primum enim nusquam, ul ego quidem sentio, bap­ tisma in eam formam administratum est : Ego te baptizo in nomine Christi, Quod et divus Ambros. ct pleriquc alii videntur intellexisse. Sed si quA ejusmodi formò Apostoli usi sunt, ea fuit : Ego te baptizo in nomine Jesu Christi, Act. 2, IO et 11). Deinde, non necessccst Apostolos sub allerulrà illarum formò baptismi sacra­ mentum contulisse. Nec si Scriptura dicit, quidquam in Christi nomine fuisse gestum, statini cogimur existi­ mare, his conceptis verbis non gestum administratumque fuisse. Exempla sunt in divinis litteris plurima. Illud est in promptu : In te inimicos nostros vcntilabi' mus cornu, cl in nomine tuo spernemus insurgentes in nus. Item : Ca sis denuntiaverunt ne omnino loquerentur in nomine Jesu, Act. 5. Item, Paulus dicitur fiducialiter egisse in nomine Jesu, Ari. 9. Hebræis porrò id in alicujus nomine III, quod auctoritate ac virtute cujuspiam transigitur. Quarè qui regis loco, et lanquàm illius minister, quidpiam agit, hic in nomine regis eam rem dicitur agere. Recte igitur qui Uinquhm Christi admi­ nistri in aqua ct spiritu homines sanctificabant, cos in nomine Christi baptismi gratiam exhibuisse interpre­ tamur. Non ergo nccessc est sentire, quòd Apostoli baptismi formam à Christo præscriptam immutàrunl. Nam el hodie nos veri* in Christi nomine, hoc est, loco, vi, ctauctoritate, baptisma conficimus. Aesi præscrinià ¡Uà formulò nnminis Jesu Christi Apostoli baptizó* CAP. Vili. CONFUTAN TEK ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. 331 rimi, non putandi sunl lumen Spirilùs sancii Palrisque quosdam grocos ibi scriptores cxcitassct, qui Latinis nomen omisisse, sed in nomine Patris ct Filii ejus demortui semper et sunt cl fuerunt. At Gelasius scri­ Jesu Christi, ct Spirilùs sancii baptizâsse. Quod al­ psit de uiraque (‘.liristi naturò adversus Eutychem ct Nestorium. Non inficiamur; sed quinque libros scri­ terius loci esi demonstrare. De septimo igilur argu­ psisse legitur, non hoc \a n um opusculum, quod emen­ mento salis. tito titulo circumfertur; G nnadins quoque contra Eu­ In odavi argumenti explicationem multa quidem tychem scripsit: cur magis hoc opus Gelasii, quam dici possent, sed nos in pauca conferemus. Sanò Gra­ Gennadii fateamur? Fuit etiam Gelasius quidam epi­ tianus 32, q. 7, audacüis sanó multò quam disertius scopus Cesarea! Palæslinæ, quem Hieronymus tradit ait, illam Grcgorii sententiam evangelica* ct apostólicas quædam eo tempore scripsisse, sed celasse. Huic ego doctrime esse contrariam. A quo ego longe dissentio. opusculum tribuerem, nisi quòd purum cl politum Nam, ut romanorum pontificum auctoritatem negligasermonem dicil cum Hieronymus habuisse, quemque mus, non possumus tamen utriusque Grcgorii cl primi, in hoc libello equidem non agnosco ; nisi bono cl ele­ et terlii, contemnere definitionem, cim ruerint ambo ganti auctori contigit malus el impurus interpres. Fal­ tùm doctissimi, tiim etiam sanctissimi. Itaque non crluntur autem,'qui opus hoc Gelasio pontifici rom. tri­ rArunt, quod Gratianus falsò existimavit, sed loculi sunl potiùs de cA, quæ ante matrimonium per infir­ buunt, ex verbis illis : « Cùm Sedem apostolicam < vestra dilectio unanimiter teneat, constanter premitatem inopia crai ad copulam conjugalem, hoc csl, quo loco legendum ul scholæ verbis utamur, quæ erat impotens ad sol­ esse, fidem apostolicam, vel me non demonstrante vendum debitum. Cujus simile exemplum habes de lector probaturus esi. Nec novum est sane, ut nomile frigidis, c. Consultationi. Atque ipse idem Gregor, hoc modo sententiam suam explicat in cpisl. ad Ravenna­ pontificum romanorum libri ejusmodi proferantur. Nam actione 5 synodi 7, Iconomachi duos libellos pro­ tem archiepisc.. referturque a Gral. 55, q. I, cap. diderunt auctorc \igilio rom. ponlif. Sed falsò tamen. Requisisti. Nec desunt huic argumento alia» cliam Atque, ut opus constaret esse Gelasii, nihil tamen responsiones, sed hæc et planior cl expeditior est. aiTerlur. Cùm enim edunt libros de re quMibet romani Quam quoque Gloss, sequitur, 20 d., c. De libellis, pontifices, sententiam suam, ut homines alii docti, in verbo Junioris. In nono argum. nobis Lulherani, prosertim OEco- exprimunt, non Unquam Ecclesiæ judices de fide pro­ nuntiant. Nonum igilur argumentum salis, ul arbiti or, lampadius, Bucerus cl Calvinus instillant. Sed pueri* evidenier confutatum csl. hier lamen. Quoniam librum illum Gelasii rom. pon­ Decimo autem refutando, quæ Cajctanus in ill( 27 tificis non esse magnis argumentis à me ct animadver­ quaestionum opusculo dixit, non sunl hic ea nobis re­ sum cl patefactum csl. Primiiin enim auctor opusculi sumenda, ne acta agamus, quod velamur veteri pro­ dicil, esse recentem altercationem de veritate duarum verbio ( Cajet, de Primatu Ecclesiæ romanæ, c. 13). naturarum in Christo. Non autem erat recens tempore Quod nunc instat, id diligenter explicandum est, quid Gelasii, sed olim profligata à Leone ct concilio Chal­ videlicet consequents* sit, ul si super Petrum Christus cedon., ubi Eulychisct Ncstorii explosa sententia est. Ecclesiam aulificavii, romana stalim Sedes arteris esse Rursùm in loto lib. ncc Leonis, nec concilii Chalccdoproposita divino jure inlclligalur. Inde enim plana nens. meminit. Id quod maxime fecisset, si auctor quoque crii illa collectio : Si Petri fides juxta Chrisli esset Gelnsius. Nam, in epistolA ad Faustum, hujus orationem non defecit, majores Ecclesiæ causæ ad roconcilii auctoritate libenter utitur; libentius hic usu­ manum episcopum sunl referendæ. Video autem, ras, ubi adversarios posset tantæ synodi testimonio ejusmodi res plane cl perspicue expedire non posse, revincere. Ac ccrlè cùm Damasum contra Arium cita­ nisi doctum ct iulclligcnlem virum. Cujus rei lanLe verit, cilasset ac mulló magis etiam Leonem contri làmque dillicilis facultatem consecutum esse me non Eutychem, si post tempora Leonis scripsisset. Atque profiteor, secutum esse pro me fero. Ea enim expo­ Gelasius mullis annis fuit Leone posterior. Quid quòd nenda in hoc me opere suscepisse constat, non quæ anclor ille Damasum nomine episcopi romani nullo essent pervia, ct omnium sermone trita, sed quæ \ix alio honoris titulo retulit? Quod i more posteriorum adhibita cliam diligcnlia à doctissimis quibusque intelpontificum, cùm priorum testimonia referunt, valdè hgcrenlur. Quòd si succedat conatus, jure csl laudan­ est alienum. Præiereà, ejus operis auctor ad proban­ dus ; sh vcrò non succédai, non csl cerio reprehen­ dam utriusque naturo in Christo veritatem, inter ma­ dendus. Sed hæc baclenùs. Rem jam ipsam explicemus. gistros Ecclesiæ catholicos censet Eusebium Pamphili, Priinùm autem illud commemorandum csl, quod alias ejnsque testimoniis utitur. Quem tamen apertissimum sæpc diximus, quæ Petro dicta in Evangelio à Christo impietatis ariamo propugnatorem fuisse, Hieronymus sunl, non ul homini privato, sed ut Ecclesiæ profecto, affirmat, in epist. ad Pammachium ct Oceanum, cujus ca ad successores quoquo sine vi aliquA, aul lillero initium csl Scheduler. Quin etiam tanquhm Arianus, inversione perlinere, quemadraodùm quæ Dominus Eusebius hic cum suis operibus damnatus est, act. 5 Apostolis commcndavilæquècongruentia fidelibus uni­ et 6 scplimæ synodi generalis. In asserendA item versis, eadem futuris Christianis omnibus in sensu lit­ Christi utrAque natura, ¿ Patribus lalinis auctor ille terali commendata sunl, juxta id quod Christus ipse sohim Ambrosium refert : qui si ess t Gelnsius, HiMarci 15 explicuit, inquiens: Quod vobis dico, omnibus arii, Hieronymi, Augustini testimoniis uteretur, nec 553 575 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VI. dica, vigilate. Vigilare quippe ad omnes æque perlinet ; quare, etiamsi Christus id non adeò disertò fuisset in­ terpretatus, ut ille explicuit, ità nos quoque necessariò explicaremus. Pari item ratione, quæ Dominus Apo­ stolis locutus esi, ad ipsos quidem spectantia quatenus Ecclesiæ sacerdotes, hæc non ad fideles omnes, sed re­ liquos futuros in Ecclesià sacerdotes catholici referi­ mus. Quale illud est Luc. 22 : Hoc facite in meam com­ memorationem. Cùm enim Dominus pane et accepto ct fracto, clevalisque in cœlum oculis Deo gratias egerit, calicemqiie simul ct acceperit et levaverit, sine dubio euchnrislicinn sacrificium, hoc est, gratiarum actionis, Judæorum ritu obtulit; nisi stultus fuit cl ingratus, qui cimi referre Patri summam gratiam posset, quæ ab illo nobis acceperat summa dona eidem referendo, minime retulisset. Juliens ¡Laque Apostolis suis Chri­ stus, ut hoc ipsi facerent, quod scilicet illum videbant facere, nimiriim id praccpit, ul hostiam Eucharistia; cl gratiarum actionis oflerrent. Quod el Cyprian, ad Cæcilium, et Irenæus lib. 4, cap. 52, divinò exposue­ runt, de cons. disi. 2, c. Script. Quia ergò sacrificium facere, sacrificorum ct sacerdotum proprium munus csl, quod eo loco Dominus Aposlolis commendavit, id proprie ad futuros Ecclesiæ sacerdotes spectat, non ad vulgus etiam muliercularum, quod hærclici credidère. Porrò quæ iisdem Christum, quia pastores Ec­ clesiæ futuri erant mandisse legimus, hæc ipsa epi­ scopis cl pastoribus succedentibus ad litteram creda­ mus esse mandata. Hujus rei exemplum est illud Malllixi 18 : Quacumque alligaveritis, etc. El illud ilem Joann. 20 : Sicut misit me Pater, el ego millo vos : acci­ pite Spiritum sanctum, etc. Hanc vcrò regulam si in sacris litteris explicandis tenuerimus, vitabimus procul duino permixtam illam ct tenebricosam confusionem, quam in Scriptura intelligcntià hærclici patiuntur. Quorsum hæc? nempe ut ca, quæ Petro in Evangelio dicta sunt, apte ac prudenter distinguamus ; et si quid illi, ul privato, congruit, hoc ad singulos fideles spectare existimemus (cujusmodi illud csl, Mallii. 18, <5 : Si peccaverit in te frater tuus, corripe illum inter te clipsum solum, eie.); sin vcrò quidquam illi convenit, ut Apostolorum principi, et Ecclesiæpastori, hoccilrà controversiam putemus ad succedentes in Ecclesiæ pontificatu esse referendum, idque in genuino littera sensu. Nam cl quæ legislator civilis suis delegatis praBCriblt, non ad cum solimi, cui vivà voce loquitur, sed ad rateros, qui illi in eodem officio succedunt, refe­ runtur. Deinde illud quoque magnoperò advertendum est, romanum pontificem Petro succedere, non esse per sc quidem in sacris litteris revelatum, sed aliunde con­ stare : ex eo scilicet, quod historia1, gravissima? prodidòre, Petrum Apostolum suam cathedram Bonne de­ mum collocàsse, ibique cùm esset episcopus, fuisse defunctum. Hoc Vclenus, hoc Sebaslianus Francos, hoc hæretici quidam alii negant; quin etiam aiunt, Pe­ trum ne Hornam quidem invisisse. Quod tamen, cùm historici omnes graves prodiderint, malitiose negatur. Non ewm existimandi sunt Isii, quod verbis negant, 356 id mente senlire, nisi pueri cl pueri ¿tulli esse credan­ tur. Quid enim tànr stultum, tamque puerile dici jkilest, quàm si ea nos esse olim in republieà gesta ms genius, quæ gesta esse vir quisque anlò nos gravissimus affirmavit? Quòd si ejus rei, de quà disserimus, auctores quæris, Dionysius unus est in Episl. ad Timolh. Dio­ nysius Corinthiorum episcopus, alt r est apud Eusebium, lib. 2 Ecclesias!. Hist., cap. 25. Tertius testis csl Clemens in epistolà prima. Quarius est Anndetus in epistolà de ordinatione episcoporum. Quinius est Marcellus 24, quæsl. I, cap. Ilogamus. Sextus est Leo in concione priinà de festo Petri cl Pauli. Septimus csl Gelasius cum concilio 70 episcoporum. Octavus esi In­ nocentius III, in cap. Per venerabilem. Qui filii sint legitimi. Nonus est Nicolaus III, cap. Fundamenta, de elect, in 6. Decimus est Leo IX, in epistolà synodicà ad Petrum, Antiochenum patriarcham.Undecimus, Con­ stantinus in edicto ante Nicænam synodum, Í1G disi., cap. Constantinus. Duodecimus, Epiphanius,hæresi27, quæ est Carpocratis. Tertius decimus, Irenæus, lib. 5 contra Valent., cap. 5. Quartus decimus, Tertullianus lib. i adversùs Marcionem, et lib. de Prescript. Iiæret. Quintusdecimus, Ambrosius in orationecontrà Auxenlium de Basil, trad. 2, quæsl. 7, cap. Beali. Sextus de­ cimus, Hieronymus in lib. de viris illustr., in Petro. Decimus septimus, Egesippus, 5 lib. de cxcid. Ilieros., cap. 2. Decimus octavus, Augustinus, lib. 1 contra Julianum Pelag. Postremus, Eusebius, lib. 2 Ecclcsiasl. Histor., cap. 14 el 15, libro quoque tertio, capii. 2 et 25. Quibus locis etiam refert Origcncm, Caium, Papiam. Tàmverò multis el incorruptis testibus qui non credit, is aul stultum, aul hærelicum certe se esse demon­ strat; ut publicam romanæ urbis vocem, loca item ipsa urbis pralereamus, quæ cliamnùm vilæ morlique Pc* iri testimonium perhibent. His itaque positis, difficilis el perobscura quæslio facile explicatur, quæ quidem, ul dixi, doctissimos viros ilà implicuit, ut se expedire non valuerint. Quòd enim pastor post Petrum à Christo in Ecclesià suffectus potestatem Petri ordinariam ha­ beat, ac ca lera privilegia propter Ecclesiam Pelro con­ cessa, cx Evangelio habetur, juxtà ea quæ primo do­ cumento animadversa à nobis el demónstrala sunt. Quòd vcrò ille, quem Christus Petro mortuo suffecit, romanus fuerit episcopus, è re gcsià colligitur. Nam si Petrus semper Anliochiæ sedisset, ut cœpit, sine dubio episcopus Antiochenus illi legitimó in pontifica­ tum successisset. Sed ct id postremo considerandum (csl enim res magna, ac diligenti contemplatione dignissima), non illud modo ad doctrinam catholicam perlinere, quod Apostolis expresse revelatum est, veniin hoc etiam, quod ex alierà propositione revelalà et alierà ceilà in lumine naturali, syllogismo, collectioneque evidenti conficitur. Ul Christum Dominum habere voluntates duas, duosque intellectus, utriusque item actiones, cl creatam, ct incrcatam, aul Christum diam ridere suàple naiurà, ut homines rateros posse, in sacris forte litteris non habetur expressum. Sed quoniam traditum in illis est, Filium Dei esse hominem, ct naturali ra- 557 CAP. Vili. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIME lionc constat, omnem hominem habere voluntatem, intellcctumquc creatum, operationesque utriusque po­ tentia* etiam creatas, omnem item hominem, ut flere, ila quoque ridere posse, qui uriumquodlibct horum ne­ gaverit, is lixreticus judicabitur (I), proptcrcà quòd negando consequens, scilicet Filium Dei habere intel­ lectum, intellcclionemque creatam, negat proinde an­ tecedens, ex quo illud colligebatur, hoc est, Filium Dei esse hominem. Esto aliud exemplum. Concilium Nïcænum in fide non errasse, aut Chalcedoncnsc, aul Ephesiiiuin, nec in sacris libris, nec in Apostolorum tradi­ tionibus explicatum est; sed id solimi, concilia in Spiritu sancto legitimé congregata errare non posse. Al quòd concilium Nirannm, Chalcedoncnsc, Ephcsin. legitimé fuerint coacta, ex divinó revelatione non creditur, credi tur tamen ex humanó fide ct traditione historia? fide dig­ nae, per quam habemus, cas synodos, indicen libuset con firmantibus veris Ecclesiæ pastoribus, cx universo orlæ convenisse. Unde licet earum rerum certitudo ac veri­ tas, quæ in ejusmodi conciliis definite sunt, cx duobus quasi principiis pendere videatur, quorum alterum re­ velatum ó D. o est, concilia videlicet legitimé congre­ gata cortissima* veritatis esse, alterum veré sota certi­ tudine naturali credatur, per ea quæ scriptores graves ct incorrupti memoriæ prodidere; at hæreticus erit, qui negarit earum synodorum scita atque decreta, non aliter ac si negaret Evangelium. Esto quoque aliud exemplum apertissimum. Quòd sacerdotes nostra hu­ jus ætatis a veris Episcopis rilé fuerint consecrati, non est sacris litteris proditum; sed res gesta politis est, quæ cx verbis cl animo consecrantium pendeat. Ex hoc igitur principio, quod humana certitudine tenemus, videlicet hos sacerdotes rilé initiatos esse, illud pen­ dere necesse est, an in Ecclesió nunc sil verum Eu­ charistia; sacramentum. Quod qui infitiaretur, hunc Ecclesia existimaret hærelicum. Tametsi illa solimi enuntiatio universalis per revelationem accepta sit, om­ nes veros sacerdotes, si rectam intentionem habeant consecrandi, veriim Eucharistia? sacramentum confi­ cere. Sed quòd ii, qui modo vivunt, sint ejusmodi, non Evangelium solimi, sed gravis et constans natura ratio simul cum Evangelio probat. Ad eumdeni profecto mo­ dum, qui negaverit romanum pontificem eamdem ha­ bere. potestatem, quam Petrus a Christo accepit, fidei adversarius censendus est, quainvis ex Evangelio nihil aliud proxime colligatur, quàm Petri successores eumdem habere cum Pe Iro principatum. Nam si huic Evan­ gelica; conclusioni illam addas, episcopum romanum esse Petri successorem, quam cx historiis à traditione virorum gravissimorum accepimus, manifest? colligi­ tur, romanum episcopum et cæl ris episcopis superio­ rem esse, el eamdem habere in Ecclesió potestatem ct auctoritatem, quam habuit Petrus. Apte igitur summi pontifes,atque prudenter testimonia illa evangelicaad ro­ manum episcopum Sedemque apostolicam retulerunt. (I) Sed addendum : Accedente judie io Ecclesie^, cimi aliter mera conclusio theologica ad fidem seu doctri­ nam catholicam perimere nequeat : ut diximus in Pro­ li commis, n* 3S. P. S. 358 Quòd si sententia hæc nostra miniis viris doctis fue­ rit probata, qunnquâm haud scio cur probetur miniis, habemus tamen adhuc aliam hujus rei explicanda? for­ mam, undè liqueat, pontificem romanum cx divina in­ stitutione. fuisse Petri in Ecclesiæ lotius pontificatu successorem, atque adeò romanis episcopis ea testi­ monia convenire, quæ Petri probant ct primatum el fi dem. Diximus quippe retri» fidem nostram non solimi scripto, sed climi traditione contineri. Ita, licèi roma nos episcopos Petro succedere in sacris libris non ha­ beatur scriptum, ab Apostolis tamen Ecclesiæ, quasi per manus, traditum est. Jam quòd hæc fuerit Aposto­ lorum viva traditio, cx his scilicet viis manifeste constat, quas in tertio libro nos vel aperuimus, vel indicavimus. Non enim sigillatilo sunt nobis explicanda omnia, ne longft oratione negotium lectori facessamus. Certe hu­ jus rei illud est evidens argumentum, quòd non anta Phocam modò, et Constantinum, non anta Nicænam solum synodum, veriim etiam ante quemcumque post Neronem imperatorem, antè quodeumqueEcclesiæ con­ cilium, ante quoscumque post Petrum jrontifices maxi­ mos, semper à viris ecclesiasticis romanos episcopus Petri successor est agnitus (1). Atque apostolicam tra­ ditionem fuisse, non obscuré tradit Anacletus Petri discipulus in epistota primó de oppressione episcopo­ rum , Sixtus primus ad Gallicanas Ecclesias, Eleuthe­ rius ad easdem, Victor in epistolà ad Theophilum. Sixtus secundus in epistolà ad Gratum episcopum, Zcphirinus in epistota ad episcopos Sicilianos, Marcellus ad episcopos Antiochenæ provinciæ, Melcbfades ad epi­ scopos Ilispaniarum. Marcus in epistola ad Athanasium, Julius ad orientales episcopos. Nec verisimile fit, ut rem tam necessariam ad Ecclesia' unitatem continen­ dam Christus Dominus Apostolis suis non revchiril. Si enim Moysi locus ille revelatus est, quem Dominus ele­ gerat, ul inde a Judæis divina oracula peterentur, quanto magis credendus esi Christus Petro manife­ stasse, quisnnin esset ille locus, ubi constituerat regni sui ct principatum, et sedem collocare? Atque si, ut transferretur Ecclesia llierosolvmitana in civitatem Pellam, voce Domini sunt Apostoli admoniti, ut Euse­ bius, 3 lib. Eccles. Hist. cap. 5, el Epiphaiiius lib. 3 conlr. hær. cap. uli., referunt, multò magis credemus, ul è civ itate Antiochena Romam emigraret Petrus, catbedramque inde transferret, dominicis oraculis fuisse commonitum. Quod si ita esi, ul reverá esi, nec aliud nisi absurdissime credi potest, jam hinc fideles intellig ml. unde illa vox Lulheranorum fuerit, quà inter cæleros articulos Wormatiæ propositos, hunc etiam posuere, ul abrogaretur romani pontificis ¡molestas, quam sibi sumit suprii rateros episcopos : inlellignnt rursum, quidiiam illi moliantur, qui romani episcopi monarchiam asserunt fuisse post D. Hieronymi tempus exortam (2). Nam qui Phocam scribunt instituisse, ro­ il) V. Innoc. 1, ad concil. Carlbagin. et Milevitam, < I Gelas, ad Ana.st. Aug. (2) Erasmus in cens, episl. Dieron, quæ inscribitur, de oblat. altar. Reatus Rhen. in I. Tertul. de pralat hær. Maith. Pahnerius, el Herman. 359 !)E LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VL manam Ecclesiam omnium esse Ecclesiarum caput, piè quidem furiasse id, nullius enim animum ego ju­ dico, sed imprudenter tamen scripserunt; intelliganl etiam unde I). Th. lib. quarto adversus gentes, capite septuagesimo sexto, affirmet, eorum præsiimptiiosnm errorem esse, qui se subducere nituntur ab obedicntià et subjectione Petri, successorem ejus romanum pon­ tificem universalis Ecclesiæ pastorem non recogno­ scentes; intelliganl demùm quà ratione Leo X Lulheri articulum vigesimum quintum condemnaverit in hæc verba : < Romanus pontifex Petri successor non est < Christi vicarius super omnes totius mundi Ecclesias, f ab ipso Christo in beato Petro institutus. > Decimo igitur argumento, quoniam in eo exponendo difficultas erat maxima, non potuit à nobis verbis paucioribus responderi. Ad undecimum veri) sic respondeo : Non est pro­ fecti) admittendum , fidem etiam personalem Petri defecisse. Nam Petri judicium in fide publicum falsum asserere, hæresis est manifesta. Sed cùm Apostolo­ rum nemo in fidei doctrinà errare posset, id peculiare Petri privilegium fuit, ut ejus ne personalis quiden fides deficere potuisset. Quod enim quidam asserunt, Christum Dominum recumbentium undecim exprobràsse incredulitatem, Mare. IG, li, etc., hoc Petrum Apostolum ne tangit quidem. Nam ciim Lucas cap. 24 scripsisset, mulieres undecim Apostolis ca, quæ à Domino audierant, an­ nuntiasse, ncc illos credidisse mulieribus, sed earum verba deliramenta judicùsse, protiniissubdidit: Peints autem cucurrit ad monumentum. Non enim cucurrisset, nisi credidisset (I). Et conjunctio adversativa, quà Evangelista usus est, satis ostendit, Petro verba mu­ lierum non esse visa deliramenta. Atque oratio Christi pro Petro fusa, Lue. 22,52, id aperte demonstrat, Petri fidem non defecisse. At exponunt adversarii, oràssc Dominum, ne fides Petri deficeret finaliler, sic enim loquuntur, sed nullius discipuli fides hoc modi defecit. Ita oratio Christi non in singulare Petri pri vilegium cederet, quod non solimi Chrysoslomo , Thcophylaclo, Ambrosio, cl Bedæ, sed contextui etiam contrarium est. Cùm vero Ambrosius Petrum fidem amisisse ait, nomen fidei pro fidelitate accipit, quam scilicet amico suo Christo non servavit. Quanquàin illud cliam est frequens, ut fides pro fidei con­ fessione usurpetur. At ridiculum est, ut si Christus collegium Apostolicum increpasse dicitur, singulos incrcpâsse inlelligatur, quasi vero non à Prophetis sæpè populus arguatur, in quo multi essent, ad quos reprehensio nullo modo allineret. De quà-re libro quarto uberius disputatum csl. Id veri), quod de Ana­ stasio cl Honorio additur, non panam ingerit quaestio­ nem. Quoniam si oratio Christi non ad Petrum mudò, verum ad posteros quoque romanos episcopos refe­ renda est; quà ratione Petri fides nec publica nec privata deficere potuit, càdem etiam nullius succes­ suris deficiet fides, ncc in judiciis publicis, ncc in col- fi) Contr. auctor, comm. in Psalm, qui Micron. (it. circumferuntur, in Ps. 88 : Perfudisti eum confusione. 3fi0 Jequiis, aul consensione privntà. Sin verò cùm ad posteros oratio illa refertur, inlclligenda solimi estde fide publica, scilicet in quæstionibusfidei decernendis; temerò profectò cl inconstanter eo testimonio videmur Petri fidem, etiam personalem, vindicâsse. Huic loco Albertus Pighius Campensis, Í lib. Ereles. IJicrosol., cap. 8, non aliter potuit occurrere, quam omnes romanos pontifices erroris notò liberando. Ita, contendit nullum unquam in hæresim incidisse. Atque ut Anastasium in libertatem assereret, Gratianum ve­ xavit contumeliosissime, jurisperitis turpissime ma­ ledixit. lì vero Honorium tueretur, sextæ generalis synodi exemplaria falsarios corrupisse, mullis conjec­ turis suadere nisus est. Deinde etiam in eam opinio­ nem inclinavit, ut crederet epistolam Honorii ad Ser­ gium à Græcis de more fuisse vitiatam; synodum autem in eo judicio deceptam. Quin adeò duorum conciliorum sexti el septimi acta omnia calumniatus est, indialribàde actis G cl 7 synod., ac pro suà certe virili amborum labefactavit el auctoritatem et fidem. Hæc verò Alberti opinatio nov.a quidem in Ecclesia est ; sed eà cliam ratione confirmari potcsl, quòd non est verisimile, ut homini qui bæretictis esse possit fidei summam Dominus commiserit. Rectum enim est regula sui cl obliqui, ul Aristoteles docet. Quare si fides romani pontificis dirigere ipsum non valet, multò miniis, ul videtur, alios in fide rectos efficiet. Quid, quòd imbecillus in fide fratres in fide confirmare ne* quit? Si igitur romanns episcopus juxta Christi polli­ citationem fratres suos confirmaturus est, firmum ipsum esse oportebit. Quamvis autem mullis in locis dicat Pighius , sicut hic dicit, salis probabiliter dc summi pontificis auctoritate ; tamen non id spectandum est, quid dicat sed quid consentaneum siici dicere, cui veritatem tueri ac retiñere sententia csl. Dicit itaque ille multis locis de hac re quidem, sed aqua hærel, ul aiunt. Defendat Uberium Pighius, quem tædio vicium exilii in pravitatem hærcticam subscripsisse, auctor csl Hieronymus in Chronicis. Excuset Marccllinum, quem timore fractum idolis sacrificium obtulisse, me­ moria! proditum est. Victorem vindicet, quem Paulianislæ suum esse mentiti sunt, ut scribit Euscb., lib. 5 EccL Hist., cap. 2. Anastasium liberet, quem sine certo cl probabili testimonio Gratianus lúcreseos insimulavit. At Honorium quomodo ab errore \ indi­ cabit? quem hærclicum fuisse, tradit Psclhis in car­ mine de septem synodis, Tharasius ad summos saccr­ doles Antiochia?, Alexandria!, ct sancta! urbis, ul synodo 7, actione 5, scriptum est, Theodorus cum svuoilo sua Hierosolymitana, in confessione fidei, quæ habetur càdem actione terlià, Epiphanias respondens harelicis in conspectu concilii ejusdem actione 6, tomo 2, tota demùm ipsa 7 synodus, actione ultimò, et in epistola ad omnes sacerdotes el clericos. Adria­ nos quoque , romanus pontifex , in actione 5 synodi octava» generalis : < De romano, inquit, pontifice < quamquam judicàsse non legimus: licet enim llo« norio ab Orientalibus post mortem anathema sil di< cium, sciendum tamen est, cpiòd fuerat super hæresî SGI CAP. Vili. CONFUTANTUR ARGUMENTA CAPITIS PRIMI. < accusatus, propter q tam solimi licitum csl minori< bus majorum suorum molibus resistere. > (lactente Adrianus. Ubi etiam addit, sententiam in Honorium latam ex romani pontificis consensu fuisse. Id quod exploratum est in 6 synodo generali actione quarta. Ubi Agalho in cpislolA ad concilium, Honorium ipsum anathematizat. Reda item de naturò rerum cap. 67, in sextA synodo, ait : < Macarius cum suis sequacibus si< muletpræcessoribus,Cyro, Sergio, Honorio, Pyrrho, < anathematizatus est. > In libro prætereà pontificali refertur Leo secundus sextam synodum suscepisse, in quà condemnati sunt Cyrus, Sergius, Honorius. Atque in fine sexte synodi, ponitur epistola Leonis ad Con­ stantium, ubi post susceptum conlirmalumquc conci­ lium : < Anathematizamus, inquit, Cyrum, Sergium, < necnon cl Honorium, qui hanc apostolicam Eccle< siam non apostolica* traditionis doctrina illustravit, • sed prophanà proditione immaculatam fidem sub< vertere conatus est. > Prætereà illud caput, Si Papa, 40 distinet., quod pro nihilo habet Campensis, nos maximi habere de­ bemus. Quoniam ille unus casus, in quo oves pastorem suum judicare possunt, scilicet cum fuerit ha retiens, habetur, ut alia loca prælcream, in quinlA synodo ro­ mana 218 episcoporum, in hæc verba : < A mullis < antecessoribus nostris synodaliter decretum, atque < firmatum est, ut oves pastorem suum nec reprehen< dere, nisi à fide exorbitaverit, présumant. > Idem Anaclclus in episl. 5 de patriarchis ct primatibus, inquiens : < Pastor Ecclesiæ, si à fide exorbitaverit, < erit à fidelibus corrigendus; sed pro reprobis mo< ribus magis est tolerandus, quam distringendus, < quia rectores Ecclesiæ à Domino sunt judicandi. > Idem Eusebius docet ad episcopos Ægyptios, referturque2quæst. 7, cap. Oves. Idem Joannes papa in epist. ad Zachariam. Idem in octavi synodo traditum est, ut nunc referebamus. Refert cliam Burchardus lib. 1, cap. 15, 158, 159, Calixlum, Clementem, Gaiuni in hanc eamdem sententiam. Non est igiiur negandum, quin summus pontifex bæreticus esse possit, cujus rei exemplum unum ct item alterum forsan proferentur; at quini in fidei judi­ cio contra fidem definierit, ne unum quidem proferri potest. Itaque objectioni posilæ hoc responsum ha­ beto. Aliud est in Petro, quod spectat ad hominis pri­ vatam excellentiam, aliud quod pertinet ad commu­ nem Ecclesiæ utilitatem. Quòd negârit Christum, hominis erat; quòd confirmavit fratres, erat Ecclesiæ. Illud proprium, hoc commune eral. Similiter, quòd fides Petri propria semper interius servaretur, homi­ nis privilegium eral; quòd verò aliis confirmandis so­ lidam fidem proponeret, nec in fidei judicio deficeret, Ecclesiæ publicum privilegium erat. Romanus igiiur episcopus non fuit hærcs aut privilegiorum, aul cul­ parum Petri propriarum, quæ videlicet cx accidenti publicæ Petri potestati conjungebantur, sed successit in his, quæ spectabant ad Ecclesiæ communes et ne­ cessarias commoditates. Nam privilegia Apostolis à Christo concessa aliter ad ipsos, aliter ad successores tu. i. 562 referuntur. Quippè in Apostolis fuerunt cliam privile­ gia personalia amplioris gratta, quam in posteris. Ul, verbi causa, per illa verba : Quotcumque ligaveritis smper terram, etc., ct per illa : Sicut misit me Pater, et ego mitto vos, etc., intelligimnspotestatem generalem in universum ortam Apostolos suscepisse. Ita pares Petro dicuntur disi., 21, cap. In novo, etc., 24, quæst. 1, cap. Loquitur. Sed episcopi posteriores non succes­ sóre Apostolis in potestate generali extraordinaria, sed in ordinari!, quam singuli in suis Ecclesiis Apos­ toli habuerunt, ut Simeon Jacobo in Ecclesia Hiero» solymitan!, etc. Esto aliud exemplum : Ex verbis illis : Ego rogabo Patrem, et alium Paracletum dabit vobis, ut maneat vobiscum in œternum, Spiritum veritatis, re­ cte quidem theologi colligunt. Apostolos post Spiritûs sancti adventum in grati! confirmatos. Cælcriim non ita transiit hic Spiritus in episcopos succedentes, ut in eis ætemùm maneat per gratta confirmationem, quod Apostolis ex privilegio personali donatum est; sed id solum transiit ad posteros Ecclesiæ pastores, quod necessarium erat ad Ecclesta communem utili­ tà lem. Sic omnino privilegium fidei indeficientis, quod in Petro personale cliam fuit, ad episcopos romanos transmissum est, non in eo, quod Petri erat peculia­ re, sed in eo quod commune erat Ecclesiæ. Unde et alta objectiones repelluntur, quæ pro Altarii senten­ tia posilæ sunt. Non enim fides interior romani pon­ tificis Ecclesiæ est necessaria; nec illius occultus et privatus mentis error Ecclesta Christi nocere potest. Quapropter non est nccesse, ul interioris fidei con­ servatione romanis pontificibus Deus semper assistât. Al quòd, dùm ca decernunt, quæ fidelibus credenda sunt, dùmque Ecclesiam Christi in fide dirigunt, non deficiant, sed divini manu teneantur, id Ecclesta opus est, idque proindè romanis episcopis cliam imbecillis, ct alias privalim errantibus non negabitur, ne videli­ cet per publicæ potestatis errorem Ecclesiam faciant in communi veritatis ignoratione versari. Undecimum igiiur argumentum abunde, ni fallor, confutatum est. At postremo igiiur argumento refutando illud non sunt lectores admonendi; csl enim in promptu, malos urbis mores, si quos forte urbs malos habeat, non esse hujus loci defendere. Non sumus làm nides cl stupidi, quàm Lutherani nos esse calumniantur. Oculos cliam eruditos habemus, sed modestos tamen. Scriptum est enim, quòd patris nudata verenda boni filii aversi ve­ niendo texerunt, Gen. 9. Aversari autem id dicimur, quod reprobamus. Quid autem est, filios verenda pa­ tris superjecto dorsis pallio aversos operuisse, nisi, ut Gregorius ait, 25 Mor., bonis subditis sic præposilorum suorum mala displicere, ul tamen hæc ab aliis occultent? < Operimentum, inquit, aversi deferunt : < quia judicantes facium, ct venerantes magisterium, < nolunt videre quod tegunt. > Sic magistrorum vitam discipuli probi jure apud se taciti reprehendunt, et cos, cliam cùm displicent, venerantur : Super Moysi cathedram, inquit Christus, sederunt scribat et phartstrì; qmvcumqite dixerint vobis facile, secundum vero opera eorum nolite facere. Sed hæc hactenus. Illud est pixliui 42 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VIL 363 lector admonendos, ut animadvertat, romanas con­ suetudines alias esse Romæ cum tola Ecclesia com­ munes» quas videlicet ex Apostolorum Petri el Pauli traditione creditur accepisse; de quibus Augustinus, in epistola ad Januarium, numero 11 <8, multa, sed plura fusiiis Innocentius primus in epistola ad Decen­ tium tradit, d. 12, cap. Illa. Aliæ verò sunl consuetu­ dines, quas Ecclesia romana vel à se habuit privalim institutas, vel à Petro quidem Apostolo accepit, non tamen in universum orbem promulgandas, de quibus Augustinus diserte loquitur in cpisl. 86 ad Casulanurn, ct in cpisl. 118, 119, ad Januarium. Priores igitur consuetudines, quas Ecclesia romana non modo tenet, veriim etiam ab universi Ecclesia docet esse servan­ das, omninò tenere debemus, ul Julius, disi. 11, cap. Nolite; el Innocentius, càd. disi., cap. Chus nesciat; el Calixtas, disi. 12, cap. Non decet; cl Gregorius, eàd. disi., cap. Prœceplis, docuerunt. Posteriores vcrò Ecclesiæ romanæ consuetudines non oporiel pri­ vatas Ecclesias sequi, ut D. Augustinus locis positis tradidit, el Nicolaus, disi. 12, cap. Scit; cl Gregorius, 364 càd. dist., cap. Novit. Idcmque omninò traditur 31, disi. cap. Quoniam, et cap. Aliter. In unà enim fide nihil ofììcil sancho Ecclesiæ consuetudo diversa, ul habetar de cons. dist. 4, cap. Dc trina. Atque de hu­ jusmodi consuetudinibus el Ambrosius cl Hieronymus intelligendi sunl in iis locis, quæ sunt objecta, illud vero, quod ex Trullanâ synodo afierlur, facile diluitur; quoniam, ut superiore libro latius explicatum est, synodus hæc nullam habet in Ecclcsià auctoritatem, in his praesertim, in quibus contra Ecclesiam romanam græcà se contentione crevit. Nec conciliorum conatus de legibus aut ferendis, aul abrogandis quid­ quam valet, nisi summi pontificis decreto cl senlcmiâ confirmetur. Et consuetudinem illam de jejunio sab­ bati ex his esse constat, quas in posteriore genere collocavimus, ut etiam Ambrosius dicit, duodecimi distinctione, cap. 1. a. Quocirca vane de hàc rc à con­ cilio Titillano Ecclesia romana reprehenditur. Sextus igitur liber hunc in modum absolutus sil, quem phis fortasse nimio longum fecimus : tametsi non sunl lon­ ga, quibus nihil csl quod demere possis. DE SANCTORUM AUCTORITATE, OUÆ SEXTO LOCO CONTINET i R LIBER VII. CAPUT PRIMUM. Argumenta complectitur, quibus sanctorum Patrum auctoritas impugnatur. Sanctorum auctoritas sexto jam loco nobis consti­ tuenda csl, quam hæretici, maxime Lulherani, dc gradu dejicere moliuntur. Ac primum, quidquid antiqui sancti asserunt, in­ certum esse suadent D. Augustini plurimis testimo­ niis, quæ retulit universa Gratian., 9 disi., deer, ex proœm. I. 5, de Trin. ex 1. ad Vincent. Vici. 2, ex Epist. ad Hier. 19, ex Epist. item alierà ad Marcellin. 7, ex Epistola rursùm ad Vincent. 48, ex Epistola quoque alia ad. Fortunat. HI, ex lib. denique 2 de Baptismo cont. Donat, cap. 5. His enim locis omnibus sui Augustinus similis idem dicit, hoc est, praeter auctores sacros, qui libros scripsere canonicos, alios omnes ita legendos, ul quant&libet sanctitate, doctri­ naque polleant, non ideò verum sit putandum illud, quod asseruerint, quia ipsi ilà senserunt, sed quia no­ bis vel auctorum sacrorum testimonio, vel probabili ratione id persuadere potuerunt; licercque proludè contra atque illi sentire, et salvò honori ficen ti à, quæ illis debetur hominibus, aliquid in eorum scriptis im­ probare alque respuere. Hoc autem divi Augustini testimonium tàm constans, tàmque mullis locis non obscure repetitum, si verum esse credimus, fateamur recesse est, nullum omninò à sanctis auctoribus fir­ mum argumentum sumi posse ad fidei thcologiævc do­ gmata corroboranda. Id quod I). Thomas, D. Augustini auctoritate confirmatus, I part, quæst. l,arl. 8, ad 2 arg., plane testatur in hæc verba : < Auctoritatibus < canonica Scripturae utitur sacra doctrina ex neces< sitale argumentando : auctoritatibus autem aliorum < doctorum Ecclesiæ probabiliter arguendo. > Atque ejus rei causam etiam subdit, quòd innititur fides nos­ tra revelationi factae iis, qui canonicos libros scripse­ runt, non autem revelationi, si qua fuit, aliis doctoribus faclæ. Quòd si duo hi testes clarissimi contemnuntur, si ratio quoque I). Thomæ contemnitur, rationibus certe aliis minime conten nendis id ipsum * onfirmari potest. Nam si in libro canonico una quælibet falsilas inveniretur, quemadmodum superiore quoque loco ar­ gumentabantur, lotius libri certitudo inlerircl.Cùm ergò in libris sanctorum scriptorum unam cl item alteram falsilatcm liceat reperire, vel in bis etiam quæ ad fi­ dem perlinent, fit consequens, ut sanctis scriptoribus certam fidem habere non sit necessarium. < Scio, in< quit Hieronymus (I), me aliter habere Apostolos, < aliter reliquos tractatores; illos semper vera dicere, < istos in quibusdam ul homines aberrare. > Prælereà, ne de singulorum auctoritate disseratur, quam incertam esse salis exploratum haberi potest, majus aliquid adversarii conficere argumentando vo­ ti) In epist. ad Thcoplnlum advers. Joan. HierosoIvm. 5&> CAPP. II, III. SS. PATRUM AUCTORITAS PROPUGNATUR. lunl ; nempe sanctos scriptores, etiamsi pleriquc in eaindem sententiam conveniant, probabilem quidem fidem facere posse, certam non posse. Nam plurimi ex cis asseruere, mundi hujus paries omnes non cod m simul die, sed multis potius fuisse editas, ornatas, absolutas. Asseruit eerie id Basilius, in hom. 2 Examen el aliis sequentibus, Eusebius in principio suæ Chronograph., Chrjsostomus, hom. 2 super Genesim, Damascenus, lib. 2 suæ Thcologiæ, Ainhros., lib. I, Exameron. cap. 7, Gregor. 52 Moral, cap. 10. Sed el Magist. Sentent., in 2, distinct. 12 ct 15, Hieronymum in hanc sententiam citat. Posset au­ tem facile lùm Bcdam, Rabanum, Strab., tiim alios hu­ jus ordirrs viros commemorare, qui communi sensu opera illa, quæ Genescos cap. I enarrantur, sex die­ bus succedentibus condita esse intellexerunt. At com­ munis hic sanctorum consensus nullum argumentum Certum theologis subministrat; quin unius Augustini opinio ceteris omnibus adversa probabilis semper in Ecclesia est habita. Non itaque ex communi sancto­ rum sententia firmum argumentum promitur, quo con­ clusiones theologiae, aut etiam fidei dogmata confir­ mentur. Atque hujus rei. ul in eodem versemur, aliud quoque exemplum proferre possumus. Plurimi namque cx sanctorum scriptorum numero tradiderunt, Moysen Dei naturam, dùm in hoc mortali corpore viveret, aperte, el, quod dici solet, ad faciem non vidisse. Tra­ dii ita Dieron ad Damasum papam in cap. 6 Isai.æ, GregoriusNazianzeniis, lib. 2suæ Thcologiæ ; div. Greg. 18 Moral, cap. 56; Chrysosl. homil. 1 » in Joannem ; Cyrillus .ib. I in Joannem, cap. 22 ; Evaristos papa in prima sua Episl. decret ; Dionys. in lib. de Myst. lheol. cap. 1 ; Origen, lib. 1 Periarch., cap. 4. At opinio Au­ gustini (I) contraria non modi) non est rejecta, veruni etiam habetur apud theologos probabilissima. De com­ muni igitur sanctorum concessione nihil certi in theologiA conficitur, id quod hoc etiam argumentó confir­ mari potest. Sancti namque omnes, qui in ejus rei mentionem in­ cidere, uno ore asscverArunt, Beatam Virginem in pecc lo originali concepta n. Hoc videlicet Ambros. as­ truit super Ps. 118, concione 6; hoc Augcst. super Ps. 51, in illum versimi : Ego autem, cum mihi molesti essent, tic.., ct lib. 2 d • Baptism, parvulor. cap. 24, cl 10 super Gen ad lilt. cap. 18, cl lib. 53 cont. Julian, cap. 9 ; hoc C rysost. super Mall i., hoc Euseb. E n ss. in 2 cone. Naliv. Dom.; hoc Remigios super Psal. 21., et Maximus in serin, de Assumpl. B. \ irginis astruxére. Idem quoque affirmai Beda in homilià super Mis­ sus est; Anselmos in libro cur Deus homo, cap. 16; Bernardus in Epist. ad Lugdunenses 171; Erhardus, episcopus el martyr, in conciono quàdam de Nalivil. B. Virg.; S. Antonios Paduan, in concione cliam de Na­ livil. ejusdem sanclæ \ irginis ; S. Bernardinos in ser­ monum suorum opere lerlio, in tractatu de B. Virgine, concione «piarla ; div. Bonaventura 5 sentent, disi. 3, quaxst. 1, art. 2; I). Thomas, 5 part., quæst. 27, art. (I) August, secutus est B cilios, Lorn. 1 Exam, ct Amb. 1 Ex., c. 2 2; div. Vìiicentius in scrm. de Conceptione B. Virgi­ nis; div. Antonin, part. 1, lit. 8; Damas. lib. 5 Sen­ tentiarum suarum ; Hugo de sancto Victore do Sa­ cram. part. 2, cap. 4 ; el cùm nullus sa ctonim conIravencril, infirmum lamen ex omnium auctoritate ar­ gumentum ducitur, quin potius contraria sententia cl probabiliter, Cl pié in Ecclesia defenditor. En argu­ mentum illud Achillicum, quo Erasmus omnium cliam sanctorum testimonio non sc existimat olimcndum, si quando universis repugnaverit. Cujus senfentiæ ratio etiam illa suffragatur, qu’xl sancti universi, prælcr auctores sacros, qui libros scri­ psere canonicos, humano spiritu libros suos ediderunt. Nam si Spirili) sancto inspirante ipsi cliam loculi sunt, nihil videtur obstare, quominus eorum libri in canoni­ cis habeantur. Infirmus igitur nic locus est, quo san­ ctorum auctoritas contint tur. Humana enim veritas firma cl corla esse non potest. Omnis quippè homo mendax. Osiander vero, lib. 1 annoi, in Harmoniam evangclicam. illud argumentum addii, quòdomnes vetrres commentatores à tempore Apostolorum id quod Matth. dc Christo affert, Ex.Egyptu cocavi (ilium meum, in genuino fittene sensu ad IsraJcm referunt, juxta allegoriam verò ad Christum ; cum tamen , ut ail, allegoria utcumque fingatur, constare non queat: quoque) enim te vertas, nihil simile videtur esse, prælerquàm quod ulrique fuerunl in /Egyplo. Ita conten­ dit lilleræ sensum à principio capitis de Christo Do­ mino esse» qui rex Israelis est, clauroræ meritò com­ paratus. Quòd si in sacrarum liilcranim expositione sancti omnes crrani, ir rum certe auctoritas firmum argumentum ihculogis exhibiré non potest. Ecce ar­ gumenta quibus adversarii nostri locum hunc aggredi ct expugnare contendunt. CAPUT II. Varios modos exponit, quibus de sanctorum Patrum au­ ctoritate potest disputari. Nobis autem pro ejus defensione vehementer pu­ gnandum csl, illudque in primis ponendum, de aucto­ ritate sanctorum trifariam disputari posse. Priiniiin de unius aul alterius pr iprio placito, quale fuisse videtur Augustini de Opere sex dierum (i). Rursùm de com­ mimi plurium sanctorum consensu, a quo tamen unus nul aller sanctorum desciverit. Postremi) de omnium unanimi concorditpie sententia; nam de his omnibus facta in argumentis mentio est. Id rursùm considerandum est sanctorum testimonia, referri posse velad philosophic confirmanda dogmata, vel ad assertiones aul fidei, aul thcologiæ comproban­ das. Erant enim cx sanctis & riptoribus quidam non in sacris litteris modi), et aliis quæ ad chrislianam pertinebant disciplinam eruditi, veruni etiam in bis quæ philosophi lùm de naturâ, lùmdenioribus docuere. Illud demùm cl «piidcm ddigenlissimè csl adverten­ dum, inter auctores etiam ecclesias li cos duo esse dis­ putationum genera , alterum carum rerum quæ verò ad fidem spectant doctrinamque catholicam; allerunt (1) Augustinum secutus est Orígenes, 1 Periarcb. Ml DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VI. carum quæ citra jacturam pietatis ignorari non ab imperitis modo, verum à doctis etiam possunt, quòd nec fidei dogmata sunt, neque ex illis derivantur. Hæc autem duo rerum genera non est facile discer­ nere ; quoniam etsi nonnulla quæ alioqui per se qui­ dem ad fidem perlinebant, ul Apostolis, Prophetis at­ que Evangelisti* revelata, in dubium venire possint, antequam sint ab Ecclesió definita, sed id tamen per ignorantiam fit, qua videlicet excusantur, qui ea ver­ tunt in quæstioncm, quæ alias divinitus sunl tradita ; ul processionem Spiritus sancti à Patre et Eilio tanquàm ab uno principio, anté Ecclesiæ definitionem Græci quidam negare sine culpó potuere, tametsi Evangelium id Apostolique tradiderunt. Athæc nos sub priori genere complectimur : quippe cum fidei catholi­ cs dogmata non ex accidenti imprudentium ho­ minum ignorantia, sed ex d vinû revelatione hoc sané loco metiamur. Illud ergo asserebamus esse dif­ ficile ad discernendum, ecquæ res sub illud primum genus, ecquæ autem sub hoc secundum sua quasi sponte et naturò veniant. Et quidem generaliter uni­ que comprehensione in promptu definire licet in illo primo rerum genere omnia ca contineri, quæ Apostoli vd scripto vel verbo Ecclesiæ tradiderunt ; illa rur­ sum, quæ inde cerlà connexione probantur existere : quemadmodum in secundo genere ea sunl, quæ neque à Christo, neque ab Apostolis accepimus, neque ex iis cenò colliguntur, quæ Christi el Apostolorum aucto­ ritate relinemus. At omnia hæc spedalini ccrlâ defini­ tione praescribere vix possumus, quanquàm exemplis peculiaribus quædam horum judicare possumus. Ut, verbi causò, an gratia, quà justificamur, qualitas quæ­ dam sit animo impressa, quæ ipsi præstcl et esse cl vi­ vere, lindé qualitates aliæ consequantur, hoc est, vir­ tutes qutedam lùm théologie®, turn morales infus®, per quas animus divinas ct su n rnaturales habeat ac­ tiones, inter scholasticos quidem disputatur. Item, an Sacramenta, quæ causa grati® et virtutum esse di­ cuntur, hujusmodi effecta vi quadam, cl qualitate in­ existente divinitus indita, efficiant, necne, magnò mullorum dissensione certari solet. Hujus generis vcrò quæslioncs in posteriorum ego numerum redigo, ne­ que sacrarum litterarum testimonia de his qualitatibus inlelligcnda esse existimo ; neque controversiam Ca­ tholicorum cum Pelagianis de gratià ad credendum, ad sperandum, ad amandum, ad implendam legem, ad perseverandum, dc qualitatibus potissimum esse, sed de Dei auxilio gratuito el speciali. Rursùm, si quis forte curiose disserere voluerit, an Evangelista Joannes è vita jam excesserit, an potius cum Elià ct Enoch maneat vivus, utqiie jam mortuus fuerit, an caro ejus viderit corruptionem, an proxime fuerit sus­ citatus, ulrinquc rationes afferre poterit; et salvò fide Utnnnlibel vel probare vel improbare. Nam tametsi statutum sil omnibus hominibus semel mori, sed unum aut allcnim cx illA generali lege per privilegium exi­ mere , non perinde sacris litteris adversatur, ul non queat in dubium revocari. Tria vero hæc principia, quoniam per se ipsa ratione consentiunt, non est opus 368 diligentius persequi; nam si quæ sunl perspicua, in quibus non est controversia, viri docti argumentari non solent : perspicuitas enim, ut ait Cicero, argu­ mentatione elevatur. Ilis itaque omnium assensu ap­ probatis, prima conclusio est. CAPUT III. Certis conclusionibus Patrum auctoritatem definit atque defendit, simulque satisfacit argumentis capitis primi. 1. Sanctorum auctoritas, sive paucorum, sive plurium, cum ad eas facultates affertur, quæ naturali lumine continentur, certa argumenta non suppeditat, sed tantùm pollet, quanlii n ratio natur® consentanea persuaserit. Primiim quidem, quoniam sancti auctores non erant adeò solliciti in philosophi® dogmatibus perscrutandis, quin philosophorum libros, ut tutos sesc divinai sa­ pienti® dederint, aut valere sinebant, nui etiam inter­ dum à limine salutabant. Gregorius quippe Nazianxenus, ct Basilius, tredecim annos, omnibus librissecularium remotis, sc lis d.vin® Scripture voluminibus operam dedisse, referuntur à Buffino, libro Ecclesias­ tic® hist, suæ secundo, cap. 9; et Micron. in proœmio commentariorum, lib. 5 super epistolam ad Galatas : < Plusquàm quindecim anni sunt, inquit, ex quoin < manus meas nusquam gentilium lilterarixn quilibet < auctor ascendit; etsi quid forte inde, dùm loquimur, < obrepit, quasi antiqui per nebulam somni recorda< mur. > Eide studiis nostrorum pauló post : < Quo< lusquisque, ait, nunc Aristotelem legit? quanti Pla< tonis vel libros novere vel nomen? vix in angulis < otiosi eos senes recolunt ; rusticanos vcrò ct piscato< res nostros lotus orbis loquitur, universus mundus c sunt. > Hactenus ille. Plura exempla non quæro, cùm manifestius hoc sil, quàm ut pluribus indigeamus. Accedit, quòd cx sanctis antiquis nonnulli physicen cl metaphysical vel non habuére quidem, vel cerlé leviter attigerunt. Alii vcrò magna cx parte fuere Pla­ tonici, priusquam converterentur ad fidem. Quamobrem, cùm in philosophi® quæslioncs incidunt, aut vulgi ct rhetorum opiniones sequuntur, aut etiam quas a Platonicis acceperant, in Christianorum scholam in­ vehunt. Ita viri docti errores forte quosdam (quod ad philosophiam quidem humanam attinet) in sanctis an­ tiquis deprehendunt. Atque huj is rei exempla proferre facillimum esset, sed non libet etiam in his parvis ma­ jores nostros designare. 2. Unius aut duorum sanctorum auctoritas, etiam ia his, quæ ad sacras litteras cl doctrinam fidei pertinent, probabile quidem argumentum subministrare potest, firmum vero non potest. — lia despicere et pro nihilo habere, impudentissimi erit; suscipere cl habere pro certo, erit omninò imprudentis. Atque hanc conclusio­ nem demonstrat ratio illa manifesta, cui nullà prorsiis viò occurri potest; quòd cùm sanctorum quisque, his dunlaxal exceptis, qui libros canonicos ediderunt, spi­ ritu fuerit humano loculus, et aliquandò vel in eo errarit.quod ad fidem spectare postea demonstratum est, apeile constat ex hujumtudi auctontate exploratam 3G9 CAP. HI. SS. PATREM AUCTORITAS PROPUGNATUR. fldem fieri non posse. Quo in locuo admonendi sunt hi qui præceplis lheologiæ nullis acceptis, post bonas, quas vocant, litteras statini ad sanctorum veterum lec­ tionem appellunt animum. Non enim quæcumquc ibi legerint, ea sunt pro­ banda omnia. Nec quemquam hoc errore duci oportet, ut si quid Ambrosius aut Hieronymus contra morem doctrinamque hujus temporis fecerint, loeulive fuerint, /dem sibi arbitretur licere. Primiim quoniam res nonnulle non erant tunc adeò in EcdesiA definire, ut nunc esse videmus. Dcindè quoniam magnis illi et divinisbonis quamdam licentiam faciendi dicendique assecuti sunt, quæ non est passim cuilibet permittenda. Atque etiam si nostra hàc ætale illi fuissent, quædam profectò aliter el facerent cl lo­ querentur. Quid quòd, ul ante dicebamus, in rebus quoque ipsis, quæ ad fidem attinent, sancii nonnunquàm erravere? a quibus si no transversum quidem unguem discedendum sil, necessc est sanò in magnos quandoque errores, fidei etiam adversos incurrere. At Gelas., disi. 15, decret, cap. Sancta Romana, probat opuscula Cypriani, Chrysostom!, G regori i Nazianzcni, Basilii, Ambrosii. Nihil ergo in his fidei catholicæ contrarium rcpcrilur. Alioqui, cur Ruffini opera non eodem modo ibi probata sunl, sed potiùs repre­ hensa, quòd Hieronymus eum in quibusdam de arbi­ trii libertate notavit? Cur item Origcnis libri damnan­ tur, non clkim Ambrosius, aut Cyprianus, si hi quoquo in nonnullis fidei orlhodoxæ contradixerunt? Aut igitur damnentur omnes, in quibus error aliquis doctrinæ sanæ contrarius invenitur, aut probentur omnes, quamlibet uno, cl item allero errore sint aspersi. His videlicet argumentis Gloss. 9, disi, decret, docet, ca divi Augustini testimonia, quibus certa fides veteribus derogatur, intelligcnda esse secundiim illa tempora, cùm scripta sanctorum Patrum authentica non erant; libet enim verba Glossa* usurpare: < Sed hodie, m< quit, jubentur omnia teneri usque ad ultimum iota. > Vcrùm hic error ab aliis confutatus non desiderat ora­ tionem meam. Quid enim? An hoc agere Gelasius vo­ luit, in veterum libris non esse quidquam erroris? Atqui laterem, ut aiunt, lavorìi, quisquis islhùc co­ ndor. Hanc siquidem felicitatem Deus in solis divinis voluminibus inesse voluit, quemadmodum Augustinus gravissime ac verissime tradidit. Cæleroqui nemo, quantumvis eruditus ct sanctus, non interdum alincinatur, non alicubi cæcutit, non quandoque labitur. Sanctus vero is fuit, qui credidit ab hæreticis baptízalos esse rebaptizandos. Sanctus fuit, qui in Christi corpore cl sensum pœnæ, cl dolorem fuisse negavit. Sanctus fuit, qui in Chiliastarum dogma des­ cendit. Sanctus fuit, qui viro ob adulterii culpam uxorem repudianti alterum matrimonium concessit. Sanctus fuit, qui ani j.is piorum usque ad judicii diem veram felicitatem ademit. Sanctus fuit, qui animam hominis ex traduce esse putavit. Sanctus fuit, qui ani­ mam Adæ ante corpus fuisse editam opinatus est. Sancti fuérc, qui angelos mulli > : nié mundum corpon uni aeternitatibus creatos esse existimarunt. Atque lio- 376 rum opuscula ù Gelasio comprobata sont. Hos ego la­ men rev eren liæ causâ propriis nominibus non appello. Malo enim antiquitati sanctitalique parcere, quiim otioso lectori Licere salis. Legentur itaque à nobis Patres veteres cum reverenliA quidem, sed ut homi­ nes, cum delectu atque judicio. Quòd si quis alitet sapii, nec sanis consiliis acquiescit, hic jam non san­ ctorum religione, sed sui ipsius amore capitur; et sub veterum nomine novas opinationes invehere conatur, quA dc re Vincenlius Lirinensis : < 0rerum, inquit, c mini conversio! Auctores ejusdem opinionis catho< lici, llacteniis ille. Ac rursùm : < Quid, in< quit, si in ipsà vetustate duorum aut trium error < deprehendatur? Curabimus omnino, ut paucorum < insciliæ universalis concilii decreta pnvponantnr. < Quæsi desini, «olíalas inter se majorum sententias < lector consulat eorum, qui diversis licèi temporibus < cl locis, in im us tamen Ecclesiæ catholics commit< nioiie ac fide permanentes, magistri probabiles ex< stiterunt. El quidquid non unus aut duo tantùm, sed < omnes p/riler uno eodemque consensu, aperte, < frequenter, perseveranter tenuisse, scripsisse, do< cuisse cognoverit, id sibi quoque inlelligal absque < ullà dubitatione credendum. > Hæc Vincenlius Li­ rinensis non minus prudenter, quam vere dicit. Qui­ bus ex rebus Calvini calumnia facile retunditur, quà apud regem Galliæ Francisciim, ut Lutheranorum impudentiam cxcusarcl. Catholicorum innocentiam traduxit. Cùm enim Lutheranis verissime ac gravissime objiceretur, quòd Patrum essent ubique el contemptores cl adversarii : < Multa, ait Calvinus, ignoròruut < sancti illi viri; sæpe inter sc conflictantur, interdum < etiam secum ipsi pugnant. > Tùm deinceps, quot­ quot Pat um errores colligere potuit, falsò etiam illis affictos, enumerat quæritquc. Cur nos item a Patribus discedamus? Nos autem divi Augustini partitione pri­ miim utimur, qui libro 1 adversus Julianum, capite 2: < Mia ‘uni, inquii, in quibus interse aliquandò etiam < doctissimi atque optimi regulæ catholicæ defensore^ DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VIL 57Î 571 < - »h A Mei compage, non consonant; alia verò, quæ arris et severa in Origcnlstns, ul à quibus grandem in e ul ip In prioribus doctrinó errlesiasticA pestem fuerit experta. Sed do jflfc à Patribus nos quandoque discedimus, in poste­ secundó conduzione satis. Jam pergamus ad reliquas. 3. Plurium s ndormn :iu< toritos, reliquis licèi pau­ rioribus Lnthcrani. At nos quidein modestó ac reve­ cioribus reclamantibus, firma argumenta theologo sufrentor oculos A Patrum errore avertimus. Lutheran! autem Patres aut irridendos, aut corté despiciendos fleereet presi re non vaici. Id q* od ex secundo ar­ gumento ante po ito sili ostenditur. Angelos quoquo propinant. Deindé nos ah uno interdilli!, aut altero esse corporeos, Augu tinus ac pauci quidem alii inter Patrum dissentimus; at Lnthcrani ab omnibus conveteres saurios asseruerunt ; el quamvis opinio Irco nticnlibns âæpè dissentiunt. Aliud est autem unius falsa sit, sed tanquàm fidei adversa ex communi vete­ aut duorum sanctorum privatum dogma repellere, rum sententia evinci non potest. At Thom. Waldens, quod Irte secundó conclusione aliqiinndò licere dici­ in Prou mio doctrinalis fidei antiqua!, docet quod ma­ mus, aliud verò contrà omnium communem fidem el doctrinam dicere, quod quatenus liceat, et quomodò jor pars Patrum ab Apostolis senserit, id esse catholi­ ca* Ecclesia* fidem. Id quoque Vincent. Lirin, (radit in àrquendbns conclusionibus d»'monstrabitur, si priits libro advers. profan. novationes. Veri sunl hæc, non tamen explicatum fuerit, quid sibi Eccl ia velit, cimi inficior; sed lime» imi imius ut paucorum contrariam sanctorum Patrum libros approbat. Id namque à nobis sententiam Ecclesia cniliiscx| losil ut illorum, qiiipuin hòc forfè disputatione desideratur. Mondimi enim argumenta diluimus, quæ illius Glossai opinionem con­ làriinl ab hæreticis venientes esse iterem baptizandos; illorum etiam, qui Melchisedec!» non hominem quem­ firmabant. piam, sed Spiritum sanctum esse dixerunt; iitrumquO Ecclesiastici auctores etiam probatissimi non eodem enim horum post ea tempora Ecclesia semper exhor­ gradii ct loco sunl omnes. Ncc magnopere conandum ruit. Porrò autem si un usant paiicoriwn o inalio non est eorum hic stultitiam refellere, qui libris canonicis fui rii ab Eci IcsiA reject i, timi plurimorum auctoritas, Hieronymi, aut Augustini opuscula æqiiArint. Qiicm(piemadmmlùin diximus, nihil certum lirmiimque coir :uhno. Quinta igitur conchudo est. Iu expositione sam * Sttonem definierunt. Neutram enim cx illis opinationimm litterarum communis omnium sanctorum veterum luis poterant tanquam dogma catholicum approbare, inlelligcnlia certissimum argumentum theologo pre­ ha is erravit, qui asseruit, erroneum esse aliquem stai ad theologicas assertiones corroborandas ; quippe prater Christum à lege HIA originalis peccati liberare. cimi sanctorum omnium sensus Spirilfts sancti sensus Erravit ac multo etiam magis Basilccnse concilium, ipse sit.—Quam ego conclusionem magnis quidem citin definivit, doctrinam illam, quæ docet Beatam Vir­ argumentis confirmaturus sum, cl quæ, nisi mc fallit ginem Mariam nunquam originali subjacuisse peccato, animus, controversiam decernere itA possint, ul inter Catholicos ultra referri quæstio nequeat. Aggrediar au­ tanquhm consonam Scriptura sacra ac fidei catholicæ amplectendam fore, nullique decadem licitum esse in tem ad eam rem, si priiis pauca quasi de fam A Cajetant contrarium docere. In pari quippò errore versantur, dixero. Ego virum hunc, ul sæpè aliis testatus sum, semper feci maximi. Plurimum enim Ecclesiam Christi qui alterutram partem ad catholicam fidem attinere posse credunt. Difficile est hoc dicere. Credo, si in suis litteris juvit. Longum est autem hominis commen­ concione quæratur; at hoc loco cl disputatione facilli­ dare sive eruditionem sive ingenium : molestum etiam mum. Non enim Inc cum vulgi imperiliA certamus, sed universa ipsius opera commemorare. Illud breviter cos instituimus, qui vene gertnanæqne theologia» soli­ dici potest, Cajelanum summis ædificatoribus Ecclesiæ dam et expressam effigiem tenere cupiunt, ncc fugien­ parem esse potuisse, nisi quibusdam erroribus doctri­ tes umbras persequi. Propositum est autem veri repenam suam, (piasi cujusdam lepre admi itione fi rd Asset, riendi causA, el contra nostros, ct pro alienis etiam et vel curiositatis libidine affectus, vel certe ingenii dicere; et, cùm res postulat, utrosque nullius acceplà dexteritate confisus, litteras demòni sacras suo arbi­ personft reprehendere. Atque in eo opere maxime, tratu exposuisset, felicissimi quidem ferè, sed in pau­ quod ad Ecclesiæ publicam utilitatem cudimus, priva­ cis quibusdam locis acutiiis sanò multò quâm felicius. tis non debidmtis affectibus inservire. Nec deerunt post Nam cl vetuste traditionis parùm Umax, el in sancto­ hæc etiam ex viris planò doctis, qui me objurgent, rum lectione parùm quoque versatus, libri signati my­ erunt etiam qui vituperent, quòd in qtuestionetn mullis steria ab his noluit discere, qui non suo sensu illa, sed nominibus invidiosum consultò et cogiutò inciderim, majorum traditione, vert scilicet verbi Dei clave ape­ ut rem alias gravissimam nullius iti Christiana religione ruerunt. Ita, quum plurima scripsisset egregie, vertit esse momenti asseverarem. Al ego et benevolos objur­ ad extremum omnia, cl novis quibusdam Scriptura gatores placare, ct invidos vituperatores confutare expositionibus aliorum, quæ vel gravissime dixerat, possum, ut alteros reprehendisse pu n ì U n l, alteri di­ aut elevavit, aut imminuit certe anctoriutem. Invitus dicisse se gaudeant. Non mihi, fateor ingenue, alia via quidem facio, ut doctissimum virum nomine etiam ex­ patuit ad illud Erasini argumentum eludendum , quo presso reprehendam, sed cum nominis ac glori e cele­ sanctorum auctoritatem acute ille quidem lentavit elu­ britas hoc loco A Lulhcranis objiceretur, notandam dere. Nec fuit integrum, quoti hæreticis semper pro­ temeritatem putavi. prium fuit, antiquorum Patrum libros corrumpere, et Atipie error in quem incidit, est ejusmodi, ut cum bonam etiam partem voluminum detruncare; ut ore ego submovere omni ratione debeam, ncc sine summi saltem, reclamanto licci conscientia, possem Bernar­ tamen viri aperta reprehensione possim. In initio si­ dini), Augustinum, Ambrosium, aliosque item Patres quidem commentariorum in Genesim : < Si quandò, in e.A fuisse opinione negare. Quid enim prodest, si ve­ < inquit , occurrerit novus sensus textui consonus, rum scire cupis, sanctorum testimonia membranis in­ < quamvis ;i torrente doctorum sacrorum alienus, scripta radere, cimi animo insculpta abolere non pos­ < æqnum 80 prabeal lector censorem (I). > El pauló sis? Porrò, si ut sanctorum auctoritatem in doctrinó post : < Nullus. ait, detesletur novum sacræ ScrlcatholicA lucremur, quod crai Ecclesiæ Dei npprlinà < pluræ sensum, ex hoc quòd dissonat A priscis doclonecessarium, quorumdam opinationes, ne dicam fa­ < ribus; non enim alligavit Deus expositionem Scrictiones, asseruimus non esse ad fidem cl mores neces­ < pturarum sacrarum priscorum doctorum sensibus, sarias , quid est, per Deum obsecro, quod nos còde re < sed Scriptura ipsi integra sub calholiræ Ecclesiæ valeat quisquam aut admonere amice, aut inimicò in­ < censuró; alioqui spes nobis et posteris tolleretur exsectari? Atque hæc quidem baetentis in quarta; con­ < ponendi Scripturam sacram, nisi transferendo, ut clusionis confirmationem dicta sunt. In quA etiam causA < aiunt, de libro in quinlernum. > Hactenus ille. Ac habemus testem salis idoneum ct gravem Vincent. Li­ revera sequi majores nostros per omnia, el in illornu rinon*. in libro adversum profanas novationes, tibi, vestigiis nos quoque pedes nostros figere, ut pueri < antiqua, ait, sanctorum Patrum consensio non in faciunt per lusum, nihil videtur esse aliud, quiun in­ < omnibus divina legis quæstiunculis, sed solimi in genia nostra damnare, judicio nos privare nostro ct < fidei regulA, magno nobis studio cl investiganda est, facullatcinquircnd.e veritatis. Sequamur veteres, bene < cl sequenda. > Id quod quintó conclusione explican­ (I) Si novus sensus esset, sed non a sanctonnr. dum est. In quA quoniam hujus loci cardo vertitur, etsi sensu discors cl dissidens, bene haberet forlassd. At multa prvlcrennda, mulla tamen dicenda sunl, et ad si novus sensus ita a priscorum stuilcnllA diverepetet cognitionem sacrarum litterarum utilissima, cl ad abhorreat, ul sil vere contrarius, erroneus sil necesso est', Do hoc autem Cajctanus loquitur, ut patet, scholae usum necessaria. S75 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VII. babel, sed ut duces, non nt dominos. Non enim fidei nostre dominaturi s nt, nec illis ila debemus esse addicti el mancipii, ut sacris litteris exponendis nul­ lum habeamus arbitrium. Hoc sciliccl argumento Cajctanus moveri potuit, ut quinlæ conclusioni adversa­ retur. Nam Lu thcrus crassioribus conjecturis commo­ veri solet. In prologo siquidem assertionis suorum ar­ ticulorum, Patrum auctoritate dicit neminem esse cogendum; quòd in omnium scriptis multi inveniantur errores, sæpê sibi ipsi pugnent, sæpè invicem dissen­ tiant, et Scripturas torqueant. Leges autem interpre­ tandi verbi Dei nullas patitur , quòd verbum Dei non debeat esse alligatum, sed liberum, quodque ejus­ dem sil leges condere cl interpret iri. Quare homines legum quidem humanarum certos interpretes esse posse, divinarum autem nullo modo. Hanc camdem sen­ tent am tenuit WicleiTus apud Thomam Waldens, lib. doclrinæ fid. anti, doclrin. 5. Eaindem quoque Petrus Abailanlus tenuit in ipsostalim suarum disputationum exordio ; ut auctor est divus Bernardus in epistolâ ad Innocen, num. 190: < Ecclesiasticorum doctorum, < inquit Bernardus, unam omnium de hiic re Petrus < Abailardus dicit esse sententiam, el ipsam ponit ac • spernit, el gloriatur se habere meliorem, non veri< tus contra pneceplum sapientis transgredi terminos c antiquos, quos posuerunt patres nostri. > Iu eadem etiam erroris mvi fuere Arius, Neslorius, Eutychcs, Dioscorus, ut septima synodo, aci. l.analhematismo 7, Basiliusipse fatetur. De Ario certe, ejusque discipulis, labes testem Alexandrum Alexandria} episcopum, lib. 1, INst. Trip. cap. 1 ». Neslorius autem dùm elo­ quens fuisset, el se putaret doctum, libris antiquorum interpretum dedignabatur incumbere, omnibusque se meliorem putabat esse, ut lili. 12 Hist. Trip. cap. 4, refertur. Eadem etiam via ingressus est Paulus Samosatenus, Eusebio auctore, lib. 7 ec< lesiast. Hist., c. 26; ScYOriani quoquo eàdem viri ingr ssi sunt, ul idem Euseb. lib. » ecclcsiasl. Histor. cap. 29, testatur. Quid verò Vinccntius Lirin, adversus profanas no­ vationes de Origene referat, non pigebit adseribere, ut vel hoc uno exemplo viri pii sacris litteris exponendis discant esse modesti. Cùm igitur is anclor Origcnis ingenium, eruditionem, eloquentiam, virlutesque alias admirabiles extulisset : < Hic idem, ait, lanius ac talis, < dùm gratiò Dei insolentius abutitur, dùm ingenio < suo nimium indulge!, sibique satis credit; dùm parvi • pendit antiquam Christiana* religionis simplicitatem ; < dùm sc plus cunctis sapere presumil, dùm eccle< shsticas traditiones el veterum magisteria content« nens, qn.vdim Scripturarum capitula novo more in< lerprctatiir, meruit ut de se quoque diceretur : St < ttirrrxerit in medio tui propheta, cie., > Deutor. 15. Hærcticonim itaque, cl schismaticorum communis ft isse videtur Cajetam illa sententia. Nec ego hic la­ ven liærcticos volo argumentando revincere. Quid tnim illis facias qui eâdem impudenti^ et apostolica} Sc dn judicia, el conciliorum dogmata, cl Apostolorum Indit iones, cl sanctorum omnium doctrinam conlemp4re? 376 Adversus Cajelanum omnis oratio suscipitur à no­ bis, qui, nierai ingeniosus, nostras rationes expen­ deret; ulque erat pius, auditis gravissimis testimoniis minimè refragaretur. Atque nobis unum sat erat, ita nobis majores nostros tradidisse. Sed Cajctaniis aucto­ ritatem conten nil, ratione pugnat : patietur igitur ra­ tiones meas cum sua ratione contendere. Quanquani à philosophis quidem rationem philosophies conclu­ sionis jure forsitan postularis; in sacrarum autem lit­ terarum intelligcnliò majoribus nostris debes, nulli etiam ratione redditi, credere, el quas sententias do lege, de fide, deque religione ab illis accepisti, defen­ dere. Ego vero eas defendam, semperque defendi ; nec me ex eo sensu, quem a patribus accepi, ullius un­ quam ratio aut docti, aul indocti movebit. Sed age, rat incinemur, oslendamusquc in expositione sancta­ rum S ri| turai uni concordem antiquorum sensum esse tenendum, si volumus esse catholici. Sed prius tamen quid majores nostri de eà re senserint, explicemus. Quando enim me in hunclocum deduxit oratio, docebo quid di I.cerini, non modò theologorum ratiocinatio­ nibus, veriun etiam testimoniis antiquitatis. Clemens in primis ad discipulos Hieros. Episl 5 : c Kelatum est, inquit, quosdam docere, non sccun< dùm traditionem patrum, sed juxta sensum suum. < Mullas enim exliis, quæ legunt secondimi ingenium c hominum verisimilitudines capiunt. Ideò diligenter < observandum est, ullex Dei non secundum propriam < intelligenliam doceatur. Sunt enim mulla verba in < Scripturis divinis, quæ possunt trabi ad cum sen< sum, quem sibi quisque sponte praesumpsit, quod < fieri non oportet. Non enim sensum, quem exlrin< secus allulerilis, alienum ct extraneum debetis quæ< rere, sed ex ipsis Scripturis sensum capere ve< ritatis. Et ideò oporlel ab eo intelligenliam discere < Scripturarum, qui eam a majoribus secundum veri< talem sibi traditam serval, ulel ipse possil ca, quæ < recte suscepit, competenter asserere. > Hactenus Clemens ; qui cl lib. 10 Rccognil. ( si liber hic modò recipitur), documentum hoc à Pclro Apostolo se accepisse testatur. Dioinsius item cap. 1 lib. de cœlest. Hierar. : < Ad c san< lisdmaium, ait, Scripturarum intelligentias, < proni illas à Patribus accepimus, contuendas pro < viribus pergamur. > Accedit eodem tcslis locuples Irenæus, qui etiam scribit lib.4,cap. 63, expositionem legitimam Scripturarum per traditionem majorum ac­ cipiendam. Epipl nnius rursùm, hær. Gt, cùm hærelicos, qui se vocabant Apostólicos, refutat : < Scripiuræ, in< quit, speculatione indigent, ad cognoscendam unius< cujusque argumenti vim cl facultatem. Oportet au< lem el traditione uti ; non enim omnia à divinò < Scriplurà accipi possunt. » Hæc Epiphanius. Tra ditionem miteni sine dubio vocal intelligenliam el sen­ sum à Patribus acceptum. Illam enim elavem verbi Delesse auctor est Petrus apud Clementem, lib. 10 llccogn. Hanc autem legisperiti habuisse dicuntur, ad 577 CAP. III. SS. PATRUM AUCTORITAS PROPUGNATUR. quos scilicet traditiones Moysis et seniorum quasi per manus venerant. Clemens verò Alexandrinus, Strom, lib. 7, qui ad­ versus ecclesiasticam traditionem Scripturas interpre­ tantur, hos regulam veritatis amisisse affirmat. El posteà eodem quoque lib. de hærelicis disserens : < Gloriæ, itfquit, tenentur desiderio, qui ca, quæ cx « suà naturò conveniunt, sermoi ibus divinitus inspi< ratis tradita à beatis Apostolis ct magistris, suà < sponte fallaci sapientiæ simulatione corrumpunt per < alias traditiones, humanis doctrinis resistentes di< vinæ traditioni. Nam inter cos viros, qui tanti erant < in ccclcsiasticà cognitione, quid restabat dicendum < à Marcione Prodico, ct similibus» qui non sunt ingressi « recti vià? Neque enim cos, qui praecesserunt, supe< rare poterant sapienti^, ut aliquid adinvenireni iis, « quæ ab illis vere dicta sunt. Sed boriò cum cis actum < esset, si scire potuissent ca quæ prius sunt tradita. > Atque Orígenes, tractatu in Matth 29: « Quoties hæ« retici, inquit, canonicas proferunt Scripturas, in < quibus omnis Christianus consentit ct credit, viden< tur dicere : Ecce in domibus verbum csl veritatis. < Sed nos illis credere non debemus, ne - exire à < prima et ecclesiasticA traditione, nec aliter credere, < nisi quemadmodum per successionem Ecclesiæ Dei < tradiderunt nobis. > Hæc Orígenes. Ambrosius quoque, tertio ad Gratianum de fide libro, cap. 7 : « Servemus, ail, præcepla majorum; < nec hæreditaria signacula ausi rudis temeritate vio< lemus; librum sacerdotalem quis nostrum (I) resi< gnare audeat, signatum à confessoribus, ct mullorum « jam martyrio consecratum ? > Hieronymus instiper, in epistola ad Evagrium : « Revolvi me, inquit, ad veterum libros, ul viderem < quid singuli diccrenl, uti tibi quasi de multorum < consilio responderem. El deprehendi, horum om« ninni opiniones a El in Daniel, c. 12 : c Scripluræ, inquit, sanclæ intelligenliam absque Dei c gritià cl doctrinó majorum sibi imperitissimi vel « maxime vindicant. > Et in cpistolà illû ad Paulinum celebri, mullis ct testimoniis exem lisquc el rationi­ bus elegantissime docet, neminem in Scripturis sacris sine prævio cl monstrante semitam posse ingredi. Id quod Clemens Alesami. 5 Strom, lib. docuerat. Et Cicero : In universum nulla ars , inquit, litteris sine prœceptorc ct interprete percipi potest. Is autem ad sa­ cras litteras sine doctore aggreditur, qui neglecto (1) Alii legunt designare. 378 sensu antiquorum Patrum , arcanam Scripturam ex suo interpretatur. His etiam similia concinit Augustinus in libro de Utilitate crcd. ad Honoratum, cap. 7 (1). Cùm enim sacros iste libros sine alienò ope el legere et intclligere se posse arbitraretur . < liane est? Augustinus « ait, nulla imbutus poetici disciplinò, Terentium sirt «magistro attingere non auderes. Asper, Cornutus, « Donatus, ct alii innumerabiles requiruntur, ut qui< libet poeta possit intelligi ; tu in sanctos libro sine < duce irruis, cl de his sine præceptore audes feire < sententiam?> El cap. 17 : «Si unaquæque disci« plina, inquit, quanquàm vilis, cl facilis, ul percipi « possit, doctorem aut magi* Irum requirit, quid temc< rariæ superbire plenius, quàm divinorum sacramcn« torum libros ab interpretibus suis nolle cognoscere? > Hactenus Augustinus. Gregorius etiam, lib. 28 Mor. cap. 9, hanc ipsam conclusionem confirmat, exponens de sanctis doclonbus illud : Super quo bases illius so­ lidator sunt. Unum his Cassiodonim adjiciam, in proœmio lib. divinar, institut., disserentem in hæc verba: «Ad «dixinani Scripturam ascendamus per expositiones « probabiles Patrum, vclut per quamdam scalam vi« sionis Jacob, ut eorum sensibus provecti, ad cogila« lioncm Domini efficaciter pervenire mercamur. > El lib. eod. c. 11 : « Sunt nonnulli, ait, qui putant «esse laudabile, si quid contra antiquos sapiant, ct « aliqu d novi, ul periti videantur, inveniant. > Et cap. ejusdem libri 25 : < Cuncta, inquit, quæ antiqui «expositores probabiliter dixerunt, sollicilâ mente « tenenda sunt : illa verò, quæ ab cis intacta sunt re« hela, ne infructuoso laborc fatigemur, primum ri« manda sunt, quas virtutes habeant, aut ad quæ nos < instituta perducant. > Adde hòc quoque Gregor. Nazianz. et Basii, qui, ut lib. 11 Ecclcs. Hist., cap. 2, Rufïinus tradit, < divina< rum Scripturarum intelligenliam non ex proprià « præsiMuptionc, sed ex majorum scriptis elauctori« tale seculi sunt, quos el ipsos ex aposlolicà succes« sionc inlelligenliæ regulam suscepisse constabat. > Hactenus ibi. Atque hæc salis erant homini modesto, ul in nostram sententiam induceretur. Nam clarissimis monumentis contestata consignalaque antiquitas quem non moveat ? Cenò cùm Clementem , Dionysium, Irenæum,Epiphaniiim,Nazianz., Basii., Ambr., Ilice., Aug., Cassiod., Bernard, audio unum et Idem profe­ rentes, non existimo totidem hominum doctissimorum quidem ct sanctissimorum , attamen hominum , me audire sententiam, sed calholicæ Ecclesiæ, cujus illi fuere columnæ precipua?. Nec enim aliud viri illi omnes tanto consensu sensisse credendi sunt, quàm quod communiter Ecclesia catholica sentiebat. Sed habemus prætereà graviores testes ad hujus rei fidem plenam el integram faciendun. Dixerit enim fortasse quispiam, testimonia fere illa, quæ retulimus, adver(1) Vide etiam cumdem Aug. in proœm. lib.de Doctrin. Christ. 579 DE LOCIS THEOLOGICîS. LIB. VIT. sùm Lutlicrnnos magis, quam Cajetanum facere. Non enim hic adeo fuit insolens, ut ani omninò veterum magistcUum contemneret, aul eorum in sacras litteras commentaria. Negavit solimi communem antiquorum intelligentiam certam esse lineam, ad quam intclligentias nostras semper dirigere debeamus. Id quod non­ dum adirne videmur refellisse. Verum utcumque hæc habeant, placet mihi jugulum causae petere, ac propius conferre pedes, ul Cajclani error certissimis argumen­ tationibus refutetur. Primum autem in synodo sexta generali sess. II, ob id damnati sunl Origenistæ, quòd easdem exposi­ tiones, quas hic novas Cajelanus inferi, conati fuerint conlrà majorum traditionem invehere. < Multa alia, < ait Sophronius, exlrà aposlolicam atque paternam < traditionem asseruerunt, paradisi plantationem pro< jieientes, in carne Adam formatum fuisse nolentes, < ex eo Evam formatam fuisse vituperantes, serpentis < sonitum refutantes. > Haclenùs ille. Est autem pro­ bata hæc Sophronii epistola synodicù actione 13 ejus­ dem sexti condi, generalis. Deinde canon 19 synodi Trullanæ sic habet : < Oportet < cos, qui prosunt Ec lesiis, clerum ct populum do< cere, ex divinò Scriptura colligentes intclligentias cl < judicia veritatis, el non transgredientes jam positos < terminos, vel divinorum Patrum traditionem. Sed < etsi ad Scripturam perlinens controversia aliqua ex< citati fuerit, ne eam alit r interpretentur, quàm « quomodo Ecdesiæ luminaria cl doclores suis scriptis < exposuerunt ; et ma orem ex his laudem assequan< tur, quàm si ea, quæ à se dicuntur, componant; • ne, dum quandoque ad id hæsitant, ab eo, quod con< venit, excidant. > Haclenùs cone. Trullam Ad hæc, i ùm d ' intelligenliA illius testimonii Joannis Evangelista? 19, 53, ad Jesum aulem cimi venissent, ul viderunt eum jam mortuum , etc., inter fideles quæstio esset exorla, caque ad Viennense cone, refer­ retur, □emens, concilio prosiden , ila loquitur: < Nos ad sanctorum Patrum el doctorum communem < sententiam apostolico? considerationis aciem convcr< tentes, sacro approbante concilio declaramus, etc. > Sedes ergo apostolica, et Viennense concilium, cùm de tide el iuielligcnlià sacrarum litterarum pronun­ tiant, sauciorum communem sensum tanquàm Tluesci filum lenenl, cosque quasi duces intelligcntiæ se­ quuntur. Concilium quoque Latcran., sub Leone decimo, action. Il, procipil omnibus, qui evangelicam veritàlem populum docturi sunt, ut sanciam Scripturam juxta interpretationem doctorum, quos Ecclesia , vel usus diuturnus approbavit, explanent; ne quidquam cis proprio sensu contrarium aul dissonum adjiciant, sed illis semper insistant. quæ à profatorum docto­ rum interpretationibus non discordant. Est prætcrcà idem definitum apertius in synodo Trident, sess. 4, in hæc verba : < Decrevit sancta < synodus ad coercenda petulantia ingenia, ul nemo < suæ prudentiae innixus, in rebus fidei cl morum ad < aedificationem doclrinæ Christiana? perlinentium, 380 < sacram Scripturam ad suos sensus contorqueat, aut < contri eum sensum, quem tenuit ct tenet sancta < mater Ecclesia, aul etiam conlrà unanimem consen< smn Patrum, ipsam Scripturam sacram interpretari < audeat. > Haclenùs cenci!. Trident. Poteram hue addere decretum quinte synodi ex Ivone titulo 11, lib. 2, cap. 11. Alterum cliam simile concilii Molden, cap. 11, cx Burch, lib. 1, cap. Gl ; sed mulla prote­ rimus, ne disputatione longâ negotium leelori faces­ samus. S d enim ô sacris quoque litteris ad ejusdem rei confirmationem habemus testimonia non pauca. Ac primum illud cx Ecclesiastico , cap. 8 : Non te prœtereat narratio seniorum ; ipsi enim didicerunt à patribus suis ; quoniam ab ipsis disces intellectum, cl in tempore necessitatis dare responsum. Deinde illud Apos­ toli ad Rom. 12 : Non pliis sapere, quàm oportet sa­ pere, sed sapere ad sobrietatem, ct unicuique sicul Deus divisit mensuram fidei. Habentes donationes secundùm gratiam differentes, ^ive prophetiam secundùm rationem fidei, etc. Illud verò constat, prophetæ vocabulum Apostolo usurpari non modo pro eo, qui futura videt atque pronuntiat, vcriim etiam pro eo, qui Spirilfis sancti dono Prophetarum, Christi, Apostolorum ora­ cula intelligit clexponit. Jubet autem Paulus, ut qui ejusmodi munus in Ecclesia susceperit, primum qui­ dem non plus sapiat, quàm oportet, sed ad modestiam cl temperantiam sapiat: deinde, ut prophetiam habeat secundùm rationem fidei, hoc est, ne sacris litteris ex­ ponendis humani acumen ingenii, aut naturo vim ra­ tionemque sequatur, sed eas juxta fidem à majoribus acceptam ; cl hujus fidei proportionalem rationem interpretetur. Nam philosophos quidem poteris forsi­ tan exponere juxta rationem scientiæ , nullà cliam adhibilà fide; at sacros libros sobrièsine majorum fide ct doctrinó non poteris. Sed el (pii explicando Aristo­ tele veteres omnes Peripateticos pro nihilo haberet, cl hi à magna consensione reclamantibus cx philosophi sententia paradoxum nusquam auditum novà nobis in­ terpretatione proscriberet, parum ille sobrius habe­ retur. Mulló vero cliam magis, qui in Apostolorum libris simple i-jgenio novas qua-dam sententias com­ miniscitur, casque Apostolorum discipulis et antiquis omnibus interpretibus adversas, hic non est profeclò, cur salis sanus habeatur. Sed de secundo testimonio satis. Tertium, I ad Cor. 11, habes : Prophetæ, inqui Apostolus, duo aut tres dicant, et cæteri dijudicent. N quis aulem à reliquis temeré dissentiat : Non est au lem, ait, dissensionis Dens, sed pacis; idest, non ejus qui à consentiendi unilate defecerit, sed eorum, qu in consentii ndi pace permanscrint, ul Vincent. Lirinens. exposuit. Sicut in omnibus inquil, Ecclesiis sanctorum doceo, hoc est, catholicorum. Qua* ideo sanclæ sunt, quia in sanctorum communione persistunt. Ac ne quis tandem harum rerum judicium ad se unum despectis roteris revocaret, pauló post addit : An à vobis verbum Dei processit ? aul in vos solos pervenit ? Si quis videtur esse propheta aul spiritualis, cognoscat qua: scribo vobis, quia Domini sutf mandata. Mandatum uti­ 581 CAP. IH. SS. PATRUM AUCTORITAS PKOPl'GNATI’R. que est. ul si quis est spiritualium rerum magister summo studio unitatis cultor existai, ul ncc opiniones suas communibus reliquorum omnium prederai, cl ab universorum sensibus non recédai : id ilei autem si duo præcepta teneantur. Unum, ul sacrarum littera­ rum interpres semper in priores spectet, à quibus verbum Dei processit in posteros; hujus enim rei Apostolus Corinthios monet, inquiens : An à vobis ver­ bum Dei processit? Alterum, ul ne sensum suum te­ naci contentione defendat, sed prius reliquos Ecdesiæ doctores consulat, ul si viderit omnibus id probari quod sentit, lutò jam teneat : sin reprobari, tulò jam deserat. Hoc enim significat Apostolus dicens : Aut in vos solos pervenit ? Sic enim mihi planò videor Pauli sententiam interpretari. Quòd si hoc Apostoli testi­ monium videbitur cuipiam ad suadendum magis, quàm evincendum idoneum ; cum illo non existimarim equi­ dem contentinsù disputatione certandum. Nec enim vel ipsi credimus omnia argumenta, quibus utimur, esse palmaria. Quartum porrò ejusmodi Apostoli testimonium gra­ vissimum csl. Habetur autem ad Ephes. 4 in hæc verba : Ei ipse dedit quosdam quidem Apostolos, quos­ dam quidem prophetas, a io vero / vangelistas, alios autem pastores et doctores, ad consummationem sancto­ rum in op is magisterii, in cedi rationem corpo ¡ Christi, ut non sim s jam parvuli fluctuantes, cl circumferamur omni vento doctrina' in nequitia hominum, in astutià ad circumventionem erroris. Quæ quidem Pauli verba, quoniam in tertio loco uberiùs explicata sunl, levi nunc brachio attingemus, quantinnque salis erit ad id, de quo nunc agimus, confirmandum. Ex his itaque verbis plané inlelligilur, divinæ providentis fuisse, ul non solum Prophetarum, Apostolorum ct Evangelislariim codices aberemus, verum etiam sanctorum doctorum in illos commentaria. Ob eam enim certe causam, post Prophetas, Apostolos el Evangelistas, Ecdesiæ à Christo doctores dantur, ul illorum sacros Li libros interpretentur. Hos ergo in Ecclesia Dei divi­ nitus per tempora cl loca procuratos quisqu in Scri­ pturæ sensum cilindriti convenientes contempserit, non hominem contemnit, sed Deum, à quo in id illi fuere destinali, ut populum Christianum sacras Prophetarum, Apostolorum, Evangelistarumquc hueras edocerent. Quòd si sancii omn s, dum illa interpret arentur, er­ rarunt, Deo auctore erraret Ecclesia; cùm doctores sibi à Christo datos sequeretur, cl in sacrorum codi­ cum inlclligeniià eorum vestigiis insisterci. Ncc me clàm csl Paulinum, Auguslinumquc in episl. 58 cl 59, Prophetas in hoc Apostoli testimonio non cos acci­ pere, qui ante Domini adventum futura prædixerant, quorum non scripturas ul canonicas ac divinas reli­ nemus, sed illos, qui in Ecclesià Cbrisli tempore Apo­ stolorum prop claudi grattò eminuere. Al quoniam ulrosqiie Ecclesia', à Christo datos negare non possu­ mus, nihil mirum videri debet, si neutros ab Aposloli verbis excluserimus. Sed quarel hic forsitan aliquis : Cum sit perfectus Scripturarum canon, sibiquo ad omnia salis superquo 582 suíüciat, quid opus est. ut ci sanctorum et intelligenlia jungatur, cl auctoritas? Quia videlicet Scripturam sacram pro ipsa sui cl altitudine cl obscuritate non uno codcmquc sensu omnes accipiunt, sed aliter at­ que aliter alius atque alius interpretatur, ul pene quot homines, loi illinc senlcnliæ erui posse videantur. Aliter namque illam Novatus, aliter SabeUius, aliter Arius, aliter Donatus exponit. Quocirca nccesse est, ul prophclicæ et apostolice interpretationis linea propter làm varii erroris anfractus secundum normam aliquam dirigatur. Ob id ergo post Prophetas, Apo­ stolus el Evangelistas, sanctos quoque Doctores acce­ pimus : quo eorum catholicam, hoc est, universalem intelligentiam, tanquàm Ecdesiæ regulam à Deo prae­ scriptam sequeremur. Preclare igitur illud adjecium esi : Ad consummationem sanctorum, in œdificalionem corporis Christi, ne simus parvuli, etc. Ac de verbis quidem Apostoli haclenùs. Nunc Salomonis unicum testimonium addemus, quod si diligentius expendatur, multum conferci ad eam rem, de qua disserimus, cor­ roborandam : Verba sapientium, dit, sicut stimuli (1), ct quasi clari in altum defixi. Quat per magistrorum concilium data sunt à pastore uno, his amplius, fili mi9 ne requiras. In quem locum Hieronymus : < Exceptis, c inquit, his verbis, q-.un ab uno p .store sunl data, el < à concilio atque consensu probala sapientium, nihil < libi vindices : majorum sequere vestigia, ab eorum < auctoritate non discrepes. > Hæc Hieronymus. Nos vero, quis ille unus pastor sil, per Ezechielem, 54, 25, intelligimus : Suscitabo, ait, super eas pastorem unum, qui pascat eas:ipse erit cis in pastorem.Se aulem existi limes, quòd ipse per se Christus hoc semper esset facturus, per Jcremiam monet, inquiens : Dabo vobis pastores juxta cor meum, el pascent ros scientiá et doctrimi. Quòd aulem verba sanctorum data fuerint ab illo pastore uno, talis lanlusipie omnium consensus ostendit ; nec enim inlelligere idem omnes uitò mente possent, nisi uno codcmquc Christi spiritu in eà uni­ tate continerentur (2). Inde divine ail Salomon, per magistrorum concilium daia esse à pastore uno. Sán­ elos quippè antiquos sapientes fuisse, nemo negai; Ecclesiæ fuisse magistros, cerio constai; à Deo fuisse Ecdesiæ daios, Christi erga Ecclesiam providentia manifestat : datos esse ul Apostolorum, Prophetarum, Evangclistaruinque oracula exponerent, Paulus in­ nuit ; ab uno p istore tàm multos, atque adeò diversis et loco et tempore fuisse procuratos» sententiæ unitas cl concordia monstrat; ul nihil aliud, quàm magis­ trorum concilium liceat intueri, quod ab uno veritatis spiritu inerii congregatum. Cerio, ut Augustinus lib. adversùs Julianum 2 dicit, si episcoporum synodus ex loto orbe congregaretur, ul controversiam decerne­ rem circi sacros libros exortam, nec tales possent facilò sedere, ncc lot. Q.iia nec sancti uno tempore luerunt. * (1) Advcrsiiin quos durimi sil recalcitrare. (2) Ille consen. s , tum ad generalem naturalem* que legem, timi ad providenlialem, csl revocandus. P. S. 383 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VIL Tc nunc, Cajctano pater, si filio patrem appellare licet, appello (e; Cajctano, inquam, appello te, in concilium voco, tc non in lyceum aut acadeiniam in­ duco, sed in sanctorum Patrum pacificum honorandtiinque conventum. Pone tibi oh oculos, rogo tc, tàm numerosam seriem eruditissimorum virorum, quos in hunc usque diem tot secutorum consensus ap­ probavit, quos prater admirabilem sacrarum littera­ rum peritiam, vito quoque pictas mira commendat. Aspice illos, obsecro te, quodam modo aspicientes te, et mansueto ac leniter dicentes tibi : liane nos, fili Cajctano, in sacrarum expositione litterarum simul omnes erramus? Itane nobis omnibus, quos Ecclesiæ Christus preceptores dedit, spiritus intelligenliæ de­ fuit? Itane tu uniis adversum nos pugnare audes, ct Ecclesiam credis unius sensuro hominis secuturam, hujus vcrò gravissimi sanclissimique senatus com­ mune judicium deserturam? Utrum pliis tribuendum esse judicas tot eruditorum, sanctorum, martyrumque praejudiciis, an luo singulari privatoque judicio? Bespondcbisnead hæc, aut omninù hiscere audebis? Vi­ dere mihi videor, Cajctane pater, modestiam tuam, tngcniique candorem, atque adeò in sanctos religio­ sam reverentiam el pietatem , et «piasi coram esses, audio vocem tuam aures meas circumsonantem : Vi­ cimus utrique; uterque nostrum palmam refert, tu mei, el ego erroris. Sed nescio, bone lector, quò me impetus animi cl nimius disserendi calor evexit. Nam cl Cajet, eo jam diù loco est, ubi omnes sine mea dis­ putatione * icit errores; cl ego non consuevi eorum insultare erroribus, quorum miror ingenia. Sed nos, ut cœpimus, pertequamur, et lheologiæ quoque ratio­ nibus hunc errorem confutemus. Licèi enim ad fidem in theologià faciendam auctoritas phis polleat, quàm ratio; quippe ciim ca sine ratione satis habeat mo­ menti, ratio sine auctoritate non multum valeat; sed auctoritati tamen ratio conjuncta, quantum volet, ha­ bebit ad faciendam fidem virium. Et nos jam inde à principio pollicebamur hanc cum Cajctano causam ra­ tione magis, quàm testimoniis transacturos. Primùm autem, qui novam hanc exponendi sacras litteras rationem suscitant, hi præterquàm quòd vete­ res obterunt majorum laudes, cùm vanis hominibus, lùm magis hærclicis exemplo sunt, ul novis falsisque commentis sacrarum litterarum vera sensa contami­ nent. Quod si semel admissa fuerit hæc licentia, ut libros sacros pro suo quisque arbitrio interpretetur, borreo dicere, quantum abolendæ religionis pericu­ lum consequatur. Etenim unà qualibet parliculà sanc­ tarum Scripturarum humanorum ingeniorum libertati permissà, alia quoque atque alia, cl omnes jam quasi cx more reliquae humanitus tractabuntur. Porrò au­ tem si totam Scripturam divinam hominum quorum­ libet ingenio arbilratuque exponi liceat, nihil firmum relinquetur ; sed < sil ibi deinceps errorum lupanar < necesse csl, ubi erat ante casto cl incorrupto sa< crarium veritatis, > queinadmodùm Vinccntius Lirinensis non minùs veré, quàm eleganter asseruit. Quin etiam prater incommoda et mulla el magna, quæ fu- 584 turis in Ecclesiâ fidelibus hæc opinatio affert, Eccle­ siam, quæ nos antecessit, erroris gravissimi notà liberare nequit. Cùm enim sive concionatores, sive scriptores omnes, qui sanctis antiquis successóre, sa­ cra Scriptura sensum populo tradiderint juxta doc­ trinam à sanctis acceptam, populus autem sensum eumdein fidenter acceperit; nimiriim qui concorderà sanctorum veterum expositionem rejicit, inlelligentiam, quam hactenus Ecclesia habuit, rejicere con­ vincitur. Exempli causi ponatur aliquid, quod pateat laliiis. Sancti omnes exposuero, Evam è costà Adæ , ut littera sonat, fuisse conditam. Id quoniam sacerdo­ tes sequentes ità invenere à sanctis expositum, populo Christiano seduto significàrunt, el populus ipse boni utique fide credidit. Ita efficitur, ul sanctis antiquis errantibus in illius loci interpretatione, tota Ecclesia in eodem fuerit errore versata. Atque sanctorum ct Ecclesiæ ignorationem esse conjunctam, Ncstorius plane intellexit, à concilio Ephcsiuo damnatus in hæc verba : < Invecti sumus in Ncstorii sceleratam pra< sumptionem, quòd sacram Scripturam se primum < et solum inlelligere, el omnes cos ignoràsse jacta< rei, quicumque nuto se magisterii munere praeliti < divina eloquia tractavissent; lotam etiam nunc Ec< clesiam errare, quæ, ul ipsi videbatur, ignaros < doctores sequeretur. > Hactenus Ephcsinum conci­ lium ; refertur autem à Vinccnlio Lirinensi, in libello illo vere aureo adversum profanas novationes. Adde, quòd, ul jam pridem dicebamus, in his, quo­ rum cognitio non pertinet ad populum, Ecclesiæ fides fides majorum est. Cùm igitur c Scripturit sacrò veram ct sinceram intelligentiam accipere non spectcl ad ple­ bem, nisi Lulheraronum insaniam sequi volumus, pa­ trum certe nostrorum in libris sacris inlelligentia Ec­ clesia inlelligentia ipsissima est. Quamobrcm si sancti omnes antiqui in divinis litteris intclligendis crràrunt, Ecclesia dubio procul erravit; idque Deo principiente. Peccaret enim populus, si Scriptura juxta sanctorem oinnimnsensum exposito repugnaret; inhisprasertiin quorum judicium non ad plebem, sed ad majores spectat. Pralereà, ab omnibus sanctis, communi unòque mente idem sentientibus, non potuit Dei verbum re­ cedere; ut videlicet omnes simul haberent aliquam scripturam pro canonicà, quæ canonica non esset, aul è diverso aliquam communi consensu explode­ rent, quæ canonica esset. Ergò nec vera inlelligentia verbi Dei potuit simul ab illis recedere. Utrumque enim Ecclesiæ promissum est, spiritus el verbum, ct si utrumlibel omnibus sanctis doctoribus deruis­ set, Ecclesiæ quoque pariter defuisset. Illud nutem, quod priore loco assumptum est, si miniis inlelligitur, cx aliis fidei «logmatibus percipi potest, in qui­ bus sánelos simul omnes errare non posse, magnis ar­ gumentis ostensuri sumus: nec ila multò post, sed pauca ante dicenda sunt. Quòd vero et verbum el spi­ ritus intelligenliæ in Ecclesia conjuncta sint, quem­ admodum posteriori loco assumebamus, per Isaiam Dominus in hæc verba testatur, cap. 59, 21 : Spiritus meui, qui est in tc, ct verba mea, qua: posui in CAP. HI. SS. PATREM AUCTORITAS PROPUGNATUR. 386 ore tuo, non recedent dc orc tuo, et de ore seminis tui lis, cl ubi cum novitate certet, est illa sine dubio pro­ amodò usque in sempiternum. Semen vero Christi fide­ ferenda. Sed nescio quomodo h rationibus gravissi­ lium Ecclesiam esse negabit nemo, qui vel parùm fue­ mis ad has leviores noslra oraiio delapsa est. Jam ad rit in sacris litteris exercitus. Quis csl igitur, qui res illas redeamus, casque ipsas concludamus aliquandô. à Christo in Ecclesiâ copulatas audet errore divellere, Illud ergo urgentius et instanliùs premebamus, qui el aut verbum, aut verbi sensum sanctis omnibus ac sanctos veteres in universum omnes in sacra* unoquo* libet Scriptura loco exponendo erràssc affirmai, cum proindè Ecclesiæ tollere? calholicæ Ecclesiæ hune ipsum errorem attribuere. Prale.reà. ul Hieronymus in comment, supercap. 1 Id quod hoc etiam argumento confirmari potest. Ubi­ Epist. ad Galal. ait, Ecclesia Dei, quæ à posteris Apo­ stolorum fidem audivit, non accepit hominis Evange­ cumque csl enim Ecclesiæ corpus, ibi etiam est Spi­ ritus veritatis, ut Irenæus docet lib. 5, imò Christus lium, sed Dei: < Doctores enim Ecdesiæ, inquit, non Dominus inqiiiens, I Joan. U, 16: Ego rogabo Pa­ < tàm ipsi docent, quàm in ipsis Deus, qui ad sanctos trem, ct alium Paracletum dabit robis, ut maneat robis< loquitur : Ego disi, dii estis, et filii excelsi omnes, Ps. < 81, G. Qui autem dii sunt, tradunt Dei Evangelium, cum in erternum, Spiritum veritatis. Docet quoque idem < el non hominis..Marcion cl Basilides, et cæleræ bæreaperte Paulus ad Ephesios 4, et 1 Corinth. 12. Spiri­ < ticoriiiii pestes non habent Dei Evangelium, quia non tus autem in corpore non easdem omnibus corporeis < habent Spiritum sanctum, sine quo humanum fit partibus tribuit functiones quemadmodum Apostolus < Evangelium, quod docetur. > llacleniis Hieronymus. ad Romanos 12, et 1 ad Corinthios, cap. 12, elegan­ Et eodem loco statina : < Ncc putemus, inquit, in tissime persequitur. Alii namque datur per Spiritum < verbis Scripturarum esse Evangelium, sed in sensu; sermo sapientiœ, alii prophetia, api interpretatio sermo­ < non in superficie, sed in medulla; non in sermonum num, etc. Neque enim in Ecclesiâ omnes Apostoli, < foliis, sed in radice rationis. Alioquin et diabolus, nec omnes Prophctæ, nec omnes interpretantur, etc. < qui loquitur de Scripturis, cl omnes hærescs indé Certum csl autem quòd sacranim litterarum ¡nielli* < sibi consuunt cervicalia. Grande periculum est in genlia sanctis ductoribus, si quibus, maxime per Spi­ < Ecclesiâ loqui, ne forte interpretatione perversò de ritum data est. Qui ergò Spiritum veritatis sanctis om­ < Evangelio Christi hominis fiat cvangclium, aut quod nibus in Scriptura sacra interpretatione negat, hic pejus est, diaboli. > Hæc quoque Hieronymus. Quæ ut sine dubio cumdem Spiritum Ecdesiæ tollit; quem­ conferamus in pauca, lane rationem habent: Si à admodum qui ab oculis videndi munus aufert, hic re­ sanctis antiquis Apostolorum successoribus fideles sen­ liquas etiam omnes corporis partes obscurat; nam si sum Scripturae falsum acccpère, certe non receperunt oculos non fuerit lucidus, totum corpus tenebrosum Dei Evangelium, quod non est in verbis Scripturarum, erit, Luc 11, 54. Atque hæ sunl qiiintæ conclusionis sed in sensu ; non in littera occidente, sed in spiritu causæ gravissimo*. Possunt enim esse aliæ leviores. vivificante; non in membranis, sed in cordibus. Id Certe Patrum optimorum el sapientissimorum exem­ quod non Hieronymus modo, veruni cliam Hilarius in plum non omninò leve est, qui quanquàm erant acer­ lib. ad Constant. Augustum tradidit. El si lex spiri­ rimo ingenio. Scriptura tamen sanctæ interpretationes tualis est, cl spiritu indiget, ul inlelligalur, quod in ità illi referunt, ul à majoribus didicisse. non ulex primo loco abundé monstravimus, ecqua, rogo, tanta se reperisse videantur. Ad quam legem nos non docti, dementia csl, Spiritum sanctum mihi uni affuisse di­ sed facti, non instituti, sed imbuti esse debemus. Ac cere, sanctis omnibus defuisse? Age enim, ut à divinis de quintó conclusione dictum est salis. ad humanas rationes nostra defluat oratio, si in Scri­ Sexlò. Sancti simul omnes in fidei dogmate errare non ptura interpretatione qtiidquam tribuitur Ingenio ct possunt. Hoc primùm ostendit D. Augustinus, n libro eruditioni, quid Graeoruni ingeniis aut acutius, aut adversus Julianum primo, cap. 5. Cùm enim Julianum perspicacius? quid in litteris sacris exercitatius? Nec vellet sanctorum testimoniis in dogmate fidei, de quo verò latinis sanctis defuit ingenium, noe litterarum sa­ erat controversia, revincere: < Non omnium, inquit, crarum peritia defuit. Nolumus enim modo aut Lati­ < de b;ic re sententias commemorabo, sed ponam nos Gracis, aut Grecos Latinis anteponere, Utrosque < pauca paucorum, quibus tamen nostri contradictoconstat cl ingenio cl eruditione valuisse. Quòd si in < res coguntur erubescere et cedere, si ullus in cis vd hoc judicio magis spectatur vilæ sanctimonia, quis < Dei timor, vel hominum pudor tantum malum pen homo recens veteres illos Ecclesiæ primarios viros < vicaciæ superaverit. > Et posterius: < Alia sunt^ excellet? Verum, aiunt, sed homines erant. Alego et < ait, in quibus inter se etiam doctissimi atque optini < regulæ calholicæ defensores salvà fidei compage novitios istos interpretes homines esse rcor. Audio: < n n consonant, el aliusaliode unAre melius aliquid quid multitudo facit ad sensum spiritús? Respondeo: < dicit el verius. Hoc autem unde nunc agimus, ad quid facit paucitas? sed et in bis, quæ vel apud ho­ < ipsa fidei perlinet fundamenta. > El lib.2adversùm mines fide creduntur, nonnihil facere solet testium cumdem, ità loquitur: < Hoc probavimus catholicorum multitudo maxime seniorum. Nam veterrimi quique < auctoritate sanctorum, ac per lue non est couscsolent esse gravissimi. Juniores autem, quasi pueri, c quens, ut falsum sil. Tales quippe ac tanti viri scsi speciem afferant veritatis non est illa quidem pro< eundum catholicam fidem hoc verum esse conlirliniis repudianda ; vetustas tamen suo loco conser­ < mani, ul vestra fragilis cl argulula novitas soli auvanda est. Maxima enim csl vis ct auctoritas vclusta- 88$ B87 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VII, < ciorilate conteratur illonim. Prælerquàmquùdea d¡< cuiiL ut sc per eos loqui verius ipsa teslelur; sed c toncaudoriüte primitus eorum vestra cstcootumacia f comprimenda, ul dum ules homines Dei in fide ca< Unifica errare potuisse non creditis, ausus precipites < tcfrcnclis. > El pauló inferius : < Ego te, inquit, < ante istos judices constituo, quos non amicos meos, < ct inimicos tuos in hic nostra disceptatione consti< lui cognitores, ncc quorum sententiæ de hoc quod < inter nos disputatur incerlæ sunt, inani cogitatione < confixi ; sed sanctos, el in sancti Ecclesià illustres < antistites Dei, non Platonicis et Arislotelicis cl Zet nonicis (quanquàin et ‘in his nonnulli ex eis dodi < fuère) veruni omnes sacris litteris eruditos nomi< natim, sicul oportebat, expressi, ut in eis timeas, < non ipsos, sed HI mu, qui sibi cos utilia vasa forma< vil. Qui tunc de istà causò judicaverunt, cùm ab odio, < amicilià, inimicitià, irà vacui erant, quod invene< runt in Ecclesià tenuerunt. > El posterius : < Us< que adeò, ait, permiscuit imis summa longus dies, < ulvideant Pelagius, Julianus, et cæci sint Hilarius, f Gregorius, Ambrosius, Cyprianus. Sed qualiscumc que homo sis, tamen, quia homo cs, videre mihi vi< deor verecundiam luam (si lamen non in te spes est < omnis emortua sanitatis) ct quodammodo audio vo• ccm tuam, qui respondes: Absit, ul audeam caecos < istos viros vel cogitare, vel dicere. > Et in fine libri tandem, qui sanctos rejiciunt, cos universam Christi Ecclesiam rejicere testatur. El Vincentius Lirincnsis: < Recesso est, inquit, omnibus catholicis, qui sese < Ecclesiæ legitimos filios proliarc student, ul sandof rum fidei inhæreant, adglulincnlur, immoriantur: i profanas verò novitates delcslcnlur, horrescant, < persequantur. Concilio cnim Ephesino divinitùs pla< cuit, nihil aliud posteris credendum decernere, nisi < quod sacrata sibi consentiens sanctorum Patrum le< mussel antiquitas. > Hactenus ille. Ncc Ephcsina so­ lum synodus ità sensit, sed Constanlinopolitana sexta, actione 22, in hæc verba : < El dixit sancta synodus : < Omnino necessc est non solum sccundiim sensum < sequi sauciorum Patrum dogmata, sed eisdem voci< bus uli cum illis, nihilque penitus innovari. > Et ite­ rum : < Sanctorum Patrum dogmata tanquam legem < sanctæ Dei suscipiunt Ecclesiæ. » Nec obstat, has sententias Sergii esse, non synodi; tùm quoniam si hæreliciis ipse Sergius, publicó Ecclesiæ consensione victus, hanc nostram conclusionem negare non potuit, Cerlè inimici nostri sunt judices, lùm quoniam synodus, actione 17 el 18, sanctos ipsos Patres Unquàm regulam sequitur, cl synodus Lateranensis sub Martino V, ca­ non. H el 15, qu e omnes consonantes Ecclesiæ Pa­ tres respuunt, ca catholicam el A postoli cam Eeclcsi: m respuere dicit, cl quæ credunt, credere. Id quod non tuodò Augustini, Vincentii, conciliorumque gravissi­ mis testimoniis, verum etiam invictissimis rationibus confirman potest. Nam si sancii in aliquo fidei dogmate falsi sunl, ct populi, qui cos sequebantur, falsi fuis­ sent. Constat enim, populum Christianum ante nos fi­ dei sanctorum doctorum acquievisse. Neque cnim afi- 588 ter fide n in Jesum habere poterat, nisi haberet etiam in sanctos cjus(l) Grattai rgo Deo meo, ait Paulus ad Philemonem, audiens fidem, (¡nani habes in Domino Jesu, ct in omne anctos ejus. In quæ verba Hierony­ mus : < Quicumque, nquit Deo credidit, aliter ejus < fidem reci ere nequit, nisi credat el in sanctos ejus. < Non estoni i in Deum perfecta fides, quæ in mini* < siros ejus infidelitate tenuatur. > Præl reà, cùm quædam ad fidem pertineant (quod etsi sæpc dictum est, dicendum est tamen Sæpiùs), quæ plebs penitus ignorat, si sancii omnes in fide re­ rum hujusmodi decepti fuissent, Ecclesia certe fuisset decepta. Ad hæc, sanctorum omnium fide repulsi, magmi ex p rie Christi et Apostolorum traditiones re p 11 nlur. Non en m aliunde apertius, (piam cx san­ ctorum veterum tcsiimor/iis plcrasque apostólicas tra ditiones agnovimus. Undé in septima synodo generali, actione I, analhetnnlismus 7 Basilii pœnitentis sic ha­ bet : < Qui doctrinas sanctorum Patrum , cl tradilio< nem calholicæ Ecclesiæ contemnunt, quique cau< sanlur, el voces Arii cl Neslorii, Eutychis el Dio< scori jactant, dicentes quòd nisi salis ex veteri cl < novo Testamento instructi essemus, sanctorum Pa< irum et calholicæ Ecclesiæ traditiones sequeremur, < exccralio. > Hæc igitur duo ita 4 uni connexa atque conjuncta, ul divelli ac dissociari non possint, doctri­ na sanctorum Patrum et Ecclesiæ traditio. Quisquis unum istorum lentàril labef.u lare, alterius quoque fi­ dem concutiat necessc csl. Atque ejusdem synodi ac­ tione 7, tomo quinto, Epiphanius pro synodo sic ait : < Quòd siis, qui hanc expositionem contri» veneran « das imagines edidit, asserit, sc à sanctis Patribus, < qui circa ca tempora floruerunt, non fuisse receptum, < quomodo ca, quæ sancti Patres non probaverunt, < nos qui indigni sumus, ut discipuli eorum nomine< mur, recipiemus? » Neque synodus hæc modò, ve I rimi reliqua concilia omnia, omnes pontifices ac sancti doctores hâc v ià cl ratione universas hæreses refuta­ runt. Non cnim commode aliter poterant, nisi ct in Scripturis ipsis canonicis, et in reliquis fidei decretis majorum sententiam , ut acceperant, tenuissent. Quà de re libet prorsiis verba Vincentii Lirincnsis ads-ri­ bere : < Sacrò, inquii, vetustatis auctoritate profa< næ novitatis conteremus audaciam ; neque hoc sanó < novum, siquidem mos isle semper in Ecclesià viguit, < ul quo quisque floreret religiosior, eo promptius no < vellis adinventionibus contrairet. Exemplis talibus < plena sunt omnia ; sed ne longum fiat, summa< lim nonnulla ac breviter perstringemus , ul omnes < luce clariùs videant, beatorum Apostolorum beala < successio I lactentis ille. < sanctorum Patrum consensio non iñ omnibus diviUnum verò idemque pracipuum ejus rei, quam dixe­ < næ legis quaestiunculis, sed solùm in fidei reguli rat, exemplum affert cx Epbesino concilio, ubi cùm ( nobis cenò est sequenda, atque in his precipue quæde sanciendis lidci regulis contra Ncstoritim disceptare­ < stionibus, quibus catholici dogmatis fundamenta nitur, decretum csl, ul sanctorum Patrum in medium < tunlur. > Quod etiam capite superiore pauló latius sententi» proferrentur. Quod cùm ita factum esset, explanavimus. Porrò autem Ose» prophetia an in Ncstorius, tanqiiam calholicæ vetustati contrarius, damnatus est. Cyrillus verò, tanquâm sacrosanct» an­ sensu litterali, an in allegorico ad Christum referenda sil, ad fidei quaestionem non perlinet. Ita, quamvis tiquitati consentaneus, est probatus. Sed, ul ipse idem sancti in hoc falsi fuissent, non in re gravi, sed quæ dixerat, exemplis talibus plena sunt omnia. Sic cnim parvi momenti in Ecdesià csl, fuissent falsi. Deinde Hieronymus Helvidii dogma revicit ; sic Basilios ad falsum csl, omnes auctores usque ab Apostolis locum Amphilochium SpiritAs sancti divinitatem asseruit ; illum in sensu solùm allegorico ad Christum retulisse» sic August. Donatisi, et Pelagianos refellit ; sic Pau­ Referunt quidem omnes ad populum Israel, ct ad lus Samosatenus à celebri quodam scriplore superatus Christum quoque referunt, sed non omnes asserunt est; sic Thcodoreius Alexandrini concilii definitiones per allegoriam id fieri; quin nonnulli affirmant eumcomprobavit ; sic Leo papa apud imperatorem Eulychem hujusque sectatores confudit, asscruilquc à san­ dem Scriptura locum phires habere interdùm sensus litterales. Postremo, si dicamus sensum esse allegorictis ductoribus consentientibus nullos nisi impios ct cwn, nullus est error. Nam ob celioni Osiandri Hiero­ lurreticos discrepare; sic Agatho papa ecclesiasticum nymus in comment, super Oseam docte respondet. dogma de duplici Christi voluntate ct operatione firma­ Vana igitur ista ratio apud cos valet, qui ipsi decipi vit, nempe sanctorum scriptorum consentientibus tes­ fallique volunt. Graviores conslanlioresque admonendi timoniis ; quibus eà solùm ratione hæretici respondero sunt, ut animadvertant ne callidà alierà ratione ca­ se posse existimàrunt, si libros depravassem, el alia piantur. Apené enim sophisticantem nemo non videt, cx eisdem sanctis testimonia vel mutila, vel etiam nisi qui admodùm est indoctus; callidus ille cl occul­ conficta in confirmationem erroris adduxissent. Neque tus sophista, ne veritatis specie fallai, studiose caven­ cnim negare sanctorum auctoritatem integrum vel hæ­ dum est. Nec enim facile agnoscitur. Nec verò existi­ rclicis videbatur. Quorsiim autem post vetera exem­ mari velim, Cajelanum aut in sophistis esse censen­ pla nunc novilia proferamus? ex Bernardo, epistola 77 dum , aul astute, aul vafre, malilioscve quempiam ad Hugoncm, cx Innoccntio, de presbytero non baptiz. fallere vohiis c. Sed vir ingeniosus ct doctus non fal­ cap. Apostolica»!, cx concilio Florentino, cx multis lebatur, nisi specie quídam obscura rationis. Quocirca quoque aliis quos, ne longum sit, missos in præsenlià quoniam vim habet majorem quam cæleri ad deci­ faciemus. Salis enim nobis, si n odò in philosophic piendum, majori cura et diligentià ab hoc sané caven­ Christiani aliquid profecimus , positis exemplis ratio­ nibusque el testimoniis, persuasum esse debet, sancto­ dum es. Argumentatur itaque C ijelanus: < Non alligavit Deus rum omnium communem sensum certain fidem facere < expositionem Scriptura sacra priscorum doctorum catholicorum dogmatum ac proinde cx omnium aucto­ < sensibus, eie. > Imò verò alligavit, si omnes ad unum ritate certa argumenta depromi theologicis conclusio­ in eamdem sententiam concurrerint. Tenentur enim nibus confirmandis. universi catholici sensum Ecclesiæ sequi. Sensum au­ Quod sexto demòni hoc loco erat nobis constituen­ tem Ecclesiæ fuisse, qui idem fuit doctorum ecclesia­ dum, constituimus longà oratione id quidem, (quosticorum omnium, explicatum csl pauló ante satis, ut modò cnim rem tantam verbis paucioribus explicare­ arbitror, diligenter. Nec Ecclesia nunc de Scripturarum mus?) sed adeò preciaré tamen, ul tenebra, quas sensu judicat divinando, sedex traditione majorum eas adversarii veritati offundere suis argumentationibus conati sunt, jam superioris disputationis luce fugate interpretatur. Quemadmodum enim, si qua alia fidei quæstio occurrerit, E desi e judicium nihil novi auri­ esse videantur. Certe primum, secundum et tertium bus Christian» plebis infert, sed majorum aniiquamiu argumentum, post ca, quæ dicta sunt, nullà respon­ eà re fidem el inquirit et sequitur; ita cùm de sacrarum sione egent. Sed ne ratio illa quidem deinceps appo­ litterarum sensu existil aliqua controversia, nullam no* sita. Eadem enim non magis contra veteres sanctos, vam inlelligcnliam à ccnsurà ecclcshslicà expcclaic quàm contrit Patres conciliorum omnes, atque adeò debemus, sedeam, quæmagna facta disquisitione Pa­ contra lotam Ecclesiam valet. Ita nos antea duobus trum nostrorum communem esse constiterit: < Spes, illam locis refutavimus. O-iandri ergo cl Cajclani < inquiunt, nobis ct posteris tollitur exponendi sacras Iitscrupuli modi) restant, qui si fuerint exempti, nihil < teras, nisi transferendo de libro in quinlernum. s Mi­ profecto erit amplius quod sexto loco explicando de­ nime vero gentium. Nam ul illud prateream, quòd in sideretur. sacris Bibliis loci sunt mulli, atque adeò libri integri, CAPUT IV. in (juibus interpretum diligentiam Ecclesia desiderat, Nonnullos Osiandri et Cajclani scrupulos eximit. in quibusque proinde juniores possent cl eruditionis et Cùm igitur contendit O/iand r, expositores usquè 391 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VIL ingenii posteris ipsi quoque suis monumenta relin­ quere; in illis cliam, quæ antiquorum sunl inge..io ac diligenlià elaborala, nonnihil nos Christiano populo, si dumus, prestare etquidem utilissime possumus. Pos­ sumus enim vetustis novitatem dare, obsoletis nitorem, obscuris lucem, fastiditis gratiam, dubiis fidem, omni­ bus naturam suam, et naturesu® omnia. Sed quoniam huic Cajetani argumento Vincendus Lirinensis doctissimèclcganlissiméque respondit, verba nos ipsius adscribcmus, digna illa profectò, quæ aureis litteris scri­ berentur: < Esto, inquit, ó doctor, quasi Beseleel Exodi < 3G, et pretiosas divini dogmatis geminas exsculpe, < fideliter coapta, adorna sapienter, adjice splendo< rem,gratiam, venustatem; intclligatur, le exponente < illustrius, quod antea obscurius credebatur. Eadem < tamen quæ didicisti, doce, ut cùm dicas nové, non < dicas nova. Sed forsitan dicet aliquis : Nulliisne ergò < in Eeelesià Christi profectus habebitur intelligenti»? < Habeatur plané et maximus; sed ita lamen, ut vere < profectus sil ille fidei, non permutatio. Siquidem ad < profectum perlinet, ul in semelipsa onaquæqua res < amplificetur; ad permutationem vero, ul aliquid ex < alio in aliud transvertatur. Imitetur animarum ratio < rationem corporum, quæ licèi annorum processu nu< meros suos evolvant et explicent, eadem tamen, q:i® < erant, permanent. Parva lacientium membra, magna < juvenum, eadem ipsa sunl lamen; quot parvulorum < artus, loi virorum; et si quæ illa sunl, quæ ævi ma< luriorisætatepariuntur, jam in seminis ratione præin< serla sunl, ul nihil novum postea proferatur in seni< bus, quod non in pueris jam ante latitaverit. Quòd i si humana species in aliquam deinceps non sui generis < vertatur cfligicm, aul ceric addatur quippiam mcm< brorum numero vel detrahatur, neccssc esi ut totum i corpus vel prodigiosum fiat, vel etiam intercidat, vel < cerlè debilitetur. Ilà cliam sacrarum litterarum inlelI ligcrilia sequatur has decel progressum leges, ul annis < scilicet consolidetur, dilatetur tempore, sublimetur < celale; incorrupta lamen illibalaquc permaneat. > Elpauli) post. < Quodcumque igilur, ait, in Ecclesiæ < paradiso Dei agriculture. Patrum labore satum est, < hoc id m filiorum industrió colalur, floreat, matu< reseat, proficiat, perficiatur. Et prisca illa coelestis i philosophia* dogmata à posteris excurenlur, limentur, < poliantur. Sed nefas est, ut commutentur, detnmt con tur, mutilentur, humanorumque ingeniorum quasi < extranea additamenta recipiant; accipiant licci evi« dentiam, lucem, distinctionem,sed retineant necesse < est plenitudinem, integritatem, proprietatem. > Hac­ tenus ille. Cujus lota ratio eò mihi videtur probabilior, quò magis ex Apostolo, ad Ephes. 4, videtur esse de­ prompta. Ibi illam coqioralis augmenti similitudinem adeò et aperte, ct copiose prosecutus est, ut nulli mei oratione opus sit. Tantum fuerunt lectores admonendi. De sexto autem loco back nils. Jam ad septimum trans­ eamus, hoc est, schola* novæ auctoritatem. De qui cl si nonnihil fortasse novi dicturus stun, ea lamen quæ pios lectores probaturos esse confidam (I). (I) < Quinam sint cautela ct rtgnlce pro intelligent^, 392 quinam canones pro usu theologico SS. Patrum?— Pnnter auctoritatem Patrum, quæ sedem argumentationi theologiae præbet, ad alia attendere oportet eum, qui sine abusu cl solido cum fructu, legere SS. Patrum opera, lecta inlelligcre el intellecta usurpare desiderat. Ad tria nniversim capita reducere eadem juvat, scripta scilicet, scribentes el scriptionem : circa nuæ postquam cautelas pro lectione Ct regulas pro inlelligenlió dede­ rimus, canones eirrà usum eoruindem addemus. < Dico T: Cantei® pro lectione Patrum simtscquentes: I Circa scripta. 1' Discerne inter libros, veré aut falsò Patribus adseripios: item inter certo genuinos ct dubios aul incertos. 21 Adverte, an originarium sil scri­ ptum, an versio lanliim, cl quo auctore facta? 5“ Dis­ quire de textu laudato, integerne sit, an corruptus, mu­ tilus, vel à contextu divulsus. < 2° Circà scribentes. 1’ Attende an Patrum quisjuvenLsadhùcaul vero senex, an Catechumenus eliamniim vel fidei mysteriis plene imbutus, an lapsus in errorem aut ante lapsum, an animo pacato et extra offensam aut subiratus el contentiosus scripserit; cujusmodi diver­ sitatem in Augustino, Lactantio, Tertulliano et Cypriano notare juvat. 2 ’ Dispice an scriptor merum agat tes­ tem rerum sufi adate creditarum vel observatarum ; an doctoren), quod credendum vel observandum sit, praescribentem ; an utrumque simul præstet? 5’ Nota an loquatur in personó propria vel alienò; an so­ limi disputando, efvelul dubitanter inquirendo pro­ cedat, vel asserendo ; an oratori^ ct rem forsan exag­ gerando, aut dogmaticé et rigoroso sermone eloquatur; an obiter et velul aliud age».do, an principaliter el ex proposito rem tractet? 4’ Observa an doctrinó, antiqmlate, præserlim fidei integritate excellat, aut lapsus in errorem sit, qui benignò intcrprelalione mitigari nequeat, vel communi jam judicio nec temeré sil no­ tatus? 5° Kespice ad tempus ortam ha*resin forsan uræcedens, aul ubi de damnato postea errore, salvò auhùc fide, dubilari poterai, vel contra. < 5 Circa scriptionem. 1' Examina, nùm qnæslionis, quai tractatur, maleria sil philosophica vel natu­ ralis alterius scienti®; an vero theologica, atque ad fidem perlinens, aul disceptare in ulramque pariem orthodoxo adhuc licita? 2’ distingue an sensus ver­ borum sit proprius el simplex, aut melaphoricus ct figuratus, an constans el conveniens cum alibi dictis, aul contra retractatus vel discrepans? 5° Perpende an sensus forsan obscurus ex contextu vel comparatione cum aliis, vel ex scopo ac directione illustrari nequeat? 4” Observa, mini iisdem aul similibus mediis phrasis fortasse durior el usu jam obsoleta emolliri non possit7 5 Adverte ad scopum scribentis, crinomenon argu­ menti, el substratam quæslionis materiam. G Denique allende ad quos sermo sil prolatus, contra quos dispu­ tatio sil directa, et quà occasione quæstio sil tractata? < Dico 2 : llcgula* pro intelligentia Patrum sunt se­ quentes : l " opera genuina Patrum disce vel ex judicio criticorum catholicorum el sobriorum, vel ex editio­ nibus rcccniioribus el probatis. 2° Primigenia lectio præhabenda est transía!®; pro versionibus seligendis prior etiam regula vaici. Textum laudatum confer cum libro, nisi laudatoris fides sil probata. 4° Quali­ tates Patrum pernosce ex eorum historió ; officium scriptoris collige cx verborum formulis; oratoriam lo­ cutionem cape etiam cx auditoribus, ad quos sermo est factus. .V Diligens ad lectionem atlentio docebit, quæ loquatur persona, quæ dubitet, quæ asserat. G ’ Durius dictum, si res faveat, securitati temporis aut zelo im­ pugnationis tribue. 7’ En-orem Patris, nisi apertus sit, excusa, et designatis mediis emolli ; ab eodem cliam, aul singulari forsan opinione illius aliquó, modesto discede, et salvó ejus nonoriiìcenlià, ul Aug. inquit. 8 Locutionem dogmaticam intellige lùm ex opposito contrarium senlicntibus anathemate, aut oppositi lanquàin hærelici dogmatis damnatione : lùm ex asserti tanquàm dogmatis fidei propositione, aul in catechesi vel sermonead neophvtas tanquàm credendi inculcaI Mctapl lignosi es si nec in omni aul UB. Vili. CAP. I. QUINAM VERE THEOLOGI. 393 longiore sornione, nccsæpc, ncc coroni quibuscumqiie phrasis ejusmodi occurrat, ncque admirationem mo­ veat aut probationem exignL i0'Semper prae oculis habe scriptionis et scribentis finem ac scopum. < Dico 3’: Canones pro argumentatione cx Patribus sunt sequentes: I Patrum scripta non praebent argu­ mentum, nisi genuina ct certa, atque ex originario textu ve! probata versione desumpta. 2’ Non valet auctoritas Patris in eo, quod Ecclesia vel Pontifex tanquàm erro­ neum respuit vel declarat. 5’ Ul textus quidpiam pro­ bet, integer, clarus, cum niente auctoris congruens, nec retractatus sil, oportet, V* Patres loqueóles ut testes rerum suà ælale creditarum aut observatarum, etsi etiam omnes non refutantur, praebent certitudinem de facto, quia videntur exceptione majores. 5* Patrum auctoritas sive paucorum sive plurium in quæstionibüS philosophicis aul scientiarum naturalium, liaud certum suppeditat argumentum ; sed tantum probat, quantum naturalis ratio persuadet. GEorumdcm Patrum aucto­ ritas in genere quæstidnum theologicarum qmfead fidem non spectant, certitudinem non facit. 7 In materia fidei vel morum dogmatici unius alleriusve Pàtria non re­ probata auctoritas probabilitatem quidem affert, non •Jem certitudinem, o* Plurium Patrum auctoritas in câdem malcrió firmum omninò argumentum theologo necdum praestat, si ahi adirne pauciores reclament; nisi flirtò pauciorum sententiam reprobaverit Ecclesia, aut plurium illam probârit. 9’Unanimis consensus Patrum M4 aliquid velut fidei dogma tradentium, firmum certumque subministrai* fundamentum, illud pro fidei do­ gmate acceptandi. I(T Eidem cum proportione canones tonent in expositione sacrarum Scripturarum circa il­ larum sensum à Deo intentum. < Observa. Juvat subindè aul cliam oportet selectum Patrum timi doctrina* ex Patribus, turn Patrum pro doctrinó facere. Pro priori normam dare poterit pla­ citum Vincenlii Lirinensis: < Sequemur autem uni< versi La lem hoc modo, si hanc unam fidem veram esse < fateamur, quain tota per orbem terrarum confitetur < Ecclesia; antiquitatem vcrò ita, si ab his nulbtentri < sensibus rocca imus, quos sanctos majores nosiros < ac Patres celebrasse manifestum csl ; consensionem < quoque itidem, si in ips& vetustate omnium vel re riè < pene omnium sacerdotum pariter ac magistrorum < definitiones sententiasque sectemur. > Pro posteriori, praeter respectum ad qualitates, auctoritatem Patrum unit orsini evehentes, attendere praesertim dccct, qui­ nam ex Patribus in eo, quod delectum postulat, argu­ mento maxime ct praecipuo cum fructu versati fuerint; quandoquidem limi etindò, lùm ex Ecclesiæ persua­ sione facile constet. Patrem hujusmodi ad illius do­ ctrina* propagationem non minus quàm defensionem, specialiter fuisse à Deo suscitatum. > Ex P. Kilbcr, in Principiis theologicis. (Vide praeterea P. Dnrgonc, de la lecture des Pères.— Vide cliam P. Thomassinum, Prolegom.— Vide supra, Prolog, n 62.) P. S. DE AUCTORITATE DOCTORUM SCHOLASTICORUM, QUÆ SEPTIMO LOCO POSITA EST. LIBER VIH. CAPUT PRIMUM. Luthcranorum in theologiam furor; quinam veri nominis theologi censendi. Sequitur locus huic disputationi vel maxime neces­ sarius, qui scholæ theologies continet auctoritatem, quam hærelici juniores non modò elevant et extenuant, veriim cliam explodunt cl exsibilant. Ac signifer im­ pietatis Germanico Luthcnis, Wicleffi in hoc, ut in aliis, discipulus, in libro quidem adversiis Jacobum Latomum asserii, theologiam scholasticam esse nihil aliud, quam ignorantiam veritatis, inanenique falla­ ciam, quam ad Colossenses cap. 2, Apostolus praecavet. In libro autem de abrogandà Missû privati, academias dicit esse Antichrist! lupanaria. Philippus vcròMelanchthon, in Apologià contra Parisienses, Lulctiæ natam esso ait profanam schohsliccn, quà admissà, Evan­ gelium obscuratum, ac fides exstincta. Breviter, Lu­ theran! omnes ad unum scholæ nostrae auctoritatem et mirificó contemnunt, et inimicò insectantur. Atque hinc forlassè tanquàm ex primo fonte reliquie istorum hærcses derivatæ sunt. Principio namque, quod erat facile, scholæ auctoribus contemptis, scholæ quoque ju­ dicia contempserunt. His neglectis, mox ncccssc erat, ut Hieronymus, Augustinus, Gregorius, Ambrosius, Rasilius ncgligcrcntur, quos theologi recentes dogma­ tum suorum auctores habebant. At antiquis sanctis pnsthabilis, despectui quoque habita sunt eorum con­ cilia. Unde consecutum csl, ul cl libros quosdam canoTll i. nlcos, cl ecclesiasticam auctoritatem Lulhcrani conci­ derent. Adeò verum illud est : qui minima negligi!, paulalim defluit ! Absit invidia verbo. Nccenim minima scholæ auctoritas esse potest, quam pani facere nemo sine fidei discrimine potest. Conncxæ quippè sunl ac fuêre semper post natam scholam sêholæ contemptio cl hæresum pestes. Quamobrcm tuear ellam hunc lo­ cum, ncque facile* ac breviter, ul mihi videtur, expe­ diam. Nam etsi facultatem disserendi à dialecticis exer­ citationibus acceptam scholastica in nobis theologia amplificavit; neque enim mediocrem à primo tempore ætatis in eo studio operam curamque consumpsimus; al hic sane quanquàm in loco proprio versamur, non ad copiam nostram nos in ulraimquc partem exercera volumus, sedad nostrum morem tenuiter angustòquo disserere. Sed in omni oratione, memento, lector, eam me defendere scholædoctrinam, quæ sacrarum littera­ rum fundamentis constituta sit. Ex quo id efficitur, quod ego magno cum assensu omnium dicere me video, miseram esse scholæ doctrinam, quæ se titulis magi­ sterii defendat; miseram cliam, atque haud scio an multò magis, quæ detraetà Scripturae sacrae auctori­ tate, syllogismis contortis de rebus divinis philosopha­ tur, imò ne de rebus divinis quidem, sed ncc de hu ­ manis, veriim de bis quæ nihil ad nos attinent, hitelligo autem fuisse in schola quosdam theologos ascriptilios, qui universas quæstiones theologicas frivolis argumenlisabsojvcrint.et vanis invalidisque ratiunculis magnum pondus rebus gravissimis detrahentes, cdido* 13 595 DE i-OCiS THEOLOGICIS. LIB. Vili. rint in theologiam commentaria vix «ligna lucubratione anicularum. Et cùm in his sacrorum Bibliorum testi­ monia rarissima sint, conciliorum mentio nulla, nihil ex antiquis sanctis oleant, nihil ne cx gravi philoso­ phic quidem, sed ferè è puerilibus disciplinis; scholas­ tici tamen, si superis placet, theologi vocantur : nec scholastici sunt, nedum theologi, qui sophismatum fæces in scholam inferentes, cl ad risum viros doctos in­ cilant, el delicatiores ad contemptum. Quem vcrò inlelligimus scholasticum thcologum?aut hoc verbum in quo homine ponimus? Opinor in eo, qui de Deo re­ busque divinis apte, prudenter, doct¿ c litteris institulisque sacris raliocinclur. Quod etsi ili esse pluribus verbis postea disserendum est, illud tamen nunc brevi confitendum csl, nisi qui is sil, esse theologum scho­ læ neminem. ? Inlelligo etiam in scholà fuisse nonnullos quasi ad discordiam natos, qui tiim optime disseruisse se pu­ tant, cùm contra doctores dixerint, ut non làm verum invenisse velle videantur, quàm adversarios convincere, conccrtalionibusquc cl rixis lotas chartas implere. At­ que hos, sunt in Ecclesià mulli, qui tanquam milites auctorati vel luentur, vel impugnant, ct lota eorum de re theologica disputatio partium studium est, con­ tentio atque dissidium. Quos ego probare nec debeo, nec possum. Nam quamvis dissentientium inter se re­ prehensiones non sint vituperanda;, concertationes la­ tten in disputando pertinaces indigna philosophia pro fauà, nedum sacrà doctrinâ, mihi videri solent. Nec enim, quod Cicero disertissime dixil, disputari sine reprehensione, nec cum pertinacia recte disputari potent. Atque illud veré à Publio dictum est, veritatem nimium altercando amitti. Minimè vcrò assentior iis, qui ex circulorum scholasticorum disputationibus or­ iam esse pertinaciam volunt, irritationemque scalpendi omnia. Quin istiusmodi malorum existimo in moribus esse culpam, non in scholà. Moderili enim, nec con­ tentiosi homines, nec pertinaces, quascumquc res so­ brie, ad icinpcrantiamquc definient. Quod cum omni­ buses faciendum, qui disciplinam quamlibet profiten­ tur, tùm nemini poliùs quàm theologo. Fuèrc nutem Fin?, dubio in scholà multi, qui his vitiis declinatis, rem theologicam graviter sane ac modesté tractàrunt. Nam quos isti pertinaces vocant, omniaque scalpentes theo­ logos, paucos, si vere loqui volunt, significare possunt. Qin etiam mihi, si cui maxime displicent; sed propter paucorum vitia non est omnium corona traducenda ; quòd ehi pleriqiie theologi in his vitiis essent, iniqua ^ssel adirne ista calumnia. Quemadmodum enim nemo ju­ stus cl prudens universos adolescentes accusat, quamvis plurimum sint libidinosi, quoniam libido non est om­ nium adulescentum, sed non prolmruin ; sic quoniam ista scholastica pertinacia theologorum levium est, non omnium, iniqui* profecto, ut modò «licebam, schola tra­ ducitur propter ea vitia, quæ non sunt scholæ, sed inertis, vana*, contenliosæ schola;. Theologos itaque scholasticos, qui modo hoc cognomine digni sunt, as­ serere quidem, cl vindicare volo, idque faciam, si prius tcholæ pronrium institutum, cl rationem docendi pro­ 596 positam ostendam, quà minimi intellecti, nihil recti ant pro illis, aul contri illos dici potest. CAPUT II. Multiplex theologia? scholastica* munus exponit. Theologiæ scholastica* proprium munus, quantum ct u majoribus accepimus, cl hujus facultatis alumni quo­ tidianis fere congressibus experimur, illud primum est, ut qua; in sacris litteris ct Apostolorum traditionibus abdita continentur, ea in lucem quasi è tenebris eruan­ tur. Colligit enim theologus cx principiis fidei à Deo revelatis conclusiones suas, atque in principiis ipsis im­ plicitas per argumentationem naluræ consentaneam explicat. Quemadmodum enim musica facultas ex iis, quæsunt in arithmetic^ posita, ca ratiocinando conucclit, quæ sunt in numeris sonantibus aul consona, aul dissona; ità scholæ theologia cx his quæ fides posuit, ea quæ sunt consequentia, naluræ ratione conficit, do Deo rebusque divinis. Quòd si astrologia, musica, per­ spiciendi facultas, atque aliæ id genus disciplinan» ta­ metsi cx alienis facultatibus quasi mendica;, sed ha­ bentur in pretio tamen, tanquam utiles cl necessaria*; ccquisnam iste malus genius est scholasticam discipli­ nam profligare velle, quæ non cx arithmetic^, non e\ gcomclrià, non ex physicà, sed cx sacris divinisque ct litteris cl institutis docci, quid consequens sil, quid conlrà repugnans? Necvcrò audiendi sunt (1) qui scho­ lasticas quæstioncs ut curiosas reprehendunt, et scho­ læ temeritatem insimulant, quòd de rebus longe semotis a capiti nostro audeat pronuntiare, cl tàm mulla defi­ nire, quæcitra salutis dispendium vel ignorari poterant, vel in ambiguo relinqui. Hujus generis exempla po­ nunt : Quid discernat Patrem à Filio; quid ab ulroquc Spiritum S. ; quid ¡nlersit inter Filii nativitatem cl Spiritùs processionem; utrum Spiritùs sancti à Patre cl Filio proficiscentis unicum sil principium, an duo. Ità censent id preclari cl magni theologi esse, nihil ol­ irà quàm sacris litteris proditum csl definire, hoc est, in lheologiæ principiis hærcre, mentem à consequen­ tibus et repugnantibus sevocare. Quorum sententia quid sibi velit non inlelligo. Potest enim quidqurm esso absurdius, quàm sola disciplina principia habere defi­ nita, conclusiones vero, quæ certo atque evidenti syllo­ gismo cx illis conficiuntur, aut ignorari velle, aut in ambiguo relinqui? QuOd si in gcomclrià, physicà astroIngiàve quisquam assereret, veré cl jure stultissimus haberetur. Sed de his hactenus. Non libet enim mihi rem exploratam suadere, quod mulli, el hi docti sæpé fecerunt. Itaque pergamus ad reliqua. Habet rursum hæc disserendi in scholà facultas alium propositum scopum, fidei nostre adveraos bærcticos defendendæ. Est quippe ductoris scholastici, ut Magister Sententiarum in proœmio cx Augustino «le Trim. cap. 1, tradit,scirc quemamodùm fides catholica cl piis opituletur, cl adversus impios defendatur. Quòd si scholæ doctor non possit docere fideles doctrinam sanam,et eos, qui sanam non habent, redarguere, apud vulgus theologus esse aliquandò poterit,reverá nun­ quam erit. Atque ob cam causam scholasticorum dis (i) Erasmus in Proœmio super nTarum. £97 CAP. 11. SCHOLASTICORUM MINERA EXPONUNTUR. putalionlbuâ adeò sunt hærcliel Infensi, quòd inlelligiint,catholicam fidem, quam expugnare moliuntur, ho­ rum studio doctrin&que muniri. Agnoscunt sané lupi canes, cosque odio prosequuntur; cl scholæ nomen Ulis invisum est,quæ hipos arcet à gregibus, cl eorum insi­ dias porrò cavet. Atque in hoc genere nihil csl quidem admirandum, Illorum autem hominum genus mirari non desino,qui cum catholici et habeantur cl sint, bos plausus lamen excitare solent, qui nescium juventutem ad linguarum studium adhortari, nisi prius theologos scholasticos maledicis figant, totisque concidant vo­ luminibus. At suavissime maledicunt. Venenum animi laiguæ mella legunt,còque perniciosius paratum, quò suavius obbibilur. At sunt morosi cl prolixi scholastici theologi,si quærimus, anxie etiam superstitiosi; sed hæc, utdixi, morum vilia sunt, non scholæ. At morositas tamen, cl ea vilia, quæ theologis objiciuntur, habent ali­ quid excusationis vel juste, vel quæ probari posse v ideatur. Nam de rebus mullis ct variis non solùm in gene­ re, sed singulatim etiam disserentes, non potuerunt hæc brevi oratione conficere. Hinc autem myriades articulo­ rum, quas isti reprehendunt, quæ si essent adagiorum, non reprehenderent,sed suspicerent. Accedit, quòd perspicuitas non solet esse conjuncta brevitati. Ob­ scuri namque fiunt, qui breves esse laborant. Ita per­ spicui theologi esse cupientes, longiores aliquanto fuere. Adde, quòd res difficiles el obscura,quas plurimas theo­ logi edisserunt, paucis explicari non queunt. Rudibus quoque ct imperitis schola sese attemperat, atque adeò plura cl qiiærit et definit, quæ doctis hominibus,iis etiam qui ingenio haud multimi valent, supervacanea viden­ tur. Scholastico demum more in utramque partem theo­ logi disserentes, necessecst. ul quacumque docent, lon­ giore ea sermone complectantur. Anxia vero supersti­ tio quæ dicitur, religio est, non superstitio. Nempê non licet apud nos susque deque omnia ferri, sed scholæ normé decreloquc universos, qui aut disputare aul scri­ bere de re theologici velint,cerlis oporlel limitibus ac proscriptis lineis contineri, llincillæ lacninæ. Illis li­ bertas placet, imo vcrò licentia dicendi scribendique : nos cùm de rebus theologicis disputamus, licentiam omnem el temeritatem perhorrescimus. Sed lotum hoc scholasticum disserendi gemis spinosum est; et pes spi­ nis confixus gressum deinde figerc non valet. Scilicet tenerrimi istorum pedes sunt ; cl quos errores non pun­ gunt, pungit disciplina, quam, ut ante dicere cœperam, ob id odio isti prosequuntur, quòd ars est quæ doceat tùm propugnare fidem, tùm hæresesexpugnare. Id quo­ niam postremo libro sumus fuse ac diligenter explica­ turi , breviter cl sine disceptatione mudò ponendum est. Nec enim dectt omnia eodem loco demonstrare. Spectat denique ad scholasticorum functionem, Chri­ sti l'cclesiæqiie doctrinam,quantum fieri potest, cx dis­ ciplinis humanisant illustrare, aut etiam confirmare. Nam quod Augustinus docuit, vasa argentea et aurea, cætcramque J’gypliorum supellectilem, etiamsi com­ modatam acceperimus, jure quasi nostra facere possu­ mus inque fidelium usus vindicaro : cl alienigenam mulierem, ut Hieronymus admonet,rasis crinibus, rc- 593 jOctisque superfluis, ad Dû populum introducere. Id quod si, quo decet, temperamento gravila toque liat, ne­ mo,ul opinor, tam stultus futurus c t,qui reprobet, nisi horum nihil unquam reputaverit. Discunt theologi à David, extorquere de manibus hostium gladium,cl Goliæ superbissimi caput proprio mucrone truncare. Dia­ coni à Paulo vel inscriptionem fortuitam arte torquere in argumentum fidei, etquæ in alium usum scriptasiw.t ea ad emolumentum ecclesiastic® doctrinæ convertere. Discunt cum Daniele ac Moyse Chaldæorum Ægyptîorumque sapientiam,si non ut sequantur, at ut indicent atque convincant. Nccæquum est, ut, si adversum phi­ losophos disputant, ignorent dogmata philosophorum; nam cl si quispiam adversus mathematicos velit seri bere imperitus matheseos, risui palet, d. 57,capite Qui de mensa. Possem persequi mulla hujus rei argumenta; sed ea ipsa, quæ dixi,senlio fuisse longiora. Ignoscet autem lector. Nam cl studio rerum nostrarum prove­ ctus sum, ct schola csl pauló loquacior, ne ab omnibus eam vitiis videar vindicare. De his igitur hactenus. Egi enim secus atque initio dixeram, cl in loco presso at­ que angusto spatia dicendi videor quassisse; sed diffi­ cile erat rem cl ab alienis conscissam, cl à quibusdam ¿ nostris male tractatam ne levi quidem ratione sarcire. Tres itaque fines vene lheologiæ constituendi sum. Nec enim tantùm de scbolasticà, sed de omni omr.imi iheologià disputo. Luihcranorum autem hærcsis,sisibi consentanea esse vclit, de scholæ instituto nihil queal dicere, in qua nunquam se exercuisse vel ipsa fatetur. Nemo autem audiendus est, qui Je câ re, quam nec usu, nec ratione habet cognitam, disputabit. Quòd si tria illa veræ lheologiæ sunt communia, ea vero schola omnia prostai;certe in his perniciosus est error, qui scholam negligcndam esse existimant. Hæc est enim vera tlieolo già in qua omnia insunt, quæ sunt in theologo requiren­ da, scientia Dei, coelestium rerum cognitio, humanarum prudentia el usus; ul cùm hæc adsint, perfecta doctoris christiani disciplina sit, el sine his esse non possit. Quod cùm optimum maximuinquc sil. si id volumus adi pisci, lheologiæ scholastic® opera danda esi. sine qué nullam omninò perfectam in Ecclesià doctrinam con­ sequi possumus. Eà vcrò neglecta, qui sc ihcologos esse arbitrantur, túrnese denique errasse sentient, cùm eos aul disputatio cum hærclicis,aul gravis aliquis cl perplexus conscienciæ casus experiri coget. Nec veri) quisquam Scripluræ sanclæ studiosus vereri debet, ne ex scholæ studio sacrarum litterarum studium retar­ detur. Nam et ad hunc fructum ferendum non modii non retardai, verum etiam invitat atque allectat schola; nosque ipsi quidquid ad sacras litteras attulimus, si modò aliquid attulimus, a ductoribus atipie doctrina scholastic^ i usi rudi ad eas el ornati accessimus. Sed jam tempus est ut doceamus, quod est nobis hoc toco pracipuuin institutum, an scholasticorum auctoritas firma argumenta theologo pnrstet, an infuma. CAPUT III. Precipua Lutheranorum in scholæ auctoritatem argu­ menta complectitur. I. Infirma autem ea omnia argumenta esse, qua? ab DL LOCIS THEOLOGICIS. LIB. Vili. 5J9 schofcc auctoritate derivantur, illa priinnm ratio suadet, quòd nec è sacris litteris, nec ex Apostolorum institu­ tis,neque ex Ecclesiæ definitione schote auctoritas comprobatur : ciimque scholasticis auci iribus Spiri­ timi veritatis nusquam Dominus fuerit p illicitus,er­ rare ul homines possunt, atque adró nulm u argumen­ tum ex eorum auctoritate firmum erit. 2. Item nullum est in scholA certum (login i, sed par­ tium factionibus plena sunt omnia. Nihil igii ir certi ex scholæ auctoritate confici potest. 5. PrætereA theolugi scholæ omnes asseruere, matri­ monium cliam sine Ecclesiæ ministro confractum, esse vere ac proprie novæ legis sacramentum. At hæc om­ nium communis sententia non solimi non facit certam fidem, sed ne probabilis quidem videtur esse. In nullA igilur re aliò scholæ testimonium certum erit. CAPUT IV. Schola? auctoritatem tertis finibus circumscriptam tuetur atque defendit. At nos et quid sentiamus,ct cur etiam sentiamus, paucissimis quhm fieri poterit exponemus : pugnabimusque pro scholæ auctoritate,non affectu, sed ratione. Quanqtiam non sumus ignari,mullos studiose contrà esse dicturos;quod vitare nullo modo potuimus,nisi nihil omninò scriberemus. Quod fuerit acadcmiæ (hcologicæ initium , quos progressus, quos institutores habuerit, quosve aucto­ res, tametsi ad scholæ commendationem allinet, non est tamen hujus loci dicere : ubi hoc sohim conamur ex­ plicare, quantum habeat virium ad faciendam fidem argumentum ex scholæ auctoritate depromptum. EA igilur rc explicandi, sil prima conclusio. 1. Theologorum scholasticorum cliam multorum testimonium, si alii contra pugnant viri docti, non pliis valet ad faciendam fidem, quam vel ratio Ipso­ rum, vel gravior cliam auctoritas comprobAril.— Vi­ delicet in scholastic^ disputatione plurium auctoritas obruere theologum non debet; sed si paucos viros modo graves sccum habeat, poterit sané adversum plurimos stare. Non enim numero hæc judicantur, sed pondere. Hanc vero conclusionem probare argu­ mentis non debeo. Nam si quid est evidens, de quo inter omnes conveniat, argumentari non soleo : Perspicuiias enim, ut ait Cicero, argumentatione elevatur. Certe uhi variæ sunt doctissimorum hominum discre­ pan tesque sententi®, acadcmicorum temperamentum imitari, cl à rebus incertis certam assensionem cohi­ bere debemus. (Jtiid enim tiim temerarium, tànique in­ dignum sapientis gravitate atque constanti^, ut idem Ci­ cero elegantissime tradit, quam, quod non satis expioraté perceptum sit et cognitum, id sine ullá dubitatione defendere? Quo loco sane arguendi sunl scholastici nonnulli, qui cx opinionum, quns in scholA accepe­ runt, prxjudiciis, virus alias catholicos nolis gravio­ ribus inurunt, idque tanta facilitate, ut meritò ridean­ tur. Nobis autem schola nostra magnam quidem I¡cen­ tum dal, ut qiiodcumquc maxime probabile occurrat, id nostro jure Ikeat defendere; sed non licet tamen 400 cos, qui nobis sunl adversi, temerò ac leviter con­ demnare. Alia sunl scholæ placita, de quibus inox dicturi sumus, alia sunl præccpta seclæ, de quibus modo ’oquîmur. Quæ ab illis dissident, ea nolam ha­ bent, quæ ab his, non habent. Ncc enim si quid aut Scoticis aut Thomislicis pronuntiatis contrarium est, error illicò csl. Sed hæc hactenus. 2. Ex auctorum omnium scholasticorum commun! scntcnliA, in re quidem gravi, usque adeò probabilia sumuntur argumenta, ul illis refragari temerarium sit.—Nam in quAcumque arte peritis credendum esse, ratio monstrat. Ncc enim sanus haberetur, qui naulis in navigandi ratione non crederet. Qui igilur in arto hAc de lheologiæ dogmatibus disserendi experienti­ bus ct exercitis nullam fidem habet, aut parimi sanus, aut certe temerarius est. Deinde in Clement. Unie, de summa Trinit., Patres concilii Yiennens. : < Opi< nionem illam, inquiunt, quæ dicit tam parvulis < quam adultis conferri in baptismo informantem gra< liam el virtutes, Unquam probabiliorem, et docto< rum modernorum Jicologiæ magis consonam ct < concordem, fore A catholicis eligendam. > Si ergo in rc quæ olim inter ipsos "tinni scholasticos theologos controversa fuerat, opin.o concors juniorum tanti apud Patres in concilio fuit; quanto magis nos rei omni tempore ab schola proscriptas tenere ac reve­ reri debemus! Et si opinatio ipsa theologorum rcccntiorum communis fidem facit concilio, illudquc incli­ nat, ut definiat hujusmodi opinationem esse tenendam; quid si non ex opinione, sed ex certo cl minimè circumductili animo quidquam theologi omnes præfinio nul? An non existimas, concilium A iennense pro ejus­ dem dogmatibus firmiter iu scholA receptis graviora censura judicaturum? Scholæ igitur communem con­ sensum non nisi impudenter el temere rejiciemus. PrælcrcA, cum inter ipsos theologos scholasticos ma­ gna fere ubique dissensione certetur, ilà ut in hAc parte jure forsitan reprehendantur, certe non idem omnes assererent, nisi eodem divino spiritu permo­ verentur (l). Nec miniis mirandum est, varias scholæ factiones doclorcsque tàm inter se discrepantes in unam camdemque sententiam concurrisse, quam sep­ tuaginta Interpret, diversis, ul ferimt(2), cellulis in­ clusos, in unam camdemque convenisse interpretatio­ nem. Non igitur poterii esse verum illud, quod schola­ sticorum theologorum choro idem concinenti fuerit contrarium. 5. Concordem omnium theologorum scholæ de fido aul moribus sententiam contradicere, si ha;rcsis non est, al hærcsi proximum est.—Scholæ porrò placita, si ila vocare libel, in duplici sunt diflcrcntiA. Altera (1) Non ith facili» recurrendum ad siipcrnalurahs Spintila divini motus. Scholastici doctores existant in EcctCbiA Christi \ eluti calenæ traditionalis A Patribus imœplæ continuatio. I hi igilur sunt concordes, tra­ ditionis calholicæ et doctrmæ communis, in quiluis veritate ad consensum perducuntur, testes sunt ha­ bendi. p. S. (2) Ircnæus, Eusebius, Epipban., Kiigusliii., Cle­ mens Alcxand., Justinus Martyr. 401 CAP. IV. SCHOLÆ AUCTORITAS PROPCGNATUR. ad philospphiæ magis rationem expediunt, quam fi­ dei ; altera ad (idem perlinent, moresque Christiano populo necessarios. Quæ ab illis dissonant, ca schola­ stico theologo non sunt hæretica : quæ vcrò huic po­ steriorum rerum generi sunl adversa, ca nos hic lanqtiam venena refugimus. Nam iis hærescos crimen, ul quod sii ipsum per sealrocissimum, impingere aperte cl simpliciter non audemus; in quo equidem sæpè theologorum requiro prudentiam. Absurdum csl enim, nl crimen gravissimum nisi rebus (¡noque gravissimis impingatur. Sed ad rem. Illa conclusio, ul est à me posita, primum ostendit, quòd nullum dogma repericlur, quod eadem mente oreque scholastici omnes ccrlò ac firmiter asseruerint, quin idem in universum Ecclesia teneat, eorum auctoritate mota. Nam si ali­ quod invenire hærelici possunt, proferant, cl tacebi­ mus. Quòd si nullum proferri potest, sine dubio, ve­ lint. nolint, id, quod scholæ totius auctoritate firmatur, verum est, si ad fidem, ul dixi, moresque pertineat. Adde quòd nullum tam proprium scholæ decretimi csl. quod vel ex sacris litteris, vel cx Apostolorum traditione, vel cx conciliorum aul pontificum definitio­ nibus non habeat certam originem. Ilà, qui scholæ de­ creta refutàrunt, hi semper inventi sunt cl fontem, unde illa manant, repudiasse. Atque, ut uno verbo dicam, nemo qui in catholicis habeatur, omnes sine discrimine theologos explosit. Quod abundé salis ma­ gnum argumentum csl, sine fidei discrimine hujus­ modi scholæ piacila negari non posse. Prætcrcà, si qui in quaestione universi theologi eadem inter se concinunt, profecto si in eo errant, Ecclesiam item errandi periculo exponunt. Sive enim qui confessiones audiunt, sive qui ad populum habent conciones, utrique plebem instituunt, ut à theologis acceperunt. Ita fit, ul Ecclesia eorum in fide commu­ nem errorem dissimulando, Christi fideles suo silentio deciperet. Error enim, cui non resistitur, approbatur; rt veritas, cimi non defenditur, opprimitur, ut Innoccntiusait, disi. 85,c. Error; atque Deus ipse, si theologo­ rum omnium errorem non aperirei, in necessariis chrisliano populo decssct. Quid cnim factunis csl po­ pulus imperitus, nisi eos sequi, quos pro illo tempore erdesiasticæ doctrina) magistros accepit? An post hæc omnia scholæ theologia contemnenda est? Crederem, nisi ejus auctoritate Ecclesia res plurimas definisse t. Quippò trecentos abhinc annos, si quas Ecclesia hæreses condemnavit, si quæ de fide et moribus decreta tulit, in utrisque scholasticorum subsidio et diligenti^ vehementer adjuta est. Id quoniam constat inter omnes, quibus vel conciliorum gesta, vel negotia cogni­ tionis fidei sunt cognita, fateamur nocesse est, docto­ res scholasticos simul omnes in fide el moribus erraro non posse(l). (!) Non dubitandum quin sil de fide quod omnes doctores scholastici de fide esse unanimiter affirmant; dim id fieri nequealcxlrt Ecdesimseu eius pastorum consensum, ad qi|ÒS perlinet de fide judicium. Igilur non cx auctoritate consensus scholasticorum res ad doctrinam catholicam perlinere constat; sed eo con­ sensu invincibiliter probatur id ita tenere Ecclesiam docentem. P- S. 402 Pralercà, cùm Dominus dixit ; Qui vos audit, nu audit, elqui ros spernit, me spernit, non modò ad pri­ mos theologos, hoc csl, Apostolos verba illa referebat; sed ad doctores cliam in Ecclesià luturos, quamdiù pasccndæ essent ovcsinscicntià et doctriné (t). Quem­ admodum igitur qui theologos Chrislo succedentes contemnebat, Christum is cliam Dominum contemne­ bat; ila qui theologos juniores antiquis succedentes despicil, hic Christum quoque ipsum despiciat ncccsse est. Indù Chrysos!., sive quis alius fuerit, in com­ mentariis super Mallbæum Imperfectis, bom. 42 : < Cùm audieris, inquit, aliquem beatificantem anti< quos doctores, proba qualis est circa suos doctores. < Si cnim illos, cum quibus vivit, suslinclct honorat, < sine dubio illos, si cum illis vixisset, honoràsscl. Si c aulem suos contemnit, si cum illis vixisset, illos Hactenus ille in ca verba Christi : Vœ vobis qui a:dificatis sepulcra prophetarum, et ornatis monumenta putorum, ct dicitis : Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine prophetarum. Itaque testimonio estis vobismefipsis, quòd filii estis eorum, qui prophetas occiderunt. El vos im­ plete mensuram patrum vestrorum. Nimirum pharisæorum instar hærelici ratiocinantur. Si essent scholastici doctores, quales erani Hilarius, Hieronymus, Basilios, sequeremur cos; si in diebus Augustini, Ambrosii, Hieronymi fuissemus, non essemus socii Manicbæi, Novali, Vigilanlii, Pelagii, Joviniani. Itaque testimonio sunt, quòd filii sunl eorum, qui sanctos antiquos con­ tempserunt, cùm juniores scholæ theologos pro nihilo putant. Postremò, ul ad Ephes. 4, Apostolus docet: Alios dedit (Christus in Ecclesia) Apostolos, quosdam Prophetas, alios veri) Evangelistas, alios autem pastores el doctores, ad consummationem sanctorum in opus mi­ nisterii, in aedificationem corporis Christi, donec occur­ ramus omnes in unitatem fidei in virum perfer tum; ut jam non simus parvuli fiucluantcs, et circumferamur omni vento doctrinae. Quamditi igitur Christi corpus, hoc est, Ecclesia fuerit, ad divinam procurationem pertinebit, ut ii, qui in Ecclesià sacra doclrinæ docto iæs habentur, tanquàm à Deo dati veritatem in fide teneant, ne populus parvulorum more circumferatur. Nec vcrò si hoc Apostoli testimonium æquè pro anti­ quis cl junioribus facere dicimus, juniores theologos priscis illis mox æquamus (scimus enim quantum an­ tiquitati deferendum est, quantum cliam sanctitati)» sed firmum esse hunc cliam locum, lùm ex multis aliis, lùm c\ huc Apostoli testimonio, pro nostrà qui­ dem virili conlcndùmis. Reclène an sectis» aliorum esto judicium. Nos cnim in argumento novo, ubi nul­ lum, quem imitaremur, habebamus, quæ nobis pro­ babilissima visa sunl, ea lectoribus exposuimus. Si quis vcrò sic nostra rejiciat, ut adducat meliora, vo­ lentes ac libentes amjdcctcnnir. Nihil autem nccessc est de meipso dicere mihi. Quanquàm non est veren­ dum, ne vera ct aperta de me pr.vdicans, nimis videar aul insolens, aut loquax. Sed utcumque hunc scholæ (I) Hæc non pertinent ad scholasticos ut magistros, sed pracisè ad pastone quorum auctoritate schulatlici d<»< cut in scindis. . P. S. 403 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. Viri. locum ego tractavi, gratissimum, ul pulo, theologis f ei; quoniam ciim explicatissimi de cà re disserue­ rim, discent hodie à me, quibus facillime rationibus scholastic® theologi® asscrcre el gravitatem possint, el auctoritatem. Atque hæc hactenus. Nunc objectio­ nes à principio contra posi las repellamus. CAPUT V. Jlespondet argumentis capitis tertii ; docetque quid dc variis theologorum placitis statuendum. Ac primo quidem argumento refellendo non est opus qnidquam preter ca, quæ sunt dicta, adjicere. Oslcndinnisenini, ut opinor, scholastic® theologi® asseren­ do non deesse Ecclesiæ Scripluræque sanci® testimo­ nium. Qu® testimonia nos habuimus, ca jam protuli­ mus : ab aliis forte post ct plura cl graviora proferentur. Secundum cliam argumentum nihil miniis confuta­ tum est. Diximus enim, id quod etsi s®pc dictum >sl, dicendum est tamen sæpiiis, factiones in scholà, quasi juratas, studium contradicendi, etsi qu® sunt similia mala, non scimi®, sed hominum vitio contigisse. Alioqui decreta mulla sunt inter scholasticos certa cl lirina. coque magis, quò nulla unquàm factio ca in quæslionem revocavit. Al tertium argumentum difficillimum est, egetque disquisitione non pana. Quarc, si longiorem orationem hujus argumenti dif­ ficultas exigit, non debet lectori molestum esse : nam orationis longitudo magnitudine utilitatis pensabitur. Principio autem theologos omnes admonitos esse ve­ lim, ut sepositis non affectibus mudò, sed opinionum etiam praejudiciis, dc causis fidei prudenter graviterque decernant. Non enim si qnidquam in schola bonis etiam temporibus inveteravit, mox fidei dogma existi­ mandum est. Sunt autem nonnulli, qui pereas per­ suasiones, quibus à principio sunt imbuti, de rebus gravissimis sententiam ferunt, temeritate qiiAdam, sine Judicio,repentino quasi vento incitati, quæ longé alia es­ set, si judicio considerate consLantcrque lata fuisset. Ili nutem in eo pnmtnn errant quòd schol® opiniones à cer­ tis conslanlibusque dccrctis non separant. Deinde errant in eo, quòd duo rerum genera confundunt, unum earum, qu® ad religionem attinent, carum alte­ rum, qu® hanc nc attingunt quidem. Ac si sanctorum veterum consensio, ut libro superiore, cap. 2 el 3, de­ finitum csl, non in omnibus legis quæstionibus se­ quenda nobis cl tenenda csl, sed solhm in fidei regula ; nec quævis illorum cliam in re gravi communis opinio fideles astringit, sed firmum conslansquc judicium ; ecquid dc rcccnlioribus schol® theologis dicere oporVI, quos veteres illi longé cl vil® merito, cl Scriptu­ re usu, el auctoritatis pondere siipcrArunl? Verum Ids de rebus non ncccsse habeo dicere ca qu® me viri mulli pii cupiunt commemorare, tametsi causa postu­ lat, tamen quia postulat, non flagitat, prateribo. Quo­ niam retò utriusque erroris exempla , cùm aliàs sæpè [•esui, tùm in duodecimo libro varia cliam adjuncturus sum, uno nunc exemplo contentus ero, quod satis erit lumen, ut ¡i, qui in censuris theologicis precipites es­ se solent. su® temeritatis admoneantur. 40» Magister ergo Sententiarum dixit baptismi saernmentum fuisse ante Christi mortem, cl A Christo ipso institutum, cl ab Apostolis ministratum. Huic D. Tho­ mas retorique schol® theologi assensi sunt. Nimirum divum Augustinum Magister secutus csl, cujus opinio­ nes schola libenter amplectitur. At enim si quispiam forte contra fuerit opinatus, baptismum nov® legis ve­ rum cl proprium, idemque primum sacramentum non prius à Christo editum, quam in cruce passus sit, non statini vexare cum gren theologi® censura debemus; sed primum illud expendere nùm theologi hoc loco, quasi re cerlâ ctconfectâ, qnidquam plane suo judicio definiant, an potius re nondum satis ad liquidum expiorati, probabiliter opinentur; deindè id etiam vestiga­ re : pertineatne ad catholicam fidem, Christum sacra­ mentum hoc ante passionem suam edidisse, an non. Ac magister Sententiarum quidem nihil ccrtò statuit, sed probabiliorem opinionem elegit : Commodius, in­ quit, dicitur, etc. Augustinus quoque: • Baptizabat < Christus, inquii in Epist. ad Selcutian., non perse < ipsum, sed per discipulos suos. Quos intclligimus < jam fuisse baptízalos, sive baptismo Joannis, sicut < nonnulli arbitrantur, sive, quod magis credibile est, < baptismo Christi. > En Augustinus non certo pronun­ tiat, Apostolos priiis esse baptismo Christi baptízalos, quam illud baptisma administrarent, cujus Joannis ter­ tio ct quarto capite mentio fit. Quin ubique docet nos ignorare, quando Apostoli fuerint baptizad. Nullo au­ tem pacto (it verisimile, si Apostoli veri sacramenti baptismatis jam inde administri erant, cos non priiis ídem sacramentum accepisse. Quò fit ut utrumque jux­ ta in opinione, non firmoconstantiquc decreto silum sit. ' Prætereà et in forma baptismatis illius scholastici dissident. Nam Magisterct Adrianus existimant, Apo­ stolos turn etiam in nomine Trinitatis baptizAsse, id quod ego mihi persuadere non possum Alii verò tra­ dunt, cosbaptizàsse in nomine Jcsu Christi, id quod verisimilius est. Sed hæc in baptismi formò tanta dis­ sensio à certitudine dogmatis aliena est. Non itaque certum quippiam theologi de hac re stalliere voluerunt. Ncc divi Thom® verba, si quis attente legat, aliud pr® sc ferunt: «Videtur, inquii, quòd baptismus ante < Christi passionem fuit institutus, > clc. ., quo scili­ cet verbo divus Thomas uti fer¿ solet, cùm res non est plana ctdefinita. Itaque existimo, divum Thomam, cùm dixerit, videri, hoc ipsum sensisse, quod disserit, videri modi) non etiam oportere. Quid autem defini­ visset vir alioqui prudens ct gravis in cA re, quam rem ad fidem nihil altinere intclligcrcl? Non enim ante litteris sacris, aut ex Apostolorum institutis colligi certo potest, baptisma, quod Apostolis stalìm à con­ versione suA in usu erat, peccata remittere, gratiam conferre. Nam quod Augustinus refert. Joan. 12,40: Qui lotus est, non indiget, nisi ut pedes luvet, sed esi mundus totus ; id non oportet dc baptismi munditie inlelligi, sed de cA, de quà postea, Joan. 15, 3 : Jam vos mundi estis propter sermonem, quem locutus sum vobis. Quod vero a quibusdam refertur: Ego nesciebam n/r:f 405 CAP. V. QUID DE T11EOLOGUKUM PLACITIS STATUENDUM. ted qrti misil me baptizare in mimi, ille mihi dixit : Super quem videris Spiritum descendentem, et manentem super eum, hic est, qui baptizat Spiritu sancio; id nihil cliam cogere ullrò quoque ipsi fatentur, qui co testimonio abutuntur. At constat Apostolos baplizàsse, Joannis 1 et l cap., cl non baptismo Joannis, ut notum est ; ergò baptismo Christi. Sic enim Magister argumentatur. Sed hoc argumentum infirmius cl incertius est, quam ut quid firmum certumque conficiatur. Baptismus enim Joannis dupliciter vocari potest, ul Joannisinstituto cl auctoritate exhibitus, aul baptismus aquæ, quale bap­ tisma Joannis erat, qui videlicet nihil aliud esset, quam meditatio quædam cl præparatio ad novæ legis sacra­ mentum. Baptismus item Christi aulsic vocari potest, quia Christo jubente cl auctore ministratus csl, aut quia institutus à Christo ad abluenda peccata. Dicetur ergò, ncc absurde id quidem, illud Apostolorum bap­ tisma, cujus Joan. 3ct l capite mentio fit, non fuisse Joannis Baplistæ in priore sensu, sed in posteriore tan­ tum, fuisse autem baptismum Christi, quoniam illius precepto et auctoritate Apostoli baptizabant. Undè si quis colligat, jam tum illum fuisse verum novæ legis sacramentum, pari catione argumentabitur, unctionem, qua Apostoli ante passionem usi sunt, jam inde à prin­ cipio fuisse verum cl proprium cxlremæ unctionis sacramcnluin.Quod tametsi nonnulli theologi asseruerint, non lamen expeditum est. Apud veros sane gravesque theologos, Unctionem extremam sacramentum esse, fidei dogma est; an ante Christi passionem, an post fuerit institutum , nihil ad rem existimant pertinere. Quod idem cl dc sacramentis Confirmationis et Pœnitentîæ sentiunt. Nec video, cur de baptismo nos aliter sentiamus, putemusve fidei quæslioncm esse, niim anlè passionem Christi hoc sacramentum fuerit insti­ tutum, Institutum enim esse, dictu quidem csl pro­ clive. Itaque fere theologi loquuntur, sed quis esi tan­ dem, qui hoc esso verum idoneis argumentis ostenderit? Quid quòd ì’hcophjlaetus in cap. Joan, tertium, et Chrysostomus homilià in Joann. 28, diserté negant, illud baptisma , dc quo agimus, sacramentum esse , quòd peccata remitteret, gratiamque conferrei? Quid quòd Hieronymus in dialogo adversiis Luciferiauos, cimi duplex baptisma distinxisset, perfectum cl im­ perfectum, non obscuri' docet, nisi in cruce cl resur­ rectione nullum baptisma perfectum esse? quamobrem Joaimis baptisma fuisse imperfectum? Quid quòd Leo in epistola ad episcopos Siciliæ inscripta, eorum om­ nino videtur sentenliæ subscribere. qui contenderent Baptismi sacramentum, non quandi) Christus à Joanne baptízalos est, sed post resurrectionem editum el con­ stitutum ? Quæ non cò dixi, candide lector, quò scholæ communes opiniones improbarem. Nos enim eà théo­ logie plus utimur, in quò dicuntur ea quæ non mullínn discrepantab opinione communi. Quid ergo csl? Primùm opinionem à dogmate secerni et internosci vo­ lumus : deindè theologos admoneri, ncaflechi animi, qui plerumque brevis est ct ad tempus, sed maturo judicio dc rcbtr hisce pronuntient, in quibus pra scrrtm non ita facile expediri potest, ad fidem pertineant, 4(H> necne. Nam si in exemplo quod modo posuimus, eai rationes Scriplurxque testimonia liberei adjungere, quibus à contrariò parte adversus communem scholæ opinationem pugnari potest, quaglio forte in utram­ que partem adeò ambigua redderetur, ut difficile esset judicare, utra cum fide magis cl religione consentiat. Sed, uldixi, non disputo nunc, schoke communis opi­ nio verane, an falsa sil; quanquùm ab instituto nostro non adeò fortassis alienum ; sed id ago, scholasticas opiniones oportere à decretis sejungere, Cdeique quxsliones ab his, quæ modo hòc, modo illite transferun­ tur, cl sine pietatis jactará possunt in ntramque par­ tem disputari. Decreta arcte tenere debemus, nccuratrque defendere; opiniones non item, sed si non cum academics, al cum Christians modestix temperamen­ to. Pro fide etiam cum vilæ discrimine pugna sil; pro his, quæ fidei non sunl, sil pugna, si itù placet, sed incruenta sil tamen. Ilæc proscripta servanti licci magnificò, graviter animosèquedissererc, licet judicare constanter, veré, doctisque et indoctis utiliter. Quor­ sum hæc, inquies, non solùm longe , sed longis cliam ambagibus repetita ? Nempe ul explicaremus, id quod cap. superiori in conclusionibus breviter significatum est, nos non in scholæ opiniones, sed in certa constantiaque de fide moribusque judicia jurasse. Ilæc hujus loci est defendere, illas alterius cl loci cl temporis. Ilis igitur expositis, facile, ul opinor, tertium idud ar­ gumentum refelli potest. Nego enim scbolx certo con­ stantique decreto finitum, matrimonium sine Ecclesiæ ministro contractum, esse vere et proprie sacramen­ tum. Nego eam rem ad fidem cl religionem allinere. Nego omnes scholæ theologos id asseruisse. Hæc tria ciim docuero, argumentum positum omni cx parte re­ futatum erit. Ostendam ergò primum, opinionem communcre illam esse, non scholæ dogma firmunique judicium. Qui hoc inlelligi potest? Quia de hòc re theologi vide­ licet ita disserunt, ul nihil finisse velle videantur. Lege Magistrum, div. Thom., Scotiiin, Bonav., Kicar., Palud., Durand, cælcrosquc scholæ theologos, cl nisi slalìm eorum pendentes ac vacillantes animos depre­ henderis, tùm xerò me aul stultum, aul temerarium judicato. Nam cl cùm quærunl, an matrimonium con­ ferai gratiam, id quod co loco maxime finiendum crai, non definiunt lamen, sed in his referunt, quæ in ho­ minum opinione sunt posila. In materia item cl formò hujus sacramenti statuendo adeò sunl inconstantes et varii, adeò incerti cl ambigui, ut ineptus futurus sii, qui in tanti illorum xarieUtc ac discrepantia rem ali­ quam certam, constantem, exploratam conciur effi­ cere. Quòd si in forimi et materiò sacramenti, quæ res in sacramentorum tractatione vel gravissima est, ambigue theologi ¡nconslantcnpic loquuntur, nec de­ finiunt omninò quidquam; cur in cà quæstione, quæ ct levior est, ct niinùs ad sacramenti hujus constitutio­ nem necessaria » aliquid eos certi proscripsisse fatea­ mur? Concilium certe Florentinum d¿ malcrió, forma, ministro sacramenti Matrimonii prostitit nihil, id quod sine dubio faceret, cùm hoc in cæteris omnibus 107 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. Vili. Ecclesiæ sacramentis fecisset, si de iis rebus videret quippiani esse à theologis in scholù definitum. Prælereà nùm matrimonium sine ecclesiastico administro novæ legis sacramentum esset, ncc propriò et expresse in quaestionem theologi vocâruni, ncc via cl ratione, ut solent, vestigórunl, nec argumentis ullis concluse­ runt. Qui igitur vult, cos, sine disquisitione attentò, sine diligenti tractatu, sine idoneis argumentationibus cenò de rebus theologicis pronuntiasse, hic videat, ne eidem operi illis el injurius sit, cl in rebus quo­ que gravissimis deroget fidem. Adde, quòd in conci­ liorum scriptis, ac summorum pontificum epistolis decretalibus, id observandum est, ul non quaevis sim­ plex aul affirmatio aut negatioæerlum sit cxploralumque judicium ; sed sunt none quaedam peculiares, quibus certas conciliorum ponlificumque definitiones internoscimus, quemadmodum libro 5, cap. 5, latius explicatum est. Ilis ergo nolis, ac multò etiam magis ad scholæ quoque decreta secernenda, uti debemus. Alioqui, si quæciimquc scholasticorum simplex as­ sertio dogma fidei cerium est, major csl profecto ho­ rum quàm pontificum cl conciliorum auctoritas. Quòd si probari nemini potest, illud certe probari omnibus necesse est, theologos hoc loco et questione nihil om­ ninò definiisse. Etenim nec sententiam adversam bærclicam erroncamve dixerunt, ncc quod dixerunt, id firmiter catholicis amplectendum; breviter, nullam notam interposuere carum, quæ certa conslantiaque judicia judicare solent. Quæ cùm ilà sint, id quod primum conficiendum pral, confectum est, theologoscó de re, quam modò versamus, nihil certo cl constanter decrevisse, sed in­ ferió inconstant ique opinione probabilem unius sensum rateros esse insecutos. Ilà casu quodam communis forte consensio facta est, cùm contri usum quoque ve­ nire potuerit, ut si primus asseruisset, non omne fide­ lium conjugium sacramentum esse, sed quod religiose sacratòque fuisset constitutum; secundus, tertius, ac deinceps reliqui, quoniam probabile etiam id esset, camdcm sententiam sequerentur. Sequitur ul ostendam, quidquid theologos opinari contigeiit, nihil tamen ad fidem spectare, an ejusmodi matrimonium Ecclesia) sacramentum sil, an non sil. Quod,nl milii videor, uno hoc argumento facile ct fidenter expedio. Tres suit res, quibus efficitur aliquid ad lidem pertinere. Aul enim in sacris libris habetur scriptum, aul aposto­ lici* Institutis csl traditum, aul cx ulrislibct planò ccrlâ complexione el consecutione colligitur. Nulla autem harum rerum efficere potest, matrimonium sine mini­ stro profanò contractum, esse novæ legis sacramen­ tum. t bi ego, si Thomislæ omnes cum Scotislis exi­ stant, si cum antiquis juniores velint contri me pu­ gnare, tamen superior sim necesse est. Non enim, quemadmodum nonnulli putant, omnia sunl in theolo­ gorum auctoritate. Est quædam tamen ilà perspicua veritas ul eam infirmare nulla ros possit. Experiantur hkquantum possunt vires suas, si qui forteconlrà votuerint dicere, et cùm in hàc eos causò sacre litière, Anoslolonim traditiones, scholæ svllogismi destituo- 408 Tini, lùm vero, nisi rudes et tardi sunt, mecum om­ ninò intelligent, cam quæslionem minime ad lidem perlinere. At argumentabitur quispiam, fidelium matrimonium esse novæ legis sacramentum, non autem esse majo­ rem rationem de uno, quàm dc alio : omne igitur fide­ lium matrimonimi esse sacramentum. Appelletur verò hic theologus, aul hoc etiam nomine dignus putetur? Dimi quidem ita argumentabitur, non modo theologus, sed philosophus aul etiam dialecticus omninò haben­ dus non erit. Anne ad hunc modum graves theologi ratiocinantur? Anne hisce argumentis adducti de rebus fidei pronuntiant? Equidem Baptisma sacramentum esse scio, sed si formam sacram ministrmnvc non ha­ beat, baptismus erit, sacramentum non erit, l udionis quoque sacramentum agnosco; sed sine sacrò formó, sine Ecclesiæ ministro, unctio quidem esse poterit, sacramentum verò esse non poterit. Pœnilentiæ demòni sacramentum amplector; at sine forimi sacrò cl ministro poenitentiam reperto, sa­ cramentum reperire ncc debeo, ncc verò possum. Sic igitur, tametsi Matrimonium sacramentum csl, non ideò tamen conjugium quodcumqiic venerari cogimur, sed id, quod formam sacram habeat, cl à vero Eccle­ siæ ministro consecratum sit. Alioqui, si qumjlibcl fide­ lium conjugium theologis necessariò sacramentum est, quis Scolimi tuebitur, qui conjugia, quæ solis nutibus contrahuntur, negat esse sacramenta? Ac nisi me fallit animus, recle negat. Etenim non Magister ct divus Thomas modò, veriim etiam concilium Florentinum docci, omnia sacramenta verbis constare, quæ si de­ sint, nullum omnino confici sacramentum. Quòd si se­ mel admittimus formam sacramenti esse posse ali­ quando nulus verborum loco substitutos , nullo pacto effugere poterimus, quin el mulus sacerdos à peccatis absolvere, el mulus episcopus sacris initiare possit. Atque matrimonium non aliis quandoque nutibus con­ trahitur,* quàm carnali copuló. Diim enim post spon­ salia sponsus cl sponsa affectu maritali coeunt, laten­ tur omnes cl jurisperiti cl theologi verum matrimonium confici. At carnis commixtionem novæ legis proprie sacramentum dicere absurdum est; Spiritus quippô sanctus, el sacramenti gratia per coitum non datur, 5*2 quæst. 2 capit. Columbia; non igitur Ecclesia do­ cet, qiiodlibcl fidelium matrimonium sacramentum esse. Nisi quis adeò desipil, ul Cajelanum damnet, qui el probabilissime, et me quidem judice vcrissimè, ma­ trimonium, quod inter absentes peí- litteras procura­ toresque contrahitur, sacramentum esse infitiatus est. Nam qui in hocGajetanmn errósse clamant, hi non intclligunt, ncc quæ loquuntur, ncc de quibus affirmant. Quòd si nullo idoneo el necessario argumento, sed stultis turbulentisquc clamoribus alienas refellere sen­ tentias porgimi, atipie adeo damnare quæ probabiliter ct veré dicta sunl, turn nos in quiete el sUentio tacili illorum stultitiam amentiamque ridebimus. Concedant illi, unum pro altero sacramento sumere, cùm pro al­ tero contrahit;concedant, sacramenta Christi absenti­ bus administrari, ci-demque ct gratiam conferre 409 CAP. V. QUID DE THEOLOGORUM PLACITIS STATUENDUM. ct peccata rem» iere. Nos enim, quoniam hæc absurda sunt, concedere potius volumus, ejusmodi contracltis, qui inter absentes, transiguntur, matrimonia quidem verissima esse, vexa sacramenta nullo modo. Quibus ex rebus breviter disputatis inlclligi potest, non solum non esse dogma fidei, omne fidelium ma­ trimonium sacramentum esse, sed etiam contrariam omninò senten//.un probabiliorem esse. Quod si licuit Scolo ac Cajetano, ut vere licuit, matrimonia, quæ vel non verborum, sed rerum nolis, vel per procura­ tores conficerentur, ab Ecclesiæ sacramentis eximere, ecqua religio nos astringit, ul matrimonium, quod civiliter et profane Judæorum, Sarraccnorum, ethni­ corum more, sine sacris cæremoniis, sineque Ecclesiæ ministro contrahitur, sacramentum esse proprie fa­ teamur? Præscilim cimi contraria sententia non modò probabilior, sed cl ad catholicam fidem luendam fa­ cilior, cl ad lutiicranorum lela depellenda solidior sit. Age vero, quando me in hunc locum deduxit ora­ tio, quibus ego argumentis persuasus sum, eisdem lectori persuadere conemur, matrimonium ejusmodi sacramentum proprie non esse, quod scilicet et si­ gnum sanctificationis sil, cl ejusdem sanctificationis in sumentibus digné causa sil. Quem laborem spero me non frustra suscepturum, cùm rideam mccum cl ra­ tiones, ct testimonia, cl sacramentorum demum na­ turam lotam mirifice consentire. Illud verò mihi per­ suasi primum, quoniam sacramenta proprie dieta sacræ sunl religionis cæremoniæ. Sacrorum enim usus ad religionem, quò Deum colimus, pcrIincl.Quocircàsa­ cramentum opus est religionis. In sacramentis quoque profitemur, nos salutem à Deo salutare quærerc; hæc verò professio, quæ fidei interioris externa testatio est, ad cam virtutem attinet, qua Deo cultum exhibemus. Atque peccata, quæ in sacramentorum abusu sunt, vir­ tuti religionis adversantur. El Augustinus, lib. 10 dc Civil. Dei, cap. 5, non quodlibet signum rei sacræ de­ linit esse sacramentum, sed quod sit sacrum signum. Quibus rebus efficitur, ut sacramenta divini cultûs ac religionis sacra quædam opera sint. Cùm igitur matri­ monium solis verbis viri et fornirne civiliter pro£inèqiic contracium, licet rei sacræ signaculum sit, non sil tamen opus religionis sacrum, corlé non csl pro­ prie sacramentum. Alioqui. si rebus satis csl signifi­ cationem affingere ul sacramenta dicantur, serpens æncus atque manna propriò siul sacramenta, atque adeò in universum omnia, quæ graliA significandi res sacras instituta sunt. Id quoniam absurdum est, consen­ tiamus verum illud esse quod posuimus, connubi» sine sacro ministro, sineque aliquò religionis sacrò cæreiiioniâ inila, non esse chrislianæ religionis sacramenta. Deinde, concilium Florentlnum, enumeratis septem qo\æ legis sacramentis :< Hax omnia sacramenta, < inquit, tribus perficiuntur, videlicet rebus tanquàm < malcrió, verbis tanquàm formó, cl personó ministri < conferentis sat ramentum. > Quorum si aliquod de­ sit, non perficitur sacramentum. At in matrimonio, quod modo versamus, nullus e t sacramenti minister : nullum ergo conficitur sacramentum. Nec vero an­ 410 diendi sunt illi, qui putabunt, virum ac feminam esse sibi vicissìm sacramenti ministros : quos ego manifestis argumentis evincerem, nisi ad alia graviora festinarcl oraiio. Prælereà, fideles non se existimant esse sacrilegos, si non sunl in gratia, quo tempore sic profané con­ trahunt; in animis ergo fidelium inscriptum est, ejus­ modi contracium non esse Ecclesiæ sacramentum. Nam si sacramentum esset, sacrilegium haud dubie committeret is, qui in peccato mortali conjugem du­ ceret. Atque si cxcommunicatus matrimonium hujus­ modi contraheret, sacrilegus quoque bis esset, nipote qui sacramentis Ecdesiæ se indigné ingereret, quibus privatus per Ecclesiam esi. Quæ omnia quàm abhor­ reant à fidelium communi sensu, facile, etiamsi ego non admoneam, intelligilur. Ad hæc Augustinus, in epist. 25 ad Bonifacium tradit, oportere res ipsas cor­ poreas. quibus sacramenta constant, imaginem et si­ militudinem gcrcre ejus sanctificationis, cujus signa et causæ esse dicuntur : ut Baptismus, lotione exterius administrait, spiritualis ablutionis, quam efficit, ima­ ginem ct figuram habet. Eucharistia refectione potus cibique visibilis invisibilem refectionem adumbrat; codcmque omninò modo in cæleris sacramentis externi quidam actione ct repraesentatione sanctificatio in­ terior delineatur, el quasi ob oculos ponitur. Matrimo­ nium autem hujusmodi civile cl profanum nec san­ ctificationis imaginem gerit, ncc ad sanctificandum sub quadam exterioris sanctitatis specie exhibetur. Non esi itaque proprie sacramentum. Prælereà, concilium Florentinum docet, idque theo­ logorum omnium decretum est, omnia sacramenta \erbis constare tanquàm formò, quò perficitur sacra­ mentum. Incredibile csl autem nisi à formò sacrò sacra­ mentum perfici. Quemadmodum enim humana forma hominem efficit, et albedo fácil album; itò prorsùs nccesse Csl à formò sacrò quodciunquc sacramentum cxistcrc. Atqui in matrimonio, quod civili more profanòque contrahitur, nulla verba sacra sunt ; nulla igitur est ibi sacramenti ne facies quidem. Nec verò dici potest, verba, quibus utuntur contrahentes, nem­ pe : Ego te accipio in meant, cie., esse hujus sacra­ menti formam. Primo quia verba ejus, qui suscipit sa­ cramentum, materia sacramenti esse possunt, forma esse non possunt : forma siquidem ab agente existit in passum, mediantibus causis administris. Sacraméntorum ergò fonnæ à Deo per sacrorum ministros in eos prodeunt, qui sacramenta recipiunt, id quod inductione nianifestissimà liquet in omnibus sacramentis, quæ sine controversi^ sacramenta sunt. Tùm quia in om nibus sacramentis, licei materia sit res aliqua naturalis, et quæ untò in humanos usus conferri solcai, forma lamen supcrnalurnlis sil oportet, cujus scilicet el vis ct significatus non à naturò, sed à cau>ò quòdam su­ pcriore oriatur. Cùm enim sacramentum quiddam supcmalur.de sil, forma, qua constituitur, per fidem accipienda est, non item per naturam. Al illa verba : Ego te accipio in mcaui, undique naturalia sunl, atque omnibus usurpata gentibus, quæ cliam sine fide con* 4M DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. MIL’ traban!. Adde, quòd forma sacramenti significat cum spiritralem effectum, cujus causa sacramentum esse dicitur. Nam -sacramenta, ul in scholæ proverbio est» efficiunt quod figurant. Significatio autem sacramenti in formò vel maxiinò elucet. Illa vero verba : Ego te accipio in meam, nullius effecti spiritualis signa sunt. Verba insuper, quæ sunl sacramentorum formæ, di­ vinò institutione proscripta et determinati sunl, neque possunt hominum arbitrio immutari, quemadmodum I). Thomas in tertió parte demonstrat. At verba, quibus matrimonium contrahendum sil, nulla sunt omnino definita; sed innumeris verborum formis, non synony­ mis, sed variis ct dissimilibus ejusmodi contractus fieri potest. Non ergò verba illa, quibus utuntur spon­ sus ct sponsa ad contrahendum, formi sacramenti Christiani sunl. Prælerea, quandò verba aliqua sunt forma sacramenti, si nutus vel scriptura vel aliud unumqnodlihet signum eorum loco verborum substi­ tuitur, inanis nimirum actio est. Al si contrahentes loco verborum nutus vel scripturam supponant, æquô conficiunt matrimonium, ac si verborum millibus ute­ rentur. Quod profectò si quis recle consideret, non leve argumentum est, ut verba contrahentium hujus sacramenti materia sint. Nam prælerquàm quòd mate­ riam sacramenti is, qui suscipit, administrare potest, formam non potest, cùm in idem fortô sacramentum verba loco maleriæ formæquc recurrunt, pro verbis, quæ maleriæ vicem habent, nutus aliaque signa poni possunt, pro verbis autem, quæ formæ vice sunl, poni nor. possunt. Quæ res in Pœnilentiæ sacramento facile cernitur. Verba igitur contrahentium, pro quibus om­ nino verbis signa quævis alia substituere licet, materia sacramenti esse forsitan queant, forma non queant. Id quod hoc ellam argumento confirmari potest. No­ men enim sacramenti pro malcrió accipi solet, pro forma non item; quemadmodum I). Tliom. egregie disertéque docet, 4 sent., d. I, qu. 1, ad. I, q. 5, ad. 1. el d. 3, q. I, ari. I, q. 1, ad 2. Baptismus enim, id e>i ablutio» sacramentum est, non illa verba : Ego te baptizo, clc. Unctio, Confirmatio, Pœnitentiaque si­ militer. Verba aulem contrahentium sunt sacramen­ tum, ul idem auctor testis esi Additionum quæst. 4 i, ari. 1, ad I. Dicimus namque matrimonium esse sa­ cramentum. Matrimonium autem contractus ille est, qui ex amborum verbis constituitur. Verba igitur con­ trahentium materia sacramenti sunl, forma non sunt. Jam illa falsa cl commentitia esse quis non videt, quæ juniores theologi confinxere, ul civilem hunc humabuimpic contractum Christi et Ecclesiæ sacramentimi r^e tuerentur? Quæ quidem pleraque infidelibus valde nugatoria sunt, fidelibus aulem parimi solida. Ilie libi contrahentes ipsos esse materiam sacramenti; l.ic, non ipsos, sed consensum ; alius, gestus, el nutus, qui a viro feminaque exceptis verbis adhibentur; alius, prioris loquentis verba materiam esse affirmat, poste­ rioris fornum. Quæ minam graviter, vere, probabiliI rdicerentur, ne jure ab hæreticis rideremur’ Quor5-iui autem allinei, in re gravissimi tenuiter, ne meam r diente philosophari? Quorsùm in re ad fidem et rdi- ■IH gioncm necessaria tanta varietas cl inconstantia? non cnim, ut Hieronymus ait, < potest unquam verum as < seri, quod diversum est. > Et rursùm : c Verum, in< quit, non esse quod variat, etiam maledicorum tes« limonio comprobatur. > Quid quòd materiam nos ct formam sacramenti quærimus, hoc est, res quasdam religione sacras, hi vcrò de formò mntcriàquc contra­ cts profani naluralisque respondent? Nam si apudolir nicos de pacti illius convcnlionisqite materia cl formi controversia esset, non aliter profectò illi ac nostri theologi loquerentur. Ila Lutherus more suo theologos satis jocosè lusit, quòd religionis nostre sacramentum ex his vel inlegrum et perfectum constituissent, quæ penitus omnia in matrimoniis paganorum repcrircntiir. Ac certe materiam cl formam civilis naluralisque contraclùs quibus in omni semper lege omnes usi sunl, qu eque perpetuò cl fidelibus cl infidelibus fuere com­ munes, easdem omnlnò esse materiam ct .formam, quibus integra cl perfecta nostrae religionis consti­ tuantur sacramenta, non Luthero dicam, sed vix cui­ quam persuaderi poterit, nisi ei, apud quem tantum opinio praejudicata potest, ul etiam sine ratione valeat. Equidem còni ad respondendum argumentis Lulhcri me comparo, quibus ille multipliciter sacramentum hoc COnalur evertere, non id defendendum sumo, ma­ trimonium ejusmodi sacramentum esse, in quo nulla sacri facies appareat, qifodque univoce cum caderis sacramentum esse, ne cogitatione quidem informari posse videatur. Sed sive nostra opinio vera, sive falsa sit, nihil enim moror; si Lutherani de hoc matrimo­ niorum genere disceptare voluerint, inlclligant sc in scholæ disceptationes incurrisse ; ncc oportere catho­ licum ad eorum argumenta respondere. Sin vcrò ar­ gumentantur, Matrimonium cum sacris cæremoniis, cum sacra malcrió, cum sacra formò, à sacro ministro administratum, quemadmodum in Ecclesió romanó semper usque ab apostolis administratum est, si hoc, inquam, argumententur, sacramentum Ecclesiæ non esse, tunc catholicus respondeat fidenter, animose de fendat, secare conlrà pugnet. Poterit enim consenta­ neas causas omni poscenti reddere de có, quæ est in Ecclesió firma, perpetua, constansque doctrina. Pote­ rit fidem quoque nostram ct suaviter insinuare fideli­ bus, ct graviter ab infidelium calumniis vindicare. Quam ego cum Lutheranis disputationem libentissimo nunc animo aggrederer, si id hujus libri institutum pateretur. Video autem me plus, quâm ratio argu­ menti potili postulabat, digressum esse; si digressio tamen dicenda est, ubi quod in utramque partem adeò probabiliter disputari potest, hoc nos contendimus non ad catholicam fidem, sed ad scholæ opiniones referendum. Alca res verbis paucioribus addici pote­ rat. Poterat sanò. Vcrùm diffìcile est, ul in omni loco verba rebus quasi paria cl demensa respondeant. Et libuit tandem quamplurimis argumentis didicere, sino Ecclesiæ ministro conjugii sacramentum nullum esse, ut indè pateret, eam quæstionem nullo modo ad fidem allinere, quod secundo loco pollicitus sum. Attends nunc, lector, dùm illud, quod postremum CAP. VL DE PONTIFICII JURIS PRUDENTIUM AUCTORITATE. crai» absohimus. Nun omnes, inquam, scholæ ilico< En, inquit,, quæ per ministros Ecclesiæ populo dis< pensantur , sacramenta dicuntur. Matrimonium igilogl in eam sententiam convenerunt, quemadmodum < tur, secundiim quod consistit in conjunctione maris ni argumento sumitur. Quin etiam nonnulli graves c cl feminæ intendentium prolem ad cultum Dei gencauctores nobiscum sentiunt ; atque in primis Guillcl< rare, et educare, est Ecclesiæ sacramentum. Lode iiiiis Parisiensis, in libro de Sacramentis, traci.de c ct quaedam benedictio nubentibus per ministros Matrimonio, cap. 9,quæst. I (I), negat matrimonium < Ecclesiæ adhibetur. > Hæc ille. Ac Patrum quidem veri nominis sacramentum esse, el sarramenlalcm im-moria matrimonium proprie esse sacramentum, ita virtutem habere, nisi sacerdotali ministerio consecra­ dcmiim proditum est, si sacerdotis ministerium in­ tum fuerit. Nam Magistrum ct Durandum non refero, terveniat. Sic Calixtos in epist. ad omnes Calibrimi qui in universum opinantur, matrimonium gratiam episcopos prodit, 1, q. 4, cap. Consanguineorum. Sic non conferre. Qui profectò hoc loco non errassent, Ciricius ail Cunierinum, Tarraconcns. episcopum, nisi communis opinio in extremo posita eis vehe­ cap. 4, Sic Nicolaus, 51, quæst 2, c. Lotharius. Sic menter improbaretur. Patres item concilii Coloniensis Ilormisdas, Evaristos, Isidoros, quos refert Gratian. Operte inficiantur, clandestinum matrimonium esse proprie sacramentum; atque iideni quoque non ob­ 50, q. 5, prodidere. Sic concilium Carthaginense IV, c. 15, referlurqueSO , q. 5, c. Sponsus. Sic concilium scure asserunt, aliud esse verbum , quo contrahitur Lugdunense, ct refertur 23, q. 3, c Nulli. Sic conci­ matrimonium, aliud, quod efficit matrimonii sacra­ lium Lateranense de Simon, c. Cimi in Ecclesiæ cormentum ; nec salis esse ad sacramentum ca verba, pore. Sic concilium Conslanlietise sub Martino V, in quibus mutuus consensus exprimitur, sed aliud ver­ fine concilii. Sic Clemens dc privileg. Religiosi. Sic. bum requirendum, quod, ut in c.æteris sacramentis , Ambros., lib. 1 Epistolarum, epist. ! , quæ scribitur accedens ad elementum faciat sacramentum ; quod ad Vigilium. Quorum ego testimonia nec adscribo, utique verbum fidei sit, non nature. Quorum senten­ nec expendo, quoniam, ul dixi, alterius ct loci cl tem­ tiam in hoc difficile est facto non probare. In eo non poris est disputatio. Certe Evaristos, in epist. suorum probo, quòd verbum illud, quo sacramenti forma decretorum, matrimonium clandestinum sine sacer­ continetur, non inde petunt, nudò semper catholicis dote contractum, tantùm abest, ut sacramentum Ec­ petitum est. Enimverò, quibus ritibus, quibusque om­ nino verbis sacramenta Ecclesiæ conficienda sint, non clesiae fateatur, ul adulterinum etiam contubernium aliunde verius, tutius,constantius peti potest, quam appellet. Ilis adde, quòd nostræ etiam opinioni sub­ »ab Ecclesiæ romance perpetuò consuetudine. Sed de scribunt jurisperiti propemodùm universi, qui quinti his non est hic locus disserendi. Alio forte opportu­ negant, matrimonium gratiam conferre, sine dubio id nius propriam hujus sacramenti materiam ct formam intelligunl dc contractu civili, quem sacramentum explicabimus. Nunc ad id, quod instituimus. Non ii laliùs usurpato vocabulo appellant. At cum adminis­ solùm, quos diximus, nostræ sententi:? asscntiuntur, tratio sacerdotalis accedit, non ob-cure jurisperiti sed Petrus Palud. sent, 4, disi. 5, quæst. 2, impru­ tradunt, per actum sacerdotis consecrantis conjugium dens in eam quoque descendit. Nam quiim vir ct fe­ gratiam conferri ; ideòque non licere pro eo pecuaiani mina civiliter contrahunt, etiamsi peccatores sint, nec accipere, quia sacramentum ecclesiasticum est. (hi poenitentiam agant, non credit cos esse reos sacrilegii. jureconsulti probabiliùs, ul equidem sentio, quàm Id quod nullo modo probabile esset, si ejusmodi ma­ theologi loquuntur : tametsi theologi etiam quidam trimonium esset verum Ecclesiæ sacramentum. Omnes docti sanò cl graves inventi sunl, quibus communis qtiippé sine controversia sacrilegi sunl, qui post pecca­ illa reliquorum sententia displicet. Pro qua si qui tum mortale sine pœnilcnliô Christi sacramenta per­ adbiic contra nos steterint, non debent st »lim nostra cipiunt. D. vero Thomas, licet in scripturis communes placita damnare, sed idoneà aliquà argumentatione refellere. Ego enim , etsi non is sum , qui nihil un­ fere opiniones sequeretur, sed a veritate tandem raquam falsi approbem, sed ea, quæ dissero tamen, non lioneque coactus, nostræ opinioni subscripsit. Cùm arroganter præjudico, nec revoco ad arbitrium meum, enim in 4 disi, i , qti. I, ari 3, docuisset, verba in omni sacramento necessaria esse, quinio id argumento sed vel sanclonim testimoniis, vd ratione probabili consentaneòque confirmo. Sic jure ac meritò possum impugnavit in hunc modum : < Pernitentia cl malri< monium sunl sacramenta ; sed de integritate eorum ù \iris doctis postulare, ut de me non nisi causò co­ gnita judicent. Quod si rationibus, quibus ego ducor, < non sunl verba aliqua, > etc. Cui argumento illo falsam me habere sententiam doceant, gratissime ac­ quidem respondit, quòd < matrimonium secundiim ceptoriis sum. I t vero sine argumentis qnisquam solò < quod est in officium, ct p enitentia secundiim quod me a sevcralionc vincat, fieri certe vix potest. Sed «lo < est virtus, non habent aliquam formam verborum ; scholæ auctoritate dictum est salis. < sed secundiim quod ulrumque est sacramentum, in < dispensatione ministrorum Ecclesiæ coll isions, CAPUT VI. < ulrumque habet aliqua verba. > Hactenus D. Thoin. /)e auctoritate juris pontificii prudentium. El 4 lib. adversiis gentes, cap. 78, non alitor docet Atque hic quidem liber concludi jam poterat, nisi miptias sacramentum esse, nisi ad modum , quem Jicologiæ juris pontificii prudentia jungerentur, esseldiximus, per Ecclesia) ministros populo dispensentur : (!) Vide etiam cumd., cap- 1 » dc Baptismo. que proinde hoc etiam loco explicandum, (piantina 413 41« DE LOCIS HtEOLOGlCIS. LIB. Vili. 415 gcneratìni et non spedalini habeantur, ul Arislutel. juris hujusmodi prudentium auctoritas theologo ad argumentandum conferai. Sunt enim quidam usque in Ethicis suis monet. Ad disciplina) igitur ecclesia­ adeò in eâ facultate doctis infensi, ut illorum auctori- stica) cultum theologus nimirum sacras ecclesiæ leges Litem ab usu prorsus theologia»remotam esse arbitren­ debet addiscere. Confirmat autem hoc vel maxime concil. Lalcrancns. sub innocent. ¡II, in cap. Quia tur. Nos vero, hujusmodi doctorum auctoritas quanti nonnullis, de Magistris. Praecipit enim, quòd theologus sit theologo facienda, paucis ostendemus, illo principio sumpto, theologis, qui pontificum canones ignorent, in Ecclesia cathedral! ad docendum constitutus sacer­ nimis mulla deesse ad usus theologia» necessarios. dotes doceat in sacré Pagina, el in his praesertim in­ Principio enim , si à.theologis animarum cura non formel, quæ ad animarum curam spectare noscuntur. est aliena, sed potius animas regere eorum quasi pe­ Atqui in canonibus plurima sunt in titula , quæ ad culiare munus est, procul dubio canonici juris scientia animarum perlinent curam : canones igitur non debet est illis necessaria , D. Antoninus 5 p., lit. 22, c. 2, theologus ignorare. 5 G (I). Nam quemadmodum non est in abbatem eli­ Prætereà omnis doctrina divinitus inspirata utilis gendus, nisi qui ante fuerit in regula competenter est ad docendum, arguendum el corripiendum, ul per­ instructus, ut c. Officii de elect. Innoc. tradit; ¡léne fectus sil homo Dei ad omne opus bonum instructus, 2 rura quidem Ecclesiam gubernandi csl ei committenda, Timoth. 5. At canones ecclesiastici instinctu Spiritûs qui ecclesiasticas regulas nescit. Theologus igitur, qui sancti sunt edili (I), ul Damasus ait 25, quæstiono vel episcopus, vel parochus futurus est, nisi canones primé, cap. Violatores. noté didicerit, quibus fideles debent in christiané re­ Prætereà theologi à summo pontifice cl episcopis ligione et Ecclesi e cæremoniis institui, non habebit adsciscuntur, tanquam adjutores et comministri, non profeclò ad rem hanc publicam gerendam thcologiæ solimi in praedicationis officio, verum etiam in audien­ officinam satis instructam. Atque hinc illa sunt cx dis confessionibus, cl poenitentiis injungendis ac cœCœ’estino, Leone, Augustino, septimi synodo, conci­ leris ejusmodi, quæ ad salutem anima! perlinent : ul lio Carttaginensi, concilio Toletano 4, concilio Aureex cap. Inter osterà, de offic. jud. ordinario etiam re­ liancns. 4, quæ partim à Gratiano, partim à Burchardo rum experimento docemur. Confessiones autem audi­ referuntur, Gratian, disi. 58 cl Gl, cl Burchard. 1,2, re , ac pœnilentias injungere sine juris peritia vix cap. 159. Quibus omnibus locis idem omnino praescri­ quisquam potest. Nam quod Cajetamis dixit, in summé bitur, hoc est, sacerdotes canonum ecclesiasticorum V, confessori necessaria, pernitentes in excommunica­ Oportere esse peritos. Episcopis item juris canonici tionibus. suspensionibus, irregularitatibus, nliisque iulelligenliam esse necessariam, facile ostenditur cx ejusmodi pomis ad jurisperitos remittendos esse, no c. Accedentibus, de excess, pradal., ubi definit pon­ confessor ipse alterius facultatis onere praegravetur, tifex, ad episcopum perlinere de causis matrimonia­ id ignoro prorsus quemadmodum sine magnis incom­ libus cognoscere, publicas pœnilentias vel injungere , modis fieri queat. vel tollere, indulgentias concedere. Al hæc omnia Primum enim interdum in pœnas juris incurrunt nisi sciat, quomodò cl quatenus per jus liceant nullù femina», quas pro conscienti® remedio jurisperitorum ratione ritè agere polcsl. Qué de re quoniam late dis­ adire domos absurdum erit, ac certe parimi muliebri scruni Innocen. I los tien. Anton, de Butri, cardili, verecundia! consentaneum. Deindè etiam ciun jurispe­ abbas , et cælcri jurisperiti, in cap. Cùm in cunctis, riti cl scientiam cl verba locare soleant, ad confessio­ de cleCtio., clin cap. Aìri cimi pridem, de rennn., el nis sacramentum non nisi prius daté pecunié erit ac­ in cap. I de consanguinit. ct affimi. Gratianus quoque cessus. Adde, quòd homines vel sacerdoti verentur sua 21 dis., Cosmus in Pragmat. sanctione Gallicù, lit. peccata detegere. Quòd si ad jurisperitos etiam rele­ de colla lio. § taliter, Joan, de Anania in cap. Quia gentur, sacramenti hujus onus gravius efficietur» quàm nonnultis, de magistris. Augustin, de Anco, in lib. de ul ferri ab imbecillis possit. Sed quid ego incommoda potestate vedes, qu. 108, ari. 3, Antonin. 5 pari., numerare pergo, in quæ confessores incidant nccesse lit. 5, cap. 2; nos hic nihil superaddemus. Solum csl atque adeo p enitentes, si confessores ipsi canonum aigumcniabiinur, canonici juris cognitionem theologo sunt ignari , cimi manifestiora sint, quàm ut indicare esse pernecessariam. Cùm enim theologi propria debeamus? Fatendum est igitur, jurisperitiam theolo­ functio sit, exhortari fideles in doctriné sana ( ¡idem gis magno usui futuram. Nec adeo longé repetita ar­ quippe theologi, qui magistri animarum esse dicuntur), gumenta coii(|iiirerc opus est, cùm passim ipsi videa­ d utor vero Ecclesiæ non divinas modòleges, verum mus , quanta canonum mulliludiue theologorum sint etiam ecclesiasticas populum docere debeat, absurdum referta volumina, illorum praesertim, qui indices quae­ sanò est, auferre à theologi munere canonum disci­ stionum scripsere, quas summas nuncupare consue­ plinam. Nam licet ia Scriptura sacré præccpta vivendi vimus. Ubi quantum jus canonicum theologis conferat, majori ex parte tradantur, sed, ul cardinal. 1'uiTccrevel ipsi judices esse possunt, qui quanlùmvis eximià III ita in proœmio decreti docet, doctrina morum in doctriné polleant, has ct legunt, cl amant epitomas. specie, secundum gradus singulos cl onlines officiorum Sed ct summa ipsa Cajclani, si, quæ cx jure canonica Ecclesie, sine juris ecclesiastici cognitione non habemulla continet, demas, magné cx parte imperfecta re­ ponetur. I • At sermones morales absolvi esse nequeunt, si (I,1 Vide Prolegom., cap. V, de studiis theologicis. (I) Vid. Innoc. sup. prorem decretal. 417 CAP. VII. DE JURIS CANONICI IN THEOLOGIA USU. 418 Prætereà, cimi ad theologum ntillæ causæ frequen­ voluminibus continetur, theologis argumenta submi­ tius referantur, quîun matrimonii, si non respondeat, nistrat propria theologi cæ facultatis, ul abunde duobus indoctus habebitur; sin citra juris peritiam respondeat, ante libris demonstratum eat. ne dicam impudens, erit imprudens. Nam, ut Alexand. CAPUT VII. cap. i, de con. et aff. tradit, causæ matrimonii non Quis usus juris canonici in thcofogicâ facultate. sunt tractand.e per quoslibet, sed per viros disertos, et qui statuta canonum non ignorent. Ad hæc summo­ Sed enim hoc posito non adhuc apparel, cuinam usui juris interpretes ct professores theologis disse­ rum pontificum decreta à jure divino, hoc est. à libris utriusque Testamenti dimanasse creduntur, id quod rentibus esse possim; qoæve argumenta, ct qualia habes de transía, cpisc., cap. 1, eide accusa, cap. eorum auctoritas theologicis disputationibus admini­ Qualiter et quando, secundo. Cùm ergò theologia ex stret. Id quoniam nemo vel leviter attigit, dicam ego, eisdem fontibus suos rivulos ducat, inepte nimirum ul potero, incondite fortasse, sed tamen ut res possit theologus faciet, nisi opera summorum pontificum ve­ inlclligi. Juris pontificii volumina circa varia renim lit mi; qui eum multorum consiliis exquiritis, timi genera versantur. Primum cniin catholicam fidem cl Spiritu sancto suggerente, cx divinis oraculis dogmata profitentur ct explicant, ul in lit. desum.TriniL Deinde el leges, sive ad fidem, sive ad fidelium mores, et ec­ de moribus definiunt, et religione chrislianó, quanlùm clesiasticos ritus, el ceremonias collegerunt. Item aut ex evangelica lege, aut natura ratione definire li­ theologica facultas non est ejusmodi, ul tantummodo cet ; ul videre est in til. de usura, de jurejurando, de animo rem cernat, sed etiam aliquid molitur el facit. divortiis, desimonió. Prætereà disserunt quoque d: Est enim, utscholæ verbis utar, partim speculativa, moribus ecclesiasticis , deque religionis ceremoniis, panini practica , quemadmodum I). Thomas primó cl officiis ministrorum Ecclesiæ, quatenus hæc omnia part., qu. primó, aniculo quarto demonstrat. Al juris disponuntur legibus positivis ; nam scholastico verbo canonici disciplina theologia quædam practica est, ut libeoter utimur, ncc grammaticorum censuras periiAlvaros Pelagius docet lib. de planctu cedes, secundo, mcscimus; alioqui, ul Aristoteles ait, res gravissima! ari. 20, linn qu’ta ejus facultatis finis est, dirigere ani­ interdum nitore verborum atque ornamentis immodimas per canonicas leges in salutem æternam; limi cæ diligentia! deformantur. Atque hæc mihi causa est, etiam, quia in solo volumine decretalium mulli casus cur sermone eo quandoque utar, qui scholæ notus est, el articuli continentur, utiles ct necessarii làm in con­ ne, ut quidam latinissime loqnenles, a scholæ theolo­ siliis animarum, et ponitentiæ foro, quam in regendis gis jure optimo irridear. Quoniam veru scio, graves cl disponendis Ecclesiis, cl rebus ecclesiasticis (i). sententias inconditis verbis elatas, delicatiorum pneAgit enim liber ille, de Baptismo, de sacra ITictione, serlim aures offendere, adhibere soleo sermonis mun­ de celebratione Missarum, de Matrimonio, de Ordini­ ditiam non odiosam, ncc exquisitam nimis, tantum bus ctcæteris sacramentis; de statu Monachorum, de quæ fugiat agrestem quorumdam ncgligcnliam. Sed ad clericorum honestate, de volo, de jurejurando, atque rem. Humanas ego leges de ritibus cl moribus eccle­ aliis ejusmodi; desimonió, de perjurio, de usuris, de siasticis, quoniam sic vocant, positivas appellavi; qua­ furiis, cl reliquis id genus criminibus, de irregularitate, les sunt muliæ in tit. de celcbr. Miss., de cleri, peresuspensione, excommunicatione, interdicto, pœnisque gri. conjugatis, etc., de ælate et qualitate ordi., de similibus. Quæ omnia si theologus ignoret, non solimi obser. jeju. ct breviter in lib. 1 decre., de officiis judi­ cum, et in 2 de ordine judiciario. Postremo autem hu­ idiota erit, ut cap. E.r multa, de voto Innoccn. vocat, sed in mullis prasertim quæ ad actionem perlinent, jusmodi pontificia jura prascribunt pomas his, qui ct ad mores Christianos, hallucinabilur. Atque illinam leges vel evangélicas, vel naturales, vel etiam eccle­ theologi, qui juris canonici sunt penitus ignari, vel à siasticas perruperint, ut in litu, de exco. de rapto, do decernendis conscientia' casibus abstinerent, ne impe­ aposta, de hærelicis licèi cernere. riti risui haberentur, cimi de his nonnunquàin respon­ I. Hoc igitur fundamento posito, sit prima conclu­ dent ul magistri,quæ nunquam ul discipuli didicerunt; sio. In his quæ ad fidem pertinent, jurisconsultorum vel certe eó essent modcslió prediti, uti jurisperitos auctoritate theologus non eget.—Quin politis eorum consulerent, ne divinando de sensu proprio responde­ titulorum expositionem, qui de fide decernunt, legisperilus à theologo mutuari debet. Ratio vero in prom­ rent! Quòd si docere vellemus, in quot errores theo­ ptu est. Sive cniin pontifices, seu concilia, quæ in vo­ logi nonnulli ob juris pontificii ignorationem incurre­ lumina juris coguntur, quidquam definiant, quod ad rint, facillimum quidem esset, iiìm esset longum, el fidem spectare videatur, id certe, ul alio jam loco ex­ aliò nostra oratio properaret. Sentiamus igitur, id quod plicuimus, non ex sensu suo, sed ex sacris litteris, at­ positum csl, juris canonici doctrinam theologo esse ipie Christi el apostolorum traditionibus colligant ncvaldè necessariam, eò vel maxime, quòd summi pon­ tificis el conciliorum auctoritas, quæ hujus doctrina! ccssc est. Cùm ergò principia, unde pontifices cl con­ cilia ad quæstiuncm fidei decernendam proficiscuntur, (I) Non ita certe canones ecclesiastici instinctu Spipropria sint thcologicæ facultatis, cujus est cognosce­ I iliis sancti eduntur. Videtur auctor noster ad hujus­ re, quæ à Deo sunt revelata, quæquc his sunt ve’ con­ modi exaggerationes propensus. Hic dicendum Proridentiam invigilaro incanonum editione ccclesiaslico- sequentia, vel repugnantia; ¡dañéconficitur, in ejus­ rum, quantum Ecclesiæ administratio postulat. P. S. modi rebus canonum sacrorum intelligenliam non a DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. VIII. jurisperitis» sed à theologis esse petendam. I<1 quod Patres, quibus est fidei cognitio mandata, libenter agnoscunt. Non enim priùs quemquam lúcreseos cri­ minis damnant, quàm theologi definierint, quod in ju­ dicium venit, id liæresim esse. Quæ cùm ità sint, non video equidem quonam con­ silio nunc apud nostros, in negotio cognitionis fidei, liarles postrema;, nc dicam nullæ, theologis permit tantur, jureconsultis veri) vel primaeve! etiam omnes. Cùm* que pnecipuus sit in hoc negotio labor decernere, quid liXTesis sit, quid hærelicum faciat, quid fides teneat, quid contra « uni fide pugnet, quantum cl quatenus doctrinæ sanæ ac catliolicæ adversetur id quod reus asseruerit ; ad reorum quidem pamas decernendas, quod posterius est, decreti sunl in republic^ judices, ad illud autem, quod cl gravius csl, cl in fidei nego­ tio prius, nullos habet respublica theologos patres con­ scriptos, quorum de culpis judicium, ciim de poenis judicant, jurisperiti sequantur. Faxil Christus, cujus hæc causa csl, ul principes Christiani, qui huic operi, quo fides cl religio continetur, libentissime favere so­ lent, rem, quam semel cœpenint, absolvant, cl gra­ vissimo tribunali theologos probatissimos, probatissi­ mos, inquam, adjungant ad hujus negotii absolutissi­ mam moderationem ! Id enim si fuerit Ecdesiæ præstitnm nihil erit, quod in sanctissimo cl maxime necessario inquisitionis officio desideretur. Sed de pri­ mó conclusione salis. Jam pergamus ad reliqua» 2. In his cliam, quæ ad inores perlinent, quatenus tel lex evangelica, vel ratio philosophiæ de hujusmo­ di proscribit, jureconsultorum auctoritas parimi,aut cortó nihil theologo conferre potest.—Quin rectam el sanam carum rerum cognitionem jurisperiti à theo­ logis mutuam accepturi sunt. Nam quemadmodum musicus ab arithmetico conclusionum suarum ratio­ nem sumit, quòd hæ conclusiones à principiis arith­ metics derivantur ; ilà cl si quæ dogmata de moribus jus pontificium vel cx Evangelio, vel ex pbilosophià colligit, ea sanò tanquàm à propriis principiis accepta theologus agnoscet, reciiùsque cl inlelligct, cl inter­ pretabitur. Qua cx re facilis conjectura esi, jurisperi­ tos quosdam in summo errore, et magnò veritatis igno­ ratione versari, cùm asserunt in malcrió usurarum, simonia', cl aliis ejusmodi, in quibus de pecado mor­ tali agitur, ad Jurisperitos poliiis, quàm ad theologos recurrendum. Quo in errore fuerunt Ancharanus in disputatione, cujus initium est : Antiquis ct modernis temporibus, cl Joannes de Anania, in cap. In civitate, de usuris, cl Alexander in concilio primo, et Alvaros Pelagius lib. 2, ait. 20. cl lloslicnsis in c. penult, de a lai. et qualit. ordin. Quos tamen non est difficile re­ fellere. Nam cùm theologo sacrarum litterarum cogni­ tio propria sil, quæcumquc dc moribus vel in sacris litteris continentur, vel ex iisdem per certam conne­ xionem conficiuntur, ubivis theologus invenerit, ca tanquàm sua vindicabit, Jurisperitus autem ut aliena mutuabitur. Cùmque rursùm philosophiæ principia à theologis etiam habeantur, ut qui de virtutibus cl vi­ tiis, de fine humanæ vite, deque actionibus, quibus 4M ad hunc finem pervenitur, longé latêquo disserant, ct super harum rorum jadis fundamentis morum fabri­ cam exstruant; certequæ in jure de moribus cx prin­ cipiis natura ratione constitutis proscribuntur, ca theologus quasi suo sibi jure assumet, jurisconsultis­ que exposita et enucleata Iradel. 5. In tertio illo genere rerum, ubi scilicet dc,mori­ bus Ecclesiæ el religionis institutis per leges tantino pontificias decernitur, in illo cliam postremo, ubi po> næ juris praflniunlur, jurisperitorum omnium com­ munis consensus, concorsque sententia theologo ma­ gnam fidem facere debel, si quando incidat quæstio circa res hujusmodi. Ul si exempli causò veniat in du­ bium an hic aut ille sit vel irregularis, vel excommu­ nicabis, vel interdicto, vel suspensioni obnoxius; item an delegatus possit subdelegare, an episcopus in his, illisvc possit dispensare (scholæ verbis liceat uti), an Ecclesiæ pastor rite sit electus, niim judex ecclesiasti­ cus causam in judicio legitime definierit : in his, aliis­ que sexcentis hujus generis, theologus iiisolentissimuscrit, si, quod ignorat, judian it; insolcnlior, si posici quàm jurisperitos consuluerit, omnium aucto­ ritati refragabitur. Etenim, ut aliàs sæpèdiximus, cujusque rei peritia non aliis certius, meliusque contin­ git, quàm ejusdem rei peritis hominibus. Ilà doctissi­ mis quibusque in arte suà fidem habere opus csl. Juris ergo pontificii prudentibus in his, quæ propria sint illius facultatis, non credere, crii profectò teme­ rarium. Deinde in ejusmodi canonum interpretatione Ecclo siæ judices ct administri concordem omnium juriscon­ sultorum sententiam amplectuntur. Qui enim in actio­ nibus vel judiciis ecclesiasticis suo sensu, ct non com­ muni jurisperitorum omnium duceretur, sine dubio suo illum judicio Ecclesia coerceret. Ila Ecclesia usum judicum approbando, de const, cap. I, eorum quoquo videtur intclligcnliam approbare, quos hi in Ecclesia’ administralione sequuntur. Ncc alienum est à veri) Conjecturi), Christum Dominum juris hujus periti* quodam modo cliam adesse in legum ecclesiasticarum verá interpretatione. Cùm enim sacri canones, insti­ gante Spiritu sancto, ad Ecdesiæ sint utilitatem editi, ut Damasti* papa definit, consentaneum est, ul Eccle­ sia, cui canones illi sunl necessarii, quò in religione cl moribus ecclesiasticis contili atur, interpretes à Deo sanos acceperit carum legum cl institutorum, qnb bus est administranda. Parùm enim profuisset leges mortuas in membranis scriptas habere, nisi haben t quosque respublica ebristiana vivos interpretes, qui rectum carum legum sensum assequerentur. Deus ita­ que, quoniam non deficit in necessariis, non in theo­ logos solùm, sed in juris pontificii peritos Spiritum veritatis effudit. Quapropter cx concordi omnium senlentià probabilissimum argumentum sumere theologum potest adeas quæstioncs decernendis, quæ circa ilb duo rerum genera posteriore loco posita exorientur. Exorientur autem in utroque genere pluiinuc, quarum definitionem theologis ignorare fas non est; his vel maximè, qui aut laicorum ct clericorum confessioncl LIB. IX. GAP. I. IN THEOLOGIA NIL PLES ÆQUO RATIONI TRIBUENDUM. 4îî ludiuid, mil ctiam theologiam in academiis profiten­ nonnunquàm ac turpiter errabunt. Quæ autem cum tur. Ili enim, quoniam de inultis, qui cx jure pendent, ▼iris in sufi quibusque arte peritis consuluntur, ca aut magnum munus respondendi sustinent, si responsa, minimo, aut nullo certe periculo respondentur. Ac de atipie decreta jurisconsultorum negligimi, pcriculosò septimo quidem loco satis dixisse mihi videor. «1 DE OCTAVO LOCO, QUI RATIONIS NATURALIS ARGUMENTA CONTINET. CAPUT PRIMUM. Primus error in hujus lori usu vitandus, ne plus crquo in re thcolutjicá rationi naturali tribuatur. Sequitur, ut doceam, quidnam argumentorum ratio naturalis tlteologo suppeditet, quod in octavo loco me acturum pollicebar. Agam autem, quantum res ipsa patietur, brevissime. Est enim hic locus late patens, et quanquàm non est lheologiæ proprius, sed alienus, magnus tamen est, cl'dim ab scholasticis reliquis, lùm à 1>. Thomæ familià excultus uberrime; non quòd de 1 ici hujus aut vi, aut usu quisquam adhùc scholæ theo­ logus disputaverit, sed quòd universi philosophiam, cæterasquc naturali ratione parlas disciplinas vel in scholam Christianam invexerint, vel certe ab aliis in­ vectas excoluerint, pro suà quidem facultate quisque, sed in theologorum, ul ita dicam, grege, sine coni ro­ vereto D. Thomas excelluit. Principio autem in hujus luci tractatione duos errores contrarios fugere debe­ mus. Primus csl eorum, qui usque adeò argumentis à ratione ductis addixerunt se, ut sive disputent, sive scribant, Scripturam sacram, sanctorumque Patrum libros ne legisse quidem videantur. Qui parimi illis dissimiles sunl, quos Eusebius, lib. 5 Hist, ocelos, po­ stremo capite commemorat, in lanlùm stultiliæ pro­ lapsos, ut si quis sermonem de Scripturis proposuis­ set, illi è contrario proponerent, utrum ille sermo, de quo agebatur, conjunctum an separatum genus syllo­ gismi faceret. De quibus rureiim Eusebius : < Derc< limpíenles, ait, sanctas Scripturas Dei, geometriam < tractant, et qui vere de terrà sunl, de terrà loquun< tur : et ideò cum, qui de sursum est, ct de coelis < venii, ignoranl.Denique Euclides apud cos vel maxi< me in geometri® disciplinis viget. Sed el Aristote< les, cl Theophrastus ab his in admiratione haben< tur. ('.alentis vcrò à nonnullis eorum adoratur < etiam. > Ac fuisse oïim in Ecclesiâ nonnullos, qui ra­ tionem auctoritati preferentes, rem theologicam syl­ logismis absolverint, Augustinus in epistoto ad Dioscorum numero 56, Bernardus quoque episl. 189, tes­ tes locupletissimi sunt. Hoc vero secolo fuisse cliam in ncadcniiis multos, qui omnem fermé lheologiæ dis­ putationem sophisticis ineptisque rationibus trans­ egerint, minam ipsi non fuissemus experti? Egit au­ tem diabolus, quod sine lacrvniis non queo dicere, ut quo tempore adversum ingruentes cx Germania h:e- reses oportebat scimi® theologos optimis esse armis instructos, co nulla proreùs haberent, nisi arundines longas, arma videlicet levia puerorum. Ila irrisi sunt à plerisque, ac merito irrisi, quoniam veræ lheologiæ solidam effigiem nullam tenebant, umbris utebantur, easque ipsas ulinnm sequerentur. Feruntur enim è Scriptura sacra principiis, cujus isti vel umbras non sunt assecuti. Quocirca homines veri» tenus in llicologto magistri, pugnavere illi quidem advcrsiim Eccle­ siæ inimicos, sed valde tamen infeliciter. Male enim seres habet, cùm quod ingenio et eruditione effici dé­ bet, id lentatur à viris, qui ct ingenio parùm valent, ncc sunl admodum eruditi. Errabant illi autem à principio statini studiorum suorum. Cùm enim facul­ tates eas, quæ linguam expoliunt, mirum in modum neglexissent, cùm sese in sophistici arte torsissent diuliùs, lùm demùm ad theologiam aggressi, non theo­ logum, sed fumum lheologiæ sequebantur. Quòd si vituperandi sunl, qui per ignorantiam erraverunt,quid de iis existimandam est, qui valentes cl prudentes in errorem inciderunt? Nam cùm rem perditam el col­ lapsam suà restituere auctoritate deberent, tempori, ul inquiunt, servientes, non modò sophismata non profligârunt, verùm cliam auxerunt. Quæ nimirùm cùm à philosophià, lùm verò magis à theologià tollenda sunt, caque argumentandi are. quæ vult illa quidem videri se esse dialecticam, sed abest ab cà distatquo plurimum. Dialectica enim est locata in pcrilià usu­ que partiendi, liniendi, argumentandi, id quodlhcologo csl pernecessarium; sophistica autem nihil habet nisi argutationes vanas, quarum nullus in tbeolog A fruc tus est. Quin adeò nulla pernicies lheologiæ major inveniri potest, quàm in sophismatum fece simuhtio lheologiæ. Ex quo illa absurda nascuntur, ul sopi, sl® theologi esse, videantur. Quòd si quem etiam ista de­ lectant, ne bellum omnino indixisse videar sophisma­ tibus, quorum est cliam fortasse quidam modus, non ¡niellilo, quid causæ fuerit viris doctis, ul sub diale­ ctica! nomine exponibiles, obligationes, insolubiles, reflexivas, aliavo id genus monstra in scholam intu­ lerint, de usu autem dialectic® non fecerint ne ver­ bum quidem ullum. Nonne igitur illa sunl pueris uti­ lia? sint; nam nos quoque sophiste fuimus aliquando; sed obsecro, ità utilia habeantur ista, non ut orna­ menta virornm, sedul exercitamenta puerorum. Atqn* vel ipsi pueri intelligant, sophismatum brevem quem- DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IX. 424 423 humanos usus noverint id, quod in scindi didicerim!, dam ludum esse oportere, aliumque usum à dialecti­ ci requirendum, philosophise thcologiæque maxime scilicet priusquam ad Christi religionem converteren­ necessarium. Veruni hæc haclenùs. Jam ad proposi­ tur. Propter humanos usus, inquii; adusimi igitur theologiæ humanæ ratio doclrinæ nihil catholico pro­ tum revellamur. Qui igitur theologiæ dogmata huma­ derit. Referuntur etiam à Gratiano trigesimi septimi nis metiuntur argumentis, nec ea, quæ à ratione du­ distinctione, duo testimonia, unum cx Ambrosio, alte­ cuntur, volunt preponderan auctoritate, hi pritniim rum cx quarto concilio Carlhagincnsi, quibus suadere omnem vim theologiæ el gravibtem amittunt, deinde videtur humanas disciplinas, ul perniciosas, vel cortó faciunt, ut theologia, detract à auctoritate, non solum contemnatur, sed ne theologia quidem sil. Nam si ve­ ut inutiles, à lheologià repellendas. Concilium quippi Carthagincnsc quartum velai episcopis, ne libros gen­ ra el legitima theologia est, à tide descendat oportet, tilium legant. Ambrosius autem dicit, astrologiam et ubi hujus facultatis propria principia resident, quem­ alias hujusmodi disciplinas nihil valeread salutem, sed admodum in hujus operis initio constituimus. Fides in errorem mittere. Epiphanius quoque, hæresi Sep­ autem tota Scripturarum cl Ecdesiæ auctoritate con­ tuagesimi sextA adversus Actium disserens, ait quòd tinetur. Quamobrem salis exploratum habere possu­ non revelat Deus Patrem cl filium per Spiritum san­ mus, quàm male valeant ii de re lheologicà aut scri­ ctum his, qui de ipso per syllogismos ratiocinantur. bere aul dispulare, qui sacros libros, Apostolorum Qui ergò in theologiam humanas rationes invehunt, traditiones, conciliorum dogmata, juris pontificii de­ hi divina revelationis non possunt esse participes. creta, sanctorum veterum doctrinam vel rejiciunt vel 2. Ncc solimi testimoniis Patrum, sed sacrarum ignorant, linque hoc quidem opinantium genus pella­ ctinm litterarum abutuntur in sui erroris confirmatio­ tur é medio (est enim lotum improbabile cl impium), nem. Principio enim affermit illud Ecclesiastes primo: qui opinantur aptiora theologo ea argumenta esse, quæ Proposui in animo meo quœrere, et investigare sapienter cx ratione, quàm ea, quæ cx auctoritate ducantur. de omnibus qu r fiunt sub sole. Hanc occupationem pes­ Jicbus enim ante dictis aperte intcliigitur, cùm de Deo pnescrlim, divinisque mysteriis disputatio incidit, ar­ simam dedit Deus filiis hominum, ut occuparentur in eJ. Vidiqitœ fiunt cuncta sub sole, et ccce universa vanitas gumentis pbilosophiæ præponcnda esse argumenta, quæ pertinent ad Dei fidem, quà nihil theologo debet et afflictio spiritus. Si ergò occupatio pessima est stu­ dium humanæ litteratura, si vanitas ct afflictio spiriesse antiquius. Sed prioris hujus erroris levitas, quo­ ids, non csl profeclò à theologis expetenda. niam facilè deprehenditur, non est pluribus refu­ 3. Deinde, argumentantur cx illo Proverbiorum tanda. quinto • Ne attendas fallacia: mulieris : favus enim diCAPUT II. stillans labia meretricis, etc. ; posteó : Quare, seduceris, Extremum aliorum errorem percenset, qui à natura: ra­ fili mi, ab aliena, clc. Hanc aulem humanam sapien­ tionibus prorsiis abhorrent ; quorum etiam argumenta tiam interpretantur, quam nimirum esse fallacem ad proponit. Colossenses secundo testatur Apostolus in hæc verba : Videte ne quis vos decipiat per philosophiam ct inanem Alterantem error illorum est, qui solis sacrarum fallaciam. fitte rarum testimoniis, aul interdum etiam scriptorum 4. Addunt illud primæ ad Corinthios primo : Per­ veterum omnia definiunt, argumentis naluræ haud ali­ dam sapientiam sapientium, ct prudentiam prudentium ter abhorrentes, quàm si essent theologiæ adversa el reprobabo. Ubi sapiens? ubi scriba? ubi inquisitor hujus inimica. Hunc aulem errorem plurimis testibus sua­ secali? Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus mun­ dent. di? Addunt cliam illud ex eodem Apostolo primæ Co­ I. Ac primus testis citatur Gregorius Nazianzcnus, rinthiorum octavo : Scientia inflat. Aliud quoque pnbrat. 1 in Julianum, ubi ait, disciplinam nostram esse mæ ad Timotheum sexto : Si quis non acquiescit sanis Pythagoricam. Atqui apud Pythagoreos tantino ausermonibus, et ei, quæ secundùm pietatem est, doclrinæ, cloriUs præjudicata poterat, ul sine ratione valerci. superbus est, nihil sciens, sed languens circa quœstioncs. Alter csl Hieronymus in 10 Matthæi caput, quo loco Quo loco volunt Apostolum significare, disciplinas non vult Evangeli! doctores humanæ ratiocinationis presidiis nili; quia hujusmodi, ul inquit, virga et ba­ humanas morbos esse, solamque Christi doctrinam culus arundineus est, quem si paululum presseris, franesse sanam; hancsecundùm pietatem, id est religioni dilur, d manum perforat incumbentis. Et in 51 caput conformem cl consentaneam esse, illas non esse. Jeremiæ, de verbis Dei humano sensu argumentari di­ 5. Prætercà Apostoli non habuerunt philosophiam; cit esse sacrilegium. Tertius csl Aug., lib. I de aciis non est igitur theologo necessaria. Si enim Spirilus cum Felice Manichino, cap. 10. Cum enim Felix Maiiisanctus docuit Apostolos omjiem veritatem, juxlà Do­ ch i 'iis efferret, quòd docuisset discipbtos snos initium, mini pollif ilationem, Joannis decimo sexto, el has medium, cl finem et quomodò, vel quarè factus sil disciplinas non docuit; sequitur non esse Christiano inundas, de cursu solis, cl lunæ, deque aliis hujusmo­ do< tori utiles, atque adeò ne versari quidem circi ve­ di rebus physicis, sacr. lib. i hist. cap. 8, Augustinus ritatem. Prælereà vel philosophia est theologo neces­ contra ait, quòd Spirilus paracletus non docet has ve­ saria, dum imperfectos in Ecclesià instruit, vel diim ritates. Christianos enim vult facere, non malhcmatiperfectos alloquitur. Imperfectis lac Apostolus dat. nec ev-j. Sufficere autem, ut homines de his rebus propter existimat se El nirsùS mentis et veri perspicienti^ polleat, quùmlibet rerum eodem libro : < Nonnulli, ait, qui se putant esseinge- et divinarum et humanarum ordinem ac connexionem < niosos, nec philosophiam attingere volunt ncc diateneat, quamlibet omnium causas, clTecta, anteceden­ < lecticam, sed nec contemplationem discero naturatia, consequentia non animo solùm perlustrarti, sed < lem, sed solam et nudam fidem requirunt, perinde ac cliam comprehenderit, nullo tamen apud istos habea < si cum nullam vilis curam gesserint, velint ab initio tur in pretio. Sed hæc alio loco forte tcmpestiviùs < slatini huiros accipere. Dicitur autem Dominus vilis dicentur. Nunc ad id, quoi! cnil institutum, rever­ < allegorice, à quo cum diligentia cl agri colendi arte, tamur. < quæ fiunt ratione ac sermone, fructus est vindeCAPUT IV. c miandus, > etc. In quo recensitus error refellitur. Lulhcrus cliam, qui omnes omnium hæreliconnn Aures ¡taquead natura rationcsotciidere,siquandò hærcsûS in unam fecit Camarinam confluere, non modo à theologis alferantur, id nos in errore maximo duci­ asseruit philosophiam esse theologo inutilem el noxiam, mus. Si enim cadit in theologum aliquando, ut de rebus verum etiam onmcs speculativas disciplinas errores esse. Scilicet inorum philosophiam novus hic Socrates (I) Plutarch, de Piae, philos., Euseb., lib. ! Prapxr ev;mg. c. 5. mirificó complexus est : quæ in contemplatione versaU th. t. H7 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IX. humanis philosophelur, quod profecto cadit, nisi cx co cxtirpatam humanitatem arbitremur, quænam, rogo, causa est, cur naturales argumenta!iones à theologià pellamus, ne, utquæ divina sit, humanis adminiculis eguisse videatur? Non egeat his esto, cùm suis, hoc est divinis quasi lineis contineatur. At volumusnc nos theologum, qui solum divina calleat, in humanis;errct, labatur, cuculiai, ballucinctur? Quid autem interest, ratione animi sublatà, non dico inter rusticum ct theo­ logum, sed inter theologum cl pecudem, aut saxum etiam, aut truncum, aut quidvis generis ejusmodi? Quæ verò ista sit mens, vel quæ hominis ratio poliiis, si ncc philosophiam, ncc dialecticam habeat, ncc ullam omnino humanæ rationis disciplinam? Inlelligendum est autem, chrislianæ doclrinæ professores duabus quasi indutos esse personis, quarum una est commu­ nis, ex co, quòd omnes participes sumus rationis, à quà omnis argumentatio natura trahitur et ex qua ratio inveniendi argumenti naturalis exquiritur; allora autem, quæ proprié theologis est attributa, undé ar­ gumenta experiantur, quæ propria sunt lheologicæ facultatis. Deponat igitur theologus personam hominis, si ita placel, cùm divina tractat; cùm verò tractat hu­ mana , quænam, rogo, stultitia erit hominem cx ho­ mine tollere? Quanquam in quacumque disputatione, sive de humanis sive de divinis disseritur, utramlibet personam deponere stultissimum erit. Quid enim stub tins esse potest, quam vel pedem abjicere, cum caput munus suum explet, vel caput tollere, cùm pes munere suo fungitur? Nam nec pes capiti officii, ncc caput pedi, quin etiam, ut Apostolus monel, I Cor. 12, 21, non potest caput dicere pedibus : Non estis mihi necessarii. Sic nimiriim, cum ncc humanarum rerum intelligcntia divinarum cognitioni obsit, ncc divinarum cognitio humanarum inlelligenliæ, neutram debemus in alterius propria functione abjicere, nisi volumus esse stulti. Porrò qui theologiam sie instituit, ul nihil habeat cum untune ratione conjunctum, omniaque egregia! disciplinto dogmata sola Scripturarum fide metitur, hic, si in eà opinione persistat, ct non interdum natura boni­ tate vincatur, ncc theologiam colere, tucriquc possit, nec fidem, ncc humanitatem. Non humanitatem,sæpê enim dicendum est, quia sine ratione humanitas extir­ pator; qui autem rationales disciplinas theologo aufe­ runt, hi suam illi rationem eripiunt; quoniam si veri­ tatem quæ in disciplinis cernitur cl hominis intelligent^, ;i ratione tollas, jacebit profecto, vel nulla erit potius. Nec fides rursinn se ipsa sola sine doctrinó et ratione lutari potest. Nam phUoBOphià, et omni ratione dispu­ tandi sublatà, cum fide sancta rusticitas manet, quæ, ut Hieronymus ad Paulinum scribit, quantùm prodest vite memo, tantino simplicitate nocet, si adversariis non resistat. Itaque vacillabit fides, nisi fidelis, quod Petrus ait, paratus sil reddere rationem, id quod soló tide sine ratione fieri non potest. Theologia denique titra natura rationem non constat. Cùm cnim sil homo rationalis, est illi ingenita ratiocinatio, sive agat sccnin quui, sive cum altero, sive velit humana sen divina rogiMMccrc Quare ubi homines disserent, rationem naturalem repellere nec debent, ncc ven’) possunt, nisi homineS esse desierint. Balio enim res omnes conliI et; quoquò te verteris, prestò est, nullà disputatione excluditur. Qiinmobreni qui naturalem rationem ab usu thcologiæ remotam esse volunt, ii omnem à thenlogià disputationem cxro fusé sumus ac diligenter perse­ cuturi , non libet in presentii exponere. Nunc cnim salis est fuisse demonstratum, rationes humanas ho­ mini theologo non solùm utiles, sed etiam necessariaesse. Homo quippe, rationem omnem tollens, theo­ logus ex auctoritate omnia statuens, esse certe nullo modo illesi. Quò etiam magis vituperanda est rei maxime necessaria; tam noxia reprchcnsio, Una esi CAP. V. PHILOSOPHIA THEOLOGO NECESSARIA EST. 450 «9 enim philosophia in rebus humanis; de cujus utilitate potest esse theologo noxia, m-<1 erit potius accommoda. Ecclesias scriptores eodem omnes ore consentiunt, El si hæc scientia veri est, ut dicit Salomon, quid di­ quanquàm à Lulheranis ipsa contemnitur, et fallacia cet Lulherus, qui speculativas omnes disciplinas erro­ quædam atque ostentatio esse dicitur. Qui autem hoc res esse affirmat, inanrsquc fallacias? Pergit Clemens dicunt, atti nihil contri natura rationem existimant argumentari ex eo etiam , quòd athleta, qui non se sc dicere, aul censent sc giganlum more bellare cimi prius instruxit ad certamen, jure contemnitur. Qui er­ diis, id est, natura repugnare. Si nihil existimant go ad certandum cum fidei adversariis multiformibus dissonum rationi se docere, quid cum illis disseras* non est etiam multiformi disciplinó instructus, is non qui rationem naturalem homini theologo eripere, non est dignus, qui in perfectis theologis habeatur : < lu< super dividere, inquit, voces, quæ in Scripturi afinte lligiinl rationi esse contrarium? Sin adversari qui­ dem rationi putant, errant in eo turpiter, quod homini < feruntur ancipites, theologo necessarium (rit, ne cx rationali errorem rationi adversum suadere se posse < amphibologii cl eludat ct eludatur. > L'oc autem credunt. Abeant igitur, el quoniam cum hominibus praslarc sine grammatica? artis auxilio non poterit. homines ncc ratiocinari, ncc philosophari volunt, ei Quòd si grammatica semel admittitur, quidni diale­ (pii sit cx pecudum genere (sunt cnim quidam homines ctica? quidni philosophia? An volunt grammatici nun re, sed nomine) se suamque theologiam insi­ sibi solis theologiam vindicare, rateros omnes. dialec­ nuent. ticos, physicos, astronomes, geometras ab illius par­ ticipatione secludere (1)? Id quoniam constat esse CAPUT V. vanissimum fateamur necessc esi humanas disci­ Philosophiam Theologo necessariam ostendit. plinas theologo esse perutiles. < Quòd si non sunl, Porrò ul ad illud, quod de ecclesiasticorum auclo< inquit Clemens, adhuc necessc csl illas addiscere, rumconsensu diximus, revertamur, Clemens Alexand. < ul rite valeant damnari. Quà cnim fronte de bis sen1 Strom, lib. cl à nobis stat, el mullas etiam causas < tenliam ferimus, quæ perspecta et cognita non baaffert, cur philosophia sil theologo necessaria. Inani, < bemus? > Hactenus Clement Alex, secuti sumus , ad philosophos edocendos; simili cnim edocemur si­ non ut interpretes, sed, ut solemus reliquos, judicio tuile. Sicut ergò Apostolus hebræis Hcbræus factus arbitrioque nostro, quantum quoque modo videtur c est, atque adeò omnia omnibus, ul omnes lucrifaceret; fontibus eorum haurientes. ita thcologiæ professor fiat necessc est philosophus Orígenes autem, ul Eusebius auctor est lib. sexto philosophis, ul hos convenientius faci li usque lueretur. ccclesiast. Hist. cap. 15(2), philosophia? studia detrec­ Exhibenda cnim cuique sunt, quæ ei conveniunt, et tantibus respond t, sc huic quidem operam navasse quæ sunt familiaria, ut per propria ad fidem veniat ve­ diligentem, sed ¡ion absque virorum gravissimorum ritatis. Atque hanc etiam causam lib. 5 Strom, resu­ exemplo, Panihæni, Heraclæ, aliorumque similium . mit. Alteram affert ad refellendos sophistas. Nam quo qui cùm essent doctores apostoloci, nihilo secius phi­ ¡Mielo fallaces philosophorum argutias refutare possu­ losophorum libros legere et in philosophi® studiis mus, nisi arguendi ct refellendi artem persequamur? exerceri solebant. Refert etiam Eusebius Origeni mo­ Tertiam, quòd varia ac multiplex praeopteris doctrina rem istum fuisse, ut si quos nostrorum adolesccnIulo­ cl delectat, ct admirationem adferL atque adeò audi­ rum ingeniosos videret, traderet eis etiam ea, quibus tores captat. Quod varié item multiformi argumento philosophi discipulos suos velul primis elementis im­ suadetur, id íirmiiis bæret animis discipulorum. Apo­ buere solent ; dicere verò solitum, non parùm ad stolus quoque docere se ail, Coloss. 1.28, in omni sa­ inlelligentiam Scripturarum emolumenti fidelibus con­ pienti i, ut exhibeat omnem hominem perfectum in (7iri- ferri, si in liberalibus et philosophicis litteris exerce­ sto. In omni, inquit, tapien ia, hoc est, divinò el hu­ rentur ; nostra cnim philosophiæ partes Græcos an­ manó, ul cujusvis generis homines afficeret pcrficcrct- tevertisse, nec debere paries suas omittere veritatem, que in Christo. Astitit prælcreà regina à dextris Christi, quia cas sibiprævcniens falsilasvindicàsset. Vide etiam circumdata varietate¡ Psahn. 41, 10. Ad hæc quomodo Eusebium, lib. >, cap. 7, et Sozomenum, lib. 3 Hist. ferri ac silicis concussione ignis, sic hominum doctis­ su«, c. 15. simorum conflictu cl disputatione veritas elicitur. Theodoretus quoque, lib. 8 hist. Tripar., c. 8, DiQuam oh causam Peripateticorum morem de omnibus dymum refert grammaticam,rhetoricam, arithmelieun, rebus in utramque pariem disserendi Cicero sibi dicit geometriam, astronomiam, syllogismosque Aristot lis placuisse. Disputationes autem inter homines humana) didicisse, quòd adversùs mendacium anna veritatis existèrent. Fortiter crini expugnantur hostes, quando disciplino) imperitos soient esse ineptissima?. Quòd si inutilis ossei sapienti philosophia, quorsum Deus Sa­ adversum cos ipsorum annis utimur. Socr.it. lib. 3, c. <6, et Damasus lib. 4, c. 18. Neque statini pravà opi­ lomoni philosophiam indidisset? Snp. 7, 17 : Dedit nione fallaris, contri hostes hoc esse licitum, in aliis autem illi Deus horum, quæ sunt, scientiam veram , ut sciret dispositionem orbis terrarum, et virtutes elemento- disputationibus dissimulandum ; quia, ul Hieronymus ad Magnum ait, omnes penò omnium doctorum Ec­ rum, divisiones temporum, stellarum dispositiones, naclesie libri cjosmodi eruditionis plenissimi sunl. Quod turas animalium, vim ventorum, differentias virgultorum. Si igitur Dominus harum rerum scientiam docet, est ( I ) Vide Prolog, c. 5. pi} h» versione Mmcid lialx ntur l.xc* ca?. 18 Ct 20 verò Deus, qui utilia docet, ul Isaías ait. certe illa non DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IX. 435 doctriné Domini. \ct. 13, 12. Sic Centurio, Malli. 27, autem ibidem Tbeodoretus ait, hujusmodi disciplinis 51, Lue. 25, 47, videns quod facium luerat, glorifica«erilatem, nempe fidei, non erudiri, id significat, non vit Deum dicens ; I ere filini Dei erat iste. Petrus etiam, his Evangelium quasi (ignis fulciri, nul indé catholicæ veritatis probationem pendere. Alioqui, viri gravis- ac Paulus, Aci. 1,2 el 15, quò suaviiis audientes ad fidem resurrectionis allicerent, ratione naluræ osten­ Mini ad ea etiam suadenda, quæ fidei nostra ac reli­ dunt, locum illum Scriptura : Non dabis sanctum tuum gionis propria sunl, naturalia argumenta inseruerunt. videre corruptionem, de David intclligi non posse, ac Exemplo nobis sunt Eusebius libro tertio Ilist. Eccl. proinde de Christo inlclligendum. Ac Petrus ipse alio cap. 25, cl hb. 9, cap. 8. Melilo rursum apud eumdem lib. 4, cap. 20, Justinus quoque, eodem Eusebio refe­ iterum loco, Act. 3, 15, Christi resurrectionem insi­ nuat audientibus primiim lestium oculatorum claris­ rente, lib. 4,C. 8. Tertullianus pnctcreà in Apolog. id simo testimonio, deinde evidenti^ miraculi editi. Nos, quod Euseb. etiam retulit, lib. 2, cap. 24. Lucianos deiüquô Martyr, el suminâ eruditione vir, eodem Eu­ ait, testes hujus sumus. Et mox : In nomine ejus, inquii, hunc quem vos videtis et nostis, Deus confirmavit, sebio auctore, lib. 9, c. 6. Non hic refero Damasce num lib. I, c. >, non Epiph. hæresi 76, non Aug. lib. cl dedit integram sanitatem istam in conspectu omnium ve­ 1, de mor. Eccl., cap. 3, et loto primo adversus Crc- strum. En Petrus, sensus ipsos citando testes clarissi­ mos seritatis, (’luisti resurrectionem suadere conatur. ecouium libro, qui ul grammaticus dialecticam in Au­ Nccfrustra tamen; mulli enim audientium crediderunt. gustino damnabat, cl de utilil. cred. capit. 97, et con­ Confirmantur deinde ratione natura fratres. Non irà episl. Funda, cap. 4 el 18, de civil cap. il. Non enim ait, prœcedentibus, sed sequentibus signis, ncc Bedam d. 37, c. Turbohir; non Dieron. eàd. d., c. Si sermonem inferente, sed, confirmante, .Marci ultimo quis arlan, etc. Qui de mensa, non Syn. Eug. pap., C. cap. Ita Hieronymus in octavum Matthæi caput adnoDe quibusdam, non ('leni., c. Delatum. llæc, inquam, tal, Dominum, post sermonem illum montis, egregium ct alia plura non refero, quoniam libris sequentibus miraculum edidisse, ut per hoc pralcritus apud au­ hujusmodi argumentum sum diligentius persecuturus, dientes sermo fumaretur. Petrus insuper persuasurus hi modo constat, clarissimos viros, non solimi ad ca fidelibus conclusionem illam de legalibus, dequà in con­ suadenda, quæ rationi nature consentiunt, sed etiam cilio erat controversia : Viri fratres, inquit, Act. 15,8, ad ea, quæ lumen nature superant, humanis rationi­ (pii novit corda, Deus testimonium perhibuit, dims illis bus usos esso; cisdemque ab ethnicis calumniaulibu > Spiritum sanctum, etc. Et proliniis tacuit omnis multi­ chrislianam religionem asseruisse (I). tudo, cl audiebant Barnabam cl Paulum narrantes quanta CAPUT VL Deus fecisset signa et prodigia in gentibus. En quæ ac­ Apostolos aliosquc saucios viros natura: diam rationibus ciderant res extornæ et sensuum testimonia referun ­ usos evincit. tur in controvcrsîà etiam fidei apud Catholicos dirimend;i. Atque in concilio illo legem de abstinendo à Sed quoniam hæreticis proclive est veterum Patrum sanguine cl suffocato, idolothyto et fornicatione. Apo­ usum auclurilalcmque contemnere, ostendam dein­ stoli nullo modo tulissent nisi rationem natura seque­ ceps, ipsorum quoque Apostolorum doctrinó cl exem piis rationes naturales in theologiam invectas; his ad­ rentur. Testimonia siquidem nulla suppetebant, quæ ad eam legem probandam idonea viderentur. Non modo ductos exteros, ad fidem confirmatos fratres, invitatos igitur ad externos, qui naturam ducem solam habent, dociles, repulsos repugnantes, Clem. Alex., lib. 1 ct sed etiam ad cos, qui intra Ecclesiam sunl, humanis 7, Strom., c. 8. Adducuntur primiim ratione exteri rationibus theologo licet uti. Id vero eo loco magis, ul ad fidem cl quasi praparanlur. Deus quippe ad fidem ante jam diximus, ubi res naluræ lumine cognoscibi­ in mortalium mentes inducendam naluræ incitamentis les, sive alienis seu nostris persuadere cupi. Ilac enim utitur, ut primo loco fiisiits explicatum est. Hinc ete­ vià Barnabas cl Paulus ingressi sunt, ut Act. IÏ legi­ nim cl resurrectionis suæ oculatos test s protulit, el tur. Nam cimi sacerdos el populus Barnabæ el Paulo miracula doclrinæ conjunxit; nimirum, ul Apostoli sacrificare vellent, quod oral naluræ rationi contranon solum per verbum, sed etiam per ipsum opus i ium naturali quoquo ratione ipsi contradixci uni : Viri, persuadereni fidem audientibus, ul Ephiph. lib. 2, inquiunt, qiddluvc facitis? ct nos mortales sumus, similes hær. 51, v. 15, docet, cl Aiiibr. in comment. Episl. vobis homines, annuntiantes vobis converti ab his vanis ad Rom. cap. I : < Testis, ail, doclrinæ Virtus est, ul, ad Daim vivum, qui fecit cadimi cl terram, ct mare, ct < quia quoti prædicalur incredibile mundo est, gestis omnia qua* in eis sunt, etc. Et quidem non sine testi­ « fieret credibile. > El Beda lib. 3 in Lue. 7 : < Conmonio semetipsum reliquit, benefaciens de cado, dans < cessò, inquit primó poleslalc signorum, misil prapluvias ct tempora fructifera, etc. Quia ergd res natu­ « dicare regnum Dei, ul fidem verbis daret virtus rales testimonium perhibent Deo, qucmadmodiim hoc • ostrum. > Signisergò cl miraculis via fidei per sen­ loco Apostolus asserit, non est absurdum, quin etiam tus » i rationem sternitur. Sic enim Sergius Paulus, vir prudens, cum vidisset (actum, credidit admirons super c*l maxime consentaneum, ut et theologus de divinis quoque disserens, Inijusmodi etiam naturalium rerum (I) Pr.vlereh ratio maxime inservit ad principii testimoniis, utatur. Nam el Act. 17, Paulus idem pro­ evolvenda, consectaria eruendo; in theologia naturali, precipuas sibi partes vi dicat, atque etiam in super- bat, Deum non indigere alnpio, quod cudi cl terra*, sit Dominus, ct det ipse omnibus vitam cl inspirationem nalnrali, irguineiita naturalia seu philosophic a P. S 43i CAP. VI. APOSTOLI UA TIQNE ETIAM USI SUNT. 431 cl omnia. Probat item, Deum non esse longe ab uno- Quò in re etiam in theologi mulla peccantur. ul illi, <¡iio<|etiam naturai rationibus? Id quoniam dubium non est, bil facere sine formò, nùm plores angelos ejusdem maneat, hunc disserendi morem à Christo Domino speciei condere, nùm continuum in omnes suas partes profectum, ab Apostolis repetitum, à sanctis aucto­ dividere, nùm relationem à subjecto separare, aliasribus confirmatum, theologis non solimi utiliter, sed quo multò vaniores, quas .scr ibere liic ncc libet, ncc etiam necessario usurpari. decet, ne qui in hunc forte locum inciderint, c.x quo­ CAPUT VII. rumdam ingenio omnes schoke auctores æstiment. Extrema quorumdam theologorum vitia in usu philoso­ Illis igitur vitiis declinatis, quod in rebus naturalibus phic castigantur. el cognitione dignis opere curæquc ponetur, id non mudò, ul inquit ille, jure laudabitur, vcriim id ut fiat In hoc tamen disciplinarum genere theologia* profes­ etiam sunimoperiJ necessarium, si theologi perfecti soribus el honesto/H necessario duo illa vitia maxime plriiêque sapientes esse volumus. Prudenter enim dunda sunt, quæ Cicero commemoravit. Unum, ne in Hieronymus Pammichiuin admonet, ut i adamòrit ugnila pro cognitis, inccrtaquc pro certis habeamus 433 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IX. 456 435 tclligi debet, qui philosophiam errorem esse inanemcaptivam mulierem, id csl, sapientiam sccularcm, de­ que fallaciam aiunt, cos non soiùm stultitia, sed cliam calvet eam, ct illecebras crinium atque ornamenta impietatis esse damnandos. Dcusquippè veritas csl, ct veriorum cum emortuis unguibus amputet. Multos ab eo error est nullus. QuA re facile etiam intelligitur, cnim tunc fœtus captiva dabit, cl de Moabitidc effi­ cùm philosophie rationes à divinò ventale sial sumcietur Israclilis. plæalquepetilæ, qui illas rejiciunt, hos Dei veritati, quA CAPUT Vili. ¡næsubsistunt, refragari. Ncc quod illi fundamento niti­ Quæ sit hujus loci firmitas in theologica discipliné. tur, imbecillum esse aut infirmum potest. Quocirca fru­ stra homines vani conabuntur philosophia! naturaque Quibus rebus expositis, superest, ul doceamus, an hic locus in IhcologiA firmus, an potiùs infirmus sit. rationes evertere. Ulrumquo cnim lumen et natura ct Ubi nihil nobis immorandum esse video, cùm natura fidei, quorum altero naturalia, altero supcmalundia vi­ argumentationes constet unas certas, alteras incertas dere dicimur, à Deo csl. Illa enim, Joan. 1, 9: Erat esse. Ac cerlæ quidem sunt, quas dialectici demon­ lux vera quæ illuminai omnem hominem ; ct Psalm, strationes vocant, hoc est, quæ ex perspicuis cxplora- •i, 7 : Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine, lisquc principiis aliquid cenò evidenierque conficiunt. ad naturalem etiam mentis illustrationem referuntur. Incerta vcrò , quæ licèi probabiles sint, conjecturis Ilà non minùs à Deo falleremur, errantes in natura tamen Ime atque illuc trahuntur, nullam habent sua­ lumine, quam si per fidei lumen erraremus. Luminis dendi necessitatem. Firmum argumentum illud est : igilurnaturalis ducatum, investigationem, argumenta Non longe est Deus ab unoquoque nostrum : in ipso enim repellere, non modò stultum est, quod Aug. 5, de vivimus, moremur, et sumus, Actor, i 7. Illud hem : Qui Trin.j Cap. G, docet, verum etiam impium, quod hoc plantavit aurem, non audiet ? aut qui finxit oculum, non nos loco abunde docuimus. Qui quidem locus concludi considerai? Psalm. 93. Atque illud etiam : Edentes et jam poterai, nisi prius argumentis illis respondendum bibentes, quæ apud illos sunt : dignus est cnim operarius esset, quæ hærelici contra posuerunt. Prima igilur mercede sud, Lura 10, el 1 Corinl. 9. Probabile ar­ videamus, deinceps ordine reliqua. gumentum boc est, quo Points Act. 2 utitur : Non cnim CAPUT IX. ebrii sunt hi, cùm sit hora diei tertia. Ila patet, natura Satisfacit argumentis capite secundo propositis. argumentationes, quæ in usum tlicologiæ veniunt, in­ terdum infirmas, firmas nonnunquùm esse. Nam qui Principio itaque veterum nobis auctoritatem oppo­ omnium rerum infinitam volunt esse quæstionem, et nunt. Quod diim faciunt, veteribus sunl injurii. Quid cnim est aliud humanas scientias omnes a Patribus nullo loco veritatem fixam constanlcmquc persistere, ii et in naturam ipsam, clin Deum impii sunl. Sapienter condemnari, quam eos fuisse non modi) imperitos, vcrùm cliam alienos ab humanitate? Nam, quoniam siquidem Apostolus, cùm rationes à natura profectas homo rationis est particeps, consequentia cernit prin­ manifestas esse dixisset, lùm demum ad Deum cas cipia cl causas rerum videt, cammque progressus, ct auctorem revocavit : Quod notum est Dei, inquit, ma­ nifestum est illis?Deus enim illis manifestavit. Nùm per quasi antecessiones inquirit, similitudines comparat, ct rebus visibilibus adjungit atque annectit invisibiles. angelos? Nùm per Prophetas? Nùm per Apostolos? QuA mentis inquisitione invcsligationcque efficiuntur Minime id quidem : Sed invisibilia Dei, ail, it creaturi naturales in homine disciplinæ, quarum studium qui mundi ver ea , quæ facta sunt, intellecta conspicientur. vituperat, haud sané intclligo, quidnam sit, quod lau­ Conspicua igilur c< certæ sunl quandòcpie natura ra­ dandum putet. Quia veri) longum esset alia loca cx tiones. Vani namque sunt omnes homines, in quibus non eisdem ipsis Palribus adseribere, in quibus humnnæ subest scientia Dei, neque operibus attendentes cognove­ doclrinæcommendantur, non libet, nisi imum solum runt, quis esset artifex. A magnitudine etiam speciei cx Augustino referre, in illo cliam ipso libro contra creatura! cognoscibiliter poltrii creator horum videri. Felicem .Manicbæum, cujus testimonium nobis isti vel Sap. 13, 1 et 5. Evidentes itaque sunt, atque adeo maxime objiciunt. Augustinus igilur,-quamvis eos liæfirm® naturales quædam argumentationes. Non ergo rciicos reprehendisset, qui auderent auctoritatem speculativa disciplina, quæ ex hujusmodi argumen­ Ecclesiæ rationis pollicitatione superare, naturales ta­ tationibus conflantur cl efficiuntur, errores sunt inamen ralionessuo loco cl gradu commendat, inquiens: nesque fallacia. Quod Lutherus non stulte modo, veriiin impiè cliam asseruit. Quòd enim humana scientia at­ < Fidei imperator ciernentissimus, ct per conventus que sapientia omnis à Deo sil, non soliim illo Apostoli < celeberrimos populorum atque gentium sedesquò < ipsas Apostolorum arce auctoritatis munivit Ecclctestimonio, quod modo posuimus, ostenditur, sed aliis < siam, cl per pauciores pié doctos copiosissimis apetiam, qua A Clemente Alexandrino referuntur. Unum < parilibus cliam invictissimæ rationis armavit. \o esi illud Ecd. I, I : Omnis sapientia ù Domino Deo < rum illa rectissima disciplina csl, in arcem fulci re* cit. Alterum illud Exod. 5!, 2 : Vocari ex nomine De­ uteri, ct implevi cum sapientia et inlelligentia ad exco­ < cipiinfirmos, ul procis jam in luto positisfortissimA gitandum quidquid fabrefieri potest, ClC. Fabrilis igitur < ratione pugnetur. > Ex quo loco quid Augustino placeat, lectores vident. Cùm cnim apud illum ratio ars, atque omnis proinde humana disciplina ad Deum cum auctoritate confertur, jacet quidem rationis spe­ tanquàm ad fontem, cl primum sapientia cujusque cies valet auctoritas. Sed nusquam ille tamen 1115 principium referenda est. Ex quo, cl multis aliis in- 457 CAP. IX. SOLVENTI R ARGUMENTA CAPITIS H 458 duas argument, ndi xirlulcs ita sejungit, quasi possit interdicit.Quòd si legem perrumpunt quidam, aut in quisquam, qui non idem simili el ratione cl niiclorlphilosophie et dialectic^ plus temporis cl cura su­ tale nitatur, esse theologus. Indoctum quippe armat munt, quùm æqnum csl, non propter istorum vilium csl aut philosophia speculativa, aul scholastica theo­ tide, doctum etiam ratione. Non igilur humanas dis­ logia, quæ illa in usum suum Vindicat, contumeliose ciplinas i naiuralcsve carum ratiocinationes damnant vexanda. Nam ne illa quidem nos fugiunt, quæ vulgi doctissimi viri, sed illos, qui cum in unitate calholicâ diam sermone teruntur : A c quid nimis : Modus om­ non sint, el Christiano tamen nomine glorienlur, au­ dent Inméritos quasi ratione traducere : quia jacere nibus in rebus est optimus, cl quod versibus persecutus 6C abjectissimi: sentiunt, si eorum cum auctoritate ca­ csl Horatius : tholica auctoritas conferatur, ut ab Augustino ad Est modus in rebus, sunl certi denique fines ; Dioscormn scriptum est. Illos cliam damnant, qui phi­ losophiam Evangeliis praeferunt, quibus Averrei* cæleraquc gravissime. Notum enim lectoribus carmen. Paulus csl, Alexander Aphrodisæus Petrus, Aristoteles Virumqnc itaque vitium reprehendimus, et eorum qui Christus, Plato non divinus, sed Deus, cujusmodi nos Aristotelis Phtonisquc libros diti noctuquc versant, ipsi prasertim in llalià vidimus mullos, qui Scripturà cl conim, ac multò cliam magis, qui cùm omni rerum saci à ncglcclà, ad horum philosophorum doctrinas naturalium cognitione vacui sint, ubi primoribus, quod lampióni ad Syrcnum scopulos adhaerebant, postque aiunt, labris sacras litteras degnstàrint, lùm sc theo­ galeros etiam cl insulas non Prophetas, non Aposto­ logos absolutissimos profitentur,'lùm philosophiam quasi rebus theologicis tractandis ineptam negli­ los, non Evangelistas, sed Cicerones, Platones, Aris­ toteles personabant. Eos quoque sacerdotes patres gimi. Sed ad sanctorum testimonia salis dbdsse vide­ mur. nostri reprehendunt, qui plus nimio philosophorum E sacris veri) litteris Ecclesiastis primum testimo­ libris indulgent. Noluerunt cnim illi, quos occupatio­ nibus et gravissimis, cl maxime necessariis oportebal nium objicitur. Cujus tamen veram gennanamque intclligcnliam facile assequemur, si libri totius quasi esse districtos, cos philosophise studiis præpediri. Ba­ scopum cl mentem teneamus. Salomonis antem co li­ sibus certe ac Gregorius tredccim annis (libro 10 Hist. suæ. cap. 8, Ruflinus), ul litteris sacris lolossc bro prxeipuum institutum est, declarare, quisnam sZ hominis ille finis, gratia cujus sil conditus, hoc est, quo­ dederent, sapienlke sccularis libris omnibus valedixe­ nam loco humana felicitas sita sil. Nam cætera, quæ runt. Testatur cliam de se in Epist. ad Galat. Hierony­ mus, annis quindecim nullius sapientium Gentilium Ecclesiastes eà concione disserit, hùcdemùm perlinent cl revolvuntur omnia. Ponit igilur à principio slatini hbrum ne in manus quidem ascendisse. Clemens porri) generale pronuntiatum illud : < Vanitas vanitatum, el Alexandrinus, lib. G Sirom., hujusmodi viris, qui in Ecclesià doctores perfecti cl absoluti esse detieni, plü- omnia vanitas, > quo significat, nulla hujus secoli bona losophiæ studia, causa soliim relaxandi animi, in otio ca esse, qnæ finem homini suum exhloere possint veramque illi præslare felicitatem. Hoc cnim sensu res permittit : cl quoniam ancillas, ut vocarent ad arcem, omnes vanas Sapiens vocat. Nec absurde id quidem. rapientia misit, Prov. 9,5, admonuére Patres disci­ Vanum namque id definiri sulci(2 Physic. Arisi.), quod plinas quas vocant liberales, tlicologiæ subservire fine carel, scu ad finem, qui quærilur, otiosum est. nporlcre, non dominari. Curaturum itaque illorum Jure itaque res illæ vana» vocantur, ut quibus quietem studiosum, ait (demens 2 Strom., ne dùm ancillarum homosi quxrat, non inveniat; felicitatem si exspectet, amatoriis delcctalir, dominam, hoc est, veram sa­ fruslra exspectet : finem suum si persequi ac tenere pientiam negligal; quin cliam curaturum, ut si Agar /Egyptia Abrabami complexibus insolescit, Genes. 16 cupiat, vanus fiat. Themate igitur in hunc sensum ab el2l, ejiciatur foràs atque exolei, ncc sinatur aul initio concionis posito, quo universa hujus mundi bona Ismael Isaaci simplicitatem irridere , aut Agar Sara Salomon complexuscsl, tiim deinde sigillatim omnia |>erscquilur, oslendilque non in sapienti^, non opibus, non bonitatem contemnere (I). Affligat ancillam domina divitiis, non voluptate hominis bealitudincm esse locan­ cl corrigat, habeat in manibus, utatur cà ul libilum dam. Monstrat autem primo capite, per humanas di­ fuerit. Si cnim modesta, erit utilis : quæ cùm ci praler modum indulgclur, est cliam perniciosa. Fugax sciplinas hominem non beari. Id quàm apte et divinò probet, non csl hujus loci exponere. Tantum sunl lec­ csl cnim vita nostra, el quod plus temporis studiis tores admonendi, ul ne Aristotelis vario versentur er­ humanis impertimur, id divinis adimamus neccsse csl, rore. qui in contemplatione rerum supremarum sum­ quibus nos Christi religio consecravit. Qui doctrinis mum hominis bonum collocavit, lOEth. lib. Qui si lo­ item liberalibus nimium vacant, ii fere errores imbi­ queretur de mentibus corpore solutis, cl vilæ futura» bunt , qui vix clui possunt. Quà de rc lege quoque felicitatem quærercl, nobis, id est, divi Thoma? famicautum est in concilio Lateranensi, sub Leone de­ liæ, aliquid profecto diceret. Sed cùm de immortalitate cimo, sessione dcciniA. Est cnim lex apud nostros animi lùm hoc, lùm iitud, nec idem dicat semper, quid sanctissima, quæ in hujusmodi disciplinis soliim ado­ que polissimiim sentiat, difficile sil intelligere, de lescentes, neque omnes, sed ingeniosos exercet ; gran­ alierà profecto vilà, quam vel non habebal exploratam dioribus autem natu, ingenioque tardiore studia hæc vol penilùs ignorabat, ecquid dicturus crai homo aut (I) Hieronymi sormo in Prophetis incultus aliquando impius, aut certi» varius cl anceps, sensuumque prenon placuit. ’ 4M DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. IX. Qua igitur ratione fortuite bona ad felicitatem neces­ sidio destitutus, quibus ille administris in judicio re­ rum omnium utebatur? Do felicitalo igitur presentís saria esse dicemus , quæ casui subjecta insipienti quàm sapienti magis obveniunt? Quanto sapientius vite loquitur. Hinc enim in ethicis ct politicis opes, Salomon hominis finem, qualis in hfte mortali vita divitias, amicos, salutem, cæleraquc hujusmodi caduca quæri potest, in Dei timore et amore constituit! Deum etiam ct temporaria bona, quasi felicitatis adjumenta time, inquit, et mandata ejus serva, hoc est omnts homo. requirit. El in lib. de bona fort., sine exterioribus bo­ Atque scntenliæ huic reliqua omnis divina Scriptura nis, quorum fortuna, ut ait, est domina, negat aliquem felicem esse. Quam ob rem de judicio Aristotelis dubi­ consentit : Beatus vir, ait, qui timet Dominum, in mandatis ejus volet nimis. El : Beati omnes qui timent Domi­ tari non potest ; recline autem dixerit an secus, de eo tartassò dubitari potest. Veriim qui Ecclesiastis hoc num, qui ambulant in viis ejus. El : Beati immaculati in via, etc. El apud Maiiliæum Dominus, Beati, inquit, primum caput intellexerit, is jam sine dubio poterit qui esuriunt ct sitiunt justitiam. Et : Beati mundo corde. Aristotelis errorem facile deprehendere. Nam cujusNimirum in presomi secolo aul hæcbeatiludocsl, aul modi felicitatem habebit superna illa ac supcrcœlcstia nulla omnino est. Per hanc enim veram el perfectam contemplando, animus tanta mole corporis non onu­ felicitatem assequimur, per hanc etiam summe bealo, stus, sed obrutus Ì Cogitationes, inquit Sapiens, cap. 9, hoc est, Deo maxime appropinquamus. Quemadmodíira 14, mortalium timida, ct incerta providentia nostra. autem quò quidque est maxime calido propinquius ac Corpus enim, quod corrumpitur, aggravat animam, ct similius, eo calidius est, ilii quò quis Deo csl in hfte terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. vila proximior, ac similior, cò beatior ac felicior erit. Et difficile astimamus qua in terni sunt; et qua in pro­ Paulus etiam Apostolus, Cor. 15, 2, non modò D. spectu sunt, invenimus cum labore : qua autem in calis Thomas (1) dixil, dilectionem Dei in hac vita cogni­ suntquisinxi sligabil? Ecclesiastes quoque primo : Cun­ cta, ait, res difficiles, non potest eas humo explicare ser­ tioni sclentiæque prestare In dilectione ¡laque Dei hu­ jus vita* felicitas sila csl. non in cognitione. Nec si re­ mone. Miranda sane, cl digna Salomone sententia, qua? rum terrestrium alqtie cadestium cognitio, quam na­ declarat id, quod Aristoteles quoque ipse severi atque turales in homine disciplinæ partant, neminem facere prudenter dixil, mentis nostre aciem non aliter ad ea felicem potest, statini est à Salomone damnala. Sed qua? manifestissima sunl caligare, quam nocino? ocu­ studium humanæ scicnliæ occupationem vocal pessi­ los ad fulgorem solis. Qui) magis Aristotelis consilium mam, quòd molestissima sil. Malum enim in Scriptu­ nonnulli, ac recle illi quidem, admirantur, quòd cùm ris (Isai. 45, 7. Amos. 5, G), inierdùm non pro culpa, non ignoraret quàm infirma? csscnl ingenii nostri vi­ sed propœnà usui palar. Idem quoque studium vanitares, memoria angusta, (luxa, infidelis, acumen retu­ lem nuncupat, quòd nec homini fiuom suum prestai, sum, impeditum, debile, segnis diligentia cl larda, in eo constituerit felicitatem, quod adeò in hac vilA tenue el ad veram felicitatem consequendam oliosum est. Hoc vero testimonio si adversum liberales scientias est cl exiguum, adeò obscurum ct imperfectum , adeò abutimur, vituperemus simul opes, divitias, regna, ar­ infirmum ct instabile, adeò non per se idoneius ad ies, omnia denique, quæ sub sole fluid. Nam eadem beandum, adeò denique paucorum hominum, ut nihil de his quoque Sapiens dixil. Illud quoniam stultissi­ propcmodtim habere videatur cx his, quæ vera felici­ mum csl, fateamur omnino ex verbis Ecclesiastis ni­ tatis definitio continet. Qualis enim felicitas est, quæ hil conlrà disciplinas humanas confici posse. frequentissimi intercipitur, el rebus abjectissimis ce­ Multò vero miniis cx Proverbiis conficitur : nam dit? quæ non est commune bonum humani generis, verba illa plane de cæcà voluptate intelligimlur, (liem. sed quod paucissimi consequi ac tenere possint? ad I Strom., quam apud Ciceronem in Cal. Major. Pialo quam si omnes homines, ut par est, ad finem suum conarentur, respublica omnis interiret? quæ aucta ho­ escam malorum appellat, quòd câ videlicet homines minis requiem non augeat, sed laborem, quæ hominis capiantur, ul hamo pisces. Non est philosophia mere­ desiderium non saliet, sed excitet? humana quippè trix illa vaga et garrula, quietis impatiens, procax, blanda, adulatrix, preparata ad decipiendas animas, mens, quamdiii hic vivitur, rerum cognitione torqueri potest;satiari non potest. Maneat igitur, vite hujus feli­ sed si quid tale est, est illa Thamar, quæ causò prolis sedit in trivio, ad quam studiosus el fidelis Judas decitatem in primæ philosophia? usu, hoc est, in re­ < linavit, indeque genuit Phares cl Zaram, qui in Evanrum immaterialium contemplatione non consistere, ut grliis memorantur. Non sunt Music Sirenes, ul est quam morbus tollere valeat, dolor intercidere , inopia apud Pvthagoram : casta? sunt, non meretrices, vera­ interturbare. Nam si ad hunc Aristotelicam felicitalcm ces sunl, non fallaces. Qui Sirenum cantibus delenecessarius est aliorum etiam bonorum quasi concen­ I lantur, hi sunt in vitio : qui .Musas amant, in vitio non tus. talem nobis felicem Aristoteles lingit, qualis, ul sunl. In epistola auleni ad Colossenses, eodem Cle­ arbitror, nemounquàm crii, cl ut confirmare possum, nemo certe fuit. Quid quoti ul idem Aristoteles in li­ mente auctore non reprehendit Apostolus philoso­ phiam veram, hoc est, quæ de naluræ rebus vere sen­ bro de bona fortunó tradit • ubi plurimus intellectus, ibi minima fortuna ; ubi autem plurima fortuna , ibi tit, sed Epicuream, quæ videlicet tollit providentiam, el in Deorum numerum refert voluptatem, cl prelcr i minimus intellectus ? » Ecclesiastes, cap. 9 : Vidi, ait. nec sapientium panna, nec ductorum divitias, nec ar­ (I) 2-2.ci unlin dem vit lutem non esse, absurdum csV459 CAP. IX. SOLVUNTUR ARGUMENTA CAP111S II. 4« ¡41 res corporeas nihil esse credit. Hujusmodi ergò aliasmosci ignobiles elegit Apostolos, ul Dei virtus ma­ «pie similes philosophorum doctrinas condemnat Pau­ gis in Evangeli*! pncdicatione clareret. Quanquàm lus, quæ ah ipsis auctoribus philosophi® nomine ven­ Clemens, primo libro cl quinto Stromatum, docet, non ditantur, cum nihil revera mimis sint, sed ignorantium esse hic forte sermonem de vere sapientibus ct pru­ hominum traditiones, quemadmodum eas vocat Apo­ dentibus, sed de his, qui sibi sapientes cl prudentes viderentur. Sicut non vocatur Evangelium stultitia, stolus, Colos. 2, 8. Vera autem et naturalis philosophia non hominum traditione, sed Dei revelatione habita quòd stultitia sil, sed quòd ita hujus mundi sapien­ est, ut supra ejusdem etiam Apostoli testimonio tibus visa sit. Nam illud : Scientia inflat, facillimum intellectu est. Non enim magis scientiam hic dam­ ostendimus. Cimi vero eodem ipso capite scriptum sit: nat Apostolus, quàm opes, regna, pulchritudinem, Huc autem dico, ut nemo vos decipiat in sublimitate ser­ monis, minim esi, cur Lulberus, Philippus, cl alii, vires, abstinentiam, virginitàtereque damnaret is, qui quos quoniam adhuc in Catholicis habentur, nolo hic hæc omnia inflare testaretur. Clemens vcròAlexandri­ nominatili) cum hærclicis lacerare, eloquentiam ct nus, secundo Stromatum libro, de illis hoc exponit, qui se sapientes existimant, cùm tamen superili sint, nihil omnem sublimem dicendi characterem non reprehende­ reveni scientes, sed languentes circa quæsliones. Qu® rint. Absurdum csl enim, ut quibus verborum disci­ plinæ placent, his rerum cognitio displiceat. Sed peri­ intelligcntià ex eo probabilior efficitur, quod slatini Apostolus subdit : Si quis autem se existimat scire ali­ culosa curiositas (nam hoc dicit quidam) cl nimia in definiendis rebus obscuris audacia è philosophiae studio quid, nondiun cognovit, quemadmodum oporteat eum Mint*nobis nal®. Atque idem excusatione summae stul- scire. Non itaque vera scientia inflat, sed quæ videtur tili®,summ® improbitatis odium deprecans adjicit, se esse nec est tamen, ea inflat. At septimo Stromatum non in totum philosophiam damnandam putare. Iloe libro nové exponit inflare, pro eo, quod est facere ut manifeste sentiant, qui eam habuerint. Refert vero in autem calumniandi gentis, quale sit, ct cujus hominis, hoc illud quod Ecclesiastici quarto capite, 4 ubvç quis non videt? Certe non aperti, non simplicis csl, id est, sapientia filios suos inflavit; sic non ingenui, non justi, non viri boni; seti versuti po­ enim vertit interpres : quod alii, exaltavit, Hierony­ tius, obscuri, astuli, fallacis, malitiosi, callidi, vetera­ mus veri), vitam inspiravit. Verbum autem toris, vafri. Non nascuntur, mihi crede, è studio phi­ elevare et tollere est. At vcrò illi testimonio ex priore losophias vilia, sed ex errore cl ignorantià nascuntur. ad Tim. cap. C, divus Hieronymus in commentariis Quid enim philosophiæ magis contrarium esse potest, quàm aut vana pcriculosaque sectari, aul quod non sa­ stqær epistolam ad Titum, cap. i, respondet in hæc tis exploratum sil cl cognitum, id sine ulla dubitatione verba : < Quærilur, quare ad id, quod Apostolus ail, < secundum fidem electorum Dà, el cognitionem veridefinire? Quid vero sibi vult oratio illa : se non in lo­ < tatis junxerit, qu® juxta pietatem est, utrumnam sil tum philosophiam damnandam putare? Quam igitur < aliqua veritas, quæ non in pietate sil posita, cl pariem philosophiæ damnat ? At, ut Lulhcrus, eam qui c nunc ad distinctionem illius inferatur cognitio vericontemplatur cl cernit, explicet, atque excutiat intel< talis, qu® juxta pietatem est. Est planò veritas, ligenliam suam, ut videat, quæ sil in ea species, forma < qu® non habet pietatem, ut si quis grammaticam cl notio philosophiæ. Nos enim non more vulgi do­ < artem noverit, vel dialecticam , ut rationem reciò ctrinam Stoicam, aul Platonicam, aul Pythagoricam, < loquendi habeat, el inter falsa el vera adjmlicet. Geoaut Aristotelicam, philosophiam appellamus, sed, ut < melria quoque, el arithmetica, cl musica tabent in homines definiendi periti, si interpretari volumus, stu­ < sui scion CiA veritatem, sed non est scientia illa piedium sapienti®, si rem ipsam quærimns, rerum hu­ < talis. Scientia pietatis est nôssc legem, intelligere manarum ac divinarum, terrestrium atque coelestium < Prophetas, evangelio credere, Apostolos non ignoscientiam. Quam non dico in lotum, sed ne in partem < rare. Absque pietate veri) notitia veritatis delectat quidem damnare, vel insignis stelliti® est vel inalili® < ad præsens; sed aeternitatem non habet praemiorum.» manifest®. Augustinus porrò, libro primo de morii). Hactenus Hieronymus. Sanos ergò sermones vocat Eccles, calimi, cap. 21, curiosam natur® inquisitio­ Apostolus eos, «pii salutem anima? praestant, pios vero nem, cl nimium quemdam amorem Ierren® sapienti® cavendum intelligit, non veram philosophiam, qu.e csl qui pios el religiosos homines faciunt. Hæc: humanascieih lia non exhibet ; sed non proinde est theologo inutilis. amor sapienti® moderatus. At \|M)sloli non fuerunt humanis litteris eruditi. Fa­ Jam veri) quod ex priore ad Corinthios epistolà op­ teor. Christus non docuit eos geometriam, astrono­ ponitur» nihil illud movere potest. Nam quod ait, Per­ miam, physicam. El hoc item fateor. Spiritus sanctus dam sapientiam sapientium, id perinde est ne si dixisset, sapientiam sapientium obscurabo. Quomodo? Nempe docuit eos omnem veritatem, nec philosophiam, ari­ thmeticam , aul geographiam docuit. Verum est el id illustrando mundum majori doctrina? lumine, ad quam quidem. Christus nobis et Apostoli non dialecticam doctrina philosophorum omnis nulla esse videatur ; sicut etiam sol fulgore suo stellarum lucernarumquc r.ilcm , sed nudam scientiam, qu® fide ac bonis opelibus custoditur, tradiderunt. Non repugno. Non igi­ lucem dicitur perdidisse, prudentiam autem pruden­ tur sunl disciplinæ istæ chrisliano doelori utiles. Id tium Deus reprobavit, quia non elegit, nisi quæ stulta vcrò est, quod ego constantissime pernego. Apostolis sunt mundi, ul confunderet sapientes. In quem sen­ siquidem, ul ait Clemens, lib. I Stromal., Spiritus sum fortes cl potentes reprobasse dicitur, quia inflr- DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. X. 4H 443 sanctos omnia plene suggerebat, quæ erant ct ad ac diligenter explicaturi. Itaque nunc res cas pnclcrScripturam sacram intelligendam, et ad docendum cu- mittimus, quarum ratio et majores!, cl in aliud tem­ josvis genaris homines necessaria. Nos autem, qui pus differenda. Spirilûs hoc peculiare donum non habemus, si humaTaiitiim ergo postremum illud argumentum resini, narum simus litterarum rudes el ignari, ncc divina cui respondere debeamus. Id quod argute Clemens percipere sane possumus, nec perfecti esse in Eeelesià Alexandrinus, primo Stromatum libro facit, inquietisi doctores. Christus etiam et Apostoli non docuerunt < Non per ablationem philosophie perimitur veritas, nos immanas disciplinas, ul fides nostra non esset in < sed ad eam cooperate!* cl adjutrix invenitur ; sicut sapicntià hominum, sed in virtute Dei. Docere etiam < primus cl secundus gradus ci qui ascendit in cœna< culum, cl grammaticus ei qui csl philosophaturus. nihil voluerunt, nisi quod esset ad salutem ncc&sa< Nam cl visus et audilus confert ad veritatem, mens rium. Alioqui, si exemplum placet, ignoremus gram­ maticam, quoniam Apostoli grammatici non fuere. Si­ < autem est, quæ cam apposite ct naturaliter cogno< scit. Perspicuitas etiam opem fert ad trahendam vemus barbari, quia non fuerunt eloquentes Apostoli. < rilalcm; el dialectica, nc prosternamur ab bærcsiNihfl consulti) ac cogitalò meditatum ct praeparatum < bus. Et est quidem per sc perfecta Senatoris doinferamus, quòd Apostoli luereticis philosophis, tyran< cirina , cl nullius indiga, cùm sii Dei virtus cl nisque-evincendis repente, atque cx tempore sapien­ < sapientia. Accedens autem philosophia non veritatissime loquebantur. Quomodo autem docti sint omnem < lem facit potenliorem, sed debilem adversiis cani veritatem, Augustinus in Joannem declaravit. Sunt au­ < efficit sophisticam argumentationem, cl propulsans tem sine dubio humanæ quædam veritates, quas ta­ < dolosas adversiis veritatem insidias, v’meæ est sepes metsi Apostoli non sunt edocti, nos tamen utiliter ad­ < ct vallum. Et quæ csl quidem ex fide veritas , landiscimus. < quàm panis necessaria csl ad vivendum. Quæ autem Quòd enim discipulis humanis subjecta sit veritas, < pneccdit disciplina, csl obsonio similis et bellariis. quam tractent, cl in quà versentur, adeò csl manife­ < Desinente cœnà, suavis csl placcnlula, ut ait Pindastum, ul stultum sil el me reprobare velle, ct alios ne­ < rus Thebanus. > Hactenus Clemens. Ilaclcniis cliam gare. Quo vcrò tempore, quo loco, quo cum hominum nos de octavo loco disserimus. Ac si quæ sunl fortó genere disciplinis humanis theologo sit utendum, nam et hoc in argumento quærilur, alio libro sumus fuse reliqua , ea in nono, qui statini sequitur, disserentur. DE PHILOSOPHORUM NATURAM DUCEM SEQUENTIUM AUCTORITATE, QUÆ NONO LOCO POSITA EST. LIBER X. necessariam. Cùm autem Academia viros illos sum­ mos amiserit, ct quidam cx reliquis, qui hujus rei Hujus luci pertractandi necessitatem exponit. tuendæ socii esse deberent, studia hæc vel tanquàm arida, contenliosaquc dimiserint, vel certe ul laboriosa Qiiemadmodiim argumenta theologo ducerentur à cl molesta declinaverint, Lutheran! vcrò quasi noxia philosophia, atque ab omni omnino ratione naluræ, quoque reprehenderint, indignum judicavi illi me otio satis explicatum arbitror loco superiore. Sequitur, ul dare, quod multis ante mihi, magnisque desideriis op­ cælera persequar, quæ perlinent ad philosophorum cl taram. Itaque in his studiis ab initio versatus ælalis, historiæ humana: auctoritatem. Ili namque soli duo existimavi honestissime me chrislianæ reipublicæ in­ restant cx locis, qui sunt in inilio propositi; de quibus servire posse, si animum in SCholà meum vel repu­ dicere aggrediar, si pauca prìùs de instituto ac judicio gnantem continerem. Cui cùm multimi adolescens, meo dixero. Quamvis enim libri nostri non modò in discendi cansa, temporis tribuissem, poslenquàm their scholastica pugna clconcertatione versentur, sed multa cliam alia contineant iis utilissima, qui interiores scru­ logiam publice profiteri cœpi, meque ipsum discipulis tradidi, tempus fere lotum consumebatur in docendo, tantur, cl reconditas litteras, tamen interdum vereor, scribendi otium non erat. Sustinebam enim magnum ne quibusdam bonis viris scholæ nomen sit invisum, mirenturque in cà illustranda tantum me operæ cl onus, non discipulos modò quotidianis el lectionibus, temporis ponere. Ego autem, quaindiii res scholastica cl disputationibus instituendi, veriim cliam de mullis per eos gerebatur, qui juventutem ad scholæ theolo­ ct verbo cl scripto respondendi. Accedebant etiam non giam incilare sunl Militi, meas curas cogitationesque infrequentes ad populum conciones, quibus me vel omnes iu id conferebam, ut me quavis vià el ratione à necessitas adjudicabat, vel voluntas. Mures autem res. M Imi islii is conflictationibus liberarem. Non enim exis­ præsciliin magnas, eodem simul tempore non modò agere, sed ne cogitare quidem possumus. Quamobrcm timabam meam operam scholæ theologis quoquo nmdo CAPUT PRIMUM. 446 CAPP. Il, IH. QUI PIliLOSOPlll SIM THEOLOGIS UTILES, de hoc opere absolvendo, in quo lantani difficultatem CAPUT III. ¡nesse videbamus, ut viro indigeret non solino egregie Qui philosophi sint theologis utiles. docto, sed nullis aliis negotiis præpedilo, omnem om­ Philosophorum auctoritas eorum qui falsa senserunt, nino spem s;rpiiis abjecimus. Sed partim discipulorum nostram non potest adjuvare doctrinam, cl latentia co­ precibus efflagitati, partim amicorum con vitiis evicti, gnita facere, ul Augustinus ad Diosconnn veré cl saluo vero jussu potius, paler optime, cujus studiis, penter scripsit : < Quid enim nobis est, ait, propter ppæsertim in re tàm justó, cimi difficile est, lùm ne < defensionem chrislianæ religionis, quærerc quid æqtiuni quidem obsistere, subcisivis ul aiunt, horis, < senserint Anaximenes, Democritus, Epicurus, Paropus hoc informare decrevimus, ut si quo forte casu < menides ct Melissus, aliique similes hujus farina* phinequeamus, absolvere, certe instituisse videamur. Eò < losophi, quorum doctrina erroribus natura rationi vero me miniis instituti mei pmnitcl. quòd facile sen­ < contrariis plena fuit? > Non itaque omnes philosophi tio, ul nihil aliud agam, excitare me homines non so­ cordes ad rei magnæ investigami® cupiditatem. No» scholæ nostra probati sunt, sed illi, de quibus apud Platonem Socrates : < Sunt, inquit, in mysteriis enim si non assecuti, at id secuti profectò sumus, ulen, c mulli quidem, qui gestant ferulam, pauci veri» Bac* his libris explicaremus, quæ necsaliserant nota nostris, < clii. > Magnifica vcrò vox, cl magno viro ac sapiente et erant cognitione dignissima. Sed jam ad instituta digna, quà docemur, mullos utique barbò et pallio pergamus. Danda enim opera est, ul cliam si ad alia tenus, sed paucos revera fuisse philosophos. Paucos aberrare aliquando cœpcril, ad hæc revocetur oralio. igilur hos, qui scilicet natura vim cl effecta, morum CAPI i II. Ubi argumenta proponuntur, quibus philosophorum au­ ac vite normam vià et ratione investigarunt, magnòque cx parte consecuti sunt, theologis esse utiles» hòc ctoritas elevatur. nos oratione contendimus. Ncc video equidem, cur i Fuisse olim in Eeelesià nonnu'.Ios, qui philoso­ ejusmodi philosophos tanto Lutherani odio prosequan­ phorum auctoritatem à scholà christianâ rejecerint, Clemens Alexandrinus perhibet, gravis in primis au­ tur, nisi quòd auctores obscuros, inlellccluque diffici­ les perdiscere nec volimi, ncc vcrò possunt. Etenim ctor. Tradit cliam hanc illos persuasionem induisse, quòd Dominus apud Joannem dixerit, omnes quotquot optimi cujusquc philosophi commentaria, prescrirai amò se venissent, fuies fuisse et latrones, nec audisse que Aristotelis discipulum non modò ingeniosum, sed eos oves. Fures aulem vocatos aiunt, quòd fuerint so­ amantem etiam laboris exigunt. Isti veri» cùm panini ingenio valent, lùm in laboribus e vita etiam Christiana phist® fallaces. Nam sophi ticen quamdam furandi ar­ pellendis occupati cl sunt ct fuerunt. Quamobrcm, tem ipse quoque Aristoteles dixit* 2” El Justinus, cimi docuisset philosophos similes quod in philosophorum libris difficile atque arduum esse viderent, id ct horrent ipsi, et ab eo juvenum esse latronibus, cl tanquàm deceptores redarguisset, per insidias Crescentis philosophi interemptus est, ul animos alienant. Quid autem sibi Theophilus Alexan­ drinus velit, penitus non intelligo, cùm in secundo Eusebius scribit, lib. 4 Ecclcsiast. Hist. cap. 16. Non paschali libro Origcncm carpit, quòd philosophorum sunl igilur philosophi audiendi, prescritti! cùm nostre argutias tractatibus suis miscuerit, atque ita ex malo semper doclrinæ repugnàrinl. Nani ul Buffinus, lib. 1 Ecclcsiast. Hist. c. 2. referi, Ario favebant viri in quæ- exordio in fabulas cl deliramenta processerit, ac theo­ slionibus callidi, ct ob id simplicitati fidei adversi. At­ logicum dogma ludum cl jocum fecerit. Quando illud apud Porphyrium, quauquàm ab impio philosopho di­ que Epiphanias, lib. 2 advcrsùnt Ilærescs, cap. G9, co ctum est. vcriùs tamen el luculentius dictum est, Ori­ nomine taxat Atianos, quòd fuerint novi Aristotelici, et ab hoc philosopho veneni jaculationes sibi ipsi affri­ gcncm Gracorum divitias omnes ad Christianum dogma locupletandum convertisse. Sed hæc forte obcuerint, relictàque Domini mansuetudine, Aristotelem scuia sunl, cùm lente argumentis nullis appositis expli­ induerint. Ità ncc Spirilûs donum in sc habere digni facti sunl. El Ilicronvmus adversum Lu ri fe ria nos cantur. Factis primum illustranda sunl summorum * Arianam dicit hæresim argumentationum rivos de xirorum hæc, deinde patrum nostrorum testimoniis, limi rationibus apertissimis illis quidem, sed quàm Aristotelis fonte mutuari. paucissimis. Cùm enim in hujusmodi causis, quæ 3 Paulus denique ait, philosophos dicentes se esso scholæ propria' sunt, verear equidem, ne cui ei sapientes, stulto» factos esse, traditosqiie in reprobum sensum. Eorum igitur auctoritas nullius apud nos mo­ scholasticorum disputationibus, non ex Ecclesiæ menti esse debebit. Ilis cl similibus argumentis vetu­ sensu deprompta nostra videatur oralio, interdum ar gumenta ducta à ratione perstringimus, ct veritate m stus error ille nitebatur. Quem lamen jam diù sepultum sine ullo etiam argumento Ludicrus suscitare conatus quam sequimur, majonun potissimum auctoritate sua­ demus. Inlelligendum est autem, cùm proposita sint est, damnareque subinde cùm scholasticos cætcros, genera decem, è quibus argumenta raliocinalionesque tum magis D. Thomam, quasi auctor fuerit regnantis manarent, splendidissimum videri, quod veterum tra­ Aristotelis, vastatoris pia’ tloclrinir : sic enim loquitur ditione cxemplisijiie consistit. Atipie si bono loco res con Irà Latomum. Videlicet Domitiani exemplo, philo­ essent, quæ more aguntur cl institutis Ecclesiæ, de sophos non urbe solum, sed orbe pellendos esse credit. his nihil erat argumentandum; illa enim ipsa cer­ Nos aulem quid fides catholica ratioque sana teneat, tissima argumenta sunt. Lutharanonim veri» oralio breviter cl sine disceptatione docebimus. 445 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. X. 417 4Í& tota inox eral rejicienda. Est eriim inimica eccle­ enim cl geniti sumus; ad Corinthios verò cx Euripidis siastics rcgulæ, sino quò nihil rectum esse potest, poctæ tragoediis illud : Corrumpunt bonos mores collo­ nihil constans, nihil verum. Sed hæc alias; nunc quod quia prava; ad Titum autem ex oraculis Epimenidis Instat agamus. Porrò olirli Ecclesiæ doctores summi philosophi illud : Cretenses semper mendaces, mules bestia9, ventres pigri. Ac subjicit Ide protinus : Testi­ fuere, qui iidcin fuére philosophi, Didvmus, Justinus, monium hoc verum est. Si igiiur hæc dicit Apostolus, ct Orígenes, Gregorius Nazianzeims, Basilios, Gregorius philosophorum testimoniis confirmat, Pauli cliam, Nvsscnus, Damascenus, Augustinus. Tales enim, ciim habebantur, ecclesiastic® scholæ perfici solere, Euse­ non modii aliorum sanctorum exemplo facere nos idem cl possumus cl debemus. bius, lib. 5 Eccles. Bist. cap. 10, scribit his verbis : Alter erat locus, a Patrum testimoniis ostendere < Consuetudo antiquitus tradita servabatur, ul divina< rum Scripturarum doctores in schola ecclesiastica theologis philosophos esse utiles, ubi nihil laboris < haberentur Uri dimlaxal scientiA el eruditione pro- esse video, cùm lestenlur hue plcriquc quidem non < fintissimi. Bojus officii anclor el dux lune salis illu- obscure, sed npcrlissîmé, Augustinus lib. de Doctrinà < stris habebatur Panllurnus, qui in philosophis Stoicis Christiana 2, rap. 50; Socrates, lib. 5 llistor. Eccl., < priiis nobiliter floruisset. > Tradii quoque Orígenes cap. ifi. Nimi locupletiores quæris auctores? Citarem apud Eusebium. lib. fi, capile 15, non solimi à Panalios, nisi aliò nostra Cestinarci oratio. Ccrtè Hiero­ nymus, in cpislolA ad oratorem Magnum, non testa­ thæno, sed ab Br racla aliisqtíc pleri sque doctoribiis apotur modo, sed magnis cliam argumentis confirmai. slolicis philosophorum libros legi solitos. Quòdsi san­ Tertium est propositum, rationibus illud ipsum demon* ctorum loca referre voluerimus, quibus illi philoso­ phorum testimoniis utuntur, non eorum modo, qui dc strarè. Id quod faciam plané, cl faciam breviùs quam res tanta fieri possit. moribus, sed eorum cliam, qui de naturò scripserunt, Multa a philosophis prudenter fuisse cl graviter dis­ verendum nobis est, ne in causò parum dubiò testibus putata, mulla cliam breviler cl commode dicta, multa utamur minime necessariis. Legant isti omnia eorum commentaria, quibus de opere sex dierum disputatio, denique ingeniose et luculenter exposita, qui negave­ rint, ii non sunt verbis ct ratione, sed vinculis et car­ instilóla est; alquc in his vel solis videre poterunt, cl quanta fucrit majorum nostrorum in perlegendis phi­ cere fatigandi. Alquc si etiam hoc naturæ ratio præscribii, utquæ. viri graves, ingeniosi, eruditi acuti losophis diligentia, cl quantus sil philosophorum ex­ diligenlerque tradiderint, ca juvenes memori® man­ plicandis sacris litteris usus. Vide autem etiam Hiero­ dent, ficriquc sludeant illorum ct scicniia cl prudennymum in 17 cap. Jerein., ct lib. 2 adversùs Jovinian., lia docti, neccsse est Philosophorum doctrinam non ubi cliam cum h.crelico disserens, variis philosopho rum testimoniis utitur; mullisque philosophorum com­ juvenibus solùm, sed his cliam omnibus esse utilem, (¡ilibus ullum aliquandò commercium cum humana mentariis, rerum naturalium exemplis editis, plane sapienlià cl prudentiA futurum est. Quod si ila csl. docci, quantum horum auctoritas theologo ad argu­ idque nos superiore loco salis ostendimus, theologos mentandum conferat. Sed de hAc re paolo posi. Nunc id quod eral institutum persequamur. Sané ut reliquos ad res multas hujusmodi commercium habituros, nimirùm quoad poterunt cl licebil, ab eorum latere non pr.eleream, quos stare à nobis adversarii nostri non discedent, qui redé dc moribus cl naturò sentiunt. dubitant; Epiphanius certe ipse quem nobis objiciunt, philosophorum auctoritatem haud semel usurpat. Do­ Idque ipsum si ita est, philosophorum corté libris tinologidare operam debent; non enim alios hodiè repe­ cturus enim, hæresi 51, quftnam catione essent haere­ tici fugandi : < Aiunt, inquit, hi qui hæc in consuet u- dent, qui de rebus hujusmodi apliùs cl sapicnliùs philosophcntur. Verum aulcm primum, verum igiiur < dine habuerunt, odore dictamni, slyracis, libanotidis, cl extremum. Nam ilhid quidem absurdum est, quod < abrotoni, bituminis, thymiamatis, lapidis Gagate, quidam dicunt omnia esse sacris litteris prodita, quæ < aut cornu cervi fugari reptilia, cl venenum jaculanad rationem hominis instituendam videntur esse op­ < lia. > Item hæresi 78, ciim mullis argumentis suasis­ set, Beatam Virginem post parium virginitatem con’ portuna cl necessaria. Quorum error, quoniam abunde cx iis, que supra diximus, exploditur, non csl hic piuservasse, subdii : < Si vero cliam ab alia quadam spc ribtis refellendus. Quid enim stultius esse potest, < culalione ipsas res accipere convenit, attingemus quam aut Scriptui A sacrò liberales omnes disciplinas < quoque rationum nature cognitiones. Aiunt leænam naditas credere, aul hujusmodi disciplinis existimare < non parere prætcrqtiàm semel et unum. > Cumque hominis rationem non hené cl militer institui? Quòd subjecisset causam, quam ejus rei philosophi naturales redderent, colligit Beatam Virginem, quæ leonem pc- si philosophia theologo utilis et bona est, eam aulen nisi philosophorum libris adjutus consequi non polest, perit de tribu Juda, non nisi semel alquc unicum pé­ non uli(|iic sunt ei philosophi negligendi. Cùm aulcm trisse. En Epiphanius el Christianos instruens, cl herbarum, lapidum , animai liuni, arborum, elemen­ cum h en licis de fide certans, philosophorum testimo­ nia refert. Quin etiam Paulus non solum ciim ethnic is torum, aliaruimpic rerum terrestrium cœlcstiuniquft persuadet, sed cliam cùm fideles instituit, poetarum cognitio sacris litteris inlelligcndis sil magnopere cl philosophorum testimonia referre solet, exque iis necessaria, queniadmodiun Augusl. 2, de Doctrinó argumenta sumere. Nam ad Athenienses loquens cx ihribtiauò lib., docet» nosqucel'am sumus idem in là hujus oocris libro fusius demonstraturi ; insanus tuo* Arali astronomi fili momem* usurpat illud • /nsiiis CAP. IV. QUAM CERTITUDINEM HABEAT PI1ILOSOI •HORUM AUCTORITAS. 440 455 fcctòcrit, qui in harum rerum cognitione parandò cos veri, idque adulterat. Adeò illud verum csl, qualis auctores neglexerit, qui cl stimino ingenio, ct magnò unusquisque erit, tale etiam judicium proferet. At­ pei vestigatione, et mulli temporis experimentis in his que ipse idem Aristoteles, Ethic. Il, plané testatur cognoscendis elaborarunt. Cùm igitur hic locus nihil non minus eorum, qui suiti experti cl seniorum pmhabeat dubitationis, quin philosophi plurimum theodentiumque sententiis, quùm ipsis demonstrationibus Ilgis prosilit, illud, de quo dubitari à doctis cliam po­ adhibere animum eq tortare. Tanquàm oculum enim, tent , jam statuendum est, argumenta è philosophorum ait, per experientiam, habentes, principia ipsa rerum auctoritate petila, certa ne an potitis incerta sint. agendarum cernunt, cl ab iis perinde atque a naturò acti recte discernunt. Quamobrem sancte ac prudenter CAPUT IV. Innocentius, dis. 20, cap. de quibus, in morum judiciis Ifuani habeat in re theologica certitudinem philosopho­ sanctorum exempla nos sequi voluit. Gravissime quo­ rum auctoritas. que Plato in Timæo : < Fieri, inquit, non potest, ut Philosophorum omnium ima cadcmque consensio < deorum filiis fides non habeatur, etiamsi absque procertam fidem facit philosophici dogmatis. Quod enim < habilibus ct necessariis dicant demonstrationibus. • Et Ecclesiasticus. 57,17 : Cor, ait, boni consilii statae in aliis artibus valet, ul auctores probali tantiim apud tecum. Anima enim tiri sancii enuntiat aliquando vera, cos, qui eam artem sequuntur, auctoritatis habeant, melius quam septem circumspectores sedentes in txet Lo cd ut inde nonnisi temerò discedi soleat, id in philoso­ phie, ac multò cliam magis valere debet, ne in rerum speculandum.Qux causa mihi semper fuit, pater san­ naturalium cognitione vario discipuli versentur errore, ctissime atque optime, ut in rebus hujusmodi gravis­ ncc habeant unquam quos sequantur. < Bene, inquit simum judicium tuum non miniis exspectarem, quum < Aristoteles, libro secundodc Coelo, sesc habet quem- alterius cujusque eruditissimi philosophi, atque theo­ < que sibi persuadere, veteres, cl majorum maxime logi. I nielligebam enim virtutes illas omnes, quis ‘»xperlus fueram in te, nullo cliam dialectico syllogismo < nostrorum sententias veras esse. > Alquc si in omni disciplina cl arte oportet addicentem credere, ut ct interveniente, id quod rectum esset, secuturas, dcAristoteles idem prudenter admonuit, ct Theodorctus dinalurasque contrarium. Mihi autem hæc oratio magnò exemplorum vi ostendit cl patefecit, in philo­ suscepta non dc te csl, sed de proborum genere loto. Neque illam de scientiæ dogmatibus, sed de pruJensophic certe perdisccndò selenita» hujus professoribus, liæ judiciis potissimum intellectam velim. Judicia in eamdem praserlim sententiam concurrentibus, fi­ quip pò prudcnliæ, mutatis fnoribus, permutantur» dem habeamus oportet. Quanta vero arrogantia erit, scientiæ verò decreta non item. Ab iis autem longé quanta temeritas, non cum Platone dicam, Aristotele, Hippocrate, Galeno, Theophrasto, Themistio, Alexan­ dissentio, qui decernendis conscicnliæ casibus (sic dro, Dioscoridc,. cæterisquc hujus chori philosophis enim vocant) relidis doctissimis philosophis ac theo­ logis, spirituales nescio quos homines consulunt, qui unum idem continentibus dissentire, quorum scripta visionem cordis sui loquuntur, non de ore Domini. et magnò cura studioque elaborata, cl posteriorum non examinatione modo expensa, verum cliam consensione Jer. 25, IG. Multò quoque perfectione excrcitalione­ que virtutum opus est, quemadmodùm ait, in cap. 4 probata sunt; sed contra sui temporis homines doctos dicere, cl singularia placita communibus anteponere? Joannis, Orígenes, ut bona et mala, vera cl falsa Nempe id est, ubille inquit, bellare cum diis, id est, dijudicare possimus. Rari autem illi sunt, qui quod natura repugnare; major enim pars eò deferri solet, Apostolus ait, exercitatos habeant sensus ad discre­ quò a naturò ipsò deducitur. Ex quo intclligilur, non tionem boni ct mali. Sed hæc hactenus. Nunc eo re­ esse alienum theologicis institutis ad ea conjectanda, deamus, undè huc digressi sumus. Constitutum csl quæ in naturò dubitationem allerunt, adhibere doctos igiiur. philosophorum judicium, eorum scillicet, qui homines, et, si morum quaglio est, usu peritos; cl magnò doctrinó cxccllentiquc ingenio valuerunt, in quid his de. unoquolibet quaestionis genere placeat, magno pretio esse nobis habendum, si nolumus haberi exquirere. Quòd si pictures, cl ii qui signa fabricantur, temerarii. et veri cliam poetai, suum quisque opus a vulgo etiam Omnino si qnidquam csl probabile, nihil est profectò considerari vult, ut si quid reprehensum sil à pluribus, magis, quàm natura principem naturalis disciplina» corrigatur, (piantò magis theologo prudenti, non vulgi, doctores aliquos mortalium generi providisse. Quis sed sapientium philosophorum judicio, pcnnultæ de enim adeò esset insipiens ul academiam unamquamlirebus natura sententia» mutaiid.e cl corrigendo; sunt, bcl sine praceptoribus institueret? Certe, quoniam licet illi vera esse videantur? Alcniin in rebus, quæ notus in Jiidæâ Deus, quasi divina» scientiæ gymnasium ad mores perlinent, non doctissimorum philosopho erexit, Rabbinos ibi etiam procuravit. El quoniam apud Christianos evangclicæ doclrinæ academias esse rum modo, sed virorum quoque optimorum, nulla etiam causò redditò, valebit auctoritas. Nam, quod voluit, Apostolos quoquo, Prophetas, Evangelistas, Doctores dedit, qui cam in Christi republicó doctrinam Aristoteles docti, ut omnia fere, tradidit, quemad­ profiterentur. Quapropter, cùm universis gentibus edo­ modum de saporibus palatum sanum rocié judicat, cendis natura leges ac discjplinas ediderit, non fit ve­ infectum non item ; sic vir bonus e! justus bonum ò risimile, Otilios hujusmodi legum ac disciplinarum malo, rcclumquc à pravo egregie discernit, corttrò magistros institisse. Atque etiam si ab aliò similitutamen omnis affectus animi perturbati tollit judicium 451 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. X. dine argumentari convenit, Clemens Alexandrinus philosophiam ait Græcis à Deo veloci proprium testa­ mentum esse datam. Quemadmodum ergi) ncc Judaeo­ rum, nec Christianorum testamenta, ita ne Gracorum testamentum quidem absque interprete dereliquit. Quo­ circa dhinæ hie quoque procurationis erat, ut non om­ nes simul philosophi aut in Dei cognitione, aut in mo­ rum et vil.e reguló, aut cliam in rerum naturalium ititeliigenliA, qu:c quidem esset ad illa duo priora ne­ cessaria, haihui narentur. Quæ res effecit, ul juxta Pauli'sententiam Greci fuerint inexcusabiles. Qui ta­ men excusari possent, si eorum preceptores non ad veritatem bonitatis instructi satis, informatique essent, auctore nature optimo duce atipie magistro. Id verò Scriplure etiam divinæ testantur. De Deo enim in Psalmo 93 scriptum est : Qui docet hominem scientiam; et rursùm in libro Job, cap. 55 : Qui docet super nos jumenta terne, et stiper volucres coeli erudii nos. Nimi­ rum sicut quibusdam animantibus, qui tanquàm prin­ cipes, et duces reliquorum à naturàdati sunt, concessi sunt quidam instinctus, quibus ad gregis quisque sui ducatum rectum ulilemque ferantur, obliquo retra­ huntur el noxio; ilà in hominum eorum mentibus, qui naturò duces sunl cætcrorum, inditas esse notiones credendum est, quibus in illa, quæ ad imperitorum el rudium populorum doctrinam spectant, inducantur. Nec enim melior est bclliiarum conditio, quàm nostra. Atque Boetius, magno vir ingenio, inprimisque do­ ctus, communes sapientium conceptiones (sic enim appellat) non minoris facit, quàm si communes essent omnium hominum. Nosquc ipsi 6 ac 7 loco, ad camdem quoque rationem ostendimus, communia docto­ rum ecclesiasticorum prejudicia non aliter esse acci­ pienda, ac si omnium fidelium essent communes, conspiranlesquc sententiæ. Quamobrcm id quidem non est dubium, quin veruin et exploratum illud sit, de quo omnium philosophorum ratio consentit. Quomodò enim homines, et ambitiosi honoris et gloria', et cæci fere aviditate carpiendi, el plurimis seculis maximisque locorum intervallis sejuncti, in unam sententiam convenirent, nisi in hanc quasi conspirationem nature impulsu quodam agerentur? Ex quo rursùm ¡nldligi pcrsplciquc licet, id quod pauló ante dicium est, phi­ losophos ab uno aliquo mortalium magistro excepisse ea, quæ populis ac gentibus universis communi con­ sensione conscripserint. Verissima ergò sunl commu­ nia philosophorum placita, nec ab illis licei, si omnes ad unum idem sentiant, dissentire. Al Hieronymus, lib. I adversits Pelaglanos, cum adversarius eam phi­ losophorum communem sententiam objecisset, qui unam habeat, cum omnes habere virtutes; respondet eam quidem philosophorum fuisse sententiam, sed non Apostolorum, neque esse illi cune, quid Aristoteles, sed quid Paulus doceat. Sane quis sit Hieronymi in dialogo mos, quæ in argumentis eludendis figura, nc longum faciam, hoc loco prateream. Huic enim argu­ mento facilè respondetur, Hieronymum sententiam tunc camdem cl veram consensisse, et philosophorum auctoritate probasse; ct in Isai. cap. 26: < Philoso- 458 < phorum, ait, sententia est, ct Apostoli Jacobi, hæ< rere sibr virtutes, ut cui una defuerit, huic omnes c desint. > Et in 56 caput ejusdem prophetæ: < Virlu< les, inquit, invicem sctfûuntur: ità ut qui unam ba< buerii, omnes habent, ct qui una caruerit, cunctis < carent. > In dialogo igitur illo non vidi Hieronymus se in dogmate fidei ct auctoritate philosophorum urgeri, quam tamen ipsam idem aliis locis usurpat (1). CAPUT V. Quibus finibus Aristotelis auctoritas circumscribenda. Cùm’verò de unius aut alterius philosophi secti dis­ seritur, longe diversa quæstio est. Atipie quò quisque doctior el gravior est, eò est illius quidem et probabilior auctoritas, et fide dignius testimonium. Sed nulli theo­ logus ilà sese adjudicare debet, ul ab eo nc latum qui­ dem unguem putet discedendum. Non enim uquum est, ut apud Christi discipulos tantum ethnici unius auctoritas possit, ut etiam sine ratione vincat. Refert certe in quacumque arte pluriinùm, unum in ¡I1A ex­ cellentem auctorem legere, cui potissimum tcaddicas: nullus (amen, et quamlibet eruditus, sentiendi (ibi ac dissentiendi auctor futurus est. Nemo enim fuit om­ nium, qui non, ut homo, interdum hallucinarclur. Enimvcrò qui primas inter philosophos habeat, quisque proinde ille sil, cui precipuam dare operam opere pretium sil, varia* sunl doctissimorum hominum discrcpantesque sententiæ. Nam, ul alios prateream, in hu­ jusmodi causò aliud D. Aug. v¡dori solei, cui cave quem* quam anteponas; nec enim doctior vir fuit Augustino quisquain, nec clarior. Aliud autem videtur D. Thomæ maximo gravissimoque theologo atque philosopho. D. AugustinoPlatosummusest, D.ThomæsummuscslAri­ stoteles; sic fercres habent, ut id docirinæ genusquisque maxime probet, cui à teneris annis maxime assuctus est. Exoritur Augustini ratio ex aiterà parie, nullos esse omnium ebrislianæ magis docirinæ concordes, quàm 1 latonicos: Plato siquidem fuitcxllcbræisphilosophus, (1) In hoc capite mullum commendat auctor philoso­ phorum consensum, ut argumentum veritatis in quæsttonibus philosophicis : ea ratione naturali, quòd, in singulis rebus, consensus peritorum, seu judicium ido­ neorum multum valeat, ac dissentientibus opinionibus prevalere debeat. Alteram cliam inducit rationem, ad philosophlæ seu potiùs philosophohim commendatio­ nem in quibus concordant, videlicet philosophicum in­ stitutum apud gentiles ad divinam pertinere Providen­ tiam; quod quidem verum csl, sed forsan ab auctore cxaggeraluin, saltem in verbis; cùm id institutum te­ stamento judaico necnon el Christiano videatur, licet, ul putandum est, in sensu lato, assimilare, atque prope divinum exhibere, ul etiam infrà, cap. G, iterimi tra­ dit. Prælereà, ex dictis, linn in isto capite i, turn in sequenti, principia de usu philosophorum, in quæslioiiibiis naturalibus, analogia haud parvà cum regulis de usu Patrum cl dociorimi Ecclesiæ in doctrinó catliolicà pollere videntur; in cpio cliam cavendum nc cum auctore, versus finem capitis i, ipsi videamur oblivisci fusiorum consensionem in Ecclcsià assistentia' pecu­ lari divinæ adscnbendam, prater rationes naturales ad idem concurrentes. Quidquid sil hàc de noslrà re­ prehensione, Melchior Canus in his capitibus, potissi­ mum in l, nonnisi altissimi specimina dedit ingenii. (Vid. Prolog., n" 2G et 52.) p. S. CAP. V. DE AIUSTOTELICA ALCTOHITATE. «4 455 euh loco sil. Audivimus cnini líalos esse quosdam, qui ul Clemens Alexand. auctor est. Imu vero, inquitThomas, Peripateticorum dottrina Christiano dogmati con­ sois ct Aristoteli et Annoi tantino temporis dant, quantum sacris lillcri* ii, qui maxime sacri doctrinó sentii pliiriminn. Clemens enim Alexand., lib. 5Slrom., deleclantur; tantum vero fidei, quantum Apostolis et etiam refert Aristobulum mullis libris prolisse pbilosophiaiu Peripateticam ex lege Mosaici cl aliis depen­ Evangelistis ir, qui maxime sunt in Christi doctrinam religiosi. Ex quo nata sunl iu Italiâ pestifera illa dog­ disse Prophetis. Ac D. Thomæ sententia quidem, cl mata dc mortalitate animi, et divini circi res humanas omnium pené gentium, ct mullorum secnlonim usu improvidentia, si verum est, quod dicitur. Nihil enim probala est. Platonem enim jam indé à multis annis prater auditum habeo, cum homines Aristotelis inflati MX in angulis homines otiosi legunt; Aristotelem verò magno consensu orbis academia* resonant. In Aristo­ opinionibus turpi 1er bibi blandiuntur, clindù in maximo telem quoque illud elogium unicum universa: consen­ versantur errore. Sed hæc hactenus. Nunc ad proposi­ tiunt gentes, per antonomasiam philosophum, hoc csl tum revertamur. philosophorum primarium fuisse. Jure ergo illum am­ Primus igitur locus, ubi contrà Scripturarum fidem plectimur, cujus dc laude omnium sit fama consentiens. errasse Aristotelem existimo, habetur de soninoci Divo cliam Thomæ ila sunl theologi scholastici assensi, vigilii , quo loco negat Deum immittere somnia, redut in scholà thcologiæ Plato nc locum habeal quidem, ditque ejus rei causam, quòd si Deus eorum esbd au­ ita eam Aristoteles occupavit. Illud constat, neminem ctor, sapientibus vel maxime cl his quidem vigilantibus in rebus naturalibus planò eruditum esse posse, si so­ ea imminerentur. lum Platonem legat. Solus autem Aristoteles abundé Alterum exemplum est in tractam de boni fortunó, sal est, ut sil homo in philosophia: Iribus omnino partiubi res fortuitas divinæ gubernationi ac directioni bus eruditus. Sané, ne quis causatur, misero secolo subtrahit, duobus argumentis persuasus, uno quòd res Aristotelem theologis, Platonem autem meliore Eccle­ sccundæ pravis obveniant quorum Deum habere curam sia: statu placuisse, sciatis, quicumque est tandem, non sit verisimile; altero, quòd Deus potras dirigen: scholam Arislolelicam Alexandria* lùm cliam vigere in effecta fortuna» homines sapientes, cùm contrà forò sobtam, cùm ibi doctores apostolici vigerenl plurimum. videamus, imprudcnlissiinos quosque esse fortunatis­ Sed enim, ut mihi quidem videtur, ncc Augustini, nec simos. Thomæ contemnenda csl sententia. Nam el iis conce­ Tertius locus csl libro primo dc Carlo, ubi quidquid dendum est, qui Aristotelem amant, et iis forsitan, qui gentium esset, id corruptibile asseruit; ncc incorru­ Platonis amici sunt. Quorum judicium in eo quod dc ptibile qnidquam, quod non esset ingenitum. Posuerat animi immortalitate, de Dei providentià, de rerum verò ante omnia varias hanno vocum significationes, creatione, dc finibus bonorum ct malorum, deque alte­ nc res verbi ignorantia clauderetur. Halus itaque sc rius v ilæ vel præmio vel poenis, Platonem apertius conadversiis Platonem bonam habere causam, ccrlainquc slantiiisque loculum asserant, difficile factu est non proinde sibi victoriam pollicitus, contra morem suum probare. Probanda verò magis est divi Thomæ opinio, non obscure, sed quàm fieri potuit aperte docuit, quid­ sed ilà tamen ul adhibeatur moderatio quædam, sine quid incorruptibile esset, id ingenitum esse ac peqiequA probari illa non potest. Placet enim quoque nobis tuiim oportere, hoc csl, nullo unquam modo incœpisse. Aristoteles, ct recte placet, modo ne repugnantem Sic enim vocem illam interpretatur. Qua ex re lien t, cliam illum ad Christi velimus semper dogma conver­ ut anima rationalis aut correptioni esset obnoxia, aul tere. Id quod interpretes feré solent : qui vim contex­ esset cerlé ingenita ac sempiterna. tui sæpc aflcnint, atque Aristotelem cogunt, ul, velit Quarius locus est libro quinto, nirsùmqne duodeci­ nolit, pro fide catholica pronuntiet. Periclitcmurautcm, mo Melaphys., quibus locis definit, Deum animal esse perpetuum et optimum. Vocat autem Deum communi si placet, Pl in iis quidem exemplis, in quibus errasse nomine substantiam (piamcumque cœlcstcm el divi­ Aristotelem vulgus theologorum fortasse non putat. Nec nam. Nam post hæc incipit inquirere, an illa substan­ enim hoc loco de æternitato mundi, meniiumquc prætia sempiterna una, an plyres sint. Atque eodem lib. flnilo numero disserendum est; sed ne dc animi im­ 22, consentit bene, antiquos res illas præstantissimas mortalitate quidem. Nam illa priora obvia sunt omni­ deos appi llùsse. Ludit autem per amphibologiam; nunc bus ; hæc autem quæstio in his commentariis, quos de enim mentem ipsam Deum vocat, nunc culum, cujus ani nifi scripsit, accuratissime est à f.ajelano disputata. anima mens est, iti quod libro etiam secundo de Cu lo V erum hæc consideremus, quæ difficiliora sunl ; et quæ videre licet. Sed ne quis sit admiratus, quòd cœlestes Aristoteles vafré verbisque de industriò ad imponen­ Substantias animalia hic Aristoteles nnnciqæl; nam dum compositis, obscure videtur cnunliàsse, ul si do­ veterum more substantiam animatam sive animò sen­ ctis fortasse viris jure quandoque el veré ivprehcnderetiir, haberet quò posse! elabi, atque ab amicis excu­ sitiva, seu intellectivi, vocat animal. Itaque arbitratur Deum illum unum principem cætcrorum , extremo sari. Ncc ego hic tamen adversus Aristotelem accusa­ cœloaffixum, per sc movere ipsum, quo modo cætcne tionem instituo, virum doctissimum, deque humanis mentes suos orbes movent, suntque Arist. ipsorum litteris omnibus bene meritum. Sed cùm pleriquc ab orbium aniline; ut et D. Thom. 2, coni. Gent. c. 70, illo nunc non aliter atque ab oraculo pendere videantur, admiltil. Nec Aristot., aul 8 Physic, aul 12 Metaph. securéquo omnia illius opera legere, minuenda est hæc heminis intclligenliam ad aliud principium revocat, opinio, ne ab hujus philosophi placitis dissentire, pia- 455 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. X. quàm ad illuni primam mentem , quæ vi sempiternò primum mobile ciel. Quintus locas est eodem quoque libro, uhi substan­ dis intellectualibus cœlorum ¡notricibus virtutem tri­ buit infinitam, quòd infinito tempore moveant. Sextus locus est eodem etiam libro, ubi, ut mihi quidem videtur, Dei providentiam præmiaque cl sup­ plicia, quæ probos ct improbos in futurà vitò manent, fibulas esse significavit, grattò vulgi continendi in oflido confictas. < Reliqua, ait, fabulose jam sunt allata < ad persuasionem vulgi, alquo ad usum legum, vitæ< que húmame utilitatem. > Ecqua; enim, rogo, illa sunt veteribus tradita, in quibus hæc ambo conve­ niant, ul sint ct ad usum legum, ct ad vita; humanæ utilitatem tradita, nisi ca, quæ nos explicare voluimus, Aristoteles noluit, ne proborum hominum, eorum vel maxime, qui rcipublicæ curam gererent, invidiam sibi odiumque conflaret? Nam quòd Aristoteles Deo rerum humanarum providentiam adimat, maxima auctoritate theologi affirmant, Clemens Alexand. lib. 5 Strom. ct Epiphan. lib. 3 advcrsiim Ilæreses, cap. ultimo. Quos autem locupletiores auctores quærimus, quam sanctos eruditos, in Græcorumque doctrinis apprime versatos? Anne ipsius etiam Aristotelis de se testimonium ex­ pectations? Nimirum, 12 Melapbysicor. libro, verbis artificiosi excogitatis, ne in hoc etiam a moro suo di­ scederet, absurdum esse docuit, Deum de-quibusdam intelligerc, quòd præstcl videre aliqua, quiun non vi­ dere. Ubi non dicit absurdum esse Deum quædam intelligere, sed de quibusdam intelligerc, aut meditari, ul vetus interpres reddidit; ut non tam simplex rerum vilium inlelligenlia, quam providentia carum, ct cura significaretur. Sentit itaque Deum magna curare, parva negligere. Atque in libello de Mundo, si modò ejus est hoc opus, Deum facit similem magno Persarum regi Xerxi, vel Cambysi, vel Dario, qui ipse per se maxima cl pulcherrima regni obeat munia, minora, cl sordida mandet aliis. Ac I!) Ethicorum libro : < Quòd si dii. < inquit, curam habent aliquam humanarum rerum, < quemadmodum existimatur et creditur, rationabile < est, eos amantibus mentem honorantibusque favore, < unquam rerum sibi charissimarum curatoribus, ac < bene agentibus. » Nota, ut existimatur cl creditor, etc. Jam Diogenes Laertius aporté tradit Aristotelem Dei providentiam ad coelestia usque perlringere. Jam, quòd libertatem Deo in naturæ rebus Aristoteles neget, viri docti cl graves ita magnis argumentis suadent, ul su­ pervacaneum sil. eas hic à me rationes repeti, quas in promptu est ex illorum libris cognoscere. Certe ubi de mundi ælernitale velis cquisque, ul aiunt, cum Platone certat, si naturæ auctorem liberum faciat, ridiculus erliiiet, ul non recondita quí­ dam ratione cernatur, sed sil in promptu, necessc est ut de illa quoque pauca dicantur. Est enim sine dubio juris legumque peritia recta morum et vitae disciplina; philosophia aulem vitæ lex est ac ratio. Quò fit ul le­ gum civilium perili philosophi censendi sint, scilicet I qui veram, ul ille ail, philosophiam profitentur; jus veni civile nulla in parle theologis prodesse posse, ex eo primiim suadetur, quòd hujusmodi jura discere, presbyteris atque adeo monachis est interdictum. Re­ pugnat ergo lheologiæ illa facultas, à qua ul clerici abhorreant, lege canonicé praescribitur. Cumque theo­ logia rursum de rebus divinis sit, jus vcrò civile in rerum humanarum earumque temporalium adminislratione versetur, vix inielligi potest, quem usum theologo dc rebus retends disserenti,scientia, quæ res temporarias administrat, prestare queat. Ac Cypria­ nus fatetur quidem pontifices legibus imperatorum uti, sed pro cursu rerum tantummodo temporalium. Non igitur viri ecclesiastici, cùm res theologicas, hoc est, divinas sempilernasque tractare volunt, leges impe­ riales usurpare debent. Imperatorum quoque edicta, quæ jus civile continent, Dei quandoque legibus ad­ versantur. Non ergò theologus cx illis argumentum aliquod idoneum accipiet ad conclusiones lheologiæ compro­ bandas. CAPUT Vili. Juris civilis studium theologo utilissimum probat. Sed illud verius est, juris humani facultatem in mullis theologo commodam esse posse. Si enim illi canonica scientia est necessaria, huic aulem peritia legum adeò conjuncta et colligata est, ut vix altera possit ab aiterà separari, theologus sané 1t jus cano­ nicum, ilà quoque et rivile cum illo connexum vindi­ care debel. Quòd aulem sacrorum stallila canonum principum constitutionibus adjuventur, vicissimque illas juvent, testatur Lucius 5, de novi operis nun. cap. I. Undè illud apud Italos : Il legista senza capi­ tolo vale poco, ma il canonista senza legge vale niente (1), factum est jam tritum sermone proverbium. Rursùm pontificum jura plerumque civili auctoritate ratione­ que utuntur. A theologo igitur, cui jus pontificium fa­ miliare esse oportet, non erit juris civilis cognitio aliena. Augustinus prretereà non improbat, si terreni imperii leges in suum adjutorium lireretiei assumant; id enim fecit Apostolus. Probandus est igitur ac multò etiam magis theologus, si ndversimi hrerelicos, cùm vel dc rerum temporalium dispositione rcelà disserit, vel de moribus in república ani constituendis aut constitutis, legum civilium auctoritatem adsciscil. Id (I) LI est, scientiam juris civilis parùm valere, abs que jure canonico, nihil vcrò canonici scientiam ne­ glect à civilis juris notitia. Quem an­ doctus, certe el eloquendi arte clarus, cl à tbeologiæ num cum passione Dominici concurrisse Euscb. in studio non abhorrens, qui cum persuadere vellet, bar­ Chronicis patefecit. Lucianos quoque, presbyter An­ baris novi orbis oppugnandis justam esse belli causam, tiochenus, vir moribus el eruditione præcipuits, cum in eam argumentationem incubuit, quòd, Gregorius iu epistola, lib. primi septuagesimâ torli! (id quod refer­ gentibus de tide Christian! disputans: < Requirite, < inquit, in annalibus vestris, cl invenietis temporitur qu. 25, c. 4 St non), Gennadium commendat, qui < bus Pitali, Christo patiente, fugato sole intertantum chrislianæ dilatando» causâ reipublicæ bella < rupium tenebris diem. > Anclor est Eusebius, libro (T susceperit, quatenùs Christi nomen per subditas gen­ tes (idei prædicationc circumquaque discurreret. Hoc ecclcsiast. Ilislor., cap. G. Tertullianus demòni : < Eodem, inquit, momento, dies, medium orbem siverò Gregorii testimonium quilín sil ineptum ad rem < gnantcsole, subducta esi. Deliquium utique pulapropositam comprobandam, is quoque ipse Genesius < verunt, qui id super Christum prædicalum non sciefacile judicAsset, si ex historiis didicisset, cos adver­ < rimi, et tamen cum mundi casum relatum in archisum quos bella Gcnnadius gessit, hostes non imperii < vis vestris habetis. > Hactcmisille in Apoc. cap. 21. romani modò, veriun cliain Ecclesiæ Christique fuis­ se Id quod ex aliò qnùdam ad cuindem Gennadium Quibus cx rebus facile intclligitur, sacris litteris ex­ enistolA, quæ est in eodem lib. 19, num. 72, luce da­ ponendis historias etiam gentilium esse necessarias. rius xidere licet. Nec dubitari potest, Vandalos, quo­ Quæ quanquàm itù sunt in promplu, ul res disputa­ tione non egeat, sunt tamen nobis in tertio decimo rum reliquie co usque in Africana provincia supererant, Ariana pesio affectos; nec ignoratur Donalistas, quibus libro fusius explicanda. Cimi igilur ibi hæc simus exemplis manifestissimis Africa limi etiam plena crai, preliis cl vi contra Ca­ tholicas, non solum disputatione, pugnasse. Sed de bis illustraturi, non csl cur quæ ejus libri propria doctrina c emplis non est ìiìc locus disserendi, ubi brevi 1er cl erit, hoc nos cam loco importuné antevertamus. Atque in transcursu theologum admonemus, ul ne historiam ut geomelræ solcnl non omnia argumentis ostendere, ecclesiasticam negligat.cujus ct cognitio magnos frac­ sed postulare, ul quædam sibi concedantur, quò faci­ tus prit, cl ignoratio paril errores. lius quæ velint, explicent; sic ego inierim à lectore Jam verò Augustinus, lib. de Doelr. Christ., lib. 2, postulo, ut mihi concedat esse in libris sacris loca cap 28, Ethnicorum diam historias ad intelligenliam plurima, quæ sine hisloriæ Imrnanæ cognitione expe­ Scriplure sacr e plurimum conferre tradii, ostendilque, diri non queunt. Quod autem in dissertatione adver «x carum ignoralione,qiKhdamcircà Scripturas erràsse. simi fidei chrislianæ inimicos rerum gestarum monu­ A idelircl Irenæus et Tertullianus, prior quidem, lib.2, mento theologo peropportuna sini, clarissimorum vi­ cap. 59 et 40, posterior in opere advers. Judæos, circi rorum usus aporté confirmat. Tertullianus cx ipsis .datent quù Christus passus csl, in vario sunt quidem Romanorum historiis argumentatur, in Apologetico, errore versati, sed ob camdem causam tamen. Historias pessimos quosque sævos Christianis cnidelcsque fuisse. enim humanas hoc loco neglexerunt, quibus cognitis Bonum itaque esse id, quòd mali homines insectaren­ ea res facillime exp«»dilur. Qnanquam uterque erroris tur. In libro vero ad Scapulam, quot renim ^vbUHim sui ex Evangelio quoque poterat admoneri. Atipie Eras­ exemplis usus csl, ul persuaderet ob vexatos Chri­ mus, quas tenebras super uuiversam terram factas plané stianos, mullos gentilium presides tristes exitus ha­ scribit Evangelista, eas ipse super Judæam imitimi fusas buisse! Quamobrcm qui cum nostris pugnavissent, intrUigitJaÎKcqueinlelligcnliæcausam ponit, neque ve­ cos cum Deo quoque sine dubio certAsse. Cyprianus ram, neque, si \cra c>scl, salis idoneam, quòd si hæ te- idolorum omnium vanitatem quA historiarum sricnliA CAP. III. AUCTORITAS III MAN E HfSTOIU/E IMPUGNATUR. 468 405 el commemoratione coarguit! Hieronymus , advers. mirum exigitur, qui ct antiquitatis memoriam in nu- , Jovinian., quot quamque varias adversiim Jovinianum merato habeat, cl prudentia summó gravissimoquef historias in commendationem virginitatis castitatis- judie io sit prædilus. Sed quò citiùs hoc, quod suscepi­ que commemorat! Lucianos presbyter, quemadmodum mus, non mediocre munus conficere possimus, nmissâ suprà diximus, ipsos gentium annales citat, ut nostrae aut ignorationis mcæ, aut temeritatis, aut ulriusque etiam (idei dogmata illorum testimoniis asserat. Euse­ etiam deprecatione, ad earum rerum, quas proposui­ bius Judæos et paganos sæpè ex historiis Immanis re­ mus, explicationem disputationemque veniamus. Principio itaque hisloriæ humanæ auctoriiaicra ar­ futat. Non ergò historia solimi ecclesiastica, sedea gumentis oppositis impugnabimus. Mox docebimus ex etiam, quæ est ah ethnicis auctoribus scripta, theologo contra adversarios fidei utilissima est. Quapropter ejusmodi historió qualia in thcologiæ usum argumenta ducantur. Tertio loco ostendemus, quinam illi auctores rudem esse omninò in historiis gentium,aut incertis­ sima) segniliæest, aut fastidii delicatissimi. Enimverò sint, quos in historia theologi probare debeant. Po­ stremo argumenta opposita refutando finem hujus libri quòd commodè ac prudenter non in concionibus modo, faciemus. sed etiam in disputationibus, theologus exempla pro­ Primum ergò argumentum, quo bisloriæ humanæ fi­ ferat, dum qnippiam vel justum esse suadet, vel in­ des labefactari potest, csl hujusmodi. Joseph secundum justum , quoniam a viris aut probis, aut improbis usurpatum csl, Tertullianus, Hieronymus, aliique viri noturam filium fuisse Jacob, secundum legem fuisse filium Eli, Africanus in epistola ad Aristidem, Justinus gravissimi salis Obtendunt, qui non rarò hujuscemodi martyr quæslionc ad Orthodoxos GG, Eusebius, libro l persuasionis genere delectantur. At exempla probabi­ Ecclcsiasl. Histor. cap. 7, Nicephoros,lib. item primo, lia sine hisloriæcognitione proferri qui possunt? Quàm cap. il, Ambrosius, lib. in Lucam 3, Hieronymus in late igitur bisloriæ utilitas fusa sil, apporci : siquidem primum Mallhæi cap., August, lib. 2 de concord. quacumque theologi ingredimur sive concionando, Evang. cap. 5, el 2 Retractat, lib., cap. 5 et 16, Da­ sive disputando, sen sacras litteras exponendo, in mascenus, lib. 4, cap. 15, Beda, lib. prim, in Lucam, aliquam historiam vestigium ponimus. Itaque cùm ad cap. 10, Theophylaclus in Lucae tertium caput, omhas multas res theologo perutiles sini historiarum li­ bri , studiose profecto ab co legendi sunt, ne turpiter nesque ferê Patres scripserunt. Noque illis subito re­ perta hæc, aut sine auctoribus conficta sunt, sed ab in rebus ad se maxime pertinentibus errei, caque igno­ ipsis Salvatoris nostri propinquis el consanguineis tra­ ret, quae ignorari non sine imprudentià modo sed ne dita, quemadmodum Africanus affirmat. Hæc verò sine imperitia quidem possunt. Historia quippe, ut Ci­ cero verissime dixit, ciun magistra vilæ csl, turn lux mullis argumentis commentitia esse prubal libroprimo Hannoniæ Evangelica) Osiander, atque, ut sibi quidem cliiim veritatis. De historia* ergò utilitate hactenus videtur , ila probai, ut non modo 1). Thomæ, cætedicium csl, nunc de auctoritate videamus. risque theologis , quasi portenta somniantibus in­ CAPUT HI. sultet, veriun etiam eos insanos appellet, qui bæc Argumenta continet, quibus auctoritas humanæ historic? primi in lucem ediderunt. impugnatur. Secundum argumentum est, quòd Joseph, vir Mariæ, alteram priùs uxorem habuisset, ex quó filios suscepe­ Quanquàm, ul pauló ante dicebamus, è locis scopu­ rit, qui fratres Domini in Evangelio dicuntur; Euse­ losis enavigavit oratio, nec ca, quæ in hujus loci ex­ plicatione disserenda sunt, ingenii vim aciemque desi­ bius, libro secundoEcclcsiasl. Ilislor., cap. I,Nicepho­ ros, lib. 2, cap. 3, ubi etiam referi Hippolytum ejus­ derant, egent tamen quædam horum gravi maturoque dem sentenliæ auctorem, Ambrosius, in libro de Instil. judicio. Qua cx re Iit, id quod vix credibile csl, ul in Virgin., cap. G, Epiphanius, lib. 2 coni, hær., cap. 51 loco facili elexplicato perdifficileset lubricæquæsliones et 78, Hilarius, can. 1 in Maith., aperte consentiunt. existant. In primis enim constituendum est, qualis At historiam hanc Hieronymus in Mallhæi duodeciquantaque sit liistori® humanæ auctoritas, cl quam , faciat in theologia fidem, quod non adeò expeditum est. mum capul tanquàm apocryphorum deliramenta con­ temnit; quin etiam adversus Helvidium asserit, audaci Deinde quis auctor probabilis ac tide dignus existimari debeat; qu:c res est omnium difficillima. Cimi cniin eam temeritate conficiam. Tertium argumentum : Hieronymusscribit» veterem non cx sermone hominum recenti, sed ex majorum memorió atque annalium vetustate eruenda sæpè sit historiam narrare, quòd Herodias,cujus Mallhæus me­ minit, filia fuerit Arelæ regis; idem quoque adslruit veritatis explicatio ejus, quæ in thcologicó disputa­ Beda, libro Com. in Marcum secundo. Eusebiiisque , tione versatur, oportebit sanó de historió praesertim Ruffino interpreto, libro Ecclesiali. Hist, primo, cap. veteri judicare, historicos omnes internoscere, men15. At illud esse falsum el Josephus, lib. 18 Antiq daccsquc à veracibus secernere. Quam facultatem cap. 5, cl Egesipptts lib. 2 de Excid. Hier., cap. 12, quoniam mihi nec arrogo, nec debeo, fateor me non testes locupletissimi sunt. Quibus etiam assentilur Ni­ sine metu ac pudore quodam hanc provinciam susce­ cephoros, lib. 1, cap. 20. Nihil igitur ex rerum vete­ pisse, munere necessitatis, non voluntatis opere per­ rum publicó commemoratione, non corló dicam, sed functurus ; non quòd mihi in tanto officio, tamque gravi ne probabiliter quidem suadere possumus. Nam si causó cura defuerit, sed quòd video periculosum esse, historias, quæ in his iribus argumentis referuntur, cxeo vel maxime loco judicem velle fieri, ubi vir illeni- 4S7 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XL 408 piolen», ct pro nihilo putare licet ; nulla profectò hu­ Sextum : Miraculum nuptiarum în die anniversariâ mana historia rcperictur, quæ quidquam habeat ad fa­ Epiphani® fuisse editum, posteritati suæ, quod ait ciendam (Idem virium. Maximus, fidelis mandavit antiquitas. At Epiphanius Quartum argumentum : Magos, qui Christum adora­ conlrà docet, hærcsi 5l, eodem dic, quo Christus na­ turi < X Oriente venerunt, reges fuisse, nedum philoso­ tus est, completo jam anno trigesimo, filium cum ma­ phos, (radunt Cyprianusin sermonado Baptismo Chri­ tre convivio nuptiali interfuisse. Nihil igitur certum ex temporum publicó commemoratione accipere pos­ sti, cl manifestò Trimi. Athanasius quaestione sccundù sumus. ad regem Antiochum, Hieronymus, in Psal. 71, Augus­ Septimum : Lex verae historiæ csl, ut Hieronymus tinus sermone quadragesimo tertio ad fratres in eremo et de mirabilibus sacra Scripturerai tamen hæc opera sæpc dixit, ea scribere, quæ vulgus existimat, quam­ Augustinisunt, Chrysostomus, homilià sextò in Match. vis rcipsa falsa sint. Sic enim Joseph ab ipsà quoquo Tertullianus conlrà Judæos, Doctor quidam antiquus, Marià appellabatur paler Jcsu, ct Herodem Evange­ nomine Christianus, in cap. Mallii. 2, Isidoros in prae­ lista contristatum esse ait, non quod reverá aul Joseph fatione Missæ, quæ vulgò dicitur Mocarme, divus paler Christi esset, aul Herodes esscl animo contriThomas in Maith, cap. 2, cl in Joannis cap. 11, nani status, sed quòd illud co tempore sic vulgò ab homi­ et tertii parte, quaestione trigesimi sextò, articulo nibus putaretur, hoc autem discumbentes existima­ runt : cùm potius illud credendum sit dissimulasse tertio, ail non solùm fuisse sapientes, sed potentes. Ejusdem sententi® fuerunt Albertus Magnus, D. Yin- mentis suæ malitiam artificem homicidam, cimi tristi­ tiam in facie cl fetidam haberet in mente. Ob quam ccntius, Nicolaus Lyranus, Dionysius Carthusianus, Simon dcCassià, Doctor incognitus, in Psal. 71, Tilcl- causam vulpes est à Domino appellatus. Unde ct Jo­ mannus, Joannes, Echius, D. Antoninus, aliique cx sephus, IS Aniiq. lib., cap. 7, asserit, ab Herode Joan­ junioribus, quos longum csl enumerare. At certe his­ ncm esse occisum, quia timebat ne auctore Joanne de­ fectionem populus moliretur. Ambiguum igitur omno toria esse videtur per manus à majoribus nostris ac­ cepta. Sed hæc lamen communis traditio nullam argumentum est, quod cx historió pelilur. Nam vulgi prorsùs in Ecclcsià fácil fidem. Quin probabilissime à fermò opinio falsa est; ct poterit omnis ejusmodi ar­ Baptistò Mantuano aliisque rcccnlioribus asseritur, gumentatio refelli, quòd historicus non veritatem re­ magos reges non fuisse; non enim id silentio praeter­ rum, sed vulgi opinionem expresserit. missurum Evangelislam, quod ad rem magnopere Octavum: Augustinus, sermone 7l, de immolatione perlinebat; ncc Herodem, si reges essent, cos adeò Isaac : < Antiquorum, ait, relatione refertur, quòd imperiosè el inciviliter excepturum. < Adam primus homo in ipso loco, ubi crux fixa est, Quintum argumentum : Magos venisse Ilierosoly- fuerit sepultas. > Et Cyprianus in sermone de resur­ mam diebus à Christi nativitate Iredccim, non Hiero­ rectione Christi : < Adam, inquit, sub loco, quo crux nymus modò cl Augustinus, vertnn cliam omnes prope < Domini fixa csl, humatus traditur ab antiquis. > At­ auctores cl veteres el recentes memori® prodiderunt. que Paula ct Eustochius in epislolà ad Marccllam, eamdem historiam tanquàm habitantium ore celebra­ Al Epiphanios hæresi quinquagesimi primi constan­ ter affirmat, posi duos annos ii nalo CbristO Magos ex tam narrant. Ita eam refert quasi minimô dubiam Epi­ Oriente advenisse. Cujus opinionis du® caus® sunl phanius lib. 2 cont. hærcs., cap. ultimo. Al Ilieronynon omivnô passim®. Una, quòd in die Purificationis musin Maith, cap. 27, cl in cap. 5 Epislol. ad Ephcs., non agnum, sed turturem, aul columbee pullum Chris­ quasi fabulam irridet, quòd Josué, cap. l i, Adam in ti mater obtulit; non ergo potuit invenire manus ejus Cariatharbc dicatur esse conditus. Opinionem verò pretium agni, ilquc adeo ne thesaurum quidem h ma­ Hieronymi Isidoros secutus est. gis acceperat. Altera causa csl, quòd Herodes occidit Nonum : Clemens Alexandrinus , Eusebius Cæsaomnes pueros à bimatu, cl infrà secundum tempus riensis, Thcodorclus, Hieronymus ct Augustinus, cx qnod cxqoMcral à magis. Non csl aulem verisimile, annalium ratione colligunt, septuaginta desolationis an­ Herodem bimos pueros interfecturum juxta tempus nos in secundo Darii Hystaspis fuisse completos. At hoc stelli*, cujus apparitionem diligenter h magis exqui- non modo falsumct commentitium csl, sed sacris cliam simt, <1 ab orla steli® ad magorum adventum non litteris adversum, quæ non implicite ct abscondite, ntsi Ircdecím dies interfluxissent. His adde, quòd ipsi sed patentius cl cxpcditiiiscontincnt, septuaginta illos quoque totali sunt, se stellam In Oriente vidisse. Quæ annos statim ab initio regni Cyri absolutos. Nullum ergò pr* tmim accessisse, prorsus abhorret ab humanæ ju­ derunt, Artaxcxcm ædificalioncm templi impedisse dicio rationis. CAP. III. AUCTORITAS HUMVN/E HISTORLE IMPUGNATUR. 469 Sextum decimum : Innocentius disi. 20. c. De At contra Scriptura tradit, templum ædificatum es e quibus, solas ecclesiasticas historias in causis Ecdesiæ præcipicntcGyro, Dario ct Artaxerxe. finiendis approbavit. Etlinicorum ergò de rebus gestis Duodecimum : Josué post mortem Moysis 2G annos monimenta parum in theologiæ usum valere possunt. imperasse, auctores sunt Josephus, lib. 5 Antiq., cap. Id quod concilium Florentinum, sessione scptimà, con­ 1 ; Sabellicus Ennea. lib. 1, cap. 4; Nauclerus Chronographta sua? generatione 28. Nam Eusebius in Chro­ firmat in hæc verba : liomanarum aul Grœeonun histo­ ria nequaquam in srjnodo uti debemus. nicis, atque hunc secuti Isidoros, Sulpilius Severus, Decimum septimum : In Assyriorum monarchal Bect Joannes Corion, 27 annos Josué imperio tribuerunt. rosus commendari siprà cæteros solet. At hujus anc­ Quæ si vera essent, non esset verasumma 480 annorum, ioris nulla exstat historia. Nam qu® Bcrosi nomine quæ ab exitu liliorum Israel de Ægyplo ad templi est ab Annio edita, torn fletam esse viri eruditi depre­ ædificationcm, 5 Reg., cap. 6, colligitur. henderunt. In Persarum veri) rebus gestis commemo­ Tertium decimum : Si qua historia theologo pro­ randis praefertur Mctislhcnes, qui veros ct publicos banda est, ea erit maximè, quæ omnium Ecclesiarum ore celebratur. At ejusmodi multæ nullam faciunt Persarum annales, ul fertur, secutus est. At hujus cliam monimenta multò falsiore titulo Annius edidit. prorsùs in lheologià fidem. Etenim, ut ea prætcreamus, quæ ridicule et false de Cirico et Julià, de Gre­ Mclaslhenes siquidem iste Annianus, octo solùm Per­ gorio, de Catharinà martyre, deque undecim mille Vir­ sarum reges fuisse tradii, cùm tamen fuerint qoaluordecim, quos ordine et Hieronymus in septimum Da­ ginibus referuntur, certe historia Thomæ Apostoli niel» caput, ct Eusebius censet in Chronicis. Jam apocrypha ct commentitia est, non solùm Gelasio auclorc, disi. 15, cap. Sancta ¡lomana, sed cliam Au­ Gnccarum rerfitn historia quid nisi fabulas continet, quas illi passim pro veris historiis edunt? Cicero quippe gust., lib. 22 contra Faust., cap. 79, cl lib. unico auctor est gravis in Oral, pro L. Fiacco, quòd «Ali­ ad vers. Adimanluin, cap. 17, cl lib. 1 de Senn. Dorn, moniorum religionem greca natio uon coluit. Scipio in mont., cap. 38. Ilis adde Martha» ct Mariæ Magda­ item apud Livium Dee. 3,1. 8, non aliter, historias lenas fabulam, quæ narrai, ad Mariam quidem Magdalcgræcas ac fabulas refert. Vere quoque dixit Fabius, nain, ad Maritain veri) Bethaniam sode hærcditarià lib. 2, Oral. Instil., c. 4, grxeis historiis plerumque pervenisse, cùm conlrà scribal Joannes, Bethaniam poclicæ similem esse licentiam, ut jure iHud ex salirà castellum Mariæ Marlhæque fuisse. Quartum decimum : ea historia reliquas videtur vulgi etiam sermone teratur : Et quidquid Gravia men­ dax amfei in h is lorió, Juren, sat. iO. Atque Josephus excellere, quæ à summis pontificibus probata est; in proœmio lib. de bello Judaico veritatem à Greets, Constantini veròdonatio, lepra, baptismus, sanilas non in historià negligi testis est. Id quod in I cont. App. modo historiis celebrantur Ecdesiæ, verum etiam per summos Pontifices approbantur. At hæc ficta esse om­ lib. confirmat. Sed et c nostris Hieronymus, cùm gre­ nia multi x iri doctissimi contcndcrunt.Nulla igitur ccd«> cas historias opposuisset : < Non debemus, inquit, eo< rum auctoritati acquiescere, quorum mendacia de(¡astica historia theologo idonea argumenta ministrai. < testamur. > Sanò, ut taceam de reliquis, Herodotus Quintum decimum : Nemo in ecclesiasticis viris est, qui bistorta probabilis auctor haberi queat. Non Philo cl Xenophon, quos bistorta parentes Greci habent, in temporum Breviario. Nam in eo libello, quamvis confictis feri narrationibus abulunlur(l). Quid in im­ perio Romanorum? An ulli exstant annales publici, exiguo, tot mendacia sunl, ul sint numeratu difficil­ lima. Non Josephus. Priinùm, quia mulla tradit sacris quibus credere debeamus? Minimi gentium. Sed quis­ litteris vehementer repugnantia. Deinde, quia tertium que pro affectu suo res illorum gestas scripsit. < Lau< dationibus porrò, quod Tullius ait, de ciar. Orator., Esdræ librum in historià sequitur, quem Hieronymus < historia reruin romanarurn est facta mendacior. i non aliter, quàm somnia rejicit. Poslrcmò, quia in Quædain antem in Livio esse, quædam in Sallustio, temporibus rerum notandis vario fuit errore versatus. quædam in Cornelio Tacilo, quædam in Trogo, quo­ Ecquis ergò in Ecclcsià auctor historiæ certus habebi­ rum fides manifestis testimoniis labefactari possit, Fla­ tur? An Africanus? Sed hujus historia Gelasio apocry­ vius Vopiscus, in vilà Aureliani, verissime dixit. Nil pha est. An Eusebius? Sed hujus quoque historiam, tanquàm apocrypham, idem Gelasius reprobat. Sed ergò fidei ethnicorum historiis habendum est, ulpolè quæ nullam habeant nonmodòcertam, sed ne proba-, m historià Triparlilà Sozomenus princeps habetur. bilem quidem auctoritatem. At hunc damnat Gregorius, inquiens : < In historià Postremum arguiflentnm historias omnes genera­ < Sozomeni de quodam Eudoxio aliqua narrantur. liter ct ecclesiasticas ct prophanas impugnat, illud est < Sed ipsam historiam Sedes apostolica recipere rchujusmodi. Fidem humanam idcircò Aristoteles vir­ < cusat, quoniam mulla mentitur, el Theodorum nitutum intellectualium numero exemit, quòd juxtà ad < miiim laudat, atque usque ad ultimum sul diem rnafalsum cl verum Inclinat. Theologia ergo, quæ tota < gnum Ecdesiæ doctorcm fuisse predicai. > Si igitur veritate perpenditur, non accipiet ab hmnanà fido ad­ qui primas in hislorià ccclesiasticà partes habent, in­ certi ac mendaces auctores sunl, nimirùm ncque ex his jutorium, ne verax cum fallaci aJ argumentandum neque cx aliis, quorum minor csl auctoritas, idoneum (I) Cicero, de Leg. I : < Anud -ferodotum, inquit, sumet theologus argumentum ad suas conclusiones < historiæ patrem, el apud Theopompum, sunl innu< inorabiles fabula?. > corroborandas. DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI. 471 472 consociationem contrahat; quoniam talc argumentum ad fines ct perfectiones necessarias. Quamobrcm qui e\ eà parte» quà humanæ fidei innititur, æqué lalsitati humanam fidem ex hominum animis evellere conan­ ac ventati innititur. Confirmat autem hoc vel maxime, tur, ii non solimi stulti sunl, sed giganlum more cum qiKxl homines mendaces sunl, fallereque ct falli omnes diis bellant, hoc est, cum natimi pugnant. An vero quidquam tam puerile et stultum dici potest, quam si ad unum possunt. She igitur pauci seu plores histoea, qu e viderunt alii, negemus esse, quia ipsi non vi­ .ici quidquam affirment, imbecilla ea omnis argumen­ tatio erit, quæ in testimonia hominum inclinata recum­ dimus? Credere igitur ne» esse est, nisi pueris stultio­ res esse volumus. Quibus positis sil bit. Quocirca argumentum quodeumque ex humanó Prima conclusio: Præter auctores sacros nullus his­ historió petilum imbecillius est, qmìm ut in lheologift toricus certus esse potest, id est idoneus ad facien­ ullam omninò faciat fidem. Ilis argumentis loci hujus auctoritas impugnatur. Nani m’ quæ sunt alia, erunt dam certam in theologia fidem. — Hæc, quoniam autem fortasse plura, similia sunt, atque adeò similiter cuique per se est obvia cl manifesta, non est nostris refellentur. argumentationibus comprobanda. Flavius porrò Vo­ piscus veré falséquc dixit, neminem historicorum noti CAPUT IV. aliquid esse mentitum; undè fidenter sc historiam Quod auctoritas humanæ historia* aliquandb probabilis, aggredi, habiturum mendaciorum comites. quandoque etiam certa sit. ’ Secunda conclusio: Historici graves ac fide digni, quales nonnulli sine dubio et in ecclesiasticis ct in scSequitur ut explanemus, qualis quantaque sit hu­ cularibus fuérc, probabile argumentum theologo sup­ manæ historie apud theologos auctoritas : nam hoc peditant, cùm ad ca, quæ sua sunt, corroboranda, tùm secundo loco nos acturos pollicebamur. Quod qud ma­ ad falsas adversariorum opiniones refellendas. — Quæ gis intelligi possit, illud principio ponendum est, neconclusio salis per se etiam videtur exposita. .Nec ressarium esse homines hominibus credere, nisi vita cnim est hominis bene instituti ct ad vitam humanam pecudum more degenda sit. Eam rem quoniam Theorecte compositi, viro gravi rem credibilem asserenti doretus in Opere de Curò Græc. affect, lib. primo, non credere. Rem credibilem dixi, quoniam quædarn Augustinus item in libro de Utililat. cred, ad HononL, ò Plinio aliisque historicis vel gravissimis referuntur, cap. 12, cl de Fide rerum invisibilium, cap. primo ct quæ cinn vix credibilia sint, si ea fuisse negemus, non secando, diligcntissimò persecuti sunt, non crii nobis ideò historiæ auctoritatem labefacimus. Uterque igi­ hic magnopere laborandum. Atque Augustinus qui­ tur, et qui citò credit, et qui ad credendum mmitim dem plane asserii non amicitiam rnodò, veriim omnem est tardus, jure reprehenditur; multò verò hic magis, omninò humanam societatem interire, nisi amicus si cum pluribus historicis probatis gravibusque dissen­ amico, maritus uxori, parentibus lilii, fratres fratri­ serit. Si namque in duorum ore vel trium stat omne bus, civibus cives, sociis socii fidem habeant. Multa verbum, cur adversùs hanc legem pluribus testibus ille affert, quibus ostendat, necessitudinem el pieta­ rem camdcm ofim gestam conleslantibus fidem theo­ tem duo generis humani sanctissima vincula violari logus abrogabit? Praesertim cùm testimonia ex vetu­ at uc dissolvi, nihilquc prorsus in hominum consocia­ state desumpta hoc polentiora ad probandum sint, tione incolume remanere, si nihil credere statueri­ quòd ea sola, ut Fabius ait, criminibus odii grûtiæqitc mus, quod non idem possumus quasi manu tangere ac vacant. Nimirum Innocentius auctor csl gravis, in hu­ tenere perceptum. Humanæ itaque vilæ necessarium manis historiis nonnihil probabilitatis ¡nesse, cùm lego e** e, hominum dictis homines sine lillà etiam dubitaedita pneccpit, ut in causis Ecclesiæ finiendis illarum tiene credere. Tkeodorelus vero fidem esse ceu pri­ auctoritate, quamvis antera argumenta vint ; u’ illud Isaiæ in omni etiam c 1 arte et audiendi fortassè essent. Cùm verò reddant nullas, rtate verissimum comprobetur : Nisi credideritis, contemnendi sunl, ut qui communem hominum sen­ non inklliipti*. Praclarum est igitur Aristotelis illud sura exuerint, judiciorum humanorum potissima inl’lrnch I . /n orimi facultate atque doctrina oportere adstn menti, hoc csl, testimonia rejecerint, vita* magi­ à . < n. / re, I xpei imroiis quippe quotidianis hoc, stram, prudenliæ subsidium, lucem veritatis historiam * nullo adr oni «ile. discimus, q iòd cognitionem ac. neglexerint. r«-nnn mtelHçenüam prendit tides, subsequitur au­ Tertia conclusio : Si omnes probati ac graves histo­ tem • d ir ' olia qua cumque veri. Quà e\ re I l, ul rici in eamdem rem gestam concurrant, lune ex horum naturi nncli'î hi hominum mentibus inclinationem auctoritate certum argumentum promitur, ul thcologiæ >d < red enduro naturalem impresserit; siquidem non dogmata firma diam ratione constituantur. — Exem­ r • fu’ > ice» an» est hominis et vilæ ct discipla sunl ejus rei mulla, sed pauca subjiciam. Petrum 1 i qu on ‘Ut igni locus supremus, aul terne imus, Roma* cl collocasse sedem, d pro Christo martyrii ni b • Iu?» i t. t »t r*ossct, nisi quaternis ex quantaipie sit historiæ humanæ auctoritas, facile incircumstantiis facti cl narrationis, nique ad moralem lelligetur. Historia nimirum etsi, ut Quintilianus ait, hominis constitutionem attendendo, liquent omnino re­ scripta est non ab probandum, sed ad narrandum, clamationes undique exarsuras fuisse m historicum, si falsa retulisset : hinc proinde, narratio sit publica ct aliquid tamen sine dubio probat, probabiliter fere: divulgata Luti publici, mortalium mentes commovere nam est aliquandò etiam necessaria. Nunc argumenta soliti, nccesse est. contri historiæ fidem posita diluamus (I). Hæc nonnisi generalibus formulis proponi queunt. Al verò in praxi varié pro variis circumstantiis sunt hnbrnda. Sic, v. g., pro factis valde momentosis ct (I) His regulis historicae certitudinis plurima ad­ denda sont, quædam in iisdem corrigenda ; quod bre­ publicis, facilius nec laniis conditionibus adhibitis ve­ vius, pro rei momento, salis tamen ad intentum ram esse ei rum narrationem constabit. Ex quo videro est non omnes simul semper flagitari conditiones, nostrum, sequentibus in presenti nola coatlis absol­ vemus. aliasijuc aliis quandoque compensari. Denique ad conclusionem deveniendum. Ergo cer­ 1 Factorum coævorum certitudo constat, si cx titudo historica haberi potest factorum praeteritorum illis testibus, nascantur qui neque decepti, neque de­ ceptores supponi queant; quod manifestum Iit cx eorum ex uno historico, positis conditionibus ul supra; ubi scilicet nullas factas fuisse reclamationes ex nullis mimerò el conditione : si nempe pro multitudine, vel solimi pro diversis seu oppositis eorum. licet pauco­ constat monumentis, quæ exstare debuissent in ad­ rum, ingeniis, cupiditatibus, commodis, aliisvc cau­ versó hypothesi. Hujus autem consectarii primæ con­ clusioni Melchioris Cani adversantis prolatio satis sis, nulla conspiratio in fraudem ullo pacto supponi ex dictis palet; sed ipsius discriminis clarissimum queat. Hæc autem suam vim infallibilem ex morali hoauctorem inter ct nostram eà de re doctrinam ratio minis constitutione mutuantur. notanda est. Ex indole quippè aliisque propriis histo­ 2 Factorum verò praeteritorum certitudo ex coævo rici qualitatibus ille certitudinem historicam requirit ; testimonio certo ccrlà vîft usquè ad nos transmisso, nos veri» ex factorum narrationisque seu historiæ cir­ nascitur. Quænam sil illa via? duplex maxime, tradi­ cumstantiis. Hinc meritò, hàc suà opinione admissà, tio oralis cl historia, quarum in confirmationem inire Canus ponit certitudinem, non ex uno, sed ex pluribus accedunt monumenta proprie dicta, ul statine, in­ scriptiones, templa, dicati dies, etc. Sed quæstio historicis stare posse, eodem propè modo ac certitudi­ nem facti coævi ex oculatis testibus plurimis habitam ; nostra de historió instituta est, de cujus certitudine neque etiam ad oppositiones attendere videtur, ubi in solimi proinde disserendum. tertià conclusione factum ex pluribus historicis dicit Certitudo factorum praeteritorum ad nos per histo­ certum; quòd veri» in capite sexto sequenti easdem riam vehitur, ut diximus : tota igitur quæstio in eo criticos ponat regulas pro delectu auctorum, id ex eo­ versatur, an testimonium historici sil verax ct certum, dem fluit principio. Igitur eo in loco theologico, tam seu quibusnam conditionibus, illud tale esse constare fuse quam er udite tractato, Canus haud satis vel nul­ possit. Porrò duo maxime ad id requiruntur, scilicet latenus ad factorum et historiæ circumstantias at ten­ I ut factum narratum publicum sil ac momentosum, dit, cx quibus maximam certitudo moralis sibi vim , tempe si coram multitudine patratum fuerit, seu cerlò adsciscit, adeò ul ex historico uno, datis conclusio! iin coævorum notitiam venerit, atque maxime si ex illo 476 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI. 475 nam qui diversos habent patres, ii diversas etiam ca­ que in hoc argumento quidem non Osiander modò. veriim etiam catholici quidam omni vi cl ratione con­ piunt hæreditales, atque adeò non habitant simul. tendunt, id, quod de duobus patribus Joseph naturali Nunc nutem Jacob cl licii nec fuerunt ex iisdem pa­ tribus, avis, aut proavis, ncc simul habitare potue­ et legali refertur, commentum, portentum, monstrum, somnium esse. His enim nominibus sententiam illam runt, cimi alter censeatur in posteris Nathain, alter in posteris Salomonis. Nam, quòd etiam argumentantur, Africani notandam putant. Certe auctor lib. qq. vct. ct nov. Testant, sive Augustinus is fuerit, seu quis­ Joseph non fuisse vocatum nomine patris legalis, quæ res erat necessaria juxta illam Douter, legem, id exi­ quam alius, sententiam eam asserit ncc probabilem esse, nec ad ullam rem proficere, no sil qui existimet guum sané ac mendicum argumentum est, cui August., i cierem historiam solis junioribus displicuisse. Utun­ et 5 lib. qq. in Deui., q. 4G, cl 1. 2 Retract., c. 12, tur autem hi ad Africani traditionem infirmandam nullo negotio respondet. Mihi vero opinio communis argumentis hujusmodi (1). magis placet, quamvis illorum opinio non displiceat, Primó, quòd nullum vel testimonium vel exem­ qui asserunt Beli Josephi socerum fuisse, eumdem plum noe è sacris, nec cx profanis Hcbraorum litteris qui cl Joakim parentem Virginis Marias, ut Lucas ge­ erui possit, quo talis primogenitus filius defuncti nealogiam Christi |>er patrem attexuerit, Malthans nuncupetur ; non ergò mortuus ille pater primogeniti verò per cum, qui paler putabatur. Ncc proinde lamen vocabitur. genealogiam mulierum contra Scriptura usum Evan­ Deinde, nl demus, inquiunt, quantumvis iniqui gelista texuit. Nam cùm ait : Qui fuit Eli, relativum conditione, ejusmodi primogenitum duos patres sor­ ad Christum referendum csl, ut sit sensus : El ipse titum esse, adhuc tamen nihil faciet, ut evangelica Jesus putabatur quidem esse Joseph!, al revera non illius fuit, sed licii. Cùm enim sine virili opera cx discrepantia* scrupulus eximatur. Nam legalem filium nemo poterai ex uxore defuncti procreare, nisi frater virgine matre nattis sit, nullum habuit in terris, cujus fuisset defuncti germanus, simulqnc cum eo Iiabitàâ- filius veré dici posset preteriteli, qui avus scilicet ipsius maternus erat. Nc quis ergò miraretur, quòd scl, quemadmodum Dent. 15 evidentissime traditur. in texendii genealogia Christi ab nepote statini tran­ Illud vero non contingit nisi cx eodem patre natis; silierit ad avum, interjecit causam, quia Joseph, bus, possit concludi. Neque idcirco ct ipsi nos, quales quem patrem Christi dicere debebat, non vere erat in se fuerint historici, negligimus expendere, ctnn novos sub illo respectu historica certitudo acquirat pater, sed putabatur. Qtianquam ct relativum ad Jo­ gradus. Etenim eo probabilius in se prostat testimo­ seph quoque referri potest, ul intclligas eum fuisse nium historicus, quò majora scicntiæ, prudentia ac Heli non naturalem filium , sed ad cum modum, quo probitatis exhibet Signa; nec diffitemur defectum gener soceri filius esse dicitur. Itaque Josephuin Evan­ quarumdam vel debilitatem conditionum compensari gelista ad parentes suos retulerunt, alter ad eos, in cAdcin proportione quii se prenci historic us eà virtutum auctoritate ornatum. Sed ultra progredien­ quos ex se habuit, alterad eos, quos ex conjugio dum est, atque in genere dicendum historiam jam sortitus csl. Hujus opinionis Augustinus lib. quæstioabsoluti, nempe iis quæ ritè sufficiunt conditionibus, certam, eo plurcs evidentia su.c certitudinis demon­ num cvangclicarum 2, q. 5, meminit. Hanc tenuit strationes atqip gradus cumulare, quò numerosiores auctor libelli cujusdam de ortu Virginis, qui Hiero Insuper gravioresque alias conditiones, lùm cx parte nvmo f dsò tribuitur. Itane Joannes Annius, Joannes historici, lùm cx parte factorum, sibi conciliat. Sic, item Lucidus, Georgius WiccHus, nliiqitc nonnulli v. g., ca augebitur magis ac magis evidentia, si histo­ ricus narrans tactum publicum ct momentosum, ct juniores amplexi sunt. Huic etiam nominum significa­ quidem In histon i ambeniu à, prætereà sese persiu- tio consonat. Nam Joakim, Eliachim, Heli, idem fere cuitalc, doctrina, sapientia, sinceritate insignem exhi­ significant (l), proqueeodem fere usurpantur, 4 Hcg. bent . %i tacta sint insuper valde momentosa , omnibus olnia. mullum animos commoventia, qualia quæ ad 23, 2Paral. 5G. Probabilis opinio hæc sit, quis ne­ aliquam fidei avii i* mutationem spectant ; si non unus gai? Sed nc ipsa quidem certa csl. Osiandri enim talium factorum sii narrator, sed plurcs Tipie Con­ argumenta, quæ ille firma esse existimat, sunl prospicui; si denique ad pluralitatem gravitalemque histo­ feclò infirmissima. ricorum, publica etiam monumentorum constansque Objicit primo, nusquam in sacris litteris reperir!, traditionis oralis accedat auctoritas. Ultimum corie apicem certitudinis, lot tantisque ornata dotibus histo­ quòd ille primogenitus filius mortui nuncupetur. Id ria attinget. Sed, ul in line obiter id notemus, nostri sacri libri historici eas cl quidem in summo gradu verò de morte imprudenter objicit. Si autem Obcd, Il­ < unditiones soli sibi \indicant, ac proinde caderas lius Nocini illique natus esse dicilur, Ruth. 4, cur non Ir dorias etiam prointissimas veritate longé superant dicatur natus Maaloni, hujusque proinde etiam filius J nc certitudine, lime historia profana, etiamsi ad cer­ it m Deui. 25 : Accipiet coni, inquit frater ejus, et su^ titudinem paviendam nulla, quod impossibile est, idonea invenirentur, sacra lamen historia, sel soli citabit temeti fratris sui, cl prnuogmitum ex eà filium r ilion * mturali perpensa , adhuc certa* demonstrari nuuiiuc illius appellabit. Pralcrca ecquid, obsecro, est nuisent. Quiil veri) ii illæ fpsaj revocarentur in dususcitare semen fratris, nisi filium illi gignere ? Quid ? Imhi'1 ’ Penilùs sané historica certitudo aboleretur, ac prnlndè perturbari omnem societ item nccessc foret, Nonnft illud manifestum est : Ilie sciens non nasci sibi llqu tl< drill. P. S. filios, zeinen fundebat in terram, ne liberi fratris nomine (I) De hoc cl sequentibus responsis, si quid super- nr.^-crentur ? Genes 58. Al hæc ipsa loca retulit Osian c ct desiderandum, vide Cursum Scriptura sacra (I) Philo Ankmus tradit Syris et Ægjpliis Joakim, in quo textus, circa quos versantur, rite disculleûdl Eliachim cl lidi, esse synonyma. lUDl. P. S. 478 CAP. V. REFELLUNTUR ARGUMANTA CAPITIS. 111 477 c ac veriorem expositionem proferre non poterii. der; retulit quidem, sed ila tamen, ul aporiis tesli< Evangelium sane per omnia quæ vera sunl, tradit. > inomis respondere nequiverit, nisi hærcticormn rito Hactenus Africanus. Quibus verbis salis ille significat, aut vulgatam editionem accusaret, aut etiam Scriptu­ si componendis Evangelisti* ratio alia quæcumque re et verba cl sensum eluderet. Nam sanctorum om­ probabilior appareret, eam se libenter amplexurum. nium communem inlcUigcntiam pro nihilo habere est Illi familiare, el cum caleris Lulhcranis gentile ac pro­ Quæ omninò res ct August, ct Thofn.vidclur compu­ prium. Jam quod secundo loco accipit, fratres, de qui­ lisse, ut præler hanc, alias quoque rationes tollendae discrepanti® investigarent. Sed de primo argumento bus lex loquitur, simul habitare oportere, id est, in câsalis inulta diximus. dem hæredilate paterni, atque adeò germanos esse, Ad secundum verò dicendum est, hujusmodi quo­ ab codemque patre genitos, speciem fortasse veritatis que ros non làm ex fide historia , quàm cx probabili habet, veritatem nullam proiettò habet. Fratres eorum conjecturé pendere, qui sacras litteras inter­ quippò in illi Deuteronomii lege non germani modò pretantur. Non est enim aliquis probatus auctor, qui intelligcndi sunt, verum etiam consanguinei, qui Scri­ asserat se præler Mariam, aliam Jnsephi uxorem aut pturarum usu fratres appellantur. Id quod non com­ vidisse, aut certis testibus accepisse. Sed cùm in Evan­ muni solum sanctorum omnium sententia, sed aperto gelio fratres Domini legerentur, ct religio velaret filios Scriplnræ testimonio comprobari potest. Booz enim Mari® suspicari, Scriptor® expositoribus conjectandum Maalonis non germanus crat, sed propinquus. Nec fuit, quonam id patto fieri potuerit, ul veritas Evangeli! confundimus nos negotium redemptionis cum negotio cum MnrñÉ perpoliri virginitate congrueret. Ila qui­ leviri, quod Osiander calumniatur. Sed contendimus, summoque omninò jure contendimus, exemplum libri dam filios Joseph ex airi uxore intulerunt, Chrisliquo Huth ad legem illam Défit. pertinere. Alioqui, si cos si­ proindè fratres non veros, sed qui putarentur, inter­ mul habitare interpretamur, qui in eAdem hærcdittfte pretati sunt ; nam et Joseph non venis erat paler, sed paterni habitant, cur non magis, nam hoc simplicius putabatur. Neque horum conjectura vana commentiest,cos, qui in eidem domo? ilA quamvis fratres germa­ tinque fuit nullAvc ratione lanliim ad respondendum ni sint, nisi caindem domum habeant communem, cà hæreticis excogitata ; sed probabiles habuit causas, lege minimê tenebuntur. Quod nc Osiander ipse qui­ qu® Scripturarum etiam testimoniis niterentur. Pri­ dem , quamlibet perfricta fronte, concessurus esset. miim quia Jacobus Jerosolvmilanus episcopus non pe» Exponamus igitur, quod cl Hebraeorum mos, ct legis culiariter esset frater Domini cognominatus, si cogna­ rallo exigit, tum etiam fratres habitare simul, cùm in tione solimi fratres Domini vocarentur, cum et Jacobus, eodem oppido vel civitate habilArinl. Id verò non duo­ Zebedei filius, à quo ille cognomento distinguitur, ad bus solum uterinis, quales Jacob et Heli fuisse perhi­ cum quoque modum frater Domini esset. Deinde non bentur, usu venire potuit, sed propinquis etiam aliis simpliciter quidam in Evangelio diceret, Malth, fî, 17 : vel remotis. Nihil ergò nos Osiandri argumenta mo­ Ecce mateir tua et fratres lui forts stant quarentes te ; vent, quominiis fidem Africano habeamus. alioqui, si generali sanguinis conjunctione fralcmilaEluti lorié movere potest, quod in tortiA conclusione tem definiret. Jacobus namque el Joannes tunc tempo­ capitis superioris asseruimus, communem Scriptorum ris cum Christo inliri domum erant, qui illo modo omnium traditionem certo, nedum probabiliter pro erant fratres. verá historia habendam esse. Huic autem Africani Accedii quòd apud Marcum A quibusdam dictum est : traditioni historici omnes ecclesiastici testimonium Nonne hic est faber piius )1arìa\ frater Jacobi, et Joseph, perhibent. Igitur non modo probabilis, sed certa illa ct Judir, et Simonis? Nonne ct sorores ejus lùc nobisdoctrina erit, qui duos patres Joseph, legalem ct na­ cum sunl ? Filius, inquiunt, Mariit, [rater Jacobi et Joturalem infert. Minime vero. Mullum enim referi, res sephi, eie., ut non ex Marié , seti ex Josepho fratres geMas quA historici asseveratione narrent. Si enim is inleHigerenlur. l ude tt ¡uxlA Lucam interrogant • Nonne hic esi piius Joseph? Atque sorores, filias Joscipse, qui primus auctor lusloriæ fuit, rem non ul vi­ phi Esther ct Tliamar intclligendas Osse, Hippohlus sam ac certam, sed ul auditam et incertam scripserit, tunc qui simi i temperamento rem ceu probabilem re­ ac Nicephorus graves inpriniis auctores asserunt. Fra­ ferunt, ii quamvis consentiant omnes, non faciunt ta­ tres ergò similiter infi lligendi sunt Jacobus, Joseph, men historia) firmitudinem. Porrò autem Africanus, Simon ct Juda, quos qualiior filios ex priore conjugo, undé cælcri hanc historiam acceperunt, nihil pr.rter cui nomen erat Salome, Josephtim suscepisse, iidem auditum habuit, nec referentibus certam habuit fidem. auctores prodidere. Accedii etiam, quòd Josophum, cum Mariam uxorem accepit, 80 annorum fuisse se­ Nam postquam rem perinde ut à Judæis quibusdam nem, Epiphanius non semel adstruit. At in tam longé acceperat, ad Aristidem retulisset, hujusmodi verba, a late non csl profecto verisimile illum sine conjugo Muscido interprete , adjecit : < Sive itaque ad hunc exstitisse. Hæc auctores illi sine fidei discrimino ar­ < modum , sive aliter habet res ista , non poterii gumentari, atque adeò asserere potueram. Sed Hie­ < quisquam, meo judicio, clariorem illius, scilicet qua! < objecta oral, Evangelistarum discrepanti® oxposi- ronymus tamen rem diligentius animadvertens, ul crai in sacris litteris apprimé versatus, probabillo < lionem reperire. Quisquis autem æquo animo prærem mullo rationem Invenit, l[tÛ citril et Mari® Cor­ < dilus est, idem quod nos curabit, etiamsi certum ruptionem . <‘t JoM'phi bigainiam fratres Domini in < desit testimonium : ob id videlicet, quòd meliorem 480 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XL Scripturis intelligerentur. Quòd enim Jacobus, frater torero historiam appellatam volunt: vel certe in EuDomini vulgo cognominatus, Josephi filius non fuerit, sebii latinam incidit,quain Ruflinus fecit suA traditione vitiosam. Quò autem rus planior fiat, verba luci illius cx Evangcliis videtur manifeste colligi. Marcus si­ quidem quos capite sexto fratres Domini vocatos scri­ subscribemus. < Concordi vcrò testimonio etiam Josc< phusde hoc scribit nominatili), etiam de llerodiado pserat , cos capite quinto decimo filios cujusdain < commemorans, vèlut de conjugio fratris Philippi viMaria scribit esse, quæ nimirum uxor Josephi esse non poterat, nisi duas ilium simul uxores habuisse con­ < ventis violenter absiractâ, el suis ab Herode incestis < nuptiis sociali, proprià ct legitimó uxore depulsó, tendas, Mariam Virginem, ct alleram Mariam, quod nulla ratio probat, nulla prodit historia. Quin homi­ < quam llcrodiadem filiam fuisse dicil Arche, regis nem pauperem, qui vix unam alere el sustinere pos< Arabiæ. > Hactenus Eusebius, Rullino interpreto. sei, duarum conjugum onera subiissc,e.l imprudentia, Ex ([ilibus verbis, si tollas nomen Hcrodiatlem poste* ct incontinentia argumentum csl. Ea vilia viro justo rioreloco positum, quod ncc Eusebius habet, ncc Jo­ tribuere quam sit stultum, ne dicaro impium, non sephus, vera erit lectio, atque adeò germana Euscbii est opus longâ oratione suadere. greci in lalinum conversio. Nam relativum, Quum, Adde, quini hæc eadem à Joanne Maria Clcophæ co­ non ad llcrodiadem, quod Ruflinus falsò intellexit, sed gnominata est. Erat autem CIcophas frater Joseplii, ut ad propriam el legitimam uxorem depulsam referen­ Eusebius, lib. 5 eccl. Hist., cap. il, ex Egesippo re­ dum csl; quod recte Musculus in nova nunc interpre­ tulit ; oh quam causam, nisi me conjectura fallit, soror tatione fecit. Vcriim de tertio argumento hæc nobis Maria Virginis appellatur. Nam el leviri fratres vulgo dicta sint. dici solent, et fratrum uxores sorores. Non igitur, ut Ad quartum ita respondeo: Quiquid sil de Magis, an sentio equidem, Maria illa (anquàm mater, sed tan- fuerint reges necne, quod in controversi^ est positum, quam uxor Clcophæ, nomen accepit. Joseplii itaque certum illud est, non ex eó re historia fidem labefac­ coojux non erat; atipie adeò nec hujus filii, filii erant tari, quòd plurimi auctores Magos reges fuisse tradi­ Joseplii, sed Clcophæ. Verini), qiicmadmodiiin Jose­ derint. Nempe res hæc ejus generis csl, quam nemo phus pater Christi existimabatur, sic lilii Clcophæ, Ja­ historicorum sese affirmet aul vidisse, autex viris fide cobus, Joseph, Judas, Simon existimabantur Christi dignis, qui viderint, audivisse. Nitunturitaqucauctores consobrini, Christiqiie patruus CIcophas. Qua ratione illi non historia auctoritate, (piam nullam probatam Maria ista Christi matertera nuncupari potest, non babm rc, sed probabilibus conjecturis, quas porri) ha­ quòd vere Mariæ Virginis germana fuerit, sed quòd so­ buere nonnullas. Qualis est, quòd in Magis videtur im­ ror et ballila et du la sit. Atqui consobrinos fratres pletum illud Psalm. 71, 10: Rege* Tharsis el insula: etiam dici, omnia Scriptura demonstrat. Nec prioris munera offerent ; reges Arabum et Saba dona adduetnt. opinionis nccessc est argumenta refellere. Nonnulla Item illud Isai. G0, 5 : Ambulabunt reges insplendore or cnim assumit, qua* caleris de causis à plerisqiie aliler tus tui, etc. Quæ in Epiplianió Domini non hodiernum existimantur: ul filios Zebcdæi Christi esse consangui­ vulgus, sed antiquus semper Ecclesiæ chorus intonuit. neos, el proinde Scripture usu fratres, item Joscpliuro Accedit qùòd, ut Tertullianus ait, Magos reges ferè ha­ 80 annos natum esse, cairn Mariam uxorem accepit. buit Oriens. Accedit quòd in reges illud Mallh. 2, 11, Qu e res dici possimi, probari non possunt. Nam el Act. maxime quadrat : Apertis thesauris suis, cie. Exstat cap. 1, Lucas cüm Jacobino Alphæi, Simonem cl Ju- etiam Claudiani epigramma, ubi Magos appellat ('Jtal* dam retulisset, subdit: Ili omîtes crani perseverante*in dœos reges. Quod si Claudiani non est, certe elegantis­ iiriUume cum Varió, matre Jesu, et fratribus ejus. Con­ simi poche est. Hanc opimònem, ut quæ plausibilis sit stat autem, Jacobum Alphæi, Simonem ac Judam fra­ ac popularis, Christi fideles jam olim libenter indue­ tres Domini appellatos. Sed de his disputatum est ab runt. Neque opera.* prelimn judico, si qùis in concione altis diligentius. Nos in presenti non id agimus. Tan­ publica eam dissuadere eonetiir. Nam dissuadere nihil tum dicimus, ex diversis opinionibus, quas in Scriptu­ attinet; ac frustra nili, et iiil.il aliud quam laborando rarum interpretatione orthodoxi sequuntur, minime his­ odium qiKcrere, extrema dementia est. Quòd si paucis toria' fidem periclitari. Hæc quippé sola oratio erat forte quibusdam fidem argumentatione luà feceris, secundo argumento confutando necessaria. mullas lamen in populo querelas, dissidia ac liles in­ At tertium sic diluitur. Non fuit Herodias filia Arela duces. Sine ergò plebem, probabilissimam opinionem, regis, sed Arislobuli, sicut Josephus mullis in locis, lib. prasertim qua peniliis insedit atque inveteravit, cum IH Anliq., c 9, t' status est. Id quod nomen quoque suis majoribus relinere. Quòd si conjecturis aliis per­ ipsum indicat. Est enim quasi palroniniicum ab He­ motus contrariam sententiam habes, liceat per me, rode, niliilque proinde aliud significat quam filiam, vel equidem non repugno. Illud ago, sive hæc, sive illa neptem, vel aliquam è posteris Herodis. Qiiamobrcin opinio vera sit, non indù historia auctoritatem aut de­ • un AreUi, rege Arabum, nihil videtur habere com­ vari aut imminui, cùm neutra earum opinionum his­ mune; cum Herode magno, cujus fuit neptis, com­ toria* auctoritati, sed probabili conjectura* innitatur. mune habet genus. Quod autem Hieronymus tradit ex Quòd enim r gum nomen Evangelista suppresserit, id vetert historió, pace tanti viri dixerim, in eà rc sine omninò nihil est. Non enim existimavit Evangelii testi­ dubio folbtur. Appareleumsane vel in historiam quam­ monium regio apparatu cumulandum, quod Magorum piam auctoris incerti incidisse; ob id enim quidam vc- sapientiam cl gravitatem amplissime ornaverat. In ve- 179 481 CAP. V. REFELLIATI’R ARól MENTA CAPITIS III. rítate sané occultò confirmandi regia app« llaiioob cura ei otiosa eral, Jlagoriun vox preclara el opportuna. Nani quòd Herodes Magos parino honorifice exceperit, hoc aut Herodiani fastta indicium est, aut romanæ gloriæ et majestatis. Indignum vcrò est magni regis tu­ morem in minutorum invidiam odiumque convertere. he (piarlo igitur argumento hactenus. Nunc ad quin­ tum respondeamus. Non Hieronymus modò, Augusti­ nus, Thomas, ac cætcri fere omnes auctores, vcriim cliam antiqua Ecclesiæ tradillo tenet, quòd Magi dirislum decimo tertio die, cx quo natus fuerat, adoràriinl. Cujus quidem rei cimi causam quærerem, quidnam es­ set cur tanti id consensione ab Ecclesià receptum sit, ■pianquàm veteri traditioni in hujusmodi rebus mul­ timi debetur fidei, nt ratio alia non subsit, has causas ta­ men inveniebam duas, casque ambas ex ipso Evangelio collectas, ’’nam, quòd Matlhæus di' it:Cùm natus c^et Jesus, ecce JI agi ab Oriente venerunt. Sane si, quandò Magi venerunt, Christus esset anniculus, aut bimus, ut Epiphanius, Zacharias, Faber, Osiander existimant, non dixisset Evangelista: Cum natus esset, ecce Magi. Quod non de re tam seri, sed de subita et improvisi, vel certe proximà, ct quasi presente dici solet. Nce­ dimi, inquit Genes. 2 i, intra se verba compleverat, cl ecce Rebecca egrediebatur. El Pocla : Audiat hæc aliqids, vel qui venit, ecce Palœmon. Hinc cliam cùm Mariæ dixisset Angelus: Ecce concipies, etc., intelligens ipsa Malim se concepturam, ait: Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco? Recens ergò naius erat infans, quandò Magi advenerunt. Altera causa est hæc: Magi invenerunt puerum in Bclhlecm; ergò ante diem pu­ rificationis accesserunt, quia nitrii id temporis Chri­ stus non fuit in Bclhlecm. Lucas enim iis descriptis, quæ ad purificationem attinebant, subdit2, 59: Ut per­ fecerunt omnia secundum legem Domini, reversi sunt in dalilœam, in civitate insuam Nazareth. Non ait, in BethIceni, sed in Nazareth. Cur autem Bclhlecm reverte­ rentur, ubi adeo nihil habebant supellectilis, ul Vir­ gini ad reclinandum infantem nonalius, quam presepe locus fuerit in diversorio? Nec Evangelista docet cos venisse ut morarentur, sed ut profiterentur in chilate suà. Manserunt itaque ibidem quantum nccessc fuit ad implendam legem, quæ jubet, ut post circumcisum inl.mlulum maneat mulier triginta tribus diebus in san­ guine purificationis sutr. Intra quos dies Bellileem ve­ nisse Magos recle credimus, e! puerum indicio stellæ inventum adorasse. In eà vero ratione, quæ riimim opponitur, quidam libcralilalcm ac beneficentiam Virginis animadver­ tunt, quæ brevi aurum acceptum in pauperes crogñril ; alii prudentiam, quòd viaticum paraverit in /Egxptum. Sive cnim Joseph ante purificationem de fugà ab An­ gelo fuerit admonitus, juxta illud Maltb. 2, 15: Cimi Magi recessissent, ecce Angelus apparuit in somnis, etc.; sive Magi oraculum de reditu per aliam viam Virgini communicaverint; credibile profectò est, feminam prudenlissimam jam inde illud, quod ad fugam cl pere­ grinationem opus erat, providere. Sunt qui modestiam advertant. Atque hæc ratio mihi videtur sanctissime et previdentissimi constituía. Non decebat enim, ul quæ paiijx r erat, ca di\itum oblationem subito inferret. Ab omni fastu cl ostentatione cml Virgo aliena, ncc mulare conditionem illi erat animus, quam sciebat Dei Filio placuisse. Quid quòd aurum beo à Magis oblatum in sacros fortassé usus ccnsuit consecrandum? Prima itaque adversariorum ratio bis omninò modis facile di­ luitur. Secunda pressi ùs videtur urgere. Si enim dili­ genter à Magis Herodes tempus stellæ iidicll ; Occidit autem omnes pueros à bnnotu, et infra, secundum tem­ pus quod erquisicrat à Magis, biennium ergòai.tc stella Magis apparuit. Non igilur mox à Christo nato adve­ nerunt. Nam slatini recedentibus Magis, Herodes oc­ cidit pueros. Illa cnim particula, June, non minus rem praesentem proxiniamvc significai, quam vocula, Ecce, cujus vim pauló ante expendebamus. Ait vcrò Evan­ gelista : Tunc Herodes ridens quoniam illusus esset à Magis, mittens occidit. Sed hic nodus bifariam solvi potest. Primum cnim, quod Eulyimus admonuit, illa oratio, Secundum tempus, ole., non refertur ad id, (puni præccssit, à bimatu, sed solùm ad particulam, infra, cui proxime conjuncta est. Itaque continenter lingendum csl: Occidit omnes pueros, qui erant in Bethleem, ct in omnibus finibus ejus à bimatu. El ibi facti hypodiastole, subjungatur: Et infrà, seaindian tempus, quod cxquisicrat ù Magis. Non itaque inlelligcndus csl peremisse bimulos secundum tempus exquisitum; sed lantiim alios minimos quibus videlicet solis tempus stellæ accommodavit. Sed ais, cur bimos interfecit, si non secundum tempus stellæ? Respondeo : Cur in om­ nibus finibus Bethlecm, si in Bclhlecm juxta prophetam natus est Christus? Quemadmodum ergo cx proprii malitia ampliavit locum, sicampliavit eltempus. Deinde probabile est id, quod mihi semper verisimilius fuit, Herodem Romam evocatum, ul accusationi liliorum responderet, stragem illam puerorum ed re distulisse, quam edidit posteli, cùm Ilierosolymam regressus est. Quòd si nccessc esset biennium Magis ad iter faciendum concedere, quod tamen absunlum est, non protinus necessario fit consequens, ut biennio post Christum na­ tum advenerint.Multò enim facilitaexpeditiùsquedice­ tur, quod Chrysobtomo Augu>iinoquc video placuisse, apparuisse stellam Magis lai lò ante Christi nativita­ tem, quantùm fuit opus, ut tot regionibus ac provinciis peragratis, puerum haud multò ante natum adorarent. Cùm verò demòni qu vritur qui fieri potuerit ul ab Oriente Magi tàm paucis diebus pervenerint, huic questioni responsum facile el promptum est. Non enim opus fuerit, quod Remigius facit, cam rem nati pueri facultati viribusque tribuere, quæ Magos ad se tàm brevi dierum spatio perduxerint. Sed Oriens in sacris litteris frequenter accipitur pro terris quæ Orientales ad illam sint, in , compleverunt domum Dei istam, usque ad diem tertium scribit Xcrxcm libum Darii pietatis paterna perinde ut mentis Adar, qui est annus sextus Darii regis. regni hæredem fuisse; uihilquecx patris institutis cinta Mihi duæviæ hujus quæstionis cxplicandæapparent. divinum cultum immutasse, sed Judæos summa fuisse Una est, tueamur id, quod nunc impugnatum est, Ar­ benevolentia prosecutum. Addit cliam hujus tempore taxerxem Longimanum hic accipi oportere, qui pri­ Esdram quidem argento, auro cl vasis pretiosis, quæ mus hujus nominis in historiis prophanis invenitur. cx universa provincial Babylonis attulerat, templum or­ Quæ eadem sententia Bedæ fuit. Loquitur autem nasse, ac Dei cumulasse cultum; Nehemiam vcrò, eo­ Scriptum per anticipationem, id, quod sæpè aliis dem rege concedente, non modò civitatem cl muros sacri auctores factitarunt. Non enim omnes illi 1res instaurasse, sed cl id supplesse, quod ad fabricam tem­ inlelligendi sunl templum et edificasse, et complesse, pli deerat. Vcriim hæc sententia duos scrupulos habet. usque ad sextum Darii annum. Sed 1res illi opus com­ Prior est, quòd huic regi 58 annos imperii tribuit. Qua plevere quidem, quos Judæis constat in opere faciendo in re cum omnium chronographorum ratione pugnat, cxplcndoquc favisse; at a dificalum est, atque aliqui ex qui Xerxi filio Darii non nisi vigiliti regni annos imper­ parte completum usque ad sextum Dani annum, Cyro tiuntur. Posterior scrupulus est hujusmodi : Primi el Dario jubentibus. Tametsi eo anno templum non est Esdr. cap. G, dicitur quòd Judæi aedificaverunt, con­ omni cx parte absolutum; quoniam, ut Josephus ait, struxerunt el compleverunt domum Dei, Cyro et Dario Esdras ac Nebemias sub Artaxerxe postea templi fabri­ ct Artaxerxe jubentibus, sed compleverunt tamen in cam, ornatum ct cultum expleverunt. Hoc vero solùm anno G Darii. Necessc est igitur, ul Artaxerxes ille, à Josephi opinione nostra discrepat, quòd ca quæ Es­ quicumquc tandem fuerit, ante annum Darii 6 fuerit. dras et Neliemias gessisse in Scripturi referuntur, ille Alioqui quomodò usque ad G annum Darii construxe­ Xerxe filio Darii imperante, nos Longimano jubcnlc, runt Judæi, cl compleverunt lem lum, vivente Cyro gesta esso contendimus. Illud autem sine conlroversià ct Dario ct Artaxerxe? Non itaque in nomine Artaxer­ verum est, Cyrum, ct Darium, ct Artaxerxem, cum, xis Xerxes, Illius Darii, inlelligitur. Quæ eadem causa cui Neliemias atque Esdras placuere» templum ædicos etiam uiget, qui hoc loco Artaxerxem Longimanum ficùsse, absolvisse et omésse. filium Xerxis accipiunt, cujus diebus, ul Eusebius est Altera quoque scrupuli hujus eximendi ratio est, si auctor, el Esdras, cl Neliemias ca quæ templo, civitati dicamus, duas illas particulas, et Artaxerxe, ab Hebræo murisque deerant, expleverunt. Acne illud quidem ve­ quopiam adjectas esse in margine primiim, deinde tex­ rum est, quod nonnulli aiunt, Darium Medum hoc tui, ut (ieri solei, insertas; nec aliunde quam cx eodem loco accipi oportere, nam Darium Hystaspis nomine libro exemplum hujus erroris petere necessc est. In ca Artaxerxis accipiunt (2). Primum enim nusquam aut in pile enim Esdra* quarto, sic latina editio habet : In re­ litteris sacris, aut in auctore aliquo historia* probato le­ gno autem Assucri, ipse est Arturcrxes, etc., ubi 1res ilke gitur, quòd Darius Medus templi fabricam aut juverit, voces, Ipse est Artarcries, non sunl Scripturae partes, aut jusserit. Solus quippe Daniel hujus Darii mentionem sed ab cvposilore, nescio quo, in margine furiasse po­ I ‘cit, nec tale quippiam illi assignavit. Deinde cum Da­ sine, scribentium errore textui nostro inlerjcclæ sunl, rius hic avunculus Cyri esset, ul jderisque visum est, cùm nec in hebneis exemplaribus, nec in græcis se­ multòque celale major, ul visum est omnibus, nequá­ ptuaginta Interpretum haberetur;quemadmodumcliam quam Scriptura sacra, contra aliarum omnium morem, fintò nos I V ramis admonuit. Idem quoque errur acci­ Cyrum priusqiihin Darium nominaret: Jubente. inquit, dit in lalinis codicibus, 2 Reg. cap. 8, ubi verba illa: De quo fecit Salomon omnia vasa a rca in templo, cl mare Cyro, ct Dario, ct Artaxerxe (3). Quæ eadem ratio ve­ tat, ul Darius hic Medus per Artaxerxis vocem ¡nielliccneum, ct columnas, et altare, nec hebrea exemplaria habent, nec greca Septuaginta, etc. Quod autem \ ilium galur. Quanqttam septuaginta Interpretes Daniclis scin latinant editionem irrepsit, idem poluil accidere, ut (1) Notum, inquit, ait regi, quòd Judari, qui ascende­ in hebrea quoquo irrepserit exemplaria. Qué de re et runt à te ad nos, etc., I Esdr. 4. Cvro ergò scribebant lib. 2 multa oportuno diximus, et jamjam in sequen­ illi, a quo Judæi in Juda*am dimissi fuerant. Josephus, ac ca*leri hunc Cambysen interpretantur. tis argumenti explicatione quaedam haud importunò (2) Glossa intcrlinearis, Dan. 9, ait, Darium primum disseremus. Illud nunc dico, me non levi conjecturé du­ captum Israel solvisse, sed non probal. ctum dc hujus loci errore ita existiinùssc. Josephus si(3) Melaslhcnes Annianus hunc ordinem invertit KOI 505 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI. quidem, undecimo Judaic. Antiq. lib., cap. 4, hunc ipsum Esdra locum referens, sic ait : < .Magnis omnium < studiis proliciebat templi ædificatio, juxta mandata < Cyri cl Darii, prophetantibus intérim Aggæo cl Za«charià; absolutumque csl intra septennium.» Et lib. 15, cap. postremo, non alium templi auctorem facit Herodes, prater Cyrum ct Darium. Non ergò alius ter­ tius in hebrais exemplaribus veris halæbalur. Verum G.VC hactenus. Calerà diluamus. Argumentatio duodecima usque eà difficilis el ob­ scura est, ut aut nullo modo, aut multò difficillime di* lui possit. Nimirum enim in historió cùm sacrò, turn profanò, ilà sæpè librariorum vitio numeri depravati sunt, ul qui cos ad veram rationem revocare voluerit, is non dico in scopulosis locis arduisque versetur, sed in labyrinthum inexplicabilium quaestionum iniret ne­ cesse sit, unde exire non queat, nec si Thesei quidem Illam habeat. Hujusmodi autem errores in historiis hu­ manis prodere supervacaneum erit : nam obvii sunt passim plurimi. In sacris paucos quosdam commemo­ rabo, qui salis sint tamen, ul iotelliganl omnes quàm lubricum ct facile librariis sit, vel in divinà Scripluró numerum pro numero substituere. Agcdiim ergò, pri­ mum hujus rei exemplum proferamus, ex libri secundi Paral, cap. 15, ubi ilà legimus : Delium vero non [nit usque ad tricesimum quintum annum regni Asa. Et è ve­ stigio, in inilio capitis sexti decimi: Anno antem trice­ simo sexto regni ejus, ascendit Baasa, eie. Quo utroque loco pro tricesimo, legere oporlel vicesimum. Nam Baasa, anno tedio regis Asa, regnare cœpîl, solùmque regnavit annos quatuor ct vigilili, ul 5 lib. Reg., cap. 15 traditur; non ergò ad tricesimum sextum annum re­ gis Asa regnum vilamque perduxit. Id quod perspicuum quoque ill ex 3 Reg. lib., cap. 16 : Anno, inquit, vice­ simo texto Asa regis Jmla, regnavit ¡lela, filius Baasa, super Israel, etc. Et posterius: Anno vicesimo septimo regis Asa, regnavit Zaniri, qui scilicet occiderat licia. Quem errorem Joannes Lucidus in secundo Temporum libro animadvertit. Ne vcrò imperitus quisquam hujus loci vilium in lalime editionis odium torqueat, sequé sciai greca hebraaque exemplaria esse corrupta. Id quod 2 Paral., c. 56, etiam contigit. Ubi in hæc verba exemplaria om­ nia, quæ mihi videre licuit, consentiunt : Octo annorum erat Joakim, cnni regnare cœpissct, ct Itibus mensibus, ac decem diebus regnavit in Hierusalem, fecitque malum in conspectu Domini. Quo loco, pro dcccm ct octo, libra­ rius aul indoctus, aut négligeas octo subjecit. Sic enim, 3 Reg. 24, veré legis : Dcccm cl octo annorum erat JoaLihi, cum regnare cœpissct, eie. Alioqui, quomodò fecit malum in conspectu Domini? Quomodo egressus csl ad regem Babylonis, et cùm esset natura bonus, ne civi­ tas peridiuretur, ultro se dedidit? > Rcg.24.Josephus 10 Antiq , cap. 0. Atque hunc etiam errorem Cajetanus prior deprehendit. Nolo enim quidquam aliorum aut industrie aut ingenio detrahere. Verum ego cliam ipse interdum conjecturé din or ad suspicandum au­ ctores sacros quibusdam in loris alios numeros poluisqvim nunc invcnianlur. Verbi causé, ponamus 501 aliquid, ubi conjectura hujus argumentum appareat. Primo Reg.lib. cap. 15, scribiturquòd illius unius anni erat Saúl cùm regnare cœpissct. Quòdsi filius anni unius ¡nlelligilur, quasi puer unius anni innocens, qui nesci­ ret inter dextram sinisiramque discernere, quoqam pa­ cto illud accipiemus, Jerem. 52, 1: Filins vigiliti ct unius anni erat Sederías,cùm regnare cœpissct? Quid si hic etiam numerus ille viginti ex scribentium esset errore pratermissus?Annoti tibi videtur,si ità hi perineurium negligenliamque fecissent, falsis interpretantium expositio­ nibus locum esse daturos? Rursum, quale, quæso, illud est 12 Reg. 5, 4 : Filius triginta annorum erat David, cùm regnare cœpissct, ct quadraginta annis regnavit, si lilium unius anni innocentem interpretamur? In simili ergi) dicendi forma similis sil interpretatio. Sed similis esse non potest, si unius anni filius Saúl esse dicatur. Quamobrcm verisimile est, auctorem lib. Regum filium eum vigilili et unius anni scripsisse, sed scriptorum vi lio majorem numerum in hebrais exemplaribus omis­ sum. Quem deinceps errorem in graca lalinaque exem plana aut alii quilibet, aut etiam interpretes transfu­ derunt. Quod idem 2 Paral, c. 15, 16 cl 36, accidit, siculi pauló ante demonstravimus. Et quoniam non est animus singula loca discutere, unum solummodò ex Rabani opinione adjiciam, ul jam demòni ea quæ sunl hujus argumenti propria, expediantur. Jcremiæ 52, vulgata lectio sic babel : Iste est populus, quem trans­ tulit Nabuchodvnosor, in anno septimo, Judatos tria mil­ lia ct viginti tres. In anne octavo decimo, Nabuchodonosor transtulit de Hierusalem animas octingentas triginta duas. In anno vigesimo tertio Nabuchodonosoris, transtu­ lit Nabuzardan, magister militiœ, animas Judccortnn septingentas quadraginta quinque. Omnes ergo anir.UB quatuor millia sexccntœ. Quà cx lectione subdifficiles ct perobscura quaestiones emergunt, quarum nonnullas Lyranus movit, sed quàm belle responderit, aliorum esto judicium. Rabanus in Jcremiam 1er Judæos à Na buchodonosorc captos scribit, harum trium captivita­ tum numerum hich propheta censeri. Prima fuit, cimi NaburliodonoSor Joakimum, filium Josiæ, vinclum ca­ tenis duxit in Babylonem, 2 Paral. 56 (1). Ncc enim est verisimile, non etiam alios plurimos cum Joakimo in Babylonem transtulisse. Nam cl Daniel, capite pri­ mo, verbis non valdè obscuris significat, anno tertio Joakimi quosdam é Judæâ in Babylonem esse transla los. At Cajetanus negat Joakimum in Chaldænm advo nisse. Sané quidem; vcrùm infirmó ratione negat. Interfectos est, inquit, Joakiinus in Judœâ, et sepulturA asini, juxtà Jcremiæ praulictionem, sepultas est, ac projectus extra portas Hierusalem. Quid timi? Quasi vcrò fieri nullo modo posset, ut ductus primùm in Babylo­ nem, deindè in Hierosolymà remitterelur, ubi, cùm fidem regi Babylonio datam violàsset, ingiuriò morte perirei. Non itaque camus inficias, Joakimum cum aliis mullis in Babylonem esse traducimi). Id enim non Ra­ fi) Josephus, contrit Appioncm Alex.lib. I, ex Beroso referí, Nabucliodonosorcm primo anno regni sui quosdam Judæorum captivos ia Babylonem adduxisae. 505 CAP. V. REFELLUNTUR ARGUMENTA CAPITIS III. banns solini), sed divinæ cliam Scriptura tradunt, 2 Paral. 36, 6. Secundam captivitatem Rabanus ponit in transmigra­ tione Jcchoniæ,quæ I lib. Reg. 24,habetur expresse. Tertia quoque in eodem lib. c.25, expressa est,cùm Nabuzardan templum etiam, urbcmque vastavit. Trium ergo harum captivitatum, ul Rabanusautumat, Jeremías ble singillatim scribit numerum. Quæ si veni sen­ tentia csl, 1res numeri mutandi sunt,ul pro septimo anno in primó captivitate scribatur, primo. Illa enim anno primo Nabuchodonosoris contigit, qui idem Joakimi tertius fuit : quemadmodum pauló ante dicebamus. In secundó vcrò captivitate, pro octavo decimo scriben­ dum est, octavo. Constat enim, Jechoniam in Babylo­ nem octavo Nabuchodonosoris anno commigràssc, -4 Reg.24. Pro vicesimo autem tertio in captivitate ¡rostremi legi oportet, undevicesimo. Nam,ut I Reg. 25, scriptum csl,Jercmiæ item 52,Scdecias in anno 19 Na­ buchodonosoris ductus est in Cbaldæam. Nec huic sententiæ repugnat,quòd lib. Reg. I,cap. 2»,decem Judæorum millia cum Jechonià dicuntur esse translata. Quoniam Jeremías non vulgus promiscuum, aul milites quoslibet annumerat,sed principes Judæ,cíeos qui erant in dignitate aliqua constituti, ul Josephus de­ cimo Judaic. Antiq. lib., cap. 8, animadvertit. Yel etiam cos hic supputat Jeremías,qui in libris Regum non fuerant numerati. Priinæ siquidem ac postremæ captivitatis numerum auctor libri Regum omninò prae­ terierat. In secunda autem posuerat majorem quidem, hoc est, decem millia; prælermiserat minorem, quem hic supplet Jeremías, id est, animarum Octingentas tri­ ginta duas. Quod Josephus intelligcns,in decimo Antiq. Judaic, lib., cap. 9, utrumque numerum complectitur, asscritquc eos qui cum Jechonià ducti sunt, fuisse de­ cem millia numero, el amplius octingentos triginta duos. Quanquàm primam captivitatem ad eum annum refert, quo rex Babylonius Joakimum interemit, insepultumque extra mœnia jussit projici. Timi enim scribit, tria millia Judæorum Babylonem in captivitatem esse du­ cta. Qui annus procul dubio septimus Nabuchodonoso­ ris fuit. In octavo namque Jechonias pro patre est con­ stitutus, i Reg. 24; quod si accipimus, numerus primæ captivitatis in Jcremià sine lillà correctione rectissime constat. Inlcltigo autem locum Jcremiæ totum posse à mendi notó vindicari, si dicamus secundam captivita­ tem anno 18 Nabuchodonosoris fuisse, annis scilicet integris numeralis; sicut cl prima anno septimo est in hunc sensum adscribcnda. Alioqui, si dc annis non ex­ pleti» sermo sil, prima in anno 8, set unda in Nabucho­ donosoris fuit. Al tedia fuit anno 25, cùm quinto post excidium Hierosolymitanum anno, qui fuit regni Nabu­ chodonosoris 25, invasit Cule-Syriam, Ammonitas, Moabitasque subegit,.Egyptios perdomuit, ac re|)crtos ibi Jud.cos captivos Babylonem adduxit, ut Josephus anclor est 10 Antic. Judaic, lib., cap. II. Sed quoniam Jeremías cos numeraro videtur, non qui de .Egypto, sed qui de Judæà translati sunt; quia rursiim eas vi­ detur captivitates recensere, quæ è sacris historiis col­ liguntur, quia domimi eam quæ sub Nabnzardanc fuit 506 omnium celeberrima, tcmplique atque urbis incendio vel maxiinè nobilitata, tertio loco videtur scribere, ul cò redeat, undè est pauló ante digressus, ut numerum annorum in secunda el tertia captivitate ad formam i lib. Reg. restituendum contenderet, ei ego non magno pere repugnarim. Nam si in primó captivitate Josepbum quàm Rabamini sequi malis, non equidem improbabo. Ego autem, ut ingenue loquar, nunquam mihi miniis quàm in hac digressione placui, quanquàm magis adeò id argumenti difficillimi explicandi cupidilate quàm ullà culpó meó contigit; qui dùm monere volo numerorum quaestiones lubricas esse atque difficiles, quòd error in numeris facilis ac lubricus sit, mei pene sum oblitus : fecique id repentino quasi motu perdius, quod ne me­ ditatus quidem opere ad hoc instituto facturus eram, ut de iis rebus, quæ maximi sunt negotii, inter refellen­ dum argumenta disputarem. Sed hoc tamen ceridii mihi pei opporlunè, quòd duodecimi argumenti difficultas omnis in eo numero annorum sita est, qui 3 Reg. lib., cap. 6, proscribitur, ab egressione liliorum Israel de .Egypto ad templum à Salomone inchoatum. Est au­ tem in omnibus exemplaribus græcis, lalinis el he­ brais, idem omninò numerus annorum quadringento­ rum octoginta, quem mimorum cx scribentium errore a vero esse immutatum, hisce argumentis suaden po­ test. Primùm, quòd Josephus, lib. Antiq, Judaic. 8, cap. 5, scribit Salomonem templi fabricam exorsum esse annis «piingentis nonaginta duobus (i), postquam Israelita! ex .Egypto excesserunt : mille vero viginti annis postquam Abraham in Chananæain regionem e Mesopotamià migravit. Nam si quadringentis triginta, qui juxta Exodum à migratione Abraham ad exitum Israelitanim de .Egypto interfluxerunt, quingentos no «aginia addideris, ab exitu ad templi ædilicium coe­ ptum, summa illa Josephi relinquetur annorum mille viginti, atque adeòcluterque sibi numerus,cl interse vicissun ambo constabunt. Deinde Josephus idem, lib. 11 Antiq. Judaic., c.4. : < Ante Saiilem ct Davidem, < inquit, rempublicam judices administraverunt. Qui < reipublicæ status plus quàm quingentis annis dura< vil post Moysis et Josué imperium. > Non ergo ab exitu Israel de .Egypto ad initium templi, ISO solùm anni intercesserunt. Prætcreà, Moyses quadraginta annis imperavit. Erat enim annorum octoginta, ciim eduxit Israel, Exod. 7, et centesimo vicesimo ælatis anno mortuus est. D. ultimo. Adde annos octo interregni, quibus Israelita* servie­ runt, post mortem Josué, regi Mesopotamia?, Judie. 5. Josephus, lib. 6 Anliquit., cap. 5, scribit hos fuisse duo­ deviginti. Quorum octo servitutis fuisse, lib. 5, cap. 7, tradiderat. Olhoniel judicavit populum quadraginta annis, Ju­ die. 3. (I) Sic Gebenius ac vere ille quidem transtulit. Nu­ merus enim 562, qui habetur in versione Ruffini, cx scribenliuui errore est positus, nisi Josephus ipse se­ enni pugnet, lib. 2, cap. -I. Ende patet Sabellici error, Ennead. i, lib. 9, ubi vulgatum vilium secutus, affir­ mat annum templi inchoati fuisse ali eo quo filii Israel de .Egypto sunl egressi, quingentesimum secundum ÜE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XL 508 507 Saùl ¡lem quadraginta, David quoque alios quadragin­ Adde duodeviginti annos interregni, quibus sen ie­ ta, el quatuor denique Salomonis, eamdem proiettò runt regi Moab. Judie. 3. summam conficiemus cum eâ quæ pauló ante è certis Aiolà judicavit populum octoginta annis, Judie. 3. Scripturo testimoniis confecta est, quingentorum sep­ Adde viginti annos interregni, quibus servierunt re­ tuaginta quatuor annorum, ut novum Testamentum gi Chanaan, Judie. 4. veteri omninò consentiat. Sed ait Cajelanus greca omRine et Deberá judicarunt populum quadraginta nia exemplaria et latina esse vitiata : et grecò rpta/oannis, Judie. 5. Adde interregnum septem annorum sub Madian, Ju­ fffo<;,non TiTfotxoTíoií, latiné trecentis, non quadringen­ tis, esse legendum. Qui sic ? evincitur, inquit, quoniam lie. G. Gedeon judicavit populum quadraginta annis, Ju­ alias non constabit numerus annorum , quem lib. 3 Reg., cap. G, delinit; scilicet, quasi non in hoc con­ die. 8. troversia sit, an ille numerus, an hic scribentium er­ Abimelec/i, tribus annis, Judie, c. 9. rore sit inductus. Numero sane lib. 3 Regum reliqua* Thola, viginti tribus annis, Judie. 10. omnes Scripturæ dissentiunt. Numero actorum Apo­ Jair, viginti duobus annis, Judie. 10. stolorum Scripture consonant omnes; non ergò lue, Interregnum decem et octo annorum sub Pliilista is sed ille numerus vitio librariorum est corruptus. et Ammonitis, Judie. 10. Confirmat aulem hanc sententiam illud tandem, Jepljlc, sex annis judicavit, Judie. 12. quòd qui contrariam tueri volunt, numerumque illum Atiesan, septem annis, Judie. 12. quadringentorum octoginta annorum relinere, ii tan­ Aliialon, decem annis, Judie. 12. tum absurdilatum in supputatione sua faciunt, ut vix Abdon, octo annis, Judie. 12. audiri sine aurium molesti^ possint. Nicolaus porrò cl Interregnum quadraginta annorum sub PbilisLeis, Abttlcnsis, qui in Scripture explanatione habentur Judie. 13. insignes, ut summa illis 480 annorum justa constitua­ Samson, viginti annis, Judie. 16. tur, primum aiunt annos Josué minimè computandos, Heli, quadraginta annis, 1 Reg. 4. sed in Othonidis quadraginta includendos. Eodomquc Said regnavit quadraginta, Act. 13. Nam Josephus, lib. 6 \ntiq. Judaic., cap. postremo, ait illum regnas­ modo de Samuele judicant, cujus annos similiter inirà se, vivente Samuele, annis duodeviginti, |»ost Samue- quadraginta Saillis includunt. Mox addunt annos qui­ bus Judæi servierunt regi Mesopotamia;, aliisque po­ lis mortem, annis viginti. David regnavit annis quadraginta, 2 Keg. 5, et 1 Pa­ stea sequenti tempore regibus, cis annis includi, qui­ bus Icrra quievisse dicitur, vel etiam judex hic, aul ralip. 3. ille Israclilis praefuisse. Unum solùm annorum duode­ Salomon quarto anno regni sui templi fabricam col­ viginti interregnum in computationem adseisennt, ul pii, 3 Ileg. G. Qui in summam redacti faciunt numerum quingen­ cilm tribus annis Salomonis summam 480 annorum torum septuaginta quatuor annorum. Quibus ti adjicias suo belle arbitratu conficiant. Sed, ut dixi', hæc com­ putandi ralio multimi omninò absurditalis habet. lì annos Josué, Samgar etSamuelis, interregnum quo­ enim omittam alia, ne in re notò et perspicui inultus que, quod inter Samson el lleli fuisse Scriptura dicit, cl insolens sim , illud ante omnia expediri velim, ec­ major utique summa quàm illa Josepbi conficietur. Plurcs igitur quàm ISO anni ab excessu Israel de quo pacto interregnorum anni in eos redigi valeant, Ægyplo, ad templi fabricam intercesserunt. Mendum et contrahi, quibus sub judicibus terra à præliis dicitur itaque in hoc Scripture loco inest, sunlque proludè ad quievisse? Sane in interregnis aul perpetuum Judæis veram rationem codices hebraiet, greci et latini cor­ bellum conlrà inimicos fuit, aut servitus sine judice misera, res affiietæ, turbata omnia, milia quies. rigendi. Ad hæc, si greca omnia exemplaria fidem Prælereà, ecquid de quadraginta annorum interre­ aliquam faciunt, ut in ejusmodi rebus ambiguis, cl nu­ merorum ratione controversé æquum est, Paulus cer­ gno isti dicturi sunt, quod inter Abdoncm cl Samsoncm te, Act. 13,20, post terram Chanaan liliis Israel sorlc Scriptura commemorat ? An 40 illos annos in Samsonis vigilili inclusuri sunt? An potius in Abdonisoclo? distributam, tempus Judicum usque ad Samuel, qua­ dringentis quinquaginta annis, non multò sociis deli­ prælereà, cur unicum interregnum annorum decem ni vit : Sic enim greca habent : Kxl IM k-.wb elocto accipiunt, rejiciunt cætera? Quòd si causam reddere ne unam quidem idoneam possunt, sane aul 7^ Ka/ouc*, aùwî» «vtô». Kat interregnum hoc cum caderis abjiciant, ct summa crii fitrù txGtíx ¿í Titfaxtfloi; xal tftrrrjtorra Kw/.c xfiminor; aulcum hoc, ul par csl, admittant reliqua , ct (v; la.aautL «G Quæ Erasmus ita con­ vertit: El deletis gentibus septem in terrà Chanaan, sor­ sumina erit major. Ad hæc liber Judicum explicate te distribuit eii terram corum. El post heee annis cirri ter docet, terram duce Judà, qui successit Josué, minime quadringentis quinquaginta, dedit judices usque ad Sa- quievisse, sed mullis bellis fuisse agitatam , quibus mud prophetam. In cumdem sensum Pngninus vertit, Chananæt ac Pberezæi victi oppressique fuerunt» Nan» •æterique juniores omnes interpretes. Nec enim greca ductum Josué præliis frequentibus turbulentum exsti­ illa aliter reddi possunt. Quod si quadringentis quinqua­ tisse, Josuc liber ipse manifestat. Cùm vero rex Meso­ ginta annis, quos Paulus judicibus à distributione terre potamia», Josué, Judàquc defunctis, filios Israel pugnà ad Samuclem impertitur, addamus Moysis quadraginta. vicerit, octoque annis sen ire coegerit, tunc tempora CAP. V. REFELLENTUR ARGUMENTA CAPITIS III. 516 509 includerei, cimi Josué vigilili septem attribuerit, 490 pacata qiiictamque terram describere, prursùs est à annorum summa conficeretur. Incidit aulem in codices sensu communi alienum. Quòd si annos Josué ac Judæ illos quoque, quibus rex .Mesopotamia: Israelitas expu­ mendosiores. Nam complutenses cum judicem in 70 versione habent. Codex quoque fuit illi similiter de­ gnavit, et oppressit, in id temporis trahas, quo Ierra pravatus hi tempore, quo justi 70, Holi populum judi­ quievisse dicitur, nonne turbidos el inquietos annos cavit. Scribit enim in 70 interpretatione viginti an­ cum tranquillis quiclisque confundes? Nonne etiam nos inveniri. Atqui in bispaniensi id est, Scripturæ sacra in npcrtâ narratione vim afferes ma­ quadraginta repcriunlur. Quem Eusebii errnrcm sæpè nifestam ? Illa nimirimi non obsciirè refert, Judie. 3, i I, sum admiratus. Si enim 70 interpretationem sequi li­ posi mortem Josué, post Cháñameos Phcrezaeosqiie buit, cur, quemadmodum decem annos Ahialon, ita el devictos, post fdios Israel per Olhonielcm a sen ¡tute Ileli viginti non ademit? Quòd si visum est licii annos liberatos , lerram quadraginta annis quievisse. Quid 40 relinere, cur decem Ahialon à numero exemit ? Il­ Paulus? Alinoti post Samuclem quadraginta annos lud etiam incommodi Eusebio accidit, quòd cùm inter­ Saulis regno impertitur, Aci. 13,21 ? Qua ergò ratio­ ne Samuelis annos in annis Sablis includemus ? quos regna omnia posteriorum judicum temporibus inclu­ deret, v idcrclque ex illis quædam accidentia ineptissi­ triginta octo fuisse Josephus prodit, fuisse quadraginta me sequentibus copulari, eam rem traditionibus Ileprodit Paulus. braorum attribuit, ne ipse rei perabsurdæ primus Nulla ergò ratione, ul videtur, numerus ille quadrisiesse auctor videretur. Circa annos verò Samuelis ac genleinms octogesimus defendi potest. Abeo siqui­ S idis eodem in luto cum cælcris lueret. Ambobus dem tempore, «pio filii Israel lerram promissionis in­ enim non plurcs quam quadraginta annos assignat. At colere habcreqiiecœpcruni, ad primum Jephte annum, totidem Paulus soli Saùli impertitur. Josephus aulem trecentos interfluxisse testis csl Jephte ipse locupletis­ Samueli soli duodecim, regnante Salile duodeviginti; simus, Judie. 11, 20. Trecentis si addas quadraginta , quibus populus moram in deserto fecit, ac viginti an­ Sauli, post Samuelis mortem, viginti. Quo in locoBeda magnò me admiratione afficit. Primum quòd ser­ nos Samuelis, qui cx primo lib. Regum (i) à quibus­ monem permittit Paulo cùm vulgarem, lùm etiam fal­ dam colliguntur, illos demùm quos à Jephte ad an­ sum ; deinde quini anle Samuclem trecentos nonaginta num 4 Salomonis, aule numeravimus, eadem omni ò sex annos judices prafuissc eorum librum indicare as­ summa constituetur,'quæ bis supra constituta est, serii, cùm in Judicum libro non nisi trecenti triginta quingentorum septuaginta quatuor annorum; ut quo­ novem reperiantur. Quarè ad explendum summam quo te vertas, cl sive ex temporibus interregnorum illam nccesse est Moysis 40 annos apponas, Josué verò ac judicum singulorum, sive cx Pauli calculo atque ra­ 17. Al Josué seplemdecim non ex historiæ aut divina: tione, sive ex Jephte testimonio ct inculpatae defensio­ aul humanæ veritate, sed cx eorum opinione solimi nis judicio, verum ccrtumquc annorum numerum ab habentur, qui ad summam illam ISO annorum nume­ excessu Israel de Ægypto ad templi fabricam efficere ros quoslibet revocare pergunt; idque ul faciant, non pertentes, semper cumdem ¡Hum invenias quingente­ dubitant historias omnes contravenire. Quid, quòd Josimum septuagesimum quartum. Porrò autem qui nu­ scpbnm Bcda ait Samueli annos viginti, Sauli totidem meri cujusque summam exigue nimis, cl exiliter ad calculos revocare cupiunt, hi numerum cum verissi­ alios impertiri ? cum quinquaginta ambobus sine dubio mum ac rectissimum censent, quem plurimis confectis impertiatur, quemadmodum è locis ante citatis mani­ festissime constat. Cnjctanus porrò vi;\ longe diversissi­ rationibus undique constantem, coli rrenlem, consen­ taneum sibi cælcrisquc rcpcriunl, qui sæpè in unum ma ingressus est. Nam quadraginta annos quidem soli collati eamdem prorsiis summam efficiunt. Ilis argu­ Saùli distribuii ; sed ul summa illi 480 annorum con­ mentis numerus ille 5 lib. Regum infirmari potest, qui stet, Josué annos decem, septem vero Samueli disper­ tamen non modo omnibus exemplaribus, sed universis tit. Quod prater historiæ fidem suo solùm arbitrio fa­ auctoribus latinis, græcis, hebrais consentientibus cit. Quid igitur? semper ego alienarum opinionum confirmatur. Venimenimvcrò in numeri hujus summa relator lanlùm? Nunquam me reponam? Sanò cl de luendà el conservando, vix reperias præsidium aliquod meo aliquid exsolvere lectori debeo , si quid tamen omni ex parle munitum. Eusebius ctcninr, qui sine probati nummi exsolvi possit. controversi^ in ratione temporum diligentissiinus est, Primiim autem non existimo aul fidei aul religionis hanc summam 480 annorum defendit quidem, sed ita quæstioncm esse, nùm 480 iste annorum numerus,qui defendit tamen, ul defensionis ralio neglecta esse vi­ in codicibus pervulgatis rcpcrilur, librariorum vitio deatur, Principio namque, 10 annos Ahialon e qua­ scriptus sil, an potius idem ab auctore sacro in suo dringentesimo octogesimo numero exemit, quoniam exemplari positus?Ostendimus enim errorem in nume­ septuaginta Interpretes ait illum judicem omisisse; ris promptissimum esse, atque fncilbnium. Ostendimus quarè coactus fuit viginti septem annos Josué admini­ numeros quosdam in libris sacris cx scribentium erroro stration! dare, ut quadringentesimus octogesimus v itiatos.Ostcndimus dcnîquè mullas esse causas, cur hic expleretur. Quòd si 10 annos Ahialon in 480 numero de quo agimus, 480 annorum numerus, corrupldesso inductus videatur. Atque Josephus cl Sabellicus, hc(I) Josephus, Annal, lib. G, cap. 15, tradit quòd Sa­ braus unus, latinus aller, cùm locum illum cx lib. 3 muel primùm solus prahiil ponido annis duodecim, Rcg.,c. 6, refvrrenl, non 480 annos, sed mulló pludemde Saule regnante anuís 18. 5ÍI DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XL 61J res posuerunt. Incredibile autem videtur esse, Josc- morat. Eusebius vigilili septem; Bcda, Joannes Luci­ phmn >i omnia hebrea exemplaria 480 numerum ha­ dus aliique nonnulli septcmdecim impertiunt; Cajetabuissent, ab illo certo ac praescripto numero disces­ mts decem» QuamObrem cùm nos decem et octo Josué Samuelique disjiertiendos dicimus, nihil sanò absurdi surum. Nec Hugo cardinalis, cimi sententiam Joscphi retulisset, eam reprobandam consuit. Non igitur si dicimus. Quampiam ratio subest, ut sine Scriptura veri­ tatisque disc rimine octo aut novem alios annos his duo­ quisquam dicat ab egressione filiorum Israel de /Egybus judicibus adjungamus. Quid ilii? Nonne hisce plo ad templum incœptum quingentos annos, et eo vel octo, vel novem adjunctis, anni plores quam amplius interfluxisse, protinus refellendus csl, quasi ÍSO efficientur ? Efficientur utique. Falsum ergò ca res al fidem religionemvc pertineat. Illud deindò erit, inquies, anno 480, ex eo «pio Israel de /Egjplo sentio, interregnorum annos vere inter annos judicum cfdoxissc : ¡Lique non esse, quod llebr.ri falsò tra­ exiit, templum ædificari cœplum. Minime gentium. Quin utrumque verum esse nihil obstat ; Scriptu­ dunt, in temporibus vel priorum vel posteriorum ju­ ra enim minutos numeros praeterire aliquandò so­ dicum computandos. Quocîrcà Josephus, quoniam non ca solimi tempora, quibus judices præfuôrc, compu­ let, de quo videre est Augustinum, lib. 16 de ('¡vitato tare voluit, sed illa etiam, quæ in interregnis sine Dei, cap. 25; et nos hujus rei exemplum pauló ante posuimus ex 4 Reg. lib. cap. 24, ubi decem mille Jtijudice fluxerunt, vere summam quingentorum nonagin­ ta confecit annorum. At auctor libri Regum interre­ da*i dicuntur esse translati, quibus tamen Josephus gnorum annis omissis, eos tantiim redegit in nume­ octingentos triginta duos adjecit, imo et Jeremías, quemrum, quos intellexit, dùm judices administrarent, admodum est nobis suprà explicatum. Atqui Scriptu­ intercessisse. Anni ergò phires ab eo, quo Israel exces­ ra Jonæ ¡Mist quadraginta dies ait Ninivem subverten­ sit de .Eg vplo, ad templi initia fluxere. Sed ducum, dam, et tamen septuaginta Interpretes ¡5 græcis litte­ judicum ct regum non fluxere nisi quadringenti octo­ ris prodiderunt, qui reverá ab initio praedicationis Jonx ginta. Advertendum quoque, ex iis qui populo à Moyse computantur; hos verò 1res sacer auctor omisi!j q1»* ad Salomonem praefuerunt, quatuor esse quorum tem­ à toto triduo illa semper verba Propheta intonabat : Ac/pora nusquam scriptura vetus denotari!, nempe Josué, /ihc quadraginla dies. etc. : epiamvis ab initio, si Ninive Samgar, Samuel, Said; nam reliquorum omnium cer­ subverteretur, 45 erant interfluxuri. Quòd autem 43 tus annorum numerus in ipsis est Testamenti veleris dies septuaginta Interpretes scripserint, auctor est Ju­ libris designatus. E quibus summa colligitur annorum stinus in dialogo cum Triphone. Quia vero Augusti­ 419. His si Salomonis adjungas 1res, quarto enim an­ nus non 43, sed 5 solum legit, diflieuller sc ex hac no templum fabricare coepit, reliqui erunt anni 58, quaestione extricavit, lib. 18 de Civit., cap. 4L Quæ quos Josué, Samgaro, Salimeli Saùlique dispertias. eadem causa erroris Hieronymo fuit. Si cniin in Se­ Ac Samgar quidem, quoniam nondum vertente an­ ptuaginta non triduum, sed 55 dies ipse legisset, om­ no munere simul ac vita defunctus est, merito ab hu­ nis admirandi occasio cess&sset. Sic ergo, licet plures jus numeri sunnnà eximitur. Cùm vero Sailli Paulus, fuerint quam 480 anni, quia tamen non ad ¡90 acces­ Act. 15, 21, impertierit quadraginta (I), dubium non serunt, rectè suo more Scriptura dixit annos ¡80 in­ erit, quin decem et octo sint inter Josué, et Samuelcm terfluxisse. Id si probabile est, ut est certe, jam vigili­ distribuendi. At decem nc ex bis Josué, reliquos autem ti septem annos Josué ct Samucli poterimus impert ri, Samucli assignare oporteat, an contra pauciores Josué, Samucli decem, septcmdecim Josué, quos huic Bcda, Samucli plures, de hòc re dubitari potest. Cajclano il­ aliiquc viri graves impcrlicrunl. Sed valeant istae nu­ lud placuit, mihi etiam idem visum csl. Quoniam Jo- merorum letricæ salebrosîcquc qtiæslioncs, in quibus sepho aliisque probatis historicis longior ductus Josué potcnim ignorantiam meam simpliciter confiteri cl fuit, qu'un Samuelis judicatus.Nec nostrae huic opinio­ omne curiosorum hominum desiderium contemnere. ni contrarium est. Arcam sub Samuelis tempore in At levioris culpæ arbitratus sum, in explicando diffi­ Canalhiarim vigilili annis permansisse, 1 Reg. 7, 2. cillima argumentatione, tam mulla fuse quàm omninò Non enim his vigiliti annis, quod quidam, inter quos nihil dicere. Aliolcnsis, falsò existimarunt, Samuel plebis isracliliTertium decimum argumentum parvà diSficultatc ca? judex erat, sed propheta. Quin Scriptura ipsa salis, nos implicat. Nec enim historias omnes tueri est ani­ nisi ego fallor, apertè significat, post vicesimum illum mus, quæ passim in Ecclesia lectitantur. Video tan­ annum cœpisse à Samuele populum judicari. In Josué tum vulgi non solimi in laicis, sed in ecclesiasticis autem tcni|H»rc computando ita magna auctorum va­ etiam essi?, ul eas quoque fabulas oppidi) quant liben rietas cl discrepantia est, ut nullàex parle historiæ ter accipiant, qnasjanidiii Ecclesia explosit. In hit labefactetur auctoritas; si ubi variai sunt historicorum ccrtò pontificum non diligentia modò, verinn etiani disi repantrsque sententiæ, ibi nullA eorum premi nos prudentia desideratur. Quidam namque dinn reduviam urgenque patiamur. Josephus, lib. 5 Anliq. cap. I, curant, capiti incommodant. Videlicet historias graves Silrnio interprete, Josué vigiliti quinque annos annu­ pro Apoc ryphis reddunt quidem, sed divinum Eccle­ sia» officium usque eò præler solitum immutant, nt lli Totidem Augustinus, lib. ISdeCiv. Hei, cnn. vix ulla antiquæ religionis forma in quotidianis pre.2o Nam quòd Eopolrm. hcbnv.v scriptor historian, 21 Unium point. ad id tempus referendum esi quo mor­ cibus relicta esse videatur. Quò ex re qu!im nmiia ct tuo Satnuric regnavit magna mala Ecclesia' Dei accidant, non csl huius loci 513 CAP. V. REFELLUNTUR ARGUMENTA CAPITIS III. 514 ct temporis (licere. Sed esto, quædam in publicis Ec­ tus, Socrates, Sozomenus, Eutropius, Víctor retorique clesiæ precibus habeantur ambigua, quædam etiam proba* fidei auctores, qui omnia Constantini gesta serifalsa mìni idcircò historiis Ecclesiæ omnibus (idem jisère diligentissimi», non modò nullam donationis ejus abrogare perges, quòd nonnullæ earum sint vulgo ja­ mentionem faciunt, sed tradunt etiam orbem roma­ ctat e et credite, in quibus, prescrüra quoties de mi­ nillo sic inter tres illius filios distributum, ulltalia uni raculis incidit serum, ficta roperías tartassò plura, eorum lota contigerit. Ammianus Marccllinus, lib, 15, Constantinum urbis dominationem habuisse, cl læonquæ jure ac meritò reprobentur? Mihi profecta iliud tiiim prefectura ibi constituisse, auctor csl. Nonnullos (îelasii disi. 95, c. Sancta romana, consilium placet, deinceps imperatores Itali.e, atque adeo Romæ im­ ut cimi hujus generis historias Catholici legerint, bea­ perasse, omnes historici memorie prodiderunt, ll.rc ti Pauli sententia précédai : Omnia probate, quod bo­ dalia ejusmodi quis ignorat? Veriun quid refert, à num est tincte. Atqui irridere episcopos, de theologis Constantino facta ca donatio sit, an à principibus po­ scholæ ludere, in monachorum imperitiam insultare, quasi fabulas hujusmodi ventris grattò rudi vulgo in­ sterioribus? Fictam et commentitiam fabulam diami :i Nicolao Clemcnlequc prolatam. Quasi vero pontifex ferant et intrudant, hæc non puto equidem hominis ingenui esse, qui ad bonitatem fuerit à natura compo­ aut factam eam donationem suo decreto definiat, aut tiritera eo solimi titulo defendat. Negant donatam à situs, nediim ejus, quem Christus simplicem sicut co­ Constantino urbem esse; quanqiiam nequeunt probaro lumbam ad legem Evangeli! formaverit. Quòd si ex id quidem. Sed quæro, quod negant, ca si non donata quibusdam lictis, falsisque narrationibus historias gen­ esset, quidnam facerent? An urbem Caesari concede­ tium æstimemus, nulla omninò erit, quam non similiter rent? 1 rgcnl rustice sanò. Negant enim donatam esse, illudamus. Id si hominum imprudentium atque adeo cl in eo perstant. Nos verò lanquàm tormenta quædam stultorum est, maneat, divorum gesta, quæ in Ecclesia legi solent despici nullo modo oportere, quanquam non­ adhibemus, ut si responderint quòd donata a Constan­ ti no non est, idcircò ad jus mine Cæsaris pertinere, nulla ex his incerta subi, apocrypha, levia, falsa. Nam stultos se esse fateantur. Potuit cnim donare alius. Po ct pleraque credibilia ac vera sunt, quædam etiam luit quoque romanus pontifex urbem, justo alio nomimi Certa. De tertio decimo autem argumento liactenus. possidere. Certe longi temporis proscriptione potuit. In quarti decimi argumenti responsione mulla sunt Sio negaverint jus omne Casari in urbem, omniaqu.u brevissime animadvertenda. Primiim in maximo illi de Constantini donatione disputant, vana esse conce­ errore versantur, qui rerum gestarum memorias tandant. Sed jam ne nos vani itidem simus, reliqua perse­ qmini Ecclesiæ oracula accipiunt, si ens in epistolis et quamur. Lepri Constantinum laboriose, apud idoneos decretis suis pontifices aliquando usurparmi. Non est auctores nusquam legi, sed ejus nominis alium, cogno­ idem, mihi crede, historia» approbatio cl usurpatio. Utitur quidem interdum pontifex, si quidquam suade­ mento Copronytnum. I nde tartassò ambiguitate vocis error inductus. Nisi rumor iste de lepró inde ortus vi­ re cupit, receptis opinionibus, sententiis rebusque deri possit quòd Byzantio ad aquas calidas valetudinis vulgatis : al non continuò quæcumque in hunc usum grattò eum egressum ferunt. D. Thom. p. 3, q. 69, in4 attulerit, ea Sedis apostolica» judicio probat. Aliud argum., historiam vulgatam sumit, atque, ul videtur, quippe est suadentis munus, aliud definientis. Qui probal; Gajclaniis non item. Habet hic auctores suos, pronuntiat, res veras ille adfert; qui suadet, nonnunPlalinam in Vilù Marci, I.udovicuin Vivera, lib. de Cor. quàin etiam verisimiles. Audiebam de præceplore meo disc. 2, Alciatum, lib. de Parcrg. 7, cap. 19, qui puer, nullum omninò argumentum esse negligendum, aperte negant. Habet scriptores omnes veteres ejus in quo aliqua significatio veritatis appareat ; ample­ ætatis, qui tacuerunt, non omissuri, si scivissent, sci­ ctendum autem esse ità unumquodque maxime, ut turi omninò rem, si fuisset. Nam quod nomine Con­ quodque ad faciendam fidem erit aptissimum. Ad cu­ stantini circumfertur edictum, tametsi Nicæno concilio jus praecepti formam non modo dialectici et oratores, adjunctum est, non tamen habet concilii auctoritatem. sed veteres etiam theologi suas disputationes effinxe­ ILec illi. Ego hæc nec pro certis aflirmare ausim, ncc runt. Nam in causam suam quisque el quibuslibet ar­ pro falsis refellere. Silvestri acta, in quibus ea res gumentis quandoque abusi sunt, el vulgi etiam cre­ gesta commemoratur, Celasius non reprobat. Refertur dulitate. Itaque imprudentium hominum erit historias eadem in synodo Romanó sub Silvestro, canone I, in quasvis obiter etiam, et ad præsonlem causam h pon­ septintò rursus synodo, actione 2. Eamdem denique tifice adductas, non aliter amplecti atque eas, quæ Nicepliorus lib. 7, cap. 55, ut veram historiam refert. Bini Ecclesiæ certo judicio comprobate. Quocirca pontifices duos. Clementem ac Nicolaum, Quod deinde ad Constantini donationem attinet, de aut divum etiam Thomam in eo quòd eà historió usi eo non libel in presentii disputare. Disputent alii sunt, nec ridere jure possumus nec arguere. Quamvis, quibus cordi tarlò est romanæ Ecclesiæ majestatem ut dixi, lepre Constanlinianæ testis gravis cl probatus amplitudinemque minuere. Laurentium Vallam scimus cx veteribus nemo est. Itaque, si negemus, ncc ponti­ integro libro adversus receptam communi opinione ficum, nec historicorum auctoritatem labefaciemus. sententiam declamóssc. Jurisperiti, quæ vulgo circum­ De baptismo historici quoque ipsi nobilissimi variò fertur ejus donationis formula, eam commentitiam loquuntur. Hieronymus in Chronicis, Eusebius, lib. 5 de esse salis indicant, ciun Paleæ inscriptiones denotari, Vitó Constantini, Socrates, lib, I nislor. suæ, cap. 59 disi. 96, can. Constmil. Eusebius, Ruflinus, Thcodore- 516 DE LOCIS THEOLI G1CIS. LIB. XI. amicis credulum sc præbuit, vel quia sectam cujus Thcodorctas, lib. item I, cap, 51, Sozomonus, lib. 2, apertissimus propugnator erat, hòc laude et gloriò vo­ cap. 34, Cassiodorus, qui historiam ab bis tribus ec­ clesiasticam compilavit, Pomponius Latus, aliique luit ornare, ejus fabula primus auctor Christianis fuit. Huic enim scribenti Hieronymus ac reliqui auctores scriptores hujus ordinis, Constantinum tradunt non crediderunt. Sed de Eusebii fide plura postea. Nam RomaòSilvestro,sed Nicomedi® abEusebio episcopo, Constantiam Constantino fratri Arianum presbyterum cl quidem Ariano, sacrum baptisma suscepisse. Con­ tra Damasus, in libro Pontificali tradit illum Roma insinuâssc, à quo vir religiosissimus seductus sit, hoc ut credam, quantum Constantia levitas ct inconstan­ à Silvestro sacris lustricis ablutum esse. Cui omninò tia movet, tantum Constantini pietas cl gravitas re­ consentiunt Marianus Scotiis, Sabellicus, Platina, in morantur. Ac si presbyter ille Arianus pium alias im­ Vilfi Marci, Nicephoroslib. 7, cap. 55, ct lib. 8, cap. 54, peratorem quidem, sed potestate, divitiis, honoribus, ne divum Thotnam, Nicolaum, Clementem, duasdenitriumphis, meritis, secundis denique rebus omnibus quesynodos in hujus rei testimonium repetamus. Atque insolcntiorcm facium decepit, ut Arium revocaret, Niccphorus in hòc re asseverandi et contrariò opi­ Athanasium repelleret, viris etenim bonis in rebus nione rûfcllendà, oratione sané quam acri usus est. Ita enim suam de baptismo Constantini sententiam ejusmodi tacile imponitur, non tamen adeò in errore Ecclesiæ consensioni tribuit, ut adversam Arianoruin processisse credendus est, ut Ariano ritu alterum ba­ commentis assignet : < Qui in Oriente, inquit, olim ptisma Nicomedia susciperet. Quanquàin sunt qui i Ariana secto fuêre, Constantinum Nicomedia, ab existiment, qui per sororem falsum in fide Constanti* < Eusebio, ejus urbis episcopo, jam moriturum bapli- num produnt, cos falsos nominis similitudine videtur < smuro suscepisse, prodiderunt, próplcreà eum sacrum id patri attribuisse, quod tiliis scelere patratum est. < lavacrum distulisse dicentes, quòd id in Jordane perVeriim sive hoc modo, sive alio res habeat, illud te­ < ficcrc voluerit. Id vcròcx eo facile refellitur, quòd Ec- nendum est, nervos atipie artus esse sapientia non < desia ò Silvestro eum Roma bnptizalum esse certo temerò credere, iis prascrlim historicis, qui quoniam t predicai. Quapropter testatum omnibus esse volo, fidem divinam violòrunl, fidei humana auctoritatem < ut hoc sic cliam tuto et opinentur cl credant. Ariani amiserunt. Sed de his capite sequenti accuratius dis­ < enim, male sentientes animo, el consilio diabolico, seremus. (Ad reliqua argumenta respondetur cap. ul­ < hoc confinxerunt, non RomaInptizatum eum esse timo.) < asserentes, aul tartassò eadem cum illi* sensisse as­ CAPET VI ti Intentes, perinde atque ab ipsis proptercò baptismi Qui sint probata! fulci auctores, qui contrà non sint. «gratiam susceperit. Quod absurditatis ct mendacii < plenum est. Quòd si nondum sacri lavacri particeps Quatuordecim argumenta superiore capile sigillatilo < fuit, consequitur cum neque in Nicana synodo cum refutata sunt. Nunc quintum decimum, sextum deci­ « Patribus congressam esse, neque cum cis mysteria mum, septimum decimum, refelli oportet; quoniam < participasse, siculi historia tradit. > II.tc ille. Et hæc tria unum atque idem exquirunt, quod supra, ca­ paulo anlè : < Quòd autem Roma à Silvestro sacratus pite 5, sumus quidem in quadriparlitA divisione polliciti, < sit, satis ostendit baptisterium, quod ad hoc usquè sed cogitationibus mullis variisque distenti, tertium < tempus ejus rei gratia in testimonium certissimum ejus divisionis membrum voluntaria quòdam oblivione « Roma asservatur. > Quæ duæ profectò rationes ef­ contrivimus. Quis enim auctor historia probatus sil, ficiunt, ut non temere iis accedam, qui Constantinum tertio loco me scripsi dicturum, ncc exsolvi quod pro­ Romæ sacro linctum lavacro ferunt. Quòd si bapti­ miseram; quin operis instituti penò immemor factus sterium tam insigni structum apparatu, si rerum vete­ sum. Eam quippe rem nitimur fere omnes aul cx mcrum publica commemoratio, non solum habitantium moriò deponere, aul diu mullumque protrahere, quam animis, sed lapidibus cliam insculpta , nullum nobis non libentes et voluntarii, sed invitò cl repugnanter argumentum est, jam jamque non dico qu e vetustatis aggredimur. Atqui licet non constituto tempore ct in urlio munimenta sunt, sed quæ sunl inurbo majorum loco, reddam tamen in presenti, cl cum fœnorc for­ traditione recepta, ire ca omnia inficias poterimus, tasse reddam id quod me debere non inficior. Antea quamvis indicia exstent rerum, locorum, temporum vero quàm de historicis ulrisque et ecclesiasticis ct manifesta. Ac nisi priùs baptismi fuisset fonte subla­ profanis sententiam meam dico, illud est opera pretium tus, qui credi potest. Constantino episcopos aut culpa quarcre staine regula aliqua, cl quidem historia rum ct querimoniarum libellos obtulisse, aut, ut sy quasi indi' es, quibus historici cujusque fides ac veri­ nenio cldisputationibusinteresset, permisisse? Baptiza* tas exploretur. Nam Joannes Annius 1res regulas po­ tus ergò ante synodum Nicaenam fuerat Constantinus. nit, casque Blctasthcnis testimonio confirmat, ad quas Ibi hoteticorum industriam ac diligentiam in pro­ omncschromcorumlibrosexpendere et examinare haud paganda secti mirari satis non queo. Omnia quippe illi scciis atque ad lydium lapidem debeamus. susque deque miscent, ut riri pietale insignes, præserPrima,inquit, regula est ista : Suscipiendi sunt abs­ tun si reges aul imperatores sunt, ipsorum partes fo­ que repugnanliò omnes qui publicó et probaiò lidescrivisse videantur. Tanta veri) arte id efficiunt, ul doctos pserunl.Secunda : Gesta cl annales quatuor monar­ etiam viros, nedum imperitos fallant. Eusebius porri) chiarum non possunt negari el rejici ab aliquo, quia Pamphili, vel quia Eusebio Nicnmcdieiud. cAierisque solum publicó fide notabantur, cl in bibliothecis aut 515 517 CAP. VI. QUI SINT AUT NON SINT PROBAT.E FIDEI AUCTORES. archivis servabantur. Undé et in Esdrà legimus quòd controversi® de reparando templo diffiniebantur ex annalibus Persa nini servatis in bibliothecis. Tertia regula : Qui solo auditu, vel per opiniones scribunt, hi, tanquàm privati, recipiendi non sunt, nisi ubi à publica fide non dissentiunt. Ex quibus colligit, quòd nemo in chronicis suscipiendus est, nisi annalibus qua­ tuor monarchiarum concordet. El in monarchia qui­ dem Assyriorum, quia publici fide scripsit Bcrosus Chaldæus, consequens est, ul in temporibus ejusdem monarchi® ipsi detur palma ; ct hunc seculis item cx Persis Metastheni, cx Gratis Xenophonti, in ®quivocis cl Archilocho, et Eusebio. Rejiciuntur à tempori­ bus hujus monacelli® ex Græcis Herodotus, llcllanius, Acusilaiis; ex Latinis Justinus, Gellius cl Orosius, qui conlrà publicam el probatam fidem scripserunt. In secunda vero monarchia Persarum el Medorum auctor public® fidei fuit Melasthcnes Persa, ct Ctesias Gnidius, ul in tertio libro Diodorus notavit. Rejiciun­ tur Josephus ex Hebraeis ; cl Clemens, Tatianus, Afri­ canus cl Eusebius ex Græcis : quia privatas opiniones secuti, conlrà publicam fidem nolani reges cl tempora, quæ in bibliothecis et annalibus non fuerunt ; cl con­ tra omnem publicam fidem scribunt, Cyrum ante de­ disse licentiam llebrais in Babylone captivis, el mor­ tuum, quàm Babylonia Darius ejus patruus poliretur. Proinde idem Eusebius, quoniam in terliA monarchic Graecorum, cl in quarlA Romanorum publicam anna­ lium fidem sequitur, in ulràquc recipitur. Recipitur cl Philo Hebraeus, qui solus habuit chronographiam omnium quatuor monarchiarum, cl ideò solus ipse in temporibus cx Hebraeorum scriptoribus recipitur. Qui non per opiniones, ut Josephus, sed cliam 70 Senio­ rum testimonio usus certissima scribit. Hæc Annius in II ct 14 libro, hoc est, in Mctasthenem Philoncnnpic suos censet ; fidenter sanò, ut solent isli, nihil làm veretis quàm ne dubitare aliqua de re videretur. Sed videndum nobis, an in censurò hàc quantum secu­ ritatis csl, tantum sil etiam veritatis. Nec vero liben­ ter nos scriptorum, praesertim familiar nostra vitia delegimus. Sed in publica studiorum causA nullo mo­ do praevaricandum crai. Cùm viderem ¡laque viros quosdam eruditos in his Annii praeceptis et exemplis ballucinari, necessarium existimavi el regulas vanas esse ostendere, et falsa item regularum exempla (I). Principio igilur affirmare videtur Annius in quatuor tantum monarchiis scribas certos haberi solitos, quos respublica in id constituerit, ul gesta temporaque no­ tarent. Horum annales in locis Iulis asservari, quem­ admodum in benè institutA civitate videmus, quæ in(i) Nisi forte Annius sentit, gesta cl annos quatuor monarchiarum, non à privatis scriptoribus solere scri­ bi, sed ab iis tantum, quibus respublica id muneris commisisset. Qui omninò sensus el falsior el absur­ dior esi. Constai siquidem, in omni monarchiA priva­ tos quosdam historicos etiam fuisse. Nam tilde graecA romaiiAque taceamus, in quibus ea res verti in du­ bium non potest, Diodorus in 5 Clcsiam, aliosque de rebus bahylonicis discrepantes inducit, nec hos CleM®, ncc his Clcsiam praeferendo. Quod certo indicio mtlluni eorum publicA auctoritate scripsisse. 518 strumenta scripturarum publica à tabellionibus obsi­ gnata custodi® lui® committit. Veriim illud non in quatuor solum monarchiis, sed in IWnicum Ægyptiorumque rr publici (ieri solere, Josephus auctor est, primo conlrà Appionem Alexandrinum libro. Nec om­ nes quatuor ill® monarchi® hujusmodi rerum gesta­ rum scribas el annales publicos habuere, quibus rerum temporum quo lites, si quæ essent cxorlæ, finirentur. Graecos siquidem hisce el scriptoribus el annalihut ciiiiussc, multò probabilius csl. Sané anté olympia­ des Eusebius scribit, praeeam de temporibus historiam falsam credi, quod ul cuique historico visum est, di­ versas Graeci sententias protulerunt. At post olympia des non asserit ejus generis annales à destinatis reipublic® ministris adseriptos extitisse ; sed id asserit, cx eo veram de temporibus Grarcorum historiam creili, quo olympiades in usu esse cœpernnl. Al Mar cus Varro, apud Censorinum, lib. de Natali die, cap. 17, non aliud tradii, quàin quod Euschius accipit, ante oly mpiades tempus avtafe, hoc est, fabulosum cxtitisse, quia in co muli® fabulæ refcnmtur.Cum olympiadibus vero empisse ìttosixò/, quòd res co gest® veris histo­ riis contineantur. Itaque, post olympiades Grad res veré gestas scribere orsi sunt, habiiaque est deinceps apud eos quædam hisloriæ ratio, temporum conve­ nientia, ct historicorum nonnulla consensio. Atqui Graecorum rempublicam certos hisloriæ administros ex co tempore constituisse dicere Annius poterit, pro­ bare non poterii. Qnin è contrario Josephus, bonus in primis auctor, scribit Gravius nihil firmiter scientes tradidisse, sed < quod unusquisque, ait, opinatus est, < hoc studuit explanare. Ende etiam libri sc invicem < arguunt, cl in multis Hellanicus ab Acusilao, dis< crepat, Hesiodum corrigit Acusilaus, Ephorus Hel< lanicum in plurimis ostendit esse mendacem, Epho< rum verò Timæus, Timæum qui post ilium fuere, < Herodotum verò cuncti. Sed neque de siculis rc( bus, qui cas conscripserunt, neque rursiim de allicis < hi ipii atticas, net|tie de argolicis qui argolicas memo < ri® prodidere, consentiunt. Nam et Thucydides in < mullis cliam tanquàm fallax accusatur, licèi scrupulo < sissimani sui temporis historiam scripserit. Causa vc< rò hujus dissonanti® ea praecipua est, quòd non fuerit < studium apud Graecos publicas de iis qu® semper < aguntur, proferre conscriptiones. Non enim dunta c xat apud Graecos alios publica conscriptio csl neglecta, a sed neque apud ipsos Athenienses disciplinaftultores Hactenus Josephus. QuA de re liquet, falsò Annium Josephi testimonium usurpAssc, ul probaret publicos Graecorum annales in templorum bibliothecis custodiri. Nihil enim tale Jo­ sephus argumentatus est, quale illi tribuit Annius. Sed hoc argumentatur, quòd à Endino litteras Graeci se ac­ cepisse gloriantur, id persuadere illos non posse, cùm nulla inscriptio vel in templi parietibus, vel in vasis, statuis cætcrisqite donis templo dicatis, ex co tempo re relicta sil. At in his tamen post litteras invetitas, aut deorum quibus ea dona offerebantur, aut offeren tium nomina semper inscribi sunt solita. Plutarchut 519 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI 5iu jxisl Publicum Mutium nm mtcrniUslo est. Etenim, si ea pontificum diligentia perseverasse!, aut annales isti publici in bibliothecis templisque deorum exstarent, nec tam multis locis animi penderet Livius, et an­ nalium inccriitudinem causaretur, nec adeò sæpè in notandis consulibus consuhunque etiam annis erraret. Nam errAsse, Henricus Glareanus perquàm diligenter ostendit ; dubitAsse de personis frequentissime Fabius Quintilianus ait. Ac decadis primæ libro sexto Livius ipse, quæ a conditi urbe RomAad captam camdcin a Gallis urbem, id est, ad olympiadem 97, quinque libris exposuerat, ea obscura, el parum constantia queritur, timi quòd perrare por eadem tempora lilteræ fuerint, tùm quòd etiam, si quæ in commentariis pontifie um aliisque pu­ blicis privatisque erant monumentis, incensò urbe pleraque interierint. Et rursinn in octavo libro, poslcaquum historicorum romanorum varias discrepanlesque sententias posuit : < Nec facile est, inquit, aut < rem rei, aul auctorem auctori pr.cferrc. Vilia tam < memoriam funebribus laudibus reor, falsisque ima< ginmn titulis, diim familias ad se quæque famam re< nnn gestarum honornmque fallente mendacio tra< hunt. Indù certe cl singulorum gesta, cl publica < monumenta rerum confusa; nec quisqiiam æqunlîs < temporibus illis scriptor exstat, quo satis certo auc< tore stetur. > In libris quoque nono el decimo, ul loca alia pratermittam, satis ille aperte docet, quam nullos habuerit certos, probatosque annales, quos in scribendo sequeretur. Dionysius etiam Halicarnasseus sc ejusmodi annales publicos minime consecutum haud obscure significat. Cùm cnim historiæ suæ fidem conciliare cupcret, ct veteres scriptorum romanorum historias se consuluisse testaretur, eorum vel maxime qui gravissimi el nobilissimi fuerint habiti, horum tamen annalium publicorum nullam omninò mentionem fe­ cit, facturus sine dubio, si adeò magnam ac certam auctoritatem suo posset operi adjicere. Quid multa? Julius Cæsar, auctore Tranquillo, inito consulatu primus omnium instituit, ut lain scnatûs quam populi diurna acta conficerentur ct publicarentur. Quo Salyricum illud allinet : Cupient ei in acta referri ; Plinia­ num item illud : Siitene cautam dicente lateribus coctis pluisse, in ejus anni acta relatum est. Veterem ergi) pontili, maxim, morem, qui jam diu fuerat interrup­ tus, Julius Cæsar primus omnium renovavit. Nec me praterit, Romanis quondam libros quoque linteos fuisse, qui nihil forò prater consulum cl magistratuum nomina continebant. Sed neque hos Livius vidit, quo­ niam incensó urbe forte hi etiam perierant ; neqno ita horum auctoritate permotus est, ul non cos inter­ dum ab aliis citatos neglexerit. Quin Marcum Licinium cum libris linteis suis aliquando coarguit. Imòvcrò ct Tuberonem et Licinium refert in discrepanti opinions utramque libros linteos protulisse ; ul intclligas. libris isiis linteis quam tenuem e’, exilem fidem haberet Li­ vius. Quibus ex rebus facili Annius refellitur, qui circa finem commentariorum m Philonem suum astruit, Ti­ (i) \lii jusundiu* legunt, sed perperam, ct ad sen­ tum Livium publicos annales romanæ monarchic sesum Ciceronis oariun ame. quoque, auctor et ipso g avissunus, aflirmal, in vitó Solonis, millos siri ælatc publicos Gracoruin annales ritan', præter nuncupatos amones temporales, quonun auctoritas parum apud eum vaici, quòd multa­ ram rerum inventa in ipsis repugnantia (olli nequive­ rit, quamvis in có re plurimi mullum opone studiique posuerint. Vanum igitur et commentitium est, in G ræcon un regno ct monarchia post olympiades ejus­ modi historicos publicó auctoritate diflinitos destinntosque fuisse. Illud autem vanius, in hac monarchs solos Philo­ nem atque Eusebium accipere, qui publicos probatosqiir annales fuerint secuti. Etenim Eusebius, si eam auctoritatem suis Chronicis posset adjungere, nullo nimio reticuisset se hujusmodi annalibus inhærcre. Philo verò Judæus ncc quatuor monarchiarum anna­ les habuit, quod illi falsò sine quâ ratione ac testimo­ nio tribuit Annius, nec si habuisset, quidquam nobis attulisset commodi. Nulla cnim Philo aul rerum gestarum aut temporum monumenta reliquit. Nam libellus, qui de Temporibus inscribitur, cùm fabularum plenus sit, nullius gravis auctoris est, nediim Philonis. Auc­ tor certe ejus libri non solimi mendacia consectatur, sed adeò etiam historiæ rudis est, ul solos Hebneos, nec pralereà quemquam de profanis scriptoribus le­ gisse videatur. Sed hoc ncc ila multò posi salis abunde ostendemus. Nunc de Romanorum quoque annalibus pauca dicantur. Quibus fuisse publicos annales olim, Cicero, iu secundo de Orat, libro, csl auctor : < Ab < initio, inquit, rerum romanarum usque ad P. Mutium < pontificem maximum res omnes singulorum annorum « mandabat litteris pontifex maximus, eiïerebatque t in album, el proponebat tabulam domi, potestas ut < esset populo cognoscendi ; ii qui etiam nunc anna< les maximi nominantur. > Primo item de Legibus li­ bro, inducit Atticum sic loqucntcm : < Nam posi an< nales pontificum maximorum, quibus nihil potest < esse nudius (I), si aul ad Fabium, aut ad Catonem, < aul ad Pisonem venias ; tamen quid l;im exile quam < isti omnes? > Annales igitur isti pontificum maxi­ morum à tempore P. Mulii intermissi sunt, iliisque in historió Cato, Fabius Pictor, Piso aliique successere, graves omninò auctores quidem, sed sine publicó au­ ctoritate tamen. Nec vero audiendi sunl, qui ejusmodi poulif. max. annales post Publium quoque Mutium continuatos asserunt, quòd hoc loco apud Ciceronem Atticus cos se vidisse significet ; videre autem nullo modo potuerit,nisi essent continuali,cùm Livius prio­ rum temporum pontificios annales incensó à Gallis urbe interiisse dicat. Non enim interiisse dicit omnes, sed plerosque. Qui ex re non fit, ut si in Livii manus annales isti pontificii non venerant, quoniam rari ex incendio relicti sunt, ne in manus quidem Attici perve­ nisse existimemus, qui his quærendis majorem forte diligentiam et curam adhibuit, quam Livius. Quanquiuu codices ejusmodi non semper hominum diligentiae obveniunt, sed fortume. Annalium igitur ponlif. max. 522 CAP. VI. QUI SINT AUT NON SINT PROBAT/E FIDEI AUCTORES. t»2i culum esse, bujusque Philonem vestigiis institisse. Quarti cnim libri Regum cap. Il, ita legitur ; Athalia I bi multimi omninò de gradu Philonem smini dejicit ; verb, mater Ochoziœ, videns mortuum filium situm, jnferqui si publicos omnium monarchiarum annales habuit, ferit omne semen regium. Tollens autem Josaba, filia ut pauló ante Annius dixerat, imprudenter sané ac regis Joram, soror Ochoziœ, Joas, filium Ochozicc, fu­ rata est eum de medio filiorum regis, qui interficiebantur, leviter Livium secutus est, quem constat, primum et abscondit cum à facie Alhaliœ, ut non interficeretur. nullos publicos annales habuisse, deindè in plerisque El capite duodecimo : Tulit Joas rex Juda omnia quæ dubitasse, denique errasse in mullis, et ità crràssc, ul consecraverunt Josaphal, el Joram, el Ochozias, patres errorum quorumdam ah aliis evincatur, quorumdam ejus, etc. El capite 13 : Anno vicesimo tertio Joas, filii ipse etiam se arguat. Ochozicc, regis Judcv, etc. Item 2 Paralipomenon Nec patiar, ul quisquam mihi Flavium Vopiscum Syracusium opponat, qui in vilA Probi fatetur sc cap. 22 : Ncc erat ultrà spes aliqua, ut de stirpe quis usum libris cx bibliotheca (JlpiA, registris etiam scri­ regnaret Ochoziœ, etc. Est dcniqué in lume rem pre­ barum porticus Porphyretica», actis demum senatus ac ciarum illud testimonium, contra quod nullus est ad populi. In vili verò Aureliani, scribit Aurelianum, in tergiversandum locus, c primi libri Paralipomenon libris linteis qui in (JlpiA bibliothecâ erant, ut quoti­ capile tertio, ubi in posterilate Salomonis, verbis diana sua acta scriberentur, praecepisse. Multò vero nihil obscuris, recensetur Joas filius Ocboziæ. Id quod Matlhæus explicate confirmai, inquiens: Josaphal ge­ mimis illud feram, ut mihi Diodorus opponatur, qui in primo libro asserit, cx veteribus annalibus gesta sc ac nuit Joram, Joram autem genuit Ozimi, Ozias artem duces Romanorum cognovisse. Flavius quip¡»¿ nihil genuit J oath an, Joalhan autem garnit fichas, Achaz nisi libros linteos restitutos, diligentiamque |iontif. autem genuit Ezcchiam. Generatione ergò cl natura max. non antiquam illam, sed à Julio Cesare primum Ezcchias fdius erat Joseph, ac proindè Salomonis, ul instauratam affert : Diodorus autem non affirmat se Matlhæus ait, el non Davidis edicto in filium deputa­ publicos Romanorum annales nactura esse, sed vete­ batur, ul asserit Philo. res. At hi in privatis monumentis esse potuerunt. Ecquis igitur cos ferat, qui contra apertissima Nihil igitur asserunt, qui in Grecoruin RomanorumScripture sacre testimonia, stirpem Salomonis in que monarchiis publicos fuisse annales aiunt, ad quos Ochozii defecisse asseverant? Sed ne hic quidem celeras oporteat historias revocare, ut si his consen­ ille Philo finem mentiendi facit. Tradii tiant, approbentur, reprobentur si dissentiant. Osten­ quippe el id rursum, quos Scriptura filios Josaphat sum est enim, nullos ncque è Græcis, neque è Romanis frairesque Juram appellavit, cos non vere filios Josapublicos annales exstare ; atque adeò nullos auctores pbal gcrmanos<|ue Joram, sed Nalhanis posteros esse, qui secundum ejusmodi annales Græcorum Rofuisse. Quod ut mireris, imò cxccreris etiam, verba manorumque scripserint aut res gestas, aul tempora. subscribenda sunt, quæ secundi Paralip. libri cap. 21 Nisi forte in uno aut altero loco auctor quispiam affir­ leguntur : Durmivit, inquit, Josaphal cum patribus met, se eam rem, quam scribit, ex libris linteis aut mis, et sepultas est cum eis in civitate David, regnavitelephantinis, actisve publicis excepisse. Atqui ex una que Joram filius ejus pro eo, qui habuit fratres filios parte de lutò historió judicare stultissimum erit. PræJosaphal Azariam, et Jaitici, el Zachariam, el Azariam, terquàm quòd si quis suam historiam dicat publicis cl Michael, cl Saphaliam. Omnes hi filii Josaphal, regis hujus, aul illius monarchiæ annalibus consentire, non Juda. Deditqne cis pater suus multa munera argenti ct continuò publicam ejus monarchiæ auctoritatem habet. auri, el pensationes cum civitatibus munitissimis in Judá. Alioqui facile ac promptum cuique erit, ad omnem I legnum autem tradidit Joram. eò quòd esset primogeni­ etiam fabulam legentium conciliare uno mendacio di­ tus. Surrexit autem Joram super regnum patris sui, cendo fidem. Id quod Philo historicus apud mullos cumque se confirmásset, occidit omnes fratres suos gla­ obtinuit, qui in historiis suis omnia tempora qua­ dio. Quo in loco quæ potest esse tergiversatio, quæ drasse ad veros quatuor monarchiarum annales, ple­ lania interpretandi licentia, quæ lùm magna commi­ risque sine omni el ratione, el testimonio persuasit. niscendi libido, imò verò quæ tàm insignis impudentia, Historicum dixi; nam verus ille Philo, gravissimus ut eos filios Josaphal, verosque germanos Joram philosophus idemque theologus eruditissimus, ul ah fuisse negemus, quos, non sic modo Scriptura vocat, jraprudentià cl mendacio, iti quoque ah historió scrised reddit etiam causam, cur germanos fratres Inldbendà alienus fuit. Eusebius cnim, Hieronymus ac ligi necessc sil? Joram, ait, fratres habuit filios JusaSuidas, qui Philonis opera diligentissime enumera­ phat, ne aliunde fratres existimares; idque etiam ne runt, nullum opus habent, in quo Philo res gestas dubitare posses, itcriim atque iterum repetit : Omnes regni cujusqium temporaque notàrit. Ila doctis om­ hi filii Josaphal, regis Juda. Dedilque cis pater suus ninò viris liber ille de Temporibus inscriptione plané multa munera..... regnum autem tradidit Joram, eo cmenliente videtur esse suppositus. Quæ res manife­ quòdesset primogenitus. Quid nutem illa commemorem, stis quoque argumentis evincitur. Primum illud est, quæ sine omni sacre cl profano testimonio, sineque quòd libelli ejus auctor scribit, stirpem Salomonis in ulki rationis conjeclurà Philo iste falsus comminis­ Ochozià defecisse, cl Joas, qui illi in regno successit, citur? Ortam litem inter filios David ex Bcthsnhec, non de Salomonis, sed de Nalhanis fuisse progenie. Davidis edictum de posteris in regnum quodam oiQuod qiiàm falsum sit, c sacris litteris facile patescit. dine bucccssuris. à rege Joas cm :cs sequenL*s Initutu. h 17 523 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XL míos trinomíosque etiam fuisse, à desolatione nd car­ ceres Joachim 20 annos interfluxisse. Mardochæum decem et octo annis ælalem Isaac superisse, Mácha­ teos simul cum pontificatu etiam ducatum à domo David subripuisse, unde inimicitias exortas multaque ilia ejusmodi, quæ partim commentitia sunt, partim sa ens etiam litteris adversa? Quid quòd vel in humanó historió Philo iste adeò sæpc delirat, ul facile dicenti ipsi credas, se in ultimo anno ætilis suæ decrepite li­ bellum illum scripsisse? Scribit siquidem, anno Cyri secundo Aggæum el Zachariam prophclòsse; item ob mortem Darii Hystaspis opus esse impeditum, nec adiri potuisse Cyrum, qui bello Tamyrico orat impli­ citus, ilem Cyro Assuerum Priscum Artaxerxem suc­ cessisse, qui cl plus quam 12 annos imperirii, cl Ilolofcrncm in Judæam miserit, item hunc duos filios ha­ buisse, qui de imperio contenderint, sed cùm alter eorum, hoc est, Darius Longimanus, victoriam fuisset consecuius, in ejus primo anno Jesum hortantibus iisdem prophetis templi aedificium aggressum. Quæ omnia falsa esse ct historicis probatis omnibus vehe­ menter repugnantia, quis non videt? Itaque miror quid in mentem Annio venerit, ut cum librum, qui de Temporibus inscribitur, in quo mulla falsò, pleraque absurde» nonnulla contra Scripturam etiam dicuntur, Philoni attribuerit, viro doctissimo et prudentissimo. Quis enim credat, Philonem, Xerxcm illum Persarum regu momnium apudGracos celeberrimum, ignorasse? Darium Hystaspis cum Dario Medo Cyri avunculo con­ fudisse? Assuerum illum, qui opus templi impedivit, patrem Longimani exislimósso? Nempé in eos errores bolus ipse posset incurrere, qui utriusque litteratura et sacra cl proplianæ rudis omninò ct imperitius esset. Non ergò Philo Judæus, cujus ingenium, eruditionem, facundiam, celebravit antiquitas, aui tor illius libelli fuit, sed homo quispiam sine ullà bonâ arte, sine eloqucnlió. sine ingenio, sine litteris. Nullo certe loco Philo iste falsus plalonizal, sed ubique non modo in­ docte cl indiserte, vcriim inculte etiam atipie inornate loquitur* Sed ut cò, unde digressa est, recurrat oratio, cum inonarchiæ græcæ atipie romanæ nulli nunc publici an­ nales exstent, uulliquc omninò auctores, quorum hi­ storial ad Illius mudi annales conveniant cl quadrent, nimirum in his duabus monarchiis, regule Annii nulli lænitùs usui futura sunt. Sed ct in prioribus duabus monarchiis mihi sanò videntur otiosæ ad omnemque usum prorsus ineplæ. Nam tametsi Medos ac Persas publicos annales asservatos habuisse sacra littera pro­ diderunt, Babyloniis etiam publicæ auctoritatis hiuCorlas fuisse, non Josephus modò testatus est, sed au« lores alii nobilissimi:ejusmodi tamen annalibus nos hodie caremus, omnique etiam historico, quem hosco annales secutum esse certum atque exploratum sit. De­ rosum fateor, quoniam valde probabile csl, auctoritate publicó Chaldaeorum historiam edidisse. Mclasthcnem verò publicum Persarum historicum fuisse cur falcar, non video, quem res Indicas scripsisse cl in Plinio, cl in Joscpho legi» res Persicas non legi. Sed quoniam 521 non in hoc contentionis summa impendet, demuv illud Annio gratis, sicut cl id quoque, Ctesiain Gnidiuin in Persarum ct rebus gestis (I) et temporibus accipien­ dum esse. Videlicet apud Diodorum, in tertio, Ctesias ipse testimonium perhibet, Græcis se veros certosquo annales Persarum ac Medorum attulisse. Hoc igitur quoniam Ctesias de se dicit, credamus illi. Nam Lu­ cianos Ctesiam Gnidiuin ait de rebus Indicis scripsisse ea quæ ncc ipse viderit, ncc de alio narrante audierit ; itaque fabulas esse. At donemus hæc inierim, nec enim de omnibus certandum csl; illud agimus, quos libros Berosi cl Melaslhenis nomini inscriptos Annius protulit, cos ncc Berosi esse, nec Melaslhenis. Berosum porrò Annianum non verum esse, sed fi­ ctum, Raphael Volaterranus libro Antbropologiæ de­ cimo quarto animadvertit. Cui Ludovicus Vives (2), plurcsque alii viri doctissimi assenliunt. Quæ mihi res argumentis idoneis videtur confici posse. Primiim, quòd Bcrosus iste Annianus scribit, Noe, prater tres primores filios, Sem, Cham cl Japlict, plurcs alios post diluvium genuisse : quod sacris litteris videtur esso contrarium. Tres isti, inquit Genes. 9, 19, filii suti: Noe, cl ab his disseminatum est omne genus hominum super universam terram. Non ergo alii lilii Noe fuerunt, qui colonias orbis terrarum precipuas, Nue jubante, constituerint (5). Refert deinde, cùm Noe ebrius jace­ ret, Chain illius virilia comprehendisse, ac tacite sub­ murmurando carmine magico patri illudentem, sterilem cum perinde ac castratum effecisse. Scribit pratcrcà,Noe in Italiam venisse, naturaliumque ct divi­ norum libros conscriptos Italis reliquissse, eumdem quoque Noe Janum illum exstitisse, qui primus in Ita­ lia impcrârit. liem Ncinrod magis studuisse paci rcligionique deorum, quam opulentiae, ideòque translalum a diissubilo non comparasse. Quæ commentitia esse omnia facile ostenderem, nisi quòd plus etiam nimio hujus voluminis magnitudo crevit. Item ait, hunc ipsum Ncmrod, Assyrium, Medum ct Magoguin in Asiam misisse, qui regna condiderint Assyrium, Medum cl Magogum. At hi cùm essent filii Jnphct, vel patre, vel avo principiente, credibilius est colonias deduxisse, vel certe, ut Céneseos capite undecimo di­ citur, is ipse Deus qui divisit linguas eorum in Babel, inde dispersit eos super faciem cunelarum regionum. Praterea nariat, Scmiramidcm Babylonem urbem maximam ex oppido fecisse, cl magis illam ædifieftsse quìun ampliasse. At verius è contrario Bcrosiis apud Joscphum, in primo contra Appionem Alexandrinum libro, scriptores gracos reprehendit, qui falsò tradi­ derint, à Semiramide Bab\Ionem ædificalam, el mira (1) Ctesias Gnidius apud Diodorum nullius Persa­ rum regis mentionem facit ; regum Medorum lanium seriem ponit, clin càMandammi quemdam, quem historia) omnes ignorant, jure,ul viuetnr quidem, quo­ niam nomen poliùs feminæ est quàm viri. (2) in lib. i de veris narrai, statini à pr. de Trad. dis. lib.5, el in proœm., in lib. 18 dcCiv. Dei. l'aber Stap. in I. I Poli. Arisi, lib. 2. (3) Omnia, quæ de antiquitate sapicnliæ nostra, qu.v eadem Judæorum fuit, Joseph., Eusvb., August., disputant, vana sunl, si hæc vera sunt. CAP. VI. QUI SINT AUT NON SINT DRÜBATÆ FIDEI AUCTORIS. 526 525 opera al) illà circi hanc fuisse constructa. Ad hæc De­ nulli testes produci queunt, qui non sint pueri, si rosus Annianus prodit, Ccnchrcm, Ægypti regem, contrà veterrimos proferantur. QuA in re cùm episco­ Itebræorum magià in mari periissc. Quod utique nullo pus quidam nostros deprehensus esset sæpè pcccAssc, esset modo à Joseph o prælcnnissum, qui cùm be­ cos enim auctores citArat inlcrdiim, quos nulla un­ imele gentis antiquitatem adversum Grtecos conaretur quam habuit ætas, eas re» olim gestas scripserat, qua» ostendere, nullum aut prius aut antiquius expressum nulli homines ediderunt, respondit referre nihil in hi­ testimonium potuit Berosi proferre, quàm ex tertio li­ storia sic an aliter omninò scotiis, quòd omnia es­ bro Chaldæorum, ubi Nabuchodonosorcm scripsit sent ambigua, nisi quæ sacris litteris continerentur. templum Judæorum civitatemque vastAsse. Bcrosus Indigna quidem episcopo, coque theologo sententia. insuper Annianus nullam nec aperte, nec obscuri, Nam rusticus homo cl vanus si hæc dicat, non est mi­ Abrabami mentionem facit. At Berosus ille verus, ul rum. Sed ut cò revertamur unde discessimus, facilius Josephus auctor est, Abrabami impliciti meminit bis dico esse Berosum istum Annianum contemnere quàm verbis : < Post diluvium autem decimò ætatc, apud refellere. Nam viris doctis ipsa libelli lectio salis ma­ < Chaldæos crai quidam justitiæ cultor, vir magnus et gna persuasio est, indoctis persuadere nihil attinet. < sideralis scicntiæ peritus. » Prælereà Bcrosus Sen­ Suo Beroso fruantur licet, quem solum de Tempori­ nacherib, regis Assyriorum, gesta commemoravit, bus inscriptionum quarumdam, per annosquadringinquemadmodum Josephus Hieronymusque testantur. los octoginta anl¿ Ninum cl Phoroneum supputasse, At in Beroso Anniano nulla Sennacherib commemo­ Annius ait Plinium tetigisse; cum Plinius tamen nihil ratio est. Prætereà lictus iste Berosus in Ascarade, aliud tradat quàm Berosum usque adeò aslrologià eni­ decimo octavo Assyriorum rege, finem historiæ suæ tuisse, ut Athenienses ei ob divinas prædictiones pu­ fecit, post quem Lamen vigiliti alii reges usque ad Sar­ blico in gymnasio statuam inaurati linguâ statuerint. danapalum Babyloniis imperarunt. Sed hos tamen Fruantur itaque, ul dixi, Beroso suo, sed Plinii aucto­ Berosus non omisit, quin cos etiam annumeravit, qui ritate non fruantur ; imò ne probabili testimonio ullo Nabuchodonosoro, Nabulassari filio, usquè ad Cyrum quidem, aut ratione aliquA conscntaneA. Illa enim ri­ in imperio Babylonico successere, ut Josephus, conlrà dicula csl, Hieronymum Berosi hujus verbis quando­ que uti ; quasi verò commento locus esse posset, nisi Appion. libro primo, divusque Hieronymus in Daniel, Berosus iste fictus veri Berosi quædam verba compi­ cap. 5, affirmant. Atque Melasthcnes Annianus, cùm lasse!. triginta octo Assyriorum reges à Saturno ad Sardana­ Sed jam Annianum Mclaslbcncm, quàm fieri poterit palum numerùsset, tempusque etiam regni cujusque brevisslmò, explodamus. Non autem persequar errata eorum subjecisset, in his omnibus se Berosum sequi, minuta, quæ in pano volumine plura sunt. Tantum atque adeò ejus se verba exscribere testatus est. Nec verò dici potest, libellum istum de Antiquitati­ quæ sunt majora videamus. Scribit igitur monarchiae jk'rsicæ reges cl tempora in hunc modum : < Ballhabus fragmentum esse Berosi, non integrum opus, quo­ < sare interfecto, regnaverunt simul Cyrus cl Darius niam vel Annius ipse nobis tanquàm integrum opu­ < annis duobus, inde solus Cyrus, duobus ct vigniti. sculum venditavit. Mancthon quoque Annianus aperte < Filius Darii Priscus Artaxerxes assuctus, annis vidicit, se indè historiam exordiri, ubi finem historiæ < ginti; ultione inlereà sumptà de factione Tamyricn, suæ Berosus fecit. Ita in supplemento Mancthon de­ < quæ per dolum patruum tradiderat Tamyra, hujus cem clocto regibus Berosi quatuordecim alios adjecit, quos si à Beroso accepisset, nullo pacto inficiaretur. c duo filii Cyrus Artabanus ct Darius Longimanus se< piem mensibus pro imperio dimicaverunt, el septimo Fictus est ergo Bcrosus iste Annianus, non mancus. Quid quòd apud auctores veteres Berosus non /Egy< mense Longimano victoria cessit, regnavilque annis ptionim, non Lybicortnn, non Celtiberorum, non Ita­ < septem cl triginta. Ejus filius, Darius Nothus, annis lorum , non Germanorum, sed Chaldæorum scripsit < decem cl novem, magnus Artaxerxes Darius BTemhistoriam? Annianus verò iste æquè horum omnium < non, annis quinquaginta quinque, Artaxerxes Ochus, regnorum historicum se pr.ubel. Nullum certe proba­ < sex cl viginti, noslrà ætate Arses, annis quatuor, tum auctorem invenies, qui Berosum, nisi in rebus < Darius ultimus, sex. i Hos quoque reges cl tempora Chaldaicis testem excitet veritatis. Atqui, si auctor eodem ordine cisdemquc pene verbis Philo Annii nota­ gravissimus res alias scripsisset, sine dubio in eis ab vit,ul eumdem fuisse utriusque fabtilæ artificem suspi­ aliquo vel hebræo, vel græco, vel latino auctore ali- ceris, vel politis inlelligas. Hoc solimi addit Philo, vi­ quando citaretur. Sed nescio an Berosum istum satius delicet ex Hcbræoruin officina, Assuerum istum Nabufuisset nulli argumentatione conficere. Ros quippà ita chodonosorem esse, cujus res gesias Judith scribit priscas memorix* prodit, ut licet falsas intelligere per historia. Illud autem in primis rogo, ecquis iste est tui animi conjecturam possis, arguere tamen |>er illa­ Priscus Artaxerxes Assueras, qui patrem habuit Da­ rum vetustatem nimiam non possis. In rebus enim rium , patruum Cyrum, qui Cyro in imperio successit, ejusmodi, quò quisque improbior est, cò majorem ha­ qui viginti annos regnavit, qui el Nabuchodonosor fuit, bet lingendi licentiam, adeò ut de libris quidem totis cujus exercitum principemque mililiæ Holofeniem mu­ ct auctoribus, quemadmodum ait Fabius, mentiatur lier una deturbaverit; qui denique duos filios sortitus lutò, (piia inveniri, qui nunquàm ftiére, non possunt; est. Cyrum Artabanum el Darium Longimanum? Sane de rebus autem ipsis vel tutissime mentiatur, quia Cambysen rcspoiidenl esse. !d naumjic Mctastliene» J)E LOCIS IHEÜLOGICIS. LIB. XL Ò25 5¿7 pauló ante stripperai, Cyrum, ct Darium sex anuos factionis Tamyricx laulorem Assyrios, Medos ac Per sas ad defectionem compulisse, at non proinde tamen priusquam Bab} Ionem raperent, bellum Tamyre regi­ ne ilbturos, regnum persicum Cambysi filio resignàsregem eum Medorum Scriptura appellaret. Pari enirt .ua CAP. VI. QUI SINT AL I NON SINT PROBAT.E FIDEI AUCTORES. valeamus? Eril nertjpè, cl multiplex etiam erit (I). Prima lex ex hominum probitate inlegrilateque su­ metur. Quæ omninò res locum habet, ehm qua» nar­ rimi historici, ca vel ipsi sc vidisse testantur, vel ab his, qui viderunt, accepisse. Qualia sunl pleraque in epistolis Ambrosii, Cypriani, Hieronymi, Augustini, in libris quoque hujus dcCivitate Dei, in Dialogis Grc­ gorii, breviter in omnibus forò doctorum Ecclesiæ probatissimorum scriptis : in quibus mendacium su­ spicari, quod ad memoriam sempiternam transferre iili scribendo voluerint, piaculum est. Magnis quippê IT.uchrisque virtutibus viri sanctissimi atque optimi id consequi meruerunt, ut in rebus ejusmodi, quas vel spectâssc se, vel ab aliis fide dignis, qui spe< lárint, se audisse testati sunt, fides omninò illis habeatur» Quii in rc Erasinus, Rotcrodainus aliique juniores quidam sa*pe ac licenter crr&rtml. Quid cnim liberius, licentius, immoderatius dici potuit, quam Hierony­ mum asserentem Malthxi Evangelium liebraicum describendi sibi copiam fuisse, in eo virum gravissi­ mum sanclissimutnque mentiri? Jure itaque piis ho­ minibus nimia h ce quorumdam juniorum libcriorqiie licentia displicuit, jure cliam in crimen vocata est. l’æc nutem prima lex in prophanis quoque auctoribus locum habet. Qua dam cnim Julius Cæsar, quaedam Suetonius, quaedam Cornelius Tacitus, qtiædam Fiu­ tai chus, qiiædam Plinius narrant, quæ auctores ipsi fartiin oculis aspexerunt, parimi acceperunt ab his, qui ea proseóles aspexerant. In hisce vero auctoribus ( mirisi pietatem, absolulaque virtutis officia spectare non licet, licet tamen probitatem quamdam bonitatem­ que nature. Quidam cnim eorum aul veritatis amore inducti, aul ingenui pudoris verecundia, usqué adeo à mendacio abhorruerunt, ul jam pudendum fortasse sit, historicos gentium quosdam veraciores fuisse quam nostros. Dolenter hoc dico, potiùs quàm contumeliose, mulló à Lai ilio severhìs vitas philosophorum seri pus, qu.’.m à Christianis vitas Sanctorum, longcquc incor­ ruptius et integrius Suetonium res Cæsanim expo­ suisse, quiun cxpqsuerinl Catholici, non res dico im­ peratorum, sed martyrum, virginum cl confessorum. Illi cnim in probis aut philosophis, aul principibus, nec vitia, nec suspiciones vitiorum tacent, in improbis vero etiam colores virtutum produnt. Nostri autem plcrique vel affectibus inserviunt, vel de industrió quoque ita multa confingunt, ul eorum me nimirùm non soliim pudeat, sed etiam krdeal. Hos cnim inlHligo Ecclesiæ ('liristi cùm nihil utilitatis attulisse, lùm incommodationis pluriinùm. Nominibus parco, quoniam hujus loci judicium morem cliam est, cl non eruditionis tanliim, in qua liberior potest esse censura. Nam quæ morum est, hæc debet prpfectò esse et in vivos cautior, el in mortuos reverentior. Certum csl autem, qui lictect fallaciter historiam ecclesiasticam scribunt, eos viros bonos atque sinceros esse non posse, totamque eorum narrationem inventam esse aut ad quæslum.autad erro­ rrm, quorum alterum fœdtltn est, alterum perniciosum. luMissiinn est Ludovici querela dc historiis quibusdam /I) Vide suprà notam, ad finem capitis quarti. 554' in Ecclesià confie lis. Prudenter ille sanó ac graviter eos arguit, qui pietatis loco duxerint mendacia pro re­ ligione Ungere. Id quod ci maximè periculosum csl, cl minime necessarium. Mendaci quippè homini ne verum quidem dicenti credere solemus. Quamobrem qiM falsis atque mendacibus scriptis mentes mortalium concitare ad divorum cultum voluérc, hi nihil mihi ídiiid V ¡dentur egisse, quam ul veris propter falsa adi­ matur fides, et quæ severe ab auctoribus plane vera­ cibus edita sunt, ca cliam revocentur in dubium. In Herodoti lucubratione rebus fictis cl adumbratis quidem loci plurimiim fuit. Vcriim inscriptione ipsà ille promonuil, non esse in co libro historia rationem ad vivum resecandam. Musas videlicet inscripsit, qui­ bus fabulæ interdiraconccssæ sunl, ul audientium animos jucundius el suavius allectent, quod severitate narrationis non perinde assequereninr. Xenophon, qui, ul Fabius, lib. 10, c. 1, ait, magis inter philoso­ phos quàm inter historicos reddendus est, optimi cl absolutissimi principis formam in Cyro perfectam co­ natur effingere. Ilaque non est ab eo cxpeclandum, qualisnam Cyrus reverá fuerit, rex licet excellens cl eximius, sed qualis futurus sil in rcpublicâ imperator, si ad normam exemplaris exactissimi componatur (i). At in historia cbrislianA, quæ lota, ut diximus, non voluptate, sed veritate perpenditur, quorsum allinei liisloriæ nomen commentis fabulisque protendere? Quasi vero sancti Dei homines nostris mendaciis egeant, qui tam multa vera pro Christo gesserunt, ut falsa quanilumvis lied erudita simulationis artifido composita, ul noxia non sint, quoniam inutilia sunt tamen, Linquam ignavi milites oneri sint magis quàm auxilio. Heroum porrò nostrorum res vere gestu, sb culi ego existimo, non solùm amplæ magniflcæque fuerunt, vcriim multò etiam majores quàm famà fe­ runtur. Neque eorum qui fecère, vii tus tanta habenda est, quantum eam verbis extollere potuerunt nostri ; sed tanta potius, ul el proclara ingenia rebus ipsis, el ingeniis prodaris verba quoque defuerint. Sed dùm quidam affectui suo nimiiim indulgent, el ea scribunt quæ animus scribentis dictat, non veritas, tales divos quandoque nobis exhibent, quales divi ipsi, etsi pos­ sent, esse tamen noluissent. Ecquis enim credat, di­ vum Franciscum pediculos semel excussos in se ipsum soldum esse immittere? Quod ad sanctitatem viri scriptor pertinere putavit, equidem non puto, qui paupertatem sciam viro sanctissimo placuisse semper, sordes nunquam. Illud item quam ridiculum, diabo­ lum Dominico, Patri nostro, semel obstrepentem, à divo esse coactum, ul lucernam haberet in manibus, quoad illa absumpta non molestiam solimi, sed incre­ dibilem dolorem etiam afferrel ? Non possunt hujus­ modi exempla numero comprehendi, sed in his paucis pleraque alia intelligentur, quæ divorum clarissimotum historias obscurirunt» Non autem decebat, veras sanctorum res gestas falsis cl commentitiis fabulis (!) Cicero ad Quintum fratrem : < Cyrus ille, inquit, A Xenophonte, non ad historiæ fidem scriptus, SCO adi effigiem j ti imperii, i 555 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XL 556 contaminari. Qua causa Gelasio fuit, ul hujus generis sed Gratianus etiam versatus csl, ut librorum dece­ historias mullas in concilio septuaginta episcoporum ptus indicibus crederei, omnia quæ Hieronymi ct Au­ reprobaret. Ejus pontificis verba sunt legi cognoscique gustini nominibus inscripta erant, llietonymi Augustinique veré etiam esse. Sic librum qui do \ ilis Patrtini dignissima, idcirco adseribenda sunt : < Gesta, inquit, < sanctorum martynnn, qui multiplicibus tormento- inscriptus esi, Hieronymi nomine, vulgus circumfere­ • rum cruciatibus cl mirabilibus confessionum trium- bat, quum paucissimas Limen Patrum vitas ille s< ripseril, quæ cl hoc loco fere à pontifice referuntur. < phis irradiant, quis ità esse Catholicorum dubitet, < ct majora cos in agonibus esso perpessos, ncc suis Gclasii itaque testimonio cormn impudentiam retun­ < viribus, seti Dei graliò et adjutorio universa tolcriïssc? demus, qui harum rerum auctorem Hieronymum per< Sed ideo secundum auctoritatem antiquam, vel vulgArunl, quas nemo nisi rudis alquc elinguis ederet. • consuetudinem, singulari cautelò in sancta Romanó Hujus generis fabula cliam illa csl insulsa æquè ac barbara dc Nativitate sancta Maria, ad Chromatium < Ecdesiù non leguntur, quia eorum, qui scripsère, cl Heliodorum episcopos. Hujus generis sunt alia < nomina pcnil&s ignorantur; et ab infidelibus aul t dieu superflue, aut miniis aplè quàm rei ordo fue- multa, quæ cl diligentissimi et rectissime Erasmus < rii, scripta esse putantur; sicul cujusdam Quiriti ct refutavit. Illud cliam in his Gclasii verbis equidem < Julita matris ejus, sicul Georgii, aliorumquc passio- animadverto, novellas revelationes (sic enim vocal) nos admirari cl suspicere minime oportere. Jam enim < nes hujusmodi, quæ abhærelicis probantur, con< scripte; proplcr quod (ul dictum csl) nc vel levius passim non pro Ecclesiæ necessitale, sed pro homi­ « subsannandi oriretur occasio, in sancta romana num affectu expromuntur, adeò ul in Conceptionis < Ecclesia non leguntur. Nos tamen cum prædictâ causò utrinque, si superis placet, revelationes vel < Ecclesiû omnes martyres, cl eorum gloriosos ago- contraria proferantur. Quæ res impiis quidem non levem subsannandi occasionem probet, piis vero la< nos, qui Deo mngisquùm hominibus noti sunt, cum < omni devotione veneramur. Item vitas Patrum An- crymandi. Contemnantur profectò ncccssc est Dei cl < tonii, Pauli, Hilarionis cl omnium eremitarum, quas dona ct miracula, si nostrisaul opinionibus, ani af­ fectibus inservierint. Ecclesia igiiur Christi Jii vehe­ < Lamen vir beatissimus scripsil Hieronymus, cum menter incommodant, qui res divorum præclarè ge­ < omni honoro suscipimus, liem actus beati Silvestri « apostolica Sedis prasulis, licci ejus qui scripsil no- stas non se putant egregie exposituros, nisi eas lictis ♦ men ignoremus, à multis tamen in urbe Romó Ca­ et revelationibus cl miraculis adornarint. Qua in re tholicis legi cognovimus, cl pro antiquo usu multæ ncc sanctæ Virgini, ncc Christo Domino hominum i hoc imitantur Ecclesiæ. Item scripta de inventione impudentia pepercit, quin quod in aliis divis factitavit, < sancto Crucis dominica el alia scripta de inventione idem quoque in Christi cl Matris historia scribendi < capitis beati Joannis Baptista, novella quidem re- faceret, ct pro humani ingenii levitate mulla vana et < velationes sunt.cl nonnulli eas Catholici legunt, sed ridicula comminisceretur. Cùm superioribus annis Tridentino concilio interessem, a quibusdam audivi, < cùm hoc ad Catholicorum manus pervenerit, beat’ Aloysium Lippomanum, episcopum Veronensem, huic « Pauli apostoli sententia procedat : Omnia probale malo mederi, historió de Vitis sanctorum constanti ac < quod bonum est lencle, > Haclenùs Gelasius. Quòd si prophetias, qnæ Numinis afflatu edi solent, gravi ratione edita. Sed h mc mihi adime videre non Paulus docet non spernendas quidem, sed explorandas licuit, nec aliam quamvis, quæ mihi quidem probari tamen, ecquis nos accusare jam audebit, si historias possit de his, quæ venerunt in manus. Spissum sane I minuo sensu editas exploremus? Gelasius sané anclor erit opus et operosum, sed vehementer omnibus Chri­ est cmn concilio gravissimus, quod de prophetiù ab stianis utile, si quis prostiterit dignum modi) divis, Apertolo dictum est, hoc apte etiam in historiam qua­ Ecclesia, Christo. Id quod haud dubie prostabit nemo, drare, Jubet ergo inprimis pontifex, ul eas historias nisi vir probus, integer, incorruptus, ul nequid falsi di­ nullo modo amplectamur, quæ sine certo auctoris no- cere audeat, nc quid veri non audeat, nc qua suspicio mii c proferuntur. Olent enim nul quaestuosorum ho­ gratto sit inscribendo, ne qua simultatis. Qua cùm ad minum imposturam, aul, quod Gelasius ipse ait, bæ- probitatis integri la tisque officia perlinere notum sit, miror ab uno Suetonio señala esse omnia, à picrisque relitorum fœtum. Quæ eadem omninò causa subesi, nt bistorto illa valde etiam suspiciosa sint, quæ tam­ nostris omnia esse deserta. Qui autem res humanas a etsi ancioris cujnspiam nomen pr.c se ferunt, sed divis, quorum historias scribendas sumunt, alienas quis ille qualisvc sil, obscurum el incertum csl; cu- fore censent, hi divos ipsos nc homines quidem fuisse, .vsniodi ante hos paucos dies quodam fabula prodière, videntur credere. Quanti» sapientius Evangelista M quarum cl auctores et loca adeò longo intervallo di­ ciunt, qui vel in ipsis Apostolis, quos eramus vitx lani, ut an mentiantur illi, non possit inveniri; an totius exemplum habituri, ncc affectus natura imbe­ h«r sini, addubitari etiam possit. Sed benë habet, cilliores, ncc casuscliam graviores dissimulant. Divina qnòd lotum narrationis corpus commentitium apparvi, ha'C sapientia quidem Evangelistarum fuit, sed bonitas ut q iod Hispanorum sermone teritur, id quoque in quoque integritasque natura, ut nihil illis in scrilvendA hòc io facile probes • De tumgaj tia.t, luenga* menti­ historió decsscl, quod in historia loge vel ethnici re rai. Seti nd Gebsium redeamus. Qui illius deindè er quisiissrnt. Ecrmloris nutem nrobitas et integritas (nam hoc roris nos admonuit, in mio olim non vulgus soh’121 557 GAP. \l. QLI SINI ALT NON SINT I ROBA IA. I IDEI Al Ci ORES. qihiTcl aliquis) in his, qui ohm fuerunt, licet aliquan­ do in scriptis ipsis doceat, sed fama cl gravi atque frequenti prateritoruin hominum testimonio cogno­ scetur. Sunt enim, ut dixi, in prophanis auctoribus non pauci, quorum ingenuitas et verecondia sic homi­ num sermone celebrata csl, ul nemo illos unquam mendaces, et in lingendo impudentes existimaverit. Quales sunt Cesar, Valerius Maximus, Terentius Var­ ro, Livius, Cornelius Tacitus. Seneca, Ammianus Marccllinus, Eutropius, Flavius Vopiscus, Paulus Dia­ conus, Lucius Florus, Polybius, Dionysius llalicaruassæus, Julius Capitolinus, Cornelius Nepos, Strabo, aliique plores, latini præ criìm auctores Nam Gracoinm fides majori ex parle fraila ac debilitata est. Reli­ giosus est Thucydides, ct,ul Josephus ait, inter omnes Clíseos historicos in primis scrupulosus. Appianos Alexandrinus, gracus licet auctor, *ed quoniam he­ sterna etch ilia romana bulla memoria? mandavit, in alienis rebus mendax non fuit, futurus in suis, si Gra­ torum morem et ingenium sequeretur. Quorum ja­ ctantia et vanitas impudentius est aucta, postquam certare cum Latinis de imperio, de rebus gestis, de doctrinæ veritate incœpcrunt. Latinus siquidem ful­ gor el gloria Graciæ claritatem obscuravit, et adeò Cnecorum perstrinxit oculos, ul vel Pliitarchus, scri­ ptor alioqui verax, in rebus Cnecorum illustrandis el < æcutire et fingere intcrdiim etiam videatur. Quod liim in opere de \ iris illustrium gracorum et romanorum, tiim in Parallelis Ludovicus Vives animadvertit. At verò in nostris, Ime est, ecclesiasticis, facilior est ra­ tio virtutis cl bonæ fidei cognoscenda. Optimos enim quosque apud nos non solimi humanus sermo atque existimatio colit, vcriim etiam Ecclesiæ decretum in concilio cu lestium collocat. Hos itaque mendacii imptidenliæqnc arguere, quemadmodum supra diximus, impietatis cliam, non modo temeritatis argumentum C l. Cum his ego sanctis justisque viris Fgesippitm, Paulum Orosium, aliosquc nonnullos Ecclesiæ histori­ cus annumerandos censeo, qui à me brevitatis causò prætcreuntiir. Non enim hic bibliothecas excutimus, sed genera degustamus, nc quis negligenti nos in imulct, si ullos aut laudando, aul vituperando trans­ imus. Sed ais : Crispus Sallustius in perditis omninò moribus veridicus liisloria: scriptor est habitus. Sane quidem. Al cùm Sallustium objicis, hominem objicis, in quo si non honestatis pudor, at infamia? ejus limor fuit, quam Romani cum primis declinarunt, ne men­ daces, qnemadmodìim Greci, in historiis haberentur. Deindè non mihi Sallustius videtur vitiis caruissc et gratia* ct simultatis. Certe ciim de Cicerone scribit, multa silentio preterit, quæ libentissime in aliorum gratiam retulisset. Sed hæc duo vilia cùm historico­ rum fert? omnium communia sunt, tiim quorumdam quasi propria. In quibus Paulus Jovius est in quamliIh*1 partem nimius odio et amore, grnliò et simultate. Et quoniam pecuniam amabat, in historió quoque scrilicndó pecunia servus init. Postremo, aliud csl di­ cere viros bonos veraces esse omnes, aliud improbos omnes esse mendaces. Illud nos diximus, hoc non 558 diximus. Quanquâm nescio quomodo fit, ul nusquam securus animus nisi in viri boni testimonio conquies­ cat. At officio veritas adeò conjuncta est, ut in homine vitioso esse illa fortasse possit, sed esse lamen credi vix possit. Quæ causa Cbaldæts Ægyptiisque fuit quamobrem non alios historia*, auctores approkarcnl. nisi qui sacerdotio fungerentur, quòd sanctos religiososqtie viros mentituros esse nullo modo existimarent. Homo, inquiunt, cx J uderis quidam saardet unii; non deci­ piet nos, i Mach. 7, i i. Vcriim de prima .ad historiam dijudicandam reguló hæc dicta sint. Lex vero secunda in historiæ judicio sanciatur, ut eos historicos reliquis anteferamus, qui ingenii seve­ ritati quamdam prudentiam adjunxerunt cl ad eligen­ dum cl ad judicandum. Quæ lex in iis rebus locum Iiabct, quas res neque scriplores ipsi sunt intuiti, ncc a viris fide dignis, qni viderint, audierunt. Quo in ge­ nere est opera pretium levitatem eorum recordari, «pii muliercularum more quod nimis miseri volunt, hoc facile credunt. Nam cl ætas nostra sacerdotem vi­ dit, cui persuasissimuni esset nihil omninò esse fal­ sum, quod semel typis fuisset excusum. Non enim, ut niellai, tantum facinus rei publica? administros com­ missuros, ul non solum divulgari mendacia sinerent, sed suo cliam communirent privilegio, quò illa totius mentes mortalium pervagarentur. Quo sanò argu­ mento permotus animum induxit credere, ab Amadiso et Ciarlano res cas vere gestas, quæ in illorum libris commentitiis referuntur. Al verò quantum illa adversum reipublicæ administros ratio valeat, non est hujus loci temporisque disserere. Certe hoc ego pro me ipso el animi sensu ac dolore pronuntio, magnò l.cclrsiæ calamitate alquc pernicie id solimi in libris vulgandis pracavcri, ne erroribus (idei adversis aspt?r>i sint; nc sint moribus exitiales, non item. Nec de fabulis istis polisMiniim excrucior, quas modo dixi, quamvis ineruditis el nihil omninò conferentibus, non dico ad bene bealrque vivendum, sed ne ad recti* qui­ dem dc rebus humanis sentiendum. Quid enim confe­ rant mene ac vana* unga* ab hominibus otiosis fictæ, à corruptis ingeniis versat®? Sed acerbissimus csl do­ lor, et vix omninò consolabilis, quòd diim quidam (ulinàm tàm prudenter quam ferventer) incommodum hoc rejicere ac devitare cupiunt, non pre fabulis veras el graves historias edunt, id quod esset plebi utilissi­ mum, sed libros un sierim uni Ecclesiæ plenos, à quii u; arcendi prephani erant; id quod esi, mei quidemsentenliò, pestilentissimum, eò verò magis, quò vulgus eos libellos securius legit, quia probatos videt non modo a civili magistratu, vcriim etiam ab iis, qui do­ ctrina' censores sunt in Christi republicò definiti. Sed hæc alias, nunc quod instat, agamus. Miseranda sanò hominis ignorantia potius quam lu­ denda, qui usque adeò aul bonus, nul stultus cr.il, ul omni narrationi slatini crederet, si modo esset litteris prodita. Verum invenias alios non pari inscìliò quidein. sed impnideritià pene pari, qui veritatem rerum non inde petunt, ubi ea residere sil solita, sed ex iis, in quibus rarò est eam invenire, nempè cv dissipatis 559 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XL ¡kmplisque rumoribus. Quæ res plerumque iis ac­ cidit, qui sunt b constanti leviquc natura. Nam horni nes graves atque severi non solent inanem vulgi ser­ monem aucupari. Quanqiiàm negare non possumus, viros aliquando gravissimus, in divorum præscriim prodigiis describendis, sparsos rumores et excepisse, cl scriptis etiam ad posteros retulisse. Quâ in re, ut miiti quidem videtur, aul nimiùni illi sibi, aul fidelium certe vulgo indiikcnml; quòd vulgus sentiebant non lamùm ea facile miracula credere, sed impense cliam flagitare. Itaque signa nonnulla cl prodigia sancti quo­ que memorie prodiderant, non quo cahbentcrcrodidissent, sed ne deesse fidelium votis viderentur. Id vero eo magis sibi licere cxislimârunt, quod intellexerunt auctoribus nobilissimis placuisse, veram historia» le­ gem esse, ea scribere, quæ vulgo vera taberentur. Nec ego hic libri illius auctorem excuso, qui Speculum exemplorum inscribitor; nec historia? etiam ejus, quæ Legenda aurea nominatur. In illo enim miraculorum monstra sæpiiis quàm vera miracula legas; hanc homo scripsit f« rrci oris, plumbei cordis, animi certe parimi severi el prudentis. Veteres excuso el sánelos el cru­ ci los viros, quorum et libros cl nomina volentem ad­ scriben! pudor me ac religio vetaret, nisi contra vere­ rer, nc mea hæc tacitomilas plerisquc causa esset, ut aul damnarent quæ non inlclligerenl, aul errore vario circum sanctorum omnium historias vagarentur. Atque ili M.bgurn cliam admoneri opræ pretium est, nc id statini illi persuasum sit, omnia quæ magni auctores scripserim, undique esse perfecta. Nam cl labuntur aliquando, ul ille ail, cl oneri cedimi, cl indulgent in­ geniorum suorum voluptati, vulgoquo, ut dixi, inter­ dillo etiam indulgent; nec semper intendunt animum, et nonnunqimin fatigantur, adeò ut Ciceroni Demos­ thenes dormitare, Horatio veriim Homerus quandoque ipse rideatur. Summi enim sunl, homines tamen. Quæ (go eadem de BedA atque Gregorio jure fortasse ac veré dicere possum. Quorum ille in historió Anglo­ rum, hic in Dialogis quidam miracula scribunt vulgo jactata et credita, que hujus præscriiiu secoli Ali­ stan hi ¡licerla esse censebunt. Equidem historias illas probarem magis, si carum auctores, juxta prælinilam nonnam, severitati judicii curam in eligendo majo­ rem adjunxissent. Sed quoniam modesté el circum­ specto judicio de laniis viris pronuntiandum est, no in his quidem duobus rejicienda sunl plurima. Pauca enim in cis (lossis arguere, quamvis historiam eccle­ siasticam revocare ad severiora judicia contendas. Ac s ncccsse est in alteram ¡leccare pariem, omnia eo­ rum probari legentibus, quàm multa reprobari malo. De \ incentio Bellovaccnsi (1) el divo Antonio lilieriiis ju Leo, quorum nterque non tam dedit operam ut ves veras certasque descrilierel, quàm ne nihil omninò pe.iteri ret, quod scriptum in schedulis quibuslibet (I) Nonio fallat quòd Gclasius Vinccnlii laborio­ sum opus conum ndavit. Mendosi enim sunl pionque «odici s. Nam correcti cl cmendali Juvenci Labent, i <»n Vinccnlii. Alioqui Gchsius, qui mullis seculis Vincendo prior fuit, propheta in eo capite fuisset, non jndci. 540 • operiretur. Ilà ad historiam unamquamque existiman­ dam, momentoque suo ponderandam non artificum staterà, sed nc populari quidem trulinft usi sunt. Quam obi em boni licei ac minime fallares viri, quia tamen ncc auctores cos, à quibus suos exscripsere IiI ros, diligenter cxaniinànmt, ncc res justis libratas ponde­ ribus memoria! prodiderunt, apud criticos graves at­ que severos auctoritate carent. Historicus autem, qui thcologiæ decreto probandus erit, ncc omnes schedas lectione etiam indignas excutiet, nec anilibus fabulis accommodabit operam, nec prius leda nuditnquc de­ scribet, quàm ea prudenti accuraloqiie judicio expendat ac seligat. Sed in sectmdæ regulæ explicationem dixi­ mus satis. Tertia regula sil. Si cui historico auctoritatem Ec< lesia tribuit, hic dubio procul dignus est cui nos cliam auctoritatem adjungamus. Centrò veri), cui Ec­ clesia derogavit fidem , ei quoque nos fidem jure ac meriti) derogabimus. Gclasius porrò historiam de Vilis Ai.Ionii, Pauli, llilarionis, ac cætcrorum eremitarum, qms t.unen Hieronymus scripsit, cum omni honore suscepit. Acta rursùm beali Silvestri, ¡¡eel non pan vcncralionc, sed suscepit tamen. Collaudavit Orosium Eusebii Chronica, hoc csl, de temporibus, quantum animi cGnjccturà colligo, non rejecit. Rejecit Itinerarii Clementis libros ocio. Acia An­ dron», Philippi, Pclri, Thomæ nominibus falsu edita, r.bnim de InfaniiA Salvatoris, allcntm item de ejusd m Nativitate, librum Pastoris, Acia Thcclæcl Pauli, quæ Epiphaniiis usurpat interdum, Revelationem Pauli, librum , qui Mariæ Transitus inscribitur, libel­ los de Pa/nitentia Adæ, Origenis, Cypriani, Epistolam Jesu ad Abgarum , Passiones Georgii ac Quinci et Ju­ lii e,et historiam demum Eusebii Pamphili (I). In qua refellendà Gclasius magna, ut milii quidem videtur, prudentia csl usus. Nam quod Rhenanus dixit, verba hæc postrema Gelasii non esse, sedesse poliùs ab asino quopiam adjecta, hoc insolenter, rustice imperilèqiic dixit. Principio quippe, pontifex ad hunc modum ( cnsucral : < Chronicon Eusebii Caesariensis, atque « ejusdem Historiae ecclesiasticae libros, quamvis in « primo narrationis suæ libro respuerit, et in laudibus < atque excusatione Origenis schismatici unum con< scripserit librum , propter rorum tamen singularem < notitiam, usipicquaque non dicimus renuendos. > Postea verò sic censet : < Historia Eusebii Pamphili < apocrypha. > Quæ duæ sententiæ cùm contrarilo non sini, lùm sunl cliam verissima!, ct nimis quàm graviter ac severi! lata». Cur autem Gclasius historiam Eusebii apocrypham pruniinliàrit, causæ sunt sané plures atque vchciiier les. Primum in primo libro re­ fert Eusebius epistolam Jesu ad Abgarum scriptam, quam Gclasius càdem distinctione explodit. Fuit etiam altera causa Gelasio , quam oh rem historiam Eusebii apocrypham definierit, quòd mulla ibi Clementis (I) Hieronymus ad I/i lam, de Instil, fil. : < Caveat, inquit, omniá apocrypha. El si quandò ea non ad dogmatum veritatem, sed ad sigimimn reverentiam le­ gere voluerit, sciai non eorum esse, quonim titulis I reponantur. > GAP. VI. QL’I SINT ALT NON S.NT PROBATÆ FIDI 1 AlCiORES. 5-11 est, ul qui infidelis Ecclesiæ fuerit, ci fidem Ecclesia Alexandrini testimonio confirmentur, cujus opuscula eadem distinctione apocrypha judicata sunt. Præin rebus ecclesiasticis habeat? Expcnmur sane hæticos sectæ suæ non dogmata solùm ac præccpta, sed tereà ct librum sextum Eusebius texuit in laudem et res cliam gestas accommodare. linó verò torquere at­ excusationem Origenis. Cum autem el discipuli Ori­ genis magnas in Ecclesia tragœdias excitassent, cl que adeò fingere, ul sectam undique ct comprobasse, et ornasse videantur. Hinc enim, quemadmodum su­ Orígenes ipse tanquàm schismaticus, deque fidei ca­ tholic® vià sæpô deflectens, fuisset Ecclesiæ judicio pra diximus, Constantinum finxit Eusebius ab Eusebio ondemnatus, jure illius historia refellitur, qui Orige- Nicorncdiensi baplizalum , quò Arianorum factioni majorem cl fidem cl auctoritatem adjungeret, time nem non solimi immodice prædieat, sed ad cœlum , cliam, cùm in synodi Nicænæ mentionem incidit, do­ jwrindè ul si Pater esset Ecclesiæ , extollit. gma fidei, quo damnatus est Arius astule dissimulai it, Prælereà, in synodi seplimæ actione quinlâ, cùm in Paschalis quæstioncm repentè digressus. Sed ne Iconomachi pro se Eusebium testem excitassent, cl lecta cliam asset ejusdem Epistola, ubi Ario consentie­ Arii quidem unquam in historia suà meminit, callide hominis memoriam præleriens, quem synodi aucto­ bat, 'Ibarasius rogavit : < Recipimus hoc? > Sacra cerò synodus dixil : < Nequaquam. Ilie reliquis est no- ritate obrutus laudare non est ausus, amicitiæ lege constrictus noluit vituperaro. Quæ cædem omnino < bis majore odio persequendus. > El legali Adriani causæ subsunt, ul historiam Carionis omnes Christi I apæ dixerunt : < Ipsa lectio indicat, quòd Arianorum fideles explodant. Quosdam enim summos pontifices, < sententiam sapiat. Habet enim ante lectus Eusebii siros quidem optimos, illius lacerat et cruentat ora­ < liber el alias blasphcmias, quas synodus audire rctio : quosdam verò imperatores Germanos commendat < spuit. > Sanctissimus patrian ha dixit: < Libros ilcl illustrat, qui Ecclesiæ romanæ perduelles inimici­ < litis rejiciamus. < Sancta synodus dixit : < Rejicimus que fuere. Itaque ex unguibus leonem agnosces, hoc < ct anathematizamus. > El actione rursùm sextâ, est, ex laudect vituperationeLullieranum.Quanquàm E; iphanius, respondens testimonio Eusebii » < EuscCarioncm Lulhcri erroribus adhæsisse, non est opus < bins, inquit, ab illis in testimi advocatus, qui tamen < ab omni calholieà Ecclesia Arianæ hærescos defen- conjecturis suadere. Mullis quippe in locis aperte ille < sor esse cognoscitur, quemadmodum in commentariis se prodit. Quocirca mirum est, cur ejus histeria non sil cum cælcris hærelicorum libris ab Ecclesiæ judi­ « suis cl omnibus à se editis libris manifestum iit. > El p jslcrius : < Quis fidelium, ait, in Ecclesià dubitai, Eii- cibus explosa, cùm plcrique tamen eam securi legant, nullà prorsus nota atque animadversione pnvinoni< sebium Pamphili in reprobum sensum traditum Arii « placitis consensisse? Nam in cunctis historicis suis Sed ad Eusebium revertamur, in cujus Ilislorià cc< libellis Filium creaturam vocat, subministrum, scclesiaslicà satis Gclasius osLudii, cælcr.i sibi ac con­ < cundo loco adorandum. > Id postquam ex mullis li­ cilio placuisse, dùm quædam displicuisse commonuit. bris Eusebii probavit, tandem asserit, Eusebium du­ Itaque si fabulam Abgaii, laudesque Origenis ab Eu­ plicis animi fuisse, inconstanterque synodo subscri­ psisse. Nusquàm enim aut librorum suorum errores sebio demeres, digna ejus historia esset, cui fides ozi nino haberetur, præsertim si in Ecclesia* contra Ariuin depulit, aut apologiain pro se fecit ; cùm tamen Arius pugna, non ab A rio, sed ab Ecclesia stetisset. Ac de cc* non obscure testaretur, sc sententia» suæ Eusebium habere studiosum ac fautorem, quâ de re videre csl (.lesiasticæ llistoriæ libris hactenus. Nam in Chroni­ epistolam Arii ad Eusebium Nicomediensem, cujus ini­ cis admiranda fuit hominis diligentia, magnus omninò labor, varia el pené incredibilis lectio, ac grave pi >rtium est Schedula:. Et Hieronymus ad Pammachium • sùs in lectionis varietate judicium. Nec scio an quis­ cl Oceanum : < Ecclesiasticam, inquit, pulchre Euquam alius inter Ecclesiæ sive latinos, set græcos au­ < sebius historiam texit, sed impietatis Arii aperlissi< mus propugnator est. > Et ad Ctesiphontem : < Eusc- ctores, quamvis summà vi, ope atque operà eniteretur, præslantiora nobis posset temporum monimenta re­ < bium Cæsarienscm, ait, Arianmn fuisse, nemo est linquere. Tametsi describentium incuria adeò mullis « qui nesciat. > In primo certe ccclesiaslicæ llistoriæ suæ libro, cap. I, Musculo interprete, Filium dicit pa- Im is vitiata sunt, ut dici sine animi dolore non queat. Sed ne illa quidem, qua» ibi Eusebius refert, vera funi ternæ voluntatis cxeculorem, qui post Patrem omnium sil causa cl origo. Item, cùm illum psalmi 52 versicu­ omnia ; quin reperias aliqua, quæ jure ac vere repre­ hendas. Cujusmodi illud est, quòd cumdem scribit lum attulisset : Ipse dixit, ct facta sunt, ipse mandavit, fuisse Sennacherib, qui temporibus Ezechta llicrosoet creata sunt, subjecit : < Quibus verbis Propheta Pa< irem inducit factorem, tanquàm universalem princi- lymnm obsedit, el Salmanassar, qui Samariam cepe­ rat. Id quod divinis litteris esse contrarium, Hicrony < peni rogali suo nutu praecipientem ; sermonem verò mus in Isaia» caput 56 edocuit. Atque Tobiæ cap. i, < Hei illi secundo loco addit, non alium ab eo qui inter Salmanassar dicitur fuisse pater Sennacherib. At nihil < nos prodicatur, paternis jussionibus obsectmdanest, ut ille ait, omni ex parte beatum ; in opere, ut ita < lem. > Et capite secundo primiim affirmat, Patri dicam, immenso, rarò peccasse felicissimum fuit. Yo Filium m omnium opificio administrasse; deinde Pa­ rimi de Eusebio hæc salis. tris ministrum in omnibus bonis fuisse ait. Meritò ergò Gclasius pontifex llistoriæ Eusebii Cæsariensis (I) Post scripta hæc, Carionis historiam Paulus 15 condemnavit. auctoritatem ademit. Quid? Annon etiam absurdum 543 > DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XI . Sozortenos sequitur, dc cujus nos fide ct auctoriute dicere divus Gregorius cogit, «pii historiam illius drubus precipue rausis improbavit, una quòd sæpe in eó mentitus sit; alierà quòd Theodorum iminodicò extulerit, quem constat cl hæreticum fuisse, cl in quinta synodo ab Ecclesió damnatum. Equidem Sozoiiicni mendacia non excuso; græcus namque fuit, ct □alio hæc, ut diximus, est, fuilque semper ad men­ ti' ndum promptula. Atqui in novem ecclesiastic® ili*loriæ libris, quos ante hos paucos dies Musculo inter­ pele accepimus, nihil tale Sozomenus scribit, quale secundo loco illi Gregorius, nempe lib. 8, c. 2, objicit. Tantùm ail, Theo forum discipulum Libanti fuisse, ad quem ; relapsum Chrysos tom us Epistolam dederit, qui etiam postea episcopus MopsuesLc fuerit constitutus. Andreas certe in concilio Florentino, uhi pro Ecclesió l ilinà respondet, hujus historici testimonium non so­ lùm usurpat, «ed etiam probai. Cùm enim imperator Paleología inlCrrogàsset, iiiim congruum esset, ul sy­ nodus historiæ auctoritate niteretur, Andreas illi re­ spondit, ad res gestas cognoscendas synodum historió uti debere. Tùm imperator : < Historiam illam, ait, in < noslrà religione debemus suscipere, quam majores < nostri probaverunt, aliam vcrò minime. > Cui An­ dreas: < Dc Romanorum, inquit, aulGræcontm, aut re< gum befo historió nequaquam in synodo uti delie< mus; sed cùm historia h.ec, scilic t llcrmii Sozo• meni, ecclesiastica sit, in quo omnium synodorum < acta ct Patrum sanctorum defensiones explicantur, < cur ei credendum non esl?< Hactenus in concilio Florentino, sessione 7. Non videtur itaque hoc conci­ lium fidem Sozomeno abrogasse, sed habuisse. Sed huic argumento responsum facile atque expedi­ tur* est. lili V rii alteri non video quemadmodum responderi pos>it nisi dicamus, aut Gregorium alios libros Sozomeni legisse, qui in manus nostras non venerunt, aut n IV ria hpsmn, pro Theodorelo Sozomenum scrif •» ssc. Nam Theodorcti veri» illa sunl,quæ Gregorius retulit; libro quippe Historiæ suæquinto, c. 27, Theo­ dorum istum do< lorem preciorum fuisse scribit. El cap »0 : < Moritur, inquit, Theodorus episcopus Mo• p alealius, cùm omnium ecclesiarum doctor, lilii hæ< retice cohortis prodigatur. » I heodoretus ergò erat eo nomine damnandus, qui et revera oli hanc causam danmatnv esi in quinta synodo generali, actione 5, can. 15 cl1 * ; at I hcodorus can. 12: Meruit etiam Theodontus <‘à ex causó damnari, quòd impié adversùin (anilum cl primam Epbcstnam synodum scripsit, diKMiceimquc Gyrilli capita reprehendit, quæ rectam fidem continebant. Nec veri» de Theodorelo desperare quispiam debet. Nam, ut Bcssarion in oratione quam |rounione apud Patres Florcnliæ habuit, affirmat, suum postea cognovit errorem, cl in concilio CbalccdmicciM palinodiam recatilavit. Vcrùm ut bæccumqiie b.ilw'sint, illiiismodi errantium patrocinia histnriæ Jet ml ct auctoritatem el (Idem. Quo mihi nomine, nt ca lera omitLam, Sm ratis srbola^lii i miniis historia riac« t. Etenim ct Origrnis ipvc quoque patronus est. 5B et Nestorium excusat, cl Cyrillum mordet, cl Alexan­ drum vellicat, el in rejectione presbyteri pmnilenliarii Homousianonim innocentiam infamat. De tertió vcrò reguló in histnriæ judicio servandó haclenùs. Ac pers­ picua sunl hæc quidem , el in vulgari prudentió sita. Nam in quibus animi quædam major vis acriorqiie in judicando prudentia est, ii sine hisce regulis, exacuendo illam ingenii aciem vera deligent, rcjicicntque contra­ ria. Mihi sane aliquandò ct verum ipsum in scrilicnlis sinceritate candoreque relucet, cl mendacium contra ancioris quidam angor el calliditas patefaciunt. Sin­ cera, mihi creile, veritas est, et si animimi repurga­ tum invenerit, ipsa per se recle influii (I). Falsilas circuitiones quæril ct anfractus, seque verborum am­ bitu sollicite circumdat ac protegit. Atque etiam cùm in historiæ rationc quid quemque deceat, considero, fa­ cile inlclligohistoricos non sohìm falsò, sed impruden­ ter res quasdam memoria? prodidisse. Quis enim vel mediocriter prudens ab Apostoli Thomæ Jonnnisquc Evangelista? personó illa non videat abhorrere, quæ in rebus corum gestis refcnmliir, ut aut ille injuriæ vindictam cxpeiicrk, aut hic rupta veste, suumque ip­ sius caput tundens equum acceperit, cx Ecclesia, quantum potuerit, properaverit, ct senex adolescen­ tem juveniliter fuerit insecutus. Non itaque prudenti­ bus el ingeniosis, judicandi præcepla diligenter elabo­ rata dedimus,sed, utdicilur, crassó pinguique Minervó rudioribus. Nec vcrò adeò stultus ego sum, ut existi­ mem in has formulas omnia historiæ judicia conclusa el comprehensa.Sed si quæ fuerunt pnescribendæ forinulæ, hæ vidéntur potissimum consentancæ convcmeutesque fuisse. In quo decimum quintum, decimum sestum , decimum septimum cl decimum octavum argumenta capite tertio proposita refelluntur. Quanquam ex iis quæ capito superiore diximus, ar­ gumentorum eorum refutatio apparet, quæ decimo quinto loco nccnon decimo sexto, decimo septimo ac decimo octavo sila sunt, sed ordine tamen refutanda sunt singula, ul scholæ etiam minutis theologis mori­ geremur. I j in decimo quinto argumento quidem 1 bilonis primiim auctoritas quæritur. Quæ sane magna fuit, sed breviarium illud temporum Philonis non fuit, nec li­ bellus aller de Antiquitatibus, quem constat ejusdem esse farina?. Joseph! veri) in historió fidem non romani modò principes, sed viri quoque Ecclesia? celebrórunt, Egesippus bonus inprimis auctor, vir probalæ fidei, ac gravis omninò historiens, Josephum egregie laudat in prooemio lib. 5, de excidio Hierosolyma?, quod ad his­ toria? auctoritatem perlinet quidem; nam quod ad n?ligioncm. consortem cum facit perfidia? Jmkvorum. (I) Euripides, in Phoenicis : < Veritatis suevit esse < oratio simplex, vafris non egens ambagibus, siqui« dem ipsa p» r se conmiit. At senno iniquus, quia per « s” fit morbidus, medicamina exquisitaucjwvscit sibi > GAP. Ml. REI ELU Ml R AUGI MEM \ XV, XVI, X'.IJ ET XV 111 CAPITIS III. ‘>I6 lllcrunv mus nun dubitat locum illi inter Ecclesiæ serinem afferunt, locum esse corruptum , ul a.ia in hoc plores dare, atque adeò ejus de rebus gestis monicapite pleraque ; cl particulam lire, scriptorum vitio menta inter ecclesiasticas historias recensere. Euse­ additam, legendum i Lique esse : Opuscula Tertulliani bius Cæsariensis, Sozuiiienus, Niccphorus, nt alius apocrypha. Nisi furiò Africani cognomen quidam Ter­ omittam, miris modis Josephi historiam commendant. tulliano impertiebant; quocirca in cum modum sen leu Quin cl Josephus ipse historiam suam gravibus proliatinnì Gelasius tulerit, ut sive nomine proprio, seu co­ kilibusquc rationibus commendavit. Quæ non mino­ gnomine à quolibet vocaretur, inlclligcre.t us esse rem faciunt íidein , quàm si eædem ab Hieronymo ani damnatum. alio quopiam auctore posite fuissent. Reliqui sunt Eusebius cl Sozomcnus, quorum aucto­ At serpentis pomam nimium crasse interpretatur, ritas quintó decimò tandem argumentatione urgeba­ vim ligni scientiæ boni et mali falsam, fictiliarnque tur. Vcrùm de bis auctoribus quid senserim, capite commemorat; Herodiadcm scribit non Philippi, seti superiore habes. Herodis uxorem fuisse, qui Herodis quoque tetrarchie In quinto decimo argumento nullus scrupulus ob­ frater erat (1); templum in secundo anno regni Darii jectus est, qui non fuerit excussus. In sexto decimo dicit esse perfectum; seniorum lamentationes, cùm autem Innoccntii decretum primum objicitur. Sed ille, templi veteris ani; liludinem recordarentur, non ad si Ecclesiæ monimenta probai, non slatini gentilium novum fundatum, sed ad jam consummatum refert; historias improbat. Sunt hæ, fateor, usui ecclesiastici iliaque demum ait partim Scripture sacre, partim fori, liliumque vulgarium parùm aplæ; quamvis el in veris aliis ac probatis historiis adversa. Plané ait, non hunc usum possint esse aliquando utiles; sed quibus i iicior. Sed errores fuire ignorantis, non mendacia in locis, et quæstionibus, quoniam à prasenti instituto fallentis. Neque æquum est paucis c maculis laliein loti alienum est, non est opera pretium dicere. In sacra­ narrationis corpori aspergere. Egregius inique histo­ rum veru litterarum expositione, quod in capite hujus ricus Josephus fuit, quemadmodum Egesippus affirmat, Kbri secundo fuse diximus, historiæ prophanæ mul­ el rerum indagini sobrieutique sermonum attentus. timi omnino valent. Quamobrem si quæstio cirt à diQuòd vero in temporibus notandis cum quidam repre­ V inas litteras incidat, cl concilia, cl caleri ecclesiastici hendunt , id jure an injuria faciant, non facile dixe­ judices ejusmodi historias negligere nec debent, nec rim. Equidem ejusmodi errata indoctis negligcnlibus- vcrò possunt. Nec his solum S< riplura usibus gentium que librariis promplè ac libenter assigno. historiæ accommodantur. Quin sunl alias lheOlng’S Julii porrò Africani quinque de Temporibus volu­ necessaria*, quemadmodum et nobis ante explicatum mina in manus nostras non venerunt. Quarè de ejus est, ct sequentibus quoque libi is explicabitur. Andreas porrò in synodo Fiorentini nihil aliud docet, ihm liBloriæ fide ipsi per nos judicare non |»ossumus. Sed exstat Gelasti praejudicium, quod in argumento objec­ Gracorum aut Romanorum bella cognoscere nequa­ quam ad synodum perlinere. Poterat dicere, Troja­ tum est, idque sequi theologos oportet de rebus ejus­ norum, aut etiam Florentinorum. Nam Gracorum ; c modi judicaturos : < Opuscula, inquit, Tertulliani, Romanorum bella quædam cognita utilissima sunl < sive Africani apocrypha. > Quo in luco an Julium prophetarum vaticinat onibus explicandis. Sed hæc Africanum voluerit Gelasius improbare, non satis ex­ facillima sunl ; cætera persequamur. Quæ et ipsa posi peditum est. Primum enim dc Julio Africano nullus ea qu u retro disseruimus, nihil difficultatis habent. veterum malam opinionem habuit. Eusebius veru ct Sane m responsionem decimi septimi argumenti ne Hieronymus ubique ejus de rebus gestis testimonia verbum tpiideni unum adjiciendum censeo, quippè colunt. Nec Julius hic est in fidei doctrina reprehen­ quòd, nisi ego fallor, in rap. G accurate est ac dili­ sus. Nam quòd historiam Susannæ fictam esse cre­ didit, in eo virorum doctissimorum errorem secutus genter expeditum. Duodevigesimuni ergo idemque postremum, (piani brevissime potero, expediam, quo est. Atqui ob peccatum unum, cujus vel probabilis ex­ jam sil tandem hujus loci finis. cusatio est, omnia Julii opuscula à Gelasio damnari, Duo igitur argumentorum genera theologus usurpat. non fit mihi profectò verisimile. Eadem quippe culpa, ( num est certum, alterum probabile. Dc utrisqtæ si culpa fuit, Julio fuit cum ductoribus Ecclesiæ com­ munis. Vix enim roperías quemquam, qui non in ali­ proximo libro est latiiis disserendum. None in jauta quo erróri!. Deinde, quorstim Gelasius, quasi nihil in- restringam. Non est necessc, theologus certa semper principia sumat. Ex incertis, probabilia sint modò, (eresse!, ulriun hic an ille damnaretur, ineam formam censet : Opuscula, Tertulliani, sive Africani apocrypha? argumentationes aliquandò conficit, non nd v incendimi quidem, sed ad pei*suadendum idonea. Stultus vcrò Atque si duo auctores illi essent numinibus, reque theologus ille erit, qui in omni suo syllogismo res ne­ cliam ipsù differentes, more suo Gelasius utriusque cessarias velit rebus quoque necessariis addicere. sigillatili! opera condcmnAssct. (aim autem Tertullia­ Sunl enim nonnulla adeò implicata el obscura ut pru­ num, sive Africanum un:\ comprehensione notat, non denti theologica) sit, non ea demonstrare velle, >eJ est existimandus auctores diversos, sed eumdexn in­ suadere, non ¡wlentiùs illustrare, sed utcumque cxtellexisse. Mihi sanò hujusmodi conjectura suspicio­ jiedire. ni Cajetanns ait, fuisse binominem, ciimdcmqne In hujusmodi itaque argumentorum generosi quis Philippum cl Herodem appellatum. Sed ne Josepl.uni humanà litio urubabiliter usus fuerit, falli nimirùiu quidem ipsum viderat r.lil DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 517 548 aliquandô poterit, reprehendi sino injuri?» non poterit. Quæ dicta sunt fortasse longius, quàm instituta causa Atque etiam, quemadmodum supra diximus, quædam postulabat, sed brcviiis certe, quam res tantas posse à me dici existimaram. In hisloriæ húmame auctori­ ¡ü cenò humana tides tradit, ut ca in dubium vertere tate explicando, fateor, magna mihi longitudo oratio­ Mullitiæ sit argumentum vel certissimum. Hæc .si in usum suum theologus) indicant, nihil fallax, nihil im­ nis fuit. Sed nullus è locis lheologiæ eral, ubi am becillum incplumquc conficiet, sed rem veram, fir­ latior occurreret disserendi malcria, aul me oporteret mam, ralionique tum htimanæ, tum etiam divinæ con­ magis cura, diligentiO, industrió elaborare. Quod elsì sentaneam. Veriim ah his hisloriæ partibus, quæ sunt miniis prestiti, quàm rei magnitudo desiderabat, non exposite, quemadmodum ducatur argumentum, satis tamen frustra elaboravi. Admonere enim reliquos po­ expositum videtur. Omnia igitur argumenta theolo­ tui, ut accuratius scribant, ct res vel meliores addant, gica manare à fontibus decem, dictum est in primo vel superv acuas detrahant, vel dispersé et diffusé dictas libro. In dcccm nutem sequentibus libris, cujus modi nngustiiis et contractius astringant; breviter, si quid argumenta e singulis locis erui possint ostensum est. nórunt rectius istis, candidi impertiant. DE LOCORUM USU IN SCHOLASTICA DISPUTATIONE. LIBER XII O l IN LIBRUM DUODECIMUM PROOEMIUM. Fratrem Franciscum de Victoria, lector optime, eum quem summum lheologiæ præccptorccn Hispania De? singulari munere accepit, solitum dicere audivi, postquam ab illius sclioló discessi, se ingenio meo quidem egregie detectan, sed id vereri, ne hujus excellentia quAdam elatus ct cxultans, immoderate jactarer, cl gran­ dior effectus, non latè modò et liberò ingrederer, sed temeré cliam ac licenter præccptoris vestigia concul­ carem. Audierat enim, me opinionem ipsius unam, el item alteram non probasse. Vellem autem de nobis ea veré dicerentur, quæ ille pro nimia suà in filium indulgenti^ dicebat. Sed si miniis imitatione tantam ingenii praestantiam consequi possumus, voluntate certe proxime accedimus, mngistrumque conamur exprimere. Ni­ mirum si doctrinam meam approbet quispiam, quæ utinam eruditorum opinione digna esset, si in rerum ju­ dicio prudentiam, quæ utinam esset digna nostro cognomine, si orationis cultum, quem clegantiorem adhibere soleo quàm consueverunt scholastici m libris suis; in hoc sumus docti, prudentes cl facundi, quòd virum hunc rerum earum omnium ducem optimum sequimur, atque ejus praeceptis monilisque paremus. Quod vcrò ad animi moderationem attinet, quam vir in me modestissimus desiderabat, ineo dedi operam ul timbren) illius ego fallerem. Effecerim, annon, alii incorruptius judicabunt. Sanò si qua in me temeritatis culpa est, vix eam excusatione alicujus rei legere el adumbrare possum, qui sciam, parimi ingenium valere, quàmlibct excellens ct eximium, posse, nisi prudentis intelligenliæ freno, et definità animi moderatione gubernetur. Quanquàm illos probare non soleo, qui volui sacramento rogali, vel etiam superstitione constricti, ul Fabii verbis utar, nefas ducunt à susccplà semel persuasione discedere. Theologo nihil csl necesse in cujusquam jurare loges. Majus enim est opus atque preslantius, nd quod ipse lendit, quàm ul magistri debeat vestigiis semper insistere, siquidem est futurus lheologiæ laude perfectus. Memini de preccplorc meo ipso audire, ciim nobis secundam socundæ partem cœpissct exponere, tanti divi Thomæ sententiam esse faciendam, ul si polior alia ratio non succurreret, sanctissimi ct doctissimi viri satis nobis esset auctoritas. Sed admonebat rursum, non oportere sancti doctoris verba sine delectu et examine accipere; imo vero si quid aul durius, aut improbabilius dixerit, imitaturos nos ejusdem in simili re modestiam et industriam, qui ncc auctoribus antiquitatis suffragio compro­ batis fidem abrogat, nec in sententiam eorum ratione in contrariam vocante, transit. Quod ego præccptum diligentissime tenui. Non enim ullam, non divi Thomæ dico, sed ne magistri mei opinionem quidem revocavi ad arbitrium meum; ncc cordi tamen fuit jurare in verba magistri. Nam clvir erat ille naturò ipsà moderatus; at cum divo cliam Tbomò aliquandô dissensit, majorcinque, meo judicio, laudem dissentiendo quàm consen­ tiendo assequebatur, tanta erat in dissentiendo reverentia ! Sed hæc hactenus. Mulla enim sæpè laudandi ¡ re­ ceptoris nostri grattò dicemus. Nunc ad reliquas partes propositi operis revertamur. Dc locorum usu 1res libros polfieitus sum, unum in scholaslicà pugnò, alterum in Scriptura', sacræ exposi­ tione, postremum specialim adversiim fidei clirislianæ singulos inimicos, hærelicos, Paganos, Judæos, Sarra­ cenos. Ilis enim rebus i2, 13 cl I » librum impartivi. Atque, ul ad preccptorcm redeam, locorum usum in scimi r < onccrlalio’íc, praesertim si tractare ille voluisset, gravissime ct copiosissime potuisset scribere. Sed quoniam nulla ejus ingenii monumenta mandata litteris, nullum opus eruditionis, nullum doctrinæ munus exstat, nos ad hujus rei scribendæ operam omne studium curamque convertimus. Ginn enim tota theologia (I) Prolegomena in antecessum missa ad hunc potissimum librum spectant, quasi hujus annotationes exuarvnt atque supplementa, ul jam initio premo- nuimus. Hinc pauca notanda vel supplenda de usu lo­ eorum nobis supererunt; si quæ tamen insuper notatù occurrent digna, neque ea pretermittemus. P.S. ¿49 CAP. I. T1IE01.0 J.E NATURA, OBJECT UM, I IMS. 5'0 frugifera cl fructuosa, ncc ulla pars ejus inculta ac deserta sit, nullus feracior in cà locus est, ner ulterior, quàm dc locorum usu cl argumentis» quæ à locis lheologiæ ducuntur. Qinre quantum condili animo ¡Missum, quantum labore contendere, si scribendi li re labor est poliiis quàm voluptas, lantàni faciam, ul efficiam ne. cùm omnia à præccplGre inibi harum rerum principia suppeditata sint, ipse mihi, præccplori item meo videar defuisse. Hujus enim clarissimi viri eruditionem memoria* prodimus, atque ei, etsi nequaquam parem iliiui ingenio, al pro nostro tamen studio meritam gratiam dcbilamque referimus. Quanquàm postulo ab iis qui hæc in manus sument, ul majus quiddam de magi-> Iro meo, quàm quantum à me exprimi potest, suspicentur. trix, manca ct imminuta, hac parte omissa linquere­ tur ; sed mulló magis quòd eæ res Dei ipsius probita­ Quid theologia sit,qmrei objecta rc.i, quis finis. tem, æquitatcni, virtutem, integritatem, beneficentiam, Propositum est nobis hoc libro de locorum theolo­ li bendila lem, misericordiam, patientiam, longanimigicorum usu in schola? disputatione dicere. Id quo tatelo insignii T ct preciaré patefaciunt et illustrant. recte atque ex ordine fiat, optimum fuerit initio defi­ Cujus rei ignoratio causa quibusdam erroris illius nire. quidnam theologia sil, quæ illius quasi subjecta fuit, ut existimarent disciplinam hanc non esse con­ materies, quis scopus, in quem theologo studia diri­ templandi gratta inventam» sed agendi. Al enim quitus genda sint omnia. At theologia quidem, si gracam argumentis utantur, videamus. vocem in lalinam vertimus, ratio est sermoque dc Primùm, contemplationis tractatus, inquiunt longé Deo; omnis autem, quæ ratione et vià de aliquà re sus­ minor csl quàm actionis. Illi enim D. Thomas primam cipitur institutio, essentiam cl potentias, quas vorant, Summa? suæ partem dedit, huic secundam el tertiam, accælera omnia vestigai, quæ illi rei sunl peculiariter quæ voluminis magnitudine illam singula* etiam exsu­ ac proprie tributa. In theologià ergo facultas quædam perant. De fine rursum, ac mediis disputare, ad cam inielligilur, quæ Dei naturam, vim el proprietates in­ facultatem sine dubio pertinet, quæ aliquid molitur el quirit. Ncc vcrò theologo satis est, quæ Deo in se ab­ agit. Nimirum non ad mentem ea, sed ad effectum re­ solute conveniunt, ea facultatis suæ viribus juribus­ feruntur. Cùm ergò de fide el mediis hum mæ vita* que tribuere, nisi cliam illa V indicet, quæ Deo quasi plurimam theologus disputationem instituat. fieri accidunt in ordine ad creaturas. Dei enim notionem videtur, ut lheologiæ vis non in cernendo potissimum, omni ex parte rimatur. Bipartita igitur est lheologiæ sed in agendo sita sil. 1 heologiæ insuper cl divinarum tractatio, una de Deo secundiim se, altera dc eodem, Scripturarum idem est finis. Nec enim finem alium quia rerum est principium ac finis. Ncc theologus tamen disciplina? ejusdem principia ac conclusiones habent. summa el infima , divina ct humana miseri, sed adeò At divinarum omnium Scrij lurarum tinis dilectio est, articulate, dare el artificiose hæc componit illis, his ul Augustinus Gregoriusqite testantur. Non ergò theo­ illa jungit, ut non modo nullam sibi vicissim obscuri­ logia præcipuê ad contemplandum tendit, sed ad tatem afferant, verum etiam utraque utrisque adhi­ amandum. beant lumen. Quid, quòd sicut solem intueri nequimus PrelLTcà, quæ doctrina cujuspiam csl speculatrix adversum, ejusque radiis acies nostra sensusque vin­ venatrixque natura, oculos mavimè ad cernendum citur, sic ad divinæ lucis obtutum mentis nostra ocidi |M)slulat, non ad agendum vires. Ncc stultitia? cos allucmantur el caligant? Quamobrem necesse est, ut arguit, qui in actione torpent, sed qui sunl i i specula­ Deum suà naturò invisibilem in effectis ceu in umbra, tione tardi. \t Scriptura omnis à discipulis opera exi in speculo, in imagine, in signis, in vestigiisque c< rgit, cosque cessation? torpentes tanquàm vanos et olionamus. Invisibilia enim ipsius à creatura mundi per ca. sos reprehendit. Non igitur speculandi enusà hæc quae [acta sunl, intellecth conspiciuntur, sempiterna quo­ doctrina potissimi* traditur, sed agendi. Ad hæc, fides que ejus virtus, ct divinitas, ait Paulus ad Rom. i,2û. in charitaiein refertur, non è contrario in (idem ( bari­ Cùm vero inter omnia, quæ oculorum sensu percipi­ tas, ut ex Maith, cap. 22,11 ex Assiolo, I Uorinlh. 15, mus, rationalis creatura simillima Deo sit. ad imaginem colligitur. Notitia ergo principiorum lheologiæ, quam quippè Dei factus est homo, nihil profecto invenias, notitiam fidei vocabulo accipimus, diligendi causà in quo divina bonitas, potestas el sapientia magis elu­ primùm omnium fidelibus data est. (.ausa quippe, ceant. Quare lheologiæ disciplina, quamvis de Deo ipsa Tiiirxo/, quam finalcni possumus interpretari, eadem precipité sit, plurimum tamen circii homines Innnana- el prima el principalis est. Quòd si notio principio­ quo versatur ; et cùm cx homine, tum ex iis quæ Deus rum doctrinæ hujus actuosa csl, fides scilicet, quæ per homini fecit alquc effecit, divina? natura; cognitionem dilectionem operatur, conficitur sane doctrinam quo­ q uæril. Quòd si potentiam, benignitatem ct providen­ que ipsam ad mores primó vitaîtpie actionem altinere. tiam Dei indagare el proferre proprium lheologiæ mu­ Item si fides speculatio qii.rdain est, non moralis nus est, de fine, quem Deus non alium, quàm scipsum disciplina, unde illud Jacobi 2, !7 : / ides sine operibus hominibus comparavit, deque mediis ad hunc finem mortua est? undè illud rursùm Lucæ I, 77 : Ad dandam necessariis, virtutibus, legibus, gratta, incarnatione, scientiam salutis plebi ejus in remissionem peccatorum sacramentis, longissima licet theologi disputatio, non eorum? Nam scientia salutis corporalis in praxim est ab instituto lheologiæ aliena, non solùm obeam maxime spectat, in contemplalioncin non item. Quid illa Sapient. 10 : Dedit illi scientiam sanctorum; cl causam, quam divus sane Thpmas gravem reddidit, ne PrOtcrb. 9, 10 : Scientia sanctorum prudentia; O theologia, que effectrix etiam est, non modo specula­ CAPUT PRIMUM. 551 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XIL 2 Tim. 3, 16 : Omitís scriptum dii initus inspirata utilis est. etc., w/ perfectus sit homo Dei ad omne opus bonum instructus; el Joan.20, 51 : Hæc autem scripta sunt, ut credatis, ct ut credentes vitam habeatis in nomine ipsius; cl I Joan. 2, 4 : Qui dicit se nasse Deum, et mandata ejus non servat, mendax est, aiiaque hujus generis sex­ centa, quæ in divinA passim Scripturi reperiuntur ? Ex quibus omninò videtur effici, Ihcologiam non esse speculatricem,sed effectricem, atque adeo finem ejus pr.ncipuum non esse contemplationem, sed action m. Id quod opinati sunt scholastici quidam theologi in primis clari et nobiles, qui in eA re Magistrum forte sequuntur, hanc disciplinam ex usu ct fruitione par­ tientem. Ncc inlclligimt doctissimi viri (sic enim mihi modestissimum csl vocare illos ) alium esse finem doctri æ, alium doctoris, vel. ut verbis differentibus rem fere eamdem exprimamus, alium esse finem doc­ trinas primarium, alium postremum, ut si, verbi causA, dicimus vini duos esse fines, unum ad bibendum, al­ terum ad medendum. Chantas ergò docentis Dei, at­ que cA re doclrinæ quidem hujus finis est, at non primus, sed secundus. Nam el < cognitio contcm< plltinquo nature, ut ait eleganter Cicero, manca ( quodam modo atque inchoata est, si nulla actio ve< rum consequatur. > Vani sunt omnes homines, in quibus non subest scientia Dei, ail Sapiens, 15, i ; ct alius item, nempe Paulus ad Hom. I, 21 : Quia cimi cognovissent Deum, non sicut Deum glori/¡caverunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis, etc. Quapropter, si cx fine secundo naturam disciplinæ consideres, jam libi physica inter actuosas numerabitur. Quid, quòd finis noster primus, ut divus Thomas verissime sentit, visio Dei est clara et manifesta? Quia veri) finem illum adipiscimur mente el voluntate, et cognitione cl amore, fit, non ut cognitio ex se ad amorem, sed ul uinaque res ad visionem referatur. Quòd si < ognitio viæcx sc non nisi ad patri® cognitionem referenda csl, quamvis illa non sil per se idonea, nisi ei affectus dilci tioque jungatur ; visio verò Dei, cujus fides semi­ narium csl, contemplatio potissimum est, non affectio, sequitur Ihcologiam maxime speculativam esse, non practican! ; liceat enim, quandò de schola; disputa­ tione habetur oratio, scholæ verba usurpare. Adde, quòd theologia Dei naturam, potentiam el proprieta­ tem inquirit. Esi ergi» Deus hujus scienti® proprium objectum, atque adeii speculationis causa compara­ tur. Atque Augustinus aperte docci, in libro 12 de Trinitate, cap. 14 cl 15, scientiam, de qua Aposto­ lus, I Corinth. 12, loquitur, intellectualem notionem esse cl contemplationem rerum alemanna. Sine du­ bio aulem sacra doctrina sapientia cst,cAque re spe­ culativam esse constat, quod, utcætera taceamus, vel theologia; nomen pre se fert. Quemadmodum enim non solùm asserere, sed etiam addubitare stultissi­ mum est, mini physiologia astrologiaque speculatrices sint, an effectrices, quod nomina ipsa insigniter egregicque declarant, contemplationem rerum ingeri, non mores cl actionem , tametsi medici, nantæ ac ceteri, qui rebus publicis addicti ct destinati sunt, otiosam 551 nature astrorumque notionem aspernanturel fugiunt ¡ quæ actuosa est, eam ct amplectuntur et colunt; sic ambigere, lheologià speculati i> e sit, an effectrix, a communi etiam medi ocri que intelligentiA cl sensu remotum est; nipote cùm nihil aliud ilia sit quàm ra­ lio sermoquede Deo; quanquani viri prudentes va­ cantem illam cl otiosam esse nolunt, sed ad humanæ vitæ cl usum ct finem accommodari. Prælereà, then logia omnem de Deo cognitionem tradit, sive ea pci nature lumen, seu divino solùm munere ct illustra (ione habeatur. Cùm igitur spcculetur quidquid de Deo cognoscere humana ingcnfa possunt, nimirum aut speculativa csl, aut scientia de Deo nulla esse specu­ lativa potest. Quod licet nonnulli huic argumento de derint, adeo lamen absurdum csl, ut refelli non debrai. Quid, quòd theologia nostra divinæ sapienti®quædam impressio est, quæ eadem ct speculandi vim habet cl agendi? Nihil igitur obstat, cur non idem lumen vulliis Dei, quod signatum est super nos, utraque ostendat, cl quæ contemplari oporlet, et quæ agere. Sicul ani­ ma rationalis, quòd formarum omnium prestantis­ sima sil, vires quidem excellentes habet, cl sentiendi cl vigendi, sed iri ea lamen visinlclligcndi prima eademque precipua est. Nec vires ilia exercet reliquas, nui ut proprio tandem intelligenti® munere perfungatur. In hunc itaque modum divus Thomas scienter ac pe­ rite dixit, Ihcologiam muneribus ulriusque fungi, cl speculandi cl agendi, quamvis magis spcculelur quàm agat. Non enim agit, nisi quia agendo ad perfectam Dei cognitionem tendit. Quibus rebus breviter explicatis, illa iria perspicué salis et plané intelligunlur, quæ à principio hujus capitis exponenda suscepi, nernpè quænam sil theologiæ propria notio ac definitio, quæ rursiini illi subjecta materies, circa quam ipsa versetur, quis tandem illius finis lùm primus, tùm secundus. Theologia scientia est, quæ docet, quidnam natura di­ vina sil, et quæ nature ejus vires ae proprietates. Deus ipse est doclrinæ huic objectum subjeclumquc propo­ situm, cl quasi versanda materia : his enim modis res, quam facultas quælibel meule tractandam cognnsccndamque proponit, à philosophis appellatur. Finis pri­ marius quidem natura divinæ notio cl contemplatio per Dei potentias, virtutes cl proprietates ovp’icala; postremus autem earum rerum actio quæ ad mores sunt, ad bene beatèque vivendum necessari®. El qui­ dem quem usum loci theologici habeant, vitæ moribus cl actionibus accommodatum, non institui in pr.rsenlià dicere : quamvis magnus ille omninò sil, cl qui nobis disserendi prestarci valdé ulilem copiosamquo mate­ riam. Is tantum usus, ut supra dixi, nunc mihi expo diendus est. quem theologus capere è locis potest, st in scholæ disputationibus illos verset el i radet, cùm scilicet, quantum potest, tantiim cognoscere curat do Deo rebusque divinis. Non autem mihi excidii, scri­ psisse me in libro quinto, cùm de Ecdesiæ auctoritate in morum judicio dicerem, duplicem esse de rebus theologicis quæstionem, unam, quæ ad contemplatio­ nem allineret,alleram, quæ in moribus atque usu vitæ sita esset. Quod à quibusdam sic accipi potest, tan^ CAP. I THEOLOGIÆ NATURA, OBJECTUM, FINIS. 855 quàm hoc, quod nunc babeo institutum, priori diver­ sum sit. Li verò à me procul aberit. Namque aliud est locorum usum ccclcsta&tcn in concione docere,ubi de moribus aul boriando, aul deboriando Agitur, aliud theologum in usu locorum instituere, ctim in morum quaestionem incidit, sive illa sil earum rerum, quas scire ad salutem csl necessarium, sive carum etiam, quæ fuerint opportunae. Atque contionatoribus, quem­ admodum loca theologica usurpare debeant, praescri­ bere, id ego hoc tempore praetereundum censui. Al quoniam quaestiones fidei cl morum à theologo eadem via ct ratione tractantur, quiun in disputatio­ nem theologiæ veniunt, id ambigendum non est, quæ superiorum quæslionum praccpla fuerint, eadem ad sequentes perlinere. Hæc enim est una res prorsus, ul non differat mullum inter fidei decreta cl judicia mo­ rum; caque est cx eisdem locis eàdemque | ropemodum forma tractanda. Nec verò velim, ul rursum me quis­ piam in làm frigidi tàmque jejunà calumnió remurelur, quòd ihcologiam simpliciter cl absque nullo tempera­ mento scientiam nuncupàrim, quasi nescirem, Aristo­ telem in scientia evidentem ct claram conclusionis no­ titiam exigere. Gujusmodi quum in principiis lheologià non habeat, ne in conclusionibus quidem habere potest. Pugnat enim, rationis conclusionem dilucidam, aper­ tam el manifestam effici, si res, à quibus illa colligitur, obscuræ, opertæ atque involuta: sunl. Porrò aulem si non, ut Aristoteles, ut sacri auctores, sic nos corté lo­ quimur, qui doctrinam hanc scientiam absolutè vocàrunl. < Scire, Augustinus inquit, quemadmodum fides < cl piis opituletur, et contra impios defendatur, prot prio appellare vocabulo scientiam videtur Apostolus. < Illud aulem sine dubio munus theologiæ proprium < el officium est. > El Hieronymus, ut alios omittam, Scripturæ sacra doctrinam, quam theologi profitemur, scientiam sapientiamque passim appellat. Quin sacne littera!, ubi res certa csl, ibi nullo modo sciendi voca­ bulum reformidant. Nota sunl illa timi Job. 19, ¿5 : Scio quod redemptor meus vivit, ele., linn 1 Reg. 21,21: Scio quod certissime regnaturus sis, etc., turn Sap. 10, 10 : Dedit illi scientiam sanctorum; limi cliam Prov. 2, 5 : Scientiam Dei invenies, quia Domini s dat sapien­ tiam, et cx ore ejus prudentia ct scientia. El Apostolus tandem, 1 ad Cor. 12, 18 : Alii quidem per spiritum da­ tur sermo sapientia, alii autem sermo scienlitr. Pratereà evidentiam Aristoteles in disciplinis flagitat, ul re­ rum cognitio nec fallere possit, ncc mutari. Firmam enim immulabilemquo notionem scienliæ vocabulum postulat. Ginn igitur quæ res in fidem ac theologiam incidunt, qui ratione ineas incidunt, stabiles immo¿ilcsquesint, nec in eis theologus errare, labi aut de­ cipi queat, Iit, ul sine perspicuitate etiam theologia scienliæ proprie sibi appellationem vindicet. Quæ ea­ dem causa subesi, ul disciplina hæc circa res etiam contingentes, hoc est, suà naturò minime necessarias, sine sui nominis impendio cl jaeluró versetur. Necessi­ tatem quippè in doctrinó idcircò Aristoteles requisirli, quòd sine eà nec rerum ncc cognitionis stabilitas el im­ mutabilitas appareret. At causæ vel fortuito antegresse, TU. k 554 hanimque effecta snópte naturò pariim firma eteonstantia.ut sub theologiam el fidem cadunt, non mobilia, et quæ modò bùc atque illùc transferantur, sed certa imniutataque perinde ac perennia manent. Quamob­ rem ulraque Deus proprie scire dicitur, ei qnænecessariò eveniunt, clquæ nobis in casuel fortuné sunt pro­ lusila. Rilé ergo theologiam scientiam dicimus, in qué certitudo immobilis, firma constantia, et, ul ita dicam, infallihilitas cognitionis est. Quid, quòd musica el astro­ nomia à plerisque scienliæ nuncupantur,ei tamen vix unus aul alter coelorum siderumque errantium con­ versiones, à quibus disciplina: illæ nunc pendent, pro­ prio vel instrumento vel experimento exploravit? Quin astrologi fere juniores veterum experimenta, tanquàm certa carum rerum pnejudiria, sequuntur, quas ipsi tractandas judicandasque suscipiunt. Theologia igitur jure quoque scientia vocitabitur, prasertim aim hujus doclrinæ principiis accidat, ul obscure nobis sint co­ gnita. Nimirum enim, si nobis perspicua ac dilucida forent, nihilo secius suum hæc disciplina cl nomen el rationem tueretur. Ac reverá, si modò Aristoteles vi­ veret , non aliud nomen inveniret, quo iheologiam aptius et congruentius appellaret. Nam fidem dicere, quæ non auclorilali proxime, sed rationi clsyllogismo innitatur, absurdum csl. Alioqui, si prior propositio certa ex fide sil, posterior autem ratione natura pro­ babilis, conclusionis fides erit, non opinio. Quod planò falsum est. Theologiam ergo, quando aliud melius non occurrit, scienliæ vocabulo nuncupemus. Firma enim et stabilis carum rerum perceptio el comprehensio est, quæ cer­ tis constanti busque principiis manifesté connexione nectuntur. Nec enim illud vere dici potest, theologiæ consequentias probabiles et obscuras esse, non eviden­ tes el firmas. Cujus rei argumentum ponunt minime acutum, sed inprimis bebes, quòd si certa esset, daraque connexio, conclusiones non jam ad theologiam, sed ad fidem attinerent. Veriim hæc ralio ridicula csl; jure itaque à plerisque reprehenditur. Est enim facile cl apertum fidei theologiæque discrimen, quòd fides proximo, et ut sic dicam, immediate auctoritate niti­ tur; theologia vero proximo et immediate ratione. Ha­ bent enim se, qucmadmiMlùm supra dixi, fides el theo­ logia, non aliter quàm habitus principiorum, el scientia conclusionum. El sicul natura lumen absque rnliocinationis medio principiorum naturalium notitiam cf fidi, ila lumen fidei, nullo adhibito ralionis argumen to, earum rerum persuasionem fácil, quibus fideles assentimur, divinò solum auctoritate nixi. Non igitur consecutionis evidentia et firmitas theologiam tollit, sed facit ; non aufert sed inferi. Quanquàm sunl in hòc, sicut el in aliis disciplinis opinationes qmvdam rebus scitis exploralisque pennixtæ. Ac quemadmodum do­ ctrina physica, natura licet ipsa congruens et consen­ tanea, non omnes conclusiones explorate conficit, sed quasdam probabili argumentatione suadet; sic plurima theologus pronuntiat quidem constanter, oerlò, fiden­ ter, in quibusdam tamen praclari: agi secùm pillai, si verisimile quod sit, invenerit. Nec arbitratur sese sciro 18 DE LOGS THEOLOGICIS. LIB. XIL quod nesciat; ant periodò ut si omnia certa essent lheologiæ dogmata, nihil formidat, nihil ambigit; sed iliud cavet et providet, ne universis temeré assentiens, et valde cuncta asseverans, earum etiam rerum aucto» ritilcm, quæ sunt certiores et illustriores amittat. Sed ad rem. Cùm incerta connexio est, vel altera propo­ sitio est incerta, quæ cum fidei principio sumitur, con­ clusionis opinio erit, theologia proprie non erit. At sive ambo syllogismi principia fidei sint,seu alterum ex fide certum, alterum ex naturò evidens, conclusio ad theologiam pertinebit; modò consecutio aut clara luce natura? sit, aut fidei illustralionccognita.Haudenim socùs, quod etsi dixi, sæpè ac sæpiùs dicturus sum, haud sccùs, inquam, ejusmodi conclusionis scientia refertur ad fidem, quàm ad habitum principiorum naturales di­ sciplina Quæ quoniam ità sunt in promptu, ut res ar­ gumentatione non egeat, his omissis pergamus ad re­ K6 ntar, aut hæc res ars est, aut nulla omninò, per quam ea assequamur. Nullam verò dicere maximarum re­ rum artem esse, cum minimarum sine arte nulla sit, hominum est parimi considerate loquendum, atque in maximis rebus errantium. Sed hæc, quibus ad locorum cognitionem ct usum cohortamur, accuratius essent forsitan disputanda. Quod aliis quidem libris fecimus Hoc autem tempore tantùm nobis declarandum fuit, cur D. Thomas, diligentissimus absohitissimusquo theologus, hunc de locis tractatum dereliquerit, si tòm est, quàm nos dicimus, theologo necessarius. Et qui­ dem divus Thomas in part. 1, quæst. í, arile. 8, nd secundum, restricte breviterque, ut solet, theologi® locos indicavit, non omnes, sed plerosque. Quin etiam, ulhomominimèingralusiHi me dedam, cui inctantoperd debeo, et hujus officii servitutem astringam testimo­ nio sempiterno, divus Thomas mihi et auctor et ma • liqua. gister fuit hujus operis componendi. Sed ille locorum CAPUT II. fere naturam explicuit presse et angosté ac suo demùm modo. Non enim dilatat argumentum, sed quasi Qius sint lheologiæ principia. punctis, quod proponit, clllcit. Rationem autem trac­ Enimverò cùm disciplina omnis quosdam habeat tandi locos ipsos nec divus Thomas, neque alius quis­ fontes, quos scienti® principia dicimus, quosdam quam, quod equidem sciam, conatus est explicare» deindé rivulos, quos quasi scienti® fines, conclusiones Quod idem Aristoteles in locis dialecticis fecerat, qui appellamus, nccesse est theologo usum locorum para­ locos ipsos varié ac fusé quidem complexus est, sed turo discere ante omnia, quænam facultatis suæ cans® non ostendit, quomodò inveniendum sil ex ipsis, neque et principia sini, quæ effecta causis illis principiisque usum eorum demonstravit, qui in hòc re esset maximus connexa. Principia verò lheologiæ primum cognoscenda et potissimus; sed usum nescio quem ad probabilium simi; nam his cognitis, multò facilius extrema intelliet communium argumentorum inventionem litteris genius. Sed quoniam decem locorum generibus propo­ prodidit, quem ignorare eruditi possunt, ncc magnam sitis adjunximus causas cujusque generis, casque res eruditionis jacturam facere. Quanquàm, Topic, lib. anté constituimus, quibus cujusque vis et natura con­ ambitiose forte magis quàm vere, quæ in Topicis à so tinetur, non deerit fortasse, qui tractationem hanc su­ traduntur, ea quatuor usus habere ipse Aristoteles perfluam esse contendat, imò ea eliam omnia, quæ jactat. Quid igitur? si divus Thomas locorum usum si­ rifcere de locorum usu instituimus. Argumentabitur lentio praeterivit, persecuturus, nisi aliquis ‘casus aut occupatio consilium ejus praevenisset; aut si non res enim lheologiæ non alios esse fonica ac locos ipsos, quos digito etiam indicavimus, tàmque aperté et claré has consultò cl judicio persequi instituit, ccrtè vel non omnia possumus omnes, vel divinæ procurationis fuit, Ungulorum vires cl naturam explicavimus, ut facilè cx quoque loco possimus, nisi simus valdè Unii, argu­ ul priores aliquid posterioribus reliquerint, in quo eia borarc quoque ipsi, ct exercere utiliter non solùm menta colligere. Quid! (nam cl hoc dicet aliquis) nonno el antè nostram hanc artem, si modò liæc ars est, theo­ memoriam, sed etiam ingenium possent. Hanc igitur partem relictam explebimus nullius adminiculis, sed, logi et argumenta invenerunt, et alia cx aliis necten­ tes, rem theologicam vià et ratione tractàrnnt? Nùm ut dicitur, Marte nostro. Nec enim quidquam de locis divus Thomas, perfectus absolulusque theologus, si lheologiæ post divum Thomam explicatum est, quod tane theologi® partem necessariam judicAssct, eam mihi probaretur, de iis quæ in manus nostras vene­ penitòs intaclam omisisset? A quo non verisimile est, runt. cùm cæteræ parles theologia benè descript® sint, ex­ Quemadmodum igitur in re militari solet, ubi dux tremum act rm Lanquàm ab inerti poetò esse neglectum. non satis esse putat militibus arma dare, sed docci Quid igitur labore opus est, aul in quo evigilare curas quomodò sil ipsis utendum, manus illorum aptat, corm et cogitationes nostras, siquidem nihil locorum usu ponit gradus, quandò fugere adversarium debeant præ explicando parare Lile possumus, nihil consequi, quod cipit, quandò insequi, quandò fidere viribus, quandi theologis magnoperè utile et necessarium? Sed non arte uti, quandò ferire hostem, quandò ejus ictus elu­ poterunt hujusmodi arguii® mentem meam è suà sede dere; ducit dcniquèin aciem, praescribit ordinem, lo statu dimovere. Ego enim sic mihi persuasi, sic cum assignat, de quo injussu suo non liceat cis disce­ Aeolio, has nostras de locis præcepliones plurimas res dere, sic mihi videor facturus, 6i discipulos meos et e w linere; «pioquò se theologus verterit, prestò esse, informare et instituere ad effigiem absolut® cujusdam n il î disputatione excludi. Nam sive argumentum quæ- eruditionis volo. Ncc verbis modò praefinire hæc habeo, riiur ad lheologiæ prohanda dogmata firmissimum, sed arreptis eliam telis in ludicrum certamen discen­ Mve ratio ad sacras litteras explicandas aptissima qu®dere ad exemplum posterorum. Quæ tametsi non ad 8*7 CAP. II. THEOLOGIE PRINCIPIA. vulnus, sed ad speciem valere videntur, non inutilia erunt tamen. Quidquid enim in his rebus ad aspectum venustum est, idem utiliter fit ad veram pugnam, si quando illa cum adversariis comminatur. Quòd si quis sine arte id quod artis csl eflicil, permittat, obsecro, mihi meique similibus, ut artem et præceplaadhibea­ mus. Sunt prata quibus nativus et indigenitalis humor interitis infusus est. Sunt quæ nisi extrinsecus humore allapso irrigari non possunt. At disseruerunt theologi nonnulli ante me valdè feliciter. Primum, idem erant expeditius ccrliùsquo facturi, si hoc genus exercitatio num nostrarum dégustassent. Quamlibet ager fœcundus sit, fœcundiorem eum tamen faciei agricola, si di­ ligenter ct studiose colat. Sic igitur etsi ingeniis magnis predili quidam, copiam in theologia disserendi sine arte consecuti sunt, ars tamen, ut Tullius ait, csl duxeer lior quàm natura. Aliud enim est argumenta congerere, aut potius spargere ac dissipare, aliud càdem viù el ar­ tificio premere. Nam qui sciet ubi quidque positum sil, quàque eò veniat, is etiamsi quid obrutum erit, poterit eruere, semperque esse in disputando suus. Non ita­ que si nulli fuerunt, qui locos artificiose digestosgeneneratim composuerint, nulli qui partem hanc lheologiæ dissolutam divulsamque conglutinàrint, cl ralione constrinxerint, st altro nostrum hoc opusculum super­ vacaneum erit, imò verò eò magis necessarium doclis el ingeniosis fortasse, lardis et rudioribus sine dubio. Deindè non mihi videntur scholastici theologi (fa­ tendum est enim quod sentio) admodum composite ct ordinate disputationes lheologiæ distinxisse. Divum Thomam semper excipio, apud quem mirabilis est contextus rerum, summus quæslionum cl articulorum ordo, ct compositio disciplinae incredibilis, adeò res­ pondent extrema primis, media iitrisquc, omnia omninus. Nam dc argumentorum copia quid allinet di­ cere? cùm de infinitis propê quæstionibus in ulrainque partem disserendi tanta illi facilitas cl abundantia fue­ rit, ut non conlrà omnia semper, sicut Archesilas, dis­ pulerit, el tamen, ul in omnibus rebus quidquid cx utrùquc parte dici posset, expresserit. Cæteri scholæ auctores perturbatione rationis atque ordinis multum omninò peccaverunt; Magistrum videlicet seculi, in cujus quatuor Sententiarum libi is mulla quidem lectio sanctorum apparet, el pro tempore illo haud mediocris sané eruditio. Sed prater distinctionum vocabula, in quas libri illi divisi sunt, nihil distinctum fere videas, reclcquccl ordine distributum. Testimoniorum conge­ riem dicas potius quàm dispositionem cl rationem dis­ ciplina*. De Trinitate prima est illi disputatio. Ila prius relata quàm absoluta persequitur. Nam dc justitii el misericordià Dei in quarto Sentent., quasi prêterions disputavit. De virtutibus in tertio. Dc vitiis quibusdam item in quarto. Innumera sunt ejusmodi confuse ab illo perturbatèque tractata. Quamob rem scholasticis, qui hujus vestigiis inhæserunt, confusa eliam fere ac perturbata sunt omnia. Nec Magistrum ego volo frau­ dare suo veteri nomine, magnum utique, ulætateillà, virum, cl quem jure coluerint posteri. Nec scholasti­ corum lami’, quam multorum seculorum firmarii ool- 558 nio, detrahere quidquam volo. Sed ingenuè ac liberà dico, quid in istis desideretur, quidque illi praslarent homines ingenio doctrinàquc prestantes, nisi disse­ rendi artem neglexissent. Nam quod spectat ad argu­ menti inveniendi rationem, fontes quosdam videntur etiam ignorasse, adeò nulla ex quibusdam eorum fon­ tium argumenta proferunt. Quotus enim quisque ex traditionibus Christi et Apostolorum argumentatur? Atque cx conciliis raro, ex sacris litteris non adeò frequenter, cx historic vix semel. At, meâ quidem sentcnlià, nemo poterii omni laude esse cumulatus theo­ logus, nisi et erit horum locorum omnium scientiam, consecutus, ct ex eis promptum expeditumque parant ad argumentandum usum. Nam dc locorum natura et vi quidem salis fateor supra à me dictum. Sed in eisdem nunc non frustra xersabimur, cùm docebimus, quisnam eorum locorum usus sil, et quem­ admodum cx cis argumenta ducenda. Id quod non omnibus ità facile csl. ul nec preceplis, ncc exemplis nostris indigeant. Sed liæc hactenùs. Jam ad instituta pergamus. Ac nc plura, quæ sunt pene innumerabilia, coBsecter, comprehendam brevi, quæ sint lheologiæ principia. Thcologiæ naturalis et supcmaluralis (hinc enim ordiendum est facilis est cl expedita distinctio. Theologiam naturalem voco metaphysicaro, eà parte, quà Dei naturam per nature rationes inquirit; quæ est nobis, id est, Christianis <'um philosophis gentium communis. Supemaluralom autem eam dico, quæ ejusdem Dei ct naturam et proprieties per principia ea investigat, quæ sunt hominibus divinitus revelata. Revelationem porrò theologorum more hic accipio, quæ hominis cl captum superai el ingenium. Nam Paulus, ad Rom. I, ea etiam, quæ naturali ratione el lumine cognoscuntur, Dei revelationi el manifestationi tribuit. Atque hæc supernaturalis theologia propria csl fidelium cl Christianorum, tanto disciplinis cæleris melior, quantò divina auctoritas, in quà illa susten­ tatur , humanà omni ralione polior ct antiquior est. Recte igitur divus Thomas docet ♦ quod < argumentari < ex autorilate est maximò proprium hujus doclrinæ, < eò quòd principia hujus doclrinæ per revelationi m < habentur ; cl sic oportet quòd credalur auctoritati < eorum quibus revelatio facta est. Ncc hoc derogat < dignitati hujus doclrinæ. Nam licèi locus ab aucluri< tale, qui fundatur super ralione liumanâ, sil infir« missimus, locus tamen ab auctoritate, qui fundatur < super revelatione divini, est cflìcacissimus. > Tanlùm ille. Ego quoniam omnis oratio nobis de theologià eâ quæ est suprà naturam, instituitur » ideò hujus solum principia, quæ et qualia sint, exponendum est. Hoc verò ul scholæ congruenter fiat, nodos illos ct proferendos, el solvendos puto, qui rem totam istam illigant ct impediunt Primus est, quòd divus Thomas paucis verbis multa peccare ridetur, unum, quòd se­ enni ipse pugnat. Modò enim ait articulos fidei esse lheologiæ principia; nunc autem illa omnia, quæ in sacris litteris continentur, imò nliqiundò universa etíam , quæ sunt dirinilùs revelata, in quibus tradi­ tiones orofóctò Apostolorum sunt, quanquàm in libris 559 DE LOCIS THEO KÎICIS. LID. XII. 560 num esse, adeò explora tè perceptum est cl cognitum, canonicis non inveninntur scriptae. Polesine magis se­ ul non sit à me in prascntià confirmandum. enni ipse pugnare? Alterum peccatum, quòd cùn' Tertius nodus cx verbis quoque I). Thomæ nectitur. Paulus, Hcbr. 11,6, inter ea, quæ credere oportet, Docet namque, ad fidem aliquid perlinere dupliciter, duo illa numeret, Deum esse, elesse remuneratorem uno modo directe, sicut ca, quæ nobis sunl principa­ inquirentium sc, divus Thomas contra docet illa fidei liter à Deo tradita ; alio modo indirecte, ut ea, quibus articulis minime comprehendi, sed à fide potius sup­ negatis consequitur aliquid fidei manifesté contrarium, poni. Non sunt igilur D. Thomæ hæc lheologiæ prin­ ut si quis neget Samuelem esse filium Hcleanæ , cx cipia, siquidem non sunt propositiones reveíala*, quas quoseqmiurdivinamSrripturam esse falsam. Ilactcnùs fide credimus, sed nature lumine ab hominibus co­ gnoscuntur ; ob idque fidem ipsam anU?ccdunt, cujus non verbis quidem eisdem, sed sensu eodem ille ait. decreta ea demùm sunt, quæ in propriis lheologiæ Et rursum alio loco affirmat, omnia quæ sunl in sacris principiis habere debemus. Nec Apostolo solum , sed litteris tradita, prater ca, quibus homo beatus effici­ rationi quoque ille divus Thomas videtur adversiis, tur, per accidens ad fidem spectare; ut Abranam duos quæ dilucide probat, Deum esse, proprium idemque filios habuisse, et David fuisse filium Isai. Quòd si primum censeri lheologiæ principium. Est enim Deus, ejusmodi, licèi in libris sacris expresse etiam con­ scripta sint, indirccté tamen et per accidens ad fidem ut suprà dixi, res huic disciplina proprie subjecta. attinent, non sunl profectòlheologiæ principia. Nec Omnis autem disciplina pomi inprimis, et rem sibi subjectam esse, et quid etiam res illa sit. Deum itaque enim cujusquam disciplina? fundamenta fabricam illius disciplina* cx accidenti cl indirecte constituunt. Polcesse, proprium est theologis principium, quia specu­ latrix est. Nam quia ct effectrix , illud habet princi­ ram ct aliis argumentis hanc quaestionem implicare; pium primum, Dernn esse remuneratorem inquirentium sed verebar ne et hæc quoque lectori delicato mulla nimiùm viderentur. Atque hæc , pauca licet, urgent sc. Tertium divi Thomæ peccatum commune cum tamen, ct nihil remittunt, ul omnia ca explanemus, picrisque theologis, quòd cùm plurima sint à Deo re­ quæ lheologiæ initiis exponendis necessaria sunt. Ex­ velata, non solum iis, qui canonicos libros scripserunt, pediemus itaque primum, quænam sil hujus doclrinæ sed aliis etiam sanctis Dei hominibus, Martino, Nicolao, ratio formalis, deinde quæ ejus nativa germanaque Benedicto, Dominico, Francisco, fidem cl theologiam principia; atque in his, quæ capitalia sint, quæ vcrò asserit non quibuslibet Dei revelationibus niti, sed iis legitima quidem, sed secundaria tamen ; postremò quæ duntaxal quas Scripluræ sacræ auctores habuere. sint extranea ct aliena, hoc est, adseita et accorsila ab Considi aulem , cl divinam revelationem generaliter exteris disciplinis. esse fidei lheologiæquc rationem formalem , cl fidem Formalis ratio thcologiæ, quoniam illud inprimis quibusque Dei dictis assentivi; est namque virtus, suscepi explicandum, non est una ct simplex, sed du­ quæ Deo dicenti credit. Atque hic nodus primus in plex et bipartita. Est namque ratio formalis rei ob­ verbis quidem divi Thomæ csl. Secundus autem non modo divum Thomam , sed jecta?, quia res csl, quomodo Deitas lheologiæ ratio dicitur. Est item ratio rei, ut mentem ad assenlienesteros fere omnes astringit. Nulla enim omninò dum movet, quemadmodum veritas prima revelans disciplina sua principia ratiocinatione probat, sed thcologiæ habetur ratio. Sic rationes videndi intolliponit ; idcircò enim positiones scu petitiones nuncu­ ginnis el colorem ct lucem ; colorem quidem priore pantur. At theologia ca, quæ fides tenet, ratiocinatione modo, lucem aulem posteriore. Atque illam quidem concludit ; non ergò eadem sunl hujus disciplina? vocant rationem quæ , hanc rationem sub quá. Puto principia , quæ ct fidei decreta. Quòd verò theologia nobis concedi oportere, ul scholæ verbis utamur, si fidei dogmata argumentando comprobet, multifariam quandò miniis occurrent Ialina. Quin Ialina cliam insuaderi potest. Primum, quia Deum esse unum, im­ tcrdiim relinquenda sunt, ne in scholasticA disputa­ mortalem , ct rerum humanarum procuratorem , el tione non tàm cxplicòsse res quàm verba aflcctàsse Cælera ejuMuodi per fidem à Christianis accepta claris videamur. Quia vcrò de ratione formali rei buie doc­ philosophia? argumentis demonstramus. Tum rursus, trino? subjects, quia res est, nulla esse potest inter quia Deum esse creatorem, fidei articulus csl ; id viros doctos controversia, de ratione formali cx parte autem ratio quoque naturalis ostendit. Adde, quòd habitus cl potentia? cognoscentis hujusmodi conclu­ Apostolus Petrus jubet nos esse paratos ad reddendam rationem de câ, quæ in nobis esi, spe, atque ideò de siones statuo. Prima est : Ratio formalis fidei non est ratio thco­ ca , quæ in nobis est, fide. Adde etiam quòd huic logiæ formalis. Nam si thcologiæ principia lumine pro­ scienliæattribuitur illud, quo fides saluberrima gigni­ tur, nutritur, defenditur, roboratur; quod cx divo phetia? cognoscerentur, aul lumine cliam gloria? beatorum, conclusiones nihilo secius ad theologiam Augustino acceptum omnium theologorum ore teritur. pertinerent. Erat enim Christus Dominus longé om­ Si ergò rerum naturalium cognitio, ul Augustinus ail, nium, quicumque fuerunt, thcologiæ divinæque natura fidem clgignit cl nutrii cl roborat; nimirùm ca quæ cognitione princeps, qui tamen sine fide conclusionifidei sunl, ratione naturali theologia patefacit. Non bus lheologiæ assenticbaiur. Exigit quippe fides in ergò fules theologo principia tradit, nisi sua ipse prin­ cipia probet ; quod ab omni pronùs discipliné alie- ratione sué formali obscurum quiddam ct invisum, cùm sit substantia rerum sperandarum, ct argumen- Mi CAP. IL THEOLOGIÆ PfUNCIHA. 36Î tum non apparentium. Theologia verò evidens quoque dat, nulla alia theologia principia continet. Eadem 2t clara esse potest. Nam csl ratio sermoque de Deo. enim sunt disciplinarum principia ac fundamenta. Atque inter prophetiam ct fidem, si divoThomæ crc- Adde quòd fides est virtus theologica cum religione Jimus, nonnihil interest; nec lumina sunl eadem, Ecclesiæ ergà Deum conjuncta et sociata. Non ergò quibus vates ad vaticinandum, ct fideles ad credendum quacumque à Deo revelata ad fidei virtutem perti­ illustrantur. Al si vales illustratione suà illa thcologiæ nent, sed ca tantum, quæ ad Ecclesiæ cliam religio­ principia cognoscat, cl ea, quæ consequuntur ac re­ nem pertinebunt. Quia verò nihil Ecclesiæ refert, ea pugnant, ratiocinando colligat, theologos profectò credere, annon, quæ Brigidæ Calharinæque Senensi erit, tametsi thcologiæ ejusmodi ratio formalis non visa sunt; nullo corlé modo ad fidem illa referuntur. fidei lumen sit, sed prophetiæ. Adde cliam quòd fides, de quà hic sermo fit, non est Secunda conclusio est : Esse revelatum à Deo, privata virtus, sed communis. Eà enim re catholica lumenve divinitus infusum, est ratio lheologiæ for­ dicitur, hoc est universalis. Quocirca privata revela­ malis, sive illud lumen fidei sil, seu prophetiæ, seu tiones, cujusmodicumque ct quorumcumque illa sint, gloriæ. Theologia namque supcrnaluralis, de quà ad fidem catholicam non spectant, nec ad fundamenta nunc loquimur, lumen aliquod naturà ipsà superius cl principia ecclcsiaslicæ doclrinæ, quæ vera germageneraliter ad principia cognoscenda requirit; sed naque theologia est. Cujus rei illud item non leve ar­ gumentum est, quòd quæ non per Ecclesiam et ejns quale id in specie futurum sil, nec nomen thcologiæ, públicos administras fidelibus proponuntur, illa non nec notio propria definit. Veriim, quia theologi non credit catholica fides. Videlicet æquum erat, ut quæ de beatorum, sed de viatorum theologià disputant, nec quierunt quid disciplina ipsi, sed quid naturæ ad rempublicam generaliter attinerent, hæc non pri­ vad quivis homines ad eam retulissent, sed ejus com­ nostre consentaneum sit, idcircò ferè asserunt, thco­ munes omninò administri. Fundamenta ejus, inquit» logiæ principia per fidem à theologo intelligi. Lumen Ps. 86, !, in montibus sanctis. Id quod explicaturus quippe prophetiæ, vel quoniam rarum csl, generali statim adjunxit : Dominus narrabit in scripturis popu­ præceplioni nihil obstare creditur; vel quoniam est, lorum et prindpum horum, qui fuerunt in eà. Scriptu­ ut lumen fidei, obscurum, in lumine fidei communiter ra ergò privata non sunt fidei ecclcsiaslicæ funda­ ct confuse iniciligilur. A quà nos consuetudine mi­ menta, sed Scriplura populorum, quas nobis principes nime abhorrentes, lheologiæ nostra principia per Ecclesiæ tradiderunt. Quamobrcm in principiis theo­ fidem accipi oportere sæpè dedimus. logia nostra non ea sunl habenda, quæ privale el sin­ Undè illa tertia conclusio nascitur, lheologiæ no­ gulariter quibusdam hominibus significata à Deo sunt» stra formalem rationem eamdein ac fidei esse, tam­ sed quæ communiter cl publice Ecclesiæ suæ loculus etsi aliter ad assenliendum principiis movet, aliter ad est Deus. Id si consentaneum est, ut videtur ccrlè» assentiendum conclusioni. Illis, inquam, sine medio, svllogismo cl ratione, huic ratione el syllogismo inter­ nccessariò fit consequens, ut ratio fidei theologioque formalis non sil tàm diffusa et ampla, quàm nonnullis medio. Quo discrimine, ul diximus, theologia et fides apparel, sed multò astrictior atque contractior ; ut innon verbis ct cogitatione, sed universi re el tolo ge­ lelligalur esse veritas prima Ecclesia revelans ea quæ nere secernuntur, quamvis uiriusque ratio eadem for­ ad religionem allinent. Id quod sine dubio fidei con­ malis sit. Sané D. Thomas mullis in locis fidei nomen, ul videtur, existimat patere lalissimè, idque versari stantia, certitudo el firmitas requirebant. Nullo enim in omnibus, quæ à Deo sunl dicta et revelata, sive au­ loco firma stabilisque ac fixa consisteret, si privatas ctoribus sacris atque canonicis, sive aliis quibuscum- revelationes sequeretur. Nec mihi quisquam angelorum in vià fidem et reli­ que divino quodam Spiritu afflatis. Quod si verum est, ratio fidei formalis longe etiam lalcque patebit, ul non gionem objiciat, quibus nescimus an Deus, quæ cre­ solum contineat revelationes Prophetis et Apostolis dere illos oportebat, per se hæc, an per aliquem pu­ blicum administrum angelum superiorem proposuerit. facias, sed eas etiam, quæ caleris quoque sanctis Ec­ Illud dico, in angelis quoque communem fuisse fidem» clesiæ Dei facta sunl; imo illas etiam, quas viri incommunem revelationem, quæ non privala usurpa­ lerdùm improbi divinitus habuerunt, ut Balaam et tionis esset, sed publica religionis. Nam quod objicie­ Caiphas, quorum pradictioncs ad fidem attinere, ne batur de Balaam et Caiphæ prophetiis, hoc facile reji­ dubitari quidem potest. Eadem ergo causa subest, ut citur. Non enim illorum verba ad fidem spectant, quia calera etiam, quæ quibuslibet aliis revelata à Deo dixerunt illi, sed quia auctores sacri scripserunt. Ac sunt, ad fidei rationem referantur. At enim, part. I, formalis lheologiæ ratto quænam illa sil, breviter quasi. l,arl. 8, ad secundum, ul inter argumentan­ quidem> sed non indiligenter exposui. dum objecimus, verbis nihil obscuris docet, fidem no­ Sequitur ut explicem, quæ sint hujus disciplina pro sti am non nili revelationibus aliis prater eas, quas pria legitimaque principia. Quà in re video, nihil nos Apostoli et Propheta, auctores videlicet canonicorum laborare oportere. Facile enim è rebus positis intclli— librorum, ediderunt. Id quod Paulus confirmat, quo gilur, omnia, quæ sunt per sacros auctores Ecclesiæ loco ait, fideles esse superartificatos super fundamentum diviiiitíis revelata, in propriis lheologiæ principiis Apostolorum et Prophetarum, ipso summo angulari la­ pide Christo Jesu. Nulla igilur alia nisi Prophetarum^ habenda. Non ca solimi dico, quæ auctores sacri scri­ Christi Apostolortunquc doctrina fidem Ecclesiæ fim- tturi^ suis vrudiderunt, sed quæ verbo cliam posteris MS DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. Xfl m commendarunt. IJ quod explanatam est in tertio hu­ principalibus non concessis, theologus progredi no jus operis libro diligcnlissimè. Auctores autem sacros digitum quidem potest. Ac sunl priora illa similia iis, appello, non cos modô qui libros canonicos scripse­ quas philosophus appellat dignitates. Accedentem nam­ runt, veriim etiam Christum Dominum, qui et rite et que ad Deum oportet credere quia est9 et inquirentibus doclrinæ calholicæ primas est auctor, et Apostolos, sc remunerator sil. Quicumque igitur disciplinam ali­ qui ministri fuérc sermonis. Nec si conciliorum et quam supcrnaturalem discere parat, eum necessc est apostolicæ Sedis auctoritas fidem certam facit catho­ duas illas generales prænotiones animo antò cepisse. lici dogmatis, aut sanctorum etiam omnium consen­ Quæ dignitatum nota propria atque insignis est. At sos et conspiratio una, idcircò aut principia thcologiæ hæc posteriora principia suppositiones thcologiæ non injuriA vocabuntur. Eas cnim theologus discipulo sua­ cumulamus, aut ejus formalem rationem extendimus. Quoniam, utsæpé aliis diximus, nec concilia, nec Se­ dere quodam modo aut explicare certe valet. Sed pra­ dis apostolicæ pontifex, nec sancti Scripturarum in­ ter hæc duo principiorum genera, sunt alia non pro­ terpretes novas fidelibus revelationes edunt, sed quas pter se potîssimè petita, sed, ut D. Thomas sentit, ab Apostolis accepit Ecclesia, aut posteris integras et eorum quæsunt potissima, explicandorum gratiA. Cuillibatas tradunt, aut illas exprimunt et interpretantor, josmodi sunl, inquit, præter articulos fidei, omnia aul certe consequentia et connexa colligunt, adversa quæ in sacris litteris assumuntur, vel Dei naturò ct el repugnantia manifestant. majestate explicandà, vel exponendà ipsius in homi­ Principiorum itaque thcologiæ numerus c libris sacris nes benevolentia rerumque omnium procuratione, atque Apostolorum traditionibus integerrimè constitui­ quæ illis essent utiles et necessaria;. Ilæcvcrô tametsi tur. Quamobrem duobus primis locis contenta sunt non fidei sunt, nec thcologiæ precipua capita, sed his omnia, quæ in initiis thcologiæ veris ct germanis nu­ ex accidenti conjuncta, clquasi principia secundaria; meranda sunt. Sed his initiis lanquàm seminibus ab accipit tamen ea theologus, non aliter ac philosophus Ecclesià datis, quæ Christus Apostolis, Apostoli Ec­ principia perse nota, sine medio et ratione, perindô clesiæ dederunt, pastores el doctores ac theologi in ut articulos fidei acceperat. Hæc enim quasi naturalis universum omnes ca riganl et excolunt, et quæ pian­ atque insita in animis fidelium notio inest, ul quidquid ta;, traduces, propagines ex eis oriuntur, proferunt et ab Apostolis scriptum traditumque est, verum esse ostendunt. Illa fundamenta sunt theologiae ecclesiasti- sentiant. Ac thcologiæ legitima germanaque principia cæque doclrinæ, qua; Christus per Apostolos posuit, hæc sunt. Nam quæ vel à mctaphysicis, vel à physicis, cæteri sive concilii Patres, sive pontifices summi, seu vel à mathematicis, vel à reliquis demiim nature di­ Ecclesiæ doctores, sancti omninò superædificant. sciplinis adsciscit, perspicua per seevidentinque prin­ Nam fundamenta alia nemo potest ponere præter ea, quæ cipia, non ex suà sumit vi atque naturò, sed foris in­ potila sunt, Apostolorum el Prophetarum, ipso sum­ venta in proprium usum mutuatur, aut certè jure quo­ mo angulari lapide Christo Jesu. Enimvcrò disciplina­ dam suo vindicat. Forsitan quispiam dixerit : Nonnò rum principia noe eodem gradu locata sunt omnia. igitur mullæ variæquc erunt rationes thcologiæ for­ Qmcdam enim simpliciter prima sunt, quæ vi suà ge­ males? siquidem multarum disciplinarum varia item nerali estera continent; ul in melaphysicis illud : Im­ principia sunt. Minime vero. Non cnim ex adjunctis ct ponibile est simul affirmare et negare; qualia in tbco- extrinsecus attributis doctrinarum formalis ratio pelilogià Sunl illa : Deus est ; ct : Est remunerator inqui­ tur, sed ex propriis nativisque principiis. Atqui in rentium se; in quibus lanquàm in primis credibilibus theologià horum omnium una cl eadem ratio formalis omnes fidei articuli implicite continentur, quemadmo­ est, nempe fidei lumen supenaturalc.Quæ igitur sint dum div. Thomas eisdem quoque verbis affirmat. Alia thcologiæ principia, lùm germana, lùm aliena, atque ex sunt principia precipua quidem el immediata, sed illis quæ prima, quæ secunda, ex primis verò quæ ge­ contractiora Limen quàm illa communia, qua; erant neralia, qnæ quasi in speciem contracta, satis, ut reor ctttcrorum omnium quasi fontes. Hujus generis in phy­ dilucidò apertèque docuimus. Quibus ex rebus intellisicis ca sunl : Res naturales nialmd formaque con­ gilur, è decem locis duos primos propria el legitima stare; naturam esse principium motte et quietis; in thcologiæ principia continere, 1res postremos externa theologia veru articuli fidei capitales, qui, ut D. idem et aliena ; nam quinque intermedii aul interpretatio­ Thomas ait, pruno cl per se credendi fidelibus propo­ nem principiorum propriorum continent, aul eas, quæ nuntur. Nimirum cnim de Deo, qui csl res theologi» ex Insorte et profecte sunt, conclusiones. Ilæ cujussubjecta, ca articuli enuntiant, quæ vel ex perpetuò modi in lheologiù sint, statini explico, si priùs argu­ eternitele in Deo insunt, vel humanæ salutis ergò menta refello quibus saprà usus sum, quùm dc princi­ disposila in tempore ac dispensala sunt. Eumdem piis ejusdem thcologiæ quærerem. Ad quas ipsas quippò Deum, qui innus cl unus est, qui creavit mun­ argumentationes cx superioribus dictis salis mulla re­ dum, qui el impios facit justos, ct felices pios, cumsponsa sunt, quibus perspici possit, adversùm D. Tho niunt, intelligamus, tunc totam nos Pauli argumenta tionem eludere. Conabatur siquidem Apostolus eo ca pile monstrare veteres omnes, quotquot à Deo probati sunt, testimonio fidei probatos esse. Cùm verò in enu* meralionc Enoch quoque inter cæteros induxisset, not aliter ostendit illum fide esse probatum, nisi quia antò translationem testimonium habuerat placuisse Deo. QuA propositione à sacris litteris posilA, è vestigioassumptionem adjunxit : Sine fide autem impoui-. M7 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 568 bile est placere Deo. Credere enim oportet accedentem nature leges aliquem habere ct auctorem ct judicem; ad Deum, etc. Hoc verò argumentum, quo assumptio­ nisi forte sola hæc lex deserta sit, quæ nullum legis­ latorem habeat, aut si quis jura hæc mundo prescrinem illam probat Apostolus, vanum cl imbecillum csl, psit, nulla juris hujus servandi curi tangatur. Quòd si demus non oportere semper credere accedentem ad si tam ignarus est, ut nesciat premia et honores vir­ Deum, quia csl, sed aliquando, rarò tamen, satis esse tutem alere, jacereque eam semper, si premito et scire. Refellemus enim argumentantem Apostolum cà honoribus destituta sit, indignus profecto est, ad quem responsione, quòd fieri potest, idque melius esse, ul ouis sciat esse Deum, quo casu non oportebit credere auctorem et judicem sanctissimas nature lepes refe­ ramus. Quocirca si de Deo divinaque rem moralione Deum esse. Itaque liet, ut non sit impossibile sine sermonem facimus, quateniis naluræ lumen ostendit, fide placere Deo; Enoch nutem unum ex eis esse, qui non credebant, sed sciebant esse Deum. Quemadmo­ ulrumque in hoc lumine agnoscimus, cl Deum esse, dum ergò cùm Apostolus ait : Sine fide impossibile esse ct esse remuneratorem inquirentium se. Quia vero ut placere Deo, non in communi et ul plurimum loqui Deo placere possimus, non sal est ipsum cognoscere intclligendus est, sed semper ac de singulis hominibus principium esse, auctoremque nature, sed oportet in Deum ferri, quia finis est supcrnaturalis, atque adeò viatoribus, sic quiim causam ejus rei reddit, inquiens : supri nature vires eminens et excellens, rectissime, ut Credere enim oportet accedentem ad Deum, quia est, in universum dixit Apostolus, accedentem ad Deum, eodem modo intclligilur nullum omninò excipere, sed finem utique supernaturalem, oportere credere, quia de omnibus, atque de omni tempore loqui, si illa est, etc. Nam quod naturalis ratio docet, id scire ad ipsius argumentatio quidquam habitura est, ad facien­ supernaturalem hunc accessum non csl salis. Habe­ dam fidem, virium. Jam vero quod ad sequens principium attinet, Camus quippè accessum ad Deum per fidem. Quòd autem jctanus in hoc defendendus est, quòd dixerit, per nui Paulus de accessu ad finem supernaturalem, de remu* neralione quoque supra naturam loqueretur, illa ma­ fani speculatricem scientiam cognosci evidenter posse, nifestò demonstrant : Expcctabat fundamenta habentem Deum esse remuneratorem inquirentium se, si de recivitatem, cujus artifex et conditor Deus; ct posterius : muncralione supernatural! intclligit. In nulla vero Nunc autem meliorem patriam appetunt, id est, caeles­ scictdiù ostendi premium aliquod justos, sapientes­ tem; ideò non confunditur Deus vocari Deus eorum, p» que viros manere post mortem, hocCajclanus genera­ ravit enim illis civitatem. Et rursùm : Aspiciebat in liter videtur asserere, hoc cogor ego improbare. Chryremunerationem . invisibilem enim tanquàm videns sus­ sostomus porrò, bom. 4 de Provid., tradit, qui animi tinuit. Et denique : Non suscipientes redemptionem, ut immortalitatem in dubium vocant, cos addubitare, niirn meliorem invenirent resurrectionem. Atqui hi omnes in meridie sil dies : < Si enim, inquit, negant anitestimonio fidei probati non acceperunt repromissio­ < mos esse immortales, negant supplicia improborum nem, Deo pro nobis melius aliquid providente, ul non < post hanc vitam, negant pnemia justorum. Provisine nobis consummarentur. Sed crimen illud, quod < dentiam itaque Deo negant, atque adeò divinitatem, D. Thomæ secundo loco inferebatur, salis, ut mea < qua) sine providentià intclligi non potest. Nam si ii, fert opinio, dilutum est. I)c tertio veri) peccato nihil < qui Deum rite colunt, injuriis affecti migrant, impii csl ncccsse illum purgare, quiim jam explicari do­ < conlrà injusta felicitate politi, non ergò justitia in cuerimus, fidem theologicam, de qua in presenti dis­ < Deo est, si suos non potest honoribus premiisque serimus, non quibuslibet Dei dictis assenliri, sed iis, i donare; quòd si Deo aul potentiam, aut justitiam, quæ duntaxat ct ad fidelium communem religionem < aul oculos ad cernendum tollis, Dei vocabulum inane spectent, et communes Ecclesiæ administri denun­ < (11. Omni namque ratione concluditur, ul si nullo tient. Ac primum nodum solvimus quidem, secundus < premio afficit eos, qui inquirunt illum, ne Deus quivero expedietur hoc modo. ( dem ullo modo sil, nisi Deum aut cæcum, aut im< becillum, aut Iniquum habeamus; cæcum, qui suos Quæ sunl fidei, ca sunl in duplici differenlià. Quon­ dam enim simpliciter, ct apud omnes fidei sunt, ul < non videat, imbecillum, qui dare premia non possit; quæ rationem superant naturalem. Alia fidei dicuntur < iniquum, qui nolit. > Qui igitur negat alterum, is ulrumque tollat necessc est : cl si non habet remune­ esse non per sc quidem, sed quasi per accidens divi* ratorem inquirentium se, ne Deum quidem habeat nilùs revelala, propter cos, qui eorum demonstrationem oportet. Ulud quoque vix inlelligo, quid sibi Cajetael evidentiam non habent, ul Deum esse, el esse unum, eumdemque æiemum, sapientem, justum. Quas res nus velit, cùm ait nullam scientiam speculativam hoc omnes licet in nature lumine videamus, populo lamen •ningere, an Deus sil remunerator inquirentium sc, undè colligit oportere ut id fide teneamus. Quid enim rudi Dens providentissime revelavit, quemadmodum si nulla speculatrix scientia illud assequitur? Nonnò D. Thomas2-2, q. 1, art. 5, clq. 2, ari. 4, explicuit. De Deo rursùm dupliciter loqui possumus, quà divisiono satis erit, si aliqua effectrix assequatur? Mihi quidem primo argumento diluendo utebamur, vel quia est illud persuasum csl, quemadmodum Deum, hoc est, primam causam efficientem esse, speculatrix nature principium finisque nature, vel quia principium ct fi­ disciplina declarat, ila et effectricem quoque nature nis est supra naturam. Priore modo Deum esso, esse unum, immortalem, sapientem, ct hujus generis reli­ ejusdem disciplinam, Deum esse omnium postremum qua, naturale lumen oslcndil; posteriore autem il?. (•nem, obtendere, neque hoc solum, sed illud etiam, 569 CAP. II!. REFELLUNTOR ARGUMENTA CAPITIS PRAECEDENTIS, eadem sola fides tenet. Undo cl I). Thom. 2-2, q. 1, ari. 8, cùm in primo argumento opposuisset, Deum esse unum, non oportere in articulis fidei computari, quòd sciri per demonstrationem posset, respondet quòd < mulla per fidem tenemus de Deo, quæ nalu< rali ratione philosophi investigare non potuerunt, < puta circa providentiam ejus el omnipotentiam, et < quòd ipse solus sil colendus. Quæ omnia continentur < sub articulo unitatis Dei.» Hactenus ille. Loquitur au­ tem de providentia et omnipotentia rerum etiam «upernaturaliuin. El q, 2, ari. 2, ad 5 : < Credere ( Deum , inquit, non convenit infidelibus sub eò ralione, qua ponitur actus fidei,'.etc. > Quæ ca­ lumniam fortasse non effugient, nisi td hujus distin­ ctionis normam revocentur. Quibus reluis expositis,D. I liornas aperte docet, ea quæ proprie et per se fidei sunt, nulla posse naturali argumentatione patefieri. Quin prima parte. quaestione 52, articulo primo, illos arguit quasi fidei vínicos. religionique nostra! etiam noxios, qui ea, quæ fidei sunt, nature rationibus co­ nantur ostendere. Quòd si quæ argumenta fidei decre­ tis comprobandis sancti doctores afferunt, congruentia illa esse, non evidentia, probabilia, non necessaria, suadere, non cogere, adducere, non cogere, adducere, non evincere. Lumen enim naturale id patefacit et illustrat, quod naluræ congruens ac consentaneum est. Cùm ergo fides, ul sæpè diximus, rerum carum pro­ prie sil, quæ hominum naturam el ingenium exsupe­ rant, fit, ul res ejusmodi nullo monstrari natura! lu­ mine, nullà confici natura! ratione queant. Quòd si fi­ des substantia esbrerum sperandarum, ut ad Hcbræos Apostolus ait, spes autem quæ videtur, non esi spes, ut idem tradit ad Romanos, consequitur necessari^ ut quæ credit fides, quoniam et spes eadem sperat, hæc nec oculi cernant, nec aures audiant, nec in cor homi­ nis ascendant, atque adeò ne rationibus quidem demon­ strentur humanis. Nisi forte aut res divinas huinanæ fulciunt ac sustinent, aul certe Paulus fallit cl fallitur, qui fidem argumentum esse non apparentium adstruit, nostramque sapientiam in mysterio absconditam nullum hujus sectili principem cognovisse. Nostre ergò disci­ plinai principia philosophi ostendere proliabililer pos­ sunt, demonstrare necessario non possimi. Quocirca me­ tuere non debet quisquam, ul fidei meritum sil amissu­ rus si rationes quoque ad fidei veritatem ct explican­ dam ct ornandam adhibuerit. Non enim, condor licet quantum potest, rationes adhibebit ejusmodi, quæ præbeant experimentum sensuum, sed tales tamen, quibus cl ii qui non credunt, ad fidem adducantur suavius, et ii qui credimi , in fide contineantur libentius. Fides sane cum naturò non pugnat, sed consentit; nec dissident humana et divina ratio, sed cdhærcnt. lìraque vera est,nec verum vero adversatur; utraque est à Deo, nec Deus sibi contrarius est. Pervertimi itaque homines fundamenta naluræ, còm illam a fide sejun­ gunt. Quin fide dirigenda naluræ ratio csl, ct quidem sic, ul hæc duo verba inter se, non res discrepare vi­ deantur. El cum divinis humana similia el agnata sint, qui hominis officium Deo exhibet, et gratiæ naturam 670 servire facit, is probé theologi munere perfungitur. Quam omninò rem cl D. Thomas sæpè probal, et nos cùm alias mullis, lib. 8, 9, iOet il, lùm in quarto decimo libro copiose disseremus. Nunc autem argumenta illa refutanda sunt, quibus id effici videbatur, ul theologia fidei decreta compro­ baret. Ac prima! quidem argumentationi responsum est salis. At secunda sic refellitur : Non est articulus fidei mundum à Deo exstitisse, sed Deum in principio tem­ poris cadum terramque creasse; id verò articulus fidei est, qui demonstrari nullà ratione potest, quemadmo­ dum D. Thomas, 1 p., q. 46, art. 2, disserit. Nam quòd tertio loco Petri testimonium objicitur, nihil aliud effi­ cit quam religionem disdplinamque Christianam non esse omni ex parte similem Pythagoriae, cujus alumni nullà rationis antcceptà informatione , nullàque omninò reddita causò, auctoritatem praeceptoris arelé mordicùsque tenebant. Indoctorum est ista consuetudo, caque Sarraccnorum, Paganorum, haereticorum, ut cæca el temeraria sectæ sua! dogmata sine judicio am­ plectantur, el quæ disquisitione egent maxime, hæc sine lillà disquisitione recipiant. Non erudiuntur isti, crede mihi, sed astringuntur; nec viò et ralione docen­ tur, sed quasi veneficiis el cantionibus in insaniam agitantur. Enimverò quæ in Evangelio docemur om­ nia, quamvis accrrimè ad supernaturalia capessenda moveant animos, tamen leniori naluræ ralione Chri­ stus ipso prælexuit, ne discipulos rationis expertes ha­ bere videretur. Sapientia quippè Dei, quanquam attin­ git à fine usquè ad finem fortiter, sed disponit tamen omnia suaviter, hominesque humano more instituit et erudii, hoc est, rationales rationibus. Nec verò aliter discipulos suos Deus vult esse compositos ad doctri­ nam cælerorum, qua ipsi abeo sunl edocti. Dedit illis linguam eruditam, ail Isaías, cap. 50, ut sciant sustentareeuni qui lapsus est verbo ; aperuit quoque illis au­ rem, ut audirent quasi magistrum. Quemadmodum igi­ tur Christi discipuli ipsum quasi magistrum eradica lem audimus, non quasi veneficum incantantem, itàet linguam habemus, non quæ huc atque iljiic feratur vo­ lubilitate verborum, sed doctam et eruditam, quæ di> cipliuæ suæ sciat causas et rationem reddere. Lucianum Antiochenum scribit Eusebius, eccl. HisL lib. 9, rogatum à preside, cur, cùm vir rationalis et prudens esset, sequeretur sectam cujus non posset reddere rationem, in hæc verba respondisse : < Nos < Christiani non, sicut vos putatis, humana) alicujus c persuasionis errore constringimur, nec indiscussò. < ul alii, parentum traditione decipimur. Auctor nobis < de Deo Deus est; nec enim posset sublimis illa maje< stas sensibus humana'mentis illabi, nisi velSpirilùs < sui xirtule delató, vel verbi ac sapienliæ suæ inter c prolationibus indicate. Fateor, erravimus nos etiam < aliquando, el simulacra quæ ipsi finximus, deos cceli i ac terne putabamus auctores. Sed arguebat eos fra< gilis substantia! suæ à nobis prestila consecratio, < in quibus tantum venerationis inerat, quantum de< ris mens contulisset artificum. Vcriim oninipotcn< Deus ille, quem non nostris manibus fictum, sed cib DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 671 «jos nas decebat esse figmentum, errores miseratus r humanos, sapientiam suam misit in hunc mundum t carne vestitam, quæ nos doceret, Deum, qui cadum t fecisset ct terram, non in manufatti?, sed in invisi< bilibus requirendum. Vite et nobis leges, ac discit conclusio. Sed qmim per interrogationem elata m controversi! po­ nitur, quæslio est; quum argumentatione colligitur, conclusio. Quòd si eamdem rem argumentis suistheo logus addicit et conficit, quæ in quæstionem fuera adducta, futilissima^ scilicet illæ quæstiones theolo­ gicae vocari nec debent, nec verò possunt, ut quæ in principiis lheologiæ finiri nequeant ct solvi, atquo adeò nc conclusiones quidem esse doclrinæ ejus, sed indoctorum hominum commentili» chimera. Quam ergo inlelligimus theologicam quæstionem? Opinor eam, quæ plané ad rem facial, hoc est, ad theologiam spectet. Non aulem spectant vanæ, inepte, noxiæ, sed solidæ, aplæ, commodæ. Ego9 inquit, sum Deus tuus docens te utilia, Isqí. i8, 17. Theologia ergò, quæ Dei nimirum doctrina est, nullo modo inutilia colligit. Quin super fidei fundamentum, quod ab Apostolis csl po­ situm, aurum, argentum, lapides prcliosos superadifical, ICor. 3, 12. Nam qui ligna, farnum ct stipulam, ii non hoccx theologi!,sed cx errore faciunt. Mancai igi­ tur, eam esse propriè theologicam conclusionem, quæ ex lheologiæ principiis, ul effecta è causis suis, orietur. Unde illud consectarium est, nullam lheologiæ quæstio­ nem existimandam, quæ non possil ad ejusmodi initia referri, exque fis aplè ct congruenter argumentando definiri. Quanquam sunt quæstiones quasi appendices, quas, quoniam grati! explicandi illas quæ vcrò cl pro­ priè théologie» sunl, appositi cl gravitar adjunguntur, jure quodam vel similitudinis, vel propinquitatis, vel ctiam ordinis, theologicas itidem haud absurdi appella­ veris. Vcrùm hoc loeoet tempore de quæstione theologi­ ci secundum nahmmet ordinem disciplinæ loquimur. Contingit enim aliquandò non in theologi! modo, sed in cæteris feri humanis etiam disciplinis, ut quæ suàpte natur! principia sunt, idcôque à discipulo sup­ ponenda, si res vi! ordineque procederet, ca ut ho­ minum ingenia sunt, cl revocentur in dubium , cl ar­ gumentationibus comprobentur; ità fiat perturbatus ac preposteras rerum ordo, ul causæ posteriores sint, prioraque effecta sumantur. Quæ res effecit, ut D. Tho- 673 CAP. IV. DE QUÆSTI0NIBU3, SEU CONCLUSIONIBUS THEOLOGICIS. mas cææriquo theologi in quæstionibus theologicis eam etiam ponant : Situe Deus? ct alias omninò simi­ les, in quibus dubium non est, prima certaque prin­ cipia in dubium verti, ac perinde, utsi essem disciplinæ hujus connexiones, ex aliis quasi principiis necti. Atque hæc causa Aristoteli quoque luit, ul in scientias omnes quatuor genera quæslionum inferrei, nempe an res sil, quid sil, qualis sil, propter quam causam sit. Quæ duæ posteriores quæstiones terminari rectè atque cx ordine nature possunt, priores dûæ non pos­ sunt; nisi forte quùm duæ ejusdem rei definitiones sunt, quarum una per materialem causam, altera per fina­ lem definita* rei naturam explicant. Tunc enim defi­ nitio posterior per priorem demonstratur, ratione quodam modo et via naluræ servata. Al enim rci fini­ tio, qua*, secundam illam quæstionem solvit, propemodumex effectis notescit; qua* licet natura poste­ riora sint, nobis, hoc est, in nostra cogitatione, priora ¿uní lamen. Illud item cùm in aliis, tùm magis in lheologiæ doctrina usu venii, ul principia ipsa vel disposila inter se cl ordinata sint, quemadmodum causæ ipsæ in quatuor genera distribute ordinem prioris el posterioris habent ; vel certe connexa et colligata sint, ila ul ex utrisque concessis , ad alter­ utra dubia liceat pervenire. Quapropter si adversa­ rius admittit principia quædam, quamvis cælera ne­ get, cx concessis poterimus non concessa colligere,, præsertim si mutuo nexu conjuncta el copulata sunt. Hinc enim theologi veteres vetus Instrumentum pre­ nant cx novo, contraque novum ex velcri ; Ecclesiæ auctoritatem è libris sacris asserunt, librorum nirsiim sacrorum ex Ecclesià. Ità ne unum quidem principium in thcologià esi, quod in quæstionem theologi non ver­ terint, ut si à quopiam fuerit negatum , qui alia forti* principia concedet, paratissimus ex his, quæ dederit, hominem evincere, el quasi arrepto mucroneconfodcre. Quæ res explanata csl in secundo libro diligenter, el in postremo diligentius explanabitur. Nec ob eas 60liim causas principiorum suorum theologi quæstio­ nem faciunt, sed cò etiam magis, ut illa explicent ct exponant. Nam, quod apud rhetores olim pueri didici­ mus, omni disserenti proposita est quæslio, non ei modò, qui disputatione res ambiguas jactat, sed et historicis, cl poetis, qui quæstionessibi propositas non tam argumentatione solvunt, quam expositione. Expo­ sitio autem fidem in auditóre sæpe invenit, argumen­ tatio facit. Ubi familiæ nostra quosdam sæpô risi, qui in co laborant vehementer, ut divi Thomæ rationes, quas identidem ad explicandam fidem congruentes ille adfert, perinde ac si essent demonstrationes certe atque perspicua^, defendant. Nam cl adversarios ipsos ridere soleo, qui in co in quo divus Thomas egregium se fidei administrum prabuit, illum impugnant quasi hostem. Nec inlcUigunl viri, magis ad certandum quàm ad docendum prompti, quæstiones fidei gravis­ sime sanctissiinequc proponi, non quia fidem dubitanti auditori facere nitimur, sed quia credenti ea qua* minus percipit cl inlclhgil, cxponcrc conamur. Quid igitur quæslio theologica sit, si eam ex disciplinæ ordine na- 574 turaque finiamus; quid rursum illa sit, sl cx ingenio nostro existimetur, quæ quæstiones in thcologià pri­ maria?, quæ appendices, quæ argumentatione potis­ simum, quæ contra potissimum expositione solvantur, dictum csl salis. Nunc quæslio partienda est, ul ea, quæ in re dis­ persa atque infinita videntur esse, ratione cl distribu­ tione sub uno aspeclu ponantur. Quæslionum ergò theologicarum, quacumque de re sini, duo sunl ge­ nera; alterum cognitionis, alterum actionis. Cogni lidnis sunt ha*, quarum finis esi scientia : si quærnlur, Pater ct Filius sintne unum principium Spiritus sancti, an duo ? — Diviner Persona an proprietatibus relativis, an absolutis distinguantur? Actionis autem hujusmodi ex­ empla sunt : Siine poenitentia ad salutem necessaria tan quàm medium, an etiam ul præceptum ? — Num sacra­ menta nover legis gratiam et virtutes conferant ? Cognitio­ nis quæstiones, si generaliter loquamur, quadripartite sunl, cum aut, siine vel Deus, vel angelus, vel anima rationalis, aul quid sit, aul qualis sit, aul cur sit talis, quærilur. Quarum prima cl secunda, ul diximus, ex ingenii nostri conditione, secunda ct lerlia ex nalurà rerum cl disciplinæ ipsius explicantur. Actionis porrò duo sunl genera, unum ad salutem necessarium, alterum carum rerum quæ utiles esse videantur. Prioris generis bæ sunt quæstiones : Si, exempli causò, honor Christi periclita wr, aul salus etixm spiritualis proximi, vir christianus mortemne pro his re­ bus subire debeat, annon? — De baptismo suscipiendo præceptumnc Evangeli! sit ? Posterioris autem generis, ut cimi quærilur : Diluatne aqua lustralis, quam bene­ dictam scholastici appellant, peccata venialia, planique pamas peccatorum tollat ri suá, et, quod aiunt, cx opere operato, an potiiis ex operantis merito? —xVùm Eucha­ ristia' Sacramentum cxattrito faciat contritum? Itemque, an recedente fictkmc, quemadmodum baptismus et poeni­ tentia, suum affectum sortiatur? Plena est D. Thomæ Summa talium quæslionum. Non enim theologus sem­ per dc necessariis disscrii, sed quandoque etiam dc i’i6 sine quibus salus religioque constat. El quoniam omnia persequimur, dicendum csl etiam, quæstionem theolo­ gicam, sive ad contemplationem, sive ad mores at­ tineat , aliam naturalem esse, aliam vcrò supernaturalcm. Snpernaturalem, opinor, quæstionem vocare licei, quæ ex supernaluralibus solino principiis defi­ nitur; naturalem aulem quæstionem eam esse dico, cujus, cur ita sit, ratio natura constans reddi potest. Est et quæslio media, qum partìm ex supernaturali principio, parlim ex principio naturali pendei. Primi generis exemplum csl : An omnes mortui simus? Quam quæstionem Paulus hac argumentatione delinit: Si pro omnibus Christus mortuus est, omnes murtui sunt ; at pro omnibus mortuus est Christus Item : An omnes raurgemus? Quam sic Apostolus terminal: Christus resur­ rexit ; ergò cl nos resurgemus. Secundi verò generis hæc sunl exempla : A’ítrn Deus sit ubiquef— Nùm im­ mutabilis?—Num animus hominis immortalis sil!—i\im dividi ct secari in paries possit? Quonm omninò pro­ bationes quamvis è sacris litteris petere liceat, quà m- 575 DE LOGIS TUE ÙOGICIS. LIB. XIL 570 liane ad fidem utique ocrlincnt, sunt tómen in lumine liant, et quæ proccptó danda existimem, perbreviter naturo ciane cl evidentes, eâque re non sunl per se exponam. fjdci qii.rslioncs, sed, ul diximus, quasi ¡wr accidens. Nulla thcologicæ quæstionis proccptó firma stabiliaTertii generis, ut: Siine Christus risivus?— Habcalne que tradi possunt, nisi ab his, qui in scholA sesemub duas voluntates, et intellect us duos, duasque item ulchis­ lùm ac (liù exercuerunt. Itaque propria est ca proceque potentia operationes? Quæ ex utriusque principiis plio scholasticorum, quoniam eorum, qui scholam ncI «b-acunl. Prima ex his: Christus est homo, el omnis gligemlam esse existimant, nulla idonea, exquisita, henna est risiius. Iteliquæ vero ex his: Christus duas excellens ut demonstremus ; longéquc diversa instituitur dispu­ perint?—l bi potuerU Malhusalcm vivere, qui in arai tatio de naturali ac supernatural*! quæstiouc, aliique non fuit, qui, sicut in pterisque codicibus el gravis ct ta­ loci theologici sunl huic atque illi accommodandi. Nam li iis nunurantur anni, reperitur supervixisse diluvio, vel cognitionis actionisque quæslioncs, ut alias diximus, utrum paucioribus, qui rarissimi inveniuntur, potiùs cre­ eodem fere modo, exque eisdem locis traclandæ d dendum sit, in quibus ita est numerus conscriptus anno- solvcndæsunt. r»;m, ut antè diluvium defunctus fuisse monstretur? Ha­ Sed ciim uniuscujusque genus quæstionis diligenter ctenus exempla Augustini posui. In hoc genere divus investigandum est, lùm illud maxime, an protcr fidem Thomas, Î coni. genU, cap. 70, quæstionem illam esse illa sit, an potius ad fidem rdigioncmquc pertineat. Cum censet : An cirium onimxitum sit? (quam inter arteros er­ his porrò, qui in fidei quæstio c errant, velis equisque, rores Drigcnu Hieronymus enumerat in cpistolà ad Avi- ul dicitur, decertandum csl • cum aliis vero, qui dc his t - n); sed divo Thomæ consentire videtur Augustinus controversantur, in quibus sahA fide decipi, errare .labi homines possunt, pugnare quidem, quod alias monui, u Enchiridio, capite 57. Vcriim ne diutius lectorem theologi ct possunt, » l quandoque cliam debent, sed remorer, de omni isto genere quæsliouum quid sen- 577 CAP. IV. DE QUÆSTIONIBUS, SEU CONCLUSIONIBUS THEOLOGICIS, 578 pernaturali disputaturus (nam hæc ¡IH propria dispu­ cruenta pugna illis omninò interdicta est Quam ridi il­ tatio est), nomen thcologiæ serum iosc reputet; lum est enim nervos omnes corporis cl animi intendere titulum suum, hoc est, theologi, frequenter legat; ineù quæsiione solvenda, cujus inscientia nihil periculi habet, error nihil habet criminis? Sed in loto hoc poste­ quæral à se non semel, sed sæpiùs, qiiorsùm espe­ rii disputare, sciatque nullam illi quæstionem asci­ riori quæstionum genere quam magna theologo sit scendam, nisi quæ ad veram, quæ supra naturam esi, adhibenda moderatio, in octavo et nono libris non in­ diligenter exposui. Hic dico qiiantùm proposito ac for­ Christi, Apostolorum el Prophetarum philosophiam referatur. Hujus cnim præccpti quidam immemore* in­ mularum brevitali satis csl ; reliqua illinc petentur. numeris quæstionibus, praesertim dialecticis, physicis Non cnim mihi libet eadem hoc tempore et loco resu­ et metaphy sicis explicandis importunissimi longissi mere. Illud hujus loci el temporis est theologum admo­ mique fuerunt. Nemo autem csl longus, qui materiæ nere, ul non stultas modi) quæsliones, et genealogias, immoratur, si aliquid accersit atque attrahit, quod ct contentiones, el pugnas legis devitet, quæ sunl in­ terdigli) quoque noxiæ, verino cliam inutiles quascum- suo videlicet instituto congruens consen tiensque sit. que, el vanas, quæ theologo nequeunt in usum aul Ncc tamen (pia tiones istas, quamvis non adeo neces­ sarias, exterminandas puto. Est cnim animorum incognitionis aul actionis accorsili. genionimquc exercitatio quadam non modò acumiiïs In his Hieronymus illas quæsliones censet : Quot an­ plena, sed etiam ad theologiam scholæ valdè utilis noi vicerit Mat h usai'eni?—Quoto alatis suœ anno Sa­ Nam quod Augustinus ail, nihil ad se pertinere, utrum lomon sortitus sit conjugium? Ne forsitan lloboam un­ cœlum sicut sphæra undique concludat terram in me­ decimo ætalis illius anno natus esse credatur. In epi­ diò mundi mole libratam, an eam ex unà parte desu­ stola quoque ad Vitalem, cùm posteriori harum dupli­ per volui discus operiat? item, an stet cœlum?an citer respondisset, ad extremum ait, Apostolum de potiùs moveatur? hoc vel in Manichaeorum invidiam ct isliusmodi interdicere quaestionibus. Et post pauca : odium dicil, qui similes mullas quæsliones se à ma­ < Relege inquit, omnes, et veleris, cl novi Testamenti < libros, et tantam annorum reperies dissonantiam, el gistro didicisse jactabant; vel illos certe reprehendit, qui iis excitandis ct solvendis quæstionibus multum < numerum inter Judam ct Israel, id est, inter regnum prolixa el rebus salubribus impendenda temporum « utrumque confusum, ul hujuscemodi hærere quæ< slionibus non tàm studiosi hominis quant otiosi esse spatia occuparent; illius cnim verbis libenter utimur. Cæterùm, quasi prêterions id genus quæsliones ijxse < videatur. > Athene habet, quòd non dixit, attingere, solvit, quibus tamen, ul ait, ineundis atque tractan­ sed haerere. Nam si id genus quæsliones breviter expo­ dis, neque episcopo temporis salis crai, neque illis, nere otiosum cl inutile est, non ego sohim, qui in su­ periore libro multas ejusmodi explicui, sed Augustinus quos ad salutem et sanct e Ecclesiæ necessariam uti­ litatem cupiebat informari. Nec dissimile huic esi, ac Hieronymus quoque ipsi arguenlur. Non csl igitur quftd Augustinus idem curiosissimas Dioscori quæslio­ immorandum in hujusmodi quæstionibus minium ne­ nes reprehendit, el scribit tamen, se non idcircò ea cessariis, licèi ad veritatem liisloriæ sacne quodam dicere, quia isliusmodi discuntur, sed quia vano (ine modo spectare videantur; sed cum in omni disputa­ discuntur, ha respondit quibusdam earum breviter, tione, tinn magis in câ quæ ad (Idem cl salutem nihil attinet, exercenda est facilitas quædain, itesi hisce re­ aliis vel prolixe. Ego vero si ab amico essem de rebus ejusmodi interrogatus, aul dissimulanter præterirem, bus disserendis diii ac mullum hæreamus, in morosi­ aut aperte cliam responsa negarem. Nec enim dignes tatem inutilem ct odiosam incidamus. Al divitó Augu­ cas quæsliones censerem, quibus vel tanldlùm tem­ stinus supervacaneum esse existimavit quærere, ubi el poris impertirer. Sed Augustinus crat vel in amicos quomodo sil incœlo corpus Dominicum. Sed dc fide, liberalior, vel in Dioscortim indulgentior. Quorsum ct symbolo, licet coram synodi Patribus, ad novit ios hæc? Ul inlelliganl ii, qui scholæ perpetuam invidiam tamen doctrinam instituebat. Alioqui, Cajetanus, quem condant, controversias circa Aristotelem exortas non unum nostre familiæ non ingenio soliim cl eruditione esse disquisitiones theologi indignas, si quæ in Cice­ præslanlissimum audeo dicere, sed in hujus generis quæstionibus excitandis modestissimum, non csl veri­ rone ambigua erant, ea non est dedignatus explicare Augustinus. Quid, quòd is ipse nescientem quid sit nihil, tus, quiim sacras litteras interpretaretur, eam rem quæquid informis materia, quid formatum exanime, quid rere, paucisque etiam explicare. At idem Augustinus corpus, quid species in corpore, quid locus, quid tem­ eas quæsliones nullo modo patitur, quas ex (egritudine pus, quid in loco, quid in tempore, quid motus secun­ animi dicil existera : Ecquid faciebat Deus, antequam dum locum, quid motus non secundiim locum, quid faceret coelum ct terram?—Ecquid ei venit in mentem, stabilis motus, quid sit ævum, et quid sil ncc in loco ul aliquid faceret, quitm anteit nunquam aliquid fecerit? esse, nec usquàm, et quid sit prêter tempus et semj er Sed poenitentiam agens, confitcnsque peccata, vix ægré esse, quid sil et nusquàm esse, et nusquam non esse, fert quæsliones necessari is, nedíim mimis utiles, cu­ cl nunquam esse, el nunquam non esse; hæc, inquam, riosas, importunas. Non itaque eadem disputandi re­ nescientem, ncc dc Deo, ncc de animò suâ quidquam gula theologo praescribenda est, cùm in gymnasio cer­ recte aut (¡merere aut disputare posse asso erat? Non tat, cl cùm in cubili, aut etiam in templo luget. sunt igilur quæsliones isiæ physicæ cl metaphysicæ à Sed regula hæc erit ct rationi cl sanctorum aucto­ scholà postró cxjællcndæ, ne illæ quidem, quæ En\ ritati maxime consentanea, ut omnis theologus dc resu- 579 DE LOCIS THEOLOGICE. LIB. XII. W smo cæterisqve sîmilibus curiosæ sophisticæque etiam Sum. Eccles., p. 2, c. 9, septem gradus ordine poniî vis® sunt. Sed dc hoc alio loco pluribus. Nunc ad proposition un catholicarum, quæ eaedem, cùm in ftdei quæstioncm redeo, quæ nisi theologo in primis disputandi eontroveraiam disceptalionemquo vocan­ tur, quæstiones fidei dicuntur. constituta sit, nihil ratione docere potest neque vià. In hàc igiiur re vehementer elaborandum est, si Primus earum est, quæ in libris sacris habentur in lheologià, quis sil gradus veritatis ac falsitalis cx* expressa. Secundus earum, quæ ex hisce per certam quirimus. Id nimirùm ul ihcologiæ maxime pro­ et necessariam consecutionem fiunt. Tertius earum, pri ui est, ità est omnium difficillimum. Quare illud quas verbo tenus Christus Apostolis, Apostoli Eccle­ prestare valet nemo, nisi perfectus consummatiisque siæ tradiderunt. Quartus earum, quæ in conciliis uni­ theologus. Dixerit quisqiiam : Quid? normó sunt versalibus definita sunt. Quintus earum, quæ à Sede notæ aliquæ, quibus quæstiones fidei sejungi ab eis, apostolicé sunt fidelibus ad credendum proposita. quæ fidei non sont, cl internosci possunt? Sané vero; Sextus illarum, quæ de fide et refutatione hæresum sed nec cuivis contigit adir. Corinthum, nec sunt ista sancti doctores unà mente unàqiio voce docuerunt. omnium communia contrilaque præecpla. Ac pertinet Septimus illarum est, quæ ex tertio, quarto, quinto quidem ad omnem fidei quaestionem constituendam et sexto generibus consecutione firmò et necessarià semper in promptu habere ejusmodi nolas, et quae­ derivantur. Ex quibus capite sequenti distinguit etiam stionum fidei quasi indices; vcriim ca magna omninò septem genera hæreticarum propositionum , quæ se­ res est, egetque doctrinà el exercitatione non panò. ptem illis generibus propositionum fidei repugnant. Illas itaque, si poterimus, proferemus; ncc ità mulla At vero more jurisperitorum illa sunt tradita, quæ post, sed pauca ante dicenda sunt. Fidei porrò qnæfortasse minutius in tenuissimas particulas concidun­ Slio bifariàm intclligilur, una, quæ immediate1 ad fidem tur. Nobis tamen, qui docendi compendiariam viam attinet, ul vere attinent omnia, quæ Deus Ecclesia et rationem profitemur, ad breviorem numerum et suæ aul verbo edidit, aul scripto ; altem quæ mediato ahsohnam quamdam disciplina formulam redigenda fidei est, cuju smodi sunt omnes conclusiones, quas sunt omnia. Cùm igitur veritas fidei, ul pauló anté ordine disciplinas cx illis prioribus colligere ct definire diximus, bipartita sil, et hæc ad fidem mediate, illa possumus. Quæ, quoniam non in seipsis, sed in aliis iinmediatè pertineat, necesse esi, duos gradus propo­ tanquam principiis revelate à Deo sunt, mediaté fidei sitionum fidei generales statini à principio collocare. dicuntur esse, cl qui eas negat, is fidem negare hoc Prior earum erit, quæ theologi.® legitima principia modo dicitur. Atque equidem illud cliam animadverto, sunt, cujusmodicumque sint illa, sive primaria, sive secundaria, hoc esi, ca omnia quæ Deus in se ípsis eas non abs re forsitan quæstiones fidei vocari, quæ vehementer ad Ecclesie doctrinam perlinent, fideiquo Ecclesiæ revelavit. Posterior vero gradus harum erit, sunt propter affinitatem appendices; non quòd nul ex quæ cx prioribus illis necessario colliguntur. Hoc enim iis pendeal fides» aut iis sublatis funditus illa tollatur, gemis conclusionum, ut cum rebus fidei colligatum, sed quòd affecta ægraque sil, si harum rerum veritas ad fidem etiam special. Ratio enim connexi, quum labefiat, quæ ilii hærenl el adjunguntur. Oportet concesseris superius, cogit inferius concedere : ct nempé in Ecclesia sanam doctrinam esse cl verbum quum inferius negaris, superius item negare cogit. sanum, ul Apostolus ait, I ad Tim. 1, 10, cl alibi Rursum in superiori illo gradu duos intelligimus, unum passim. Quemadmodum autem morbi quidam lelhalcs carum propositionum fidei, quas in libris canonicis sunt, alii verò non interficiunt quidem hominem, sed sacri auctores scriptas reliquëre; alterum earum, afficiunt Lamen valetudinem; sic errores quidam non quas verbo traditas Ecclesia, ut crederet, à Christo ct fidem exstinguunt, sed obscurant; non evertunt, sed Apostolis accipit. In posteriore itidem gradu duo ge­ infirmant; morbumque afferunt, non exitium. Sicul nera intelligunlur, unum conclusionum ejusmodi, ergo quod saluti csl noxium, vilæ id quoque noxium quæ e principiis solimi fidei nascuntur, alterum ca­ csl, ita quodeumquo sana» doelrinæ adversatur, hoc rum, quas non fides sola confit it sine externarum di­ fidei csl cliam quodam modo adversum. Ex quo inlclsciplinarum adjutorio, sed accitis aul uno principio ligitur, quæstiones illas quæ ad doelrinæ ecclesiastic® aul pluribus natur® ratione cognitis. Atque ha? qui­ sanitatem spectant, ad fidem suo quodammodo spec­ dem, tamelsi non eodem loco el gradu, omnes tamen tare. Sed nos hujus generis controversias non in fide simpliciter el sine additamento quæstiones fidei vocari proprié, sed propter fidem esse dicimus; nec qui in possunt, neinpò cùm ex utrisque fidei veritas pen-' bis errant, cos in fide, sed prêter fidem errare existi­ deal, cimi utriusque conjuncta et copulata sit. Nam mamus. Alquc ità rebus his primó simpliciter colloca­ quæstiones illæ quasi fidei appendices, quod nuper, tis, reliqua deinceps subtilius persequemur. cl quid dico nuper! imò verò plané pauló antè dice­ bam, fidei quodam modo sunt, non simpliciter. Ncc CAPUT V. enim sic fidei adhæroscunl, ut separari ab illà non Quibus nolis qwttionet fidei dijudicari possint. queant. /Egrotit sanò, ut ità dicam, in earum errore Quibus autem rationibus hanc dijudicandi faculta fides, non perit. lem assequi possimus, nc in constitutionem causarum Sed quoniam Scriptura sacra nativa et germana fidei erremus, accurate nunc el diligenter exponen sen* » ol M ura interdum et implicata sunt, ncc semper exploratum cslel cognitum quænam illa sint, quæ sina doni est Et cardinalis quidem Turrccrcniata, lib. 4, CTI CAP. V. QUIBUS NOTIS FIDEI QUÆSTIONES POSSINT DIJUDICARI. scripto Apostoli memorine prodiderunt, sæpe etiam impeditum est, ct quasi tenebris circumfusum, an con­ clusio controversa necessario è rebus fidei ducatur, id □os modò expedire alquc explanare cupimus, quibus jolis el signis cognosci ac distingui possit veritas fidei, tiim illa, quæ in sacris scripta libris est, limi quæ est verbo ab Apostolis tradita, lùm domimi ca, quæ ex harum vel alierà, vel ulràque conficitur. Eò verò stu­ diosius hoc negotium suscipimus, quòd non mndò scholæ theologis utilissimum fore inlelligimus, sed illis cliam maxime necessarium, quibus apostolica Sedes fidei cognitionem cl censuram imposuit. Non enim parimi in se babel fruclùs certa conslansquc ars in lheologià disserendi ; ncc sine hàc arte eorum er­ rores aequabiliter notari possunt, qui à tide Christi el anliquà Ecclesiæ institutione desciscunt. Contrariorum enim, quod à philosophis vere dicitur, eadem est dis­ ciplina. Quarè, si veritates fidei calholicæconstituimus, errores adversos pariter designamus. Age ergo, con­ feramus pedem, ul aiunt, et ad rem propius acce­ damus. Dc rebus perspicuis, ut dixi, nihil praecipi oportet. Ilaque si Scriptura divinæ locus, ul inde ordiamur, planum el apertum habet sensum, vel cx contextu, vel cx alio ejusdem Scriptura loco, vel ex verborum ipsorum darà luce, nullum nostrum pra.ceplum csl. Ipse enim apertus Scriptura sensus certum præ se fert calholicæ veritatis indicium (1). Quo lit, ul Lutito vanorum plerasque Inereses theologus vel mediocriter Scriptura divinæ sensu imbutus perfacile denotet. Nullum quippe negotium csl cos errores inurere, qu¡ Scriptura manifestò repugnant. Ut illi, Ecclesiam uni­ versalem in fide errare posse. Item, humanas omnes actiones criminosas esse. Item, tristitiam dc peccatis non esse necessariam, sed inutilem. Mulli denique abi, quos commemorare longum est. At enim de ScripturA sacrò dicta hæc intalligi volumus, quam esse canoni­ cam constanter sil ab Ecclesia definitum. Nam, quem­ admodum in secundo libro docuimus , libellum Ba­ ruch non adeò explorato el firmiter in sacrorum nu­ mero Ecclesia reposuit, ut aul illum esse sacrum fidei calholicæ veritas expedita sit, aul non esso sa­ crum, hæresis expedita sit (2). Libellus ergò iste, sive quilibet alius, qui in qu.vstioncm citri crimen h.rrcscos vocari possit, quantumvis clara et aperta inferat sensa, non statini efficiet certas atque constantes catbolicæ fidei veritates. Sed transeamus ad alia, et in rerum difficiliorum judicio è superioribus libris summa quæquc carpamus. Ex eo enim tempore hæc res ela­ borata est, cx quo locorum theologicorum firmitudi­ nem constituimus. Sit igitur prima praceptio. Cùm Scriptura divinæ Sensus fuerit obscurus, tunc Ecclesiæ intelligentia ca­ lem est germana Scriptura intelligentia, ex quà ha- (1) Semper addendum Accedente Ecclesiæ nu­ ctori tate. Vide suprà, col. 93, not. (I), et col. 104, not. (I). P.S. (2) Vide suprà, col. 104, not. (1). G8Î bebihir (crepet licèi hærcticus) el calholicæ veritatis insigne certum, cl ad probandas thcologiæ conclusio­ nes certi ejus, quod exquirimus, «argumenti dele­ ctus (i). Si enim Ecclesia certissimum jus habet discernendi verba Dei à verbis hnminum, ut in seaiuF do libro nobis constitutum est, halæbit quoque id< m jus, ut in verbis ipsis sensum Dei ab hominum sensu discernat. Nisi credimus, perinde Scripturam Ecclesiæ, ut PlolomæO /Egypliisque concessam; vel certe, ut nunc est concessa Judæis, quos scriniarios Ecclesiæ Christi Augustinus non ineleganter appellavit. Scimus autem, utrumque depositum Ecclesiæ commissum, ut utrumque cliam perpetua fide conservât, reddatqufl simul, quas accepit, < l Scripturam cl Scriptura intelligentiam. Spiritus meus, qui est in te, inquit Dominus per Isaiain, cap. 59, 21, cl verba mea, qtur posui in ore luo, non recedi nt de ore tuo, et de ore seminis tui amodd, ct usque in sempiternum. Ambas igiiur res Christi Ec­ clesia custodit, custodietque semper, et verbum, ct spiritum verbi. Item Christus Spiritum veritatis pro misit Ecclesiæ, qui cum illa maneret æternus, eique omnia suggereret, quæ illi à Christo sunt dicta. Item, cùm verum Dei Evangelium, quemadmodum Hierony­ mus clàganlissinto dixit, non in Scripturis sil, sed in sensu, non in sujærficie, sed in mcdullà, non in ver­ borum foliis, sed in radice rationis; si Ecclesia Scri­ pturam haberet, non autem legitimum Scriptura sen­ sum , non haberet profectò verum Dei Evangelitun, atque adeò ne fidem Christi quidem, quæ sine vero Dei Evangelio non est. Nec enim ad verba fides, sed ad sensa refertur. Alioqui et hæretîci Scripturas sine sensu loquuntur, el diabolus Scripturas etiam profert; sed in inlclligenlià falsà falsum Evangelium habent; certe non divinum , sed humanum , imò, quod p 'jus est, diabolicum. Cùm verò intar catholicos et hærcticos non de Scripturù, sed de sensu plurima controversia sit, si Ecclesiæ interpretatio non est certa inlelligendi norma, ecquis erit illius modi controversiae judex? Sen­ sum enim suum pro suâ virili quisque defendet. Quòd si in explorandà Srripluræ intclligcnlià nullus est Ec­ clesia» certus judex, audeo dicere rcmpublicam fuisse nullam stultius constitutam ; nullum enim dissidiorum futurum finem, consensionem fidelium nullam, nullam fidei unitatem. Quà sublalà, non charitas modò et pax, • sed fidos cliam ipsa penitus tollitur, atque ipsum om­ nino Ecclesiæ nomen. Quòd autem Apostolis Christus aperuit sensum, ut inteUigcrcnt Scripturas, Lue. 24, 15, non id propter illos tantiim, sed multò etiam magis propter Ecclesiam fecit. Ex quo inlelligimus, Christum læclesiæ suæ librum signatum perpetuò aperuisse. Scriptura insuper inlelligenliam Apostoli Ecclesiis ira(t) Vide suprà, col. 94, not. (<).— Iteriim cliam j»ro claris, ul aiunt, textibus, requiritur auctoritas Ec­ clesiæ, ulex illis fidescertò stabiliatur. Equidem ipsius vi claritatis niimpiàm forsan seso manifestavit de illis controversia ; ast eo ipso consensu constat de iisdem doctrina Ecclesiæ docentis, ex cujus auctoritate illi textus in suo sensu obvio ubique admisso interpretati ad fidem pcrtuieuu • P.S. M5 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 684 didcraní. Xwi si non sensum, sed verba dunlaxal tra­ in hoc abbas Joaehimus damnatus est, qui hunc locum didissent, non utique predicàsscnt Evangelium omni non ad rei ejusdem el nature unitatem, sed ad consen­ creature, ncc docuissent omnes gentes señare quæsionem voluntatis unius retulisset. Pari enim errore cumque illis fuissent à Christo commendata. Qualis illum alterum locum Joan. 17, 22, interpretabatur: enim Evangeli! predicano, qiialisvc doctrina absque Charitatcm , quam dedisti mihi, dedi eis, ut sint unum, intdligcnlià esset? Nempe qualis aut puerorum aul sicut et nos unum sumus. Prælereà Spiritum sanctum a psittacorum est, qui sine mente dant accipiuntque so­ Filio procedere, concilium Ephesinumcx illo Joan. 16 loco accepit : De meo accipiet ; cx illo cliam Joan. 15, num. Al apostolica; traditionis certior testis nemo csl, quàm Ecclesia. Nam quid acceperit, ecquis clarius evi- 26 : Quem ego mittam vobis à Patre, Spiritum veritalis, etc. Animam rationalem tandem forma esse sub­ denliùsque testabitur, quàm ipsa, quæ accepit? Scri­ pture igitur sensus ab Apostolis Ecclesiæ traditus pc- sistentem quidem , sed essentialiter, vere ac per sc n¿$ Ecclesiam est. humanum corpus informare, concilium Viennense, ut equidem sentio ex eo loco habuit : Inspiravit in factem Prælereà Ecclesia columna csl ct firmamentum ve­ ejus spiraculum vitee, et factus est homo in animam 11ritatis; at veritas et proprie in intellectu Scripture est, ventem. In eo enim quòd Deus animam homini insptin Scripturit autem improprie tanquàm in signo; quem­ admodum urina figurate sana dicitur, cùm animal id ràsse dicitur, illam Patres foris venisse interpretati sil, quod esi proprie sanum. Si ergo Ecclesia firma­ sunt, quemadmodum flatus extrinsecus venit. Non itaque sprillili! hominis educi de malcrió, nec ab ipsâ mentum csl veritatis, firmam certe habet ac certam pendere, sed per se omninò subsistere. In eo autem, rerum cognitionem veritatum, quæ in sacris litteris quòd per eumdem spiritum factus est homo in animam continentur. Sed quid opus est plura? Jam enim quar­ tus superior liber comprobavit veram fidelcmquc om­ viventem, cognovere utique, illam corpus vere vivum nem de Ecclesiæ auctoritate sententiam. Obtensum est efficere, atque adeò formam substantialem esse humani autem mullis cl testimoniis et rationibus, Ecclesiam in corporis. Item hoc traxerant cx illo llebr. 2, 7 : Nus­ fide errare non posse. Atqui nihil magis ad fidem atti­ quam enim Angelos, sed semen Abrahœ apprehendit. Si net, quàm divinorum dictorum vera cognitio et sensus. namque animus hominis non esset corporis vera forma, In Ecclesià igilur explorata Scripture intclligentia re­ parsque omninò hurnanæ nature, sed corpori, ut naula sidet, cx qua nimirum intclligeulià cl compertum ha­ navi, juxta Platonis Origcnisquc sententiam, assistere; bere possumus fidei catholicæ signum, cl eodem quo­ sine dubio substantia esset, quod ad nature conditio­ que signo errores contrarios denotare. Sané primum nem allineret, separata, quam nos angelum nuncupa­ hujus preccptionis clarissimum exemplum est in para­ mus. Quare Deus animam rationalem assumens, ange­ diso terrestri, in fictione Adæ dc limo terne, in Evæ licam naturam assumpsisset. formatione de costà Adæ, denique in tcnlatione ser­ ïlæc igilur et alia ejusmodi tametsi in Scripturà ob­ pentis. Quæ omnia Origcnistæ allegoricis figuratisque scurius continentur, Ecclesia tamen jure suo explicat, interpretationibus perverterunt. Sed ciim Ecclesia fidelibusque ad credendum exponit. Quod dum facit, semper ea non figurate dicta, sed proprie ad historiam ipsius decretum non solùm non esse falsum, sed etiam sta­ acceperit, jure illos synodus scxlà actione undccimà bile, fixum ralumquc esse debet, perinde ac si in libris explosit. sacris patentius haberetur. Pastores ergi) ecclesiastici, Secunda præccplio. In Ecclesiæ nomine non modò quos in Ecclesiæ voce communiter intelligiinus. cùm fidelium omnium concio intelligitur, veriim cliam Ec­ Scripture certam constantemquc intelligenliam preclesiæ pastores cl doclorcs, prescribo in concilio con­ scribunt, cl absolutam veritatis catholicæexhibent for­ gregali (i). Hæc ostensa nobis est libro 4, cap. 4, mulam, cl notis quoque certissimas, quibus hærescs conci. 4, cl lib. 5, cap. 4,conci. 5. Preccptionis verò contraria; dijudicentur. hujus exempla mulla sunt, sed nos pauca ponemus. Tenia preccpiio. Si Sedes apostolica aliquem Scri­ Illa Domini lege: Hoc facite in meam commemorationem, pture sensum prefinierit, ille idem catholica veritas omnes semper Ecclesiæ sacerdotes intellexere id pre­ censenda est (I). Quam sané praceptionem, ni opinio scribí, ul hoc idem ipsi facerent, quod et Jesus Chri­ nos fallit, diligentissime in sexlo superiore libro dc stus lùm faciebat, hoc esi, ul Eucharistia; sacrificium monstravimus. Mullis quippi ibi ac necessariis argu­ afferrent. Nam post illa verba in persona Christi pro­ mentis addiximus, Sedem apostolicam in fidei judicic vila: Cndc ct memores, inquiunt, nos servi tui, etc., labi non posse. Scripturarum verò interpretatio, qunn. Oifcrunus majestati tuœ dc luis donis ac datis hostiam in disceptationem ilke veniunt, fidei judicium est ; non sanctam, etc. W¡. leflislæ igilur, qui dixerunt, non esse ergò in Scripturarum intclligentià Sedes apostolica fundatum in Evangelio, quòd Christus missam ordina­ errai, si cas ex proscripto interpretatur. Nam si non verit, Lutheran! item, ac mullo etiam magis qui ne­ constanti judicio lìxocpic decreto, sed ex opinione suà gant in Ecclcsià Eucharistia sacrificium esse, jure à quasi pra tcriens exposuerit id, quoti alias sa*pè dictum nobis h vertici habentur. Sed de hàc re in hoc, eodem est, nihil constituet omninò, quod certum exploratum libro, posterius. Rursùm concilium Lateranense Pa­ que sit. Quarè si tunc erret, Scripturam vel parim: trem cl Filium vere cl proprie rem unam eaindemque apte interpretando, vel in sensum cliam alienum de­ esse intellexit cx illo : Ego ct Pater unum sumus, Ilà torquendo, nihil huic praccptioni obstat. Quæ non om (i) Vide supra, coi. 267, uot. (1). (i) Vide suprii, coi.258, not. (Q, 58G CAP. Y. QUIBUS MUIS i IDEI QtJ.SilONES POSSINT DIJIDSCAPJ. 585 omnium conspiransqoe Scripturarum intclligentia ip­ ma ¡Ib se isa prestimi!, quæ pontifices c Scripturi sissima esi fidei catholice veritas. Quæ præcej lío m sacrò ad res de quibus agebant suadendas accorsi runt, septimo libro, cap. 5, conci. 5, adeò fosé latcquc et srd illa docci firmó esse tenenda quæ fldcLbus a Sede c (plicata exemplis, ct rationibus ac testimoniis confir­ apostolici præsliluunliir. Quibus autem signis Si dis mala est, ut ineptus ego sim, si qui Iquam in præscnü OjKiSlolicæ com iliorumque l’urna judicia internoscan­ tur, in quinto libro, cap. 5, explicatum csl. Ae rei té adjiciam. Quinta præceptio. Si ex Apostolorum traditione com­ ejusmodi judicia, quæ in Scriptura interpretanda ver­ munis Ecclesiæ usus imamquandibet Scriptura; intersantur, ad Sedem aposlolicam peculiariter attinere, I.relationem præ sc tulerit, m ul fidei veritas terenda adeò clare hodie est in Clement. I niv. de summâ Tri est. (Ì Ecclesiæ mos ¡ erpeiutis expressit, in illis vernitate ct fide calholicA diillnitum, til minime -I h si hi> : (J .ircumque sulvcris super terram, erunt soluta a ia landuni, quin pontificis sententia eadem el Viennois is cicli i. Pclro PCirique successoribus datam e»e facul­ concilii sit. Quid, quòd claves Isabel Petrus, ul librum tatem d solvendi vota, cl rdaxandi juramenti; qui clausum aperiat? Quid, quòd qm dunque solverit in terris, erunt soluta et in calis? Quid, quòd ab initio Lane Ecclesiæ facilitai’ m inficiatus fuerit, b veré ac jure krnlicus judicabitur. Atque hanc quoque præri;consti.ulum est, ut cx ore cjos gentes vi rbum Ev.mI tionem nec probare argnmentis, ncc exemplis iilngelii cl audirent et ciederent? Quid, quòd adversum osf01urum refiadattere liærelicoriim erit. Quart i præceptio. Consentiens eadem sauriorum 19 TU. i. FS 7 DE LOCIS THEOLOGICIS. LID. ML 583 solùm sacramenti Poenitentiae institutionem haber i, sed relui (1). Conclusionem sané lheologiæ hic appello eam confessionis etiam prccccptum. Id, quod nos in Itelcproprie, quæ ex principiis hujus factitatis cei ta cl firmò elione de Pumilcnlià evidentissime deduximus. Inde consecutione ducitur. Hujus rei exempla sunt in proru­ ergo exempli hujus probatio petetur. Nam el reliqua ptu vel plurima. Sexta synodiis generalis duas esse in Christo voluntates, dunsquc item operationes collo delibamus, extremisque, ut dicitur, digitis attingimus, quæ late longéquc dillusiùs in lectionibus olim quoti­ g.t, timi ex illo, Mallii. 2G, 29 : Non sicut ego, sed *idianis persecuti sumus. i it tu vis, timi ex eo, quòd Christus Deus est el homo Octava præceptip. Si scholastici theologi aliquam perfectus. Concilium Lugdunense, sub Gregorio X, ra­ tione quoque lheologiæ constanti demonstravit, Spiri­ itidem conclusionem firmam cl stabilem uno ore omnes statuerint, atque ut certum lheologiæ decretmn tum sanctum ex Patirei Filio, non tanquàm ex duobus fidelibus amplectendum constanter et perpetuò do­ principiis sed tanquàm ex uno, non duabus spirationi­ cuerint , illam ul catholicam veritatem fideles sanò bus, sed unà procedere. Pater siquidem et Filius juxtâ ampleclemur (I). Constituimus autem, ul reor, hanc /.deni sunl unus Deus, una potentia, una sapientia ; praeceptionem in lib. 8 firmiter et necessariò, ncc ad breviter, in omnibus unum, in quibus non obviat rela­ opinionem meam solimi, sed ¡dane ad veritatem. Ac tionis oppositio; ncc enim aliterdivinænature unitas fieri potest, ut aliorum judicio errem, sed meo ita in duabus personis sen ari potest. Cùm itaque in spi­ prorsùs existimo. Christi igitur animam, statini ut est rando nulla sil à Patre Filii distinctio, sequitur Patrem in corpore inclusa, Deum aperte vidisse, scholastici cl Filium non esse duo principia Spiritús sancti, sed unum; quemadmodum non sunl duo principia creatu­ ad unum omnes fidentissime docent. Eam rem unde re, sed unum. Qua ex re intelligilur utcumque errâsse sibi persuaserint, non omnibus passim expeditum est. Sed ità esse minime ambigitur, nisi quod Erasmus in vehementer, Erasinum nempé et Ambrosium Calhariquæslionem vocat. At quibus rationibus cl testimoniis num; illum, quia hanc conclusionem nihil ad fidem ca conclusio confecta sil, posterius < xplicabilur. perlinere credidit ; hunc» quia eam, cùm sil lheologiæ Illud modò ponimus, universos schohe theologos in proprie conclusio, inter principia prima, hoc est, fidei lheologiæ certis conslantibusque decretis pnefiniendis articulos numeravit. Item concilium Lateranense, sub errare non posse, sicut ne in fidem quidem : quòd InnoccntiolII, ratiocinatione thcologicâ adversum Joaeorum error, error fuisset Ecclesiæ, nipote quùm ad < himum effecit, divinam essentiam ncc genitam esse, cernendum hujus generis res non alios Ecclesia, quam nec generare. Bcm videlicet genitam cl generantem realilcr distingui oportere; quare si essentia divina ge­ theologorum oculos habeat, qui si fallerentur, lotum Ecclesiæ corpus in suo facerent errore versari. At neraret essentiam, ipsam a se non solò cogitatione, sed rc etiam esse distinctam. Item Patres ad unum omnes enim, ut dixi, post ea, quæ lib. 8 dispulata sunt, non est operæ pretium in hac re conslilucndà elaborare. ex co principio : Hoc est corpus meum, ratiocinati sunt, conversionem panis in corpus Christi fieri, sine quà Sed ne quis sil admiratus, cur, cùm inter omnes ferii theologos constet, à meque ipso sæpè affirmatum sil, r»cc verborum illorum veritatem poterant comprehen­ dere, neccætera quæ fides catholica de verá inclusione ejusmodi conclusiones, quæ ex fide perexplicatam (torporis Christi sub spedo panis confitetur. lia conci­ consecutionem derivantur, lheologiæ proprie esse, non fidei, nunc ita confundam, quasi theologia ct fides lium Lateranense Patrum ' clerum consensione con­ eadem virtus sint. Si enim error conclusionis thcolostituit, panem in corpus, vinumque in sanguinem gicæ error fidei est, ut csl reverá, si eam negaro sil iransubslantiari : sic enim concilium loquitur. Hac re hærcsis, sequitur fidem atque theologiam ad ean d. ru « unsiiiuü, illa fuerunt consectaria, quæ concilium Conpertinere virtutem, , tí quorum retinueritis, retenta sunt, non aegrotatio modo fidei, sed cliam corruptio sequatur. Iit, ul eorum el fidei sil indirecta quidem cl conse­ ( I ) Ad eam praeceptionem auctoris cl superiorem re- quens, sed vera cl naturalis repugnantia. Quamobrcm vicanda sunt qua' supra dc traditione, conciliis, au­ Ecclesia, tametsi ¡nielligli ejusmodi conclusiones now ctoritate Ecclesie, summo pontifice, curavimus adnoi ind i. Addendum tamen, vel rursus dicendum luijns- è fide solùm, sed è principiis quoque nature pendere ; m< di decreta, exlegc saltem generali, ad lid in pert inere quia tamen non putat, hominem rationalem ea quæ dim quaternis proximi vel remote ex verbo Dei scripto rationi perspicua sunl el manifesta negare , cum qni v4 iridilo, Interpretatione infallibili accedente, oriun­ illas inlicialus sil, bardiemn judicat. Sumit enimt tur. Il re aliundè rursùs ac fusius tractabuntur, ubi dc (1) Xidesuprù , col. 401. r» ¿u 4 (idei agemus.—P. S. figo CAP. VI. QU.ENAM AD H.EKES1M CONSTITUENDAM SINT NECESSAIUA. 500 maximà que ex causò sumit, illuni non in nature ra- pertinaci^ defendatur, Hæreticus autem, nisi sit perlione, quæ erat evidens, sed in fide claudicare. Al vero linax, nullo modo intclligitur. Hujus autem opinionis bi quis vel consequentiam rerum alias perspicuam suæ mullas causas reddere conantur. Primam , quòd nisi ita cssci, aliqua propositio ab nuo affirmata esset ignoraret , vel principium etiam naturale, quod cum hæresis, ab alio non esset ; ut si homo doctus sciens ai tirulo fidei ad colligendam lheologiæ conclusionem contrarium in sacris libris contineri, assereret, Moyseu Fumitur, certe non esset hæreticus; ut si homo indoctus, non Judæum fuisse, sed Ægyptium; tunc illam pro verb; sausà, existimaret hanc enuntiationem esse positionem haereticam esse, hæsitari non potest. At si fabam : Omnis homo est risivus ; undè, quamvis ero­ eadem inscilè ab aliquo homine rustico et idioti» affir deret Christum esse hominem, non ideò arbitraretur inaretur, hærelica non esset. Ilà fieret, ut propositio cùm posse ridere, hic proiettò non esset propriè infi­ ab asserente ¡ænderet ; quod , ul inquiunt, quàm sit delis, sed stultus, qui non perse supernatural*! lumini, erroneum , vel mediocriter docto esi manifestum. Si sed naturali repugnaret. Verini! quoniam ejusmodi enim propositio falsa est, à quocumque dicatur, semper stultitia, quamvis per accidens cl indirecte, fidei tamen erit falsa ; ergò ¿i esi propositio hærelica, à quocum­ ex consequenti corrumpit depravatque judicium, jure que illa asseratur, semper erit hærelica. Alteram apud Ecclesiam non in stultitià habetur, sed in crimine. causam reddunt, quòd veritas catholica non pendet Atipie hæ mihi videntur praeceptiones summæ atipie ab asserente, ul veritas catholica sit. Nam sive Judæus, oplimæ, in quibus tanquàm insignita note ct catholi­ sive Paganus , sive Christianus Deum esse unum ct carum veritatum et hærcsum contrariarum appareant. irinum affirmet, illa corté assertio catholica est; ergò Si cpiis vero certiores melioresque protulerit, ei neque contraria falsitas ex eo à quo asseritur, hæresis magnam habebo gratiam. Quanquàm erunt fortasse, sibi aul nomen, aul rationem vindicat; sed absolute qui reprehendent communiter illa quidem omnia, et per se est hærelica, quoniam absoluté el per se quæ præter opinionem suam in his libris meis animad­ vertent , separatim autem in singulis si perspicient cum catliolicà veritate pugnat. Crieras causas \el ego non intelligo, vel certe indignas judico, ul à nobis quædam, in quibus vel à communi ego opinione, vel referantur. Illa vchemenlior apparel, quæ ab illis cmilà clementia et lenitatis specie discedo. Nam el prae­ litiir, quòd theologi rogali an propostilo aliqua hære­ ceptionum lerliæ cl postrema acerba cuipiam forte lica sit, an non, simpliciter respondent, aut esse, aut severaque judicia videbuntur. Sed is primiim rationes non esse, nullà ejus, qui asseruit, habita ratione. illas expendat velim, quibus in Gei 8 lib. usi sumus ad Nova autem res esset cl inaudita, si theologi propo­ duas has praeceptiones corroborandas ; modestiam sitiones eas, quarum note quænmtur, designare nol­ quoque ac temperamentum , quo hujus nostri judicii lent, nisi illis ante asserentium ingenium , condilio, acerbitatem indulgenter etiam, nisi nos sententia fallit, doctrina et culpa innotescerent. Hinc colligunt omnem emollivimus. Deindé si tam indulgens in hujus sectili pro]»ositioncm, quæ modò est hærelica, semper hærctemerariam insolentiam esse vult, ul asperior ei dis* licam fuisse ; nec Ecclesiam definitione suà ex non ciplinæ correctio displiceat, obsecro videat, ne dùm hærclicâ hærelicam facere, sed id quod re ipsâ erat, judicum ecclesiasticorum animos à severitate el vehe ignoratum tamen el occultum , declarare. Hanc sen­ incntià ad remissionem indulgeiilianupie traducit, nox tentiam Occam, tenuit, I part. Dialogor., lib. 2, modo forum Ecclesiæ relaxet, sed usquè ad atrium part. 2, c. II, et cardinalis Turrccreniata, lib. 1, licenliæ impudentis alque adeò ihtolerandæ explicet. part. 2, cap. 5, el Adri. I Sentón., q. i, de Confess., Crudele est, fateor illud : Vexat censura columbas; ct Mphonsus Castro Zamorensis, lib. 1 de justa hæsed illud cliam dissolutum : Dat veniam corvis ; utnim vcrò hoc tempore cl telate perniciosius, non facile reiic. Punit, cap. I. At auclores alii hand deteriores, meà quidem sendixerim. Sed quoniam eorum errores, qui de Ecc csiæ lentià ( nam meliores mulli credunt) ab his longe dis­ doctrina parùm recle sentirent, non eodem gradu esso sentiunt; in quibus est CojcUtius 2-2, q. I, a. 1. Divus­ omnes, mullis in locis perquam breviter perstrinxi que etiam'Ihornas prioris ad Corinth.cap. Il, lecl. 4. atipie attigi, dc his quoque errorum gradibus pauca Alfenml autem ad hujus sententkc confirmationem dicantur. Accepimus enim è concilio præscrllm ConManliensi, alias propositiones haereticas esse, alias argumenta plurima. Primum est, quòd concilium Con­ erroneas, alias sapientes liæresim, alias temerarias, stant, distinguit propositiones hærclicas, erroneas, alias scandalosa*, alias piarum aurium ofiensivns. sapientes h.eresim ; (¡uas res difficulter omninò secer­ nemus, si omnis error in malerìà fidei est hæresis, CAPUT VI. priùs cliam (piàm definiatur ab Ecclesiâ. Ddnde,2l, q. De variis errorum gradibus , primumgue dc baresi i, cap. Quod autem ; el cap. Achatius, ct 21, q. 5, cap. et hœrelicâ propositione. Xotandum, dicuntur aliquæ liærescs esse novæ,aliPriiis vcrò quàm islitismodi propositionum genera no- quæ veteres; non ergòabsolute sine ullo respectu as­ serentis hæresis dici potest (I). PræliTcà, ad hæreliri lasque definio, illud explicandum est, an omnia illa ad rationem , quâ hæreticus est, j^rliiiacia requiritur . uæiesim requirantur, quæ sunt ad hærelicum consti­ tuendum necessaria. Sunl enim auctores nobiles, qui ergò de ratione , hæresis est, perlinacia. Quemadexistiment, omnem proposilionem hærcshn esse, quæ (I) Hieronymus eodem modo loquitur In cap. 3 Epht. ad l it. fidei veritati repugnet, quamvis ab ignorante sine till.i 59! DE LOCIS THEOLOGICIS, LIB. Nil. .’*9£ modum si cœnatum non nisi vespro intelligumis , nominis rationem sequimur, krresim min e«i», rui nec orna quidem nisi vespertina inlclligelur. Ac cer­ pertinacia non est adjuncta , et omninò calera , sine te sifut ò candore candidum, ità ab hæresi nominatur quibus crimen Itéreseos veré ct ¡iroprió non constat. hæreticus; quare qui hæresim asserit, hæreticus Ncc si ad fidem illa ex se pertinent, quæ à Deo sunt ille est, ul qui habet candorem, est candidus Ecclesiæ revelata, quaiiq ari) in eoi uni forte nos igno­ Quid enim absurdius dici potest, quàm veram for­ ratione versamur, contrarios slatini errores hæreses nicationem esse in eo, qui non est fornicarius , ve­ judicamus. Non enim si quispiam color albo contrarius rum ct proprium homicidium in eo, qui non est ho­ esi, protinus estator; nec si aliquid liberalilati adversa­ micida? Absurdum igitur etiam est. in eo veré cl pro- tur, mox avaritiæ nomen habet. Sic igitur fieri potest, quod pauló post demonstraturi sumus , ut etiam in prié bærcsim esse, qui non sit hæreticus. Ad li.ee, Christiano error aliquis sit fidei qiiodamniodò adver­ hæresis est vilium non solimi intelleclùs , sed eliam voluntatis, nempê crimen esi, quod nisi voluntate sus; ncc hæresis t-unen sit, vilium interea quæ fdi consentienteinlclligi non potest; ubi ergo nullum csl repugnant, vel maximum. Qucmadmodiimaiiiem(nnm crimen, nullavc cordis advcrsiim fidem repugnantia, hoc exemplum eliam atque etiam premendum est) colori albo gilvus, glaucus cl pallidus contrarii sunt, ibi nc ulla quidem hæresis est. Adde, quòd actus Cnici calholicæ non osi, nisi assentiamus propositioni catho­ imperfecte tamen, ità quidam etiam sunt Christiano­ rum errores, qui, cum inchoati sint ct informes, Inó­ lics ab Ecdesi.Vdefinitæ; quamdiù enim resesi ambi­ reseos speciem non attingunt, licet ad eam ipsam quàm gua, neque Ecclesia alterutram controversée partem pedinivi!, neutrius opinionis assensus fidei calholicæ proxime accedant. Quia vero hæresis eum fide non solùm pugnat, sed summe maximeque eliam pugnat, judicium est. Quà cx re intclligitur, non esse bærcsim, sequitur, errorem lune propriê hæresim esse , quùm nisi quis veritati calholicæ, quam Ecclesia certo prae­ non fidei materialiter, sod formaliter adversatur. Libet scripsit, rcfragclur. Adde etiam, quòd veritatem catho­ licam appellare, quam ncc Ecclesia credendam propo­ enim hoc loco scholæ verbis abuti. Sed experiar, et di­ cam, si potero, melius. Si quis fidelis in his, quæ fidn suit, nec fideles per fidem infusam credunt; sed unus­ sunt, vitiose per inscitiam erret, ct flagitiose eliam quisque probabili opinione tenet, videtur à nomine quoque ipso veritatis calholicæ alienum. Atque opinio­ catholicam unamquamvisveritatem ignoret; ad diale­ nem, quæ inficias irci, divinas personas relationibus cticorum legem quidem fidei contradicit, ad monimquo distingui, anlcquàm esset ab Ecclesia definitum, nemo Cliam normam culpæ mortalis reus csl ;scd nisi vi .us, ut dicitur, vidensque pereat, hoc est, nisi prudens hæresim vocare auderet, ncc veritatem catholicam , volcnsque sc à catholico dogmate separet, ncc facit quæ adversam sententiam lueretur. sectam, neque hæresim admittit. Nondiiin enim sim­ Mihi vero semper consilium foil nominum contro­ pliciter et absolute cum fidei formò pugnat, si de pugnò versias aut declinare omninò aut paucis exponere. morali senno sit. Nam de pugnò dialectica nulla nobis Itaque si de hæresi proprie loquimur, non dubito quin quæstionunc csl. Sunt tamen ejusmodi errores infor­ rcccnlior, crebriorqiie sententia eadem verior sit, nem­ mationes et inchoationes quædam liærdicæ pravitatis, pe non aliud exigi ad constituendum hærcticum, quàm id, quo b eresis constituitur; hæresis quippê flagilium ad cujus speciem indirecte, ut imperfecta ad perfecta, in aliquo homine csl, illumquc denominai, in quo esse rediguntur, quemadmodum hominis embryo homo qui­ c institerit. Cuicumque iftitur hæresis nota veré et jure dam informis est, el inchoatus, at non simpliciter ho­ mo, sed sccumlùm quid. Non ergò si quispiam error inuri potest, is veré jureque erit hæreticus; id, quod fidei contrarius per ignorantiam, vel negligenliam vi­ cx argumentis nunc positis quædam manifeste probant. tuperabilem fidei obrepit, illico hæresis nominabitur, Sed quemadmodum urina improprie sana dicitur, quòd signum csl sanitatis, etiamsi fallax aliipiaudò sil, sic. quæ est summa quædam infidelitatis species, crronpie fidei calholicæadversus, non utcumque, sed perfode, propositio in voce, vel in scripto vocatur hærctica, absolute, formaliter. Perfecta verò hæc, absoluta ct quòd signum hæresis esse soleat, quannis interdira formalis repugnantia, quiim sit eliam moralis, non ab hæresi is, qui dixerit, excusetur, quia ignorans fuit. In quo sensu illorum opinio vera est, qui arbitrantur modò/lialcctica, ex objecto et genere seorsùm non ac­ cipitur , nisi subjecti quoque, cl voluntatis húmame aliquam propositionem lucretica m esse, tum etiam cum is qui asserit, hæreticus non csl. Vel loquuntur ratio habeatur. Ecquis enim nesciat, mordes actus ex dispari hominum statu, conditione, affectu, nolitiæquo etiam dcbærcsi ex genero, cl objecto, ul si quispiam varietate diversò, sarias item nominationes, species­ concubitum illum primum Jacob cum Lia , de quo Ge­ que oriri? Error igitur ille : Christus non est reres nes. Î9, îo, fornicarium appellaret, non quM reveni Dens, tametsi in quocumque cujusque conditionis ho­ fornicatio fuerit, sed quòd ex genere el naturò talis sit, quamvis ignoranti^ interveniat. Verum scholæ mine fidei repugnat, in Judæo inmrn infidelitas judaica theologi, qui vocum significatus pressius tenent, n c est, in pagano paganica , in Christiano hærctica. Nisi concubitum Jacobi cum Lió fornicationem esse dicunt, adeò loquendi imperili simus, ul hujusmodi erroris ncc acceptionem rei alicnæ, furtum, nec caulem homi­ culpam in pagano hæresim appellemus. Apud nos er;»ò. nis, homicidium, nisi quùm el res allena male perin­ qui mullas cl discn‘panles infidelitatis species cx vario juriam attrectatur, cl homo inique contra jus occiditur. hominum cultu ac professione distinguimus, nihil ob­ Maneat ergòperpeiuumquesit, six mm ct pnqri m sint, cur non illiusmodi cl rerum, el xocum genera CAP. VII. ARGUMENTA CONTRA PIl.ECEDENTEM DEFINITIONEM. 591 assereni ibus pcndeanl. Quibus rebus expositis, facile, lur ; fil, ni hæresis sine errore aliquando sii. Nani er­ ul opinor, intelligiliir inalò hæresim ralione definiri, ror veritati repugnans assentionem halæl. Ad hæc quòd sil error catholice veniali contrarius; quippe divus Thomas pari. I, quæst. 32, art. 4, docet, quòd ciun ista definitio una in omnes errores talent, Ju- opinari falsum circh ca, quæ sunt nobis principaliter ex fide tradita, hoc ipso inducit hæresim , maxime si deorum, Saracenorum, paganorum, hærelicorum. pertinacia adjungatur; sine pertinaci!) igitur hæresis Sed hoc quidem sane luculenter, m ab hominibus deesse potest. Id quod Ecclesiæ usus confirmai, quæ cx fi.iiendi peritis, à lheologis scliolæ dicium csl, h pre­ una actione adorandi idola, circumcidendivc puerum, siili esse ejus, qui fidem professus fuerit, pertinacem homine n quasi hærcticum judicat; non judicatura, si errorem, illi verilati manifestó contrarium, quæ caihoad bærcsim pertinacia nimiaque illa in errore perdulica cerio sit (I). ratio exigeretur. CAPUT VII. •>• Adde quòd incredulitas ct duritia cordis sine perContrà hæresis de/inilioncm argumenta quadam. Emaciò esse non [ illesi ; discipuli ergò undecim, quo­ At enim ut hæc definitio illustrior appareat, qui­ rum incredulitatem ct duritiam cordis Dominus incre­ busdam argumentis exploranda est. pavit, habuerunt in errore pertinaciam. At error circà I ’ Primiim Christiana doctrina ct institutum est rcsurrecEionis articulum, quam Dominus ipse mani­ hæresis, ul auctor csl Philo in libello de Vitó theorefestó prædixeral, fidei calholicæ aperte erat contra­ ticà supplicali) apud Eusebium libro lllstor. ecclcsiasl. rius ; quarè si definitio illa vera ct perfecta csl, disci­ secundo, c. 17. Al non csl error, sed ipsa potius ca­ puli in hæreseos crimen inctirrêrr. Id si perabsurdum tholica veritas, clc. csl, dicamus potiùs in câ definitione et superasse quid 2* Apostala á fide cl religione christianò calholicæ quam, cl etiam allesse. veniali aperte repugnat, quam semel professus es! ; næcvcrô argumenta paucis quàm fieri polcril expenon lamen est hærelicus. diemus. Non enim hoc l< trina semper catholica ct universalis fuit w ad om­ ad paganismum, paganica* infidelitatis culpam contra îtes æquè pertinuit, omncsqñc eam omni tempore hit. Quo fieret, ut apostasia, si h.rresis est, in diKilni« tenuerant, qui de Deo, et veritate re te sentirent. spccicbus ejusdim proximi generis collocaretur. Ito Cùm ergò hæresis cl secla privatam quamdam disci­ ctiùs ergo divus Thomas philosophatur, cùm ait,npo. plinam soncnl, quam sibi unusquisque pro suo arbitrio stasiam nullam determinatam speciem infidelitatis ct eligit, el sequitur, niminmi catholica disciplina ho­ præ sc ferre, sed ad eam redigi ct reduci, ad quam minibus ad unum omnibus à Deo tradita, nec secta , a|H)slata accessit. Nam ex eo quòd recessit à Christiana nec hæresis vocanda est, quamlibet philosophorum fide, apostasia speciem noti habet, sed circumstantiam placita hærcscs vocitentur. Auctores sunt Hierony­ quamdam aggravantem, juxta illud : Helias erat cis non mus, in cap. 5 Epist. ad Titum, fâdonis lib. 8 Etym., cognoscere viam justitia? , quam post agnitionem retror­ cap. 5, Thcophylactits, in cap. 2 Epist. ad Colossen­ sum converti. Quo magis cos miror, qui in contrariam ses, Tertullianus, in libro de Præscriplionibus hærcli- sententiam verba D. Thomæ, rationesque dcfleclunl. corum. Quòd igitur Philo nostram religionem hæresim Sed eorum argumenta videamus. Unum est, quòd hærclicus homo per multiplicatio­ dicit, neque in malam partem tamen, more illius glatis facit. Sic enim fere ab hominibus appellabatur. nem liæresum hærclicus esse desinerei. Nam si in aliam Ad secundum vero, utrum apostasia hæresis sit, cl aliam hæresim quotidiè laberetur, quousquè totapi magnâ doctissimorum dissensione certatur. Sylvester, prorsùs desereret catholicam fidem , jam cx hærclico in verbo Hæresis I, questione secuiidA, affirmat, apo­ per augmentum hærcsum, priore nomine amisso, npo» statam hæreticum proprie non esse. Sed in verbo Apo- stata fieret. Alterum argumentum est, quòd pœnæ in nata, § I el 2, sccum ipse, ut videtur, pugnat. Cajeta- jure adversùm hæreticos decretai apostatas cliam pus2-2, quæst. II, art. I, docet, quòd apostalæ vere comprehendunt, id quod non esset, si illi non essent haeretici sunt, quia licet non credant in Christum, ut hæretici; quùm nulla lex canonica sit, quæ in hujus­ ait, actu elicito, profitentur tamen eum charactere modi apostatas animadvertat, nisi in hæreticis conti­ Christiano. In hæresim itaque incidunt, cum desciscant neantur. Postremum argumentum gravius est multò, à fide catholicà , quam professione tenebant. At in quâm cælcra, quòd Bonifacios VHI apostatas hærcliSumma in verbo Apostata, videtur contra sentire, in- cos esse definierit in hæc verba : Contrit Christianos, quiens : Apostasia pejor est hæresi, utpole excedens qui ad ritum transierint Judæorum, crii tanquiim con­ ipsam totaliter tollendo fidem. Cardinalis Turrccremata, trit ¡¡árcticos procedendum. in lib. 4, part. 2, c. 15, aperte confirmat, apostatam Sed primum argumentum non est difficile eludere: hæreticum non esse. Quæ eadem sententia est 1). quamlibet enim ha:rcses cumulentur, si Christum Thomæ, 2-2, quæst. Il, art. I, el quæst. 2, art. I ad homo ille generaliter profitetur, ct sub Christiano vo­ cabulo ejus fidem impugnat, hærclicus semper erit, 3, ubi expresse dicit apostasiam non importare deter­ apostata non erit. At ubi primiim cl Christi nomen, minatam speciem infidelitatis, sed recipere speciem a termino, ad quem esi motus recedentis à fide. Ac cl totam omnino religionem deserere instituerit, apo­ certe usu cl more loquendi sanctorum, hærclicus ille stata fit, cl nomen hæreseos amittit, non per hæresim dunlaxat est, qui post professionem christianæ fidei superioribus adjectam, sed per apostasiam novam, sub nomine Christiano doctrinæ Christi resistit, ul Au­ quæ hæresis non est, sed majus aliquid hæresi. Quis gustinus inquit, 18 dc Civitate Dei, cap. 51, ct lib 16, autem dubitat, minora per majora aboleri, cl nomi­ c. 2, Iradii, quòd Cliam, medius Noe filius, nec in nibus commutatis, priora in posteriora transire? Dis­ primitiis Israeli larum, nec in plenitudine gentium lanpositiones mutantur in habitus, ct nomen dispositio­ quiun se ab utroque discernens, el inter utrumque nis cessat. Scientia viatoris in scientiam comprili nremanens , typus haereticorum fuit. Atque Orígenes, sionis vertitur, cl scientia illa prior, fidesque cl fidei in tertium caput Epistolæ ad Titum : < Hærclicus, innomen cluitur. Incontinens, incontinentiis sæpiùs ite­ < quit, ille est qui Christo se credere profitetur,‘ $cd ratis, pravus efficitur, nomen illud vetus evanescit, aut < aliud deveníale christianæ fidei credit, quàm habeat certe in gravius aliud permutatur. Quapropter nihil est « traditio definitionis ccclesiasücæ. > El ne singulorum admirandum, si asserimus, hæreticum per apostasiam, verba referendo prolixi cl molesti simus, Ambrosius quæ novum crimen est ab hæresi separatum, mulloque in cap. 3 Epistolæ ad Titum, Gregorius, in quinio Mo­ gravius crimen, quam ha*rcsis, antiipmm nomon amit­ ralium cap. il, Beda in Lucæ cap. 17, idem cum divo tere , novum comparare ; pr.rscrlim quum hærclicus Thomù el Augustino sentiunt ; nec quisquam veterum apud veteres sanctos non ille apertus hostis sil, sed fal­ in longissimis adversum Julianum disputationibus cum sus propheta, qui venit in vestimentis ovium ; leprosus nxrclicum, sed apostatam nominavit. Sed ne ralio item, qui dum rectis prava permiscet, eoiorem sanum quidem divi Thomæ pessima est; is enim, qui totam maculis aspergit ; Pharaonis magus, qui veritatis ima­ (’.liristi doctrinam rejicit, nihil videlur eligere, sed pe­ ginem præ sc ferens, veritati resistit ; fons deniqui o( nitus à fide disa dcrc. Item apostasia motum quemdam nubes sine aqua, arbor autumnalis, sidus errans, quæ importat discedentis à fide : motus aulem non habet omnia aquæ,fruclùs,hicisspeciem oblcndunl.Cùnirrgò speciem a termino à quo, sed à termino ad quem. hæretici nomen generalem quamdam Christi profes­ Cnm ergò apostata ad Judæorum superstitionem el cr- sionem connotei, non est absurdum, si, cimi conno­ (tfrem accedit, judaico* infidelitatis reus est : ciun vcrò tado abest, absit quoque hæretici vocabulum Quem- CAP. VH. ARGUMENTA CONTRA PP. ECEDENTF.M DEFINITIONEM. S93 ndmodùin , si quis amam ad sequentem diem va­ nonum sub incile latere suspicabatur, reformidasse. riis poculis quam maximè possit, varioquc item Alioqui, illud llilarii Hieronymus legerat : < De intelM Tinone produxerit, cœna jam illi, mutato tempore, < ligcntià hæresis, non dc Scripturi orta est, ct sensus in jentac ulum , aut prandium cliam convertetur, nec < non sermo, fit crimen. > Itaque ex verbis inordinate proprii nomenclaturam priorem retinebit. prolatis in hæresis suspicionem incurrere fortasse Secundum vcrò argumentum ilii refellitur. Non est possumus, in hæresim, si error in fide absit, non pos­ dubium, quin apostate in pœnas hærclicorum incursumus. Quinn enim fides in intellectu sit, necessc est • III t (I). Id quod ab ineunte Ecclesia perpetuò servainfidelitatem, cujus species est hæresis, in intellectu lam esi, quemadmodiim cx Cypriani opusculis vel quoque esse. Hem veritati nihil contrarium est, nisi maxi mc liquet. Falluntur autem in ea re plurimi , error;quumergòhæresisfidei veritati adversetur, sine piò d omnes Ecclesia! leges a juris voluminibus peten- dubio est error. Sed quoniam interdum legislatores el •I is esse existimant, in quæ vcl Kayinondus, vel Gra­ judices juris fictione ct pr.esmnptioae, in foro exte­ tianus, vel quilibet alius decreta sanò quàm plura con­ riori crimina persequuntur dicta faclaquc externa, gessit. Hinc enim Cajclanus noster praeceptum jejunii quæ hæresim testari soient, cl hæreses vocant, cl pro quadragesimalis, quoniam in decretis pontificis, quæ bær» sibus puniunt. Quemadmodiim ct in eos, qui fo­ passim circumferuntur, non apparet, vix potuit con­ ris deserunt fidem, opereve externo cultum idolo ex­ stituere; eodemque labore pene confectus esi, dum le­ hibent, quamvis cx metu id faciani, animadvertunt, gem quaereret, qua clerici monasticam religionem pro­ ac si interius à fide et religione descivissent. Sed quod fessi, ad divinas proscriptas preces exsolvendum as­ ad voces attinet, nihil moror. Nam sicut externa tes­ tringerentur. Multe sunl, mihi crede, Ecclesiæ leges, tatio cl professio fidei interdum f.dcs nuncupatur, ita quas non Scriptura , sed usus inseruit. Nec concilio­ etiam extema testatio hæresis eamdem quoque no­ rum, atipie pontificum scripta omnia juris contrihxn menclaturam babel. Iterum quippe signa ct imagines volumen complectitur. Apostatarum ergò pœnas ante rerum sæpe nominibus appellantur. Quomodò prover­ BonUacium Vili mos Ecclesiæ præscripscrat. Sed quo­ bium illud vetus, atque laudatum, cui ego vix unquam niam quispiam dubitavit, illius dubitationem pontifex sum assensus, v< nini est in sermone vulgari : < Ex in capite resolvit, definiens, non aliter adversum apo­ < verbis inordinate prolatis incurritur hæresis. i Ai statas, quàm contra hærelicos procedendum. Veram sermone proprio, ut diximus, hæresis apud Christia­ è pontificis verbis cl definitione non habetur apostatas nos error est ejus, qui fidem Christi generaliter se ba­ hærelicos esse ; nam illa particula, fnnquòm, similitu­ bero profitetur, nec tamen veram habet. Sed enim de dinem rei aliquandò, non semper venialem affert. Cu­ rebus ipsis eos, qui fidei et religionis judicium exer­ jus rei exempla non est opus in præsentià referre, cent, admonendos putavi, ut non eodem modo dicto­ quia in sacris et profanis litteris obvia sunt plurima. rum ac factorum judicia faciant. In factis sané, quæ At de hoc argumento, cimi nominis etiam conlro\er- ipsa per se letra, ac fiagiliosa sunt, nihil est periculi, siain habeat, nimis mulla dicta sunt. si ritu judaico circumcidcniem, aut ídolo, dæmonive Ad tertium argumentum, illud testimonium , quod sacra facientem pœnis hærcticorum mulclent. Tam­ lieronymi nomine scholæ theologi, jurisque periti etsi non sum nescius, viris et thcolegiæ, et juris peridiam terunt, Hieronymi non est, sed à Magistro Sen- thsiinis placuisse id, quod mihi ipsi non displicet, ul tmtiarum acceptum divus Thomas, ’cæleriquc dein­ quoniam illiusmodi homines non sunt aut ha Fe­ ceps, ul solet, usurparunt. At si illa Hieronymiana ad lici, aut apatalæ, nisi juris fictione, cl præsumla­ Ihmasum epistola de trium bypostascon vocabulo ac- tione probabili, judices fidei in ea ipsa quidem exteni.i ciratiiiS relegatur, divus Hieronymus in ei potius fiagilia studiose* nimis ac diligenter inquirant, num resententi^ est, ul existimet, è sensu, non è verbis hæ­ \ eia ex interiori infidelitate proficiscant ur,el prodeant. resim æstimandam. Ecquid enim aliud sibi vult, cum Quòd si constiterit, non errore intclledfis, sed cupidi­ ilà loquitur? < Ab Arianorum presule cl Campcusitale, metu, aut alia quivis animi perturbatione id ge­ < bm trium hypostaseon novellum à me homine ronus scelerata patrata, perfeclaque fuisse; lunedia non < mano nomen exigitur. Interrogamus, quid 1res liytanquam lurreses, sed leviore animadversione pu­ « postases posse arbitrentur intelligi. 1res personienda. Vcrùm, quínn verba quantùmeumque inordi­ < nas subsistentes, aiunt, Respondemus nos ita crenate prolata, sæpè à crimine hæreseos, noununquàir. < dore. Non sufficit sensus, ipsum nomen efflagitant; cliam à crimine omninò vacent, in eormn sensu cl < quia nescio quid veneni in syllabis latet. Et quin vo- meule investigandi adhibeat judex licet diligentiam vcl < cabula non edicimus, hæretici judicamur. > Et mulla maximam; sed si in verbis perversis el inquinatis recti alia posterius ejusmodi, c quibus intclligas Hiero­ sententia dicentis appareat, sanaque ct munda fidvs, nymum nihil sibi in recti et sanò intelligently à cri­ admonendus est homo, corripiendus, terrendus quo­ mine hiéreseos timuisse , sed novam vocem, ubi vcque; clementer tamen, moderatequcmulctandus Inter­ (1) Pronum est concludere tàm vetari lectionem li­ dillo vero dissimulanter est vel lota poma mortalium brorum apostatarum quàm hærelicoimu per stallila inscitia) et imbecillitati condonanda ; cùm liberior Io u*l leges simpliciter in libros h.vrclicoruni latas; de quendi licentia hominum levissimorum, quamvis erro­ (pio tamen quidam dubitari posse contendunt. Nostra rem non habeat, vehementer coercenda sil ; ut qn.e aulem conclusio menti ancioris nostri plane consentit ; afferai audientibus aliquandò perniciem. At hæc ut à sed ista etiam fiu.eslm alibi erit definienda. -- P. S. 197 599 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. NIL COO presenti ¡nsliíiiíoalicna, quasi primoribus labris gusta- loci. I, ubi doerf, de ratione. ha'resis esse, ut quii I rivaitæ disciplînæ pertinaciter inhæroal. Nam electio, 1.1 deilimns.Qnxsequuntur, ca nostra sunl ; ad hocalqtic lempas. et locum proprie pertinent. Quamobrcm, ut bre- ut ait, firmam importat inlræslonem; lindé rnlligh utrrquidem i Ibi, sed enodate explicentur, ingenii qttan- hærelicum non esse, nisi «pii spernit disciplinam fidei div imìùs traditam, et pert iliaci tor proprium errorem liim potero, laboris plus pené quàm potero, adhibebo. Ad quartum igitur argumentum, controversantur sectatur. Quæ eadem sententia Hieronymi est in juris periti, atque theologi, an dubius in fide hærelicus cap. ; Ep. ad Cal., et cap. 5 Epist. ad Tit., inquienlis : < Hæresis ab electione dicitur, quòd scilicet eam hæsit; itcmqnc similiter (eadem enim quæstio csl ) du­ < retiens sibi cKgat disciplinar», quam putat esse mebitare de unâ quâlibet calholicà veritate an sit etiam < lloran. > Atque August., de Ulilit. cred, ad Hono­ hæresis. Nam esse, ratio illa posita primum videtur rat., cap. primo: < Hærelicus, inquit, est qui falsas ostendere. Deindó et Augustini testimonium illud < opiniones vel gignit, vel sequitur. > Al qui dubitat, Enchin cap. 17 et 19 : < Errare, est verum putare bic ncque habet firmam inliæsioncm, nec alterutram c quod falsam est, falsumque quod verum est, vel qnæslionis partem eligit, ncc opinionem falsam nul í certum hnlnirc pro incerto, incertum vero pro certo, t sive falsum , sive verum sil. > Al qui de unà quàvis gignit, aut sequitur ; non est igilur hærelicus. Kursum, fidei veritate dubitat, is habet certa pro incertis;errat hæresis contrarié opponitur fidei, et non per negatio­ nem aut privationem; at dubitatio, cùm non habeat ergò conlrà fidem ; fides enim, ul Bernardus ait, am­ assensum, nec dissensum, non adversatur fidei con­ biguum non Labet; quòd si habet, fides non est. Iketrarie; nam fides assensum præ se fert. Dubitatio igilur sitalio igitur i'liu :»:ndi error est cum fide pugnans. Quare si pertinaci: m habeat adjunctam, procul dubio non est hæresis. Prælercà, hæresis error est catholics est hæresis. Prælercà, concilium Viennense doclri- veritati contrarius, error autem assensus est, vel dis­ sensus falsus ; cùm ergò liæsitntio nec assensus, nec nam omnem aut (emere asserentem, aut vertentem in dubium, quòd substantia animæ rationalis non sit hu­ dissensus sit, ne hæresis quidem est. Ad hæc, dubi­ tatio medium quoddam est inter duas extremas conmani corporis forma, tanquàm erroneam ne veritati troversanlium partes, fides vero cl hæresis duo sunl fidei calholicæ inimicam reprobat. Non igitur ille so­ extrema summe maximèque pugnantia; dubitatio igi­ lum errat in fide, ciquccontrarius est, qui asserit pro­ positionem hærcticam, sed cliam qui veritatem catho­ tur, quæ inter dogma hærelicum cl veritatem catholi­ cam intermedia est, non csl bieresis, sed illius parti­ licam vertit in dubium. Quorsum insuper illud caput : Dubius in fide infidelis c:t, in titulo de Ilærct. cætcris ceps atque vicina. En catisæ quibus auctores sane nobiles moveri solent, ut isto modo opinentur. omninò C0[ ilibus præponcretur, nisi ut intclligcremus, Ncc argumenta eos adversariorum urgent, quominus id genus homines ct hærcticos habendos esse cl in sua sententia perstent. Etenim cùm | rimino illis tanquàm l.ærclicos puniendos? Prælercà is qui objicitur, dubium in fide infidelem esse, hoc ilà repel­ dubitat, fidem amittit, alioquin non esset infidelis ; limi. Infidelitas, inquiunt, tripliciter accipi potest, ac fides in baptismo suscepta nisi per hæresim non uno modo secondimi puram ct simplicem nrgationen, amittitur. Adde quòd de ratione fulci est constans ul dicatur quis infidelis ex hoc solo, quòd non halrt et certa firmitudo; vacillatio autem cl dubitatio per­ fidem ; et hoc modo, ul dicit sanctus Thom. 2-2. q. P, tinax filici corrompît firmitudinem ; est ergò fidei sal­ tem indirecte contraria, atque adeò est hæresis. Eà art. I, in his, qui nihil audiverunt de fule, non habmt enim re error adversus theologiae conclusioni hæresis rationem ctilpæ, sed magis pœnæ. Secundó, cajdiir est, quia fidei csl indirecto corruptor. Ilis argumentis infidclilas secundinn conlrariclatem ad fidem, piò utuntur illi, qui dubium in fide, si est in dubitando scilicet aliquis repugnat auditæ fidei vel cliam contem­ nit ipsam, < l in hoc proprie, nl eodem loeoD. Thanas pertinax, h.rreticum censent (l). Nam si ex infirmitate, non ex pertinacia vacillat ct claudicat, omnium una affirmat, relio infidelitatis perficitur. Tertius nodus SQitcnlia est, hunc hærcticam non esse : Modica\ in- infidelitatis est medius inter duos modos | i*a dictos, el quit, fidei, quare dubitati? Mallh. 14, 51. Dubitatio est finctualio quædam inter duas partes, nec uni ncc igitur hominis infirmi non funditus tollit fidem, quam alteri adhærendo; quomodò Slcphanus paj a loquitur in illo cap. I de bærclicis. Tres vcrò infidelitatis spe­ in imbecillo modicam ait Dominus esse, non nullam. cies cius esse intelliguntur, quæ proprie fidei contraria Alii Veró auctores cliam ipsi eruditissimi contra sen­ tiunt, dubitationem in tide fidei quidem opponi priva­ est, hoces!, non primo, nul tertio modo, sed secundo Errare autem cos, qui certa pro incertis líale, nt, tile, non contrarie; hæresimautem fidei esse contra­ riam positive; sic enim scholastici loquuntur; Itaque ilà demùm esse interpretantur, si aut affirment in­ dubitationem non propriè esse hæresim ; etiamsi homo certa esse illa, quæ certa sunt, nul negent cliam prudens vidensque dubitaverit. Quam opinionem mul­ esse certa. Error enim est propositio falca, verbo tis ei ipsi argumentis persuadere conantur. Primum she affirmato s’nc negalo. Qui varò nihil vel affirmat vel negat, hunc proprie non errare; nisi Porté is ORt divi Tbomæ testimonium prioris ad Corinth. 11, (i) Vide Ailriaoum, Quodlibet 2, Gabr. 5, disi. 25, cliam errare dicitur, qui scopum non attingit, quilín q 2 ; nrchicp Flor, p.3, lit 25, c. fin. ; Joan. Andr. sagittam quidem non j cerit, collineaturus tamen ri Danor., su per cap. I delivres., Vugust.de Anchor, si jccissel. In quem sensum incentores in univer­ in lib. de Potest. Eccles. Vide cliam ìurrecrcm. lib. sum errant, non ii mode», qui op fantur malum. 4, p. 2 < ip 12. 601 CAP. VII. ARGUMENTA CON I KA PRECEDENTE» DEFINITIONEM. veriim etiam illi qui non facilini bonum. Sed hoc im­ proprium est. Alioqui, ul ad propositum revertamur, si proptereà quòd fidem certam esse oportet, quisquis incertus esi, errorem babel, qui opinabitur Christum esse De* in, hic quoque proprie el errabit, el erit hærelicus, nempè cùm non habet firmitudinem eam quam veritas fidei requirit. Sicut enim dubitatio fidem pellit, ita cliam opinatio. Formulo namque opinationi con­ cimela, perinde tcrio fidei assensui repugnat, ut illa dubitantis ambiguitas. Al, esine qui .quam tanto du­ ctus errore, ut veram opinionem esse errorem existi­ met, quia cum certo assensu, quem fides exigit, simul esse non potest? Qui igilur habebit certa pro incertis, nihil aul asserendo aul inficiando, sed quia pendens animi ncc veritatem catholicam, ncc dogma contra­ rium eligil, is fictione juris hærelicus forte erit, vocis certe proprietate non crii; cùm non sil contrarié cl posi­ tive infidelis, quanqiiàmesl infidelis negative, auleliam private», cò quòd fides sine ullo errore et abjcclâ omni formidine cl cunctatione vera esscintelligilnr; si autem formidinem aul cunctationem habet, fides non est. Quod verò ex concilio Viennensi testimonium ex< itatur non modi) non csl contra hos, sed maxime horum causam opinionemque confirmat. Cùm enim doctrinam omnem sive asserentem sive vertentem in dubium, quòd substantia animæ rationalis humani corporis non sil forma, tanquam erroneam, ac fidei calholicæ inimicam sj nodus reprobasset, no quispiam putaret, dubium atque assertionem eodem gradu et loco habenda esse, subjungit : < Definiens, quòd < quisquis deinceps asserere, defendere, seu tenere < pertinaciter pr.csumpscril, quòd anima rationalis < non sil forma corporis Immani, tanquam hærelicus < sit censendus. > In quibus verbis perspicuum est, cos,qui eam rem in dubium verterent, non esse :i conci­ lio tanquàm hærcticos condemnatos, sed eos tantum­ modo, qui ejus rei contrarium pertinaciter assererent. Nec enim sine causa existimandum concilium est cos, qui in dubium verterent, prælcrmisissc. Doctrina igihrea, qua; in dubium vocat catholicas veritates, ini­ mica est fidei Christiana*, non consummated absolute, sed imperfecteCt inchoate; nam el suo quodammodo eoiores medii albo inimici et contrarii sunl, et non solum color ater extremus. QuA ex re salis inlelligitur, blesi­ tà lionçm meram sine assensu atipie dissensu neque erro­ rem proprie esse, neque fidei omni ex parte inimicam. Jam, El Gregorius : « Consentire, inquit, cAd. disi.,c.Consentire,videtur < erranti, (pii ad resecanda, quæ corrigi debent, non < occurrit. > Nec Stephanos papa, cujus decretimi illud esse dicitur, aliter sc i sc interpretatur. Nempe do­ cere volebat, quibusnam testibus fides habenda sil, et inter cætcros cos à testimoniorum fide rejicit, qui aul fidem veritatis ignorant, aut dubii nimirum in fide sunt, 1 los enim pontifex jure el infideles esse sumit, cl in testimoniis ferendis mendaces. Quocirca primam illud caput non cò forsitan spectat, ul ex illius sentenliA homines hærelici judicentur, sed cò potitis, ul fidei judices inlclligant, quosnam sint in causò fidei testes legitimos habituri. Absurdum enim esset, ut infideles de fide advenus Christianos teslificenlur, she infideles veritatis ignoratione, aul dubitatione sint, s< u mulloque etiam magis errore contrario. At eum, qui non infirmitate,sed pertinaci^ dubitat, fidei habitum amittere mihi vehementer probabile csl. Nam actum fidei omnis vel pertinax, vel imbecilla du­ bitatio tollit, qui quidem ambiguum non habet. ct si babel, actus fidei non est. Fidem vero in baptismo susceptam nonnisi per hæresim perdi, hujus opinio­ nis auctores facile negant. Colorem namque album non modo ater expellit, sed gilvus cliam el glaucus, ac cælcri omninò intermedii; fides item non solum infi­ delitate excluditur, sed clari etiam v’sione. Quùm enim venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. Nihil igitur obstat quin et per hæresim per­ fecte contrariam,ct pcrduhilationem, ct opinationem, quæ ex parte fdei advcrsæsunl, fides ipsa tollatur. Enimvc rò quod ¡ oslremo loco argiimenlniu additur, facillimum osi. Error quippe thcologiæ contrarius cum cl assensum falsum habeat, el in falsitate contuma­ ciam, indircele; licet, undique tamen fidei adversus e>L lùm ex intellectu, lùm cx voluntate. Dubitatio au­ lem ¡K'rlinax cx voluntate quidem fidei perfecte ad­ versatur, ex intellectu non item, ut qui, quaindiii du­ bitat, en orem assensionemque non habeat. QuA cx parte rationi m contrariis claudicaro, qui aul admiratur am ambigit, is se, qui sil vir doctus, nescire falctur. Cairn ergò hæresis non cx parle,sed undique fidi i con­ traria sit, efficitur duhitatioium hæresim proprie non esse, quantumvis dubitatio sil pertinax. Quid ergò? sal in hoc esi, ut de fidei veritate perti­ naciter dubitantes non esse hærelici videantur? Mihi quidem non videlur; qiianquam alleram carum opi­ nionum inclaplnsicus probo, alleram philosophus moralis non reprobo. Ad normam siquidem inel^diysicj*, legesque contrariorum à diale» licis physicisquc pr.i scriptas, dubitatio neque speciem habet, neque for­ mam. Nihil enim atf rt, nihil ponit» quod aut res sil aul forma* nilionem hak-at. (Jonslat autem, qua* pro prie contraria sunl, ea duas formas esse maxime repugnantes. Quo modo satis cvincilur, diibilalionein ner esse h.vrcs-m, nec fidei esse contrariam. At Si philosophie moralis sequimur leges, quæ in iti spec tat, quod freqiicntissimum est, tùm vero hominem per i'.nariier de veritate catholicò dubitantem, ciimdem $05 DE LOCIS niEULUGICIS. LIB. XIL Bullum omninò errarem hatero fidei vere contrarium, prorsus incredibile est. Quòd enim quispiam vel cam veritatem; ergo et infidelitas dissensu inlelleclùs stinatèque defenderit ; hic temerarius, contumax, pra> perficitur cx consensione voluntatis, in eo, qui rem, ccps, insolens, sapiens hæresim, ct quibusque hujus cui assentii, cognoscit esse conlrà Ecdesiæ commu­ nem fidem. Contrariorum enim contrarias oportet generis nominibus notari poterit; nec tamen eliammmi esse notiones. Confirmat aulem hoc vel maxime præ- notam hæreseos habebit, quia (dicendum csl enim sa* piùs)pertinacia ejus nondùm cum fidei verilate cl Ecrie clanim illud Augustini testimonium inquientis, lib. 4 conlrà Donalistas : < Constituamus aliquem id sentire siæ auctoritate pugnat, sed cum eorum senlenlià, qui et fallere ct falli possunt. Recte igitur D. Thomas as < de Christo, quod Pholinus opinatus est, existimanFendt, eum qui paratus est corrigi secundùm Ecdesiæ < torn ipsam esse catholicam fidem; istum nondùm determinalioticm, hærclictun non esse, quia non ex i hæreticum dico, nisi manifesté sibi doctrina calhomalilià errai, sed ex ignorantià. Quod de crassa cliam < licæ fidei resistere maluerit, et illud quod tenebat, < degerit. > Prælereà, qui sic tenet errorem fidei (I) Attamen, priusquam peccati reus ità censeatur, contrarium, ut non sit paratus al) Ecclcsià corrigi, sine id expendendum maxime, an sdlicet Ecclesia aliquo dubio est hærelicus, nt Augustinus idem in cpisjolâ modo certe illam improbaverit opinionem quam ille te corrigere. Veriim nostris hisce documentis illud ¡oprimís ob­ jicitur, quòd error iste ignoranliæ vitiosæ mortale peccatum est, præscrlim posi admonitionem episcopi docti, prudeotum judicum, theologorum sapientium. Peccatum autem mortale hoc non nisi sub infidelitatis genere continetur. Tres vero solum esse infidelitatis rpccies, 1). Thomas definivit. Cùm crgò crimen eju­ smodi nccpaganismus, nec judaismus sit, erit profecto bærcsis. Adde quòd si quis ex ignoranti! vitiosi et su­ pin! hominem occideret, veré et proprie homicida es­ set, in casque pœnas incorrerei quæ fuerint homicidis à jure præscriplæ. Eadem verò causa subesi in cis qui manus violentas clericis attulerim, atque in cæteris omninò sacrilegis. Qui igitur ex ignorami! crass! post susceptum Christi baptismum, errorem habuerit fidei contrarium, is vere erit hæreticus. Actus enim, qui cx hujusmodi ignoranti! proficiscitur, simpliciter ct absolut! ct volentis est cl consentientis; poterit crgò excusari quidem, ne tam gravis culpa sit, non autem ul hærcscos culpa non sil,cl ejus omninò generis, cu­ jus esset, si à non ignaro proficisceretur. Adde etiam divi Thomæ testimonium in hæc verba : < Ab errore i cire! articulos fidei non possunt aliqui propter sim« pUcitalcm excusari, quin sint hæretici, præscrlim • quantum adea, qua! Ecclesia solemniza), cl quæ i communiter versan tur in ore fidelium. Sed circa • alfa, qua* indirecte perlinent ad fidei disciplinam, m < quòd Isaac fuit filius Abrahæ, non judicatur aliquis < hæreticus, nisi ab errore non recedat, etiam viso « quid ex co sequatur. > Hactenus ilio. Quæ verba adeò aperte cum hac nostr! doctrinó pugnare viden­ tur, ul non sii necessc argumentari. Sed Cbrysostoinus videtur quoque nobis adversari, qui illum Pauli lacum : Cimi modcsliá corripientem cos qui resistunt veIitati, etc., de eis accipit, qui non adversandi affectu, sed studio discend e, veritatis veritati resistunt. At Pau­ lus de hærclicis loquebatur, quos alio loco, nempe 2 ad Tini. 2, 25, semel atque iterum commonefaciendos esse corripiendosque pr.ecepit, sed post unam el alte­ ram correptionem devitandos. Quibus argumentis breviter ita respondeo. Diximus s quà dupliciter aliquod peccatum in genere et specie collucari, uno modo funnaliterel directe, altero modo materlalitar cl reductive. Dent mihi Latini veniam, precor, si verba miniis latina usurparim. Sic ;i diale» th is accrpinuis, materiam in predicamento substan­ ti »• poni, punctum in genere quantitatis, embrionem m fyw specie animantis, cujus gratia a natur! paratur; y m, inquam, non ¡»cr se cl proprie quidem, sed per CU» accidens, et quasi improprie. Iu moribus itidem quæ. dam ¡cerata sunlin sua spe ¡e perfecta, quæ videntes ct scientes de industri! committunt, et eò proprié per se et foi malilcr in siiA quodque specie reponuntur. Alia verò imperfecta sunt, qua* pra ter intentionem ig­ norantes admittunt, et ejusmodi ad speciem el gemis per accidens reducuntur. Error igitur ille calholicæ veritati contrarius, quando in vitio ignorantia est, ad speciem h.vresis referetur ; nec tamen lucrosis perfe­ cta erit, ncc perfecta infidelitas, qu:r, ut ante etiam di cium est, in 1res species à divo Thorn! distinguitur Prima itaque objectio minimo negotio pellitur. Illa altera difficilior est, ubi quæritur, cur qui homi­ nem ignorans perimit, veré homicida est, atque adeò pœnas homicidii contrahit, si ejus ignorantia est in vi­ tio ; isautem, qui contra fidem errat post fidem in baptis­ mo susceptam, nec crimen hærcscos vere patrat, ncc in pernas bærcticorum incidit. Quæsanéquæstio solvitur. Non est hæreticus ncc theologorum, ncc jurisperito­ rum usu, qui in hæresim illam imperfectam incurrit; nec bærcsis illa imperfecta in freipienti vulgaloque sermone simpliciter et absolute bærcsis est ; sed ille tantummodo hæreticus dicitur, qui formaliter el ex electione, quasi dedil! oper!, cum communi fide pu­ gnai. Quarè nisi à perfecta cl consummat! hæresi nullum hærelicum nominabimus, si frequentem cunidemque proprium hujus usum vocabuli volumus con­ servare. Eam rem quoniam tùm ex nominis origine, el notione, lùm ex vetri um testimoniis, tùm ex com­ muni omnium sensu pauló ante ostendebamus, nihil est necessc arta agere. Hinc illud est, do Ilærel. can. I'¿communicamus : < Excommunicamus omnem h.rrc< sim extollentem sc adversùs catholicam fidem. > Non errorem ait extollentem sc adversum episcopum, non adversum inquisitores, non adversión theologos aul Parieuses, aut Salmanticenses, aul Complutenses, aut Bononienses , sed adversos catholicam fidem. Hinc etiam illud 2 ad Tim. «, 5 : Non acquiescit sanis sermonibus Domini nostri Jesu Christi, et ei, qttee secandtnii pictnte'in est, doctrina?. Non dixit:Sanis sermoni­ bus episcopi sui, non connu, qui de fide inquirunt, non theologorum etiam mullorum, sed Domini nostri, eie. Quòd si vel in divinis libris, vel in Ecclesiæ do­ ctrina non acquiescit, hæreticus est; quamvis non sil ncc ab amicis, ncc à theologis, neca lidcijudicibus admonitus. Contra verò, si horum omnium repudiatis et monitis et præceptis, sennonem tamen Dei el Ec­ clesia: non industria repudiat, sed ignoranti!, hærelicus non est. Ncc verò eædcm causa: subsunt , ni ca lera vitia, cùm ex ignoranti! crass! supinAqiic pro­ dierint, et nomen el speciem amittant. Non cnim homi­ cida is solùm dicitur, qui hominem dat! oper! occidit, seu qui ihjusté ¿occidit, quamvis animi perturbatione aut etiam imprudens id fecerit. Atque item similiter in reliquis. Jam D. Thomas vel prudenter fidei judices admo­ net, idque illis præcipil, quòd non suspicari modo, sed sumere etiam atque existimare delicia ; vel non putal ca. quæ in Omñiinn Cailioliconim ore versantur (h)9 CAP. vu. argumenta contra preœdentem definitionem. ab ullo omninò fideli ignorari posse, nisi qui errorem affectaverit; vel de h eresi imperici lù ¡nielligli, que ncc pertinaciam requirit, nec absolute el simpliciter bæreticum facit, sed (¡nudam modo. Atque hoc re­ sponsum idem illa etiam verba recipiunt, quæ ex part, i suprà scripsimus. Al Chrysostonws à nobis stat, non contra nos. Qui etiim non studio certandi, sed discendx* veritatis do­ ctrinas resistit, cum doceri paratus sil, cum necChrysoslomus, nec alius quispiam bæreticum proprie vo­ caverit. Et illos tamen, de quibus Paulus Timotheo sermonem faciebat, grave peccatum peccavisse, verti ia quæslionem non potest. Invenitur crgò, Chry susto­ mo auctore, error fidei contrarius, qui tametsi in sitio est, non tamen est hæresis : quia non est malitiosi er­ ror, sed ignorantis. Quòd si Chrysostom! interpretatio­ nem sequimur, non erat Paulo dehærclicissermo, qui, quoniam obstinate pugnaces sunt, non sunl admonendi sed vitandi. Quem sensum judices lidei videntur sequi, rum in unixorsum jubent, hærclicos vel omissa fraterni! correctione dentini.ari. Quod utique præccplum vulgi) datum prudentia plenissimum est; quanquàm non om­ nium hæreticorum aures, ut quidam falsò putant, ila clatisæ sunt veritati, ut ab amico pr.rserliin docto cl sapienti verum audire non queant. Hanc spem, fateor, de amicis hærclicis non sunt passim indocti habituri ; paucorum erit ista fiducia, caque prudentissimorum , sapienlissimorum,conjunctissimorum, qui el prudenter mlclligant, quonnn non sil desperanda salus, el sa­ pienter nmiccque possint Suos ad fidem Ecclesiæ revo­ care. De quibus non valdé oblirmatis Paulum quoque ad Timotheum loqui, haud absurde intclligimus. Nulo autem, ut quispiam quamvis doctus et amicus, hac periculosissimi! a late, ubi hæretici obfirmatisshni sunl vel plerique, vel omnes, fraterna correptione abutatur, nisi firmiter et certo existimaverit, hærcticum esse ex animo convertendum. Non enim propter conjecturas aut verisimiles, aul etiam probabiles, rem tanti mo­ menti debet periculo exponere; præscrlim cùm expe­ rimento exploratum fuerit, quantum nostratibus in commodi attulerit in crimine hæresis intenta corre­ ptio. Meminisse debet vir doctus et prudens, Paulum mulieri consulere, ut maneat cum viro infideli ; quòd videlicet inter gentes, quibus tunc scribebat, spes erat, ut uxor vintiti suum ad fidem alliceret. At ubi Ecclesìa comperili, inter Judæos praesertim uxores po­ tius corrun pi ii viris, prudentissime sanxit, nc uxor ad fidem conversa cum viro infideli maneret. Qua lege non Pauli consilium evertit, sed firmaxil. Sic fidei ju­ dices, quando mullis magnisqnc experimentis acceptis legem tulerunt de denuntiando b.rreliro, quamvis oc­ culto, fraterna* correptionis legem à Christo præscriplain non x ¡olant, sed stabiliunt. Nisi natura* juribus legislator repugnavit, cùm sapientissime edixit : Si libi ruluerit persuadere frater tuus, aut filius tuus vel filia, sit e uxor quæ est in sinu tuo, aut amicus, quem diligis ut ani­ mam tuam, clam dicens : Eamus, et serviamus diis alienis, quos ignoras tu, cl patres rui ; nun parcat ci oculus tuus. GIO ut miserearis ct occultes cum, sed statini interficies, etc. Deut t. 15. Hæcigitur lex incrimine hæresispopulo servanda est diligenter, ne, diun per falsam miseri­ cordiam homini indulgel, in reni Christi publicam cru­ delis sil. Ad secundam quinti argumenti confii mationem, nnn o, cr.e pretium erit hoc loco disputare, an Apostoli hæretici fuerint ; quod qui fatetur, quà hunc objurga­ tione, an quo ¡lOliiis convicio a t into errore conor avertere? Polesine cnim, Deus immortalis, absur­ dius dici quidquam, quam ministros proprios Evan­ geli! ad unum omnes, non c fide modo alíenos, veriim etiam hærclicos fuisse? Quanto ct veritiscl modestius illi sentiunt, qui arbitrantur, Apostolos Christi non ex malilift, nec de industria, sed ex animi perturbatione et ignoranlià peci asse! Aperte illis Dominus mortem ct resirreclioncm suam predict liat, el tamen ipsi, ul Lucas ait, non inlellig bant, qu e dicebantur, cl cre­ demus nos, posltot-adcòque magnas turbas excitatas, discipulos non perlurtationc animi, sed inalitià du­ bitasse! Nam incredulitas cl duritia cordis cujusmodi illa fuerit, Evangelista nobis exposuit, inquiens, quia his, qui viderant eum r sorrexisse, non crediderunt. Illi porrò, qui viderant, digni omninò erant, quibus fides haberetur, sed falli poterant tamen. Ilis cigò non credentes Apostoli quidam el multis cl incor­ ruptis lectibus, duri erant incrvduliquc etiam erant, at non Deo, sed hominibus. Pertinaces itaque crani adversùs homines, non adversùs Deum cl Christum ejus. Quocirca Christi discipulos hæreseos insimulare, stullitiæ est manifesta*, si ea quæ diximus, in hæresis finitione constituenda, recte ct dicta cl confirmata su. i. Confirmatum csl autem multa esse, quæ con­ currant, ul quispiam hæreticus constituatur. Primiim errorem habeat oportet, deinde ul is error calholicæ veritati contrarius sil. Tertio loro, cerium esse neccsse est, atque expeditum, errorem illum veritati calholicæ repugnare. Quarto errori pertinaciam ad­ jungi non quamvis, sed quæ cum cerUi Ecclesiæ rcgulà pugnet. Quinto, ul is error sit post suscrpiam lidci professionem in illo, qui Christo sc credere pro­ fitetur. Hactenus theologis nostris attenuate* pressèque de­ finivimus, quidnam hæresis sil, unde illis siaüin jicrspicuum liat, quænam sit hærcüca pro|>ositto. Nam ia mente eadem prorsòs resesi, in voce lutem vcl scripto h.eretica propositio dicitur, quæ hæresim in­ teriorem enuntiat, illius Quæ forma sermonis esset et falsa d absurda, si propositio erronea pro quocumque errore communiter sumeretur. Jam enim recle «¡noque dici posset, post multas argumentationes enumeratas, io his quosdamOSSC syllogismos, quasdam inductiones, quasdam argumentationes, quod quuim sit ineptum, nemo est, qui non inlelligal. Sine dubio igitur erronea propositio ah hæreticà secernitur, non tanquam genus à Specie, quod esset discrimen rationis, sed tanquam una erroris species ab allenì; quæ vera rerum non modò vocabulorum , distinctio est. H ud deinde constituere debemus, quod priùs forsan dictum oporhiit, sed doctrina sera non est reprehen­ denda, præsertim si in opportunum tempus reservata sil ; constituendum ergò , catholicas veritates, non singulari modo , sed bipartito reperiri. Quædam enim sunt catholicæ veritates, qua? ita ad fidem pertinent, ut his sublatis, fides quoque ipsa tollatur- Quas nos usu frequenti, non solimi catholicas, sed fidei veri­ tates appellavimus. Aliæ veritates sunt ctiam ipse catholice et universales, nempe quas universa Ecclesia tenet, quibus licet eversis fides quatitur, sed non ever­ titur lamen. Atque in hujusmodi veritatum contrariis erroribus supra dixi fidem obscurari , non exstingui, infirmari, non perire. Has ergo nunquam Iidci veritates CCnsui vocandas, quamvis doctrinæ chrislianæ veritales sint ; speciales orationes applicatas uni persona? per prrlatosvcl religiosos plus prodesse eidem, quàm generales; fratres non teneri labore manuum victum quærcre, sed licere eis esse mendicos ; ct cornphircs alias similes propositiones, quas omnes catholici veras esse sine dubio existimant, idçôque veritates catho­ licæ vocari possunt, atipie etiam debent. Quæ igitur propositiones hujus posterioris generis veritatibus contradicent, eas equidem erroneas appello ; quæ iusgenussit. Virtus quippe, quam habitum essenemo c^l qui nesciat, dispositio csl perfecti ad optimum. Ac ne plura exempla quæ sunt prope innumera, refe­ ramus, illud csl passim vulgi ctiam ore contritum, quo animalis vocem, cùm omnium animantium communif sit, intcrdiim pro his solimi accipiunt, in quibus nihil aliud quàm vis animantis apparet. A quà con­ suetudine ne Paulus quidem abhor. u:.l, (pium ani­ malem hominem dixil, (piasi brutum expcricmque rationis. Paires item concilii Coiistnnlicnsis hoc sensu vidcnliircsse locuti, si accuraté eorum voces expnndamus. E\ quibus facile mleUigimub erroneas propo CAP. IX. DE VARIIS PROPOSIIIONEM NOTIS. 618 GH sillones contrà catholicas fuisse divisas, cl inferiore random est, qui omnes istos propositionum gradus permixtos esse ac confusos opinantur. Sed primum quodam gradu quam hærelicas, fuisse locatas. Error exemplum à Joannis Evangelio Chr^lique doctrinó itaque, qui el minus quidem quhm aperta hieresis, cl catholicæ doctrinæ tamen contrarius csl, propositio sumplum csl. Quòd vcrò Christi doctrina d Evange­ erronea vocatur. Theologi denique modestiores, quiirn lium hæresim sapiat, scribere ego non auderem. Illud in disputationibus suis quidquam sanæ doctrinæ ad­ secundum exemplum congruens atipie apium est, si versum hærelicum appellare non audent, temperalo cis assentimur qui existimant, illam orationem, Chri vocabulo erroneum esse confirmant. Quùm vcrò in stus est creatura, simplicil- r veram esse, sed cani theologos refutasse, quòd fœlorcm quemdam ah Ano hunc sensum cl vulgari consuetudine alliciar, el com­ pilar majore philosophiæ ratione, facile me patior in contraxerit. In quam sententiam I). Thomas mulla dixil. Ac Sophronius, in sexta synodo, plane fatetur, cum adduci, libentcrque in co cupio retineri. Christum creatum el increalum , ¡denique, in lib. 5, Esi et propositionis erronea; alius item gradus. Quùm enim veritas aliqua, sapicnlum quidem opi­ Joannes Damascenus. Sed cl Hieronymus, crcaluræ nione vehementi, fidei veritas csl, sed non csl plane nomen in Christo non horrei. Ego verò semper habui persuasum, enuntiationem illam el simplicil r falsam ab Ecclesià definita, nec certo argumento demón­ esse, cl catholicæ fidei absolute contrariam. Est enim strala ; tunc veritati illi adversari non csl hærelicum, in crcaluræ voce negatio intiis inclusa, quæ Christi sed erroneum. N idelicel hærcsis, quemadmodum supra diximus, à voluntate quoque errantium pendet, nedùm supposito absolute divinitatem tollit. Nam qui dicit ab intellectu. Error aulem, sicut cl falsilas, è rebus rem aliquam factam ex nihilo, is negat eam dc sub ip$is significatis perpenditur, nulla asserculis habita stanlià generantis exstitisse ; hoc enim discrimine id ratione. Ita licet veritas illa ad fidem suàplc naturò quod veré et proprie factum est ab co, quod vere et pertineat, quia tamen ncc hoc certum nec expeditum propriò csl genitum, separatur. Quemadmodum igitur illud, Christus carpit we, fidei adversum csl, quoniam est, hærclica pertinacia abest, error gravis el pericu­ losus non abest. Similiter cl propositio erronea tertio inde perspicua argumentatione sequitur, l ilium Dei quodam gradu vocari potest, quæ certa* veritati ca­ esse empisse, atque adeò aliquandò non fuisse, sicci tholicæ fidei adversatur, non manifeste quidem, sed illud, Christus (actus est ex nihilo, fidei quoque adver­ sapicnlum omnium longe probabili ac fermé necessarià satur, quòd implicite Filius Dei de nalurâ ejus, à quo sententi. Ejus quippe erratio gravis est, qui hoc de­ exstitit, esse negatur. Sive igitur incipere, sive facium fendit contumaciter, quod viri omnes docti sentiunt esse, seu esse creaturam , de Filio Dei veré enuntiari periculum grande catholicæ fidei conflare. Quicumque non possunt, quoniam inficialioncmabditam el laten­ ergi) vel doctrinam fidei appendicem liquidò evertit, tem continent, quæ à Filio Dei, pro quo nomen Christi vel fidem ipsam in discrimen adducit, vehementer ille accipitur, vel perpetuum esse, vol esse à Patre de­ sane m Christiana disciplinò errat, atque adeò ejus pellat. Itaque, ut mea fert opinio, propositiones illæ dicta jure appellantur et ronca. Yerùin de erronea pro ac cæteræ ejusmodi non tanquam sapientes hæresim, positione plus quàm satis dictum est. sed tanquam hærelicæ à Nicænis Patribus sunl dam­ Propositio vcrò sapiens hæresim à quibusdam defi­ nata?. At propositionem hærelicam el sapientem hæ­ nitur ea, quæ in significatione, quam verba prima resim eamdem esse, mihi quidem non lit verisimile. facie ostendunt, sensum habet hærelicum, quamvis Stultus nempe haberetur is, qui quam rem vinum esse pie intellecta sensum aliquem habeat verum ; ul sunt constaret, hanc vinum sapere, nisi per jocum et ridi­ inquiunt, istae propositiones : Paler est major Filio, culum , diceret. Jam Patrem ct Filium cl Spiritum Christus est creatura , 7 res sunt dii. Quæ definitio ncc sanctum tres deos esse, cum fide aperte pugnat. Nam vocabuli potestatem exprimit, ncc rei definita? vim sensus ille, qui pius dicitur, impius csl. Pari certe naturamque declarat, ncc mutuo nexu cum illà est ratione illa propositio, Deitas est crucifixa, hæresim copulata. Quis enim dubitet, illam propositionem: sapere diceretur ; quam tamen, ul hærelicam mani­ Hidiculum est Eucharistico sacramentum solemni ritu festé quinta synodus condemnavit. Illa item. Essentia per vias publicas circumferre, Lulheranorum hæresim generat essentiam, in gradu sapientium hæresim loca­ sapere, quâ negant in EucharistiA corpus Christi ve­ retur, quam m hærelicarum numero poni oporlere, rum contineri? El tamen in nullo pio sensu vera est. concilium Lateranense definii. Quid illæ : Essentia Hujusmodi propositiones multas in Erasmo, Joanne divina non est persona Patris ; In tribus personis tres Carione, aliisque quibusdam hujus scculi scriptoribus sunt deitates, aliæque plurcs hujuscemodi, quas in sensu novitio, et nupera se excogitato, quidam veras passim leges, quæ nec aperias hærcses præ se ferant, ncc sanum altqyem habeant sensum, sed quia hiére­ dixerunt? Sané nihil tam absurdum diciaulexcogitari poterii, quod in sensum aliquem fictum si detorqueas seos saporem quemdam et odorem referunt, meriti) cas quidem dicimus hæresim sapere ; qui vero illas verum non sil, ac rationi tùm humanæ, tùm divinæ proferunt, hos hæreticorum ct saporem habere cl consentaneum. Sed consentaneum non est , sensa ejusmodi commentitia , ab usuque sanctorum et Eccle­ proferre odorem. Ncc exempla illa placent, quibus hi siæ aliena, pia nuncupare, et homines futiles talium suam definitionem illustrant. Veriora equidem exem­ sensorum excogitatione defendere. Ego certe, ul quod pla desidero, el magis ad rem, de qua agitur, ac­ sentio loquar, harum propesitionum auctores nibd commodata ; quamvis in hocgenere nihil ab iis requi­ ÎÜ rit. i. 619 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. mimis, quam hxretcorumsaporem habuisse arbitror. Sed si in eis aliquem meo gustu percipio, inscitiæ sa­ por ille est, non hæreseos. Quùm verò loquendi vim ei consuetudinem verborum teneo, propositiones ip­ sas, de quibus loquimur, non sapientes heresim dico, seti fidei manifeste contrarias. Sermones porrò istos per metaphoram figuratos, considerata intelligcntiA magis percipere possumus, quam circumscriptA defi­ nitione explicaro. Quamobrem, quid hæresim sapiat, quid non sapiat, non tam finitione ct argumentatione epcculatrids dfsciplinæ, quâm sensu quodam, gustu­ que prudenti® judicatur. Videas hominem in Luiheranorum dogmatibus expugnandis, ct internoscendi monte exercitatum, qui, ut canes venatici, in libro quem legendum suscipit, hærescs odore quodam su­ spicionis quam sagacissime pervestiget, ejusque libri anciorem corruptum esse, acutissime sentiat. Leget cum librum fortasse alius stipes sine seusu, qui nihil omninò indagare, nihil olfacere, nihil ne suspicione quidem possit attingere. Quales sunt hodie non pauci, qui Baptistam Cremenscni, IlcnriCum Ilarph., Joannem Taulerum, aliosque hujus farinæ auctores quo­ tidie habentes in manibus, quotidie in ore, eorum errata tamen, mentem, animum non odore ullo, non vestigiis, non sapore capiunt. Videlicet abstulit Do­ minus à Judà ct Hierusalem judicem ct prophetam, cl ariolum, cl senem, clsapientem dc architectis, ct prudentem, non solum eloquii mystici, sed hæresis occtillæ dijudicandae. Quidni muti sint canes, ct la­ trare non valeant, quibus ad investigandum nulla jam csl sagacitas narium? Eleum tot signis lupi déclarent, qui sint ac velint, quid quærant ac desiderent, canes tamen vere slu;or oppressit, pastores verò excutiunt, el obsurdescunt nescio quo modo, ul ncc ca, quæ à viris sagacibus monentur, audiant, neque ca, quæ à lupis genmtur, videant; nisi forte omnes cl pastores, cl canes stupidi timore obmutuerunt. Atqui undelibet stupiditas accidat, ad Ecclesiæ perniciem idem csl. Securi enim jam potuerunt viri improbi non modo aurem admovere sermonem, qui ut cancer serpat, sed patentius venenum spargere, atque evomere virus pestilentissimum erroris sui, quod, si mens non laeva fuisset, cliam occultum, alquc in venis inclusum à sano humore secerni, cl internosci tam poterat, ad­ hibiti diligentia cl curò, gravique ct acri judicio, quam polesl color albus a n gro, aul dulcis sapor ah amaro distingui. Sed non csl hujus loci, Ecclesiæ calamitatem deplorare. Nunc enim id solum agitur, propositionum sapores magis sentiendi cl gustandi viribus discernendos, quam speculandi. Causa quippe hos, non natura distinguit. Itaque non præceptis ct regulis, sed prudcnliAct sagacitate dijudicantur. Ex­ pediam brevi rem hanc, ct planam exemplo uno fa­ ciam. Leges illam propositionem, Pater major ine e¡t9 in Evangelio. Habes illius doelrinæ auctorem cogni ­ tum ct perfectum ; antecedentia ct consequentia in Evangelio verba diligenter attendis, ejus doelrinæ principia memoriù lenes. Jam experiere, nisi habes tumore aliquo malo affectum gustum, proposi th nem G20 illam, Paler major me est > non hæresim libi sapere, sed modestiam. Legebat camdem inArianorum libris Athanasius ; auctores intus, ct in cule noverat ; Ariana disciplinan causas ct effecta, principia cl connexa per­ spexerat; cl quæ in Evangelio Christi dulcis erat super mei cl favum, eadem propositio in Arii libros trans­ fusa sapiebat hæresim, eratque ejus gustui vel ama­ rissima. Atque ul idem vinum cx vase uno sapii picem, cx altero non sapii, cl res eadem illud olet, unde sit, c cœno male, cx arculA muliebri bene ; sic una cl ca­ nem oratio ex uno corde cl ore odorem spirat jucun­ dissimum , cx altero tclerrimmn ; cx uno saporem suavem servat, cx allero insuavem. Quemadmodum etiam videmus, aquam è radicibus cl canalibus, per quos transit, aliud alquc aliud ct olere, cl sapere. Non itaque è rerum ipsarum orationumque naturò sapor, odone omnis existimandus est, sed turn res, limi ora­ tiones ipsæ à venisaliquandò et viis, pcrqiws permeant, saporem ct odorem accipiunt. Saporem igitur propo­ sitionum , ul dixi, non tòni scientia quam prudentia djudicat. Quocirca, quæ propositio hæresim sapiat, quæ contra non sapiat, non theologi quivis, sed pru­ dentes solimi atque experientes poterunt judicare. Idem vero de propositione male sonante, seu piarum aurium offensivi dixerim. Esi enim, ut lingua* narium­ que, itaci aurium judicium suum, absurdos et abhor­ rentes sonos respuentium. Qucmadmodùm aulcm non solinn res falsæ atque perabsurda, sed graves quoque ae vera sententia inconditis verbis elatæ offendunt aures , acres praserllm el aculas; sic theologorum aures teretes et religiosa non à sententiis modò falsis et hærelicis, sed ab iis etiam abhorrent, quas intelli­ genti judicio percipiunt male atque absurde sonare, quamvis nullam in cis falsilatcm hæreseos deprehen­ dant. Dupliciter ergi) de propositione malè sonante loqui possumus, uno modo generaliter, quo omnis propositio fidei contraria fidelium aures offendit, eòque magis, quò aperliiis illam vident fidei calholicæ esse contra­ riam; alio modo specialiter, quo gradum quemdam propositionum constituimus ab illo hærclicarum su­ premo distantem. Quò ratione cas propriè malè sonan­ tes propositiones, cl piarum aurium offensivas dici­ mus, in quibus nullus error fidei adversus manifeste notari potest, sed absonum nescio quid alquc absur­ dum, quod indignum esse piis el religiosis auribus vi­ deatur. Enimverò in hisce absonis cl absurdis ¡ repo­ sitionibus discernendis, nollem equidem imperilo alquc imprudenti vulgo aures dedere, quarum est ju­ dicium pinguissimum. Sané, quanquhm nonnullis in rebus, quæ fidelium omnium scilicet communes sunt, judicium rectum adeò Item : < Papam non debere dici sanctisillam corie propositionem : líenla Virgo peccatum ori­ < simum propter officium : alioqui diabolus diceretur ginis ii primo parente contraxit, male sonare cl pias < sanctus, quia csl officialis Dei.) Item: < Plores aures offendere judicaremus. HIA enim audita, vulgus < Rom® nunc salvari ex conjugalis quam cx clericis. > sine dubio perstringitur, percutitur, torquetur. Al pia­ Item : c Monachatum non esse pietatem. > liem : < R Item : < Phocam instituisse, rosuit, temerari® insolenti® est. Evangelii item verba < manam Ecclesiam omnium esse Ecclesiarum caput; > quædam, si turba nobis lex est, male sonantia fuis­ cl alia innumera, quæ, ne longum faciam, preter­ sent, cl piarum cliam aurium offensiva. Turbas quippe mitió. Quòd si quis adeò tenui palato esi, ut lias cliam aliquandò Dominus vocibus ambiguis obscurisque tur­ bavit. Quin insigniter atque aspere discipulorum propositiones hæreseos saporem referre judicet, cum co equidem non magnopere contenderim, præserthn quandoque teneras auriculas perculit; nam pbarisxorum aures mordaci solebat radere verbo. Pharisæi, si de harum unà cl item alierà sermo sil. Quanquam audito Christi verbo, scandalizabantur; picrisque dis­ mihi, fateor, palatum torpe t quandoque ac jacet, auris cipulis durus erat illius sermo; turbis habere dæmosubtilior el erectior csl. Ita mihi videor facilius posso iiiutii videbatur. Ncc est ambiguum hoc tempore esse propositiones auditu quam gustatu percipere. Sed, ut pharisæos quosdam, esse stolidam turbam el multitu­ dixi, neuter sensus regulis instituitur, si defuerit pru­ dinem falsis opinionibus obtusam, certos demum esse dentia cl spiritus quidam dijudicandi; si veri) hæc af­ discipulos, quibus est sermo vei itatis durissimus. Hi, fuerint, sine praeceptis nostris theologi judicium poterii si abusus reprehendas, qui in imaginibus clcolendis asso vel rectissimum. Ac de propositione male sonante cl ornandis, in sacellis, templis, monasteriis sepulcro­ hactenus. rum monumentis, sempitemisque memoriis condendis Propositio verò temeraria duobus itidem modis sunt plurimi; si affirmes in hujuscemodi interdum, vel usurpari solet, el communiter, el proprie. Communipotiiis nimium sæpè plus vanitatem valere quam reli­ ter, ui omnis propositio à fide aversa temeraria quo­ gionem, diabolum quam Christum; hi, inquam, for­ que appelletur, etiamsi hæresis manifesta sit. Ecquid tasse dicent, te lutheranis opinionibus occupatum, in­ enim inconsideratissimà ac dementissima lemeritaiu tolerabiles sonos fundere. Non est igitur habenda ratio plenius quam Christi Ecclesiam coni radicene? Proprie vulgi promiscui, imbecilli, perturbati, imprudentis, sed autem ea vox usurpatur, quùm asseveratio ul teme­ prudentis, sinceri, pii, incorrupti. Nec theologia modò raria notari polesl ; ul hærelica, vel erronea, vel sae­ requirenda csl, sed pictas et prudentia, sine quà null® piens hæresim non potest. In quem sensum posi istos aures possunt consentaneos sonos abhorrenlcsquc dis­ propositionum gradus postremum locum propositio cernere. temeraria tenet. Temeritas, porrò non uno el simplici Itaque, ut semel finiamus, ciim non sil cnjusvis modo inlelligitur. Temerò enim ea quandoque fieri di­ male sonantem propositionem à benè sonante distin­ cimus, quæ non consilio, sed fortuito geruntur; qw> guere, prudentissimi theologi, quod jam iteriim ac modo ca temeraria sunt, quæ turbulente et inconsultò sæpè dixi, consulendi à judicibus Ecclesia) sunt, nisi effutita sunt. In hoc verò significatu temeritas, quæ volunt in harum rerum judiciis vehementer errare. Et nullo delectu aul discrimine ducitur ad judicandum, quamvis nullam nos quidem comprehensionem habea­ sapienti® contraria est, in quam non casus el fortuna» sed ratio cl consilium valet. Qui ergò, nullàaut ratione mus, definitionem nullam, quà judices valeant singulas aul auctoritate impulsus, res ipsas affirmat, sed te­ in specie malè sonantes propositiones judicare; illud mere scribit el dictitat, vel quod in buccam venit, jure tamen speciatim admonere possumus, hujuscemodi propositionum duos esse gradus, unum earum quas is tanqtnun stultus et temerarius reprehenditur. Nani anlè diximus hæresim sapere; videlicet» quæ fidelium quamvis vera aliquandò dicat, sed ut vendicai, tamen non id consilium cl ratio, sed fors cl casus efficit. gustui male sapiunt, cædeni male sonant auditui. Vc­ riim quia gustatus sensus pinguior ct crassior csl, au­ Qualia sunt nonnulla, quæ viri quidem pii in vilà rebus­ que gestis Christi Domini magis comminiscuntur quàiu ditus subtilior cl acutior, alter gradus male sonantium propositionum est, quæ licet hæresim non sapiant, so­ contemplantur ; quæ cliam scribunt non tam vert} num tamen quemdam absurdum el peregrinum refe­ ct prudenter quàm devote ac ferventer. Quorum csl runt, qui à doctrinà sanà, siiiccroque. cl solido Eccleintcnlimi cæca ac temeraria quidem ct in assentiemía (J¿5 DE LOCIS THEOLOGICIS LIB. X1L nvdulîlâS •*< in asserendo facilitas ; sed temeritas Irce lamen non est ejusmodi, ul à fidei judicibus coerceri debeat, qui graviorum errorum censuram assumere suo jure possunt, levioris hujus vel imprudenti», vel stoltithe non possunt. Fidei quippe cognitio illis man­ data est, non prudenti», ejus prasertim, quæ viros pios sæpè destituit. V.demus nutem illiusmodi seu me­ ditationes, seu contemplationes, licet inconsiderate atque imprudenter, sine ratione et gravi testimonio editas, cum pietate fere, atque adeò cum sanctitate esse conjunctas. Non decet igitur, ut simplicitas co­ lumbina severissimi tribunalis judicio vexetur, quan­ tumvis illa sit inconsulta ct imprudens. Dicitur rursum el id temeré asseri, quod insolenter nimiiimqiie au­ dacter asseritur. Quo modo omnibus in rebus asseve­ randi temeritas, pronuntiandique audacia turpis est quidem, sed in his, quæ ad Ecclesiæ doctrinam alli­ nent, csl periculosa vel maxime. Habet enim contem­ ptionem superbam ecclesiastic» rcgulæ; quam con­ temptionem nisi fidei judices coerceam cl comprimant, dici non potest, quantum discriminis omnis Ecclesiæ doctrina sil habitura. Quæ igilur non inconsulti ora­ tione modo, sed, ul verbis utar gravioribus, confidenti audacià, insolentii protoni, exultatione impudenti, jactatione superbi, non contri fidem dico, sed contri ccclesiasticæ modesti» regulam asseruntur, ea theo­ logi in presenti temeraria censent, atque inter erro­ rum gradus constituunt ct locant, qui, quoniam hæresum appendices sunt, i fidei judicibus sunl animadver­ tendi , ut Beatam Virginem non esse in cœlos cum corpore assumptam; licet fidei minime adversum sit, sed quia communi Ecclesiæ consensioni repugnat, pe­ tulanti temeritate diceretur. Item, in bapti e fieri, nisi priiis adversariorum persuasiones evel­ lantur, maxime naturale est, ul antequam probemus nostra, amoliamur adversa, cl opiniones contrarias re­ futemus. Vix autem repectetur aliquid tàm omnibus ingeniis consentaneum el quadrans, ul nefninem halical repugnantem. < Omnis namque, ul Hilarii verbis < utar, humani eloquii sermo contradictioni obnoxius « fuit semper, non solùm quia in alio capite et mente • alia propemodum sententia csl, sed quia dissent ien• libus voluntatum motibus, dissentiens quoque fit • sensus animorum. > Unde existimat, philosophorum placita diri, quòd unusquisque illud fermò amplecti­ tur. non quod ratio præscribit, sed quod placet animo : non quod dictat illa, sed quod dictat affectus. Ncccssc • 4 rrgò theologis varie in contrarias partes disserendo, quasi in Simulacro pugnx exercere sc ipsos ; id quod l) Thoma* in qu i-stionibus disputatis diligentissime rnA Dominile. 9; Bucerus, lib. 2 dover, et fais. Cien. Dorn. Admin.; Calvinus, Instil, cap. lì; Pro­ le (antes, in Apolog. August. <35 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. tac rifiatar » Immolari cl occidi necessc esso, pro­ fectò si singulis missis Christus in sacrificium offertur, ningulis quoque missis interficitur. Aut ergo Pauli ar­ gumentum vanum est, cimi ait : Álioquin oportebat, eam frequenter pati ab origine muniti; aut si Christus in sacrificium exhibetur, vere patitur. At corpus vi­ vum, el impassibile in altari non offerimus; oblatio igitur forsitan esse poterit, sacrificium nullo modo. Hoc verò illud argumentum est, quod Calvinus atque OEcolampadius mire jactant; et nondum collatò manu, tanquàm feroces victores insultant. 3* Ulmi pr.ctereò locum, llebr. 10, 1, Lutherani prossius urgent : Umbram habens lex futurorum bono­ rum, non ipsam imaginem rerum, per singulos annos, eisdem ipsis hostiis, quas offerunt indesinenter, nunquam potest accedentes perfectos facere, alioquin cessassent offerri, ideò quod nullam haberent nitrii conscientiam pec­ cati cultores semel mundati. Et post multa alia, quæ referre longum est, ita legimus: Omnis quidem sacerdos pnrao est quotidie ministrans, et easdem scapi o/ferens hostias; hic autem unam pro peccatis offerens hostiam, unii oblatione consummavit in sempiternum solidifícalos. Oblationes igitur veteris Testamenti imbecillas ac de­ biles ostendit Paulus, quòd sæpiùs iterabantur. Qui ergò in nova lege eadem sacrificia iterant, ii suâ repo titione testes sunl, oblationes suas priores infirmas, exiguasque fuisse, atque adeòChristi oblationem fuisse imperfectam, cui quotidie mullas adjiciunt. Medica­ menti enim illa virtus est, quod Chrysostomus ait, ul semel imponatur, et non frequenter. Et Thcophyla c us : < Pharmace, inquit, fortiora semel etiam impo< sita curant; quæ autem sæpiùs iterantur ct impo« iiunlur, hoc ipso ostenduntur mimis fortia. Sed et i pharmacum, quòd sæpe admovetur idem, significat < eamdem acritudinem interturbare laborantem. > Quocirca si eadem etiam hostia novis sacerdotum obI itionibus, quasi idem medicamentum sæpiùs apponi­ tur, prima Christi oblatio nec perfecte curavit ægrotos, nec consummavit in ælernum sanclificatos, ulpotòcùm homines novis quotidiè, ac repetitis sacrificiis curentur, unrlificcntur, consummentur. Adde quòd paulo post Apostolus asserit, ubi peccatorum remissio est, jam non oblationem pro peccato. Post Christi igitur hostiam unicam, qui omnia sunl in cruce expiata delicta, post remissas etiam per Christi sacramenta iniquitates, nulla reliqua est oblatio pro peccato. Non e.-t itaque in Ecclesió hujusmodi sacrificium. Id quod Apostolus e vestigio testatur inquiens : Voluntarii peccantibus no­ bis post acceptam notitiam veritatis, jam nulla relinqui­ tur pro peccatis hostia. Qui nutem nullam dicit, is non b iptisnn solùm, sed nullam dicit hostiam superasse. Nos autem dicimus, quòd aliqua superest, contra Apostolum ergò dicimus. Neque his occurri potest, inquiunt, pretexendo in novi lege non varia esse aut multa sacrificia, ut olim in loge, sed unum cl idem s r pe repeti; quomodò Cbrysostomus clThcophylactus oecurruuL Quoniam Apostolus c novo Testamento non solùm mullarum divcrsarumque rerum sacrificia re­ ja »1, seti ejusdem cliam hosti e repetitam oblationem 6M damnat in hæc verba, Hobr. 9,25 : Neque ut sæpe olie­ rai semetipsum, etc. At Christus inaltari scipsum nunc cliam offert, ut posteritis cx catholicorum scnlcnlil ostendetur. Iteratam quoque oblationem in veteri Tes­ tamento ideò factam esse dicit, llebr. 10, quia prior erat imperfecta. Sive autem pluies res, sive eadem sæpiùs offeratur, Pauli argumentum manet invictum, si prima oblatio perfecta esset, nullâ posteriore indi­ gere ; ita posteriores sacerdotes ab offerendo cessatu­ ros. Quo fieri argumentantur, ul illud alterum catho­ licorum effugium vanum cliam sit, nempe, Apostolum loqui de oblatione cruentò, quâ Christus semel in cruce defunctus csl; nostras autem esse incruentas; she enim cruentum, seu incruentum sacrificium sil, si sæpiùs resumitur, prior oblatio non perfectò sanctificavit, nec exhausit delicta preterita, pro quibus alia hostia profertur.Nullâ itaque, ut putant, ritmi effugere possumus, sed fateamur necessc est, totam ad He­ breos Epistolam novorum sacrificia sacerdotum cxplodcrc, presort ini cap. 10, ubi si Paulus de cruentò solùm bostiâ sermonem faceret, facile eluderetur, vel quilín ait : Ubi autem horum remissio, jam non est ob­ latio pro peccato; vel etiam magis quùm dicit : Volum tarii peccantibus nobis, nulla relinquitur pro peccatis hostia. Nihil enim interest, cruenta sit, an incruenta, si oblatio est ct hostia pro peccato. 4° Ad hæc, Matthæus, Lucas cl Paulus aperte nar­ rant, Dominum in ultimò cœnâ non obtulisse quidem corpus et sanguinem Deo, sed Eucharistiam discipulis accipiendam distribuisse. Optima igitur missa illa erit quæ erit prim.e quam simillima; prima aulem cœna fuit, non sacrificium. Etenim si sanguinem pro pecca­ tis tunc Christus obtulisset, jam ante crucem essent remissa peccati, nisi frustra Christi sanguis in cœnâ oblatus est, qui peccatorum remissionem non obtinuit, quam vel nunc obtinet Patri ù sacerdotibus exhibitus. 5 Ea insuper loca nobis Lulherus objicit, quibus locis calix sanguinis Christi Testamentum dicitur, Lue. 22, 1 Cor. 11 ; testamentum vero non est opus bæredis, sed testatoris. At sacrificium opus csl no­ strum. Sacramcnlum igitur sanguinis non est sacrifi­ cium. Hanc vcrò ratiocinationem, bone Deus, quanto verborum ornatu, quasi simiam purpuró, vestit? Quæ est, inquit, tanta temeritas, ul testamentum, hoc csl promissionem bærcditatis, nos opus esse nostrum di­ camus, quod testatori in satisfactionem exhibemus, et ubi de acceptis gratos nos esse oportet, ibi acceda­ mus superbi daturi accipienda ; ul testâlor jam non suorum argilor bonorum , sed nostrorum sil acceptor! Neque eiim fieri potest, ait, ut idem ab eodem simul ct rcciphlur, et detur, cl offeratur, el acer pletur. Quam veri insanus crii pauper el indigens, si bonum opus dica sc conferre divili, de cujus manu accipit bcnrficiun f G° Assenni etiam in hanc rem sanctorum vetmim testimonia. Primiim illud Chrysostomi : < Hoc no< sirum saeificium exemplar csl illius, quod Christus < in cnice hcil. Non aulem aliud sacrificium, sed io < ipsum scnprr facimus, magi- autem recordationem C5? CAP. XI. DE EUCHARISTIÆ SACRIFICIO CONTROVERTITl’R. 6M < ipsius operamur. > Et Theoph)Inclus : < Imô, poælcrnam esse non potest. Ncque elabi possumus di­ < tiiis, ail, memoriam illius oblationis facimus, quâ se centes, remitti per sacrificium peccata venialia, non ( Christus obtulit. > Ex quâ correctione OEcolaiupa- cliam mortalia. Quoniam si sanguis Christi in sacrifi­ dius colligit, Chrysostomo ct Thcophylacto missam cium offertur, omnia profectò remittit, qui in omnium nostram non esse proprie sacrificium corporis cl san­ remissionem effusus est. Nisi frustra ac sine causò guinis Christi, sed exemplar. Alioqui non correxissent Catholici petimus, ul hoc sacrificium omnia crimina quod veré ac propri è dictum csl. Addunt illud Augus­ nostra detergat; et rursùm, ul sil oblatio scelerum, ct tini : c Ilolócausli sui imaginem in Ecclesia cclcbranomnium remissio peccatorum. < dam dedit. > Al alio rursùm loco, < Christianos, in10" Pru lerea, cùm catholici fateamur, in hoc sacri­ ficio sanguinem Christi contineri, fieret, ut unico sa­ < quit, peracti sacrificii memoriam celebrare. > Et in epistola ( più dai n ad Bonif.icium docci, in Eucharistiæ crificio omnes peccatorum pœnæ abolerentur. Res immolatione nomen rerum ipsi figuræ exemplarique quippe oblata infiniti valori* csL Vanum itaque esset tribui solere. Basilius demum apud Euthxmium, hæc pro iisdem plores missas celebrare. Qui vero dicunt, nostra exemplaria dixit esse veri sacrificii; non ergo infinite hostia', fructum à sacerdote offerente limitari, hi refelluntur à Lutheranis multiplici vartòqueratione. sunt verum sacrificium, sed sacrificii figura. Prirnùm, quòd sacramentorum fructus non delinitur à 7° Nec testimoniis solùm premere nos, sed cliam ministris; ergò ne sacrificii quidem. Deinde, quia ratione volunt. Nam si sacrificio peccata redimeren­ tur, quod Catholici astruimus, redemptio nostra à no­ quamvis sacerdos offerens in peccato mortali sil, sacri­ ficium tamen illi prodest, pro quo offertur. Non ergò bis quoque ipsis per nostras oblationes cxistcrcl. Ita, hujus sacrificii virtus à sacerdote offerente terminum non solùm Christus redemptor esset, sed homines cliam sui essent redemptores. Id quod slultiliæ est ullum accipit. Item, quia infinit i' rei pretium non mi­ manifestai. nuitur, sive à paupere detur, sive a divile. Centum scilicet aurei centum valent, à quocu rquc tandem 8° Addunt, fieri non posse, ul operatio noslra alteri offerantur. Imo, quò its oblata major est, et hic, qui peccali remissionnein conferat ex vi ipsius operis, quod nostri quidam dicunt ex opere operato. Solius offert, est pauperior, cò oblatio majori habetur in pro lio. Ad hæc, si semel offero sanguinem meum Deo, enim Christi opera et actiones ex se peccata remittunt. At sacrificium ct missa operatio noslra csl ; nefarium sanguis meus fusus est idoneus ad omnia peccata de­ csl igilur affirmare, quòd ratione sui cl Deum propi­ lenda, nec prolium imminuitur ab offerente. Martyres tium reddat, el deleat quoque peccata. Atque in hoc namque universi, inæquabilis licet meriti, aoquè tamen consequebantur omnium veniam peccatorum. Si igitur uno Lutherani hujus controversia; statum constituen­ veré offert sacerdos sanguinem Christi, nullis cum fi­ dum censent. Asserunt enim se habere hanc ratio­ nibus circumscribet, quin satis sit cliam semel obla nem adeò firmam, certam expeditam, ut adversus tus ad omnia redimenda peccata. Sacrificium denique omnes portas inferi consistere queat. Hanc autem ra­ altaris â Christo summo sacerdote nunc cliam Patri tionem videtur confirmare Irenams in hæcverba lib. I, pro nobis offertur; ab illo igilur infinitum valorem ha c. 11 : < Non sacrificia sanctificant hominem, sed conbel, quem videlicet eadem ex causò infinitum habuit c scientia ejus qui offert sanctificat sacrificium, pura in cruce. Neque enim illud negare possumus, cùm < existons, et prestai acceptare Deum quasi ab amico. Christus sempiternum habeat sacerdotium undè cl < Peccator, inquit, qui occidit mihi vitulum, quasi (pii Sahare m perpetuum potest accedentes per ipsum ad < occidat canem. Quoniam igitur cum simplicitate Deum, semper vivens ad interpellandum pro nobis. < Ecclesia offert, juste munus ejus purum sacrificium Atque Lateranense concilium sub Innoccntio 111, cap. < apud Deum deputatimi est, quemadmodiim et PauEinniter, de sommò Trinitate el fide catholicâ : t Ina, < his Philippensibus ait : Repletus wm acceptis ab Epa< inquii, est fidelium universalis Ecclesia, > in qua idem < phrodito, quæ misistis in odorem suavitatis, hostiam ipse est cl sacerdos ct sacrificium. Loquitur aulem < acceptam, placentem Deo. Dixerat aulem, sacrificium sine dubio de eo, quod offerimus in altari. In concilio < hoc illud esse, quod ex Malachia' primo capite theorursùm Tridentino, definitum csl, nostras omnes sa­ ( logi conantur inferre. > Nulla igitur apud nos hostia tisfactiones Christum offerre Patri ; multò ergò magis manet, quæ ex se aliorum peccala deleat, sed si quid illam victimam offeret, quâm ut Deum placemus, nos habet, id habet cx offerente. Quo argumento nos Bu­ in altari probemus ad sacrificium. Quam rem non Am cerus impugnat. brosius modo insigniter, prætcrLatinos cætcros, sed 9 Prælcrcà, remissio peccatorum, hominis sancti­ Græci in canone suo manifeste testantur. Sanò, quem­ ficatio et justificatio est ; hæc aulem por fidem cuique admodum sacerdos non in nomine suo consecrat, ct propriam obvenit, ut ad Romanos, 5,27, scribit Apos­ conficit Eucharistiæ sacramentum, Ita non in nomine tolo*; nulla ergò sacerdotis oblatio ex opere operato suo, sed Christi offert Eucharistiæsacrificium. Quòd si aliorum peccata remittit. Nam ne Christi operationes Christi sanguis hostia nunc est ad culparum redem­ quidem, nisi per propriam fidem applicantur homini­ ptionem, hujus vcrò sanguinis pretium nullo fine con­ bus, juxta illud : Quem proposuit Deus propitiatorem cluditur, prrseriim si :i Christo ipso offeratur, manet mt [idem. Item : Si ri smi oblatio sacerdotis aliorum di­ omnino, unica oblatione omnes culparum pœnas» luit culpas, gratiam ergo hoc sacrificium confert. Ablu­ resolvi. tio enim qulparum sine gralià .iquæ salientis in vitam DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. t rContcndìtposlromòCalvinus, Eucharistiæsacranicntnni cum sacrificii voce pugnare. Eucharistia, in­ quit,donum est cum gratiarum actione percipiendum,sa­ crificium vero est prelitimlquod Deus in satisfactionem accipit. Quantum ergi) interest inter dare et accipere, lanium a sacramento sacrificium distat. ILic enim argu­ mentatione fit, ul reliqua sacramenta sacrificia esse non queant. Eucharistia quoque post peccata gratis remissa, posi reconciliationem adeptam, vite nobis promittit, et gratiarum augmentum. At sacrificium cantilenam aliam canit, nempe Deum quasi adirne iratum, tanqinim pretio quodam exhibito placari, nec esse expiata sce­ lera, quæ sacrificium expiare dicitur. Pralereo alia argumenta ridicula; indigna cniin sunt, quibus nos serió respondeamus. Sed cl illa superiora, ut anui jam dixi, tametsi in faciem apparent probabilia, dili­ genter lamen inspecta, vana esse deprehendentur. Id tantisper dùm explico, cl fidem meam de Ecclesiæ sacrificio breviter expono, quæso, lector, attende. Si «pia disputatio est, tibi id, de quo disputetur, ne­ cease sit definire, hanc ego vel maxime esse credi­ derim, quæ nobis hodiè instituitur; cùm non modo Widefiislas el Lulheranos, sed quosdam etiam catho­ licos videamus, sacrificii vi et naturò ignoralà, in sum­ mo errore ct maximarum rerum ignoratione versari. Explicaturus igitur, quidnam sacrificium sit, quidque sufi definitione contineat, illud in primis accipio, sa­ crificium proprium esse religionis opus, id est, ejus virtutis, quæ cultum Deo et cæremoniam affert. Est enim sacrificium quasi sacrum factum, ul Gregorius ait. Sacra vero Dei facere, haud dublé ad Dei cultum ct reverentiam pertinet. Sacrificare igitur propria est religionis actio, quæ videlicet solius Dei honori dedi cata csl, quemadmodum, Augustinus conlr. adver leg. cl proph. L 1, c. 18; cl de Civit. Dei, lib. 10, c 4; Actor.qiioquccap.i l, Lucas scribil. Illud deinde sumo, sacrificium speciem esse operis sacri cl religiosi ; atque adeò opus sacrum quasi genus esse sacrificii. Etenim qui vocem hanc ad sacras oni nes caeremonias cl religionis actus extendunt, qufi ra­ tione id laciant, ipsi viderint ; certe cum p«»rpeiuo cl Ecclesiæ cl Scriptura usu pugnant. Septem cniin sa rramcnU agnoscit Ecclesia, septem sacrificia, non agnoscit. Non itaque «¡uodeumque opus sacrum, «piicumquevc religionis ritus csl, sacrificium. Vndè el concilium Florentinum non obscure à sacris cade­ ris sacrificia distinguit. Alquc in lege veteri alias fuisse leges de sacrifiions constat, alias de reliquis sa­ cris ritibus. Quæ causa necessaria est, ne nos sacrificia cum sacris aliis confundamus. Adde quòd in sacrificio hostiam esse oportet, qmv Deo immoletur; hostiam verii in omni religiosa cærcmonià velle fingere ridicum est. Adde etiam quòd sacrificium lalinus interpres semper appellat, quam Graci flvrto» ; G racis autem Cvf ¿X non est quodlitet unum sacrum opus, sed spe­ cialis religionis cæremonia, in qué res Deo sacra vel ver sanguinem, vel per ignem, vel alio quovis modo j onfidtur. Quampiiun Thcophylaclus auctor csl, Ovtîkç ^r»priêmagis esse, qua' per ignem sacrificantur, quam 610 ca quæ per sanguinem. Sed ct Porphyrius : < Ab cx< halalione, inquit, ignis, quaniGræci flu/Haio dicunt, < thysia quoque, quam sacrificium latine appellamus, < apud Grecos antiquitus «licta est. Nunc verô non < recte sopimus, thysiam illuni cultum appellants, < qui sanguine celebratur. > Hactenus Porphyrius. Sed, ut prima vocis origo illa sit, non negant auctores lii, vulgarem ejus vocis usurpationem universo ca conti­ nere, quæ vel per ignem, vel per sanguinem imriKTlantur. Atque hæc latini interpretes sacrificia vocari perhibent. Sit itaque exploratum, sacrificium speciem quamdam esse cullò s sacri. Quòd si cx usu recte loquendum divintrque Scri­ pture consuetudine propria ejus nominis significatio acoipicnda sil, inveniemus sane, sacrificium tum solita) esse, quum res aliqua sacra offertur Deo. I bi namque oblatio non est ibi ne sacrificium quidem esse potest. Qui enim aut Baptismi, aut confirmationis, aut Ordinis, aut Matrimonii, aut Unctionis extremæ sacramentum conficit, is quanivis sine dubio rem sacram et divinam faciat, sacrificium tamen facere non nisi absurdissime diceretur. Quoniam ne ipsa quidem Eucharistia, quamdiù servatur in pyxide, sacrificii nomen babel. Tunc veré primiim hostia nuncupatur, ciun offertur. Oblatio igitur est dc ratione sacrificii. Id quod Paulus sæpé docet, ut ad Ilebr. 5 : Omnis, ait, pontifex constituitur, ut offerat sacrificia pro peccatis. Et (rapite septimo : Pro suis delictis hostiam offerre. Et capite nono : Mu­ nera ct hostia: offeruntur, etc. Et capite decimo : Eisdem ipsis hostiis, quas offerunt indesinenter, eie. Ncc hic la­ borare opus est, ubi nihil est ambigui, illud addo, quod difficulter admittunt quidam, si vis ct natura hujus vo­ cabuli perpendatur, non omnem oblationem sacram sacrificium esse, sed quiddam aliud prater oblatio­ nem sacrificii vocem vindicare, quemadmodum divus Thomas argulissimè, ut omnia, dixit. El Thcophylaclus: ( Doni, inquit, et viclimæ exacta ralione quidem c csl discrimen; Curtae enim, hoc csl, sacrificia sunt < per sanguinem ct carnem oblationes, vel corie omnia, < quæ per ignem sacrificantur ; dona autem sunt, ul < fructus, cl quæcuinquc alia exsanguia, cl ignicarcn< lia. > Quod ulique discrimen Paulus in Epistolà ad Hebræos diligenter observat : Omnis, ait, pontifex* constituitur, ut offerat dona ct sacrificia. Et iterimi : Omnis pontifex ad offerendum munera et hostias, constituitur. Atque Chrysostomus, explicans illud : Sacri­ ficium ct oblationem noluisti, oblationis el sacrificii hanc differentiam esse accurate notavit. Non itaque omnis oblatio sacrificium csl. Quam omninò rem illud vel maxime argumentum probat, quod ciun animalis vivi juxta legis prascriplmn fiebat oblatio, nusquam hæcaut hostia, aut sacrificium vocabatur. Nisi velis, limi à Judæis filios immolari in sacrificium, ciun post purificationis ceremonias Domino sistebantur. Quod quoniam absurdum est, consentiamus non omnes res Deo oblatas, hostias esse, aut sacrificia. Porrò autem si circa rem, qua» offerebatur, quippiam sacri sacerdos faciebat, ul si animalis fundebat sanguinem, si thus ardere faciebat, si conterebat frumentum, si olcosv* CAP. XI. DE EUCIIAUISTI/E SACRIt ICIO CONTROVERTI TUR. GH 642 milam conspersam frigebat in sartagine; tíirn demùm mortificata Dei laudibus consecrantur. Quemadmodum veré sacrificium faciebat. Earum quippe rerum om­ enim vitulus mactatus in hostiam, nullas alias edebat nium sacrificia esse, LcvillciScl G Num. 5 et 2 Paral., voces, quam in Dei laudem cl gloriam, sic lingua con­ viciis, d( tractioni, ac turpiloquio mortua, et soli Deo c. 28, legimus. Scile ergò ac præclarè I). Thomas admonuit, in co sitam esse rationem sacrificii,si circa laudando sacra, quasi sacrificium quoddam offertur , rem Deo oblatam quidquam Geret, quo res ipsa sa­ juxta illud, quod scriptum est, Oseæ. 14: lirddemus cra quodammodo conficeretur. Nam si integram, et vitulos labiorum nostrorum. Quanquàm in psalrnis dici potest, sacrificii hosliæque voces sine tropo usurpatas. ilkcsam sacerdos offerret, donum dici, cl munus, non item sacrificium. Id, quod in græcà voce tota expli- Erat enim in lege prax ripiani inter ca lera gratiarum actionis sacrificium, in quo vera hostia? mactabantur. caliiis animadvertitur, ul pauli) ante dicebamus. Sed Paulus, ul solet, per allegoriam hostias illas car­ Quibus rebus expositis, facile intelligitnr, Lutheranos in Apologià Augustana perperam sacrificium defi­ nales ad labiorum laudantium Deum spirituale sacri­ ficium traduxit. niisse, quòd sit ca rcmonia vel opus à nobis Deo red­ In secundo vero testimonio expeditior cl planior ditum, ut eum honore afficiamus. Velati munera, pri­ csl metaphora ratio. Tunc enim offerimus corpus no­ mitif, dccimæ. Hanc veri) definitionem cum exemplis suis, ul alia argumenta pralereamus, satis refellit strum hostiam Deo, cimi mortificamus membra nostra, quæ sunt super terram, carncmque nostram peccato Apsolohis, timi dona à sacrificiis distinguens, tum quidem mortuam, viventem aulcrn justilix Domino magis argumentons, quòd si Christus sæpè sc in sacri­ offerimus. Qucmadmodiim Hieronymus advers. Jovificium offerret, Sæpè eliam pateretur. Sed ut occulte atque involtine rei notitia aperiatur nianum : < Illa, inquit, virginitas hostia Christi csl, < cujus ncc mentem cogitatio, neque carnem libido his, quæ dicta sunt, illud primum objicitur quòd Pro­ < maculavit. > Atque fortassisquùm Apostolus vivam pheta sacrificium laudis sæpè, Ps. Scilicet 59, 10G, hostiam dixit, quasi pugnantibus inter se vocibus de i 15, coinmcmoraf, quod Paulus, ad Hcbr. 13, 15, inmore lusit. Similia sunt illa : Qua in deliciis est vidua, inlcrpretatur fructum labiorum coufitentium nomini Dei. livens mortua est, I Tim. 5, G, mare dulce, terra cœSacrificii igitur definitio non csl tam anguste conclùsa. lestis, spiritualis caro, spiritus came s. Non ilaque ex Illud deinde videtur esse contrarium, quod Aposto­ co, quòd Apostolus vivam hostiam dixit, slatini colli­ lus ad Romanos, 12, I, scribit: Obsecro vos, ut exhi­ gere oportet, animal non esse maciandum, quùm in beatis corpora vestra hostiam vivam. Non ergo in sacri­ hostiam prabetur. Quin potius, si Pauli ingenium te­ ficio hostiam esse oportet, quæ mactetur, sed saliscst, nemus, contrario modo argumentabimur. si corpus nostrum vivum ad sacrificium præbeamus. Jam in tertio quoque testimonio aperta translatio Tertio loco, id opponitur, quod in omnium ore est, est. Cor namque instar frumenti contritum, cl divine Ps. 50 : Sacrificium Deo Spiritus contribulatus. Illa do­ amoris igne quasi succensum, similitudine quidam sa mimi Phil. 4, 18: Depletus sum his, qua: misistis in odo­ crdicium vocatur. Adde quòd familiare auctoribus sa rem suavitatis, hostiam acceptam. El rursum ad llebr. cris eel imaginum vocabula rebus per imagines 15, 1G : lieneficenliic et communionis nolite oblivisci, significatis attribuere, ut nomen Davidis Christo, Eze talibus enim hostiis promeretur Deus. Quibus videlicet chicli* 54. Nomen eliam Petra eidem, I ad Corinth. argumentis moti quidam putaverunt, sacrificii nomen 10. Tale illud c^l : l'go sum vitis vera. Quia igitur per terminis esse latioribus circumscribendum ; à nobis sacrificia illa legis externa res quædam spirituales poenim strictissime coarclatum. Ego verò lanium absum liorcs prasignabantur, has omninò res sacrificia, ho­ ab illà scnlentià, ul non modo non arbitrer, veram locausta, hostias sacra littera appellant. IT mactatio sacrificii definitionem, quæ est à nobis ante posita, nes brutorum animantium figura erant mortificationis his argumentis obscurari, sed fieri eliam illustriorem existimem. Duobus quippe modis verba in sacris lit­ carnalium el irrationalium affectuum, qui regnant in corjwe ; ideòque camis mortificatio hostia dicitur, teris usurpantur, uno per proprietatem, allero per fi­ non proprie quidem, sed figurati dictione (I). El hunc guram. Atque id quidem, licet facillimum, est tamen in modum cætera, quæ non sunt modò longo sermone animadversione dignissimum. Mullos lamen elex alie­ explicanda. Tres ergò priores scnipulos plane excussi­ nis, cl ex nostris hujus rei ignoratio fefellit. Dico igi­ mus; quartum verò ilhnn facilius eximemus, si semel tur, nomen sacrificii dupliciter in Scriptura sacrò ac­ stabilitum fuerit, his in locis Apostolum non proprie cipi , et proprie, et translate. Nos porrò, quùm res loqui, sed figurate. Id quod liquido demonstrari potest. definimus, necessari^ philosophiæ ducti ralione , non Primiim quia sacrificium ad religionem proxime perti­ quid vox per metaphoram aut alium tropum translata significet, sed qfiid proprie contineat, exponimus. Sa­ net : at cleemosvna ct beneficentia ad misericordiam vel libcralitatcm. Dein ex illo Oseæ testimonio : Mise­ crificii itaque natura propria plané nobis definita est ; ricordiam volo, ct non sacrificium. Quo loco sacrificium at in omnibus testimoniis, quæ contri posuimus, no­ (I) Ad eumdeni modum \ugustinus, 10 de Civit. I., minis translatio quædam et abusus csl. Id quod in sin­ c. G, Impiitur cùm affirmat, verum sacrificium esse gulis facile inlelligimus, si ca ad veram cl propriam omne opus quod agitur, ul saucia societate inba*reamus sacrificii naturam referamus. Deo. Nam, cap% 5, dixerat, sacrificium visibile esse In primo siquidem testimonio fructus labiorum lau­ invisibilis sacrificii sacramentum, id est sacrum dantium Deum hostia dicitur, cùm lingua labiaquo signum. M3 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. non obscurd A ndscricordiæ operibus separatur. Cert*’*, bi sacrificii vox dona pauperibus cullata proprie conti* neret, nullo modo Propheta diceret : Sacrificium ct oblationem noluisti. Quid igitur sibi Apostolus vult, qiiiini ea munera hostias vocal, quæ pauperibus tri­ buuntur? Nempe illa esse Deo acceptissima. \ idolice! hostias credebat populus maxime placero Deo, spirareqie illi odorem jucundissimum, Genes. 8, Exod. 29, Lex it. i et 3, num. 28. Usque eò nutem persuasio hæc in animis vel fidelium insederat, ut pra sacrificiis opera interdmn pietatis chari.’alisque contemnerent. Hujus rei Apostoli minime ignari, et plebem rudem ad vcr.im ct germanam pietatem revocare cupientes, mi­ sericordie ac charitalis officia hostias appellabant, non faltó id quidem, sed verbis pauluhim quidam dicendi figuri immutatis. Sic Paulus ad Philipp. I, 18, hostiam acceptam dixit in odorem suavitatis. Sic Jacobus, 1, 27 : Religionem mundam et immaculaam esse visitare pupillos ct viduas in tribulatione corum. Quam rem ¡ lane cl sine verborum immutatione legis ille peritus significavit, inquiens, Mare. 12, 53 : Dili­ gere proximum, tanquàm se ipsum, majus est omnibus holocaustomatibus ct sacrificiis. Quid ergò proprie sacri­ ficium sit, quà etiam ratione per tropum transferatur, salis dictum est. Noe h.ec tamen nimis mulla videri de­ bent, cimi hujus vocis vi ac potestate ignorata, mul­ torum disputationes vagari cl errare cernamus. Erant autem hæc copiosius explicanda, ne immodicæ brevi­ tatis studio raperentur verborum pondera disserentis celeritate. Sed de his hactenus. Sequitur, ut sacrifi­ cium in species suas quàm brevissime partiamur. Lutherani, in Apolog. August, duas proximas sacri­ ficii species esso aiunt, nccesse piares. 1'num enim esse sacrificium propiliatorium, nempe ad placandum Deum cl impetrandam veniam peccatorum, alterum id est, gratiarum actionis. Ilasduas species sacrificii magnopere oportere asserunt in hAc conlroversiâ nos in conspectu positas habere, ct singulari diligen­ tia cavere, ne confundantur. Id quod ipse cliam nique etiam moneo; sed illud quoque animadverto, hàc divirione mullas sacrificiorum species vitiosi fuisse præl* rmissa.Non enim solum vel pro peccalo, vel etiam ad gratiam referendam sacrificium fieri solebat, sed el vice supplicationis, ul à Deo vitæ commoditas ac pro­ speritas haberetur. Quod si latiné liceret, possemus impetratorium vocare. Quale fuit sacrificium Jacob, Ge­ nesis 28, qualeque etiam mulier illa prætulit, quæ in proverbiis, 7, U, dixit: Victimas pro salute devoti. Sané in Lenitico, 7, II, post sacrificium pro peccato litKliæ pacific® in duas species distribuuntur, ul aliæ riot gratiarum actiones Deo exorato, aliæ voto vel sppntc Mi*ccj.læ Deo exorando. At prater luce sacriíl< u gene ra aliud butasse fuit in hoc paratum , ut firdus et tn Deo fuso sanguino sanciretur. Cujusmodi Exod. 21, ct liti g. 25, mentio fil.l t omittam sacrificium pro consecratione pontificis, quod legislator à reliquis sacrificiis distinxit, Levit. 7, 55. Nam holocaustum, quod humana* servitutis tributum proprium erat, et ad testationem divinæ majestatis ac dominationis Deo sa­ lili erum, dubium non est, ad duas illas sacrificii species minime perlinere. Plura itaque, quàm duo hostiarum genera fuere inveteri Testamento; at in novo iilriun unum saltem sil quæritur. Cui quaestioni statin) ego respondeo, si duo illa prius explicuero, quæ in hic coutrovcrsiA explicatu quidem facillima sunt, sed sunl tamen necessaria vel maxime. Illud primum est, no­ men sacrificii inlerdùm pro re, quæ Domino offertur, interdum verò » ro actione ipsA sacrificandi solere ac­ cipi. Pro re, ut ad Ilebr. 5 : Omnis pontifex constitui­ tur, ut offerat dona ct sacrificia pro peccatis. Pro ac­ tione, ut in illo apud Tullium loco : Rrœbcrc hostias ad sacrificium. Quo modo divus Thomas hanc vocem usurpavit, ncc usurpavit absurde, cùm artificium, la­ nificium, cl similia ad etimdem modum à doctissimis usurpentur. Alterum est, catholicos sicul Eucharistia; sacramentum , ilA Eucharistiæ sacrificium duobus modis asserere. Est enim sacramentum tantum, hoc est species illæ vini ct panis extcrnæ> quæ corpus Chri­ sti ac sanguinem continent. Et item res el sacramen­ tum, ncrnpò corpus Christi el sanguis, quæ res inte­ rius sub speciebus continentur. Similiter cliam in oblatione et missa nostrA esi sacrificium externum specierum panis ct vini ; quod Augustinus, in Psal. 57, sacrificium panis et vini nuncupavit. Est et rursus sa­ crificium interius corporis cl sanguinis Christi, quod Deo Patri sub speciebus illis potissimum offerimus, ht* tenus dico, non quòd ipsum per species non suo quo­ dam modo videatur, sed quòd intra species inclusum í occultum in se et indivisum sit. Ilis positis, sil prima conclusio : hi lege nova veré nunc est proprii sacrificium. Quæ omninò res primum cx Malachia aperte conficitur: Non est mihi, ait 1, i0> voluntas in vobis, ct munus non suscipiam de manu ve­ sted. A solis enim ortu usque ad occasum magnum est nomen meum in gentibus, ct in omni loco sacrificatur ct offertur nomini meo oblatio munda. At inter; retan­ tur hunc locum Lutherani dc sacrificio spirituali om­ nibus fidelibus communi. Id quod nullo pacto defendi potest. Primum, quia nostra opera omnia sunt tanquàm pannus menstruatae, Isa. 64, G. Non igitur possunt dici absolute oblatio munda, Lulhero præscrlim, qui nostras justitias peccata esse contendit. Deinde quia ofierre opus nostrum tanquàm mundam oblationem et sacrificium, isti dicunt esse pliai isaicum. At Propheta non loquitur de pharisaico sacrificio. Pralcreh, quia sacrificia spiritualia non sunl propria legis evangelic®, sed communia in omni lege fuere. Propheta aulem diserte loquitur dc sacrificio quodam le­ gis no\æ proprio ac singulari. Postremò, quia idem pro* phcta,c. 5, loqueos rursum de ipso eodem nova- legis sacrificio: Sedebit, ait, confions ct emundans argentum, tl purgabit filios Levi. Non dicit filios Israel, sed Levi; ct erunt Domino offerentes sacrificia in justitia. Peculiare ergo sacerdotium erat instituendum, cl peculiares san­ ctificandi ministri ad peculiare sari ¡licioni legis evan­ gelic®. Nam quòd Protestantes illud primi capitis re­ ferunt ad sacrificium spirituale commune omnium fidelium, hoc verò tertii capitis ad prxdicationem Evan- CAP. XI. DE EUCHARISTI E SACRIFICIO. CONTROVERT1TUR. «46 M5 • (pie hostiam in Christi Ecclcsià futuram intelligcrcl, pelli, (lo qiú Paulus nd Rom. 15, sanctificum I'vangcet cam quæ proprie hostia csl gratiarum actionis cl (ium, etc., suà hàc varietale testantur se à veritatis unitate discedere. Clinique hæc siili per figuratam di­ budis, quam oh id ipsum Eucharist am appellamus, d quæ figurale per allegoriam hostia nuncupatur. Ventiti ctionem sacrificia; qui ad tropos confugiunt hoc loco, ii ne propheticis obscurisquc.lcstimoniisLutherani se im ct omnem Scripturarum vim labefactant, cl sibi cliam pugnari causcnlur, alterum cx E\ augello clarissimum repugnant. Fatentur enim et ipsi, non esse in sacra­ proferamus. rum litterarum inlelligcnlia ad tropos confugiendum, Exstai ergò apud Lucam, 22, 19, scriptum aperti» nisi cx proprietate vocabulorum magna absurditas se­ simum testimonium ad hujus rei approbationem : Acqueretur. Nec vero cum his Augustinus facit, qui lihro conlrà hileras Petiliani 2, cap. 86, hunc Malachiæ cepto, inquit, pane, gratias egit, cl [regii, et dedii rii dicens : Hoc est corpus menni gitoti pro vobis datur; hoc locum de laudis sacrificio interpretatur, de quo scri­ facite in meam commemorationem. Similiter et calicem, ptum est, Ps. 49, Il. : Immola Deo sacrificium laudis. hoc csl accepit, ct gratias egit, dicens : Hic est calix Sic enim ct Septuaginta verterunt: Ab ortu solis usque novum testamentum in sanguine meo, qui pro vobis fun­ ad occasum glorificatimi est nomen meum in nationibus; detur. Ehi illud primiim animadverto, jure Comcliuir id quod Apostolus explicat, inquiens ad Horn. 13,15: episcopum Bizonlinum inconcilio apud Trid. à Patri Der ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper Deo, bus cl theologis universis explosum, qui dixerit, Chri id est (ructum labiorum confidentium nomini ejus. Sed stum in cœnà non suum corpus cl sanguinem obtune Hieronymus quidem ab his dissidet, quum Mala­ chite testimonium his verbis exponit (1) : < Ergò pro- . lisse. Ritu quippe judaico gratias Deo agere, calicem in inanibus accipiendo cl levando, vere cj>1 hostiam < prié nunc ad sacerdotes Judæorum sermo fit, qui gratiarum actionis offerre. Quùm itaque dixit Dominus; < offerunt cæcum, cl claudum, et languidum, ad imHoc facite, plane jussit Apostolis, ul quod ipsum fa­ < molandum, ut sciant carnalibus victimis spirituales < victimas successuras, cl nequaquam laurorum hir- cere cernebant, id quoque illi facerent, Eucbaristiâ, hoc est, gratiarum actionis hostiam exhibendo. Quem­ < corumqiic sanguinem, sed thymiama, hoc csl, san< clorum orationes Domino offerendas; et non in unì admodum Cyprianus ad Cæcilium enucleavit in hæc < orbis provincia Judæà, sed in omni loco offeri i obla- verba: «Scriptura dicit ut quotiescumque calicem in < commemorationem Domini cl passionis ejus offeri< lionem nequaquam immundam, ul a populo Israel, « mus, id quod constat Dominum fecisse, faciamus, i « sed mundum, ul in ceremoniis Christianorum. > Non sunt, inquam, pro adversariis auctores hi, nec stant El pauló post : < A Domino admoniti cl instructi su< mus, ut calicem Domini rum > ino mixtum secundum à mendacio contra verum. Regula siquidem Scriptu­ c ipiod Dominus obtulit, offeramus. > Atque Irenæus: rarum est, ut idem Hieronymus eodem ipso loco te­ « Calicem inquit, similiter suum sanguinem confessus statur : ubi manifestissima prophetia de futuris texi­ < est, ct novi Testamenti novam docuit oblationem. tur, per incerta allegoria! non extenuare quæ scripta < Quam ecclesia ab Apostolis accipiens, in universo sunl. Cùm ergo in universo orbe, atque adeò apud om­ < mundo offert Deo ei qui alimenta nobis prestai, prines gentes una cl eadem offeratur hostia munda, sa« initias suorum munerum in novo Testamento. > Et cramcntalis el externa quidem spectorum panis et vini, cap. postea 51 : « Offerimus, ait. ei Eucharistiam non al» omnicanus cl ernoris foeditate aliena, interior vero c quasi indigenti,sed gratias agentes donaliomejus,» etc. incruenta etiam, quamvis corporis sanguinisque ipsa I bi omissis auctoritatibus non dubitem ipsà re el ra­ sil; quid allinei vaticinationem, quam in purissimo tione exquirere veritatem. Quemadmodum enim in re­ Cliristi sacrificio proprie impletam cernimus, allego­ bus aliis contingil, ul eas sancte ac religiose offeramus rici* et spiritualibus interpretationibus invertere? Non itaque, si Augustinus atque Hieron) musiliEcclcsiàgen­ Deo, ab illo primiim acceptas; itó, ac multò cliam ma­ gis, cùm in Eucharistià corpus Christi ac sanguinem tium laudis sacrificium, sanctorum orationes, et cæleras deiniim spirituales hostias agnoscunt, qua» allegorica! Cívlestis benedictionis largitate acceperimus, impii pro­ fecto criiqus cl ingrati nisi summam gratiam referamus, cl figiiratæ hostis sunl, idcirco verum et proprium Eutharisliæ sacrificium excludunt. Quinimu, is ipse eadem dona, quæ à Deo accepimus, ipsi reddendo,juAugustinus, ad Panliniim scribens, in missà cl sacri­ xtà illud, quod scriptum est 1 Paral. 29, I I : Tua sunt, ficio quod celebratane frequentai, Ecclesia omne pre­ Domine omnia, cl quæ de manu tuá suscepimus, reddi­ mus libi. El iterum, Ps. 115,12 : Quid retribuam Domino cum , orationum laudmnque genus, de quo Paulus, 1 pro omnibus ipur retribuit mihi! Calicem salutaris acci­ ndTimot.2, loquitur, contineri existimavit. Sané qui­ dem Eucharistia* oblatio magnò cum excellentia pra> piam. In Sed reverá, meam commemorationem. Te appello, Ludiere, atque ut diximus, in separatione sanguinis à corporc mors adeò vos appello omnes, Lutherani, nonne intelligitis, significari potest, non autem propriè significatur ho­ quàm apertum vobis sit cum Christi Evangelio certa­ stia, nisi corpus, quod moritur, offeratur. Quanquàm men? Vos porrò Eucharistiam percipientes, non item of­ consumptio spccierum oblatarum ad perfectionem sa­ ferentes, Domini quidem comam agilis, sacrificium vero crificii perlinet. Ita populus cum sacerdote hostiam crucis non agitis. Quod vester quidam confitetur evi­ olim consumens, vere explebat sacrificium atque adeò ctus. < In nostra, Eucharistia, ait Bucerus, mors Christi hostia crucis perfectum signum dabat. « (alitimi verbis, non etiam symbolis prccdicatur. > Non Illud pærtereà animadvertendum censeo, quamvis igitur Christiana est eucharistia vestra. Christus enim Christus in cœnâ nullum omninò sacrificium obtulisset, nonjussil ut dicamus hæc in memoriam ejus, sed u tfaciaeo tamen quod dixit : Hoc est corpus meum, quod pro mus : Hoc facite, uit, in meam commemorationem. Non est vobis tradetur, etc., mox \erò subjungit : Hoc facile in itaque in mysteriis hostia Christi dicenda solùm, sed meam commemorationem, satis ostendisse, nos mystice etiam facienda. Symbolis ergo, el non verbis tantum­ corpus tradituros, sanguinemque effusuros; quod rcipsi modo sacrificii Christi memoria inaltari repraesentanda aperté et sine mysterio ipse erat posteó facturus. Hoc erit. Alioqui, si manducatio est, non oblatio, exemplar scilicet quòd ego faciam, vos facite; sed quod ego fa­ et imago cœnæ erit, exemplar, cl imago sacrificii non ciam sacrificio emento, vos facite in meam commento erit. Quanlò melius tota per orbem Ecclesia intellexit, rationem incruento. At Dominus, ul in græcis omnibus quæ, quiim sacerdos confectis in nomine Christi my­ exemplaribus videre licet, semper est usus verbo prxsteriis, ail : Hæc quotiescumque feceritis, in mei memo­ senlis temporis. Non enim ail : IIac csl enim corpus riam facietis, ipsius voce sacerdotis illa respondet : meum, quod pro vobis dabitur, sed, quod pro vobis datur. Cndè et memores, Domine, nos tui servi, sed cl plebs tua Nec si verbum verbo reddas, dixit : Ilie csl sanguis, sancta, etc., offerì mus pnvclurœ majestati tuer de luis do­ qui pro vobis effundetur, sed, qui pro vobis effunditur, nis ac da Ci­ cero cl Valerius scribunt, tantum studium antiquis observanti® religionis fuisse, ut senatus lune, quùm florebat imperium, decreverit, ut de principimi filiis pauci quidam electi Elruri® populis ad disciplinam sacrorum percipiendam traderemur, ne ars tanta propter tenuitatem hominum, et religionis auctorita­ tem, adduceretur ad merccdcm et qux-slum. Tantus bonos apud veteres naturi duce religioni csl habitus, ul nulli, nisi principes el optimates, caeremoniarum ergi Deum haberent facultatem. Et volunt Lutberani adeò Christum desipuisse, ul rempublicam instituerit, in quA sacrificia omnia vulgaria passim et contrita es­ sent, sacerdotes, deliri etiam senes, garrul® anus, ' adolescentes leves, sartores, lanii el coqui, quos, ho­ nos prafandus sit, si vel cnrsim velis recensere! scili­ cet , sacerdotium nostrum Lutberani Turearum more informare cupiunt, apud quos à communi populo non mullum sacerdotes differunt. Qnantò religiosius anti­ qui obm Germani statuerunt, ul verberandi animad- Ecclesia ; habet igitur sacrificium. Etenim sicut mensa dicitur, in quà editur cibus, sic altare, in quo offertur sacrificium. Negent ergò altaria fidelibus Lutherani, solimi concedant mensas, quia cibum nobis esse aiunt, sacrificium non item. Nec altaris modò, sed et miss® nomenclaturam adimant, qu® cassimi quiddam, et Inanis vocis dono decoratum erit, si nobis in altari oblatio non est. Miss® porrò vocem ex hebræà linguà mutuò acceptam cùm doctissimi è nostris, lùm pleriqiie è Lutheri familià testantur. Esi autem llebrais Micaea oblatio (1). Sanò verò lùm altaria, lùm oblationem corporis et sanguinis Christi, quam missam el sacrificium appella­ mus, ex Apostolorum traditione nos habere explora­ tissimum erit, si regulas eas hòc referamus, qu® in­ vestigandis Apostolorum traditionibus libro hujus operis tertio sunl à nobis constituí®. Certè Ircnæus, lib. 4, verbis nihil obscuris affirmat, ex traditione Apo­ stolorum esse, quod corpus ct sanguinem Domini offeramus. Andreas quoque Apostolus, referente Philacteto ex litteris sacerdotum Achaiæ Egæ® proconsuli, < immaculatum,ait, agnum quotidie in altari sacrifico.» Jacobum etiam miss® celebrationem addidisse, testei sunl Patres Trullan® synodi, can. 32. Concilium in­ super Carlhag. 3, ait Dominum tradidisse, ut in sacra­ mento corporis et sanguinis ejus nihil ampliùs quàm panis et vinum offerantur. Sed, ul dixi, nihil est opus oratione longiore, ubi promptum est formulas illas quærcnd® traditionis ad praesentem disputationem ac­ commodare. Jam Ecclesi® auctoritas pro hàc conclusione notior cl crebrior est, quàm ul indicanda sil. Nihil enim fre­ quentius tùm in canone, timi aliàs sæpè intonat, quàm, hostiam Deo sc corporis cl sanguinis Christi puram ct immaculatam offerre. Concilia vcrò ab hàc scntenlià sunt plurima, Tole­ tanum primum, c. 5, Toletanum XI, cap. 14, Tole­ tanum XII, c. 5, Bracliarensc 111 cap. 1, Anlissiodorense,cap. 8, Carthaginoise III, Ephesinum, Nicxnum, cap. 14, Lateranense, sub Innoccntio III. Adde etiam (1) Deui. 16, ubi nos habemus : Spontaneam obla­ tionem, Debrai habent, Micteam. Quo etiam significatu concilium Carlhaginensc quartum, cap. 84, hoc nomen nsurpavit in hæc verba : < Episcopus nullum prohibent « ingredi Ecclesiam ct audire veruum Dei, sive genti< lem, sive hærelicum, sive Judæum, usque ad mis* < sam catechumenorum.» (De Consecr. disi. 1, cap, Epfxcopu».) 655 CAP. XI. DE EUCHARISTIE SACRIFICIO CONTROVERT IT CK. Trullanum, quod nomine scxlæ synodi à Gratiano re­ fertur. Adde etiam Florentinum in decreto unionis Arincnorum. Sed et in concilio Constanliensi ille error condemnatus est, non esse fundatum in Evangelio, quòd Christus missam ordinaverit. Quid Sedis apostolice antistites? Nempe camdcm Apostolorum cl Ecclesiæ fidem profitentur. Anaciólas, de Consccr. disi. 2, cap. Episcopus; Clemen, de Con­ sce. d. 2, cap. Hic ergo; Alex. I, de Consce, d. 2, cap. Nihil; Euseb. de Consce, d. 1, cap. Considio; Julius, de Consce, d. 2, c. Cùm omne crimen; Felix, de Con­ sccr. disi. 1, cap. Sicut non olii; Sotcrus, in epistolà ad episcopos Ilaliæ; Syricins, adCumerium, Tarra­ conensem episcopum, cap. 1 ; Innocentius I, ad Exa­ periam, Tolos, episcopum, c. 1 ; Leo, ad Dioscorum episl. 79, de Cons. disi. 1, cap. Necessc est. Ili omnes antiqui Ecclesiæ pontifices, nam posteriores quid alli­ net commemorare? Auctores vcrò veteres, quos Ecclesia cl consecravii, el publicó dedicavit, si referre velim, negotium lectori facessetur. Itaque non omnes referam, sed nobilissi­ mos. Docent in primis hoc est Græcis, Dionysius, cap 5 lib. de Eccles. Hier. ; Ignaiius, in episl. ad Smyrnens.; Athanasius, in lib. Quæslionum ad Antiochum, quæst. 34; Gregorius Nazianzenus, in Carminib. ad episcopos ; Eusebius Emissenus, de Consce, disi. 2, c. Quia corpus. Chrysoslomus, hom. 17 in Episl. ad I Icbræos, qui falso nomine Ambrosii citatur à Gratiano, de Consce, dist. 2, c. In Christo; Chrysosl. quoque idem, lib. G de Saccrdol. pauló post principium. Cui Thcophylaclus consentii in c. 10 Episl. ad Ilcbr.; ct Damascenus, lib. 4, cap. LL E Latinis vcrò habes Ircnæum, lib. 4, cap. 52 cl 35, cl 54 cl G5; Cyprianum, lib. 2, epist. 3, quæ scribitur ad Cæcilium, de Con­ sce. d. 2, c. 1 cl 2. Atque idem repetit in sermone de Cœnû Domini; Ambros., lib. 1 Officiorum, c. 48; Hie­ ronymum ad Hedibiam, quasi. 2, el ad Tim. 1 ; Paschasium, in lib. de Paschù, de Consecrat, d. 2, cap. Iteratur; August., lib. 10 de Civ., cap. 20, cl lib. 17, c. 20, cl lib. 20 cont. Fatisi., c. 18, quem locum ct Calvinus cl Bucerus impudenter pro sc referunt ; Gre­ goriani, lib. 4 Dialogorum, c. 58, el in quadam homilià paschali, de Consce, disi. 2, cap. Quid sit. Fulgen­ tium denique, lib. 2 ad Monimum. Al omnibus his testimoniis Calvinus respondet, Eu­ charistiam ideò à Patribus sacrificium vocari, quia est exemplar et imago sacrificii. Nec enim aul novum aul insolitum csl, rerum vocabula rerum imaginibus attri­ buere. Ad Galat. 3 : Anti quorum oculos Jesus Christus proscriptus est, et in vobis crucifixus. Ad Rom. 6 : Consepulli in baptismum. Apocal. 10 : Agnus, qui occisus est ab origine mundi; sic autem Chrysostomum, Theophylaclum ct Augustinum, fidem suam de sacrificio explicuisse. Hæc Calvinus, Instil, cap. 18. Nam Buce­ rus, lib. 2, cap. 7, dicit quidem, alios Patrum in hàc sacrificii appellatione id spcctAsse maxime : < sed alii < tamen, in usu, inquit, hujus vocis præcipuô speclà< runt oblationes, quas suarum rerum fideles offeref banl cl Domino consecrabant. > Id quod Lut herus C54 cliam animadverterat, in libro illo pestilentissimo de Captivitate Babylonici. Sed scitum illud csl, qui vero cundiæ fines semel transierit, cum bene ct naviter oporlcrc esse impudentem. Primum enim isti colligunt, si sancti auctores asserunt, Eucharistiam esse exem­ plar sacrificii in cruce facti, staúm haberi, non esse verum sacrificium. Quod si ad cum modum colligere licet, ne vetera quidem sacrificia propriè et veré sa­ crificia fuissent, quoniam omnia figura ct imago erant unicæ illius hosliæ, quam Christus moriens immolavit. Ulrumquc igitur signum unius cl ejusdem hosliæ cen­ sendum est, nostrum quidem preterita}, illud aulem legis veteris futura; sed ulrumquc tamen vere sacrifi­ cium. Nisi quis adeò insaniat, ut putet magis perlinere ad rationem sacrificii, quòd significet rem faciendam quàm quòd commemoret rem factam. Ego sane ità judico, Eucharistiam nostram exemplar sacrificii Chri­ sti esse non posse, nisi esset quoquo ipsa sacrificium. Quæ res pauló ant¿ csl à me diligenter explicata. Quemadmodum enim cœna nostra commemoratio non csscl dominion cœnæ , imagoque illius ct exemplar, nisi veré manducaremus; sic ncc Eucharistia nostra hosliæ Christi exemplar et «mago esset» nisi vere sa­ crificaremus. Deinde illud ab his quæro» an sancti di­ cant , offerre nos in hoc mysterio corpus Christi ct sanguinem. Bucerus negat, sed rem tamen apertam negai. Nam, ut exteros omittam, manifesté id tradunt Cyprianus ad Cæcilium, Ambrosius lib. Officior. I ; Aug., 17 de Civ. Dei. el conir. Faustum lib. 20; Da- masccn., lib. 4; Irenæus item, lib. 4, ac demùm Ale­ xander papa ad omnes orthodoxos; nolo enim esse longus in reliquis recitandis. Quòd si sanguinem Chri­ sti in hoc mysterio offerimus, veré illud csl quidem sacrificium, cl exemplar est lamen ; quoniam hosliæ crucine imago incruenta est, sed ¡la ¡neníenla , ul pro eo sit, ac si nunc cruor ipse effunderetur. Atque argumenta hæc usque adeò plcrosquc Lulht * ranos cogunl, ul in sacrificio offerendo cx parte jam cum Eeelesià consentiant. Non enim pcnilùs sacrifi­ cium negant, sed in co persiani, qui hosiiam pro pec­ catis admillunt, cos injuriam imponere Christi perfcclissimo sacrificio, quo uno cuncta sunt remissa peccata. Itaque graliarum actionis sacrificium in Ec­ clesia esse quidem, quod cucliarislicum isli vocant, sed pro peccato nullum esse, quod propilialoriuin ap­ pellant. Secunda vcrò nobis in hâc conlroversià conclusio certissima el ipsa est, Eucharistiam non modò juxtà nomen suum sacrificium esse, quo Deo gratiam refera­ mus, sed id etiam esse, quod nobis Deum placatum propidumque reddat. Eamdem itaque hosiiam pro gratia­ rum actione Cipro peccato esse. Hæc priinùm osten­ ditur ex illo loco apud Lucam, 22,19 : Hoc csl corpus meum quod pro vobis datur. Et de calice similiter: qui pro vobis effunditur. Ambros. de Cons. dist. 2, c. Si quod forma consecrationis præ se fert, quæ habet : Effundi sanguinem in remissionem vcccalorum. Nam quòd Luthertmi quidam aiunt, verba, quibus hoc my- W5 DE LOGIS niEOLOGlCÍS. ÍJ1L XII. Ocrium sácenlos confidi, materialiter accipi, non si­ gnificativi, non osi hujus loci ’tempûrisque refellere. Illud sane exploratum est, si verba fornite materialiter iccípcrcñlnr, nec sacerdotem in Christi nomine cor­ pus saiignincnivc conficere, imù ne conficere quidem ullo modo. Quin etiam, si sacerdos verba illa signifi­ cative non profert, cx yi verborum neque corpus Chri­ sti in sacramento habemus, neque sanguinem. Ex quo Sacranicntariorum stultitia ciistiu Deinde, omnis sacerdos, m ad Hebræos (nidit Apo­ stolus, ccnslituilur, ut ofreral dona ct sacrificia pro peccatis; aut ergo nullus nubis sacerdos est, ani sacri­ ficium propitiatorium habemus. Nec verò Paulus de solo legali sacerdote loquebatur, nisi inepte argumen­ tatus fuisset, Christum pro peccatis quoque obtulisse, quoniam sacerdos erat. Prætcrcà pœnam aliquam manere, remissà jam Culpó, non solum Ecclesià definiente, sed Scripturit etiam indente credimus. Cum crgò corpus Christi el sanguinem Dei dono fanquàm res nostras habeamus, utique poterimus offerre Deo ad redemptionem animarum nostrarum ; quemadmodum el pœnas proprias el sanguinem quoquo nostrum offerimus. ¡lane verò esse apostolica!» traditionem, cl Epipha­ nias, lib. 5 ( unirà hæreses, eîChrysostomus ad popu­ lum Antioch, aperte docent, et facili! per regulas su­ pra à me positas ostendi potest, (pias permolestum erit post timi longam disputationem ad hujus nos loci usum in præsentià convertere. Quanqmun una Eccle­ sia satis est ad hujus rei certam fidem in animis in­ serendam. Illa quidem cùm alias frequentissime, tùm in canone maxime profitetur, plebem sanctam fide­ lium hanc hostiam Deo pro redemptione animarum suarum offerre. Romanos vero pontifices supervacaneum erit recen­ sere. Itaque duos solùm antiquissimos cl sanctissimos referemus. Alexandrum, in epist. ad omnes ortho­ doxos, inquietitelo crimina atque peccata his sacrifi­ ciis deleri; cui assenlilur Julius, de Consecrat. disi. 2, c ip. Cum imine crimen. Quibus div. etiam Gregarium addo, de Coiisecr. disi. 2, cap. Quid sit. Kam in conciliis habemus Gabiloneiise de Coiisccr. disL I, cap. Visum csl. Florentinum quoquo habe­ mus, ac Tridciiliiiuiii ; adde etiam si videtur el Trullanum. Jam sancti veteres cam rem constantissime tradunt. Chtysosloiims, burnii. 17 ad Hebræos, et Theophy1 .ictus in cap. 8 ejusdem Epistola! palàm dirimi, in mysteriis et sacrificio esse remissionem peccatorum. Ensebios Einisscnus hanc redemptionis oblationem vocat. Damascenus affirmai esse omnis sordis expui­ tionem. Idem astruxit ct Athanasius, lib. Quæst. ad Antiochum. Epiphanias item inducit hæresim Aerii in hæc verba : < Orai vivus, aul dispensationem facit < (id est missam); quid profuerit mortuo? > Cui re­ spondet Epiphanias, quòd omninò prosunt preces vjusmodi defunctis, etiamsi totam culpam non absandunL Quem locum incredibile dictu csl, quam (rave Bucerus torquere nititur. Sed bene habet, quòd 656 habemus alios, quos hæretici, rumpantur licet, tor­ quere non possunt. Chrysoslomus, liomil. 69 ad po­ pulum Antiochenum : < Non temeré, inquit, ab Apo< stolis hæc sancita fuerunt, ut in tremendis mysteriis < defunctorum agatur commemoratio. Sciunt cnim, < inde mullum eis posse contingere lucrum. Cùm < cnim totus constiterit populus, sacerdotalis pleni< ludo, cl tremendum proponatur sacrificium, quo< mudò non exorabimus pro his deprecante#? > Vida etiam cutndcm, lib. 6, de Dignitate sacerdotali. Gre­ gorius, lib. 4 Dialog., c. 55 : c Si culpæ, ait, post < mortem insolubiles non sunt, sicut non esse docuc< rat, multum solet animas, etiam post mortem, sn< era oblatio hostiæ salutaris adjuvare. > TheÒphylactiis, in cap. Luc. 12, in illud : Eum timete, etc.: « Non semper, ail, qui moriuntur peccatores, inil< Iunior in gehennam. Sed sunl in potestate Dei, ul < diam dimitti possint. Iluc autem dico propter obh< tiones qua* sunl pro defunctis, quæ non parùm con< ducunt etiam iis, qui in gravibus peccatis mortui < sunl. > Vide etiam Ambrosium, epislol. 8, lib. 2 ad Faust, cl Cyprianum, lib. I, epist. 9. Nam in ser­ mone de Cœnà Domini aperte (licit, hoc sacrificium esse iniquitatum expiationem. Vide etiam Paschasium de Consecrat, disi. 2, cap. /teratur; cl Augustinus, de Curii pro mort, gerend. cap. 1, cl lib. Conf. 9, cap. Il ct 28, ct de IlaBrcs, cap. 55, cl in Enchirid., cap. 110. Possemus his theologorum sequentium ma* num adjungere, in hæreticorum cædèjam sæpô vi­ ctricem. Sed victoribus occurrent acto jam de inimi­ cis Ecclesiæ triumpho. Itaque ad prælium seri) ve­ nient siquidem, sed ad palmam opportune. Quampiam hoc loco necessc fuit cos advocare, non ut nostra confirmarent argumentis ac rationibus, sed ut schol.e more presse, atque argute contraria refutarent. In refutandis quippe h.ereliconini argumentis tantum scholæ theologia valet, ut facile possit ca, quæ istis videntur esse gravia, ostendere vel levissima. Primum sané argumentum, quod Calvinus tantoperi jactat, facillime diluitur. Quis est enim, cui non perspicua sint illa, quæ verbis iste multis exornat cl amplificat? Unicum sacerdotem nostrum præstilisse id, quod omnes illi veteres minime præstiterunt, nempè remissionem peccatorum in sanguine [ roprio. Rursùm immortalem esse cl |ierpetiiinn, qui semper coram Deo pro nobis assistat, ncc suorum modo vnl nerum cicatrices, sed etiam sanguinem, quem effudi in cruce omnes Ecclesiæ et oblationes, ct orationes scdemum, Ecclesiamque suam Patri in sublimi altan repi-æscnlct. Item una solà oblatione confecisse, quod ne plurimis quidem veteres tli sacrificiis valuerunt. Hæc videlicet contrita sunl, ct vel minutis theologis pervulgata. Illud nos addimus, quod Calvinus ignorat, discrimen esse inter sacerdotes veteres el nostros, quòd in illis nemo fuit, cujus cæleri vicarii essent; neque enim posteriores prioris alicujus gerebant vices, sed quisque suam offerebat hostianF, cl suo non alte­ rius sacerdotis nomine offerebat. Ità ex hàc parte plu­ ies omninò crani sacerdotes. Non enim in uno velini 057 CAP. XI. DK EUCHARISTIE SACRIFICIO CONTROVERTITI JR. capile conveniebant, cujus loco administrarent. Al no­ stri ciiin in nomine Christi, clin persona ejus accedant ad altare, quodammodo omnium unum csl sacerdotium sicut episcopi ac vicarii unum judicium est. Aliundè etiam veteres illi plures erant sacerdotes, quia piltres hostias, easdem que differentes exhibebant; al sacerdos à sacro faciendo dictus, ubi camdem hostiam offert, idemque omninò sacrum conficit, aliquo modo idem est, licet plures esse videantur. Ac reverá sácenles, qui Deum sanguine placaret ct reconciliaret mundo, unus est Christus. Nos quippe hoc sensu non dicimur sacerdotes, sed quia dispensatores sumus mysterio­ rum ejus, applicantes populo sanguinem, quem ille effudit in cruce, cl simul cum ilio offerentes. Inde ¿nim nostra oblatio vim habet non cx nobis. Non igi­ tur nos plures sacerdotes sumus ad cum modum, quo veteres plures fuisse tradit Apostolus.Quod verò Calvi­ nus ait nostros sacerdotes esse infirmos ac peccatores, ut olim in lege, magno discrimine agnoscimus. Etenim ilii cùm adferrent hostias, quæ cx sc placere Deo non poterant, nec placita sunt, inquit, quæ tibi sétundûm legem offeruntur;cùm sanguinem, inquam, hircorum cl taurorum offerrent, ad llcbr. 9,12, si peccatores erant, per sacrificia sua nihil consequebantur. Re­ spexit quippe Deus ad Abel cl ad munera ejus, neque offerens à muneribus, sed munera ab offerente pla­ cuerunt, ul recte Gregorius admonuit. Legis crgò in­ firmitas erat, quòd ncc hostiam habebat, quæ ex se Deo esset accepta, nec sacerdotes impollutos, qui Deo gratiosi, gratam quoque hostiam efficerent. Sacerdotes verò nostri, tametsi infirmi sunt, nihil tamen Ecclesiæ sacrificio incommodant, ulpoté quod vim suam non id) illis habet, sed a Christo summo sacerdote, in quo Patri bene complacuit, qui simul est cl sacerdos cl sa­ crificium, quemadmodùm Innocentius 111 in concilio dixit, de Summa Trinitate, cap. Firmiter. Hosti e igi­ tur evangelica! excellens præslanlia est, quòd cl ipsa per sc Deo est quàm gratissima, el unum habet per­ petuò sacerdotem sanctum atque impollutum; cujus (ddatio vim tribuit sacrificio, omnihusque fidelibus memoria seculorum omnium prodest. Quocirca sicul in Christi sacramento impius administer nihil Ecclesiæ nocet; ita ne in Christi quidem sacrificio sacerdos im­ probus divinæ utilitatis fructu Ecclesiam privat, quam­ vis ipse sibi non emolumentum comparet, sed exilium. Verùm de primo argumento hactenus. Hujus autem continuatio argumenti non est nunc oratione longà infirmanda, ne novam hic controver­ siam de novi sacramenti sacerdotio constituamus. Illud breviter dicimus, cos sacerdotes a Deo esse vocatos, qui ah Apostolis ct eorum successoribus rilé ct ordine vocali sunl. Nec verò sacerdotii nostri ratio popularis csl, multoruinve suffragiis declaranda, non de terrà cúndela, sed de cœlo ducta el delapsa est. Desuscita, inquit, gratiam Dei, quæ est in te per impositionem manuum mearunt 2 Tim. 1, 6. Et alio loco, i fini. 4, LJ : Noli negligere gratiam, quæ data est tibi cum im­ positione manuum presbyterii. El in Epist. ad Titum cap. 1 : Ileliaui te Crctæ, ut constituas ver at¡lates vre- (558 sbyteros, sicut ct ego disposui tibi. Paulus denique ct Barnabas act. U, 22, constituerunt per singulas ec­ clesias presbyteros in oratione el jejuniis, ul mos est, cl nunc in Ecclesià fieri scúct. Quemadmodum igitur qui Apostolos audiebat, is Christum audiebat; ità etiam quos Apostoli vocabant, hos vocabat Christus, cl quos à sacerdotio repellebant, cos Christus ipse repellebat. Nam quòd hæc mine ab illis defensionis ratio viaque lentatur, in bis Scriptura! locis de senioribus agi, qui rempublicam gererent, non de sacerdotibus, qui rem divinam facerent, satis ostendunt, quam pariim iri sacerdotii dignitate ct auctoritate ponant, qui illud existiment ani a senectutis veneranda canitie, aulab Ecclesiæ adminislratione sejunctum. Aristoteles porrà non credidit, alios fore ad sacerdotium idoneos, nisi vel qui reges essent, aut principes civitatis, vel certe Et Augustinus : < Semel immolatus est < in semclipso Christus, cl tamen quolidiè immolatur < in sacramento. > Paschasius : < Quotidie Chrisms < mystice pro nobis immolatur, et Passio Christi in < mysterio traditur, > etc. Et Cyrillus, in concilio Epbesino, Athanasius ad Antiochum, Theophylactus, in cap. 10 Epistolæ ad Hebræos, Damascenus, in lib. 4, Gregorius dcmùm Nazianzenus, ul cæteros prætermillam,hancincrucnlam exsanguemque immolationem vocant, unicam illam quidem, qualis non fuit alia si­ milis, per quam ad effectum scilicet sic nobis Christus immolatur, ut illis, qui præscnles erant, quando se in cruce offerebat. Sed quia sine effusione cruoris, quæ in præscniià cernatur oculis, applicatione vero cruo­ ris jam effusi fit oblatio, recte à Patribus incruentum sacrificium nuncupatur. Atque ad ea, quæ sunl à Lutheranis in secundo argumento dicta, diximus salis. In tertio quoque argumento refutando post hæc nihil est necesso laborare. Docuimus enim, Christi oblationem in crucc non aliter se habere ad redimenda peccala, quàm aul lucem ad illustrandum, aul medici­ nam ad curandum. Lucem dico, quæ omne lumen ede­ ret, medicinam, quæ omnes sanaret morbos. Ecquis aulem dubitet causas perfectas el principales sine adju­ vantibus ct proximis nihil efficere? .Medicamentum quippe, quamlibet proseas et salutare sit, nisi ægro cerpori adjungatur, neque opein indigenti fert, nec salutem. Quòd si agnus, qui tollit peccatum mundi, sine adjutrice et socià causi ipse per se expiavit nos­ tra delicia, baptisma tollatur, poenitentia absit, sacer­ dotia sileant, ministeria facessant, atque adeò omne salutis nostre et sacramentum removeatur, cl instru­ mentum. Præceptum illud vanum sit : Baptizate in no­ mine Patris, et Filii, et Spirihh sancti; gratia illa vana: Quorum remiseritis peccata, remittuntur cis; inanis ser­ mo ille : Pœnitenliam agile, cl baptizetur unusquisque vestrum in remissionem peccatorum; sil denique ille falsus : Salvos nos fecit per lavacrum regenerationis. Quin etiam, si ila libel, quia oravit pro nobis Christus, non oremus; quia jejunavit, non jejunemus; quia lacrymatus est, non ploremus, colligunt enim arguti isti dialectici : quia obtulit semel Christus, nos non offeramus. Sicut ergò compatimur, ut passionis ejus participes simus, ità etiam offerimus, ut oblationis ipsius partem capiamus. Nobis sane religio acinosa est, Lulhcranis otiosa ; qui nos feriatos vohint cessa­ tione torpere, et quasi pueros delicatos nihil agere. Ità ex animis hominum extrahunt radicitus religionem, cùm sacrifia, sacerdotes, cælcrosque religionis admi­ nistros tollunt. Non ergò nos repetitis oblationibus I liristi sacrificium testamur fuisse imbecillum, sed causam principalem pcrfectamquo fuisse, quæ quan­ tumvis licet sufficiens in se cl consummata sit, sine applioolione tamen causarum adjuvantium niliil efficit. Illud verò : Unii oblatione consummavit in (vternum san- 662 ctificaio*, simile csl, ul si dicerem, Deum unà illus­ tratione mundum in ætemum illustrasse. Id quod reverá fecit, quùm solem quasi sempiternum lumen accendit. Alioqui quid alio loco, nempèSad Cor. 7,1, Aposlolus jubet, ul emundemus nos ab omni inquina­ mento carnis ct spirila*, perficientes sanctificationem in timore Dei? Certe Christi sanguis emundavit nos al omni delicio, cl tamen Paulus ait: Mundemus nos. Certe unà oblatione Christus consummavit sanclificatos ; cl tamen Paulus monet, ul ipsi perficiamus sancti­ ficationem in timore Dei. Christus igitur mundat ac per­ ficit, cl nos quoque perficimus ac mundamus ; sed ille agit nobiscum ul causa principalis, nos sub illo agimus ut causæ adjuvantes : Dà namque adjutores sumus, 1 Cor. 5,9. Sed addunl illud : Ubi peccatarum remissio at, jam non est oblatio pro peccato. Respondemus : Si remissio solum csl ul in causi universali, jam non est oblalio generalis quidem pro peccato; csl lamen oblatio spe­ cialis, quæ vim illius ad efficiendum applicat. Quem­ admodum si illustratio csl mundi universalis, nullà alia generali est opus; non enim alio sole indigemus, alia lunà, aliis stellis. Sed ncccsse csl lamen, illustra­ tiones quotidie singulas acris intervenire, si icrracst diebus singulis illustranda. Addunl etiam : Post re­ missas per Christi sacramenta iniquitates, quorsitm obla­ tiones facimus pro peccato ? Respondeo : Remissio ini­ quitatis duplex est, una peritela, altera imperfecta. Perfecta, quum non solum culpa, sed loia etiam pœna re­ mittitur, de qua illa Jsaiæ 38 intclliguntiir : Projecisti post tergum tuum omnia peccata mea ¡el Ps. 51 : Beati quorum remissa? sunt iniquitates, ct quorum (cela sunt peccata; ct : Projiciet in profundum nutris peccata nos­ tra, Midi. 7, cl cætera similia. Atque h.TC per baptis­ mum contingit omnibus baptizatis. Imperfectam verò illam dicimus, in quà vel culpa remittitur, sed non tota pœna, vel remittitur poma, remissi jam culpà, de quà illud accipimus : Propter remissionem práccdcntium delictorum. El rursum, Hcb. 9, 15 : In redemptio­ nem carum prœvai icationum, qum erant sub priori testa­ mento. Antiquis porrò Patribus culpas ante Christi morlcm fuisse remissas, ambiguum non est; juxtà fi­ dem «piippe defuncti sunt testimonio fidei | rubati. Non esse autem perfecte remissas, confirmai Paulus, cùm ait, Christum mortimi esse in remissionem pro­ cedentium delictorum. Quæ si plene Moysi, Aaron, Davidi, cæterisque sub lego ct naturò sanctis condo­ nala fuissent, ncc illis esset janua regni cœleslis oc­ clusa, nee loci inferi in custodiam deputati. Ecquis enim dicat, omninò resoluta crimina, quorum pœnæ luuntur in carcere? Davidi rursffitt homicidii cl adul­ terii sedera relaxati, quo tempore ad Naiban prophe­ tæ vocem peccatum confessus est, ct Nathan ipse iilem, 2 Reg. 12, 15, et auctor libri Ecclesiastici, cap. 47, testes sunt. Al si plenam remissionem percepisset, quorsum illa : Dele iniquitatem meam; ampliùs tara me ab iniquitate meá; averte faciem tuam à peccatis meis? ele. Orle hanc ampliorem cl pleniorem indul­ gentiam non priiis à Domino impetravit, quàm multis DE LOCIS THEOLOGICIS. LID. XII. suppliciis in eo Dominus acerrimè vindicâsset. Itaque si per Christi sacramenta plena cuiquam peccatorum remissio contigit, nos pro illiusmodi peccatis hostiam minime offerimus; ut si quis proxime recens baptisma susceperit; at si peccator non csl perfectam remissio­ nem consecutus, quod in sacramento pœnitentlæ fere accidit, pro hujus delictis sacrificium exhibemus, ut cui Deus subiratus etiamnùm est, ei flat aliquandò propitius. Quid igiiur sibi Apostolus vult, quiim minis horri­ bilibus audientium animos perterrefacit in hæc verba : VoluntarU peccantibus nobis, jam non relinquitur pro peccati* hostia? Nempê qui dicit, voluntariè peccanti­ bus post acceptam notitiam veritatis nullam hostiam esse reliquam, is sine dubio significat, ignorantibus ali­ quam hostiam superesse, iis praesertim qui ante ac­ ceptam notitiam veritatis peccaverunt, qiicmadmodùm Chnsostomns ac Thcophylactus argumentantur. Hem ergò Apostolus verbis grandioribus exaggerat, atque, ut solet, terrorem exsuperatione injicit. Ostendit ita­ que, non quid demens et misericors judex interdum suâ lenitate concedat, sed quA pcenA is dignus sit, qui singulari Baptismi beneficio suscepto, Filium Dei con­ culcat, et sanguinem testamenti pollutum ducit, et spiritui gratiæ contumeliam facit. Indignus nimiriim est, qui fuerit hujusmodi, cui .Christus iteriim cruci­ figatur. Toties autem nobis crucifigitur, toties immo­ latur, quoties ejus crux nobis el mors ad peccati re­ missionem applicantur. Si de justitii ergò agitur, nulla relinquitur pro pcccalis hostia iis qui ex malilii peccant. Sin vero de misericordia Dei agitur, quæ omnem cliam sensum exsuperat, non solimi infirmis et ignorantibus aliqua superesl hostia, sed iis etiam, raro tamen, qui voluntariè peccaverunt post acceptam notitiam veritatis. Enimverò quòd hæc Apostoli oratio alta ct exaggerata sit, illud primùm argumento est, quòd statlm subditur : Terribilis autem quædam cxücctatio judicii, etc. Alquc è vestigio : Irritam quis faciens ligem Moysi, etc. Post pauca : Rememoramini pristinos dits, etc., cl tandem : Nolite amittere confidendam vestram, quæ magnam habet renumerationem. Illud deinde hoc confirmat maxime, quòd in cap. G, ciim dixisset: Impossibile est eos. etc., ne existimaretur nulla esse rerum expectatio meliorum, quasi ù desperatione ad spem revocare cupiens : Confidimus, ait, dc vobis, dilietissimi, meliora ct viciniora saluti, tametsi ita loqui­ mur, cx quo temperamento Hieronymus, lib. advers. Jovin. 2, colligit Apostolum Hebreos per exaggeratio­ nem territasse. I -n et alimi responsum dignum, nisi me fallunt om­ it' ì, quoti magnopere animadvertatur. Videlicet, hos­ tia pro peccato duobus modis intelligi potest. Uno modo pro pœtta, altero etiam pro culpa. Quòd enim pc< cati vox pro panò peccati usurpatur, illa demon­ strant, Ilum. 7, 20: Non ego operor illud, sed quod I hitat in me peccatum. El rursum Luc. 7, 47 : Remiltonerei peccata multa, quoniam dilexiI mullum; citi autem -miniti dimittitur, minili diligit. Quo loco mullo­ rum perra torum pctnns multa Dominus peccata vocat. Nam culpas antè fuisse remissas, qui superiores la- 664 crymas consideraverit, is vocare in dubium non po­ terit. Et quæ dilexerat, et ingemuerat, ca cenò cul­ parum veniam fuerat consecuta. Sed cui in presenti dicitur : Remittuntur tibi peccata, vade in pace, ei ple­ nissima indulgentia conceditur, onmiumque pœnarum persoliitio. In pœnis verò locum habet, ut majori di­ lectioni major semissio respondeat, minorique etiam minor; nam culpa; vel simul remittuntur omnes, vel nullæ. Machabæorum sententia vulgo cliam sermone teritur, Sanctam et salubrem cogitationem esse pro de­ functis exorare, ut à peccatis solvantur. Ubi pœnas pur­ gatorias pro culpis debitas peccata sine dubio appellavit. Simile csl illud Dan. 4, 24 : Peccata tua eleemosynis redime. Pœnas autem Daniel pecuniù redimendas exi­ stimabat; nam culpas aut poenitentia diluit, aut certe sine argento gratia resolvit. Atqui sive figuratè nomen causæ ad effectum transferatur, sive remissio pœnæ ad integram remissionem culpæ pertineat, non valde interest quidem; tametsi D. Thomas atque Innocen­ tius hujusmodi locutiones improprias esse testantur, quibus peccata deleri, detergi, ablui, remitti dicuntur, quia solvuntur pœnæ (i). Jam ergò, cùm Apostolus ait, nullam hostiam superesse pro peccatolo culpâ proprie intclligendus est. Cui sententiæ non est illa con­ traria, relinqui pœnitcntiæ sacramentum quod judicium est, non sacrificium, relinqui etiam hostiam pro pœnà, quæ impropriò dicitur hostia pro peccalo. Sed quæris, quid causæ picrisque antiquoruih fuerit, ut baptismum hostiam appellaverint, ideoque dixerint non superesse hostiam pro peccato, quia baptismus repeti non potest. Sanò quia in baptismo Christo commorimur, ct per hoc sacramentum applicatur nobis hostia crucis, ad plenam peccati remissionem; hinc illi baptisma translatitiè hostiam nuncuparunt, ac post baptisma semel accep­ tum nullam hostiam esse reliquam interpretati sunt; quia baptisma secundum non est. At in pœnitcntiæ sacramento non applicatur mors Christi per modum hostiæ, sed per modum judicii. Itaque quamvis poeni­ tentia post baptisma supersit, non proinde tamen hos* lia supcrest pro peccato. Sed dc tertio argumento nimiùm multa. Quartum verò non confutatione eget, sed reprehen sione. Ecqua enim vel inscitia vel imprudentia est, ea adversùm nos testimonia excitare, quæ à nobis fa­ ciunt maxime? Constat sané, eucharistici sacrificii partes quarluor esse, unam consecrationem corporis ct sanguinis, alleram oblationem, tertiam fractionem, postremam consumptionem (2). His quippe quatuor partibus nostrum sacrificium redintegrari, confici, ab solvi, qui negaverit, nihil illum de ratione perfecti sacrificii didicisse, nihil quæsîssc, nihil scire convin­ cam. Consecrationem porrò atque oblationem cum gratiarum actione conjunctam ex Evangelio colligi os (1) Sermo est de mortalibus, quæ simpliciter, ct quasi per antonomasiam peccata dicuntur. Nam ve­ nialia hoc pcnilùs sacrificio delentur. ^De Cons. disL 2, c. Iteratur, et c. L triim.) (2) Probabilissimum est, spcciernm nuoque mixtio­ nem ad sacrificii integritatem attinere. Nam ab Apo­ sto!. Eccles, traditum ambiguum non eH. 665 CAP. XL DE EUCHARISTITE SACRIFICIO CONTROVERTITUR. 666 tendimus pauló ante; fraciio autern apcrtissimè tra­ aliquid fit. Quam rem illo cliam exemplo confirmat, • ditur. In co discrimen est, quod Lutherani in fractione ul quinn panis frangitur cl comeditur. Undè colligit, ’ primilias oblationes esse, non autem sacrificium, quia nihil mysticum esse arbitrantur, sed solam panis dis­ tributionem, nempe, ut sua cuique porlio contingat; nihil sacrum circi eas flebat. Hostiam igiiur aliquandò at Ecclesia sancta, quum hostiam frangit, Dominici ante fractionem non soliim D. Thomas, sed etiam corporis in cruce fractionem significando, Christi hos­ Ecclesia vocal co more, quo rem instantem et proxi­ mam quasi presenterò nominamus. Sic Cicero, prœtiam commemorat, quemadmodum Christus ipse ct bere, ait, hostias ad sacrificium. Ubi animal sacrifican­ verbo ct exemplo commemorandam tradidit. Quòd verò ad plenam hujus sacrificii rationem consumptio dum hostiam appellat. Quin cl in Levitici), ct in aliis spccicrum attineat, concilium Toletanum duodecimum quoque plerisquo locis holocaustum, hostia ac sacri­ testatur, inquiens : Quale erit sacrificium, cui nec ipse ficium ab eo, quod proxime futurum est, nomen ac­ sacrificans particeps esse dignoscitur? Augustinus insu­ cipiunt. Sed cl panem ipsum ante consecrationem per in libro Sententiarum Prosperi consentit, dùm hostiam vulgo appellamus, à quà appellatione ne D. sanguis dc calice in ora fidelium funditur, Dominici quidem Thomas abhorret. Sacerdos porrò, ante con­ corporis immolationem, sanguinisque effusionem de­ secrationem, dicit se offerre sancta sacrificia, illiba­ signari. Spectat ergo ad perfectam significationem sa­ ta, etc. Quis autem theologus tam insigniter stultus crificii consumptio specierum. Quæ causa catholicis fuit, ut peractum sacrificium ante hostiam consecra­ perpetuò fuit, ut dum sacerdos species sumit, non tam existimaverit? Atque ul de occulto el interiore edere illum dicant, edat licet, sed consumere. Ul insanguinis el corporis sacrificio nihil dicam, externum telligamus, in missà potius haberi rationem consum­ certe cl mysticum solò oblatione non constat. Cùm ptionis quam manducationis, magisque sacrificium itaque circi species ante fractionem nihil sit à sacri­ spectari quàm cœnam. Quod Lutherani sentientes, ficio facium, nc sacrificium quidem peractum est. negaverunt Christum corpus suum sanguinemque Item, cum symbolis rerum, Christo instituente, de­ sumpsisse, ne consumpsisse et sacrificasse probare­ beamus mortem ipsius agere, si verum ct perfectum tur. Vcriim ratio primiim convivii hoc exigit, ul cibi nostrum sacrificium est, ejusque victims absolutum communionem el consociationem habeat; alioqui, exemplar, quam Christus in cruce præbuil, nullum qui ad cœnam invitat, is non convicior esset, sed autem sit rerum symbolum antequam species fran­ conditor, instructorque convivii. Atque accubationcm gantur, misceantur, consumentur, certissimum acci­ epularem amicorum, tametsi melius nostri convivium, pere argumentum possumus, ante fractionem nondum bene tamen Græci tiim compotationem, tiim cpncœesse expletum sacrificium. Manet igitur, non conse­ nalionem vocant; ut qui vocat ad cœnam, nec con­ crationem modò ct oblationem, vcriim ct fractionem carnator ipse cl computator est, non solum non urba­ quoque ac consumptionem ad integritatem externi num convivium ineat, sed ne convivium quidem. sacrificii perlinere. Quæ res non pertenui nobis argu­ Deindè, ul Chrysostomus argumentatur, ne discipuli mento, indicioque patefacta csl, sed gravi, constanti­ horrerent carnem el sanguinem, ncccsse erat, ut que ratione; praeterquam quòd ab Apostolis has nos Christus prior ipse degustaret. Christus certe, quod sacrificii paries accepisse, promptissimum esi osten­ se videbant facere, id ul facerent, jussit Apostolis. dere; nam Christum tradidisse, satis suprà est à me Intellexit aulcm semper Ecclesia sacerdotibus injun­ demonstratum. Ul Lutherani argumenta probabiliora ctum esse, ul sumerent; sumpsit ergo et Christus, nisi deinceps excogitent, siquidem quartum hoc, quod sacerdos omnibus suis numeris absolutus, non abso­ modò diluimus, improbabile est, improbabile esse di­ lutum, sed inchoatum sacrificium fecerit. co, Lue® Paulique testimoniis uti, ut Euchariai sacri­ Nec me iugil, D. Thomam aliquandò, ul videtur ficium explodatur. quidem, docuisse, sacrificium ante fractionem hostia' Nam ratio ea quæ adjungitur, captiosa est, cl veri­ esse peractum, sumplioncmquc spoetare proprie ad similitudine fallere imperitos potest. Primiim autem, sacramentum, oblationem verò ad sacrificium; el qui Lulbcranis responderet Christum in cœnà sacrifi­ rursum asserere, fractionem hosiiæ non ila esse ne­ cium, non pro peccato quidem, sed gratiarum tamen cessariam ul si omittatur, sacrificium maneat imperfeo actionis obtulisse, bic non ab illis facile eluderetur. lum ; quòd v ideliccl hujus rei significatio non ad corpus Ejus enim rei probabilem rationem redderet, quòd Christi verum, sed ad mysticum refcralur; non ergo cùm sacrificii cruenti dies instaret jam plane, aut certe fraciio in partibus sacrificii numeranda est. Quòd au­ jam appropinquaret hora, non oportebat hostiam in tem sacrificium antó fractionem peragatur, id magno cœnà pro peccato mysticam exhibere, cùm impenderet argumento sil, sacerdotem slatini à consecratione illa generalis hostia illa, in quà Patri complacuit omnia verba dicere : Offerimus protelaro? majestati tuce dc tuis peccata resolvi. Qiiaiiquàni ct sanguinem circumcisio­ donis ac datis hostiam puram, etc. Jam ergò, nondùm nis pro nobis Christus obtulit, cl jejunavit, fievitque fraclà hostiA, el oblatio est cl sacrificium. Veruni qui pro nobis; ncc tamen remissio ea peccati secula est, D. Thomam nobis objicit, id ille agit, id el scciim quæ à cruce tandem cxpeclanda eral. Quemadmeipse Thomas, ct cum vert sacrificii ratione pugnet. dùm enim martyrii plena efficacitas non in quàlibci Ejus enim in secunda secunda' verba non obscura sanguinis effusione csl, sed in eà demòni, in quà mar* sunt, sacrificium proprie dici, ciim circà res oblatas tvrium consummatur, quamvis sanguinem suum Deo 667 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XIL W8 sacrificium. Quæ sane collectio perridicula csl. Qold itatim à principio martyr obtulerit; sic passionis Christi perpetua vis illa absoluta cl perfecta non in ini­ * cnim stultius dici potest, quàm legis veteris hostias tio, aut medio, sed in fine fuit. Deindé mysticæ obla­ sacrificia non fuisse, quòd verorum exemplaria fuerint? tionis effectus non is est, quem falsò existimant Lui he­ Innocentius porrò III quosdam meritò irridet, qui puli­ nni nos credere, nempd, ut omnes culpas pœnasquo tini in sacramento non esse corporis Christi ct san­ resolvat. Quà de re pauló post dicturi sumus. Alia guinis veritatem; ex co, quòd Scriptura interdum com­ cnim efficientia hosliæ illius est, quam Christus pamemorat, id quod in altari suscipitur mysterium, ima­ Jàm mactavit in cruce; alia illius est, quam sub spe­ ginem, figuram ct exemplum esse. Quorum errorem ciebus definitis mystice praebuit in cœnâ. Illa generalis pontifex docte, gravitcrqiie refellit; si cnim, quia est, sicut diximus, ncc per sacrificium modò, sed per figura csl sacramentum altaris veritas esse negatur, omnia sigilhlim sacramenta ad effecta longé diversa ergò ncc mors, ncc rcsurrcclio Christi veritas csl cre­ applicatur; h.ec peculiaris efficientia est, et sub spedenda; siquidem eas similitudinem ct imaginem esse, ciebus certis ad peculiaria quxdam effecta concluditur. Apostolus, tradit, ac Petrus quoque scribit, Christum Obtulit ergò Christus hostiam in cœnâ lùm pro culpó exemplum nobis in suó passione reliquisse. Nihil igi­ veniali, lùm jiro pœnâ quæ pro culpó etiam mortali tur obstat, cur non in externo sacrificio forma sit, deberetur. Quin in peccato solvendo sacrificii pecu­ species, imago cl exemplar sacrificii crucis, in san­ liaris effectus est. Hunc vero habuit in cœnà sanguis guine vcrò et corporc, quæ sunl res inlùs inclusa, oblatus; nam in cruce vim remissionis habuit genera­ ejusdem sacrificii existai veritas. Sed quoniam in lem. Sed quoniam, ut modi) dixi, hanc rem sumus in cruce, quod alias diximus, palóni cl sine mysterio confutatione sequentium argumentorum fusius explica­ hostia cruenta fuit, in altari occulté cl mystice abscon­ turi, pergamus ordine refellere argumenta quæ res­ dita; ne eodem modo, quo Christus, sacrificaro puta­ tant. remur, redé cum suo Cbrysostoino Thcophylaclus ad­ Quinto vcrò argumento refutando Roffensis epi­ monuit, nos non immolare Christum, quemadmodum scopus, calicem, ait, novum Testamentum ideò dici, se ipso in cruce immolavit, sed potiùs illam crucis hos quia novi testamenti confirmatio est. Quem vocis tiam commemorare. Vcriim, quia commemoratio nos USirn ut probare testimoniis non epico, ita non audeo tra otiosa cl umbratilis non est, sed efficit, quod signi­ explodere. Illud affirmo, nomen hoc pro rc, quæ ex ficat; quanquàm non Christum occidimus, qui resur­ testamento obvenit, interdum accipi, ul in Epistoló ad gens ex mortuis jam non moritur, Christi tamen Hcbræos, capite septimo : Melioris testamenti sponsor mortem applicamus, ceu nunc facta sit. Applicant® factus est Jesus. Sic cnim promissionis vocabulum pro autem non fide sola, aul solis verbis, sed etiam sym­ re, que promittitur, Scripture auctores usurpant; ad bolis. Post illa namque verba : Hoc est corpus meum, Hebreos sexto : Imitatores eorum, qui fide ct patientid quod pro vobis (radetur, non ait Dominus : Hoc credite; lurrcditabunt promissiones; ad Hebreos nono : Rcpro­ non : Hoc dicite; sed : Hoc facite in meam commemo­ missionem accipiant aternœ hœreditatis; ct Actorum rationem. Quæ causa, nisi me fallit animus, Apostolo primo : Expectorent promissionem Patris. Si ergò pro­ fuit, ut veteris legis symbola, quoniam vacua erant, missio pro re promissa accipitur, et testamentum Lu­ umbras appellaret, non ipsas imagines rerum. Nam dicro ipsi quoque promi sio csl; nihil mirum, si pro Evangelium ipsas rerum imagines quasi vivas continet, rc ipsa, quæ testamento csl relióla, usurpetur. Ac non ad significationem modò, sed ad efficientiam. Ut prima res, eademque potissima, quam nobis in testa­ baptismus imago csl spiritualis ablutionis, quæ per mento suo legavit Christus, fuit sanguis. Quid igitur Christi sanguinem facta in cruce est, sed habet tamen obstat, cur rem, quam beneficio testatoris habuerim, res ilà conjunctas, ne si Christus ipse nunc pro bapti­ nan ego in funus ejus exsequiasque rependam? Quid, zato sanguinem funderet. Quocircà et aliquandò idem inquam, obstat, cur quod de manu moriontis accepi­ ausus est dicere, in singulis naplizatis Christum cruci­ mus, non id nos viventi illi reddamus? Nisi illud frus­ figi; non illó solimi loquendi formó, quó Joannes Evan­ trò atque importuné repetimus: Tua sunt, Domine, gelista scripsit, Agnum occisum esse ab origine mundi, omnia; et qua: de lui manu suscepimus, reddimus (ibi. sed ita potiùs ut ad effectum idem prorsùs sii, ne si Quòd autem calix improprii dicatur testamentum, ma­ Christus vere nunc pro his, qui baptisma suscipiunt, ndi 'tum csl. Sive cnim, ul Innocenti placet, tcslacrucifigeretur. I *-ntum promissio est; sive, ul Ulpianus vcrò sentit, Ncc vero existimo, quùm Paulus legem dixilumbram ntentia est voluntatis justa de eo, quod post mortem naberc futurorum bonorum, non ipsam imaginem re­ i - ri voluerimus; omninò liquet, calicem ncc promis­ rum, de significatu disceptóssc, quod pleriquc inter­ sionem proprie, nec sententi am esse, sed rem, quæ pretati sunl, ul umbra signum obscurum el imperfe­ l Salons promissione voluntálisque scnlcnliù relinqui­ ctum, imago rei expressum, perfectumque signum tur. liane vcrò nos hostiam præbcre ad sacrificium inlelligalur. Quæ ul vera esse non inficior, ilà à quis prohibet7 Sed dc quinto argumento hactenus. precipuo Apostoli instituto esse aliena judico. Id Jam argumento sexto quid attinet respondere, nisi quodex verbis ejusdem Apostoli manifesté conficitur. eadem velim, quæ suprà dixi, verba repetere? Colli­ Ait cnim : Umbram habens lex futurorum bonorum, gunt enim, acuti scilicet dialectici, si Eucharistia non ipsam imaginem rerum eisdem ipsis hostus, quas exemplar et imago est, nou esse illam vere ac proprié offerunt indesinenter, nunquàm potest accedentes per- CAD. XI. DE EUCIIAIUSWE SACRIFICIO CONTROVERTITL’R. 670 GG9 (cetos facere, etc. Quia igilur hosliæ illæ vim efficiendi lamen aul primæ causæ vir lus minor est, aul potestas in­ non habebant, ideò legem umbram habere dixit fuluro- firmior, imo hoc uberior ct major, quòd attingit à fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter, Snp. 8, ìi rum in lege graliæ bonorum. Umbra quippe ignis non 1. Ecqua cnim vis eà fortior esse potuit, quæadeò sua­ id efficit, quod ignis; ncc umbra hominis idem præstat, ves cl congruentes impetus in rerum naturi posuit, ut atque homo; neque cnim in agendo quidquam aut im­ becillius timbrò, aut inanius csl. Sacramenta vcrò ct eas nulla vi quidem illalA moveat, sedvebementissimè moveat tamen? Quæ Dei virtus eximia, inignisqnc sua­ sacrificium nostrum imagines rerum sunl, non pîclæ, vitas mullo Intiiis in gratuitis effectis, quàm in naturali­ vel umbratiles, inanesquead efficiendum, cl imbccillæ; bus se effundit. Non cnim solùm vitales operationes, sed cùm ad vivum rerum ipsarum expressæ, lùm, si quæ suprà naturam sunt, in se edit mortalis homo per ita loqui liceat, ad efficacitatem res ipsæ vivæ, qua­ rum imagines sunl; lania Christi, ct Evangeli! potentia graliæ formam cl virtutes, sed ad vitam ipsam capien­ est, ut eamdem vim penitus symbolis imaginibusque dam suà se actione parat, ct vivendi sibi causa csl. Quemadmodum cnim, si materia dispositiones quibus tribuerit, quam res ipsæ haberent, si quum carum ad suscipiendam formam ignis pra paratur, ipsa in se commemoratio fit, veré patrarentur. Sed in scxli argu­ faceret, eadem sibi causa esset effectrix, ut à formi menti reprehensione mullum temporis insumpsi. Nihil illà informaretur, sic quoniam praparationes vivifi­ cnim reprehensione opus erat, sed ut loca eadem dili­ cantis graliæ homo in se efficit, ipse in sui generatione genter isti pertractarent, et boni fide relegerent. Ibi Dei adjutor cxislil. Qui in rc, ul dixi, suavior cl effu­ cnim plane reperirent, auctores sanctos, ct verum in Ecclesia corporis cl sanguinis Christi sacrificium, ct sior gratia quàm natura csl. Vitam namque i naturi verissimum quoque exemplar affirmare; alterum in datam curare ac lucri ipse valeas, salutem qmcrcre, extema formò cl figura, alterum in rc, quæ inclusa at­ morbos pellere adversos, lùm externis quibusdam me­ que abdila in mysterio latet occulto. Quanquàm Eulhy- dicamentis adhibitis, lùm anima? viribus interius exci­ mitis ante consecrationem exemplar interpretatur; post tatis. At vilæ causa libi esse non poteris, sed aliunde consecrationem autem sacrificii veritatem. In quem eam accipis, nulla interveniente operatione tuà, dispo­ cliam modum Basilium exponit Damascenus quarto sitione luà nulla. Dispositio quippé omnis, quà ad ani­ mam corpus apiatur, à patre generante editur, à lilio libro, capite decimo quinio. genito nullo modo. In nativitate vero spiritali is ipse, In septimo argumento existimant homines parum qui nascilur, non solùm principium est, ul post ægriluin Ibeologià exerciti, aclus nostros nostra redemptio­ nis, sanctificationis, ablutionis nullo modo causas esse. dinem sanus sil, vcriim cliam, ut poslquàm fuerit mor­ Quæ si vera essent, illa omnia essent falsa. Omnis, qui tuus, el v ilam habeat, cl abundantius habeat. Pra­ habet hanc spem, sanctificat se, 1 Joan. 5,5. Item 2 elabi itaque diclum illud est, atque ad philosophiae Cor. 7, 1 : Mundemus nos ab omni inquinamento carnis rationem aplè : Jnslus ex fide suà viret. Ex quo Hiero­ et spiritus, perficientes sanctificationem in timore Dei. nymus colligit, hominem sibi esse vivificationis suæ Item Dan. 4, 21 : Peccata tua eleemosynis redime. Item causam. Nempe aclus fidei, spei, cbnrilatis, pœnitenProv. 15, 27 : Per misericordiam et fidem purgantur tiæ, quibus Deus ulilur ad animum vivificandum, homo peccata. Item Prov. 16, G : Misericordia ct veritate redi­ ipse in se fácil, gratuito quàmvis, ct supernatural mitur iniquitas; cl cætcra id genus, quæ in sacris litte­ auxilio permotus. No corles, quasi aclus nostri graliæ ris passim occurrunt. Neque cx his, quemadmodum remissionisque culparum causæ efficientes siul; cùm isti falsò judicant, quidquam dc Christi in nos grattò, nihil aliud quàm disponant animum, ul gratiam Dei merito, vi cl redemptione detrahitur; quin gratia' Dei jnslilìamquerecipiat. Quemadmodùm calor praparalio cl Christi mulló magis attribuitur. Exemplum ponam csl, quæ ligni materiam efficiat, ut ct formam ignis ex aalurà, ut graliæ vis manifestius eluceat. Bes uni­ rapiat, ct naturam. Sed sicut homo alteri homini non versas ad suum quemque finem vi quadam ingeniti re­ csl causa animæ rationalis, sed causa tamen est, ut ferri, philosophis omnibus exploratum est. Sic igni, per rationalem animam vivat; sic homo licei causa ul ad locum naturæ snæ congruentem ascenderet, levi­ graliæ non sil, causa lamen sibi est, ul per gra­ tatem indidit procreator ille mundi Deus; ut vcrò caletiam vivat. Cujus sententiæ illa jam consectaria sunt, faceret, quæ erat actio ignis natura conveniens, im­ 1 Petr. 1, 22 : Animas vestras castificantes. Item, Jepertiit calorem. Id quod in reliquis promptum csl cer­ roin. I, H : Ablue à maliliá cor i itimi, liem 2 Tim. 2, nere, quæ sic à principio cl formò interiore morentur, 21 : Signis emundaverit se ab istis, erit vas in honorem ul non soliim non repugnent, sed agi sponte videantur. sanctificatum, et ad omne opus bonum paratum. Al Animalia porrò non modo hanc inclinationem et for­ vasa hæc quidem Deus ipse fecit in honorem cl prae­ mam a naturò habent, vcriim ipsa etiam se movent paravit in gloriam. Sed si non à volúntalo nostril pur­ actionibus quibusdam suis, el ad quærcndum sibi con­ gado aniline nostra fieret, ul Damascenus argumen­ tatur, non utique dixisscl Paulus : Si quis emundaverit sentiens bonum, cl ad propulsanda adversantia mala. Quæ res precipue in hominibus illustrior apparet, qui se, etc. quoniam non aguntur, ut servi, sed liberò potius agunt, Ycrtim hæc subtilius fortasse dissenintur, quàm ut ut domini, ratione eligunt media, et se ipsi cient, ut per ca Lulhcrani omnis omninò philosophiæ ignari pos­ talia media fines propositos consequantur. Ncc idcircò sim agnoscere. Illud breviter intclhgant, nos in salo- 671 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XH. lis nostre opere, sanctificatione, purgatione, curatio­ ne, Dei adjutores esse : In dic, inquit, salutis adjuvi tc, 2 Cor. 6,2;acnirsùm, 1 Cor. 15, 10 : Gratia Dei meaun. Nam de peccatorum redemptione quæstio est mullo facilior. Ea nempe voce aliquandô persolulionem poenarum Scriptura significat, quæ post culpam remissam manent. Has autem non modò Chirstus per sacramenta sua, sed nos etiam jejuniis nostris clcemosynisque resolvimus. Pretia itaque Deo constituta, quilín pro pœnis debitis enumeramus ac pendimus, tunc peccata nostra redimimus. Nec veri) pretium hoc aequale natura nostra, sed Dei gratia fecit, (pii tum pro culpis graviores pamas, lùm pro pœnis graviorem posset compensationem exigere. Sed hæc pretia ille pepigit, lege clementi® et mîserîcordîæ quidem, sed æquitatc justifique permisi®. Quòd si ad peccatorum redemptionem pretia hæc, nostra licet, momenti aliciijus sunl Lamen, quoniam ita sua is lege constituit, qui arbitrio propri® voluntatis rerum omnium justus ¡estimator cst,qiiantò verius ct justius nostras ipsi iniquitates redimemus, Christi corpus ct sanguinem in altari Offerendo, ( Inisti, inquam, qui nobis est factus sanctificatio, justitia cl redemptio! Ac tametsi redem­ ptor noster unus est illo, sed quia nobis tamen nostrisque actionibus utitur ad offectum redemptionis explen­ dum, cum quoque in hòc parte nos juvamus. N c glo­ ria redemptoris minuitur indé, sed augetur, qui non nature divinæ modo, vcríim divinæ operationis socios nos etiam fecerit ct consortes. Sed in hoc argumen­ to refutando mullum omninò operæ laborisque con­ sumpsimus; præsertim cùm proxime quædam horum simus adhuc latiùs explicaturi. In octavo enim argumento ridiculi citharoedi chor­ da semper oberrant eâdem, cùm causas Deo adjutrices In redemptionis human® opere negant. Quæ stultitia cujusmodi sit, exemplo natur® demonstrare possu­ mus. Fuerunt quidam usque adeò naturalis sapienti® imperiti, ul opinarentur, causas secundas (sic enim appellant physici) nihil omninò ex se agere, sed rerum omnium effectorem Deum ad presentiam causami), quæ secunda* prox’imæque dicuntur, per scipsmii om­ nes effectus edere. Quæ deliratio incredibilis stultissi­ morum hominum è scholà philosophiæ non modò si­ bilis sed cliam convicio explosa osi. Verini! quod isti in natimi, idem in his qnæ supra naturam sunt ; Lu­ theran! peccant, quiim soli Deo redemptionem tri­ buentes, causas adjutrices accipiunt, quasi blaspheniia sil, quod in naturò sapientissimi quique dixere, id nos in grattò dicere, nempe causas esse adjuvantes cl proximas, quibus prima el principalis utatur, ul res Mip» ‘maturates efficiat. Quo loco vis el nntcslas illius tó praæhriùs exstat atque eminet, quò magis se ho­ mini confert, cum illoque communicat, non modò ut sit, sed ut causa etiam sil, quæ, vi licet accepta dhinitUB, veré efficiat tamen, et Deum quoque ipsum in rebus faciendis adjuvet. Nam et Apostolus non dubi­ tavit scribere, Dei nos adjutores esse, dispensatores­ que ct ministros mysteriorum ejus; item, se plantasse, et ul sapientem architectum fundamentum posuisse, 672 ac filios per Evangelium in Christo genuisse. IÌ illa pne icrcamus : baptizantes cos in nomine Patris, etc. Qua-, cumque solveritis super terram (1), etc. Quorum rentiwritis peccata, eie. Ex quibus Constanticnsis synodi» aporté confecit, sacerdotem vere absolvere, veré con­ ficere. Quæ si certissima sunt, ut sunt sane, nihil nccossc est, quod Albertus Pighius facit, sacriliciimi operationem nostram esse negare. Multo enim dôctiàs D. Tilomas asseruit, quem locum breviter perstrinxi paulù ante, sacrificium oblationem esse, ct ejus áctum virtutis, quæ Dei cultu pio continetur. Nostra igitur est operatio, non inficior equidem. Sed duplices sunl operationes nostre. Quædam, quas nostro nomine reddimus, et quæ nostril gratili meritisque nitun­ tur, ut eleemosyna el jejunium. Altere vero sunl, qnæ non a nobis efficacitatem habent, sed prorsus à Christo, ut baptismus el absolutio sacerdotis in pœnitenliæ sacralnento. Quia enim sacerdos non in suo, sed in nomine Christi baptizat el absolvit, istiusmodi actiones, in quibus purum nudumque ministe­ rium est, non à ministro vim accipiunt, sed à Christo, cujus reverá magis dicuntur esse, quàm nostre. Nam ille est, qui baptizat, ille est, qui absolvit. Quocirca, sive justus administer sit, sive injustus, ad effectum sacramenti nil omninò interest. Sicut referi etiam ni­ hil, qui ignem accendit, et ad exustionem admovet, frigidus an calidus ille sit. Tantum quippe caloris impcrlil, non quantum habet ipse, sed quantum habet ignis admotus. Priores igitur operationes nostre non conferunt aliis peccati remissionem ex opere operato, id est, ex vi rei facte ; sed quemcumque effectum sor­ tiuntur, cx merito cum nostro sortiuntur. At poste­ rioris generis operationes ex se possunt peccata remit­ tere, quia, ul diximus, Christi sunt potius, quàm no­ stre. Ita, si semel nos Christi sacramenta confici­ mus, caque aliis admovemus, ex vi rerum effectarum cl aliorum culpas pœnasque resolvimus, cl gratiam Christi imparlimur, non noslram. Sacrificium porrò altaris, quod primo argumento refutando explicui, in posteriore operationum genere includitur Non ( nini suo nomine sacerdos hostia.n prebel, sed Christi; nec suum meritum el gratiam Deo reprasental, sed Christi; nec suum offerì sanguinem, sed Christi.Qucmadmodùm autem, si ignem faceret,d ad comburendum adjungeret, ignis effectionem indu­ ceret; sic cùm sanguinem Christi in altari conficiat, cnmdeimpie suà oblatione applicet, sanguinis Christi eflicicnliam affert. Quo fit, ul nec sacrificii hujus effe­ ctus aut à bono administro major sit, aut à malo mi­ nor, nec sacerdotis iniquitas effectum Imjus impediat sacrificii, quemadmodum Innocentius, lib. 5 de sacro altar, mysterio, c. 5, tutatur. Non csl autem dogma hoc nuper inventum; nam auctorum etiam veterum libris pervulgatum est. Id Gregorius tradit, I q. 1 cap. Mulli; Augustinus de. consecr.disi.secunda,c. I.trimi, Micron, advers. Lucif.; Chrysofclomus, homilía 2 in (i) Nide Ambrosium, lib. 1 de Pœn., c. 2. Novatus enim aiebat, sc Domino offerre honorem, ciim ei soli remittendorum criminum potestatem tribuebat. 673 CAP. XL DE EUC11ARIST1Æ SACRIFICIO CONT ROVERTIT UR. secundam ad Timolh. Epistolam, cujus verba libuit subscribere : < Sacra, inquit, oblatio, sive Petrus, sive ( Paulus, sive cujusvis meriti sacerdos offerat, eadem < est, (piam dedit Christus ipse discipulis, quamque « sacerdotes modo conficiunt. Nihil habet ista, quàm < illa mimis. Cur id? Quia non hanc sanctificant ho< inines, sed Christus, qui ante sacrificaverat. Qui ( autem banc illà minùs habere putat, ignorat Chri< slum esse, qui nunc cliam adest atque operatur. > llacleniis ille. Quam rem exemplo philosophiæ aper­ tius exponemus. Docent sani philosophi, causas ad­ ministras non eodem modo esse omnes. Quædam enim non agunt, nisi qualitatem similem à principali causâ receperint; ut aer non illuminat oculos, nisi sol lu­ men ctnrieo communicaverit; aqua non calefacit, nisi priùs ab igne adorem habuerit. In quo genere eo effe­ ctus vel major, vel minor est, (piò forma el virtus agendi magis vel minus fuerit adjuvanti causæ com­ municata. Quâ cliam formaci virtute si cameril, ni­ hil penitus aget, ul aer sine lumine, sine calore aqua, etc. Aliæ sunt causæ adjutrices, quæ vim prin­ cipalium causarum applicant, ul is, qui admovet ignem ad stipulam, vel lignum. In quo genere actionis non facit diversos effectus diversa applicantium qualitas, modo ignis idem applicetur. Ministri autem et sacra­ menti, cl sacrificii chrisliani, sunl causæ secundi ge­ neris. Non enim per sanctitatem participatam reliquos ipsi sanctificant, ncc mundant alios, quia priiis à Chri­ sto ipsi mundati sunt. Sed qualescumquc sint, si Chri­ sti aul sacramentum exhibent, aut pnebent sacrifi­ cium, cumdem Christi sanguinem et merita adjun­ gunt. Irenæus vero primùm non de solo altaris sacrificio loquitur, sed de ceteris quoque oblationibus quæ figu­ rale sacrificia dicuntur. Id quod facile apparet, quo­ niam Pauli testimonium ad Philippenses excitat, ubi ile eleemosynis sermo fit. Illud etiam refert: Hesperii Deus ad Abel, et ad munera ejus? et item illud : Si offers munus tuum ad altare, ele. Deinde Irenæus sermonem opcrlè facit de sacrificio ih ordine ad offerentem. At ne hostia quidem altaris cum, qui offert, purificat, si ipse nequam el impurus csl. Quin magis cx oblatione sacrilegii inquinatur. Inde était, lib. 4, c. l i, quòd si quis timorem Dei non habeat, nequaquam per id quod recte foris oblatum esi sacrificium, ad se ducit Deum, intus habens peccatum. Nec oblatio talis, inquit, pro­ derit ei aliquid. Præterea, sacrificium altaris non so­ lius administri est, sed Ecclesiæ totius. Ità, licei sacer­ doti malo offerenti non prosit, sed noceat, atei, pro quo offertur, utile est non sacerdotis merito, sed Ecclcsiæ. Quam rem exposuit Irenæus eo cliam capite in hæc verba : < Quia igitur cum simplicitate Ecclesia of( fert, juste munus ejus purum sacrificium deputatum < est. > Cimi vcrò in Ecclesiâ Dei caput etiam inclu­ datur, quod est Christus, consequens fit, non opor­ tere, ul sanctitas sacerdotis administrantis sanctificet sacrificium, quod et per se sanctum est, et ab impol­ luto sacerdote oblatum. Idem quippA csl cl sacerdos et sacrificium Christus Jesus. Cùm ergo argumentum 674 illud, quod istis firmissimum el gravissimum vide­ batur, responsis omni luce clarioribus ego refellerim, qualia obsecro erunt argumenta reliqua? in quibus ad probandum vis nulla est, ad contradicendum est profcclò imbecilla. Videlicet argumentum nonum minimo negotio rcfivtabilur. In remissione enim peccati duo inielligunlur, cl condonatio culpfe, et resolutio pœnæ. Atque illa quidem vel per propriam fidem el chanta lem contingit hominibus, vel per fidei sacramentum ; hæc vero per fidem cliam cl cbarilatem alienam. Ecclesiæ nempè societas fratrum fidelium pœnas commones per ami­ citiam facit; quam rem probare, alterius loci ac tem­ poris est. Multò vcrò magis hanc pœnæ relaxationem vir justus à Christi passione participat; Christi autem passio per sacrificium altaris non solùm commemoratur, sed communicatur etiam. Sacerdotis igitur oblatio ei, pro quo fit, bis conducit ad relaxandam pœnam, cl quia sacerdotis ipsius opus meritorium est, quod ¡Head sol­ vendam po nam proximo suo benignò ac lib< ralilerimpartitur; et quia Ecclesiæ atque adeò Christi sacrifi­ cium csl; quem effectum sacrificio cx opere operato attribuimus, nam priorem illum habet cx opere ope­ rantis. Quarè si sacerdos probus est, ct suam operam cl satisfactionem vult fratri indigenti dare, dupliciter, ut modò dicebam, illius commodis el utilitati senil; sin csl improbus, una est utilitas sacrificii, quæ ab Eo desia ct Christo offerente proficiscitur, quam omninò minister sacrilegus non intercipit. Sicut ne eleemosynas quidem (ructum domino adimit servus, qui eam distri­ buit, detestabilis. In hujus autem confirmatione argumenti vis sacrificii in peccato remittendo quaeritur, culpasnc remittat, an pœnas; an utrasque poliùs et culpas et pœnas. De qui re 1res video sententias ferri, quarum nullam probo. Vnam ul oblatio sacra culpas cliam mortales remittere possit, atqueadeò gratiam conferre; alteram, quæ in remissione peccati nullam vim sacrificio tribuit, nisi ad impetrandum fquomodò eleemosyna ab omni peccatoci à morte liberat, quia orationis loco apud Deum est, per quam ea bona impetramus. Id'quod Ecclesiasticus cx ponit, inquiens : Conclude eleemosynam in sinu pau­ peris, ct ¡uve pro te exorabit ab omni malo. Nec ideó (li­ men sacrificium propitialorium esse negant. Quoniam el is, qui veniam alteri impetrat, illum propitium red­ didisse dicitur, quem suis precibus placavit. Per hanc igitur viam el rationem hoc sacrificium non pœnas solinn aiunt, sed culpas etiam omnes veniales inorlalesquc remittere. Tertia sententia est, quæ sacrificium ex opere operato in pœnas valere dirai, in culpas nulk) modo. Satisfactionem itaque in altaris hostia esse ct exsolutionem pœme, non expiationem el remissionem culpa*. Ad hunc enim effectum sacramenta parata esse, ad illum veri» esse institutum sacrificium. Sanò qui primani illam opinionem induerunt, hi eisdem argumentis utuntur, quæ nos attigimus, quòd Alexander ct Julius tradunt, crimina omnia hoc sicriiicio deleri; Athanasius, Cyprianus el Damascenus afbnnanl omnes surdes expiari; Chrysoslomus et DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. G7C sariunt. Ubi enim sacerdos eas semel oblato sacrificio Thcopbv laetus non obscure docent, esse remissionem delêsscl, non esset opus easdem iterum culpas alio peccatorum. Quòd si cx verbis illis: Quorum remiseritis peccata, etc., colligunt theologi, ministros posse ct remedio exstinguere. Neque Deus, qui non abundat in superfluis, duo externa signa proxioié ad cumdem ef­ cuijas omnes remittere, ct gratiam cx opere operito fectum institueret. Constat autem, pœnilcntiæ sacra­ Conferre; cur nos aliter eadem verba de sacrificio in­ terpretemur? Præsertim cùm peccata proprié vocentur mentum ad remittendas culpas fuisse institutum. Quòd culpæ, rcaliis vero pœnæ non nisi per tropum, quo si sacrificium altaris ex se quoque peccata aboler et duobus externis signis indiscriminalim ad culpæ re­ effectus significatur nomine causæ. Atqui confugere ad missionem abuteremur. Hanc cùm adeò facilé.sacrifitropos theologo non licet, quando nihil absurdi est in ciuin exhiberet, pœnilentiæ disciplina penitus elude­ proprio sermone. retur, quoniam sacrificium offerre, remedium est cui­ Ilursùm sancti Paires docuere sacrificium hoc cri­ que vel promptissimum. Quid quòd culpas mortales mina abluere, sordesque detergere. Qui aulem abluit, sine confessione sacerdotes remitterent, oblatis vide­ et detergi! sordes, is maculam tollit; non ergò solas licet sacrificiis? Id si fieri à sacerdote potest, frustri pamas Lee hostia resolvit, sed culpas quoque, in quibus maculam inlelligimns. Rcmissâ enim culpó, manet confessionis praeceptam Ecclesia urgerci. Siquidem sacerdotes ct sine cognitione causæ, et sine confes­ pama, non macula. Adde, quòd sanguis Christi my­ sione peccantium culpas universas per sacrificium sol­ stice hic funditur in remissionem peccatorum, quem­ admodum nos ipsa forma consecrationis instituit; at verent. Ita post baptisma susceptum aliqua superesset hostia pro peccatis. Id quod reirò diximus antiquis sanguis Christi pro culpis etiam effusus est, non pro omnibus expositoribus repugnare ; novos enim fortasse pomis tantum. Utrasque ergò hoc sacrificium solvit. isti contemnent. Postremò, cùm idem Christus Patri offeratur in altari, qui se Patri offert in calo, sicut oblatio, quam sancta Ex quo Ambrosii Calharini deliratio patet, peccata ante baptismum admissa per crucis sacrificium re­ sanctorum ingressus Patri exhibet, mortales cliam mitti, post baptismum verò omnia per sacrificium al­ culpas remittit; ilà cl ca, quæ in altari fit, culpas re­ taris. Hostiam quippe crucis generalem causam esse mittet, cl pœnas. remissionis peccatorum, sive ante baptismum, sire Ncc secunda opinatio praesidiis suis destituta est. postea commissa sint, turn ad Ilomanos el Hebraeos Quoniam post oblatum sacrificium pro peccato, ul fi­ tradit Apostolus, tum cliam nos manifestissime proba* deles inlelligcrcnt vim orationis, in hostià ad illud de­ remus, nisi stultum esset commenta improbabilia re­ lendum, esse, Ecclesia his verbis deprecatur : Sil hoc sacrificium intercessio salutaris ad veniam,sit ablutio sce­ fellere. Illa potius refellenda sunl, quæ isti conlrà af­ ferebant. Alexander, Julius, Athanasius, ele., sacrifi­ lerum, sil fortitudo fragilium, sit contra mundi pericula cium aiunt dolere crimina, peccataque remitiere. Hoc firmamentum, sil remissio omnium peccatorum. Atque tribus modis refutamus. Primum diximus, noe ¡là D. Thomas, in 4, distinctione duodecimi, quæslione multò antè, cùm pœnæ pro culpis debita delentur, secundó, articulo secundo, quæsl. secundó, cùm in solvuntur, remittuntur, tunc crimina deleri, solvi, re­ primo argumento objecisset illud : Sit ablutio scelerum, mitti. Quo sensu Ecclesia per indulgentias concedi etc., respondit hujusmodi locutiones esse improprias. Dicitur enim hoc sacramentum scelera abluere, quia peccatorum omnium plenissimam veniam, id esi, pa­ narmi! omnium, quas peccando contraximus. Ncc re­ ipsa impedit, contra ipsa robur ministrando. El ad fert mullum an improprie cl figurale illa sint dicla, an quartum :< Eucharistia, ait, in quantum csl sacri iisine figura cl proprié, quia scilicet non est plene re­ < cium, habet effectum in illis, pro quibus offertur; c in quibus non præcxigil vitam spiritualem in actu; cl missa culpa, quandiii pcccalor reus est solvendx < ideò si cos dispositos inveniat, cis gratiam oblinet pœnæ. < virtute veri sacrificii, à quo omnis gratia in nos inDeindé, cum ad perfectionem sacrificii pertineat < fluxit; cl per consequens peccati mortalia in eis sumptio, quemadmodum superius ostendimus (nisi < delet, non sicut causa proxima, sed in quantum graenim consumeretur, non existimabant veteres consum­ < tiam contritionis cis impetrat. > Hactenus divus matum cl perfectum esse sacrificium), nihil mirum Thomas. est, si corpus ct sanguis Christi, quoniam gratiam con­ Tertia demum opinio, (si opiniones tamen istas habeo ferunt, dùm sumuntur, culpas omnes cx consequenti dicere, quas video cum communi Catholicorum sensu remittant ; nempè is effectus gratiæ proprius ct con­ pugnare) quoniam in hosliæ hujus eflicacià peccata junctus est. Atque hoc Ecclesia videtur significaro, mortalia nescita venialibus secernere, ne utraque con­ cùm ait : Sumpta sacramenta, quœsumus, Domine, ont cedat p* r sacrificium remitti, ad panas utrorumque nia crimina nostra detergant. Quibus verbis intelligi vo­ necessario confugiendum putat, quæ est his potissima luit, sacrificium, si culpam spectes, non quia offertur, ritió ilà sentiendi. delere crimen, sed quia sumitur. Eàdem enim hàc ra­ llarum trium Mmlcnliarain, ul dixi, nulli prorsus 4 tione cl sacramentum est, ct perfectio sacrificii. Po A-M'i>tior. N»*c enim illa pruna vera est, nisi omnes stremò, I). Thomas in quartum sententiarum, ul modò theologi fallantur, qui uno ore animoque dissentiunt. citatum est, respondit, sermones illos ad eam formam Nam m culpe mortales per sacrificium solverentur, esse redigendos, quà hæc, quæ oratione impetrantur, dicitur oralio facere. In quem sensum dictum est : Fi» px nitenti® sacramentum non esset ad salutem neces675 i on CAP. XI. DE EUCIIARISTLE SACRIFICIO CONTROVERT1TUR. tarn prœsta puram, Solve vincla reis, eie. Quò Moyses etiam speelâsse videtur, cùm praescriptis singulis ho­ urs pro peccato subjungit. Levit. 4 cl 5 : Et orabit pro eo sacerdos, cl dimittetur. At vcrò ridiculum est, si verba illa : Quorum remi­ seritis peccata, etc., simpliciter ad culpas pœnasquere­ ferimus, omnia similia, utcumque, ubicumque, et à quocumque dicantur, ad eumdem quoque modum in­ terpretari. Aliud est, mihi erede, judices constituere, qui de peccatis sententiam ferant, qui retinendi ac sol­ vendi habeant potestatem, qui pro culparum vel levi­ tate vel gravitate severiorem milioremvc pœnam in­ jungant ; aliud post gratiam initant ct sacramentum reconciliationis acceptum, altaris Domini participem fieri. Quod si post remissam culpam nulla prorsus ma­ neret pœna, ncc post mortales condonatas, veniales admitterentur, nihil esset opus, post institutum Poeni­ tentia? sacramentum hosiiam propitiationis habere. At hòc etiam in re præcipuè nobis induisit Christus, qui non solum pœnilenliam dedit ad reparandam resarrieiidamquc amissam gratiam, sed sacramentum Eu­ charistia, idemque altaris sacrificium reliquit, quo gratiam sartam lectam haberemus. Hoc enim sacrificio non modò pro conciliati amicitii par pari referimus, veriim cliam subiratum judicem et pœnam temporalem pro admissA ac remissa culpA minitantem propitium reddimus; hoc sacrificio detergimus pedes, cl quod Apostolis aqua in pelvim missa contulit, id ac multò etiam magis pœnitentibus tribuit sanguis missus in ca­ licem; hoc denique oblato sacrificio disponimur, ablui­ mur, praeparamur, ul ad mensam Dominicam puriter, nedum amice, valeamus accedere, cpulisque accum­ bere divùm. Ordo igitur rerum, sacramentorumque na­ tura poscit, ne remissionem peccatorum eodem modo in Pœnilentiæ sacramento, cl in altaris hostiri inter­ pretemur. Noe ad tropos Ide fugimus. Explicatum est namque, resolutionem pœnæ ad remissionem inte­ gram peccati allinere, ncc esse plene remissam culpam, pro quà manet solvenda pœna. Ac si sanctorum dicta hoc sane loco ad tropum deflecteremus; nec sine ne­ cessarii causi, noe sine pervulgati ejus vocis usurpa­ tione id faceremus. At ablutio criminum sine aqui gratiæ non est, nec, nisi maculam habeat, quidquam aul tergitur, aul ablui­ tur. Ego, lector, nolo ablutionis et macule metaphoras ad vivum resecare, quemadmodum ii, qui ista subliliùs inquirunt, tartassò veré, sed ad communem utilitatem parùm. Nam si Scriptura ac veterum testimonia sem­ per ad illam normam velimus exigere, inveniemus, ca quandoque a veritate discrepare. Id quod uno solimi .exemplo manifestum faciam, quoniam vel mihi ipsi 'jam hujus disputationis longitudo molesta est. Davidi ìad peccati confessionem culpam esse remissam, nemo frocare in dubium potest, nisi qui ea, quæ pauló antè (scripsimus, ani non legerit, aul nunquàm secum re­ putaverit. Dixi, ait, confitebor adversum me injustitiam meam Domino, ele. Sed quòd remissA culpfi nondum * fuisset plenam munditiem consecutus, is ipse testatur, jnquiens ; Ampliiis lava me ab itWMfafe inc^ cl ¡ 678 cato meo inunda me. Item : Asperges me, Cie. Qui am~ piius dicit, hic lotum scosse procul dubio sentit, sed non plene atque perfecte. Macula igilur aliqua relicta erat, sordes aliquæ permanebant, quæ non fuerant pe­ nitus priore ablutione detersa*. In hunc ergò modum dixere veteres sacrificium abluere crimen, sordesquo purgare, quamvis scirent, per pœnilenliam antè et re­ missam culpam, et gratiam justificationis acceptam. Pœnæ itaque resolutionem, quoniam purgatio ct me­ dicamentum animi est pœna omnis, ablutionem detersioncmqiie appelleront veteres, vel certa senserunt, per gratiam imperfectam non plenè sanari, ablui, mun­ dari cor humanum, quoniam habitus vitiorum inhae­ rentes, cl inclinationes quasdam ad bonum commuta­ bile ex peccato trahimus; quæ omninò res cùm slatini per quamlibet contritionem evanescant, tùm explo­ ratum csl, quasi sordes animi et morbos esse. Benigne igitur fecit Dominus in voluntate suà Sion, cùm post sacrificium cordis humiliati atque contriti quo deletur culpa, alterum acceptat saçrificium justitiæ, quo sol­ vitur pœna. L troque purgantur sordes, utroque ablui­ mur ct mundamur, sed non eodem modo. Multe enim variæque purificationes, à rebus diversis existant, quas si similes omnes esse velis, stultum le esse falcare. Nam peccati maculam omninò totam, ilà ul ne vesti­ gium maneat quidem, per quamvis gratiæ ablutionem penitus clui, ncc ratio admittit, ncc auctoritas. Sed sanguis Christi offertur, ct mystice funditur in re­ missionem omnium peccatorum. Mihi profectò sæpissinta de cà re cogitanti maxime illud considerandum videri solet, quod in superioris cujusdam argumenti refu­ tatione breviter admonui, sanguinem Christi in omnibus quidem sacramentis operari, sed in singulis suum cui­ que proprium effectum edere,juxta cujusque peculiarem cl significationem el naturam. Quemadmodum causa universalis prima non totam vim in singulis adjuvan­ tibus causis effundit, sed ad illarum omninò vires xcl perfectas vel imperfectas se attemperat, ct varios quasi partus procreat perfectione el imperfectione differentes; sic Christi sanguis per sc quidem el in ba¡ tismo cl in pœnitentiA remissionem peccatorum facit, sed non si­ militer tamen. Nam in baptismo, quoniam regeneratio est, totam perfecte culpam pœnamque resolvit; in poe­ nitentia vcrò, quoniam est judicium, cl satisfactionem habet adjunctam, culpam resolvit, pœnam non plenè, donec satisfactio fuerit expleta. Atque in reliquis sa­ cramentis omnibus rcmi>sio quidem peccatorum est, sed quodam modo et quasi per accidens. Quia nimirum non sunl per sc aut confirmatio, aul eucharistia, aul ordo, aul matrimonium ad remittendum peccatum jistilula; sed proprias tamen operationes habcrcncquctinl sine graliA, quæ si peccala in animò reperiat, ea depellit, ut contraria. Sacrificium altaris invenio, cùm ad veritatem eu pi rexocare rationem, quia per sc propitiatorium est, ex sc quoquo ad remissionem pec­ cati institutum. Veriim cum species habeat panis ct vini, idemque ct altare hic cl mensa sit, ralio ipsa rerum cl ordo natura postulat, ul hujus altaris effectus in illis existai, quj 679 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. mensa? bqjus participes esse possimi, nempò accepto sacramento reconciliationis, antequam ad amicorum convivium accedere absurdum csl. In his autem culpa mortalis remissa est. Quarò sanguis Christi in specie­ bus panis et vini per sc quidem remissionem pœnæ ct culparum venialium tribuit ; interdum tamen, quamvis per accidens, tribuit cliam mortalium ; non quia offer­ tur, sed quia sumitur. Tunc enim, ul sæpe dixi, con­ summatur sacrificium. Quod cùm forte invenit homi­ nem in peccato mortali, ignorato tamen, gratiam con­ fert, ifiiimqub justificat, si D. Thomæ anciori cre­ dimus. Quamohrcm, tametsi Christi sanguis offertur, ct mistico funditur in remissionem peccatorum (ut jam argumento respondeamus), ex significatione tamen specicrum panis et vini, tanquàrn ex causa instrumen­ tal! cl adjutrice delinitur, ul eam remissionem efficiat, cujus participes sunt ii, qui non indignò ad aliare Do mini accedunt, id est, qui nullius culpæ mortalis sibi suntconscii, quam non priùs per poenitentiam eluerint. De effectu sacrificii ex opere operato sermo sil ; nam quasi orationis loco ad impetrandam gratiam scio pro mortali posse etiam offerri. Nec tamen effectum sem­ per habere necessc est, el quasi lege edita poeniten­ tiam peccatori, atque adeò veniam impetrare, tametsi 01 alio hæc csl Deo gratiosa vel maxime. Sed objicis: Exauditus csl Filius semper pro suà reverenti, el hoc sacrificium semper offert Patri Filius ; sempiternum ergo effectum habet. Nec enim oratio Filii frustra cl lane fundi potest. Cui argumento respondeo. Quas Chnstus per se ipse fundit preces, eas omni el tempore clloco exaudit Paler ; at quas ille offert per homines non semper exaudit. Sicut causa prima quos effectus per so sine adjutrice alia voluit edere, in his nihil frustrò egit aliquandò. Al cùm per secundas causas operatur, frustra quandoque agere dicitur, hoc csl, quandoque linis inanescit non à precipita causa, sed omninò ab adjutrice. \d eumdein quoque modum, si Christus in cirio hoc sacrificium offert, ut veré offert, non ad om­ nem effectum sanguinis instituit offerre, sed ad effec­ tum sub certis speciebus ct liguris definitum. Prima igilur sententia sic nobis refutata sil. Qui veril solam vim impetrandi in altaris hoslià ponint, hi in pœnis peccatorum primiim errant; quas sacrificio sanguinis Christi Unquam pretio exhibito redimi, quoniam res nota eral, perstrinximus breviter pauli» ante. Si enim eleemosynis peccatorum pœnæ redimuntur, cur negemus, Christi sanguine oblato in altari redimi? Ecquis autem ferat, sacrificiis veteris legis pomas resoli i, sacrificio nova» legis non resolvi? An vilior csl Deo sanguis Christi, quam sanguis hirci ? Sed, quemadmodiim in sacramentis, non modo quia actio nostra meritoria est, satisfactionem habet ad­ junctam pro perita culpæ debita, vcrùm cliam cx co, quòd pa* adjuvantes majus minusvc opis ferunt ad ef­ trimenti ad impetrandum est, quòd pro pluribus ef­ fectum. Atque post hæc in refutando argumento dofunduntur. At adjutores audilOresque missarum, ii cliam, qui sacerdoti alimenta ministrant, vel quoquo decimo otiosum erit verba plura prodigere. U th. i. 683 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. Undecimum quoque argumentum ridendum magis erat quàm refutandum. Sed ridicula missa, prescr­ ita cùm in tantà hominum recitate et miserià nihil est quod rideamus. Prior ergò ejus argumenti partioik facillimè eluditur. Nulla enim repugnantia est, quin convenit maximè , ulquâ re Deo gratiam referi­ mus benefico, eam rem offeramus irato. Eisdem quippe muneribus, bove, ove, agno, veteres patres et gratiam Deo referebant, et illum placare curabant. Quem in modum nos corpus ct sanguinem Christi, divino nobis dono concessa munera, Deo et propizia­ tone reddimus, et eucharistici. Nam quòd putent sa­ crificiorum species confundi, si idem eiicharislicum el propilialorium sit, in eo mirificó isti falluntur. Non rnim confunditur triplex animæ vis vegetandi, sen­ tiendi, intclligcndi, si in unâ rationali animi tres ex­ cellenter existant. Ex quo intelligitur, si veteris legis mulla , eademque varia sacrificia unum novæ legis omnia transierint, ubi contineantur et emineant, non hanc esse specierum permixtionem confusam, sed chrisliani sacrificii excellentiam perfectam. Deindé in moribus hoc videmus, ul diversa virtutum ac vi­ liorum genera in unam actionem coeant, si huic di­ versi fines accedant. Idem scilicet actus est furtum el ’uicrilegiuin, idem misericordia cl religio. Nihil igilur retat, quin eadem hostia, ad diversos relata fines, et propitialoria sit, et eucharistica. Deum sanónos in re­ missione etiam peccati et misericordem cl justum agno­ scimus, ul el gratis remittat peccata, et pretio remittat tamen. Justificati gratis per redemptionem , quæ est in Christo Jesu, ait Apostolus ad Rom. 3, 24. Et rursùm, i Cor. 6, 20 : Empli estis pretio magno. Donavit autem Christus nobis pretium hoc, gratisque donavit, uldebita nostra solvamus. Quamobrcm tùm filio, tum patri in­ gentes gratias agimus; imo, ul aliquando diximus, par pari referimus. Quia vcrò pretium istud acceptum li­ cet, sed nostrum est tamen, vere hoc exhibito peccata nostra redimimus, Deumque suis beneficiis placamus. Quam rem Ircnæus, lib. 4, cap. 54, in hæc verba prosequitur : < Qui nullius est indigens Deus, in se assu< mit bonas operationes nostras, ad hoc ut prastet < nobis retributionem bonorum suorum, sicut Domit nus ait : Venite, benedicti, etc. Ilà et verbum dedit < populo faciendarum oblationum, quamvis non indi< geret eis; ilà et nos offerre vult munus ad altare. > Hac ten iis Irenæus. Et Cœlestinus hujus nominis pri­ mus, in cpisl. 3 ad omnes Galliarum episcopos, ele­ ganter exclamat : < 0 misericordiam Dei, qui nostra < vis esse merita, quæ tua sunl dona ; ct pro his, quæ < libcraliler largitus es, æiema premia es datums ! > Quæ causa Christo Domino fuit, ul initio statiin cœnæ gratias egerit, accipiens panem ct vinum, ut distribue­ rai discipulis. Accipiebat ergò ipse, qui dabat, cl id«w5 gratias agebat. Quo modo nos el gratias agimus Deo l*o accepto munere, et damus acceptum pro redem­ ptione animarum nostrarum. Quæ omnia fcrè in argu­ mento 2, pro prtmà conclusione, et in argum. 3, pro conclusione 2, clin responsione ad argum. 5 explicata sunl. Nam el posterior huius undecimi argumenti par- 084 licula in responsione ad tertium salis confutala est. Cur autem Eucharistia sacrificium sil, adera sacra­ menta non sint, non est illa causa, quam isti reddunt; sed quia in Eucharistie corpus cl sanguis Christi vere manent, in reteris sacramentis non manent. Undè cùm tàm pretiosa munera in Eucharistie habeamus, offerre ea Deo el possumus jure, et debemus. Sine oblatione autem sacrificium non csl. In Eucharistia* quoque oblatione mystice Christus el incruenté im­ molatur, ideòque ibi hostia csl, in aliis sacramentis non csl. Proprie dico ; nam per translationem baptis­ mus quandoque hostia dicilur. Abeant ergo cæci ct indocti Lulherani, quos in uno hoc exemplo patefeci­ mus disciplinarum omnium ignaros esse, thcologiæ, philosophiæ, dialectica, grammatica. Ncc enim rem tantummodo, sed sacrificii cliam nomen, ignorant. CAPUT XÍI. Exemplum secundum, ubi thcologiæ conclusio in stiunem vertitur. Quæstio de visione anim e CHRISTI. — Quanquam in singulis procedentibus libris, Lutheranorum nos ma­ litia coegit de uno aliquo thcologiæ principio disse­ rere , atque adeò quæstionum, quæ prater natura ac disciplina) ordinem in controversiam veniunt, multa exempla ponere ; sed capite superiore tàm in eo pugnæ genere stylum diligenliùs exercuimus, el quasi ad spectaculum liberiore disputatione lusimus. Ta­ metsi non ludicrum hoc, sed verum certamen fuit, quod spectante orbe in Tridentino concilio certavimus. Ubi Patribus magnum lumen accendimus, tenebras adversariorum dispulimus, theologi visi sumus, audaciùs verò fecimus, quàm scholæ auctores cætcri. Illi enim jejune solent, nullis ornamentis orationis adhi­ bitis, haereticorum sensa rationesque referre; nos au­ tem illa ipsa hærelicorum argumenta ita amplificavi­ mus, auximus, ornavimus, ut et quæ arma inimici habent, acuisse videamur, cl quæ non habent, sup­ peditasse. Sed, quod aliàs sæpè dixi, veritas mendacium superat, miris licèi modis instructum ct orna­ tum. Veriim, ne plus justo volumen excrescat, non ad eum morem reliqua copiosè exempla persequemur, sed anguste et contracte disputabimus, a|quc utriusque partis argumenta non omnia sed pracipua breviter perstringemus. Agedùm ergo, illa sit nobis secunda quæstio, an Christi anima stathn ab initio creationis suæ Deum clare viderit? Sunt enim in utmmque partem argu menta adeò probabilia, ut neutra firme stabilita videan­ tur. Bucerus porrò negat Christi animam fuisse à prin cipio perfectam. Erasmus m dubium vocat. Tbcolog’ vix ostendunt. Qui vcrò inficiantur, ii hujusmodi ar­ gumentis uti possunt. i. Primùm, in Christo fuit fides, sicut scriptum est, in Isa. 11,5: hi it fules cinctorium renum ejus. Non ergò mens ejus videbat Deum, quoniam fides argumentum est non apparentium, ait Paulus ad He­ brosos 11,1. 2 Deinde , Christus soem habuit, quemadmodùm CAP. Xll. QUÆSTIO DE VISIONE ANIMÆ CHRISTI. «86 685 ipse Patri loqucns alt, Pô. 21,10 : Spes mea ab uberique animam pariter ct repletam malis, el repletam 1» bus matris mece. Quod autem videt quis, quid sperat? lillà cum vultu Dei. Hire videlicet sunt argumenta po 5. Prælereà, timuit, ul videre est apud Marcum, lissima, quæ è locis thcologiæ contra veram theologia cap. 14, Timor autem futuri et incerti muli est, ait conclusionem depromuntur. Nam si quæ sunt alia, vel Aristoteles, Rhetoric, libro 2. Non igilur videbat claré facilia sunt, et cuique in promptu parata, velad ea, Deum, in quo nihil ul futurum inccrlumve cogno­ quæ posuimus, omnia referuntur. Sed nihil movere scitur. nos debet, ut ab scholæ decreto recedami». 4. Prælereà, crevit gratià non solùm apud homi­ Omnes autem theologi definiunt, Christum ab innes, sed cliam apud Deum, Luc. 2, 24. Non itaque stanti conceptionis Dei essentiam vidisse. Quæ conclusio eral beatus, nec videbat Deum, quia beati crescere in licet solà theologorum auctoritate probaretur, salis gratià non queunt. firma habenda esset, quemadmodum lib. 8 constitui­ 5. In nolitià insuper el visione beali nulla rerum mus; sed his quoque argumentis demonstratur. cognitarum successio est. At Deus Christi animæ Primùin ex illo Joan. 1, 14: Vidimus gloriam ejus, quædam demonstrabat, alia celabat postea demongloriam quasi unigeniti à Patre. Quo loco D. Thomas straturus, juxta illud Joan. 5, 20 : Paler omnia demon­ advertit, gloriam animæ Christi ex personali unione verbi et animæ esse derivatam : id enim Evangelista strat filio, qua: ipse facit, et majora his demonstrabit à non obscure significat, cùm, voce eàdem repetiti, ait : opera. Et rursùm , Marc. 13, 52 : De die Ulti nemo Gloriam quasi unigeniti à Patre. Illam sané animam ta­ scit, ncc filius. G. Præstantius item ct jucundius est gloriam cl ho­ lem existimemus necesse csl, qualem deccbal eam es­ norem consequi per opera digna, quàm sine ullo om­ se, quæ esset Deo conjuncta vel maxime; nimirum un­ ninò merito. Christus ergò animæ suæ felicitatem lan- decumque perfectam, oiunibusque omninò numeris absolutam. Quod qui non sentiat, hic de unione perso­ qiiàui virtutis præmium accepit. Quare non est in pri­ mo instanti visionem Dei consecutus. Meritum enim nali Dei et hominis stultissime sentiet. Jam si anima præmium antecedit, laborque mercedem. Ncc fieri po­ Christi unita Verbo non fuisset glorificala, fuisset pro­ fecto imperfecta. Magna quippè hurnanæ menti perfe­ test uUimul quis cl mereatur bcatitudinem, cl beatus sil, nisi simul sil anima et in vià, et in viae termino. ctio decst, si felicitas deest. Ac videre Deum per spe­ culum in xnigmate, imperfecti hominis esse, testis est Confirmant autem argumentum hoc sacrarum litte­ Paulus in hæc verba 2 Cor. 13, 10 : Cùm venerit quod rarum testimonia plurima. Ul illud9 Isa. 53, il : Pro perfectum est, evacuabitur quod ex parte est. Cùm essem eo quòd laboravit anima ejus, videbit el saturabitur. Sa­ parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus; tiabimur autem, ait Ps. 16, 15, cum apparuerit gloria Dei. Item, Ps. 44, 8 : Dilexisti justitiam, ct odisti ini- quando autem factus sum vir, evacuavi, quaerant parvuZ» Videmus nunc per speculum in aenigmate, tunc autem auitatem, proptereà unxit te Deus oleo lœlitiœ prœ con­ facie ad (aciem. Nunc cognosco ex parte, etc. Quia igilur sortibus luis. Item , cùm dixisset Ps. 15,9: Caro nica ab utero Christus non sapiebat ut parvulus, sed vir requiescet in spe ; cl : Non derelinques animam meam omninò perfectus erat, ab utero quoque Deum facie ad in inferno, subjicit Christus ipse: Notas mihi fecisti faciem videbat. Id quod Jeremías prædixit, inquiens, vias vitee, adimplebis me (celilià cum vultu tuo. Non igi­ cap. 51 : Novum creavit Dominus super terram: Fe­ tur ante mortem adimpleverat cum Deus lætilià vul­ mina circumdabit virum. Adde, quòd cui communicatur tus sui ; quò de re ne ad faciem quidem videbat Deum. esse, ei etiam communicatur propria rei operatio, quæ Item, Apoc. 5, 12 : Dignus est agnus, qui occisus est, consequitur esse, ul cui datur esse ignitum eidem quo accipere dignitatem el sapientiam ; non ergò ante mor­ que datur ul calefaciat; eleni daretur esse sol, is sine tem acceperat, sed meritus csl eas accipere moriendo. Item , Isa. 62, 11 : Ecce salvator tuus venit, cccc mer­ • dubio illuminaret. At propria Dei actio csl videre seipsum; hàc enim visione beatus est : ergo, cùm anima ces ejus cum co , et opus illius coràm illo. En merces, Christi haberet esse divinum, habebat item suo modo en opus ; gloriam ergò animæ commeruit. Nam gloria divinæ nature propriam actionem, atque adeò videbat corporis, tametsi merces fuit operis sui Christo, non tamen fuit simul cum eo. Item llebr. 2, 10 : Docebat Deum. Adde etiam, quòd major erat unio animæ Chri­ cum, propter quem omnia, el per quem omnia, qui sti cum Verbo, quàm unio beatorum; sed ex bAc eximultos filios in gloriam adduxerat, auctorem salutis eo­ stil claritas in intellectu beati, ut Deum videat : ergu rum per passionem consummari. Quid autem per con­ multò magis cx illa talis claritas orietur. Id divus Tho mas hàc ratione confirmat : < Quanto receptivum prosummationem intelligal Paulus quanquam nomen ipsum « pinquius est catisæ influenti, tintó abundantius et præ se fert, in eàdem Epistola exponit, inquiens, cap. < plenius recipit influentiam ejus. > Sed mens Christi 11 : Ut non sine nobis consummorentur. Finem ergò propinquior erat càusæ luminis gloriæ, quàm omnes suum Christus per passionem adeptus est. angeli tìtoli : plehlùs ergò atque pcrfectiùs ognosce* Postremo, non potest esse cum summo gaudio sum­ bat Deum. ma tristitia conjuncta; at qui videt Deum, is mariiué Argumentatur prælereà D. Thomas, gloriam in gaudet; Christus verò maximè tristatus est, juxtà illud : animà, fieri ex co, quòd divinitas sit præsens intelle­ Tristis est anima mea, etc. Et iterino : Repleta esi ma­ ctui, sicut lumen in nere ex presentii! solis. Quia enim lis anima mea. Non ergo Deum videbat, nisi velis duo aforln Dei ingrediebatur per viam orienta^m, terra simul contraria in eodem suíüccto exstitisse, eaimùun- M7 DE L0CI3 THEOLOGICIS. LIB. XII. 688 splendebat à majesta feejits, ail Ezccli. 45,2. Cimi ergò 55, 4, testem populis dedi cum, ducem ac prœccDtorem lux ipsa non solùm ingressa fuerit in animam Christi, gentibus. Ut autem testis perfectus sit. illa res m co sed ei fuerit in idem esse personale conjuncta; dantas prima quærilur, ul hoc probé cognoscat cl teneat, do gloriosa indé secuta est, ut splendor sequitur solem. quo testimonium est laturus. Si dux itidem, el pre­ Pnctercà Deus attingitur à naturò intellectuali per ceptor consummatus quispiam habendus csl, scire icognilioncm et amorem; at anima Christi propinquislum oportet cl finem, quo ducat, el veritatem omnvto sime attingebat Deum, quia crai Dco propinquissima : quam doceat. At Christus testis veritatis erat, à Patre ergo ejus propriæ actiones, notitia et amor, non longe, dux et preceptor constitutus; quocirca nccessc crai, sed proximo Deum attingebant. .Mens verò, cùm est ut à Dei verbo mens potissimùm cl ratio hominis in viatrix, peregrinatur à Domino, à longéque repromis­ ipsâ unione perficerentur. Ncc laborare diù opiis est, siones aspicit; cùm autem videt per speciem, præsens ut invenias, quandò Apostoli gloriam quasi unigeniti à csl ct propinqua, ul ad Corinthios et ad Hcbræos tradit Paire viderim, cùm Petrus, Episl. 2, cap. 1, id signi» Apostolus. Si ergò anima Christi peregrina et hospes ficanlissimis verbis patefaciat : Non doctas fabulas erat super terram, cené non erat Dco per cognitionem secuti, ait, notam facimus Domini nostri Jesu Christi vir* proxima, sed angeli erant Deo proximiores. tutem et praesentiam, sed speculatores facti illius magni* Ncc me fugit, posse à calumniantibus objici, aliud tudinis. Accipiens enim à Deo Patre honorem, et gloriam, esse quod res sil præsens animæ secundum esse reale, voce delapsa ad eum hujuscemodi à magnifiai gloriti : aliud quòd sit præsens secundum esse intelligibile. < Hic est filius meus dilectus, in quo mihi complacui; Anima enim nostra intellectui nostro conjunctissima ipsum audite; > ct hanc vocem nos audivimus de cœloalla* est, si esse reale consideres. Sed quia conjuncta tam, ehm essemus in monte sancto cum ipso. Virtutem non est secondimi esse intelligibile, videre cam insc, et potentiam vocal, qua Verbum caro factum est; prae­ quamdiù mortali corpore circumdamur, non valemus. sentiam vero, quà habitavit in nobis; al virtutem c| Al hæc objectio haberet fortasse locum, si illius Dei presentino! simul, quia filius hominis erat in cœlo, animæ rationali, perinde ul lapidi aul stipiti fuisset uni­ hoc est, ejus anima videbat Deum, ct vivebat tamen in tus, nec in unione illà esse intellectuale primó specia­ mortali corpore super terram (I). Ila enim pr.vnuntum exquisitumque fuisset. Verùm Patres Ecclesiæ vete­ liavcral David in paucissima verba : lieatum faciet eum res, mentem potissime assumptam credidêrc, per men- f in terrà. Nam quòd beatus aliquis quasi transiens fue­ rit in terrà, in Scripturis sæpè legimus. Sed quòd ha­ lem animam, per animam vel ipsam carnem. August, in « libro de agone Christiano : < Invisibilis, ait, ctincom- * bitaverit in nobis quasi colonus, el quasi viator decli­ < mutabilis veritas per spiritum animam, et per aninans ad manendum, hæc præsentia potentiæ miraculum < mam corpus accepit. > El in episl. ad Volusianum : csl. Sané viderunt gloriam animæ in corpore tanquàm < Ipsa magnitudo, inquit, divina virtutis animam sibi in speculo, ideò aplc dixit, spéculantes, gloriam autem < rationalem, cl per eamdem corpus humanum, loquasi unigeniti in voce delapsà à magnifica gloria : Hic < Dunque omninò hominem in melius mutandum coo est, etc. Testis oculatus csl : Ipsum audite; doclor ve­ < piavit. > Ac Damascenus, in lib. 5, < unitum esse ait ritatis explorata! ac visa», est : Ipsum audite; dux est, < carni per medium intellectum verbum Dei. > Quam qui cl viam sciai, et terminum sciai : Ipsum audite, rem divus Thomas, p. 5, quæst. 6, divine, ul omnia, nique adeò videte cl contrectate; nam habitat in vo­ explicavit. Atque hæc causa, ni fallor, Evangelista) bis, quamvis gloria ea sit apud me, quam in præscnlià fuit, cur non diceret, aul filium, aul vitam, aut lucem, cernitis. Sed de primo Joannis testimonio nimiùm sed Verbum carnem facium esse. Verbum enim pro­ mulla. Secundum principale testimonium pro cà con­ lem mentis aperte significai, el naturam intellectualem clusione comprobanda illud est Joan. I, It: Verbum habitavit in nobis, plenum gratia: et veritatis. Unde divus præ sc feri. Quorsum aulcm Joannes diceret, primum Thomas bifariam colligit. Sive enim plenitudinem graintelligibile, hoc csl, Verbum extremo illi, id est, carni liæ in Christi animò ponas, sive plenitudinem verita­ sc junxisse, nisi ul moneret, Sapientiam Dei attigisse tis, ulrinquc conficitur, cam Dei essentiam vidisse. quidem a line usque ad finem fortiter, sed disposuisse Gratia quippè viæ in ordine ad gratiam patriæ imper­ tamen omnia suaviter, cl carnem sibi propter animam fecta est, tantumque deficit à plenitudine, quanlùm à univisse? Etenim quod per se intelligibile eral, id cui perfectione deficit. Quare, si imperfecta gralia in Chri­ se priùs quam inlelleclui inenlique conjungeret? Nempe ex line assumptionis liquidò apparet, quid Dei verbum sto fuit, non fuit nimirum gratta plenus. Objicit aulcm, in eà conjunctione cxpelicril. De quà rc, quoniam Beatam Virginem, dùm vitam etiam mortalem degeret, non ita multò posi latius dicturus sum, nunc illud salic plenam genita fuisse, nec vidisse tamen Deum. Vcriim est, finem hominis Dei notitià constare. Qui ergo fa hunc scrupulum eximitterCta parte, quæslione scplimà, ctus csl homo, ut hominem ad finem suum, id est, ad articulo decimo. Non enim fuit Christus gratta plenus ex parle, sed omni modo, ut articulo primo ct nono claram Dei cognitionem ducerci, is men lem sibi pre­ cipue conjunxit, qua Unis prænoscilur, quærilur, pos­ ejusdem quaestionis ostenderat. Nempè in ipso compla­ cuit omnem plenitudinem inhabitare, pacificans, etc., sidetor. Hoc vero dia etiam argumentatio confirmat. Filius (1) Memento scriptum esse : Non videbit me homo, Dei in hoc nauta est, elad hoc venit in mundum, ul ct vivet ; ad Christum id esse referendum ostendit Joan nfts» cao.10. (Aide Cajetanum in Ps. 8, Jercm. 4.) testimonium perhiberet veritati. Ecce, ait Deus in Isa. CAP. XII. QUÆST10 DE VISIONE ANTMÆ CHRISTI. 690 689 Col. 1,19. Et iterum : In ipso inhabitet omnis plenitudo cium, sicut solem videmus in genere lucidorum, ignem divinitatis corporaliter, Coi. 2,9. Nulla ergòei gratiae per­ in genere calidorum. A principio ergò Christi voluntas fectio aul plenitudo defuit. Ha habuit gratiam consum­ perfect! amabat Deum ex gratili perfecti, ct perfect! matam , cum qua gloria animæ conjuncta ct colligata est. cognosccliat cx perfecti veritate. Jam felicitas animæ Quòd autem anima illa habuerit scicntiæ ac veritatis in ¡>crfeclis Dei el amore eleognitione sita est.Felix ita­ plenitudinem, probat terti! parle, questione non!, que crei ab i ni lio Christi anima, ideòquevidebalDeum. Praetere!, illud quod est in potenti! , reducitur in articulo primo cl secundo, quæslionc item decima, actum per id quod est in actu ; oportet enim esse luci­ articulo quarto. Videlicet, non in Christo omnem ple­ dum, per quod illustrentur alia. Cùm ergo per Christum nitudinem inhabitasse, quia plenitudo ci scicntiæ de­ graiiam , veritatem, gloriam cæteri essent habiiuri, fuisset. Nam, cùm venit quod plenum el perfectum est, ipse profeelò simul atque cætcros illum ad finem mo­ evacuatur quod cx parle est. Non igitur cognoscebat vere cœpit, cl gratiam habuil, el veritatem, cl gloriam. ex parle anima Christi Deum, sed plene atque perfecte. Eam vero motionem ab initio nimirum inchoavit. Ea Quocirca non erat in ca fides, sed visio. demùm, quæ 1 primis causis moventur in finem, qui* Atqui hujus argumenti vim et nervos omnes Cajedam solent temporis successione perfici; al causæ lanus frangit, ciim probabili ratione contendit, legi ipsæ moventes à principio statini suam, largiente, oportere : Plenus graticc ct veritatis , Joannes testimo­ providentequë natur! . perfectionem habent. Ul ignis nium perhibet de his. Frangeret sane, si probabilis sen­ cum substanti! calorem accepit, aqua paulalim fit tentia esset. Verùm vulgata editione reprehensi, calida. Carestia quoque coqiore mox omninò suas græcis lalinisque exemplaribus rejectis, interpretibus virtutes acccpérc quibus in tempore res terrestres in­ stijggillalis, sanctis expositoribus explosis quid probabile ferioresque perficerent. Deus ergò, qui per Christi fure putamus? Ecclesia certe mcliits intellexit verba illa : humanitatem , cl gratiam , ct gloriam erat omnibus Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti à Patre, communicaturus, cas licèi res cæleris in tempore lar­ per parcnlhcsiiii fuisse interjecta, cùm ait : Verbum caro giatur, al Christi animæ ab inilio staúm contulit. Nam factum est, et habitavit in nobis (cujus gloriam vidimus, cur non corpori gloriam ab inilio darci, causæ sunl in quasi unigeniti à Paire) plenum gratia: et veritatis. promptu expeditae. Tertium pro illi conclusione testimonium mox in Quartum pro ill! conclusione testimonium è vestigio eodem Evangelio sequitur : El de plenitudine ejus nos subditur : Deum nemo vidit unqnàm : Unigenitus, qui omnes accepimus , quia gratia et veritas per Jesum est in sinu Patris, ipse marrai it. Ubi in homine pisca­ Christum [acta est. Quæ sententia superiori connexa, tore videre licet et rerum contextum admirabilem, el nisi cæci sumus, apertissime ostendit, verba ea : Ple­ compositionem disciplina incredibilem. Quod ut pernum gratia: cl veritatis, ad Christum esse referenda. spicias, lector, qua*so, diligenter attende. Nullum Sed hic re missa, id, quod instat agamus. Accepit porrò fidei negotium rilé transigitur, si omnes testes igitur Christus graiiam cl veritatem, ul ex eo gratia auriti sint, oculatus nullus. Quin, ul Augustinus ait, in omnes cl veritas emanarent. Habuit ilaque maximam auritis credimus, quia audierunt à fide dignis, qui et perfectissimam gratiam cl veritatem. Quia enim oculis suis rem se vidisse testificarentur. Cùm ergi sol lucem habuit, ut inde omnia lumen acciperem, Moyses et Joannes Baptista , primus et postremus è habuit niiniriun maximam cl perfectissimam lucem. lege anliqu!, alquc adeo Prophetae omnes, è nov! item Quart;, sicut perfectissima lux omnes lucis effectus lege Apostoli Christi testes fuerint ex auditu universi, edere potest, perfectissimaque justitia omnes cflectus oportuit unum esse pro omnibus, qui cx visu testimo­ juslitiæ ; sic Christi gratia el veritas omnes habebant nium daret. Testis autem ejusmodi,qui non pro mille, gratia; ct veritatis effectus. Until Dionysius, cap. 4, de dico, esset, sed pro mille millibus, esse non poterat, div. nom., ait solem, quia universalis causa genera­ nisi ct justus esset, ne scilicet vellet fallere, cl sapiens tionis est, ad ea omnia sui virtute se extendere, quæ etiam, ne ipse utique falleretur. Quocirca nccessc fuit sub generationem cadunt. At effectus præcipuus gra­ plenum fuisse greti! ct veritate, ne quidquam in op­ ffe et veritatis consummate est videre Deum. timo el absolutissimo teste desideraremus. Elenin Prederei, salus humanæ nature; finis fuit humani­ quia grati! plenus, justissimus erat, quia plenus veri­ tatis assumpte. Per hanc enim , tanquàm per insimtale, veracissimus. mentum , operetas csl Deus salutem in medio terre*. Quia igitur plenitudo testificationis cl absoluta om­ Undé el Christum Apostolus, ad Ile.br. 1, 10, scribit : nino perfectio cx visu est, ideòque ex auditu testis multos filios in gloriam adduxisse auctorem salutis eorum. plenus veritate non est, cùm Scripture de Joanna Et alio loco : Misil Deus filium suum, inquit, ut ado­ dixisset : Aon erat ille lux, sed ut testimonium per­ ptionem filiorum reciperemus. Instrumenti verò disposi­ hiberet de luce; de Christo verò : Erat lux vera, etc., tio el qualitas precipue quidem pensatur ex fine. Salus eido Moyse: Lex per Moysem data est; illa etiam autem animæ intellectu sano constat cl voluntate san!. illicò nexuit : De plenitudine ejus omnes, Moyses, Ai voluntas per gratiam sanatur, intellectus per veri­ Joannes, Prophète, Apostoli, prorsùsquc testes in unitatem. Perfectam igitur oportuit habuisse et graiiam versura omnes accepimus, quia el lux crai, ct pleuus ci veritatem cum, per quem cæleris omnibus salus fu­ greti! et veritate crei, cl gratia et varitas per emù tura eret, omnisqtie omninò cl gratia cl veritas. Quia facia crai, et denique leslis ex visu erat. Deum principium in unoquoque genere oportet esse perfe- CîH PE LOCIS THEOLOGICIS LIB. XII. G» qaippë nemo rìdit imqitAm, nec Moyses ,, nec Joan- quia nescio Deum , ero sonitis vobis, mendax. Sed scio eum et sermonem ejus servo. Quòd enim sermo sil dc ñcs, ncc Propheto, ncc Apostoli, ncc Evangelislæ : scient iò, ut à fide distinguitur, illa verba videntur UnigeniM, qui est in sinu Patris, qui vidit arcana, ostendere : Ero similis vobis, mendax. Judæi quippj ipse enarravit. Ne verò hoc ad divinitatem Filii, fidem habebant eo tempore, quamvis cum Christo cer­ non etiam ad humanitatem referatur, linn ratio pro­ hibet, him auctoritas. Ratio illa est, quòd Christus tarent. Quòd autem sccundiim humanitatem loquere tur, illud probat : Scio eum, cl sermonem ejus servo. testis veritatis erat à Patre destinatus, non solimi quia Hoc verò divi Thoma! argumentum video refutari Deus, sed quia homo. Quarè ex utròque naturò opus erat testimonium esse perfectum. Auctoritas ejusdem posse. Quoniam est quædam scientia sanctorum, quæ cum charitalc conjuncta est, quàmvis evidentiam non Christi est, quia hanc rem postea manifestius exposuit, inquiens : Amen, amen dico tibi, quia quod scimus, lo­ habet. In hoc scimus, quoniam cognovimus eum, ¿i mandata ejus observamus. Qui dicit se nhsse Deum , et quimur, cl quod vidimus, testamur, etc. El protinùs : mandata ejus non servat, mendax est, 1 Joan. 2, 3. Do Nemo ascendit in cœlum , nisi qui descendit de cado, hòc scientiò si quis contendat Christum Joannis cap. 8 Filins hominis , qui est in cœlo. Quo loco veré Cajetasermonem facere , vix refelli poterit. Quin dicet for­ ñus cldiligenter advertit, verbum ascendit, non prae­ tasse quispiam , hæc divi Thomæ argument) probare sentis, sed preteriti temporis esse ; quæ res cx greco id quidem quod deceat, non id Lamen, quod oporteat. exemplari patet. Quod enim Joannes apté dixerat : Ita congruentia illa esse , cogentia non item. Sed nos Deum nemo vidit unquam, id nunc aliis verbis Christus primiim non id agimus, omnia divi Thomæ argumenta, nil : Nemo ascendit in cœlum. Tunc enim homo secun­ ca etiam quæ ad certam theologiæ conclusionem pro­ dum animam in cœlo esse dicitur, quum videt Deum. bandam afferuntur, certa esse el necessaria. Nimirùm Quo sensu latroni dictum est : Hodit mccum eris in enim in veteribus quoque theologis, in summis Eccle­ paradiso. Et Angeli iu custodiam hominum definiti, siæ pontificibus , in conciliis tandem quædam argu­ quia semper vident faciem Patris , qui in cœlis est, menta invenias , quæ suadeant quidem , non cogant ; semper quoque in cœlis esse dicuntur, quamvis in terrà at certis aliis exploratisqne permixta, non modò lo­ sæpè sint. Antè Christum ergo sicut nemo viderat tum disputationis corpus exornent, veriun etiam con­ Deum, ità nemo in cœlum ascenderat. Ut autem quasi firment. Probabilia igitur argumenta necessariis ad­ manu tangeres, sermonem de Christo secundum na­ turam humanam fieri, apposité subjunctum est : Filius juncta , Lanium abest ut reprehendenda sint, ut sint eliam commendanda. Quanquàm istis equidem argu­ hominis, qui est in cœlo. In quam sententiam Patri ipse mentis utor, dùm adsunt ; ciun absunt., non requiro posteó locutus est : Volo, Palei, ut ubi sum ego, et illi Illud hujus generis videtur esse : In ipso sunt omnes tint mecnm , ut videant claritatem meam , quam dedisti thesauri sapientia? et sciential Dei absconditi, Coloss. 1, mihi. Joan. 17,24. Nec Baptista hanc Christi in testi­ 5. Illos autem in Christo non fuisse omnes, si scientia ficando perfectionem tacuit, imò in hòc quoque re suum ei beatorum defuisset. Simile est hoc, Christum fuisse ó Christi testimonio excelli professus est, inquiens, caput, non solum hominum , sed eliam angelorum, Joan. 3,32 (1) : Quod vidit, ct audivit, hoc testatur. Eph. 1, Coloss. 2. Incongruens verò esse, ul membra Noe veri» inscius sum , veteres theologos hæc feré capiti scienlià el claritate antecellerent. In hoc deni­ loca ad Clirisli divinitatem retulisse, secundum quam que probabilium genere forsitan et illud est, 2 Cor. 3, Christus el videbat Deum, ct ubique erat. Sed eò ætatc 7 : Quod si ministratio mortis fuit in gloriò. ita ut non bellum erat illis cum Arianis cl Eunomianis acerri­ possent intendere filii Israel in faciem Moysi propter mum, ob idque omnibus testimoniis, quibus poterant, gloriam vultus ejus quæ evacuatur, etc. Et poslcriùs : Christi Deitatem asserebant, praesertim cùm res erat Nam nec glorificatum est, quod claruit in hAc parte in promptu el facillima, quemadmodum fermé in propter excellentem gloriam. Si enim quod evacua­ præscriptis locis. Nam illud : Nemo ascendit in cœ­ tur, per gloriam est, multò magis quod manet, in gloriò lum , nui Filius hominis , qui est in cœlo, quo pacto est, etc., usque ad illud : Nos autem revelatA facie, etc. vere ac proprie in divinitatem quadrare possit, non Non ergò decebat, ut primus novi testamenti admini­ jatis inlclligo. Non enim Filius hominis, quia Deus ster spiritus atque animæ gloriò careret , ex qufi noi erat, tunc in cœlum ascenderat, sed quia homo. Quo­ solùm facies, sed totum corpus glorificaretur, cx in­ modo autem in cœlum ascendisset, nisi sccundiim tegro, Mallh. 27. (Vide Orig., hom. 12 in Exod.) Hæc animam, vix explicari queat. Cogor itaque cum Cajeigitur dicLa in primis sint. tano hunc Evangelii locum ad adstruendam animæ Deinde (quæ res certo est animadversione dignis­ Clirisli gloriam urgere. Quintum testimonium, quo D. Thomas utitur exstat sima), non mihi illi probari possunt, qui ca in theo logià argumenta confundunt, quæ id , quod dccel, ejusdem Evangelii capite octavo : Et si ego testimo­ ostendunt ; quasi non interdum idem etiam oporteat, nium perhibeo de me ipso, verum est testimonium meum, quasive indecora omnia paria sint, et non sint quædam quia scio undè veni, et quo vado. Et posterius : Si dixero à quibus el ratio, et theologia omnis abhorreat. (1) Affirmat Hieronymus Christum juxta suscepti Sanò argumenta, quæ confirmant esse quidquam in corporis dispensationem a Patre audire quid loquatur; religione nostril congruens cl decens , ea ommeò bi­ ergo juxta humanam naturam ct vidit, ct audivit, etc. (In isa. c. 50.) partita sunt. Quædam enim sunt ejusmodi, ut eliam oi CAP. XII. QÜÆST10 DE VISIONE ANIM/E CUDISTI. 69* non exstitisset ca res , quæ probaqda sumitur, nihil < ulràque formò, unde et David dicil : Speciosus [ortamen inconscntaneum emergeret ; ul cùm theologi < mà9 > etc. ostendunt, decuisse , ut Deus ad reparandum huma­ Augustinus , in lib. dc Trin. : < Mox ut Verbum num genus, carnem sumeret; ulqueex divinis personis < venit in uterum, factum est perfectus homo. > Et filius is esset, decuisse, cæteraque id genus plurima , super Exod. : < Non habuit omninò Christus juxlà quæ decentia fuisse vel maxime theologus probat qui­ < animæ meritum , quo posset proficere. > El illum dem ; sed quandò alia Deus remedia peccalo nostro vers. Ps. 64 : Beatus quem elegisti, et assumpsisti, de parâsset, quæ innumera sine dubio potuit, nullum ra­ unità humanitate interpretatur. Bcmigius in illud : Et ecce aperti sunt et cali, < sed tionis incommodum, nihil Deo indecorum haberetur. < numquid tunc primó, aperti sunt ei cadi, eliam seTalia vero argumenta nil profecto in lheologià demon* strani, sed solum explicant, id quod fide credimus , < eundum humanam naturam ? Fides enim Ecclesiæ congruenlissimum Deo nobisque fuisse. Altera argu­ < tenet, quòd non minùs aperti sunt ei coeli ante menta sunt, quæ ita monstrant quidquam consenta­ < quàm post. > I neum esse , ut nisi res sic se habeat, aliquid semper Graecus, quem refert sæpissimè div. Thomas in Caemergat, quod nullo modo aul divina;natura, aut tenà, quamvis hoc loco vitiosa sit lectio, et tribuatur rationi humanæ consentiens videatur. Ut Divam Virgi­ Gregorio Nazianzeno : «Dicitur, ail, seamdùm hu< inanitatem proficere, non quòd ipsa suscipiat aunem intactam exstitisse post partum , Scriptura sacra < gmcnlum , quæ ab initio fuerit perfecta , sed cx eo in sensu litterali nusquam forsan edocuit ; ità tradit < quòd paulatim manifestabatur. » aperte , in concepirei partu virginem exstitisse. Sed quoniam indecens Virgini erat, ul integritatem làm Damascenus, lib. 3 : < Qui proficere dicunt Chrisingulari ct miraculo el mysterio conservatam ipsa < slum gratià, non venerantur unionem, quæ est sepostea volens, ul dicitur, cl prudens labefaceret, el < cundùm hyposlasim. > quæ prater natura ordinem incorrupta permanserat ' Thcopbylaclus : < Divina erant quæ dicebantur ct eadem se exponeret corruptori, adeò fidelium animis < agebantur à puero , non quasi duodecim annorum , inhæsit perpeluæ hujus virginitatis firma sententia , < sed quasi perfecti viri. Evangelista vcrò inlcrprctaut etiamsi nulla fuisset apostolica traditio, ca tamen < tur quid sit proficere illum sapientià : subdit enim, ralio esset idonea ad faciendam fidem iis qui non ad « cl staiurà. Profectum enim ætatis , sapientiæ dicit contentionem informati, sed ad disciplinam sunt vel < profectum, i mediocriter instituti. Ncc alilcr ego puto, in prasenli Hieronymus, in Isa. cap. 7 (i) : < Licel El in Jercm. c. 31 (2) : personali Verbi cl animæ recte sentimus. Consentia­ « Juxlà incrementa quidem ætatis proficere videbitur mus igitur, cæleris Ecclesiæ sanctis gratiam per paries < sapientià , sed perfectus vir in utero femineo condistributam , nempe sccundiim mensuram donationis < linebilur. > Christi, at Christo ipsi non fuisse datum spiritum ad Leo, episl. 65, ad læonem Aug. : < Deitas assummensuram. Tantam enim gratiam dari congruebat, « piam naturam beatificans , ut glorificata in gloritiquantam anima capere illa posset, tantam, quantam < cante permaneat. > Loquebatur autem de incarna­ in robus esse ipsa graliæ natura pateretur. Quod vcrò tione. Et alio item loco Cvrillum citat in hæc verba • dc spiritu graliæ dicimus , id ul de spiritu sapienti® , « Assumpsit Verbum humanitatis naturam in su! scienti® intellcclùsque dicatur, subest omninò causa < ralione perfectam. > Et Cyrillus ipse, in Joan. lib. 1 eadem. Tanto enim melior omnibus est angelis effectus , cap. 47: < Vidimus, inquit, gloriam Christi adeò suiiuant'o differentius prœ illis nomen hœreditavii, liebr. 1. < blimiorem creaturarum gloriò, ul mentis quisque 4. Itaque uncius est à Deo oleo exui talionis pra parti­ < compos nulli alii, quàm unigenito Dei filio illam cipibus suis. Non ergo solimi habuit parem cum angelis < convenire fateretur. Plenus enim erat veritate el felicitatem , sed multo etiam majorem. Quocirca , ut < gratia. Non enim mensura sibi datur ut cæleris, sed fruebalur, ità quoque videbat Deum. Quod qui negant, < ut inperfecto perfecta incsl. Sed si plena est, inii non ab scholà modò, verum à theologiæ veteris in­ < quies , gloria ejus grati® el veritatis, quomodò sa stitutione desciscunt. < pienlià cl gratià profecisse apud Lucam scribitur! Ambrosius, de Incarnai. Dorn. sac. cap. 7 : < Deus < aut quid accedere |K>tesl ad plenum ? Illorum potiùs < in carne perfectionem naluræ assumpsit humanæ , < de Jesu opinio, quàm illius perfecta crescebat gratia, ( suscepit sensum hominis, > etc. Perfectam ergò ani­ < ul magis in dies cognoscentes , magis illum proco mam assumpsit Verbum, non imperfectam. Et liber 7, < dere ac gratià crescere arbitrarentur. > Vide etiam episl. 47 ad Ircnæum : < Accepit plenitudinem naluræ cap 20, in illud : J)e plenitudine ejus omnes accepimus. < ct perfectionis humanæ ; sicut Deo nihil decrai, ità in illud : Ut sciat reprobare malum, etc. In illud : Novum creavit Dominus, etc. i nec hominis consummationi, ul esset perfectus in 693 S 695 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. CV6 Fide, cap. 8, non audet asserere, tametsi cum Ario sunt ejusmodi veterum testimonia , qua? nos disputabat, Christum secundùm humanitatem, aut in graíü brevitatis omittimus, cùm hæc etiam, quæ resapientia profecisse, and quidquam penitùs ignorasse, rí ferimus, sjnc ulla aut expositione aut argumentasi hæc vocabula proprii capiamus. Contrariam vero done perstrinxerimus. Nunc argumenta contrarias sententiam nonnullos ait tenuisse; sed qui fuerint, in­ ¡unis breriter quoque refellemus. Non enim hoc loco quit, intimidiores , quàm ego sum. Divus sanò Thomas volumus, nisi per quasdam summas et signa data non dubitat, vel ejusdem Ambrosii auctoritate, confir­ ludióles admonere, ut in similibus qu.æstionibus, quæ mare Christum non secundùm scientiam aut læalam non sunl theologorum usu contrita*, se diligentius aul infusam , sed secundùm aliam acquisitam scu cxexerceant. Invenient quippe semper, si quaesierint ; pcriincn talem quippiam aliquando ignorasse, quod pos­ atque in presenti* etiam qirolionc non dubito cum tea didicerit. Didicit enim ex iis, quæ passus est. Itaque longi; plura inventurum, cui et uberior lectio, et ma­ side scienti^ hàc cxperimentali sermo sit, Pater de­ jor eruditio fuerit. monstrabat Filio ea quæ faciebat per illum mirabilia; Piirnum autem argumentum nihil difficile est, si majora tempore futuro demonstraturus, quoniam cl inielligamus justitiam ibi cl fidem pro justis cl fide­ majora facturus. Secundum hanc scientiam item diem libus usurpari, cujus rei non modò Hieronymus auctor est, in comment, super Isaiam, sed 70 etiam Inter­ judicii nescivit, antequam esset; nam tunc experietur, pretes. (Vide di v. Thom. p. 5, q. 7, ari. 5.) cùm judicium fiet. Probabiliter dicta sint hæc, non ne­ Ad secundum facilior adbite responsio est. Dicitur gamus; verum nihil nccesse est in has nos angustias conjicere, quippe cùm sit alia horum locorum inlcllienim Deus spes Christi, quin in Deo eral fiducia ejus, non in homine. Item quia multa etiam à Deo sperabat, gentia sanior. Ac de priore quidem testimonio sic sentio. Reprehensus fuerat à Judæis Christus, et quòd quànnis non speraret gloriam animæ quam jam ha­ bebat. (D. Thom. p. 5, q. 7, ari. i.) sabbatum solveret, et quòd seæqualem faceret Deo. Respondet ergò simul ulrique cahimniæ in hæc verba: Ad terliuni videS. Thomam, pari. 5, quasi. 15, ari. 7. A on potest Filius à se facere quidquam, nisi quod viderit \d quartum vide S. Thomam, pari. 5, qwest. 7, Patrem facientem. Ubi primùm sic potentia» aequalitatem art. 12. Ubi etiam respondet illi Evangeli! testimonio. Ac nos cliam pauló ante veteres referebamus non agnoscit, ut nihil sibi arrogare videatur. Agnoscit enim Patris cliam auctoritatem, cui accepta referi quæcumpaucos, qui nullo modo admitterent, aul gratiam, aul sapientiam Christi potuisse in seipsam aliquando pro­ que facit. Non potest, ait, Filius à se facere quidquam. lìcere; adeo plenus ah initio cl gratià cl sapientia fuit. Deindó ita arguentes redarguit : Cur me, ó Judæi, Sed qui in hominum existimatione crescit, tametsi idem reprehenditis? Eàdem certe ratione ct Patrem meum ipse omninò lærsevcret, emu dial Scriptura crescere : reprehenditis. Quoniam non ex meo capite, ut dicitur, Proficiebat David valens et crescens, 1 Parai* il, 9. quæ facio, ea ego confingo; ncc affectu ct libidine Item : Crevit Josaphat, el magni ficalus csl usque in su­ opera edo, sed :i Patre accepi id, quod facio : Non blime, 2 Paral. 17, 12. Item : Illum oportet crescere, potest, etc. Non aulem somnio accipio aut opinione me aulem minui, Joan. 5, 50. Quia vero sæpè quod ho­ aliqua commentitia, sed visu certissimo atque clarissimo minibus altum est, abominatio est ante Deum, ne cerno ct comprehendo operantem Patrem, et quæexistimares ostentationem esse præstigiosam cl pliacumque ille facit, hæc ipsa eadem ego non clausis risaicam : Talis, inquii, erat Deo intus, qualem se ho­ oculis, sed videns similiter facio. Si ergo me carpitis, mini ejhibcbat [oris, ncc hominibus probabatur solùm , «piasi opera illicita faciam in sabbato, facio aulem ea­ ud cliam Deo. Voluit enim Evangelista illud forsitan dem quæ Pater meus, codcmquc modo facio; coar­ guite, si ita lubcl,Dcum ipsum, quem ego operum omcommemorare, quod de Samuele scriptum est, 1 Reg.2, 26 Puer autem Samuel proficiebat atque crescebat, ct nimnmcormn auctorem cl principium habeo. Ut autem placebat tam Deo quam hominibus. Al D. Thomas do­ probet se videre Patrem facientem opera, suhdit : cet , Christum crevisse in effectibus el operibus gratue Pater enim diligit Filium: ideòque nihil illum celai, clsapientiae; quia in dies perfectiora opera faciebat. sedia conspectu ejus, ipsoque adeò cernente omnia ‘ uod amem in effectu crescit, hoc crescere quandoque facit. Ncc solùm At Hieronymus plane interpretatur, hoc habentem folia, venit, si quid forti inveniret in eà. Sicut ideò dici, quia Salvator ipse judex sit omnium, ut ri gò ille qui pftostal speciem fingentis, cl aliquid pru­ denter simulat, dicitur lingere, fiiuft enim se longiits reddat unicuique secundùm opera sua, justis præmia, i~e, sic qui gerit speciem , cl lormam nescientis, peccatoribus ælema supplicia. dissimulatque aliquid sc scire, cum nescire Scriptura De sexto testimonio denique nil aliud in præscnlià dicit. 697 699 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XII. 7W dico, nisi gloriam Christi antè passionem nondtim tcniiâ non perveniebat ad superiorem dolor. Non fuit fuisse consummatam ; se Ac revera ex illo Evangeli! testimonio non lius relationes contrarias per sc ferunt, cl ordine ad solùm sancti veteres, sed synodus sexta sub Agalhono diversos terminos esse in eodem vere possunt. At in collegit, cl duas voluntates in Christo, et duas volun­ formis cl qualitatibus absolutis id fieri nequit, ul sive tatum operationes. Sauè qui ait : Non sicut ego volo, per se, sive per accidens duo contraria in eodem sub­ is actum voluntatis aperte significai. VcHim Cajetanus jecto sint. Pugnat enim cum naturò rerum, ul aqua elaboretur dicens, appetitum sensitivum vocari in­ simul calida cl frigida sit, præscrlim in summo ; ncc terdum voluntatem. De quà Ambrosium hunc Evan­ si quis contendal alterum esse per se, alterum per angelii locum explicare, divus ipse Thomas interpretatur tiperistasin. Gaudium verò cl tristitia qualitates sunt p. 5,q. 18, ari. 2. Quin I). Thomas quæstionis de­ absoluta. Sed cl posterius responsum quispiam coar­ cima octava tertia partis articuli quinti argumentum guet, quoniam Christus videns rationes in Dei essentertium non poterat refellere, si admisisset, Chrisli lià divinas, de suâ morte lælabalur,quam cernebat voluntatem aliquid velle, quod non habuerit: «Beatus Dei el rationi el voluntati conformem. Tristabatur au­ < enim est, ut Augustinus docet, qui habet quæcumtem de càdem, quia erat mulum natura contrarium. < que vult. > In reliquis corlé beatis probabilissime Quarè objectum materiale gaudii atque tristitia idem Cajetanus ejusmodi voliliones negai, Nulla ergo ratio natu­ testimonium dixisse? Nisi ctiam Alexander Aphrodiralis animæ immortalitatem monstrare potest, utpotè sæus insignis prater cælcros Peripateticus falsò ctiam cùm sil suùptc naturò mortalis. Dagistro suo hanc sententiam imposuit. i I. Addo unum et vigiliti argumenta, quibus S. Th 7. Prælereà, animorum immortalius cum Dei ergi probabiliter egit, ul anima corruptibilis videretur. homines providentià adeò conjuncta ct colligata est , Quæ si ego hic repetam, molestus ero. Nam his alia ul qui illam negùril, is hanc quoque inGcialurus sit ; adjicere non video qui possem, nisi Janduno, aliisque hujus farina auctoribus velim esse simillimus, qui ut qui verò hanc concesserit, cum ncccsse sil illam ad­ argumenta afferant, quibus animi mortalitas probari mittere, quemadmodum supra diximus. Al Dei ergi posse videatur, ea ponunt, quibus suadeant cum non res humanas providentia non potest esse per rationes humanas manifesta, sed solimi cx divinis oraculis ex­ esse formam actumque corporis essentialiter. Quæ ar­ plorate percipitur. Id quod Propheta testatur, in­ gumenta Cajclanus in lib. ode Animò retulit, fecissctquiere Ps. 72, 16: Existimabam, ut cognoscerem hoc; que fortasse multò prudentius, si contempsisset. labor est ante me, donec intrem in sanctuarium Dei, el 12. Adde etiam, quod Scolus argumentis quæ pro­ intelligam in novissimis eorum. Et iterimi Ps. 93, 11 : bant animam esse immortalem, arguti responded Si Dominus scit cogitationes hominum, quoniam rance sunt. ergo rationes inventae à prioribus non demonstrant, Beatus homo, quem tu erudieris, Domine, et de lege tui alias vcrò excogitare novas non opis est nostra, fatea­ mur animam immortaliter vivere, nullo certo natura docueris cum. 8. Præterea, ad indagandam animi immortalitatem argumento patescere. Hæc afferre brevissimi potui, illa rectissima via esi, quam Aristoteles csl ingressus, quibus illi uterentur, qui animorum immortalitatem rompe aivmi operatio propria. Sicut enim res se ha­ infirmare pergerent. Quam tamen et fides catholica bet ad operationem, ita se habet ad esse. Experimento firmissime docet, et certa natura ratio. Id quod con­ autem quotidiano ille probavit, animam nostram nihil clusiones rationesque sequentes patefacient. sine phantasmate intclligere. Pendere itaque à cor- J Prima conclusio. Animum hominis esse mortalem, fi­ dei catholicæ manifesti repugnat. — Genes. 57: Deporo, non solimi ul species inlclligibilium accipiat, sed icendam ad filium meum lugens in infernum. Job. 21 : ul e!s ctiam uUlur, resque ipsas intelligal. Despon­ Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad inferna de­ dent, pendere animi propriam actionem à corpore, non tanquam à subjecto, sed tanquam ab objecto. Ve­ scendunt. Sapient, item cap. 2, 5, 4 el 5 apertissimi riim hæc responsio refellitur, quia si, quanliim ratio­ traditur, animas cum corporibus non interire. Eccl. nis lumen ct sensuum indagatio docet, nulla nostra 12: El spiritus redeat ad Deum, qui dedit illum. 2 Ma­ intellectio sine corpore est, nihil referi hoc, an illo cha!). 12 : Sancta ergo et salubris, etc. (1). Malti). 10 : modo sit ; cimi utrinque probabilissime colligatur, ani­ Nolite (iniere cos, qui occidunt corpus, animam autem mam , si extra corpus esset, in modum glirimn tor­ non possunt occidere, sed potiiis timete eum qui potest pentem omni opere vacaturam. Experimur siquidem, et animam et corpus perdere in gehennam. Joan. 12 : Qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam æternam cu­ species intelligibiles cl in fieri cl in operari à phanta­ stodit eam. Philip. I : Mihi vivere Christus est, ct mori smate dependere. Hinc enim Aristoteles vacillavit, nec lucrum. Coarctor autem i duobus, desiderium habens dis­ quidquam effecit, si effecit tamen, nisi animas cum solvi, ct esse cum Christo. Primæ ad Cor. 15, pro ab­ corporibus interire; ne vanae scilicet cl otiosæ exlrà surdissimo Apostolus colligit : Ergo cl qui dormierunt corara remanerent. in Christo, perierunt. Si in hàc vita tantum in Christo 9. Confirmat aulem hoc vel maximè, quòd si ani­ sperantes sumus, miserabiliores sumus omnibus homini­ mus |ær se subsisteret, atque adeò immortalis esset, non indigeret corpore, quemadmodum aliæ formæ, bus. Et posterius referens illam insipientium vocem : Manducemus, ct bibamus, cras enim moriemur, illicò propter esse, sed solimi propter operationem. Ncccsse quippè csl, eum species intelligibiles à corporibub per subdii : Nolite seduci. Corrumpunt, etc. 2 Cor 5 • Dum sumus in corpore, peregrinamur à Domino; audemus corporis sensus emendicare. Alioqui intellectus perse autem, el bonam voluntatem habemus magis, peregrinari in naturò subsistens, ideoque à corporis gravitate et à corpore, et prœsentcs esse ad Deum. El pauló anlè : materne imperfectione liber, nullo se modo corpori Scimus, qdbd si terrestris domus nostra, etc. Sed do colligaret, sed cx se haberet species ingenitas, quibus Scripluræ testimoniis, quæ 1). Thomas dixil esse in­ sine corporis adjumento intelligercl. Videmus autem, finita, salis mulla recitavimus. Quanquàm xercor, ne species à corporc acceptas à corporo etiam in ope­ quis nosjure ac merito reprehendat, qui in re non dubii rando pendere. Ideò enim ncccsse est inlclligenlem usi fuerimus testibus non necessariis. Præsertim cùm phantasmata speculari. Non ergo per illas anima à ii, qui animæ immortalitatem inficiantur, nec Chrislo, corpore separata inlclligct. Alias vcrò species non ha­ nec Evangelio credant, Ecclesiæ vcrò sanclorumquo bet superinditas. Quare sejuncta à corpore, somno otioque torpebit, quod csl absurdum. 10. Sexta insuper synodus, act. 11, tradit animam hominis non esse immortalem gpr naturam, sed per gratiam illam à morte coercentem. El mrsiini : < Non, < inquit, naturam proprie immortalem habent animæ, (1) Justinus in colloquio cum Tryphone, illud affert, quod pythonissa spiritum Samueíis evocavit. In qq. verò gentium, q. 75, citat illud : Infernus subtus te con­ turbatus est in occursum udvenlùs tui. Quod dc Nabuchodonosoro dictum esse ambiguum non est. Et q. 76, illud : IIodie mecum eris in paradiso. 707 DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. M. fidem pro nihilo putent. Ita supervacaneum videtur esse, ex iis locis, quæ auctoritatem fidei continent, ar­ gumenta depromere. Ncc conclusio hæc propriê theo­ logica csl, ut sit argumentationibus theologia con-/ firmanda. Quin theologia, quà ratione effectrix est, ct agendi muneri incumbit, illa duo habet primaria fun­ damenta , Deum esse hominis ct principium et finem, atque adeò procuratorem, essequeitem animorum per­ petuam vitam, in qui remunerator Deus sit inquiren­ tium se, Ilcbr. H, 6. Quæ nisi fidelis penilùs habeat infixa, et animo quasi insculpta, non dico media el fi­ nem consequi felicitatis sura, sed ne ad Deum quidem accedere polesl, ut ab eo media finemque requirat. Cùm igiiur prima cujusquc disciplina principia tanquàm no­ tissima anticipationes supponantur, nihil opus erat vel ea testimonia referre, quæ ex sacris litteris comme­ moravimus. Nisi quòd sunt quidam adeò curiosi, qui etiam optòrinl, Paulum de animorum incorruplione manifestius loqui. Quod pcrindè est, ac si quis philo­ sophus adeò esset insigniter stultus, ut in philosopho­ rum libris, præserlimque Arislolclis, cuperct princi­ pium illud sæpè et clare resumi : Quodlibct est, vel non est. Verum de hàc prima propositione, quoniam csl fintò oculos posita, diximus salis. Secunda propositio. Animus naturaliter est immorta­ li, cl non ex dono gratuito. Fuérc porrò quidam Ara­ bes, qui dicercnl, animum naturò esse mortalem, sed in novissimo cum corpore immortaliter suscitandum. Simili aulcm errore ductus posset quispiam dicere, animum cum corpore statim quidem interiturum, si nature s»iæ relinqueretur, sed vi divinæ potentia fieri, ul vel ad premia, vel ad pœnas conservetur ralernus. Hoc qui assereret, Seri piucas facilè in sensum suum detorqueret. Non enim affirmant illra, animum esse naturò suà immortalem, sed solùm cum aiunt ma­ nere posi mortem. Sicul corpus posi resurrectionem fides astruit perpetuam vitam habiturum, non tamen id in naturò corporis, sed in divinò potentia erit. Quam sententiam scxlæ svnodi verba retro citata sonare vi­ dentur. Alquc Augustinus, 10 super Gen. ad lilt. c. 23, in illam magis opinionem inclinat, quæ docet ani­ mas à parentibus generari. Quæ si vera sententia est, non csl animus suà natura immortalis. Id quod sole­ bam equidem, non tanquàm hrarclicuin, sed tanquàm erroneum condemnare; semper quippe maini città li­ neam consistere, quam transire, slullæquc ignorantia, potius argui, quàm insolentire temeraria. Al si rem diligentius animadvertas, non dubites, huic errori tá­ reseos notam inurendam, quando ad Sedem apostoli­ cara referatur. Primum, quia manifestum est, quosdam philosophos nature ratione duce animorum immortalitatem el vcMipàssc, el invenisse. Non est ergò supernatural animorum perpetua vita, aut dono eis gratuito con­ cessa. Quis enim hominum irire poterii consilium Dei, out qtrii poterit cogitare, quid velit Deus , nisi dederit t qn. nfimn. et miserit Spiritum sanctum suunt de alfissmûs? Sap. 9,13. 708 Deinde, in concilio Lateranensi, sub Letico X, ses­ sione octavó, definitur, haereticum esse dicere quòd ex principiis philosophia sequitur aniinam esse mortaletti. Et tamen si naturaliter esset anima corruptibilis, hujus corruptionis esset causa aliqua naturalis : < Item, < ciim nonnulli, inquit, ausi sint dicere denaturò aniniæ < rationalis quòd mortalis sil, el aliqui temerò philoso< pliantes secundùm philosophiam saltem verum este < asseverent, damnamus omnes asserentes animam c rationalem mortalem esse ; cimi illa non soliim per < se et essentialiter humani corporis forma sit, vcriim < etiam immortalis. > llacleniis concilium. Pretereà, non theologi modò, veróni fideles etiam universi animarum immortalitatem ita à majoribus ac­ cepimus, ut non per miraculum eas incorruptibiles, sed per naturam esse credamus. Hic autem Ecclesiae consensus certissimo nobis argumento esse debet ca­ tholici dogmatis. Quòd aulcm idem in hàc re theologi ac fideles sentiant omnes, vel ex co liquet, quòd asse­ rentem qucmcumquo, animos esse mortales, statim exhorrent. Eàdem quippè fide inscriptum in mente ha­ bent, angelos et hominum animas naturò suà, ut in­ tellectuales, ¡là quoque immortales esse. Adde, quòd post Augustini seculum nemo fidelium in dubium ver­ tit, quin animæ rationales creentur cx nihilo, et sin­ gola singulis corporibus infundantur, ul concilii Late­ ranensis verbo utar. Quòd si non generantur vi nature animæ rationales, nec de polcniià materia educuntur, sed foris veniunt, nimirum ex se subsistunt ; quart non cum corporc intereunt. Illud vero testimonium : Spiritus redeat ad Deum, qui dedit illuni, nc Augusti­ nus quidem ipse expedit. Si enim foris venit spiritus hominis, consequens fit, ut nulla vi agentis naturalis propagetur. Quocirca, si ingenitus naturò est, naturi quoque csl incorruptus. Ncc enim naturales causæ cor­ rumpunt alhpiid, nisi quod eædem possunt gignere. Nam quòd interpretatur Augustinus Deum primó ho­ mini spiritum dedisse, cùm inspiravit in faciera ejus spiraculum vilæ, in illo verô, qui cælcronnn hominum caput erat, crateris dedisse spiritum, hoc (pace tanti viri dictum sit) nullà cx parte argumenti vires infrin­ git. Cùm enim Moyses, in principio Gcnescos, rerum naturalium propriam vim cl naturam exprimat, quod in primo homine significatum est, id dc reliqui? cliam intclligilur, Scriptura porrò, ut ostenderet viventia re­ liqua viribus nature edi posse, ait: Germinet terra herbam virentem, etc. El rursum : Producant aqiux reptile animat viventis, etc. El iteriim : Producat terra jumenta et reptilia, etc. (1). Nemini quippè ambiguum esse polesl, prima cetorum, jumentorum, serpentium, Iconum individua à Deo sine mediò causò adjuvante condita creataque fuisse. Ob id namque adjunctum est: Creavitguc Deus cete grandia, et omnem animam viven­ tem atque motabilem, quam produxerant aquet in species suas. Item : Et ferit Deus bestias terree juxta species suas, etc. At significare Scriptura voluit, sic tunc à Deo hujusmodi animantia esse edita, ut in vi tamen clc- (1) Cajctanus turpiler hic lapsu> c. t, non inlcUigen» Scripture sensum. 709 CAP. Uli. DISPUTATUR DE ANIMI IMMORTALITATE. mentorum cl corporum, quæ ex clementis confiarenitir, illorum generationem sitam esse censeremus. Sed enim, cimi ad hominem ventum est, ne hujus similis conditio crederetur, de corpore ait : Fecit Deus hominem cx fimo terrer; de animo nutem : Inspiravit in fa­ ciem ejus spiraculum viter. Quod differentis conditionis varium discrimen à Movse adeò accurate obsenatum • manifestó indicat, cætcroruni viventium animas in pqtenlîâ materi» esse; hominis Spiritum, quo factus est in animam viventem, non esse, sed h Deo creari ct in­ fundi, qui solus ejus el Spirator ct creator est. Pnelerquàin quòd qui dicit : Redeat ael Deum, qui dedit illum, is non obscure docet, spiritum non perire, sed innuere. Explicat enim id, quod paulo ante dixerat : Ibit homo in domum œternitatis sua*. Alioqui, quomodò ad Deum vadit, si dissolvitur, tanquàm mollis aer, el siail umbra ac fumus evanescit? Quemadmodum au­ tem corporis naturam exprimit, cùm ait : Revertatur pulvis in terram suam undè erat, sic naturam spiritûs manifestat inquiens: El spiritus redeat ad Deum, etc. Jam quod Augustinus affert, spiritus vadens, et non re­ diens, à nobis est. Non enim Scriptura dicit, spiritus veniens, et non rediens, sed spiritus vadens, scilicet à corpore, et non rediens, etc. Prætereà, stulti illi, quorum error Sap. cap 2, indu­ citur, animum existimabant naturaliter esse mortalem. Non enim de miraculo loquebantur, sed dc naturi. At Sapiens non modò cum illis aperte pugnat, vcriim etiam ul insipientes ct insensatos reprehendit. Animos ergò sentit naturi esse immortales. Tertia propositio. Erroneum est, ne dicam htrrericum, astruere, animæ immortalitatem naturali rations demonstrari non posse. Si enim naturam habet incor­ ruptibilem, hujus rei vel à priori, vel a posteriori ratio aliqua demonstrativa erit. Nulla siquidem propositio ex naturi rei et connexione terminorum per se ac ne­ cessaria est, quin vel ex effectu vel ex proprietate, vel cx definitione, vel ex causò subjecti ostendi necessariò queat. Sed ais : Quadratura circoli demonstrabilis csl quidem, sed demonstratio adhftc inventa non ap­ paret. Sic ergò Scotus, Jandunusque sentiunt animæ quidem immortalitatem ostendi posse, at non esse ostensam tamen. Quarta propositio. Periculosum, ac temerarium csl, ne quid amplius addam, affirmare, quòd nullum argu­ mentum hactenus inventum vere demonstrat animæ im­ mortalitatem. Quia argumentum, quod sumitur cx ope­ ratione propriA, vel cliam cx potentià, quæ substan­ tiam rei necessari^ naluralitcrquc consequitur, veri ostendit qualisnam sil ejus rei natura, atque obstantia. Theologi verò tiim ex proprii operatione, tum ex pro­ prii potentiA, intellectione scilicet et intellectu, animi incorruplioncm argumentantur. Syllogismi igiiur illi vene sunl demonstrationes. Dicet fortasse quispiam : Non nego demonstrationes esse, sed nobis demonstra­ tiones esse nego, quibus argumenta illa certa et clara non sunl, quamvis idonea cx se sint, ni certitudinem atque evidentiam pariant. 0 insolentem temeritatem, eæteros ex tuo ingenio metiri, exque luis aliorum ocu- 710 los ¡estimare, asserere, mel quidem ex naturi sui dulce esse, sed dulce lamen fuisse nemini, quia tibi non hierit, nullum videre id posse, quod in non videas; om­ nihns obscurum esse quod libi non pateat! Ait D. Tho­ mas, ex præmissis manifeste ostendi posse animam humanam non corrumpi cum corpore; concludit verò in hæc verba, 2 coni. Genl. cap. 79 : < Patet igitur, < quòd intellectus humanus est incorruptibilis ; ergò c ct anima humana, quæ est intellectiva substantia. < hem, part. I, q. 75, art2ot 6: Nccessecst dicere, < animam intellectualem esse incorpoream, eàLsWen* « lem, incorruptibilem. » Scotus conlri, homiL 4 da Provid.: < Non sunt, inquit, rationes patentes, ct ne< ccssariæ. > Affirmat Chrysostaims, qui philosophi de animi immortalitate dubitent, cos addubitare, an in meridie sit dies : ct credemus nos. viros el sanctis­ simos cl modestissimos evidentiam, quam non habe­ bant. fuisse ementitos! Atque Augustinus asseverat, philosophos quosdam naturali ratione animæ immor­ talitatem invenisse: < QuanquAm pauci, ait (1), idque < ægrè invenerant, > deTriu. 15, c. 9. Prætereà, Deus non deficit in necessariis ad vitam juxto natur» rationem bene et constanter instituendam. At vix homo potest vitam recle el justó instituere, nisi ct Deum esse sentiat, el animos esse immortales ; vix, inquam, aut certe nullo modo. Qui enim vel sine Deo fuére, vel animum putarunt cum corpore interire, eos feri per­ ditissimis moribus fuisse memori» proditum est Quam omninò rem Sapiens, capite 2, vers. 2, sapienter ex­ pressit. Nam simul atque impii illam opinionem in­ duerunt, animos mori, consequenter dc omni Imno fuiuræ vilæ desperantes, el nihil post mortem mali ti­ mentes, semetipsos tradiderunt impudicitiæ, in operalicmcm immunditiæ omnis, in avaritiam. Post hac, in­ quiunt, erimus tanquàm si non fuerimus. Venite ergò, ct fruamur bonis, quæ sunt, etc. Et Angustinns Confes­ sionum lib. 6, capile postremo : < Nisi credidissem. < ait, restare post mortem animæ vitam, ct fructus < meritorum, quod Epicurus erodere noluit. Epicurus < palmam in animo meo accepisset. Dc atheis autem < ciim Propheta illud posuisset: Non est Deus; statim < subjunxit : Corrupti cl abominabiles farti siati ? > etc. Sic Justinus, in dialogo cum Tryphone : < Eorum, in< quit, senteulia, qui Deum me atque te curare ne< gant, quò Spectet, non est difficile cognoscere. Im* < punitas enim, el licentia faciendi, ct dicendi, qua < velint omnia, cos consequitur, qui nec supplicia me < tuant, nec beneficium ullum à Deo specient. > Di­ vinai itaque procurationis fuit, ul in morum cl vita necessari^ reguló duces natura* ac magistros non con­ jecturis ct opinionibus imbueret, quæ hùc alquc illiir facile* traherentur, sed certo constantiquc ratione. Sic enim scriptum est, Ps. 93, 6 : Qui docet hominum (1) Mirum esi Scotum hunc Augustini locum cita­ visse, ut opinionem suam confirmaret. Resurrectio^ nem Augustinus ail, non ratione sed auctoritate teneri; al dc iminorlalitalc animæ contri dicit. Nam cl lib. deCiv. Dci I, c. 12, scribit Platonem, quò mente im­ mortalitatem anima* vidit, nc quis sibi mortem con­ scisceret, prohibendam judicasse. DE LOCIS THEOLOGICIS. LIB. XIL 7H 711 vientian¡. Et iterimi, Job. 35, 11 : Qui docet nos super • rant, verum esse, quod à nobis de gentium pbiloso ¡umenta teme, el super volucres cali erudit nos. Quòd si < phis dictum est, eos non scientiA demonstrandi de animantibus cæleris dati à natura sunt quidam instin­ < naturis disseruisse, sed conjectura verisimilique ractus, ct quasi anticipate cogitationes, non vagæ et in­ < lionc suam explicavisse sententiam. > Adde his, habiles, sed fixæ firm.equc, ut ad bonum natone con­ quòd divus Thomas hoc argumentum ubique gentium gruens recta ferantur, retrahantur à noxâ, cur in eo­ praetermisit, non praetermissurus, si certum et ne­ rum salutem mentibus, quos natone auctor ad aliorum cessarium esset. institutionem comparavit, inditas esse certas, et con­ i Verumenimverò nulla me hujus generis argumenta stantes praenotiones inficiemur, sine quibus ad veri­ movere possunt, ut ab eA senlentiA discedam, quam tatem bonitatis non satis instructi informatique fuis­ Chrysoslomo video placuisse. Habuit quippe pro re sent? Non cnim melior est belluarum conditio quam perspicua et constanti non alium negaturum, Deum nostra. Nihil veri) piget, eadem srapò verba resumere esse hominum et gubernatorem el judicem, nisi cum, (vid. lib. 10, capi). qui dixisset in corde suo : Non est Deus. Sed quia hæc Hinc barbane etiam nationes pœnas improbos luere res suprà, ut dixi, manifesto argumento nobis demón­ cum sapientibus consenserunt, atque adeo animos es­ strala est, cap. 4, ad 7, et accuratius est postea de­ se immortales. Deus cnim semper ca, quæ cuique na­ monstranda, satis nunc confectum esse arbitramur, tura! necessaria sunt, providentissime curat. Quis au­ ' si rationem illam, quæ animæ immorlalitalem doceat, tem communes animi corruptiones incertas esse asse­ cò tandem ducere probaverimus, ut non possit Dei veret? Sed ais tandem : Quænam istra rationes sunt erga homines providentia juslitiaquo constare, nisi necessaire ct evidentes, quæ Scoto et Cajciano pro­ animæ incorruplio consistat. Nam quòd Scotus aliter babiles et obscune visra sunt? Dicam, si illud prius eludi hanc ratiocinationem putat, perridiculum est : < Ut admittamus, ait, Deum pro meritis et praemia commemoravero, quod ab Aristotele prudentissime dictum est, lib. Ethic., stultum esse, æqualem in < bonis, ct malis supplicia retribuere ; non exigía < tamen improborum vindicta est culpæ turpitudo omnibus certitudinem el evidentiam exigere. In natu­ < ipsa, cruciatus animi, conscienliæquc flagellum. ralibus quippê disciplinis minor est, quàm in mathe­ < Abunde vero magna merces et praemium, fructus maticis; in moralibus minor est etiam, quàm in nalu< ipse virtutis, quo mirifice delectantur probi. > In ral.bus. At in dispari certitudine tàm stultus nemo quam sententiam illud Augustini citat omnium ser­ est, quin scientiæ illis nomen impertiat. Syllogismi mone contritum. Voluisti, Domine, ct ita est, ut omnis ergò illi et faciunt scire, civere demonstrationes sunt, inordinatus animus sibi ipsi sit pama. Poterat el illud ex quibus et denaturi, el de moribus philosophamur; quamvis in eis rationibus non adeò magna aul neces­ ’ Apostolo afferre : Mcrcedcni, quam oportuit, erroris sui sitas aul evidentia insit. Prima igilur ratio demonstra­ in semelipsis recipientes, Rom. 1,27. Quæ cimi dicit, pa­ rimi attenté considerat, in quos laqueos incurrat. Pri­ tiva, auctore Chrysoslomo, Homil. 4, de provid. vel mum enim nodum illum explicet neccsse est : Si in fato, est hæc : Qui animum esse mortalem ait, is ne­ hiic vitá tanliun in Christo sperantes sumus, miserabi­ get necessc est, Deum humanarum rerum esse cl pro­ liores sumus omnibus hominibus, 1 Cor. 15, 19. curatorem el judicem. Si cnim justi migrant affecti Deindé, Propheta non existimavit quæstionem hanc injuriis, improbi rerum omnium abundantiâ potiti, nec expediri posse, nisi ad fines bonorum el malorum re­ postmortem aul merces, aul supplicium est, nulla ferretur, hoc est, ad novissima, quæ probos improbos cerlè est in cœlo pietas, quæ talia curet; nulla justitia, que monerent, ex praesentibus autem aut bonis, aul quæ vel malos puniat, vel tribuat premia bonis. Et malis illam non modo non solvi, sed etiam implicari cartera, quæ capite 4 hujus libri latius persecutus sum. J/ei, inquit, Ps. 72, moti sunt pedes, quia zelavi supci Respondet Scotus, argumentum hoc infirmius mul­ iniquos, pacem peccatorum videns, etc. Existimaban^ tò esse, quàm reliqua. Non enim, ait, ratione naturae ut cognoscerem hoc ; labor est untò me, donec intelligan* notum est, esse unum rectorem hominum secundum leges justitiæ retribuentem el punientem. Quæ respon­ in novissimis eorum. Quomodo (acti sunt in desolatio­ sio bifariam confici potest. Priùs, quia Sapiens, nem,^. Nec aliter aul Jeremías, cap. 12, aul Habacùm hoc eodem argumento usus esset, hujus rei igno­ cuc, cap. i, 2 cl 5, huic quæslioni respondendum pu­ rationem inscitiam esse dixit sacramentorum Dei. taverunt. Quorum ergò sensum libentius exponerem, Quòd si inter mysteria Dei censet et Dei provideanisi ad alia festinaret oratio. tiara, et animorum immorlalitalem, non est cur nos Prælereà, valdè restrictum Deum facimus, qui suis Inter perspicua censeamus. Verba autem illius sic id solùm in mercedis loco numeret, quòd animo æquo, habent. Et nescierunt Sacramenta Dei, neque merceimò vero cliam gaudenti ac libenti servierunt* 0 prae­ dem speraverunt justttiœ, nec judicaverunt honorem ani­ mium singulare, quod eripit spem futuri cujusquc bo­ marían sanctarum, Sap. 2, 22. Posterius, quia Justinus ni, quæ sola, ul ait Cicero, hominem in miseriis con­ martyr et philosophus, in libro de Aristotelis repre­ solatur ! Quis enim dubitet mortalium animos in ar­ hensione, docet gentes non scientia, quæ ad demon­ duis adversisque rebus spe futurorum erigi cl suble­ strandum valet, de Deo creatAquc naturai disputatio­ vari, frangi autem el concidere, si cum omnium rerum nes confecisse, sed probabili ratione suam explicasse desperatione confligant? Talem mihi rcmpublicam fin­ sententiam. Et postea ; < Hæc, impiit, etiam satis dcclage, ubi pessimi cives metum omnem pœnæ et futur» 715 CAP. XIII. DISPUTATUR DE ANIMI IMMORTALITATE. vindicationis abjiciant, optimi vcrò de spo futura gra­ tile ac bcnclìeii depellantur; cleòni ncc probis lux adhibuerit calcaria, ncc i in probis frenos, civitas non dico bene morata, sed ne esse quidem poterit. Ilà qui eam sine premio pœnàque constituit, hunc lu ipse stultissimum judicabis. Quale ergò est ejus rcipublicæ Deo procurationem administrationemque tribuere, quam nemo vir sapiens sibi assignari pateretur? De­ monstratum est igilur, animas esse immortales, tam evidenti et necessari^ ratione, quæ refelli non valeat, nisi Deum facias aul improvidum esse, cl negligcnlcm rerum hominis, aut cam stulte urbem constituisse, in quà nullus supplicii limor sit, praemii exspectatio nulla. At sapiens ait, animorum incorruptionem ad Dei sa­ cramenta pertinere. Primum id ego negare vere pos­ sum. Nec cnim rem hanc ille in mysteria retulit, sed quòd via impiorum prosperetur, quòd ubique relin­ quant læliliæ signa, quòd opprimant pauperem justum, ncc vidua parcant, etc., ct in his omnibus Deus non taceat modò, verum cliam probos duriter cl acerbe, improbos contra Mandò cl molliter tractare videatur. Hæc scilicet Dei sacramento sunl, quæ humana ratio comprehendit aut vix, aut nullo ccrtò modo. Deinde sunl naturales res quasdam in oculis omnium darò po­ sila, alia latent in occulto tenebris densissimis cir­ cumfusa. Qua natura mysteria rectissime dixeris. In his, fateor, animi immortalitas est, quæ à paucis qui­ dem, idque difficulter, sed investigari tamen atque inveniri potest. Justini autem verba magnò ex parle vera sunl; at universas demonstrationes philosophis eripere, tiim absurdum est, lùm Paulo etiam contra­ rium, quemadmodum refutando septimo argumento patefiet. Nam D Thomas ejusmodi argumentationibus uti ton solet, quamvis sint liquida cl explorata. Cavet enim, ne argumentando dc genere in genus transeat, quod Aristoteles in demonstrandi arte docuit esso vi­ riosum. Constat vcrò, in hac ratiocinatione à Dei pro­ vidente ct justitia ad animi incorruptionem transiliri, qua in eodem genere non cxislunt. Veróni de primó demonstratione salis. Secunda est hujusmodi, ut à protervis refelli queat, à viris recte institutis non queat. Eam ve­ ro in probatione quarta propositionis postremam fecimus. Confirmat illam Cicero, lib. do Scuoci. , hunc in modum : < Sicut satis probatur Deum esse, < quia nulla natio tàm fera est, quin Deum habendum < sciat, ilà apud omncsgcnlescommuniconsenso PinnaI tum est, animos defunctorum interitu esse lilæros. < Quam omninò rem rimeris caremoniis testatoli) cs< se voluerunt. Ncc cnim eas corporibus impertirent, < nisi animos sacros esse ac divinos in animum indu< xisscnl. > Hic vcrò, ut Cicero, ! TiiscuL t, affirmat, < cl mcrcodcm funeris scpulluncquc constitui, nefas es< se putarunt, cl brutis animantibus hujusmodi honoros < negaverunt. > Quas duas rationes Sapiens, ut mihi videre videor, perstrinxit. Unam cùm ait, cap. I : mcrcedem speraverunt justitia*; alteram cùm subdit.* Mr judicaverunt honorem animarum 'sanctarum. Sanò tu. i 7U Hæc Godcscardus. Nunc lectorem hoc unum monitum volumus, Vinccnlii Commonitorium nos exhibere, quale emaculatum annotatumque à Stephano Baluzio ad duorum codicum Begiæ Bibliothecae Parislcnsis fidem, et nolis novis illustratum à D. Joanne Salinas, Can. Reg. Lateranensi, ilcrùm Romæ prodiit anno 1765. Quæ editio onmium longé csl completissima ; cui tamen nonnullas roccnlioris nolulas adjecimus. VINCENTII LIRIIYEÌNSSS X nitrariam. Incipit thactatis (I) Peregrini pro Catholicæ fidei an­ tiquitate ct universitate adversus prophanas omnium ¡Iœreticorum novitates. L Dicente Scripturà cl monente, Interroga patres tuos, cl dicent tibi; seniores tuos, ct adnuntiabunt tibi, ctpostrcm., lib. 12, cap. I, potuerimus judicare, com­ pensationes lector habebit multas, in Cursu Scripturæ Sacræ, cl in adjunctis copiosis ad calcem hujus vo­ luminis de traditione, pro libro 15, in quo sibi propo­ nebat Canus de Scriplune expositione tractare ; alias verò pro libro I i el ultimo, m tractatu de vera Reli­ gione, ubi dissertationes speciales reperiet lector contrii Judæos, paganos, Manumetanos seu Sarracenos de quorum impugnatione quæstionmn auctor in præia•o libro instituere volebat. P. S. d) Balúzius ct Joseph Antclinius ferunt hanc libri ••pigraphem legi in Iribus Mss. Bibi, reg , ablatis vocu­ lis natione Galli, quæ in anliquioribns comparent edi­ tionibus. Suspicor cum Costcrio à Lir. hunc titnlum præfixum fuisse operi : (.'ommonitorium Peregrini ad­ versus haereticos; ut Tcrlull. inscripsit aureum opus,’à quo non pauca decerpsit \ inccntiiis : Re Prescript, adv hanet. Favet opinioni Gennadius dicens < texuisse < disputationem , quam absconso nomine attitulavit, > Deut. 52, cl item, Verbis sapientium adeommoda aurem luam, Eccli. G, cl item, Filinii(l), hos sermones nr obliviscaris, mea autem verba custodiat cor tuum, Prov. 3, videtur inibi minimo omnium servorum Dei Pere­ grino quod res non minimæ utilitatis, Domino adju­ vante, futura sil, si ea quæ fideliter à sanctis patribus accepi litteris comprehendam, infirmitati eerie pro­ pri® pernecessaria ; quippè cùm adsit in promptu unde imbecillitas memori® mcæ adsiduà lectione reparetur. Ad quod me negotium non solùm fructus operis, sed cliam consideratio temporis ct opportunitas loci adbor tallir. Tempus : proplcreà quòd cùm ab co omnia Im­ mana rapiantur, ct nos ex eo aliquid invicem rapere vel ut legit Corlæiensis Codex prcctilulavit Peregrini advcrsiim hœrcticos. Præscrlim quia tractatôs nomine ab antiquis iiilclligimtur non tàm disputationes COritrà hærclicos, quàm sermones ad populum habiti. Hìix noster cap. 40 Commonitorii ail : < Posuit tertio do< cloros, (ini Tractatores nunc appellantur, cò quòd < porcos Prophetarum mysteria popuhs aperiantur. > (I) In vetusto Cod. Reg. scriptum est: Pili meus, s rm. In Reccnliori vero Ptti, meos sermones. Bal. VINCENTI! LIRINENSIS COMMONITORIUM. 72/ 719 fidem suam, Domino adjuvante, deberet : primimi sci rfebemus quod in \ íu>n> proficial a'tcrnam ; præscrtim lied divina legis auctoritate, lùm deindè Ecclesiæ ca ì uni cl appropinquantis divini Judicii terribilis quædam cr «perla lio aligeri efflagitet studia Religionis, ct novoiholicæ traditione. Dic forsitan requirat aliquis : Cinr sil perfectus Scripturarum Canon , sibiquo ad omini rom Hæreticorum fraudulentia multum cune el atten­ satis superque sufficiat, quid opus est ut ei Ecclesias tionis indicat. Locus (!) autem, quòd urbium frequen­ ticæ intdligenliæ jungalur auctoritas? Quia videlicet tiam turbasque vitantes, remotioris (2) villul.e et in eâ Scripturam sacram pro ipsa suà altitudine non uno secretum monasterii incolimus habitaculum, ubi abs­ eodemque sensu universi accipiunt, sed ejusdem elo­ que magnò distractione fieri possit illud quod canitur quia aliter atque aliter alius alquo alius interpretatur; in psalmo: Vacale, inquit, et ridete quoniam cijo sum ut penò quot homines sunt, tot illinc sentcnliæ erui Dominus, Psal. 15. Sed et propositi nostri ratio in id posse videantur. Aliter namque illam Novatianus, ali­ convenit; quippe qui cùm aliquandiù variis ac tristibus secular is rnilitiæ turbinibus volveremur, tandem nos ter Sabcllius, aliter Donatus exponit, aliter Arius, Euin portum Religionis, cunctis semper fidissimum , nomius, Macedonius; alilcr Pbotinus, Apollinaris, Priscillianus, aliter Jovinianus, Pelagius, Caelestius; Christo adspirante condidimus; ul ibi depositis vani­ tatis ac superbia flatibus, Chrislianæ humilitatis sacri­ aliter postremò Ncslorius. Atque idcirco mullinn necesse est, propter tantos làm varii erroris anfractus, ficio placantes Deum , non soliim præsentis vitæ nau­ ut propheticæ et apostoliche interpretationis linea se­ fragia, sed cliam futuri secoli incendia vitare possimus. cundum Ecclesiastici cl Catholici sensùs normam diri­ Sed jam in nomine Domini quod instat adgrcdiar, ul scilicet à majoribus tradita cl apud nos deposita descri­ gatur. In ipsA item CatholicA Eeelesià magnopere cu­ randum csl ut id teneamus quod ubique, quod semper, bam, relatoris fide potius quam auctoris praesumptione; quod ab omnibus creditum est. Hoc csl etenim (!) vere hâe lamen scribendi lego servati, ul nequaquam om­ proprieque catholicum, quod ipsa vis nominis ratioque nia, sed tantùrn necessaria qmcque perstringam , nc­ declarat, quæ omnia fere universaliter comprchendii. que id ornalo ct exacto sed facili communique sermone, Sed hoc ità demùm fiet, si sequamur universitatem, ul pleraque significala potiùs quàm explicata videanlur. antiquitatem, consensionem. Sequemur autem univer­ Scribant ii latitò cl accurate qui ad hoc munus vel in­ sitatem hoc modo, si hanc unam fidem veram esse genii (iducià vel officii ratione ducuntur. .Me vero subfateamur quam loti per orbem terrarum confitetur levandæ recordationis vel potius oblivionis mcæ gra­ Ecclesia; antiquitatem vcrò ila, si ab his sensibus liA Commonitorium (5) mihimcl parAssc suffecerit : nullatcniis recedamus quos sanctos majores ac patres quod lamen paulatiin, recolendo quædidici, emendare nostros cclebrAssc manifcslum csl : consensionem cl implere quotidie, Domino prestante, conabor. At­ quoque itidem, si, in ipsA vetustate, omnium vel cecie que hoc ipsum idcirco praemonui, ut si forte elapsum pené omnium sacerdotum pariter ct magistrorum de­ nobis, in manus sauciorum devenerit, nihil in eo te­ finitiones sententiasque sectemur. meré reprehendant, quod adhuc videant promissa III. Quid igilur tunc faciet Christianus catholicus, emendatione limandum. si sc aliqua Ecclesiæ particula ab universalis fidei com­ ll.Sæpè igilur magno studio et summà attentione munione præcidcrii?Quid utique nisi ul pestifero corperquirens à quamplurimis sanctitate el doctrina prae­ ruptoque membro sanitatem universi corporis ante­ stantibus viris quonam modo possim certa qiiàdain cl ponat? Quid si novella aliqua contagio non jam por­ quasi generali ac regulari via calholicæ fidei veritatem tiunculam tantùrn, sed totam pariter Ecclesiam corn­ ab hærelicæ pravitatis falsitatc discernere, hujusmodi il* Proprietate catholici nominis usi sunt Patres ad semper responsum ah omnibus feré retuli, quòd sive refellendos hærcticos, quoniam juxlxi Prophetarum va­ ego, sive quis alius vellet exsurgentium hærelicorum ticinia per Orbem diffundenda erat Ecclesia, cl non fraudes deprehendere laqueosque vitare, clin fide sanò coarctanda in angulum parvæ regionis, vel in Terne •anus atque integer permanere, duplici modo munire particulam ; alioquin ut rectè arguii Optatus lib. 2 de Schism. Donatisi, num. I : < Ubi erit proprietas Calho< lici nominis, qtiùm índé dicta sit Catholica, quòd sil /I) Insula terina vd Urinus , quæ jacel Lai. »7>” 30' u Long. 2* 4*2' ST. terina hodie nomen S. Ho­ < rationabilis cl ubique diffusa.» Quod nomen quia honorificum , spcmquc salulis complectens , invident nor ali habet, qui celeberrimi quondam totius Galliæ monasterii in illà insuìù auctor fuit cl conditor. Hærelici nobis, conanturque eripere, iilolim Christiani (2) Ergo in insula illà, praeter monasterium , erat nomen invidii Julianus Apostata. At Romana! Ecclesiæ ¿liqua habilatio hominum secularium. Remotiorem i Iih convenire acutè ex tpsà hæreticorum mente de­ porrò villulam vocavit Urinum \ quia ciim insula esset monstrat Augustinus lib. Op. Imperfecti num. 75 : m mari Mediterraneo, manifestum erat eam remotam < Aihanasianos, inquii, vcl Homoiisianos Ariani C.alhoesse ah urbibus el oppidis. < lieos vocant, non cl alii hæretici. Vos aulem non so(3) Xinccnlii tempestale in usu erat Commonitorii ( lùm à Catholicis, sed cliam ab Ilærclicis à vobis disvox lùm ad significanda mandata legalis scripto data, < sentientibus, ct vobis similibus, Pelacani vocamini : ut a Theodosio Commonitorium Elpidio comiti datum < qucmadmodìim non tantùrn a CatholicA , sed cliam Ephesum proficiscenti ad Synodum, cl alterum à Zoc ab hæresibus vocantur Ariani. Vos verò soli nos apMino Faustino consignatum, quùm in Africam missus < pellatis Traducíanos, sicut illi liomousianos, sicut imi. Frequentius tamen sumebatur pro lege à man­ < Ifonalisl.c Macarianos, sicut Manichæi Pharisæos, cl dante praescripta, ul exsequatur, quoti constat ex Epist. < ca lori liærctici diversis nominibus. Ncc mirum esso. < debet, quòd novi hærelici, catholicis à quibus exeunt Innoccntii Pape pro Joanne Chnsostomo. Hic verò, < novum nomen imponant (quod placuil cliam vanitati i ! .*'• .» «i Raln/iiis in notis, significat SCripliO< hæreticorum nostri ævi) Hoc enim, cl alii fecerunt, m* ftci is ' ujtismodi sunl adversaria ad sublevandam ( qunndò similiter exierunt. » tue moriam. 721 VINCENTI! LIRINENSIS COMMONITORUM. 722 maculare conciar? Tunc item providebit ut antiquitati roris sui furias precipitarci, cumque immemor nomi­ inhæreat, quæ prorsum jam non potest ab ullâ novi­ nis, religionis, professionis, unius hominis sacrilegam tatis fraude scduci. Quid si in ipsi vetustate, duorum temeritatem Ecclesiæ Christi preponcrcl, tunc qui­ aul trium hominum, vel certe civitatis unius aut etiam cumque per Africam constituti, profano schismate de­ nrovinciæ alicujus error deprehendatur? Tunc omninò testato, universis mundi Ecclesiis adsociali sunl, soli curabit ul paucorum terncrilpti vel inscitiæ, si qua ex illis omnibus intrà sacraria catholicæ fidei salvi esse sunt, universaliter antiquitus universalis Ecclesiæ (!) potuerunt; egregiam profectò relinquentes posteris decreta præponat. Quid si tale aliquid emergat ubi formam, quemadmodùm scilicet deinceps, l>ono more, niliil hujusmodi rcperialur? Tunc operam dabit ul col- unius aut certe paucorum vesaniæ universorum sani­ latas inter sc majorum consulat intcrrogelque sententas anteferretur. Item quandò Arianorum venenum tins, eorum duntaxat qui diversis licèi temporibus cl non jam portiunculam quamdam, sed pene orbem to­ locis, in unius tamen Ecclesiæ Catholicæ communione tum contaminaverat, adeò ul prope cunctis Latini el fide permanentes, magistri probabiles exstiterunt ; sermonis Episcopis partim vi, partim fraude deceptis, el quicquid non unus aul duo tantum, sed omnes pa­ caligo quædam mentibus offunderetur, quidnam potisriter uno eodemque consensu aporté, frequenter, per­ simum in Cantò rerum confusione sequendum foret, tunc quisquis verus Christi amator cl cultor exstitit, severanter tenuisse, scripsisse, docuisse cognoverit, id sibi quoque intelligat absque lillà dubitatione cre­ antiquam fidem novelle perfidia? preferendo, nullà contagii ipsius peste maculatus est. Cujus quidem tem­ dendum. poris periculo salis superque monstratum est quantum IV. Sed ul planiora fiant quæ dicimus, exemplis Siugillalim illustranda sunt el pauló uberius exagge­ invehatur calamitatis novelli dogmatis inductione. randa ; ne immodicæ brevitatis studio rapiantur rerum Hunc siquidem non solùm parvæ res, sed cliam maxi­ pondera orationis celeritate. Tempore Donati (2), à ma labefactata* sunt. Nec enim Unium adfinitates, (pio Donalislæ, cùm sese (5) mulla pars Africæ in er- cognationes, amiciliæ , domus, veriim cliam urbes, (1) Vetustus Codex Regius habet, Universalis Concilii populi, provincia?, nationes, universum postremò Ro­ decreto, Baluzius. manum Imperium funditùs concussum cl emotum est. (2) Donatum Magnum hic inlelligit Vinccnlius, à Namque cùm prophana ipsa Arianorum novitas, vehit quo appellatos fuisse Donatistas in Divi Possidii Vila quædam Bellona aul furia, capio primo omnium Impe­ luculento Ofitati testimonio probatum esi ; quem locum ratore (I), cuncta deinde palatii culmina legibus novis consulat lector. Obsonare tamen oporlel longé ætale post schisma invectum appellatos fuisse cx Donati subjugàssct, nequaquam deinceps destitit univers» parle ejus sectatores, quùm primó dicerentur cx parte miscere atque vexare, privata ac publica, sacra proMajorini. Hinc in relatione Andini Proconsulis ad phanaqiic omnia, nullum boni cl veri gerere discrimen, Constantinum legitur: «Libellus Ecclesiæ Catholice • criminum Caeciliani traditus a parte Majorini. > Si­ sed quosctimque conlibuisscl, tanquàm de loco supe­ militer Augustinus dum de libello loquitur ait ablatum riore percutere. Tunc temerate conjuges, deputiate (2) fuisse à parte Majorini. Al quia circa ann. Cii. 570, < aliquorum. Nam à mullis sæpé desideratum est, ut jam dicebatur Donali pars; «quasi veré, inquit Opla«ad eruendam veritatem, ab aliquibus defensoribus < tus, populum cum Deo divisisset, ut intrepidò suam «conflictus partium haberciur; cl fieri ¡Kituit. > < diceret pariem : > proplerv.i isle S. Vir lib. 5 de (1) Constantium inlelligit, de quo acerrime queritur Schism. Donatisi, num 5, disserens de libello, quem Hilarius Pictavensis libro conlrà cumdem cdilo anno Constantino dederunt Capito, Nasucius, Dignus, cl Cæleri Episcopi, vocat eos partis Donati9 et non Majo­ ('.hr. 5G0. Al candide lateri oporlel quòd Imperatorem prorsus excusat alter ejusdem meriti vir Gregorius rini, forte substituendo notius nomen antiquo. At in­ genue nihilominus Optati lapsum fateri debemus : quia Nazianzenus Inxcclivà 1, in Julianum eàdem scribens ex tali libello infert Roma' à Melchiade, el Concilio ab tempestate ; el de patratis acerbe incusat aulicos, lo tam in istos refundens invidiam. eodem celebrato proscriptum fqlssc Donatum Magnum ; iiiiiim in Collatione concesserint Catholici Pr.vsules (2) Ilà antiquiores editiones, Duacensi exceptó, quæ damnatum esse Donatum esse à Casis Nigris. Vide fert deiiopidatœ. Notum est viduis, virginibus, ac pœAugustinum in Brev. Collai, diei tcrliæcap. 12 cl 17, nitentibus nullas impositas fuisse vestes. In Missali Francorum lib. 3, Liturgie Gallicana' mimer, tl, ex­ cl in lib. Retract, cap. 21. ilai benedictio vestimentorum Viduæ, quæ comparet (5) Quarto secolo, Optalo leste, major erat nu­ merus Catholicorum in Africa, qpiun lib. 2, n. I, Do- etiam, in ordine Romano. Hinc Sanctus AslcriusAmanalislis vix particulam concedat, dicens: «Ergo ul scæ Hellesponti Metropolis Autistes in Oratione San­ cte Euphemia', inquit numer. 3; < Adst.it A irgo pulió « Ecclesia in parliculi Africa*, in angulo parvæ regioi veste, ac pallio philosophiam professa.! El iterum « nis, apud vos esse possit, apud nos in alió parie num. 4, < casta virgo in pullis vestibus sedens sola, « Africæ non erit? » Al eodem labeiile secolo ac ver­ ( manus ambas extendit in cu lum. > Floruit Asterias gente, longo plures erant Schismatici, ul referi Possicirci i sectili finem Arcadio Imperatore, lì aulem vi­ dius in Augustini \ ilà cap. 7, dùm ait : < Per sanctum duis Ariani detraxerunt pullas vestes, ilà Donatista? (illum virum, levare in Africà Ecclesia Catholica sacratis Deo virginibus mitellas abstulerunt. « Dctra< exorsa est caput, quæ...... rebaptizante Donati parte < xistis, inquit Optatus lili. fi. n. I. non capitis orna< majorem multitudinem Afrorum, seducta el oppressa « menta, sed bona* voluntatis indicia. Jam consecratos « jacebat. > Suspicor ilà crevisse factionem, quia intra < Deo sparsistis immundis cineribus crines, jussistis iinius sectili spatium vix unus, ct alter, Optatus nem­ < etiam falsò aiptii perfundi. El ulinam vel id quod tupe, ct Augustinus, Inventi sunt, qui scriptis illorum < listis, velociter reponeretis : protraxistis moras, ut aperirent fraudes ac dolos, convinccrentque insidias, ( n troacl.r in pristino habitu, aliquæ diutius reinancquùm interim Donatista? omites per singula loca male«renl, retractis signis, quibus se janidudtiiii conlrà aids rodbus perstreperent, ul loquitur Optatus lib. !, < petitores cl raptores muniverant. Qui quùm viderent num. i, quibus ipse ab aliquá occasione arreptâ respon« prescriptionem sibi janidudùni oppositam, à vobis Quo mod'), inquit Optatus, « satisfiet, cl desideriis 723 VLXCENTIl LIRINENSIS COMMONITORIUM. 7« < tamen damnalà fraude signàrunt ; qui violare non vlduæ, propbanalæ virgines, monasteria demolita (I), dislurtali clerici, verberati levilæ, acti in exilium sa­ < ausi sunt, Confessores et martyres exstiterunt. Quo. < modo fidem eorum possumus denegare quorum viecerdotes, opplcla sanctis ergastula, carceres, me­ < loriam prædicamus? > Ibid. lib. o. cap. 7, aliàs 15. talli (2) : quorum pars maxima, interdictis urbibus, Prædicamus planò, inquam, ó venerande Ambrosi! protrusi atque extorres, inter deserta, speluncas, feras, prædicamus plané, laudantesque miramur. Nam quis saxa, nuditate, fame, siti affecti, contriti ct tabefacti ilio làm demens est qui cos, ctsi adscqui non cvalcal, sunt. Atque hæc omnia numquid ullam aliam ob cau­ sam, nisi utique dum pro cadesti dogmate humanæ non exoptet sequi quos à defensione fidei majorum nulla vis depulit, non mime, non blandimenta, non vi­ superstitiones introducuntur, dùm bene fundata anti­ ta, non mors, non palatium, non satellites, non Impe­ quitas scelesta novitate subruitur, dùm superiorum rator, non imperium, non homines, nondæmoncs? instituta violantur, dùm rescinduntur scita patrum, quos, inquam, pro religioso; vetustatis tenacitate tanto dùm convelluntur definita majorum, dùm sese intra munere Dominus dignos judicavit (1) ut porcos pro­ sacrate atque i.icorruptæ vetustatis castissimos li­ stratas restauraret Ecclesias, exstinctos spiritales po­ mites prophanæ ac novelle curiositatis libido non pulos vivificaret, dejectas sacerdotum coronas, repo­ continet? neret, nefarias illas novclke impietatis non litteras, V. Sed forsitan odio novitatis cl amore vetustatis sed lituras, infuso cœlitùs Episcopis fidelium lacrymahæc fingimus. Quisquis hoc æstimnt, beato saltem rum fonte, deleret, universum postremo jam pené credat Ambrosio, qui, in secundo ad Imperatorem mundum sævà repentina; lúcreseos tempestate per­ Gratianum libro, acerbitatem temporis ipse deplorans, ait : < Sed jam satis, inquit, omnipotens Deus , nostro culsum ad antiquam fidem à novellò perfidiù, ad anti­ quam sanitatem à novitatis vesanià , ad antiquam lu­ < exilio nostroque sanguine Confessorum neces, exilia cem à novitatis cæcitale revocaret. Sed in hac divina < Sacerdotum , et nefas lantæ impietatis cluimus. quùdam Confessorum (2) virtute illud csl etiam nobis < Satis claruit eos qui violaverint fidem lutos esse non vel maxime considerandum, quòd lune apud ipsam < posse. > Ambros. lib. 2 de fide cap. 4, alias 1G. Item Ecclesiæ vetustatem non partis alicujus, sed universi­ in tertio ejusdem operis libro : < Servemus igitur, intatis ab iis est suscepta defensio. Neque enim fas erat, < quit, praeopta majorum, nec hærcdilaria signacula < ausi rudis temeritate violemus. Librum signatum ¡1< Begem superiores facile exstiterunt. > At cognito dolo Ariminenses Episcopi contestabantur corpus Do­ < lum propheticum non Seniores, non Potestates, non mini , cl quidquid in Ecclesia sanctum est, se nihil < Angeli, non Archangeli aperire ausi sunt: soli Christo mali fuisse suspicatos, quæ flentes asserebant parati, < explanandi ejus prerogativa servata est. Librum sact subscriptionem pristinam, el omnes Arianorum Blaspbemias condemnare, ut loquitur Hieronymus in < cerdolalem quis noslrùm resignare audeat, signatum Dialogo coni. I • ¡ ¡.mos. < à Confessoribus, ct mullorum jam martyrio conse(1) ili Sancti Viri per quos làm mira operatus est < cratuiu ? Quem qui resignare coacti sunt (3) postea Deus, fuere Athanasius, Hilarius, Eusebius cl Ambro­ sius. Hinc Hieronymus in Dialogo coni. Luciferianos ait : < Tunc triumphatorem suum Atlianasium Ægy< esse sublatam, dc sponsis raptores effecti sunt; ncc < plus excepit, Lune Hilarium de pralio hærelicorum • visus est unusquisque sibi [leccasse, dùm lalem rai revertentem, Gallinnim Ecclesia complexa est, tunc < puit, qualem viderat, quando ut uxorem acciperet < ad reditum Euscbii lugubres vestes Italia mutavit. > t postutaba. > De Ambrosio vcrò post Hieronymum ad annum Gra­ (1) Cod. Keg. habet, dilacerata monasteria. Balutiani XI, loquitur Prosper in Chronico . dicens : Posi rius. Auxcntii < seram mortem, Mediolani Ambrosio Epi(2) Lucifer Calarilanus, in lib. Quod moriendum nro ( scopo constituto, omnis ad fidem rectam Italia conFilio Dei, Constantium culpat, quia < omnia metalla, < vertitur, > id est, regionum illarum porlio, quæ Vica­ < ut loquitur, omniaque luca, exilia vocari quæ putario llaliæ parebat, nempe Insubria, /Emilia et Liguria. « bantur digna, nostro lux calliditati resistentium rc< plèsli numero : relegando insontes, fame, siti, nudi- Suà namque pradicatione Ambrosius distractas Ec­ clesias junxit, ac nexuit cum fidei vertice, ac custode « late vexando. > Quintino restauravit morem a Domano Pontifice. Hinc in Commentariis super Lu­ Constantino abrogatum leg, 2. de peen. Cod. Tlieod. cam per id temporis conscriptis lib. 9, cap. 20, gratu­ ut < si quis in ludum fuerit, vel in metallum damnatus, latur de hæresi subacta in sui episcopatus exorato di­ « minime iu ejus facie scribatur..... Quo facies, quæ cens : < Dissensionum omnium procella deferbuit. < ad similitudinem pulchritudiniscœlestis est figurata, < cuncti secutoris cupiditatis ardores, æslusquc omnes < minime maculetur, > illud testante Hilario num. 5 < quibus llaliæ populus per Judaicæ olim Arianæ prod tl libri conlrà eumdem: < Querela famosa est, ait, < ximæ sævitatis incendia coquebatur, sereno jam spi­ < jussos à le Episcopos non esse, quos condemnare < nullus audebat, etiam nunc in ecclesiasticis fronli- ramine temperatur. > Vndc Felix Ennodius in ejus . bus scriptos metallic# damnationis titulo rcccn- laudem cecinit lib. 1 Cann. num. xv, hymno vi. Adjunctus hinc Apostolis, < seri. > (3) Inlelligit Ambrosius Episcopos Arimino lapsos an­ Ileduxit expulsam fidem, fìixil triumphos martyrum, no Curisti 559 , quos fidem ejurare coegit Constantius Linguæ virentis laureis. dic 10 Oct. ejusdem anni, dùm paupertate, el adate lassis Episcopis, reditum ad propria negat. Quæ tantoEt hæc sincera fidei pradicalio causa fuit, Romano rum malorum fuerit causa Severus Sulpicius prodii Pontifice annuente, ut Metropolitica haberi eœperil Melib 2 Historie sacra, c 41, disserens de legatis a Episcopis Proconsularis Africæ ac Nu­ midia?, in tertii seculi inilio. Nam Tertullianus qui cer­ < quibus hoc visum csl. > (I) Deperdita epistola senteniiamservatam habemus bi, ul fertur, lapsus csl circa hærelicorum baptisma , in Ep. 7 i, Cypriani ad Pompeianum. Consullus enim a ail in HI ro de Baptismo edito posi annum Chi. 200 : Pompeio Sabratensi Episcopo hæc ex Slephani epistola < Circà hærelicos sane quid custodiendum sil dignó decerpsit : < Si quis ergò à qiiàcumnuo ba resi venerii i quis retractci? ad nos enim alitum est; > quibus ( ad nos, nihil innovelur, nisi quod traditum est. ut verbis ad Agrippini respexisse decretum concedet < manus illi imponatur in |nrnilcnliam ; «piùm Ipsi hææquus lector, lime non salis recle à P. Ilardiiino af­ < retici proprio allenili uni ad se venientes non baptifixum csl tale Concilium ann. Chr. 215, præserlim < zent, sed communicent lanlùm. > Non erràsse Pomiquùm Cyprianus in Ep. 73 , ad Jubajanum data anno licem in rebaplizationis negotio tanta argumenloinm dir. 254, dicat : < Apud nos non nova aut repentina < ros csl, ul baptizandos censeamus eos, uni ab h;vrcluce piobai Doctissimus Paler D. (‘oiisianiiiis Con­ stant, tom. I, Episl. Poiilif. ù pag. 2217, ul nimiùm I licis ad Ecclesiam veniunt, quandò mulli jam anni tardus, vel malignus sii, Alterum Concilium, in quo san­ ci lus canon : AT<* clericus ullus tub lam, euritmie susciconi. Donatisi. (3) Suspicor Lirinensem ad hæc Hieronymi in Dia­ perd, celebratum fuit circ. ami Chr. 215. (2) Celebralo à Cypriano III,Garlhagincnsi Concilio logo contra Luciferianos respexisse : < Conatus est B. in causò rebaplizationis anno Cbr. 25b vel 25G , Kal. < Cyprianus, inquit, contritos lacus fugere, nec bibero Sept, cum Episcopis 87 Proconsularis Provincia*. c de aqufi alienò : et idcircò hærelicorum baplisina Numidiæ, ac Mauritania?. graviter comments csl Stcc reprobaos, ad Sleplianum tunc Romanæ Vibis Lui- VINCENTÏl LIR1NENSIS COMMONITORIUM. ni 72S rebaptizare se jactitant, in sempiternum nogcl orsu­ gno igitur metu nobis immutat® fidei ac temerat® re­ ligionis piaculum pertimescendum est ; a quo nos so­ ros esse cum diabolo ? VII. Quod quidem mihi divinitus videtur promulga­ lùm constitutionis Ecclesiastic® disciplina, sed cliam tum esse judicium propter eorum maxime fraudulen­ censura Apostolic® deterret auctoritatis. Scitum enim tiam qui ciim sub alieno nomine hæresim concinnare cunctis est quàm graviter, quàm severe, quàm vehe­ nnchinentur, capiant plerumque veleris cujuspiam menter invehatur in quosdam beatus Apostolus Pau­ lus, qui miri levitate nimiùm citò translati fuerant ab viri scripta pauló involutius edita, quæ pro ipsâ sul eo qui eos vocaverat in gratiam Christi, in aliud Evan­ obscuritate dogmati suo quasi congruant ; ut illud ne­ scio quid quodcunque proferunt, neque primi neque gelium (i), quod non est aliud ; 2 Tim. 4, qui conccrsoli sentire videantur. Quorum ego nequitiam duplici vòrant sibi magistros ad sua desideria, n veritate qui­ odio dignam judico, vel eò quòd hæreseos venenum dem audilum averíenles, conversi vero ad fabulas; 1 propinare aliis non pertimescunt, vel eò cliam quòd Tim. 5, habentes damnationem quòd primam fidem ir­ sancti cujusquc viri memoriam lanquam sopitos jam ritam fecissent ; quos deceperant ii de quibus ad Ro­ tañeres proplianò manu ventilant, et quæ silentio se­ manos fratres scribit idem Apostolus : Rogo autem roj, peliri oportebat, redivivi opinione diffamant, sequen­ fratres, ul observetis eos qui dissent iones et offendicula, tes omninò vestigia auctoris sui Cham, qui nuditatem præter docl rinam quam ipsi didicistis, faciunt ; cl decli­ venerandi Noe non modò operire neglexit, verum (¡no­ nate ab illis. Hujusmodi enim Christo Domino non que irridendam exteris enuntiavit. Unde tantam læsæ serviunt, sed suo ventri, et per dulces sermones el bene­ pietatis meruit offensam ut etiam posteri ipsius peccati dictiones seducunt corda innocentium , Rom. 16. Qui sui maledictis obligarentur, beatis illis fratribus mul­ intrant per domos, el captivas ducunt mulierculas onera­ tum longêque dissimilis, qui nuditatem ipsam reve­ tas peccatis, quæ ducuntur variis desideriis ; semper di­ rendi patris neque suis temerare oculis, neque alienis scentes, ct ad scientiam veritatis nunquam pervenientes, ¡«itere voluerunt, sed aversi, ul scribitur, texerunt 2 Tini. 3. Vaniloqui ct seductores, qui universas domos cum : quod csl erratum sancti viri nec approbòsse nec subvertunt, docentes quæ non oportet, turpis lucri gratti. prodidisse (1); atque idcirco beatò in posteros benedi­ Tit. I. Homines corrupti mente, reprobi circii fidem , 2 ctione donati sunl. Sed ad propositum redeamus. MaTim. 3, superbi, el nihil scientes, sed languentes circa quæslioncs cl pugnas verborum ; qui ventale privati < scopum, superbie read Africanam synodum direxit, < sed conatus ejus frustra fuit. Denique illi ipsi Epi- sunl, existimantes quæslum esse piclalem : simul au­ < scopi, qui rebaptizandos hærelicos cum eo staluctem ct otiosi discunl circumire domos ; non solùm au­ « rant, aci antiquam consuetudinem revoluti, novum tem otiosi, sed cl verbosi, clcuriosi loquentes quænon < emisere decretum. > Baluzius observat co sensu Hie­ oportet, 1 Tim. 5 : qui bonam conscientiam repellen­ ronymum dixisse novum emissum esse ab Afric. de­ cretum, quia cernebat à meliori ac majori parte Donates, circa fidem naufragaverunt, 1 Tim. I : quorum tistarum setius damnari in rebaptizandis hærcticîs. prophana vaniloquia mullùm proficiunt ad impieta­ Utcumque tamen se habeat quod Hieronymus refert, tem, el sermo eorum ulcancer serpit, 2 Tim. 2. René certum est post Stephani obitum Xysto sedente, Dio­ nysio Alexandrino sequestro pacem restitutam fuisse autem quod de iis item scribitur : Sed nitrii non profi­ Romanam inter,el Africanam Ecclesiam. Undè à Pon­ cient. Insipientia enim eorum manifesta erit omnibus, si­ tio in Vilâ Cypriani num. I i, Xystus appellatur bonus cut et illorum fuit. 2 Tini. 3. el pacificus Sacerdos. Et Cyprianus Ep. 80 aliis 82. Successum de Xysti passione monet, aitque à < nuntiis Vili. Cùm ergo tales quidam circumeuntes provincias < quos Romam, ul exploratam veritatem haberet, micl civitates,atque errores vcnalilios circumferendo, < serat, de gravissima persecutione et Papæ marlycliam ad Galatas (2)devenissent, cumque his auditis < rio sc facium fuisse certiorem. > Hæc pax forte in causò fuit, ut mulli cx Afris veritatem inlclligcrcnl, Galalæ nauseò quòdaro veritatis affecti, Apostolic® præscrüm quùm Cypriano teste quidam cum Slephano Calbolicæque doctrinæ manna revomentes, bærcticæ communem haberent sententiam. novitatis sordibus oblectarentur, ita sese Apostolic® (I) Filios verenda patris sui supericelo dorsis pallio potestatis cxeruilauctoritas, ut summò cum severitate aversos operuisse est, ul Gregorius 25 Moral., cap. 22, loquitur, bonis subditis sic propositorum suorum mala morem ipsi gerendo, ne quid notitia dignum dissimu­ displicere, ul lamen hæc ab aliis occultent : < Operiletur in Ecclesiasticò historió. < mentum, inquit, aversi deferunt, quia judicantes fa(1) Hoc Apostolicum testimonium non aliter à Ter­ < cium el venerantes magisterium nolunt videre, quod tulliano lib. 4 cont. Marcioncm,et Hieronymo in Com­ < tegunt. > Quod prudens optimi Puntilléis ac Vincenmentariis super hanc epistolam laudatur, reluctante ta­ lii monitum, summoporè commendat celebris ex Promen Erasmo. tcstanlium parte editor Cypriani Joannes Fellus Epi­ (2) Falsi hi fratres docebant hominem cx operibus scopus Oxoniensis ; at aliis placet Patrum castigare er­ legis justificandum, deceperuntquc Galatas, ul circumrala, inter quos libenter nomen professus esi suum cisionen), ac alias legis ceremonias unà cum Christi Clericus; quam ob causam in Ep. 6 Crii, et Eccles, lege vclul ad salutem necessarias observarent. Hinc culpat dissimulationes omnes in Ecclesiasticò historió Paulum deprimebant inter Apostolos, cum insimulan­ ut illicitas. At demus magnorum hominum esse casti­ ganda peccati, ne forte incauli illa sequantur; quo la­ tes, vclul aliis contradicentem. Qm fcpnrst monos, ubi rescivit, epislolò ægris Calatarum animis ilò mede­ men modo id à quibusdam est prostilum, non dico ebristianum, sed nec ingenuum decet hominem, nem­ tur; 1. improborum coercet audaciam, dignitatem sui pe cum amaritudine, rabie, acerbitate; dolose levia Apostolati^ defendens. 2. doctrin® suæ concordiam cum aliis Apostolis ex habitó cum illis collatione pro­ errata invidiosis vocibus exasperando, praeteritis dissinmlatisque ingentibus mentis. Dc tali ac latitò ini­ bat. 3. acccrsitis rationibus ac veleris Scriniuræ lestiquitate graviter postúlalos est Clericus ipse a viris pro­ mòniis seductos ab errore revocat. Epistolam scripsit circa ann. Chr. æræ 56, à Clir. morio 23. bitate et doctrinó conspicuis, quod opus fuil advertere, 72H VINCENTII L1H1NENSIS COMMONITORIUM. 73C decerneret : Sed Ucci nos, inquii, nul angelus dc cado semper, ct ubique per litteras suas clamat ille, file vas evangclizet vobis præterquàm quod evungelizavimus vo­ electionis, ille magister gentium, die Apostolorum tuba, bis, anathema sil, Gal. 1. Quid est quod ail, Sed licèi ille terrarum praco, ille coelorum conscius, nt si quis nos? Cur non potius, Sed lìcci ego? Hoc est : Etiamsi novum dogma annuntiaverit, anathematizetur. Et con­ ¡‘drus, etiamsi Andreas, etiamsi Joannes, etiamsi po­ irà reclamant ranæquædam, elcyniphos, e! muscae (t) stremo omnis Apostolorum chorus evangelize! vobis moritura* quales sunt Pelagiam, et hoc Catholicis: Nobis, inquiunt, auctoribus, nobis principibus, nobis præterquàm quod evangelizavimus, anathema sil. Tre­ expositoribus, damnate quæ tenebatis, tenete quæ menda districtio , propter adserendam prima* (idei te­ damnabatis, rejicite antiquam fidem, patema instituta, nacitatem, nec sibi, nec cælcriscoapostolis pepercisse! Parùm csl : Etiamsi angelus, inquit, dc caelo evangeliza! majorum deposila; cl recipite : quænam illa tandem? horreo dicere : sunt enim làm superba, ul mihi non vobis, præterquàm quod cvangclizavimus , anathema sil. modo afirman, sed ne refelli quidem sine aliquo pia­ Non suffecerat ad custodiam Iraditæ semel íldci, hu­ manae conditionis commemorasse naturam, nisi angeli­ culo posse videantur. X. Sed dicet aliquis : Cur ergò persæpe divinitus si­ cam quoque excellentiam comprehendisset. Licii nos, inquit, aut angelus de calo. Non quia sancti cœlcstes- nuntur excellentes quxdam personæin Ecclesió consti­ tute res novas Catholicis annuntiare? RccU interro­ que angeli peccare jam possint; sed hoc csl quod di­ cit : Si etiam, inquit, liai quod non potest fieri, quis­ gatio el digna quæ diligenliùs atque uberius pertracte­ tur : cui lamen non ingenio proprio, sed divinx legis quis ille traditam semel fidem mulare lentaverit, ana­ thema sit. Sed hæc forsitan perfunctorie prolocutus auctoritate, Ecclesiastici magisterii documento satisfa­ ciendum est. Audiamus ergo sanctum Moysen; cl ipse csl, cl humano poliiis effudit impetu, quàm divinò ra­ nos doceat cur docti viri, et qui propter scientix gratione decrevit. Absit. Sequitur enim, cl hoc ipsum in­ genti molimine iterate insinuationis inculcat : Sicut pra> liam ab Apostolo etiam prophète nuncupantur, pro­ ferre interdùm permittantur nova dogmata, quæ vetus diximus, et nunc iterimi dico : Si quis vobis evangclizaverit, Testamentum allegorico sermone deos alienos ap­ præterquàm quod accepistis, anathema sil. Non dixit: pellare consuevit, eò quod scilicet ita ab haereticis Si quis vobis annuntiaverit præterquàm quod accepistis, ipsorum opiniones sicut à gentibus dii sui observen­ benedictus sil, laudetur, recipiatur; sed, analhema sit, inquit, id esi, separatus, segregatus, exclusus, nc unius tur. Scribit ergò in Deuteronomio bealus Moyses: Si surrexcrit, inquii, in medio itti propheta, aut qui ovis dirum contagium innoxium gregem Christi vene­ somnium vidisse se dicat, Deui. 13, id est, magis­ nata permixtione contaminet. ter in Ecclesia constitutus, quem discipuli vel audi­ IX. Sed forsitan Galatis ista tantum præcepta sunl. tores sui ex aliquà revelatione docere arbitrentur. Ergò cl illa solis Galatis imperata sunl quæ in ejusdem Epistolæ sequentibus commemorantur : qualia sunt Quid deinde? cl prerdixerit, inquit, signum atque por­ tentum, ct evenerit quod locutus csl. Magnus profectò hæc : Si vivimus spirila, spirila ct ambulemus. Son nescio quis signatur magister cl tanlæ scienliæ qui efficiamur inanis gloria capidi, invicem provocantes, in­ videntes, Gal. 5, cl reliqua. Quod si absurdum csl, cl sectatoribus propriis non solùm quæ humana sunl nosse, vcrùm cliam quæ suprà hominem sunl praomnibus ex æquo imperata sunt, restat ut sicut hæc morum mandata, ita etiam illa quæ de fide cauta sunt noscere |>osse videatur; quales fere discipuli sui jacti­ tant fuisse Valenlinum, Donatum, Photinum* Apolli­ omnes pari modo comprehendant, cl sicut nemini licet invicem provocare aut invidere invicem, ita nemini narem, cælerosque ejusmodi. Quid postea? ei dixerit, liceat, prætcr id quod Ecclesia Catholica usquequaquò inquii, libi ; Eamus, el sequamur deos alienos quos igno­ ras, ct serviamus eis. Qui sunl dii alieni, nisi errore? evangeliza! accipere. Aut forsitan tunc jubebatur, si quis annuntiàsset præterquàm quod annuntiatum fue­ extranei (pios ignorabas, id est, novi cl inauditi? Ei rat, anathematizari ; nunc veri) jam non jubetur. Ergò el illud quod item ibi ait : Dico autem, spiritu ambulale, (I) Susnicalur P. Macedo respexisse Gelasium Pon­ et desiderium carnis non perfidelis, tunc tantùm jube­ tificem ad nunc Vincenlii locum, dùm in Epist. ad Episcopos per Picenum constitutos, vocat delirum quem­ batur, modo vero jam non jubetur. Quòd si impium dam senem Pelagiauum muscam morituram, quùm pariter el perniciosum est ila credere, necessnrìò se­ vulgata lectio, ul ille loquitur, habeat musca.' morientes; quilar ul sicul hæc cunctis ælatibus observanda sunl, umlè in Comment. Eccl. Polem, cap. xj, infert Lirinensem non fuisse Pehgianà lue infeclum. Poterat ad­ ila dia quoquo quæ de non mutanda fide sancita sunl dere, appellari Cliam ranam à Gelasio. < Oblatus est candis ælatibus imperala sini. Annuntiare ergo aliquid «nobis, inquit, miserabilis senex Seneca nomine, in Christianis catholicis, prater id quod acceperunt nun­ « Pelagtanæ voraginis cœno, sicul de quibusdam in < Apocalypsi legimus, vehit una ranarum imprudenter quam licuit, nusquam licet, nunquam licebit; cl ana­ c immersus. Al Gelasio notum fuisse Vincenlii opus, thematizare cos qui annuntiant aliquid præterquàm non credo : alioquin illi meritum rependisset honorem quod semel acceptum est, nunquam non oportuit, nus­ in recensione librorum, el lesiimonium illud Eccl. 10, V. I, dc muscis morituris forte legit in Opiato Milcviquam non oportel, nunquàm non oportebit. Quæ cùm tano lib. 7. num. 4, vel Augustino lib. 2 coni. Ep. Peita sint, esine aliquis vel tantæ audacia* qui prætcr id tiliani cap. X, ubi aii : « Propter numerositatem muscis quod apud Ecclesiam annuntiatum est annuntiet, vel < arbilror esse compáralos; sed bi exterminant oleum tanta* levitatis qui pra ter id quod ab Ecclesió accepit < suavitatis, qui non ipsini Dei gratiam, sed homiiiui/i < inores intuentur. > accipiat? Clamat, cl repetendo clamat, cl omnibus, ct VINCENTII LHllNENSIS COMMONITOIUUM. 75! gratin quàm divina, cos politis commemoremus qui serviamus ris, id est, credamus cis, sequamur cos. Quid multis profectibus multAquo industria predili non ad extremum? non audies, inquit, verba propheta? illius aut somniatoris. El quare, oro te, à Deo non prohibetur parva: tentationi Catholicis hominibus exstiterunt. Ve­ doceri quod à Deo prohibetur audiri? Quia, ftquil, hit apud Pannonias majorum memoria Photinus Ec­ tentât vos Dominus Deus vester, ut palimi fiat utritm dili­ clesiam Sirmitanam tentasse memoratur : ubi cum gatis cum an non, in toto corde et in totà anima vestra. magno omnium favore in sacerdotium fuisset ascitus Luce clnriiis aperta causa csl cur interdilli! divina Pro­ et aliquandiù tanquàm Catholicus administraret, su­ cidentia quosdam Ecclesiarum magistros nova quæ­ bitò, sicut malus ille propheta aut somniator quem dam dogmata predicare patiatur. Ut tentet vos, inquity Moyses significat, creditam sibi plebem Dei persuadere Dominus Deus vester. Et profecto magna (entatio est cœpit ul sequeretur deos alienos, id csl, errores extra­ cùm ille quem tu prophetam, quem prophetarum disci­ neos, quos antea nesciebat. Sed hoc usitatum. Illud pulum, quem doctoren) cl adsertorem ventatis putes, vcrò perniciosum, quòd ad tantum nefas non medio­ quem summi veneratione ct amore complexus sis, is cribus adminiculis utebatur. Nam erat cl ingenii viri­ subitò latenter noxios subinducat errores, quos ncc bus valens et doctrinæ opibus (1) excellens cl eloquio citò deprehendere valeas, dùm antiqui magisterii du­ (!) De Photino natione Galalà, ità in Chronico Euceris prejudicio, ncc facile damnare fas ducas, dùm subii ab Hieronymo aucto ad aun. 379 juxta editionem, magistri veleris præpediris affectu. Arnaldi Pùntaci Yasalensis Episcopi : < Photinus in XÍ. Ilie forsitan efflagitet aliquis ul ca qu e sancti < Galatia moritur, à quo Photinianorum dogma indu( cium, qui multa conlincnliæ, cl ingenii bona unosuMoysi verbis adscrla sunt, Ecclesiasticis aliquibus de­ < porbiæ malo perdidit. > At Joannes Clericus in prel. monstrentur exemplis. .Equa expostulatio, ncc diù Artis Crii. Edition. Germanica pag. 15, ad sequentem differenda. Nam ut à proximis cl manifestis incipiam, transfert Basilium \occs illas, < qui multa contincnli.T qualem fuisse nuper tenlalioncm putamus, cùm infelix < cl ingenii bona uno superbite malo perdidit, > quod probat ex MSS., < temerariam correctionem, niait, ille Ncslorius, subitò cx ove conversus in lupum, gre­ < non passis, et ex Nazianzcno. > Miror hæc excidisse gem Christi lacerare cœpissct, cùm cum hi ipsi qui ro­ homini, qui ubique veritatis amorem ac candoris inge­ debantur cx magnò adhuc parte ovem crederent, ideònuitatem preferì ac jaciat. Sané Pontacus sex vidit MSS. Codd. Vaticanos, quorum duo tantùm recenlioqiic morsibus ejus magis paterent? Nam quis cum res ac infimæ notas tribuunt Basilio, quilín quatuor lacilé errare arbitraretur quem tanto Imperii judicio (i ) alii notò ac vetustate digniores constanter Photino in­ electum, tanto sacerdotum studio prosecutum riderci; genii laudem, ac superbia! malum adjudicent; quibus addere liceat duos alios, nempè Cod. Bibl. Vat. Palaqui cùm magno sanctorum amore, summo populi fa­ time num. 818, cl alterum Bild. Cani. Ottoboni lit. G. vore celebraretur, quotidie palàm divina tractabat elo­ tv, 1. In Bibliolhecà etiam Chrislian.v duo sunt Codices quia, el noxios quosque Judæorum cl Gentilium con­ num. 555 et 560 Chronici Eusebiani ab Hieronjmo futabat errores? Quo tandem iste modo non cuivis audi, ct tamen illa miiiimè in Basilio comparent, quamvis nullam passi sint temerariam correctionem; fidem (aceret se recta docere, recia predicare, recta ct reverá Scaliger in nolis ad hunc locum testatur ad­ sentire, qui ul uni bæresi suæ auditum patefaceret, jecta illa à quodam fuisse ad oram, ut à textu extranea. cunctarum bærescon (2) blasphcmias insectabatur? Sed Quæ diximus. Patrum etiam auctoritate firmantur. De Photini ingenio, ac superbià satis sil audire Epipliahoc erat illud quod Moyses ail : Tentât vos Dominus nium in hær. 71, ubi sic loquitur : < Photinus insania Deus vester si diligatis cum an non. Et ut Nestorium < non minimi elatus, et saprà omnes furiosus facpretereamus, in quo plus semper admirationis quàm < tus, etc., fuit loquax el acula! linguæ, et qui mullos utilitatis, plus famæ quàm experientiæ fuit, (pieni opi­ i posset pronuntiatione, cl dicendi promplitudinc de< cipero. > De Basilio veri) alia sunl prorsùs judicia nione vulgi aliquamdiu magnum humana magis fecerat Patrum, nam à (’one. Ephesino < Magnus ct Sanctis< simus est appellatus : gloria Ecclesiæ cl vere famulus (1) Erepto è vivis Sisinio, ortis dissidiis inter cleri­ c Dei. > Ab Alhanasio Ep. ad Joanncm < Orbis lumen, cos, Conslantinopolitanæ Ecclesiæ à Theodosio jeju­ ( vox el tuba orbis. Doctrina! palatium > à Greg. Naniorc renuntiatus est Praesul, Nestorius, qui Antiochi e S ib habitu cl professione monachi vivebat. El ul nar­ zianzen. Ep. 10. Al) Augustino lib. I, coni. Julian, cap. 5, nmn. 18, insiqnis vir, ct clara praeditus sancti­ rai Socrates lib. 7, cap. 29, ordinatus fuit anno Christi tate; cujus ingens meritum sic divinitus B. Ephremo 428, 1 Id. Apr. bonis omnibus applaudentibus, gratuostensum est. Nam quærens à Deo, ul ostenderet sibi hnlibusquo quasi alter futurus esset ChrysOBtomus. «pialis (|iianlusqiie Mr esset Basilius < Annuit volis Consulat lector Cæleslliii episl ad enmdein parle I, < Deus et oranti Ephremo oblata est è regione Altaris Conci I. Ephes, cap. 17, Cyrilli episl. ad Theodosium < species columnæ immensa» adeò ul jungeret codimi P nt. 5, Cone, cjusdsm< terris, voccsque somière in hæc verba : Qualem vidisti (2) Vix urbem Ecclcsiamque ingressus, in prima < columnam igneam, talem credito esse Basilium : > pimi habuit concione, Theodosium allocutus csl ce­ quod grave testimonium exstat in tom. I Bibl. Orient, lebri illà sententi, quæ sicut nonnullis placuit, ilà truculenta, cl arrogans aliis apparuit : < Da mihi, Im- pag. 59, num. xi, magno Ecclesia! bono, ac littcrari.c lleipublicæ incremento editæ à viro Clariss. Joseplio « perator, puram ab hærclicis terram, ct ego cadum « vicissim tibi dabo : everte inecum hæreticos, cl ego Sintomo Assemano. Nec obstat nediim ab hærclicis, sed cl à Catholicis de supercilio accusatum fuisse Ba< lecum Persas evertam. > Undè acriter insequi exorsus est cojuscuniqueseclæ homines voce et manu, ITæ- silimn, quibus cl ipse respondit Ep. 161, illosque Nazianzeni pia gravitas notat, ut iniquos ct acerbos rerum r ctonnn urbis potentià fretus. Et si fides Gothofredo judices. (Irai, in laudem Basilii, ac posterorum memoimhI Baronium, amnia illa Theodosii lex in Hæreticos riæ testatum reliquit < virum hunc, ct se ab ambitata omnes anno Cii 128, circa Mali finem, prodiit < tionc cl ihcatricA quàdam ingenii ostentatione abhorNestono auctore. Vidi Comm. Golhofrcdi in leg. 65 < ruisse. > Oxlic. Tlicod., ct Socratem lib. 7, cap. 28 cl sequ. 735 VINCENTII LIRINENSIS COMMONITORIUM. 734 prapolens; quippè qui utroque sermone copiose el XII. Hic a me forsitan deposcatur ul horum quos graviter disputaret cl scriberet : quod monumentis li­ Miprà commemoravi hxrcses exponam f Ncslorii scibrorum suorum manifestatur, quos idem partim græco, licet, Apollinaris, cl Pilotini. Hoc quidem ad rem de partim latino sermone composuit. Sed benè quòd qiiò nunc agimus non attinet. Propositum etenim nobis commissæ ipsi oves Christi multum pro catholicA fide est, non singulorum errores persequi, sed paucorum exempla proferre, quibus evidenter ac perspicue dcvigilantes el caula!, citò ad pncmonenüs Moysi eloquia monslretur illud quod Moyses ait, quia scilicet si respexerunt, cl prophctæ atque pastoris sui lic¿l ad­ mirarentur eloquentiam, tcntalloncm tamen non ignó­ quando Ecclesiasticus aliquis magister, cl ipse inter­ pretandis prophetarum mysteriis propheta, novi quid­ renme Nam quem antea quasi arietem gregis seque­ dam in Ecclesiam Dei tonici inducere, ad leniaiiouem bantur, cumdem deinceps velali lupum fugere coepe­ id nostram fieri Providentia divina patiatur. Utile igitur runt. Ncque solùm Pholini sed cliam Apollinaris (I) exemplo istius Ecclesiastic® tentalionis periculum dis­ fuerit, in excursu, quid suprà memorati hærclici sen­ tiant breviter exponere, id csl, Photinus, Apollinaris, cimus, ct simul ad observandas diligentius fidei custo­ diam commonemur. Etenim ipse auditoribus suis ma­ Ncslorius. Photini ergo secla hæc csl. Dicit Deum sin­ gnos aestus (2) cl magnas generavit angustias; quippe gulum esse ct solitarium, et more Judaico confitendum. Trinitatis plenitudinem negat, neque ullam Dei Verbi cómeos Ihìc Ecclesiæ iraherci auctoritas, huc magistri aut ullam Spiritús sancti putat esse personam, Chri­ retraheret consuetudo; cumque inter atraque nuta­ stum veru hominem tantummodo solitarium adserit, bundi el fluctuantes, quid poliiis sibi seligendum furet cui principium adscribí! ex Variò : et hoc omnimodis non expedirent. Sed forsitan ejusmodi ille vir erat qui dogmatizat, solam nos personam Dei Patris cl solum dignus ossei facilé contemni. Imò vero tanins ac talis Christum hominem colere debere. ILee ergo Photinus. cui nimium citò in plurimis crederetur. Nam quid illo Apollinaris vcrò in unitate quidem Trinitatis quasi præslantius, acumine, exercitatione, doctrina? Quam consentire se jactitat, et hoc ipsum non plcnò fidei (I) mullas ille hæreses mullis voluminibus oppresserit, sanüatc; sed in Domini incarnatione apcrtò professione quot inimicos fidei confutaverit errores, indicio est blasphemat. Dicit enim in ipsù Salvatoris nostri came opus illud triginta non minùs librorum, nobilissimum aut animam humanam pcmt&s non fuisse, aul certe ne maximum, quo insanas Porpbyrii calumnias magnò talem fuisse cui mens cl ratio no.a esset. Sed ct ipsam probationum mole confudit. Longum csl universa ipsius Domini carnem non de sanet® Virginis Marix came opera commemorare; quibus profectu summis aedifi­ susceptam, sed de cœlo in irginem descendisse dice­ catoribus Ecclesiæ par esse potuisset, nisi prophanò bat; eamque nutabundus semper ct dubius inoducoxillà hærelicæ curiositatis libidine novum nescio quid teniam Deo Verbo, modò de Verbi divinitate faciam adinvenisset quoct cunctos labores suos vclulcujusdam predicaba!. Nolebat enim in Christo esse duas sub­ lepre admixtione fœdarcl et comminerei ut doctrina stantias, unam divinam, alteram human?m, unam ex ejus non làm ædiiicatio, quàm lenialio poliiis Eccle­ Patre, alleram ex matre; sed ipsam Verbi naturam siastica diceretur. putabat esse discissam, quasi aliud ejus permaneret in (1) Prater Apollinarium Ilierapçlitanum Antisti­ Deo, aliud veri) versum fuisset in carnem; ul cum vo­ tem magni nominis virum, qui sub M. Antonio floruit titas dicat ex duabus substantiis unum esse Curistum, circa «piarli seculi medium duo exstiterunt A pollinarii paler nempe cl Illius ambo Alexandrini genere, ac Ble contrarius veritati ex unò Christi divinitate duas merque Laodiceam se contulit sub Theodoto urbis dscrat factas esse substantias. Hæc itaque \pollinaris. Episcopo, commoratique ibi sunl sub Georgio illius successore. At ab islo fuere à communione semoti, li­ Ncslorius autem contrario Apollinari morbo, diunsese cet paler in presbyterorum, ac filius in Ledorum or­ duas in Christo substantias distinguere simulat, duas dinem esset cooptatus. Quà autem de causò incertum introducit repente personas, et inaudito scelere duos Cdt dissentientibus veteribus. Nonnulli dicunt ob ar­ ctissimum amicitiæ vinculum, quo Epiphanio Sophista! (1) Miror doctissimum virum Dionvsium Pelavium homini gentili merque erat junctus; alii, ul Sozome- torn. 5. TheolOg. dogm. lib. t, cap. tf, n. 15, opposi­ nus.qiiia Athanasio communicaverant Laodiceam trans­ tum legere, quasi nemnè Yincentius dixerit, rl ipsum pleni fidei sanitate, reclamantibus editionibus, ac con­ eunte, ut Alexandriani ab exilio rediret; quoniam textu ipso : præsertim quia non latuit virum omuigenò notum Apollinariis erat Georgiani parùm in Trinitatis eruditione refertum à Basilio in Ep. 295, ct ò Gregorio professione sibi constare. Ulcilmqiie res acciderit, Nazianzeno in Ep. 1, ad Clcd. pag. 714. reprehensum Apollinaris filius illatam injuriam impotenter ferens, fuisse Apollinarem, ut in Sabellii errorem inclinan­ artis suæ fiduciò fretus, rl ulciscendi cupiditate novam tem, cujus rei testes hic posterior affert libros illius. excogitavit hærcsim; quam ncc disseminare quievit Hinc minime audiendus Leontius in lib. desectis Act. paulo posi Laodiceno Episcopo renuntiato. Et quia J, tom. 11, Bibi. PP. dùm aflinnal hominem non er­ antequam in infortunium dehiberetur. Sanctis viris ran* circa Trinitatem. < Tametsi, inquit, Gregorii Epiphanio, Athanasio, Basilio, Serapioni, aliisque fidei < ambo etiam hac in parte erroris illuni arguant. > Sed defensoribus erat apprimè chartis : propterva funestior pra ter Gregorios exstat etiam Basilius "cl Lirinensis. ejus lapsus Ecclesiæ accidit, ubcnorvsque lacrymas ut alios omittam; undè suspicor non pervenisse ad Epiphanio et Basilio expressit, infelicem tanti viri exi­ Leonlium Apollinaris libros, in quibus erratum depre* tum deplorantibus. Consulat Lector. Dionys. Pelav. hendilNazianzenus : nisi forte quis dicere malit, homi­ torn. 5, Theol. Dog. lib. 1, cap. 6, num. 2 cl 5. (2) Hæc est lectio Cod. Beg. Undè confirmatur con­ nem contraria dogmata vulgasse, quod accidere illi potuit, dùm < in iraclaiulò Theologià non è Scripturis, jectura Ballimi. Petri Duac., qui in margine edit, su.r « seti ex humanis inventis argumenta petebat, > quem­ adnotavit Inc legendum crstue uro co quod editiones admodum ait Basilius. habebant actus. Balu/ius. VINCENTII LIRINENSIS COMMONITORIUM. 7» 73C esse vult filios Dei, duos Christos, unum Deum, alte­ anima, aliud caro; ncc tamen duo Petri, caro cl ani­ rnili hominem, unum qui ex Paire, alterum qui sil ge­ ma; aul alter Paulus anima, ct alter caro; sed mnis neratus cx maire. Atque ideò asserii sanctam Mariam idemque Petrus, imus idemque Paulus, cx duplici dinon Theotocon, sed Christotocon esse dicendam : quia versâque subsistens animi corporisque naturò. Ila igitur scilicet ex cò non ille Christus qui Deus, sed ille qui in uno eodemque Christo duæ substantia sunt ; sed una erat homo, natus sit. Quòd si quis eum putat in litteris divina, altera humana; una ex Patre Deo, altera cx suis unum Christum dicere ct unam Christi predicare matre Virgine; una coæterna et aqualis Patri, allora personam, non temere credat. Aul enim istud fallendi ex tempore el minor Paire; una consubstantialis Patri, arte machinatus est, ut per bona facilius suaderet ct altera consubstantialis matri; unus tamen idemque mala, sicut ait Apostolus : Perbonum mihi operatus est Christus in uiròquesubstantià. Non ergò alter Christus mortem, Rom. 7. Aut ergò, ut diximus, fraudulentia Deus, alter homo; non alter increatus, alter creatus; causò quibusdam in locis scriptorum suorum unum non alter impassibilis, alter passibilis; non alleræqua­ Christum ct unam Christi personam credere se jactitat, lis Patri, alter minor Patre; non alter ex Patre, alter aut certe post partum jam Virginis ¡là in unum Chri­ cx matre; sed unus idemque Christus Deus cl homo, stum duas perhibet convenisse personas, ut tamen con­ idem non creatus et creatus, idem incommutabilis cl cepts seu partiis Virginei tempore, cl aliquanto postea impassibilis, idem commutatus ct passus, idem Patri duos Christos fuisse contendat ; ut ciim scilicet Christus et æqualis et minor, idem ex Patre ante secula genitus, homo communis primiim el solitarius natus sil, cl nec idem in scculo ex maire generatus, perfectus Deus, iJiim Dei Verito persona unitate sociatus, posteà in cum perfectus homo. In Deo summa divinitas, in homine adsumentis Verbi persona descenderit; cl licet nunc plena humanitas. Plena, inquam, humanitas: quippe in Dei gloria maneat adsumptus, aliquandiii tamen nihil quæ animam simul habeat ct carnem, sed carnem ve­ inter illum cl caleros homines interfuisse videatur. ram, nostram, maternam, animam vero intellectu præXIII. lire ergò Ncslorius, Apollinaris, Photinus ad­ dilam, mente ac ratione pollentem. Est ergò in Christo versus Catholicam fidem rabidi canes latrant : Pholiverbum, anima, caro; sed hoc totum unuscsl Christus, mis, Trinitatem non confitendo; Apollinaris, converti­ unus filius Dei, cl unus Salvator ac Redemptor noster. bilem Verbi dicendo naturam, cl duas in Christo sub­ Inus autem, non corruptibili nescio quò divinitatis ct stantias non confitendo, ct aul totam Christi animam humanitatis confusione, sed integrò et singulari qui­ aut certe mentem atque rationem in anima denegando, dam unitate person®. Neque enim illa conjunctio alte­ cl adserendo pro sensu mentis fuisse Dei Verbum; rum in alterum convertit atque mutavit (qui est error Ncslorius, duos Christos aul semper esse, aul aliquanproprius Arianorum) (1), sed ita in unum politis utrum iliù fuisse adseverando. Ecclesia veri) Catholica cl de que compegit, ut manente semper in Christo singulaDeo cl de Salvatore nostro recta sentiens, nec in Tri­ (I) Ut Ariani facilius improvidis suaderent Verbum nitatis mysterio noe in Christi incarnatione blasphe­ alterius esse à Patre substanti®, passum assentire in mat. Nam el unam divinitatem in Trinitatis plenitudine carne; ac animæ instar fuisse corpori divinitatem illam cl Trinitatis æqualilatem in unò atque càdìm majestate Verbi voluti secundariam aiebant; unde cx eorum mente in humanitatem quasi conversa eral divinitas, icneralur, cl unum Christum Jesum, non duos, ciimdum substantiva hominis forma in Christo locum te­ ilcmquc Deum pariter atque hominem confitetur. Unam nuit. Hunc errorem assumpta humanitatis destruen­ quidem in 00 personam, sed duas substantias; duas tem fidem prater Lirinensem exprobat illis Leontius substantias, sed unam credit esse personam : duas de seel. Aci 2, Athanasius in lib. de salutari Adventu, el in allero de incarnatione Christi : ac potissimum substantiis, quia mutabile non csl Verbum Dei, ul Hilarius in toto lib. x de Trinitate, unde numer. 9, ait : ipsum verteretur in carnem ; unam personam, ne duos < Volimi plerique eorum cx passionis metu, cl infirprofitendo filios, quaternitatem videatur colere, non < milate patiendi, non in natura cum impassibilis Dei < fuisse......Sed inferioris à Deo Patre natura, cl huTrinitatem. Sed opere pretium est ul id ipsum etiam < mana passionis trepidaverit metu, el ad corporalis atque etiam distinctius cl expressius enucleemus. In < perna congemuerit atrocitatem. » Qua» quiim ita sint, Deo una substantia, sed 1res person®; in Christo dua jam sine ambiguitate ulla facile, dirimitur lota contro­ substantia», seti una persona. In Trinitate alius atque versia, quam Claudianus Mamertiis, Berengarius ac Joannes quidam apud Philippum bona spei Abbatem alius, non aliud atque aliud; in Salvatore alimi atque excitârunt Hilario, quasi humanas in Christo Passiones aliud, non alius atque alius. Quomodò in Trinitate alius neganti num. 23 ejusdem libri diun inquit : < Passus atque alius, non aliud atque aliud? Quia scilicet alia el < quidem est Dominus Jesus Christus, diun caditur, < dinn suspenditur, diun crucifigitur, dùm moritur : lenona Patris, alia Filii, alia Spii itûs sancti ; sed ta­ < sed in corpus Domini irruens Passio, nec non fuit men Patris cl 1 ilii et Spiritûs sancti non alia et alia, < Passio, nec tamen naturam Passionis exseruit, dum sed una cademquc natura. Quomodò in Salvatore aliud < et panali ministerio desævit, et virtus corporis sine < sensu pana! vim pana in sc desavientis excepit. > atque aliud, non alius atque alius? Quia videlicet al­ tera substantia divinitatis, altera humanitatis; sed ta­ Sensus ergo est : Passio quò casus est Christus, luit ex parte corporis, seu humanitatis ò Verbo assumpla»M men deitas et humanitas non alter et aller, sed unus qua sensu, dolore, tolerantia demutata est; sed vera non fuit ex parle Verbi, quod demutationis effectibus Idemque Christus, unus idemque filius Dei, et unius carucrit : cl hoc est quod Hilarius inquit Filium Dei ejusdemque Christi ct filii Dei una cademquc persona; ri/n píruíT in sc drsm ientis sine sensu pœnœ excepisse. sicut in homine aliud caro, el aliud anima, sed unus Consulat loci generalem prrfal. nnemissam Operibus D. Ililarii Edit. P. Constant. § III. demque homo anima cl caro. In Pelro ct Paulo aliud 737 VINCENTII L11UNENSIS COMMONlTOftlDM. rítale unius cjusdemquc persona», in ælcrnum quoque permaneat proprietas uniuscujusque naluræ; quò sci­ licet nec tmquàin Deus corpus esse incipiat, nec ali­ quando corpus, corpus esse desistat. Quod etiam hu­ manas conditionis demonstratur exemplo. Neque enim in praesenti tantum, sed in futuro quoque, unusquisque hominum ex anima constabit et corpore, ncc tamen unquam aul corpus in animam aul anima vertetur in corpus; sed unoquoque hominum sine line victuro, in unoquoque hominum sine line ncccssariò ulriiisquo substanliæ differentia permanebit. Ilà in Christo quo­ tine utriusque substanliæ sua cuique in ælcrnum pro­ prietas , salvi tamen persona* unitale, relinenda est. XIV. Sed ciim personam sæpiùs nominamus, cl di­ cimus quòd Deus per personam homo factus sil, vehe­ menter verendum csl ne hoc dicere videamur quòd Deus verbum sola imitatione actionis quæ sunt nostra susceperit, el quidquid illud est conversationis hu­ mante, quasi adumbratus, non quasi verus homo fece­ rit; sicut in theatris fieri solet, ubi unus plurcs effingit repente personas, quarum ipse nulla est. Quotiescum­ que etenim aliqua suscipitur imitatio actionis aliente, ila aliorum officia aul opera patrantur, ul tamen hi qui agunt, non sint ipsi quos agunt. Neque enim (ul, verbi gradò, sccularium cl Manichæorum (i) utamur exem­ plis), ciim ador tragicus Sacerdotem effingit aul re­ gem, sacerdos aut rex est. Nam desinente actu simul et ea quam susceperat persona desistit. Absit hoc à nobis nefarium scelcslumque ludibrium. Manichæorum sit ista dementia; qui phanlasiæ praedicatores, aiunt Filium Dei Deum, personam hominis non suhstantii extilisse, sed actu putativo quodam cl conversatione simulàssc. Catholica verò fides ita Verbum Dei homi­ nem factum esse dicit, ul quæ nostra sunl, non fallaciler el adumbralé, sed vere expressèque susciperet, cl quæ erant humana, non quasi aliena imitaretur, sed potius ul sua gereret; ct prorsus quod agebat, hoc Cliam esset. Sicut ipsi nos quoque in eo quod loquimur, sapimus, vivimus, subsistimus, non imitamur homines, sed sumus. Neque enim Petrus ct Joannes, ul cos po­ tissimum nominem, imitando erant homines, sed sub­ sistendo. Neque enim Paulus simulabat Apostolum, aul fingebat Paulum ; sed eral Apostolus, et subsiste­ bat Paulus. Ila etiam Deus Verbum adsumendo et habendo carnem, loquendo, faciendo, patiendo per carnem, sine lillà tamen suæ corruptione naturar, hoc omninò praestare dignatus est ut hominem perfectum non imitaretur aul fingeret, sed exhiberet, ul homo verus non videretur aul putaretur, sed esset atque sub» sisteret. Igitur sicut anima connexa carni, nec in car­ nem tamen versa, non imitatur hominem, sed csl homo, el homo non per simulationem, sed per sub­ stantiam, ila etiam Verbum Deus, absque lillà sui con­ fi) Arbitratur Bahizius ò sciolo quodam adjectam fuisse parenthesi Manichiroruin vocem : qui Vincen­ tium non intelligens, putavit comparationem eam sumi à Manichaeis. Deinde ad voces Sacerdotem effingit, ait, tragoedos et comœdos induisse pal&m Episcopi per­ sonam , non secus ac aliorum hominum. 7M versione, uniendo sc homini, non confundendo, non imitando factus est homo, sed subsistendo. Abjiciatur ergo tota penilùs personæ illius intelligenlia quæ fin­ gendo imitatione suscipitur, ubi semper alius est ct aliud simulatur, ubi ille qui agit, nunquam is est quem agit. Absit etenim ut hoc fallaci modo Deus Verbum personam hominis suscepisse credatur; sedila potius ut incommutabili sua manente substantia, et in sc per­ fecti hominis suscipiendo naturam, ipse caro, ipse homo, ipse persona hominis esisterei, non simulato­ ria, sed vera, non imitativa, sed substantiva, non de­ nique quæ cum actione desisteret, sed quæ prorsiis in subslanlia permaneret. XV. Hæc igitur in Christo personæ unitas nequa­ quam post Virginis parium, sed in ipso Virginis utero corr.pacta atque perfecta est. Vehementer enim prancavcrc debemus, ut Christum non modò unum, sed etiam semper unum confiteamur : quia intoleranda blasphcmia est ut etiamsi nunc eum unum esse conce­ das, aliquandò Lamen non unum, sed duos fuisse con • tendas, unum scilicet post tempus baptismatis, duos verò sub tempore nativitatis» Quod imrncnsu.n sacri­ legium non aliter profectò vitare poterimus nisi uni­ tum hominem Deo, sed uniLalc personæ , non ab ascensu, vel resurrectione, vel baptismo, sed »am in matre, jam in ulero, jam denique in ipsi virginali conceptione fateamur : propter quam personæ unitalem indiflerenlcr alque promiscue cl quæ Dei sunt propria tribuuntur homini, et quæ carnis propria adscribunlur Deo. Inde est enim quod divinitùs scriptum est cl filium hominis descendisse de cœlo , cl Domi­ num majestatis crucifixum in terrà, Joan. 5. 1 Cor. 2. Inde etiam est ul carne Domini faclò , carne Do­ mini crealà, ipsum Verbum Dei factum, ipsa sapientia Dei impleta , scientia creala dicatur; sicut in præscicntiò manus ipsius ct pedes ejus fossi esse refe­ runtur. Per hanc , inquam , personæ unitatem illud quoque similis mysterii ratione perfectum est, ut came Verbi ex integrò maire nascente , ipse Deus Verbum naius cx Virgine calholicissimè crcdalur, im­ piissime denegetur. Quæ cùm ità sint, absit ul quis­ quam sanciam Mariam divinæ gratini privilegiis cl speciali gloriò fraudare conclur. Est enim singulari quodam Domini ac Dei nostri, Filii aulem sui, munere verissime ac beatissime theotocos confitenda; sed non eo motio theotocos quo impia quaedam lucrosis suspi­ catur, quæ adserit eam Dei matrem solò appellatione dicendam, quòd cum scilicet pcpercrit hominem qui postea factus csl Deus ; sicut dicimus Presbyteri matrem, aul Episcopi matrem, non jam Presbyterum aul Episcopum pariendo , sed eum generando homi­ nem qui postea Presbyter vel Episcopus factus est. Non ila, inquam , sancta Maria theotocos , sed ideò poliiis quoniam, ul supra dictum est, jam in ejus sa­ crato utero sacrosanctum illud mysterium perpetra­ tum est, quod propter singularem quamdam atque uni­ cam personæ. unitatem, sicul Verbum in carne caro, iti homo in Deo, Deus est. XVI. Sed jam ea qu r suprà de memoratis liærcei- 739 VINCENTII LIRINENSIS COMMONITORIUM. bus vcl de cathóìicà fide breviter dicta sunt renovand» causà memori» brevius slricliùsque repelamus; quò scilicet cl inlelligantur iterala plenius, ct firmiùs inculcala teneantur. Anathema igitur Photino non recipienti plenitudinem Trinitatis, et Christum hominem tantummodo solitarium predicanti. Ana­ thema Apollinari adserenti in Christo convers» divi­ nitatis corruptionem, ct auferenti perfeci» humanitatis proprietatem. Anathema Neslorio neganti ex Virgine Deum natum , adserenti duos Christos , cl explosà Trinitatis fide , quatemitatem nobis introducenti. Beata (I) verò Catholica Ecclesia , quæ unum Deum in Trinitatis plenitudine ct item Trinitatis æqualilaie n in unâ Divinitate veneratur ; ul neque singularitas substanti» personarum confundat proprietatem, neque item Trinitatis distinctio unitatem separet Deitatis. Beata, inquam, Ecclesia, quæ in Christo duas veras perfcctasque substantias, sed unam Christi credit esse personam , ut neque naturarum distinctio unitatem person» dividat, neque item person» unitas differen­ tiam confundat substantiarum. Beata, inquam, Eccle­ sia , qu» ut unum semper Christum esse cl fuisse fateatur, unitum hominem Deo, non post parium , sed jam in ipso matris ulero confitetur. Beala, in­ quam , Ecclesia, qu» Deum facium hominem non conversione nalur» , sed person» ratione inlclligil, person» aulem non simulatori» cl transeuntis , sed substantiva ac permanentis. Beata, inquam, Ecclesia, qu» hanc person» unitatem tantam vim habere pro­ dicat ut propter cam miro ineffabilique mysterio ct divina homini cl Deo adseribat humana. Nam propter cam cl hominem de cœlo sccundùm Deum descendisse non abnegat, ct Deum secundum hominem credit in terrà factum , passum, ct crucifixum. Propter ca de­ nique ct hominem Dei filium ct Deum filium Virginis confitetur. Beata igilur ac veneranda» benedicta, ct sacrosancta, et omninò supero» illi angelorum lauda­ tioni comparanda confessio, qu» unum Dominum Deum irinà sanctificatione glorificat. Idcirco etenim vcl maxìmò unitatem Christi prodicat, ne mysterium Trinitatis excedat. Hæc in excursu dicta sint, alias, (I) Quùm tot, cl tank» olim fuerint, quemadmo­ dum cl nunc sunl, olios» hæreticoruin fraudulenti» contra Trinitatis Incarnationisque mysteria, stat nihi­ lominus .catholic» fidei integritas, tanquam rupes valida , cl immota adversus omnes ventos, pluvias, torrentes, quia, inquit Hilarius lib. 2. de Trinit. numer. 22. < lì quædam medicamentorum genera sunt < ita comparata, ul non singulis lantùm ægritudinibus • utilia sint, sed omnibus in commune medeantur < habeantque in se virtutem generalis auxilii ; ila « cl fides catholica non adversus singulas pestes, sed < contri omnes morbos opem inedel» communis im< periit ; non infirmanda genere , non vincenda nu< mero, non diversitate fallenda ; sed una atque t eadem adversum singula omniaque consistit. Magnum < est enim , tot in unà cà esse remedia, quot morbi i sunl; ct totidem veritatis esse doctrinas, quolidem < erunt studia f.dsitatis. Contrahantur in unum no« mina luvreticorum, ct omnes scholæ prodeant : < audiant unum ingenitum Deum patrem , et unum « unigenitum Dei Filium perfecti Patris perfectam < progeniem, > etc. qu» sequuntur. si Deo placuerit, uberius tractanda cl explicanda. Nunc ad propositum redeamus. XVII. Dicebamus ergo in superioribus quòd in Ecclesià Dei tenlatio esset populi, error magistri, ct tanto major tenlatio quanti) ipse esset doctior qui er­ rarci. Quod primum Scripturo auctoritate, deinde ecclesiasticis docebamus exemplis , eorum scilicet commemoratione qui ciim aliquaiidiù san» fidei forent habiti, ad extremum tamen aul in alienam decidis­ sent sectam , aul ipsi s«am hæresim condidissent. Magna profecti) res, cl ad discendum utilis, ct ad re­ colendum necessaria ; quam ctiam atque ctiam exem piorum molibus illustraro atque inculcare debemus; ul omnes vere Catholici noverint se cum Ecclesià do­ ctores reciperc, non cum doctoribus Ecclesiæ fidem deserere decore. Sed ego ila arbitror, quòd cùm mullos in hoc lentandi genere proferre valeamus, nemo pené sil qui Grigonis lenlationi valeat comparari ; in quo plura adeò preclara , adeò singularia, adeò mira ex­ stiterunt , ul inter initia habendam cunctis adscrlionibus ejus fidem quivis ille facile judicaret. Nam si vita facit auctoritatem , magna illi industria , magna pudicilia (I), palieniia, tolerantia. Si genus vcl (!) Pudicili» amore suum evirare corpus ausus fuil, non lAm ferro exsectis genitalibus , quàm cicu­ tam illis adbibendo, ut Athenienses Hierophantes, ad compescendam libidinem illevisse testis est ipse lib.7 coni. Celsum : licet in diversas abeant etiam veteres Patres opiniones , quod candidò oportuit fateri. Hoc grande facinus ipse, elsi seri), damnavit tamen, vehementerque absterruit alios torn. 15, ad cap. 19, vers. 12, in Matlhæum , tùm Scripturarum auctoritate, tùm ra­ tionum pondere, ne conviciis , ac ignominià afficien­ dos , se omnibus præbcanl ; ct his verbis appositi Philonem, el Sextum arguit : < At his , inquit, Sac erarum litterarum circa illam sententiam minime < assecutis fides habenda non est : nam si inter friic« lus Spiritùs, cum charitale, cl gaudio, el palienlià, < cl reliquis quoque castitas recensetur, hanc potiiis « tanquam fructum dare , el masculum corpus à Deo < datum, conservare oportet, quàm aliud quidpiam < audere , adeò ut transgrediatur aliquis per apposi< tum ad rem de quà agitur hocco præceptum : Non < vitiabis aspectum barb.æ tu» , Lev. 19, v. 27........> El allatis Scripluræ locis nonnullis ferventiori fide pri ditos juvenes sic alloquitur : < Jam vcrò cum < animo suo cogitet, qui tale facinus commissurus < est : quænarn ab iis sit passurus, qui probris cum, < el conviciis appetentes, his verbis ulentur : Non in «trahit Eunuchus attritis, vel amputatis testiculis in • Ecclesiam Domini ; virum hunc inter castratos < numerantes. > Dcindò pauló post subdit : < Quas < nam vero capitis gravedines patiuntur, quas verti < £ines, qu» mentem ctiam quandoquò invadunt, cl < imaginum formatricem animæ vim sibi novas, ct < inusitatas ex hàc materià (semine) fingentem species < perluebant. > Quibus si addatur, id quod acute vidit Augustinus lib. G. prioris operis adv. Julianum cap. I i, num. 41, spadones etiam carnalis concupiscenti» urgeri stimulis, < miniis quidem laboriose, ne, inquit, < concumbendi quamvis irritus ipse conatus in cam < turpitudinem veniat, propier quam Calligonum Vn< lenliniani junioris Eunuchum gladio nox imus ultore « punitum meretricis confessione convicium ; neque < enim, et in Lib. Ecclesiastico adhiberetur indè simi< litado atipie diceretur : > Videns oculis , ct ingemi­ scens, «pinsi spado complectens virginem» cl suspirans, « nisi ct ipsi morerentur concupiscentia: carnalis effec­ tibus, licet destituti carnis effectibus ; » si, inquam, vc- VINCENTI! LIRINENî US. COMMONITORIUM. 712 eruditio , Quid cO nobilius ( l)t qui primiim in c?i domo full tain amœna, Uni lactea, tam dulcis oratio ul mihi natus est quæ est illustrat i mail) rio , deinde pro cx ore ipsius non tam verba quam mella quædam fluxisse Christo non solimi patre sed omni quoque (acuitale videantur? Quæ non ille persuasu difficilia disputandi privatus, lantàni inter sam læ paupertatis proferii viribus elimpidavit, quæ factu ardua non ul facillima angustias ul pro nomine Dominieæ confessionis (2) viderentur effecit7 Sed forsitan argumentorum tantum­ modo nexibus adserlioncs suas texuit? Imò plané sæpiùs, ul ferunt, adlligcrelur. Neque veru hæc in illo nemo unquàm magistrorum fuit qui pluribus divinæ sola erant quæ cuncta postea tentationi forent, sed tanta etiam visingenr, tam profundi, tàm acris, tam legis uteretur exemplis. Sed, credo, pauca conscripsit? Nemo mortalium plura ; ul mihi sua omnia non solùm elegantis ul omnes pene multimi longequc superaret ; tanta doctrinæ ac totius eruditionis magnificentia ut non perlegi, sed ne inveniri quidem posse videantur : pauca forent divinæ, penò fortasse null i humanæ phi­ cui ne quicqunm ad scicntiæ instrumenti deesset, losophiæ quæ non penitus adscqiiercliir : cujus scicnctiam plenitudo exabundavil a talis (I). Sed forsitan liæ cùm Græca concederent (3), lleiræa quoque ela­ discipulis pariim felix? Quis unquam felicior * Nempe borata sunt. Eloquentiam verò quid memorem, cujus innumeri cx sinu suo doctores, innumeri sacerdotes, confessores cl martyres cxtitcrunl. Jam vcrò quanta rum csl hoc, quod ait Sanctus Doctor, eerie nihil juvat exsiccatione, vcl exsectione proprium evirare apud omnes illius admiratio, quanta gloria, quanta corpus. Consulat Lector Baron, ad ami. ¿50, cl lluc- gratin fuerit, quis exsequi valeat? Quis non ad cum tiuin lib. I, Origen, cap. I, num. 13, adversus Halpaulo religiosor cx ultimis mundi partibus advolavit? loix, nui Origenis factum excusandum suscepit I. 4, Ori", def. Quis Christianorum non penó ut prophetam, quis phi­ (1) Genere fuit Ægyptius, Alcxandriæquc natus losophorum non ut magistrum veneratus est? Quàm anno (’hr. 185, ac Commodi G, I leulhcri Pap.v 9, aulem non solimi privalæ conditioni, sed ipsi quoque Friario Materno, cl M. Aitilo Bnidua Goss. Ejus pater fuerit reverendus imperio declarant historiæ, quæ fini Leonides Martyr, qui supplicium tulit capitis \. Kai. Maii ; quimi Lælus præessct Ægypto, ac ritu fe­ cum à matre (2) Alexandri Imperatoris accitum ferunt, rino in Ecclesiæ filios sævirel. cœlcslis utique sapienliæ merito, cujus cl ille graticci (2) DoclissimusPræsul Huctiuslib.9,Origen.cap. I. amore illa flagrabat. Sed el ejusdem Epistoke testi­ nJ), ex Epiphanie in hær. 64. cap. I, hoc præclaruin exîmiumque opus ab Origene praelitum commemorai monium perhibent quas ad Philippum Imperatoan. 18, suæ ætatis , quìim à Demetrio Alexandrinx» rem (3), qui primus Romanorum Principum ChristiaEcclesiæ Episcopo, Catechumenorum cura ei fuisset demandata : in quo sicut summa cum laude nomen < cernere, ul accurate perspeximus ab Hcbræis edocti, Domini confessus est ; ita exinde nunquam gentes < cum ipsorum exemplaribus nostra comparantes, homini pepercerunt. Quinn enim Egvptionim Deorum < quæ testimonium habent ab editionibus Aquilæ, ministris mos esset abraso vertice ni prophani Sera­ < Sxmmachi, cl Theodotionis, quæ non sunl deprnpidis gradibus populum alloqui, cum palmarum ramis, < valæ. > Consulat lector Fabricium lom. 5. lib. 5. ut ad sacra obeunda ascenderent, quo more gravissimæ cap. I. p. 223., ct 221. Tillcmontium in Mon. Eccl. illorum cæremoniæ continebantur : ille acceptis pal­ de Origene disserentem , et D. Bcrnardum à Monlemarum surculis erecto forlique animo alta voce sic falconis in Pncfat. ad llexapla Origen. compellabat adslantes : Adeste, accipite ramum, non (1) Vixit annos G9, quimi labore confectum Tyri Templi idolis consecrati, sed Christi. I nde animis summum virum mors consumpsit ann. post Ch. or­ Ethnicorum in se concitatis fugere , latitare, ac late­ tum 231, quo anno Interaninæ Gallas ct Volushnus bras commutare coactus csl. Acciderunt autem hæc interfecti sunl. Eàdem in urbe sepultos est. cujus sul» \qiiilà Alexandriæ Præfct lo. sepulcri vestigia hodiè superesse , qui loca illa lustrà(3) Amarus crudita»antiquitatis censor Joannes Cle­ runl,apud lluctium lib. I. Origen, cap. 4, num. 7el 9, ricus in quæsl. 2. Ilicronvmianà suadere conatur, referunt. Origenem imperitissimum llcbraicæ lingua' fuisse, (2) Mammæa nempe, quæ quùm Antiochiæ mora­ reluctantibus Tillcmonlio. Monlefalconio, el Fabricio. retur. Origenem accorsivi!. Post Severi vero mortem, Non vacat hic ncc lubel Clerici expendere argumenta, sub Zepherino Romam venit, non assectanda» Maniquiim notarum angustia' id non permittant ; undè salis mææ studio, quod consuit Baronins, sed desiderio sil observare , ila ab Origene consultos fuisse Judæos penilùs cognoscenda» Romana» Ecclesiæ omnium an­ in difficilioribus locis, quod nedimi llicronvmus, tiquissima», leste Euseb. lib. 6. Eccl. Hist. cap. IO. veriim etiam ipse testatur, ut aliquandò cum illis pu­ (5) Eusebius Cæsareensis in Chronico ab Hieronymo blice dcccrlàril, ac sapienlissimum illorum Alexandriæ aucto ad ann. Olir. 217, hæc habet : < Românocx Scriptura juxtV hebraicani veritatem convicerit ; < rum xxiu, Philippus regnavit annis 7. Philipp *s quod referi ipse lib. 1, coni. Celsum: • His verbis. < Philippum filium suum consortem regni facit nri< inquit, memini me urgere vehementer Judæum, qui < musqué omnium ex Romanis Imperatoribus Cnri< sapiens habebatur apud suos, quiimquo non posset < stianus fuit. > El ad an. 251. ait à Decio fuisse illos < se explicare, respondit sicut decebat Judæum. > interfectos oh odami in Christianam religionem. Eu­ Deinde non varò Orígenes ipse testatur Hebraicos sebio concinit Orosius lib. 7 Hist. cap. 20, aliique Codices a se diligenter fuisse inspectos, ul mederetur quorum testimonia preterire libet. In actis S. Pontii editionibus AqüHæ,Symniáchi, Tlieodolipnis, ac 70 in­ Martyris à Bahizio ex vetustis codicibus editis fertur à terpretum, ubi erant depravate. Hinc t. 8 Commentar, S. hòc viro fuisse ad fidem conversos. At Pagius longa dissertatione probat fabulosa esse omnia, quæ ds in Joannem pag. 150. Edit. Huctii l. 2, disserens dc Philippis Christianam religionem amplexis feruntur, porcis è rupe præcipitatis, ac in mare per Dæniones nixus testimoniis Ambrosii, Sulpicii, aliorumque di­ mi (Toca lis, observat non recte legi in loco Gerasenocentium Constantinum fuisse primum Imperatorem rum, vel Gadarenonmi ; quia < Gergcsa, inquit, & quà (’hristianum ; ac ex nummis , m quibus certa Philip­ < Gcrgesei, urbs est antiqua juxta stagnum, quod nunc porum gentilitatis signa doprehcndiintur, Pctavius < Tiberiadis vocamus, juxta quam rupes csl stagnum torn. 2 de Doct. temp. lib. 11, cap. 27, j>ost Baroniuin < adjacens, è quà ostenditur porcos à Dæmoniis m ex Zonarii obsonat quosdam nominis similitudine < pr.rceps delatos fuisse...... > Et pauló post subdit : < Talc erratum in Lege, cl Prophetis circa nomina licet deceptos, ad Philippum imperatorem accommodàssc, 741 VINCENTI! LIRINENSIS COMMONITORIUM. IU 713 diceretur : Si sur rexerit in medio tui propheta, Deut. nus full, Christiani magisterii auctoritate conscripsi. 15. El paulo post : Non audies, fiujuil, verba propheta Oc cujus incredibili quAdam scientia si qnis referen­ illius. Et ¡lem : Quia tentât vos, inquit, Dominia Dau tibus nobis Christianum non accepit testimonium , vester utrum diligatis eum an non. 'ere non solére Mitem tesiificantibus philosophis gentilem recipiat tenlatio, sed cliam magna tenlatio dctftam sibi alquc confessionem. Ait namque impius ille Porphyrins (I) in se pendentem Ecclesiam admiratione ingenii, scien­ excitum se famA ipsius Alexandriani puerum fere ti®, eloquenti®, conversationis, cl grati®, nihil de sc perrexisse, ibique cum ridisse jam senem, sed planò suspicantem, nihil verentem, subito à veteri Religione talem tantumque qui arcem totius scientiæ condi­ in novam prophanitatem sensim paulalimqtie traducere. disset. Dies me ciliiis defecerit quàm ea quæ in illo viro preclara exstiterunt vel ex minimA saltem parte Sed dicet aliquis corruptos esse Origcnis libros. Non resisto ; quin potius cl malo. Nam id à quibusdam et perstringam : quæ tamen omnia non soliim ad Reli­ traditum ct scriptum est, non Catholicis tantiim, vcriim gionis gloriam, sed etiam ad tentationis magnitudinem etiam ilæreticis. Sed illud csl quod nunc debemus ad­ pertinebant. Quotus enim quisque Lanii ingenii, tante vertere etsi non ipsum , libros tamen sub nomine suo doelrinæ, tante gralix vintiti ani facile deponeret, ac editos, magnæ esse lenlationi : qui multis blasphemianon illa potius uteretur sententia , se cum Origene nun vulneribus scatentes, non ut alieni, sed quasi sui errare malle, quam cum aliis vera sentire? el quid ct leguntur et amantur; ul etsi in errore concipiende plura? Eo res decidit ut tante person®, tanti doctoris, tanti propilei®, non humana aliqua, sed, ul exitus Origcnis non fuit sensus, ad errorem tamen persua­ dendum Origcnis auctoritas valere videatur. docuit, nimiinn periculosa tentado plurimos à fidei XVIII. Sed ct Tertulliani quoque eadem ratio csl integritate deduceret. Quamobrem hic Orígenes tantus Nam sicut ille apud Græcos, ita hic apud Latinos nos­ ac talis, dùm gratiA Dei insolentius abutitur, dum in­ trorum omnium facile princeps judicandus est. Quid genio suo nimiinn induire!, sibique salis credit, cùm enim hoc viro doctius, quid in divinis atque humanis pani pendit antiquam Christian® Religionis simplici­ rebus exercitatius? Nempê omnem philosophiam el tatem , dum se plus cunctis sapere præsumil, dùm cuncbs philosophorum sectas, auctores , adscrlorcsecclesiasticas traditiones ct veterum magisteria conte­ mnens, quædam Scripturarum capitula (2) novo more que sectarum, omnesque eorum disciplinas, omnern historiarum ac studiorum varietatem mirò quàdam interpretatur, meruit ul de sc quoque Ecclesiæ Dei mentis capacitate complexus csl. Ingenio veri) nonno làm gravi ac vehementi cxcclluit ut sibi nihil pencad quæ Philippo Ægypli Augustali conveniunt ; quod asserit praesertim (ie Epistolis Origcnis. Huetius lib. I expugnandum proposuerit quod non aut acumine inOrigen, cap. 2, num. 12, ait occultò à Fabiano fuisse ruperit, aut pondere eliserit ? Jam porrò orationis snæ initiatum Philippum Antiochi® sub BabylA ; et ideò laudes quis exsequi valeat, quæ, tanta nescio qnA ra­ celebratum à Catholicis id fuit, non reprehensum A fcntilibus, quia eos latuit. Suspicor amplexum fuisse tionum necessitate concerta est ut ad consensum sui liilipnuni Christianam Religionem, quod ci exprobant quos sunderc non potuerit impellat ; cujus quot penò nonnulli, quasi sic legere possel crimina. Hoc testan* verba, tot sententi® sunl ; quot sensus, toi vicloriæ. tur præler suprà laudatos Leontius Antiochenus , Sciunt hoc Marcioncs , Apelles, Praxcæ, Hermoge­ Chrvsoslomiis , et auctor Chronici Alexandrini ; sed non plene, hinc mulla, quæ gentilitatis erant, retinuit, nes, Judæi, Gentiles, Gnostici, cæleriquc; quorum ille ncc lidcin in posteros Imperatores transfudit. Quæ bla^phemias mullis ac magnis voluminum suorum mo­ suspicio inultis firmari posset monumentis. libus, vehit quibusdam fulminibus, evertit. Et tamen (I) Valcsius, cl post illum Huelius ex hoc Porphvrii testimonio inferunt duos exstitisse Orígenes, audios hic quoque post hæc omnia, hic, inquam , Tertullia­ Ammonii discipulos: nostrum, qui vulgo Adamantins nus, catholici dogmatis, id est, universalis ac vetuste est dictus, de quo Porphyrins tradit mullam ex scriptis apud posteros gloriam fuisse consecutum, sibique ado- fidei parimi tenax, ac disertior multò quàm felicior, mulnlA deinceps senlenliA, fecit ad extremum quod de. Iwsccnti \ aidé notum ; alterum vero qui fuit Herennii, cl Plotini condiscipulus, dc quo frequens mentio in eo beatus confessor Hilarius quodam loco scribit : So vitA Plotini ab eodem Porphyrio scriptA ; nihilque quenti, inquit, errore detraxit scriptis probabilibus aucto posterorum memoria; reliquit præler libellum de ritatem, Hilarius in Matth. c. 5. El fuit ipse quoque in D.rmonibus , ut constat ex Longino. Fuit autem hic condiscipulus, et æqualis Porpbyrii Romæ, si Eunapio Ecclesia magna tenlatio. Sed de hoc nolo plura dicere. lides. Verum , ul utriusque Origcnis latum appareat Hoc tantiim commemorabo, quòd contra Moysi præ discrimen , oportet advertere Adamantium imperan­ cepium exsurgentes in EcclesiA novellas Montani furias tibus Gallo et Volusiano ex Eusebio obiisse : alterum vero cx Porphyrio in vilà Plotini sub Gallieno in vivis ct insana illa insanarum mulierum novitii dogmatis som­ fuisse, ac librum quemdam elaborasse. nia (I) veras prophetias adseverando, meruit tilde se (2) Quæ fuerint ha® Scripturarum capitula exponit veteres tamen nemo accuratius illo etiam litteralem Epiphanius in Ancboratu nuincr. 51 cl 62, exordia Scriptura; sensum exposuit, ul probé nolmn est illis, ' • t •i is < Pl< iique . inquit, aUcr<>idc qui ejus lucubrationes evolverunt. Hinc optandum < Paradiso disputant, alquc inter ca Icros furiosus sané est. ut pauló æquiores in Origenem fuissent non ­ ( Orígenes adumbratam nescio quam speciem pro nulli cliam ex veterinus ; qui strenue quùm usi essent < veritate in mundum invexit. » El posteriori num,, hominis laboribus, graves postea ei liles excitAnint. « ili rum : < Redeo ad Originem (quod ipsi Deus igno(I) Inlelhgit Priscillam el Maximillam, nobiles ac < scat) : absurdi ssiman\aliam fabulam, cl allegoriam Opulentas feminas, quæ Ecclesias plurcs auro primiim, • fall* fidis hominibus proposuit, etc. > Vide S. \ irum deinde nefariis comipère dogmatibus. De bis ac Mon­ 1 K. bud. Oportet tunen hic advertere, quòd licci ab tano ProsDcr in Chronico ad Consulat. Cethegi cl Clari. Ongene peccatum sil ob frequentes allegorias, inter VINCENTll I.1HINENSIS COMMONÌTOIUE.M. 745 US quoquô Cl scripturis suis «liceretur : Si surrcxcrit in rii, semineces ac semivivi ; quippò qui tantam veneni medio lui propheta. El mox : 5on audies verba propheter hauserint quantitatem quæ nec occidat ncc digeratur, illius. Quan*? Quit, inquit, tentai vos Dominus vestir ncc mori cogat ncc vivere sinat, heu miseranda cun­ utrum diligatis cum an non, dido ! quantis illi curarum aestibus, quantis turbinibus XIX. Ilis igitur lotae laniis cætcrisquc ejusmodi exagitantur? Nunc etenim, quà ventus impulerit, inci­ Ecclesiasticorum exemplorum molibus evidenter ad­ lato errore rapiuntur ; nunc in scnaclipsos reversi, vertere, cl sccundiim Deuteronomii leges luce clarius tanquàm contrarii fiuclus, reliduntur, nunc temeraria iniciligere debemus, quòd si quando aliquis Ecclesias» præsumptione cl ea quæ incerta videntur ad probant; tiens magister à fide aberraverit, ad lentationcm id nunc irrationali metu, etiam quæ certa sunt expaves­ nostram fieri Providentia divina patiatur, ulriim dili­ cunt; incerti quà cant, quà redeant, quid ad pelant, gamus Deum an non in toto corde cl in lotâ anirnà quid fugiant, quid teneant, quid dimittant. Quæ quidem nostri. dubii et nude penduli cordis afflictio divinæ erga se mi­ XX. Quæ cùm ità sini, ille est verus el germanus serationis est medicina, si sapiant. Idcirco etenim ex­ Catholicus qui veritatem Dei, qui Ecclesiam, qui Chri­ tra tutissimum calholicæ fidei portum diversis cogita­ sti corpus di’igil, qui divina: Religioni, qui calholicæ tionum quatiuntur, xcrlierantur, aç pené enecantur fidei nihil præponil, non hominis cujuspiam auctori­ procellis, ut excussa in altum elate mentis vela depo­ tatem, non amorem, non ingenium, non eloquentiam, nant, quæ male novitatum ventis expanderant, scnon philosophiam ; sed hæc cunela despiciens, el in seque intra fidissimam stationem placidæacbonæ mafide fixus, stabilis, permanens, quicquid universaliter tris reducant cl teneant, atque amaros illos lurbulcnantiquitus Ecclesiam Catholicam tenuisse cognoverit, losque errorum fluctus primitus revomant, ut possint id sohnn sibi tenendum crcdcndumqiic decernit; quic­ deinceps vivæel salientis aquæ fluenta potare. Dedis» quid vero ab aliquo deinceps uno præler omnes vel cani bene quod didicerant non benè ; cl cx toto Eccle contra omnes sanctos novum cl inauditum subindici siæ dogmate quod intellectu capi polesl capiam, quad senserit, id non ad Religionem sed ad lentationcm non potest credant. ]K>tiiis inlelligit perlinere, tùm precipitò beali Apostoli XXI. Quæ cùm ila sint, itcrùm atq’æ ilcrùm eadem Pauli eruditus eloquiis : hoc csl enim quod in | rimàad meenm revolvens cl reputans, mirari salis nequeo Corinthios Epistola scribit : Oportet, inquit, ethareses tantam quorumdam hominum vesaniam, tantam cxcæesse, ut probati manifesti fiant in vobis, I Cor. 11 ; ac si cala: mentis impictalcm, tantam postremo errandi li­ dicerei : 01) hoc hæreseon non statim dix initus eradi­ bidinem ut contenti non sint traditi semel et accepià cantur auctores , ut probati manifesti fiant, id est, ut antiquitus credendi rcgulà, sed nova ac nova in diem unusquisque quam tenax cl fidelis cl fixus calholicæ fidei qnærant, scinperque aliquid gestiant Religioni addere, sil amator appareat. El revera, cùm quæque novitas mutare, detrahere ; quasi non cadeste dogma sil quod ebullit, statim cernitur frumentorum gravitasct levitas semel revelatum esse sufficiat, sed terrena institutio, palearum; tunc sine magno molimine excutitur ab quæ aliter perfici nisi assiduà emendatione, imu poliiis areâ quod nullo pondere intra aream tenebatur. Nam­ reprehensione non possit, cùm divina clament oracula : que alii illico prorsus avolant ; alii verò tantummodò A’e transferas terminos quos posucritnl patres ini, Prov. excussi, et perire metuunt, et redire erubescunt sau- 22 : el : Super judicantem ne judices, Eceli. 8 ; et : Scito dentem sepem mordebit rum serpens, Eccles. 10, clillud qui incidit in ann. Christi 170 : Dolcndus sanò hominis lapsus, quia Hie­ nominis scientur. Vere falsum nomen apud doctrinas ronymo eodem teste in Epist. ad Magnum, inter Latinos nihil rerlulliano eruditius, vel acutius; quandò Apolo­ llæreliconim; ut ignorantiascientiæ, ct caligo sereni­ getices ejus, cl contra (¡entes libri, cunctam see Ii ob­ tatis, et tenebra: luminis appellatione fucentur. Quam linent disciplinam Fertur vixisse usque ad decrepitam anidan: inquit, promittentes^ circii fidem exciderunt. ætalcm. m. i. 21 Ul VINCENTII LIRINENSIS COMMONITORIUM. Quid promittentes exciderunt, nisi novam nescio quam fgnoraLimquo doctrinam? Audias etenim quosdam ipsorum dicere: Venite, Ô insipientes et miseri, qui vulgò Catholici vocitamini, el discite fidem veram, quam præter nos nullus intelligil, quæ multis ante se­ culis latuit, nuper verò revelata el ostensa est ; sed discite furlirn atque sccrclim : delectabit cnim vos. Et item : Cùm didiceritis, latentor docete; ne mundus audiat, nec Ecclesia sciat : paucis namque concessum est tanti mysterii capere secretum. Nonne hæc verba sunl illius meretricis quæ apud Salomonis Proverbia vocat ad se pnclcreuntes viam qui dirigunt iter suum ? Qui ¿4/, inquit, vestrúm insipientissimus, divertat ad me. Inopes autem sensu exhortatur dicens : Panes occultos libenter attingite, ct aquam dulcem furlirn bibite. Quid deinde ? At ille, inquit, nescit quoniam terrigena? apud cam pereunt, Prov. 9. Qui sunl isti terrigenæ? Exponat Apostolus : Qui circa fidem, inquit, exciderunt, i Tim. 2. XXII. Sed operæ pretium est totum ipsum Apostoli capitulum diligentius pertractare. 0 Timothee, inquit, depositum custodi, devitans profanas vocum novitates. 0! Exclamatio ista et præscientiæ est pariter el charilalis. Prævidebal cnim futuros, quos etiam prædolebat, errores. Quis est hodie Timotheus nisi vel generaliter universa Ecclesia, vel specialiter totum corpus Prepo­ sitorum, qui integram divini cultus scientiam vel habere ipsi debent vel aliis infundere? Quid est, deposi­ tum custodi? Custodi, inquit, propter fures, propter inimicos, ne dormientibus hominibus, superseminent zizania super illud tritici bonum semen quod semina­ verat filius hominis in agro suo, Depositum, inquit, custodi. Quid csl depositum? id csl, quod libi creditum est, non quod à te inventum; quod accepisti, non quod excogitasti; rem non ingenii, sed doctrina?, non usur­ pationis privata?, sed publicæ traditionis; rem ad te perductam, non à te prolatam : in quà non auctor de­ bes esse, sed custos; non institutor, sed sectator; non ducens, sed sequens. Depositum, inquit, custodi; catho­ lica? fidei talentum inviolatum illibatumquc consena. Quod libi crodtlum, hoc penes le maneat, hoc à te tra­ datur. Aurum accepisti, aurum redde : nolo mihi pro aliis alia subjicias : nolo pro auro aut impudenter plumbum aul fraudulenter aeramenta supponas : nolo auri speciem, sed naturam plané. 0 Timothee, 0 Sa­ cerdos, 0 Tractator, 0 Doctor, si te divinum munus idoneum fecerit, ingenio, exercitatione, doctrinó, esto spiritalis tabernaculi Deselect, pretiosas divi dogmatis gemmas exsculpe, fideliter coapta, adorna sapienter, adjice splendorem, gratiam, venustatem. Intelligatur, te exponento illustrius, quod ante obscurius credebatur, ¡’er te posteritas intellectum gralnlelur quod ante ve­ tustas non intellectum venerabatur. Eadem tamen quæ did i isti doce, uteùm dicas nové, non dicas nova. XXlll. Sed forsitan dicit aliquis : Niilliisne ergo in Ecclesià Christi profectus habebitur Religionis? Ha­ beatur plane, cl maximus. Nam quis ille est tàm in­ vidus hominibus, thm exosus Deo, qui istud prohibere conciar * Sed ità lamen ul veré profectus sil ille fidei, 748 non permutatio. Siquidem ad profectum perlinet ut in semetipsum unaquæque res amplificetur; ad permuta liunem verò, ut aliquid ex alio in aliud transvertatur. Crescat igitur oportet et multum vchemcnlcrque proli* cial tàm singulorum quâm omnium , tàm unius hominis quam totius Ecclesiæ, ætatum ac seculorum gradibus, inlclligonlia, scientia, sapientia, sed in suo dunlaxa; genere, in eodem scilicet dogmate, eodem sensu, eâdemque sententiâ. Imitetur animarum religio rationem corporum : quæ licet annorum processu numeros suos evolvant ct explicent, eadem lamen quæ erant perma­ nent. .Mullum interest inter pucriliæ florem ct sene­ ctutis maturitatem ; sed iidem tamen ipsi fiunt senes qui fuerant adolescentes; ut quamvis unius ejusdemque hominis status habitusque mutetur, una tamen nihilominus cadcmque natura, una cadcmquc per­ sona sil. Parva lactentium membra, magna juvenum , eadem ipsa sunl tamen. Quot parvulorum artus, tot virorum ; ct si qua illa sunl quæ ævi maturioris ælale pariimtiir , jam in seminis ratione proserta sunt; ut nihil novum posteó proferatur in si nibus quod non in pueris jamante latitaverit. Undo non dubium esiliane esse legitimam ct rectam proficiendi regulam, hunc ratum atque pulcherrimum crescendi ordinem, si eas semper in grandioribus partes ac formas numerus detexat ætatis quas in parvulis Creatoris sapientia pneformavcral. Quòd si humana species in aliquam dein­ ceps non sui generis vertatur effigiem, aul certe ad­ datur quippiam membrorum numero vel detrahatur, necessc csl ul lotum corpus vel intercidat, vel prodi­ giosum fiat, vel certe debilitetur : ila etiam Christiana? Religionis dogma sequatur has decet profectuum le­ ges, ul annis scilicet consolidetur, dilatetur tempore, sublimetur ælale, incorruptum tamen illibatumquc permaneat, ct universis partium suarum mensuris cunctisque quasi membris ac sensibus propriis plenum atque perfectum sit, quod nihil prætereà permuta­ tionis admittat, nulla proprietatis dispendia, nullam definitionis sustineat varietatem. Exempli grattò : Se­ verunt majores nostri antiquitus in liftc ecclesiastici segete triticea? lidci semina : iniquum valdèct incongruum est ul nos eorum posteri pro germana veritate frumenti subdililium zizaniæ legamus errorem. Quin potius hoc rectum et consequens csl ul primis atque extremis sibimcl non discrepantibus, de incrementis triliccæ institutionis triticei quoque dogmatis frugem demetamus; ut cùm aliquid cx illis seminum primor­ diis accessu temporis evolvatur, el nunc lælelur el excolatur, nihil tamen de germinis proprietate muletur : addatur licci species, forma, distinctio, cadein tamen cujusquegeneris natura permaneat. Absit etenim ut rosea illa catholici sensfis plantaria in carduos spi­ nasque vertantur. Absit inquam, ut in isto spiritali paradiso de cinnamomi ct balsami surculis lolium re­ pente atque aconita proveniant. Quodcmnquc igitur in hàc Ecclesia Dei agriculture lido patrum salum est, hoc idem filiorum industrió deed excolatur et ote servclur, hoc idem floreat cl maturescat, hoc idem proficiat et p erficiatur. Fas est etenim ut prisca illa cœ- 749 VINCENTII LIRINENSIS COMMONITORIUM. 750 XXIV. Sed ad Apostolum redeamus. 0 Timothee, leslis philosophise dogmata processu temporis cicu­ remur, limentur, poliantur; sed nefas est ut com­ .inquit, depositum custodi, decitans prophanas vocum novitates. Devita, inquit, quasi viperam, quasi scorpio­ mutentur, nefas ul detruncentur, ul mutilentur. nem , quasi basiliscum, ne le non solùm tactu, sed Accipiant, licet, evidentiam, lucem, distinctionem; etiam visu affiatuque percutiant. Quid csl devitare? sed retineam necessc est plenitudinem, integritatem, cùm hujusmodi nec cibum sumere, 1 Cor. 5. Quid est, proprietatem. Nam si semel admissa fuerit hæc impiæ fraudis licentia, horreo dicere quantum exscinden­ devita ? Si fidi, inquit, venit ad rot, cl hanc doctrinan nun affert, 2 Joann. Quam doctrinam, nisi catholicam da? atque abolendæ Religionis periculum consequatur. et universalem, cl unam carndcmquc per singulas ala­ Abdictitâ etenim quàlibet parte catholici dogmatis, tum successiones inçorruptâ veritatis traditione ma­ alia quoque atque item alia, ac deinceps alia et alia, nentem, cl usque in secula sine fine mansuram? Quid jam (piasi ex more et licito, abdicabuntur. Porrò au­ tem sigillatiti! partibus repudiatis, quid aliud ad extre­ tòni? Nolite, inquit, recipere eum in domum, nec ave ei dixeritis. Qui enim dicit illi ave, communicat operibus mum sequetur, nisi ut lotum pariter repudietur? sed è contra, si novilia veteribus, extranea domesticis, ct ejus malignis. Prophanas, inquit, vocum novitates. Quid profana sacralis admisceri cœperint, proserpat hic est prophanas? Quæ nihil habent sacri, nihil religiosi, mos in universum necessc est ut nihil posthac apud ab Ecclesiæ penetralibus, quæ est templum Dei, pe­ nitus extraneas. Prophanas, inquit, vocum novitates. Ecclesiam relinquatur intactum, nihil illibatum, nihil Vocum, id est, dogmatum, rerum, sententiarum no­ integrum, nihil immaculatum, sed sit ibidem deinceps impiorum ac turpium errorum lupanar ubi erat antea vitates, quæ sunt vetustati atque antiquitati contrarre : quæ si recipiantur, necessc est ut fides beatorum pa­ easlæ et incorrupto? sacrarium veritatis. Sed avertat hoc à suorum mentibus nefas divina pietas, silque hic trum, aut tom, aut certe magna ex parte violetur; necessc est ut omnes omnium ætatum fideles, omnes potiiis impiorum furor. Christi verò Ecclesia, sedula et cauta depositorum apud sc dogmatum custos, nihil sancti omnes casti, continentes, virgines, omnes cle­ rici, levita? cl sacerdotes, tanta confessorum millia, in his unquam permutat, nihil minuit, nihil addit, non amputat necessaria, non apponit superllua, non amittit tanti martyrum exercitus, tanta urbium, tanta popu­ lorum celebritas cl multitudo, tot insula», provincia», sua, non usurpat aliena ; sed omni industrió hoc imum studet ul vetera fideliter sapienlcrquc tractando, si reges, gentes, regna, nationes, totus posiremò jam qua sunt illa antiquitus informata ct inchoata, accu­ pene terrarum orbis, per catholicam fidem Christo ca­ ret cl poliat; si qua jam expressa el enucleata con­ piti incorporatus, tanto seculorum tractu ignorasse, crràssc, blasphemâsse, nesciisse quid crederci, pro­ solidet, linnet; si qua jam confirmala cl definita, nuntietur. Prophanas, inquit, vocum novitates devita : custodiat; denique quid unquam aliud Conciliorum decretis enisa est nisi ul quod antea simpliciter crede­ quas recipere atque sectari nunquim Catholicorum, batur, hoc idem postea diligentius crederetur, quod semper vero Hæreticorum fuit Et revera, quæ un­ antea lentiiis praedicabatur, hoc idem postea instan­ quam hæresis nisi sub certo nomine, certo loco, certo tius prædicaretur, quod antea securius colebatur, hoc tempore ebullivit? Quis unquàm hæreses instituit idem posici sollicitius excoleretur? Hoc, inquam sem­ nisi qui se priùs ab Ecclesiæ calholicæ universitatis et antiquitatis consensione discreverit? Quod ita esse per, ncque qiiicqiiam prælrrei, Hæreticorum novita­ luce clarius exempla demonstrant. Quis cnim un­ tibus excitata, conciliorum suorum decretis catholica perfecit Ecclesia, nisi ut quod prius i Majoribus soli quam ante profanum illunj Pelagium tantam virtu­ traditione susceperat, hoc deinde posteris etiam per tem liberi præsumpsil arbitrii ut ad hoc in bonis rebus Scriptum chirographum consignaret, magnam rerum per actus singulos adjuvandum necessariam Dei gra­ summam paucis litteris comprehendendo, cl plerum­ tiam non putaret? Quis anlè prodigiosum discipulum que, propter inlelligenliæ lucem, non novum lidci ejus Cœlestium (4) reatu prævaricationis Adæ omne < milcm Patri Filium. Evangelia non prodicant: quid est, sensum (i) novte appellationis proprietate signando. < quòd non refugis hanc vocem? In uno novitas figitur, < in alio submovetur. Ubi impietatis occasio, novitas (I) Placuit Ecclesiæ, ac bonis omnibus, ne fucus à desperatis hominibus verilati fieret; ut aliquandò < admittitur:ubi autem religionis MAXIMA ETSOLA c CAUTELA EST, excluditur. > Quare autem Clericus antiquus fidei sensus, novæ appellationis proprietate signaretur; at indignalisunt nonnulli, inter quos Joan­ disserens de vocibus nihil significantibus in exemplum nes Clericus. tomo primo Artis Critica?, ubi culpat vo­ adducat voces illas ab Ecclesià sacratas, quis prudens inlelligcrc potest, qnandò ex sensu cl voluntate Ec­ res ab Ecclesià sacratas, nempè Transubstantiationis, Consubstantialis, el similium quasi voces nihili : ve- clesia'jam legitimus illis vocibus afiixus est sensus? quod fas semper fuit, erilque, licet frendentibus fero­ riim injusta csl reprehensio, laliterquc iste se gerit, ac si «piis diceret, ul Hilarius loquitur libr. adv. Con­ cioribus, el forte insanis Criticis, Pocli dicente : Li­ cuit semperque licebit Signatum pi arsente notii procu­ stantium Imperatorem num. 16 : < Nolo adversión dere nomen. < no\ a venena novas medicamentorum comparationes, (1) Natu nobilis fuit, sed nature vitio Eunuchus ma­ < nolo adversum novos hostes nova bella, nolo adtris utero editus. An ob hanc causam à Lirinensi ap­ « versimi novas insidias concilia recentia.... Novitates pelletur prodigiosus, incertum est; Patres tamen t vocum, sed prophanas devitaro jubet Apostolus : tu S. Mauri post Camerium verisimile putant. Certe in < cur pias excludis? qiiiim præscrlim ah eo dictum Commonitorio Marii Mercatoris oblato Ecclesiæ Con« sil : Omnis scriptura divinitus inspirata utilis est. stanlinopolilanæ ac Theodosio, hæc in illius exordio le­ < Innascibilem, scriptum nunquam legis: numquid ex < hoc negandum erit, quia novum csl? Decernis si- guntur: Ccrlcslius quidem Eunuchus matris utero editus. VINCENTI! LIRINENSIS COMMONITORII M. 751 751 humanum genus denegavit adsiriclum? Quis ante sa­ ut semper profanis novitatibus gaudeant, antiquita­ tis scita fastidiant, ct per oppositiones falsi nominis crilegum Arium trinitatis unitatem discindere, quis anti sceleratum Sabcllium unitatis Trinitatem con­ scientiæ à fide naufragent. Contra vero Catholicorum fundere ausus est? Quis ante crudelissimum Novahoc veré proprium, deposita sanctorum palrum el tíanum (I) crudelem Deum dixit, cô quòd mallet mor­ commissa servare, damnare profanas novitalcs, ci tem monentis quàm ul revertatur et vivat? Quis antò sicut dixit atque iterimi pradixit Apostolus, si quis magum Simonem, apostolici districtione percussum annuntiaverit præterquàm quod acceptum est, anathema sit, Gal. 1. (à quo vetus ille turpitudinum gurges usque in novis­ simum Prisctllianum (2) continui et occulta succes­ XXV. Hic fortasse aliquis interroget an et Hærelici sione manavit) auctorem malorum (5), id est, sededivinæ Scripture testimoniis utantur. Utuntur plane, rum, impietatum, ilagilionnnque nostrorum ausus est cl vehementer quidem. Nam videas cos volare per dicere creatorem Deum? Quippe quem adscril talem singula quæquc sanctæ legis volumina, per Moysi, per hominum manibus ipsam suis creare naturam, quæ Regum libros; per Psalmos, per Apostolos, per Evan­ proprio quodam motu et necessaria; cujusdam volun­ gelia, per Prophetas. Sive cnim apud suos, sive alie­ tatis impulsu nihil aliud possit, nihil aliud velit nisi nos, sive privalim, sive publice, sive in sermonibus, peccare, cò quòd furiis viliorum omnium exagitata et sive in libris, sive in conviviis, sive in plateis, nihl inflammata in omnia turpitudinum barathra inexhausta unquàm pene dc suo proferunt quod non etiam Scri­ cupiditate rapiatur. Innumera sunl talia, quæ brevi­ pture verbis (1) adumbrare conenlur. Lege Pauli Satatis studio prelcrmiltimus : quibus tamen cunctis mosateni opuscula, Priscilliani, Eunomii, Joviniani, satis evidenter perspicuèque monstratur hoc apud rcliquarumquc pestium; cernas infinitam exemplorum omnes fere lucrosos quasi solemne esse ac legitimum, congeriem, prope nullam omitti paginam quæ non (1) Nemo cx his Vineenlii verbis inferat, nullam esse pro peccantibus indulgentiam, remissionemque servatam dixisse Novalianum. Error namque ejus se­ quens fuit, quem antea defenderat Tertullianus; inliciahatur fuisse Ecclesiæ concessam potestatem, ut atrociora illa peccata, apostaste nempe à tide, homi­ cidii, ac fornicationis, perse remitteret, quiim talium delictorum venia esset soli Deo reservata. l’ndò sta­ tuebat dc illis perpetuò agendam esse poenitentiam. Pro minoribus vero peccatis agnovit in Ecclesia dimit­ tendi facultatem. Vide Polarium» tom. iv. Thcol. dogm. lib. 3. E« < I lli' rar. cap. 12 num. G. (2) Simonis impura, cl nefanda dogmata, quæ late describuntur ab Irenæo, Epiphanio, ct Theodorclo, discipulos defensoresque mullos nacía sunl, ut Satur­ ninum, Basilidem, luijusqne filios Epiphanem, et Isidonim. Quorum infelices hærcdes exstitere Cerdon, et Marcion, ac tertio Ecclesiæ secolo Manichivi; his successóre Priscillianist;e,qoos Manichæorum cognatos appellat S. Leo in cp. olim 95, nunc 15, cap. 4. L’ndè Prosper in Chronico ad Coss. Ausonium, el Olyhrium : Eà tempestate Priscillianus Episcopus de Gallatela, ex Mamchæorum ct Gnoslicorum dogmate, hæresim nominis sui condidit. Gnósticos autem à Simone sua habuisse exordia testis est Irenæus. (3) Optasse Simonem tanquàm Denin ab omnibus glorificari, à mulüsque pro tali habitum, testis est Ire­ næus lib. 1. adv. hær. cap. 20 ex Edit. Erasmi; bine non adeò facile exponi potest, quomodò dixerit, Dei creatoris impulsu et necessitate ferri homines ad ma­ lum. Ex Irenæo autem hæc habemus. Quùm impius sublimissimam se profiteretur virtutem, ac Helenam quamdam, primam suæ mentis conceptionem, per hanc dicebat angelos atque archangclos conditos; à quibus fabricatus Orbis ac preposteré moderatus, ad emendationem rerum, ul ipse veniret, compulerunt. I nde addebat, ul Irenæus ait, < prophetas à mundi < fabricatoribus Anselis inspíralos dixisse prophetias; < quapropter monebat, iiC ulleriiis curarent cos, hi < qui in eum, ct in Helenam ejus spem habebant, ct « ul liberos agere quæ velint. Secundum cnim ipsius • gratiam salvari homines, sed non secundum operas • justas. Nec enim esse naturaliter operationes justas, < sed ex accidenti^, quemadmodum posuerunt qui < mundum fcccnmt Angeli, ner h ijusmodi præcepla < in servitutem deducentes nomines. > Propter hæc I »ri»‘ Lirinensis dixit cx ejus mente necessitate im­ pelli homines ad malum. novi aut veleris Testamenti sententiis fucata et co­ lorala sit. Sed tanto magis cavendi et pertimescendi sunt, quanlò occultiiis sub divinæ legis umbraculis la litant. Sciunt enim fætores suos nulli fere citò esso placituros, si nudici simplices exhalentur; atque idcircò cos cœlestis eloquii vehit quodam aromate asper­ gunt, m ille qui humanum facile despiceret errorem, divina non fucilò contemnat oracula. Itaque faciunt quod hi solent (2), qui parvulis austera quísdam tem­ peraturi pocula, priús oras molle circumlinunt, ul in­ cauta ætas ciim dulcedinem presenscrit, amaritudi­ nem non reformidet. Quod cliam iis cure est qui mala gramina cl noxios succos medicaminum vocabulis precolorant, ul nemo fere ubi suprascriptum legerit remedium, suspicetur venenum. Inde denique cl Sal­ vator clamabat : Attendite vobis ii pseudoprophetis, qui veniunt ad vos in vestitu ovium, ab intus autem sunl lupi rapaces, Mallh. 7. Quid csl vestitus ovium, nisi Prophetarum cl Apostolorum proloquia , quæ ¡idem, ovili quadam sinceritate, agno illi immaculato, qui (1) Quæ fuse hic ct sequentibus numeris, de Scri­ pture abusu apud hærelicos, ait Lirinensis, decerpta sunt ex lib. Tertulliani de Prescript., prescrlim cap. 58, 59 el 40. ide infra. (2) An hæc de parvulis incautó austera pocula sor­ bentibus, decerpserit ex lib. 4 Lucretii de Naluril re­ rum, definire non audeo; similia tamen sunl his, quæ iste canit, diim pretor meritum se extollit : .... Pueris absinthia tetra medentes Quùm dare conantur, priùs oras pocula cirem t Contingunt mellis dulci pavoque liquore : Ut puerorum ætas improvida ludificetur Labrorum leniis, interea perpotet amarum Absinthi laticem, deceptaque non capiatur, Sed potiùs tali facto recreata valescat. At quia minime valescit, qui amarum obscirnumque ebibit errorem, licet colore mullo obductum; proplcrch S. Vir consultò illorum profert exemplum, qui noxios succos medicaminum vocabulis prtvcolorant ex quibus certa funestaque oritur mors. 753 VINCENTI! LIRINENSIS COMMONITORIUM. 7M Lollii peccatum mundi, lanquhm vellera quædam texue­ membris loquuntur, membra scilicet diaboli membra runt? Qui sunt lupi rapaces, nisi sensus Hærcliconim Christi, perfidi fidelibus, sacrilegi religiosis, Hærelici feri cl rabidi, qui caulas Ecclesiæ semper infestant ct ¡^stremò Catholicis. Sed quid tandem dicunt? Si, in­ gregem Christi quaquù possunt dilacerant? Sed ut fal­ quit, filius Da es, mitte te deorsian; hoc est, si filius lacius incautis ovibus obrepant, manente luporum feesse vis Dei et hæredilatcm regni caleslis accipere, roció, deponunt lupinam speciem, cl sese divinæ legis mille le deorsùm, id est, ex istius le sublimis Eccle­ sententiis vehit quibusdam velleribus obvolvunt, ul siæ, quæ etiam templum Dei putatur, doctrinó cl Int­ cùm quisque lanarum mollitiem præsenscril, nequa­ el itione demitte. Ac si quis interroget quempiam hæquam aculeos dentium pertimescat. Sed quid ait Sal­ reticoruni sibi talia persuadentem : Unde probas, undè vator? Ex fructibus eorum cognoscetis cos : id est, cùm doces quòd Ecclesiæ Catholicae universalem el anti­ cœperint divinas illas voces non jam proferre tantum, quam fidem dimitiere debeam? statim ille : Scriptum sed etiam exponere, nec adirne jactare soliim, sed est enim. Et continuò mille testimonia, mille exempla, cliam interpretari, tunc amaritudo illa, tunc acerbitas, mille auctoritates parat de lege, dc Psalmis, dc Apo­ tunc rabies inlclligclur, tunc novitium virus exhalabi­ stolis, de Prophetis, quibus novo cl malo more inter­ tur, tunc profana; novitates aperientur ; luncprimùm pretatis, cx arce calholicà in hærescos barathrum in­ scindi sepem videas, tunc transferri patrum terminos, felix anima præcipilclnr. Jam vero illis quæ sequuntur tunc Catholicam fidem cædi, tunc Ecclesiasticum promissionibus miro modo incautos homines Hærelici dogma lacerari. Tales erant ii quos percutit Apostolus decipere consueverunt. Audent etenim polliceri ct Paulus in secundó ad Corinthios Epistola, dicens : docere quòd in Ecclesià suà, id esi, in communionis Nam ejusmodi, inquit, pseudoapostoli, sunt operarii sub­ suæ conventiculo, magna et specialis ac plané perso­ doli, transfigurantes se in Apostolos Christi? 2 Cor. il. nalis quædam sil Dei gratia, adeò ul sine ullo labore, Quid est transfigurantes se in Apostolos Christi? Pro­ sine ullo studio, sine ullà industrió, etiamsi ncc peferebant Apostoli divinæ legis exempla; proferebant tanl, nccquærant, ncc pulsent, quicumquc illi ad nu­ cl illi. Proferebant Apostoli psalmorum auctoritates; merum suum perlinent, lamen ilà divinilùs dispensen­ proferebant cl illi. Proferebant Apostoli sententias tur ul angelicis cvccii manibus, id est, angelici pro­ Prophetarum; el illi nihilominus proferebant Sed tectione senati, nunquàm possint offendere ad lapidem cùm ea quæ similiter protulerant, interpretari non si­ pedem suum, id esi, nunquàm scandalizari. militer coepissent, tunc simplices à subdolis, tunc in­ XXVII. Sed dicet aliquis : Si divinis eloquiis, sen fucati à fucatis, tunc recti à perversis, tunc postremo tenths, promissionibus cl Diabolus ct discipuli ejus veri Apostoli à falsis Apostolis discernebantur. Et non utuntur, quorum alii sunt p$cudoa|M>sloIi, alii pseudo mirum, inquit. Ipse cnim Satanas transfigurat se in prophetæ cl pscudomagislri, ct omnes cx loto Hærcangelum lucis. Non est ergo magnum si ministri ejus lici, quid facient Catholici homines cl matris Ecclesia: transfigurantur sicut ministri justitiæ. Ergò secundum filii? Quonam modo in Scrii turis sauciis veritatem à Apostoli Pauli magisterium, quotiescumque vel pseu­ falsitale discernent? Hoc scilicet facere magnopere doapostoli vel pseudoprophetae vel pscudodoclores di­ curabunt, quod in principio Commonitorii istius san­ vinæ legis sententias proferunt, quibus male interpre­ ctos ct doctos viros nobis tradidisse scripsimus, ul di­ tatis errores suos adstruere concntur, non dubium est vinum Canoncm secundum universalis Ecclesiæ tra­ quin auctoris sui callida machinamenta sectentur, quæ ditiones cl juxta Catholici dogmatis regulas interpre­ ille nunquam profeclò comminisceretur, nisi scircl om­ tentur ; in quà item Calholicà cl apostolici Ecclesià nino nullam esse ad fallendum faciliorem viam, quàm sequantur nccessc est universitatem, antiquitatem, ut ubi nefarii erroris subinducitur fraudulentia, ibi di­ consensionem. El si quandò pars contra universitatem, vinorum verborum praetendatur auctoritas. novitas contra vetustatem, unius vel paucorum erran­ XXVI. Sed dicet aliquis : Undè probatur quia sacræ tium dissensio contra omnium vel certe mulló plurium legis exemplis Diabolus uti soleat? Legat Evangelia, Catholicorum consensionem rebellaverit, præferanl in (¡uibus scribitur : Tunc assumpsit illum Diabolus, id partis corruptioni universitatis integritatem : in quà est, Dominum Salvatorem, ct statuit illum super pin­ càdem universitate, novitatis profanitati antiquitatis nam templi, et dixit ei : Si filius Dei es, mitte te deorsum. religionem, itemque in ipsâ vetustate, unius sive pau­ Scriptum est cnim quod angelis suis mandavit de te ut cissimorum temeritati primùm omnium generalia, si custodiant te in omnibus vih tuis ; in manibus tollent te, qua sunt, universalis Concilii decreta praeponant; tunc ne forte offendas ad lapidem pedem tuum, Matth. 4. deindé, si id minus csl, sequantur quod proximum est, Quid hic faciet misellis hominibus qui ipsum Domi­ multorum atque magnorum consentientes sibi senten num majestatis Scripturarum testimoniis appetivit? lias magistrorum. Quibus, adjuvante Domino, fideli Si, inquit, filius Dei es, mitte te deorsian. Quare? Scri­ 1er, sobrie, sollicité observatis, non magnò difliculLile noxios quosque exsurgentium Hærcticorum deprehen­ ptum est enim, inquit. Magnopere nobis doctrina loci demus errores. istius attendenda atque retinenda est, ul Lanio evan­ XXVIII. Hic jam consequens esse video nt exem­ gelica auctoritatis exemplo, quandi) aliquos apostolica plis demonstrem quonam modo prophanæ llæreü seu prophetica verba proferre contra catholicam fidem eorum novitates prolatis atque collalis veterum viderimus, diabolum per eos loqui minime dubitemus. Nam sicut tunc caput capiti, ila nunc quoque membra magistrorum concordantibus sibimet sententiis et VINCENTI! LiniNENSIS COMMONITORIUM. M 755 vitium sectemur errorem. Quorum beatorum patrum deprehendantur cl condenmcntur. Quæ tamen antiqua sanctum catholicumque consensum , ne quis sibi te­ sanctorum patrum consensio non in omnibus divinæ mere contemnendum forte arbitretur, ait in primà ad legis quaestiunculis, sed solum certe precipue in fidei Corinthios Apostolus : /j quosdam quidem posuit regulâ magno nobis studio cl investiganda est ct se­ Deus in Ecclesia primiim Apostolos (quorum ipse quenda. Sed neque semper neque omnes hærcscs hoc unus erat), secundó Prophetas (qualem in Actibus modo impugnandae sunt, sed novitiae rccentcsquc tan­ Apostolorum legimus Agabum), tertio Doctores, qui tummodo , cùm primiim scilicet exoriuntur, anlé tractatores nunc appellantur, quos hic idem Apostolus quàm infalsare vetuste fidei regulas ipsius temporis etiam Prophetas intcrdiim nuncupat, eò quòd per cos velantur angustiis , ac priusquam manante latius ve­ Prophetarum mysteria populis aperiantur. líos ergò neno, majorum volumina vitiare conentur. Cæterùm in Ecclcsià Dei divinitus per tempora et loca disperi • dilatate et inveterate hærcscs nequaquam hàc vià satos quisquis in sensu catholici dogmatis unum ali­ adgrediendæ sunt, co quòd prolixo temporum tractu longa iis fruendæ veritatis patuerit occasio. Atque quid in Christo sentientes contempserit, non hominem contemnit, sed Deum : à quorum vendicò unilate nc ideò quascumque illas antiquiores vel schismatum vel discrepet,impcnsiùs obtestatur idem Apostolus dicens: hærcscon profanitates nullo modo nos oportet nisi Obsecro autem vos, fratres, ut id ipsum dicatis omnes, aut sofà, si opus est, Scripturarum auctoritate con­ et non sint in vobis schismata, sitis autem perfecti in vincere, aul ccrtè jam antiquitus universalibus sacer­ eodem sensu ct in eadem sententia , i Cor. 1. Quòd si dotum catholicorum Conciliis convicias damnatasque vitare. Itaque, cùm primiim mali cujusque erroris pu­ quis ab eorum scnlentiæ communione desciverit, audiet illud ejusdem Apostoli : Non est Deus dissen­ tredo erumpere cooperit, ct ad defensionem sui quæ­ sionis , sed pacis , 1 Cor. 14 (id est, non ejus qui à dam sacræ legis verba furari, caque fallaciter cl consentiendi unitate defecerit, sed rorum qm in con­ fraudulenter exponere, slathn interpretando Canoni sentiendi pace permanserint) sicut in omnibus, inquit, mojorum scnlentiæ congregando; sunl ; quibus illud Ecclesiis sanctorum doceo, id est, Catholicorum : qu® quodeumque exsurget novitium, ideòque profanum ideò sanctæ sunl , quia in fidei communione persi­ cl absque ullA ambage prodatur, et sine lillà retracta­ tione damnclur. Sed eorum dunlaxat patrum scnlen- stunt. Et ne quis forsitan , prætermissis cæteris , se tcnliæ confcrcndæ sunt, qui in íide él communione solum audiri, sibi soli credi adrogaret, pauló post ail* An à vobis, inquit, verbum Dei processit, aut in vos solos Catholici sancte, sapienter, constanter viventes (I), docentes, cl permanentes, vel mori in Christo fideliter devenit? Et ne hoc quasi perfunctorie occiperetur, adjecit : Si quis , inquit, videtur propheta esse aul >el occidi pro Christo feliciter meruerunt. Quibus tamen hâc lege credendum est ut quicquid vel omnes spiritalis, cognoscat quæ scribo vobis , quia Domini sunt mandata. Quæ utique mandata , nisi ut si quis est vel plurcs uno codcmquc sensu manifeste, frequenter, propheta aul spiritalis, id est, spiritalium rerum ma­ perseveranter, vehit quodam consentiente sibi magi­ gister, summo studio aequalitati ct unitatis cultor strorum concilio, accipiendo, tenendo, tradendo fir­ existât ; ut scilicet neque opiniones suas cæteris maverint, id pro indubitato, certo, ratoque habeatur. proférât (1), cl ab universorum sensibus non recedat. Quicquid verò, quamvis ille sanctus cl doctus, quamvis Cujus rei mandata qui ignorat, inquit, ignorabitur : id Confessor cl Martyr, præter omnes aul etiam conlrà est, qui aul nescita non discit, aut scita contemnit, omnes senserit, id inter proprias et occultas ct pri­ ignorabitur, hoc est, indignus habebitur qui inter vatas opiniunculas à communis et public® ac generalis unitos fide et cxæqualos humilitate divinilùs respiscnlentiæ auctoritate secretum sil ; nc cum summo cialur : quo malo nescio an quicquam acerbius cogi­ stern e salutis periculo , juxta sacrilegam Haeretico­ tari queat. Quod tamen juxta apostolicam commina­ rum cl Schismaticorum consuetudinem , universalis tionem Pclagiano illi provenisse cernimus Juliano (2), dogmatis anliquà veritate dimissi, unius hominis no­ (1) Apposilè hæc proscribit Lirincnsis ex Apostoli li) Ex hoc loco infert Dalkens, in libro dc Vero usu sensu. Nam duo Corinthiis in laud, loco procipil : Patrum, inconstantes fuisse Patres in fidei doctrinà. At Lirincnsis h:ec mens csl : quia per plura in supe­ primum , ul sacrarum litterarum interpres in priores rioribus ostenderat non raro divino judicio buinanàque spectet , à quibus Verbum Dei processit in posteros. An, inquit, à vobis Verbum Dei processit? alterum, ne infirmitate accidere, ul Ecclesiastici viri magni meriti quisquam sensum suum tenaci contentione defendat, ac sdentiæ labantur, ct contra Apostolum nova do­ sed prius reliquos Ecclesia? Doctores consulat ; ut si gmata annuntient, quod proba i it exemplis Pilotini , Apollinaris, Neslorii, Origcnis, ac Tertulliani; no quis viderit omnibus probari id quod sentit , tuli) jam te­ neat : sin reprobari, lutò jam deserat ; quod innuit pretexta auctoritatis horum perversa sectaretur dog­ mata, ut in fine 2i, num. ait : hàc de causà pru­ quùm ait : Aut in ros solos pervenit. Consulat lector denter hic monet, haud audiendos esse illos , qui doctiss. virum Mclch. Canum liber 7 de locis Thcol constanter non docuerunt , cl vixerunt in Ecclcsià. cap. 5. I ndè in num. 45, loquens de Sacerdotibus, (pii (2) Inter hærelicos , qui Ecclesiam turbare conati 1 phesi convenerant, inquit : < Hoc optimum factu sunl, ac sCylo fidei vexare sententias , precipuos ex­ i visum cat ul in medium SS. Patrum sententi® pro- stitit Julianus prasertim ex quo sub Zosimo anu. « f rrentur; quorum alios Confessores , omnes verò Chr. 118, ab lælanensi dejectus csl Episcopatu , imò pulsus ex lialià, vagus, el extorris nullibi sedem cer­ < Catholicos, Sacerdotes fuisse , et permansisse contam habens. Nam primó Constautinopolim fugit, sed t starci, ul scilicet rilé atque solemniter cx eorum < evosensu atque decreto antiquum dogma firmaretur. > ann. Chr. 451, vel 152, posi Ephesinam Synodum TíS VINCENTI! LIR1NENSIS COMMONITORUM. 757 qui sc collegarum sensui aul incorporare neglexit, aul diirn eas cx decreto atque auctoritate Concilii ecc.cexcoiporare præsumpsil. Sed jam tempus est ut pol­ siasticæ (idei regula figeretur. Quod quò commodius licitum proferamus exemplum , ubi cl quomodo san­ fiat, hic sil jam hujus Commonitorii modus; ul cælcra quæ sequuntur, ab alio sumamus exordio. ctorum patrum scnlentiæ congregate sint, ul secun- ejectus in Gallins migravit. Anno verò 459, Xysto Papó sedente, seu per fraudem, seu per speciem vo­ luit se ab errore vindicare , cujus dolis Leonis pru­ dentia, ct sagacitas restitit, Prospero teste in Chro­ nico : < Hòc tempestai#, inquit, Julianus Edanensis < jactantissimiis Pelagiani erroris assertor, quem du« diirn amissi Episcopales intemperans cupido exagi< labat inultimodà arte fallendi correctionis speciem « præferens, inolitus est in communionem Ecclesi e < irrepere. Sed his insidiis Sixtus Papa Diaconi Leonis < hortatu vigilanter occurrens, nullum aditum pesti< feris conatibus patere permisit : et ita omnes Ca< tholicos dc rejectione fallacis bestia» fecit gaudere, < quasi tunc primum superbissimam hærcsim Aposlo< heus gladius dctruncósset. > Et quoniam fallax he rclicus novas turbas sub Leone jam Pontifice circi anu. Chr. 444, ciebat : proplcreà adversùs saucium fidei hostem, janmue multis debilitatum ictibus movit irma Leo, teste altero Prospero in op. dc Promissio­ nibus cl Prædiclionibus Dei cap. 6, pari. 4. Addit Vignerius, cl post cum PP. S. Mauri, hunc ipsum in felicem h creticum post longas hàc illàcque aberra­ tiones , ob quas alter Caín profugus , cl extorris à Fulgentio appellatur, ultimi denique perfugii loco viculum quemdam in Siciliâ incoluisse; ubi suæ seelæ homines docens, factus csl ex Episcopo ludimagisler, quam occupationem longè ante ri dcslinñral Angusti­ óos, ul genio ct eruditioni ejus congruentem in 1.1). 2. Op. imper, num, 51 : < Loqueris de homonymis, et < a quivocis : quomodò ergo le ipsi saltem Pelagiani < intellecturi sunt nisi prius ad scholas Dialecticorum, c ubicumque terrarum potuerint inveniri, propter hæc < dicenda mittantur? An forte et categorias Aristotelis, < antequam tuos libros legant, eis exponens ip>e le< durus es? Cyr non ct hoc facias, homo ingeniosis< simus, quandoquidem à deceptis miseris pasceris < otiosus? > Sic Hieronymus de pseudodiacono Celedensi Anniano aiebat : c Copiosissime pascitur, u« < alienæ blaspheruiæ verba frivola subministret. > SECUNDUM COMMONITORIUM hderlapsum est (i), neque ex eo amplius quicquam quam postrema narlicula remansit, ici esi, sola recapitulatio, quæ cl subjecta csl. XXIX. Quæ cùm ita sint, jam tempus csl ul ca quæ duobus his Commonitoriis dicta sunt, in hujus se­ cundi fine recapitulemus. Diximus in superioribus hanc fuisse semper et esse hodièque Catholicorum consuetudinem, ut fidem veram duobus his modis adprobent, primiim divini Canonis auctoritate, deinde Ecdesiæ Calholicæ traditione; non quia Canon solus non sibi ad universa sufficiat, sed quia verba divina pro suo pleriquc arbitratu interpretantes, varias opi­ niones erroresque concipiant, atque ideò nccesse sit ul ad unam ecclesiastici SCRSÛS regulam Scripturæ coelestis intelligentia dirigatur, in his dunlaxat pracipué quaestionibus quibus lotius Catholici dogmatis fundamenta nituntur. Item diximus in ipsâ rursus Ec­ clesia universitatis pariter el antiquitatis consensio­ nem spectari oportere; nc aut ab unitatis integritate in pariem schismatis abrumpamur, aul à vetustatis religione in hæreseon novitates præcipitemur. Item diximus in ipsA Ecdesiæ vetustate duo quædam vehe­ menter studioseque obsonanda, quibus penitus inha> rore deberent quicumque hærelici esse nollent : pri­ miim, si quid esset antiquitus ab omnibus Ecdesiæ Calholicæ sacerdotibus universalis Concilii auctoritate decretum; deinde si qua nova exsurgeret quæstio, ubi id minime reperirctor, recurrendum ad sanctorum pa­ trum sententias, eorum dunlaxat qui suis quisque torn(!) Hæ dtiæ lineæ, quibus admonetur Lector de jacturi secundi Commonitorii, exstant in antiquis edi­ tionibus, ilemque in recenliore ex Codd. Regiis, ad quorum fidem Bahizius Lirincnsis castigavit opus; relinere autem cas cum omnibus placuit. poribus cl locis in unitate communionis cl fidei per manentes, magistri probabiles exstitissent, ct quicquid mio sensu atque consensu tenuisse invenirentur, id Ecdesiæ verum et catholicum absque ullo scrupulo judicaretur. Quod ne præsumptione magis nostri quàm auctoritate ecclesiastici promere videremur, exemplum adhibuimus sancti Concilii quod ante trien­ nium (1) fermé in Asii apud Ephesum celebratum est VV. CC. Basso Antiochoque Consulibus : ubi cùm dc sanciendis fidei regulis disceptaretur, ne qua illic for­ sitan profana novitas in modum perfidis Ariminen­ sis obreperet, universis sacerdotibus, qui illo ducenti fere numero (2) convenerant, hoc calholicissimum, fidelissimum, atque optimum factu visum est ut in medium sanctorum patrum scnlentiæ proferrentur, «piorum alios martyres, alios confessores, omnes vero catholicos sacerdotes fuisse el permansisse constaret; (1) Celebrata est Synodus ann.Ch. 451, in Eccle­ sia, qu.æ appellatur Maria; de quâ sic Prosper in Chron. : < Congregali apud Ephesum plus ducentorum < Synodo Sacerdotum, Nestorius cum bæresi nominis < sui, ct cum multis Pelagianis, qui cognatum errori « suo adjurabant dogma, damnatur. > Mde eumdem in lib. coni. Collai. 21, cap. Dinner. 2. (2) In act. f.|Coiicil., post subscriptiones Episcopo­ rum hæc leguntur : < Postquam hi omnes Neslorii < depositioni subscripsissent, accesserunt alii Epis< copiad sanctam Synodum, qui et ipsi quoque præ< posilæ damnationi subscripserunt; Episcopi itaque, < qui ipsum Nesloriiim deposuerunt, plurcs quàm du < centi exstitere : aliqui enim locum tenuerunt alio < rum Episcoporum, qui ad Ephesiorum Metropolim < venire non |»otucrunt. 7C0 VINCENTIl LIRINENSIS COMMONITORIUM. JM ut scilicet rite atque solcmnîlcr cx eorum consensu verò Cyrilliis sacrosarictæ antiquitati consentaneus jo atque decreto antiqui dogmatis religio confirmaretur dicatus csl. Et ul ad fidem rerum nihil deesset, tàiu et prophana novitatis blasphcmia condemnaretur. nomina ct numerum (licet ordinem fuissemus obliti) Quod cùm ilà factum foret, jure merilòquo impius ille edidimus connu patrum juxta quorum ibidem conci­ Ncitorius catholicæ vetustati contrarius (i), beatus nentem sibi concurdemque sententiam et legis sacne proloquia exposita sunt, cl divini dogmatis regula H) Hoc licet verum, non tamen desperat® con* constabilita est : quos, ad confirmandam memoriam, scientia! homines deterruit, quin Nestoriuin impurum hominem susceperint defendendum, ac diris calumniis hic quoque recensere nequáquam superfluum est. proscindendum sanctum Cvrllhim. Et nc commemo­ XXX. Sunt ergo hi viri quorum in illo Concilio vel rem impostorem illum, qui Neslorium pro sancto ven­ tanquàm judicum vel tanquàm testium scripta recitata didit, acCyrilhim quasi Apollinaristarum hæresis ressunt. Sanctus Petrus (I) Alexandrinus Episcopus (2) taura torció, magna probationum mole à docliss. Pctavio convictum toni. v. de Ineam, lib. 6; certe doctor pncstanlissimus el martyr beatissimus. Sanctus mirum est Clericum Ep. G. Grit, ct Eccles, hæc inde­ Athanasius, ejusdem civitatis antistes, magister fide­ cora Cyrillo protulisse : hominem in Epitetimi Synodo trqui atque iniqui es ¡gitani habuisse rationem. El quo­ lissimus ct confessor cmincnlissimus. Sanctus Theo­ philus (3), ejusdem item urbis Episcopus, vir fide, niam SS. Asceta Isidori Pelusiota: epistolis abutitur, ut offus® veritati dispellantur tenebre, hæc pauca viti, scienlià salis clarus, cui successit venerandus observare placuit : Quatuor Isidori exstant epistole ad ('yrillus, qui nunc Alexandrinam illustrat Ecclesiam. Cyrdlum, nempe 310, 323, 524, et 570. In prima cortó comparationem instituit Theophilutn inter el Chrysostomiim ; ul sicut ille hunc oppressit, ita Cy- ingentia in Catholicam fidem merita, cl ul majore cum auctoritate in Synodo Apostolica* sedis legatum age­ rilliis Neslorium. Veriim hoc non tàm ex suo, quam ret. phrygio à Cœleslino Papà donatus fuit, neinpé aliorum sensu dicit : < Mulli, ex iis qui sunt Ephesum < coacti, te traducunt, ul privatam persequentem ini- mitrò : quam Card, de Noris lib. 2 hist. Pclag. cap. xit < micitiam, non quæ sum Christi reelà sententia quæ- æstimat phrygium dictam, quoniam erat peculiare le­ gumentum capitis, quo Phryges utebantur; hinc La­ < rcnlein. Sororis Theophili, inquiunt, filius est, qui < ejus animum imitatur; ulcnhn ille manifestum fu- tinus apud Virg. /Eneid. 9, vers. 6I(>, exprobrat < rorem effudit in religiosum, ac Deo amicum Joan- Phrygibus Æneæ sociis, quòd mitras in capile gesta­ < nem ; sic et hic superbire gestii. > Opus autem erat rent. in his querelis criticum adhibere lumen. Nam si ab Et lunictr manicas, et habent redimicula mltrtr, impiis hominibus confici® ill® fuerunt, ut revera, O verè Phrygiœ, neque enim Phryges! leste Concilio ipso in Ep. ad Clerum Conslantinopolilanurn, mulla ncdiiin Cyrillo, sed etiam Memnoni ab Consulat Leet. laud. Card, el multa velorum testimehærelicis imposita fuere crimina : jam rationis ordo nia apud eum rem illustrantia comperici. (I) At non miniis ordinis, quàm numeri oblitus csl poscebat pro nullis habendas esse inimicorum Iidei S. Vir. Ordinis, quin posi Petrum, cl Athanasium criminationes; qui enim, ut lepide ait Auguslinus lib. I. adv. Parmcnianum cap. 6, num II, justissime rictus memorandi erant Julius, cl Felix, post Ihcophiliim est, eâ cœcitate de innocente judice murmurat, quâ cuci­ Cyprianus, deindè Ambrosius, quibus subdendi erant Nazianzemis, Basilius, ac Nyssenus, non praetermisso nile de innocente adversario litigabat. Et sanò de in­ dustrie Pelusiota his quæ recitata sunl addit : licci Attico Episcopo Conslantinopolitano, el Amphilochio Iconii pni stile, quorum testimonia postremò fuóre in magnum lutunique sit discrimen inter cos qui judicantur. Probó namque noverai optimus \ ir Cvrillum, ul ipse Synodo laudata. Unde infertur, numeri etiam fuisse loquitur in Epist. 570, nonnisi S. Athanasii sequi ac oblitum, quia non decem, ut pauló post ait, sed duo­ tenere doctrinam, Ncstorio adversùs liane impiani pro- decim fuerunt tanquàm testes» indices, ac consiliarii in Synodo introducti. El sanó Amphilochii ct Allici filenle et sedante; (piani ob causam in càdem laud. Epist. S. Vlrum mirificó extollit, ul magni illius Mar­ retinenda esse testimonia ex fide JISS. Codicum, nc ex Mario Mercatore ostendit P. Ilarduinusloin. I.Cmici speciem atque habitum prmferentem, cl in ep. 524, cil. pag. 117; quibus addere liceat vetustissimum appellai virum admirandum, quilín in epist. prece­ codicem Bibi. Vaticana* num. 1552, cliam testimonia dente 323, summopere commendet, quia Sanctorum Patrum tnimni, ac Athanasii nrascrlim, circii incarna­ illa exhibentem, qui à Baronin in annalibus frequen­ tionis mysterium strenue sedabatur, el defendebat. Nil ter appellatur Collectio Creseoniana. (2i Eusebius hist. Ecele. lib. 8. cap. 15. Edit. Va­ ergò iniruin cl novum, si ob perversitatem doctrina* Ncstorio restitit, poblquàm nihil ofllciorum ac bene­ les. enumerans cos, qui Alexandria*, el per lotam volenti® omiserat, ut perditum hominem ab errore .r.gyptum ac Thebaidem nobili martyrio perfundi revocaret, quod liquet cx epistolis ad cum directis, ac erant : < Primus omnium, inquit, nominandus esi Pcex illft ad .Egyplios monachos datò. Quàm enim ad < iras Alexandrin® Ecclesiæ Episcopus, Christiame hos Nestorii Gomiliis vcncnmu pervenisset, ne peste < religionis doctor eximius. • Ejus liber de Divinitate simplices corri ¡>c ren tur homines, gravi monuit epi­ nedum in Ephesinfi Synodo, veriim. et panic) post in stola, nbi veram cos docebat lidem, cujus exemplari­ Cbalccdoncnsi commendati s esi. Contigit ejus mar­ bus Conslanlinopolim adductis, complures in antiqua tyrium ann. 511, nono persecutionis nnn. sub Maxi­ miano Imperatore, si persecutio Diocletiani cœpit an. fide firmati sunl; hinc principes el magistratus, scri­ ptis ad Cyhilum litteris, gratias ci egerunt. Ita exul­ Ch. 502, cl non 505, quod lamen opinantur peritis* ceratus (uit contra Alexandrinum Antistitem Ncslorii mi Chronologi. (5) De Theophilo, et Joanne ('hrysostnmo hæc haanimus, omnuqiie molitus csl. ut cum ulcisceretur ; qui Imperatoris hnmanii »le abusus, calumniis in illum hel Proftper in Chron. ad Cous. Vinccntii, et Fraviti, commovit, nuoti aeres minaccsqiic ad Cyrillum desli­ qui incidit in ann. Ch. 401 : < Joannes Constantino< polífonos, cl Theophilus Alexandrinus illustres Epiaste ¿pistóte |>robaiii, quibus hnpudenüs ùc irre­ < scopi habentur. Sed ulruinquc obscuravit discordia, quieti annui turbaruimpic appetentis culpatur. Al pulo po*l discussis nebulis serena veritatis facies ap­ < qua* c<) usque processit, ut Joannes à Theophilo op < pressus, Pontum exilio pergere cogeretur; quiim pratì, Ncstorio pro h i n tiro cl impio ugnilo, dum < tamen communionem ejus maxima pars Episcopoinierim Cyrillns totius Orbi'» consensu simun® probiUtis sir, oc Hicrosmutir antiquilali, ul loquitur \ met li­ < nun, Romani Pontificis exemplum secula, se rvavo< rii. » tio v nosier, con «i! i.moi est judicatus. Propter quæ VINCENIH LHUXENSIS C0MM0N1T01HLM. 7G2 7GI El ne forsitan unius civitatis ac provincia*, doctrina reni, adhibitus est à Meridie beatissimus Cyprianus hæc putaretur, adhibita sunl cliam illa Cappadociæ Episcopus Carthaginensis cl martyr; à Septentrione lumina, Sanctus Gregorius Episcopus ct confessor dc sanctus Ambrosius'Mediolanensis Episcopus. Hi sunl Nazianzo; Sanctus Basilius, Ca sarca*. Cappadociæ igitur omnes apud Ephesum sacrato Decalogi numero Episcopus cl confessor; Sanctus item aller Gregorius magistri, consiliarii, testes, judicesque producti; quo Nysscnus Episcopus, iidei, conversationis, integritatis rum beata illa Synodus doctrinam tenens, consilium cl sapicnliæ lucrilo, fratre Basilio dignissimus. Sed sequens, credens testimonio, obediens judicio, absque t.edio, praesumptione, et gratiA dc fidei regulis pro­ nc sola Gracia aul Oriens lanium, veriim etiam Occi­ dentalis cl Latinus orbis ilà semper sensisse adproba- nuntiavit. Quanquam multò amplior majorum nume­ rcliir, leche sunt quoque ibi quædam ad quosdam rus adhiberi potuerit, sed neccsse non fuit, quia ne­ Epistole sancti Felicis (I) martyris cl sancti Julii, ur­ que multitudine testium negotii tempora occupari bis llomæ Episcoporum. El ul non solum caput orbis, oportebat, cl decem illos non aliud veré sensisse veriim cliam latera illi judicio testimonium perhibe- quàm caleros omnes collegas suos nemo dubitabat. XXXI. Post quæ omnia, adjecimus etiam beati Cy(1) In Ephesiiià Synodo prius recitata fuere Julii rilli sententiam, quæ gestis ipsis ecclesiasticis conti­ verba, deinde Felicis; at a Lirinensi, ct llvpalio Ephesiorum Episcopo in Goliat, cum Aeephaíis, ut netur. Namque cùm lecta esset Sancti Capreoli (1), Episcopi Carthaginensis Epistola, qui nihil aliud in­ temporum requirit ordo, Felix Julio praeponitur; qui nequaquam fuit ille à Constantio in Libcrii locum tendebat el precabatur nisi ul, espugnati novitate, suffectus, sed alter illius nominis primus, die 27 Deantiquitas (2) defenderetur, ita Episcopus Cyrilhis cemb. anu. 269, ordinatus, ac die 22 Dee. anu. 27 i, vitâ functus. Quod liquet cx nomine Maximini praesu- prolocutus est ct definivit. Quod hic quoque interpo­ lis Alexandrini, ad (piem Pontificis directa fuit Epi­ nere non abs re videtor» Ait enim in fine gestorum : stola à Synodo laudata, occasione Pauli Samosateni è Et here, inquit, quæ lecta est Epistola venerandi et mul­ suà Ecclcsià ejecti. Nam encyclica Antiocheni Concilii tum religiosi Episcopi Carthaginensis Capreoli, fidei ges­ epistola Dionysio Romano, ac Maximino fuit directa; unde arguere licet, hunc supparem et æqualem fuisse torum inseretur; cujus aperta sententia est. Vult etenim Felici primo, Dionysii Alexandrini successorem, el anliquæ fidei dogmata confirmari, novitia vero et super» hæredeni. Michael Leqiiien probal spurium fuisse Fe­ fiue adinventa el impii* promulgata, reprobari atque licis testimonium in Synodo laudatum : veriim ex Li­ damnari. Omnes Episcopi adclamaverunt : Hir omnium berato, et llvpalio P. Constant tom. I. Ponlif. Ep. §. unico dc Felicis Papæ scriptis ostendit prorsus ge­ voces sunt, lute omnes dicimus, hoc omnium votum est. nuinum esse, licet sponte concedat ab Aceplialis fal­ sas aul adulteratas Felicis vulgatas epistolas» At ambo Quæ tandem omnium voces, aul quæ omnium vota, hi doctissimi viri magnò rationum mole compulsi sus­ nisi ut yunfl erat antiquitus traditum teneretur, quod tinent cum Leontio Byzantino, qui Justiniano impe­ adinventum nuper, exploderetur? Post quæ admirati rante floruit in lib. do seclis act. 8, fragmentum in sumus ct praedicavimus quanta Concilii illius fuerit Condi. Ephesino recitatum non esse Julii Pana', sed potilis Apollinarii, aut cujtisdam Timothei eâtiem pes­ humilitas ct sanctitas, ut tot numero sacerdotes, pene te correpti, non quia in Epistola aliquid comparcat cx majori parte Melropolilani, lantæ eruditionis orlhodoxæ fidei adversum, praserlim in fragmento, tanhvque docirinæ ut propè omnes possent dc dog­ mio usum est Concilium, ut ait Leontius; sed quòd matibus disputare, quibus proplereà ipsa in unum con ApoHinaristæ ul Julii circumduxerint, floccifacicndfam. Hæc autem sunl argumenta, quibus docti viri moven­ gregatio audendi ab sc aliquid cl statuendi addere tur. L Nysscnus in opere contra Apollinarem mulla vidcreliir fiduciam, nihil tamen novarenl, nihil præsurefert, miæ bàcepistolft continentur, raque ul prava refutat. II. Leontius ex plurium exemplarium fide loc. (!) Capreolus Aurelio successit, at quo anno incer­ cil. asseruit non Julii sed Timothei, qui Apollinarem habuit magistrum, esse epistolam. III. quod cum Leon­ tum est, annaret tamen circa ann. Ch. 430. Hunc ad ilo proferì alter Scvcrianorum adversarius, ipsa phra­ Synodum I heodosius per hileras invitavit cum Afris Praesulibus, cl nominalim Augustinum. Sed quum sis non convenit Julio tanquàm conversa è Ialino, novem fere mensibus ante concilii cclebrailioiiein Au­ quiim sit nimis græca. IV. hanc in fronte prafcrl in­ gustinus coduin netiisset, et una simul ob temporis scriptionem : Domino meo desideratissimo, qua' in al­ acerbitatem, Vandalis Genserico duce omnia vastanti­ ierà sine dubio Julio supposita etiam comparet. V. ille bus ac depopulantibus. Primas Synodum haud cogere Prosdocius, ad (piem epistola est missa, nec presbyter, posset, ut ab illà electi Ephesum minerentur, vel sal­ vel Episcopus nominatur contra morem Humanorum tem honorifica, ac solemnis legatio: voluit nihilominus Praesulum. VI. sub Catholicis verbis infandæ docirinæ pro Ecclesiaslicæ disciplina* observantiâ, Bcsulam semina latent : nam ubi dc corpore loquitur, nusquam Carlhaginensem Diaconum, ad Synodum dirigere; eu mente proditum, vel (miniatimi dicit, qtlinimò luvc. quæ num. 4, habet, Apollinaiistam produnt : < qui jus legationis meminit ipse Capreolus in Epist. ad Vitalem, cl Tonantium, quam ex MS. Codice Sirmondus < autem propter unitionem cum increato Deo corpus edidit. < dix ¡num prédicat, cl secundum compositionem, quà (2) Capreoli verba h.ec sunt : < Vestram sanclila< simul iilnimque est, tanquàm unum increaliiin Denin < lem iterùm atipie iterimi rogatam cupio, ut Spiritu < adorat, beatus erit. > Nullam tamen crediderunt ac­ < Sancto cooperante quem cordibus vestris, in oinniculali viri nolam inferre SS. Synodo; quia quiim per < bus qua* acturi estis, prestò futurum non dubito, manus mullorum Julii circumferretur nomine epistola, < novas doctrinas, el antehac Ecclesiasticis auribus in quà nihil aperte falsum, non erat cur diffideret in­ < inusitatas, prisca* auctoritatis robore instructi è mo scriptioni; veriim ubi plures alia* ex eadem prodière « dio profligetis, atque ita (piibuseimique novis erroriofficimi, quibus Etilychiani vehementer abutebantur, < bus resistatis. » Hujus epislohi* fragmentum recitat coacti sunl fidei amatores, in relegendo auctore, ope­ Feriandus in Ep. ad Pelagium el Anatolium, S. B. !.. ram impendere suam. Elaborata ridetur epistola post Diae Quibus recitatis in Synodo presbyter Alexan­ drinus Petrus, et notariorum primicerius dixit : En hic aperte offirmat, neminem ex docloribus, qui ante illum exstiterunt, eu populis loculum quæ ipse loculus csl. Idem etiam, qui discipulis suis suasit, ut nihil reve­ rentia* deferrent Ecclesiæ per orbem terrarum diffu­ sa*, fuit Montanus, testibus Apollinari, et Eusebio. Vide Melch. Can. lib. 3 de Loc. Theol. in exordio. (2) Recte à Card. Thomasio tom I Instil. Theolog. Xystus scribitur, quùm à Baluzio Sixtus appelletur. Nam teste P. Consta .1 sic in minus vetustis exempla­ ribus reprascntaliir, contra Cræcorinn, el antiquorum monumentorum fidem. Successit autem Xystus Cœlestino ami. Ch. 45Î, Aelio el Valerio Coss., dc quo ilii Prosper in Chronico : « Romana* Ecclesiæ XLII. < Epis, omis præfliitur Xystus, annis Vili. diebus XIX, « lotius Urbis pace, el consensione mirabili. » lìidè quùm scriberet Vincenlius ann. Ch. 474, recte dixit ab eo tunc Romanam illustrari Ecclesiam. Qui olim quùm roman.c txdesi.r presbyter essel, à Pelagian» quasi sui erroris defensor jactabatur. Vcrùm ubi Afro rum industria detexit Pehgianorum technas, primus omnium corim populo Romano post Zosiimim Ponlificem in Pehgianos anathema pronuntiavit, datis ad Augustinum, el Alypium epistolis, quibus mirò Dei gratia coinmmd.ibaiur. I nde in rescripto suo Augus­ tinus ei congaudens : < Quanta nos putas, inquit, ista < tua prolixiora scripta vel exui talione legisse, vel < curi, ul legantur quibus valuimus aliis, obtulisse, « atque adhuc quibus valemus, offerre? Quid enim < gratius legi, vel audiri potest, quàm gratiæ Dei làm « pura defensio adversi» inimicos ejus ex orc ejus, « quieorumdem inimiconim magni momenti patronus « ante jactabatur? > Vide epist. nunc 191. De Xysto III videtur loqui S. b’o semi. 82, cap. 5, disserens 761 raudus illustrat, alteram decessoris sui bcatæ memoriæ Papæ Cœleslini, quam hic quoque interponere necessarium judicavimus. Ait itaque sanctus Papa Xis tus in EpistolA quam de causa Neslorii Antiocheno (1) misit Episcopo : Ergo, inquit, quia, sicut nil Apostolus, fides una est, quæ evidenter obtinuit, dicenda credamus ct tenenda dicamus. Quæ sunt tandem illa credenda ct dicenda? Sequitur, cl nil: Nihil ultra, inquit, liceat novilati, quia nihil addi convenit vetustati. Perspicua majorum fides ct credulitas nulla cœni permixtione tur­ betur. Omninò apostolicé : ul majorum credulitatem perspicuitatis Imnine ornarci, novilias vcrò profa­ nitates cœni permixtione describeret. Sed el sanctus Papa Cœlcslinus pari modo eàdemque sententiA. Ait enim in EpistolA quam Gallorum sacerdotibus misit, arguens eorum connivcntiam quòd antiquam fidem silentio destituentes, profanas novitates exsurgere paterentur : Merito, inquit, causa nos respicit, si silen­ tio fo: eamus errorem. Ergo corripiantur hujusmodi; non sil his liberum habere pro voluntate sermonem. Hic aliquis fortasse addubitet quinam sint illi quos habere prohibeat liberum pro voluntate sermonem, vetustatis praedicatores, an novitatis adinvenlorcs. Ipse dicat, dubitationem legentium ipse dissolvat. Sequitur enim: Desinat, inquit, si ita res est (id est, si ilà est ut apud me quidam urbes ct provincias vestras criminantur, quòd eas quibusdam novitatibus consentire noxiA dis­ simulatione facialis), desinat itaque, inquit, si ita res est, incessere novitas vetustatem. Ergò hæc fuit beati Cœleslini beata sententia, ul non vetustas cessaret obruere novitatem, sed potiùs novitas desineret in­ cessere vetustatem. XXXIII. Quibus apostolicisque catholicis decretis quisquis refragatur, insultet primiim omnium necessc est memoriæ sancti Cœleslini, qui statuit ut desineret incessere novitas vetustatem, deinde irrideat definita sancti Xysti, qui consuit ne ultra quicquam liceat no­ vilati, quia nihil addi convenit vetu>tali, sed et beaK Cyrilli statuta contemnat, qui venerandi Capreoli ze him magna pra dicatione laudavit quòd antiqua fidei do­ gmata confirmari cupcret, novilia vero adinventa dam­ nari, Ephesinam quoque synodum, id est, totius pené Orientis sanctorum Episcoporum judicata proculcet, quibus divinitùs placuit nihil aliud posteris credendum decernere nisi quod sacrata sibique in Christo consem de Dedicatione Ecclesiæ, forte S. Mariæ ad Nives, quam extrudam, vel restauratam esse ab optimo Pon­ tifice, referi nediiin liber Pontificalis, sed el Adrianos Papa in Episl. ad Carolimi .Magnum : < Martyres, ac < martyrum Matrem, sed etiam illius memoriam justo « honore veneramini, qui hoc die antiquam fesliviia< lem hujus loci consecratione geminavit : magnificus « quidem slruclor parietum, sed magnificentior ædi< hi ator animarum, ultra ævi sui términos opera pie< talis extendens, ul ulditatibus institutionum ejus < etiam in ipso frueretur devola posteritas, el habi< laudo, quoti condidit, et faciendo quod docuit. » (l) Joanni nempè. Data veri) fuit epist. xv, kalen. Oct. Theodosio xiv. cl Maximo Coss. ann. Ch. 455. pace faclA Cvrilhim inter el Joanncm, quod liquet cx alteri epislolà ad Cyrillum eàdem die missà. 76* VINCENTil LIRINENSIS COMMONITORIUM. 766 tiens sanctorum patrum tenuisset antiquitas, quique nas vocum novitates, cl item : Si quis vobis annuntiavere cliam vociferantes cl adclamantes, uno ore testificali præterquàm quod accepistis, anathema sil. Quòd si C< sunt has esse omnium voces, hoc omnes optare, hoc (pie apostolica definita neque ecclesiastica decreta te­ omnes censere; ut sicul universi ferè ante Neslorium meranda sunl, quibus secundiim sacrosanctam uni­ hæretici, contemnentes vetustatem, cl adserentes no­ versitatis cl antiquitatis consensionem cuncti semper vitatem, damnati fuissent, ita ipse quoque Ncslorius, hæretici, cl ad extremum Pelagius, Cudesiius, Ncslo­ rius, jure mcritoqiic damnati sunl, necessc csl pro­ auctor novitatis,* cl impugnator vetustatis, condem­ fecto omnibus deinceps Catholicis, qui sese Ecclesiæ naretur. Quorum sacrosancte cl coelestis gratiæ mu­ nere inspirala consensio si cui displicet, quid aliud matris legitimos filios [robare student, ut sancte sanctorum Patrum fidei inhaereant, adglutinentur, im­ sequitur, nisi ul profanitatem Neslorii adseral non jure damnatam? Ad extremum quoque universam moriantur, profanas vcrò profanorum novitates dclesteiitur, horrescant, insectentur, persequantur. Christi Ecclesiam cl magistros ejus Apostolos et pro­ Hæc sunt ferè quæ duobus Commonitoriis latito phetas, præcipucque tamen beatum Apostolum Pau­ disserti, aliquanto nunc brevius rccapilulandi lege lum, vclul quædam purgamenta contemnat; illam, quòd à Religione colenda; ct cxcolendæ semel sibi tra­ constricta sunt ; ut memoria mea, cui adminiculandæ ista confecimus, el commonendi assiduilate repare­ dita! fidei nunquàm recesserit; illum vcrò, qui scrip­ serit : 0 Timothee, depositum custodi, devitans profa­ tur, cl prolixitatis fastidio non obruatur. TERTULLIANI VITA. Tertullianus (Quintus Septimius Florentius), provincia Africa, civitatis Carlhagincnsis, patre centurione proconsulari, primus Latinorum, post Victorem ct Apollonium ab Hieronymo ponitur. Vir acris cl vehementis ingenii sub Severo principe cl Antonio Caracallà maxime floruit, multaque scripsit volumina, qua», pleraque per­ fectissima controversiarum exempla habentur. Quid Tertulliano acutius, inquit Hieronymus? Apologéticas ejus, et contra gentes libri cunctam secuit obtinent disciplinam. Haud minoris fit liber de Tra scriptionibus adversiis /ixreticos, qui Lirinensis Commonitorium quodam modo generasse à mullis dicitur; idem enim argumentum uter­ que pertractavit; cl Vincenlius, qui Tertulliano perhonorificum testimonium reddit in suo Commonitorio, ul suprà videre est, plurima ab hoc in suum derivavit opus. Referunt Cyprianum absque Tertulliani lectione ne unam quidem diem pr.vleriisse, ac dicere solitum : Da magistrum, Tertullianum videlicet significans. Hic usque ad mediam ætatem presbyter Ecclesiæ permansit; posteà ad Montani dogma delapsus, ab ingemo simul acà fide descivisse visus est. Montanum postea dereliquit; sed nedum erroris remearet viam, in mi­ serim cumulum accessit, ut seelæ cuidam hæreticorum nomen proprium inderet. Circa annum 216 Romæ anno­ sus obiit. Egregia'. Tertulliani editioni curas dedit Jac. Pamelius Antuerpia» 1579 cl Parisiis 1655, qua» non multò post recusa est. Omnium vero portantissima judicatur edit. Vencí. 1746, in-folio, cx quà libro ai de Pnrscrip/ionibus excerpsimus, cui prætcrch argumentum à Jac. Pamelio contextum præfigotiir. Nobis cliam perutilis fuit edit. Joann. Jos. Mariæ Tommasi, tom. I Institut. TheoI. antiq. Patrum, Romæ 1709 primiim excusa, et quæ iterimi Romæ 1765 typis seorsim mandata est. ARGUMENTUM, AUCTORE JACOBO PAMELIO. Adversus hærelicos sive hærcses tum temporis {passantes scripturus Tertullianus, videns disputationibus nihil aut parum profici, certis Proscriptionibus, sive doctrinarum retractatu (uti ipse alibi loquitur) revincendos existimavit. 1. — Priusquam nutem ad propositum veniat, docet non oportere nos admirari super hærcses, cò quòd prænunliatæ fuerint. 2. — Sed abominandas potius, et præcavcndas, tanqmun mortem ælernam adferentes, nihil virium habcnlos, nisi apud eos qui in fide infirmi sunt. 5. — Neque scandalizari quemquam oportere, si episcopus, si diaconus, si vidua, si virgo, si doctor, si etiam marty r lansus à reculó fuerit ; quia cx personis non probatur fides, sed ex fidO'pcrsonæ. 7C7 ARGUMENTUM. 768 4. — Quin pofiùs memores simus (Am Dominicarum, quàm Apostolicarum litterarum, quæ futuras hæreses prantntiârunt, et fugiendas profinícrunt. 5. — Non modò dissensionum et schismatum, sed etiam ipsarum hæreseon nomina. G. — Qaippò cùm Epistola aiTTitum Apostolus hæreticum describens, hæreses dictas insinuet, græcA voce, ex interpretatione electionis, quA quis sive ad instituendas, sive ad suscipiendas eas, utitur. 7. — Ipsas denique hæreses, quùm A pbilosopbiA subornentur, eo el curiositatis nomine etiam caveri oportere ab Apostolo proscriptum. 8. — Nihil autem obstare illud : Qinrritert invenietis : id enim dictum ad cos, quibus nondum agnitus Christus. 5. — Nobis autem, qui jam credidimus, aliud non quærendum. 10. — Alioqui si semper quærimus, nunquàm inveniemus, nunquam credemus. ÍÍ. —Nemo enim quærit, nisi qui aut non habuit, aut perdidit. 12. —Si tamen adhuc quærendum sit, non apud hærelicos, ad quos vetamur accedere; sed in nostro , A no­ stris, et de nostro quæramus. 13. — Regulam enim (seu Symbolum ) fidei nobis proscriptam, ut jam hinc, quid credamus, profiteamur. 14. — Hanc A Christo institutam nullas apud nos habere quæsliones, nisi quas hæreses inferunt, et quæ hæreticos faciunt. 15. — Porrò ad propositum veniens Tertullianus, proscribit non admittendos hærelicos ad ullam de Scri­ pturis disputationem. 16. — Primum, quòd fides nostra obsequium Apostolo debeat, disputationem prohibenti, dum post unain cor­ reptionem convenire hæreticum interdixit. 17. — Deindequòd nihil proficiat congressio Scripturarum; quiim hæreses quasdam non recipiant cl si quas recipiant, adjectionibus el detractionibus intervertant, aut non recipiant integras, cl si aliquatenus integras, diversas expositiones comminiscantur. 18. — Ille etiam, cujus causò in congressum Scripturarum discendis, incertior discedet, de pari altercatione rogandi ct defendendi. 9. — Illud itaque solùm disputandum, quibus competat fides, cujus sint Scriptura'. ; à quo, per quos, cl quibus sil tradita disciplina, quA Christiani fiunt. 20. — Atqui à Christo unam ejusdem fidei doctrinam Apostolis traditam, qui eam nationibus promulgaverunt, cl Ecclesias apud unamquamque civitatem condiderunt, a quibus cælero Ecclesiæ quotidie mutuantur ut Ec­ clesie fiant ; itA ut tot ac tante Ecclesiæ, una sil illa ab Apostolis prima, cx quA omnes. 21. —Hanc itaque dirigit alleram Proscriptionem: Non alios recipiendos prodicalores, quàm quos Christu.' instituit; el proinde eam doctrinam recipiendam, id sine dubio tenentem, quod Ecclesia ab Apostolis lain vi\J voce quàm per Epistolas, Apostoli à Christo, Christus à Deo suscepit; hoc itaque testimonium veritatis do ctrinæ nostro, quod cum Ecclesiis Apostolicis communicemus. 22. — Apostolos autem (quidquid in contrarium soleat dicere diversa pars) omnia cl sciisse et tradidisse, quiimi et omnes Scripturas edisserere dignatus est, et Spiritum sanctum misit, qui cos deduceret in omnem ve ri talem. 23. — In Petro enim non reprehensam ignorantiam aliquam à Paulo, sed conversationem. 24 — Idque pro temporibus, personis, cl causis. 25. — Ncque vero occultum aliquod Evangelium prodicàssc Apostolos. 26. — Quanquàm non passim, ncc inconsiderate omnibus. 27. — Unam etiam regulam fidei cos instituisse, tàm ad Ecclesias correptas postcà emendatas, quàm ad eas quas commendò run I. 28. — Quod aulcm apud multos unum invenitur, non censeri erratum, sed traditum. 29. — Hæreses potius erràssc, quæ verá doctrinó sunl posteriores. 50. —Marcionem enim, cl Valenlinum, in catholicam primó doctrinam apud Ecclesiam Romanensem sub episcopatu Eleutheri credidisse, donecobinquietam curiositatem semel cl iterum ejecti, novissime in per­ petuum discidium relegati, venena doctrinarum suarum disseminarunt. Atque idem de aliis judicium ; qui virtutibus cl miraculis novos se apostolos esse probare nequeunt. 31. — Id itaque esse verum, cl Dominicum, quod prius sil traditum ; falsum quod posterius. 32 — Si inierim qiurdam sint hæreses jam inde ab ælalc apostolici, proscribendum uti evolvant ordinem episcoporum suorum, ita per successiones ab initio decurrentem, ut primus ille episcopus aliquem ex Apo­ stolis. aul Apostolicis viris habeat antecessorem, quemadmodum Smyrnæorum, el Romanorum Ecclesia ; quod quum profare non possint, in coininunicalioncm non recipiantur. 53 — Quid ! quòd jam lùm ab Apostolis cl demonstrate cl ejeratæ fuerint ; ex quibus ct reliquas hæreses omnes sua semina sumpsisse. 31. — Atque adeo, quum habeant cum illis consortium suæ prodicalionis, habere etiam damnaiionis consor­ tium, maxime quiim ab Apostolis pronuntiate fuerint. 7G9 ARGUMENTUM. 770 55. — Nullam è contrario dictarum Proscriptionum competere adversus nostram disciplinam. M. — Percurrenti enim Ecclesias apostólicas , apud quas adhuc ipsæ Cathedra Apostolorum suis locis prasidenlur, el intercas Romanam, undè nobis quoque auctoritas prestò est (ubi Petrus, et Paulus coronati), constabit eamdem ab Apostolis suam potasse fidem ; per quam aquà signat, Spiritu sancio vestit, Eucbaristiâ pascit 37. — Quiim igitur iis veritas adjudicetur, qnicumquc in cà reguló incedimus, quam Ecclesia ab Apostolis acce pit ; constare propositum suum, non esse admittendos hærelicos ad ineundam de Scripturis provocationem, quiim Christiani non sint, et proludè exhærcdati à possessione Christianarum litterarum. 38. — Maximé quiim illis non possit succedere corruptela doclrinæ sine corruptela instrumentorum, deprehensi in Scripturis detractione, vel adjectione, vel transiniiUtioue, Cl interpolatione, quà alius manu scripturas, alius sensu expositiones intervertit. 39. — In co, comparandi illis, qui Virgilioccntonas cl Homcroccnlonas composuisse leguntur. 10. — Fieri hæc autem eodem diaboli instinctu, qui ipsas quoque res Sacramentorum divinorum in idolorum mysteriis æmulalur; exempli grattò, qui quosdam linguil, expiationem deliciorum de lavacro repromittit, signat in frontibus, celebrat el panis oblationem. 41. — Non omittendam denique, quà conlrà cos proscribamus, ipsius etiam hærcticæ conversationis descri­ ptionem; ubi, quis catechumenus, quis fidelis, incertum : pariter enim adeunt, pariter audiunt, panU r orant; qui pacem cum omnibus miscent; quorum mulieres audeant exorcismos agere, forsitan cl linguere. Quorum ordinationes temeraria;; cl alius hodie episcopus, cras alius; hodiè diaconus, qui cras lector; hodie presby­ ter, qui cras laicus, uam et laicis sacerdotalia munera injungunt. 42. — In verbi quoque adminislralione negotium illis esse, non ethnicos convertendi, sed nostros evertendi; ncc suis prasidibus reverentiam prostant; et hic apud cos schismata non parere, quantumvis tamen à regulis suis inter sc varient, el etiam ab auctoribus suis. 45. — Notata etiam fuisse eorum commercia cum magis, circulatoribus, astrologis, philosophis, ut adeò do­ clrinæ ipsorum non vera index sil disciplina non bona. 44. — Postremo, si forte Prascriplionibus his non moveantur, ad futuri judicii melum et hærelicos provocat et cos qui aures hæreticis accommodant. Cæterùm, prater quàm quòd ad librum hunc adindat auctor infra, initio librorum adversus Hermogenem, 4 ad­ versus Marcionem, cl adversus Praxcan, eam repetens Proscriptionem, de qua c. 28, 29 cl 31. Id verum esse quod prius sii traditum ; falsum quod posterius; certe etiam nominatilo ejus meminit lib. de Carne Christi, ct lib. I adv. Marcionem. Priori loco : Sed plenius, inquit, ejusmodi Pra scriplionibus adversus omnes hæreses, alibi jam usi sumus. Posteriori : Sed alius, inquit, libellus hunc gradum sustinebit, advrrsiis hærelicos, etiam sine re­ tractatu doctrinam revincendos, quod hæc sint de Pæscriptionc novitatis. Ubi duos titulos hujus libri indicat : Dc Præscriplionibus adversus Hórrese*, sive, adversus ¡¡árcticos. Minime vero illum, quem quidam brevitatis grattò legunt, De Praescriptionibus Hareticoruni ; quia ille argumento libri contradicit; in quo (uti in nostris annota­ tionibus laliiis) Prascriplionibus variis utitur, non ha rclicorum, sed advcrsîis hæreses. Q. SEPTIMII F. TERTULLIANI $Jr¡r¿cvtptionil»us (i) ADVERSUS H/ERETICOS LIBER Capvt primum. Conditio presentitilo temporum, etiam hanc admonitionem provocat nostram , non oportere nos mirari super liærescs istas, sive quia sunt : futura enim pronuntiabantur; sive quia fidem quorumdam subvertunt : ad hoc enim sunl, ul fides, habendo tenlationein, haberet etiam probationem. (I) Juris romani vocabulum à Tertulliano usur­ patum quoad varias ejus significationes, ut omnibus palet. Variò ergò, el inconsiderate plerique hoc ipso scan­ dalizantur, quòd tanlùm haveses valeam (I). Quan­ tum si non fuissent ! Cùm quid sortitum csl, ul omnimodii fit, causam accipit obquam sil. Hæc vim conse­ quitur , per quam sit, ne esse non possil. (I) hi vol. edit. : Quod tanlùm hæreses valeant, quantum smif.ìnferiùs vero : Sicut causam accipit ob quam sit, sic vim consequitur, etc. Clarior ct dilucidior lectio Tomm. 771 TENTI LLIANT DE PII.ESCIUPTIONIBUS. Cah t ii. — Febrem denique inter cætcros mortifeferos et emewrios exitus erogando homini deputa­ tam (i), neque quia csl miramur, est enim; neque quia erogat hominem, ad hoc enim csl. Proinde hære­ ses ad languorem, ct interitum fidei productas, si expavescimus hoc eas posse, prius csl ut expavescamus hoc ea esse, quæ dum sunt, habent posse ; et dùm possunt, halient esse. Sed enim febrem, ul malum el de causà, cl de potentià sitò, ul notum est, abomina­ mur potius quam miramur; cl quantum in nobis est, precavemos, non habentes abolitionem ejus in nôstrà Intestate. Hæreses vcrò mortem æternam, et majoris ignis ardorem inferentes, malunt quidam mirari, quòd hoc possint, quàm devitare ne possim : cùm habeant devitandi potestatem. Cælcrùm nihil valebunt, si illas tanlinu valere non miraniur. Aut enim dùm mirantur, in scandalum subministrantur : aut quia scandalizan­ tur, ideò miraniur, quasi, quòd tanliim valeant, cx aliqitò veniat veritate. Mirum scilicet ul malum vires suas habeat : nisi quòd hæreses apud cos multimi va­ leant , qui in Ode non valent, in pugnó pugilum ct gladiatorum, plerumque non quia fortis est, vincit quis, aut quia non potest vinci ; sed quoniam ille qui \ ictus csl, nullis viribus fuit : adeò idem ille victor benevo­ lenti posteó comparatus, etiam superatus recedit. Non aliter hæreses de quorumdam infirmitatibus habent quod valent, nihil valentes si in bencvalentcm fidem incurrant. Capi t iii.—Solent quidem isti miriones (2) etiam dc quibusdam personis ab hæresi captis, ædilicari in rui­ nam. Quare ille vel ille fidelissimi, prudentissimi, et usilatissimi in ecclesia, in illam partem (3) transierunt? Quis hoc dicens, non ipsesibi respondet : Neque pruden­ tes, neque fideles, neque usitatos aestimandos, quos Ii erases potuerint demutare? El hoc mirum (opinor) ut probatus aliquis rctrò posteó excidat? Saúl bonus pro cætcris, livore postea evertitur. David, vir bonus secun­ dum cor Domini, posteó erodis cl stupri reus est. Salomon omni grattò, et sapientià donatus a Domino, ad idololatriam à mulieribus inducitur. Soli enim Dei Filio servabatur sine delicio permanere. Quid ergò si episcopus, si diaconus, si vidua, si virgo, si doctor, si etiam martyr (l) lapsus à reguló fuerit, ideò hæreses veritatem videbuntur oblinere? Ex personis probamus fidem , an cx fide personas ? Nemo sapiens est, nisi fidelis; nemo major, nisi Christianus; nemo autem Christianus, nisi qui ad finem usque perseveraverit (5). (I) Nempè hæresis febri comparata hominem cncr\ H. ♦ i I m-MCM ori' In it. (i) Forte Infirmiores, Toinmas. Optime; quid enim Htnones Ine , eo eliam sensu, quo accipiuntur à Klicnano ? i3) Schisma vel hæresim. (I) De viduis, de virçinihus, de ductoribus, cl de martyribus vide Christ. Lupum hic doclèque ad hunc f (itoli. locum disserentem. (5) Predare Lupus Tertullianum vindicat ; cum cairn ab errore qui solos ad perseverantiam electos gifril fleri vene iter justos, omninò alienum ostendit, cl quo sensu Clivi Atianis vocabulum làm hic quàm arci finem capit s accipiendum sit, edocet. 772 Tu, ul horno, extrinsecus unumquemque ndsti • putas quod vides : vides nutem quousque oculos habes. Sed oculi, inquit, Domini alti. Homo in faciem, Deus in praxordfa contemplatur. Et ideò cognoscit Dominus qui sunt ejus ; ct plantam, quam non plantavit Puter , era­ dicat ; et : De primis notissimos ostendit : el ventila­ brum in manu portat ad purgandam aream suam. Avo­ lent quantum volent palese lev is fidei, quocumque affla­ tu tentationum , eò purior massa frumenti in horrea Domini reponetur. Nonne ab ipso Domino.quidarn di­ scentium scandalizati diverterunt ? Ncc tamen propiorei c eleri quoque discedendum à vestigiis ejus puta­ verunt ; sed qui scierunt illum viuc esse verbum, et à Deo venisse, perseveraverunt in comitali! ejus usque ad finem :cùm illis, si vellent cl ipsi discedere, placide obtulisset. Minus est si el Apostolum ejus aliqui Phigelhis, ct Hermogenes (i), ct Philetus, et llvmænciis (2) reliquerunt; ipse traditor Christi de Aposto­ lis fuit. Miramur de Ecclesiis ejus, si à quibusdam de­ seruntur, cùm ca nos ostendant Christianos, qu.e patimur ad exemplum ipsius Christi : Ex nobis, inquit, prodierunt, sed non fuerunt cx nobis ; si fuissent ex no­ bis, permansissent utique nobiscum, Joan. 2. Capi t IV. — Quin potius memores simus làm Do­ minicarum pronuntiationum , quàm apostolicanim litterarum, quæ nobis et futuras hæreses prænuntiàrunt, el fugiendas profinicrunt : ct sicut esse illas non expavescimus, ili posse id propter quod fugiendæ sunt non miremur. Instruit Dominus (3) mullos esse venturos sub pellibus ovium rapaces lupos. Quænam istæ sunt pelles ovium, nisi nominis Christiani extrin­ secus superficies ? Qui lupi rapaces, nisi sensus, cl spiritus subdoli, ad infestandum gregem Christi intrin­ secus delitescentes ? Qui pseudopropheta* sunt, nisi falsi prodicalores ? Qui pscudoapostoli, nisi adulteri cvangclizatores? Qui aulii liristi interim et semper, nisi Christi rebelles? Nunc sunt Iiutoscs non mrnùs doctrinarum perversitate Ecclesiam lacessentes, quàm, cùm anlichrislus persecutionum atrocitate peraeque­ tur : nisi quod persecutio cl martyres facit, hæresis apostatas tantum (4). Et ideò hæreses quoque oportebat (1) Paulus, 2adTimot. I, 15 : Scis hoc, quòd aversi sunt à me omnes, qui in Asia sunt, cx quibus ct Phigellus et Hermogenes. De his Ambrosius : Eallacià pleni erant. Hermogenem vcrò Tertullianus lib. de Ilesurrect. carnis, cap. 21, inter hærelicos resurrectio­ nem camis abnegantes recenset. (2) Paulus ibid., c. 2, 17 ct 18 : Et sermo eorum ut cancer serpit : ex quibus est Ilymentmts, et Philetus, qui à veritate exciderunt, dicentes: Resurrectionem esse jam factam; ct subverterunt quorumdam (idem. (3) Eadem pene ad verbum D. Cypnanus lib. adv. Novationum , ibi : < Prodixerat quidem Dominus, < mullos esse venturos, sub pellibus ovium , rapaces < lupos. Qui sunt isti rapaces lupi, nisi sensus sub< doli ' » (i) Tertulliani tempore, quo hæreses erant incr mes ; ast ubi empi nini principino gladio, vel heipu blicæ auctoritate armari, ipso Anlichrislo in Catholicos fuerunt crudeliores , fecerunlquc non tanliim aposta­ tas, sed et martyres, (kelerum llamclicos posse, licet non occidant, iniquis censuris martyres efficere, docet Lupus. ADVERSUS HA CRETICOS LIRER. 77* ewc, ut probabiles quique manifestarentur, t Cor. II , rciur >. nobis. Providerat jam tunc (1) Spiritus sanctus làm qui in persecutionibus steterint, quàm qui ad li;i> futurum in virgine quidam Pb■Itimene (2) Angelum reses non exorbitaverint. Ncque enim eos probabiles seductionis, transfigurantem sc in Angelum lucis : iiilelligi jubet, qui in bærcsim fidem demutant : sicut cujus signis el prj sligiis Apelles inductus, novam cx diverso sibi interpretantur, quia dixit alibi : Omnia hæresin induxit. examinate; quod bonum est, tenete, I Thess. 5; quasi Caput vii. — llæ sunt doclrinæ hominum ct da> non liceat, omnibus male examinatis, in electionem moniorum , prurientibus auribus nalæ de ingemo sa­ alicujus mali impingere per errorem. pientia: secularis, quam Dominus stultitiam vocans, Caput v. — Porrò si dissensiones cl schismata in­ stulta mundi in confusionem eliam philosophis ipsius crepat , quæ sine dubio mala sunt, ct incontinenti (i) elegit. Ea csl enim materia sapienliæ secularis, teme­ hæreses subjungit ; quòd malis adjungat, malum utique raria interpres divina? naluræ, ct dispositionis. Ipsæ de­ profitetur, ct quidem majus : cùm ideò credidisse se nique hæreses à philosophic subornantur. Inde Æones dicat de schismatibus cl dissensionibus, quia scirei cl formæ (3) nescio quæ, cl trinitas hominis (*) apud eliam hæreses oportere esse. Ostendit enim gravioris Valcniinurn : Platonicus fuerat. Inde Marcionis Deus mali prospectu de levioribus se facile credidisse : certe melior dc tranquillitate : à Stoicis venerat. El ul ani­ non ul ideò de malis crediderit, quia hæreses bonæ ma interire dicatur, ab Epicureis observatur. Et ut essent, sed uti de pejoris quoque notæ lenlalionibus carnis restitutio negetur, dc unii omnium philosopho­ rum scliolà sumitur. El ubi materia cum Deo æqualur, pr.vmoncrct non esse mirandum, quas diceret tendere Zenonis disciplina est. El ubi aliquid de igneo Deo al­ ad probabiles quosque manifestandos, scilicet quos non legatur, Heraclitus intervenit. Eædcm materie apud potuerint depravare. Denique si lotum capitulum ad unitatem continendam , cl separationes coercendas hærelicos el philosophos volutantur, iidem rciraclalus sapii; hæreses vero non miniis ab unitate divellunt, implicantur. I nde malum? Et quarè? Et, undé homo? quàm schismata ct dissensiones : sine dubio et hærcEl quomodò? El quod proxime Valentinus proposuit : scs in cà conditione reprehensionis constituit, in quà I nde Deus ? Scilicet de enthymesi, et ectromate (5). schismata et dissensiones. Ac per hoc non cos probaMiserum Aristotelem! qui illis dialecticam instituit, biles facit, qui in hæreses diverterint, cùm maxime di­ artificem struendi el destruendi, versipellem in sen­ verti ab ejusmodi objurget, edocens unum omnes tentiis, coactam in conjecturis, duram in argumentis, loqui, ct idipsum sapere , quod etiam hæreses non operariam contentionum , molestam eliam sibi ipsi, omnia retractantem, ne quid omninò tractaverit (6). sinunt. Caput vi. — Ncc ti ¡ulitis dc isto, si idem est Paulus, Hinc illæ fabulæ et genealogia* interminabiles ct quae­ qui et alibi hæreses inter carnalia crimina numerat, stiones infructuosa', el sermones serpeóles vehit can­ scribens ad Galatas ; ct qui Tito suggerit, hominem cer; à quibus nos Apostolus refrenans, nominatili! hærcticum (2) post primam correptionem recusandum, philosophiam contestatur caveri oportere, scribens ad Colossenses : Videte, ne quis vos circumveniat per phi­ quòd perversus sil ejusmodi ct delinquat ut à semellosophiam et inanem seductionem, secundum traditionem ¡¡>so damnatus. Sed el in omni pené epistola de adul­ hominum, pra ter providentiam Spiritus sancti (7). Fue­ terinis doctrinis fugiendis inculcans, hæreses laxat, cpiarum opera sunt adultero doc rime : hæreses dicta? rat Athenis, distaili sapientiam humanam, asseclatrigr.ccà voce ex interpretatione electionis (3), quâ quis cem cl inlerpolairicem veritatis, dc congressibus no­ Sive ad instituendas, sive ad suscipiendas eas, utitur. verat, ipsam quoque insuas hæreses multipartitam Ideò ct sibi damnatum dixit hærcticum, quia ct in quo varietate sectarum invicem repugnantium. Quid ergo damnatur, sibi elegii. Nobis verò nihil ex nostro arbi­ Athenis et Hicrosnivmts? Quid Vcademiæ et Ecclesiæ? trio inducere licet, sed nec eligere quod aliquis de ar­ Quid hærelicis cl Christianis? Nostra insliUtlio de bitrio suo induxerit. Apostolos Domini habemus auctoporticu Salomonis est; quid ipse tradiderat, Domires, qui nec ipsi quicquam ex suo arbitrio, quod (1) Citatur hic locus, laudalurque à S. Hieronymo inducerent elegerunt; sed acceptam à Christo discipli­ in Cap I .id Calai. nam fideliter nationibus adsignavcrunl. Itaque etiamsi (2) Philomena puella Alexandrina , quæ à familiari dæmonc obsessa multa mentiebatur; hujus impudica Angelus de cœlis aliter c\angeli¿aret» anathema diccmulieris amore captus Apelles librum scripsit visioni­ bus plenum, cui titulus : Philumenœ prophetia tí pliant (1) Incontinenti, statini Rhenanus. roses, ieslr Ijiscbio, bb J.<. I. (2) llodiè lume Pauli loeu h constanter legimus: (5) Agobanli codex habet : El formæ nescio quæ inHa reti um hominem post unam aut alteram correptio­ finiiæ hominum. nem devita, Codices aliqui omiserunt voces aut alteram, ( i) Hæc Irinilas sunt homo hylicus seu choicus, id teste 'i eriulliano hic , S. Cypriano Ep. 55, el lib. 5, csl, materialis aut terrenus ; psychicus» seu animalis ; cap. 78 , ad Quirinum ; Ambrosio pluribus in locis, cl spiritalis. ac Hilaro Romanæ Ecclesiæ Diacono. S. Hieronymus (5) Valentini hæresis plena verbis abditis, obscu­ verò ait, in Græcis legi : Post unam, in Latinis Codici­ ris suImIoHs. bus Post unam ct alleram. (6) Sapientes malis bene utuntur ; mali bonis abu­ (3) llæreseos vocabulum potest accipi in bonam ct tuntur. malam pariem ; anud philosophos secias ophiioncsque, (7) Fabula* ad Judirorum Evangeli! lucem refugíen apud Theologos doctrinas ab Orthodox^ fide absona t Hum deliria, el ridicula commenta spectant, intermi­ denotat. nabiles vero gencaloijite ad Bnsilidianos cl Valeuliniavos, f.'noslic.i’ pravitatis ramus. 775 TERTULLIANI DE 775 num in rimpastate cordis esse qu erendum. Viderint qui Stoicum, ct Platonicum, et Dialecticum, Christia­ nismum (!) protulerunt Capit vm. —Nobis curiosiate opus non est post Chrútum Jesum, nec inquisitione post Evangelium. Cùm credimus, nihil desideramus ultra credere. Hoc xnhn prius credimus, non esse quod ultra credere de­ beamus. Venio itaque ad illum articulum, quem et no­ stri protendunt ad ineundam curiositatem, et hærelici inculcant ad importandam scrupulositatem (2). Scri­ ptum est, inquiunt : Qmrrite, cl invenietis, Malth. 7. Quandò hanc vocem Dominus emisit, recordemur. Pu­ to in primitiis ipsis doclrinæ suæ, cùm adhuc dubita­ retur apud omnes, an Christus esset : et cùm adhuc ncc Petrus illum Dei Filium pronuntiâsset ; cùm etiam Joannes (3) de illo certus , esse deslsset. Meritò ergo tunc dictum csl : Quarite, ct invenietis; quandò quærendus adhuc erat, qui adhuc agnitus non crai cl hoc quanl&m ad Judæos. Ad illos enim pertinet totus sermo suggilladonis istius, qui habebant ubi quærcrenl Christum: Habent, inquit, Luc. 16, Moysen et lie* Ihm (4), id csl, Legem et Prophetas Christum predi cantes ; secondimi quod el alibi aporté : Scrutamini Scripturas, inquit Joan. 5, in quibus salutem speratis, lllœ enim de mc loquuntur. Hoc crii : Quœrite, et inve­ nietis. Nam cl sequentia in Judæos competere manife­ stum est: Pulsate, et aperietur vobis. Judæi reirò penes Deum fuerant; dehinc ejecti ob delicta, extra Deum osse cœpcrunt. Naliones vcrò nunquam penes Deum ; nisi stillicidium de silulA el pulvis ex areà ; el foris semper. Itaque qui foris semper, quomodò pulsabit eo, obi nunquam fuit ? Quam januam novit, in quam nec re­ ceptus, nec ejectus aliquandò? An qui scii se intiis fuisse cl foris actum, is potilis pulsavit, el ostium no­ vit? Eliam, Petite, ct accipietis, ei competii, qui scie­ bat à quo esset petendum, à quo et erat aliquid repro­ missum, à Deo scilicet Abraham, Isaac cl Jacob ; quem naílones non magis noverant, quàm ullam repromis­ sionem ejus. Et ideò ad Israel loquebatur: Non sum, inquit, missus , nisi ad oves perditas domùs Israel, Mattii. 15. Nondum canibus jactabat panem filiorum : nondùtn in viam nationum ire mandabat. Siquidem in fine præcepit, ul vaderent ad docendas et tingucndns naliones ; consecuturi mox Spiritum saucium Paradeloin, qui illos deducturus esset in omnem veritatem. El hoc erga illos fácil. Quòd si nationibus destinali doctores Apostoli, ipsi quoque doctorem consecuturi erant Paracletum ; mullo magis vacabat ergà nos : (1) Hinc palet, Christianis exosas esse deben; sopbtMicns qu.tstiones cl captatiunculas logicas, quibus religionis et lheologiæ punias conspurcalur. Quorsùm enim à PI itone ani Aristotele, qui ethnici ambo cl à veniale alieni, pendebis, ul cbrislianussis? Quorsùm illorum opiniones aul errores cum Christianis dogma­ tibus permiscebis? (2) Ibclè hic. Tertullianus vauæ curiositati non C’vcre E •angelicum præccplmn v Mallii. 7,7, docet el probat. (5) Post excessum scilicet Joannis Baptistae. (4) In omnibus codicibus græcis ct l ilinis legitur: H o M V oysem et Prophetas PÍLESCIHP1 IONIBUS m (Juarite, et invenietis; quibus ullrò erat obventura do­ ctrina per Apostolos, el ipsis apostolis per Spiritum sanctum. Omnia quidem dicta Domini omnibus posita sunl , quæ per aures Judæorum ad nos transie­ runt ; sed pleraque in personas (1) directa, non pro priclalem admonitionis nobis constituerent, sed cxcni pium. Caput ix. — Cedo mine sponté de gradu isto. Om­ nibus dictum sit : Quœrite, et invenietis; tamen ct hic expetit sensus certa: interpretationis gubernacu­ lum (2). Nulla vox divina ita dissoluta (3) est et dif­ fusa, ut verba tantùrn defendantur, el ratio verborum non constituatur. Sed in primis hoc propono: Unum utique cl certum aliquid institutum esse à Christo (4), quod credere omnimode) debeant naliones (5) ; cl idcircò quærere, ul possint, cùm invenerint, credere. Unius porrò et certi instituti infinita inquisitio non potest esse. Quærendum est donec invenias, et cre­ dendum ubi inveneris : nihil ampliiis, nisi custodien­ dum quod credidisti : dùm hoc insuper credas , aliud non esse credendum, ideòque ncc requirendum ; cùm id inveneris el credideris quod ab eo institutum est, qui non aliud tibi mandat inquirendum , quàm quod instituit. De hoc quidem si quis dubitat, constabit pcnès nos (6) esse id, quod à Christo institutum est. In­ terim ex fiducià probationis prævenio, admonens quosdam nihil esse quærendum ultra quod credide­ runt ; id esse quod quærere debuerunt : ne, (Jmviite, ct invenietis» sine discipliné rationis interpretentur. Capit x. — Kalio aulem dicti hujus in tribus arti­ culis consistit : In re, in tempore, in modo. In re, ut quid sit quærendum consideres. In tempore, ut quan­ dò. In modo, ut quousque. Igilur quærendum csl, quod Christus instituit, utique quandò non invenis, utique (1) Subintclligc : Judæorum. (2) Generalim omnis sacrarum litlerarum sensus seu expositio requirit ccrtæ interpretationis guberna­ culum, id est,rationem; nam non salis est ipsas voces honorare, sed diviiue Veritatis mens est investiganda, et constanter tenenda, juxta illud Evangclicum : Seru(amini Scripturas. Hujus vero recta; interpretationis donum fuit primitiva* Ecclesia* charisma, quod licet jamdiii in singulis privatisque cessaverit, reda tamen per ipsum interpretatio ncmtanel in Ecclesiæ the­ sauro, seu deposito, quod Timotheo tradidit Paulus, commcndavitque, dicens : Custodi, servaturque à le­ gitimis Apostolorum, præscrlim Petri, successoribus. (5) In libris utriusque f ederis contenta. (i) Non solimi inculcatur hic chrislianæ fidei uni­ tas, juxta verbum Apostoli dicentis : l na fides, etc. : sed et Gnostici redarguuntur, qui cimi verbum Dei scripUun*repcllerent, evangelicam, nescio ipiain, pr.edicabanl veritatem, vivé duntaxat voce traditam ; quem errorem à Judæis ipsi acceperant eorum anlcsi gnanis. Í5) Credas hic Tertullianum prophclicé refellero Calvmianorum dogma . quo garriunt. unumquemque justificari el salvari in quàiibct tide , seu hæresi ; unum namque Evangelium , una tides à Deo missa cunelis per orbem nationibus, est uniuscujusque sa­ llit! necessaria. (G) Non apud omnes Christi fideles, sed apud Ca­ tholicos, qui perpetué el nunquam interrupta succes­ sione fidem, quam à Cbrislo acceperunt, integram sirtanvpie lectam scnàrunl. in AD\ EHSUS 1LEIIEIÍC0S LIBEB. donec invenias. Invenisti autem ehm òredidisti ; nam non credidisses, si non Invenisses ; sicut nec quasiisses, nisi ul invenires. Ad hoc ergò quæris nl invenias, clad hoc invenis ul credas. Omnem prolationem quae­ rendi el inveniendi credendo fixisti. Hunc tibi modum statuit fructus ipse quærcndi (I). Hanc tibi fossam delerinmavil ipso qui te non vult aliud credere, quàm quod instituit, ideòque nec quærere. Cætcrùm, si quia ct alia tanta ab aliis sunt instituía, proplcreà in tantum quærere debemus, in quantum possumus ¡munire (2), semper quærcmus, et nunquamomninòcredemus. I bi enim crii finis quærcndi? Ubi slatto (5) credendi ? Ibi expunctio inveniendi? Apud Marcionem? Sed et Va­ lentinus proponit : Quaerite cl invenietis. Apud Valentinum? Sed ct Apelles hàc me pronuntiatione pulsabit ; et Hebiuii, cl Simon, el omnes ordine non habent aliud, quo se mihi insinuantes, me sibi addicant. Ero itaque nusquam, dinn ubique convenior : Qturritc, et invenie­ tis; et (í) velulsi nusquam, el quasi qui nunquàm ap­ prehenderim illud, quod Chrislus instituit, quòd quæri oporlel, quod credi necesse est. Capit xi. — Impune erratur, nisi delinquatur, quamvis errare delinquere est. Impune*, inquam, vaga­ tur, (¡ni nihil deserit (5). At enim si quod debui credere, credidi, cl aliud denuò ¡mío requirendum, spero utique el aliud esse inveniendum ; nullo modo speraturos istud, nisi quia aul non credideram qui videbar credi­ disse, aul desii credidisse. Ilà fidem meam deserens, negator invenior. Semel dixerim : Nemo quærit, nisi qui aul non habuit, aul perdidit. Perdiderat unam ex decem drachmis anus illa, et ideo quærebat ; ubi ta­ men invenit, quærere desiit. Panem vicinus non habe­ bat, et ideò pulsabat ; ubi tamen apertum est ei, el ac­ cepit, pulsare cessavit. Vidua à judice petebat audiri, (¡nía non admittebatur ; sed ubi audita est, hactenus institit. Adeò finisci quærcndi cl pulsandi, et petendi. Petènti enim dabitur, inquit, et pulsanti aperietur, et quaerenti invenietur, Lue. 11. Viderit qui quærit sem­ per, (¡nia non invenit ; illic enim quærit ubi non inve­ nietur. Viderit qui semper pulsai, quia nunquam ape­ rietur ; illic enim pulsat ubi nemo csl. Viderit qui semper petit, quia nunquam audietur; ab eo enim petit, qui non audit. 77f» C\piT mi. — Nobis chi quærendumesset (i) adhuc, el semper, ubi lamen quæri oporlel? Apud hærcticos , ubi omnia extranea cl adversaria nostra veniali; ad (¡nos vetamur accedere? Quis senus cibaria ab extra­ neo, ne dicam , ab inimico domini sui, sperai?Quis miles ab infoederatis, nc dicam ab hostibus regibus, donativum ct stipendium capLU , nisi planò desertor, et transfuga, et relællis? Etiam anus illa intra lectum suum drachmam requirebat; cliam pulsator ille vicini januam tundebat, cliam vidua illa non inimicum, licet durum judicem, interpellabat. Nemo inde instrui po­ test, nudò distmitur. Nemo ab eo illuminatur (2), à quo contenebratur. Qoæramus ergò in nostro, ct à no strìsci de nostro; idque dunlax l, quoti salvò reguló fidei potcst in quæslionem devenire. Caput xiii. — Ite’tila (3) est antem fidci, in jam bine quid defendamus profiteamur, illa scilicet qua creditur unum omninò Deum esse, nec alium prater mundi Conditorem, qui universa dc nihilo produxerit per Verbum suum primó omnium emissum ; id Ver­ bum I dium ejus appellatum, in nomine Dei varié vi­ sum à Patriarchis, in Prophetis semper auditum, po­ st remò delatum cx Spiritu Patris Dei ct virtute in Virginem Mariam, carnem facium in utero ejus, cl cx cà natum ( I) egfcsc Jesum Christum ; exinde prati­ casse novam legem, et noxam promissionem regai cœlornm ; virtutes fecisse; fixum cruci ; tertià dic re­ surrexisse; in cados ereptum sedisse (5) ad d x teram Patiis; misisse \icariani vim Spirilûs smeli, qui cre­ dentes agat ; venturoni cum claritate ad sumendos Sanctos in vilæ ætcrnæ cl promissorum coelestium (1) E. Georgius Imbianensis legit : Nobis etsi qturrendum esset (adhuc est semper) ubi tamen qturri opor­ tet? liraque lectio retineri potest. A Catholicis quærenda quidem veritas, sed non apud haereticos, non adversus nostrum dogma, sed qua* salvò regula fidei |M)test in quæstionejn devenire ; exemplo D. Cypriani, (¡ni sua circa Kaptisinum dubia retulit ad synodos, ad episcopos, ad ductores denique catholica*’Ecclesiæ ; (pi.i*si\it nempe in nostro, à nostris et de nostro. (2) De illuminatione, id est. Baptismo, ilà scribit S. Augustinus, lib. 2 conlrà epistolam Parmeniani cap. 15, n. 50 : < Dc iis vero, (¡mab Ecclesiæ unilate sepa. < rati sunl, nulla jam qineslio est. quin ct habeant et < dare possint (Baptismum), et quin perniciose habeant < ¡lernicioseque tradant extra \inciilum pacis. Hoc < enim jam in ipsa totius orbis unitate discussum, coii< sideratum, perfectum, atqueronfirmatum est. > cie. (VidoeumdcmS. doctorem in lib. í de Baptismo, cap. 11. |2, 15. t i, i i, |6, 17.» Tornatasi (5) llegulam hic vocat Tertullianus quod vulgi» Apo stoloruni Symbolum \oramus, cujus relui synopsim dat. Qui verò(¡ua*ab Apo>t»»lis sunt, quæveposi Apo­ stolos ad veritatis dilucidalioncm, addita, scire velit, legat Liqmm late et din te !dcdisseren' III (4) l rsiiii codex : F.risse Jesum ( li risi um. Lectio au­ trui Aàobardi jiixtà Bigalliiim csl relinenda : Egisse Jesum Christum, hoc est, eam hominis personam in­ duisse, omniaque egisse, quæ de Jesu Christo fue­ (1) In libro Ursini legitur : Fructus ipse credendi. Sed nihil mutandum. (2) Apud hærcticos, quorum instituta inter sc non solimi diversa, sed ct aversa plerumque, veritas non csl qu . ivnd.l. (5) Verba fixisti, fossam, statio, allegorica!!! osten­ dunt locutionem, à re castrensi despmntam. (I) Male Lupus hoc loco legit : I elint me sic esse nusquam, quasi, etc. Sensus esi : Yelul si nusquam (ap* prehenderim), et quasi qui nunquam, etc. (.*>) Gnostici docebant, cos, qui reperieudæ venialis studio in errorem incidebant, cl per hæreticorum se­ nas vagabantur, expertes esse peccati. Hoc sic expli­ rant praedicta. (5) Sedere quòd dicitur Deus, non membrorum po cat Tertullianus, ul concedat permissum non Calholi- . sitioficm, sed judiciariam significat potestatem ; ad co, sed Pagano, Judæo, Apostata», aut H.æretico, (¡ni dexteram xer<», hoc est. in suiunü latitudine, ubi ju­ Veritatem aul nunquam habuerunt, aut desertores, cl stitia el |»ax clgaudium csl; verba sunt Augustini, lib. negatores illius fuerunt, veritatem inquirere ; ouæ se­ dc Eide et Symbolo, cap 3. mel ac inventa fuerit, non amplius quærenda. 25 TH. I f no TERTULLIANI DE PRÆSCRÎPTIONJBUS fructum, el rd prophanos adjudicandos (I) igni perpe­ mo, fació utriusquc partis n suscitatione (2) cum car­ nis restitutione. Capit xtv. — llæc regida à Christo, ut probabitur, instituta, nullas habet apud nos quæstiones, nisi quas hæreses inferunt, et quæ hæreticos faciunt. Cælerùm manente forma ejus in suo ordine, quanlumlibel quie­ ras, et trades, et omnem libidinem curiositatis effun­ das, si quid tibi vidt tor vel ambiguitate pendere, vel obscuritate obumbrari, est utique frater aliqui (5) do­ ctor gratiA scienti® donatus : est aliqui inter exercita­ tos convcrsiltis aliqui Ircum curiosus, tecuni tamen qua reu", novissime ignorare medius est, ne quod non debeas nôris, quia quod debeas misti. Fides, inquit, tua te salvum fecit, non exercitatio Scripturarum (I). Fides (.*>) in reguló posita csl : habes legem, et salutem de obs« nalione legis; exercitatio autem in curiositate consistit, habe ns gloriam sidam de periti® studio. Ce­ dat ebriositas (idei; cedat gloria saluti. Orlò aut non obstrepant , aut quiescant. Adversus regulam ni­ hil scire est. lì non inimici essent veritatis hæretici, ut de refugiendis cis non pnrmom remur, quale est conferre cum hominibus, qui et ipsi adhuc scqmvrrre profiteantur? Si enim adhuc veré quierunt, nihil adirne certi repéreront : et ideò quæctimquc videntur inte­ rim tenere, dubitationem suam ostendunt quanuliu qi.ærunl. Itaque tu, qui perinde quarts, spectans ad cos qui cl ipsi (pia rum, dubius à dubiis, incertus ab incertis, caicas à cæcis, in foveam deducaris necesse CM. Sed ciim decipiendi gralià protendunt se adhuc qua i ere, til nobis per sollicitudinis injectionem tractaUls suos insinuent ; denique ubi adierint ad nos, sta­ imi, quæ dicebant quærenda esse, defendunt; jam il­ los sic debemus refutare, ul sciant nos non Christo, sed sibi negatores esse. Cùm enim quierant adirne, non­ dum tenent; cimi autem non tenent, nondùm credide­ runt; cùm autem nondum crediderunt, non sunl Chri­ stiani. Al cùm tenent quidem ct credunt, quærcndum tanu n dicunt ut defendant ; antcquhm defendant, ne­ gant quod credunt, confitentes se nondum credidisse, dùm qnivrunt. Qui ergòncc sibi sunl Christiani, quanto magis nobis! Qui per fallaciam veniunt, qualem fidem disputantÎ Cui veritati patrocinantur, qui eam à men­ dacio inducunt? Capit xv.— Sed ipsi de Scripturis agunt, et de Scri­ pturis suadent. Abundé scilicet (G) loqui possent de (i) Videtur Tertullianus de igne, qui in inferno sta­ tuitur, liicct alibi loqui, contrit id quod docuerunt po­ sici Ilesa cl Calvinus, qui statum miserum tantiimmodò damnatorum per ignem intelligi prodicant. (i) Vtriusque partis, scilicet piorum cl impiorum. (3) Aliqui apud Tcrt. pro aliquis. Doctores verò alii t reati ex charismate, alii cx humano labore, studio ct exercitatione. (4) Non utitur hic Tertullianus, juxlà morem \fricantim, ad Ultcram Dominicis verbis, ut tuique palei. (5) Fides ad salutem necessaria, quæ in reguló, seu Symbolo posila esu Gelerà in hoc capile comenta Mini clara, cl expositione non Indigent uilà. (01| Albaspin eus interrogationis signum expungit, quasi auctor intcllicat , heréticos, præsertim Gnósti­ cos, potuisse in probationem eorum dogmatum ca ad- 780 rebus fidei, nisi ex litteris fidei ? Venimus igitur ad propositum (f) : hoc enim dirigebamus, el hoc prus trucha mus nd locution is pnvfationc, uljani hinc dc.ec congrediamur, de quo adversarii provocant. Scriptural obtendunt, et hàc siiA audacia statini quosdam movent; in ipso verò congressu firmos quidem fatigant, infir mos capiunt, medios cum scmpulo dimittunt. Hunc igitur potissimum gradum obstruimus, non admitten­ dos eos ad ullam de Scripturis disputationem. Si hæ sunt illæ vires eorum (2), uti eas habere possint, di­ spici debet, cui competat possessio Scripturarum ; ne is admittatur ad cani, cui nullo modo competit. Capitivi. — Hoc dc consilio diflidentiæ, aul dc studio aliter ineundæ constitutionis induxerim, nisi ratio constiterit, in primis illa, quòd fides nostra ob­ sequium Apostolo délicat pndiibenli quæslioncs inire, nox is vocibnsaiiresacconiniodare.hæi elicum post unam correpiiomun convenire, non post dispiitalioneni. Adeò interdixit disputationem , correptionem desi­ gnans causam hærclici conveniendi ; el hoc unam, sci­ licet, quia non est Christianus ; ne more Christiani, semel et iterimi ct sub duobus aul Iribus testibus ca­ stigandus videretur; cùm ob hoc sil castigandus, pro­ pter quòd non sil cum illo disputandum. Deinde quo­ niam nihil proficiat congressio Scripturarum, nisi plane (3) ut aul stomachi quis ineat eversionem, aut cerebri. Capit xvn. — Ista hæresis non recipit (4) (piasdam Scripturas : cl si quas recipit, non recipit integras ; adjectionibus ct detractionibus ad dispositionem insti­ tuti sui intervertit : el si aliquatenus integras prostat, nihilominùs diversas expositiones commentata conver­ tit. Tanliun veritati obstrepit adulter sensus, quantum et corruptor stylus. Variæ prosumpliones necessario nolunt (5) agnoscere ca, per qu.æ revincuntur. Ilis ni­ tuntur quæ cx falso composueriinl (6), et quæ de am­ biguitate ceperunt. Quid promovebis, exercitatissime Scripturarum, cùm si quid defenderis, negetur? cx di­ verso, si quid negaveris, defendatur? El tu quidem ni­ hil perdes, nisi vocem in contentione; nihil conseque­ ris nisi bilem de blasphemntionc. ducere philosophorum scripta, cx quibus sua hausis­ sent commenta. (1) Hucusque profatus csl Tertullianus; deinceps contendit non esse cum Gnoslicis de Scripturis alter­ candum, non quòd ecclesiastic® causic ut dubia*, diffi­ dat, sed ne illi lilasphemiarmn spurcitias Scripturarum divinarum contextas involucris nobis obtrudant. (2) Iloc est, an his armis uti nossint, sive an Scri­ pturo sint arma eorum, juxta Alliaspinæum supra lau­ datum. (3) Sic in codice Divioncnsi ; in libro vcrò Agobardi legitur : Quo ineat. Explicari hæc videntur istis mox sequentibus : Et tu quidem nihil perdes, nisi vocem in contentione; nihil consequeris. nisi bilem dc blasphematione. (I) Mos hic omnium ha reliconiin, qui eos Scriptu­ rarum libros, vel capita, per quæeorum hæreses ever­ tuntur, à canone eliminant, vel perversò exponunt, ul in suos sensus detorqueant, ct ignaros decipiant. (5) Male in codice Agob. et Divion. : Necessario volunt. (G) Intclligil libros apocryphos ab aliquibus hæreticis cfformalos, ab aliis deindò receptos. 781 ADVERSUS HÆRETICOS LIBER. Caput xviii. — Ule vero, sì quis est, cujus causa in congressum descendis Scripturartm, ut cum dubitan­ tem confirmes, ad veritatem, an magis ad hæreses de­ vergel (1)? Hoc ipso motus, quòd te videat nihil pro­ movisse æquo gradu negandi ct defendendi ad vers A par­ te, statu ccrtè pari, altercatione incertior discedet, ne­ sciens quam hæresim judicet, llæcutique et ipsi habent in nos retorquere. Necesse est enim cl illos dicere, à nobis poliiis adulteria Scripturarum, cl expositionum mendacio inferri, qui proindè sibi defendant verita­ tem. Capot XfX.—Ergo non ad Scripturas provocandum est ; nec in his constituendum certamen, in quibus aul nulla aut incerta victoria est, aut parùm certa (2). Nam etsi non ilà evaderet collatio Scripturarum, ut uiramque partem parem sisteret, ordo rerum deside­ rabat, illud prius proponi, quod mine solùm disputan­ dum est (3), quibus competat fides ipsa ? Cujus sint Scriptura? A quo, et per quos, et quando, et quibus sil tradita disciplina, quA fiunt Christiani? Ibi enim Apparuerit esse veritatem et disciplinae et fidei ebristianæ, illic erit veritas Scripturarum, ct expositio­ num, cl omnium traditionum Christianarum. Caput xx. — Christus Jesus, Dominus noster, per­ mittat dicere inierim, quisquis est, cujuscmnque Dei Filius, cujuscumque fidei praeoptor, cujuscumquc mercedis repromissor: quid esset, quid fuisset, quam Patris voluntatem administraret, quid homini agendum determinaret, quamdiu in terris agebat, ipse pronun­ tiabat sive populo palam, sive discentibus scorsùm; ex quibus duodecim pracipuos lateri suo adlegerat, destinatos nationibus magistros. Itaque uno eorum de­ cusso, reliquos undecim digrediens ad Patrem post re­ surrectionem, jussit ire el docere nationes intinguendas in Patrem et in Filium et in Spiritum sanctum. Statini igitur Apostoli (quos hæc appellatio missos in­ terpretatur), assumpto per sortem duodecimo MallhiA, in locum Judæ ex auctoritate prophetiæ, quæ est in psalmo David 108 (1), consecuti promissam vim Spiri­ tús sancti ad virtutes el eloquium, primó (5) per Judæam contcstatA fide in Jesmn Christum, et Ecclesiis institutis, dehinc in orbem profecti, camdcm doctri­ nam ejusdem fidei nationibus promulgaverunt, et pro­ inde Ecclesias apud unamquamque civitatem condide­ runt; A quibus (6) traducem fidei et semina doctrinæ (1) Inutilis cum hærclicis altercatio, qui qmhn faeilèy juxtà Hieronymum, in lino lib. contrà Luciferianos, vinci possint, persuaderi non possunt ; el quod Catho­ lici verissime iis exprobrant, ipsos scilicet non inlelligere, sed corrompere Scripturas, 'd ipsum vicissim Catholicis objiciunt. (2) Aut par incerter, emendat, legitquo Rigallms. (5) Ne inutilis prorsus evadat altercatio cum hærolicis, præsertim Gnoslicis, lire omnia prius despicien­ da sunt. (4) El episcopatum ejus accipiet alter, (5) Ecclesia condita prius Hierosolymis ex Judæis, undè apud prophanos Christiani Judæornm appella­ tione veniebant. (6) Per metaphoram c re rusticA sumptam Tertul­ lianus vocat hic traducem fidei, translationem fidei do uqA Ecclesiâ in aliam ; Ecclesiæ namque mutuò, qua- ccrtæ exindê Ecclesiæ mutuate nml, et quotidiè mu­ tuantur, ut Ecclesiæ fiant. Ac per hoc cl ipsæ aposto­ lica» deputantur, ut sóbeles apostolicartim Ecclesiarum. Ornne genus ad originem suam censeatur no­ ceste est. Itaque tot ne tanta: Ecclesiæ, una est illa nb Apostolis prima, cx quA omnes. Sic orones primæ. ct omnes apostolica;, dùm unii omnes probant unitatem. Dùm est illis communicatio pacis, cl appellatio frater­ nitatis, et contesseratio hospitalitatis (!) : quæ jora non alia ratio regii, quàm ejusdem sacramenti (2) una traditio. Caput xxn — Hinc igitur dirigimus perscriptio­ nem : Si (3) Dominus Jesus Christes Apostolos misil ad predicandoli), alios non esse recipiendos prædicatorcs, quàm quos Christus instituit : quia nec altu* Pa­ iren) novit nisi Filius, et cui Filius rivelarti. Nec aliis videtur revelAssc Filius, quam Apostolis, quos misit ad pradicandum utique quod illis revelavit. Quid au­ tem pradicaverint, id est. quid illis Christus revelave­ rit; el hic prascribam non aliter probari debere, nisi per easdem Ecclesias, quasipsi Apostoli condiderunt, ipsi cis predicando, tam vivA (quod aiunt) voce, quàm per Epistolas posleà. Si hæc ilà sunt, constat proinde, omnem doctrinam, quæ cum illis Ecclesiis apostolicis matricibus ct originalibus fidei conspiret, veritati de­ putandam, sino dubio tenentem quod Ecclesiæ ab Apo­ stolis, Apostoli à Christo, Chi iMus à Deo suscepit ; omnem veri) doctrinam de mendacio jirajudicandam, quæ sapiat Contrà veritatem Ecclesianim, el Aposto­ lorum, ct Christi, et Dei. StiperesC ergo, uti demonstro mus, an hæc nostra doctrina, cujus regulam suprà edi­ dimus, dc Apostolorum traditione censentur; cl cx hoc ipso, an ratera dc mendacio veniant. Communi­ camus cum Ecclesiis apostolicis, quòd nulla doctrina diversa. Hoc csl testimonium veritatis. Capi t xxit. — Sed quoniam làm expedita probatio Csl, ut si slatini proferatur, nihil jam sil retractan­ dum. ac si prolata non sil à nobis, locum interim de­ mus diversa' parli, si quid putant ad infirmandam hanc prascriptioncm movere se posse. Solent dicere, non omnia Apostolos scisse; cAdcm agitati dcmentiA, qui rnrsiis convertunt, omnia quidem Apostolos scisse, sed non omnia omnibus tradidisse, in utroque Chri­ stum reprehensioni subjicientes, qui aut minus instru­ ctos, aut parimi simplices Apostolos miserit. Quis igi­ tur integra mentis credere potest, aliquid eos igno­ rasse, quos magistros Dominus dedit, individuos ha­ bens in comitatu, in discipulatu, in convictu; quibus obscura qiia'que scorsili) disserenat, illis dicens datum (*sse cognoscere arcana, qu» populo intelligere non li- sique per manus, apostolicam doctrinam inter sc communicavenmt, ita ut omnes apostolica; dici possint. (1) Hæc sunl jura vera Ecclesiæ. Ubi prius legeba­ tur contestatio, Rhenanus bene correxit contesseratio, quæ vox A tesserà efibrmata conjunctionem denotat familiariorem. qua', per signum Jiat. (2) Hoc est Symboli, seu regula; ejusdem fidei ; nam sacnmientum hic accipitur pro loto Christiano do­ gmate. (3) In codice Agobardi ct Divioncnsi legitur : Si Deus Jesus Christus. 785 TEHTULLIAN1 DE P1LESCIUPTION1BUS cerci f Latuit aliquid Petrum, ædificandæ Ecclesiæ pe­ tram dictum, claves regni coelorum consecutum, et solvendi ct alligandi in cœlis el in terris potestatem ? Latuit ct Joannem aliquid, dilectissimum Domino, pe­ dori ejus incubantem, cui soli Dominus Judam tradi­ torem praemonstravit, quem loco suo lilium Maria* de­ mandavit? Quid eos ignorasse voluit, quibus etiam gloriam suam exhibuit, et Moyseu el Eliam, el insuper de cado Patris vocem, non quasi caleros reprobans, sed quoniam in iribus testibus stabit omne verbum? Ignoraverunt itaque el illi, quibus post resurrectionem quoque in itinere omnes Scripturas edisserere digna­ tus est. Dixerat plané aliquando : Multa habeo adhuc robis loqui, sed non potestis modo ea sustinere, Lue. 24 ; tamen adjiciens : Cltm venerit ille Spiritus veritatis, ipse vos deducet in omnem veritatem, Joan. 16 ; ostendit illos nihil ignorasse, quos omnem veritatem consecutu­ ros per Spiritum veritatis repromiserat : cl utique im plcvil repromissum, probantibus Actis Apostolorum descensum Spiritûs sancti. Quam Scripturam qui non recipiunt, nec Spiritrts sancti possunt esse, qui nec­ dum discentibus Spiritum possint agnoscere missum ; sed ncc Ecclesiam se dicant defendere, qui, quandò cl quibus incunabulis institutum csl hoc corpus, probare non habent. Tanti cnim (!) est illis non habere proba­ tiones eurum, quæ defendunt, ne pariter admittantur traductiones eorum, quæ mentiuntur. Caput xxiii. — Proponunt crgò ad suggillandam ignorantiam aliquam Apostolorum, quòd Petrus cl qui cum eo reprehensi sint à Paulo. Adeò, inquilini, ali­ quid cis defuit, ut cx hoc etiam illud struant, potuisse postea pleniorem scientiam supervenire , qualis obve­ nerit Paulo reprehendenti antecessores. Possumus et hic Acta Apostolorum repudiantibus dicere : Prius est uli ostendatis quis isle Paulus, et quid ante Aposto­ lum, et quomodo Apostolus; qualeniis ct alias ad quæstiones plurimum eo utuntur. Neque enim (2) si ipse sc Apostolorum de persecutore profitetur, sufllcit unicuique examinare (5) credenti, quando nec Domi­ nus ipse de se testimonium dixerit. Sed credant sine Scripturis (4), ut credant adversus Scripturas ; lamen (I) < Hæc Tertulliani verba, ait ad hunc locum Al< baspimrus, tàm involuta sunl, ul connu sententiam < interpretes expiscati non sini. Ait igitur, multa ab < hærclicis doceri ac defendi, quæ tametsi venu fidei < consentanea sint, ad ca lamen stabilienda Scriptu< ne auctoritate ct presidio eos uli nolle , ne scilicet < ex eisdem Scripture locis aul libellis eorum, men< dacia convellantur, el in lucem exponantur. Ilii fieri, < ul libellum, quo Acta Apostolorum continentur, < maximo cum incommodo recusent (illud enim tanti < hoc istic significat), quia ex hoc uno origo Ecclesias < et formatio, quam fatentur, demonstrari potest. Per < traductiones enim cave depravationes inlclligas cum < Bbenino. Sed traducilo apud Tert. est illustratio, < demonstratio, detectio. Nam apud cumdcm tradu< cere est in lucem exponere, aperire, detegere, > ele. . (2) Codex Ursini : quod ipse. (5) Hic Lupus legit examinate, quæ vox Afris non insueta. (4) Liber Ursini • Sed credunt sané Scripturis. Vul­ gata ledilo est retinenda. Sensys verò hujus loci ali- 784 doceant ex co, quòd allegant Petrum à Paulo repto hensum, aliam Evangeli! formam à Paulo sujxnrinductam, citra eam, quam pnrmiser.it Pelrus et cælrri. Quin demutatus in prædicatorem de persecutore, de­ ducitur ad fratres à fratribus, ut unus ex fratribus, ct ad illos ab illis, qui ab Apostolis fidem induerant. De­ hinc, sicut ipse enarrat, ascendit Hierosolymarii co­ gnoscendi Petri causò, ex officio ct jure scilicet ejus­ dem fidei cl pncdicalionis. Nani et illi non essent ad­ mirati de persecutore factum prædicatorem, si aliquid contrarium predicarci ; nec Dominum prætereà magnific&ssent, quia adversarius ejus Paulus obvenerat. Itaque cl dexteram ci dederunt, signum concordis et convenientias ; el inter se distributionem ofiicii ordi­ naverunt, non separationem Evangeli! : nec ut aliud alter, sed ul aliis alter predicarci, Petrus in circum­ cisionem , Paulus in nationes. Cætcriim (1) si repre­ hensus est Pelrus, quòd, còni convixisset ethnicis, posteó sc à convictu eorum separabat personarum respectu ; utique conversationis fuit vilium, non prædicalionis. Non cnim ex hoc alius Deus quam Creator, et alius Christus, quam ex Marià ; ct alia spes quam resurrectio annuntiabatur. Caput xxiv.—Non mihi tàm bene est, imò non mihi tàm male est, ul Apostolos committam. Sed quo­ niam pen ersissimi isti illam reprehensionem ad hoc oh. tendunt, ut suspectam faciant doctrinam superiorem (2), respondebo quasi pro Pelro : ipsum Paulum dixisse, factum se esse omnibus omnia, Judæis Judæum , non Judæis non Judæum, ut omnes lucrificaret. Adeò pro temporibus, et personis, ct causis quædam reprehen­ debant, in quæ et ipsi æquè pro temporibus cl perso­ nis el causis committebant; qiicmadmodiìm, si cl Pe­ trus reprehenderet Paulum, quòd prohibens circum­ cisionem, circumciderit ipse Timotheum, viderint qui de Apostolis judicant. Bene quòd Petrus Paulo el in martyrio ada*qualur (5). Sed etsi in tertium usque em­ ioni ereptus Paulus, el in Paradisum delatus audiit quædam illic, non possunt videri ca fuisse, quæ illuni in aliam docti inani instructiorem pneslarent; cum ita fuerit conditio eorum, ul nulli hominum proderentur. Quòd si ad alicujus conscientiam manavit nescio ipiiil qiiantulimi obscuri est ; Qui non recipiunt Acta Apo­ stolorum, credimi lamen Paulum de persecutione fac­ tum Apostolum, quod, repudiatis Actis, nullà alia aulhenlieà Scriplurà contestantur. Sed credant quidem sine Scripturis, ul alia credant adversus Scripturas; doceant tamen, elc. ' (1) Non erravit Petrus in fide, vol in prædicatione fidei, sed in facto, seu in conversatione in (piam cadit reprehensio Pauli ; unde inalò abutuntur romanæ Se­ dis hostes hoc Tertulliani loco, ex quo confectum putant, summum Pontificem reprehensioni veri» esse obnoxium. (2) Per doctrinam superiorem hitelligenda hic est, (luam Apostoli ante Pauli adventum prædicàrunt ; nam Qnoslici sola> Epistolas Paqli recipientes, ñón solùm Petrum, sed el Joannem aeJacobum cum Paulo com­ mittebant. (3) Summa hujus capitis, juxta Priorium, videtur esse hæc : Detur, sed non concedatur, Petrum cl Pau­ lum pares non fuisse, sive dispari exstitisse sentenliù ; æquales lamen omninò fuisse fatendum in martyrio, quod uro Christo fortiter passi sunl. ADVERSES 11ÆRET1C0S LIRER. 786 785 UIihI, el hoc se aliqua hæresis sequi affirmai; aul verbum ejus, sine fructu in abdito reservarent. Ipse Paulus secreti proditi reus est, aul et alius postea iu docebat, lucernam non sub modium abstrudi solere r Paradisum ereptus debet ostendi, cui permissum sit sed in candelabrum constitui, ut luceat omnibus, qui in eloqui* quæ Paulo miitirc non licuit (t). domo sunt. Hæc Apostoli aulneglexerunt, aul minimi Caput xxv.— Sed, ut diximus, eadem dementia intellexerunt; si non adimpleverunt abscondentes ali­ est, cùm confitentur quidem nihil Apostolos ignorasse, quid dc lumine, id est, de Dei verbo el Christi Sacra­ mento. Neminem, quod scio, verebantur, non Judaeo­ nec diversa inter sc prandidisse ; sed non omnia vo­ rum vim, non ethnicorum ; quò magis utique in Ec­ lunt (2) illos omnibus revelasse ; quædam enim palam el universis, quadam secretò el paucis demandasse ; clesia libere praedicabant, qui in synagogis et in Iocìf quia et hoc verbo usus est Paulus ad Timotheum : 0 publicis non tacebant. Imo neque Judaeos convertere r Timothee, depositum custodi (5). El rursinn : ilomnn deneque ethnicos inducere potuissent, nisi quod credi positum custodi. Quod hoc depositum est tam tacitum , abéis volebant, ordine exponerent. Multò magis jam credentibus Ecclesiis nihil subtraxissent, quod aliis* ut alteri doctrinæ deputetur? an illius denuntiationis , paucis scorsimi demandarent : quampiam, etsi quae­ de quà ait : Hanc denuntiationem commendo apud te, fili Timothee ? Denuntio tibi ante Deum, qui vitificai dam inter domesticos (I), ut ìù dixerim, disserebant, omnia, et Jcsum Christum, qui testificatus est sub Pontio non tamen ca fuisse credendam est, quæ aliam regu­ lam lidci superducerent, diversam cl contrariam illi, Pilato bonam confessionem, ul custodias praceptum. Quod autem praeceptum, quæ denuntiatio? Ex supra (piam catholico (2) in medium proferebant; ut alium Deum in Ecclesia dicerent, alium in hospitio; et ct infra scriptis intclligilur, non nescio quid subostendi aliam Christi substantiam designarent iu aperto, aliam hoc dicto de remotiore doctrinó, sed potius inculcari de non admittenda alia praeteream, quam audierat ab in secreto: elaliam spem resurrectionis apud omnes, ipso, el puto palam : Coram multis, inquit, testibus. annuntiarent, aliam apud pucos : cùm ipsi obsecrarQuos mullos testes, si nolunt Ecclesiam inlelligi, nihil rent in Epistolis suis, ul idipsum el unuin loquerentur interest, (piando nihil tacitum fuerit, quod sub multis omnes, el non essent schismata et dissensiones in Ecclesia, quia sive Paulus, sive alii, eadem praedica­ testibus proferebatur. Sed nec quia illum voluit hæc rent. Alioquin meminerant : Sit senno vester (5) : E>rt fidelibus hominibus demandare, qui idonei sint et alius est; Son, non : quod amplius, hoc à malo est, Mallii. 5. docere; id quoque in argumentum occulti alicujus ne scilicet Evangelium in diversitate tractarent. Evangelii interpretandum csl. Nam cimi dicit, hæc , Caput xxvii. — Si crgò incredibile est, vel ignoras­ de eis dicit, de quibus in presenti scribebat; de occul­ tis autem ul de absentibus apud conscientiam non se Apostolos plenitudinem praedicationis, vel non om­ nere, sed illa dixisset. nem ordinem regula? omnibus edidisse, xideamus, ne Caput XXVI.—Porrò consequens erat, ut cui de­ forte Apostoli quidem simplicilcrel plene. Ecclesie (4> mandabat Evangelii administralionem , non passim autem suo vitio aliter acceperint, quàm Apostoli proxec inconsiderate administrandam adjiceret, secun­ fereteint. Omnia ista scrupulositatis incibmcnta inve­ dum Dominicam vocem ( i) ne margaritam porcis, el nias praetendi ab hærclicis. Tenent correptas ab Aposto­ sanctum canibus jaclarct. Dominus palam edixit, sine lis Ecclesias : 0 insensati Galaia’, quis ros fascinatiti et r lillà significatione alicujus tacili sacramenti» Ipse prae­ Tàm beni currebatis, quis vos impediit ? Ipsumque prin­ ceperat, si quid in tenebris et in abscondito audissent, cipium : Miror quod sic tam citò transferimini ab eo, qui in luce el in lectis praedicarent (5). Ipse per similitu­ vos vocm it in gratiam, ad aliud Evangelium. Item ad dinem praefiguraverat, ne unam mnam, id est, unum Corinthios scriptum, quòd essent adhuc carnales, qui lacte educarentur, nondum idonei ad pabulum; qui (1) S. Joannes Chrvsoslonms est hic adeundus, qui putarent se scire aliquid, (piando nondum scirent vult nec Petrum simulando, nec reprehendendo Pau­ lum deliquisse. quemadmodum sciri oporteret. Cùm correptas Eccle­ (2) Ostendit in hoc capite Tertullianus contrai Gnó­ sias opponunt, credunt emendatas. Sed el illas reco­ sticos, nullam doctrinam arcanam esse admittendam; illi enim garriebant, secreta verini, quæ Paulus in ra­ gnoscant, de quarum fide (5) el scientia el conversuptu suo audiverat, esso.sua dogmata, ct ipsa per Pauli discipulos ad se solos pervenisse. (I) Domestici Apostolorum sunt eorum in fundandis (3) Quodnam hoc depositum? respondet TheodoreEcclesiis adjutores cl socii ; quales S. Paulo Lucas ct lus : Existimo, Apostolum appellaro < depositum, Jiarnahas, S. Petro Marcus ct (¡l.uicias. < gratiam Spirilds sancti, quam accepit Ì miolheus |2) Catholice legendum, non calholicæ, ul in anti­ < per ordinationem. > MeliùslTimasius I ticcnsis episco­ quis exemplaribus, juxta Kigalliuni. pus exponit sic: Fidei per me prœdicatæ depositum ; (3) Hoc est, non solùm verus, sed cl sincerus, ac quod Apostolus non soli Timotheo, sed cunctis epi­ neipiaiptam ambagibus involutus. scopis ac ductoribus mandat firmò ac fide custodien­ (i) Hæretici, Gnostici potissimum, (pios Tertullianus dum. hic urget. Ecclesias Ajioslolorum documenta aut non (4) Inde eruitur disciplina arcani, de quo sanctus intellexisse, aut suo vitio aliter accepisse siimniabanlr Augustinus, ac alii Ialini Patres frequenter memine­ exemplo ducto :i Galatis cl à Corinthiis per Paulum runt, ul videre est apud Schelesiratium. correptis, quibus Tertullianus recle re¡M>nü , si corre­ ptas Ecclesias opponunt, credant emendatas. (5) Licet Evangelium non sit projiciendum canibus, bo< est, Gentilibus et Catechumenis* non est i.unm (5) De fide quidem el dilectione, quæ hic conversa­ subtrahendum fidelibus cl initialis, quod fuse hic à tio apiællatiir, commendat Apostolus Romanos* Epbe Tertulliano probatur. sins, Philippenses; de scientiA veru peculiariter Ro* 787 TERTULLIANI DE PRAESCRIPTIONIBUS 788 Ecclesiam scribit : Etsi Angelus de cœlo aliter Clangelitaverit dirà quàm nos, anathema sit, Gal. 1. Caput xxx. — Ubi tunc Marcion, Ponticus(1) nau­ clerus (2) Stuicæstudiosus? Ubi Valentinus, Platonica sectator (5)? Nam constat illos, ncque adeò olim fuis­ se (4), Antonini fere principatu, et in catholicæ (5) primó doctrinam credidisse apud Ecclesiam Romanen* som, sub episcopatu Eleutheri benedicti, donec ob in­ quietam semper eorum curiositatem, quà fratres quoque vitiabant (6), semel et iterum ejecti, Marcion (7) quidem cum ducentis sestertiis, quæ Ecclesiæ intule­ rat, novissime in perpetuum (8) discidium relegati, ve­ nena doctrinarum suarum disseminaverunt. Poslinodimi idem Marcion poenitentiam confessus, ciun con­ ditioni dato* sibi occurrit, ità pacem recepturus, si caleros quos perditioni erudisse!, Ecclesiæ restitueret, morte proventus csl (9). Oportebat enim hæreses esse, ncc tamen ideò bonum hæreses, quia cas esse oporte­ bat. Quasi non cl malum oportuerit esse. Nam el Do­ minum tradi oportebat; sed vat traditori ! ne quis ctiam hinc hæreses defendat. Si et (10) Apellis stemma re tractandum est, tàm non vetus et ipse, quàm Marcion institutor et preformalorejus; sed lapsus in feminam desertor continentiæ Marcionensis (11), ab oculis san­ ctissimi magistri Alexandriani secessit. Inde post an­ nos regressus non melior, nisi tantum quia jam non Marcionitcs, in alleram feminam impegit, illam virgi­ nem Philumencm (quam supra (12) edidimus), posteà verò immane prostibulum cl ipsam ; cujus energema­ te (13) circumventus, quas ab eâ didicit, Phancroscis scripsit. Adhuc in scculo supersunt qui meminerint lione Apostolus gaudet, et Deo gratias agit : quæ ta­ men hodió filli illis correptis unius institutionis jura miscent. Capot xxvni. — Age nunc : omnes (i) erraverint ; deceptus sit ct Apostolus de testimonio reddendo qui­ busdam; nullam respexerit Spiritus sanctus uti eam in veritatem deduceret, ad hoc missus à Christo, ad hoc postulatus de Patre, ul esset doctor veritatis; ne­ glexerit officium Dei villicus, Christi vicarius, sinens Ecclesias aliter interim mtdligere, aliter credere quàm ipse per Apostolos prædicabat : ecquid verisi­ mile est, ut tot ac tontæ in unam fidem erraverint? Nullus inter mullos (2) eventus est unus excitus. Va­ nesse debuerat error doctrinæ Ecclesiarum. Cælerùm, quod apud mullos unum invenitur, non est erratum, sed traditum. Audeat ergo aliquis dicere, illos erràsse, qui tradiderunt? Caput xxix. —Quoquo modo (3) silerralum, lamdiu utique regnavit error, quamdiù hæreses non erant; aliquos Marcionitas cl Valentinianos liberanda veritas exspectabat; interea, perperam evangelizabalur, per­ peràm credebatur, tot millia millium perperàm tincta, tot opera fidei perperàm administrata, tot virtutes, tot charismata (4) perperàm operato, tot sacerdotia, tot ministeria (5) perperàm functa ; tot denique martyria perperàm coronata. Anisi non perperàm, nec in va­ cuum, quale est (6) ut ante res Dei currerent, quàm cujus Dei notum esset? ante Christiani, quàm Christus inventus? ante hærcsis, quàm vera doctrina (7)? Sed enim in omnibus veritos imaginem antecedit ; post rem similitudo succedit. Cælerùm salis ineptum, ut priorin dottrini hærcsis habeatur : vcl quoniam ipsa est, quæ (1) S. Epiphanius in Panario : Marcion fuit genere futuras hæreses cavendas pronuntiabat. Ad ejus docPonticus exeâ parle quæ llelenoponlus dicitur, oppido trinæ Ecclesiam scriptum est, imò ipsa doctrina ad Sinope (2) Nauclerus; monachus anachoreta el episcopi Sinopensis filius fuit Marcion; ut tamen possibile sil, manos, ad quos, cap. 15, ait : Quoniam et ipsi pleni juxta Rhenanum, majores ejus naucleros exstitisse. estis dilectione, repleti omni scientia. (3) Ul Marcion Stoicæ scctæ, sic Valentinus Plato­ (I) Scilicet Ecclesiæ. Hic Tertullianus ob oculos- po nica* adhæsil. nil multos ineptias, quæ ex Gnosticorum deliramentis i (4) Hoc est, non admodum antiquos, respectu Ter­ procedebant. tulliani; nam Eieuiherus ab ann. Christi 179 ad 194 (i) Male Rigaltius legit : Eventus unus est; exitus pontificatum tenuit. Tertullianus vcrò inilio tertii se­ t ariane, etc. Sensus est : Non potuissent Ecclesiæ ca­ coli scribebat. tholicæ toto orbe dispersa in unam convenire fidem, (5) Videlicet Ecclesiæ. m aul non bene fuissent edocta*, aut suo vitio Evan(6) in veteri exemplari : Quam fratres quoque vita­ 5dium aliter accepissent. Si ergo apud multos eadem bant; hoc est, eorum curiositatem ctiam plebi chriodrina, hæc ab Apostolis, qui eam tradiderunt, di­ slianæ odiosam finisse. manavit. I (7) HæcMareionis historia, el ducenta sestertia ab (3) Hoc est : Demus Gnosiicis, primitivas Ecclesias eo Ecclesiæ collata , cum bis quæ ab alliis veteribus omnes ex quàvis causó erràsse. Ergò usque ad Mar- scripta sunt, non plané cotiseront. cionitarum cl Valcnlinianorum exortum erraverunt, cl (8) Vox discidium Tertulliano non insueta ; sensus : deviare à Deo permissæ sunl; quod absurdum. Id- Omninò segregati. ipsum nostri temporis Arislarchis possumus, ait Pa­ (9) Videtur mc Tertullianus Marcioncm confundere rodias, optime respondere, qui hactenus erràsse Eccum Cerdone, cui potius quadrant bæc, juxtà Epipha< lesiam dicere non verentur : St aliquos Lutheranos, nium. aul Calvinistas, aul Anabaptistas liberanda veritas (10) Dc ApelleS. Epiphanius, hær. 43 : < Non ille < sanctus, et ab Apostolo commendatus, sed diverexpeclabat, etc. < sus..... à quo Appclleciani. Hic Luciani discipulus (I) Virtutes el charismata hic sunt signa el potestas edendi miracula, ac Spiritùs sancti dona. < et Marcionis auditor fuit. Adversus magistrum el < adversùs ipsam veritatem armàsse se videtur. • (5) In codice Agobardi mysteria; hoc vcrò non benè (11) Describit Tertullianus continentiam Marcionis, coti i ret. qua nuptias velabat, lib. 1 adv. cumdem, cap. 79. (G) Primarium ac necessarium recte predicatio(12) Cap. G. nis ac fidei fundamentum est notitia veri Dei cl veri (18) Græcû hæc vox, quæ in bonam ct malam pari feristi» lem sumitur, hic daemoniacam vexationem Philumenes (7) Hæresis veram doctrinam supponit ct sequitur, dcuotaU umipw adulterare salagiL 789 ADVERSUS 1 LEK ET ICOS LIBER. cornili, ctiam proprii discernes el successores ipsorum, ne se posteriores negare possint. Quampiam cl de operibus suis, ul dixit Dominus, revincuntur. Si enim Marcion novum Testamentum à volere separavit, po­ sterior est co, quod separavit, quia separare non pos­ set , nisi quod unitum fuit. Unitum ergo ante quàm separaretur, postea separatum, posteriorem ostendit separatorem. Item Valentinus, aliter exponens el sine duino emendans, hoc nomine quidquid emendat ul mendosum reirò, anterius fuisse demonstrat. Hos ul insigniores el frequcnliores adúlteros veritatis nomi­ namus. Cætcriim el Nigidius (i) nescio quis, el Her­ mogenes (2), ct multi alii, qui adhuc ambulant per­ vertentes vias Dei, ostendant inibi ex quà auctoritate prodierunt. Si alium Deum predicant, quomodò ejus Dei rebus, ct litteris, el nominibus utuntur adversùs quem predicant? Si eumdem, quomodò abler ? pro­ beni (5) se novos Apostolos esse; dicant Christum ilerum descendisse, iterum ipsum docuisse, ilei ina crucifixum, iterimi mortuum, iterimi rcsuscitalum: sic enim Apostolos solet facere, dare illis præterea virtutem eadem signa edendi, qua; el ipse (1). Volo igitur cl virtutes eorum proferri; uisi quòd agnosco maximam virtutem eorum, quii Apostolos in perver­ sum aemulantur; illi enim de mortuis vivos faciebant, isti de vivis mortuos faciunt (5). Cap. XXXI. — Sed (6) ab excessu revertar ad princi­ palitatem veritatis, el posteritatem mendacii disputan­ dam, cx illius quoque parabole patrocinio, quæ bo­ num semen frumenti à Domino seminatum in primore constituit, avenarum aulem sterilis fami adulterium ab inimico diabolo postea superducit. Proprie enim do­ ctrinarum distinctionem figurai, quia et alibi verbum Dei seminis similitudo est. llà ex ipso ordine manifeslalur, id esse Dominicum cl verum, quod sil prius traditimi; id autem extraneum cl falsum, quod sil pos* leriiis immissum. Ea sententia manebit adversus poste­ riores (puisque hæreses, quibus nulla constantia de conscicnlià competit ad deferendam sibi veritatem. Cap. XXXII.—Cæterinn, si qua* audent interserere se a lali apostoliche, ut ideò videantur ab Apostolis tra­ dite, quia sub Apostolis fuerunl, possumus dicere : Edant ergò origines Ecclesiarum suarum; evolvant or­ dinem episcoporum suorum, ita per successiones ab initio decurrentem, ul primus ille episcopus aliquem 790 ex Apostolis (I) vel aposlolicis viris, qtn tamen cum Apostolis perseveraverit, habui rii auctorem cl anteces­ sorem. Hoc enim modo Ecclesiæ aposiohcæ (2) census suos deferunt : sicut Smyrnaeorum Ecclesia (3) Polycarpum ab Joanne collocatum refert ; sicut Romano­ rum (4), Clementem à Petro ordinatum itidem; per­ iodò utique et chclenc exhibent, quos ab Apostolis in episcopatum constitutos, apostolici seminis traduces liabcanl. Confingant tele aliquid hærclici. Quid*enim illis post blasphcmiam illicitum csl? Sed clsi confinio lint, nihil promovebunt. Ipsa enim doctrina eorum cum apostolici comparata, cx diversitate et contraríe­ tele suà pronuntiabit, neque Apostoli alicujus auctoris esse, neque apostolici, quia sicut Apostoli non diversa inter se docuissent, ila cl apostolici non contraria Apostolis edidissent, nisi illi qui ab Apostolis descive­ runt, el aliter predicavcnmL Ad banc i laque formam provocabuntur ah illis Ecclesiis, quæ licci nullum ex Apostolis vel aposlolicis auctorem suum proferant, ut multò posteriores, quæ denique quotidie msliluunlnr, tamen in eadem fide conspirantes, non minus aposto­ lica; deputantur pro (5) consanguinitate doctrinæ Ità omnes hæreses ad ulramque formam à nostris Ecclesiis provocatae, probem se quaqua putant apostólicas. Sed adeò nec sunl, nec probare possunt quòd non sunl; nec recipiuntur in pacem cl communicationem ab Ecclesiis quoquo modo aposlolicis, scilicet ob diversitalem (6) sacramenti nullo modo apostoliche. Gap. xxxm. — Adhibeo (7) super hæc ipsarum do­ ctrinarum recogniiioncin, qua; lune sub Apostolis fue­ runl, ab iisdem Ajposlolis et demonslraiæ el ejeralæ. Nam et sic facilius traducentur, dùm aut jam tunc fuisse deprehendentur, aul ex illis, quæ jam lune fue­ runl, semina sumpsisse. Paulus in prima ad Corinthios notat negatores ct dubilatores resurrectionis. Ha‘Copi­ nio projuia Saddureonim (8); partimi ejus usurpat Marcion el Apelles, cl Valentinus, et si qui alii resur­ rectionem carnis infringunt. El ad Calatas scribens, invehitur m observatores el defensoras circumcisionis el lepis : Hcbionis hærcsis esi. Timotheum instruens, nupliarum quoque interdictores suggillal : ila instituunt Marcion cl Apelles, ejus secutor. .Eque tangit cos, qui (1) Eliam Aposlolomm lemporeEcclesiamfedànmt hærclici, pula Simon Magus, Menander, Saturninus, Basilides, Nicolaus, aliique plurimi ; sed nullus eorum ex Apostolis, vcl aposlolicis v iris qui cum Apostolis jH*i*severaveril. (2) Census suos, origines suas. (3) Teste Irenæo, Polycarpi discipulo, I. 3, c. 3. (4) De primo Petri successore, vide clarissimum Ursinum in suà Hist. EccL lib. 1. (51 Consanguine® sunt doctrinæ, quæ ab uno eodemque auctore tradite, quasi ab uno parente. (6) Sacramentum lue sumitur pro fide ac religione, iiixlà Albaspinæum, non pro juramente, quod fide­ les antequam baptizarentur, in limine Ecclesiæ dice­ rent. (7) Demonstratur hic, hæreses Tertulliani tempore exortas,ab Apostolis demonstratas cl damnalas. (8) Non Cerinthi, ul videtur existimare S. Epipbanius, hæresi (1) Nigidii errores refert ac refellit Arnobius in libris contra Gentes. Hic gentilis philosophus, non li.cn•liciis fuit. (2) Alius ab co,quem laudat Apostolus, 2 Ti motti. I ; juxtà Augustinum, fuit Sabclhanus, sive Praxcanus. (3) Probent signis novam missionem. /I) Locus hic correptus. Rigallius legit : Sic enim Apostolus descripsit, bore vrœtercii virtutem, etc. (5) Gnostids fonassi, Tertulliani tempore, accidit, quod Calvino contigisse testatur in ejus vitA Bolsecus, ul scilicet de vivo mortuum redderet. (Vide Bellann. de Nolis Eccl.lib. I, cap. 14. t. 2 Conlrov. (6) A digressione de Valentino, Marcione, aliisque hærcticis aposlolicis temporibus posterioribus. Cheterà luce clariora n > 79! TERTt LUAM DE PIC/ESCBIPTIOMBCS dicerent (!) factam jam resurrectionem; id de se Va­ lentiniani asseverant. Sed et cùm genealogias indeter­ minatas nominat (i), Valentinus agnoscitur, apud quem Æon ille nescio quid novi, cl non unius nominis, ge­ nerat è suà charitalc sensum el veritatem ; cl hi æquô procreant duos, sermonem cl vitam; dehinc et isti generant hominem cl Ecclesiam; estque h;ec prima ogdoas .Eonum. Exindé decem alii, cl duodecim reli­ qui Æones miris nominibus oriuntur, in meram fabu­ lam triginta .Eonum. item Apostolus cùm improbat clementis servientes (5). aliquid Hermogenis osten­ dit, qui materiam non natam introducens, Deo non nato eam comparat, ct ita matrem elementorum Deam faciens, potest ci servire, quam Deo comparai. Joan­ nes verb (4) in Apocalypsi idolothyta edentes cl stupra committentes jubetur castigare. Sunt ct nunc alii (5) N’icolaitæ; Cniana (6) hæresis dicitur. At (7) in Epi­ stola ros maxime anticlirislos vocat, qui Christum ne­ garent in carne venisse, et qui non putarent Jesum esse Filium Dei; illud Marcimi, hoc Hebion vindica­ vit. Simonian® aulern maghe disciplina Angelis (8) serviens, utique cl ipsa inter idololatrias deputabatur, et à Petro Apostolo in ipso Simone damnabatur. Caput xxxiv.—Hæc sunl, utnrbitror, genera doctri­ narum adulterinarum, quæ sub Apostolis fuisse ab ipsis Apostolis discimus; el tamen nullam invenimus institu­ tionem inter tot diversitates perversitatum, quæde Deo Creatore universorum controversiam moverit.Nemo al­ terum Deum ausus csl suspicari ; facilius de Filio quiun de Patre hæsitabatur (9), donec Marcion, prêter Crea lo­ ft) llymenæus et Philctus, jtixlà Apostolum, à veritate 'exciderunt, dicentes resurrectionem esse jam factam. (i) i Ad Timoth. 1 : Neque intenderent fabulis et genealogiis indeterminatis, quæ quœsiioncs magis prœ'stant, quàm aedificationem. El c.4 ; Ineptas et aniles fabulas divita. Hic Apostolus suggillal Hebreos, (inorum magnum genealogie studium |X)st combustos ab I (erode veteres eorum libros. (5) Gal. 4,9: Quomodo convertimini iterimi ad infirma et egena elementa? In Epistola ad Colossenses 2, 8, philosophiam Apostolus appellai secundùm elementa inondi. (4) Tertullianus Apocalvpsim verum Jonnnis Apo­ stoli foetum optimé agnoscit, non Cerinthi hærelici, ul aliqui tempore S. Dionysii, Patriarch® Alexandrini, somniarunt. (Vide Eliseti. Itisi. Eccl. lib. 7, cap. 28.) (5) demens Alexandrinus, lib. 2 Strom., de Gno­ stici* ait : < Dicunt se sequi Nicolaum, adducentes ejus < \ iri aliquid litterarum monumentis mandatum, sed < ab eis detortum. > (9; Caíanos affirmai Irenæus, lib. 1, c. 55, Simonis Magi et Carpocralis progeniem, patresque Valentinia­ norum. Hi Cain, Esau, Sodomitas, Core, Dathan et Abiron, Judam Iscariotem, aliosque reprobos ut suos fratres el auctores venerabantur. (7) Testatur Hieronymus iu Calai, viror, illustr. Jounnem Apostolum Evangelium suum, adeòque et primaui Epistolam adversùs Cerinthum, aliosque lurreticos, et maxime contra llcbionitarum tunc dogma consurgens, scripsisse. (8) Malis Angelis Simouiani nipote magi inservic1'aiii. (Ii) Vide progressum hærcliconim, dc quibus veronmi dici potest : Parvus error in principio, maxiUUM m finu 792 rem, alium Deum solius bonitatis induceret; Apelles (f) creatorem angelorum nescio quem gloriosum superio ris Dei, faceret Deum legis el Israelis, illum igneum affirmans; Valentinus Æonas suos spargeret, el unius /Eonis vitium in originem deduceret Dei creatoris. Ilis solis (2) et his primis revelata est veritas Divinitatis; majorem scilicet dignationem cl pleniorem gratiam à diabolo consecutis, qui Deum sic quoque voluerit æmu* lari, ul dc doctrinis venenorum (quod Dominus negavit) ipse faceret discipulos super magistrum. Eligant igitur sibi tempora universæ Iiærescs, quæ quando fuerint, dùin non intersit quæ quandi), (liim dc veritale non sini : utique quæ ab Apostolis nominata! non fuerunt, sub Apostolis fuisse non possunt. Si enim fuissent, nominarentur et ipsa», ut et ipsæ coercenda!. Qu® verò sub Apostolis fuerunt, in suà nominatione dam­ nantur. Sive ergi) eædem nunc sunl aliquanto expoli­ tiores (3), quæ sub Apostolis rudes, habent suam exinde damnationem; sive aliæ quidem fuerunt, aliæ quidem fuerunt, aliæ aulem postea obortæ quiddam ex illis usurpaverunt, habendo cum eis consortium prædicationis, habeant nccesse est etiam consortium damnationis, procedente illo fine supradicto posteri­ tatis; quo, etsi nihil de damnalitiis participarent, dc ætate sola praejudicarentur, tanto magis adultero, quantò ncc ab Apostolis nominala!. Elidè firmiùs con­ stai, has esse, quæ adhuc lune nuntiabamur futuro. Caput xxxv. — His definitionibus provocai® à nobis et rcviclæ hæreses omnes (sive quæ postero, sive quæ coætnneæ Apostolorum, dummodo diversæ; sive gene­ raliter, sive specialiter notate ab cis, dummodo prae­ damnato) audeant respondere et ipsæ aliquas ejusmodi proscriptiones adversus nostram disciplinam. Si enim negant veritatem ejus (4), debent probare illam quo­ que hæresin esse, eâdem formà revictam, quà ipsæ revincuntur, cl ostendere simul, ubinam quærenda sil veritas, quam apud illas non esse jam constai. Poste­ rior nostra res non esi, imo omnibus prior csl. Hoc crii testimonium vcrilaiis ubique occupantis principatum. Quoti ah Apostolis utique non damnatur, imo defen­ ditur, hoc erit indicium proprietatis. Quam emm non damnant (pii extraneam quamque damnaverunt, suam ostendunt, idcoque ct defendunt. Caput xxxvi. — Age jam qui voles curiositatem melius exercere in negotio salutis tuæ, percurre Eccle­ sias apostólicas, apud quas ipsæ adhuc calhcdro Apo­ stolorum suis locis prosidcnlur (5); apud quas ipsæ authentic® liilero eorum recitantur, sonantes vocem, cl repraesentantes faciem uniuscujusque. Proxima csl (1) Non primus Apelles Angelis adscripsil creatio­ nem mundi; primus auctor hujuscc erroris, juxlà Irenætim, Simon Magus. Idem dicas de Valentino non veré parenti .Eonum. (2) Sarcasmus lepidus; nam ironicé hæc dicuntur. (5) lìpolè humana commenta, quippe facile est inventis audere. (I) Caput hoc anacæphaleosis est plurium proceden Cium. (5) Sjc vulgò; melius in exemplari Agobardi legitui ¡ J^nrrident. ADVERSUS IIÆRETICOS LIBER. 793 794 ibi Achaia? habes Corinthum. Si non longé es à transvenis? quà potestate, Apelles, limites meos com­ Macodonift, habes Philippos, habes Th essa Ion i cén­ moves? Mea est possessio. Quid hic cæteri ad volun­ eos. Si poles in Asiam tendere, habes Ephesum. tatem vestram seminatis el pascitis? Mea est possessio; Si aulem llaliæ adjaces (I), habes Rumam (2), undó ollm possideo; prior possideo; habeo origines firmai nobis quoque auctoritas prcestò est. feta quàm felix ab ipsis auctoribus, quorum fuit res. Ego sum bæres Ecclesia! ( cui totam doctrinam Apostoli (5) cum Apostolorum. Sicul caverunt testamento suo, sicul fi­ sanguine suo profuderunt; ubi Petrus passioni Domi­ dei commiserunt, ita teneo. Vos ccrlè exhæredavo* nicae (4) adæqualur; ubi Paulus Joannis exitu (5) runt semper el abdicaverunt, ul extraneos, ul inimi­ coronatur; ubi Apostolus Joannes postea quàm in cos. l-ndé autem extranei, et inimici Apostolis hære­ oleum igneum demersus, nihil passus est (6), in insu­ lici, nisi ex diversitate doctrinæ, quam unusquisque lam relegatur.) Videamus quid didicerit, quid docue­ de suo arbitrio, adversùs Apostolos aul protulit, aul rit, quid cum Africanis quoque Ecclesiis contessera­ recepii? nt (7). Unum Deum novit Creatorem universitatis, ct Caput xxxviii. — Illic igilur el Scripturarum et Christum Jesuin ex virgine Maria l’ilium Dei creatoris, expositionum adulteratio deputanda est, ubi diversitas el carnis resurrectionem; legem el Prophetas cum doctrinæ invenitur. Quibus fuit propositum aliter do­ evangelios el apostolici* litteris miscet, et inde potat fi­ cendi, eos necessitas coegit aliter disponendi instru­ dem (8); eam aquà signat, sancio Spiritu vestit, Eucha­ menta doclrinæ. Alias enim non potuissent aliter do­ ristia pascit, martyrio exhortatur, et ita adversùs hanc cere, nisi aliter haberent per quæ docerent. Sicul institutionem neminem recipit. Hæc est institutio, non illis non potuisset succedere corruptela doctrina! sine dico jam quæ futuras hæreses praenuntiabat, sed dc corrupted instrumentorum,ejus, ita et nobis integritas quà hæreses prodierunt. Sed non fuerunt ex illa, ex quo doctrinæ non compclissel sine integritate eorum, per faclæ sunl adversùs illam. Eliam dc oliva! nucleo mi­ quæ doctrina tractatur. Etenim quid contrarium nobis tis et opima! et necessaria! asper oleaster oritur; etiam in nostris? quid de proprio intulimus, ul aliquid con­ de papavere (9) ficûs gratissima! cl suavissimæ ventosa trarium ei, quod esset m Scripturis deprehensum, detra­ el vana caprificus cxurgii. lia cl hæreses de nostro ctione vel adjectione vel transmutatione remediaremus? fruclificavcrtml, non noslnc, degeneres veritatis grano, Quod sumus, hoc sunt Scripturæ ab initio suo; ex illis cl mendacio sylvestres. sumus, antequam aliter fuit, antequam à vobis interpola­ Caput xxxvii. — Si hæc ita se habent, ut veritas rentur. Cùm aulem omnis interpolatio posterior cre­ nobis adjudicetur, quicumque in eà rcgulà incedimus, denda sil, veniens utique ex causà æmulationis, quæ nt^ quam Ecclesia ab Apostolis, Apostoli à Christo, Chri­ que prior ncque domestica unquàm est ejus, quod a-mustus à Deo accepit; constat ratio propositi nostri (!0), laiur, làm incredibile est sapienti cuique, ut nos adulte­ definientis non esse admittendos haereticos ad ineun­ rum slyhim intulisse videamur Scripturis, qui sumus à dam de Scripturis provocationem, quos sine Scripturis principio et primi, quàm illos non intulisse, qui sunt probamus ad Scripturas non pertinere. Si enim hære­ el posteri el adversi. Alius (I) manu Scripturas, alius lici sunl, Christiani esse non possunt, non à Christo SPIISÙS expositione intervertit. Neque enim si Valenti­ habendo quod de sua electione sectati hærelicorum nus integro Instrumento uti videtur, non callidiore in­ nomine admittunt, llà Christiani nullum jus Christia­ genio, quàm Marcion, manus intulit veritati. Marcion narum capiunt litterarum. Ad (pios meritò dicendum exorte et palàm machærà, non stylo usus csl : (|uoniam est : Qui estis? (piando, ct unde venistis? quid in meo ad materiam suam cædem Scripturarum confecit. Va­ agilis, non mei? quo denique, Marcion, jure, sylvaia lentinus aulem pepercit : quoniam non ad materiam meam caulis? quà liccntià, Valentine, fontes meos Scripturas, sed materiam ad Scripturas excogitavit; et (I ) Luculentissimum testimonium Ecclesia! romana. tamen plus abstulit cl plus adjecit, auferens proprie­ (2) Convincit locus hic. hærclicos, secundùm Priotates singulorum quoque verborum, cl adjiciens dispo­ riiini, qui universalem adimunt pontifici romano aucto­ ritatem, ut intra praefecti urbici jurisdictionem,quæ sitiones non comparenlium rerum. intra centum lapines claudebatur, adslringanl. Caput xxxix. — Hæc sunt ingenia de spiritalibus (51 Petrus el Paulus, Apostolorum principes. nequitiæ, cum quibus lucLilio est nobis, fratres, me­ (i) Eusebius, Hist. Eccl. lib. 5, c. I : ( Petrus ad ritò contemplanda; fidei necessaria, ul electi manifes­ < extremum, cùm Romæ versaretur, capile deorsiun < statuto, sic enim perpeti cupiebat, cruci suffixus tentur, ul reprobi detegantur. Et ideò habent vim, ct < est. > in excogitandis inslrucndisque erroribus facilitatem (5 Puta Bapliskc. non adeò mirandam, quasi difficilem cl incxplicabi(6 Vide Etiseb. in Chron., an. 95. (7 Id Tertull. in 4 adv. Marcion libro, c. 5: Dc societate Sacramenti eonfaedcranlitr. (I ) Il.erelicis, ul alilcr quàm Catholici docerent, (8) Hoc est, baptizat, confirmat, Eucharistia pascit. opus fuit Scripturas vel alterare, vel alio modo expo­ (9) Ficus pomum Cato dixit; postea inter J. Cous, nere. Sic Marcion do velt ri Testamento nihil recipie­ hæsitatum fuit, an pomorum appellatione venirent ficus. bat, de novo qua-dam tanlùni decerpserat, ex Evan­ Communiter grossi dicuntur, quos lue Tertullianus pa­ gelio scilicet Luca!, el Epistolis aliquibus Pauli Apo­ pa veres oh similitudinem appellat. stoli, resecans cx ipsis quidquid sua! non favebat (10) In hoc capite clarissime ostenditur, hærelicos opinioni; Valentinus aulem parcius sc gessit, ncque tanquàm à Scripturis alienos, sine Scripturis esse con­ machærà, scu cultro (resecando), non stylo (negando) usus est. vincendos. TERTULLIANI DE PRAESCRIPTIONIBUS rjs nonne manifestò diabolus morositatem (I) illam ju­ lem, rum de socularibus quoque scripturis oxempluin daica! legis imitatus est? Qui ergo ipsas res, de quibus prestò sit ejusmodi facilitatis. Vides hodie ex Virgilio Sacramenta Christi administrantur, làm æmulanlcr fabulam in totum aliam componi, malcrió secundum versus, versibus secundum materiam concinnatis. De­ affectavit exprimere in negotiis idololatriae, utique el idem et eodem ingenio gestiit, cl potuit instrumenta nique Ilosidius (1) Gela Mcdæam tragoediam ex \ irquoque divinarum rerum, cl sanctorum Christianorum, gilio plenissime exsuxit. Meus quidam propinquus (2) sensum de sensibus, verba de verbis, parabolas dc pa­ ab eodem poetó inter ratera styli sui otia Pinacem rabolis, profana* etæmulæ lidei attemperare. Et ideó, Cebclis explicuit. Homcrocentonesetiam vocari solent, ncque à diabolo immissa esse spiritualia nequiliæ, ex qui de carminibus Homeri propria opera more cento­ quibus etiam hæreses veniunt, dubitare quis debet; nano ex multis hinc indô compositis in unum sarciunt corpus. El utique (5) fœcundior divina litteratura ad neque ab idololatria distare hæreses, quùin et au­ facultatem cujusque materiæ. Nec periclitor dicere, ctoris, el operis ejusdem sint, cujus el idololatria. ipsas quoque Scripturas sic esse cx Dei voluntate dis­ Deum aut lingunt alium adversiis Creatorem, aul positas, ut hærclicis materias subministrarent, ciim si unicum Creatorem confitentur, aliter eum disse­ legam, oportere hæreses esse, quæ sine Scripturis esse runt, quàm in vero est. Itaque omne mendacium, non possunt. quod dc Deo dicunt, quodammodò genus est idololaCaput XL. — Sed (4) quæritur, à quo intellectus triæ. iiilerprelctur eorum, quæ ad hæreses faciant? A dia­ Caput xll —Non omittam ipsius etiam conversa­ bolo scilicet, cujussunl partes intervertendi veritatem; tionis hæreticæ descriptionem, quàm futilis, quàm ter­ qui ipsas quoque res Sacramentorum divinorum in rena, quàm humana sit ; sine gravitate, sine (2) aucto­ idolorum mysteriis æmulalur. Tingali (5) et ipse ritate, sine disciplinó ut fidei suæ congruens. In primis quosdam, utique credentes et fideles suos; expiatio­ quis cathccumenus, quis fidelis, incertum csl; pariter nem (6) deliciorum dc lavacro repromittit, et si adhuc adeunt, pariter audiunt, pariter orant; cliam ethnici si initial Milhræ (7), signal illic (8) in frontibus milites supervenerint, Sanctum (5) canibus, ct porcis marga­ suos; celebrat el panis oblationem, cl imaginem re­ ritas, licet non veras, jactabunt; Simplicitatem volunt surrectionis inducit, ct sub gladio redimii coronam (9). esse prostrationem disciplinæ, cujus penès nos curam Quid, quòd et summum pontificem in unis nuptiis sta* lenociniitm vocant ; pacem quoque passim cum omni­ bus miscent. Nihil cnim interest illis, licet diversa luit? Habet cl virgines; habet el continentes» Cætcrùm si Numæ Pompilii superstitiones revolvamus, si saccrmetantibus, dùm ad unius veritatis expugnationem conspirent. Omnes tument, omnes scientiam pollicen­ dulolia officia, insignia el privilegia, si sacrificalia mi­ tur. Ante sunt perfecti catechumeni, quam edocti. nisteria, ct instrumenta cl vasa ipsorum sacrificiorum Ipsæ (-4) mulieres h:erelic:e quàm procaces! quæ au­ ac piaculorum el votorum curiositates consideremus; deant docere, contendere, exorcismos agere, ruratio­ (1) Pamclius legit Ovidius, cujus Medæa laudatur in nes rcpromilterc, forsitan ct lingucrc. Ordinationes libro de Oratoribus; addilumque Gela, ul distinguere­ tur à Nasone. Rigaltius retinet lectionem nostram, eorum lemerariæ, leves (5), inconstantes, nunc neo­ aitque Hosidium hunc fortasse fuisse illum, qui sub phytos conlocant, nunc scculo obstrictos(6), nunc Claudio consul fuit cum Vascllio. Medææ fragmentum apostatas nostros, ut gloriò cos obligent, quia veritate edidit Seri verius in Collect, veler, tragicor. (2) Quis fuerit propinquus ille Tertulliani, haud igno­ non possunt. Nusquàm facilius proficitur, quàm in ca­ bile furie poeta, ignoratur. stris rebellium, ubi ipsum esse illic, promereri est. (5) Sacris Scripturas esse thesaurum, in quarum Itaque alius hodie episcopus, cràs alius; hodiè diaco­ t.’/ brevi dictione variam sententiarum vim, ct immensas nus, qui cràs lector; hodie presbyter, qui eras laicus. divitias invenire licet, ait Chrysoslmnus, hom. 2 in Ge­ nesim. Nam clinicis sacerdotalia munera injungunt. (4) Pro sed quæritur, sequetur in aliquibus edition. Capi t xlh. —De verbi autem administration© quid Icgilnr, cx errore lypoihciartim. dicam; cùm hoc sil negotium illis, non Ethnicos con­ (5) Loquitur etiam Augustinus, lib. 2, c. 10, adver­ sus Parmenianum, et alibi, dc Paganorum baptismo. vertendi, sed nostros evertendi? Hanc magis gloriam (6) Aug., adversus Cresconiiim lib. 2, c. : < El capiant, si stantibus, non si adjacentibus elevationem t ipsi non in nomine sacerdotum suorum, sed Deorum, operentur; quoniam el ipsum opus eorum non dc suo < de quibus vana opinantur, se sanctificari putant. > Hic vero Itigaltius cx codice Agobardi legit expositio­ nem, interpretaturque depositionem. (t) Morositatem, hoc est, morum ct rituum Judaico­ (7) De deo Mithra Ambrosius ep. 12 : < Quem Cœlcsrum scrupulositatem, jnxtà Riguit. I lem Afri, Milbram Persæ, plenquo Venerem colunt, (2) In jure romano nihil à senatu decidi poterat, nisi « pro diversilate nominis, non pro numinis varietale.* à consulibus relatum fuisset, el hoc fieri, ipsis aucto­ (8) lille, hoc est, in castris ¿alarne, in mysteriis Mi­ ribus, dicebat. (3Ì Sanctum hic denotat Eucharistiam. thrae, ihristiana confirmatio æmulalur, imò cl panis (4) Agit Tertullianus de Ponticis prasertim Marcio oblatio. Audi Justinum in 2 Apologià : < Quòd namque nitarnm mulieribus, hic et lib. i, cap. 1, adversus < panis, cl poculum aquæ in sacrificiis ejus, qui initia* Marcionem. < tur, ponatur, verbis quibusdam additis, aul certe (5) Ordinationes hærcticorum vara, el non ad Ec­ c stilis, aut cognoscere potestis. > (9) Quid sibi velit hoc : Sub gladio redimit coronam, clesiarum certarum senilium ac utilitatem; hinc infe­ rius dicilur : Alius hodie episcopus, clc. explicat Tertullianus lib. de Coronò militis, cap. 15, (6) Hoc csl, eos, qui prafeclurà aliquó apud genti­ uhi dicil, in mysteriis Milhræ ¡emulatimi quasi mar­ les fungebantur, curiales servos reipublicæ tyrii mimum fulssu. 797 ADVERSUS HÆRETICOS LIBER. proprio aditicio venit, sed dc veritatis destructione. Nostra suffodiunt, ut sua ædiiicent. Adime illis legem Moysi ct Prophetas, cl Creatorem Deum, accusatio­ nem eloqui non habent, fth fit ut ruinas facilius ope­ rentur stantium ædifleiortim, quàm exlrucliones jacciilmm ruinarum. Ad liæc solummodo opera humiles et hiandi ct submissi agunt. Cæterùm ncc suis prosldibus reverentiam noverunt. Et hoc est quòd schis­ mata apud hærelicos forò non Sunl; quia cùm sint(l), non parent. Schisma est unitis ipsis. Mentior si non etiam à regulis suis variant inter se, diim unusquis­ que proinde suo arbitrio modulatur quæ accepit; quemadmodum de suo arbitrio ca composuit ille qui tradidit. Agnoscit naturam suam cl originis suæ mo­ rem, profectus rei. Idem licuit Valentiniani* quod Valentino, idem Marcionitis quod Marcioni, de arbi­ trio suo fidem innovare. Denique penitus inspecta hæreses omnes, in mullis cum auctoribus suis dissen­ tientes deprehenduntur. Pleriquc ncc Ecclesias ha­ bent, sine matre, sine sede, orbi fide, extorres, sine larc vagantur. Caput xi.ni. — Notata sunl etiam commercia hæreticonim cum (2) magis quàm pluribus, cum circulaloribus, cum astrologis, cum philosophis, curiositati deditis. Q acerite, el invenietis, ubique meminerunt. Adeò et de genere conversationis (5) qualitas fidei æstimari potest; doctrina* index (4) disciplina csl. Negant, Deum timendum : itaque libera sunt illis om­ nia cl soluta. Ubi autem Deus non timetur, nisi ubi non est? Ubi Dens non csl, nec veritas ulla est. Ubi veritas nulla csl, merito el talis disciplina est. At ubi Deus, ibi metus in Deum, qui esi initium sapientia1. Ubi metus in Deum, ibi gravitas honesta cl diligentia attonita (5), cicura sollicila, eladlectio explorata (tí), el communicatio (7) deliberata, ct promotio emerita (8), el subjectio religiosa, et apparitio devola, el processio modesta, ct Ecclesia universa, cl Dei omnia. Caput xliv. —Proinde hæc pressioris apud nos (1) Sunl quidem schismata, imo el innumera; sed in hoc consentire videntur, quòd similiter adversentur catholica fidei, quæ omnes similiter novitates anathe­ matizat. (2) Vetustiores hærelici, ut Simoniani, Gnostici, Carpocratiani, magià infames fuerunt. (3) /t (ructibus \\eny\w eorum cognoscetis cos. (4) Aliqui legunt judex, quod hic idem sonat ac mdex. (5) Apud Catholicos diligentia attonita, id est formi­ dolosa, ne incidat quis in peccatum. (G) Moros explorabantur eorum, qui clon) adopta bantur. (7) Communicabant in divinis cum probatissimis quibusque. (8) Honores non pretio, sed merito adipiscebantur. 7M testimonia disciplinæ ad probationem veritatis acce­ dunt; à quà devertere nemini expedit, qui meminerit futuri judicii, quo omnes nccessc est apud Christi tri • biinnl adslare , reddentes rationem, inprimis ipsius fidei. Quid ergò dicent, qui illam stupraverint adulteterió bærclico virginem traditam à Christo? Credo allegabunt, nihil unquam sibi ab iHo vel ab Apostolis ejus, dc s:evis ct perversis doctrinis futuris pronun­ tiatum, el dc cavendis abominandisque prreeptum. Agnoscant (1) suam potius culpam, quàm ¡Horum qui nos tanto ante prostruxrrunt. Adjicient prætereà mob ta dc auctoritate cujusqiic doctoris hærelici, illos mà­ xime doctrina suæ fidem confirmasse, mortuos (2) suscitasse, debiles reformasse, futura significasse, uti meritò Apostoli Crederentur. Quasi nec hoc scriptum sil, venturos mullos, qui etiam virtutes maximas ede­ rent, ad fallaciam muniendam corrupte predicati on is. Itaque veniam merebuntur (5); qui vcrò memores do­ minicarum et apostolicarum denuntiationum in fide integri steterint, credo de venia periclitabuntur, res­ pondente Domino : Pronuntiaveram plané futuros fal­ lacia' magistros in meo nomine, et Prophetaram el Apostolorum etiam, et discentibus meis eadem ad vos predicare mandaveram; semel Evangelium, el ejusdem regula* doctrinam Apostolis meis delegave­ ram; sed quum vos non crederetis. libuit mihi postea aliqua indé muían* (♦). Resurrectionem promiseram cliam carnis; sed recogitavi, ne implere non possem. Natum me ostenderam ex Virgine; sed postea turpe mihi visum est. Patrem dixeram, qui solem cl pluvias facit; sed alius me Pater me melior adoptavit. Prohi­ bueram vos aurem accommodare kcrcticis ; sed erraxi. Talia capit opinari eos, qui exorbitant, cl fidei veritatis periculum non cavent. Caput xlv. — Sed nunc quidem generaliter actum est à nobis adversus hroreses omnes certis et justis el necessariis proscriplionilms rcpcÙeqdas à coniamo­ ne Scripturarum. De reliquo, si Dei gratia annuerit, cliam specialiter quibusdam respondebimus (5). Hæc in tide veritatis ei..... legentibus pax et grafia Domini nostri Jesu Christi in æternum. (I ) U.Trelici incxcisabiles erunt ante tribunalCbrisli, quia hæreses fuerunt ipsis pnenunliakv. (2) llærctîci magos cireulatoresque imitati, non mi­ racula, sed miraculorum simulacra edebant, ul disci­ pulos deciperent. (3i Ironicé hoc dictum, ul el sequentia. ( I) Est hic durus, sed verus sarcasmos in Marcionilas. (5) Hoc etiam prostitit Tertullianus. Scnnsît euirr adversus Praxeam, Mareionein, Judæos, liermogenem, Valeniinianos, Apollonium, et hæreses omnes. FRATRUM A WALENBURCÍI VITA. Atirianus clPetris à Walenburch Rolcrodami apud Batavos cx inciyü ac consulari stirpe in lucem editi, patre Cornelio van Waleubiirch, maire Annà Kievil, avo paterno Petro van Walemburch, consule olim Roterodamensi, avi:i Maria van Varik. Trivialibus ac allioribus studiis in patria confectis, Petrus una cum fratre Adriano (de quo plura sequuntur) Gallias lustravit, ibique simul juris utriusque laurea donati. Roterodamuni I I I 799 800 DE CONTROVERSIIS reduces, in uriw» patrié novum Oratorium condere meditabantur. Sed cùm eorum studium primoribus cleri hollaudici non probaretur, dotes suas alibi impensuri in Germaniam profecti sunl, ibique summos dein Ecclesia honores assecuti. Ac primó quidem hæseruni Dusseldorlii in aulA Ducis Neoburgici, cui inpiimis grati, plores ex proceribus ejus è lulheranâ hæresi ad fidem catholicam reduxerunt. Petrus putiorem ætatis su® partem transegit Mogunli®, Ecclesiarum ibidem Collegiatarum SS. Petri et Vi­ ctoris canonicus. Anno 1658, à Joanne Philippo deSchonborn, archiepiscopo electore Moguntino, assumptus In Suffragancum, titulo Mysiensis episcopi consecratur, alqueanno 1659, Collegiate D. Petri Decanus installa­ tile. Hinc anno 1669, fratre Adriano Suflraganco Coloniensi, rebus humanis erepto, Coloniam ab archiepi­ scopo electore, Maximiliano Henrico Bavaro, vocatus est, illi ut succederet. Unde tum vicarii, qu® Moguntia gexsit munia, tùm beneficia quæ ibi consecutus erat ecclesiastica, anno sequente dimisit, factus Suffragane» Coloniensis, Ecdeskeque illius metropolitan® canonicus presbyter capitularis. VilA functus est Coloni®, die 21 decembris 1675, episcopati^ sui anno 17. Adrianus, fratrum duorum natu major, in theologi® ac SS. Patrum studio longe emineniior , lotum pené vit e studium, una cum fratre, stabiliendis (idei catholic® dogmatibus contra hæreliconim calumnias, transegit. Fixo tandem Coloni® apud Ubios domicilio, metropolitan® illic Ecclesiæ canonicus presbyter ac capitularis, dein à principe electore Maximiliano Henrico Bavaro assumptus in Suffragancum, atque vicarium generalem in pontificalibus, anno 1661, episcopus Adrianopolitanus consecratur. Publicis etiam electorates Coloniensis negotiis admotus fuit Adrianus à Walenburch , tandem piis oiæribus, immortuus Coloni®, die 11 Septem­ bris 1669, episcopatiis anno 8. Porrò hi duo fratres, non infulis tantiim ac virtutibus, sed cl eruditione thcologicA inclyti, ciim ab incuna­ bulis inter Protestantes enutriti, controversis fidei dogmatibus incubuissent, in his quoque laudem anteriori­ bus theologis catholicis facilè proripuerunt, sequacibus facem prætuleruiit, à gravissimis ejusdem ®vi theolo­ gis magnopere commendati. Elucubraciones eorum diversis temporibus edil®, primis Germani® inferioris principibus catholicis inscripte, nonnulla* etiam ad ipsorum petitionem exarate, duobus domimi voluminibus comprehcns®, prodierunt hoc titulo : Tractatus generales de Controversiis [idei, ful. 2 vol., Coloni® Agrippinæ , apud Joan. Willi, l'riessem, anno 1669. < Hæc duo volumina, inquit Arnaldus, inter omnium corum manus esse deberent, qui theologi® dant < operam. > Opusculum prodiit Coloni®, anno 1682, in-12. Exstat epistola Petri a Walenburch, ad calcem operis Arnaldi, cui titulus : Apologie pour les Catholiques, etc., in quà Petrus à Walenburch gratulatur Jacobo Roos, suo cognato , quòd ad Ecclesiam catholicam redierit. de controversiis TRACTATUS GENERALES. TRACTATUS PRIMUS EXAMEN PRINCIPIORUM FIDEI. INTRODUCTIO. Principium est positio immediata, qui\ non csl alte ra prior. Sic dicimus : Credere oportet accedentem ad Deum, quia est, Hebr. 6, 11 ; et : Deo affirmanti assentiendum est. Tenent Protestantes per modum principii : i* So­ lam Scripturam sufficere ad probandos articulos fidei. 2 Dari veram intcqirctationcm Scriptor® ad proban­ dam fidem Catholici tenent unum esse solum princi­ pium fidei : X orbum Dei ab EcclesiA propositum. Commune principium est : Doctrinam Christianam primorum seculorum, um quæ per solam consequentiam deducuntur. cl destrui omnes et singulas controversias, quas ter­ minis negat Ms proponunt. § 5. Ea primo Protestandum principio praeludi viam ad omnes controversias. Docent Protestantes : Non esse invocandos sanctos; Petimus à Prolcslanlibus quinam sint articuli ne­ cessarii fidei el morum? Indagavimus publicam eorum cx Confessionibus, privatam cx doctoribus sententiam : et eam invenimus dissonantiam, quam tractatu sepa­ rato exhibuimus. — Hinc concludimus, nisi certo sta­ tuerit Ecclesia Lulherana vel Reformata, quinam sint articuli necessarii, probaveritqiie eos esse necessa­ rios, nullius momenti habendam esse ipsorum pro­ missionem de sufficientia solius S. Scriptura ad pro­ bandos articulos necessarios. § ». Ex primo Protestandum principio praeludi viam ad singulas controversias. In omni controversia particulari primiim indagandum est, an agatur de articulo necessario; nam divisio in Ec­ clesia facienda non est, nisi propter errorem in articulo necessario. — Quæralur dc communione sub ulraquc specie. Doceant Lutherani : Ex sentcntiA Ecclesiæ suæ, eum articulum esse necessarium. Et quomodò hoc praslabunl? Calixtus Lutheranus asserit eum ar­ ticulum non esse simpliciter necessarium. (Resp.ad Theol. Mogunt. num. 26.) — Ergò ipsi Lutherani pra­ eludunt sibi viam ad hanc controversiam, non valentes docere de sententia Ecclesiæ suæ. Idem oblinet in om­ nibus fere controversiis, (pias contra Catholicos mo­ vent Lutherani el Reformati. § 5. Exprimo principio Protestandum destrui omnes controversias. Docent Protestantes omnes articulos necessarios probari ex solò Scripturit Ostendant ergo ex S. ScripturA quinam sint articuli necessarii ; ubi ipsa dicat hos esse articulos necessarios, cosque sufficere. Sed id non prastant. Quomodò ipsorum Ecclesia est vera, quæ hic nihil certi habet? Quomodò ullam controver­ siam Catholicis movebunt legitimé, nescientes, an ob errorem in articulo necessario ab ea recesserint? §6. Er primo principio Protestandum destrui singulas controversias. Ponatur controversia : An infantes fidelium salven­ tur sine baptismo? Reformati affirmant. Catholici ne­ gant. Petimus à Reformatis (idem est in aliis parti­ cularibus controversiis, etiam cum Lutheranis) ubi Scriptura dicat eum articulum esse necessarium? Non petimus an ille articulus possit probari ex Scri­ ptura : non petimus an sil venis, vel falsus; sed illud urgemus : Ubi legatur in ScripturA eum articulum esse necessarium? Transeuntes autem de controversi;! in controver­ siam, quæ nobis est cum Lutheranis el Reformatis, non esse Purgatorium. Petimus : Vel positivé creditis illos articulos ; vel tantiim non creditis. Si posterius, non erunt articuli necessarii, quia, secundum vos, omnia necessaria docentur claré et evidenter in Scri­ pturA, atque ca sunl positivé credenda. Sin prius, pe­ timus an credatis eos articulos esse necessarios? Sententiam Ecclesiæ vestra proferre non potestis. Idemque erit de aliis articulis. — Si rursum petamus ul doceatis ex ScripturA vestros articulos negativos esse veros et necessarios, nihil invenietis quod profe•ratis. § 8. Protestantes suá praxi subvertere suam doctrinam. De aliquali unitate inter Lulheranos et Reformatos, vel pratensi, vel initA, videri potest synodus Delphensis (in synod. Dordrecht, sess. 2G, pag. 98. Corranus, apud Bor., lib. 3 Ilistor. Synod. Sen dum, die 1í Apr. 1570). Quæque pars suæ inhæsit Con­ fessioni. Sed ubi Scriptura determinavit cos solos ar­ ticulos esse necessarios, in quibus vestra Confessio­ nes conveniunt? ubi determinavit articulos, inter vos controversos, non esse necessarios? ubi determinavit articulos inter Protestantes cl Catholicos in contro­ versiam tractos, esse magis necessarios, quam inter ipsos Protestantes controversos? Reformati, in synodo national! CarenlonicA, an­ no 1651, decreverunt in hæc verba : < Cùm Ecclesiæ < Confessionis Augustanæ conveniant cum aliis Rc< formatis in principiis et punctis fundamentalibus < religionis, statuit synodus fideles dicta? Confessionis < posse, nulli pramissA abjuralione opinionum quas < tenent contrariarum fidei dictarum Ecclesiarum no< strarum, admitti adcœnatn. > Hic nulla adest S. Scri­ ptura auctoritas, ubi tamen oportebat magnopere. Ita nullam possunt assignare justam causam, cur à CathoIicA communione recesserint, postquam Lulberanos, suo judicio errantes, censuerunl ad cœnam suam esse admittendos; neque enim possunt ostendere, se graviori fundamento a CatholicA communione absti­ nuisse. EXAMEN SECUNDUM. De secundo Proteslanlium principio: Dari veram Seri ptura interpretationem ad probanaam fidem. § 1. í)c interprete S. Scriptura, cl iudice controver­ siarum. Primo agendum dc interprete S. Scriptura. Quandò Protestantes S. Scripturam judicem nominant con­ troversiarum, intelligunl Deum per Scripturas loqucnlcm, Spiritum sanctum per Scripturas pronun- DE CONTROVERSIIS M3 liantem; ¡Ü ul Scripturn sit vox judicis supremi. (Vide Conf. Hclv. post., ari. 2, Scot, ari 18, WirIrmb. art. de Script.) Catholici fatentur eo sensu Scripturam posse dici judicem, sicut aliquando leges imperatorum dicuntur lites decidere et diju Beare. Cùm tamen leges non sint proprie judices, sed regula et norma, seu mensura secundum quam judicatur. El hanc rem exjuro civili apposite notavit Cujacius, dicens : < Prætorem esse < legem loquenlem, legem cutem mulum prætorem. > Itaque nisi sit instituenda de nomine quæslio, Prote­ stantes jier judicem, nonnam, regulam ct mensuram, idem inleiligunl, uti videri potest Conf. Gali. ari. 4 el 5, Bdg. art. 7, Meisn. in Pra-m. Plui. Sobr. Neque nos negamus Scripturam esse nonnam et re­ gulam decidendarum controversiarum fidei. Sed quia f rotestantes volunt Scripturam solam esse normam el regulam fidei, inde quaritur 1' an Scriptura con­ tineat omnes articulos necessarios ct revelatos? quod tractabimus, agentes de Testimoniis, seu Traditioni­ bus. 2'An preler Scripturam detur infallibilis judex controversiarum fidei? I bi non quærilur an Ecclesia sil judex? id enim fatetur Conf. Wirtemb. de Eccl. Boh.vm. cap. I. Htdv. pr. art. 15. Angi. pr. art. 20. Non etiam quærilur an Ecclesia sit infallibilis judex controversiarum, quoad articulos necessarios? quia hoc falentur Protestantes, cl eo ipso lotam causam nubis traduul. Ita igitur est quæslio : An Ecclesia sit infallibilis judex controversiarum ex dono Spirilùs sancti, ct promissione Christi, sine ullà resiiiclione ad articulos, sive omnibus necessarios, sive non omniims necessarios? ct hoc pertinet ad materiam de EcclesiA. Diximus de Scripturû et Ecclesià; sequuntur con­ cilia, quibus Protestantes non eripiunt interpretatio­ nem verbi Dei; sed dicunt conciliorum definitionis amplectendas, quatenus non dissentiunt à Scripturû. (Conf. Ilrlv. poster, ari. Angi., pr. art. 21, Scot, art. 20, Wirtemb. de Concil). Hoc autem resolvitur per quæstiones de Traditionibus, cl Ecclesiæ infallibilitale. Quid statuendum sil de antiquorum Patrum inter­ pretationibus el pi unorum secutorum conciliis dice­ mus in Examine 4, quod est principii communis. § 2. De interpretatione S. Scripturas. Docent Protestantes : Dari veram interpretationem Scripture ad probandam fidem. Ubi observandum dari multas interpretationes veras et bonas; quæ tamen non sufficiunt ad probandum articulum fidei, qui non tanlùm deluet esse verus, sed etiam revelatus. Eum in finem promiserunt interpretationem Scripturas per Scripturam. Possemus lotam hanc materiam cx ralione unitatis cl charitatis ecclesiastice facile resolvere, quandoqmdan Conf. Hclv. poster, docet : < Illam duntaxat « Scripture interpretationem pro orthodoxà cl ge« nmnà agnoscimus quæ cum reguli fidei cl chari< tabs congruit. > Nam quæ est Protostanlium inb r- 804 prctatio, quæ conveniat cum regula fidei? Si ipsorum sententias speciemus, facit in articulis necessariis discordia, ul nihil certi habeant, adeòque ncc regulam fidei, cui subjiciantur singuli. Nobis regula fidei est, verbum Dei ab Ecclesia propositum; à quo rcçessêre Protestantes, Ecclesiam gravissimorum errorum ac cúsanles. Quæ potest etiam esse Protestandum inter­ pretatio, congruens cum regulâ charitatis? Hæc enim non rcperilur, nisi in integritate unitatis, quam ne­ fando schismate diruperunt. Quascumque igitur af­ ferunt interpretationes, cæ non conveniunt cum reguli fidei et charitatis; non sunl agnosccnd.æ ut orthodoxe et genuina!. Non tamen hoc, licet solido fundamento examen ulterius declinamus. Veniamus ad particularia. § 5. Quoluplex sil quæslio theologica seu fidei? Ponatur hæc qii.estio : An Deussit? Potest cacon­ siderari ut vera, ut cogniti lumine naturali, ul cognita supernaturali revelatione. In ratione vene, habet sc indiflen nier ad omnes scientias. Quaternis cognita est lumine naturali, et per rationem, perlinet ad philo­ sophiam. Quatenus cognita est supernaturali revela­ tione, perlinet ad theologiam. Kalio est, quia conclu­ siones, in sc considerabo, possunt sc habere ut materiale ad diversas scientias. Si per unum tantiim medium, v. g., naturale, cognoscuntur, pertinebunt ad unam solam scientiam naturalem. Sin cognoscantur per unum solum medium supernaluralc, pertinebunt ad unam solam scientiam supernaturalem. Tandem, si cognoscantur medio naturali et supernatural!, perti­ nebunt ad scientiam naturalem et supernaturalem. Quia ratio et principium cognoscendi conclusionem, habet se ut objectum formale, seu ratio formalis objec­ tiva; à quà ad hanc vel illam, ad unam vel plurcs scientias pertineat, ut communiter docent theologi. —Hinc sequitur esse quasdam quæstiones theologicas el fidei, qua* sub una tantum ratione formali, scilicet revelatione supernatural!, considerari possunt; seu, in quibus unio extremorum nonnisi h proprio aliquo theologiæ principio dependet ; quales sunt omnes, quæ fidei mysteria conccrmml, quæquc ex hoc capite mere theologica* vocari possunt. Quasdam vero sub diversi ratione formali considerari; ct tam ex philo­ sophia*, quàm theologiæ principiis deduci posse : nudò quibusdam dicuntur quæstiones mixlæ, seu me­ dia*, quòd tilín ad philosophiam, quàm ad theologiam pertineant.—Cùm agimus de quæstione thcologicA, non distinguimus inter necessariam, seu fundamen­ talem, et non necessariam , quia ulræque conside­ rantur ut cognoscibiles revelatione supernatural!. § 4. Quomodo dictœ quæstiones sinl probandir? Quæstiones, quæ tanlùm cognoscuntur per revela­ tionem supernaturalem, non possunt probari cx prin­ cipio rationis, seu medio naturali, quia ratione unio­ nis praedicati cum subjecto, tanlùm dependent à medio, seu principio supernatural!; et si eædem qu esliones probari possent medio ex ralione petito, necessariò sequeretur, vel quòd in iis ratio unionis predicati cum subjecto etiam à medio ex ratione 805 TRACTATUS GENERALES. 8F> pelilo dependeret; vel quòd quæslio aliqua possit non convenire esscnliæ, cl proprietas logica csl con­ medio confirmari, à quo unio extremorum non de­ vertibilis cum essenti A. Verum, si propositiones inpendet, quod contradictorium est. definite enuntient tanlùm proprietatem physicam de Atque hinc recte observai Canus |>osl S. Thomam, subjecto, qualis illa Viddii csl : Omne corpus naturale cos esse fidei inimicos, religionique nostre etiam csl in loco; tunc non licei inde per inductionem for­ noxios, qui ea, quæ tantum ex revelatione supernamare conclusionem universalem quæ habeat majorim lurali cognoscuntur, naluræ rationibus conantur osten­ certitudinem, quàm physicam. dere. Si enim quæ argumenta simili!) s probandis Ubi advertendum dari 1“ propositiones absoluti afferuntur, congruentia illa osse, non evidentia, pro­ necessarias, v. g., ex metaphysics : Quilibet est, vel non babilia, non necessaria, suadere, non cogere; ad­ est ; et ex logicò : Omnis homo est animal; &nnis borna ducere, non evincere. (Vide Canum, lib. 12, cap. IÎ.) est rationalis ; omne animal est corpus. Sunt enim liæ Albe autem quæstiones, quæ non Mini moré theolo­ propositiones ita necessaria», ul repugnet instantiam gica*, sed per naturale lumen attingi possunt, quando ullibi dari, quà subvertantur. Dari 2* propositiones, sunt etiam à Deo supernaluralilcr reveíala», possunt non absolute, sed phvsicè necessaria^, seu intuitu limi ex principio rationis, lùm medio supcrnalundi causarum secundarum, v. g. : Omni* ignis urit ; omne probari. — In his tamen observandum esi, quando grave tendit de or.1 imi. Pol est enim Deus facere ul proponitur quæslio lidei, quæ etiam naturali lumine ignis r.on urat, cl grave non deorsum, sed sursùm fe­ cognosci potest, incipiendum esse à probatione per ratur. Et licèi non daretur instantia, quòd Deus hoc medium supernaturale : neque enim primario quæ. aliquando fecisset, nullus tamen dubitaret an Deus ritur an secundum rationem ct philosophiam con­ hoc posset facere. Si quis diceret : Ignis natura sud clusio sit vera , sod an sit à Deo siipcrnahiraliter re­ cupit urere; grave natura suá cupit tendere deorsiim, velata. Ilis promissis, videamus quales probationes enuntiaret proprietatem logicam de esscntià, el ab­ judicent Protestantes adducendas in probationem fi­ solute necessariam. Verum, si quis dicat: Ignis urit; dei, carumquc vim examinemus. grave tendit deorsirm, enuntiat proprietatem physicam de subjecto, consistentem in operatione causæ se­ § 5. i leformati docent I propositiones universales à cunda» ; quæ operatio cùm sit distincta ab essentià et ralione, quoad materiale, esse in Scriptura. proprietate logic à, sine dubio impediri potest per po­ Reformati, promittentes explicationem Scriptum tentiam divinam, linó ipsa Scriptura habet varias pro­ per Scripturam, non paucas propositiones, à ratione positiones universales, qu.e sunt tanlùm physice ne­ petilas, tribuunt ipsi Scripluræ; ut videantur medio cessaria», v. g. : Omnis arbor bona bonos (ructus facit, ex Scriptura petito confirmare conclusiones lidei. Matlh. 7, 17. Quis enim dubitat an Deus hoc possit De his audiendus Vedelius, lib. I,cap. 12, Reforma­ impedire? Inierim ea propositio, prout in Scripturi torum sententiam proponens. — Docet, ad probandam esi, est supernaluralilcr revelata; cl infnllibiliter ve­ conclusionem fidei, posse sumi unam propositionem rum est omnem arborem bonam, necessitate phy sied, Scriptura*, el alteram rationis, unde sequatur con­ bonos fructus facere. —Ità propositio Vcdclîî : Omne clusio theologica. El tunc promissam rationis non corpus naturale est in loco, non est absolute necessaria, hnhendam pro philosophic^, sed theologici! ; quia tum quia, esse in loco, non est predicatimi essentiale, licet, non quoad formale, saltem quoad materiale, in vel proprietas logica corporis naturalis, lùm quia ejus Scripturi! continetur. Dicunt, v. g., Deformali : Omn oppositum non involvit contradictionem. Si ergo vellet corpus naturale est in loco; Christi corpus est natu propositiones, physicè tanlùm necessarias, esse re­ rale : Ergò Christi corpus est in loco. I bi major pro velatas, quoad physicam necessitatem, suarnque pro­ positio, quoad materiale, esi in Scripturi, quæ hinc positionem inter eas haberet, recta esset ejus sen­ inde de corporibus naturalibus loquitur, d nulla alia tentia, sed nihil concluderet. corpora agnoscit vel proponit, quàm quæ in loco sunt, Nulla igitur propositio universalis, qua* per indu­ ul cx inductione apparet. ctionem ex Scripturi! deduci potest, habenda est ab­ Resp. Materiale dicitur Ine in ordine ad voces, tansolute necessaria ; nisi de ejus absolutâ necessitate quàm ad signa; sic quoad materiale, illud in Scri­ evidenter constet. El si non evidenter constet de abpturi! à quibusdam dicitur contineri, quod per bonam soluta necessitate, talis propositio est habenda ut consequentiam cx Scripturi! deducitur; quoad for­ tantùni physicè necessaria. Per inductionem, v. g., male, quod etiam quantum ad ipsas voces, xcl saltem Ycdclianain, e\ Scripturi! desumptam, prodit hac équivalentes, in Scripturi! exstat. Sed non ideò pro­ universalis : Omnis natura humana singularis subsistit positio universalis csl siipernaturaliler revelata, quia subsistentia propria, et est persona. Nam Scriptura hinc indè de naturis humanis singularibus mentio de multis particularibus in Scripturi! fit mentio: nam à mullis particularibus ad universale non obtinet con­ nem facit, nec alias agnoscit vel proponit, quàm qua* subsistunt subsistcntià propriA, et sunt persona*. sequenda. Valet sequela ab unA indefinita propositione ad universalem, quando in indefinita enuntiatur pre­ Si respondeat Vedelius Photinianis, qui predict^ dicatimi essentiale de essenti:!, vel proprietas logica universali propositione abutuntur, dari in Scripturi! de esscntiA, quia predicatimi essentiale non potest instantiam, ubi in uhi Christi persouA dure rtaliter 801 DE CON IRÒVERSUS dutíncta natwrœ sint, nos similiter rcs|>onde!nus dari in Scriptuni instan liam, ubi in SS. Eucharistia corpus Christi realiter in pluribus locis sil pratsens. Ncque regerere potest Vcdelius nos ita petere principium ; quia idem dicent Ycdelio Pliotiniani. Nec absurdum csl aliquid, de quo controvert i tur, instantiæ loco adhiberi, quando prætcr illud non datur aliud, quod ab universali propositione excipi potest. Informi dicimus ad argumentum Vedelii, majorem illam : Omne corpus naturale est in loco, non esse re­ velatam, Lanquàm absolute necessariam ; neque per inductionem, ut absolute necessariam, probari cx Scripturi. § 6. Reformati docent 2* propositiones à ratione, esse tantùm instrumenta, non principia. Vcdelius suum principium explicat 2", quòd pro­ positiones à ratione, cùm in argumento theologico alterutrius præmissæ loco adhibentur, non se habeant in ordine nd conclusionem theologicam, ut tanquàm principium probent veritatem sententiarum; sed ul tanquàm instrumentum ostendant veritatem connexio­ num. Resp. nos hic non agere de principiis formalibus, quæ modum argumentandi concernunt, quæque forniella principia vocari possunt ; quia cerium est hæc tantum ul instrumenta concurrere ad conclusionem ; nec sententiarum, sed connexionum tantùm veritatem concernere. Agimus dc principiis materialibus, quæ pracnrssæ locum habent. Vcdelius accepit vocem instrumenti, pro eo quod intellectui ad hoc duntaxal inservit, ul cx materia­ libus principiis syllogismum cxlruere el conclusionem inferre possit, quo modo instrumenti vox materia» syllogismi opponitur, ct formalibus tantùm principiis congruit; variis enim locis opponit propositionem ra­ tionis medio termino ex Scripturit desumpto. Vcdelius utitur principiis rationis, non tantùm ut instrumentis, sed ul principiis materialibus conclu­ sionum fidei. Reformati nequeunt diffiteri se uti pro­ positionibus rationis loco majoris in principali syllo­ gismo, ut vidimus. Major autem propositio, sive ea cx Scripturit, sive ex ratione petita sit, materiale conclusionis principium est. Si major propositio esset Scripturae, minor rationis, concederet Vcdelius con( lusionem à tali majore dependere, ul à solo instru­ mento formali. Cur ergo diversum statuit, si propo­ sitio rationis obtineat locum majoris? Si utraque praemissa c-scl rationis, vel ulraque supernaturaliler revelata, conclusio ab ulritque dependeret, tanquàm à principio materiali. Viìdè igilur illa differentia, si altera sil rationis, altera supernatural iter revelata? Conclusio sequitur, quia præmissæ secundiim figuram ct modum recte disposila! sunl; quòd autem illarum ulraque, vel alterutra naturaliter nota est, id non prrtioct simpliciter ad esse conclusionis, de quo hic agitur, sed facit conclusionem dici, vel naturaliter nouai, si dependet à praemissis naturaliter nolis - 808 vel theologicam, si dependet ab unà præmissâ rationi* allenì supernaturaliler revelatà. Und¿ veritas connexionum in syllogismo pendei a principiis formalibus syllogismi : veritas sententi» per consequentiam deducta! pendet ab iitràque præmissarum, sive sint rationis, sive alterutra illarum supernaturaliler revelata. Nec Vedchus in philoso­ phie aliud evincet, nec in theologia. Sic enim dicitur communiter consequentiam esse bonam, quandi forma syllogismi est bona ; dicitur consequens esse verum, quando conclusio, quoad materiam, benè se­ quitur ex praemissis. Si aulem consideretur conse­ quens, non ut consequens, sed ut propositio inde­ pendeos, tunc veritas, vel falsitas desumitur ex conformitele, vel diffonditele cum objecto. § 7. Reformati docent 5° se adhibere principia rationis secundiim ductum Scriptura*. Dicunt Reformati se utendo principiis rationis, sequi exemplum Christi, qui, Luc. 2i, per experientiam sen­ suum probavit discipulis suis se habere verum corpus. Et ita Reformatos probare per experientiam sensuum in Eucharistia non esse verum corpus; v. g. : Omne corpus naturale, ubi est præsens, sub sensum cadit; ('liri­ sti corpus est corpus naturale : erijo.—Resp. De minore non esi dubium. Sed negamus majorem esse absolute necessitatis. Sic possunt dicere Pliotiniani secundiim ductum Scripture, principia sua ad controversiam, quæ csl de dualilalc personarum in Christo, applicare. Nam etiam illorum minor est in Scripturi! ; v. g. : Om­ nis natura humana singularis est persona; Christi natura humana est natura humana singularis : ergo. Quæ hic est differentia inter Reformatos et Photinianos? In­ stant Reformati : < De quo Christus testatur, quòd vc< rum et naturale corpus sit, de eo in fidei controversiis < non possumus abler loqui, quàm corporis natura ju< bel; atqui dc suo corpore Christus testatur, quòd < sit verum ct naturale corpus: ergò. > El consequenter dicendum non est Christum esse praesentem, ubi ncc videtur, nec tangitur. — Resp. Major non est absolute necessaria. Inde enim sequeretur propositiones physico tantùm necessarias, majoris loco adhiberi posse. El quis sanus negabit, quòd per Dei potentiam fleri possit, ul aliquod verum corpus alicubi præsens sil, et salvò manente ejus essentia, ab illo, cui praesens est, ncc visu, nec tactu percipiatur? — Christus testatur suum corpus esse verum corpus, et naturale corpus ; sed indù non sequitur, non alia de eo praedicata, quàm naturalia enuntianda esse ; alioqui nihil supernaturale ei tribuen­ dum esset, cùm corporis natura non jubeat, supernaturaba corpori naturali tribuere. Eodem modo dicent Pliotiniani : < De quo Christus ( testatur, quòd verus homo sil, de eo in fidei conlro< versiis aliter loqui non possumus, quàm natura bo< minis julM'l; atipii de se testatur Christus, quòd verus < homo sit : ergò nec dc eo aliter loqui possumus, quàn» < hominis natura jubet. > Jam vero ea est hominis na­ tura, ut nuspiàm sine proprià subsistentià, seu perso­ nalitate existât. Ergò ncc Christi humana natura sine TRACTATUS GENERALES. 810 809 subsislcntiâ, scu personalitate proprià existit. X ides, le­ hic sensus, inquit Musæus : < Solam Scripturam S. esse < id, ex quo, tanquàm cx domicilio, propria principia ctor, quò tandem hæc opinio Reformatorum deveniat. < conclusionum theologicarum desumenda sunl. > Nos § 8. Deformatos non alare promissis de interpretatione cliam dicimus S. Scripturam, cum verbo Dei tradito, Scriptura: per Scripturam. esse id solum, unde, tanquàm ex domicilio, propria principia conclusionum theologicarum desumenda sint. Hactenus ostendimus quomodò Reformati, promit­ Et in his pax est cum Lutheranis. tentes inter prolationem Scriptune per Scripturam, quælibcl argumenta philosophica nobis proponant; os­ tendentes, non tantum inanem esse novam Vedelii phi­ losophiam, sed cliam illa ponere, quæ viam parent ad subversionem plerorumquc fidei mysteriorum. — Usi vcrò sumus (paucis mutatis et additis) argumentis, ipsisque verbis Joannis Mustei in Acad. Jen. Prof. Luthe­ rani, quem cùm Reformati fratris loco habeant, futu­ rum speramus, uti fraternam correctionem ncc inique, ncc gravaté accipiant. § 9. Declaratio sententia Lulhcranorum. Lutherani agentes dc quaestionibus mere theologicis, eas inlclligunl, quæ in modo ct entílate supernaturalcs sunt : in modo supernaturalcs vocant, cimi res, quæ re­ velatur, est ordinis naturalis, cognoscitur tamen per retetalionem supernaturalem ; in entilate supernaturalcs, quando res non potest attingi per vires naturæ, cognosci­ tur tamen per revelationem supernaturalem. — Ad pro­ bandas tales conclusiones, recte dicunt, quandòuna pro­ positio est Scriptura, non debere alleram lanium esse probabilem, vel ul plurimum veram. Recte dicunt, non esse adhibendam propositionem rationis,quæ sil physice tantum necessaria. Recle dicunt, non esse adhibendas alias propositiones rationis, quàm absolute necessarias. Observandum vocem principium, quatentis significat integram propositionem, vel pramissam, sumi 1° vel generaliter pro principio materiali, cx quo conclusio dependet ; quo sensu el major, cl minor propositio csl principium. Vel 2’specialiter, pro proprio conclusio­ nis principio. Vel 3’ pro co, unde principia cujuscumque rei sumuntur; sicul ratio ct philosophia est philo­ sophicarum ; Scriptura (sive sola,ul volunt Lutherani, sive cum verbo Dei Iradilo, ul volunt Catholici) theo­ logicarum conclusionum principium appellatur. His positis, dicit Musæus : < Quando in aliquà disci< plinà, cum principio proprio, aliud diversis disciplinis < commune principium ad conclusionis illationem con< currit, lune illud dicitur absolute conclusionis pr inci« pium, à quo ipsa, tanquàm à principio disciplina; < proprio, dependet. > Nos non negamus, quandò in argumento ima propositio est Scripture, altera rationis evidentis ct necessaria, tunc speciale ct proprium prin­ cipium conclusionis theologicae, osse propositionem Scriptura : nudò cliamconclusio habeat, quòd ad theolo­ giam pertineat. Sicul vicissim, contra Reformatos, nobisenm tenet Musæus, in tali argumento, propositionem rationis esse principium materiale, el veram causam conclusionis. Idem Musteus dicit ulterius, lib. 2, cap. 15, $ 27: < Sola Seri, lura S. est genuinum cl proprium ¡rincit pium theologicarum conclusionum. > I bi vox, prin­ cipium, sumitur in teiiià significatione declarata; estque § 10. Quæ sit difficultas cum Lutheranis, de interpretaItone S. Scriptura, ct consequentiis. Refert Musæus, lib. 2,cap. ¡5, § 12,exorlàdivisione ab Ecclesia catholica, judicàssc Protestantes non esse desumendas probationes fidei, ex traditione, decretis conciliorum, etc., el promisisse sc omnia probaturos cx solo verbo Dei. Sicul hoc tempore, ila etiam illo, lota controversia fuit de articulis, quos hæc, aut illa pars sustinebat esse fidei, quorumque contradictorium doccbalcssc errorem in fide. — Lutherani ergo promit­ tentes sc probaturos omnes suos articulos cx sola Scri­ pturit, necessario intellexerunt sc probaturos suas con­ clusiones sub ratione articuli fidei : ilà ul contradicto­ rium esset error in fide. Non examinamus hic, an Lu­ therani, in materiis controversis adversus Catholicos, habeant conclusiones, quæ sequantur ex una proposi­ tione Scriptura, cl altera ralionis evidentis ac ne­ cessaria; sed an tales conclusiones sini fidei, cl con­ tradictorium error in fide. —Si Lutherani, promit­ tentes omnium dogmatum probationem ex solá Scripturá, voluerunt afferre probationem, quæcx utri usque par­ tis sentcnlià sufficeret probando articulo fidei, el cujus contradictorium esset error in fide ; laudabilis fuit pro­ missio, procedens nimirum à concessis ad concedenda. Sin aulem cum Musæo dicas, Prolestantes < ad nihil < aliud se obstrinxisse, nisi quòd velint medium, scu < principium proprium, ex sola Scripturá depromere; > nullius momenti erit illa promissio, quæ nihil affert utrinque concessum. Neque enim catholica Ecclesia ejusmodi conclusiones acceptavit unquam, ut sufficien­ tes probando articulo fidei, ilà ul contradictorium sil error in fide. An putArunt Catholicos adeò temerarios, ul dimitterent traditiones cl auctoritatem conciliorum, et pro compensatione acceptarent probationem suo ju­ dicio insufficientem? — Promissionem igilur Luthcranorum acceperunt Catholici, quatenus apud Catholico» sufficiebat probando articulo fidei, hoc est, quatenus fieret per terminos expressos, vel æquivalenlcsS. Seri plura; illud enim solimi, ex utriusque partis confes­ sione, erat sufficiens. El hoc est fundamentum Metho­ di Augitstinianæ, uti k'iiè advertit Musæus, de Corners Horn. disp. 9, cap. 5, ibes. 58. §11. Quas probationes admittant controversia terminis negativis proposita. Difficultas in hoc consistit, quandò una pars con­ tendentium sustinet affirmative quaestionem proposi­ tam esse supernaturaliler revelatam, altera pars susti­ net negative eamdem quæslioncm propositam <*sso falsam; quænam probationes reelè à parte negante adduci possint?—Quæslioncs, quæ in controversiam veniunt, si sini inivlæ, sicul earum veritas prubari po Ml DE CONTROVERSIIS test timi ci verbo DJ. lùm ex ratione, ilà falsila^ ostcnJi potest tùm cx verbo Dei, lùm ex ratione. Ve­ nni) quia quæstio mixta non defenditur, ut naturaliter .-Hila, sed ul supcmaturaliler ri velata, incipiendum est à refutatione cx verbo Dei. — Sin autem defendatur quaglio, ul solo lumine supernatural) nota, tunc refu­ tatio proprie non potest institui positivé cx solò ratio­ ne. Cùm enim unio extremorum, v. g., in hòc quæ­ stione : Purgatorium at existons, dependeat à solò revcklione supernatural!, ex senlcnliò defendentis ct affirmantis ; non potcsi oppugnans suam negationem : Purgatorium non existit, probare c\ solo lumine natu­ rali, sed necessarii) instituenda est confutatio cx verbo Dei, scu revelatione supernatural’!.—Tunc autem, assumptò uni propositione Scriptura, et aiterà rationis evidentis ac absolute necessarie (si quæ talis daretur), bene sequeretur non esse revelatam affirmativam, v. g : Purgatorium est existons; non tamen sequeretur nega­ tivam, v. g. : Purgatorium non existit, esse supernaluralitcr revelatam, uti in antecedentibus dictum. f 12. Quas probationes promiserint Protestantes pro suis articulis negativis. Discimus in Methodo Augusliniana, juxtà Protestan­ tes, reprobationem confutulionemque dogmatum et erro­ rum omnium ex Scripturò petendam esse, cosdcmquc docere Confessiones suas esse fundatas in puro ct cxpresso yerbo Dei. In Confessionibus autem suis pro­ miscué ponunt articulos affirmativos et negativos, cos­ que profitentur se credere. — Cùm igilur dicant sc credere positivé articulos negativos, neccsse est titeos probent tanquàm siipcrnaturalitcr revelatos. At supernaluralilcr revelatos probare non possunt, nisi termi­ nis expressis, vel æquh alentibus S. Scriptura; nam quæ per consequentiam derivatur probatio, non fit ex principio utrinque concesso. EXAMEN TERTIEM. De principio Catboli o: Verbum Dei ab Ecclesia propo­ situm. § I. De Verbo Dei. Verbum Dei catholicum, scu toti Ecclesiæ commune, v l nuta sensum divinæ mentis hominibus per auctores canonicos manifestans. IVoposilio t. « Illud omne clsolum csl verbum Dei i toti Ecclesiæcommune, quod Deus revelavit per Pro• pbetas, Apostolus cl auctores canonicos. > — Propo­ sitio 2 < Catholica Ecclesia nihil recipit ul verbum Dei, « quod Deus revelavit posi tempora Apostolorum. >— Propositio 5. < Catholica Ecclesia non credit, fide <<.nboHcà, ulla miracula, quæ evenerunt post icm• pora Apostolorum. > £ 2. De verbo Dei scripto. Verbum Dei scriptum vocamus, quod à Deo revehi m v. g., revelati sapienliò divinò, formalità re >olatur realilas el infinitas sapicnliæ divinæ; et rafie csl, quia ncc realilas, ncc infinitas sapicnliæ divine affert quiddilateiu sivo essentiam novam, distinctam formalitcr à sapieiiliò divinò. — Propositio 4. < llcve< lato definito, revelatur formalitcr definitio, seu parici < definitionis. > Regula bona, inquii Cocceiiis, disp.27, ibes. 15.—Propositio 5. < Rcvclatò definitione, format liter revelatur definitum. > —Propositio fi. Pulciaio toto physico, revelantur partes plujsiav, v. g., diun re­ velatur quí’d Christus sil humo, revelatur etiam quini Christus habeat corpus et animam. — Propositio 7. i Kevelatò propositione indefiniti, quæ enuntiat præ« dicatum essentiale, vel proprietatem logicam desub< jccto, ea æquivalct universali. > Hanc sine contradi­ ctione refertCocceius, disp. 27, thés. 19.—Proposilio8. < Develato uno correlalivonun, etiam formaliter reve< latum Còl alterum correlativum. > Non contradicit Cocceius,disp.27,llies. 19.—Propositio9. «Quidquid < in Scriptui is prodicatur de naturò singulari rationali, < potest etiam formalitcr predicali de supposito sin« gulari, v. g. : Dominum Deum tuum adorabis, > ubi mandatur adoratio Dei: et hæc revelatio formalitcr idcnlificatiir supposito divino. Vml¿, licet Scriptura non dicat expresse Spiritum S. esse adorandum, quia tamen dicit Spiritum S. esse Deum, quidquid prodica­ tur in Scriplurò de naturò divinò , formalitcr idcnlilicatur Spiritui sancio, cl dc eo praedicari potest. Atque hinc cernirà I.ulheranos illud efficitur, Christum Domi­ num in SS. Eucharisliò < ssc adorandum, quia licet S. Scriptura id expresse non dicat, est tamen fortnaliler revelatum Deum esse adorandum ; cumque illud predicatimi conveniat nature divinæ, etiam convenit Christo in Eucharisliò existent!, quem verum essa Dcuin nobiscum fatentur Luthcrani. — Propositio 10 « llcvelalò in Scriplurò sacrò affirmatione unius conira < dictoriorum,contrariorum, vel disparatorum, revela < tur formalitcr ncgaiio contradictoriorum, contrario < rum, vel disparatorum.) Et hoc valet in contradictoriis quoad necessitatem absolutam, in reliquis quoad ne­ cessitatem physicam. — Propositio 11. < Omnis exce« ptio formalitcr supponit r» gulam, > v. g., Scriptura dicit esse aliquod peccatum, quod non remittitur in futuro secalo, Maith. 11,32, ubi supponitur formalitcr aliqua peccata n mitti in futuro secolo.—Propositio 12. < Revélalo effectu, cliam form: liter revelata csl causa. > Effectus enim sine causò perfeelè cognosci nequit, ct conceptus formalis effeelùs involvit notitiam causæ, propter quam res est. — Propositio 13. < Rcvclatò < actione causa» c fidentis, cliam formalitcr revelatus « estImniiiiK,scueffectuspropriiisejns actionis. > Nam sicut effectus formalitcr supponi! causam, \. g.. caro Christi supponit nativitatem, ita actio causæ efficientis importat effectum, v. g., nativitas Christi importat carncmCbiisti,cica invicem sibi testimonium reddunt. €13 TRACTATI S GENERALES. 5. De consequentiis cx Scriptura deductis. Propositio L < Nulla conclusio, (ju.i* tantum dedu< ciiur ex unà præmissanun, quæ csl Scriptura, cl ex < ahcrà rationis evidentis ac necessaria:, csl iidei ca< tholicæ, sive illa conclusio consideretur, ut deducia t cx præmissis in forma dispositis, sive consideretur < indcpendenler à fonnà, sed tantum ul v ii tualiter cou< tenta in præmissà rcvclatà. > Hæc propositio nullum habet dubium apud Catholicos. Sunl enim doctores qui infirmant Udes conclusiones esse iidei; sunl qui negant. Unde apud hos cl illos certum csl, eas non esse iidei catholicæ ; sive non esse neccsse ul omnes eas agnoscant pro revelatis. Atque ideò propositiones sic deductas nuoquam definii Ecclesia esse iidei; sed solùm decernit cas esse certas, el contrarium esse pe­ riculosum ac temerarium.—Propositio 2. < Luiherani < non possunt docere tales conclusiones esse iidei catho< licæ. > Probatur, quia Calixtos docet ob contradiclorium talis conclusionis hominem non damnari. Ergo ex scnlcnliúCalixti, tales conclusiones non sunl fidei catho­ lice ; baruin enim contradictorium semper damnat. Quid, quòd nullas tales conclusiones habeant Luiherani? § 4. De Verbo Dei non scripto. Verbum Dei non scriptum vocamus, quod à Deo re­ velatum est, sed à nullo auctore canonico litteris mandaIum. Talis erat doctrina Christi cl Apostolorum, ante­ quam scriberetur novum Testamentum ; el tales dicit Ecclesia catholica esse varios articulos, tam fidei, quàm morum, qui per Apostolos quidem Ecclesiis insinuali simt,non tamen ab auctoribus canonicis conscripti. De his agemus in tractatu de Testimoniis scu Traditionibus. 8H < slio fluctuaret, ct varias haberet inter sc collegarum, ( salvà unitate, sententias, hoc per universam catho< licam (condi. Nicæn. can. S), quæ loto orbe diffun( dilur, observari placuit, quod tenemus. > Ecclesia* propositio non facit ul aliquid incipiat esse revelatum, quod antea non erat revelatum à Deo; sed fácil ul omnibus cl singulis possil conslare, articulum, v. g., de validitate baptismi extra Ecclesiam coltali, esse a Deo revelatum. Cumque post eam definitionem omnes episcopi ct doctores crederent cum articulum esse à Deo revelatum, non habucnml diversam fidem ab iis, qui ante definitionem seu propositum Ecclesiæ contra­ riam sententiam, salva unitate, defendebant. Quia ra­ tio formalis fidei, auctoritas Dei revelantis, zb utrisque æqualiter tenebatur, ul una ct indivisibilis, camquo statuebant amplectendam juxta propositionem Eccle­ siæ, diversitate sententiarum manente circa solum materiale revelati ; quia formale revelati tali materiali convenire, necdum ipsis constabat. Si post definitionem Ecclesiæ esset diversitas sententiarum circh articulum ab Ecclcsià propositum, ca diversitas non esset tantum circa materiale fidei, sed etiam circa formale, quia con­ staret de formali revelatione, ct negaretur verbum Dei ab Ecclcsià propositum, essetque diversa fides. Ilà nullus hæreal in varietate sententiarum , quæ ante concilium Tridcntinum inter Catholicos repcricbanlur. Si enim maximi viri nihilominus fuerunt Ca­ tholici, dicamus Protcstantibus cum S. Augustino, lib. 2 dc Bapt., cap. U : < Venite ad cathedram concor< dantem, quam Cyprianus non desenui fluctuantem. > Consentit in hanc rem llaberkoniius, Disp. TbcoL conlr. P. Rosenthal., Ibes. 24. § 7. De propositione Ecclesia. § 5. De Ecdesiú, qua proponit verbum Dei. Per Ecclesiam catholicam inlelligimus, < omnes Ca< tholicos tolo orbe dilhisos, v el concilium generale, c cui presidet, vel quod approbat summus pontifex. > Omnes fideles loto orbe diffusos reclé dici Eccle­ siam, nemo negat. Concilium generale recti: dici Ec­ clesiam, vel non negabunt Protestantes, vel eis licebit vocare congregationem doctorum Ecclesiæ, quibus promisil Chrislus ul non errent. — Esse necessarium, ul sit Ecclesia proponens verbum Dei, agnoscit McInnehton, loc. comm. dc Eccl. Calvin, lib. 4 Instil., cap. 11, §4. Conf. Ilelv. poster, art. I, 7, IS. Et S. August. in prolog, de Doctr. Christ. S. Iren. lib. 3, cap. i. S. Hilar, in Maith, can. 13.—Itaque neccsse esl credere Verbo Dei per Ecclesiam proposito, modò nobis constet hanc Ecclesiam ncc decipi, ncc decipere. § G. Eiddtsantè ct post concilium Tr¡dentinum habuisse eamdem fidem. In conciliis generalibus frequenter facte sinit novæ definitiones, seu propositiones articulorum fidei, v. g., baptismum extra Ecclesiam collatum esse validum, nec iterandum; de quo S. Auguslinus, lib. I conlr. Ciescon , cap. 52: < (aim inter episcopos anterioris < alatis, quàm esse inciperet pars Donati, ista qu.u- Propositio I. (Ecclesia proponi t verbum Dei per < concilia generalia, confirmata à summo Ecclesiæ to< tius Pastore, vel per summum Pastorem cum conci< lio generali. > Itaque asserimus verbum Dei proponi per Ecclesiam, id est, per pontificem cum concilio, vel per concilium cum ponlifiiæ, in quo omnes Catho­ lici conveniunt. Vide Bellarminum hoc modo loqucnlem, de Judie. Conlr., lib.3 de Verb. Dei. cap. 3. Tan­ ner. Tom. 3, disp. 1, 9, 4, dub. G, assert. 5. Necessitatem propositionis docet Christus, Joan. 20, 22 : Si non venissem et locutus fuissem eis, peccatum non haberent. Requiritur enim, vel ul Christus imme­ diate per se loquatur, vel ul mediate per Ecclesiam loquatur. Vide S. Augustinum, tract. 89 in Joan. Ad hoc perlinet textus Mallh. 10, 40: Qui recipit vos, me recipit. Lue. 10, 1G ; Qui vos spernit, me spernit. 2 Cor. 13, 5 : /In experimentum querritis ejus, qui in me loqui­ tur Christus? I bi observandum Ajoslolos fuisse locu­ los cx immediati revelatione, Ecclesiam v»**ô loqui citra novam revelationem. Propositio2. < Longe verius est infallibiiilatem pon< tifleiæ definitionis cl propositionis non pendere à < concilio generali ; adeòipte pontificem etiam extra (concilium genende, circà dubiam aliquam fidei f qu.Tslioncm, infallibilitcr definire, > ILvc est longo 815 DE CONTKOVEKSIiS communior cl verior theologorum sententia. Proba­ tionem videre licei apud Tanneruni, loe. cil. Canum, tolo lib. 6. Cæteràni, ul ail Bclbrininus, lib. 4 de Horn. Pont., cap. 2 : < Catholici omnes conveniunt Pontificem so« Ium, vel cum suo particulari concilio aliquid in re < dubbi statuentem, sive errare possit, sive non, esse < ab omnibus fidelibus obedi en 1er audiendum. > Pro­ positio 3. < In disputatione contra Protestantes, salis • est, id quod apud omnes Catholicos *in confesso, cl « de fide ccrlmn, alque adeo proprie contra ipsos con< Irorersuin est, defendendum suscipere, pontificem < nimirum, si cum generali concilio aliquid circa fidem • definiat, errare in definiendo non posse. > Kalio est, quia propositio secunda non est làm certa atque pri­ ma, ncc apud Catholicos usquequaque extra contro­ versiam, imò inter ipsosinel Catholicos eliaumùm controversa. Ila expresse Tannerus, loco cil. Sufficit, quod diximus; el cum modum secutus est D. Veronius, torn. 5, lai. pari. 5, in Gallià; I). Nihusius., Wcchcr., num. 16, in Germania; Vclerianus Abgn., Judie, dc calimi. Keg. cred. lib. 5, cap. 5, cx Italià; clalii non pauci invenerunt utilem. Propositio i. Concilia particularia , à summo Ponti­ fica confirmata, in fide cl moribus errare non possunt. Il.vc propositio confirmatur uti secunda , cl non est tàm certa ac prima , quæ fide catholicà tenenda est : ideòque illam nemo Catholicorum negat; hanc vero non desunt, qui negent. Vide Bellann., lib. 2 de Cone, rap. 5.—Propositio 5. Nullus articulus est fide catholica tredendus, nisi proponatur universa: Ecclesia9. Kalio csl, quia hoc solum est veré catholicum, quod ab omnibus est credendum. (Vide Bellarm., lib. 4 de Kom. Pon­ tii., cap. 5.)—Propositio 6. < Articulus fidei calholi< cæ innotescit per praxim universalis Ecclesiæ. > Ka­ lio csl, quia universalis Ecclesia habet promissionem non errandi. — Propositio". «Nulla praxis universalis < Ecclesiæ est definitiva , nisi sufficienter constet de i illa praxi. > Kalio esi, quia alioquin non haberetur ul sufficienter proponens. Ibi ergo non plané constat de cà praxi, pacis studium observandum csl, expectandaque vel generalis concilii definitio, vel decretum summi pontificis, uti dictum propositione I cl 2. Quousque autem valeat praxis Ecclesiæ, vide Canum lib. 2, cap. 7, cl lib. 4, cap. nil. J 8. De articulis murum ab Ecclesià catholica propositis. Propositio I. < Dantur articuli morum , qui ab EcI desiò catholicà proponuntur, sive in generali concii lio, sive per praxim universalis Ecclesiæ, ul à Deo « revelati. > lloc nullus negat.— Propositio 2. « ()mt nes articuli morum, ab Ecclesia catholicà proposili, • sunt lìciti. > Ncc enim probari potest illos contrave­ nire ulli prohibitioni.— Proposito 3. (Credendum < e>t omnes articulos morum ab Ecclesià calholicà « propositos, esse licitos. > Probatur : l bi non est lex, vx prar aricado, Doni. i, 15. lloc, generaliter revela­ tum, csl positive credendum Sub hàc univenali cont u'ntur omm > particulares Ume, si non csl lex pro- 816 hibens invocationem sanctorum , venerationem reli­ quiarum, etc., credendum est invocationem sanctorum et venerationem reliquiarum esse licitam. Talis autem lex nulla est. — Propositio 4. < Credendum est omnes < articulos morum ab Ecclesià catholicà propositos, < esse utiles. > Probatur I ’ : Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, Doni. 8, 28. Et sub istà univer­ salitale omnes passiones continentur, atque utilitas designatur. 2° : Sive manducatis, sive bibilis, sive aliud quid facilis, omnia ad gloriam Dei facite, Í Cor. 10, 51. item, I Pe.tr. 1, 11 : In omnibus honorificetur Dens per Jesum Christum. I tile autem esse, honorare Deum, testatur ij>se Deus : Quicuniquc honorificaverit me, glorificabo cum, 1 Hcg. 2, 30. — Propositio 5. < Crct dendum est ordinationes morum ab Ecclesià catho< licà constitutas, esse eliam preceptos ex institutione ( dix imi. > Probatur 1” : Omnia honesté ct sccundiim ordinem fiant in vobis, 1 Cor. 14, 40. Quod cùm gene­ raliter pncccplum sit, etiam concernit omnes parlicuhres ordinationes morum, vel pro honestate, vel pro debito ordine servitii divini. 2° : Omnia cd a dificati inem fiant, 1 Cor. I i, 26. Ubi comprehendi particulare morum ordinationes, per se patet. S 9. Ulterior dcclarotio cr sententiis Protcslotilium. Dicunt I , in ritibus, precibus publicis, cl jejuniis particularium Ecclesiarum posse esse diversitatem.— Dicunt 2*, ritus el consuetudines ad alendam concor­ diam el obedicnliam subditorum institutos, esse ser­ vandos, cíeos, qtii publice transgrediuntur, peccare ob scandalum. — Dicunt 5°, traditiones el caxcmonias ecclesiasticas, quæ cum verbo Dei non pugnant, cl sunt auctoritate publica instilulæ alque probata», non esse privato consilio, vel data Òpera violandas.— In prædictis nidia est difficultas. Sed Protestantes volunt cul­ tum Dei removendum esse à legibus humanis, neque putandum quini Deus colatur earum observatione, lloc negatil Catholici, habeniusquc consentientem Zanchium, lib. I de leg., tit. de Tradit., dari caremonius in crltu divino, ab Ecclesia inslilulas. Conf. Bohem. dicentem : < El fi stos dies Bcatæ Virginis, ad Dei lau( dem cl gloriam honorifice cclcbranl. > Conf. llelvet. poster., art. 24. Al vero Conf. August. Apolog. (licit : « Apud adversarios camini Psalmos, non ul discant < aut orent (contrarium est verum) sed cullftscausò. < quasi illud opus sil cultus. > Yerinn si relata ad Deum oratio non sil cultus, quis supererit in Ecclesià cultus, nisi mere internus ? Dicunt ea opera proprie dici cultum, quibus Deus pronuntiat se honore affici. Diclini eliam adiaphora laisse fieri e\ fide, ilà ul ca opera Deo placeant, alio lamen modo, quàm cultus propriè dictus. Sed sic erit, quæstio dc nomine, an, v. g., observatio jejunii ab Ecclesià instituti, sil cultus propriè dictus. Nonne legilur de Annà, quòd eral serviens die ac nocte in jeju • niis cl obsecrationibus? ubi, fatente Hozó , designatu) ciiltus. Habemus mandatum, Coloss. 5, 17, ul omnia in nomen Domini Jesu Christi, el in gloriam Dei, 2 Cur. 10, 12, faciamus; ut in omnibus honorificetur tjc ri. 817 TRACTATES GENERALES. Dens per Jesum Christum, I Pelr. 4, II. libine fiunt sine cultu ? Neque hic obstat 1’ : Sine causò colimi me, (lócenles doctrinas ct mandata hominum. Loquitur enim co loco Christus de mandatis verbo Dei contrariis. S. Chrysost., Horn. 52 in Maith. Vel Christus procedit comparalivc, volens mandata Dei magis servari. S. Cyrill. Alexandr.. lib. 5 in cap. 29 Isa. Hanc intelligenliam si Protestantes repudient, quomodò defendent suas ceremonias? Nonne Sunt mandata hominum, et do­ clrinæ hominum, quæ cum scandalo non sunl negligendæ? Non obstat 2”, quòd cultus voluntarius (ita enim legunt Cotoss. 2, 25) censeatur illicitus. Agitur enim de cultu, qui caput non tenet, el Angelorum re­ ligionem confingit. Talis voluntarius cultus est illicitus. El quis dicat voluntariam abstinentiam ex se esse illi­ citam, aut ab Apostolo, eam alibi commendante, pro­ hibitam? Quis dicat voluntariam indiciorum ab Ecclesià jejuniorum observationem esse damnandam, cùm ipsi Protestantes mere voluntariam urgeant observa­ tionem ? An proplcrea coram jejunia sunl improbanda? Et tamen agitur dicto loco de abstinenlia secundum prœccpta ct doctrinas hominum, ul sciamus de iis præccptisagi, quibus à Deo abducuntur homines. — Non obstal 5 : Omne quod non est ex fule , peccatum est. Rom. 14, 25. Qui autem aliquid Dei colendi causò facit, nesciente vel dubitante conscienlià, an Deus hoc modo coli velit, is non agit ex fide, quia ignorat, an huc suum opus placeat Deo, an vcrò displiceat; ct Deum contemnit, eò iptòd facere alujuid audet, eli unsi Deo displiceat. Resp. 1 ’ : Nos esse certos cx fide, diximus, § 8, su­ pra. 2* Agit Apostolus dc comestione, vullqnc credi (uti vobis placet) omnia esse munda, cl hoc non cre­ dentem, peccare comedendo. Quid hoc contri nos? Si requiritur fides ul non peccemus, quomodò vos doce­ bitis, omnes actiones vestras ex fide descendere, nisi nobiscum idem statuatis? 5 Si quod ex fide est, pec­ catum non est, quomodò docetis omnia opera justi esse peccata? § 10. De distinctione articulorum necessariorum. Articuli necessarii necessitate medii dicuntur, sine quibus creditis quòd nullus absolute, secundum legem Dei ordinariam, salvari potest. Kalio est, quia Deus ea statuit tanquam media, sine quibus via æterna obtineri nequeat. — Articuli necessarii necessitate pnccepti dicuntur, qui ex præccpto divino credi quidem dé­ lient, sed sine quibus aliqui absolute salvari possunt, habitis scilicet necessariis necessitate medii, etsi re­ liqua invincibiliter ignorantur; el tales articuli sunt, pii concernunt sacramenta. In sequenti paragrapbo dicemus quinam sint articuli necessarii omnibus el singulis, vel necessitate |.Ec­ cepii. Nec enim putamus nccesse ul hæc duo separe­ mus, cùm inter Christianos ( ubi sufficienter promul­ gatum est Evangelium Christi) ordinarie nullus r pe­ riatur, cui ista non innotuerint. 318 § II. Quinam articuli sini omnibus el singulis neces­ sarii. Propositio I. < Ex solò Scripturi sufficienter haberi t nequii, quinam sint articuli omnibus ct singulis nc( cessarti. > Probatur I , quia Protestantes legerunt Scripturam diiigcntcr, cl tamen hactcnùs non invene­ runt catalogum articulorum necessariorum, qui suffi­ cienter cx solà Scripturi, sub illi qualitate, proben­ tur. 2’ Quia in statuendis articulis necessariis, ncc Luthcrani cum Lulheranis, ncc Reformali cum Refor­ matis conveniunt. 5’ Quia nullum concilium, nullas doctor catholicus unquàm dixit ex solò Scripturi suf­ ficienter probari quinam sint articuli necessarii.— Propositio 2. < Citri traditionem verbi Dei non scrU < pli,et testimonium Ecclesiæ, sciri nequit quinam < sini articuli necessarii i Probatur l4: Sine tradi­ tione et testimonio Ecclesiæ, non potest sufficienter sciri Scripturam esse divinam ; cl tamen hoc ipsum, juxta Protestantes, ante omnia sciendum csl. 24 Sine traditione cl testimonio Ecclesiæ, nullus probare po­ test quinam articuli sint necessarii. 5* Sine traditione cl testimonio Ecclesiæ, nullus cognoscere potest ve­ rum sensum articulorum necessariorum. Ergò non possunt sciri, sicut oportet. — Propositio 5. < Ex fide < calholicà certum csl omnibus el singulis fidelibus < proponi in Ecclesià calholicà, quidquid csl necessa< rium ad salutem. > Palet ex pravi universalis Eccle­ siæ, dùm simplicibus proponit catéchismes ordinarios ; el semper tenuit iis comprehendi omnem doctrinam ad salutem necessariam : licet pro varietate locorum ii catechismi plus minùsve contineant.— Propositio 1. < Communis sententia Doclorum Catholicorum csl, < articulos omnibus cl singulis necessarios ex pre­ cepto divino, comprehendi Symbolo Apostolico, quoad fidem, cl quoad mores spe divinà roboran­ < dos, precepto orationis; el eosdem chart tale divinà ( illustrandos, praccplis decalogi ; demòni fide eorum Sacramentorum, quibus unusquisque juxta conditio­ nem suam debet uti. > Habet hæc sententia non exi­ guum fundamentum in ordinariis calccbismis Ecclesiæ calholicæ, in quibus nihil prædiclonim omitti solet. Quantum ad articulos fidei, eliam simplices debent credere verba cum vero sensu ; non quoad subtiliores ct magis proprios conceptus, sed quoad substantiam ; v. g., rusticus credit Patrem esse Deum, Filium esse Deum, Spiritum sanctum esse Deum ; ct tamen non credit 1res deos, sed unum Deum; nec requiritur ut rusticus intclligal distinctionem naluræ à personali­ tale. Quantum ad articulos morum, quando praxis est necessaria, ipsa cognitio, quæ propter praxim est, c4 etiam necessaria, quia omnes debent benè vivere, ct in necessitatibus pro auxilio, certis etiam temporibus pro gratiarum actione ad Deum se convertere. Ideò Oratio et Decalogus sunt omnibus necessaria. Sacra­ mentorum cognitio est magis, vel miniis necessaria* ¡iront ipsa praxis est magis vel minos necessaria. In reliquis omnibus ignorantia non præjudical saluti. Si tamen de reliquis sil definitio Ecclesiæ, nullus ¡mi lesi Verbo Del per Ecclesiam proposito reluctari, ritu » i 82F DE CONTROVERSIIS 819 Timuitque populus Dominum, ct crediderunt Domino et pr.i judicio salmis. I foe autem negativum est, ideòque Moysi servo ejus, Exod. II, 15. Crediderunt Domino semper obligat, non contradicere. Propositio 5. Reformati, Lutheran!, etc., non conre- revelanli, cl Moysi, hoc est, per Moysem. Ita enim ninni ann Catholicis in ftdc Symboli Apostolici. Proba- legitur de Joanne BaptistA : l t omnes crederent per Cur I. Catholici credentes Ecclesiam, intelligent inicien illum. Primi fideles, exorlà quæstionc de legalibus, non illam Ecclesiam, quæ communissime dicitur Catho­ habuerunt recursum ad Spiritum internum, licèi tunc lica, quamque Protestantes vocant Pontificiam. Hic primiliæ Spirilûs sancti abundanliore defluxu ad mul­ idem non credunt Protestantes. 2. Catholici creden­ tos pervenirent; non ad solani Scripturam, sedad tes Sanctam Ecclesiam, inlelligunt cam regi Spinili ministerium ordinarium, ad illos, qui à Deo constituit Sancio, cl ah co duci in omnem veritatem, ct nun­ erant redores cl pastores Ecclesiæ. Atque hinc Apoquam errare in doctrinó Fidei. Quid simile credunt Protestantes? 3. Catholici credentes Ecclesiam Catho­ stolicum concilium propositam quæslionem definivit : Visum csl Spiritui sancto cl nobis, Act. 15, 28 ; hoces!, licam, inlelligunt cam, juxta promissiones divinas, in visum csl Spiritui sancio per nos docenti. Neque di­ prædicationc Evangeli!, in administrationc sacramen­ cendum putaverunt : Visum csl Spiritui sancto per torum, in professione fidei semper perseverantem. nos docenti. Neque dicendum putaverunt: Visum csl Nonne liìc vacillant Protestantes? Spiritui sancto et Scriptune; aul: Visum est Spirimi Peti potest, an explicite credendum sit, I. animam sancio, cl huic, aut illi revelanli ; sed : Visum est esse immortalem, sine quo nihil crederemus de vitó fiitorò. 2. Peccatum originale, vel habenda cognitio Spiritui sancto et nobis, in ministerio publico con­ stitutis. peccali ingenero, quod est fundamentum redemptio­ Requiritur 3", ut veritas, quæ proponitur credenda, nis. 3. Necessitas gratia* ad justitiam oblinendam. sit evidenter credibilis. Nobis aulem filialis, si conside­ Rcsp. sufficientem fidem eorum necessariam esse, remus nolas veræ Ecclesiæ, promissionesque Ecclesie non autem explicitant. Nam qui sperat vitam æternam, satis sibi credit animæ immortalitatem. Qui credit in divinitus facias, divinitus presti las. Pnrdicaveruni ubi que, Domino cooperante el sermonem confirmante, sequen Deum, ul justificatorem, satis sibi credit esse necessa­ rium auxilium melius ad salutem, quamvis de hoc spe­ tibiis signis, Mare. 16,20. Requiritur 4’ gratia interna Spirilûs saucii,sinequâ nemo potestcrcdcresiCutopor­ cialiter non cogitet. Et idem csl de remissione pecca­ torum, etsi dc peccato originali, sub proprio conceptu tet. Probatur : Hoc csl opus Dei, ut credatis in eum, non cogitet. Joan. 6, 29. Vobis donatum est pro Christo, non solum ul in eum credatis, etc. Philipp. I, 29. § 12. Quot sint preeeepta fidei. His positis, difficile non est determinare, in quid Propositio 1. < Datur præceplum interius credendi. > ultimate resolvatur fides. Interrogatus quomodo per­ Probatur : Hoc csl mandatum ejus, ul credamus in no­ venerit ad fidem, respondebit: Per docentem Eccle­ mine Filii ejus Jesu Christi, I Joan. 3,25. — Propo­ siam. Iterimi interrogatus quomodo sciverit Ecclesiam sitio 2 : < Datur præceplum interius non subtrahendi catholicam esse audiendam, respondebit : Ex signis, < assensum veniali rcvelatæ. > Probatur : Justus au­ seu nolis veræ Ecclesiæ. Postea interrogatus quid cre­ tem meus ex fide vivit. Quòd si subtraxerit sc, non pla­ diderit, respondebit: Verbum Dei ab Eeelesià propo­ cebit anima' mete, llcbr. 10, 58. Qui non crediderit, condemnabitur, Mare. 16, 16.—Propositio 5 : < Dalur situm. Tandem interrogatus cui crediderit, responde­ bit : Deo revelanti. Itaque cx parte objecti, veritas « præceplum non negandi exterius fidem. > Probatur: Dei revelantis csl ratio formalis, in quam ultimate re­ Qui negaverit me coram hominibus, negabo ct ego cum coram Paire meo, qui in cadis est, Mali. 10, 55.—Pro­ solvitur fides. Testimonium enim Ecclesiæ proponit, positio 4 : < Dalur præceplum aliquam! \ exterius con- el manifestò credihditale docet objectum formale fidei. Balio rei credito csl revelatio divina ; ralio cognitio­ • fitendi fidem. > Probatur : Corde enim creditur ad juztiliam, ore autem confessio fit ad salutem, Rom. nis nostra, proxime movens, propositio Ecclesiæ ; illa prior csl naturò, hæc prior quoad nos, illa posterior 10, 10. Quantum ad praccpta morum, ca in Scripturis rc- quoad nos, hæc posterior naturò.—Ven'im si qüærator periri Circa Decalogum, circà Orationem, circa Sacra­ de causò, (progenerai fidimi in mentibus nostris, nul­ lum est dubium quin interna Spirilûs sancii gralia sil menti omnibus necessaria, certum est; quæ tamen hic non adducimus, quia nullam diifieullatem habent pflcctha fidei. Alque ila ncque Ecclesia, quæ piaulai , est aliquid; ncque ralioncs moventes, quibus animus huic loco propriam. t irrigatur, ut assensum prabeat docenti Ecclesia*, sun* i 15. Dc assensu catholico ct resolutione fidei. aliquid ; sed qui incrementum dal Deus, cujus opus cl Ul aliquis fide divinò a ssen liatur verbo Dei, requi­ donum osi, ut credamus. ritor !’, ul aliquod verbum Dei, sive ul objectum, § 11. De iis qua' requiruntur ad probandum articulum quod creditur, sil à Deo revelatum : Cum accepissetis fidei. à nobis verbum auditiu Dei, accepistis illud non ut ver­ bas hominum, sed ( sieut rere exi ) r. rbum Dei, qui ope­ Hic diversitas est inter ca quæ requiruntur ad as­ ratur in rotis giti credidistis. ! Incss. 2,15. Requiritor sensum Iulei, (‘I ea quæ requiruntur ad probationem 2 , ul illud ob/Mtum sufficienter nobis proponatur fidei. Licèi enim requiratur gratia Spirilûs sam li, uly TRACTATUS GENERALES V. g., infidelis asscnliatur fidci, non tamen requiritur ita paratus csl credere quidquid Deus pci Ecclesiam infideli gratia Spirilûs sancii, ul infideli sufficienter docet esse revelatum. Nam si quis unum credat, ct proponatur cl probetur veritas fidei. Imò qui prob itu­ alterum neget, cùm ulrumquc sil à Deo revelatum, nt est fidem, nihil roboris addit suo argumento, si Uilis est proprio judicio condemnatus. El quomodo? quia credens unmn, eo ipso approbat rationem formalem alleget se habere Spiritum sanctum, nisi illud ipsum credendi circa omnia objecta materialia fidei. Quocirca, vliundé probaverit.— lì probetur fides, requiritur si neget unum materiale fidei, dim ineo ipso invenia­ I', verbum Dei : Quomodo credent ei, quem non audie­ tur ratio formalis credendi, condemnatur pnore judi­ runt? Wom. IO, Ii. El hoc apud omnes in confesso cio, quo uni veritati revelalæ assensum prxbcns, ratio­ csl. Requiritur 2‘, ul sil, qui proponat verbum Dei : nem formalem credendi circi omnia revelata probavit» Quomodo audient sine praedicante? Ibid. Et dc Ime cliam ct eam probando, contradictorium dissensum condem­ quod sciamus, nulla lis est, nisi forte cum Enlhttsiasnavit.—Tandem dicimus aliquem implicite credere per tis, contra quos hic non agimus. 5 It de fidelitate relationem ad alios explicité credentes, Ecclesiam j mpononlis verbum Dei sufficienter constet. Si enim auctoritas proponentis vacillet, non poterit nobis suffi- scilicet. Ilà, qui credit quod Ecclesia credit, paratus < ¡enter constare de verbo Dei quod proponitur. Hinc est omnia amplecti, quæ Deus per Ecclesiam propo­ dicimus tria dicta requiri cl sufficere.— Itaque proba­ suit credenda. Et quia fide diviné credit Ecclesiam regi à Spiritu sancio, necessario paratus esse debet in nullo turi fidem catholicam, ante omnia docemus esse Ec­ clesiam proponentem verbum Dei, el ostendimus ejus dissentire ab Eeelesià. Imò sí exaclé agendum est, ca­ tholicus credens Ecclesiam omnes veritates fidei fide­ auctoritatem fidelitatemqiie in proponendo. Hoc suffi­ liter proponere, eo ipso furmaiiter credit ct ample­ cienter prestito, nullum est dubium quin illud sil ctitur omnes cl singulas particulares veritates fidei ab verbum Dei, quod ab Eeelesià proponitur; nec quid­ Eeelesià propositas. Neque ncccssc est ul explicitant quam superest, quod possit requiri ad probandam notitiam habeat omnium particularium veritatum fidei, fidem. ul vere cl formaliter dicatur singulas credere. Sicut § 15. De fide implicita. formali 1er dc omnibus el singulis hominibus dicit, est animal, qui dicit, omnis homo est animal, licet longé Supcrcsi ut nonnihil dicamus de fide implicita ,lum ad præcedcnlmm clucidalioncm, tum ul occurramus maximam hominum partem non noverit. Hoc tamen nihil imp ?dil quominus aliqua sint explicite credenda, opportunis quorumdam cavillationibus. Explicité cre­ dc quorum necessitate actum est in procedentibus. dere, est credere aliquid in seipso, ila ul illud sil proxi­ 821 mum objectum in quod cadit assensus fidei. Implicitò credere, est credere in alio tantùrn, quia quod sic creditur, reverá non expressé cognoscitur, neque int Ilee lus format proprium cl distinctum conceptum propositionis, quæ implicité tantùrn credi dicitur, sed alterius in quà ille continetur.— Eidem implicitam et victualem esse, quando creditur principium aliquod, simul cum conclusione quæ indé deduci potest, adeò certum est, ut nullus possit contradicere. Explicité, V. g., credimus Christum esse verum hominem ; nonne simul implicitò cl virtual iter credimus Christum esse risibilem? Qui credit Christum esse verum hominem, immediate attingit essentiam hominis, cl essentia ho­ minis est proximum objectum ejus asscnsûs; visibili­ tas aulem immediate non attingitur. Sed quia sub ra­ tione proprietatis, logicò immediate fluit ab csscnlià, dicitur implicitò credi et attingi cum essentià explicite eredità, tanquàm conclusio in suo principio, nudò ct probari potest. Atque liàc ratione fijes implicita est in intellectu. - Deindè, si quis credit uni ariindo per Ecclesiam proposito, oh veritatem Dei revelantis, ne­ cessario paratus est assentit i reliquis articulis, à Deo per Ecclesiam propositis. Ratio manifesta est ; si enim quis credit ob veritatem Dei revelantis, hæc ratio for­ malis asscnsûs extenditur ad omnia quæ Deus revelavil, cl in omnibus est eadem, licci objecta materialia rint diversa. Undè non potest aliquis fidelis judicare dictam rationem formalem nunc sequendam esse, nunc repudiandam ; sed si in imo articulo eam sequatur, ncccssariò judical in omnibus sequendam esse; atque EXAMEN QUARTUM. De principio communi. — Doctrinam chrittianam pri­ morum secutorum, quæ in libris SS Patmn et anti­ quorum conciliorum repetitur, esse incorruptam. sal* tern quoad articulos saluti necessarios. § I. Sententia Partum. Concilium Tridenlinum, sess. I, staimi non esse permittendam interi relationem Scripturo, centrò una­ nimem consensum Patrum. Ibi notandum interpreta­ tionem Scriptura non tantum eam improbari, quæ unanimi consensui Patrum Scripturam interpretantium contravenit, sed absolute, quæ unanimi consensui Pa­ trum est dissentanea.—Protestantes docent communiter SS. Patres primorum seculorum in articulis lidei ne­ cessariis non errasse. Eahinus, Instil, lib. i, c. 2, §3, cl lib. i, cap. 8 ; Molin. Défense de la fui. lib. 2, ari. 2 ; Du Plessis, Preface du Myst.re d'iniq. ; Hund. part. I, c. 6, n. 71, pari. 2, cap. I, n. 18.— Eo non obstante. Reformati hanc legem |xmiiiil : Ministri in concioni­ bus non allegabunt, nisi bene sobrie, scripta antiquorum doctorum. Volunt ut in disputatione de fide non detur locus scriptis antiquorum doctorum pro judicio et deci­ sione causer, lidem illi qui nolunt astringi consentien­ tibus SS. Patrum testimoniis, volimi omnes doctores et professores lheologiæ tractare Scripturam in omni puritate, luxta analogiam fidei et confessionis nostra­ rum Ecclesiarum Galliiv, quam signabunt, et disciplina: ecclesiastica:. Vid. Discipl. Eecl. Miltclburg., ait. 57. — Ilh cupiunt tractari Scripturam juxta analogiam fi- 315 DE CONTROVERSIIS 82* < coronis exornati sinit. Fnsnc crgò tibi videltir biasdei reformal#; nosjitxü analogiam fidei ab Apostolis < phemiam cl maledicam linguam adversùs cos viusque ad hæc tempora continuate; illi juxta analo­ < brare? > gici Confessionis Ecclesiarum Reformatorum Galli# ; nos juiù analogiam Confessionum per unanimem con­ sensum Patrum traditarum ; ilii juxth analogiam dis­ § 3. De consensu SS. P.druni in rebus fidei et morum. cipline gallic#recens fabricate; nos juxtà analogiam Legitur in concilio Cbalccdonensi : < Si aliquos rcconciliorum generalium. Hæc vestra libertas est, quam deprædicatis, ut ab obedientîà calholicæ Ecclesiæ ex­ < prreni desuis cordibus sinceritatem pietatis cjicien< Ies, elea quæ creduntur, arte verborum in dubium empli, gravissimo servitutis jugo premamini, constricti < perducentes, præter expositionem SS. Patrum, væ catenis gallic# Confessionis ct disciplino* ecclesiastic#. < illis ab utraque sententia, id est, Dei et imperatoAn hoc est quod ingeminatis, SS. Patres subjectos de­ bere manere Scripturis, ut omnia subjiciantur vestra? < ris ! > In eodem concilio, Dioscorus dixit: < An vultis Confessioni et discipline ecclesiastic#? < fidem SS. Patrum innovare! Sancta synodus dixit: < Si quis innovat, anathema sil. Si quis discutit, ana§ 2. De consensu SS. Patrum in explicatione sanche < thema sil. Sanctorum Patrum fidem servimus. > Scripluræ. S. Pacianus : < At ego hucusque securus ipsA Ecclesiæ S. Irenæus, lib. 4, cap. 65 : < Agnitio vera est Apo< serie, congregationis antiqu# pace contentus, nulla I slolorum doctrina, ct antiquus Ecclesia? status in < discordi# studia didici, nulla certaminum argumenta • universo mundo, cl character corporis Christi, sc< quæsivi.Tu postquam à reliquo corpore segregatus < es, et à matre divisus, > etc. S. Epiphanias compa­ < eundum successiones episcoporum, quibus illi eam, rative procedit : < Jam vero utri tandem illorum peri< quæ in unoquoque loco est, Ecclesiam tradiderunt, I tioressunl? an errore deceptus homuncio, qui nunc c quæ pervenit usque ad uos, custodita sine fictione, < tandem emersit, el adhiic hodiè superstes est? An < Scripturarum tractatione plenissima, neque addita< qui ante nos testes exstiterunt, quique ante noseam• mentum, neque ablationem recipiens, cl lectio sine < dem traditionem in Ecclesia tenuerunt, quam cl ipsi < falsificatione, cl secundum Scripturas exposilio le< à parentibus suis acceperant, ct ipsorum parentes à < gilima cl diligens, cl sine periculo, cl sine blasphe< majoribus suis didicerant, quemadmodum Ecclesia, < mià, et præcipuum dilectionis munus, quod est c quam a Pati ibus suis accepit rectam ac sinceram fi< pretiosius quam agnitio, gloriosius autem quam pro< dem cum traditionibus ad hunc usque diem observai? 1 pbclia, omnibus autem charismatibus supereminen< facessat igitur, > etc. j tins. > S. Leo, epist., dccr. 97, postquam hærelicam, Conclusio. — In rcipublicæ judiciis usuvenil, ubi deinde catholicam proposuisset sententiam , cl illam Scripluræ dccsl instrumentum, ut testibus habeatur ex Scripturâ rcfulàssel, hanc conflrmAssel, adductu­ fides; el sicut in rebus humanis oculatos testes, ità rus SS. Patrum Scripturam explicantium testimonia, in fide auritos suscipimus, quia fides ex auditu est. sic pr.cfalur : < Ul autem pictos tua cum venerabilium Quæ unquàm respublica scripto omnia, nihil sine < Patrum prædicationibus nos concordare cognoscat, scripto probandum decrevit? Scriptura maxime uti­ < aliquantas eorum sententias buie credidi subjicicnmur propter litigiosos; viri boni solo verbo in veritate < das esse sermoni. Quibus si digneris attendere reel officio continentur. Si dubia legis occurrit interpre­ « censitis, non aliud nos predicare roperies, quàm tatio, à communi doctorum sententia non est in ju­ < quod sancti Patres nostri tolo orbe docuerunt ; nec dicando recedendum. Si incerta S. Scripluræ intelli« quemquam ab illis, nisi solos impios hærclicos dis< crcpare. » Theodoretus, dialog. I, post adductos gcnlia, audiendi consulendiquq sunt SS. Patres, viri docli, sancti, Apostolis vicini, quorum sanctitatem multos Paires Scripturam interpretantes, ilà conclu­ dit- < Hi viri fuerunt successores SS. Apostolorum, veneratur orbis universus; ideòque communia eorum placita nullo modo negligenda, sed fideliter ample­ < el nonnullis usuvenit, ut sacra eorum el admirabili ctenda sunl. Vide S. Basil., de Spirit. S. cap. 29. i visione (ruerentur. Plurimi autem eorum martyrii TRACTATUS SECUNDUS. METHODUS AUGUST IMANA. Ea Methodus tribus absolvitur partibus. V Proponit cl supponit principia probationum, qu# in præcedrntibus examinato sunl. 2’ Defendit. 5* Probat. — Augusiinimiam dicimus , quia ex praxi S. Augustini dedu­ ntur. prima. Principia probandi fidem, vel sunl Protestanlium, y» 1 Catholicorum, vel utriqne parti communia. Horum neófitos ex eo constat, quòd onlinato veritatis in­ dagatio supponat aliqua principia. Primum Proteslanlium principium csl : Solam Scripturam sufficen ad nrobamlos articulos fidei. Ità Reformati in Conf. Betg > rer» tractatus GENERALES. 8S» art. 5; Lutheran!, in præfat. Conf. August. S. Augu­ stinus, lib. I cont. Maximin , in prine. : < Maximinus ( dicit : Si quid de divinis Scripturis protuleris, quod i commune est omnibus, necessc est ut audiamus, Hæ < verò voces, qu» extra Scripturam sunt, nullo casu < h nobis suscipiuntur. Prælcreà cùm ipse Dominus < moneat nos, cl dicat : Sine causò colunt me, docentes < mandata et praecepta hoininnin. > Idem S. August, de Util. crcd. cap. 14 : < Hoc, hæretice, principio me < docturus es. > Porrò banc doctrinam inlelligunt de articulis fidei ad salutem necessariis, docentque Pro­ testantes : < Omnia ad salutem necessaria claré et per« spieuè contineri in Scripturù, adeò ul inlerprcla< lionc seu consequent^ non egeant. > Alterum Proleslanlium principium est : Dari veram interpretatio­ nem Siripturœ ad probandam fidem. Ila Reformati in Conf. llelv. ari. 2; Conf. Wirlemb., lit. de S. Script. S. Augustinus, in actis cum Felice Manichæo, lib. I, cap. 17 : < Felix dixit : Ipsa se Scriptura interpreta< tur. > Hoc principium concernit articulos non ne­ cessarios, vel solam illustrationem necessariorum. Principium catholicum esi unicum : Verbum Dei ab Ecclesià propositum, El sicut ratio verbi Dei abstrahit à scripto et non scripto, ità pariter utrumque compre­ hendit; nobis verò innotescit per Ecclesiæ proposi­ tionem, id csl, vel per praxim universalis Ecclesiæ, vel per definitionem concilii generalis. Palet hoc ip­ sum, tùm cx concilio Tridentino, sos. 4, lùm cx pro­ fessione fidei calholicæ. — S. Augustinus, contra episU fund. cap. 5 : < Ego vero Evangelio non credi rem, < nisi me Galholicæ Ecclesia! commoveret auctoritas. > El contri* Crescon. lib. I, cap. 55 : < Quamvis hujus < rei certe de Scripturis canonicis non proferatur < exemplum, canimdcm tamen Scripturarum, etiam í in Ide re, à nobis tenetur veritas, cùm hoc facimus, < quod universae jam placuit Ecclesiæ, quam ipsarum < Scripturarum commendat aucloritas. > Ultimum, et nobis cum Proleslanlibus commune principium csl : Doctrinam Christianam primorum se­ cutorum, quæ in libris SS. Patrum et antiquorum conciHorum continetur, esse incorruptam, saltem quoad arti­ culos fidei ad salutem necessarios. Hoc esse principium nostrum, manifestum est ex principio catholico» Et licèi in publicis Prolcslantium Confessionibus non reperialur, csl tamen apud ipsos communissimum, uli ex Reformatis testatur Eiibraihtus, Vià Compend. cap. 5, ct in Epanorth. ad d. caput. De Lulhcranis idem probat Hcnnannus Eley, in Annalib. Circ. Westph. in præfat., n. 5. Postquam S. Augustinus adduxisset uniforman va­ riorum Doctorum Ecclesiæ doctrinam, lib. 2 coni. Julian. Pelag. c. 5, addìi : < Agnosce, fili Juliane, < consonas catholicas voces, et ab eis desine disso< nare. > Ex dictis resultat duplex probandi modus, isque vel per terminos expressos, seu xquivalcnles, vel per in­ terpretationem , scu consequentiam, juxta naturata principiorum. Defensiva Methodus, scuto non absimilis, absolvitur quatuor observationibus, quas pneccdanl nonnulla privilegia, Proleslanlibusconcedenda gratis, alioquin à limine cujtiscumquc controversi» arcendis» PntYiifciuM I. Non cis disputabimus venerabilem titulum Restauratorum Ecclesia*, sed eos tanquain ta­ les admittemus. (Vide S. Augustinum, conlr. Epist. fund. cap. 4.) Privilegium 2. Non arguemus ipsonuu Biblia in lin­ guam vulgarem translata. Privilegium 3. Eorum probationibus non op¡>onemus successionem episcoporum, Ecclesia' catholic» antiquitatem, auctoritatem, etc.— Addimus, com­ pendii causò, nos manus daturos, si vel unum articu­ lum fidei su» controversum probaverint, vel nostre contradictorium evicerint, co modo, qui suflicial ad stabiliendum, vel destruendum dogma fidei. Observa 1*.—Stains quæslionis utrinque propo­ nendus terminis professionis fidei catechismi, aut libri publice recepti. — lia fecit S. Augustinus, contr. Epist. fund. cap. 5. — Deinde, ut status quæstionis sil magis perspicuus, numpiàm permittemus, ul plures quæilioues per modum unius proponantur, sed una lanlùm. Insuper notabimus ca, quæ non sunt lidei. ct alia, de quibus nobis cum Proleslanlibus convenit. Atque hâc ratione non disputabunt de quæstionibus men* scholasticis, concessa non probabunt, ncc trans­ ilient de quæstionc in quæstionem, aul nobis alienam aillngent doctrinam, de quibus frequenter conqueritur S. Augustinus, conlr. Jul. Pelag. lib. 5, cap. 5, 7,18, cl lib. ?i, cap. nil., cl coni. Maximin, lib. 3, in prine. Tandem, quotiescumque non concluditur quod est in quæstionc, committitur fallacia dialectica , quæ dici­ tur itjnornntia elenchi. OtisEiiv X 2*. — Proleslanlibus in omni controversé, sive affirment, sive negent, saltem primo loco incum­ bere ornis probandi : incipiendo à probatione suæ fi­ dei, deinde pergendo ad improbationem catbob'cæ. — Ratio I. Quia sunl a cusatores nostri, in conf. August. art, 21. Galecb. Heidelb. Doni. 50. quæst. 80. Gall. art. 28. Actorem autem debere probare suam accusatio­ nem, sive aflinrel, sive neget, apud omnes in con­ fesso est. (Vide S. August, in opere brev. collai. 3 diei, cap. 2.) — Ratio 2. Quia dicunt se repurgàssc doctrinam chrislianam ab erroribus, el rcslaurâsse Ecclesiæ collapsæ ruinas. Ila Conf. August, til. de DE CONTROVERSIIS m «27 c mento! Aperi, legamus, fratres sumus, quare conconjug. SaccrJ. Conf. Gall. art. 31. Hinc speciosus < tendimus! ) 2° Ambiguitas, scu incertiludo Inter­ (¡lulos Reformatorum Ecclesiæ. Jam ille, qui refor­ mat, debet errores demonstrare, ne deformator po­ pretationum vel consequentiarum. (Vide S. Augcst. coni. Epist. fundam, cap. 12.) Quia 5° expressi ter­ tius quàm reformator accedat. — Ratio 3. Quia remini à nemine in dubium revocantur, i" Populus non «sserunt à priore unione, quam habebant cum Eccapit consequentias et humanarum contentionum ani* clesià calh olicà. Patelex præfat. et conci. Conf. Saxon, ct Conf. ilelvcl. poster., art. 17. Et nisi justas rece­ mosa certamina. (Vide S. August, de I nit. Eccl. cap. dendi rationes allegarmi, frustrò recesserunt. (Vide 7.) Et 5* monitio Apostolica . Formam habe sanorum S. August, lac. cit. cap. 5.) — Ratio 4. Negativis Pro­ verborum, 2 Timolh. 1, 15.—Neque tantiim in affir­ testandum articulis magis est propria, quòd doceant mativis, sed cliam in articulis negativis requiruntor doctrinam nostram, v. g., de Purgatorio, adversari termini expressi, cùm ipsi doceant ex Scriplurò pe­ Scripturis. Sic Conf. Ilclv. poster, art. 26, atque adeò tendam esse reprobationem dogmatum, aut errorum se abusus sustulisse, qui contra Scripturam recepti confutationem omnium. Ila Conf. Ilclv. jxist. art. 1. Et erant. Ita Conf. August, art. 21. —Cur ergò sit catho­ conclusio Conf. Gall, determinat omnes Confessionis lici primo loco defendere, manifestum est cx dictis, articulos, integré fundatos in puro ct expresso verbo Dei. facilius etiam est recte defendere, quam solidé pro­ Quid, quòd generaliter dicant Confessiones suas for­ bare. Defendenti sufficit adversos solimi ictus debile matis ex verbo Dei ? S. August, de Unit. Eccl. c. 12 : rejicere ; neque necessc est ut dc suo quidquam pro­ < Aliud, inquit, evangeliza!, etc., nul legat mihi hoc ducat. Nam quidquid ex ScripturA, cx antiquitate, aut < m Scripturis sanctis. > — Ex dictis palet quo jure ratione catholicus allegaverit, pr.vicr obscurationem petamus terminos expressos. Cùmquc non raro inter legitime victorias (cujus, ob ingentem fructum ad au­ indoctos agatur, qui, licèi subtilitatum incapaces, so­ ditores pervenientem, magna est habenda ratio) eludent lius tamen Scriptum promissionibus inescati sunt, Protestantes, omnesque adhibebit vires, ul clypco oportet eorum infirmitati, quantum fleri potest, con­ mutato, ab onere probandi liberetur. — Sic quando descendere, ct, si necessc, eorum uti Ribliis, ut cò constrictus adversarius non poterit ullrò progredi, facilius errantes ad veritatem reducamus. Dicamus communiter petet : ( Quomodò ergi) intclligilur isle ergò cum S. Augustino, de I nit. Eccl. capite 17: < locus? > Quid aget catholicus? dabitne verum sensum < Hoc nobis legant, quid monmtur? quid tergiversanloci allegati? nequaquam ; nec enim quidquhm pro­ < tur? quid im|ædiunl salutem gentium? legant hoc, misit. Respondebit ergo hactenus non probatum, cl < cl cum ipsa lectione novos Apostolos (rcstauralorcs se non accessisse tanquàm doctoren!, sed qui, in gradu < Ecclesiæ) mittant. > respondentis consistens, audiat an adversarius pro­ I t autem liberalius agamus, notandum, 1“ nos unius missa solvat. Vcriim, ut auditoribus aliquatenus satis­ tantum articuli controversi probationem exigere. Ita fiat, promittet catholicus se probaturum suo loco, sed quoque egit S. Augustinus, conlr. Epist. fund. cap. non ante quam constiterit in omnibus defecisse. Ibi H : < Sed non sum avaras, unum horum doce. > Et tamen cum honoratioribus vel indoctioribus agitur, de Unit. Eccl. cap. 17 : < Legant nobis hoc de Scrimoderandus est rigor methodi ; ct per opportunas in­ < pluris sanctis, et credimus. Hoc, inquarn, nobis cx terrogationes insinuandus veniet verus sensus loci al­ < canone divinorum librorum legant. > Quocirca, dilegali ; cum pertinacibus verò procedendum jure slri- ( imus cum eodem Augustino, de Unit. Eccl. cap. I » : < lo Porrò hæc observatio locum habet, cx quocumque < Si apertum aliquod, cl manifestum testimonium cx principio probet adversarius. < Scripturis canonicis protulerint, fatemur ad cos esse < transeundum. > 2‘ Nec lotiusarliculi, sed ejus lanium Observx 5*. — Prior Prolestanlium probalio debcl esse per terminus expressos, équivalentes scu æqui partis, quæ controvcrlitur. 5° Nec istius partis quoad ludientes, S. Scripture, sine hddilione, detractione, li terascl syllabas, sed quoad significationem. Quanuii mutatione — S. Augustinus urget ca loca, quæ documquc enim inter nos et Protestantes coin cnit, •ion rijcmit interpretatione, de Unit. Eccl. cap. 19. terminos, qui adducuntur, esse ¡equivalentes, non est fundatur hæc observatio in primo Protestanlium prin­ disputandum do nomine. Attendendum lamen ne ter­ cipio, el publica ipsorum promissione nos docendi per mini équivalentes iedoleant aliquam fallaciam, uti no­ soton Scripturam. Cumque connu doctores generatat S. Augustinus, coni. Epist. fund. cap. 5 cl 6.-• hier decernant, < omnia ad salutem necessaria dare, Porròcùm Protestantes allegant Scripturam, dicendum i cl perspicue, cl e\ idealer in Scriptura reperit i, > cum S. Augustino, conlr. Eorlimat. < Agnosco el nihil æquius est quàm disquirere primo loco dc qn:ct amplector leslmonia divinarum Scripturarum; > slionibus fidei necessariis, cl ubi, legatur carum de­ sed ibi non .egitur, quod est in quæstione. Si diern’ risio; nam præler terminos expressos nihil legitur in cum locum sic debere intelligi, respondeat cum S. Augustino, de 1’nil. Eccl. cap. 2i : < Aliquid manifestum, Scriplurà. Ita S. Augustinus agit ex promissione ad< quod interprete non egeat, à vobis flagitamus. > MTsaiiorum suorum, coni. Epist. fund. cap. I i.Deindè, Nam posteó examinabitur, quanti facienda >il ista in multi plox csl ratio postulandi terminos expressos. terprelalio. Inierim fntenntur Protestantes in allegato I Conditio tcMamcnli, rujus Yerba non sunl inutilia, Sciiptunc loco non (egi, quod eorum Confessio iidet ire carent sensu. Sic S. Augustinus, in Psal 21 : docci. Vientur tpiidem infinitis digressionibus, nefai Sedet Christus in ciclo, ct contradicitur ejus testa- TRACTATES GENERALES. icantur, scd fortiter inslnndiiiii : cl si pra-fractus fue­ rit, urgcri polesl omnibus modis, ul auditores sen­ tiant, cui parti hactemis adlurserinl. Ilabità confessione, non stattm admittendi sunl ad probationes, sed Instandum, ul fateantur nullum alium ex ScripturA produci posse locum, ubi legatur quod csl in quæstione. Similiter urgenda confessio de Iribus aul quatuor praecipuis controversiis, in quibus ipsi af­ firmant , cl postmodiim generaliter, quini nc vel unum probare possint. Tiim prælegcnda professio fidei ca­ tholica*; et si non valeat contradictorium cx ScripturA monstrare, ad singulos articulos urgenda < rii talis confessio. Rallo dit loram est, quia utimur jure nostro; ct omnium interest scire an ullus articulus contro­ versus, eo modo in doctrina adversó probetur, aul in nostra improbetur. EAdem fere ratione egit S. Au­ gustinus cum felice Manichæo, (piem cliam ad ¡idem catholicam convenit, de aci. cum Fclic. lib. I, cap. 15, 14 el 18. — Ex hàc observatione sequitur audito­ ribus diligenter inculcandum, quomodò Protestanti s promittant solam Scripturam, doceantquc omnia ad salutem necessaria ibidem clare el absque interpreta­ tione reperiri, nullum tamen dogma controversum in ScripturA legi posse; advoque manifestum esse, milium articulum controversum secundum ipsos esse neces­ sarium ad salutem. Ergò fateantur oportet se ab Ec­ clesia catholicA recessisse propter ca dogmata, quæ ad salutem non sunl necessaria. —Tandem hæc obser­ vatio locum babel, six c probent Protestantes ex primo suo principio, sive ex nostro, sive ex communi. Ve­ nitu ox Patribus cl conciliis non sunl audiendi, nisi priiis omnibus pateat scripturales eorum promissiones inaniter jactari. Observa 4”. — Posterior Protestantium probalio debet esse per interpretationem, explicationem, glosam vel consequentiam sufficientem ad articulum ¡idei, id­ que ex principiis supradictiS, incipiendo à probationi­ bus Scriptura?. — libi notandum hic non agi dc ani­ culis ad salutem necessariis, quos illi volunt darò et absque interpretatione in S. ScripturA contineri. Ciim enim manifesta promiserint, cum S. Augustino dicimus, conlr. Epist. fundam, cap. 23 : < Non habent i ergò isti interpretationes ad quas revertantur. » El Ficui ante diximus catholicum non obligari ad dandam veram loci allegali explicationem, ila non exiguum victoria* dispendium erit, si suas interpretat iones Proleslantium interpretationibus opponat. Poterit tamen catholicus doctior, post designatos aliquos defectus (de quibus mox dicetur), insinúan* veram loci inlclligentiam, vel per opportunas interrogationes ex cir­ cumstantiis verborum Scripture petilas, xel per ex­ plicationem SS. Patrum, qui dicti loci evidentiam non i ¡dorimi; ita tamen, ut illud quod atteri, non ut ab­ soluti vennn asserat, nc relinquantur partes defen­ dentis, ac questio mutetur. Vcriim si agatur cum ho­ mine pervicace, standum crii in rigore methodi, urgendusque ul formet integrum syllogismum, atque iià concludat, ul argumentum sufficiat ad fundandum ar­ ticulum fidei; nam probabilia probabiliter solvuntur. 85(1 Hinc S. Augustinus, coni, Julian. Peing. lib. 5, cap. 7 : < Dialecticorum quasi jaculis oneratus aculis, in ccr( tamen procedis, ct jactas plumbeos pugiones, di< cens, » de. Neque disputandum est de lhesi, scu de valore consequentiarum in genere, sed de bypothesi : An hæc particularis consequentia ¿ufficiai ad fundandum articulum fidei? Si petant rationem negati, dicemus, nullam particularem Protestantium interprclalioncm vel consequentiam sufficere ad articulum fidei el assignabimus unum, vel plores ex sequenti­ bus defectibus. Primó, Profis/anta nulla auctoritate formant suam interpretationem rei consequentiam. Oritur hic defectus cx publicis adversæ partis confessionibus. Sic Helve­ tica post ari. 2, déclarai, < Scripturas sanctas non < esse interpretationis privata*. > Scotica an. 28, < Scripture interpretationem, neque ad privatam ali< quam, aut publicam personam pertinere. > Wiiternbergica, do S. ScripturA veram sententiam Scripture vult apud cosasse quærendam, qui Spiritu divino exci­ tati aunt. Atque idcirco urgemus Protestantes, nt do­ ceant, quA auctoritate hanc particularem forment in­ terpretationem aul conscqu nliam? Quod ciim ne­ queant, fateantur se non habere legitimam auclorila lem. Habitó confessione, non statim assignandus est secun­ dus defectus, sed similiter urgenda dc aliis confessio, uti dictum observ. 5. Atque hæc notatio cliam valet pro sequentibus defectibus. Secundo , Protestanlium interpretatio seu consequentia non tegitur in Scriptura; fundatur hic defectus in se­ cundo Protestantium principio, quo docent, < dari ve< ram iiilerpnlaiionem Scripture, quam ex ipsft pe< tendam esse, > affirmat Conf. Helv. pr. ari. 2. adeò ut ipsa interpres sit sui. Deindè convenil inter nos dari interpretationem Scriptune per Scripturam; id <*si, mulla loca veleris Testamenti explicari per Scriplulam novi Testamenti. Caini ergò Scriptura duobus modis aliquid doceat, vel simpliciter, vel jK*r inlerprelalionem, meritò, confmmiler allero Protestantium principio, petimus, nu hæc particularis interpretai io. vel consequentia legatur in ScripturA, vel certe, ut fateantur hunc defectum reperiri, uli dictum dc primo defeelu. Nec enim mimis Ariani et anliipii hærctici venditabant scripturales suas 'mlerprelalioncs, quàm moderni Protestantes. Dicebat aulcm Felix Mani( lia us, de aci. cum Felle, lib. I, cap. 17: < Ipsa se < Scriptura interpretatur. > Cui S. Augustinus: < Si < ergo hic nosti aliquem esse locum. ubi hoc dicat < ipsa Scriptura , etc., aperi ad locum, quem misti, < cl logo mihi. > Tcrliò, Scriptura non judicat de bonitate hujus inter­ pretationis vel consequentiae Oritur hir defectus ex eo, quòd Protestantes statuant Scripturam sacram omnium controversiarum solum judicem; Conf. Ilclv. poster, an. 2. Lutherani. in Colloquio Ralisbon. llies. 2. Hinc jure nostro petimus: Quis judicabit dc bonitate hujus parlicularisintcrpretationis. vel consequentia*, an suffi­ ciat ad articulum fidei? — Dicimus cum S. Augustino contr. Maximin, lib. 5, cap. 2G: t l ndè ergo ibi pc*- DE CONTROVERSIIS 852 8il esse fidei, quæ deducta est cx antecedente, cujus altera < giusiun est extern supcriora Patrem dixisse, hoc propositio est solius rationis. Ilie defectus communem < aurem Filium ! undè, quæso, distinguis ? unde disoriginem habet cum tertio defectu ; differì aulem ab < cernis? > Si ex Scripturi, producatur illa, legamus; co, quòd ille contempletur conclusionem respectu aut fatere, uti supra. Non enim Aristoteles, aul philo­ sophia , non judicium rationis aul discretionis judicare quarumque premissarum, hic autem quœratur judex particularis consequentia» ex alierà propositione ratio­ poterit ; nam praeter illorum insufficientiam, assigna­ nis deducte. Differt ctiam à quarto et sexto defectu, retur alius judex prætcr Scripturam. Vide S. August, in quibus varié consideratur fallibilitas; hic aulem conlr. Julian. Pelag. lib. 2, cap. 10, cl lib. 6, cap. 2. Qiiartò, Protestantes possunt errare in forntandd spectetur defectus judicis circa bonitatem talis con­ clusionis. interpretatione rei consequentia. Radicatur hic defectus Undè fateantur Protestantes, Scripturam non judi­ in infirmitate humanà, quæ non card errori subjicitur : care quòd hæc conclusio, deducta cx antecedente, nom omnis homo mendax, Psal. 116. Inio omnes homines simt mendaces, ct ipsa vanitate vaniores, ul habet Conf. cujus altera propositio non csl Scripture , sed solius Belg. art. 6. Sic ctiam Felix Manichæus apud S. Au­ rationis, sil fidei; vel assignent decretum judicis. Re­ gustinum (de Actis cum Felice, lib. 1 , cap. 6) : liqua ul in primo defectu. < Omnis homo mendax , solus Deus verax , Scriptune Octavó, syllogismus peccat vcl in tnaterid, vcl in forum. Hic defectus communem habet originem cum < Dei loquuntor. > — Juxtà hanc adversæ partis posi­ tionem dicit S. Augustinus, conlr. Julian. Pelagian, quarto defectu. Priores septem defectus nihil statuunt lib. 5, cap 18 : < Interponis Apostoli testimonium, dc veritate, aul falsilate naturili, tum totalis argu­ i non ad (¡nod ab ipso positum est, sed ad quod ipse menti à Proteslanlibus producti, tum ejus propo­ < arbitraris. > Quocirca ct nos petimus an Protes­ sitionis, quæ non erat Scripluræ. Ilie aulem defectus tantes possint errare in hâc particulari interpretatione provenit vel ex falsilate unius propositionis, vcl cx forma indebitò. Ideò dicimus nullum à Protcstanlibiis vcl consequent^? aut fateantur, sicul in primo defectu, et iterimi : linde sciemus Protestantes de facto non produci argumentum , ad stabiliendum dogma contro­ errare in hàc particulari interpretatione vel conscversum , quod non peccet in malcrió vel in forma. — Hunc defectum assignabit Catholicus respondendo bre­ qnentià ? Urgemus hic certitudinem quoad nos de­ viter more solito : Concedo, Nego, Distinguo. Ul autem fendentes. multiloquium adversarii cohibeat, urgebit formam Quinto, nullus SS. Patrum vidit particularem Prosyllogismi, petetque concludi, quod est negatum.— tcslautium interpretationem vel consequentiam. Defectus Quòd si importuna nectat sophismata , meminerit hic oritur ex co, quòd teste Eilbrachtio, in Epanorth. Apostoli, Coloss. 2, 8 : Videte ne quis vos decipiat per annoi. 9, ad cap. 22, Protestantes doceant suas philosophiam ct inanem fallacu m. Itaque deleganliirsointerpretationes esse claras, evidentes, perspicuas, phismata , et, ul in primo defectu , fateatur, antequam necessarias, cl Scripturo consentaneas. — Qua­ transeat ad alia. Inierim ne auditores fructu conferen­ propter optimo jure petimus an aliquis ex SS. Patri­ tia» priventur, notandi erunt defectus superiores, quod bus hunc particularem Scripture locum ita fuerit inter­ in omni argumento fieri potest, necnon auditoribus pretatus, sicul Protestantes faciunt? aut fateantur, ut inculcandum , Protestantes promisisse solam Scriptu­ supra in primo dcfcclu. S. Augustinus, conlr. Episl. fund. cap. 3: < Justum puto esse, quod postulo, hac ram , et scripturales interpretationes seu consequen­ tias, illos autem nobis velle obtrudere reformationem, < sane lege servalà, ut vobiscum non orem, non conper inanem el fallacem philosophiam , qualis conflatur < vcnticula celebrem, non Munich ei nomen acciex malcrió peccante et formò fallente. « piam, si non mihi (sed tanliim tibi) de omnibus Nono, non est formalitcr revelata hæc particularis < reluis (lutò de una re) ad salutem animæ pertinenconclusio. Hic defectus respicit conclusionem, cujus < libus sino lillà caligine rationem perspicuam dedealtera præmissarum est Scripluræ, altera supponitur < rilis. > — Nota hos quinque defectus esse magis ad rationis vene cl evidentis; in quo differt à quarto et captum populi quàm alios sequentes. sexto defectu. Monstratur aulem ex natura articuli fi­ Sexto, altera præmiuarum est solius rationis. Hic defectus communem originem habet cum quarto de­ dei, quia nihil est formalitcr fidei, nisi sil formalitcr revelatum. Ciimqne ex prædiclis defectibus constet, fecto . à quo Limen differt, quòd ille respicial conclu­ Protestantes pro nullo articulo controverso habere sionem cx qualibuscumque praemissis deductam , hic conclusiones formalitcr revelatas, meritò, ut in primo veri» defectus rcspicial conclusionem ab una præmissà rationis dependentem, atque adeò falljbilein. Hinc defectu, fateri debent nullas particulares ipsorum conclusiones esse forma liter revelatas. — 1 læc observa­ urgemus Protestantes, m fateantur hanc particularem conclusionem deduci cx antecedenti,cujus altera pre- tio locum suo modo habere potest, sive Protestantes misMnnn est rationis lanium, cl non Scripture, adeò ex secundo suo primipio, sive ex nostro, concnlur probare. Quòd si adducant argumenta in lotum à ra­ ut in asserenda tali conclusione errare possit. Reliqua tione petita, priores quinque defectus ea prorsus ut in primo defectu. Respondemus ctiam, negando enervant. alteram præmissarum juxtà Scripturam ; quod cl in El haclcniis quidem de hypothesi, sive de conse* iliis defectibus usuvenlt. qucnliis particularibus adversæ partis. An autem illud Septimo. Scriptura non judicat hanc conclusionem 855 TRACTATUS GENERALES. quod Unitimi probatur per consequentiam firmam, ne­ cessariam , evidentem, deductam cx duabus proposi­ tionibus , quarum una est iu Scriptura, altera evidens el necessaria , adeòque infallibilis infallibilitatc natu­ rali juxta lumen rationis, positis in (orimi argumenti evidentis el necessarii, adeòque naturaliter infallibilis, sit non lanium verum cl certum, sed ctiam articulus litici, «jusque contradictorium error in fide? Afiir- 834 inani Protestantes, cl aliqui doctores catholici volunt esse probabiliter fidei. Omnes aulem doctores esilio liti in eo conveniunt, quòd non sil articulus fidei ca* tholicœ, id csl, qui ab omnibus credi debeat. Halio esi quia Ecclesia catholica dictam quæstionem nunquam definivit, aut tanquam revelatam fidelibus credendam proposuit, atque ita limites mere scholasticos nunquam csl egressa. 3?«^ »íProbativa methodus, gladio persimilis, iribus ob­ servationibus perficitur. — Observa T, statum quæstionis esse tenendum, uti parte 2, observat. I,fuit constilulum. —Observa 2° : Catholici esi secundo loco probare, idque incipiendo à probatione fidei catholicæ, deindè pergendo ad improbationem doctrinæ contra­ ria*., ita tamen ut fiat ex abundantià juris, quia per partem secundam convicii sunl Protestantes. Non permittat aulem catholicus ut Protestâmes, anlè ple­ nam probationem, quidquam objiciant, sive catholicus probet ex principio suo, sive cx principiis Protestan­ dum, sive ex principio communi. — Observa 5° : Om­ nis catholica probatio debet esse per terminos expres­ sos, seu æquivalcnles, sine additione, detractione, aul imitatione. Probatio prima desumitur ex conciliis generalibus, nul praxi universalis Ecclesiæ, hoc e>l, ex conciliis generalibus ab anno sexcentesimo ad nos usque liabi­ tis, vel cx praxi universalis Ecclesiæ ab eodem tem­ pore sufficienter testalà. Nam antiquorum conciliorum, et praxis primitiva) Ecclesiæ testimonia perlinent ad principium commune. Protestantes tenentur acquiescere huic probationi, T quia convicii sunl erroris in sua doctrina, el multa produxerunt argumenta nullo robore pra dila. ( Vide S. August, de Util. cred. cap. 8 cl 9.) Si enim ulla fides amplexanda ; si ex secundó ¡Kirie constat, ncc Protes­ tandum, ncc ullam à nostra diversam doctrinam esse tenendam, vcl supererit fides catholica sola sequenda, vcl certe non crii fides in terris; fateantur igitur Pro­ testantes alicujus Ecclesiæ sectandam esse fidem ; nam suæ Ecclesiæ fidem sectandam non esse jam constat ; d nu’.lam aliam valentes designare, solius catholica* fidem sequendam esse meritò statuent. — Tenemur acquiescere 2", quia non probant crimina Ecclesiæ ca­ tholicæ objecta, uti constat ex parte secunda. (Vide S. Augustinum, Opuse, brev. codal. 5 diei, cap. 5.) Debent igiltir faleri permanendum esse in unione Ec­ clesiæ catholicæ, «jusque definitiones amplectendas. — Tenentur acquiescere 3", quia agnoscunt Scriptu­ ram. Nam si Catholicorum auctoritate commoti Scri­ pturas amplectimur, æqunm csl ul interpretationem Scripluræ apud eosdem quæramiis, cùm Ecclesia ca­ tholica utrnmquo aequaliter habeat a Christo. Ila S. Augustinus, de Util. cred. cap. 1I. Quòd si hoc falcan» tur Protestantes, nullius concilii catholici determina­ tioni facile obloquentur. — Tenentur acquiescere quia Catholici satisfaciunt suo principio. Cùm enim tota parle secundó supposuerimus Prolestantium prin­ cipia, ex quibus tamen, ne quidem pro uno articulo controverso potuerunt concludere, conveniens est ut catholico principio similiter supposito, eas probatio­ nes audiant, quibus nullo modo possunt contradicere. Quod cùm faleri debeant Protestantes, necesso est ut Ecclesiæ catholicæ determinationibus cl observatio­ nibus acquiescant. Probatio secunda. Desumitur ex S.Scripting, inci­ piendo scilicet ab iis quæslionibus, qua* expressis el manifestis S. Scripluræ testimoniis nituntur, ul aber­ rans populus ea legere possil. S. Augustinus, dc Unit. Eccl. cap. 5 : < Hoc enim pradico atque propono, ut < quæque aperta cl manifesta deligamus. > liem : < Sed < el illa inierim seponenda sunl, quæ oliscurè sunl < posita. > Verba enim Scriptura* in sensu communi et obvio inlelligenda sunt, nisi abundé sufficiens ratio detur, cura proprio el litterali sensu sil recedendum. — Poslquàm igitur Catholicus textum aliquem S. Scri­ ptura adduxerit, in quo hoc legitur, quod docent Ca­ tholici, fateri debent Protestantes doctrinam Catholi­ cam probari expressis S. Scripluræ terminis. Deinde alia sunt adducenda S. Scriptura loca, quibus eadem quæslio probatur, cl post singula dicendum, fateantur, etc. Tandem alii sunt producendi pro duabus aul tri­ bus controversiis principalioribus, et æqualis exigenda confessio. — His factis, monendi sunl auditores de hisulficientiù probationum adversæ partis, cl simul de efficaclà probationis catholicæ. Errantes precipue sunl instruendi in malcrió de Ecclesió, ex quà omnes omninò quæstiones resolvuntur. (YideS. Augustinum, de Unit, Eccl. cap. 22. ) v Probatio tertia, ex SS. Patribus S. Scripturam ex­ plicantibus. Nam communis SS. Patrum consensus in exponendis Scripturis divinis, sufficiens probatio el testimonium csl ejus, quod in primitiva læclesià fuil creditum, atipie adeò nd desumendum articulum fidei, Proteslanlibus ctiam debet suillcere, quia ciijuscumque judicio prudentis, hS. Patrum consentiens Scriptu­ rarum explicatio pr.eferenda est particularibus Prote­ standum explirationibus. Futeantiir ergo Protestantes doctrinam catholicam probari terminis expressis SS, Patrum Scripturam explicantium. — l enenlur autem Prolectantes acquiescere, l*,quia SS. Patres Scriptu- K>5 T)E CONTROVERSIIS ras trac lanini cum ingenti gloriò. Sic S. August, con­ irà Julian, lib. 2, cap. I : < Sententiis episcoporum, < qui Scripturas sancias ingenti gloriò tractaverunt, < tua, Juliane, Domino adjuvante, machinamenta sub< vertam. > El cap. 4 : < Ità (burelocum) intellexit < Ambrosius, ità Cyprianus, it.ì Gregorius, ut de aliis < interim laccam simili prædilis auctoritate doclori« bus. > — Tenentur acquiescere 2°, quia, testcS. Au­ gustino, ibid , cap. 9, SS. Patres per Scripturas defen­ derunt ri probònint Ihk :n catholicam, quibus, tanquàm doctoribus, episcopis» et circà exorientes fidei qua»s tienes, ex doctrina S. Augustini, ibid. cap. 10, judici­ bus, et ex sensu Ecclesiæ loqiicntibus, obediendum csl. Probatio quarta, ex SS. Patribus Scripturam non explicantibus. Probationis hoc genus nobis suilicit ad articulum fidei, quia continet praxim universalis Ecclesnc quam credimus infallibilem. Debet cliam suffi­ cere Protesta nlibus, quoad articulos necessarios, quod jdcircò primo loco examinare fas csl. Ciim enim dicant universalem primorum scculorum Ecclesiam in neces­ sariis non errasse, nequeunt SS. Patrum consona tes­ timonia rejicere. Hoc ipsum fateantur. Generales notiones circa usum SS. Patrum. — Prima : Quando adduximus aliquem ex SS. Patribus locum, sive S. Scripturam explicantem, sive non, qui haud in­ certis cl ambiguis, sed claris el manifestis verbis do­ ctrinam proponit catholic am, urgendus est adversarius, ut fateatur; vel ipsi dicendum : Da parem, cl acquie­ scimus. — Secunda : Non alia sunl producenda loca , (¡uhm clara et manifesta, qmetptc terminis expressis illud doceant, quod est in quæslionc. Ità fecit S. Au­ gust., lib. 2 centrò Julian., cap. 5. Servil hoc incapa­ citan auditorum, et præsciudilur adyersæ parti occa­ sio cavillandi.—Tertia :Ob diebm rationem consultum csl in conferentia, unum solum Patrem producere lo­ quentem, antequam ad alios veniatur. Sic dicit S. Au­ gustinus, ibid. cap. IO : « Nolo esse plores, > etc.; cl anlcà, lib. i,cap 3: < Ponam pauca paucorum, qui< bus lamen nostri contradictores cogantur erubescere < cl cedere. > Ad unumquemque locum exigenda con­ fessio Proteslanlium, vel dicendum : Da parem. — Quarta : Non sunt alleganda loca SS. Patrum nisi pro articulis necessariis, ipsisque fidei fundamentis. llàS.w Augustinus, ibid. lib. I, cap. 6 : < Hoc autem, undè < nunc agimus, ad ipsa fidei perlinet fundamenta. > Nam de reliquis facilior debt l esse modus. — Quinti : Consensus SS. Patrum coasidcrari potest, vel quate­ rnis est virorum doctorum el sanctorum, qui facit ut torum sententias Proteslanlium opinionibus pneferamiLs, vel quatenus proponit sententiam primitiva! Ec­ clesie; ct is sufficit ad probandum articulum fidei, quia ejus est Ecclesiæ, quam in articulis ad salutem necessariis a veritate non defecisse inter nos el Proic'UnU s comi nil. Hinc S. Augustinus, coni. Julian, lil» 2, t ip. 10 i Quod invenerunt (SS. Patres) in « Ecdcsiò, tenuerunt ; quod didiccront, docui rimi; • quod à patribus acceperunt, hoc tiliis tradiderunt. > Cui accedii quòd ciim nondum ageretur lis nostra, sen­ tirlo Uie.cn p»o nobis fail pronuntiata, quod et notat S3Ü S. Augustinus, asserens prions Paires decidisse posto i ¡ores controversias» tempore S. Augustini ortas.— Sexta : Quòd si contingat, uti sapé evenit, SS. Patres in explicatione Scripluræ non convenire, illud non obstat quominus verum sit, nos in doctrinó catholici SS. Patrum consentientes S. Scripluræ explicationes sequi. Ratio est quia non est necesse ad probandum aliquod dogma fidei. ut omnes, vel plores Patres in ex­ plicatione ejusdem loci particularis conveniant; std sufficit, si in tali primitiva! Ecclesia» dogmate consen­ tientes, unanimiter judicent illud fundari in Scrqituris, licet idem dogra nunc ex uno, nunc variis S. Seri pturæ locis deducant. Videatur S. August., conlr. Ju­ lian. lib. 1, cap. 6. — Neque enim Ecclesia solet deter­ minare aliquod dogma fundari in hoc, vel illo particu­ lari loco Scripturae; sed videns unanimem SS. Patrum in tali dogmate, per varia licèi Scripluræ loca expli­ cato, consensum, ipsum dogma tenendum decernit, quia fundatur in Scripturis. Quòd si IToleslanlibus hæc ratio non satisfaciat, nullo modo poterunt tenere aliquod dogma'tanquàm fidei, quod, post dissentien­ tes partis suæ interín eles, ex Scripturis divinis eruere conantur, cum ipsi doceant unicum esse Scripture certum el determinatum sensum. Quanto igitur melius Ecclesia catholica non rejicit SS. Patrum Scripturam explicantium diversimode sententias, quoniam nihil impedit quominus, secundum S. Augustinum, lib. 12 Confess., cap. 25 cl 51, cx eodem Scripluræ loco di­ verse cl verissima! possint erui senlenliæ, cliam à Spirili! sancto inlenlæ! — Septima : Catholici non docent quòd dicta SS. Patrum Scripturam explicantium, evidenter vel legitime sequantur ex iis Scriptura! locis qme interpretantur; sicut cliam Ecclesia catholica nunquàm docuit, ideò aliquod dogma ab omnibus esse cre­ dendum, quia per bonam, firmam, aul etiam eviden­ tem consequentiam cx aliquo loco S. Scripluræ dedu­ citur; non enim habemus fidem Peripateticam, sed suflicil nos ali(|uod dogma tenere, quod per A poslulos ipsorum successoribus, et inde SS. Patribus traditum ab Ecclesia nobis credendum proponitur; idquccòfirmiiis, quia vidimus Protestantes consequentiis suis in diversa rapi, ncc unum solimi articulum conlrovcrsum probare posse. —Orlava : SS. Patres judicare de exorientibus fidei controversiis, constans est S. Aupistilli et ani quii: lis sententia; erant enim episcopi, doctores cl rectores Ecclesia» Dei, lib. 5 conlr. Julian., cap. 10, dc Vnit. Eccl. cap. 2, ct conlr. Jul.an., lib. G, cap. 11. Conclusio. — Meminerit lector omnes probationes catholicas procedere per terminos expressos ejus, qtlod allegatur in probationem ; adeòque dicimus ca­ tholicum sufficienter probalurum fidem catholicam. non doliere uti suis interpretationibus cl consequen­ tiis. Kalio osi quia lam nostr e quam Proteslanlium particulares consequentiæ patiuntur plerumque novem defectus supra enumeratos. Et quamvis bonum atque utile sit iis, làm ex S< ripturò, quàm ex SS. Patribus deductis, uti in concionibus el scholasticis exercita­ tionibus, ubi tamen cum Protestantibusdc fide agitur, S58 fS7 TRACTATUS GENERALES. populus cas vis capit, obscuratur victoria, adversa­ loi lamisque ponderibus auc toritatum superatis, nccnon veritate patcbctâet undcqoaquè legitime firmali, riorum coiiiu/io sub iis delitescit, cl quæsti onem fidei moderatur inanis aul insufficiens phiiosophta. Adun­ tunc conveniens erit, ad tollendas minores difficulta­ que nullatenus consultum est ut iis primo loco utamur. tes, ad illustrationem necessariorum, ad efficacius per­ Insistendum ergo verbis d iris et manifestis, sive cx suadendum, consequentias adhibere. Finis enim dis­ Scripturi productis, sive ex SS. Patribus, juxta sen­ putationis non debet esse commendatio scienliæ no­ sum Ecclesiæ sui temporis loquentibus. Hinc S. Au­ stre, aut ingenii nostri ostentatio, sed patefactio gustinus, conlr. Julian, hh. i, cap. i : < Introduxi te veritatis fidei, animarum conversio, incrementum Ec­ < sedandum, atque sanandum, non in alicujus philoso- clesia», cl honor Christi ac Dei, cui gloria in secula seculorum. < phi auditorium, sed in SS. Patrum pacificum atque < honorandum conventum. > Quocircà Prolestanlibus f—■ TRACTATUS TERTIUS. DE ARTICULIS NECESSARIIS. Skc.tio i — De Articulis necessariis in genere. Atenei i.i s fidei cl morum necessarius dicitur, sine (pio credito vel facto, el justitia in hàc rilà, el salus æterna in fulurà vilà, tanquàm finis hominis obtineri nequit. Articuli necessarii necessitate medii dicuntur, sine quibus credilis, vel factis, nullus hominum absolute, secundum legem Dei ordinariam, salvari potest. Ratio est quia Deus ca statuit tanquàm media, sine quibus justitia cl vita æterna non oblinetur. El tales articuli sunl simpliciter necessarii, magis quàm ii, qui tan­ tum simi necessarii ex necessitale precepli, v. g., rirlualis saltem pœnitcntfa est necessaria ad remissio­ nem peccati. Articuli necessarii necessitate precepli dicuntur, qui ex precepto divino credi quidem debent, sed sine quibus aliqui absolutè salvari possunt, hnlitis scilicet necessariis necessitate medii, el si reliqua invincibi­ liter ignorentur; ct tales articuli sunt, qui concernunt Sacramenta. Tandem omnes omninò articuli ilà sunt omnibus cl singulis necessarii, ut cognità propositione unhersalis Ecclesie, nullus sine prejudicio salutis contradicat. Imò posità cognitione veritatis cl erroris, si quis al­ teri assensum pr.vbiturus est, necessarium vsl ad sa­ lutem veritali assentivi, non errori. Scotio ii. — Agendum de necessariis ex necessitate praxepti. Tractandum de articulis omnibus et singulis neces­ sariis, vel necessitate medii, vel necessitate precepli. Nec enim putamus necesse ul hæc duo separemus, cimi inter Christianos (ubi sufficienter cl abundanter promulgatum esi Evangelium Christi) nullus sit, qui non teneatur credere omnes articulos necessarios, quos Deus precepil credi. — Quidquid tandem sta­ tuendum sit de câ quæslionc, an forte inter Christia­ nos sint aliqui, qui, ob invincibilem ignorantiam, à nonnullis cx precepto divino credendis possint excu­ sari, cl iis non credilis, salutem oblinere? Quidquid cliam sil dc iis quæslionibus, quæ versantur circà so­ los articulos necessarios necessitale medii, in quibus agitur plerùmque ex più sententi^ de divinà bonitate (•jusque misericordia. Sectio ih. — Protestantes non posse determinare arti- culos necessarios cx sold S. Scriptura. Ponimus, tanquàm rem, quæ dc facili evincitur : Ex sold Scripturd sufficienter haberi non posse, quinam sint articuli omnibus cl singulis necessarii.—Nam Pro­ testantes volunt, i** singulos Christianos posse erraro in fidei essentialibus. 2* Eliam concilia generalia er­ rare posse in fidei essentialibus. — Deinde volunt so­ lam rationem cognoscendi ct amplectendi fidem veram, Consistere in examine sacrorum Bibliorum, post invo­ cationem Spiritús sancti. — Hinc sequitur i* unum­ quemque Protestamene invocalo Spirilo sancto, de­ bere determinare quinam sint libri canonici;2’unum quemque Pro testan lem debere legere, vel audire legi tota Biblia, imò perlustra’c diversas versiones, quo. Spiritu S. invocato, discernat quænam versio sit con­ formis originali textui, ab ipsis auctoribus c nonicis conscripto; licèi interini certo sciat originalem textum sibi nunquhm exhibendum; 5* omnes illos Protestan­ tes, qui (consultoSpiritu smelo) non certissime cl in­ dubitati) dijudicant de libi is canonicis, non habere ve­ ram fidem, ncc posse esse participes regn cadorum. Jam consideret unusquisque Proteslanlium, coram Deo judice, an unquam ei obligationi roratus sil sa­ tisfacere, el an sibi persuadeat se lùm certo isti obli­ gationi posse salisfaccrc, ut inde velit salutem sitam ætemam, vel damnationem a ternam dependere. St hoc ncc prestitit, nec prestare potest, fruirà dixerit articulos necessarios ex sol.i S. Scripturà sufficienter haberi posse. — Unusquisque Proteslanlium tenetur, invocalo Spirilo sancto, dijudicare ex S. Scripturà qui­ nam sint articuli necessarii. Atque hinc sequitur, om­ nes illos, qui non certissime el indubitanter statuunt hos esse articulos necessarios, carere fide dixiiià, nec posse esse partidpàs regni rodorum. QuOmodò autem singuli Protestantes isti obligationi M li-facienl? — Nam usque in hoc tempus Protestantes legerunt S S9 DE CONTROVERSIIS Scripturam diligenter, ncc tamen invenerunt catalo­ gum articulorum necessariorum, qui sufficienter, ex solâ S. Scripturit, sul) illa qualitate probentur. — In statuendis articulis necessariis, ncc Lutherani cum Lutheranis, nec Keformati cum reformatis conveniunt. — Nullum concilium, nullus cx sanctis Patribus, nul­ lus pontifex, nullus doctor catholicus unquam docuit, ex soli S. Scripturi sufficienter doceri quinam sint articuli necessarii. Sectio iv. — Protestantes absurdi determinare, quorum respectu necessaria in S. Hibids sint clara. 810 — Contra 5a, si requiratur status regenerationis, ut quis per S. Scripturam intelligat quinam sint articuli necessarii, ergò oportet esse fidelem, antequòm ali­ quis per S. Scripturam intelligat quinam sint articuli necessarii. Ralio est, quia nullus regeneratur, nisi fiat fidelis. Ergò dantur fideles et regeniti, qui necdum sciunt per Scripturam quinam sint articuli necessarii; ergò dantur fideles et regeniti, qui non credunt arti­ culos necessarios. Hoc, quàm absurdum sil, ipsi perspicitis.—Haetemis spectavimus Cadmeam prolem, domesticò digladiatione se invicem conficientem. Victoria manet apud Ecclesiam catholicam, à qoA .* rminiani Reformatos, el hi illos immeritò recessisse convincunt. Pars atraque oppugnat adversam, et dùm atraque cadit. Ecclesia catholica à suis adversariis liberatur. — lindé dicimus, exemplo S. Hilarii, lib. 7 de Triti., coi. 89 : < Hærelici igitur omnes conlrà « Ecclesiam veniunt; sed dùm hærelici omnes sc in< vicem vincunt, nihil tamen sibi vincunt Victoria < enim eorum Ecdesiæ triumphus ex omnibus csl, < dùm in eo hæresis contrit alleram pugnat, quod in < hæresi aiterà Ecdesiæ fides condemnat. » Dicunt nobis Protestantes qui ratione certa et infal­ libili inveniuntur articuli necessarii. Respondent Rcmonstrantes : < Ea tantùm ad salutem scitu ac creditu < esse necessaria, qu.e vel in claris npertisquo Scri< pturanim verbis, vel per apertam et sole clariorem < consequentiam nece saria esse cuivis mentis tantum < suæ compoli constare potest. > Episcopios : < Cùm < Evangelium attentò à quoquam legitur vel auditur, < posso tùm absque ullo supernaiurali lumine percipi < sensum omnium, qu.e scitu, creditu, factu, speratu < necessaria in Evangelio proponuntur. > Et è LutiteSectio v — Fundamenta Prolatantium 1 ° tollere disci* ranis Calixtos : < Qu.e ad salutem necessaria sunt, inpiinam ecclesiasticam. < veniuntur in sacrarum litterarum locis perspicuis cl Docent è Protestantibus mulli disciplinam eccle­ < apertis, de quorum sensu nemo, qui verba intelligat, siasticam recte administratam, esse nolam veræ Ecde­ < ambigere potest. > siæ. I ndù illud est consequens : Si quæ sit Ecclesia, At contra I”, unde probatur hæc regula? Nullus al­ cujus publica doctrina tollit disciplinam ecclesiasticam, legatur tcxlus in negotio tanti momenti. — Contrit 2*, non posse eam censeri veram Ecclesiam, cimi inde an vultis ut in verbo vestro hanc regulam admittamus, ah initio judicatum fuerit Ecclesiam subsistere non qui vos ipsos errori obnoxios esse non diffitemini? posse sine disciplina. — Atqui Ecdesiæ Protestan­ Haud expedit. — Contra 3°, si tantum requiratur judi­ dum manifestissime tollunt omnem disciplinam ec­ cium naturale, ul cognoscamus in Scriptori! articulos clesiasticam per sua principia cl fundamenta : Docent necessarios, corumdcmque necessitatem, quomodò non quippe : < Unicuique licere quorumcumque hominum, verum est, quod vobis objiciunt Keformati ? Sic nihil « etiam conciliorum generalium expendere doctrinam, forc necessarium cx omnibus articulis, unquam in con­ < cl dijudicare verane, an falsa sil, quæ proponitur. > troversiam vocatis, vel vocandis. Qui enim cos in con­ I t hoc quidem necessario docent, quaindiii statuunt troversiam vocant, videntur sibi mentis suæ compo­ doctores Ecdesiæ, imo et concilia generalia errori tes. — Neque vobis licet dicere, cos, qui errant in ne­ obnoxia. cessariis, esse passionibus præoccupatos, quia lanSi liceat unicuique dissentire à decretis quorum­ tumdcui de vobis dicent. El quis judicabit, vosne, an cumque hominum, < ergo milla Ecclesia babel poteilli, sitis mentis compotes, an impotes? Conlrà i , si < slalom docendi, per quam alii Christiani teneantur articuli necessarii sint tam darò in S. Scripturit, ondò < credere in materia fidei el morum. > Nec enim tene­ ne quidem inter vos ipsos quidquam certi de iis habe­ tur absolute decretis Ecclesiæ acquiescere, qui tenetur tis? An etiam inter vos sunt, qui oculos claudunt, ne decretis Ecclesia* non acipiiesccre, si, examinait sacrò jolem videant? — Keformati, ut hanc Scyllam Liber­ Scripturi!, judicet eam errare — Si nulla Ecclesia tinismi evadant, incidunt in Charybdin spiritò* privati, talem habet potestatem, < subjicitur Eci lesia maximis docentes omnia necessaria esse quidem clare, cl evi­ < turbis ab unoquoque excitandis, qui amlebil jactare denter in Scripturit, sed eam evidentiam non omnibus < Ecdesiæ decretis esse obsistendum. > Adeòque nul­ quidem alisolulè, qui mentis suæ compotes sunl, ve­ lus crii ordo, quem unicuique licet impune turbare. rum omnibus regenitis esse conspicuam. An adhuc mirantur Protestantes, si tot sedai inter At conlrà T, quibus id nititur S. Scripturæ testi­ ipsos fuerint exortæ, et etiamnùm exoriantur? Ilà moniis? Nam si inter vos ipsos, in statuendis articu­ comparata sunt eorum fundamenta d principia, ut lis fidei necessariis, non est eadem sententia, quo­ aliter fieri non possit; el magis mirandum foret, si id modo erodemus eos articulos vobis ( qui regenili esse non contingeret. vultis) esse evidentes ? manifesta S. Scriptura! testi­ monia in banc rem non habetis.—Contra 2", quinam Sectio vi. — Fundamenta Protestantium 2’ absolvero omnes schismaticos. * ’ul illi regenili? Scitis quid Rcmonstrah»cs vobis Si verum est, quod docent Protestantes, < unicuiqeu objicvuit (Vide Trad. de Artientis iicccas ,cap. 5. «ii TRACTATUS GENERALES. < licitum esse dissensum à decretis Ecclesîæ; licitum < esse, irnò necessarium ab Ecclcsià discessum, ubi < quis judicat Ecclesiam errare in articulo necessario, < quem tamen errorem debeat amplecti manens in < ejus unitate; > quis poterit unquam declarari schis­ maticus?— Ponamus Lutheranum, vel Reformatum, qui labatur in errorem Socini, ct existimet Christum Jcsnm non esse Deum ab æterno; ncc paucos habeat adhaerentes. Producantur termini expressi S. Scri­ pture, vel etiam firma cx Scripturis deducta conse­ quentia, unde probetur divinitas Christi Jesu.—Op­ ponetur cx adverso terminos expressos non id importare necessario, quod est probandum, ul qui diversis locis similiter positi, aliud significent, adducentur variæ præsiimpliones, necessitatem probationis impugnan­ tes. Et quoad absolutam articuli necessitatem, haud minores exurgent difficultates. —Quid hic facient sive Lutherani, sive Reformati ! Ille Socini errore imbutus sancte declarabit, se debile invocasse Spiritum sanc­ tum, sc omni diligenti^ evolvisse Scripturas, ncc ta­ men posse credere Jesum Christum esse Deum ab æterno. Lìtcriùs dicci se non posse permanere in com­ munione sive Luthcranonim, sive Reformatorum, ubi obtruditur articulus dc Jcsu Christi divinitate ab æterno, tanquàm necessarius : praeterquam quòd sibi non liceat per conscientiam in illorum communione persistere, quos judicat adorare falsum Deum. Addet se proplcreà cogi, quia cum suis habeat privatas con­ ventiones ecclesiasticas, in quibus unum Deum, juxti Scripturas, cl dictamen propriæ conscientia», purè colat. — Quærilur quid eo casu factum sii Ecclesia Proleslanlium, sive Lutheranoruin, sive Reformato­ rum? Nonne declarabit ejusmodi hominem turn hære­ ticum* turn schismaticum? Hæreticum, ulqui pertinaci­ ter defendat errorem in re gravissimi? Schismaticum ul qui privata instituat conventicula? Et lamen nihil agit, nisi ex proscripto Ecdesiæ Protestantium. Nam invo­ cato debite Spiritu sancto, juxta Scripturas determi­ nat, ex facultate sibi à vobis concessi, quinam sint articuli necessarii, et à necessariis excludit articulum dc divinitate Christi ab æterno. Audit vos contrarium asserentes, et varias probationes adducentes ; sed ex­ pendens eas probationes juxià Scripturas, et debité invocato Spiritu sancio, judical eas non subsistere pro veritate, ncdiim pro necessitate ejus articuli probandù. Ideòquc cx facultate sibi per vos competente determi­ nai Ecclesias vestras, carumdemquc concilia errare in articulo religionis essentiali, fundamentali, el neces­ sario. Quomodo igitur fieri potest ul talis, qui leges fun­ damentales Ecclesiarum vestrarum obsonat, possit declarari hærelicus, vel schismaticus? Agit ipso, quod do­ cetis licitum ; qui fieri potest, nt sit hærelicus? Agit idem, quod ipsi jubetis; qut fieri potest, ulsit schismaticus? Sf.ctio vit. —Precipuos Protestantium 5*, vèrgere ad libertatem credendi. Dixit oliin Apelles apud Eusebiiim, lib. B, cap. 15, < Non rationem fidei omninò quærerc oportere; sed « qii.mume in cà fide perstare debere, quam professus TU. I. 8iî < fuisset. Eos enim qni in Christum crucifixum spem < conjecissent, salvos fore, dummodo in bonis operi < bus sedulo versari reperircnlnr. > Itane perversissi­ mam sententiam nccesse estui omnes illi cx Prolestanlibus sequantur, qui salvis diversarum Ecclesiarum sententiis repugnantibus, iniquam pacem cl dissonan­ tem unitatem constitutam volunt; inter quos agmen ducit Marcus Antonius de Dominis, ohm archicpiscopus Spalalensis.—Fatemur, si fundamenta Protesiantium sunt admittenda, Marcum Antonium nnn tantum recti- sentire, sed omnes illos peccare adversus sensum communem, qui ejus placitis obslrcpnnt. Quicumque enim docent articulos necessarios ex S. Scripturi, pro privati cujusque persuasione determinandos, cl Ec­ clesiam posse errare in fidei essentialibus, nequeunt ejus sententiam perrectam rationem improbare. At­ que inde facium est, ut precipui Proleslanlium ejus arbitrio, vel in totum, vel pro parte, subscriberent. — Sed non videntur advertisse isti viri (cælcroquin non indocti) absolutam credendi quidlibet libertatem, fundamentis Protestantium æqué cohærere, ac pro­ jectam inter Protestantes, sive cliam alios, pacem. Statuamus Anabaplislam non credentem, Christum Jesum accepisse suam carnem à beata Virgine Maria. Petimus an hanc opinionem clarius el manifestius possint ex S. Scripturis refellere Lutherani, quàm sententiam Reformatorum, negantium realcm phrsentiam Christi in EucharistiA. Petimus an Lutherani possint darius et manifestius ostendere cx Scripturis, talem Anabaptistam errare in articulo necessario, quàm id possit ostendi de Reformatis, in articulo realis prosenliæ Christi in EucharistiA? Loquimur aulem de iis Lulheranis qui tenent Reformatos illud omne credere, quod csl necessarium ad salutem ; cosdemquo Reformatos non subvertere fundamentales articulos fidei. — Similiter petimus à Reformatis, an istam Anabaptistae opinionem apcrtiiis cl evidentius possint cx S. Scripturis refellere, quàm sententiam Lulhcmnorum de Vbiyuitate? Petimus an Reformati possint apertius et evidentius ostendere ex S. Scripturis, talem Anabaptistam errare in articulo necessario, quam id possil ostendi dc Lulheranis in articulo dc Ubiqnitatc errantibus? — Si fateantur Lutherani cl Reformati unum præ alleni præstari non posse, dabitur dc arti­ culo in articulum progressus ad absolutam credendi libertatem. Sin autem existiment unum præ allero posse effici, experiantur vires suas, ct invenient res­ pondentes. Sectio viii. — Nullum esse modum 4" terminandi schismata Protestantium. Ex praecedentibus sequitur : Nullum esse modum terminandi schismata Protestantium. Neque enim ha­ bent normam, vel regulam aliquam certam, juxta quam Proleslanlium schismata, eum aliquA specie recti, possint terminari. — Si Lulheranis Ubiquitatem non tenentibus, licet communicare cum aliis Lutheranis Ubiquitatcm docentibus ; cur utrisque non liceat communicare cum Reformatis, realcm præsca • à” DE CONTROVERSIIS 344 W3 exurgit Lulheranus, seque, divino presente Spiritu, tinni Christi in Enclin ris lì A negantibus? Unde doce­ bunt Lulhcrani negationem rcalis presentì® Christi Scripturam per Scripturam interpretari profitetur. in EucharistiA continere errorem fundamentalem; Respondet vir, salutis suæ cupidus, cum Tertulliano, de Prascrip. cap. 10 : « Sed et Apelles me hAc pr El fundamentalem?Si licet Luthcraniscommunicare cum Reformati, et Arminiani et Anabaptist®, cl quotquot Reformatis, cur non liceat cum Arminianis? quo suf­ hactcniis iisdem innituntur, aut similibus principiis, ficiente fundamento excludentur Sociniani? quA dc causi repudiabuntur Anabaptist®» aliique phires?— hi omnes cum Lulhcrano idem asserunt, se nimirum, Similis est ratio de Reformatis. Cur enim ipsis liceat divino pracuntc Spiritu, Scripturam per Scripturam interpretari. communicare cum Luthcranis realem prasentiam Christi in EucharisliA confitentibus, Ubiquilalem do­ Doccio igitur cur potins vos, Lutheran!, silis au­ diendi, quàm Reformati, Arminiani, vel Anabaptist®. centibus, ut de aliis nunc taceamus, et non liceat communicare cum Arminianis, quos tamen repudiant? Quidquid cnim allegatis, ut vos audiamini, idem ab — Deinde, qui cx Luthcranis, vel Reformatis a sen­ omnibus allegatur. Aul igilur omnes (paria allegantes) tentia Ecclesiæ suæ dissentit, is vel tenetur à senten- audiendi estis, aut e vobis nullus. Non omnes au­ diendi estis, quia Spiritus divinus non impellit vos, lià suà recedere, cl sententiam Ecclesiæamplecti, vel ul contraria doccalis. Ergò nullus vestrùm audiendus non tcnctur. Si non teneatur sententiam suam dimit­ erit, donec dicatis cur pra aliis potiùs audiendi sint tere, eamque quæ Ecclesiæ est» amplecti, iterimi pe­ Luthcrani. Hoc autem non potestis. < Ero itaque titur an teneatur in communione Ecclesiæ suæ perma­ < nusquàm, diim ubique convenior, > inquit Tertul­ nere, posilo quùd cam judicet errare in articulo necessario ? Negabitis eum posse permanere. Vcriim, lianus, loco citato.—De Reformatis eadem est ratio. si nullam inveniat Ecclesiam, nisi quam judicet errare Volunt ipsi judiciis non nisi spiritualium hominum, cx in articulo necessario, rursum quæritur an ei liceat Verbo Dei petilis, nos acquiescere. At quinam sunt illi instituere segregata conventicula ecclesiastica? Hic, homines spirituales? Vos enim docetis unumquemque si affirmetis, tot habebitis juxtà doctrinam vestram Christianum errare posse in fidei fundamentalibus; schismata, quot invenientur privalA persuasione judi­ concilia generalia errare posse in essentialibus fidei. cantes non esse congregationem ecclesiasticam in ne­ Unde igilur sciam vos esse spirituales? Nam quod cessariis non errantem. Sin autem negetis isti licere dicitis, vestra judicia esse cx verbo Dei polita, illud ipsum æqualiter ab omnibus ingeminatur, qui a vobis institutionem privatorum conventiculorum, jam ista negatio condemnabit separationem vestram ab unitate dissentientes, suas opiniones recipi volunt. Cur igilur vos potius audiamus pra omnibus aliis? Nulla proiettò calholicA.—Dicite itaque aperte an dissentientes à est ratio. doclrinà Ecclesiæ, vel Lutheran®, vel Reformat®, Qiiocircà qui juxtà principia Prolestantimn cupidus teneantur suam sententiam deponere, el doctrinan Ecclesiæ assumere, postquam invocato Spiritu sancto csl veritatis revelatae, nccessc est ul qiiærat homines divino Spiritu excitatos, cl vere spirituales. L’ndè judicant sccundiun Scripturas, Ecclesiam errare in oportet ul transeat omnia imperia, regiones, provin­ articulo necessario? Hinc cnim patebit nullum apud vos esse modum terminandi schismata, sed multò cias ct pagos; lustret omnes ®dcs, omnia castra, magis, cx principiis doclrinæ vestra, universa schi­ omnia tuguria ; trajiciat omnia flumina, freta el maria; rimetur omnes silvas, omnia antra, omnes montes, smata confirmari, novisque occasionem praberi. omnia deserta; an forte alicubi reconditos et delite­ Sr.cTio H. — Per principia Protesfanlinni 5° non posse scentes inveniat homines spirituales, qui edicant cur veniri ad veram Ecclesiam. pra* caleris aliis mortalibus audiendi sini. Quid, quòd Constat inter omnes, ulqnis, in rebus fidei ignarus, nccessc erit omnes omnium antiquorum evolvere perveniat ad veritatem Christianam, unamque illam, historias, omnes do religione examinare libros, ac m quà salvetur, Ecclesiam, opus esse instructore. Ilà videre an sexcenti hæresiarchæ jure condemnati sint; enim dicil Conf. Wirtcmb. de S. Script. : < Vera ut si fonò unus cx illis spiritualis sil, ei soli acquie­ « sententia Scriptura quærcnda csl in ipsà Scripturà, scatur. Hoc si nolint Protestantes, dicant cur potius i et apud eos, qui divino Spiritu excitati Scripturam audiendi sint Reformati, quàm Luthcrani, aliive? < per Scripturam interpretantur. > Conf, llclv. pos­ Illud vero cùm nequeant, dicemus nos omnes audire ter. : < Judiciis non nisi spiritualium hominum cx non posse, ac proplereà nullam esse causam, cur ab « verbo Dei petitis acquiescimus. > uno ex omnibus incipiamus. Prodeat, quasi ignarus de fide ad precipuos Pro­ Sectio x.—Per principia Protcstantium 6" universas lectantium in unum congregatos, vir aliquis salutis Ecclesias, iis utentes, esse veras. suæ cupidus, uti nonnulli ante annos aliquot contigit, Ex praecedentibus facile desumitur, si vera sint ac declaret, se petere instructionem ; se quidem de Protestantium principia, universas Ecclesias iisdem mullis multa intellexisse, sed illa omnia in presemi principiis utentes, esse veras. Si cnim utantur iisdem seponere; se quærerc hominem divino Spiritu exci­ principiis, scrutabuntur Scripturas, atque cx iit lùm tatum, qui Scripturam per Scripturam interpretetur, particulares, lùm synodi, cl concilia determinabunt apiniualem, judicium suum ex Scripturà petentem ; 8ÍG TRACTATES GENERALES. 8 $8 articulos necessarios. Neque fieri poterit ut una Ec­ tes sccurè excommunicent el anathematizent. —Nc­ que hic objiciant Protestantes suas condemnationes clesia condemnet .alleram, iisdem principiis utentem, tanquàm errantem in articulo necessario; quia Eccle­ neminem ligare, nisi cujus conscientia jnxlà Scriptu­ ras convincitur. Dicimus cnim non cx vanis conje­ sia condemnata, eodem utens privilegio cum Ecclesià cturis, vos aliam habere doctrinam fundamentalem, condemnante, meritò illud objiciet pervulgatum, par in parent non habet imperium; ct sententia, à judice aliam praxim. Juxta doctrinam vestram fundamen­ haud competente lala, non caret vitio nullitalis. — talem, nemo tenetur cujuscnmque condemnationi ac­ quiescere, nisi cujus conscientia convincitur dejusDeinde, si, exempli grattò, licol Luthcranis condem­ litià condemnationis. Et hàc doclrinà indigebatis nare Anabaptistas, cur non liceat Anabaptista con­ initio separationis vestra ab Ecclesià catholicà, ut sub demnare Lutheranos? Utrinque invocatur Spiritus sanctus; utrinque cx solis Scripturis (juxtà cujusquc specie conscientia non convicta, divisionem vestram intellectum acceptis) determinantur credenda. Negant à priore unitate utcumque foveretis. Eàdem indigeta Anabaptista se judicio Lutbemnonim subesse, sicut ta doclrinà, lùm ut incautum vulgus, tiim ul proprii Luthcrani negant se judicio Anabaptistarum subjici. persuasione inflatos, sub praetexta libertatis conscien­ Dicunt utrinque cx S. Scripturà determinanda esse tia, nd defectionem invitaretis. — Sed negotiis ves­ credenda, sed insuper dicunt unumquemque particu­ tris nonnihil constitutis, longe aliud fuil in praxi tes­ larem, imo ct lotam Ecclesiam, posse fallere cl falli erà domesticò, disciplinis ecclesiasticis comprehensa. Tunc cnim solemni juramento adslricti sunl ministri in determinatione credendorum ; nec quemquam te­ Ecclesia ad tenendam tradendnmquc in Callià Con­ nori alterius judicio acquiescere, nisi in quantum existimat illud judicium convenire cum Scripturà. — fessionem Gallicam, cl olodiendum disciplina eccle­ siastica; similitcrquc actum est in aliis locis. Juxli Quandò igitur Luthcrani condemnant Anabaptistas, id limitandum osi primó, quòd fateantur Lutheran! se eam disciplinam, si quis minister dissentii à confes­ errare posse. Limitandum est secundó, quòd nullus sione Ecclesia Reformata, populumquc aliter docci, teneatur ei judicio acquiescere, nisi in quantum exi­ quàm juxtà proscriptum Confessionis, si monitus non stimat illud Scripture esse conforme. Ciim autem desistat, amovetur, excommunicatur, declaratur schi­ Anabaptista existiment judicium Luihcranorum, quo smaticus ; quantumvis provocet ad judicium S. Scrip­ condemnantur. Scripturis contradicere, boni Lullictura, declaretquc sc per conscientiam non posse ranorum pace, ei judicio non acquiescunt ; monili sci­ acquiescere Confessioni. Hæc nimirum (ul hcc obiter licet ab ipsis Luthcranis concilia Lulherana posse dicatur) csl illa libertas conscientiarum tantoperd errare, neminemque teneri eorum decretis acquie­ depradicata, quà ab obedienttò romana Ecclesia scere, nisi in quantum cujusquc conscientia juxta exempli tanquàm gravissimo servitutis iugo prema­ mini, constricti nunc estis catenis lùm confessionis pu­ Scripturas convincitur. Anabaptistis vcrò declaranti­ blica, tiim disciplina ecclesiastica. bus suas conscientias non convinci juxta Scripturas, irrita est Luihcranorum condemnatio, quæ, cessante Jam quæritur an talis minister, per synodum amo­ conditione, caret effectu. Ita, juxta principia Lutus, excommun ¡catus, declaratus schismaticus, te­ iheranorum, Anabaptista habendi sunl pro non con­ neatur acquiescere? Si non teneatur acquiescere, demnatis; eorum Ecclesia habenda sunl pro veris irrita erit vestra condemnatio, excommunicatio, amo­ Ecclesiis. El pari jure vera erunt Ecclesia Deforma­ tio : quod tamen non prasumitnr, quia non censetur torum, Arminianorum, Socinianorum, aliorumque.— judex irritam velle pronuntiare sententiam. Si autem Hoc vero esse absurdissimum, omnes illas Ecclesias teneatur acquiescere, ergòcl primi pratensi reformato­ esse veras Ecclesias, abunde patet ex unitale Eccle­ res, tanquàm subditi Ecclesia romano-calholica, te­ sia in S. Scripturis commendata, ab antiquitate tranebantur acquiescere, quandò pcreanidem Ecclesiam dilà, ab ipsis Protestan t i bus agnita ; patet cx horrendo amovebantur , excommunicabantur, declarabantur schismatis malo, in S. Scripturis condemnato, ab schismatici ; ergò fieri non potuit ut non acquiescen­ antiquitate accrbissimè descripto, ab ipsis Proteslantes collegerint veras Ecclesias.— Eadem esi rnlio de libus vituperalo. Si enim omnes illa Ecclesi:r, in ar­ Luthcranis, Arminianis, Anabaptistis, Socûüanis, el ticulis necessariis discordes, sint vene Ecclesia1, quibusvis aliis simili praxi utcnlibns. Nam eo ipso, frustra commendata erit unitas, frustrò condemnatum quòd tali praxi utantur, condemnant suam separa­ schisma. tionem ab unitate Ecclesia romano-catholica. Sc Similiter: < Quod nullus teneatur alterius cujuscumque judicio < acquiescere nisi in quantum statuit illud judicium < esse conforme S. Bibliis, > — Atqui romana Eccle­ sia invocato Spiritu sancio, determinat credenda cx S. Bibliis, non sccundiim privatam cujusquc persua­ sionem, nulli fundamento innixam, plurima sccum in­ commoda adfercnlcm ; sed sccundiim unanimem, sta­ bilem tcslatissimumquc consensum, inde ab inilio, di­ vini indubie dirigente Providentia, saluberrime con­ servatum. Universi fideles, communicantes in fide cum episcopo romano, judicant invocato Spiritu sancto, illa esse credenda juxta Scripturas, quæ ab universali Ecclesià proponuntur. Hoc igitur facit Ecclesia roma­ na, quod per principia Protestanlium potest facere, ct quod tenetur lacere. Ecclesia ergo romana, juxta pri­ ma Protestanlium fundamenta, csl vera Ecclesia. — Ncque hic dicant Protestantes Ecclesiam romanam errare in essentialibus fidei, sen nccessariò creden­ dis; quia ipsis monentibus, Ecclesia romana non te­ netur Protestanlium judicio acquiescere, nisi in quan­ tum statuit illud judicium esse conforme S. Bibliis. At­ qui Ecclesia romana statuit judicium illud Protcstantium non esse conforme S. Bibliis. Ergi» non obstante illo Protestanlium judicio, Ecclesia romana non tene­ tur Protestanlium judicio acquiescere, manclque vera Ecclesia illud faciens quod per principia Protestanlium potest facere, ct tenetur facere. Similiter non dicant Ecclesiam romanam non debite invocare Spiritum san­ ctum, elinente preoccupata ad indaginem veritatis acce­ dere. Respondebit enim Ecclesia romana, cum S. Cy­ priano de Unit.Ecd., p. 258, multò magis omnes illos qui in divisione cl schismate sunt, < precem alteram illi< citis vocibus facere, Dominicæ hostiæ veritatem per < falsa sacrificia prophanare. > Respondebit Ecclesia romana cumS. Augustino lib. 2contr. Episl. Parin., cap. t : < 0 stultissimam caxilatem! quid tam bonum < est cl tam jucundum, quàm habitare fratres in < unum? Quod illi nequam dicunt, ct amarum ponunt, 848 < qui se ab omnibus fratribus scparArunt, diun vanas c suspiciones suas, nc dicam factiosas calumnias, vel < non excitare, vel excitatas tollere noluerunt. > — Jam, Domini Protestantes, interpellamus ipsam ves­ tram conscientiam, ut coràm Deo determinetis an Ec­ clesia Romana, juxta prima Protestanlium fundamen­ ta, sit vera Ecclesia. Quomodò enim potest censeri falsa Ecclesia, quæ, invocato Spiritu sancto, creden­ da declarat ex S. Bibliis; quæque accusationes Pro­ testanlium, juxta S. Biblia scdulò examinatas, judi­ cat confictas cl temerarias? Hoc si apud Protestan­ tes non sufficit, ul aliqua Ecclesia debeat censeri vera, nccesscest ut quid novi inveniant, unde probent ro­ manam Ecclesiam esse falsam; quod tamen eidem facilitate confutabitur, atque confingetur. Hinc sequitur omnes illas Ecclesias esse sebismaticas, quæ non communicant in fide cum romano epi­ scopo et EcclesiA cum eo communicante. Si enim hæc Ecclesia est vera, juxta prima Protestanlium funda­ menta, omnes alia», ab ipsA separatae, laborabunt vitio schismatis, ct erunt falsæ. Sectio xin. — Ecclesiam Romanam 9* esse veram, juxta praxim Protestanlium. I Praxis Protestanlium habet, quòd eorum Ecclesiæ judicent de doctrinó suorum subditorum, subditique teneantur isti judicio non obstrepere, tanquàm pro­ venienti à vera EcclesiA. Quantumvis enim nonnulli subditi existimarent Ecclesiam suam juxta Scripturas non procedere, volunt tamen Ecclesiæ publicum judi­ cium oblinere præ nonnullorum privatis opinionibus. Quia scilicet Ecclesia uteritis à Deo illustratur, quàm nonnulli privati. Unde jure meritissimo manulcnenda defendendaque fil Ecclesiæ sententia ; ct contrarium tradentes, si necessitas cum rigorem postulet, excom­ municandi cl anathematizandi, donec resipiscant.— Hanc esse praxim Protestanlium, disciplinis conwn ecclesiasticis conformem , non difficulter concedent Protestantes. Nosque ex cà praxi non difficulter con­ cludemus romanam Ecclesiam cliammim esse veram, cujus scnlenliæ non liceat Proteslnntibus obstrepere, nisi seipsos exponant justae excommunicationi ct anathemalizalioni. Ante separationem Protestanlium, Ecclesia romana judicabat dc doctrina suorum subditorum, subditique tenebantur isti judicio non obstrepere, tanquàm ve­ nienti à verá Ecclesia. Hanc potestatem fuisse penès Ecclesiam romanam, si eadem nunc sil pones Eccle­ sias Protestanlium, nomo prudens negaverit. Contigit autem post annum millesimum quingentesimum, ut nonnulli subditi Ecclesiæ romanæ (Lulhcrus, Zwinglius, Carolstadius, Swcnckfcldius, cl alii) existima­ rent Ecclesiam romanam juxlà Scripturas non proce­ dere, cl aterrare à vero. Voluit Ecclesia romana pu­ blicum suum judicium oblinere, præ istorum privatis opinionibus; quia scilicet Ecclesia uberius à Deo il­ luminatur, ccrliiisquc dirigitur, quàm illi privati. Unde jure meritissimo manulcnenda, defendendaque erat Ecclesiæ sententia. El quia contrarium sentientes per- 830 TRACTATUS GENERALES. 819 severabaiii in contradictione, juris ecclesiastici ordo — Possemus cx hic inccrlitudinc necessariorum con postulabat, ut veniretur ad excommunicationem cl eludere fieri non posse, ulEcclesiam romano-catholianathema. — Si hic ordo procedendi erat legitimus, cam reputent falsam, quam, ceu erranlem in necessa­ riis, nequeant cons incero; ideòque universos illos esse qui per praxim Protestandum illegitimus censeri non potest, nccessc csl illud judicium Ecclesiæ romanæ schismaticos qui, desertó ejus unitate, segregatas erexerunt Ecclesias. — Sed venimus ad ipsos ariicu fuisse judicium Ecclesiæ vene, cui primis illis ProlcJos necessarios, de quorum necessitate plurcs Prolcstanlibus non licebat obstrepere. — Si dicant Eccle­ sie romanæ non competiisse illud judicium de primis stanlium conveniunt. Illi enim consistunt in Symbolo [ Apostolico, quoad credenda; in Decalogo, Sacramen­ Protestanlium, quia anteceden 1er desierat esse Eccle­ tis Baptismi cl S. Eucharistia, acOrarione Dominica, sia vera, recedens à proscripto divinarum Scriptura­ quoad facienda. Hæc autem omnia ct singula recipit rum, jam eo ipso enervant suam praxim cl discipli­ Ecclesia catholica. Nihil ergò illi dccsl ex nccessariò nam ecclesiasticam. Petimus enim an minister Eccle­ siæ, v. g., Reformate, obstrepens publicis Ecclesiæ credendis cl tenendis, quominus possit ct debeat ha­ suæ Confessionibus, clamansquecas esse erróneas m ar­ beri vera Jesu Christi Ecclesia. — Neque hic dicant Protestantes primó ad consensum in articulis necessa­ ticulis necessariis, si monitus non desistat, clproplcreà excommunicetur atque anathematizetur; an talis mini­ riis eumdem sensum requiri; neque sufficere, si ster recte dicturus sil non competere illud judicium Ec­ eadem teneantur verba. Respondetur enim Reforma­ clesiæ refórmate, cò quòd recesserit à proscripto Scri­ tos, v. g., non determinare unanimiter sensum imme­ diatum unius solius articuli necessarii, quem non ante pturarum, acproplcreà inanem esse excommunicatio­ nem et anaihematizationcm? Non dicetis id rectè objici divisionem ipsorum receperit Ecclesia romano-calhoposse, si praxim vestram, si disciplinam ecclesiasticam lica, si tamen excipias articulum de Ecclesià Unâ, vultis salvam. Quòd si illud vestris, adversus propria Sancta Catholici et Apostolici, cujus unitatem in­ principia procedentibus, objici nequeat, multò minus fausti divisione reliquerunt. Et quomodò nobis una­ objici potest Ecclesiæ romanæ suis fundamentis fir­ nimiter determinabunt Reformari sensum immediatum. miler inhærenti. Si fas non esi illud vestris Ecclesiis, Descensus Christi ad inferos, quem Ecclesia romana tàm novis, tàm male unitis objicere, iniquissimam erit non teneat? Nonne ipsi, circa cum articulum, quatuor illud idem op|)onere Ecclesiæ romanæ, antiquissima diversas sententias habent domesticas? El Limen iste el unitissima!.—Si rursùm dicatis tunc illud reciò articulus apud Reformatos annumeratur necessariis, per subditum opponi Ecclesiæ, quando Ecclesia re­ quamvis Arminiani non ila pridem à necessariis cum verá erralin articulis necessariis; male autem opponi, eliminaverint. — Neque dicant Protestantes secundó, quandò Ecclesia non errai in necessariis ; nec ilii eva­ non sufficere, etiamsi Ecclesia romana crederei detis. Hoc enim quærilur, cujus siljudicarean Ecclè­ universos articulos necessarios; quia illa docet, sia, quæ per subditum arguitur, erret in necessariis; ondò per legitimam consequentiam subvertuntur ar­ nùm Ecclesia', an subditi? Si sil subditi, jam periit ticuli necessarii. Respondetur enim illam objectio­ vestra praxis, ct disciplina ecclesiastica; cl quoties­ nem peccare in domesticam Reformatorum doctri­ cumque subditos vestros excommunicatis cl anathe­ nam, quandò tradunt Ecclesiæ tribuendum non esse matizatis, exercetis lyrannidem spiritualem in con­ quod ex ejus doctrinó per consequentiam sequi­ scientias; quam tamen soletis adversus Ecclesiam ro­ tur, ubi Ecclesia illam consequentiam negat; quasi manam relhoricis amplificationibus ad plausum po­ ideò habenda sil falsa Ecclesia. Hoc enim docent Re­ culi exaggerare. Sin autem sil Ecclesiæ judicare ad­ formali, quandò fraternitatem Luiheranorum ambiunt, versáis suum subditum an ipsa erret in necessariis, ó quorum doctrinó non pauca horrenda dogmata ¡icr tunc primi Protestantes immeritò objecerint Ecclesiæ consequentiam deducunt. Sed novum non est alios errorem in necessariis, cl optimo jure anathematizati se præbere Reformatos domi, alios foris:alios in pa­ atque excommunicati fuerint. Ita quidquid ad propo­ ce Luiheranorum IractandA, alios in divisione suà à sitam quaestionem attigeritis, ulcus erit, vel lyranni­ matre catholica quoquo modo cxcusandA. dem vobis imponens respecta vestrorum subditorum, Videtis, Domini Protestantes, si ad articulos ne­ vel justam condemnationem ab EcclesiA romanó. Tycessarios pensandum est religionis negotium, nihil esse rannidem noletis vobis tribui. Superest igitur ut agno­ undo vestri magistri, etiam cum probabili fundamen­ scatis justam esse Ecclesiæ romanæ condemnationem, to, teneant Ecclesiam romanam non esse veram. Si tanquàm a verá EcclesiA provenientem; cui et recon­ enim Ecclesia romana, fatentibus idipstun Proteslanciliemini ad salutem, Deum precamur. tibus, tenet, credit cl profitetur universos cl singulos articulos necessarios, qui fieri potest ut quis prudens Sectio XIV. — Romanam Ecclesiam esse veram 10e, rerum ¡estimator judicet in separatione et schismate , juxtà Protestanlium doctrinam de articulis necessa­ (cujus immensum est malum) persistendum esse, ct riis. ab unitate calholicA, tum sahiberrimA, ulterius absti­ nendum ? Non repolimus quomodò unaquæque Protestanlium Ecclesia inter suas publicas doctrinas, inter suos doc­ Sectio XV.—Romanam Ecclesiam esse veram IIe ex tores, nihil habeat certi, fixi immotiquo de articulis ne­ comparatione errorum. • cessariis; id enim apertissimum esse res ipsa clam.it. Lubel nunc cx abundanti instituere comparationem 852 DE CONTROVERSIIS 851 men hoc ipsum juxtà Prole tantes, ante onuna scien­ crroruni, qui apud Protestantes habentur pro non fumhmcntalibus, ul etiam ex co capile unicuique pa­ dum est, lotam Scripturam esse divinam. — Probatur teat nullo jure faciam esse divisionem, ronianauique 2°. Sine traditione et testimonio Ecclesiæ, nullus pro­ bare potest quinam articuli sint necessarii. Ergò nec Ecclesiam esse veram Jesu Christi Ecclesiam. Statuunt Reformati diversitatem doctrinæ in non sciri aliter possunt. — Probatur 3°. Sine traditione i s^cnlialibus, non scindere unitatem Ecclesiæ. Sta­ ct testimonio Ecclesiæ, nullus cognoscere potest ve­ tuunt autem ejusmodi diversitatem. 1 * Si quis assereret rum sensum articulorum necessariorum. Ergò sine illis non possunt sciri, sicut oportet. — Probatur 4°. Christum præsentinliler descendisse ad inferos, ubi erant damnati; alii autem non, sed tantùm virtute el Sine trad.iionc et testimonio Ecclesiæ, etsi articuli vi. 2’ Animas non statini solutas à corpore evolare necessarii essent salis perspicue in S. Scriptura, nullus conservare potest verum sensum articulorum nccess?.in cœlum, livere tamen cum Domino; alii vero di­ riorum; maxime si opponantur alia Scripture loca, cant slatini evolare. 3* Animas non ex traduce esse, quibus vera intclligcnlia manifestorum testimoniorum sed creari dc novo; alii vcrò, quod sint ex traduce. 4* Perpetuam Virginitatem B. Mari® negare. 5° Rea- impugnatur. Dicit S. Scriptura de Christo : Hic csl lem present iam Christi sub symbolis Eucharisticis verus Deus, 1 Joan. 5, 20. Dicit Christus : Hoc est affirmare, vel negare. 6* Processionem SpirilAs corpus meum, Matth. 26. Ulrumque perspicue salis; sancti à Filio negare. 7”Negare, vel affirmare senten­ el tamen inveniuntur, qui perspicuitatem scnsùs ordi­ narii impugnant, ct veritatem oppositionibus obscu­ tias Lulhcranorum vel Reformatorum de Predestina­ tions, Ubiquitate, aliisque capitibus inter illos con­ rant. troversis. 8* Affirmare Ecclesiam aliquo tempore post Sectio xvii. — Ecclesiam catholicam proponere omnia resurrectionem cum Christo mansuram. — Si hæc, et necessaria. similia mulla, sine præjudicio salutis, respective af­ Ex fide calholicA certum csl omnibus ct singulis fule* firmentur ct negentur, consideret lector an concessi libus proponi ab Ecclesia catholica, quidquid est neces­ credendi cl negandi libertate, ulla ratio esse possit, cùm sarium ad salutem. — Palet cx praxi universalis Ec­ Reformati putaverint à Catholicis esse recedendum. clesiæ : nec enim aliunde constare potest. Ecclesia Quò enim fronte dicent nos politis errare in articulis proponit simplicibus catcchismos ordinarios cl semper necessariis quam istos, qui negant alias veritates fi­ tenuit iis comprehendi omnem doctrinam ad salutem dei? Hoc aulem cùm probari nequeat, nullo jure in­ necessariam ; licet pro varietate locorum iKi catechi­ stituta esi divisio; vera erit romana Ecclesia. smi plus minùsve contineant. — Est quidem solius Dei Inierim considerent Reformati illud S. GregoriiNa- præcipcre actus interiores ; sed cimi Deus in genere zianzeni, orat. 37 : < Nostræ ælalis sapientes, partim pnccipit actum fidei, non determinata tolà materià < vim quamdam cl facultatem ipsum Spiritum sanctum circi quam actus fidei ex praecepto debel versari, pen­ < existimarunt, partim creaturam, partim Deum, par- det ejus determinatio ab Ecclesià. Ita, existente man­ < tim utro potita nomine vocandus esset, minime cer- dato Dei de credendà explicité doctrinà Evangelici, < tum cl exploratum habuerunt, cù, ul aiunt, ratione determinata est ab Apostolis materia credendorum ad < ducti, quòd Scriptura neutrum horum plané apcrle- Symbolum. Ila Ecclesia catholica præccplum dc su< que dcmonslràssei. Ac proindò noe ipsum vcncran- mendà Eucharistia determinabit ad sumptionem semel « tur, noe contemnunt, sed medio quodam modo, vel in anno faciendam. (VideSuarem, dc trip. viri, llieol. < potius misera perditeque ergh cum afficiuntur. > disp. 14, sec. 4, n. 13, 14. Mærat, dc Fid. eie., disp. Numquid Reformati docent Christum Jesum in Eu­ 26, seel. 2, n. o.) charistia non manducari ore corporali? Numquid Lu­ Sectio xviii. — Comparatio nofiliœ Catholicorum el diéronos Reformati fratrum loco habent, qui credunt Protestantium circa articulos necessarios. Christum Jesum in Eucharistia manducari ore corpo­ rali ? Itaque minime exploratum habent Reformati, El ista quidem notitia, catechismo comprehensa. Ca­ quid de hoc negotio necessario sil tenendum. Si enim tholicis suflicil-qui tenent non tantùm in iis, cjuæ om­ sentirent Reformati sententiam suam apertis phnibus cl singulis necessaria sunt, sed in omnibus om­ ni^que testimoniis corroborari, impie facerent, am­ nino articulis acquiescendum esse verbo Dei per Ec­ biendo Lulhcranorum fraternitatem. Atque ideo cum clesiam proposito. Protestantes aulem, qui doce At articulum necessariis non annumerantes, el medio Ecdeske unitatem non esse deserendam, propter erro­ quodam modo se habentes, miserò erga Eucharistiam rem in articulis qui non sunl omnibus cl singulis ne­ cessarii, necessc habent determinare quinam sint ar­ sunt affecti. ticuli necessarii, propter quos desciverunt ab unione Sectio ivi. — De necessitate verbi Dei non scripti, ad Ecclesiæ catholic® ; et probare debent tùm necessita­ cognoscendos articulos necessarius. tem dictorum articulorum, tùm errorem Catholicorum. Catholicorum sententia est : Cifra traditionem verbi — lidem Protestantes, qui docent errorem in articulis Dei non seripii, et (estimomum Ecclesia:, sciri non posse non necessariis non prayudicarc saluti, quomodò scient ^trinam sint articuli necessarii. — Probatur I”. Sine quinam errores non pra judicent saluti, nisi determi­ u aditione et testimonio Ecclesiæ, non potest sulft- nate cnçmoscanl quinam sint articuli necessarii? Manet igitur, Protestantes teneri ad determinandos <• nier sriri tomín Scripturam esse divinam. Et ta­ 853 IKACfAÌIlb GEMraiALLb. proba nd osquc articulos omnibus ct singulis necessa­ rios, Catholicis aulem sufficere, quod diximus. Sectio xix. — Catechismum Catholicis proponere om­ nia necessaria. 3T4 rosi, insuper debent scire quomodò fides catholica de­ fendatur contra hærelicos, prætcr ea quæ muneris sui sunl. Vide P. Coninck. de act. supernal, disp. 14, dub. 10, n. I9G ct 197. Sectio xx. — Non omnes qui consentiunt in verbis Sym­ Communis sententia Doctorum Catholicorum est arti­ culos omnibus cl singulis necessarios ex pra cepto divino, comprehendi Symbolo apostolico quoad credenda; et quoad mores spe divina roborandos, praxepto orationis, el eosdem eharitate divinti illustrandos, prœcepîis Decalupi : deminn fule eorum Sacramentorum, quibus unus­ quisque juxlà conditionem suam, debet uti. — Habet hæc sententia non exiguum fundamentum in ordinariis calechismis Ecclesiæ calholicæ, in quibus nihil pro­ dictorum omitti solet. — Quantum ad articulos fidei, cliam simplices debent credere verba, cum vero sensu, non quoad subtiliores el magis proprios conceptus, sed quoad substantiam. Rusticus, v. g.» credit Patrem esse Deum, l ilium esse Deum, Spiritum sanctum esse Deum ; el lamen non credit 1res Deos, sed unum Deum. See requiritur ut rusticus intclligat distinctionem na*iræ à personalitate. Quantum ad articulos morum, quandò praxis est necessaria, ipsa cognitio, quæ pro­ pter praximest, csletiam necessaria; quia omnes de­ beni bene vivere, cl in necessitatibus pro auxilio, cer­ tis cliam temporibus pro gratiarum actione ad Deum se convertere. Ideò Decalogus ct Oratio sunl omnibus necessaria. Sacramentorum cognitio csl magis vel miniis necessaria, prout ipsa praxis est magis vel mi­ niis necessaria. — In reliquis omnibus ignorantia non praejudicat saluti. Cùm vero sint plurima per Eccle­ siam catholicam definita, nulli licet verbo Dei per Ec­ clesiam proposito reluctari, sine praejudicio salutis. Hoc aulem negativum est, ideòque semper obligai non contradicere. Cogniti propositione Ecclesiæ, si assen­ sum præbiturus csl aliquis, vel verbo Dei per Eccle­ siam proposito, vel opposito errori, necessc est veri­ tali adhærere. — Si lamen ob præconceplam opi­ nionem , ¡psique quasi naturæ à juventute insitam difficultatem, durum videretur hoc vel illud particulare (quod omnibus necessarium non est, ct cujus funda­ menta needùm plene intelligunlur) esplicito assensu credere ; sufficit animum ab omni dubitatione remo­ vere» cl judicium suum generaliter submittere verbo Dei per Ecclesiam proposito. Nullum enim exstat præcepium, quo omnibus el singulis fidelibus injungitur, ca omnia explicité, cl speciali actu credere, quæ nôriinl per Ecclesiam Catholicam esse definita ac pro­ posita. — Alque hinc constat Protestantes errare, qui conquerantur de Ecclesia calholicò, quòd fideles mul­ titudine credendorum oneravit; quia non praecipit Ec­ clesia expressam fidem, nisi in paucis articulis, licet optimo fundamento non permiserit cuilibet prurienti ingenio, pro libitu suo, circa res divinas delirare, uni­ tatem scindere, el schisma introducere. Diximus de iis, quæ sunt omnibus el singulis neces­ saria. Veril ni parochi, cl qui curam animarum habent, cliam debent scire explicationem articulorum neces­ sariorum; el ubi subditis imminet periculum ab hæ- boli, convenire in sensu Symboli. KcclcS. Augustinus dc Fido clSymb. cap. I : < Fieri < potest ut aliquis perversus, integra teneat verba < Symboli, ct tamen non recte credat, sive dc ipsA < Trinitate, sive dc resurrectione. > Item : < Sub < ipsis ergò paucis in Symbolo constitutis, plerumque < hæretici venena sua occultare conati sunl. > Ita cl S. Cyprianus, cpist. 7G ad Magn : < Quòd si aliquis ( illud opponit, ut dicat eamdem Novatianum legem ( tenere, quam catholica Ecclesia teneat, eodem Sym< bolo, quocl nos, baptizare, clc., sciat, quisquis hoc < opponendum putat, primiim non esse nobis unamel < schismaticis Symboli legem, neque eamdem inter< rogationem. Nam cùm dicunt : Credis remissionem < peccatorum el vitam æternam per sanciam Eccle< siam? mentiuntur in interrogatione, quandò non < habent Ecclesiam. > Et S. Hieronymus advers. Lucifer. cap. 5 : < Cùm solemne sil in lavacro (Baptismi) ( jHJst Trinitatis confessionem interrogare : credis < Sanctam Ecclesiam ? credis remissionem peccalo< rum? (piam Ecclesiam credidisse eum dicis? Aria< norum? sed non habent nostram; sed extra hanc < baptizalus, non potuit eam credere quam nescivit. > Vatium igilurcsl, quod, poslM.Ant.de Dominis,putat Georgius Calixtos, el alii cum ipso, posse concordiam inter Lulheranos el Catholicos statui per convenien­ tiam in articulis necessariis. Si enim id intclligat de convenienti^ in solis vocibus, quid magis insipidum? Sin nutem de articulis necessariis cum vero sensu, cre­ dant Lutherani articulos, qui apud Catholicos sunl ne­ cessarii, in sensu catholico; cl nulla erit difficultas, sed pax summa. Vide Epiph. P. Erbcrm. cap. 1, § 11, cap. 2, n. 4, clc. Eilbrachl. Epanorlh. cap. II anno­ tat. 5. Sectio xxi. — De erroribus privantibus salute, juxlà S. Scripturam. , Ecclesia catholica non patitur integritatem fidei vio­ lari, sive ablatione, sive additione. Fuit temporibus Apostolorum quidam Cerinthus resurrectionem ne­ gans mortuorum. Et quia Corinthiorum aliqui Cerin­ tho adhærcbant, scribit iis S. Paulus 1 Cor. 15, 10 : Si Christus prœdicatur quòd resurrexit à mortuis, quo­ modò quiáam dicunt in vobis, quoniam resurrectio mor­ tuorum non est? Hæc doctrina Cerinthi contradicebat doctrinæ apostolica: de resurrectione mortuorum : illud enim negabat quod Apostolus affirmabat. Similiter legitur 2 Tim. 2, 17, 18 : Ex quibus est llynienœus ci Philelus, qui à i rritate exciderunt, dicentes resurrectionem mortuorum jam esse factam. Hi non negabant verum sensum articuli dc resurrectione mortuorum ; ul qui erat intelligcndus dc resurrectione fulnrA. Inventi sunt alii temporibus Aposlolorum, qui crederent circumci­ sionem â Christian''' esse obscrvandrjn ; a^nrwntcs 856 DE CONTROVERSIIS. 155 est omnium reus; ili verum esse, quod ofun dixit scilicet quod non erat affirmandum. Quid de illis sla­ S. Ambrosius, in Luc. c. 9: < Negat Christum, qui mai Apostolus, audiamus : Quoniam si circumcidamini, < non omnia quæ Christi sunt confitetur. > Nam si Christus vobis nihil proderit, Galat. 5, 2. Ergono Chri­ stianis, cælcroquin piis cl fidelibus, nihil proderii quod Christus revelavit, licet impune non profiteri, sub prætextu non necessarii, vel conscicnliæ de con­ Christus, si circumcidantur? Sententia apostolica csl: trario persuasæ, post manifestatam Ecclesiæ calholicæ nihil proderii. Æquale igitur crimen est, credere quod doctrinam ; licebit veritatem Dei revelantis in dubium non esi credendum, cl non credere quod est creden­ dum. Negantes subvertunt fidem; affirmantes salutem revocare, eidemque contradicere. Nesciunt illi gene­ rale esse mandatum aposlolicum : /larelicum ho­ quærunt, ubi non est quærcnda. Considerent Prote­ minem post unam ct secundam correptionem devita, stantes doctrinam apostolicam, cl videant an determi­ Til. 3, 10; ncc limitandum ad errores in fundamenta­ natis pauculis necessariis, reliqua permiserint cujuslibus, temere excogitatos; sed accipiendum de univer­ igUe libertati, vel politis insankc. sis qui, manifestali doctrina calholicæ fidei, audent Pergamus cum S. Paulo ct audiamus, qui dicat : resistere. ( Vide Theodorei, in loc. citai. ) Perpende­ Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos qui dissen­ rent meritò illud Petri Apostoli, 2 Pctr. 3, 16: In siones ct offendicula, prœter doctrinam quum vos didiquibus (Epistolis S. Pauli) sunt quædam difficilia intel­ citis, faciunt, el declinate ab illis, Rom. 16, 17. Vide­ mus manifestatam Ecclesiæ doctrinam in verbo, didi- lectu, quæ indocti et instabiles depravant, sicut et certe­ ras scripturas, ad suam ipsorum perditionem. Si omnia citis. Quid autem didicerant Romani, ad quos scribit necessaria el fundamentalia reperianlur darò et evi­ Apostolus? An solos articulos fundamentales? Ubi di­ denter in S. Scripturi, quemadmodum illi volunt, er­ stinctio necessariorum à non necessariis, ut his liceat ror in locis difficilibus, dummodo clara teneantur, juxti sine prejudicio salutis contradicere?Si prælcr neces­ Protestantes, non præjudicabit saluti. Et tamen S. saria etiam alia didicerunt Romani, ct Apostolus velit, Scriptura expresse contrarium statuit. Itaque tenen­ ut ab omnibus illis declinent qui dissensiones et offen­ dum est illud Aposlolicum, Galat. 1,8: Sed licet nos, dicula faciunt, prælcr doctrinam quam didicerunt; aut Angelus de cado evangelisti vobis præterquàm quod non erat unicuique liberum (ex scnlenliA Apostoli) sub prætextu non necessariorum, vel conscicnliæ de evtmgelizammus vobis, anathema sil. Hic profecto nulla invenitur distinctio fundamentalium, ct non funda contrario persuasa), à doctriné illù, quam didicerant, mentalium; necessariorum, cl non necessariorum ; recedere. Simili modo ct alios monet Apostolus, 1 Cor. I, 10 : Obsecro autem vos, fratres, per nomen Do­ essentialium, cl non essentialium, conscicnliæ per­ suasæ, vel non persuasæ; sed generaliter illis omnibus mini nostri Jesn Christi, ul idipsum dicatis omnes, ct anathema dicitur, qui cvangclizanl prælerquàin quod non sint in vobis schismata; silis autem perfecti in eo­ evangelizatum est. (Vide S. Micron, in loc. citat, torn. dem sensu el in eâdem sententia. Quid autem dicunt 6, Pfg 121.) Protestantes? Omnes rogant ul amplectantur articulos Beccssarios, quorum numerum in hanc usque diem Sectio xxn. — De erroribus privantibus salute, cx an­ ignorant, inter se divisi. Omnes rogant ul amplectan­ tiquitate. tur sensum obvium articulorum necessarium, cl in Quemadmodum prædicta doctrina est verè apo­ reliquis pro libertate, sub prætextu persuasæ con­ stolica, ila noviiia illa inventio de articulis necessariis, scicnliæ, impune delirent, Boccine est aposlolicum cl non necessariis, quasi solus error in necessariis primandatum sequi, ut simus perfecti in eodem sensu varetsahile, contradicit primilivæ Ecclesiæ; neque enim et in eâdem sententia? Quanto saniùs idem Apostolus, illa diversam habuit ab Apostolo sententiam. —Quoad Philip. 5, 16. : Vcrumtamcn ad quod pervenimus, ut negationes credendorum, dicit Vincenlius Lirincnsis idem sentiamus, in eâdem permaneamus regula. Imita­ advers. Hærcs. cap. 51 : < Abdicati qualibet parle catores nui estote, fratres; cl observate eos qui ilà ambu­ < tholici dogmatis, alia quoque atipie item alia, ac lant, sicut habetis formam nostram. Ecclesia Catholica, < deinceps alia cl alia, jam quasi ex more cl licito ante separationem Prolestantium, ad hoc pervenerat, < abdicabuntur. Porrò autem singulatim partibus re • iit idem sentiret. Cur non maneat in eâdem regnili < pudiatis, quid aliud ad extremum sequetur, nisi ut Cur non hortetur universos ut ipsam imitentur? Cur < lotum pariter repudietur? > El lamen illi Prolcsnon observet eos qui non ambulant juxta camdem lanles, qui cum Marco Antonio pacifici cupiunt haberi, formam? Cur fidem adhibeat Protestantibus, abeo permittunt Catholicis eorum omnium negationem, quæ q io pervenerant recedentibus? Cur fidem iisdem adhiProtestantes positive credunt adversus sententiam ca­ b ‘at. novam regulam, inauditam Ecclesiæ formam pro libitu fingentibus, cl multiplicibus erroribus Ecclesiæ tholicam; permittunt Protestantibus corrnn omnium fores pendentibus? An regula ista, quam Apostolus negationem, qua» Catholici positivé credunt adversus sententiam Prolestantium; neque advertunt eâdem proponit, et quam suam dicit, cl juxta quam cupit ut ralione ad universa neganda patere viant. — Quoad idem sentiamus omnes, consistebat in solis articulis affirmationes non credendorum, addit S. Vincenlius: necessariis, necdùm a Protestantibus unanimiter de< Sed cl écontra, si novitia veteribus, extranea doV rmiuatis, nunquam solide determinandis? < mesticis, et profana sacratis admisceri cœperint, Nesciunt illi, «cui dicitur Jacob. 2, 10: Quicumque < proserpat hic mos in universum neccssc est, ut nihil ex i kqcm nnarcrrf, offendat milan in uno, factus TRACTATUS WJ t posthàc apud Ecclesiam relinquatur intactum, nihil < illibatum, nihil integrum, nihil immaculatum ; sed < sil ibidem deinceps impiorum ac turpium errorum < lupanar, ubi oral antè casks cl incorrupta* sacra< riunì veritatis. > Et lamen isti, cum Marco Antonio inalò pacifici, ¡icrinillunl Catholicis ut quæ Prote­ stantes judicant novitia, admisceant veteribus; quæ judicant Protestantes extranea, admisceant domesticis; quæ judicant Protestantes profana, admisceam sa­ cralis. Et vicissim permittunt Protestantibus, ul quæ Catholici judicant novitia, admisceant veteribus; quæ Catholici judicant extranea, admisceant domesticis; quæ Catholici judicant profana, admisceant sacralis. Neque advertunt illi pacifici hunc morem pari jure debere ad omnia proserpere, ul nihil posthac penes Ecclesiam supersit intacti, nihil illibati, nihil integri, nihil immaculati; sed sil ibidem deinceps impiorum ct turpium errorum lupanar, ubi erat ante casbe el in­ corruptas sacrarium veritatis. —S. Cyprianus, epist. 69 ad Magn., probat sententiam catholicam ex ScripUirà: «Neque enim Dominus noster Jesus Christus, < cùm in Evangelio suo testaretur adversarios suos < esse cos qui sccum non essent, aliquando speciem « hæreseos designavit; sed omnes omninòhærelicos « qui sccum non essent ct, sccum non colligentes, gre< gem suum spargerent, adversarios suos esse osten< dii dicens : Qui non est mccum, adversior niecsl; et < qui mecum non colligit, spargit. > Luc. 11. Item : < B. Joannes Apostolus, ncc ipse ullam hæresim aut < schisma discrevit, sed universos qui ce Ecclesià < exissent, Antichristos appellavit, dicem : Audistis < quod Antichrislus venit, nunc autem Antchrisli multi « facti sunt. > hem : < Ex nobis exierunt, ted non fuci runt ex nobis ; si enim fuissent cx nobis mansissent < utique nobiscuni, 1 Joan. 2. Undè apparel adversarios < Domini Antichristos omnes esse quosemstata cba« ritale alque ab unitate Ecclesiæ calholicæ rcces« sisse. > — Idem S. Cyprianus senten.iam catholi­ cam, in tractatu de Unibile Ecclesiæ, taiquàm in Ec­ clesia certissimam , proponit, explicat, et Scripturis probat : < Ncc perveniet ad Christi prati ia, qui relin< quit Ecclesiam Christi; alienus ct profanis csl, hos« tis est, habere jam non potest Deum Patrem, qui < Ecclesiam non habet matrem. > Et alhnis Scriptura testimoniis addit : < Ili sunt quise ultro apud icme- rarios convenas sine divinà dispositione pncficiunl; < qui, nemine episcopatum dante, episcopi sibi nomen < assumunt. > Item: < Non enim nos ab ilis, sed illi à < nobis recesserunt. > Deinde : < Tales etsi occisi con< fossione nominis fuerint, macula ista ntc sanguine < abluitur; inexpiabilis el gravis culpa dteordiæ nec « passione purgatur : esse martyr non pomosi, qui in < Ecclesià non est : ad regnum pervenire inn poterit, < qui eam, quæ regnatura est, derelinqui*. > Item : < Occidi talis potest, coronari non potest.» Postea : < Hostis altaris, adversùs sacrificium Christ rebellis, < etc., contemptis episcopis cl Dei sacerdotbus dero< lirtis, constituere audet aliud altare, prœem allc< ram illicitis vocibus facere. > — S. Aupisiinus, GENERALES. 858 agens contra Don? listas, quorum errores, si Marco Antonio fides, non erant fundamentales, ita scribit: < Neque hoc baptisma (ul quis coram hominibus Chri< sium confiteatur et sanguine suo baptizetur) bæretico < prodest, si quàmvis Christum confessus, extra Ec< clesiam fuerit occisus. Hoc verissimum est; exlrù Ec< clesiam quippe occisus (nola probationem) chantaient < non habuisse convincitur, de quà Apostolus dicit, 1 < Cor. 15, 5 : Et si tradidero corpus meum ut ardeam, < charitatein autem non habuero, nihil mihi prodest. > Se­ quitur ibidem alia probatio:«Salus extra Ecclesiam non « est : quis negat? Et ideò quæcumque ipsius Ecclc< siæ habentur, extra Ecclesiam non valent ad salutem, < sive aliud sentiant quàm veritas habet, siveabuni< Ule precisi non colligant cum Christo, sed spar< gant. Nam de hæresibus dicit Apostolus : Quoniam < qui talia agunt, regnum Dei non possidebunt. >—Adversiis eosdem Donalistas ulterius dicit S. Augustinus : < Tempore illo quo Deus priora delicta recentibus « poenarum exemplis cavenda monstravit, et idoluni < fabricatum alque adoratum csl, el propheticus Uber < irà regis contemptoris incensus, Jierem. 56 et schi< sma lentatum; idololatria gladio punita est, exustio < libri bellicàcæde cl peregrinà captivitate, schisma « hiatu lenæ, sepullis auctoribus xivis, et cætcris < celesti igne consumptis. Quis jam dubitaverit hoc < esse sceleratius commissum, quod est gravius vin< dicatum. > Vide Theodorei, in Tit.ô, Ip. S. Micron. in Galat. 1,8. — Cur, quæso, hæc tanta severitate Donatislis proponuntur, quorum erant tales errores, qui judicibus istis Protestantibus non præjudicabanl saluti? Cur non liceat Donatislis dicere? Nos apud animos nostros persuasi sumus Ecclesiam catholicam, per communionis iniquam contagionem periisse : ideòque non possumus salvà conscientiù eam profiteri ve­ ram Ecclesiam vel nos ei conjungere. Nos persuasi sumus invalidum esse baptismum apud hærelicos col­ latum, et judicamus Ecclesiam catholicam emisse, quandò ejus baptismi confirmavit validitatem; ideòque non possumus illæsà conscientia vel decretum Eccle­ siæ probare, vel legitimum baptisma dicere, quod ha> relici administrant. Numquid cum istis Donatislis pa­ ria profert Calixtus? Numquid similes causas profert, cur nequeat communicare Catholicis? Si ejusmodi al­ legationes in Donatislis non subsistunt, cur subsistant in Protestantibus? Si Donatista1, talibus non obstan­ tibus, ab anliquà Ecclesià judicati sunl schismatici et lucratici, qui Mvercnt errores salute privantes, quo fundamento ù simili judicio eximentur Protestantes? An quia communicant Catholicis < actuali eommu< nionc, in communi fide fundamentali et in clmrilate < exercenda, sicubi opportunitas fuerit, ergà omnes, < qui istâ communi fundamentali fide non exciderunt? > Sed ex antecedentibus salis constat, circa sensum ar­ ticulorum fundamentalium non esse camdem Protcslanlium cl Catholicorum fidem. Si charitatem servis­ sem, aut servarent, nec schisma fecissent, nec eidem inhalèrent. Nulla igitur est ratio, curalio loco habea­ mus Protestantes, alio Donalistas, — Considerent j a- DE CONTROVERSIIS 800 W) (ilio S. Augustinum in catalogohærelicorum posuisse spexisse usum utilissima istius distinctionis funda­ b.8 hærcses, quarum pleraque non erant in articulis mentalium à non fundamentalibus, necessariorum à non necessariis; dicant universam antiquitatem non fundamentalibus, seu necessariis, si Protestantes ve­ vidisse alium esse sensum obvium necessariorum, rum dicunt; et tamen addere. < Non omnis qui ista < (hærescs ibi enumeratas) non credit, consequenter alium non obvium, libera disquisitioni permittendum. < debel se Christianum catholicum jam putare, vel di- Dicant prima concilia, pro magmi parte, vel esse fru­ stra congregata, vel per lyrannidem multos condem< cere. Possint enim ctaliæ hæreses, qua» in hoc opere ( nostro commemorata non sunt, vel esse, voi fieri; qua- nàsse, qui non erant condemnandi.— Si hæc non au­ < rum aliquam quisquís tenuerit, Christianus catholi- dent dicere, æqui bonique consulent, si moneamus lectorem ut caveat istos Protestantes, à S. Scriptura < cus non erit. > Vel igitur totocœlo aberravit S. Au­ gustinus, vel Protestantes adversus universam luctan­ à primis conciliis, ab antiquà Ecclcsià, SS. Patribus tur antiquitatem. —Nonne S. Epiphanius commemo­ dissentientes; qui ubique et semper inculcant in mo­ dico esse Ecclesiarum differentiam; non esse litem do rant 70 hæreses ? Nonne Thpodoretus retulit 52 hæ­ rescs 7 An omnes in fundamentalibus et necessariis? fundamentalibus; non esse controversiam de sensu An nescierunt illi quid scriberent? An ipsis per alios obvio necessariorum. Amplectatur potius illud Apo­ Ecclesiæ doctores contradictum fuit? — Salubriter stoli; sive fundamentalis sit error, sive non funda­ dixit S. Gregorios Nazianzenus, tract, de Fide : c Ni- mentalis; sive in necessariis, sive in non necessariis; Persuasio non est ex co qui vocat vos. Modicum fermen­ « hil periculosius his hærelicis esse potest, ipu cum < integré per omnia decurrant, uno tamen verbo, tan- tum totam nassam corrumpit. Ego confido in vobis in < quam veneni gutti, veram illam ac simplicem lidem Domino, quòd nihil aliud sapietis, Galat. S. 9. Sectio xxiil—Dc erroribus privantibus salute, ex < Dominicam, et c.xindè ajiostolicæ traditionis infidoctrina Deformatorum. c ci urit. > Ili docent : < Si quis contentionem moveri in aliquo EtS. Rasilius apud Theodor., lib. 4 Hist. Eccl. cap. < puncto d ictrina!, aut formula Catechismi, etc., et si 17 : < Qui sunt in sacris litteris educati, ne unam < quidem syllabam divinorum dogmatum prodi sinunt. < resolutiori concilii nationals nolit acquiescere, etc., < rescindalir ab Ecclcsià. > Ubi hic distinctio funda­ < Sed pro istorum defensione, si opus est, nullum non mentalium el non fundamentalium? In formula Cœnæ t mortis genus libenter amplectuntur. > Et S. Augustinus, de Civit. Dei lib. 18, cap. 51 : celebranda!solcmnitcr prafalur minister: Excommu ( Qui ergo in Ecclesia Christi morbidum aliquid pra- nico omnes taréticos, ct cos omnes qui sectas separatas < vumque sapiunt, si correpti, ut sanum rectumque instituunt. Ntm Ine distinctio necessariorum, et non ne­ < sapiant, resistunt contumaciter, etc., hærclîci fiunt, cessariorum* In synodo Dordrcchtanà condemnati, cl à communione Ecclesiæ Deformara rejecti sunt Arminia< cl loris exeuntes habentur in exercentibus inimi« cis. > —Non igitur sufficit dicere cum Protestanti- ni; num profler errores in articulis necessariis? Si hæc potestas est yenes vestra concilia nationalia, in vestra bus istis, neminem censendum esse hæreiicum, qui Ecclesiæ, ut dicitis, subditos; cur non sil penès Ecclesiam tenet articulos necessarios, ad libitum determinatos in sensuobvio, ad libitum excogitatos; etiamsi in aliis catholicam inprimos protensos Reformatores ipsi sub­ ditos?— Sediidem Reformati admiserunt Lulheranos morbidum quid sapiat, et monitus contumaciter resi­ ad suam conniunioncm, non abjuratis erroribus, ever­ stit,quasi conscientia suæ non esset satisfactum. tentes domes’icæ disciplina constitutiones, domes!iFrustra dicunt cum Cresconio : Relinquas libero ar­ bitrio. Nam, ut bene S. Auguslinus, lib. 3 contr. Cre­ cam praxim. Nam à quo tempore articulus Lulhcranoscono, cap. 51 : < Cur enim non in homicidiis, et in rum de reali prasentià Christi in S. Eucharistià, est < stupris, ct quibuscumque aliis facinoribus el ilagiliis error in non iccessariis; invocatio autem sanctonim • libero te arbitrio demittendum esse proclamas? Qua! est error in necessariis? A quo tempore articulus ve­ stra prodest nationis csl necessarius, in quo Luihe­ « tamen omnia justis legibus comprimi utilissimum • ct saluberrimum est. Dedit quidem Deus homini li- rani vobis non consentiunt? An forte erit necessarius, quando conlrù Amiinianos agitis, el simul non neces­ < beram voluntatem ; sed ncc bonam infructuosam, sarius, quanlo Lulheranos vobis unitos desidentis? < ncc malam voluit esse impunitam, i (Vide de ver. Quis inlelligil hæcmysteria, vel poliiis absurda? Quid Helig. ) cU neccsse jam pluribus agere conica Reformatos? Quid Undem egerunt omnia concilia Ecclesia! pri­ i Nuncsuflkit id, quod osi ab cis, qui contraria nobis mitivae, timi universalia» lùm provincialia; quid ege­ rint omnes SS. Patres; quando quemlibet errorem < dicunt, testimonium. > S. Ircnæus, lib. 2, cap. 9. □b Ecclcsià reprobatum, scu fundamentalem, seu non — Arminiaios nos dicimus, in hàc caiisà, consentire fiuulamenUlcm (ut isti loquuntur) anathemate dainnà- Catholicis, qui adeò sunl periculosi, ul Marcum An­ tonium cl Calixtum longo superent intervallo. Sed nmt? quando omnes communionis ecclesiastica ju­ die .iront incapaces, qui manifestai doctrina fidei ca- quia deceit esse tolerandos, cl fratrum loco haben­ Ptolira resistebant? Isti enim fundamento universa ab dos qui cirant in articulis de Baptismo parvulorum, i i tio Christianismi innituntur concilia. —Dicant isti de SS. Trhilaìc, de essentiali Dei omni prascntià, dc l r icm til« s SS. Patres, sive singulos, sive in conci- ¡leccato originali, clc., vix condemnabunt Catholicos, nisiomnirecra rationi renuntiaverint. L ' congregatos, non ini Uexisse Scripturas ; non per- TllACTATUS 861 Vido, lector, Petrum martyrem, ex Reformatis, usum istius distinctionis, cùm Ecclesiæ peregrinorum tondini scriberet, la lé rcfulanlem.(Epist. 42.) Sp.ctio XXIV. — Resumptio. Hæc proptereà deduximus, quia Protestantes non satis ponderant, quid sil : Manifestata sibi doctrina ca­ tholica, fidei resistere. Si enim considérassent quid sil errare, cum divisione Ecclesia9, ad exemplum S. Cy­ priani, aliorumque Patrum, nullum errorem levem puissent; quòd manifesta sint opera camis, etc., dis­ sensiones, scctœ, etc. ; qui talia agunt, regnum Dei non consequentur, datat. 5. Non est leve crimen subditos, in statu politico, à legitimis magistralibus abducere, et ex levi causò hostilia castra sequi. Est autem gravius < Ecclesiam derelinquere contemptis episcopis, consti< lucre aliud altare, precem alteram facere, > sub ad­ versis castris militare, quod debile ponderavit S. Cy­ prianus, ct cum co concilia omnia, omnes SS. Patres. Proindò quod post ipsos tenemus, tenuerunt universi. — Protestantes autem, quandò cx gravitate objecti metiuntur malitiam dissensus, recedunt à S. Scriptu, i , -r«. . ■ ■■■........ ... i m .i i r .^—. ■■■■ 862 GENERALES. rà ci h consensu antiquæ Ecclesiæ; praterquàm quòd nullam possint invenire regulam certam, quæ sit incnsura hærescos, sive erroris salute privantis. Quodcumque enim ab illis judicio privato excogitatur, ab aliis vel restringitur, vel ampliatur, universis private suæ persuasioni determinandi licentiam tribuentibus. Nunc judica, Domine, causam luam inter illas Ec­ clesias, quæ sc matres fidelium dicunt. Protesianlium cœtus salvis fundamentalibus seu necessariis articulis de quibus nihil certi habent, oflerunt dissectionem veritatis revelata*. Catholica Ecclesia negat id lien posse, salvo Ecclesiæ spiritu. Judica, Domine, ul ve­ ins Salomon, quæ vera mater, quæ tantum pretensa sit. Protesianlium cœtus inducunt divisionem corporis Christi, cl persistunt in continuandi divisione mem­ brorum. Catholica Ecclesia horret divisionem, cl mo­ dis omnibus consonai unitatem. Judica, Domine, cau­ sam luam, cl dic nobis, ul verus Salomon, quæ sit vera mater. < Illa, inquii, S. Auguslinus, etsi mere< trix, tamen pia, quia mater ; tu autem cl meretrix < el impia, quod paris prafocas, quod non paris con­ gregas, > lib. de quinque Itares. circ. med. ■■■■■■ ■ ■■ ■■■■ifi - TRACTATUS QUARTUS. DE INSTRUMENTIS PROBANDÆ FIDEI, SEU DISCUSSIO B1BL10RUM VULGATORUM. Sectio i. — Explicatio vocum. Instrumentum est scriptura aliquid probans (I). Quemadmodum injure agitur dc publicis instrumen­ tis (2); iti in hoc tractatu agemus de publicis fidei chrislianæ instrumentis, Scripturis nimirum divinis, quibus ad probandam lidem utuntur Christiani. Jure civili inter publica numerantur instrumenta, quæ interveniente magistratu sunl publicata (5). El sic Scripturas dicimus publicas el canonicas, qu e à viris divinitus inspiratis vel directis sunl in Ecclesia publicata*, ac tradita*. Non est opus inquirere an forte originales etiamninn reperiantur Scriptura. Agimus tantiim dc illis Scripturis quæ hodie habentur, et quæ ad probandam fidem allegari solent. Ita Scriplu- (!) L. exigere. 05 ÍT. de judie.., lib. 1, c. de Diluì. ^2) L. Scripturas, c. au i potior in pign. hab. (5) L. Publicati, ubi Dd. c. de Testam. I. fin. c.de re judie. ra*, si authentica* non sint, ncc eo ipso plenam lidem faciunt (I). Nostra autem, quæ nunc habemus, S. Serb plura exempla, non esse in seipsis authentica fere om­ nes confitentur; neque enim habcnl per se ad instru­ mentum authenticum requisita. Exempla igilur quae­ libet, quatenus exempla sunl, fidem non faciunt, sed tantiim conjecturam el suspicionem. Atque hinc ut S. Scriptura plenam fidum faciat, opus est ul conside­ retur tanquàm in archivio Ecclesiæ publico à tempo­ ribus Apostolorum el Evangclistaruni, habita, con­ servata, cl hucusque tradita. Auctoritas enim publica eam recipiens, auctoritas publica eam cansen ans, au­ ctoritas publica in dies eà, ut divinò, utens, nullum relinquit de divinitate S. Scripture dubium. (Vide Tcrlacinque, de proh. 8. resp. 5, n. 10; apud D. Cor­ vin, c. de Fid. insinuo. (I) Lib. 2, lib. nil., ff. de Fide lustrum, aulii. Si quis. prima. MODUS DEFENS1VUS. Sectio i. — Observationes generales. Communiter apud indoctos non csl disputandum dc f.dsificalionc Bibliormn in genere, sive de totali mdlilale versionis Protesianlium. Balio, quia populus m Itus apprehendit examen nlicujus loci particularis. — Non cliam coràm indoctis est agendum de veritate, vel corruptione lexlrts hcbraici vel greci. Batió, quii hæc populus non capit. — Non csl inquirendum quid vox aliqua S. Scriptura possit alibi significare, sed quid blc cl nunc debeat significare. Exemplum : t Tixn. 864 DE CONTROVERSIIS 865 tam lectionem co loco esse bonam; ct lectionem Se2. 5, ponimi Calviniste in Bibliis Gallicis <622:l’nw solus mediator (un seul), non est disputandum an græ­ zænon esse meliorem nostrà. Si neutrum probel Cal % cum tF; afiquandô significet unus solus; sed an co loco vintela, ul neutrum probare potest, consequens est nccessariò significet unus solus. Si enim id non neces­ sine juslà ratione eum textum esse mutatum. sario ibi significet, nullum dogma fidei poterit in eo Sectio iv. — Protestantes nullum ex Scripturi!, vel an­ fundari : et Calvinista manebit inermis. tiquitate afferre fundamentum mutationis, terminis Fundamentum in hoc consistit. Quandocumque ter­ expressis. minus aliquis textûs originalis habet variani signifiSupponimus duo Protestantiiim generalia principia. ralionein, nullus auctoritate privati significationem multiplicem determinare potest ad unam solam. Licet Alterum, omnem probationem, in materiis controver­ rnim fieri possit, ut ex diversis significationibus ver­ sis, desumendam esse ex S. Scripturi, quæ sit regula omnis veritatis revelate. Alterum, quatuor vel quin­ bi originalis, unam tantum intenderit Spiritus san­ ctus, loquens per Apostolos el Evangelistas, nulli ta­ que post Christum seculis professionem vere fidei in Ecclesià duràsse.—Itaque dicimus Protestantes, ne­ men privato penitus constat, utram significationem Spiritus sanctus intenderit, utram neglexerit. —Quod que ex S. Scriptura, neque ex antiquitate fideli, mu­ tationum suarum ullum posse atierre fundamentum» cùm ità sit, quotiescumque Protestantes ex discrepan­ Exemplum. Lue. 22, 20, legendum esse : Hoc pocu­ tibus unius ejusdemque verbi significationibus unam solam Bibliis suis inserunt, detrahunt Verbo Dei, si lum csl novum illud paetum per sanguinem meum, qui, etc. Vel 1 Tim. 2, S, græcum cf; nccessariò si­ ulramquc significationem Spiritus sanctus intenderit. Et si imam tantum Spiritus sanctus voluerit, fieri po­ gnificare unus solus. — Hinc fateantur i* non posse probari ex S. Scriplurà, vel ex antiquitate, solam ipso­ test ul conceptus suos pro verbo Dei nobis obtrudant. NuIH quippe ratione probant, 1 Tim. 2, 5, græcum rum lectionem esse bonam, vel nostram esse malam. 2 Neque etiam sic posse probari, ipsorum lectionem ti; significare ibi nccessariò unus solus, quod lamen esse meliorem nostra. 5° Neque tandem posse probari, requireretur ul translatio esset revelata , cl illud ipsorum lectionem apud antiquos repertri. idem quod Spiritus sanctus per Apostolum voltili scri­ Consueverunt Protestantes, ubi premuntur, indi­ ptum.— Non est conferendum dcnullitalc, aut falsili— catlone eorum locorum in quibus non fundantur do­ gnum vociferari, si quis exigat probationem versionis per S. Scripturam, rem scilicet, quæ manifeste fieri gmata fidei, hoc tempore cum Proleslanlibus contro­ versa; timi quia fere superfluum est; lùm quia hàc nequeat. Verùm hæc responsio salis ostendit, ad quæ ratione vix habent Protestantes, quod versioni Vulga­ absurda deducantur per suum principium Protestan­ tes, quando in materiis controversis omnem proba • ta! objiciant, arguentes plcròlÉquc loca ad controver­ lionem ex solis Scripturis volimi desumptam» Ulte­ sias hujus temporis non lacientia. rius arguit ista responsio non petitionem nostram Sectio ii. — De statu quæstiônis. esse injustam, sed novationem undequaque temera­ riam, imò ridiculam. — Alii aliò deflectunt, dicentes, Quandocumque Prolcslantium Biblia aliter legunt, unus, et unus solus, esse terminos ¡equivalentes. Ve­ quam ante ipsorum originem legerunt Biblia Catholi­ corum vulgata; tunc quia reformaturi accedunt, hoc riim non amplius est in statu quæstiônis, adunque sibi oneris imponunt, ul ostendant, vel nostram lectio- vanum esi effugium. Necessc est ut probent, vel no­ nem esse malam , vel suam esse meliorem eà quam stram versionem esse malam, vel suam esse meliorem, magisque conformem originali, ne videantur sine apud Catholicos repéreront. Si cnim id nequeant pro­ causò minòsse, ct temeré ad reformationem convo­ bare, sine causò mutaverint.*—Observandum Limen csl nunquam posse impugnari nostram lectionem, Lin­ lasse. — Si autem pelant quæ sit distinctio inter unus, el unus solus, respondemus id non esse in statu quam malam, si ca repcrialur in Bibliis Protestantiiim quæstiônis, et nos exigere probationem ex Scriplurà, vel prioribus, vel posterioribus; ne, dum nostram le­ vel cx antiquitate, unde constet ipsorum versionem ctionem conantur improbare, suam ipso facio con­ demnent. esse meliorum nostrà.—Tandem, si sustineant suan versionem esse bonam, adducant vel ex Scriplurà, vel Sectio iii.—Catholici est priore loco defendere. ex antiquitate, probationem quæ doceat ipsorum ver­ Catholicos legisse loca S. Scripluræ controversa, sionem in isto loco esse bonam. Aliæ probationes, quam ut nunc ea legunt, cimi orbis Christianus ignoraret Luper instrumenti, vel per testes, hoc est, per Scriptu­ therum el nesciret Calvinum, plane certum csl. Unde ram, vel antiquitatem, nondum sunt admittendæ, nisi antiquam habemus possessionem legendi, ul nunc le­ primum fateantur utramque deficere. ‘ gimus ; nec ab eà las est recedere, nisi prægnantibus Sectio v. —Protestantes nullam afferre pro suà mu evidentibus que convincamur fundamentis. Proferant talione ex S. Scriplurà vel antiquitate consequentiam mutationis suæ rationem. — Exemplum. Beza legit ¡ sufficientem ad dogma fidei. Luc. 22,20. Hoc poculum est novum illud pactum per sanguinem meum, qui pro vobis effunditur. Ilie juxtà Quandocumque locus S. Scripluræ, de (pio agitur, Betam, qui, manifesté refertur nd sanguinem, el non pertinet ad controversiam fidei, si allegatur ad pro­ ad poculum. Catholici defendentis est sustinere vulgabandam aliquam doctrinam, de quà hoc tempore inter 865 TRACTATUS GENERALES. 860 Catholicos el Protestantes controverlitur, constat ejus­ discrepant, quantum quidem fama fert publica.—Itaque modi mutationem esse maximi momenti. Ità inter nos nulli de plebe constare potest sua Biblia esse magis conformia originali, quam sint Vulgata Catholicorum. quærilur an Tim. 2,5, legendum sit: Unus sotas me­ diator. Nam in eo fundant hanc doctrinam suam: Unus Sectio vh. — Occurritur effugio Prolatantium. est mediator, nec sancti invocandi. Quidam Protestantes, ut declinent quæstionem, di­ Si grave sit in articulo fidei errare, non minus erit cunt cuilibet de plebe posse constare de legilimà ver­ grave, fundamentum el regulam fidei, ipsam nimirum S. Scripturam cl verbum Dei, pervertere ct ad dogma sione, < per convenientiam versionum omnium in doc< trini necessarii. > Sed consideremus quanta obstent suum inflectere. Itaque in conclusione Protestantiiim, isti effugio.— Primó. Si convenientia versionum om quoad rem, hoc esse debet : Ergo 1 Tim. 2, 5, neces­ sario legendum est, unus solus, cl super cA lectione ninni in doctrina necessarii securam reddit plebem potest fundari articulus fidei. Postquam Prolcstans for­ dc fidelitate suanim, quibus utitur, versionum; opus mavit suam consequentiam, ¡>etit Catholicus lan illa est ut plebi certissime constet quinam sint articuli ne­ cessarii. Sed nec doctoribus cA de re plenè constat, consequentia probetur ex Scriplurà? Si probetur cx Scriplurà. Chi ? si non probetur ex Scripturi, quo- qui inter sc conveniunt; miniis constat plebi.—Se­ cundo. Si plebs Calviniana eo modo potest esse se­ modò erit infallibilis? Petit 2° an Prolcstans possit er­ rare in formandi isti particulari consequenüàîSi possit cura, etiam plebs Lutherana poterii taliter esse secura, lloc autem Calvinista: nequeunt concedere dcLutbcerrare, ergo non est consequentia infallibilis, ncc suffi­ ranis, quorum doctores non eodem modo articulos ne­ ciens ad probandum, quod debet esse in conclusione. cessarios cum Calvinistis determinant; atque ex eàdein Si non potest errare, quomodo dicit Scriptura : Omnis homo mendax? Petit 3* quinam ex SS. Patribus viderint ratione id nequeunt Lutherani de Calvinistis conce­ istam consequentiam? Illi ex professo locum de quo dere; ut jam nihil dicamus quòd doctores Lutherani controverlitur, tractarunt, ncc tamen legerunt ul ho­ æquè sint discordes in determinandis articulis neces­ sariis.—Tertio. Undé constabit plebi quænam sit do­ die legendum esse Protestantes volunt. ctrina necessaria? Non ex Scriplurà, quia quamdiù ipsi Sectio vi. — Protestantes communi populo persuadere non constat de fidelitate suarum versionum, non potest non posse rationabiliter, versionem suam esse magis fidem suam fundare in ullà versione de cujus divinitate conformem originali textui, quam nostram. non habet certam notitiam. Si quis de plebe praedicantem ex Proleslanlibus in­ Dicent forte Deum non permittere ul doctrina ne­ terrogaret : < Quomodò mihi constabit tua Biblia esse cessaria inversionibus corrumpatur; crcdendumquc < magis conformia originali, quam sint Vulgata Catho- esse ejus providentiam non tolerare ul veritas illa quæ < licorum? > videret hominem simplici petitione ad ad salutem hominum est destinata, ad homines non magnas angustias redactum.—Quid enim dicet? < Exa- perveniat.— Resp. : Bene hoc creditur de divinò proc ininArunt viri, in hebraicis græcisque litteris cxercividcntiA; atque ita intelligilur quomodò convenientia < latissimi. > At vero id non sufficiet. Dicet cnim pletranslationum per sc quidem non operetur nisi fidem bcius sc a prædicanlibus suis edoctum, nulli moftahumanam; considerata tamen quatenus subjecta prolium, ne quidem universali Ecclesiæ, in negotio salutis videntiæ divinæ, operetur fidem divinam. Nam sicut ct fidei credere, nisi Scripturam assertioni suæ ha­ Deus posuit verbum suum in Scripturis divinis, itA buerit patrocinatiteli! ; proplcreà sc viris illis, cætcroposuit verbum et Spiritum suum in Ecclesià. Si ergo quin doctissimis, ob hoc quòddoctissimi sint, assen­ providentia divina tantam curam meritò creditur ha­ tici nullo modo posse. Dicet sibi ignoranti constare non bere de verbo suo in Scripturis posito, certe majore posse, sintne viri illi in hebraicis græcisque litteris vce­ fundamento credetur non minorem curam impendere sati, quòd eas ignoret. Dicci communem quidem famam verbo ct Spiritui suo in Ecclesià positis. — Quarto. •ssede illorum exercitatione, cui nolit detrahere; sed Perpendant Protestantes an in suis versionibus, à tem­ parem famam esse pro Lulheranis etCalvinianis, quo­ pore Lulheri inemptis, sil convenientia in doctrinó nerum tamen versiones non conveniunt. Robustiorem cessarià. Videbunt in locis particularibus adducendis, etiam pro Romano-Gulholicis famam, quorum Biblia, neque in hàc esse convenientiam in locis controversis, à lectione anliuuorum Patrum .pars Î). MODIS PROBATIVUS ET OFFENSIVES. Sectio i. — Observationes gcnera.es, ut probetur versio Vulgata Catholicorum. Concilium Tridcnlintim, decreto dc canonicis Scriuiris, statuit pro sacris cl canonicis suscipiendos esse cos libros qui in Ecclesià catliolicA legi consueverunt, ut in veteri VulgatA latinA continentur. Ex boc non se­ quitur, uli male existimant Protestantes, ullam aliam versionem A concilio esse condemnatam, vel impro- DE CONTROVERSIIS 8G« vocamus, cum pronostrA lectione adducimus Scriptu tatam : nos (psi in Ecclesià catholici multis aliis versionibns utimur. Sed hoc sequitur, nullum aliud exem­ ram cx libris SS. Patrum, qui prioribus post Christum seculis vixerunt, cl textum controversum legunt, uti plum, nullam aliam vcrsioiicm à concilio fuisse agni­ nos cliamniim legimus. Illud aulem nihil aliud csl, tam, tanquàm authenticam. Si Protestantes existiment quam lectionem S. Scripluræ controversam cx ore suis Ecclesiis non deesse auctoritatem, cur suas do­ testium fide dignissimorum exhibere.— Libet produ­ mesticas versiones non declarant authenticas?—Illa cere ad hanc reni testimonium S. Ambrosii, vcl anti­ venio non est semper optima, ct omnibus aliis profe­ renda, quæ fit de verbo ad verbum. Et sic Biblia iîol- qui commentatoris, in Epistolam ad Romanos : < Quia < proprià quis auctoritate uti non potest ad victoriam, la odien 1637, verba texlils originalis frequenter ad < verba legis adulterat novator, ut sensum suum quasi marginem ponunt. Unde sequitur, cùm verba bebroa < verba legis asserat, ut non ratio, sed auctoritas plerumque varias habeant significationes, groca ctiam < proscribere videatur. Constat aulem quosdam Lannn semper eamdem, nulli usui esse dictionaria, ut ex < tinos olim de veteribus græcis translatos codicibus, iis certum ac determinatum è pluribus significationibus < quos incorruptos simplicitas temporum servavit ct sensum desumamus.—Kalio est, quia quandò est varia < probat; postquam aulem à concordia animisdissiunius vocis, vcl termini significatio, ut hoc loco I < dentibus, et hærcticis perturbationibus torqueri quæTim. Î, 5, nemo tenetur utramque significationem ad­ mittere, vehit verbum Dei, nisi (quod absurdum est) < siiones coeperunt, multa immutata sunt ad sensum quis sustineat idem omnibus plané locis faciendum. < humanum, ul hoc contineretur in litteris quod ho< mini videretur. Undè ct ipsi Croci diversos codices Quæ aulem esset confusio, si omnium vocum el ter­ < habent. Hoc aulem verum arbitror, quandò et ratio, minorum variæ significationes S. Scripluræ versionibus insererentur?—Similiter nemo obligatur ad eam ter­ < ct historia, ct auctoritas observantur. Nam hodie, quæ mini significationem tanquam verbum Dei admitten­ < in lalinis reprehenduntur codicibus (nola bent!), sic dam, quæ est in Scripturis communior. Si enim illa < inveniuntur à veteribus posila, Tertulliano, Victorino communior significatio non semper est admittenda, < ct Cypriano. > — Jam considera, lector, quomodò quemadmodum est notorium, danda csl ratio suffi­ probemus lectionem nostram, 1 Tim. 2, 5, ex prin­ ciens, cur hoc loco particulari sil sequenda. Porrò si cipio communi, per S. Scripturam, cx ore testium. S. significatio vocis alicujus sit minus communis, qu’un Augustinus, testis omni exceptione major, sic legit : Unus mediator Dei ct hominum homo Christus Jesús. pars altera contendet esse admittendam, multò minus Idem habet pluribus locis. Secundum testem produ­ obligat, nisi ratio adferalur manifesta ct evidens. cimus :S. Leonem papam, qui in epistolà Sy ¡iodica ad Sectio n. —De statu quœsüonis. Flavianum arcblepiscop. Constant., quæ est in Act. 2 Quantum ad modum probativum, sustinemus Biblia Cone. Cha leed., sic habet : Unus atque idem mediator Vulgata latina, in locis ad fidem ct mores pertinenti­ Dei ct hominum, homo Christus Jesus. Tertium testem bus, esso conformia originali, atque adeò certa ut in producimus S. Ambrosium, in 1 Tim. cap. 2: Unus iis fundari possit articulus fidei.—Quantum ad modum enim Deus, et unus mediatur Dei el hominum, homo Chri­ offrnsivum, sustinemus Protestantium Biblia posse stus Jetas.— Habemus lectionem nostram, I Tim. 2,5, convinci, in locis particularibus, nullilalis el erroris, probatam ex ScriplurA, de cujus sinceritate, veritate cx sola Bibitorum Protestantium collatione. Utrumque et auctoritate dubitari non potest, nisi ct sinceritas, et nobis incumbit probandum. veritas, cl auctoritas SS. Patrum in dubium revoca­ Sectio hi.— Probatio editionis Vulgata? catholicæ quoad retur; quæ tamen temeritas apud æquos judices non lotum ct partes, ex principio catholico. poterit efficere, ut Laniorum testium fides proplcrcà vacillet. Sicut cùm Protestantes audivimus disputantes ex s to dc solii Scriptura principio, non excepimus con­ Sectio v.— De modo offensivo. trapositionem talis principii; sic neque ipsi jure me­ Omnis alia disputandi methodus victoriam promittit rito contra nostrum excipient principium, quandò cx defensione, aul probatione; hæc cx adversariorum posteriore loco nos audiunt probantes. Est aulem prin­ confessione; alia cx testibus idoneis; hæcex iis qui cx cipium nostrum : Verbum Dei ab Ecclesia propositum. adverso stant. Et si viri boni sunt, nos adjuvant, cùm — Sic manifesta csl auctoritas editionis Vulgate, quam id publico cl impresso testimonio dicunt, quod nos ur­ concilium Tridenliuum commendat, quia vetus illa editio in Ecclesià legi consuevit. Quapropter, ni pro­ gemus. Sin aulem miniis idonei sunl testes, nos non l.ædunt. Cùm, sive iis creditur, hoc ipsum quod a nobis bemus, 1 Tim.2, 5, nostram lectionem esse conformem urgetur, oblinemus; sive fides non habetur, de adver­ originali, canonicam cl authenticam, allegamus cam lectionem que in Ecclesia legi consuevit, in concilio sariorum testium fule derogatur; ncc (quod caput rei Tridentino approbatam, et propositam, ubi invenitur est) Scriptura superesl, ad quam adversarii provocent. Protestantes illud, quod indignissimum est, futurum unus mediator. Hxc probatio tam facilis est cl tùm arbitrali sunt, ul in negotio Religionis non de veritate raulrns. ut nihil excogitari possit in contrarium. Semo IV.— Probatio cd I idratar, in locis contranslationum, sed de sensu cl explicatione verbi Dei fieret disceptatio. Al vcrò cùm frustra disputetur de irnrmir, per Scripturam cx principio communi. sensu verbi Dei, nisi priùs constet ¡psun Icclimirm Ihrobationem per Scripturam cx principio communi «67 TRACTATUS GENERALES. 869 quæ in probationem adducitur, esse verbum Dei, visum toit ab ovo inquirere veritatem, et huinanæ sapientia: MiÜdclcin mutationem à verbo fidelis Dei separare. Sectio vi.— Praxis modi offensivi. Obtendamus quà ratione domesticis annis confician­ tur Protestantes. Sed ante omnia dicamus hoc esse in quæslioue : An Protestantium Piblia sint magis confor­ mia originali, quam sint nostra? nisi enim sint magis conformia, frustra mutatum fuerit.—Exemplum: Bi­ blia Gallica 1622 impressa habent, 1 Tim. 2,5: Unus solus mediator. At omnia priora Biblia Gallica Calvinistarum habent : Unus mediator. Non omnia Biblia Gal­ lica esse magis conformia originali, quam sint Biblia Vulgata Catholicorum, vel exeo palet, quòd major pars cum nostris conveniat in isto loco particulari. Sin au­ tem asserant sola sua Biblia 1622, esse magis conformia originali, jam omnia oriora erunt miniis conformia. Po- 870 pulus, qui discrepantes animadvertcrilà suis docloribus facias versiones, nulli ratione certi potest inter utram­ que distinguere; neutram, nisi temeré, potest accep­ tare, ut magis conformem originali.—1 fine sequitur, neutri discrepantium versionum Gallo-Calvinistarum articulum fidei Calviniana posse inniti, ne scilicet eodem facto, reos illos statuat, qui alteri versioni con­ sentientes, violari Scripturi, vcl addendo, vel de­ mendo, fundamentum fidei subvertunt.—Hoc si apud Protestantes faciendum non csl, sequitur nullum S. Scripture locum, ad controversias fidei perlinentem, ab ipsis allegari posse, in quo deprehendemus poste­ riora eorum Biblia prioribus non consentire. Scquilur insuper nullam Biblionim Catholicorum lectionem à Prolcstantibus improbari posse, quæ habeat ipsorummet Protestantium aul priorem, aul posteriorem versionem sibi consentientem. it). Sf.ctio i.— Ratio ordinis servandi. Hactenus de modo disputandi, in malcrii versionis Bibitorum egimus, idque circa textus particulares. Se­ quitur ut observationes generales in praxim deduca­ mus. Expedit reipublicæ chrislianæ, ul facta eorum discutiantur, qui ecclesiasticis monitionibus insana­ biles, sine cauri ct factiose perturbant Ecclesiæ pacem, quos Apostohiscompellal, proprio judiciocondemnatos. Magnum crimen est S. Scripluræ semel tradite, fide­ liter accepte, hucusque conservate reluctari, cl tot se­ cutorum unanimem testificationem in dubium revo­ care; maximum vero veritatem quam semel prudenti Hidicio probaveris, rejicere, ut videaris frustra credi­ disse. Tunc enim prius judicium posteriorem con­ demnat temeritatem, ignorantiam, errorem, prævariratlonem. Sectio ii.—Pe mutationibus temerariis S. Scriptura: Calmnianorum Germania9. § I. An sola fides justificet? Affirmat Calcchismus lleidelh. quæsl. 70: Quomodo justus es coram Deo? cl respondet : Sold fide in Jesum Christum,—Negat concilium Triti, sess. G, can. 9 : < Si < quis dixerit solò fide impium justificari, ita utintel< ligat nihil aliud requiri, quod ad justificationis gra< tiam consequendam cooperetur, cl nullâ ex parte < necesso esse eum cum voluntatis motu praeparari < atque disponi, anathema sit. > —Pro sententi^ ca­ tholici! adferlur textus Rom. 8, 4, quem cùm Germanocalviniste aliter legant, quærilur an eorum lectio sit nelior nostri? Non est quæslio de operibus extri gra­ doni factis, sed dc operibus legis moralis in grati;! factis. Praxis modi Difensivi, circa Rom. 8, 4.—¿.cgunl septem Biblia Gcrmano-Calvinistarum : Ut justitia per legem expetita in nobis impleretur. (Vom gcsætz crforderet.) Editio Vulgata Catholica : Ut justificatio legis impleretur in nobis.—Apostolus agnoscit impletioncm justificationis legis, propter opera per gratiam facta. Calviniste non agnoscunt pisi desiderium juslitiæ. — Dicent se quidem non reddidisse ipsa verba textus ori­ ginalis, sed verum sensum verborum. Resp. : Non sufficit id astruere. Probent juxtà part. 1, sect. 4 cl 5. Si nequeant probarc, fateantur errorem, et corrigant factam contri jus ct fas innovationem. Praxis modi Probativi, circa Rom. 8, 4.— Vulgata Catholica legit : Ut justificatio legis impleretur in nobis. Et hanc lectionem probamus cx Scripturi, per os SS. Patrum, juxtà pari. 5, sect. t. —S. Augustinus, lib. ex Epist. ad Rom. cap. 44 : Ut justificatio legis imple­ retur in nobis, qui non secundum carnem ambulamus, sed secundum spiritum, —S. Ambrosius, in cap. 8 ad Rom.: Ul justificatio legis impleretur in nobis.— Sedu­ lius, in cap. 8 ad Rom.: Ut justificatio legis impleretur in nobis.— Halamus lectionem nostram legitime pro­ batam ex Scripturi per principium commune. Videan tur Biblia Germanica 1477, Belgica 1528, Vulgati 1511, 1552; Pagninus, Arias, Erasinus, Greca. Praxis modi Offensivi circa Rom. S, i. — Scquilur, ut Germano-Calviniste emendentur per suos fratres rectius sentientes. Sed priora Hollandorum Biblia nobiscum legunt: Ut justificatio legis impleretur in nobis (der wcl). Al Biblia 1657 habent : Ul jus legis. Quatuor Gallo-Calvinistanim Biblia 1:> lient : Justitia legis (de la loi). Consentit Castalio, Latina figurina, Br/a, qui habet :Jus illud legis. Deni Germano-CalvinisLe ra­ tionem mutationis scriptiimlcm. si possint; alioqum 872 DE CONTROVERSIIS 871 fraircs non rediment ipsos à noti temerari® mu­ la tinnis. Cum Germano-Cab inistis in eodem errore sunl Lulheninorum tredccim Biblia. § 2. De Sacerdotio novi Testamenti. Status controversi® est, an etiamnùm sit in novo Testamento sacerdotium visibile et externum? Negat Calvinus, Instil, lib. 4, cap. 16, § 2, ubi dicit non esse .amplius in terris ullum sacerdotium, quòd sil transla­ tum in cœlum, Christo ibi in æternum existente Sa­ cerdote. Vide Catech. Ifeidcld., qua*st, 80.— Affirmat Concilium Trid., sess. 25, can. 1 : < Si quis dixerit non < esse in novo Testamento sacerdotium visibile, eie., < anathema sit. > Praxis modi Difensivi, circa Hcbr. 7, 12.— Legunt GcrmanO-Calvinislæ in septem suis Bibliis: Ubi enim mutatur sacerdotium (verciiderl).—Isla leciio à nostrà multimi distai : Translato sacerdotio. L’ndè petimus ra­ tionem mutationis, juxta part. 1, sect. 4 el ii.—Dicent verbum græcum æque, vel magis significare, mutari atque transferri. Repi.: Si verbum græcum possit si­ gnificare mutatoci translato, petimus, juxti part. 1, sect. 1, probationem, quæ doceat hic, Hcbr. 7, 12, necessario legendum esse mutato, cl non translato; neque enim hoc privati est determinare, juxta pari. 2, sect. 1. Agnoscant ergò probationem sufficientem hic deficere, et temere mutatum. Praxis modi Probativi, circa Hcbr.l. 12.— Legi­ mus in edhione nostri! Vulgati : Translato sacerdotio, Ifonc lectionem probamus cx Scripturi!, peros SS. Patrum, juxlà part. 2, cap. 4.—Sanctus Ambrosius in Hcbr. 7 : Translato enim sacerdotio. —Sedulius in Hcbr. 7, 12 : Translato sacerdotio. — Habemus lec­ tionem nostram legitime probatam ex S. Scripturi!, per principium commune. Legantur etiam Biblia Ger­ manica 1477, Belgica 1518, Vulgata 1511, 1552; Pa­ gninus Arias, Erasmus. Praxis modi Offensivi, circa Hebr. 7, 12. — Calvi­ niste Galli duobus prioribus Bibliis legunt : Translato officio sacrificaturœ (transporté). Castdio, Latina Ti­ gurina. Quid ergi) Gcrmano-Calvinisl® respondebunt fratribus suis Gallis?—Cum gennano-Calvinislis in codem errore sunl duo posteriora Biblia Gallica : Mu­ tolo officio sacrificatoris (étant change); septem lloP landica : mulato sacerdotio, et trcdecim Lulherana. § 3. De Presbyteris novi Testamenti. Status controversi® est, an tempore novi Testa­ menti sint presbyteri? Qui sacerdotium negat sub novo Testamento, negat cl presbyteros proprie dictos. Calvinus autem cl alii negant sacerdotium.—Affirmat concilium Trid. Sess. 25, can. 6 : < Si quis dixerit in < Ecclcsià catholicà non esse hierarchiam divinò or< dinalione institutam, quæ constet cx episcopis, < presbyteris cl ministris, anathema sil. > Praxis modi Difensivi, circa I Tim. 5, 17.—Legunt Germano-Cilvinist® in septem suis Bibliis : Seniores. Lia lectio à nostri mullùm distal : Qui bene prœsunt presbyteri. Unde petimus rationem mutationis , jiniA part. 1. cap. 4 el 5.—Dicent voces Presbyter et Senior esse æqui valen les. — Repi. Posito illas voces esse (equivalentes, ergo, quòd priorem vocem reliquerint, non fecit veniatis proponenti® necessitas , sed inno­ vandi perversa temeritas. Deindè, voces Presbyter el Senior non sunt équivalentes ; nam presbyter creatur per impositionem manuum, 1 Tim. 4, 14, el 1 Tim. 5, 22, ct 2 Tim. 1, G. At Senior Calvinistarum nullà manuum impositione constituitur, ul patet cx ipsorum formulis et disciplinis ecclesiasticis. Lt sic, quod apud Calvinistas est Senior, non csl apud Scripturam Pre­ sbyter. Praxis modi Probativi, circii 1 Tini. 5, 17. — Legi­ mus in nostri editione Vulgati : Qui bene prœsunt presbyteri. Hanc lectionem probamus cx Scripturi, per os SS. Patrum, juxti part. 2, cap. 4.—S. Augu­ stinus, in Spec., ex 1 Tim. : Qui bene prœsunt pre­ sbyteri, duplici honore digni habeantur.—S. Ambrosius in 1 Tim. 5.—Qui bene prœsunt presbyteri.— Habemus lectionem nostram probatam cx Scripturi! per princi­ pium commune. Legantur cliam Biblia Germanica 1477, Belgica 1548, Vulgata 1511, 1552, Pagninus, Arias, Erasmus, Græca. Praxis modi Offensivi, circa 1 Tim. 5, 17.— Duo antiquiora Biblia Gallica habent : Presbyteri (Prêtres). Item Latina Tigurina ct Beza. Satisfaciant suis fra­ tribus. In eodem cum Gcrmano-Calvinistiserrore sunt Biblia duo posteriora Gallica, septem Ilollandica, trc­ dccim Luthcrana. Sf.ctio ru.— De ignoranti mutatione Lutheronorum Bibliis inserta. § 1. /In sola fides justificet? ARirmat Confessio Augustana art. 20. Negat conci­ lium Trident., supra, sect. 1, § 1. J’raxis modi Defensivi, circii Hom. 3, 28.—Legunt tredecim Biblia Luthcrana : Tenemus ergò hominem justificari sine concursu operum legis, solimi per fidem (allcin (lurch den glauben).— Ista lectio à nostri! mul­ timi distai : Arbitramur enim justificari hominem per fidem, l’ndè petimus rationem mutationis , juxta part. 1, sect. 4, 5. I’raxts modi Probati» i, circa Rom. S, 28.—Lectio­ nem nostram probamus cx Scripturi, per os SS. Pa­ trum , juxti pari. 2, sect. 4. — S. Augustinus, lib. de Fid. ct open cap. 14: < Cùm dicit Apostolus arbitrari < sc justificari hominem per fidem sine operibus legis, < non hoc agit, > etc.—Eodem modo Comment, in Episl. ad Rom. cap. 5, inter opera S. Hieronymi. — S. Ambrosius, in cap. 5, ad Rom : Arbitramur justificari hominem per fidem sine operibus legis.—Habemus lec­ tionem nostram legitimé probatam ex Scriptura, per principium commune. Videantur cliam Biblia Germa­ nica 1477, Belgica 1548, Vulgata 1552, Pagninus, Arias, Erasinus et Græca. Praxis modi Offensivi, circa Rom. 5, 28.—GennanoCalvinistæ 1560 , 1570, cum Catholicis legunt ; item omnia Biblia Ilollandica, omnia Gallica, Castalio, La- TRACTATUS GENERALES. *74 873 lina Tigurina , cl Beza. Ili omnes Lulhcrum arguunt Praxis modi O/femin, circà Epistolam S Jacobi. — Ignorantiae. Cum Lulheranis in eodem errore sunl Biblia Lutlicrana 1529, 1551, 1568, 1609, habent dictam Epistolam inter Canonicas, tam quia reperito? Germano-Calvinislæ 1558, 1587, 1617, 1626. in Catalogo ct ordine Epistolarum , tùm quia nulla § 2. An justificatio tollat peccata. adusi præfalio eam rejiciens. Idem sentiunt omnes Germano-Calvinislæ ; omnes Galli, omnes Hollandi, Protestantes communiter volunt peccata non om­ Castalio, Latina Tigurina, Beza. nino deleri sed tantum non imputari ; apud Bellarm., Notatio ad § 3. — Præfalio Lutheri in Epistolam S. lib. i dc Bapt., cap. 13.—Omninò deleri peccati per Jacobi, cujusque arbitrio permittit agnoscere eam baptismum, habet Concilium Trid., sess. 5, decreto Epistolam ul canonicam, vel eam rejicere. El tamen de peccato originali, § 5. in eadem præfalionc fatetur Luthcrus , ex eà Epislolà Praxis modi defensivi, circa Lue. 15,22. — Ludie­ desumi fimiuni argumentum pro justificatione cx ope­ ra nornm Biblia tredccim legunt : Ad ferte stolam ribus. Iloc posito, si Lutberanus, potestate à Lulhero optimam ( das best klcyd ). — Ista lectio à nostra multimi distat : Adfertc stolam primam. Unde petimus sibi facta, Epistolam S. Jacobi habeat canonicam, polcrilnc fieri, ut conlrà expressam Scripturam credat rationem mutationis, juxta part. 1 , sect. 4 cl 5. — Luth eranus solam fidem justificare? Dicent idem esse stolam primam, cl stolam optimam. — Repi. Isla responsio non procedit, juxta part. 1 , Sectio iv. De erroribus Hollandorum Bibliis insertis. sech ici 5. Deindè, si idem valent, stola optima cl Jl. .In sanguis Domini sit in Calice. stola prima, supervacanea fuit mutatio. Negat Catechisms Heidelbergensis quæst. 78. Nùm Praxis modi Probativi, circa Luc. 15, 22. — Legimus ergi) panis et vinum fiunt ipsum corpus et sanguis Do­ in editione nostri Vulgata : Adfertc stolam primam. mini? et respondet: Nequaquam. — A ffinnal conci­ Hanc lectionem probamus ex Scriptura, per os SS. lium Trid., sess. 15, can. 1. Patrum juxta pari. 2., sect. 4.—S. Augustinus, QuæsL Praxis modi Defensivi, circli 1 Cor. 10,16.—Legunt Evang. lib. 2, quæst. 53 : Stola prima est dignitas sex priora Hollandorum Biblia : Calix gratiarum ac­ quam perdidit Adam.—S. Hieron. Episl. 146 : Proferte tionis , quem gratias agentes bibimus (dien vxo danctzstolam priorem , et induite eum , stolam quam Adam peccando perdiderat. — S. Ambros. in cap. 15 Luc. seggende dzincken).— In nostris Bibliis legimus: Ct.lix benedictionis cui benedicimus : undè petimus ra­ Proferte stolam primam.—Habemus lectionem nostram legitime probatam ex Scriptura , |>cr principium com­ tionem mutationis, juxta part. I, sect. 4. — Dicent : Græcum tam posse significare, gratiarum mune. Videantur etiam Biblia Germanica 1477, Bel­ actionis, quàm benedictionis. — Repl. Hæc responsio gica 1458, Vulgata 1511, 1552; Pagninus, Arias, Erasmus cl Græca. non est juxta part. I, sect. 4 cl5. Deindè, non que­ ritur quid |iossit significare verbum græcum, secun­ Praxis modi Offensivi, circà Luc. 15,22.— Biblia dum se sumptum, sed quid hic, i Cor. 10,16, sipiificet. Ilollandica 1G57, in gloss* testantur legi ex greco : Postea, si nobis integrimi sil legere : Calix benedictio­ Stolam primam (die ccrsic stole ). Videantur Castalio, nis, cui benedicimus; ergò quaerenda erit Ecclesia, in Latina Tigurina, Harmonia Calvini 1614. Hi omnes quà agnoscitur Calix benedictus et sanclificalus. No­ condemnant lectionem Luiheranam. tandum insuper in nullo textu græco reperiri, quem In eodem cum Lulheranis errore sunt septem Biblia bibimus ; adeò ul non tantam mutatione peccaverint Gcrmano-Calvinislarum, quatuor Gallorum septem ista Biblia, sed el additione. Hollandorum. Praxis modi Probativi, circli I Cor. 10, 16. — Le­ § 5. An Epistola S. Jacobi sit canonica. gimus in editione nostra Vulgata , Calix benedictionis, Negant Lulheranonim Biblia 1535, A. 1555, B. cui benedicimus. Hanc lectionem probamus cx Scrip­ 1540, 1548, 1566, 1572, 1575, 1582, 1589. Affirmat tura, per os SS. Patrum, juxta part. 2, sect. 4.— concilium Trid. sess. 4. Eodem modo legitur in comment, ad I Cor. 10, inter Praxis modi Defensivi, circa Epistolam S. Jacobi.— operaS. Hieron.—S. Ambrosius, in cap. 10 I ad Cor. : Cùm dicta Biblia Lutlicrana ponant Epistolam S. Ja­ Calix benedictionis quem benedicimus. — S. Irvnxus. cobi extra numerum canonicarum, petimus rationem lib. 3, cap. 20 : Calix benedictionis.quem benedicimus, innovationis, juxta part. 1, sect. 4, 5. nonne communicatio sanguinis est Christi ? — Habemus Praxis modi Probativi, circa Epistolam S. Jacobi.— lectionem nostram probatam ex Scriptura , per prin­ Probamus Epistolam 3. Jacobi esse canonicam, per cipium commune. Videantur etiam Biblia Germanica os SS. Patrum, juxta part. 2, sect. 4.—S. Hierony­ 1 477» Vulgata 1511 et 1552; Arias, Erasmus el Græca. mus, de Script. Eccl.: < Jacobus unam tantam scripsit Praxis modi OIfelisivi, circli 1 Cor. 10, 16. — Biblia « Epistolam , quæ de septem Catholicis est. > Vide Ilollandica, 1657, legunt : Calix gratiarum actionis cui phires ex antiquis apud Bellarm. de Verbo Dei, lib. 1, gratias agentes benedicimus. Hic habemus benedictio­ cap. 18. — Habemus sententiam nostram legitime pro­ nem Calicis, qu.e importat sanctificationem, consen­ batam per principium commune. Videantur Germa­ tiente Glossò Bibliorum Hollandicoram 1582. El de­ nica Biblia 1577, Belgica 1548, Vulgata 1511, 1552, bere tantam verti hoc loco cui Iwneilicimus, habet glossa Bibliorum 1637. Insuper nobiscum legunt quaPagninus, Arias, Erasmus. 28 TH. i 875 876 DE CONTROVERSIIS tuor Gallorum biblia ; quatuor posteriora GermanoCalvunstarum ; duodecim posteriora Lulberanorum ; quitas accedimi Latina Tigurina cl Be za. Hi omnes improbant errorem fratrum suorum. Cum ilollandis in errore sunl tria priora Biblia Gcrinano-Calvinistarum , quæ legunt : Calix gratia­ rum actionis cum quo gratias agimus, (mil welchen wir danclsagen.) Eumdem errorem habent Biblia I.uthcrana 1519. § 2. /in in Eucharistia maneat substantia panis. Affirmat Calechismus Heidelb. quæsl. 78. Negat concilium Trid., sess. 15, can. 2. Praxis modi Defenski, circa Marc. 14, 22.—Legunt » Biblia ilollandica 1637 : Cùm benedixisset, fregit illum (scilicet panem) et dedit illum (scilicet panem) ipsis. (gaf hcl hacr.) —In nostris Bibliis legimus : Accepit Jesus panem, et benedicens (regit, el dedit eis, el ait. I nde petimus rationem mutationis, juxlà part. I, sect. 4 et 5. — Dicent esse manifestum, juxtà idioma Belgicum, requiri expressionem relativi, illum el eum. —Repi. Illud relativum ne quidem semper exprimi in Bibliis Belgicis ; sic enim Marc. 14,22, legunt Biblia ]anbdana anni 1556 : Ciim gratias egisset, fregit illum, ct dedit, el dixit; ubi post dedit, non addiderunt cum, ut faciunt Biblia Ilollandica 1637, licet non sit major ratio addendi relativum uni, quàm alteri. Et ne forte dicant Embdanos non satis intellexisse proprietatem lingua* Belgica), legunt, Marc, li, 22, eodem cum Ernbdanis modo Biblia Belgica anni 1582, Delphis impressa. Item Biblia Belgica 1612, Dordraci im­ pressa. Item novum Testamentum 1591 , Lugduni Batavorum impressum. Possunt illa sufficere , ut ostendamus non esse manifestum, quòd juxlà proprie­ tatem linguæ Bclgicæ ista relativa debuerint neces­ sario exprimi. — Neque instando dicant priores im­ pressiones Belgicas, ante annum 1637, non esse translatas ex græco, quia certum osi ncque in greco neque in latino ista relativa exprimi. Praxis modi Probativi, circa Marc. Ii, 22. — Legi­ mus in editione nostri Vulgatà : Accepit Jesus panem, ct benedicens (regit, ct dedit cis, ct ait. Hanc lectionem probamus ex Scripturi, per os SS. Patrum, juxtà part. 2, sect. » S. Hieronymus, Episl. 150, ad llcbid. : < Nos audiamus panem, quem fregit Dominus, < deditque discipulis suis, esse corpus Domini Saha< toris, ipso dicente ad cos : » Accipite et comedite , < hoc est corpus meum. > Et mox : tSi ergò panis, qui i de cœlo descendit, corpus est Domini ; et vinum , < quod discipulis dedit ; > et mox : < Ncc Moyses dedit • nobis panem verum, sed Dominus Jesus, ipse con< vivaci convivium ipse comedens, ct qui comeditur. > Et comment in Marc. S. Hieronymo tributus. — Habemus lectionem nostram probatam cx S. Scripturi, per principium commune. Videantur etiam Vulgata IMI, 1552; P.igniuns, Arias, Erasmus et Greca. Pretti m di Offensivi, circa Marc. Il, 22, — Jam S’iprà vidimus diqua Hollandonnn Biblia , saltem pro fruir ben legere. Legunt cum prioribus Hollando- rum Bibbi, Gallica <555, 1556, 1570» 1565, 1577— Cum Ilollandis errant Galli 1622. § 3. An traditiones sint utiles. Negat Synopsis pur. Thcol. Disp. 4 : De Sacr. — Pro­ bamus lectionem nostram ex S. ScriplurA, per os SS. Patrum , juxtà pari. 2 , c. 4. — S. Ambrosius, in 2 Thess. 2 : Itaque, fratres, state, et tenete traditiones.— Idacius Clarus : Itaque, fratres, state, el tenete traditionem Habemus lectionem nostram legitimé probatam ex Scripturà, per prjncipium commune, \ ideanlur cliam Biblia Vulgata 1511, 1552; Arias et Græca. Praxis modi Offensivi, circà 2 Thess. 2, 15. — Biblis Ilollandica 1657, declarant, se hic non errasse ex inadvcrlenliA ; ponunt enim in Glossò ex græco : Tenete traditiones (over le veringen). Priora duo gallica similiter habent : Tenete traditiones (les traditions). Priora tria Germano-CalviuisUirum : Tenete quod id tradidi vobisfas so ich cuch angeben hab).Itcm cliam Lutberana 1320 ct Beza. Cum Ilollandis in eodem errore sunt duo posteriora Biblia Gallica : Tenete doctrinas (les enseignements). Item quatuor posteriora Germano-Calvinislaruni : Tenete institutiones, et duodecim Luthcrana. Sectio v. Dc falsificatioribus Dibliorum Gallo- Calvinistarum. § I. An sola Fides justificet. Aflirmant Gallo-Calvinislæ , art. 20 Confessionis suæ. Negat concilium Trid., sess. 6, can. 9. Praxis modi Defcnsivi, circà Calai. 2, 16.—Lcgunl Galli in Bibliis 1622 : Homo justificatus csl solimi per fidem (seulement par la foi). — In nostris Bibliis le­ gimus : Non justificatur homo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu Christi. Unde petimus rationem muta­ tionis juxtà part. 1, sect. 4, 5.—Dicent forte eam lec­ tionem coincidere cum nostrà, aul esse magis confor­ mem textui Græco. Repi. Ea responsio non est conformis, part. 1, cap. 4 et 5. Deindè , si versio illorum eoincidat cum noslrà, jam frustrò mutatum csl. Esse autem magis conformem textui græco, sufficienter probari non potest. Praxis modi Probativi, circa Galat. 2, 16. — Legi­ mus in editione nostrà Vulgatà : Nem justificatur homo ex operibus legis, nisi per fidem Jesu Christi. Hanc lectionem probamus cx Scripturit, per os SS. Patrum, juxtà part. 2, sect. 4. S. Augustinus, Expos. 878 TRACTATUS GENERALES. 877 Episl. ad Galat. : Sed scientes , quoniam non justifi­ § 3. An quis possit excidere à fide. catur homo ex operibus legis , nisi per Fidem Christi Negant Gallo-Calvinista», Conf, art- 21, Calv. Ins­ Jesu.—S. Micron. Comment, in Epist. ad Calat, c. 2. til. lib. 3, cap. 2, § 12, Catcchis. Hcidelb. qtÓBSt. 21. Affirmat concilium Trid., scss. 6, can. 23. Non justificatur' homo ex operibus tegis, nisi per Fidem Praxis modi defensivi , circa I Cor. 9, 27. — Jesu Christi.—S. Amb. in Galal. 2 : Non justificatur Legunt posteriora duo Gallo-Calvinistarum Biblia • homo ex operibus legis, nisi per Fidem. Corpus meum in servitutem redigo, ne quo modo, aim Habemus lectionem nostram probatam ex Scripting, aliis prœdicavcro, ipse inveniar non recipiendus (afin per principium commune. Videantur etiam Biblia qu’en quelque manière, etc., moi-même rie sols trouvé ( Belgica 1518, Vulgata 1511, 1552; Pagninus, Arias, non recevable ).— In nostris Bibliis legimus : Castigo Erasmus. corpus meum, ct in servitutem redigo, ne forfè, cùm nine Praxis modi Offensivi, circa Gal. 2, 16.—Priora prœdicaverim , reprobus efficiar. Ende petimus ratio­ duo Gallo-Calvinistarum Biblia habent : Nisi per fidem nem mutationis, juxlà part. I, sect. I el 5. Dicent (sinon par la foi); et 15G5, sed per fidem. Nullibi hic comparet illud, solimi, quo lamen Calviniste tanto­ cum locum, 1 Cor. 9,27, esse intelligendum juxtà analogiam fidei el vocem , reprobus , ibi non opponi, pere indigebant, ut sententiam suam , de solà fide electo , ul docci Beza; ac proludè non vertendum, re­ justificante firmarent. Cum istis legunt septem Bollatiprobus, nequis incautior erret, sed melius , non reci­ dorum Biblia, septem Gemiano-Calvinislarum, tredepiendus ; quòd illius verbi significatio modificetur per cim Lutheranorum, Latina Tigurina et Bcza. voces, aliquo modo. — Repi. Il»c responsio non est Observa hic in pejus profecisse Gallo-Calvinistas ; et ab omni consensu Catholicorum cujuscumque tem­ juxta part. I, sect. 4 et 5. Deinde , quid sibi volunt poris , Calvinianorum Germaniæ , Hollandonnn, et ista verba : Intelligeudam esse Scripturam juxtà anato» Lutlieranorum recessisse ; quod an malam fidem re­ giant fidei? Cujus fidei ? Niim CatholicæT nouliqnam. doleat quisque judicet. An Lutherans»? nihil miniis; sunl enim Lutberani in hàc quaestione Calvinisti contrarii. Cujus ergò fidei ? § 2. An sit velitum facere imagines, ul serviatur Deo. Quin dicitis aperte : Calvinislicæ? Absurdum. Affirmat Calechismus Gencv., dom. 23. Negat con­ Praxis modi Probativi, circa 1 Cor. 9, 27.— Legunt cilium Trid., sess. 25. Biblia nostra vulgata : Castigo corpus menât, ct in ser­ Praxis modi Defensivi, circa Rom. 2,22.—Legunt vitudinem redigo, ne forte, cimi aliis prœdicaverim, re­ tria priora Gallo-Calvinistarum Biblia : Abominaris probus efficiar. Hanc lectionem probamus ex Scripturà, imagines (les images). — In nostris Bibliis legimus : p r os Sanctorum Patrum ; juxtà pari. 2, sed. 4. Qui abominaris idola. Unde petimus rationem muta­ S. Aug. de Agon. Christ, cap. 6: Castigo corpus meum, tionis, juxlà pari, i, sect, i et 5. ne forte aliis prœdicans , ipse reprobus inveniar. — Hic nullum palet effugium, nisi dicant sc initio præ- S. Ambros. in 1 Cor. 9: Ne forfè aliis prœdicans, ipse tensæ Reformationis suæ indiguisse istà falsificatione, reprobus inveniar. — S. Cyprianus, de sing. Cleric. : ut catholicos imaginibus addictos ab iis deterrerent. A’c forte aliis prœdicans, ipse reprobus inveniar. Praxis modi Probativi, circa Rom.ì, 22.—Legimus Habemus lectionem nostram legitime probatam cx in editione nostri Vulgatà : Qui abominaris idola. ScripturA, per principium commune. Videantur Biblia Hanc lectionem probamus cx Scripturi , per os SS. Germanica 1477, Belgica 1518. Vulgata 1511, 1552; Patrum, juxlà part. 2. sect. 4.— S. Ambrosius, in Pagninus, Arias el Erasmus. cap. 2 ad Rom. : Qui abominaris idola.— Sedulius Praxis modi Offensivi, circa 1 Cor. 9, 27. — Duo ad Rom. : Qui abominaris idola. priora Biblia Gallo-Calvinlslarum legunt : Ne contin­ Habemus lectionem nostram probatam ex Scripturi, gat , cimi aliis prœdicavero, meipsum reprobari ( afin per principium commune. Videantur etiam Biblia qu'il if advienne que quand j'aurai prêché aux autres, Germanica 1477, Belgica 1518, Vulgata 1511, 1552, moi-même sois réprouvé). Omnia Biblia Ilollandica Arias, ct Pagninus cum Erasino, simulacra, cl Græca. habent : Ne ipse reprobus fiant (verwoz pcliich). Ilà Praxis modi Offensivi circa Rom. 2, 22. — Legunt etiam omnes Germano-Calvinista» ; omnes Luihcrnni: Biblia Gallica 1622 : Abominaris idola. Omnia Ilol­ Castalio, rejectaneus: Latina Tigurina, reprobus: Bcza landica legunt: Qui abominaris idola. Omnia Gennanorejcctaneus, quam vocem explicat per vocem reprobtis. Calvinistarum : Abominaris Deos falsos. (Gœlzen.) Hi omnes ostendunt Gallo-Calvinistas à majoribus , Ilà cliam Lulherana 1529 et 1534, reliqua legunt, cl fratribus suis deflexisse, ut errori suo patrocina­ idola. Subscribit Boza. rentur. Pars iv. Destruuntur omnia Protestantium Biblia vulgaris versio­ ni*. simul ct separatim sumpta. Quia ministri Protcslnntiinn nihil magis urgent pu­ blicó, nihil magis inculcant privatlm, sive apud in­ doctam plrlM»m, quàm salutem nostram ex Scripturis suens et divinis petendam esse; nenuc in ætcrnæ sa- DE CONTROVERSIIS 880 •79 linis negocio fidem mortalium ulli habendam ; et con* in catum. El notat in Iribus vetustis codicibus legi, queruntur notitiam verbi divini, cl lectionem sacrorum Iste, scilicet veniet. Ex quo verbo argumentatur fibrorum populo per Catholicos ereptam ; non inutile contra substantialem Christi Domini in SS. Euchafuturum existimavimus, si ipsas Bibliorum Protestantístió praesentiam; adeóque in malcrió fidei contestata. iium vulgares versiones lotas ct omnes aggrederemur, — Aliud, Joan. 8, 27, Beza legil: Quod de Patre eis ostendentes nihil illis certe ct infallibilis auctoritatis loqueretur. Nos ex graco legimus, fatente Bczó: Quia tribuendum esse, neque in illis lutò fundari posse Patrem eis dicebat Deum ; quod testimonium insigne ullum articulum fidei. est pro divinitate Salvatoris. Hæc iterimi materia est fidei gravissima.—Quintó, probatur ex diversó ejus­ dem graeæ vocis interpretatione. Sic legil Boza, { Secto piuma. —De insufficientià fìiblionim Protestan­ Joan, 5,6: Spiritus is est qui testificatur, quòd spiritus dum. est veritas. Eodem fere modo legunt Biblia Lutheran* ctHofiandica; Gallica nobiscum legunt; Calvino-GcrEa probatur primó, ex ratione translationis. Nulla manica variani. Illud autem explicat Boza de testimo­ cnim versio cx hebreo, vel graco facta est authen­ nio spiritús privati circi uniuscujusque justitiam; ct tica cl canonica, ex naturò suà; quia, ut aliqua ver­ vult Gracum iri, significare quod. Vulgata lectio ha­ sio sil authentica, requiritur sufficiens auctoritas pu­ bet : Quoniam Christus est veritas ; quæ verba expli­ blica. Nulla cliam versio, ex doctrinó Proteslanlium, cationem Beza! non admittunt. — Sexid probatur ex est authentica; dc quo vide Synop. pur. Thcol. Disp. 5,thes. 11.— Probatur secundó, cx qualitate trans­ diversitate lectionis graeæ, orlò ex diversitate inter­ punctionis. Sic nos legimus Marc. 16, 9: Surgens au­ ferentium. Nam illi sunt homines fallibiles: dc quibus tem mane prima sabbati, apparuit primo Mariœ Magda­ non habemus absolutam certitudinem , quòd in trans­ lena9. Nobis csl distinctio post terminum, aaCtórou, ct ferendo non erraverint. — Probatur terlió, ex con­ consequenter tenemur credere resurrectionem con­ fessione transferentium. Nam translatores BHilionnn tigisse mané, idque primó sabbati ; ex quo tempore Luthcranorum, cl aliorum, in prafationibus petunt derivatur celebratio Paschæ, ct diei Dominici. Beza sibi ignosci, si in quo erraverint.— Probatur quartò, cx erroribus in translatione repertis ; dc quo sufficien­ tamen 1556, legit, quasi ex graco: Quiim autem re­ surrexisset Jesus, mane primo die hebdomada: apparuit ter actum in procedentibus. primùm Mariœ Magdalena9 ; et tamen ipsum gracum Bezæ 1601, habet distinctionem post vocem, caSCárov, Sectio ii. — Protestantes non posse provocare ad tex­ sicut nos habemus. (Vid. S. Hieronym., episl. 150, tum grœcum, tanquàm authenticum. quæst. 5; S. Dionys. Alexandr. episl. 1. ) — Sic nos et Protestantes, Luc. 25, 45, legimus : Arnen dico tibi: Primó quia non constat cerló, Mallhæum grace Hodie mecum eris in paradiso. El tamen, juxta Bezam, scripsisse , cl non hebraico: S. Hieronymo posterius aliqui postposita distinctione, particulam, coni asserente, Praf. in quatuor Evangelia ; el S. Irenæo, junxerunt cum verbo, Hyw, ul sensus sil: Amen dico lib. 5, cap. 1. Secundó, quia non constat cenò, S. tibi hodie, mecum eris in paradiso. — Septimo proba­ Marcum grace scripsisse, cl non latiné. (Vide Bellarm. de Verb. Dei, lib. 2, cap. 7. ) — Terliò , quia licèi tur cx diversitate lectionis gr.ecæ, orlò cx diversilate aspirationis. Greci antiquitus non utebantur spiritibus constet ipsas originales auctorum canonicorum Scrip­ cl accentibus, sicut cx multis hujus temporis scrip­ turas esse authenticas, non tamen constat descriptas toribus constat, cliam fatente Bczâ, in 1 Cor. 2, 9. copias, vel impressa ex istis exemplaria esse authen­ El tamen cerium est, Hcbr. 5 , 6, ex soló diversitate tica. — Non probatur cx Deui. 17, 18, exemplaria, spiritus, oriri diversitatem textus. Nos legimus: Chris­ seu copias quasvis esse authenticas. Ibi enim sic le­ gitur : Postquam autem sederit in solio regni sui, des­ tus vero tanquàm filius in domo suà. Beza : At Christus, ut filius, domui suæ pnrest, aurcO. Quod testimonium eri bel libi Deuteronomium , accipiens exemplar à sacer­ dotibus Levitici tribus. Vides, cx mandato Dei, accipien­ insigne est pro divinitate Christi ; nam , inquit Scrip­ dum frisse cxemplaru Sacerdotibus Leviticœ tribus; ut tura , Hcbr. 5, 5; Moyses fidéliserai in tota domo ejus, scilicet Dei, nonsuó , tanquàm famulus, ibid. Christus quod in originali erat authenticum, interveniente aucto­ vcrò, lampiàm filius, in domo suà.—Et lamen Hebr. ritate publicó sacerdotum Leviticæ iribûs fieret authen­ 5, 6, aureo, ipsius, non , sud. Quomodò Erasmum ticum.—Quarto, quia ingratis exemplaribus maxima convincet Beza , si Apostolus nec spiritum asperum, csl interdùm varietas, falente Bezò, prafat. in novum nec lenem voci avroG, apposuerit? Si conjecturas attu­ Testamentum , 1556. Quid in illà varietate erit au­ thenticum?— Exemplum sit ex 1 Cor. 15, 51, ubi lerit Beza , conjecturas adferci cl Erasinus, meritoque nos cx graco legimus : Omnes quidem resurgemus, dicet non sufficere lectionem solis conjecturis stabi­ sed non omnes immutabimur. Beza cx alio graco exem­ litam, ul probetur divinitas Christi Domini.—Octavó plari legil: Non omnes quidem obdormiemus, sed omnes probatur ex diversilate leclionis graeæ, orló cx diver­ mutabimur, quæ est contradictoria prioris leclionis in sitate accentus. Ita Hebr. 9,2, communiter noslegimus nuierü gravi. Vide S Hieronym., Episl. 152; S. Hi­ ¿vía, accentu in penultimó, adeò ul sit adjectivum ct lar, in Psalm. 52. — Aliud. Art. 1,11, Boza legil : femininum singularis numeri sensumque faciat : Pro­ positi* panum , quæ dicitur sapeta. At ¿-/ca, accentu Ita remet. quemadmodum spectastis ettm proficiscentem TRACTATUS GENERALES. M2 881 in antepenu.timà , adjectivum cl neutrum pluralis nu* Ratio secunda, ex diversitate punctorum. Hæc enim ab initio hebrææ linguæ nen fuisse conjuncta, com­ meri, sensum fácil : loca, de quibus loquilur Apo­ stolus esse sancti. Priorem lectionem nos sequimur et munissima habet sententia. Ex eorum diversitate oriri diversitatem leclionis, noiorium csl. — Exemplum : Erasinus ; Beza falcine cam reperiri in quibusdam co­ Jsai. 9, G, dicitur dc Christo : Vocabitur Deus. Judæi, dicibus , cl sequitur lectionem [poslcriorem. Possent mutatis punctis, ex passivo fecerunt activum, vocabis. hujusmodi exempla adduci mulla ; sed nihil opus est Et sic enervatur insigne testimonium pro divinitato in re planò.— Nonò probalur, quia Protestantes re­ Christi. — Luthcrani 1529, pro Deus, legunt, Potes­ jiciunt quandoque omnia cxcmpìaria greca. Exem­ tas. Hem 1551, 1555, A. <555, B. 1540, 1548,1566, plum , Mallii. 10,2, in omnibus exemplaribus greets 1572, 1575, 1582, 1589, 1609. Item Biblia Hollanel Latinis legitur : Primus Simon qui dicitur Petrus. Ilà dica 1581, 1582,1612,1614. Al vcrò 1657, Deus foriis. el Biblia Lutherana, llollandica, Gallica el Germanica Gallica 1555, 1554, Dieu fort. Calviniana Germanica Calviniana. 1558, 1560, 1570, 1587. Deus fortis, Heidelb. 1601 , Adversus ejusmodi consensum, à Prolcslanlibus 1617. (Vid. S. Hicronym. in cum loc. Bellarm. de agnitum , conatur ea verba in dubium vocare Beza, Verb. Dei, lib. 2, cap. 2.)— Aliud : Isai. 62, 11, le­ quandò scribit de voce npfiroc: < Quid si hocvocabu< Ium ab aliquo additum sit, qui Petri primatum vellet gitur: Ecce Salvator mus reni/. .Mutatis punctis, legum Judæi: Ecce salus tua venii; quam salutem referunt < stabilire? nihil enim sequitur, quod cohæreat. > Ilà Beza, quod existimat ofliccre errori Proteslanlium, ad ipsum Deum Patrem, non ad Christum. (Vid. S. Micron. in cum loc. )— Biblia Lutherana male legunt audaci temeritate cupii clusum. Bezæ videtur nihil sequi, quod cohæreal ; ergo Bezæ fil verisimile, voca­ cum Judæis, licit., <529 , 1534,1555, A. 1155, B. bulum KfAro; (etiamsi repcrialur in omnibus exempla­ 1540, 15-18, 1566,1572, 1575, 1582, 1589, 1609; ribus græcis cl lalinis; etiamsi ejus sensus exprimatur item llollandica 1581, 1582,1602,1612, 1614, 1657. In editionibus vulgaribus) ab aliquo additum, qui Petri Gallica bene legunt, 1553,1554. Male ilerùm Calvi­ prinalum vellet stabilire. Quid hoc est, nisi contra niana Gcimanica, Ileyl. 1538,4560, 1570, 1587 9 conscientiam pervertere verbum Dei ? 1601, 1617. Aliud : Jerom. 53, 6, legimus : Hoc esi nomen, quod vocabunt eum (id csl, quo vocabitur Chris­ Sectio ni.— Protestantes non posse provocare ad tex­ tus) Dominus justus noster. Quo probahir dividila* tum hebrœum, tanquàm authenticum. Christi. Judæi, mutato uno puncto, lotum hoc argu­ mentum eludunt. Nobiscum bene legunt Biblia Luthe» Licèi, quæ haelenùs dieta sunl de lexlu greco , rana, llollandica, Gallica, Calvinianorum Germante. etiam prò magna parte applicari possint textui hebreo, In istis exemplis discrepat nostra vulgata u puncluavisum lamen, posi D. Veroniuin , rationibus quibus­ tionc; et, ut vidimus, varia Proteslanlium Biblia se* dam demonstrare provocationem Proteslanlium ad quui tur noslram lectionem, contrà Judæorum punctextum Ilebreum, non esse priori solidiorem. —Ba­ tualioncm. Dicam ergò Protestantes ulra, in istia lio prima, ex ambiguitate lextiis hebræi. Ambiguum exemplis, lectio sit divinaci canonica ; itàut articulus vocamus textum, quandò idem locus, eadem vox, fidei in cà securè fundetur. Judæorum auctoritas idem verbum diversis ac discrepantibus modis, ob prestò non est, quia ab iis recedunt. Calholicæ Ec­ causas rationabiles alque urgentes explicari potest. clesiæ auctoritas si ipsis sufficit, congratulamur: de­ Hoc amem apud Hebreos contingil, ex diversi­ late signilicalionis unius ejusdemque vocis. Con­ bebit enim et in aliis sufficere. tingit , quòd idem verbum in variis conjugationibus Ratiolcrlia, quia Judæi corruperunt Biblia. Exem­ habeat non raro contrarias significationes : imò plum : Ps. 21, 22, 17, legit Vulgata: Foderunt manus idem quandoque contingil circa idem verbum in meas ct pedes meos. Quæ est insignis prophetia de cru­ cifixione Christi. Legum Judæi : Siati leo manus mece, eàdeni conjugatione. Quid , quòd eadem vox cl etc. Luthcrani, Hollands, Galli, nobiscum legunt; Caldiversæ signilicalionis radicibus descendal ; quòd maxima sil quarumdam vocum similitudo ; quòd vinistæ Germani initio cum Judæis, posleà nobiscum. linone dissimiles cumulentur; quòd integre voces —Aliud : Isa. 55, 8, legil Vulgata : Propter scelus po­ subaudiantur, cl vicissim redundent? Hæc, cl similia puli mei percussi cum. Hoc in singulari de Christo ac­ habet Pagninus. cipitur. Judæi nunc in plurali legunt de populo Israe­ litico. Nobiscum legunt Biblia Lutherana, Hollandica, Posi là hòc diversitate, non quaeritur quid probabi­ Gallica, Calvino-Germanica. — Aliud Zactariæ 9, 9 liter, cl incongruo modo dici possil, sed quid adeò Vulgata legil : Ecce rex tuus veniet tibi justus et salixcerio el indiibitatò asseverandum sil, ul secura fide tur. Nunc Biblia Hebraica legunt, salvatus. Quam de­ acceptetur pro divino. Ipsi Protestâmes omnem signi­ pravationem Judæi invexerunt, ne Christum agnosce­ ficationis hcbraicæ diversitatem insuis Bibliis non ex­ rent Salvatorem mundi. Lutherana «Biblia nobiscum presserunt ; uti ncc exprimi polcsl sine ingenti confu­ legunt 1529, sed legunt, adjutor, in sequentibus. Hos sione; de quo videri potest versio Belgica anni <637, sequuntur llollandica, nisi quòd anno 1637 legant, cum suis glossis. — Docendum igitur illis incumbit, Salvator. Gallica, Salvator. Calviniana Germanica illud quod non expresserunt, non fuisse exprimendum, 1558,1560, 1570,bene; alveròlegunt, adjutor, 1587, ct illud , quod expresserunt, fuisse à Spiritu sancio 1601, 1617.—Aliud : Zacharte 9, 11, legit Vulgala x intentum. DE CONTROVERSIIS 884 485 Tn in sanguine Testamenti (ni emisisti vinctos deìaci, in facias translationes ; quod iterum credit in veri» mi­ nistrorum suorum ; A quibus tamen didicerat homini­ quu non erat aqua. Hoc testimonium de Christo, quibus­ bus non credere. Ista vcrò religiosissima translatio dam mutatis, detorquent Judæi ad Synagogam suam. non potesl impedire, quo miniis ipsi dicatis eam non — Luinerana Biblia malè <529, et benè in sequenti­ esse Scripturam sacram, nisi quatenus pressi ct pleni bus. Hollandica benè. Gallica pervertunt. Calviniana respondet authenticæ. Iteret populus, el nescii in qui­ Germanica malè 1538, 1560, 1570, et iterùin benè, bus ista iranslalio pressé et plenè respondeat aulhen4M7, Ifiol. KM7. His positis, quilibet judfcel an Protestantes sint lira, in quibus varò ncc pressé, nec plenè respondeat admittendi , provocantes ad textum hebræum, pro authenticæ. Prasumit insuper de ministrorum suorum stabiliendo fidei dogmate. Si enim velint Judæis per religiosA sinceritate, quòd ncc ipsi sciant, in quibus omnia assentin’, necesse erit ul el coruni deprava­ suorum iranslalio respondeat authentic, quòd loca tiones acceptent, quod alienum est à viris bonis. Sin non respondentia fecissent authenticæ respondere, si­ autem non per omnia assentiuntur Judæis, quid in­ quidem ea scivissent. venient, quod sufficienti fundamento contri Catholi­ Magis angitur populus, quandòministros suos audit cos allegent Î confitentes esse magnam diversitatem exemplarium gracorum, etiam in locis ad fidem perlinentibus ; esse Sectio iv.— Communis consideratio ex procedentibus. frequenter variam ejusdem graeæ vocis interpretatio­ Docent Protestantes Deum hoc tempore non loqui nem ; esse variam interpunctionem ; varietatem ex as­ hominibus, neque docere quid credendum sil, nisi piratione; varietatem cx accentu. In exemplaribus per Scripturas. Petat populus : Cui Scriptura sil cre­ hebrais esse mullam ambiguitatem cx diversitate sig­ dendum? Respondent : Vulgari Germanico-Belgico , nificationis unius ejusdemque vocis; ex varietate con­ Gallico; quatenus religiosissime translata pressé etpieni jugationum , ex diversitale punctorum, ex maliliA Jurespondet authentica:. An autem ista vulgaris translatio dæorum. Proptereà non miratur quidem quòd dicatis presse el plene respondeat authenticæ, nequii judi­ translationem non esse Scripturam sacram, nisi qua­ care populus, qui exemplaria graca ct Hebrea , à ternis pressé cl piene respondet authenticæ; sed sum­ vobis habita authentica, non intelligit. Crederet for­ mopere miratur sibi mandari ul Scripturà sacrA quærat tasse vobis populus, nisi ipsi diceretis illas translatio­ salutem suam, cùm tamen nesciat quaternis conveniat nes esse Scripturam sacram, quatenus respondet au­ authenticæ ; et meritò prasumit vos idem nescire. Ob­ thentico. Novit etiam populus exemplaria, quæ habetis stupescit vcrò populus considerans varietatem in exem­ graca cl llebraa , cx vestrA confessione, non esse plaribus, in ejusdem vocis interpretationibus, in inter­ originales Scripturas, ab ipsis Apostolis cl discipulis punctionibus, in aspirationibus, in accentibus, m Christi relidas; novit non esse copias publicA aucto­ aliis, à vobis agnosci; ct tamen suas versiones non esse ritate descriptas, publicA auctoritate cum originali Scripturam sacram, nisi quatenus pressé cl plene res­ collationatas; quales etiam in profanis solent exigi pondet rei varkc, quam inierim vos asseritis authen­ judiciis, ne cui mendacium pro veritate obtrudatur. ticam. Fac tamen, in verbo ministrorum suorum, id credere Desperabit proindè populus per ejusmodi Scripturam populum ; quamvis, non credere hominibus, ab ipsisad veritatem fidei perveniri posse, nisi à suis ministris >ncl edoctum. firmius aliquod accipiat solatium. Sed audit populus ù vobis commendari religiosissimi TRACTATUS QUINTUS. DE PERPETUA PROBATIONE FIDEI PER TESTES. Sectio prima. —JuxlA Apostolum llebr. 11, csl fides Testis est qui dc aliquo facto, aliis ignoto, vel dubie sperandarum substantia rerum, argumentum non appa­ testimonium dicil. Testimonium , seu attestatio, est rentium, Et quia non rerum apparentium est fides, pro­ ipsius testis asseveratio. bationem postulat intellects, qui citrâ rei evidentiam, Agemus de perpetuA probatione, quia probalio per vel probationem temere assentitur.— Evidentiam frutestes nunquam recusari potest: quia de traditis sine fetrù quæras in rebus fidei, ul quæ sint de non appa­ scripto, citra testes constare non potest; quia instru­ rentibus per lumen naturale. Sequitur probatione in­ menta fidei nostra dependent à testibus. digere fidem, ne temere credamus. Itaque probatio Sectio ii.— Fundamentum Christianismi refertur. csl testimonium j vel instrumentum, quo fides veri Fides, quatenùs significat assensum mentis , ex constat. Nam probatio testibus, ct fide tabularum con­ ficitur.— Hic autem agemus de probatione fidei per previa Dei gralià, verilati reveíate prasthum, versa­ tur circa S]>crandarùm substantiam rerum non apj>atestes; quatenùs ea distinguitur a probatione per iurentium. Neminem futurum existimamus, in libris UrumtTita. Testimoniis creditur propter testes, honovi TcslwcuU Dumuu nostri Jesu Ghrisu vel rnodicò rumque mlegnUlcm el UdcllUkm. 885 TBACTATl S GENERALES. versatum, qui neget fundamentum Christianismi esse 'idem, quam verbo Dei adhibemus. Quid enim per miversa Evangelia narratur frequentius, suadetur òrliùs, inculcatur uberius, quam fides? Jesus Chri­ stus exegit fidem ab auditoribus et discipulis; et veri­ tas doctrina» ejus merebatur fidem; fidem verbis suis haberi voluit ; et ut nullus esset excusationi locus, ca patravit admiranda opera, quibus cl simplices ct docti meritò ad fidem commoverentur. — Doctores dedit orbi universo, viros fideles, praedicatores veritatis, suasores fidei ; persuasores etiam, iis signis instructos, quæ nec subtilitas gentilium, ncc perversitas Judæorum posset convellere. Ita nimirum oportebat ul ælerna Dei sapientia, per stultitiam cnicis mundum reconcilia­ tura Patri, quæ stulta erant mundi eligeret, quo con­ funderet sapientes; obedienlià sublatura crimen inobedientiæ ; parvis ct humilibus abundanliorcm con­ cessura gratiam, tanquàm ad obcdienliam. fidei, divini ordinatione singulariter dispositis. — Nolumus hic pluribus deducere quæ universis sunt perspectissima. Illud unicum non tàm persuasum, quàm repetitum cu­ pimus : Captivandum esse intellectum in obsequium fidei, ul simus Christiani. Sectio iii.— Christum Jcsum miraculis et testibus fidem meruisse. Numquid ipsum Dominum Jcsum videmus, quan­ tum illa, cui ct ipsi Protestantes credunt, docet histo­ ria, nihil priiis, nihil fortius, quàm credi sibi voluisse; ciim discipuli necdum essent idonei, cum quibus ei ros esset, ad divina percipienda secréta. Quid enim aliud agunt tanta, cl tàm multa miracula , ipso etiam dicente, illa fleri non ob aliud, nisi ut sibi crederetur? Fide ille stultos ducebat ; privato illos S. Scriptura­ rum scrutinio docendos esse, Protestantes existimant. Clamabat ille ut crederetur; Protestantes reclamant. Laudabat credentes ille; Protestantes objurgant. Sed nec testes defuerunt, unde constaret de Domini Jesu auctoritate. Nam in nomine Jesu omne genu fle­ ctitur reverenti^, cœieslium, terrestrium, cl inferno­ rum; ipsàque testantur submissione ei fidem adhiben­ dam esse. Cœlesles spiritus in nativitate ejus testi­ monium perhibent; sequuntur pastores; Magi, per prophetiam eruditi, stellæ ductu Jcsum inveniunt ; Angelis, hominibus, cl olim mortuis de eodem leslantibtis.— Idem nomen testimonium habuit de cœlo, voce ab allissimis delatâ : Hic est filius meus dilectus, ipsum audite. Testimonium invenit in terrà , dicente precursore Joanne : Ecco agnus Dçi, ecce qui tollit pcccetum mundi. Prodiit etiam testimonium ab infernalibus spiritibus, quando clamabant da monia : Quid nobis ct tibi, Jesu fili Dei?— Aliunde Irinum testimonium, el quidem illustrius desumetur, si consideremus quomodò gloriam suam discipulis exhibuerit. Aderant enim Moyses el Elias; et insuper accedebat dc co lo vox Patris æterni. Non quasi cæteros testes , vel alia re­ probaret testimonia ; sed quoniam in Iribus testibus stabit omne verbum.— Ergo Christus Jesus afferens medicinam, quæ corruptissimos mores sanatura erat, 88« miraculis testibusque conciliavit auctoritatem; aucto­ ritate meruit fidem; fide contraxit multitudinem ; mul­ titudine obtinuit vetustatem : vetustate roboravit reli­ gionem; quam non soliim hærelicorum ineptissima novitas fraudibus agens, sed ncc gentium quidem veternosos error, violenter adversans, aliquà cx parte convelleret. Sectio iv.— Quibus Christus voluerit prœdicari fidem. Notum est ex novo Testamento voluisse Christum praedicari fidem omni creatura, doctis æquè ac indo- , dis, simplicibus et exercitatis. Decuit enim ut qui omnes homines volebat salvos fieri, praedicationem ad omnes ct singulos dirigeret. Atque ideò missi sunt ' Apostoli in orbem universum, ut traderent quod ac- J ceperant; nl docerent quod didicerant; ul observa* j tionem mandatorum Christi cunctis proponerent. Nam | si propter cos solos Christus mortuus est, qui cerlA inlclligenlià possunt ista discernere, pene frustra in Ecclesià laboramus. i Nullus autem datur modus cfficacior el facilior deduccndæ veritatis ad omnium notitiam, quàm per te­ stes. Magnum vero testium numerum pro Christo jam produximus, ex domesticis cl alienis ; ex amicis ct inimicis ; cx omni statu , ul veritas neminem possit latere, nisi qui eam defugerit. Sectio v. — Christum voluisse ortedicari fidem per testes. Conveniens cnim erat ul praedicatio fidei, ad omnes directa , universis ad fidem Christi adducendis esset coaptata. Ciim enim esset impossibile 4nc fide placero Deo, justo cx fide vivente; instituit procul dubio ælerna Dei sapientia, infirmitati nostre sese attemperans, cum praedicandi modum, quo non mimis indocti, quàm dodi ad fidem pervenirent. Oportet igilur cum praedicandi modum esse ad persuadendum cùm efllcacissiinuin, lùm facillimum. Eflicacissiinum quidem, ne in­ geniorum subtiliorum perversitate posset perverti, vel potiùs cludi. Facillimum, ne docti, pra indoctis, viderentur ad fidem electi ; cùm apud Deum non sil acce­ ptio personarum ; ct, testante Salvatore nostro, hu­ milibus ct pauperibus singulari modo destinata sit praedicatio Evangeli!. — Modum illum praedicandi cflicacissimum et facillimum tradidit Salvator mundi novissimis antè ascensionem suam verbis : Eritis mihi testes in Jerusalem , et in omni Judœâ, et Samarià, et usque ad ultimum terra*. Solent parentes, ex hAc vitâ abituri, postremis verbis optima quæque suis filiis commendare. Solent filii, parentum suorum amantis­ simi , ultimorum verborum mandatorumque à paren­ tibus acceptorum nunquàm oblivisci. Christus Jésus, quod antè passionem suam frequenter praedixerat et commendaverat, ascendens ad Patrem, rursùm prae­ dicit ct commendat : Eritis mihi testes in Jerusalem, et in omni Judita, et Samaria, et usque ad ultimum terror. Per|M'ndamus hæc verba, tanquàm filii parentis nostri amantissimi ; indè cnim planum fiet, quem praedicandi modum sapicnlissimus Magister voluerit observari; î I ; » DE CONTROVERSIIS 888 M7 Ego habeo testimonium majus Joanne. Opera enim quæ qui «¿¿e simul manifestabit cfficacissimum cl facilli­ dedit mihi Pater ut perfidam ea, ipsa opera quæ ego mum.—Probatio per testes tunc csl facillima, tunc cflicacissima, quandôea fil per tcslcs omni exceptione facio, testimonium perhibent de me, quia Pater misit me: et qui misit me Pater, ipse testimonium perhibuit deme, majores, auctoritate testium dictis ipsorum fidem oonJoan. 5, 11 et 52» ct 5, 51 et scq. — Non indigebat cilhMHe. Unusquisque facile judicat testibus in aucto­ Christus testimonio Joannis, ul qui majus habebat ritate constitutis fidem esse adhibendam, liticò proter­ testimonium; scd utile crat Judæis Joannis testimo­ vus judicatur, qui se dictis talium testium» sub quo­ nium , ut ducerentur ad Christum. Nam hic venit in cumque prælcxlu , opponit.—Sic igitur Evangelium predican voluit Christus, ut Apostoli testimonium testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine, ut perhiberent de ipso, ejusque doctrinà, usque ad ulti­ omnes crederent per illum : non erat ille lux, sed ut testi­ mum terne, Domino scilicet cooperante, ct sermonem monium perhiberet de lumine. Iteriim : Et testimonium confirmante sequentibus signis. Ita Dominus Jesus perhibuit Joannes dicens : Quia vidi spiritum descenden­ auctoritatem majorem testibus conciliavit Apostolis, tem quasi columbam de cœlo , ct mansit super eum. Et verbo eos designans, cl loti mundo cooperationem ct ego nesciebam eum ; sed qui misit me baptizare in aquA, signa eosdem innotescere faciens; quod haberent docti ille mihi dixit : Super quem videris Spiritum descenden­ ct indocti, quod sequerentur facite, ct quod efficaciter tem et manentem, hic est, qui baptizat in Spiritu sancio. retinerent; omnesque illos, tum docti, turn indocti Et ego vidi; et testimonium perhibui, quia hic est Filius protervos aestimarent, qui se tanto auderent opponere Dei. — Antè passionem suam prodixit Apostolis suis, auctoritati. ct discipulis Christus, futurum ul de ipso testificaren­ tur, et propter testificationem multa paterentur : Tra­ Sectio vi. — Dc lenibus ex S. Scripturâ. dent vos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos; et ad prœsideset ad reges ducemini propter me, in testi­ Ab initio mundi per testes (radium, propagatamque moniis illis et gentibus, Mare. 10, 18. Praedixit testifi­ esse veram religionem , nemo nisi temere negaverit. cationem Evangeli! per mundum universum : El prœIn cum finem testimonium Moysis fuisse à Deo adhi­ dicabitur hoc Evangelium regni in universo orbe, in bitum , testatur Apostolus, Ilebr. 3, 5 : Et Moyses testimonium omnibus gentibus : ct tunc veniet consum­ quidem fidelis erat in tota domo ejus tanquàm famulus, matio, Matth. 24, 14. Ideò creavit cos testes subordí­ in testimonium eorum quæ dicenda erant. — De Christo nalos Spiritui sancio. Ginn autem venerit Paracletus, predichili) fuerat in veteri Testamento : Eccc testem quem ego mittam vobis à Patre, spiritum veritatis, qui à populis dedi eum, ducem ac prœceptorcm Gentibus. Isa. Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me; ct cos 55, 4. Quomodò autem praeclarissimum reddiderit te­ testimonium perhibebitis de me; quia ab initio mecum stimonium, tradit S. Apostolus, 1 Tim. 15: Praecipio tibi coram Deo, qui vivificat omnia, et Christo Jesu, qui estis, Joan. 15, 26. El jiosl resurrectionem suam dixit Apostolis: Vos testes estis horum. — Meritò igitur con­ testimonium reddidit sub Pontio Pilato, bonam confes­ venit omnibus veris Christianis, quod Corinthiis dicit sionem. Antea quidem testimonium de scipso perhi­ Apostolus '.Testimonium Christi confirmatum est in vobis. buerat Jesus , quòd mate calumniabantur Judæi; cùm Et, ut loquitur idem Apostolus ad Ilebr. 12, 1 : Tan­ illi conveniret dictum Jercmiæ cap. 29 : Ego sum ju­ tam habentes impositam nubem testium, deponentes omne dex et testis, dicit Dominus. Quia enim Dominus crat, pondus, et circumstans nos peccatum per patientiam cl Deus omniscius ab sterno» etiam solitarium de scipso testimonium tanquàm errare nescii, debebat curramus ad propositum nobis certamen; aspicientes in sufficere. Quod vero esset Dominus, multiplicibus erat auctorem fidei ct consummatorem Jesum, clc. Nubes illa testium ducit nos ad terram promissionis : nam, Libe­ manifestum testimoniis, quorum in antecedentibus rat animas testis fidelis, Prov. 14, 25, ideòque meritò meminimus, ipse Dominus dignatur provocare ad sua opera : Opera quæ ego facio tn nomine Patris mei, hæc unusquisque nostrùm dicit : Adhccsi testimoniis luis. testimonium perhibent de me. Nam per opera Pater Domine, Ps. 118, 51. reddebat testimonium de Filio : cl quot erant opera Sectio vii.— Per testes inchoatam fidem, per testes . ejus miracolosa , tot erant pro Filio testimonia. Et fuisse continuatam. proinde Christus Jesus est testis fidelis, Apoc. 1, 5. Satis jam ostendimus voluisse Christum per testes Est testis fidelis et verus, qui el principium creatura: Dei, fidem prædicari. Sequitur ut declaremus quomodò Apoc 5, 14. Ecce testificatur ul Dominus cl Judex : per testes praedicatio fidei fuerit continuata. Audivi­ Arnen, amen dico libi, quia quod scimus loquimur, et quod videmus testamur, et testimonium nostrum non acmus S. Petrum, post defectionem Judæ, alium deside­ < ipiiii. Et similiter : Qui de cœlo venit, super omnes est. rasse resurrectionis Christi testem. Sciebat ciiim Ec­ Et quod vidit, cl audivit, hoc testatur : et testimonium clesiam sine ministerio esse non posse, cl quotquot ejus nemo accipit, Rursus suam dignitatem probat : Si ad publicum ministerium assumuntur, constitui sin­ gulari modo tcslcs veritatum fidei ; ul continuatis per ego testimonium perhibeo de me ipso, testimonium meum officium testibus, ipsa fidei praedicatio eodem modo non csl vi rum. Alius est qui testimonium perhibet de me ; el scio quia verum est testimonium quod perhibet de me. continuetur. — El ad sequentia prospiciens tempora, Vos mitulis ad Joannem; et testimonium perhibuit ven­ preciaré statuit S. Paulus : Tu ergo, fili mi, Timothee, confortare in gratia, quæ est in Christo Jesu ; et quæ auuti. Ego aulcm non ab homine testimonium accipio, eu*. TRACTATUS GENERALES. BÔO 889 disti à ine per multos lesta, lieve commenda fidelibus ut temeré credatur? Animam nostram dicimus, errore hominibus , qui idonei erunt et alios docere. Primiim ac stullitià irretitam ac demersam, viam, si qua est, commendaverat Timotheo constantem professionem quærere ventatis. Si hoc in Protestanlibus locum non Christianismi, ulqui veritatem evangelicam acceperat habuerit, dent veniam, et innatam nobiscum partici­ à S. Paulo, aliisque testibus à Deo preordinata : Noli pent sapientiam suam; sin id quod diximus agnoscunt erubescere testimonium Domini nostri, neque me vinclum in scipsis, quid impedii quominus simul quæramus ejus; sed collabora Evangelio secundinn virtutem Dei. verum ? Non crai causa, cur Timotheus erubesceret testimo­ Sectio ix.— Modus inquirendi. nium Domini; quamvis enim revera esset testimonium Ilis igitur constitutis, quæ, ul opinamur, ita justa hominum,quatenus tamen illi homines erant preordi­ sunt, ul oblinere apud Protestantes istam causam quo­ nali à Deo ad ferendum testimonium, crat testimo­ vis judice debeamus; dicendum est quo modo viri nium ipsius Domini. Non erat causa, cur Timotheus prestantissimi de verá religione inquirendum esso erubesceret Paulum vinclum; quia hoc predixerat putaverint, ipsarum rationum momenta ponderantes. Dominus , futurum ul testes sui persecutionem pa­ — Iterent initio cunciabundi, diimquerecogitant quid terentur ; lindé ex infirmitate Pauli magis debebat ipsis tenendum, quid dimittendum sit, cunctatio in confirmari. Non erat causa, cur Timotheus erube­ dies major oboritur. Sed quonam modo verum inve­ sceret testimonium perhibere Evangelio, monitus ab niendum sil, cujus amore tcnenlur, necdum perspi­ Apostolo non tam suum esse, quod perhiberet testi­ ciunt. Sæpc ipsis videtor non posse inveniri verum ; monium, quiim ipsius Domini. Ita fortissime eum in­ inagnique fluctus cogitationum suarum in libertinorum citat ad collaborandum Evangelio secundùm virtutem suffragium feruntur. Sæpè rursùm intiientes quantum Dei. Et ideò dixerat: Admoneo te ul resuscites gratiam possunt, mentem humanam limi vivacem , tam saga­ Dei, quæ est in te per impositionem manuum mearum. cem, tàm perspicacem, non putant latere veritatem, Quæ audivit Timotheus ab Apostolo conformia testi­ nisi quòd in eà quærendi modus bleat, cumdemque moniis Apostolorum reliquorum , qui simul cum Ti­ illum modum ab aliqué diviné auctoritate esse sumen­ motheo veritati ab Apostolo audilæ testimonium per­ dum.— Si verò quærendum est quænam illa sil aucto­ hibere possunt, ea debent commendare fidelibus ritas, cùm in tantis dissensionibus se quisque illam hominibus, qui idonei erunt alios docere. — Quid hoc traditurum polliceatur; lune occurrere videtur inex­ csl? Timotheo injungitur munus docendi. Quid docebit plicabilis sylva, cui sese inserere facile pigeat. Atque Timotheus? Nonne quod audivit ab Apostolo? Sed illi, inter hæc, sine ullà requie, cupiditale reporiendi veri, qui disami, stabuline testimonio solius Timothei? animus agitatur; nihilque amplius in laniis periculis Hoc non dicitur. Quid ergo faciet Timotheus, ul suis videtur restare, quam , ul opem feral, divinam pro­ verbis habeatur fides? Numquid adhibebit testes, qui videntiam lacrvmosis cl miserabilibus vocibus decum ipso doctrinam fidei ab Apostolo audierunt? Sed precari. Iks adhibitis, lenenturne discentes ejus testimonio Auctoritatem illam, modum quærendæ veritatis de­ acquiescere? Si quidem apostolici standum est verbis, terminantem , mulli non inveniunt ; qui dùm auctori­ omninò tenentur. Qui aulcm didicerint à Timotheo tatem testium non salis ponderant, circa vim el gra­ per multos testes, tanquàm idonei alios docere, eumvitatem testimoniorum frustra occupantur. Cùm enim dem observabunt docendi modum , ul adhibitis testi- voluerit Deus nos per homines docere, necessc est ul bus propagetur cl continuetur fides ad sequentia tem­ videamus quousque iis fidendum sil, antequàm divina pora. testimonia privato cujusquc subjiciamus scrutinio; Habes, lector, per testes inchoatam fidem, per siquidem Deo visum non est, vel uniuscujusque teme­ testes fuisse continuatam; el fideles Christi Apostolos ritati veritatem suam discutiendam relinquere; vel eum predicanti! modum, qui à Christo crai commen­ unicuique homini peculiari afflatu, ul olim Prophetis, datus, tiim observasse, lìmi aliis observandum tradi­ mentem suam aperire. Nam quemadmodum Prophetas disse. voluit suos esse lestes, à quibus accipienda esset divina Sextio vili.— Fundamentum faciendœ inquisitionis. veritas; ità Prophetarum testimonia voluit pèr testes ad nos pervenire; voluntate nimiriim sibi per omnia constante, qué decreverat mundum per testes edocere, horumque testimonia per alios testes ad omnem pos­ teritatem deducere. % Nemo dubitai cum, qui veram religionem inquirit, aul jam credere immortalem esse animam, cui prosil illa religio, aul ¡dipsum in vert religione velle inve­ nire. Animæ igitur causa omnis religio. Nùm corporis Sectio x. — Testibus adhibendam esse fidem. natura, quoquo modo se habeat, nullam curam ac sol­ Jam breviter totius causæ posuimus fundamenta, licitudinem incutit ei, praesertim post mortem, cujus sed res ipsa non ità in propinquo est, ut corporis eam anima tenuerit, quò beata sil. Animæ igiiur causa vel sensibus metiamur, etiam quando à speciebus materia­ solius, vel maxime, si qua est, vera religio instituta libus non plané delinemur. Quid magis apud Prote­ est. — Hæc autem anima (non inquirimus, qur in ob causam) crai ac stulta est, donec adipiscatur perci- stantes est obvium, quàm non solimi dicere, sed etiam pialque sapientiam ; el forlassè ipsa est vera religio. fortissime asseverare, se verum invenisse, a quo nun­ Nùm quemquam ad fabulas mittimus? Nùm cogimus* quam sint divellendi ? Quid in Catholicis copiosius ar. DE CONTROVERSIIS 8M sai giiunt, traducunt acerbius t quàm quòd auctoritatem metis in graviore culpà esse, religionem tradere Indi• gno; an credere, quod ab illis dicitur, qui eam tra­ sequentes, antequam iilud verum teneant, quod purà dunt? Indignum autem dicimus, qui ficto pectore ac­ mente conspicitur, doceant testibus fidei credendo cedit. Conceditis, ul arbitramur, magis culpandum esse præmiinicndos esse homines, et illuminaturo præpatali homini pandere, si qua sunl sancti secreta, quàm randos Deo. Noverunt Protestantes suos praedecessores non aliam religiosis viris de ipsò religioni* aliquid affirmantibus credere.—Quotò nunc putetis eum adesse, qui vobis ab causam in Ltilhcrum, Calvinum, aliosquc incidisse, religionem sit traditurus? Quonam modo illi fidem nisi quòd se dicebant, terribili auctoritate spreta, so­ facturi estis vero vos animo accedere, neque quidquam lis Scripturis insistentes , introducturos ad Deum et errore omni liberaturos. Ncc enim aliud illos coegit, in vqbis, quod ad hanc rem attinet, doli aut simulationis esse? Dicetis bonà vestrà conscient ià nihil vos fingere; dimissft religione, quam à parentibus acceperant, illos magistros sequi, nisi quòd Catholicos superstitione te­ quantiim poteritis, idipsum asseretis verbis, sed ta­ men verbis; non enim animi vestri latebras homines neri, el fidem antè rationem nobis imperari dicerent ; homini ajierire possetis. At, si ille dixerit : Ecco vo­ se autem nullum premere ad fidem, nisi discussa et bis credo, sed nonne est æquius, iit etiam vos creda­ enodati cx Scripturis veritate.—Mirum non est mullos tis mihi, cimi vos beneficium , si aliquid veri teneo, his pollicitationibus allici, præsertim in verilate ca­ sitis accepturi, daturus ego? Quid respondebitis, nisi tholici non radicatos atque fundatos, quasi aniles fa­ esse credendum? — Rursùm dicetis : Nonne erat me­ bulas, quæ ii majoribus acceperant temere spernentes, lius Scripturas statini proferre , ul eas , quocumque ct apertum sincerumqne verum è Scripturis sacris nos ducerent, sine lillà sequeremur temeritate? Eral haurire cupientes. Sed quæ rursum ratio mullos re­ fortasse. Sed cimi res tanta sit, ul Deus vobis per tinet , præsertim in provinciis Belgii unitis , cur Pro­ Scripturas sit cognoscendus, omnesne putatis idoneos testandum religioni non penitiis associentur, atque in esse percipiendis Scripturis, quibus ad divinam intelgradu, quem vocare licet auditorum consistant ; nisi quòd ipsos Protestantes animadvertant plus in refellen­ ligentiam mens ducitur humana , an paucos ? Paucos dis aliis disertos cl copiosos esse, quàm in suis proban­ agnoscetis idoneos; vosque inter cos computabitis; quod quidem ille credit, qui vobis religionem traditu­ dis firmos ct stabiles consistere ? rus est.—Vos autem mementote , jam cum bis credi­ Varii etiam inter Protestantes reponuntur, qui Ec­ disse vobis incerta dicentibus; vos illi religiose admo­ clesiam patrum suorum adeò vehementer cxccranlur, nenti , ne semel quidem voluisse credere. Vcriim sit ut vix audiendi explorandiqqe videantur Catholici ; ¡là, el vero vos animo ad accipiendam religionem ac­ nullà alia re inducti, nisi magna quadam præsumptione cedere , el ita paucorum vos esse hominum , el Scri­ et pollicitatione S. Scripturarum. Eò aulcm, ul dixi­ pturas, quibus ad certam cognitionem homo perduci­ mus, catholicam Ecclesiam maxime criminantur, tur, vos capere posse. \n cæteris hominibus, qui tàm quòd illis, qui ad cam veniunt, præcipilur ul credant; sereno ingenio non sunl, negandam religionem puta­ diun magistri sui non jugum credendi imponere, sed tis? Nonne judicatis cos pede ten tini , quibusdam gra­ docendi fontem sc aperire gloriantur. Sed gloriatio dibus, ad illa summa penetralia esse deducendos ? \iista non in alium finem adhibetur, nisi ut aliquam detis planò id esso religiosius. Neque enim vobis concilient multitudinem nomine Scripturarum. Quo quivis homo, in rei tant® cupiditate, ullo modo dese­ promisso, videtur in Deo suo gaudere anima humana; rendus aul respuendus esse videbitur. Nonne statuitis, nec tamen vires suas valetudinemque considerans sa­ nisi primó credat, sc ad id quod instituit pervcnlunmi norum escas appetendo, qua* male committuntur nisi rnentemque simplicem pr.ebeat, cl quibusdam magnis benè valentibus, irruit in venena fallentium. Nam necessariisque pneceptis oblcm|wrans , qiiàaam vilæ vera religio, nisi credantur va, quæ quisque assequa­ actione pnepurgelur, non cum aliter illa, quæ purè tur postea, sise bene gesserit, dignusque fuerit, atque percipiat, omninò sine quodam gravi auctoritatis im­ vera sunl, adepturum? Censetis profecti). Quid ergo istis , quorum de genere vos esse jam credimus , qui perio iniri recte nullo pacto potest. facillime divina secreta ex Scripturis capere possunt, | Sed quæritis fortasse, et de hoc ipso accipere ali­ quam rationem, quà vobis persuadeatur, non prius si hac vià veniunt, quà illi, qui primitiis credunt ; numquid tandem òberit? non arbitramur. — Sed la* nolitiàS. Scripturarum, quàm tide vos esse docendos. Ea autem facile reddi potest, si modò vos æquos prae­ men dicitis : Quid cos capaciores morari opus est ? Ratio hæc est, quia etiam facto sibi nihil, nocerent beatis. Videte ergò ulriun in religione initium facien­ dum sit à (Ide. Si credere vitiosum est, quis poterit tamen exemplo cæteris. Vix enim est , qui de se tanlùm sentiat, quantiim potest et debet ; sed qui amicum babero? Si enim turpe est aliquid credere, miniis, excitandus est; qui ampliiis, reprimendus; aut Wrpïtcr facit, qui amico credit, aul cui ab amico ul neque ille desperatione frangatur, neque iste præcreditur; quomodò amicum vel ipsum, vel appellet, non videmus. —Dicetis vos concedere aliquid aliquan- cipitetur audacià. Quod facile fit, si etiam ii , qui valent volare, nc cui sit periculosum incitamentum, dò esse credendum : sed hoc declarandum esse, quo­ paulisper cogantur incedere, quà etiam cæteris tutum modò in religione turpe non sit credere, antequam de S- Scripturis ipsi Intelllgamus. Præstabimus idipsuin est—llæc csl quædam providentia ver® religionis. Hoc jussum divinitus. Hoc à beatis majoribus iradiper gratiam Deu Quocirca à vobis petimus quid existi- TIIACTATI'S CENEílALES. 891 803 linn. Hoc ad nos usque servatum. Hoc perturbare igitur sapiens utiliter operatur. Stultos ergò amnis inutiliter, nisi in iis factis, in quibus sapienti obtempe­ velle atque pervertere, nihil aliud est quàm ad veram ras it ; à reclA enim ralione talia facta proficiscuntur, religionem sacrilegam viam quaerere. Quod qui fa­ nec, ut ilà dicamus : Dominus sui facti stultus aesti­ ciunt, nec si cis concedatur quod volimi, possunt quò mandus est, cùm est tanquàm instrumentum nur.islctendunt pervenire. Cujusmodi enim libit excellant riumque sapientis.—Quàrè si omnibus hominibus ingenio, nisi Deus adsit, humi repunt, lime aulcm utiliter agere, quàm inutiliter melius est, melius pro­ adest, si societatis human» in Deum tendentis cura fecto stulti omnes viverent, si seni possent es-e sit ; quo gradu nihil firmius in cœlum reperir! potest. sapientoni. Atque hoc si in rebus minoribus, ut in Sectio xi. — Cur testibus adhibenda fides. mercando vel colendo agro , in uxore ducenda , in su­ scipiendis cducandisque liberis, in ipsa denique re fa­ Quare jam superest, ut consideremus quo pacto hi sequendi non sint, qui se pollicentur solis Scripturis miliari administranda expedire nemo ambigit, multò magis in religione. Nam et res húmame promptiores docturos. Nam quomodo sine culpà possimus sequi ad dignoscendum sunl, quàm divinae ; et in quibuscos, qui credere jubent, jam dictum est; ad hos au­ cumquc sanctionbus el prftsUnlioribus, quò majus eis tem sponsores Scripturarum, non modò Binò vitupe­ obsequium cullumque debemus, cò sceleratius ¡>encuratione, sed etiam cum aliqua laúdese venire nonnulli losiùsque peccator.—Nihil igitur nobis restare smodò putant. Sed non ita est. videtis, quamdni stulti sumus, si nobis vita optima ct Quod intelligimus, debemus rationi : quod credi­ religiosa cordi est, nisi ulquæramus sapientes, quibus mus, auctoritati; quod opinamur, errori. Jam quie­ obtemperando dominationem slullitiæ, neque ilà inul­ rimus : Si quod de Scripturis nescitur, credendum tum sentire el evadere aliquando possimus. non est, quomodò serviant parentibus liberi, cosque inuluà pietale diligant, quos parentes suos esse non Sectio xii.—An homines inveniri possint, quibus sit credunt? Non enim ex Scripturis ullo modo sciri po­ credendum. test , sed interpositA matris auctoritate de patre cre­ Hic rursus oritur difficillima quæslio. Quonam enim ditur; de ipsfi verò matre plerùmque ncc matri, sed modo stolli sapientem invenire, poterimus, cùmhoc obstetricibus, nutricibus, famulis. Nam cui furari nomen tametsi nemo ferre audeat palàin, plerique ta­ filius potest, aliusque supponi, nonne potuit decepta men ex obliquo sibi vindicent ; cùm de rebus ipsis, decipere? Credimus tamen, et sine ullà dubitatione quarum cognitione constat sapientia, ilà inter sese dis­ credimus, quod sciri non posse confitemur. Quis enim sentiant, ul aut nullum eorum, aul certe unum neCesse non videat pietatem , nisi ita sit, sanctissimum gene­ ris humani vinculum, superbissimo scelere violari? sil esse sapientem ?—Sed quinam iste sit, cùm à stulto inquiratur, quo pacto queat dignosci plane atque per­ Nam quis ve! insanus eum culpandum putet, qui eis spici , omninò non videmus ; neque enim signis qui­ ufficia debita impendent, quos parentes esse credide­ rit, etiamsi non essent ? Quis conlrà non exterminan­ buslibet cognoscere aliquid potest, nisi illud ipsum, dum judicaverit, qui veros fortasse parentes minimi cujus ca signa sint, noverit. Atqui sapientiam stultus ignorat. Non enim ut aurum el argentum cæteraque »d diluxerit, diun ne falsos diligat, metuit? Mulla possunt afferri, quibus ostendatur, nihil omninò húmame so­ genus, et cognoscere cùm \ ideas, el nou habere con­ cessum est ; ilà sapientiam mentis ejus oculo, qui eù cietatis incolume remanere , si nihil credere statueri­ cttrcl, videre fas est. Sensu enim corporis quæcumque mus, quod non possumus tenere cognitum.—Sed nunc attingimus, forinsecus nobis offerentur. Et ideò licet accipite, quod jam vobis faciliiis persuadendum esse quoque res alienas oculis cernere, cùm earum, vel confidimus. Cùm de religione, id est, cùm de colendo ejus generis nihil habeamus ; quod autem intellectu atque intelligendo Deo agitur, ii minùs sequendi sunt, capitur, inlùsapud animum esi; ncc id habere quid­ qui nos hominibus credere velant, Scripturas prom­ ptissime pollicentes. Nam nemini dubium est omnes quam est aliud, quàm videre. Non autem potesi videre, cl non habere ; neque habere cl stultus esse. Nescit homines aul stultos , aul sapientes esse. Nunc autem hanc igitur; et diim nescit, in alio loco cognoscere sapientes vocamus, non cordatos el ingeniosos homi­ non potesi. Non ergò potesi, quanidiù stultus est quis­ nes, sed eos, quibus inest, (¡nauta messe homini polest, ipsius hominis Deique firmissime percepta cogni­ piam certissimi cognitione invenire sapientem, cui obtemperando, Unio slullitiæ malo liberetur.—Huic tio, atque huic cognitioni vita moresque congruentes; ergò tàm immani difficultati, quoniam de religione cætcros autem, cujusmodi artibus inertiisque affecti (juærimus, Deus solus mederi potest ; quem nisi el sint, quAlibet vita probandi vel improbandi, stultorum esse, et humanis mentibus opitulari credimus, nec in numero deputaverimus. — Quæ cùm ita sint, quis quaerere quidem ipsam veram religionem debemus. mediocriter intelligens, non plane viderit stultis me­ Quid enim tandem tanto molimine investigare cupi-, lius atque salubrius esse, præceplis obtemperare sa­ mus? Quid optamus attingere? Quò pervenire deside­ pientoni, quàm suo judicio vitam degere ? Nam omne ramus? Eòne, quod esse , aul ad nos pertinere non factum, si recte actum non est, quid proderit? Nec redé faclúm est ullo minio, quod non à reclâ ralione credimus ? Nihil est tali mente perversius. Vosne inventionem religionis postulatis, cùm Deum neque proficiscitur. Porro recia ratio est ipsa virtus. Cui au­ esse, ncque si sit, curare humana non putetis?— Quid tem hominum, nisi sapientis animo prestò est ? Solos $95 DE CONTROVERSIIS » aita n*s esi, qu,e nisi sedulo atque omnibus viribus qurstla nequeat reperirà ? Quid si ipsa diflicillima in­ ventio, ad capiendum quod inventum est, mentem qu.i rentis excreet ? Quid enim oculis nostris hàc luce jucundius ct familiarius? Quam tamen perpeti, atque tolerare post diuturnas tenebras nequeunt. Quid ex­ hausto a*grotalione corpori accommodatius, quàm ci­ bus et potus? Videmus tamen convalescentes refrenari alquc'Coliibcri, ne saturitati valentium committeresese audeant, cibisque ipsis agere, ul ad eum morbum, qui eos repudiabat, revertantur. Quid ipsos ægrotanles f nonne urgemus ul aliquid sumant? In quo pro­ fecto nobis, cum tanta molestià non obtemperarent, si se illum morbum evasuros esse non crederent. Quandò igitur Domini Protestantes sese operosissi­ ma et laboriosissima: inquisitioni dabunt? Quandò tantam , quanti ipsa res digna est, curam sibi aude­ bunt imponere? Tandem enim perspicient recte catho­ lica* disciplina majestate institutum esse, ul acceden­ tibus ad religionem, fides persuadeatur ante omnia. Jam igitur videndum, ubi primó quærcnda sit religio­ nis veritas. ai 896 studerent eloquentia quàm pauci sunl eloquentes, l nunquàm nos parentes nostri magistris talibus com- ! mendandos putarent. Cùm igitur ad hæc studia nos multitudo invitaverit, quæ imperitorum parle copiosa est, ut id quod pauci adipisci possunt adamaremus, cur nobis esse similem in religione nolumus causam , quàm cum magno anima discrimine fonasse contem­ nimus ? Si enim verissimus et sincerissimus Dei cul­ tus , quamvis sit apud paucos, apud eos tamen est, quibus multitudo quanquàm cupiditatibus involuta, ct à puritate intelligenlhc remota , consentit; quod fieri posse quis dubitet? quærimus, si quis temeritatem, vecordiamque nostram arguat, quòd non apud ejus magistros eam diligenter investigamus , cujus inve­ nienda* nobis magna cura inest, quid respondere possimus ? An dicetis : Deterruit nos multitudo?—cur ab studio artium liberalium, vix huic prosenti vita aliquid com­ modi afferentium, cur ab inquirenda pecunia, cur ab ho­ nore adipiscendo, curdeniqueàcomparandà ct retinendà bonà valetudine, postremò cur ab ipsà beata vita ap­ petitione, cùm hic omnes occupentur, pauci excellant, nulla deterruit multitudo?—Respondebitis : At apud Sectio mu.—Primó quœrcndam esse veritatem apud Romano-Catholicos absurda dici videbantur. Quibus as­ Romanos Catholicos. serentibus? Nempe inimicis; qualibetcausà? quâlibct ratione? Non enim hoc nunc quæritur, tamen inimicis. Jam Protestantes nobiscum putent, nos adhuc ne­ minem audivisse religionis insinuatorem. Ecce res —An dicetis : Yos judicio discretionis, cùm S. Scriptu­ ras legeritis, certissimi cognovisse quid esset dc religio­ nova est nobis, negoliumque susceptum. Quærcudi ne tenendum ? Itane est ? Nulla imbutus poetica discipli­ sunl. credimus, si ulla est, ver.c religionis professo­ res. Facite nos reperiisse alios aliud opinantes, et nó, Terentianum Maurum sine magistro attingere non auderetis? Asper, Conatus, Donatus et alii innumerabi­ diversitate opinionum ad sc quemque (rabere cupien­ tes. Sed inter hos excellere fanne inierim celebritate les requiruntur, ul quilibet poeta possit intelligi, cujus carmina cl theatri plausus videntur captare ; tu in eos quosdam, atque omnium pené occupatione populorum. libros, qui quoquo modo sc habeant sancti tamen di­ An aulem isti verum teneant, magna quæstio est. Sed nonne prius sunt explorandi, ut quamdiù erramus, si­ vinarumque ferum pleni prope lotius humani generis confessione diffamantur, sine duce irruis, et de his sine quidem homines sumus, cum ipso genere humano er­ praceptore audes ferre sententiam? Si tibi aliqua oc­ rare videamui ? currunt, qua videantur absurda, tarditatem luam, ct At dicetis apud paucos quosdam esse veritatem. Scitis ergò jam quæ sit, si scitis apud quos sil. Nonne putrefactum labe hujus mundi animum, qualis omnium stultorum csl, accusa; ct quare aliquem pium simul dixeramus pauló ante, ut quasi rudes quærercmus? Sed si ex ipsà vi veritatis paucos eam tenere conjecta­ cl doctum , vel qui talis esse mullis consentientibus tis, qui vero sint nescitis; quid si ila pauci sunt, qui dicitur, cujus cl præceptis melior el doctrinó perilior verum sciunt, ul auctoritate suà multitudinem teneant fias.—Dicetis : Non facile rcpcricbalur, cùm laboro undè se in ilia secreta expedire, el quasi eliquare investigaretur. Deerat in lerrii quam incolebatis. Qua paucitas possit? Nonne videmus quàm pauci summam causa uliliùs cogerel peregrinari? In conlincnti proreloquentiam consequantur, cùm per lotum orbem sùs latebat, aut non eral. Navigaretur, si in propinquo rhetorum scholæ adolescentium gregibus perstrepent ? trans mare non inveniebatur , progrederemini usquo Numquid jam imperitorum perterriti multitudine, qui­ ad illas terras, in quibus vel Apostoli prædicàsscnl, cumque boni oratores evadere volunt, Cæcilii sibi po­ vel eorum discipuli docuissent. tius , aut Erucii, aut cujuscumque obscuri nominis Quid tale fecerunt Protestantes? cl tamen religio­ orationibus, quàm Tullianis navandam operam existi­ nem fortasse sanctissimam (adhuc enim , quasi vomant! Hæc appetunt omnes, quæ majorum auctoritate biscum dubitandum sit, loquimur), cujus opinio totum firmata sunl. Eadem imperitorum turba discere mo­ orbem terrarum occupavit, miserrimi pueri instar, pro liuntur, quæ à paucis doctis dicenda recepta sunl. As- vestro arbitrio judicioque damnàstis.—Non revocabat sequuntur autem perpauci, agunt pauciores , clare­ vos, aut probibel>at, à qnorendo, vel adversantium scunt paucissimi. Quid si tale quiddam est vera religio? potentia, vel sacratorum persona vilis, aut turpis fama% Quid m multitudo imperitorum frequentat Ecclesias, aut institutionis novitas, aut occulta professio. Nihil sed nullum argumentum est, ideò neminem illis myhorum est. omnia divina cl humana jura permittunt Mcrns tutum csmî perfectum? El tamen si tam pauci qnærcre catholicam tidem. Tenere aulem ct colere 897 TRACTATLS GENERALES. per humanum jus licci certe, si dc divino, quamdiù erramus, incertum est. Nemo imbecillitatem nostram terret inimicus. Qiianquàm veritas atque anima? salus, si diligenter quæsita, aul ubi tutissime licet inventa non fuerit, cum quovis discrimine quæri debeat. Plu­ rimorum dignitatum ct potestatum gradus huic divino cultui inserviunt; honestissimum csl religionis nomen cl praeclarissimum. Quid impedit Undem perscrutari, atque discutere più el scdulft investigatione, ulriim hic sil illud, quod sincerissime nôssc ct custodire pu­ cos necessc est, etiamsi plcrarumquc in id gentium vo­ luntas favorque conspiret? Quæ cùm ita sini, facite nos, ut diximus, nunc primùm quærerc cuinam reli­ gioni animas nostras purgandas, instaurandasque tra­ damus. Procul dubio a catholicà Ecclesia sumendum exordium. Nam Christianorum cùm sini professiones plures, atque omnes Catholicos sc velint videri, aliosque prælcrsc vel hærelicos nominent, vel absurdissi­ mum Catholicismum fingant, una est Ecclesia, ul om­ nes concedunt , si lotum orbem, prælcrilaquc tempora consideretis, refertior multitudine; ul aulem, qui no­ verunt, affirmant, cliam veniale sincerior cælcris omnibus ; sed dc veritate alia quæstio est. Quod autem quærenlibus satis est, una csl Catho­ lica, cui hærcses aliæ diversa nomina imponunt, cùm ipsæ singulæ propriis vocabulis, quæ negare non au­ deant, appellentur. Ex quo ¡ntelligi datur, judicanti­ bus arbitris, quos nulla impedit gratia, cui sit catho­ licum, quod omnes ambiunt, tribuendum. Sed ne id superflue quisquam disserendum putet, uaa est certe Ecclesia, in quA ipsæ quodammodo etiam humanæ leges christianæ sunt. Nullum tamen hinc praejudicium fleri volumus; sed exordium quae­ rendi opportunissimum judicamus. Non enim metuen­ dum csl, ne verus Dei cultus nullo proprio robore innixus, ab eis quos fulcire debeat, fulciendus esse videatur. Sed corle perfectas felicitatis, si potuerit ibi verum inveniri, ubi inquisitio ejus et retentio securis­ sima est : si non poluerit, tùm domino alio quocum­ que uericulo adeundum atque rimandum. Sectio xiv. — Dc viris apostolicis per Europam. Postquam visum est, primo loco quærcndain esse veritatem apud Romano-Calholicos, sequitur ul desi­ gnemus majores Catholicorum, à quibus semen fidei acceperunt. § 1. Dc viris apostolicis per Germaniam. S. Maternus, discipulus S. Petri, primus fuit Colo­ ni ensis episcopus, qui el Argentina?, cl Leodii praedi­ cavit.—S. Eucharius, discipulus S. Petri, primus fuit episcopus Trevirensis; qui cum S. Materno in Germa­ niam venit.— S. Crescens, discipulus S. Pauli, primus fuit Mogunlinus episcopus.—Beatus, discipulus S. Petri, primus fuit episcopus Constanliciisis. — S. Lucius Cyrenensis, de quo Act. 13, I, fuit primus Ratisbonensis episcopus ; ferlurque in Vindelicis, Rhetiis, provinciisque Histro conterminis prædicâsse Evange­ lium.— Marcus, S. Pauli sectator, existimatur pre­ dicasse Laureaci in Norico. — Agiatus, discipulus S. 898 Petri, propè Lunækurgum prædicavit. • - Thomas Apostolus in Germania prædicavit. § 2. — De ririi apostolicis per Italiam. S. Petrus Apostolus, episcopus Romanus. — S. Paulus Apostolus Romæ prædicavit. — S. Barrabas Apostolus, primus fuit episcopus Mediolanensis.— S. Marcus Evangelista fuit primus episcopus Aqui leicnsis. — S. Patras, primus Hennensis ct Hadrianensis episcopus, ex 72 discipulis Christi. — S. Apol­ linaris , fuii primus episcopus Ravennates. — S. Prosdocimus primus fuit Patavinus episcopus. — S. Crispoldus fuit primus episcopus Fulginalensis. — S. Paulinos fuit primus episcopus Lucensis.—S. Roma­ nus fuit primus episcopus Nepesinorum.—S. Syrus fuit primus episcopus Papiensis. — S. Herculanus fuit primus episcopus Perusinus. — S. Bri litis fuit primus episcopus Spolelanus. — S. Epaphroditus fuit primus episcopus Tcrracincnsis.— S. Romulus fuit primus episcopus Volatcranus. — S. Cletus, fuit primus epi­ scopus Mutinensis. — S. Primus fuit primus episcopus Cæsenalensis. — S. Sabinianus fuit primus episcopus Senogalliensis. — S- Frontinus fuit primus episcopus Florentinus. — S. Romulus fuit primus episcopus Fesulanus. — S. Perimis fuit primus episcopus Pilanus. § 3. — De viris apostolicis per Galliam. S. Paulus Apostolus in Gallià prædicavit. — S. Dio­ nysius Areopagita primus episcopus fuit Parisiensis. — S. Amator fuit primus episcopus Heduensis. — S. Photinos fuit primus episcopus Lugdunensis.— S. Nicasius fuit primus episcopus Rolomagensis. — S. Tau­ rinus fuit primus episcopus Ebroicensis. — S. Exuperius fuit primus episcopus Bajocensis. — S. Defensor fuit primus episcopus Andegavensis. — S. Julianus fuit primus episcopus Cenomanensis. —S. Moderanus fuit primus episcopus Rcdonensis. — S. Clarus fuit primus episcopus Nannetensis. — S. Savinianus fuit primus episcopus Scnonensis. — S. Allinus fuit pri­ mus episcopus Aurelianensis. — S. Adventinus fuit primus episcopus Carnotcnsis. — S. Austremonius fuit primus episcopus Niverncnsis. — S. Sixtus fuit primus episcopus Remensis. — S. Sixtus fuit primus episcopus Suessionensis. — S. Visinus fuit primus episcopus Biluricensis. — S. Sanclinus, primus epi­ scopus Verduncnsis. — S. Mansuetus, primus episco­ pus Tullensis.— S. Lazarus, primus episcopus Mas­ siliensis. — S. Gatianus, primus episcopus Turoneusis. —S. Linus, primus episcopus Vesonlionensis. — S. Memmius,primus episcopus Calhalaiinensis. — S. Re­ gulus, primus episcopus Silvanectcnsis. — S. Lucia­ nos, primus episcopus Bellovaccnsis. — S. Austrcnionius, primus episcopus Claromonlcnsis. — S. Martialis, primus episcopus Lemovicensis. — S. Se­ verianos, primus episcopus Mimatcnsium. — S. Geor­ gius, primus episcopus Aniciensis. — S. Gilbertos, primus episcopus Biirdigalensis. — S. Eutropius, pri­ mus episcopus Xantoncnsis. — S. Fronto, primus episcopus Petracoricensis. — S. Crescens, primus epi­ scopus Viennensis. — S. Throphimus, primus episco- DE CONTROVERSIIS 900 899 pus Arehtensfe.^-S. Paulus, primus episcopus Narbo­ habeatur hic, aut illo particularis doctor, si contri nensis. — S. Saturninus, primus episcopus Tolosanus. Ecclesiam sentiat, non audiendus, sed fugiendus est. — S. Maximinus, primus episcopus Aqucnsis. — Quum enim fides Ecclesia' sil per testes tradita el ac­ S. Clemens, primus episcopus Metensis. cepta, non est considerandum, quid liic, aut ille par­ ticularis existimet se probabiliter, aut certo tenere, §4 — De viris apostolici* per Hispaniam, Ansed quid univers# djclcl fides Ecclesiæ. gliam, etc. Quo modo autem in conciliis utendum sil testibus, S. Paulus Apostolus prodicavit Evangelium in Ilis- docet, cap. 39 : < Ciun primiim mali cujusque erroris pardi. — S. Eugenias fuit primus episcopus Toleta­ < putredo erumpere coeperit, el ad defensionem sui nus.—S. Paulus Apostolus prodicavit in Anglii.— < sacra legis verba furari caque fallaciter cl frauduS. Simon Zelotes prodicavit in Britannia.—S. Jo­ c lenter expqperc slatini interpretando Canoni majoseph Arimalbetis prodicavit in Anglià.—S. Jacobus < rum sententi# congregami# sunl, quibus illud quodprodicavit in Hibernià.— S. Titus prodicavit in Dal< cumque exurget novitmm, idcoque profanum, absmalià. — S. Thomas convertit Scylhas. « que lillà ambage prodatur, et sine lillà contradictione c damnetur. Sed eorum dunlaxat Patrum sententi# Sectio xv. — Concilium Niarnum processisse per < conferendæ sunt, qui in fide ct communione cathotestes» < licà sancte, sapienter, constarent viventes, docentes Retulimus Apostolos et viros apostolices, qui per < ct permanentes, vel mori in Christo fideliter, vel paries Èuropæ Evangelium Jcsu Christi praedicave­ < occidi pro Christo feliciter meruerunt. > — Declarat runt, Unquam testes veritatis revelat#, testes Salva­ toris nostri, una cum Spiritu sancto testimonium per­ idipsum ibid., cap. 42, exemplo concilii Epliesini : < Quod ne prasumplipne magis nostra, quàm auctohibentes; quorum sequamur vestigia, imitemur exem­ < ritale ecclesiaslicà promere videremur, exemplum pla. < adhibuimus S. concilii, quod ante triennium fermé In concilio Nicæno id observatum est, ut testimoniis < in Asii apud Ephesum celebratum est, etc. Ubi ciun prodecessorum potius, quàm lillà ingenii vi ac subti­ < de sanciendis fidei regulis disceptaretur, ne qua illic litate inter Catholicos el Acianos lis finiretur. Nam re­ < forsitan profana novitas in modum perfidi# Arimiferente Cassiodoro, Hist. Tripart. lib. 2, cap. 2 : < Alii < nensis obreperet, universis sacerdotibus, qui illo < suadebant nihil innovandum circa antiquam fidei < ducenti fere numero convenerant, hoc calholicissi< traditionem, cl maxime quando morum simplicitas < mnm. felicissimum atque optimum factu visum est, < sine perscrutatione traderetur accedentibus ad fidei < ut in medium sanctorum Patrum sententi# profer< sacramentum. Alii vcrò respondebant, non oportere < rentur, quorum alios martyres, alios confessores, < sine examinatione sequi sententias antiquorum. > c omnes veri) catholicos sacerdotes luisse, cl permanEt po>tcà : < Cùmque plurimi disceptationis delecla< sisse constaret; ul scilicet rite atque solemniter cx < tioue traherentur, unus quidam ex confessoribus < eorum consensu atque decreto antiqui dogmatis re­ < laicis simplicem habens sensum, dialecticis obviavit, ligio confirmaretur, et profan# novitatis blasphcmia t dicens : Audite igitur; Christus cl Apostoli non nocondemnaretur. Quod cùm ità facium foret, juro < bis artem dialecticam tradiderunt, vanamque verbo< meritùque ille Neslorius, catholica) veritati contra­ < rum fallaciam, sed puram scientiam iidcel operibus rius, beatus vcrò Cyrillus sacrosanct# antiquitati i observandam. H#c dicente juvene, el animo sene, consentaneus judicatus est. > < prosentes quidem mirati sunt, diclumque probaveSectio xvii. — Comparatio concilii Tridentini et syno­ < rant. Dialectici verò satisfactione suscepta ccssedorum Protestantium. < rant, rationem videlicet simplicem veritatis audienI tes. >—11 æc igitur est simplex veritatis ratio; si Nccesse est ut Ecclesia vera, ct concilia vera eum circa antiquam lidem nihil innovandum esse statua­ docendi atque praedicandi modum sequantur, quem mus; si antiquorum sententias, non dialectico exa­ Christus Jesús instituit, quem observarunt Apostoli, mine, sed Spiritùs sancti, eas moderantis, auctoritate quem primorum secutorum tenuit Ecclesia. Eum au­ ponderemus. Ita enim, sine indebitò perscrutatione, tem modum semper obsonavit Ecclesia roinano-catradita.1 veritati adha*rcbimus, el scientiam puram, à tholica, li oc tradens et docens, quod per testimonia Jesu Christo cl Apostolis propositam, absque ambi­ prodecessorum suorum acceperat, quodque in Eccle­ guitate amplcctemur. (Vid. S. Athanas. de Decret. sià universaliter credebatur. Eumdem modum obser­ Nicæn. synod, sub. fin. S. Cyril!. Alexandr., Apol. vavit concilium Tri den tinum, indagans prodecessorum advers. Orient analh. 8, et in Syinb. Nicæn. Terlull. suorum sententias, et quæ universaliter recepta erant de Proscript, cap. 7.) testimonia, toti Ecclesiæ credenda proposuit. Ità enim Sectio ivi. — Concilium Ephesinum processisse per ab initio nascentis Ecclesiæ inventum est, quid esset testes. conforme S. Scripturis el traditioni; dùm non priva­ Regulam nobis perutilem tradidit S. Vincenlius Li- tus cujusque sensus, sed quod à majoribus unanimiter rinensis, advers. livres. cap. 25 : < Nos cum Ecclesià occeptum erat, Urtò asseritur. — Ecclesiæ verò et sy­ nodi Protestan Hum, quid habent simile? N’íim quis • doctores recipere, non cum ductoribus lidem Eccleaudeat astruere, docendi modum à Christo institutum, < tèe degerere debere. » Quantumvis enim magnus 901 TRACTATES GENERALES. 903 In primitivA Ecclesia observatum, ab ipsis teneri7 Et dendum esse ex testimonio Ecclesiæ, ct si ejusmod* quomodò de testimoniis praedecessorum suorum in­ Ecclesia; testimonium, in quolibet alio, per apertissi­ quirerent, qui à communione orbis terrarun. rece­ ma et manifestissima dicta Scripturae, inveniretur dentes, carebant origine? Clamant utique Ecclesiam esse falsum, tunc ncc ipsis Scripturis credendum esse, quæ ex testimonio fallenti’) Ecclesiæ haberentur. romano-catholicam esse meretricem babyIonicam, liæresum, superstitionum fœcundissimam perversissi- Aut igitur cum Catholicis credendum est Ecclesiam, divinà dirigente provideiitià, in nulla re idei falli inamquc matrem; neque aliam designant, quæ eodem tempore fuerit vera Jcsu Christi Ecclesia. Pleraque posse, aut non esse fidem in terris. Quemadmodum S. Augustinus statuit recipiendam eliam, quæ in nobis reprehend uni, æqualiler gravant esse S. Scripturam ex testimonio Ecclesia), divini tùm græcas, tùin universi Orientis Ecclesias Christia­ dirigente providcbtiA, ab errore immuni, ilii docet nas; ut meritu dixeris eos toti orbi bellum indixisse. recipiendas esse traditiones non scriptas, ex testimo­ — Synodi Proleslanliiim, quid aliud habent, nisi pri­ nio ejusdem Ecclesia!, de Rapi coutr. Donat, lib. 2, vatas quorumdam particularium sententias ; si homi­ nes unius partis consideres, paucos à tolo corare cap. 7, el ex testimonio com ilii generalis, ibid, cap. 8. — Ibi singulariter observandum de tacto conti­ separatos, toti corpon adversos; si doctrinam consi­ gisse in Ecclesià primitivi, ul universalis esset roderes, à majorum suorum testimoniis, cl judiciis plane diversam? Ejusmodi proponunt decreta fidei, quibus bustaque consuetudo, de non rebaptizandis hærelicis; el eodem tempore per Africam particularis esset con­ nullus teneatur acquiescere, si consulto Spiritu san­ suetudo, dc rebaptizandis hærelicis. Lite autem super cto, cl examinatis Scripturis, ea judicet erronea; en consuetudine exorta inter episcopos catholicos, hoc quamvis interim eos excommunicent cl anathemati­ confirmasse atque definivisse generale concilium, pro zent, qui sententias synodorum publice erroris ar­ quo testabatur universalis consuetudo, neglecta con­ guunt. Hæc scilicet sunl adoranda novarum synodo­ suetudine particulari.—Sic in aliis sæpè contigit, rum mysteria, S. Scripturae incognita, fideli el infideli v. g., de libris canonicis. SS. Patres in diversis Ec­ antiquitati inaudita, ul licitus dissensus excommuni­ clesiæ locis, varias habuerunt de quibusdam libris catione puniatur, licita correctio anathemate feriatur. sententias; alia erat conformis traditioni universali; — El tamen iidem Protestantes audent profiteri sc recipere quatuor concilia, quibus illud uiiicè proposi­ alia erat opinio quorumdam privata. Sequentibus Ec­ clesia! temporibus decreverunt plenaria concilia, bos tum fuit, ul dogmata fidei sccundiim Scripturas, et traditionem Ecclesiæ, à majoribus fideliter commen­ esse libros canonicos, non illos, sequentia sententiam data, ad postcros eidem fidelitate transmitterent; ul traditioni universali conformem. dissentientes à decretis concilii anathemati subjice Sed quomodò, inquit aliquis, posterioris temporis reni. Etenim sciebant S. Scripturas cl traditionem Ecclesia potuit esse certa de traditionibus istis uni­ Ecclesiæ eo modo inlelligendas, sicut erant primitiis versalibus, cùm prioris temporis Ecclesia diversas proposita!, sicut erant à majoribus accepta), à praede­ inter domesticos fidei toleraverit sententias; ù quà cessoribus tradita? Ideò secure omnes illos subjicie­ tamen priori Ecclesià traditio illa universalis ad po­ bant anathemati, qui, cognita Ecclesiæ sentcnlià, con steriorem debuerit pervenire? — El huic quidem trarium tenebant; ul qui veritatibus fidei indubitatis quæstioni non difficulter satisfit, ex iis, quæ tradit S. adversarentur. Neque ulli unquam in mentem venit, Augustinus. Nam facile potest contingere, ut circà perniciosam illam contradicendi cl dissentiendi licen­ rem (ab universali Ecclesià in concilio congregata) tiam, quam Protestantes permittunt, cuilibet indul­ necdòin definitam, variæ sint domesticorum fidei gere. — Si ergò prima illa recipiunt Ecclesia* conci­ sententia*, quamvis inierim universalis consuetudo lia, necease erit ul modum tradendi fidem, in istis alteram partem confirmet. Neque enim singulis, conciliis observatum, amplectantur slaluanlque esse non tanliim hominibus, sed etiam provinciis semper pronuntiandum de fide ex S. Scriptura el traditione, constat de universalitate consuetudinis. Quousque au­ juxta majorum sententias intellectis. tem non sufficienter constat de universalilate consue­ tudinis, variæ tolerantur inter domesticos fidei sentenSectio xvni. — Sanctos Patres processisse per testes. liæ. Veriun quando plenaria cx toto orbe congre­ In praecedentibus ostensum est, antiquæ, primitiva?, gantur concilia, ubi singuli episcopi de praxi siiæ vcræque Ecclesiæ concilia processisse per testes; Ecclesiæ testantur, non ¡>otesl universalis consuetudo latore, quæ à majoribus accepta, ad posteros perve­ quod quamvis solimi deberet sufficere apud Prote­ nit. El tunc qui à vero aberrant, prece et intentione stantes, ea concilia admittentes, non tamen inutile erit mentis ad Deum, quod posteó plenario concilio visum ex SS. Patribus seorsi ni ostendere, camdem singulo­ rum fuiste sententiam, qua! fuit omnium; cl hoc uni­ est, id verum esse perspiciunt el docent. (Vid. S. Au­ gust. contr. Crescon. lib. 1, cap, 32, 55; Nicephor. versis meritò placuisse, quod placuit singulis. — S. Ilistor. lib. 2, cap. 40, 48; Grot. Je Veril, relig. Augustinus hanc materiam cx professo tractat in Christ, lib. 3.—Pro eAdem sententi^ vide S. Ire* praeclaro libello, de Utilitate credendi ad Honoratum; næum, lib. 4, cap. 63, lib. 3. cap. 5, lib. 4, cap. 45, qua! autem ibi dicit utilissima, pro parte nostro sunl lib. 3, cap. 2; S. Epiphan. Hom. 75, 78, 61; S. applicata instituto in praecedentibus. Idem, contra Hieron. cpist. 126, adven». Lucifer, in fin. in cap. 9 Epistolam fundam., cap. 5, probai S. Scriptura? ere- DE CONTROVERSIIS 905 904 Amos; S. Clement. Alexandr. Stromal. lib. 7, Tract, successoribus, usquequaque occupàsse, antequam Pro­ in Jfatth. Theodorei., Dialog. 1, 2, 5; S. Basil. testantes novitatem inducerent. Cur non igitur apud lib. 1 advere. Eimom. de Spirit. S. cap. 29. Cnssiari. cos potissimum diligentissime requiramus, quid Chri­ .‘ib. Í de Incam. Doni.; S. Pacían. epist. 1; Claudian. stus praeceperit; quorum auctoritate commoli, Chri­ Mammerc. De Statu anim. lib. 2, cap. 9. — Etiam stum aliquid ulilo praecepisse Jam credidimus? — An sequentibus seculis esse processum per (estes, palet Protestantes, à Catholicis diversum sentientes, nobis ob Histor. Tripart. lib. 9, cap. 18,19; Leoni., lib. 1 melius exposituri sunt quid Christus dixerit; quem conlr. Nestor, cl lib. 2. fuisse, aut esse non putaremus, si ab illis hoc com­ mendaretur esse credendum? Hoc crgò credidimus, Sectio xix. — Frinirà culpari Catholicos, quòd fidant uti dictum est, famæ celebritate, consensione, ct ve­ I Ecclesiæ testimonio. tustate roborata*. Vos autem, Protestantes, cl tàm Protestantes, qui nihil in causi religionis geri vo­ pauci, ct tàm inquieti, ct tàm novi, nemini dubium lunt, nisi precedente in universis ratione indubitata, est quàm nihil dicium auctoritate præfcralis. — Quæ ne videantur fidem suscipere, gravi auctoritatis impe­ igitur tanta dementia est Catholicis dicere : Credile rio permoti, Catholicos culpant, quasi temeré fidant Christo credendum esse, cl à nobis Proleslanlibus di­ Ecclesiæ testimonio. Sed illi ipsi, qui sc Christianos scite, quid ille dixerit! Sed quare? Nam si Catholici dici volunt, quam nobis rationem afferant, videamus. deficerent, nec nos quidquam docere possem, multò Quid est, undé nos à credendo, veluli à temeritate re­ faciliiis nobis persuaderemus, Christo non esse cre­ vocent?— Si nihil nos credere jubent hanc ipsam ve­ dendum, quàm dc illo quidquam, nisi à Catholicis, per ram religionem ullam in rebus esse non credimus; quos ci credidissemus, discendum. 0 ingentem confi­ quam cùm esse non credimus, ncc quærimus. At illi, dentiam, vel poliùs ineptiam ! Nos Protestantes doce­ ul opinamur, quærentibus monstraturi sunt; ita cnim mus Catholicos, quid Christus præccpcril, cui credunt. scriptum est : Quærens inveniet. Ad Protestantes igi­ Quod si non ci crederemus, nùm aliquid de illo nos tur, qui nos vetant credere, non veniremus, nisi ali­ docere possetis? Sed oportet, inquiunt Protestantes, quid crederemus. Esine ulla major imprudentia, quàm ut credatis. Nùm vobis cum commendantibus? Non, ul Proleslanlibus sola, quæ nullà scientià subnixa est, inquiunt; nam nos illos, qui Christo credunt, per fide displiceant Catholici, quæ ad ipsos Protestantes Scripturas instruimus. Cur igilur illi credemus? Quia nos sola potest perducere? — Quid, quòd Lutherani, fama fundata est. Utrum, per Protestantes, an per Reformati, Arminiani, Anabaptist®, Sociniani Chri­ alios? Per alios, inquiunt Protestantes. Illis crgò aliis sto nos credere hortantur? Possiinlnc magis sibi ad­ credemus, ut per vos doccamur? Deberemus fortasse, versari? In hoc dupliciter urgendi sunl. — Primùm nisi Catholici hoc nos praecipue monerent, ut omninò quærendum à Proleslanlibus, ubi sit Scriptura, quam ad Protestantes non accederemus; dicunt cnim per­ pollicebantur, ubi objurgatio temeritatis? Si cnim turpe niciosas vos habere doctrinas. Respondebunt Prote­ est sine Scripturis cuipiam credere, quid expectatis, stantes : Mentiuntur Catholici. Quomodò igilur Catho­ quid satagitis, ut alicui sine Scripturis credamus, quò licis de Christo credemus, quem non viderunt; de faciliiis Scripturarum testimoniis duci possimus? An Proleslanlibus non credemus, quos nolunt videre? firmum aliquid superædiiieabunl Scripluræ vestra*, Scripturis, aiunt Protestâmes, credile. At Scriptura fundamento temeritatis? Secundum illos loquimur, omnis, si nova et inaudita proferatur, vel commendequibus credendo displicemus. Nam nos credere ante tur à paucis, nullà confirmante ratione, non Scriplu­ rationem, cùm percipiendae rationi non sis idoneus, ræ, sed illis, qui eam proferunt, creditur. Quamobrem ci ipsù tide animum excolere excipiendis seminibus Scripturas istas si vos, Protestantes, profertis, tàm veritatis, non solum saluberrimum judicamus, sed tale pauci, tàm majoribus nostris ignoti, làm male uniti, omninò, sine quo sequis animis salus redire non pos­ nnn libet credere; simul etiam conirà promissum fa­ sit. Quod Proleslanlibus cùm deridendum ct plenum cilis, fidem nobis imperando. temeritatis videatur, profecto ul Christo credamus, Rursus ad mollitudinem famamque nos revocabilis. agunt imprudentissime. — Deinde fatemur nos jam Cohibete tandem pertinaciam, ct indomitam propa­ Christo credidisse, cl in animum induxisse id esse gandi nominis libidinem; cl monete poliùs, ul hujus verum, quod ille dixerit, etiamsi nulla ratione fulcia- multiludinis primates quæramus, cl quæramus dili­ lur. Hoc principio nos docturi sunt Protestantes. Sa­ gentissime et laboriosissime, ut ab his poliùs de his nile paululum, nobiscum ipsi consideremus. Quoniam litteris divinis aliquid discamus : qui si non essent, di­ Christum ipsum, quomodò apparere hominibus voluit, scendum omninò esse nesciremus. Vos vero. Pro­ qui istis etiam vulgaribus oculis visus esse prædica- testantes, ad saniora redite consilia, ncc quidquam tur, nos non vidimus; quibus de Christo testimonium insidiemini sub nomine veritatis, quasi per vos ( à perhibentibus crediderimus, ul ad Protestantes jam inultis seculis sepullæ) tandem in S. Scripturis invent®; tali fide prostriteli accedamus; nullis nos videmus quam conamini eis adimere, quibus auctoritatem ipsi credidisse, nisi populorum atque gentium confirmalæ conceditis. opinioni, ac famæ admodùm celeberrima*. Hos autem SECTIO xx. — Qui S. Scripturam admittit, securi ad­ ii errel testimonio Ecclesiæ. populos per un-versam Europam Ecclesiæ catholic® Convenit inter Catholicos et Protestantes, in S. Stri mysteria, prædicantibus viris apostolicis, corninone 905 TRACTATUS GENERALES. pluris pr.cdiclam, et promissam esse Ecclesiam, usque ad finem mundi duraturam. Convenit inter eosdem Ecclesiæ semper competere praedicationem verbi divini, et Sacramentorum adininislrationcm. Convenit insuper Ecclesiam veram , perpetuò duran­ tem non errare in fundamento, sive in articulis neces­ sariis fidei el morum : quantumvis fieri possit, ulpar­ ticularia Ecclesiæ membra, vel etiam particularesEc­ clesiæ, à fundamento recedant. Neque ulla lis est, an Ecclesia vera possit condere novos articulos fidei, extra, conlra aul præter verbum Dei; docent cnim Catholici, id Ecclesiam non posse; ul quæ post tem­ pora Apostolorum, novis, ad universalem Ecclesiam directis, revelationibus non illustretur; licèi contra­ rium nobis imponant nonnulli Protestantes. — Hoc crgò docemus ct profitemur, de Ecclesià prodictum esse, ut non en ei in rebus fidei. Has promisionnes nobiscum in S. Scripturis legerunt Protestantes; atque cæ promissiones adeò sunl evidentes, nt eas negare non possint. Quas autem negare non possimi, inter­ pretando restringunt ; quasi eæ promissiones non per­ tinerent nisi ad articulos necessarios, cimi tamen S Scripluræ eam restrictionem de suo addant, nec eam in verbo Dei inveniant. Al verò si Scripluræ ad­ hibenda sil fides, uli inter nos convenit, acceptemus quod illa dicit, absolute el simpliciter, el repudiemus quod aliunde infertur, ilà enim cl verbo Dei sua con­ statili auctoritas; Ecclesiæ non auferemus, quod Spi­ ritus sanctus ei promisit, clprivatæ persuasioni non dabitur locus. Quid, quòd ipsa primitiva Ecclesia istam Protestantiiim limitationem ignoraverit, el pro­ missiones Dei absolutas simpliciter acceperit, ac qui­ buslibet erroribus, docirinæ universalis Ecclesiæad­ versantibus, anathema dixerit, coque ipso novam illam Protestantiiim limitationem repudiaverit? — Manet igilur esse credendam Ecclesiam Christi, cui in Scri­ pturis facto sunl promissiones non errandi ; casque promissiones esse absolute el simpliciter accipiendas. Quapropter si petant Protestantes, quid sibi credcn dum sit, ul sint RomanoCatholici, respondebitur, hoc credendum esse, quod Ecclesia proponit ; ci enim facias esse promissiones non errandi ; de eâ prodictum esse, ut non erret. Vide S. August, de Unii. Eccl caput. 22. Jam consideremus illud Protestantiiim : Ecclesia nor. errai in necessariis, in aliis tamen frequenter errat. Quid hoc est? I Ibi inveniuntur illa necessaria? In Scripturà. Possunlne Protestantes errare in determi­ nandis necessariis? Possunt ; non lamen errant , quando invocalo Spirili! sancto sequuntur Scripturam. Al gì non debite invocent Spiritum sanctum, vel miniis sedulò scrutentur Scripturam, possunlne errare? Et possunt, cl frequenter errant. Undè crgò ipsis con­ stat, quòd non errent? Ex testimonio interno Spiritò* sancti, quod est conforme Scripluræ. An etiam con­ tigit ul illud testimonium non habeant, quibus persua­ sum est, se illud habere? Omninò. Unde igilur patet, quod eo testimonio destituantur ? Ex dissonanti^ à Scriptura At, cujus est judicare, an illorum (estimo ni. i. 906 nium dissonai a Scripturi? Spiritò* sancti in Scripturi loquentis. Veriim si ille neget id judicare Spiritum sanctum, etiam post auditas oppositiones ? Hic regula Prolcslantium quiescit, cl unumquemque relinquit privato suæ persuasioni. Similiter, Ecclesia liabct promissiones non errandi in necessariis. Ergo Ecclesia judicans hoc, aul illud dogma esse verum cl necessarium, non errat in ne­ cessariis. Ergo quicumque se opponit docirinæ per Ecclesiam proposito, Unquam vera et necessaria^ fit hæreticus ; nám, uti docent Protestantes, hæret cus csl, qui pertinaciter defendit errorem in necessariis. Quid hic dicetis? nisi fieri posse , ut Ecclesia determinet aliquod dogma, sive verum , sive falsum, Unquam necessarium, quod revera nnn est necessarium ; nec proplereà errare Eccle­ siam in necessariis? At verò cujus erit judicare, an dogma, quod Ecclesia proponit ul necessarium, sit revera necessarium? Nam si illud judicium competat Ecclesiæ, manent conclusiones cx doctrina vestrù dcductæ. Sin autem dicitis illud judicium competere cuilibet fideli, jam lotam Ecclesiæ auctoritatem sub­ jicitis privato cujusque persuasioni; cl promissionem Ecclesiæ facto, de non errando in necessariis, am­ pliabuntur ct restringentur secundum cujusque bene­ placitum. Quò ditaberis, humana infirmitas, cò pro­ gressa, ubi manere lutum non est, necdum respiciens, ubi salvari securum est! Sectio xxt — Nccessariò admittendam esse auctorita­ tem docentis infallibilem. Ostendimus in procedentibus, auctoritatem docentis infallibilem in Christo Jesu fuisse constitutam, in Apostolis continuatam, in Ecclesià receptam cl pro pagatam. Et tace quidem illis sufficient, qui Scriptura sacre divinitatem agnoscunt, el venerandas antiquita­ tis him sententiam, lùm praxim amplectuntur. Sed nonabs re erit, illis omnibus sepositis, liquidò ostendere auctoritatem docentis infallibilem esse admittendam : hoc enim superasi, ut Protestantibus manifestetur, quò plenior sit eorum satisfactio. Assumimus autem illud S. Augustini, de Ulilil. crcd. cap. i G : Quamdiù intelligcrc sincera non pos< sumus, auctoritate quidem decipi miserum est; sed < certe miserius non moveri. Si enim Dei providentia « non præsidel rebus humanis, nihil est de religione < satagendum. Sin vcròcl species rerum omnium,quam < profecto ex aliquo verissimæ pulchritudinis fonte ma< nare credendum est, ct interiori nescio quà cooscien< lia Deum quæ ren dum, Dcoque serviendum melioras < quosque animos quasi publice pri^atimque hortatur; < non est desperandum ab eodem ipso Deo auctorita« lem aliquam constitutam. quà vehit gradu certo in< nitentes attollantur in Deum. Itoc autem, scposilâ < ratione (quæ per demonstrationis viam cupit in< predi) quam sinceram inlelligcre, utsæpê diximus, < difficilimum stultis est, dupliciter nos movet, parimi i miraculis, pariim sequentium multitudine. Nihil < lioruin csl necessarium sapienti, quis negat ? Sed id < nunc agilur, ul sapientes esse possimus, id est, in- 29 /07 DE CONTROVERSIIS M8 hærere veniali. > — Omnes per naturam in eo sumus interponatur quod separet, Deus enim csl veritas, ncc rumerò, ut simus habendi stulli, quoad veram cl sa­ ullo pacto sapiens qiiisquam est, si non veritatem lutarem notitiam serviendi Deo. Stultis vero difficilli­ mente contingat, negaro non possumus inter stultitiam mum est sinceram mtcliigcre veritatem. < Ideò naturai hominis, ct sincerissimam Dei veritatem, medium quiddam interpositam esse hominis sapientiam. f ordo ita se habet, ut cum aliquid dicimus, rationem Sapienti^, quantinn datum est, imitamur Deum; < procedat auctoritas, > loquitur Augustinus, de mo­ rii». Eccl. cap. 2. Quamdiù mlelligcrc sincera non pos­ homini aulem stulto ad imitandum salubriter, nihil tumus, auctoritate quidem decipi miserum est, sed csl homine sapiente propinquius; quem quoniam intelrcrlc miserius non moveri ; nulla enim supcressci via ligero ratione non facile est, oportebat quædam mira­ ad veram sapientiam perveniendi. Ad Deum qu.rrencula ipsis oculis admoveri,‘quibus utantur stulti multò dum, Deoque serviendum esse, ipsa rerum creatarum quàm mente commodius, ut commotorum auctoritate manifestat universitas. Quapropter cogitandum est ab hominum priiis vita moresque purgarentur, et ita ra­ ipso Deo auctoritatem aliquam esse constitutam, quà tioni accipicndæ habiles fierent.—Cùm igitur el homo vehit gradu certo ¡imítenles, attollamur in Deum. Neesset imitandus, et non in homine spes ponenda, quid cesse enim est ut rationem procedat auctoritas ; si potuit indulgentius et liberalius divinitus fieri , quàm quibuscumqiie hominibus, doctis el indoctis, ad veram ut ipsa Dei sincera, incommulabilisquc sapientia,cui sapientiam constituta csl via. Hæc aulem auctoritas nos hærere oportet, suscipere hominem dignaretur? Qui non modi» illa faceret, quibus ad sequendum Deum dupliciter nos movet, partim miraculis, partim se­ invitaremur, sed etiam illa pateretur, quibus à se­ quentium multitudine. — Veróni si de istà auctoritate nobis constet per miracula el sequentium multitudi­ quendo Deo deterrebamur. — Nam cum adipisci cer­ nem , deerit nobis mclaphysica certitudo ; cl auctori­ tissimum ac summum bonurn nemo possit, nisi id plene tas illa erit quidem evidenter credibilis, non tamen pcrfectcqiie dilexeril; quod nullo pacto fiet, quamdiù compellet intellectum ad necessarium assensum. Fa­ mala corporis atque fortuita formidantur ; ille nascendo muabiliter cl operando conciliavit charilatcm ; mo­ temur rem ilh sc habere ; sed ct nccesse est ut ita se riendo aulem et resurgendo exclusit timorem. Jam res habeat ; quò agnoscentes infirmitatem judicii no­ veri» talem se in cæteris rebus omnibus prebuil, quas stri , ad perfectius aliquid atque eminentius aspiremus. persequi longum est. ut de divini clementia quò por­ Poslquàrn enim ex lumine naturo notum est, Deum rigi, ct humana infirmitas quò possit evehi, sentire­ quaerendum, Deoque serviendum esse, oportet ut de mus.— Est el saluberrima auctoritas, quà mentes Deo sentiamus in bonitate, et in simplicitate cordis nostro à terrenà inhabitatione elevantur, quà in indagemus eum. Sentimus autem de Deo in bonitate, Deum verum ab hujus mundi amore convertuntur. si teneamus ejus providentiam humanis rebus prosiSola est auctoritas, quæ commovet stultos, ut ad sa­ dere; quæ profeclò, si rebus humanis non proesset, pientiam festinent. Sed sunl etiam sordes animi, ul nihil foret de religione satagendum. — Illa ergo divina brevi explicemus, amor quarumlibet rerum, printer providentia constituit auctoritatem aliquam, quà vehit animum et Deum. A quibus sordibus, quanti» quis est gradu certo attollamur in Deum ; quæ quidem aucto­ purgatior, tanto verum facilius intuetur. Verum igitur ritas nos movet, partim miraculis, partim sequentium velle, ul animum purges, cùm ideò purgetur ul vi­ multitudine, tanquàm evidenter credibilis ; sed plane deas, perversum certe atque præposterum est. Homini permovet, si eam consideremus, ul divinitiis consti­ ergo non valenti verum intueri, ut ad id fiat idoneus, tutam, quæ presidente divinó providente dirigatur. purgarique se sinat, auctoritas prestò est, quam, ul Vndè hanc auctoritatem tenendam esse, quilibet facile pauló ante «livimus, partim miraculis, partim multi­ perspicit, modò eam consideret à Deo provenire , el tudine valere, nemo ambigit. ejus providenlià dirigi. — Hæc igitur est illa auctoritas Miraculum vocamus, quidquid arduum atque insoli­ indemonstrabilis, quæ necessario admittenda est, si tum suprà spem vel facultatem mirantis apparet. In ad salutarem Dei notitiam pervenire studeamus. Esse autem in fidei rebus veniendum ad aliquid indemon- quo genere nihil est populis aptius , et omninò stultis hominibus, quant id quod sensibus admovetur. Sed ftrabilo, cliam tradit S. Basilius, in Psalm, i 15. et rursiis hæc in duo dividuntur; quædam enim sunl, S. Clemens Alexandrinus, lib. 8 Strom. quæ solam faciunt admirationem, quædam verò magnam Sectio xxn. — Adhortatio ex prœccdcntibus. cliam gratiam bonevolenliamque conciliant. Nam si quis volantem hominem cernai, cùm ea res spectatori Quamobrem , etiamsi docere el persuadere non nihil olierai commodi pretor ipsum spectaculum, mi­ valeremus, monere tamen non desinimus, ul quoniam ratur tantummodo. Si quis aulem gravi el desperato multi sapientes videri volunt, nequeutriim sint stulti dignoscere facile est, omni intentione, votisque omni­ morbo affectus, mox, ul jussum fuerit, convalescat, ad­ bus, gemitibus denique, vel etiam, si fieri possit, fleti- mirationem sanitatis suæ, sanitatis cliam charilale superabit.— Talia facta sunl illo tempore, quo Deus bus, Deum de procemini, ut vos ab erroris malo libe­ in vero homine, quantum sat erat, hominibus appare­ ret , si vobis beata vita cordi est. Quod facilius liet, si praeceptis ejus, quæ tanti Ecclesia; calholicæ auctori­ bat. Sanati languidi, mundati leprosi; incessus clau­ dis. cæcis visus, surdis auditus est redditus. Homines tate firmala esse voluit, libenter obtemperetis.— Cum illiustemooris aquam in vinum conversam, saturata enim sapiens sit ita Deo mente conjunctus, ul nihil TRACTATES 909 quinque millia quinque panibus, transita prdibub ma­ ria, momios resurgentes viderunt; ità quædam cor­ pori manifestiori beneficio, quædam vero menti occul­ tiori signo, ct omnia hominibus majestatis testimonio consulebant. Sic in sc tunc animas errantes mortalium divina commovebat auctoritas. Cur, inquiunt Protestantes, ista modò non fiunt? Quia non moverent, nisi mira essent. At si solita es­ sent, mira non essent. Quod non ideo dicimus, quasi nunc ulla miracula fierent, qu.e, mundo credente, fieri non desinunt; sed quia tàmobvia non sunt, nec plerumque lìmi magna. Cæterùm dici ac noctis vices, cl constanlissimum ordinem rerum coelestium, anno­ rum quadrifariam conversionem, decedentes redemilesque frondes arboribus, infinitam vim seminum, pulchritudinem hicis, colorum, sonorum, odorum saporumque varietates, da qui primiim videat atque sen­ tiat, cum quo tamen loqui possumus, hebescit, obruiliirque miraculis; nos verò bree omnia non cogno­ scendi facilitate, (quid enim causis harum abstrusius?) sed corlé sentiendi assiduitate contemnimus. Facta sunl igitur illa opportunissime, ul his multitudine cre­ dentium congregali atque propagati in ipsos mores utilis converteretur auctoritas. Mores cliam quililæl tantum valent ad oblinendas hominum mentes, ul etiam quæ in his prava sunl, quod fere superantibus libidinibus evenit, improbare ciliiis el detestari, quam deserere aul mutare possi­ mus. Pariimne consultum rebus humanis arbitramini, quòd nihil terrenum, nihil igneum, nihil denique quod corporis sensus attingit, pro D?o colendum esse, ad quem solo intellectu ambiendum est, non pauci doctis­ simi disputant? — Sed imperitum etiam vulgus ma­ rium feminarumque in lain multis diversisque generi­ bus et credit et prodicat, quòd continentia usque ad tenuissimum vicium panis et aquæ, el non quotidiana solimi, sed cliam per contextos plurcs dies perpetua jejunia ; quòd castitas usque ad conjugii plerisque con­ temptum; quòd patientia usque ad cruces flammasquc neglectas; quòd liberadlas, usque ad patrimonia di­ stributa pauperibus; quòd denique lotius mundi as­ pernatio usque ad desiderium mortis intenditur. — Pauci hoc faciunt ; pauciores bene pnulenlenptc laciunt. Sed populi probant, populi audiunt , po­ puli favent. Diligunt postremo populi. Populi suam •mbecillitalem , quòd ista non possunt, nec sine pro­ vectu mentis in Deum, ncc sine quibusdam scintillis virtutis, accusant. Hoc lactum est divinò providentiel P«t Prophetarum vaticinia, per Apostolorum itinera, per Martyrum contumelias, cruces, sanguinem, mor­ tes, per Sanctorum prædicabilcm vitam, atque in his universis digna rebus tantis atque virtutibus pro tem­ porum opportunitate miracula. — (aim igitur tantum auxilium Dei, tantum profectum fniclumqiic videamus, dubitabimus nos ejus Ecdesiæ condere gremio , quæ usque ad confessionem generis humani ab apostolicé Sede per successiones episcoporum , frustrò hærelicis circumlatrantibus el partim plebis ipsius judicio, nar- GENERALES. 910 lnn conciliorum gravitate, partim etiam miraculorum majestate damnatis, culmen auctoritatis obtinuit? Gui nolle primas dare, vel summæ profeclò impietatis est, sci praecipitis arrogantiae. Nam st nulla certa ad sa­ pientiam sahitemque animis via est, nisi ad ralioncm intelligentiam fide praecolatur ; quid csl aliud ingratum esse opi auxilioque Dei, quàm lanio labore predicts auctoritati velle resistere? Et si unaquæqucdisciplina, quanquàm vilis et facilis, ul percipi possit, dodorem atque magistrum requirit, quid lemerarix su­ perbire plenius, quàm divinorum Sacramentorum li­ bros , cl ab inierprtlibus suis nolle agnoscere, et juxta privatam persuasionem velle explicare? — Quam­ obrem, Domini Protestantes, si quid vos vel ralio, ve! oratio nostra commovit, etsi veram, utcredimus,curam vestri geritis, hoc audiatis, ct bonis praeceptoribus ca­ lholicæ Christianitatis vos pià fide, alacri spe, simplici charilatc committite, Deumque ipsum, cujus unius ct bonitate facti sumus, et justitiA pœnas luimus, cl clcmenliA liberamur, orare non cessetis: ita vobis neque praecepta cl disputationes doctissimorum homi­ num. cl vere Christianorum, neque libri, neque se­ rena* ipsæ cogitationes defuerint, quibus facile quod quærilis inveniatis. —Jam istos verbososct miseros, (quid enim aliud mitius dixerimus?) penitus dese­ rite; qui dùm nimis quæmnt, quomodo privalà diligenliA è Scripturis certi quid eruant, nihil reperiunt certi, quod credant, nisi quod apud Catholicos didi­ cerunt; cl ea docent excitatos, ulrd dormire sem­ per satius sit, quàm illo modo vigilare. Profeclò non csl imaginibus divinus cultus impen­ dendus, neque martyribus, neque Apostolis, neque Virgini Deipara, neque ullis sanctis cum Christo regnantibus; non est Ecdesiæ auctoritas S. Scriptu­ rarum auctoritati praeferenda; non est fingenda fi­ larlas sacrilega ; non est gratia1 Dei derogandum ; non csl neganda per Christum gratuita peccatorum remis­ sio; nulla apostolica traditio proprio arbitrio consti­ tuenda. Hæc enim, et hujusmodi Protestantes move­ bant, Ciim ea magnis invectionibus quaterent eorum magistri, cl hanc esse Ecdesiæ calholicæ disciplinam insimularent ; quod omninò falsissimum csl. Itaque, illos recte reprehendere ista, concedimus. Quid ergò dicetis? Nisi cùm ista reprehenduntur, disciplinam catholicam non reprehendi?Quod apud vestros verum didiceritis, tenebitis ; quoti falsum inveneritis, respue­ tis. Sed ct alia mulla docebit vos Ecclesia catholica. quò illi homines aspirare non possunt, caque lùin ne­ cessariis fundamentis approbata, ut dubitari omninò non possil, si tamen bono ingenio pietas, el pax quædam mentis accedat, sine qué de tantis rebus magni nihil prorsus intelligi potest. Sed jam finem imponemus; postquam sufficienter ostensum est, fidem Christianam ab initio hucusque per testes fuisse commendatam et traditam: el se­ quentibus temporibus, dirigente diviné providentiel, Deoqiie promissum suum implento, per testes esse commendandam et tradendam DE CONTROVERSIIS 912 TRACTATUS SEXTUS. DE TESTIMONIIS SEU TRADITIONIBUS NON SCRIPTIS Sectio i. — Explicatio vocum. Traditio idem significat, quod testimonium. Nam licui testimonium, seu attestatio idem est quod ipsius testis asseveratio, ità traditio idem est quod actio tradentis. Et qiicmndmodinn allestatio totam suam vim habet ab attcstante, non aliter traditio à tra­ dente.—Ejusmodi testificatio, scu traditio fit scripto, ct non scripto. Scribe hoc ad monimentum, cl trade au­ ribus Josué, Exod. 17, 14. I bi mandatur à Domino, ut idem scribat in libro, idem Josué tradat. Sic gene­ raliter accipitur: Audivimus cum dicentem: Quoniam Jesus Nazarenus hic destruet locum istum, cl mutabit traditiones, quas tradidit nobis Moyses , Act. 6. Eodem modo : Tenete traditiones, quas didicistis, sive per ser­ monem , sive per Epistolam nostram, 2 Thes. 2, I L Attestatici scu traditio, immediate significat actio­ nem allcstantis, scu tradentis; cujus actionis termi­ nus csl illud ipsum, pro quo iit atlcstatio, sive quod traditur; qualis est doctrina, quæ per attestationem scu traditionem innotescit; neque refert, sive id seri alo fiat, sive non scripto.—Communiter tamen à theologis, exemplo SS. Patrum, vox, traditio, non tam accipitur de actione tradentis quilín de traditi, neque tam de re, quæ scripto traditur, quàm de cà quæ solo verbo, seu sermone commendatur. — Dici­ tur proindi traditio non scripta, quæ à primo auctoro hi Elteras non est relata ; quamvis eadem doctrina ab aliis sil scripta. Sic doctrina de non rebaptizandis baptizatis ab lia'rìlicis, dicitur traditio apostolica non scripta, quia non invenitur in ullo libro apostolico; licci in concilio Nicæno primo, elscriplisSS. Patrum repcriatur. Sectio ii. — De participatione traditionum. Alilcr dividtlnlur traditiones, proni sunl actiones tradentis; aliter, proni accipiuntur de re traditi. Proni sunl actiones tradentis, respiciunt suos auctores; res tradita materiam complectitur, tanquàm terminum traditionis. Respectu auctorum, aliæ sunt divimr, à Christo profectæ; aliæ Sectio iv. — Status quœstionis juxta particularium sententias. Calvinus sic loquitur, quasi negaret ullum esso verbum Dei non scriptum. Scbeiblcrus admittit tradi­ tiones, quæ concernunt historias. Exam. Fid. lib. 2, part. 2, cap. 10, n. 2. Petrus Martyr cliam gene­ ralius admittit traditiones, loe. comm. Class. 3, cap 4, n. 77. Cocceius asserit suos agnoscere ct defendere < doctrinam , quam Deus non tantiim scriptis curavit mandari, sed etiam ipse suo on* et per missos sima Ecclesiæ commendavit. > Asserit: < Certum habe­ mus, sensum Scripture, certè in fundamentalibus. < fuisse primitivæ Ecclesiæ Apostolorum discipula» < familiarem, etc. Quà parte rursiis evidens csl, nos • pluris traditionem facere, quam Papistas. > Vid. Zancli. loin. 4, lib. i de kg. Dei, lit. de tradit., the*. 1. Non est quæstio l’, an sil credendum ’'(rho Dei TRACTATES 913 non scripto, sive traditioni divine ct apostolic®. Hoc enim indubitatum est apud omnes Christianos. — Non est quæstio 2e, an detur aliqua traditio, omnibus cl singulis necessaria; nam si per traditionem hoc accipiamus, quod est traditum, certissimum est doctri­ nam omnibus e l singulis necessariam, in libris aposlolicis conscriptam, esse etiam ab Apostolis ore lemis prae­ dicatam, unit cum vero sensu el explicatione. Sed, se­ cundum istam acceptionem, non est, stricte loquendo, traditio, quæ de eo accipitur, quod à primn auctore non est scriptum, licet doctrina ore lemis tradita sit explicatior, el, secundum eam rationem explicationis, possit proprie dici traditio. Nolent autem Protestantes doctrinam illam necessariam explicatiorem , esse mi­ niis necessariam quhm ipsam doctrinam necessariam in Scripturis traditam. Si autem iradtaoaccipialurpro actione tradentis et attestants, non est dubitandum quin traditio apostolica ad Ecclesiam pervenerit, at­ que omnibus cl singulis fidelibus sit necessaria , ut ad certum ac determinatum sensum articulorum neces­ sariorum pertingant. — Non est quæstio 5', an dentur traditiones ecclesiastic®, cl an sint observande. Fatetur id enim Conf. Argent., cap. I l, August, de discrim. cib. Saxon., art 20, Bohcm. art. 15, Cenlur. Magdeburg, cent. 5. — Non est quæstio dc Ordinibus monachorum , dc solemnitallbus festorum, de usu ro­ sarii, dc miraculis posteriorum temporum, quibus om­ nibus nonnulli Protestantes imperite insultant. \ ide Eilkracht., Epanorlh.c. 5, annoi. 3, Hund. pari. 3, sect. 3. GENERALES. eu Itaque probabimus i* adhibendam esse fidem verbo Pei non scripto, sive traditionibus divinis cl apostolicis; quod licet inter Christianos dubitationem non habeat, elucidandum tamen csl, propter illos, qui uni­ versas vel pro non necessariis habent, vel pro inutilibus. 2’ Pervenisse ad Ecclesiam traditiones divinas cl apostólicas, quæ script® non sunl ab auctoribus ca­ nonicis. El quia hæc res in facto consistit, adducemus testimonia veterum Ecclesiæ doctorum. Assignabimus 3° varios articulos cx traditione divinò cl apostolici necessarios, quos Protestantes nobiscum admittunt, ncque ex sola Scriptura probari sufficienter possunt. Tandem 4’ adducemus probationem syllogisticam. Sectio Doctrinam catholicam de Traditionibus, non esse. justam causam schismatis. V. — Eilbraclilus controversiam de traditionibus vocat fundamentalem, Epanorth. cap. 15, sed scipsum in­ volvit. Idem tenet Spanhemius, de Cap. 1 id. disp. 3, lites. 5, sed nulla solidó probatione irstrucliis. — Fa­ tentur Protestantes gr.rcam Ecclesiam non errare in fundamento. Hanc autem nobiscum tenere Iradiliorcs non scriptas, ncc ipsa negaverit impudentia. I nde igi­ tur lit, ut Græci idem nobiscum toncóles, non errent fundamentaliter, nos vero erremus fundamentaliter? An quia sic placet Protestanlibus, à quorum arbitrio ca determinatio dependet? pats prior. salutis. — Resp. I : Loquitur Christus de Scriplurû PhOBATîONES PnOTESTANTIUM. — I Ex S. Scripturi. veleris Testamenti, in quà universa contineri, quæ — Dicunt I" : Populus Israelíticos mullis seculis vixit tunc omnibus el singulis erant necessaria ad salutem, sine alia doctrina salutis, quant quinque libris Moysis non diffitemur; ut vero quilibet ea sine periculo in­ comprehensa, de quibus Deus ila loquitur, Deui, i : veniret, opus erat Catechesi ore tenus tradita, et in At* addite ad verbum illud quod ego prtvcipio vobis, neque detrahite de eo. Quandò ergò credibile est, mme Scripturis fundata. Simile est sub novo Testamento. superesse traditiones, post libros Prophetarum, Apo­ Sed hoc non prohibet traditiones Ecclesiæ necci* stolorum cl Evangelistanim? —Kesp. 1 : Non agitur sarias. ibi de solo verbo Dei scripto. 2” Deus istis libris addidit Dicunt I ’ : Tota Scriptura divinitus est inspirata, el verbum suum scriptum, cl potuit addere non scriptum. utilis ad dc^trinani, ad redargutionem, ad correctionem, 5 Velatur additio humana, quæ iit sine auctoritate c.d disciplinam in justitia; ut perfectus sil homo Dei, Dei. ad omne opus bonum perfecte instructus, 2 Tim. 5, 10, Dicunt 2 : S. Joannes, cap. 20. 31. de suo Evan­ 17. Ergti traditiones non sunl necessari®.— Kesp. gelio ioquens, ail : Hæc autem scripta sunt, ut credatis I : Quomodò hic est sermo de tota ScripturA, cùm Jesum esse Christum illum filium Dei, et ut credentes tunc needùm esset lota scripta? 2* Si velint agi de habeatis vitam per nomen ejus. — Kesp. S. Joannes, lota, quomodò Timotheus eam didicit ab infnnlià, ut ut illi volunt, agit de suo Evangelio (cùm reverá agat dicitur versu precedenti? 3* Quomodò docebunt nul­ de miraculis Christi), unde probant in Evangelio los libros periisse? 4* Non sc — Desp. : 1° Non sequitur : Apostolus agii praecedenti Resp. S. Ambrosius agit de non admittendis jocis, capite de doctrinó; ergò el hoc capile. 2.-hnò Apo­ Hundius, de non admittendis traditionibus, quas dici­ stolus agii de humilitate Pastorum : Ne imus adversus mus aposlolicas. Sic praemittit vir sanctus : < Multa alterum infletur pro alio. 3. Quæ Scriptura ponitur < praelereà de ratione dicendi dant praecepta seculares limes praedicationis, cimi tunc omnes libri necdum < viri, quæ nobis praetereunda arbitror, ut de jocandi fuerint scripti? Referi se igitur Apostolus ad pacem < disciplinó. Nam licèi interdum honesta joca ac suafidelium, hunfililalcmqiie Pastorum, de quà scri­ < via sint, tamen ab ecclcsiaslicà abhorrent reguló; pserat. < quoniam quæ in Scripturis sanctis .non reperiDicunt 8* : Si quis adjecerit ad hæc, imponat ei Deus < mus, etc. > plagas scriptas in librò isto. Quod intelligilur de tola Dicit 2“ cx S. ircnæo : < Cùm enim cx Scripturis Scriplurà. < redarguuntur, in accusationem convertuntur ipsarum fíesp. Catholica Ecclesia non docet quidquam adden­ < Scripturarum, quasi non recte habeant, neque sint dum esse Scripluræ : nec agnoscit aliud verbum Dei, < ex auctoritate, cl quia varie sint dicta, cl quia non quàm quod per Prophetas, Apostolos, ct auctores ca­ < possil cx his inveniri veritas ab his, qui nesciunt nonicos scriplo, el non scripto csl promulgatum. Nihil < traditionem. > Hundius sic addit : < Dele nomen Irenæi, hoc contra traditiones apostólicas. < jurabunt Calvini aul Lulheri in cos iram esse. > — Dicunt 9* : In statutis patrum vestrorum ne ambuletis, Resp.: 1” Quis Catholicorum Scripturam accusat? Ac­ C. jura eorum ne observetis. cusant vestras Scripturae depravationes. Scripturam llesp. : 1° Non agilur ibi de traditionibus divinis ct pro verbo Dei habent. 2° :Quis Catholicus dicil Scri­ aposlolicis. 2" Si de ecclesiasticis agatur, is locus vos pturam non recte habere? 5a : Quis Catholicus dicil Scri­ premet, nos non tanget : nos enim non làm ambula­ pturas non esse ex auctoritate? 4' :Quis Catholicus as­ mus in statutis patrum nostrorum, quam avorum, serii indiflerenier Scripturas esse varie dictas? Ne vos proavorum, et atavorum, perpetua consuetudini in­ quidem astruitis in omnibus claritatem. Non est ergo li « renies : vos aulem in statutis patrum vestrorum quod juremus, deleto Irenæi nomine, iram Lulheri, ambulatis, quorum pleriquc seniores nec avorum, nec vel Cahini, in verbis Irenæi, contra nos apparere, proavorum statuta invenire possunt. Nisi fonò id filios cùm sint ex luà maledicendi libidine.— S. Irenæus, vestros docetis, ul nunquam cum patribus suis eosdem eodem capite, eodem contextu, sic pergit : < Cùm aurilus obscivenl. < lem ad eam iterum traditionem, quæ est ab ApoDicunt 10’ : Dcrænses receperunt sermonem Dei, < stolis, quæ per successiones presbyterorum in Ec" examinantes Scripturas, an hæc ita se. haberent Act. 17, < clesiis custoditur, provocamus eos (el Hundiuin); í I. Ergo omnia ad solam Scripturam examinanda sunl. < adversantur traditioni, dicentes, se non solùm pro Ergò non sunl necessaria traditiones. — Resp. I ” : < shy teris (quod nunc Hundius, et quilibet Reformatus S. Paulus doctrinam suam probaverat ex Scriplurà « dicil), sed ctiam Apostolis existentes sapienliores veleris Testamenti, tanquam ex principio Judæisct < sinceram invenisse veritatem; cl mox : Evenit ita Christianis communi. Jud.ei, per gratiam Domini in­ < que neque Scripturis jam, neque traditioni consen veniebant à S. Paulo vera esse praedicata de Christo, < lire cos. > Vides S. Irenæum agnoscere traditiones de ejus passione et resurrectione : examinatis Scriptu­ Dicunt 5’, ex S. Augustino : < Electa sunl autem ris, omnia conveniebant. Sed inde non sequitur, con­ « quæ scriberentur, quæ saluti credentium sufficere < videbantur. > Tract. 49, in Joan. — Resp. Agit stituto Christo, tanquam capite cl salvatore, non fuisse entem Christo, ejusque delegatis docloribus, ulterius S. Augustinus de iis, quæ miracula Christi concerne­ k Derxnaibus credendum, quam pro mensuró doctrina bant. non aulem de omnibus ad salutem necessariis. TRACTATIS 017 Dicunt 4*, cx S. Augustino : < In iis, quæ aperti in < Scriplurà posita sunt, inveniuntur illa omnia, quæ < continent fidem moresque vivendi. > Lib. 2 de Doctr. Christ, cap. 9. — Resp. Sequitur in S. Augustino : < Spem scilicet atque Charilalem, de quibus libro su< penore tractavimus. > Cum igitur S. Augustinus in superioribus libris non egerit dc omnibus ad salutem necessariis, quid bine Protestantes inferent? Deinde dicil omnia aperte posita, quæ continent fidem, mo­ resque vivendi; quia nimirum in aperte positis inve­ nimus mullos articulos necessarios; et in aperte posi­ tis remittimur ad Ecclesiam, ut eam audiamus, el ab cà erudiamur. Tandem el nos dicimus omnibus ct singulis necessaria, esse in Scripturis aporté posita. GENERALES. 913 Dicunt 5’, cx S. Hieronymo : < Quod de Scriplurà < non habet auctoritatem, eâdcm facilitate conlemnt< tur, quà probatur. > In Matth. 25. — Resp. Minim est, isla verba cx H uadii calamo profluxisse, cúm propter eadem prolata infidelitatis reum egerit Cbemnilitini Bellanninus. (Lib. 4 de Verbo Dei. cap. IL § 15.) Non dicil S. Hieronymus universaliter : < Quod < de Scriplurà non habet auctoritatem. > Sed loquens, uti recte Bellnnninus, de particulari quidam sententi, quii quidam nilebantur cx libro apocrypho probare Zachariam, quem Judæi occiderunt inter templum cl aliare, fuisse Zachariam, patrem Joannis Baptiste, ait : < Hoc quia dc Scripturis auctoritatem non habet, < cùdem facilitale contemnitur quà probatur. > pars postmor. < sunl omnia. Idcirco alia scripio, alia frodinone sanProbationes catholicorum. — iA Ex Conciliis. — ( ctissimi Apostoli reliquerunt. Quod ipsum ila Paulus Concilium Tridenlinum, sess. 4, decernit de doctrinà clîrislianà : < Hanc veritatem el disciplinam contineri < affirmat : Quemadmodum tradidi volis. Ilum alio loco : < /ni doceo, et ita tradidi in Ecclesiis. Item : Si mani< in libris scriptis, cl sine scripio traditionibus, quæ < nislis, nisi frustra credidistis. Jam verò illud ab Apo< ipsius Christi ore ab Apostolis accepte, aul ab ipsis < stolis sancla Dei Ecclesia traditum accepit, post dc< Apostolis, Spiritu sancto dictante, quasi per manus < cretam virginitatem ad nuptias sese conferre, scelere < tradite, ad nos usque pervenerunt. > < implicatum videri. > —Audi iterum S. Epiphanium, 2° Ex Scriptura. — Primus locus : Itaque, fra­ tres. state, et tenete traditiones quas didicistis, sit e per . lucres. 65, § 8 : < Necessario facere (orare pro mor< luis) illud Ecclesiam dico, quæ traditum sibi ritum termonem, sive per Epistolam nostram. Didicerunt Thcs< à majoribus acceperit. Potest vero quisquam matersaloniccnscs per concionem, seu sermonem; didi­ < nam sanctionem, aut legem patris evertere? Qucmcerunt per Epistolam Apostoli; cl utraque fide digna < admodùm à Salomone scriptum est : Audi, fili, sunt. Omnia, quæ per sermonem didicerunt, esse scrit sermones patris tui, et ne repellas legem matris tmv; j)ta, nullibi legimus; omnia scribi potuisse, non diffi­ temur.— Secundus locus, I Cor. 11 : Laudo autem vos, < qui Patrem, hoc est, unigenilum Deum, cum Spiritu fratres, quod per omnia mei memores estis, et sicut tra­ < sancio declarant, parlim scripio, partim sine scripto didi vobis, prccccpta mea tenetis. Item : Certera, cùm < docuisse; matrem vcrò nostram Ecclesiam. > ele. venero, disponam. Ublnam sunl scripta illa præccpta, Vid. S. Basil, dc Spiril. S. cap. 29; S. ( hrysosl., ubi dispositiones quas S. Paulus tradidit? Qualia au­ horn. 2G in I Cor. — Tertium locum, 2 Tim. i. 15, tem habeamus fidei ct morum precepto, ex traditione explicat S. Chrysostomus, hom. 5 in 2 ad Timoth. : apostolicé, dicemus in sequentibus. < Non modò per litteras, seti cliam verbis discipulo Tertius locus : Formam habe sanorum verborum, < quæ essent agenda declaravit; quod plurimisel aliis quæ à me audisti in fide, et in dilectione in Christo Jesu. < in locis oslendit : dicens : Sire per verbum, sive per Bonum depositum custodi per Spiritum sanctum. Pro­ < epistolam, quasi per nos miwam. Hoc et hic multò testantes, qui dicunt h uc omnia esse seri, la, quam < magis fecil; ne igitur miniis aliquid doctrinam haadducimi asserlionis suæ probationem? Nullam. El < here putemus; plurima illi absque scripio tradidit* lamen creduni ea omnia esse scripta, ut sciamus eos < quæ illi modo ad memoriam revocans, dicit : / orillud credere, quod ex Scriplurà nequeunt probare. < mani habe sanorum verborum, qmr à me audisti. Quid 5° Ex SS. Patribus S. Scripturam explicantibus. — < autem hoc sibi vult? Pictorum, inquit, more imngiPrimum locum, 2 Tbess. 2, 15, explicat S. Chryso< nem virtutis tibi impressimus, cl omnium quæ Deo slomus, hom. 4 in 2 Thess. Itaque, fratres state, ct < grata sunt, >eluti normam, privauuuquc formam tenete traditiones, quas didicistis, sive per sermonem, < tuæ indidimus anima*. Hæc igitur habeto firmiter, sive per epistolam nostram. < Hinc est perspicuum, quòd < el sive dc fide, sive de charibte, sive de caslitato < non omnia tradiderunt per epistolam, sed mulla < opus sit aliquid loqui, ac definire, (an hic nihil ad < ctiam sine scriptis; elea sunt quoque fidedigna. < salutem necessarium) inde (ex verbo non scripto) < tibi exemplaria accipe. > < Qiiamobrcm Ecclesiæ quoque traditionem censeamus 4* Ex SS. Patribus Scripturam non explicantibus. — < esse fide dignam. Est traditio : nihil quæras am< piius. > Vid. S. Basil, de Spirit, sanet, cap. 29. — Tempus est, ut ad testimonia SS. Palrum veniamus, Secundum locum, 1 Cor. i 1,2, explicat S. Epipha- quibus probemus cliamntim exstare, et superasse ver­ nius, lucres. 61 : c Neque enim cx Scripturis prliposbum Dei non scriptum. — Adducunt SS. Patres, ex DE CONTROVERSIIS •19 920 nola traditione articulos riccessaiics. t. Basiiius.de cpisl. 63, ad Ciccil.—S. Justinus, Apolog. 2, in fin. Spirit. S. cap. 27 : c Deliciet me dies, si Ecclesiæ referi Christianos convenire singulis dominicis, aCposl • mysteria citra scriptum tradita pergam recensere. lectionem Scripturarum el concionem, offerri cl con­ . Omitto cadera, ipsam Iidei professionem, quâ cre- secrari < panem, vinum, et aquam. > Concludit: < Po< stridio Saturni, qui Solis dies est, cùm Apostolis » dimus in Patrem, ct Filium, cl Spiritum sanctum, c < discipqlisquc suis apparuisset, hæc illis tradidit.)— » quibus habemus scriptis? < cl mox : < Quòd si gloS. Auguslinus, lib. 2, de Bapl. conlr. Donal, cap 7: « rificandi modum, velati scripto non traditum, reji< Quam consuetudinem (de non rebaptizandis ha re• chini, proferant nobis el fidei professionis, clcæte< licis) credo ex apostolica traditione venientem, sicut < rorum quæ commemoramus, probationem e Scri< mulla, quæ non inveniuntur iu liltcris eorum, neque < pluris. > < in conciliis posteriorum, cl tamen quia per univerNeque dicas Symbolum Apostolicmn haberi iri Scriplurñ quoad substantiam; quia hoc nihil impedit, quo» < sam custodiuntur Ecclesiam, non nisi ab ipsis Iraminiis idem Symbolum habeatur ex traditione non seri< dila cl commendala creduntur. >—liem, lib. 10 dc ptà; sicnl nihil impedii, idem alio modo dixisse, el Gen. ad. liti. cap. 25 : < Consuetudo inalris Ecclesiæ iu < baptizandis parvulis nequaquam spernenda csl, ncalio scripsisse Apostolos; cùm verbum ab Apostolis predicatimi el scriptum, ex utroque capite debeat c que ullo modo superfina deputanda, ncc omninò ere< redi, si utroque modo ad nos pervenit. (Vide Znn< deuda, nisi apostolica cssci traditio. >—S. Hierony­ chium, torn. 4, lib. i, de Lege Dei, tit. de Tradition. mus, epist. 54 ad Marcel. < Nos unam quadragesimam, < secundum traditionem Apostolorum, toto anno lemS. Augustinus refert traditiones morum, quæ smU ( pore nobis congruo jejunamus, illi 1res in anno observationis necessaria* : < Illa autem quæ non scri< faciunt quadragesimas, quasi 1res passi sint salvalo< pta, sed tradita custodimus, quæ quidem loto tcr< res ; non quòd cl per lotum annum, excepta Penle< rarum orbe obson antur, dantur itilclligi vel ab ipsis ( cosle, jejunare non liceat, sed quòd aliud sil ueces< Apostolis, vel plenariis conciliis, quorurn esi in Eo < sitale, aliud voluntate munus offerre. > < clcsLV saluberrima auctoritas; commendala nique Probatio ad hominem.—Protestantes Io docent no­ < statuta retineri, sicut quòd Domini passio cl resnr< rectio, el ascensio in cœhim, el advenios decado biscum, S. Scripturam haberi ex traditione. Ita Moli« Spirilùs sancii, anniversaria solemnitale celebran- næus, Novit. Pap. lib. 1, cap. 51; Episcopius Rcsp. ad 5 dilem. Calvinus, lib. i Instit. cap. 8, § 9.—Illa < tur, ct si quid aliud tale occurrit, quod servatile ab autem quæsiio, an Scriptura, an hic, aul ille liber sit < universi, quacumque se diffundit, Ecclcsià. Alia canonicus? csl dc articulo ad salutem necessario, Eil< verô, quæ fier loca regionesque varianior, ele., lobrachi, Epanorlh. cap. 14, annoi. 4. Licèi enim in « tum hoc genus rerum liberas habet observationes, > principio Christianismi mullæ gentes omnia ad salu­ cpisl. 18 ad Januar. Quod ultimum non dicit de tem crediderint sine Scripluræ libris ; licet etiam nunc, præccilcnlibus. Neque objiciant Protestantes S. Au­ cx noslrà doctrinâ, aliqui possint omnia necessaria gustinum curatione dies observare, menses el tem­ credere, nihil scientes de Scripturâ, quia sufficil ac­ pora, contra reprehensionem Apostoli, (¡al. i, 10, quia cipere doctrinam necessariam ab Ecclesia : apud Pro­ hanc cavillationem ipse praevenit, el refutavit, epist. testantes tamen absolute necessarium est credere 119, cap. 7 cl lib. conlr. Adamant, cap. 16. Quid, quod divinitatem Scripturarum ; siquidem docent ex hàc ipsi Protestantes certa fesla nobiscum observent? scià hauriendam esse doctrinam salutis. Illud autem S. Cyprianus : < Admonitos autem nos scias, ul in < (‘alice offerendo Dominica traditio servetur, neque sive fieri debeat propria lectione, sive per auditam al­ terius lectionem, hic non inquirimus. — Protestantes < aliud fiai à nobis, quàm quod pro nobis Dominus « prior fecerit, cl calix qui in commemorationem ejus 2 credunt nobiscum esse nunc licitam comestionem < offertur, mixtus vino offeratur. >—S. Basilius de Spi­ sanguinis et suffocati, quamvis ca prohibeatur Aci. 15, ritu S. cap. 27 : < Dogmata cl instituta, quæ in Eccle- 29,—Protestantes 5** nobiscum credunt Spiritum san­ < sia prædicantur, quædam habemus c doctrina, scri- ctum procedere à Patre et Filio. Unde probatur? Et tunen haereticus est qui hunc articulum negat.— Pio< filo prodila, quædam rursus ex traditione Apostolotestantes 4° nobiscum credunt perpetuam virginitatem < rum in mysterio, id esi, in occulto tradita recepimus : B. Mariæ matris Domini nostri Jesu Christi. Conf, • quorum utraque parem vim habet ad pietatem, nec llelv. poster, art. 11. Neque tamen id sufficienter pro­ « his quisquam contradicit, quisquis sane vel tenuiter bari potest sine traditione. —Protestantes 5 nobiscum « expertus csl, quæ sini jura ecclesiastica; nam si credunt parvulorum baptismum haberi ex traditione • consuetudines, quæ scripto prodilæ non sunl, tan« quàm haud mullum habentes momenti, conemur reji- apostolici, judicantque iis communicandum non c$Se, « cere, imprudentes gravissimum Evangel?) detriinen- qui contrarium tenent.—Protestantes 6“ nobiscum do­ < tum inferemus; imo potius ipsam fidei prædicalio- cent non iterandum esse baptismum, semel valide coi < nem ad nudum nomen (quia similiter omnia alia re- latum. Nullis id probalur ex S. Scripturâ argumentis evidentibus cl necessariis.—Protestantes 7* nobiscum < jici possunt) contrahemus. Quod genus est (ut ejus, < quod primum csl ct vulgatissimum, primo loco coin- credunt, validum esse baptismum apud hærclicos col­ latum. Sed quo argumento necessario cl evidenti ad ( memorem) ut signo enn is cos qui spem collocàrunl hoc per Scripturam inducuntur?- Protestantes 8“ no« i n Christum signemus, qui scripto docuit’ > ct»-., 9£2 TBACTATUS GENERALES. 921 biscuit) credunt in Jcfiu Cluislo esse unam tantiim rum multa sine scripto audiverunt ab Apostolis, cum mullis testibus —Ergò discipuli Apostolorum multa, personam. Sed ubi argumentum evidens et necessa­ rium ex S. Scripturâ?—Protestantes 9* nobiscum cre­ quæ sine scripto audiverunt ab Apostolis debent com­ dunt in baptismo pronuntianda esse aliqua verba, re­ mendare fidelibus hominibus, qui idonei sunt el alios docere.—Major propositio csl Scriptura, ct universa­ nuntiandum esse diabolo el mundo, ac profitendam fident. Sed cæcuticnlis est, id evidenti argumento ct lis. Minor manifesté comprehenditur sub universali majore; cùm ne quidem Protestantes negent mulla necessariâ consequentia, ex solâ Scripturâ probare sine scripto docuisse Apostolos. Conclusio esi legiti­ velle. — Protestantes 10” nobiscum observant diem Dominicum. Sed quo argumento sufficienti ex S. Scri­ ma. Hoc tantiim superest quærcndum quænam illa pturâ ? sint, ab Apostolis sine scripto insinuala. Hoc autem, Probatio Syllogistica.—Cùm Protestantes doceant Deo dante, ostendemus in particularibus controver­ illud, quod per consequentiam cx Scripturâ deducitur, siis. 6. Syllogismus.—Qui sunl contentiosi in rebus mo­ esse dogma iidei, et Molinæus addat, Novit. Papis, .ib. I,cap. 51 : < Si eæ docirinæ vocentur traditiones, rum, recte redarguuntur per consuetudinem Ecclesiæ, < quæ non reperiuntur terminis formalibus in Scriut quæ sen anda sit, I Cor. 11,16.—Protestantes sunt < pturâ, sed reperiuntur terminis æuuiv dentibus, vel contentiosi in rebus morum.—Ergò recle redarguun­ < ex illâ deducuntur per consequentiam necessariam, tur cx consuetudine Ecclesiæ, ut quæ seranda sit. 1 < nos illas traditiones non rejicimus ;> opera’ pretium Cor. 11, 16. Constai major propositio exemplo S. erit, in bâcmateriâ fundamentali syllogismis procedere. Pauli, el habetur cx praxi Ecclesiæ. < Sob consuetudo —Luiherani cliam nobis banc viam aperiunt, quandò < opponebatur inducere volentibus novitatem, > ail S. Mtisæus docet, sub universali propositione Scriptura Auguslinus, de Bapl. conlr. Donat, lib. 2, cap. 9. recte subsumi particularem naturaliter nolam, etiam Minor est evidens, quia Protestantes movent varias contingentem, scu quæ in facto consistat. Hoc enim contentiones circa articulos morum, quos perpetua Ec­ si ila osi, dabimus majorem universalem Scriptura, clesiæ consuetudo ab Apostolorum temporibus huc­ minorem sub universali contentam, cl moraliler cer­ usque servavit. Conclusio est legitima. tam, conclusionem theologicam, ct, ul ipsi loquuntur, 7. Syllogismus.—Consuetudo Ecclesiæ apostoliche est indubitato fidei. servanda cx praeopto apostolico, ICor. H, 16. Varias, 1. Syllogismus. — Quod traditione constat aposlo- v. g. in baptismo adhiberi ceremonias, est consuetudo licâ, est credendum. — Scripturam esse verbum Dei, Ecclesiæ apostolica’.—Ergi) varias, v. g., in baptismo traditione constat apostolicâ.—Ergo Scripturam esso adhibere caeremonias, est senandum ex precepto apo­ verbum Dei, csl credendum.—Major habetur ex Scri­ stolico, ! Cor. il, 16.—Major propositio est senten­ pturis, probatione 2 allegatis, et ex SS. Patribus pro­ tia ex A postoli*. Minor probatur ex S. Basilio, de Spirit. batione 5 adductis. Minor est S. Irenæi, lestanlis, S. cap. 27. aliisque Patribus. Conclusio est legitima. lib. 5, cap. 4, Apostolos nobis Scripturas reliquisse. 8. Syllogismus. — Docirinæ, quæ pradicantur, con­ Alios non adduximus, quia res plana csl. Eodem modo testante Deo signis ct portentis, cl variis virtutibus, licet subsumere : Verum sensum Scriptura nunc ha­ sunt lencndæ. lle.br. 2, 1; Marc. 16, 20. — Atqui do­ beri, constat traditione apostolicâ. Symbolum aposto- ctrina. v. g., de honore reliquiarum, pradicatur con­ licuin esse verbum Dei, constat traditione apostolicâ. testante Deo signis, el portentis, cl variis virtutibus. Vide Zanebium, torn. 8,de S. Script., q. 8. —Ergò doctrina, v. g., de honore reliquiarum, est te­ 2. Syllogismus.—Parvulos esse baptizandos, constat nenda , Hebr. 2, 1; Marc. 16, 20. — Major propositio tradilioncaposlolicâ.—Ergòpan tilos esse baptizandos, est Scriptura. Minor csl contingens, sed moraliler est credendum. — Minor propositio csl S. Augustini, certissima : pro quâ Patres non pauci deponunt testi­ lib. 4 contrit Donat, cap. 25 et 24. monium, el qualis juxlâMusænm adhiberi potest. Con­ 3. Syllogismus.—Ab hærelicis ad Ecclesiam re­ clusio est legitima. Vid. Calvin, in cum locum; Zanch. deuntes, non esse rebaptizandos, constat traditione loin. 8 de S. Script. 9, f». apostolicâ.—Ergò ab hærelicis ad Ecclesiam redeuntes 9. SylloijiMims.—Illi puniuntur à Deo, qui resistunt non esse rebaptizandos, est credendum. — Minor est docirinæ, quæ pradicatur, Deo contestante signis, etc., S. Augustini, de Baptis, contra Donat, lib. 5, cap. 25. Hebr. 2, 2, 5. L—Atqui Protestantes resistunt doctri­ 4. Syllogismus.—Sacrificia et preces mortuis pro­ na* , qua* pradicatur, Deo contestanle signis, etc.desse, constat traditione apostolicâ.—Ergò sacrificia Ergi Protestantes punienturà Deo.—Major est S. Palili. el preces mortuis prodesse est credendum.—Minor est Minor est certa : quia Protestantescontradkuut, v. g , S. Chrysostoini, hom. 5, in Epist. ad Philip. Est S. venerationi reliquiarum, quam mullis miraculis com Augustini, de Verb, aposl. serin. 52. cap. 2.—Est el mend.nit Deus, ut testantur SS. Patres. Conclusio est alius syllogismus, similis prioribus, unde hi confir­ legitima. Nullus autem est qui dicat Deum falsam do­ mentur; libel cum praduccrc. ctrinam veris miraculis confirmare. Porrò miracula 5. Syllogismus.—Qu ecumque discipuli Apostolorum redderediv ¡num testimonium, ducent Calv inns, in Hom. audiverunt ab Apostolis, cum mullis testibus, ea de­ 15, 18; Molinæus, Elem. log. lib. 2, cap. 17. belli commendare fidelibus hominibus, qui idonei sint 10. Syllogismus.—Qui imitatur talem praposiloruiu (dios docere, 2Tim. 2, 1,2. Sed discipuli Apostolo- suorum, à quibus audivit verbum Dei, obedit mandato DE CONTROVERSIIS 924 923 Apostoli. Hebr. 13, 7.—Catholici imitantur fidem pre­ quando imitamur eorum fidem, v. g., de oratione pro defunctis ; quam fidem prepositorum suorum Lutile* positorum suorum, à quibus audiverunt verbum Dei. —Ergò obediunl mandato Apostoli, Ilebr. 13, 7. — rus cum suis noluit imitari. Major est sententia Apostoli. Minor est certa, etiam TRACTATUS SEPTIMUSDE PRÆSCRIPTIONIBUS CATHOLICIS. < An esse sibi cum Christo videtur, qui adversiis sa< cerdoles Christi facit, qui se à cleri ejus cl plebis Injure civili cl canonico, Praescriptio generaliter < societate secernit? Arma ille conlrà Ecclesiam portat, dicitur quælibet exceptio, removens actionem, el pos< conlrà Dei dispositionem repugnat; hostis altaris, sessorissecurilali consulens.—Slriclioresignilicalione, < adversiis sacrificium Christi rebellis, pro fide perfidicitur proscriptio, quasi temporis profixio cl praefi­ < dus, pro religione sacrilegus, inobsequens senus, nitio; quando scilicet ex legum auctoritate, jus quod­ < filius impius, frater inimicus, etc. >—Cùm ergò, se­ dam acquiritur; quod quidem variis modis solet eve­ cundum jura, nec bles fratres, nec tales filii, nec tales nire; unde proscriptio dicitur jus quoddam ex tempore subditi licitò accusent fratres, el parentes, ct superio­ causam trahens. res, neque Protestantes personam suam possint legiti­ Sectio n.—Quid sil proscriptio apud Tertullianum. mare, dicendum est cos non esse admittendos tanquàm actores contra Ecclesiam catholicam, sed exceptione Tertullianus non accipit proscriptionem slrictò, pro inimicitiae ab omni conlroversiâ removendos. — Hanc exceptione peremptoria, manante cx cursu temporis, proscriptionem obseravit, quandò dixit Tertullianus, sive ex co, quòd tempore legibus definito rem aliquam cap. 12, à schismaticis et hærelicis non esse discendam possedimus, vel jure aliquo usi sumus; vel quòd alius veritatem fidei : < Nobis etsi quærendum esset adhuc tanto tempore cessaverit ab usu hujus, vel illius juris. < cl semper, ubi tamen quæri oporteret? Apud hærcMultò minus pro acquisitione dominii, aut peremptione < ticos, ubi omnia extranea ct adversaria nostro verijuris alterius, per vim temporis legibus definiti. Sic < lati, ad quos vetamur accedere? Quis servus cibaria recte Hiilsemannus, de Prosecipl. thes. 5.—Qui rodò < ab extranco, ne dicam ab inimico domini sui sperat? addit : Proscriptionem < accipi apud Tertullianum gc< Quis miles ab infoederatis, ne dicam ab hostibus rc< nericò, pro exceptione nascente cx aliquo vitio sive < gibus, donativum ct stipendium captat, nisi planò < actoris, ut. quòd ci non compclal actio, quòd sit < desertor cl transfuga, ct rebellis? Eliam anus illa in< ignarus rerum, alienus, excommunicalus, etc.) sive < Irà lectum suum drachmam, requirebat? etiam pul< testium, sive etiam judicis : non cx temporis legati < sator ille vicini januam tundebat; cliam vidua illa « cursu. > —Sic recte allegat Joannem Ludovicum de • non inimicum, licet durum, judicem interpellabat. la Cerda in Notis ad cap. i Tertulliani de Proscriptio­ < Nemo indò strui potest, ondò destruitur. Nemo ab eo nibus. dicentem : < Proscriptiones in hoc auctore sunl < illuminatur, à quo contenebratur. Quæramus ergò in • generales Ecclesiæ dimensiones et exceptiones, qui< nostro, ct à nostris, cl de nostro; idque duntaxat, < bus frustrantur hæreticorum impetus. >—Addatur et < quod salvò regula fidci potest in quæslioncm devcI omlnictis Gravina, qui poslJacokum Pamelium dicit, < nire. > El addii: < Quòd lides nostra obsequium ApoTertullianum scripsisse : < de Proscriptionibus, id est, < stolo debeat, prohibenti quæslioncs inire, novis vo* < exclusionibus, exceptionibus.confutationibus Increti* < cibus aures accommodare, hærelicum post unan < eorum, seu quonam modo Catholici proscribant b;e< correptionem convenire, non post disputationem. > < reliéis, id est, quomodo illos propulsent, el ab eorum —Simili modo dicit S. Augustinus dc Util. cred. cap. G: < insultibus sc defendant. > < Quis sibi unquam libros Aristotelis reconditos el ol>Sectio Ul. — Proscriptio adversiis Protestantes, quia < scuros ab ejus inimico exponendos putavit, ut do his sunt actores inimici. < loquar disciplinis, in quibus lector fortasse sine sa< crilegio labi potest? Quis denique geometricas lilProscriptio apud Tertullianum accipitur pro exce­ < teras Archimedis legere, magistro Epicuro, aut ptione nascente ex vitio actoris. Protestantes autem, < discere voluit; conlrà quas ille multimi pertinaciter, ante natum de religione dissidium, apud Catholicos < nihil carum, quantum arbitrer, inlclligens, disserefratrum loco erant, nobiscum camdem matrem. Eccle­ < bal? An istæ Scripturo legis planissimæ sunl, in siam catholicam, agnoscebant, ejusdemque supremam < quas ipsi quasi vulgò expositas impetum faciunt frup »>l Deum auctoritatem in negotiis fide reverebantur. < slrà el inaniter? > Et in sequentibus : < At absuida 1*04 dissidium verò exortum, multe particulares ec­ < ibi (apud Catholicos) dici videbantur. Quibus asseclesia? juri fraternitatis renuntiarunt, matrem suam < rentibus? nempe inimicis, non immeritò dixerit S. Cyprianus, dc Unit. Eccl- * Sectio i.—De natura Proscriptionis. ari TRACTATUS GENERALES. 926 Itaque no» lìcci nobis audire Protestantes, tanquàm lianum accipi pro exceptione proveniente cx vitio ac­ jeto res, quia fratres suos accusant, (¡nía matrem suam toris, ut quòd sit rerum ignarus. Isti nutem omnes traducunt, quia magistratum ecclesiasticum impetunt. censentur rerum ignari, qui sententiis discrepantes, Neque enim ab inimicis nostris discenda est veritas fi­ nos reformare copiant, ciim tamen nihil adducant, dei ; sed in nostro, et à nostris, cl dc nostro qnærcncur potîùs à Lulheranis simus reformandi, quàm dum , idque duntaxat, quod salvò reguló fidei potest in à Reformatis, aut aliis quibuslibet schismatici*. — Subtiliter hoc advertit Tertullianus, cap. 10 : < le quæjlionem devenire. < tantum quærere debemus, in quantum possumus inSectio iv.—Proscriptio adversiis Protestantes, quia < venire; semper quærcmus, et nunquam omninò sunt actores excommunicari. Etiam hujus prescript ionis fundamentum nobis lar­ < credemus; ubi enim erit finis quærcndi? Ibi statis < credendi? Ubi expunctio inveniendi? Apud Marcio» gitur Ihdscmaimus, quandò fatetur proscriptionem, < nem? Sed ct Valentinus proponit : quaerite et inveapud Tertullianum, accipi pro exceptione nascente cx < nietis. Apud Valentinum? Sed ct Apelles lúe me vitio actoris, ut quòd sit excommunicalus. Protestan­ tes aulem apud Ecclesiam catholicam pro excommu< pronuntiatione pulsabit; et Ebion , et Simon, cl omcalis haberi, nemo dubitat. Unde ab omni actione sunt < nes cx ordine non habent aliud, quo se mihi imn< nuanles, me sibi adducant. Ero itaque nusquam, removendi, neque ad disputationem de Scripturis ullo < dum ubique convenior : Quarite el invaiutis : cl jure admittendi.—Dicent quidem sc immerito excom< vehit si nusquàm, ct quasi qui nunquam apprehenmunicalos esse, qui errores Ecclesiæ catholicæ volue­ < derim illud, quod Christus instituit, quod quæri rint correctos, qui de Scripturis sua probaverint, ni< oportet, quod eredi neccssc csl. > Eodem jure dici­ hilquc novi introduxerint. — Sed errorem Ecclesiæ mus : In tantum quærendum nobis esse, in quantum Catholicæ tribuere, graviter errare est. Audi respon­ dentem Tertullianum, cap. 15 : < Sed ipsi cl de Scri- possumus invenire. Si enim semper quærendum est, < pluris agunt, eide Scripturis suadent. Aliundescili- ct nunquam credendum, quis tandem erit finis quæ< cel loqui possunt dc rebus fidei, nisi ex litteris fidei ?> rendi? Ubi credendum? Ubi inveniendum r Apud Lutheranos? Sed cl Zwinglius proponit, ut apud ipsum Non est primo quærendum an novi aliquid invenerint; (pu ram, meque ipsi tradam informandum. Apud Zwinan veros, falsosvc errores, ac temerò confictos, volue­ glium? Sed et Menno clamabit, ab ipso me esse corri­ rint correctos; an sua debite probaverint, vel non probaverint, quod omnes æqualilcr id jactent. Hoc gendum,atque emendandum : ct Socinus, et Arminius, sufficit cxcommunicatos, ncc audiendos esse.—Recte ct novi Prophelæ, cl omnes ex ordini non habent igitur Tertullianus, cap. 50 : < Ubi tunc Marcion, Pon- aliud, quo se mihi insinuantes, me sibi adducant. Ero itaquenusquàm, dùm ubique convenior, et si statuam, < liens nauclerus, Stoica studiosus? Ubi tunc Valenlipralcr Catholicos,esse audiendos alios, non erit ratio, < mis Platonica Sectator? Nam constat illos neque adeò cur hos illis proferam, cur bos pro illis audiam, lloc c ohm fuisse, Antonini fere principatu, el in catholicam aulem si absurdum est, neque Lulherus, neque Zvvin< primó doctrinam credidisse apud Ecclesiam Romaglius, neque Menno audiendus erit; ut qui aliud non ha­ < nensem, donec sub episcopatu Eleutheri Benedicti, bent, quo se mihi insinuent, quàm quod reformationem < Ob inquietam semper eorum curiositatem, qua fratres < quoque vitiabant, semel et iterimi ejecti, Marcio» aequaliter spondeant, omnes aequaliter rerum ignari, < quidem cum ducentis sestertiis, quæ Ecclesiæ mluqui me nusquàm esse volimi, dùm ubique convenior. < Ierat, novissime in perpetuum discidium relegati, veSectio vi. — Prirscriptio advenus Protestantes, quia < nena doctrinarum suarum disseminaverunt. >—Tansunt actores illegitimi. lumdcm Lulheranis, aliisque reponimus. Marlinus Lulherus, in Auguslinianà familii religiosus, doctrinam Recte observavit llulsemannus proscriptionem ac­ catholicam nobiscum tenuit, donec ob inquietam sem­ cipi apud Tertullianum, pro exceptione nascente ex per curiositatem suam , quà fratres quoque turbabat, vitio adoris, ut quòd ei nulla competat actio. Cùm enim prædicatio vero fidei ab illis tantum salubriter (barolo V imperante, sub episcopatu Leonis X, variis accipienda sit. qui à Deo, sive mediate, sive immediate monitionibus procedentibus, ejectus csl. Zwinglius, sunlmissi, nullique liceat sibi honorem tribuere in­ Calvinus, Menno, Socinus, aliique schismatici, lacti sunl excommunicationis participes, quando, desertó stituendi, regundique Ecclesias Christi, nisi facúltalo unitate catholici, separata instituerunt conventicula* à Deo concisa, meritò objecit Tertullianus, Icgitiman—Dicamus cum S. Cypriano, episl. 5Í: Et mox : < Probent se novos apostolos < curiosos esse debere, quid ille doceat, cum foris do« esse; dicant Christum iterum descendisse, iterimi « ceat. Quisquis ille csl, et qualiscumqueest, Christia< ipsum docuisse, iterum crucifixum, ilerùm mortuum, < nus non est, qui in Christi Eeelesià non est. > < iterimi resuscitatum (sic enim Apostolos solet faSectio v. — Proscriptio catholica adversiis Proles< cere) dare illis prolereà virtutem endern signa tantes, quia sunt actores rerum ignari. < edendi, quæ et ipse. Nolo igilur et virtutes eorum < proferre > nisi quòd agnoscam maximam virtutem latetur lluschiiaimus proscriptionem apùd Tcrtul- DE CONTROVERSIIS 9Í7 < conun, quà Apostolos in perversum æmulanlur. Illi emm de mortuis vivos faciebant, isti dc vivis mor< mos faciunt. > hem, cap. 57 : < Ad quos merito dií cenditm est : Qui estis? Quando ct jnde venistis? < Quid in meo agitis, non mei? Quo denique, Marcion, < jure, sylvam meam cædis? Quà liccntià, Valentine, < fontes meos transvertis? Quà ¡intestate, Apelles, < limites meos commoves? Quid hic cœtcn ad volun< talem vestram seminalis et pascitis? > Eadem ra­ tione universis dicimus Protestanlibus : Probate vos novos Apostolos esse; vel ostendite, qui sitis, quandò, et undè veneritis. Quo jure sylvam meam ceditis, fontes meos transvertitis, limites meos commovetis, ad voluntatem vestram seminalis et pascitis? Adferant aliquid Luthcrani, quod non aequaliter adferant Refor­ mati, ct quotquot necessitatem missionis agnoscunt. Si ordinariam commendatis missionem, vel extraor­ dinariam, vel mixtam; nihil pne reliquis sectariis adfertis. Sed Lulhcrus, ad Bohemos scribens, in casu, qualem ipse lingit, neccsS'ialis, vult omnes fideles esse sacerdotes, predicare, ex officio baptizare, cx po­ testate absolvere, cx dignitate consecrare. Lutheri is­ tam sententiam sequuntur Sociniani, ipsamque insu­ per missionis necessitatem repudiant. Ab his non longé absunt Arminiani. Nuper etiam Ilermannus Coringius scripsit, ad reformandam Ecclesiam, non esse opus ordinari^, vel exlraordinarià vocatione. Sccundiim líos omnes, frustra dixit Tertullianus : < Cupio < ostendant mihi, ex quà auctoritate prodierunt. > Frustri dixit : < Probent se novos Apostolos esse ; > frustra dixit : c Qui estis? Quando cl unde venistis? < Quid in meo agitis, non mei? > Sed absit,ul ista frustri dixerit Tertullianus, qui nisi doctrinam Ecclesiæ, de necessitate missionis, habuisset perspectissi­ mam, non ex eà deduxisset contra hærelicos praescri­ ptionem, noviliA certe cl temerarii quorumdam ne­ gatione non evertendam. Sectio vu. — Praescriptio adversus Protestantes, cx parte Instrumentorum abolitorum. Laudabile est, quod dixit Hulscmannus, praescri­ ptionem apud Tertullianum accipi pro exceptione oriente cx aliquo testium vitio. Neque ullatenus du­ bitamus quin sub voce testium, comprehenderit etiam Instrumenta ; cimi ulroruiuque, in hoc negotio, sit ea­ dem ratio.— Notum autem est injure, si quis actione personali, vel reali, in petitorio convenitur, rccle op­ poni exceptionem spolii, sive ejusdem rei, sive alte­ rius ; quà exceptione proba là, non auditur actor in prætenlione suà, nisi priiis restituat. — Spolium rei diversi!, sive inhiem non deducta*, allegamus, obji­ cientes Protestant ibus, quòd ex receptis in Ecclesià catholici libris canonicis, quosdam aboleverint. Cujus quidem exceptionis ille effectus est, quad contra Ec­ clesiam catholicam nullarn ¡Missini actionem instituere, nisi prius restituant, quod ¡riva Là liceiilià abstulerunt. — t um igilur ante munia cognoscatur ile spolio, quia maxime privilegiata est exceptio, et quia iniquum est, ut reas ad respondendum compellatur, nisi priiis res- 028 titula ipsius possessione, idquo co magis, si ea posfa* sio faciat, ul instructior ad litem sit ven turns ; nccessc csl ut Protestantes restituant spolium, antequam con­ tra Ecclesiam catholicam, ex aliis libris canonicis, au­ diantur agentes. — Hinc optime dixit Tertullianus, non esse disputandum cum hærelicis de Scripturà : < Quoniam nihil proficiat congressio Scripturarum, < nisi planò aul stomachi quis ineat eversionem, aul < cerebri. Ista hærcsis non recipit quasdam Scriptu* < ras. > — Reciò hæc dicuntur ; nam qui Ecclesiæ ca­ tholica! litem movet, si incipiat à spolio, audiendus non est. Quid enim iniquius, quàm Ecclesiam catholi­ cam in judicium vocari, possessionum suarum non con­ temnenda parte, quantum per Prolestanleslicuil, exu­ tam? Si in disputatione allegabimus librum Tobiæ, non agnoscetur possessio nostra ; ideòque ex eo libro nihil proliciemus. — Itaque dicendum cum Tertulliano Luthcrani non recipiunt quasdam Scripturas; proindèqiie non admittendi sunl ad disputationem, nisi priiis restituant, nosque legitimos agnoscant possessores li­ brorum, quos rejiciunt. Sectio vhi. — Praescriptio adversus Protestantes, ex mutatione Instrumentorum. Precedenti sectioneallegavimus spolium rei divers®, Protestanlibus proscribentes. Nunc ejusdem rei, quæ in judicium deducenda foret, spolium allegamus ; quia Scripturns non tanliun pro parte rejecerunt, sed in li­ bris sacris, quos recipiunt, non pauca mutarunt, sive addendo, sive detrahendo, sive ad institutum suum ap­ tando. Undè concludimus Protestantes admittendos non esse ad ineundam de Scripturis disputationem, nisi antea priorem integritatem verbo Dei scripto red­ diderint, et mutationes suas sustulerint. — Eàdem proscriptione utitur Tertullianus, c. 17 : < Ista < hærcsis non recipit quasdam Scripturas, cl si < quas recipit, additionibus ct detractionibus ad dispo< silionem instituti sui intervertit. > Item : < Illic igi< turei Scripturarum ct expositionum adulteratio de< putanda est, ubi diversitas invenitur doctrina*. Alias < enim non potuissent aliter docere, nisi aliter habe< reni, per quæ docerent hæresim. Sicut illis non po< missel succedere corruptela Instrumentorum ejus, < ilà cl nobis integritas doctrina» non competiisset sine < integritate horum, per quæ doctrina tractatur. Et- * i enim quid contrarium nobis in nostris, quid depro< prio intulimus, ut aliquid contrarium ei, cl in Scri< pluris deprehensum detractione vel adjectione, vel < transmutatione remediaremus? Quod sumus, hoc < sunl. Ah initio suo ex illis sumus, antiquum nihil < aliud fuit, quàm sumus. Quid denique fuit, antequam < à nobis interpolarentur? Ciim autem omnis interpo< latio posterior credenda sil, veniens utique ex causà < a niiilationis, quæ ncque prior ncque domestica cl < ejus unquàm quod aemulatur : tam incredibile sa< pienti cuique, ut nos adulterum stylum videamur in< tulisse Scripturis, qui sumus à principio cl primi, quàm < illos non intulisse, qui sunl posteriores cl adversi.» TRACTATES GENERALES. Scotio IX. — Prœscriptio (idversus Protestantes ex instrumenti s auctoritate destitutis. Si ex lege civili inveniendum est, quid sil justum vel injustum frustra apud cum de jusüüà quæritur, cui nulla lex est authentica, nullum principis rescriptum cx au­ ctoritate. —Eidem ratione, si cx Scripturis divinis inve­ niendum est, quod fideles credant, vel non credant, fnistraab eo desideratur instructio de credendi*, cui nulla Scriptura est authentica, nullum verbum Dei, nunc exstans, cx auctoritate. — Protestanlibus autem nulla translatio Scripture in linguam vulgarem csl authen­ tica , nullus consequenter textus originalis csl authen­ ticus, nisi quaternis convenit cum autographo, ab ipsis Prophetis , Apostolis el Evangelista conscripto. Clinique ca autographa nunc non exstent, juxta doctrinam suam, sufficientem certitudinem non ha­ bent, quà judicent Biblia nunc in linguis vulgaribus exstantia, convenire cum ipsis Prophetarum et Evângclistaruin scriptis ; adeòque ncc certitudinem habent sufficientem desuarum translationum convenientia cum iisdem scriptis divinis. — Itaque frustra cum illis disputamusdcScripluris,quibusnullaScripluranuwc exstans csl authentica, quibus nulla probalio, è Scripturis desumpta, prodii cx auclorilale. Contrit negantem principia, quoniam frustra id fit, non csl disputandum. Sicut igilur dicil Tertullianus, c. 14 : < lì non ini< mici essent veritatis hærelici, ul de refugiendis cis c nor. promoneremur, quale est conferre cum homi< nibus, qui el ipsi adhuc se quaerere confitentur? Si < enim vere adhuc quærunt, nihil adhuc certi depre< hcnderunl : et ideò quodeumque videntur inierim % tenere, dubitationem suam ostendunt, quamditi quæ< run.. Itaque qui perinde quæris, spectans ad cos, qui ct < ipsi quærunt, dubius ad dubios, incertus ad incertos, < cæcns ad cœcos, in foveam ducaris necesse est. Sed ( cùm decipiendi gratia pretendimi se adhuc quadrerò, < ul nobis per sollicitudinis injectionem tractatus suos < insinuent ; denique ubi adierunt ad nos, statini, quæ < dicebant quærcnda- esse, defendunt ; jam illos sic < debemus refutare, ut sciant non Christo, sed sibi nc< gatores esse. Cùm enim quærunt adirne, nondùm te< noni; cùm autem nondùm tenent, nondùm credide( nini; cùm autem nondùm crediderunt, non sunl < Christiani. Al cùm tenent quidem el credunt, quæ< rendimi tamen dicunt ul defendant ; antequam dc< fendant, negant quod credunt, confitentes se non< diim credidisse, quod quærunt. Oui ergò nec sibi < sunt Christiani, quanto magis nobis? Qui per falla< ciani veniunt, qualem fidem disputant? Cui veritali < patrocinantur, qui eam à mendacio inducunt? > — Pari modo dicimus in hàc inaterià : Quamvis non es< sent adversarii veritatis Protestantes, quid juvat con­ ferre cum hominibus qui Scripturis adhuc sese carere confitentur ? Si enim veré Scripturas authenticas non habent, nihil adhuc omninò veri deprehenderunt; ct ideò quodeumque videntur interim tenere, incerliludinem suam produnt, quamdiù Scripturas authenticas non habent. Itaque si quis apud Ipsos quærat verita­ tem fidei, spectans ad cos, qui nec ipsi fidem habeo: 950 incertus ad incertos, reçus ad cæcos, in foveam de­ ducatur nccessc est. Verum cùm, necessitate pressi 9 fateantur Scripturas a se propositas non esse authen­ ticas, ne infallibile Ecclesiæ cath oli re in testificando magisterium cogantur agnoscere; ubi adierunt ad nos slatini, quæ authentica non esse fatebantur, uiaulhen tica proponunt, (ndc illos sic debemus refutare, ul sciant nos Scripturas quidem pro divinis habere; non lamen eas pro divinis agnoscendas, quatenus ab illis proponuntur, qui scripturas pro authentico Dei vertió non habent. Cùm cnim fateantur Scripturas a se pro­ positas non esse authenticas, fieri nequit ul habeant fidem, quam in solis divinis Scripturis quærendam esse statuunt. Cùm autem fidem non habeant, nondùm crediderunt : dunque nondùm crediderint, non sunt Christiani. Al cùm credunt quidem, el Lulhcranum, aliudve recens natum dogma sequuntur, alibi tamen fatentur Scripturas suas non esse authenticas; hàc suà confessione negant quod credunt. Qui ergo ncc sibi sunl Christiani,quantò magis nobis? Quibus Scripture à se prolatæ , non sunl authenticæ, qualem fidem de Scri­ pturis suadent? Cui veritati patrocinantur, qui instru­ menta veritatis de culmine precipitant auctoritatis? Seciio X. — Proscriptio adeersits Protestantes, cx re­ jectione judicis ecclesiastici. Fatetur Hulscmannus prescriptionem accipi apud Tertullianum, pro exceptione, cx vitio judicis prove­ niente. El recte ; nam ubi legitimus judex contemni­ tur, vel incompetcns adilur, nihil est, quod debito or­ dine lentatur. Hoc loco agemus de incommodo prove­ niente ex defectu judicisecclesiaslici ; sequenti nutem sectione, de judice incompetente. — Frustra litigant adores et rei, similius sit judex, qui controversiam dirimat; nullus vero censetur esse judex, quandi» ille, qui est legitimus, contemnitur, aut preteritur. Frus­ tra quisque juris civilis allegat decreta, nisi sit qui ex auclorilale determinet, ea recte allegari. —In re­ bus fidei Protestantes nullum agnoscunt judicem In­ fallibilem, quàm Spiritum sanctum in Scripturis loquenlem ; atque inde iit, ut nullus sit lilium finis, dinn unusquisque Scriptura' allegat testimonia pro suà sen­ tentia, protendens se ex adverso allegatis testimoniis non convinci. Si Catholici cum Protestanlibus disputant, et Scri­ pturo testimonia pro sentenlià catholici adducunt; id unice pro parte adversà agitur, ul variis in inedinin allatis prersumptionibus, necessitas probationis catho­ lice in dubium revocetur. Quod cimi unicuique non indocto sit facillimum, superest ul difficillimum sit, omnes, et singulas allatas presumptiones, tam dilu­ cide refutare, ul auditoribus de necessitate probatio­ nis calholic.T nullum remaneat dubium. Hinc, secun dùm Tertullianum, nullatenus consultum est, cum hæreticis de Scripturis disputare ; quamvis enim Ca­ tholici non difficulter omnes, singulasquc hæreticorum probationes enervent, probanto tamen Catholico, cæ vicissim adducuntur presumptiones, quibus debita necessitas probationis catholica? videatur omnem du­ bitationem non effugere. DE CONTROVERSIIS 93î 931 Huic autem malo cùm occurri nequeat nisi per « quoniam nd materiati) suam cædcni Scripturarum judicem ecclesiasticum infallibilem, nul allegata at­ < confecit. Valenlifhis autem pepercit : quoniam non que probad Scripturarum possessione . veritatis, di< ad materiam Scripturas, sed materiam nd Scriptuscrplmæ et fidei chrislianæ, atque Protestantes nec < ras excogitavit; ct tamen plus abstulit, cl plus ab. illum agnoscant ncchanc amplectantur; dicimus hic, < jecit, auferens proprietates singulorum quoquo vercx defectu judicis frustra disputari dc Scripturis; di­ < horum, ct adjiciens dispositiones non comparenlium cturi in sequentibus dc possessione catholica. < rerum. Hæc sunt ingenia de spiritualibus ncquilir, More suo subtiliter hunc in disputatione defectum < cum quibus luctatio est nobis, fratres, meritò contemadvertit Tertullianus, cap. 17, 18, 19: < Si aliquate< pianda; fidei necessaria, ut electi manifestentur,ul ì nàsintegras (Scripturas) prestai hæresis, nihilomi• reprobi delegantur. Et ideò habet vim et in cxcogiI nits diversas expositiones commentata convertit. < tandis inslruendisque erroribus felicitatem non adeò (Tantum veritati obstrepit adulter sensus, quanlùm < mirandam, quasi difficilem el inexplicabilem; cùm i et corruptorstylus. Varias præsumptiones necessario < de sccularibiis quoque Scripturis exemplum pr.rslù < nolunt agnoscere ea, per quæ revincuntur. Ilis ni< sil ejusmodi felicitatis. Vis hodie ex Virgilio fab ¡lain < tuntur,qu;cex falso composuerunt, cbquæde ambi< in totum aliam componi, materia scciindùm versus, r gnitate ceperunt. Quid promovebis, exercitatissime < versihus secundum materias concinnatis, denique, < Scripturarum , cùm si quid defenderis, negetur ex < Rosidius Gela Medicam tragœdiam cx Virgilio pleiiis< adverso, si quid negaveris, detendatur? Et tu qui< simé expressit. Meus quid.ini propinquus cx eodem < dem nihil perdes, nisi vocem in contentione, nihil < poetò inter c.vtcra styli sui otia Pinacem Ccbetis cx< consequeris nisi bilem dc blasphemalione. Ille vero, < plicuit. Homerocenlones etiam vocare soleat, qui < si quis esi, cujus causò in congressum descendis < de carminibus Homeri propria opera more centona< Scripturarum, ul eum dubitantem confirmes, ad vc< rio, ex mullis hinc inde compositis in unum sarciunt < ritatem, an magis ad hæreses deverget? Hoc ipso < corpus. El utique fœcundior divina litteratura adfa« motus, quòd te videat nihil promovisse, æquo gradu < cullatem cujuscumque materne. Nec periclitor di< negandi, cl defendendi diversà parte statutum; < cere, ipsas quoque Scripturas sic esse ex Dei vohm< corté de pari altercatione incertior discedet, nesciens < tale dispositas, ut hæreticis materiam subministra« quam hæresim judicet. Hæc utique cl ipsi habent in < rent, cùm legam oportere hæreses esse, quæ sine < nos retorquere. Necesse csl enim cl illos dicere, à < Scripturis esse non possunt. > < nobis politis adulteria Scripturarum, ct exposilio< nem mendacia inferii, qui proinde sibi defendant Sectio xi. — Prœscriptio adversus Protestantes, ex de < veritatem. Ergò non ad Scripturas provocandum est, feclu judicis exhibiti. < ncc in his constituendum certamen, in quibus aul < nulla, aut inceda victoria est, aut parùm certa. Nam Quandò Protestantes provocant ad judicium Spiri­ < etsi non ila evaderet collatio Scripturarum, ulutramts sancti in Scripturà loquentis, non exhibent nobis < que partem parem sisteret, ordo rerum desiderabat, sententiam Spiritús sancti terminis expressis at­ < illud priùs proponi, quod nunc solum disputandum que necessariis, litem nostram dirimentis; sed in­ < est, quibus competat fides ipsa? ctc. > Ex quibus terpretationes suas, variis expositionibus ct exceptio­ Tertulliani verbis palet, non esse cum hærclicisdispu- nibus subjectas; quas, quia in Scripturis non ape­ ta.idum dcScripturis ob defectum necessarie probatio­ riunt, ideo eas Scripturis infenml. Verùm quà ratione nis, quæ cxsolisScripluris tàm evidenter sumi nequeat, Spiritus S. in Scripturis loquens habeat rationem ju­ ut auditis oppositionibus, iisdemque ponderatis, nul­ dicis, diximus in Exam, prine. Fid. Exam. 2, § 2. lum auditoribus maneat dubium. Hic defectus ciim — Si Protestantes in suis consistoriis ct synodis prae­ plané tollatur per judicem ecclesiasticum infallibilem, tenderent jus decidendi qmesliones, quas contra Ec­ ingrati sunl divinæ ordinationi Protestantes, qui cum clesiam tenent; meritò ipsis opponeremus exceptio­ judicem contemnunt. — Atque in hoc negotio parùm nem incompetentia*, juxlh /. Prcrscriplionci, [in. C. de refert, sive quis integrà utatur Scripturà, sive non ; except. Sed hic qualescumqtie sint judices, hoc solimi neque enim defectus necessaria* intelligenliæ tam proobjicimus, quòd causam principalem separationis suo venilex miililationedivinorum Instrumentorum, quàm. ahjmitate Ecclesia*, calholicæ nunquàm unanimiter cl ex incapacitate inlellcclùs humani, mentem in Scri­ exacte deciderint. — Consideremus separatilo Lulhcptura loquentis Dei non semper cenò attingentis vel ranos; idem enim judicium est de aliis. Hi docent non cliam ex ipsà Scripturà, quæ quamvis adversantesinesse deserendam Ecdesiæ unitatem, nisi propter er­ Icllcclus non adferal, contrarias tamen non difiiciillcr rorem in articulis necessariis; el tamen Luthcrani patitur interpretationes , e quibus veram cl necessa­ nunquam unanimiter determinarunt quinam sint arti­ riam dijudicare sil difficillimum. — l mie Tertullia­ culi necessarii, cl prælerquos non sini alii necessarii; nus, cap. 58, 59: < Alius manu Scripturas, alius quod quousque non faciunt, nequeunt declarare legi­ < scnsûs expositione intervertit. Neque enim si Valentimam causam, cur ab unitate catholicà recesserint. « Unus integro Instrumento uti videtur, non callidiore — Quid ergo de Scripturis cum Luthcranis disputabi­ < ingenio quàm Marcion manus intulit veritati ; Mnrmus. qui in hanc usque diem non determinarunt una­ • con evertè ct palam machærà, non stylo usus csl, nimiter, ob quos errores (licèi pr.vtcnsos) articulorum 935 TRACTATIS GENERALES. 954 necessariorum, unitatem Ecclesiæ calholicæ deserue­ < nec alius Patrem novit nisi Filius, cl cui Filius reverint?— Cur autem ad ejusmodi decisionem non per­ < la vit; ncc aliis videtur rcvelàssc Filius quàm Apoveniant, optiinè declaravit Tertullianus, cap. 42 : < stolis, quos misit ad praedicandum, utique quod illis < Cælcrùin nec suis præsidibus reverentiam noverunt. < revelavit. Quid autem prædicavcrint, id est, quid < Et hoc est quòd schismata apud hæreticos fere non < illis Christus revelaverit, et hic proscribam neo ali< sunt; quia ciim sint, non parent. Schisma est unitas < 1er probari debere, nisi per easdem Ecclesias, quas < ipsi Apostoli condiderunt, ipsi eis predicando, tam < ipsis. Mentior, si non cliam à regulis suis variant < vivà (quod aiunt) voce, quàm per Epistolas postea. < interse, dùm unusquisque proinde 8tio arbitrio mo< Si hæc ilà sunl, constai proinde omnem doctrinam, < didatur, quæ accepit, quemadmodum de suo arbi< quæ cum illis Ecclesiis apostolicis matricibus clori< trio ca composuit ille qui tradidit. Agnoscit naturam ' ginalibus fidei conspiret, veritati deputandam, id < suam el originis suæ morem profectus rei. Idem li< sine dubio tenentem, quod Ecclesia ab Apostolis, « c.uil Valcnlinianis, quod Valentino; idem Manioni< Apostoli à Christo, Christus à Deo suscepit; reli< lis, quod Marcioni, « rum,el Apostolorum, et Christi, el Dei. Supcresl Sectio xii. —Præscriptio, caque fundamentalis, proba­ ( ergò ut demonstremus, an hæc nostra doctrina, cutiva religionis catholiae adversus Protestantes. < jus regulam suprà edidimus, dc Apostolorum tra( ditione censeatur, cl ex hoc ipso, an cæteræ dc § 1. — Status quæslionis. < mendacio veniant. Communicamus cum Ecclesiis Dc Protestanlibus perpetuò, sed immerito ad Scri­ < apostolicis, quòd nulla doctrina diversa; hoc csl pturas provocantibus, dicimus cum Tertulliano, c. 15: < testimonium veritatis. >—Eodem modo, pro pos­ < Sed ipsi de Scripturis agunt... aliunde scilicet loqui sessione catholici hanc dirigimus præscriptioncm. Si t possent de rebus fidei, nisi cx litteris fidei? VeniApostoli à Jesu Christo missi sunl, qui mundum ad < mus igitur ad propositum : hoc enim dirigebamus, salutem erudiant, el salutaribus imbuant præccptis, « et hoc præslruebamus, adloculionis pr.efalionc, ut non esse adinveniendain novam missionem, nec lin­ • jam hinc de eo congrediamur, dc quo adversarii progendum ministerium laicale, ncc recipiendos alios < \ocant. Scripturas obtendunt, et hàc suà audacia predica lores, quàm qui continuò serie ab Apostolis < slatini quosdam movent; in ipso veru congressu firdescendunt.—Si quæratur, an qui ab Apostolis di­ < mos quidem fatigant, infirmos capiunt, medios cum cuntur descendere, recte doceant? Indagandum csl < scrupulo dimittunt. Hunc igitur potissimiim gradum quid prædicaverint Apostali, id est, quid illis Christus « obstruimus, non admittendos eos ad ullam de Scrirevelaverit. Hoc auicm statuit Tertullianus non aliter < pluris disputationem. Si hæ sunt illæ vires eorum, probari oportere, quàm per Ecclesias ab Apostolis con­ c uti eas habere possint, dispici debet, cui competat ditas. I nde illud fit consequens, omnem doctrinam, < possessio Scripturarum, ne is admittatur ad eam, qua* cum Ecclesiis per Apostolos conditis conspiret, < cui nullo niooo competit. > —Itaque ex senlenliâ veram esse ; reliquam vero ab iis diversam, de menda­ Tertulliani antequàm admittantur Protestantes ad cio præjudicandam.—Si rursum queratur an religio productionem testimoniorum Scripluræ, contra sen­ et doctrina, v. g., Ecclesia» Moguntinæ vel Coloniententiam Ecclesiæ calholicæ inquirendum est : Cui sis sil vcrè apostolica, el hoc ipso cæteræ per Euro­ competat possessio Scripturarum? Nam si |iossessio pam Proteslanlium Ecdesiæ de mendacio veniant, Scripturarum non competat Prolcstantibus, non sunl breviter cimi Tertulliano respondemus : Communica­ admittendi ad ullam de Scripturis disputationem. mus cum Ecclesiis apostolicis, quini nulla doctrina di­ — Eamdem quæslioncm latius proponit Tertullianus, versa; hoc est testimonium veritatis. — IlAc solò pr.vcap. 19 : < Ordo rerum desiderabat illud prius proposcriptionc probatum damus cum Tertulliano, posses­ < ni, quod nunc solùm disputandum est : Quibus comsionem Scripturarum competere Catholicis ; quia < petat fides ipsa? Cujus sint Scripluræ? A quo et per scilicet fides ipsa Christiana Catholicorum possessio < «pios, et quandò, ct quibus sil tradita disciplina, quA est, quæ à Christo per Apostolos ad Ecclesias catho­ < fiunt Christiani? Ubi enim apparuerit esse veritatem licas penenit, cum quibus particulares Ecclesiæ com­ i disciplina* cl fidei Chrislianæ, illic erit veritas Scrimunicantes, hoc tenent, quod Ecclesiæ ab Apostolis, < pinearum ct expositionum ct omnium traditionum Apostoli à Christo acceperunt.—ìlàc eAdem proscri­ < Christianarum. > ptione liquidò probamus, possessionem Scriplurannw non competere Protestanlibus per Europam ; quia non §2. — llcsolvilur quæstio pro Catholicis, contra Prote­ possident fidem Christianam. Còni enim non cominustantes. iiiccni cum Ecclesiis apostolicis, nec tenent eam fidem, quæ à Christo, per Apostolos ad Ecclesias penenit. Primum audiamus Tertullianum, cap. 22, deinde applicemus* Verba ejus sunl : < Hinc igitur dirigimus - Cumque Protestanlibus non competat lides Chri­ stiana, vel Scriptura», nullaimpic de Scripturis actio­ < pr oscriptionem : Si Dominus Jesus Christus Apo< >udns misit ad pnedicandtim, alios non osse recipien­ nem habeant ; non sunl admillendi ad ullam de Scri­ dos prædicnlores, quàm quos Christus instituit; quin pturis disputationem. Cui enim non competit acli»>, hE CONTROVERSIIS 055 UM oídem non competit ingressus in judicium (I). — Ex < Girina corum cum npostolicâ comparata, ex diversi* his sequitur, juxta doctrinam TerluÛiani, si fules ipsa < late cl contrariclale suà pronuntiabit, neque Apo­ et possessio Scripturarum Catholicis competit, et à stoli alicujus auctoris esse, neque apostolici ; quia < sicut Apostoli non diversa inter se docuissent, uà Christo per Apostolos coruinque discipulos Ecclesiis < apostolici non contraria Apostolis edidissent, nisi illi apostolicis, cum quibus communicamus, credita sil dis­ < qui ab Apostas desciverunt. Ad hanc itaque formam ciplina, quà fiunt Christiani,non tanlùm veritatem di­ < provocabuntur ab illis Ecclesiis, quæ licci nullum sciplina! et fidei Christiana apud nos esse, sed etiam < ex Apostolis, vel apostolicis auctorem suum profeveritatem Scripturarum, ct expositionum, cl omnium < rant, ut multò posteriores, quæ deniquè quotidie traditionum Christianarum. — Hæc proscriptio non tanlùm valet conlrà hærelicos, et schismaticos, vel < instituuntur, tamen in eàdein lido conspirantes non aliquas, ve! omnes Scripturas rejicientes; sed etiam < mimis apostolica deputantur pro consanguinitate conlrà illos, qui universas Scripturas recipiunt. Neque < doclrinæ. Ita omnes hæreses ad utramque formam enim ea fundatur in receptione, vel rejectione Scri­ < à nostris Ecclesiis provocate, probept se quaquà pupturarum, sed in antiquitate habitó, vel non habilà; < tant apostólicas. Sed adeò nec sunl, ncc possunt quæ quidem antiquitas probatur ex continuó posses­ c probare quod non sunl, ncc recipiuntur in pacem ct sione, ut ubi invenitur continua possessio, ibi repe< in communicationem ab Ecclesiis quoquo modoaporialur antiquitas ; ubi verò deprehenditur defectus < stolieis ; scilicet ob diversitatem sacramenti nullo possessionis continua*, ibi deprehendatur defectus < modo apostolica. > —Eodem fundamento dicimus antiquitatis. — Nam si probandum est, quid Chri­ Prolestantibus, si audeant interserere se alati aposto­ stus revelaverit, quid Apostoli docuerint, non ali­ lica, «piasi sub Apostolis fuerint, edant origines Ec­ ter probari debet, quàm per ipsas Ecclesias, quas clesiarum suarum, C'olvanl ordinem episeojxirum Apostoli condiderunt ; quia voluit Christus, ut do­ suorum, atque successive pertingant ad aliquem Apo­ ttrina lidei per idoneos testes ad Ecclesias perveni­ stolum, vel aposlolicuin virum, cum Apostolis el Ec­ et; lestes autem misit Apostolos. Cumque Apostoli clesiis apostolicis perseverantem. Hoc enim modo pro­ testimonium suum Ecclesiis à sc conditis tradiderint, bationem suam adfcrl Ikclcsia romana, quandò ab his utique accipiendum est, quale testimonium per* episcoporum suorum ad nostra usque tempora conti­ liibucriut. — l’ndè illud itcriim sequitur : si qui sunt nuatam demonstrat à S. Petro successionem. Sic alia hærelici, aul schismatici, qui vel aliquas, wil omnes per Italiam, Germaniam, Galliam ct Hispaniam Ec­ Scripturas, vel partem aliquam doclrinæ Christiana clesia nominant viros apostólicos, à quibus successio­ non recipiunt, universos eos hàc solà proscriptione nis ordo ab initio decurrens, ad episcopos nunc exi­ Convinci, uti et illi convincuntur qui vel novos libros, stentes pervenit.—Sed etsi hoc ipsum confinxerint tanquàm divinos, vel novam doctrinam, tanquàm à Protestantes, nihil promovebunt; ij»sa enim doctrina Deo revelatam, proferunt. eorum cum aposiolicà comparata, diversam cl contra­ riam esse pronuntiat. Nam quia dissidet eorum sen­ § 5. Urgetur resoluta qiuvstio adversus Protestantes. tentia à doctrinó Ecclesiarum aposlolicarum, nequit Antequam assumamus ulterius declarandam pos­ ca censeri apostolica; cùm fieri non possil, ut Aposto­ sessionem catholicam, atque ex cà emergentem pro­ li contraria prodicavcrinl. Undè dicendum est senten­ scriptionem adversus Protestantes, Opero prelimn tiam Protestanlium ab illis esse, qui ah Apostolis, cl crii ex Tertulliano ostendere, quomodò proscriptio Ecclesiis apostolicis desciverunt, atque aliter prædipossessionis urgenda sit, et varia subterfugio pro­ scindenda.— Verba Tertulliani sunl, cap. 32: < Cæ- cavenml. — Ad hanc itaque formam, nomine cujus< tortini si quæ hæreses audeant se interserere alati que pastoralûs catholici, provocamus Protestantes. Nam licèi hic aul illc pastoralûs nullum ex Apostolis, < apostolica', ut idei» videantur ab Apostolis tradito, vel apostolicis \iris auctorem suum proferat, nipote < quia sub Apostolis fuerunt, possumus dicere : Edant multò posteriùs institutus; quia tamen in eàdein fide < ergò origines Ecclesiarum suarum, evolvant ordicum Ecclesiis apostolicis conspirat, co ipso æstimalur < nem episcoporum suorum, ilà per successiones ab apostólicos, propter consanguinitatem el identitatem < milio decurrentem, ul primus ille episcopus aliquem doctrina. — lia Protestantes ad utramque formam à • ab A|K»slolis vel apostolicis viris, qui tamen cum nobis provocantur, ul alterutra se probent apostóli­ • Apostolis perseveraverit, habuerit auctorem ct an< teccssorcm. Hoc enim modo Ecclesiæ apostolica cos, vel evolvant ordinem episcoporum suorum ad Apo stolos, aul apostolices viros pertingentem; vel Obtendant < census suos deferunt; sicut Smyrnaonim Ecclesia, < habens Polycarpum à Joanne collatum referi. Sicut seeamdem doctrinam tenere cum Ecclesiis veré aposto­ licis. Sed quia Protestantes non habent Ecclesiasapost > • Romanorum, Clementem à Petro ordinatum edit; « proinde utique cl calere exhibent, quos ab Aposlo- licas, ideòex ordine episcoporum suorum, cum Aposto­ lis perseverantium, non possunt probare suas Ecclesias < lis in episcopatum constitutos, apostolici seminis esse apostólicas. Neque illud ipsum possunt probare < traduces habent. Confingant tale aliquid hærelici. ex comparatione doctrina! sua cum doclrinà aposto< Quid enim illis post blaspliemiam illicitum esi? Sed • etsi confinxerint, nihil promovebunt; ipsa enim do- licà : quia non recipiuntur in pacem ct in communi­ cationem ab Ecclesiis quoquo modo apostolicis; quo­ (!) I. Si pupilli, Í Videamus de negot. gesi., et Ma­ circa eb diversitatem doctrina! suæ nullo modo sunt rant., part. 4, —Ilis definitionibus cl praescriptioni­ bus provocali à nobis cl revicti Protestantes, ab Apo­ stolis sive generaliter, sive specialiter notati, quia di­ versi , audeant nobis respondere, ct aliquas ejusmodi præscriptiones conlrà doctrinam atipie Ecclesiam catholicam proferre. — Si enim negant Ecclesiam ca­ tholicam cliarimtim tenere veram doctrinam, duo ipsis incumbunt probanda. Alterum, Ecclesiam doctrinam­ que catholicam esse hærcticam eàdem formò revictam, quA Protestanlium Ecclesiæ revincuntur, quasque du­ plici vià cum Tertulliano revicimus, lùm quod succes­ sionem episcoporum suorum, ab Apostolis usque ad nostra tempora decurrentem nequeant ostendere , lùm quòd doctrina eorum, cum instituto Ecclesiarum apoAlolicariim comparata, cx diversitate et contrariclale sita pronuntiet, eam non esse apostolicam. Alterum quod ipsis incumbit, in eo consistit, ul ostendant ubi­ nam quærenda sil veritas, quam apud illos non esse jam constat. Huic oneri ncc ex Lutheranis conatus est satisfacere Hulsemannus, Dannhavverus, Ihrbelius; noe ex Calviniani* Spaiibemius. — Doctrina Ecclesiæ apostolic® atque catholic® romanæ non osi posterior, imò doctrina Protestanlium prior cm ; atque hoc est testimonium veritatis, ubique occupantis principatum. Quod ab Apostolis non damnatur, neque ab Ecclesiis apostolicis, irnò defenditur ab Apostolis, quia in Ec­ clesiis apostolici* defenditur, hoc ipsum erit indicium propri® cl genuina* veritatis, indicium inveniend e, Licèi quæ hic dicturi sumus, foré coïncidant cum præcedenlibns, quia tamen Tertulliano visum est rem eamdem variis modis illustrare, neque nobis inconve­ niens videtur eum imitari, quo prascriptioni catholic® aliquid splendoris accechi. — Dicit ergò, cap 36 : < Age jam, qui voles curiositatem melius exercere in < negotio salutis tu®, percurre Ecclesias apostólicas, c apud quas ips® adirne calhedr® Apostolorum suis < locis praesidentur, apud quas ips® authentic® litte< ræ eorum recitantur, sonantes vocem, et rcfræsen< tantes faciem uniuscujusque. Proxima est libi < Achaia? habes Corinthum. Si non longé es à Macc< domò, habes Philippos, habes Thcssalonicenscs. Si < potes in Asiam tendere, habes Ephesum. Si autem < Itali® adjaces, habes Komam, undè quoque robis < auctoritas prestò est. Ista felix Ecclesia ! cui totam < doctrinam Apostoli cum sanguine suo profuderunt, « ubi Petrus passioni Dominicæ adæquatur, ubiPaúus < Joannis exitu coronatur, ubi Apostolus Joat nes, < postquam in oleum igneum demersus, nihil passus < est, in insulam relegatur. \ ideami s quid dixerit, < quid docuerit, quid cum Africanis quoque Ecclesiis < contesserArit. I num Deum novit creatorem univer< sitaiis, el Christum Jesum ex Virgine Maria Filium < Dei creatoris, cl carnis resurrectionem ; legem et < Propbetas cum evangelici* et apoMohcis litteris mir < sect, et indù potat fidem, eam aquà signat, Spiritu < S. vestit, Eucharistie pascit, martyrio exhortatur, < olita adversòs hanc institutionem neminem recipit. < Hæc institutio, non dico jam, quæ futuras hæreses < prænunliabat, sed de quà hæreses prodierunt. Sed < non fuerunt exillà, ex quo fade sunt adversùs il< lam. Etiam do oliv® nucleo, milis cl opini® cl nc< cessari®, asper oleaster exoritur, etiam de papavero < fici, gratissim® el suavissim®, ventosa et vaia ca< prilicus exurgit. Ita et hæreses de nostro fruclifica< veruni, non nostra*, degeneres veritatis grano, ct < mendacio sylvestres. > Agite etiam, Protestantes, percurrite Ecclesias apo­ stólicas, apud quas ips® adhùc calhedr® Apostolorum suis locis præsidentur. Itali® adjacetis, habetis Ho­ rnam, unde nobis auctoritas prestò est. Statu fidit Ecclesia, cui totam doctrinam Apostoli cum sanguine suo profuderunt. Videamus quid docuerit, et quid duceat in hunc usque diem, quid cum Ecclesiis Germa­ nic, Hispani®, Galli®, Poloni®, Succi®, Norvvegi® contesser Aril, anlequàm Luthems, rupto charitati» vinculo, separala instituit conventicula. Teslanlur hiStori®, testantur monumenta varia, quam fidem lo nucrint, ct quam reliquerint Lutherani ct alii ; pro­ dierunt cairn ex nobis , quia posteriores à priori 30 Tir. i DE CONTROVERSIIS X4 ÜÎ0 fC\i non Aicnint nobisciim, quia facti sunt adversi. Quia vcrò doctrina Protestandum posterior est, post cumdem Terlullianfim dicimus, cap. 34 : < Sive alíe § 6. — Ulterior declaratio ejusdem praescriptionis ad< quidem fuerunt ( hærcses tempore Apostolorum ), versili Protestantes, ex ratione posterioritatis. < aliæ autem postea oborta! quiddam cx illis usurpa< veruni, habendo cum cis consortium praedicationis, Tertullianus, cap. 31 : < Revertar ad principalitatem c habeant necessc est etiam consortium damnatioris, < veritatis, cl posteriorilatcm mendacii deputandam, < praecedente illo fine supradicto posterioritatis, quo < ex illius quoqùe parabola patrocinio, quæ bonum < clsi nihil de damnatitiis (ab Apostolis damnatis) < semen frumenti à Domino seminatum primó con< participarent, de alate sola praejudicarentur, tantò < stiliiil, avenarum autem sterilis fœni adulterium ab < magis adulterar, (piantò ncc ab Apostolis nominate. «inimico diabolo postea superducit. Propriô enim < doctrinarum distinctionem figurat, quia et alibi ver< I ndô (irinius constat has esse, quæ adhuc tunc nun< bum Dei, seminis similitudo est. Ita ex ipso ordine < liabantur futurae. > — Itaque cx sententia Tertulliani, « manifestatur, id esse Dominicum cl verum, quod sil omnes omninò posteriores hærcses ab Apostolis dam­ < prius traditum ; id autem extraneum ct falsum, quod nate sunl, sive tunc existentes, sive futurae, cl illæ « sil posterius immissum. Ea sententia manebit adquidem futuris annumeranda sunl, quibus ex poste< versus posteriores quasque hærcses, quibus nulla conrioritate falsitas tribuenda est. Cumque Protestantes < stantia de conscientiù competii ad defendendam sibi sint notorie posteriores, opponimus cis exceptionem < venialem. > rei judicate (I). Revertamur cum Tertulliano, ul ex priorilate veri­ Conclusio.— Habes, lector, praescriptiones catho­ tatem, ex postcriorilalcfalsilalem cognoscamus. Prius licas, juxlà modum antiquissimi Tertulliani, juxlà seminatum est bonum semen, posterius supcrscmiiia- fundamenta ab iliilscmanno agniti, breviter proposi­ nata sunt zizania. Bonum semen doctrinæ calcstis tis. Quod quidem à nobis factum non est de concilio est symbolum, zizania autem errorem in doctriiiA diffidentia:, aut studio aliter incundee constitutionis; fidei désignant. Ita cx ordine manifestatur, id esse qui Protestandum probationes, si quas habere sc pu­ Dominicum ct verum , quod sit prius traditum ; illud tarent, in Methodo Augustinianâ salis postulavimus, autem extraneum ct falsum, quod posterius immissum, cl non paucas suis locis refutavimus : sed er fiducia ikcc manci sententia adversiis Protestantes, quibus probationis, qua nunc maxime praeveniendum esse nulla vel probabilis constantia de conscientiù suppe­ duximus, quando adversariorum nostrorum tergiver­ tit, ad vindicandam sibi prioritatem veritatis. — Quo­ sationes magis magisque patescunt. niam igitur catholica doctrina prior csl, dicimus (I) Juxlà L. post rem indicatam, 50, ÍT. dc rejudicat. post Tertullianum, cap. 29 : < Salis ineptum, ul prior Vide Marant., part. 6, de except., n” 15, pag. 282, ct < in doctrinó hæresis habeatur : vel quoniam ipsa csl, nu 43, pag. 290. « quæ futuras hærcses cavendas praenuntiavit. > — TRACTATUS OCTAVUS. DE MISSIONE PROTESTANTIUM. illos Ecclesiam potuisse congregare nisischismnticam, origine légitima potestatis destitutam. — Non igiluf Anlcquàm examinetur, legitimus sil, an illegitimus cujuscumquc potestatis usus, ncccssc est ul constet qii.Trcmus praecipue, quid ad missionem praecise re­ quiratur, ciirn id longius examen postulet; sed an Ipsam potestatem esse legitimam, sine quà usus ne­ Luthcrusel Calvinus sint missi ? Non agemus late d : quit esse legitimus. Valet lioc in rebus sccularibus, explicatione missionis, sed de applicatione : non age­ valet in ccclcsiasiicis. Nam quomodò praedicabunt, mus diffusé de exaclâ cognitione missionis, sed de pos­ nisi mittantur? inquit Apostolus, ad Rom. 10, 15. sessione. < Vestrae cathedrae originem reddite, qui docens n missione derivari legitimam praedicationem, < vobis vultis sanciam Ecclesiam vindicare. > S. Optat, ct sic examen missionis justo ordine praecedi re lib. 2. examen praedicationis. Sectio ii. — Quid sit missio, seu vocatio. Examen praedicationis mere consistit in questione Ex usu Ecclesiæ communi, vocatio omnis est actio, ¡uris. Lite recle constituü, examen missionis, quod quà alicui persona aluptid committitur ab eo, penes cum Protestantibus instituendum est, in facto praeci­ quem committendi potestas est; illud aulem quod com­ pue consistit, questione juris in picrisque seposilà. Quia vcrò facti controversia, cujus probationes fiunt mittitur, consistit in opere docendi, Sacramenta admi­ nistrandi, Ecclesiam regendi. — Vocatio alia dicitur ¡’er testimonia sensibilia, nullo artificio indigentia, ordinaria, quæ f.l ab hominibus potestatem vocandi peculiarem affert cùm facilitatem, tùm evidentiam, qiLTstionc juris non varò difficultatibus involuti. aut habentibus; aliadicilur extraordinaria, quæ à Deo imsubject^, jure merito petuntur tabula missionis Pro­ mcdiale procedit. Vid. Conf, llclv. pr. art. 8: AngL poster, ari. gestantium , quibus deficicptibus, mox constat nullum Sectio I. — A missione recti' furi initium inquisitionis. Ml TRACTATES GENERALES. Sr.cTio in. — In quibus sit consensus. Convenit inter Catholicos et Protestantes I* Dcum esse, qui constituit in Eeelesià juislorcs cl doctores in opus ministerii, in ædiflcationcm corjioris Christi, ut non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur ninni vento doctrina». Hine Conf. Ilclv. poster. : < Damnaf mus omnes, qui suà sponte currunt, cùm non sint t electi, missi vel ordinati. Vid.Helv. pr. ari. 17otl8. Angi. pag. 116. — Convenit 2’ missionem pastorum cl doctorum in Ecclesia esse perpetuam. Vid. tract, de Eccl. conlr. lr Ordin. Ecd. Neoburg. pari. 2, fol. 50, discipl. Eccles. Middeik. art. 4. Syuop. pur. Thcol. disp. 42, in prine. — Convenit 5* missionem extraor­ dinariam aliam esse fundamentalem, quæ à primo extraordinarie misso transitad successores ejus, qua­ lis fuit Aaronis, cl Apostolorum; aliam collateralem, qualis fuil Prophetarum, cl quæ non transit it ad suc­ cessores, sicul undique in confesso csl. Sectio iv.—Sententia Protestanlium dc suorum mu­ sione. Ilis positis, dicunt Protestantes, Lulherum, Calvi­ num aliosque primos Ecclesiæ pratenses Reformato­ res, partim ordinarie, ex institutione Ecclesiæ rema­ nte, partim extraordinarie à Deo missos esse. Ita Bticanus, loe. 42, § 47; Meisncrus, Consuli. Calli, pari. 2, consid. 7, ari. 5. Synop. pur. Thcol. disp. 42, thes. 41. — In Confessionibus publicis Protestanlium nul­ lam invenimus mentionem partim ordinaria:, parimi extraordinaria: missionis. Ncc mirum; csl enim com­ mentum omnibus seculis inauditum, cl novorum Pro­ phetarum novissimum paradoxum. Scimus Prophetas extraordinary missos esse; scimus etiam cx Prophe­ tis aliquos tiim ordinariam, tum extraordinariam ha­ buisse missionem ; sed iitramque perfectam. Prote­ stantes, qui partim hanc, partim illam pratendunt, neutram habent perfectam, id est, nullam habent.— Demus tamen Protestantes illud velle, quòd Lulherus, Calvinus et similes utramque missionem habuerint perfectam. Hoc facti csl, el factum probari debet (<)• Sectio v. — De ordinaria Protestanlium missione. Non subsistere missionem, si facta sit à non haben­ te potestatem, adeò manifestum est, ul nullus, qui vel micam same rationis habet, de eo possit dubitare; nullus enim dat, quod non habet. (\ide SS. Patres apud Staplel. de princ. Fid. conlr. 1, q. 5, a. 5. ) — Clinique Protestantes asserant Lulherum , Calvinum, aliosque símiles ordinarie missos à romana Ecclesia ; videndum est an .Protestantes agnoscant potestatem mittendi in romana Eeelesià. Nisi agnoscerent potesta­ tem mittendi in romanà Eeelesià, ncc dicerent sc ordi­ narii» missos à romanà Eeelesià, ne viderentur missi à non habente potestatem.—Docet disciplina Gallica baptismum collatum à non habente vocationem vel commissionem, esse nullum. Cumque ipsi in suà con­ fessione agnoscant validitatem baptismi apud nos col- fl) L. sive possidetis, c. de probat., quia non prasqinilur; Mtssoch. lib. 2, prasnnipl. H, § 17. 9;2 lati, eo ipso fatentur catholicos halare veram vora tionem vel commissionem. (NidcMcisn. Consuli. Calli, pari. 2, ari. 5 ;Croc. lom.2 Anli-Bec conlr. 12, sect. 1, n. 12. ) —Sedrursùm Ecclesiæ missionem arguunt nullitatis et invaliditalis. Quia juxlà disciplinam Galli­ cam, sacerdotes nostri cl monachi, ad vos transeun­ tes, iteratu ordinantur ad ministerium, antèsuscep­ tionem functionis ecdcsiaslicæ : opus enim habent alia vocatione, quòd nostra ordinationes nihil aliud sint, quàm fœdissimæ profanationes, ideòque cjurand.v, ul loquitur Bucanus, loe. 12, §48. (Vide Conf. Hclv. ¡ r. art. 18. — Itaque si quærimus an romana Eccle­ sia hab at mittendi potestatem, respondetis scctindùni carnem per est. et non. Et tamen dicit Apostolus : Si quæ destruo, hire iterum irdi[ieo t praxaricatorcm me constituo, 2 Cor. 1,17, Sectio vi. — Ordinariam Protestanlium missionem ca­ rere auctoritate. Fac Protestantes agnoscere in Eeelesià romanà polestalem mittendi ; needfan ordinariam suorum mis­ sionem per propria defendent principia. — Alia est missio seu vocatio Sacramcntalis, destituta uler.di < i exercendi legilimà potestate, qualis est episcoporum hæreticorum. qui vel ipsi ohm in Eeelesià catholicà sunl ordinali, vel eorum pradccessorcs , qualis cliam episcoporum degradatorum ; manet enim impressus character, sine legilimà exsequendi auctoritate. — Si Ecclesia Romana utramque habuit vocationem tempo­ re primorum Protestanlium, hoc est. Sacramcntalcm cum impresso charactere, elauctoritalivam cum exer­ cendi facúltale; (rat per consequens Ecclesia romana vera Jesu Christi Ecclesia, extraque ejus communio­ nem nec erat auctoritas, ncc salus. Primi ergo Prote­ stantes ab cà recedentes, eamque. condemnantes. st ipsos privàrunl omni auctoritate cl salute. —Sin aulem dicatis Ecclesiam romnnam tunc non habuisse, nisi simplicrm missionem Sacramenlalcm, denudatam legilimà utendi potestate; non potuit dare primis Re­ formatoribus, quod non habuit; sicul episcopi hærclici, aut degradali à verá Eeelesià, nequeunt illis legi­ timam communicare auctorilatcm, quos ordinant ; ne­ que hi ordinali assumere exercitium ministerii sine crimine cl sacrilegio. — Quamvis aulem actiones ta­ lium episcoporum, quas exercent virtute ordinationis sua», imprimant ordinalis characterem ; sunl tamen illicite cl damnabiles, ob defectum auctoritatis; ¡psi­ que ordinati, licet quoad characterem sacerdotes aut episcopi, legilimà utendi au&oritaie destituuntur, coque respectu nec sacerdotes sunl, nec episcopi. Sic Melelium, qui caput eral Melctianormn, ad Ecclesiam catholicam recepit concilium Niranum; sed abrogatu quoad exercitium episcopatu, ablatAquo ordinandi le­ gilimà pololate, nudum ei reliquit sine ministerio ti­ tulum. In Sardiccnsi concilio net titulus episcopi fuit relictus Theodoro Narcisso, aliisque in Arianismiim laj>sis. Similia tradit S Athanasius, et S. Hieronymus, ir>tc Davyo. Neque tamen dicendum est characterem illis episcopis defuisse, vel non fuisse applicat» in • sed DE CONTROVERSIIS 9 IJ 911 inanæ. El quarô?Quia nuPain de jure habent episcopi, cannée illos legitimi exercendi facultate, qui vel ete., jurisdictionem ecclesiasticam, cap. 14, ari. S. non trausmissó, ob ordinationem ab hærelicis, vel Vocatio iliorum est illegitima , inquit Synopsis; addi­ perditi ob assumptam hæresim, non poterant cam te, invalida, utrumque enim asseritis. ( Vid. Coni. aliunde pretendere, quùm à sola Ecclesià catholici, cui ea auctoritas competebat, quamque in concilio Ni- Gall. art. 31.) — Cùm igitur Ecclesia catholica, juxlà dios, nullam habuerit vocalionem, vel commissionem, reno impertiit anleccdcntcr ordinalis ù Mcletio. — Calvinus fuerit nulliler baptízalos et incapax missionis. Quapropter si Protestantes dicant Ecclesiam catholi­ cam, tempore primorum Reformatorum, non habuisse Sectio viii. — Contradictiones Ilefonnatorum. nisi missionem Sacrnmcntalem, auctoritate executivi Antequàm ad ulteriora progrediamur, opere pre­ destitutam; non potuit illis dare, nisi solam impres­ tium erit ostendere quomodò à regulis suis deviem sionem characteris, legitima utendi potestate caren­ Reformati. Disciplina Gallica exigit iteratam ordina­ tem. — El hæc quidem non aliter locum habent, nisi tionem in sacerdotibus nostris ad Reformatos transsecundum sententiam Catholicorum, credentium sub­ euntibus, conformiler id quidem Confessioni Gallica», sistere missionem Sacramentalcm sine auctoritatis à , interruptum Ecclesiæ statum asserenti ; conformiler ordinationemque esse Sacramentalcm, quòd imprimat Confessioni Scotica*. Al vero hæc non cobærcnl cum characterem, eliam aboliti auctoritate, remanentem, resolutione synodi nalionalis Middelburgensis, quæ in pro cujus consignatione fuerat collatus; atque ideò sacerdote catholico, ad Reformatos transeunte, nihil Ecclesia cum non repetit, vel reiterat, licet auctori­ requirit, quo ministerio fungatur, nisi solum examen. tatem quandoque restituat. Al vcrò juxlà sententiam ( Rcsp. ad interrog). Proteslanlium, quorum plcriqtie ordinationem pro Sa­ Iterum : Demonstravimus ex doctrinó Reformato­ cramento non habent, unanimiter impressionem cha­ rum publicó, baptismum administratum per eum , qui racteris negantes, nequit supponi, post auctoritatis non habet vocationem vel commissionem, esse nul­ privationem, superasse sigillum Sacramentale, quod lum. Et similia tradit Confessio Scotica. Sed hæc non alteri communicari possit: adeòque ncc primi Refor­ cohærenl cum doctrinó Confessionis Gallica* : < Quia matores potuerunt recipere ullam missionem Sacra< in papalu exigua quædam Ecclesiæ vestigia, ac premcntalem ab Ecclesià Romanó, quam illi non agno­ < serlim baptismi substantia remansit, cujus eliam cfscunt. < Acacia ab eo non dependet, à quo administratur, faSed demus, Protestantes ù suà doctrinó tantisper < lemur illic baptízalos, secundo baptismo non egere. > recedere, cl in hisce angustiis catholicam amplecti; Paria habet Synop. pur. Theol. disp. 44, thes. Ii: nihil aliud sequetur, quàm nudum characterem SaPetr. Mart. Class. 4 Loc. comm., cap. 6, ii. 41; Bucramcnlalcm primis Reformatoribus fuisse impres­ can. loc. 47, § 15. Ex dictis Reformalorum contradi­ sum ; neque enim Ecclesia romana illis poterat dare ctoriis sententiis sequitur, Cahinum fuisse valide bapquod non habebat, facultatem scilicet et auctoritatem tizaium, el non fuisse valide baptizalum, luisse Chri­ exercendi ministerium, quam perdiderat per hæresim, stianum, cl non fuisse Christianum, fuisse capacem subjecta anathemati per Apostolum pronuntiato ( si missionis, ct non fuisse capacem missionis. Mentila veri sint Protestantes), quòd aliter cvangelizavent, est iniquitas sibi. quàm ab initio invenerit evangelizalum. ( Vide ZanSectio ix. — St primi Protestantes habuissent missio­ chium, torn. 4, in 4 precept. ) nem, fuisset ablata. Sectio vu. — Calvinum, cl alius in Ecclesia calholicà Ministrum Ecclesiæ per superiorem suum privari baptízalos, non fuisse capaces missionis, si Reformaposse omni jurisdictione el functione ccclesiaslicó, lis fides. fatentur nobiscum Reformati. Causam autem privandi Qui non csl baplizalus, vel qui nulliler est baplíza­ sufficientem hinc inde Statuimus, doctrinam falsam el los, is est incapax missionis. At Calvinus (si Refor­ liærclieam, schisma Ecclesiæ, etc., synod, nation. matis Odes ) vel non est baptízalos, vel nulliler est Dordrecht. 1578; synod, nal. Ilagæ, art. 75 ; Middelb., haptizatus. Ergò Calvinus est incapax missionis. — art. G5; Discipl. Gall. cap. 1, art. 2. Imò nec ipsi Re­ Major propositio esi ipsa doctrina Reformalorum ; do­ formali ministros liberant à pœnà cxcommunicatonis, cent enim baptismum administratum per cum qui non nbicausæ gravitas cum rigorem postulai, ul videre habet vocationem vel commissionem, esse nullum. est locis citatis. Discipl. Gall. cap. 11, art. 1 ; Cone. Nation. Middelb. Superior primorum Proleslanliiim eral Ecclesia resp. ad interrog. 74 ; Zaucli. lib. de Natur. Dei, prefat. catholica, erant pontifices clepiscopi ordinariam exer­ centes potestatem; ab hòc enim Ecclesià, ab his tom. 2, pag. 7 ; Synop. pur. Theol. disp. 44, lhes. 12 episcopis prætcndunl missionem ordinariam. Ecclesia cl S5. Est ergò notorium, quod habet propositio ma­ autem catholica, per pontifices el episcopos, privavit jor. — Probatur minor, quòd Calvinus (si Reformatis fides ) baptízalos sil per cum, qui ncc vocationem ha­ primos Protestantes omni jurisdictione ecclesiastic:!, buit. ncc commissionem. Nam disciplina Gallica vull sccundiim jura Ecclesiæ privationem declarantes. Ergò, etiamsi habuerint, ex nostra sententia, missio iteratò ordinari illos sacerdotes cl monachos, qui à nem Sacramentalcm, omni modo irrevocabilem, auc­ nobis ad ipsos transeunt. Alque hic dicit, nec licitum, toritas tamen exercendi, ct usus oflicii per legilimam ncc expediens esse, audire praedicatores Ecclesiæ ro­ TftACTA i ES GENERALES. 9»f» 945 Intestateli fuit ablatus. — Deindè, juxta doctrinam torn. 6, de minisi. Eccl. cap. 3, sect 2.) — Ñeque Dlsciplicx Gallicæ, ministri deponi possunt propter dicani pastores catholicos non debité implevisse suum munus, ndcòque sibi integrum fuisse ad alias Eccle­ malam doctrinam. Imo, ut docet eadem Disciplina, sententia per consistorium vel colloquium lata, manet sias transire; nam si quis delegatus ad certam cau­ valida usquo ad sententiam definitivam, non obstante sam. ad certum locum, vicinos judices de tribunali appellatione. Ideiiique statuit de suis diaconis cl senio­ deturbaret, hoc soliim præicxlu, quini male judica­ ribus. Unde quamvis primi Deformatores potuerint rent, el ad palliandam violentiam diceret, id cunis appellasse à scnlcnfià privationis, contra ipsos vel jurisperito licere; quis, quæso, lalem non judicaret puniendum, ul turbulentum invasorem ? ( Vid. Discipl. jure ipso, vel per hominem latà, debuit tamen valere Gall. cap. I, art. 56.) sententia usque ad definitivam legitimi superioris. (Vid. Disc. Eccl. Middelb. ari. 29; cone. nation. Sectio xi. — Sacerdotium et doctoratum primorum Middelb., resp. ad interrog. 104, ct syn. nat. Ilngæ, Reformatorum non sufficere nd auctoritatem misart. 29.) — Dicanl ergò Deformati, ad quem appel­ sionis. laverit Calvinus. Nòni ab Ecclesià ad seipsum appel­ Luthcrus fuit monachus, fuit sacerdos : quid hoc lavit? Dementius corté nihil cogitari potest. Nam el ad munus pastorale ct auctoritatem regendi Eccle­ ministris à vobis depositis, cur non liceat, quod Calsiam ? Etenim, si, ul vos dicitis, romana Ecclesia v hio licuit? aut si bis non liceat, quomodò non inanis est hærctica, idololatrica, ei abominanda, nccesse fuerit Calvini appellatio? Quis hic exitus, nisi dicatis csl ut asseratis, nec Lulbrnnn, ncc Calvinum fuisse sententiam inferioris judicis, in casibus prædiclis, sacerdotes. Vos certe qui docetis sacerdotium non interjecta appellatione, debere sortiri effectum, prout esse sacramentum, ncc |»er collationem hujus ordinis Deformati, orbis terrarum judices, decreverint, sen­ characterem imprimi ; quo jure defenditis eos fuisse tentiam contravenire verbo Dei, vel non contravenire? in Ecclesià romana creatos sacerdotes? Ecclesia hæ­ Sic autem nulla sententia erit inappcllabilis, quoad rctica nullum habet exercitium jurisdictionis, nullam effectum su sponsi vum, nisi Deformati voluerint: cl potestatem mittendi , quia lupis non competii par­ eodem modo nullus erit hæreticus, qui idem privile­ cendum demandare gregem Christi. gium non assumat.—Yeriim, quod in re tanti mo­ Si ex nostri sententi^ procedendum csl, sacerdotes menti nobis obtrusum vultis, ne in minoribus quidem accipiunt potestatem offerendi sacrificium Missæ, cl servatis ip?>i, ut sciamus vos proprio contravenire absolvendi a peccatis ; monentur etiam de munere judicio, quando statuitis consistoria dc scandalo cl prædicandi. Missio ordinaria, quatenus importai fa­ doclrinà judicantia, non obstante judicum recusa­ cultatem prædicandi el Ecclesiam regendi, postea tione, eliam illos ab Ecclesia rescindendos esse, qui confertur separa tim, et ad certa loca determinatur. judicio synodi nalionalis non acquieverint dc puncto Non ergò concludi potest Lulberum el Calvinum in punctum, cum expressâ errorum suorum renun­ fuisse missos, quia fuerunt ordinati sacerdotes. Deinde, tiatione. Quo procedendi modo tola nobis ccdii in nostri sententia, alia est potestas ordinis, alia jucausa. ri.Mfictionis; hæc tolli potest, quia exeeutionem potes­ Sutio X. — .! Ergò non licuit Deformatis administrare Sacramenta, nisi simul sit doctor ct predicare in locis, ubi catholici pastores reponeban­ prædicans. ( Vid. Discipl. Eccl. Middelb. art. 5;synod, tur , quorumque ordinariam missionem non poterant nal. Dordrech. 1578, art. 51 ; syn. nal. Ilagæ, art. 3 ; improbaro.— Eadem Disciplina docet : < PrædiçanSerar., Opuse, tom. 5, orat. 5; Luthcro Turc, < lem intrudentem seipsum, etiamsi approbatus fuispng. 161.) < set à populo, non posse approbari per predicantes viSectio xii. — Dc episcopatu primorum Reformatorum, < cinos, » etc. Ergò, etiamsi habuerint predicantes cl Orientalium. hinc indô partem populi faventem, non licuit ipsis ministerium assumere, neque, vicinis praedicantibus illos approbare,. (Vhl. nat. synod. Dordrecht, anni 1578, ait. 7, 9; synod, nat. llaga*, ari 15; Gerhard., Eoe. In sententia Proteslanlium, sácenlos habet eamdem potestatem mittendi cmn episcopo; millaque csl ¡un* db ino potestatis differentia, sed tanliim humano. DE CONTROVERSIIS 01« 917 vertís episcopatus quoad characterem*; agnoscendi, Indà autem concludunt, potestatem mittendi non de­ fuisse primis Reformatoribus, quantumvis non fuerint quoad characterem, veri presbyteri ab illis ordinati. in Ecclesià calholicà ordinali episcopi. Tenent Refor­ Sed inde non evincitur idem de Protestantiiim pres­ byteris esse dicendum , quorum pauci ab episcopis mati sibi episcopos non defuisse in Anglià, quorum sunt ordinati, jprælcrquàm quòd rejiciant characte­ proinde ordinationes nequeat catholica Ecclesia im­ rem. Atque hinc in Protestan tibiis arguimus defectum probare, maxime quòd hæc agnoscat ordinationes missionis, tiim ex capite ordinationis invalida*, lini, episcoporum orientalium esse validas. — At verò ex parte usurpane auctoritatis, in orientalibus solani nihil habent pro ¡sta aqualitatc presbyteri et epi­ legitimam desiderantes auctoritatem. scopi, quod hæreticus olim non habuerit Arius, si S. Epiplianio creditis, ejus errorem refellenti. S. Au­ Sectio xiii. — De extraordinarii missione Protestangustinus, quem in speciem soletis venerari, Arii lium. sententiam in catalogo hæreticorum referens, vestram Duplex invenitur missio extraordinaria in veteri retulit, illo dicente, < presbyterum ab episcopo nullà Testamento, alia fundamentalis, qua» fuit in Aarone, < differentià debere discerni. > —Non igilur probant unde, tanquam à fundamento, derivabatur missio or­ Protestantes, primos Reformatores habuisse jus ordi­ dinaria; alia collateralis, quæ fuit in Prophetis, ordi­ nandi. Ponamus tamen illos fu isse episcopos: profectò narium sacerdotium non assumentibus, neque prin­ exercitium potestatis legitimum non potuerunt cum cipium alteri sacrificatorum ordini facientibus. Hinc charactere accipere, nisi à verá Ecclesià ; si autem missio extraordinaria collateralis multoties fuit repe­ exercitii legitimam potestatem à verá Ecclesià cum tita in veteri Testamento, Prophetis ordinarium mini­ charactere obtinuerint, romana erit vera Ecclesia, à sterium officii sui admonentibus; dimi fundamentalis quà sese separantes, facti sunl schismatici ; el ejus in illa, durante lego, ilerari non poterat. Translato sa­ universalibus conciliis decreta impugnantes dogmata, cerdotio , necessc est ut legis translatio fiat, Ilebr. 7, 12. omni destituuntur utendi auctoritate.—Deinde, etiamsi Primorum Protestantiiim pretensa missio non sacerdos haberet eamdem cum episcopo potestatem, mansit in terminis vocationis collateralis, quia non nullam tamen haberet jurisdictionem in particularibus sufficit ipsis monere ordinarium mipislerium officii à Ecclesiis alteri episcopo subjectis. Dicant igilur quà Deo injuncti, ad imitationem Prophetarum; sed adpotestà te miserint Predicantes ad Ecclesias aliis sub­ scripscrunt sibi vocationem fundamentalem, qualis jectas, adversus proprias disciplinas in superioribus fuit Aaronis cl Apostolorum : nam scipsos constitue­ allegatas? An quilibet predicaos habet potestatem runt vehit novum principium successionis ecclesia­ mittendi per lotum mundum? hoc ipsi non dicitis. sticae, non tantum usurpantes ministerium, sed ct Posleà, hi scntcnlià Protestandum, ne quidem unus pastores, tùm per varia loca, lùm qui ipsis succede­ solus predican* habet potestatem mittendi ; sed ordi­ rent, instituentes, quasi vocati fuissent à novo legisla­ natio seu missio lanltitn Iit per plures, teste Discipliné tore ad tradendam novam religionem.—Unde palet Gallica, cl Synopsi purioris thcologiæ. Quotquot igi­ missionem extraordinariam veteris Testamenti Protur inilio pratense Reformationis à solo Lulhero vel testantibus non posse patrocinari ; collaterales enim Zu¡tiglio sunt missi, non habuerunt legitimam mis­ non cxpectamusin Ecclesià Christi, ncc ipsi eas valent sionem ; neque enim possunt dicere, se aliundê ac­ pretendere. Fundamentalis iterari non potuit sub ve­ cepisse potestatem. — Quoad episcopos Anglia*, recte teri, multò miniis sub novo Testamento. Possent ha c observavit Davyus promotionem illorum à presbyterio sola sufficere ; sed abs rc erit parliculathn ad singula ad episcopatum, esse nicrè politicam, non ecclesiasti­ descendere. cam. Doceant proinde illos episcopos esse legitimé Sectio xtv.— Sententia? Reformatorum de suà extraor ordinatos, lloc autem si docuerint, quid proficient? diñaría missione. niim solus character episcopalis dabit legitimam exer­ Sic habet Confessio Gallica, art. 31 : < Credimus, cendi potestatem? Satis dc eo dictum in preccden< nulli fas esse suàpte auctoritate invadere Ecclesiæ libus. < gubernacula, sed legitimé electione, quoad ejus fieri Sed isti episcopi Angli.o tenent dignitatem episco­ < potest, et quamdiù Dominus ejus rei potestatem fapalem jure divino super presbyterium eminere; non < cit, præeunte, adscisci unumquemque oportere. Adergo csl Reformatis ex fide catholica certum, eamdem < «linitisautem nominatim illam exceptionem, quoniam esse presbyteri cl episcopi potestatem; consequenter < intenlùm, ut nostris etiam temporibus, interrupto illis non est certum, ullos esse in Ecclesià reformaté i Ecclesia*, statu, necessc fuit nonnullos extra ordilegitimos ministros, nisi ab episcopis ordinatos, qua­ les extra Angliam vix roperías. Si incertum est an ex­ < nem dix initiis excitari, qui Ecclesiæ collapsæ ruinas tra Angliam legitimi sint ministri, similiter erit incer­ < instaurarent. Utcumque sil Lamen, credimus sciupar < sequendam esse hanc normam, ul omnes pastore? tum an sit legitima facies ullius particularis Ecclesia' < seniores cl diaconi, suæ vocationis testimonium bavisibilis, quæ sine legitimis ministris nequit consi­ < boant. > — Calvinus, epist 190 : < Remedium affert stere. Ili provocatio ad episcopos Angliæ magis con­ < Deus ipso, dùm idoneos cl probos doctores excitat, vincit nulliUlem ministerii Reformati. < qui Ecclesiam in deformibus pnpalûs ruinis jaccnIn episcopis orientalibus, si continuata sit, quæ olim < lem ædifleent. Atque omninò extraordinarium fuit fuit, «uUtanlin onlifulmif % cimm agnoscendus est M9 TRACTATUS GENERALES. MO < hoc munus, quod Dominus nobis injunxit, diun 4 lunarum, Christus etiam animaram, ad quas me « operò nostra ad colligendas Ecclesias usus csl. 4 misil, ct ad quarum curam mc exsuscitavit. > Item, < Quia crgò præter spem hominum insolito modo re- In Præfat. lib. conlr. Rcg. Angi. : < Non ego oppro4 brium Boctnici nominis metuo, quæ gloria est c(<< pnntó apparue! uni sincera pietatis vindices, eorum 4 ràm Deo, sed quod Christus mc hic posuit, ut lori vocatio à communi reguló æstimari non debet. Cæ4 queam papistica monstra, diim nihil Invenire in mc < tcrùni, hòc lege div initiis vocali sunl, ul Ecclesiis < reclè compositis, alios pastores substituant in suum < possunt quod jactare vellent, in suæ incredibilis < locum. > idem, de vene Eccles, reformai. : < Jam < invidi» rcspiraculum. Cruciari cos vult Christus suà 4 ipsorum invidiò. Expcclo cos igilur ldc,ctcxpcxtabo » sum præfalus nihil esse controversi», quin ubicum4 impotcnlissimam eonim invidiam ; egregii irritatu< que incolumis, aut saltem tolerabilis est Ecclesiæ < rus el torturus, donec vixero. Si autem mc occide< status. cxpcctanda sil ordinaria vocatio. Se etc. < qui collapsam dirupiamque Ecclesiam restituant, < Prophetas ipse excitet suo spiritu, ac alios mini- •— Et in ipso libro : < Cerius sum dogmata mea ba4 lære me de cœlo, quæ etiam .¿veniis eum trium< siros? Sed cnim, inquiunt, hoc accidere nunquam t phârunt, qui in ungue novissimo plus habet virtutis < patietur Ecclesiæ perpetuitas. Ego sani concedo, 4 ct astuli», quàm omnes papæ, el reges, cl doctores, < fieri nunquam posse ul Ecclesia intercidat. At cùm < ul nihil agant, qui bullas nominum cl titulorum con• ad pastores referunt, quod de perpetuò Ecclesiæ < irà me jaciant, el libellos sub regiis inscriptionibus < ducatione promittitur, in eo vehementer errant. Ne< venditant. Dogmata mea stabunt, cl papa cadet, < que cnim si desini pactores, ideò protinus desinit Ec< invitis omnibus portfe inferi cl potestatibus aeris, 4 desia. > El mox : < Quæro ubinam legerint oportere 4 ct terre, ct maris. Ipsi mc provocarunt ad bellum, < ad Unem usque mundi, continui serie alios succc4 bellum igilur habebunt; pacem oblatam conicmpse< dere aliis episcopos. At nos legimus, cùm olim sa4 runl, pacem.igitur non habebunt, Deus viderit, ulcr 4 ccrdolum pariim inscitià cl ignavià, pariim perfidiò 4 primus fessus defecerit, papa an Lulherus. Sic c el scelere, vitiatus esset Dei cultus, inculta jaceret < placet in Christo in dies magis ac magis superbire < sacrorum administratio, perversa esset pia doctrina, < adversus insulsos islos ct ineptos Basiliscos, quò < Ecclesia prope concidisset, extraordinario Dei af4 magis ipsi furiunt. > Et in margine horum verborum < Hatu suscitatos fuisse Prophetas, qui res perditas ponitur : Dogmata Lulheri de certo. El cxcmpl. Tbcol. < restituerent. Quid obstabit, quò miniis idem nunc 4 quoque præstcl? El sané ila neccsse fuit. Nec verò cl doclr. Papist. : < Cùm cl ego sim unus de antipapi», < minus ad nos quàm ad veterem populum, quod ha4 revelatione divinò ad hoc vocatus, ul dissipem, per < d.un, el destruam regnum illud maledictionis, cu4 bcliir apud Ezcchielein 34, 2, cl Jer. 5, 15, cl 55, 4 pidè el libenter eo fungor ofiicio sicut bactenùs < 12, perlinet; Deum, ul improborum pastorum nc< feci. > Vide Luther. Conlr. cœlesles Prophetas. El < qif.tiam ulciscatur, depulsis illis, probos daturum, Enisi. Antichrist, decret, act. tum. 2 ; Meisn. Consult. < ac fideles, qui secundùm ejus voluntatem pascant. > Cath. Pari. 2, consid. 7, ari. 3. 1 X his concludit : < Qui nobis hoc tempore facem < pralulcnmt, ut à diuturno errore inviam rediremus, Sectio xvi.—Con j’drrniHur probationes Protestantium. < sanctos Dei prophetas fuisse, testatur præclarum Primum signum Protestantes statuunt in purò prae­ 4 quod ediderunt, el vere divinum ministerii sui spedicatione verbi Dei, ut extraordinariam missionem < ci men. > Eamdem sententiam tradit Sadccl. De Lcprimis pratensis Reformatoribus tribuant. Ita Buca­ gll. Vocat. Ministr. pag. 551 ; Sophis. Turria. loe. 12, nus, loe. 12, § to; Meisnerus, Consult. Carth. pari 2, de Vocal. Ministr. cap. 8; Bucanus, loe. 42, §41, 12, consid. 7, ari. 5. el part. 5, rat, 3, clc.—Resp. 1 ' : Vcl 47, ¡8; Zanchiiis, tom. i in » praecpl., col. 727, ideò vobis credendum est, extraordinariam vocatio­ 7G9, 77 L nem praetendentibus, quia jactatis puram verbi Dei Sectio xv. — Sententia Liitliermicruiu de sua extraor­ prædicalionem ; vel non ideò \obis credendum est. Si dinaria missione. ideò credendum non sil, quomodò subsistet allatum Lulherus jaciat extraordinariam vocationem in epi­ signum pro extraordinaria vestrorum missione? Sin stola, (¡uà excusat reditum suum cx Pallimo duci autem ideò vobis credendum, tam Lulbcranis quàm Reformatis, licèi male in tradendo verbo Dei unitis ; Eridcrico declori : < Deus me judicabit secundùm credendum erit et quibuslibet, pari confidentiA, puram 4 conscicnliæ mete certitudinem. Certo autem scio, verbi Dei prædicalionem vcndilanlibus. Nam, ul dicit < el firmissime persuasum habeo, meum verbum, seu i initium mei Evangelii, non à me, sed à Deo profeo S. Hilarius : 4 Memento, neminem hæreliconim esse, 4 qui se nunc non secundum Scripturas pradicarc ea, < lum esse. Ncc ullum genus mortis aut persecutionis, 4 quæ blasphemat, mentiatur. > — Resp. 2* : si pura 4 Deo juvante, hoc mihi exeuliel. aul diversuni docebit. pradicatio verbi Dei signum infallibile est cxlraordi4 Et videor mihi recié divinare, nullis terroribus aut nariæ missionis, licebit universis ministerium assu­ 4 sævitià hanc lucem aboleri posse. > Posteó dicit : mere in Ecclesià, el sacramenta administran*, modo .. Divinilùs accensum lumen. > Et in conclusione : puré pr.cdicciil verbum Dei, nipote eo ipso cxlraor< Ç quidem Cl. Dominus est moi corpusculi et for- DE CONTROVERSIIS 931 ?5( rem. 5, 8, 10, 19; Luc. 21, IG, Rom. 15, 18, 19, ïin-riâ missione instructis. Hoc nutem nolunt ProteEt 2 Cor. 5, 5. El 2 Cor. 3, 10. El I Thcss. I. 5. Ito tlanies, per suns disciplinas ecclesiasticas. Ergo, qui statuunt puram pntdicalioncm verbi Dei signum rùin verò rogamus lectorem, ut inspigial ca loca; cl vocationis extraordinaria?, domesticas subvertunt di­ nisi planò cæcus sit, videbit sibi fucum fieri. sciplinas; vel aliud docent, ut se adversùs Catholicos Quartum signum, vel indicium quartini in pranliquoquo modo tueantur; aliud, ul ordinem convenien­ elione apostolicé. Meisn. toc. di. Znnch. toc. citai, d tantque Apoc. 11, 3 et 14, G. — lìesp. 1" : Ad Icxtum tem servent in suis Ecclesiis. Adversantur tamen ex Apoc. Il, 5, Lulherus divinitatem Apocalypsit manifestis Snipturis, vocationem commendantibus ; non agnovit, ponens eam dubiam; et discipuli Lu­ neque enim sufficit veritatem doctrinæ allegare, nl ther! snprà magistrum suum sapientes, divinam ejus­ quis usurpet Ecdesiæ ministerium. Core, Dathan, cl dem missionem, cx libro sibi, aul saltem præcophiri Abiron horribili interitu A Deo puniti sunt, non quòd eorum, non divino, conantur evolvere. Dicitur in falsam doctrinam traderent, aul sacrificia diverso ritu afferrali, sed quòd ministerium non vocali invade­ textu : Dabo duobus testibus meis, et prophetabunt rent, quod recte ponderavit S. Cyprianus. A Prolemitte ducentis sexaginta diebus amicti saccis. Petimus an accipiatis hunc locum littcralitcr, an allegorici*? si.mlibus verò al>sol-endi erunt Core, Dathan, el Abiron, utpole extraordinaria vocatione, ob puram Si allegorico, non sufficici vobis ad probandam mis­ prædicationcm verbi Dei, et ritu ordinato oblata sa­ sionem extraordinariam, qui allegorias à probandis rebus fidei excluditis. Sin littcralitcr accipitis, videto crificia, divinitus instituta; accusandus ipse Deus ne dilabamini. Loquitur textus de duobus testibus. crudelitatis, Scriptura sacra vanitatis. quinam illi duo? Alios nominabant Lutherani, alius Bucanus conatur probare suum signum cx JcReformati : utris habebimus fidem? Cur his, præ illis; rcin. 25, v. 21, 22, cl 25, v. 27, 28, cl 27, 15, el 22, aul cur illis, præ his? Testes illi prophetabunt mille 9. —Resp. : Rogamus lectorem, ul non gravetur ipsa loca inspicere, cl advertet sibi fumos vendi, nibilquc ducentis sexaginta diebus : dicant nobis, quibus id conveniat littcralitcr; neque enim illi testes, quorum aliud ab illis agi, nisi ut simplicibus, sub praetextu tempus est determinatum, assument vocationem fun­ Scripturarum, misere imponatur. Coringius non cre­ damentalem, sequentibus temporibus durantem. Do dit quemquam Protestantium adeò delirasse, ut tam his dicitur, v. G : Iti habent potestatem claudendi cœinepte cl stolide fuerit argumentatus. Sed jam Duca­ luint ne p'uat diebus propheliœ ipsorum : ct potestatem lium nominavimus. habent super aquas convertendi eas in sanguinem, cl Secundum signum statuunt in donis Spiritus sancti, percutiendi terram omni plaga quotiescumque voluerint. el r in dono dicendi et docendi; 2° in dono imper­ Num eam potestatem tribuent Protestantes littcralitcr territae in verá Dei veri doctrina conslanliæ, exemplo suis patriarchis? De iisdem dicitur, v. 7, quòd Occi­ Jsniæ ct Christi, cl Apostolorum. Bucanus, loe. Í2, dentur, cl v. 8, quòd corpora eorum jacebunt in pla­ S i5, Afcisn. loc. cit. Zanch. torn. í, lib. I in 4 pre­ teis civitatis mngnæ, ubi Domimi eorum occisus est; cept. q. 5. — Resp. : Si ideò vobis credendum e?t, cl v. 9, quòd per 1res dies cl dimidium videbuntur quia ista dona jactatis, erit etiam universis creden­ corpora eorum insepulta ; cl v. Il, quòd reviviscent • dum paria dona jactantibus; licebit unicuique loquaci ct v. 12, quòd ascenderunt in co lum in nube, etc. novatori, audaci turbatori, ministerium invadere, et Nùni ha c omnia conveniunt littcralitcr Prolcstanlium errores suos dicere veritates, temeritatem suam vopatriarchis? — llesp. 2’ : Lutherani, qui unum cx illis ( ire constantiam. Exempla Prophetarum non juvant testibus nominant Lulhcrum, quem nominabiml se­ Protestantes, qui solam habebant vocationem extra­ cundum? Nùm forte Melanchionem? Cur hunc præ ordinariam collateralem. Exempla Christi el Apo­ Joanne Hus? Si Joanncm nominent, quo fundamento? stolorum multò miniis, quia vident ejusmodi jactan­ Cur non potius nominant Joanncm, cum Hieronymo tiam universis patere hærclicis. Probent se novos Pragcnsi, qui simul vixerunt? quidlibet enim illis licet. Apostolos esse, inquit Tertullianus. Reformati Calvinum nominant, nescimus an ZwinBucanus pro isto signo allegat Isa. 5, v. 8; Isa. 6, glium constanter adjungant; interim videntur illu­ v I, 2, 5; Matth. 7, 29; Lue. 4, 18; Lue. 4, 22; dere Deo ct hominibus; Deo quidem, quasi excilùsscl 1'pbes. 5, 5, 4. Quos textus cùm inspiceremus, nihil duos prophetas, quorum unus alterum peasimæ hæ­ opus luit, nisi lectorem monere, ut per ocularem in­ reseos condemnaret; hominibus sero, quasi istis nu­ spectionem admiretur ineptientes. gis adhiberent fidem. Profeclò, qui talia afierunl, Tertium signum collocant in successu Reformatio­ nis. Bucanus, loc. 42, § 15; Meisncrus, loc. citat. videntur antiquas fabulas renovare, ul hi Lulhcrum, illi Zwinglium, aul (’alvinum, Deucalionem orbis con­ Zm cimis, loc. citat, el torn. 8, de Eccl. gubern. cap. stituant.— rf-.Cur alter testium non crii Elias? ¿5. — Resp : Quomodo determinabunt Protestantes, (Vide S. August, lib. 20 de Civil. Dei. cap. 29). Cur deh calne considerari successus doclrinæ Lutbcranæ, ah Reformate? quomodò determinabunt suum suc­ aller non erit Enodi? Vide Andr. Episc. Cesar, in Apoc cap. 30.— llctp. 4‘ : Dc textu Apoc. 1 i, G, sic cessum majoris osse momenti, quhm olim fuerit sucloquitur Crocius : < Per primum Angelum aliquibur ccssu* Arimonim, NcslorianOrum, nc similium, vel « intclligitur Joannes Wirlcfus, qui anno 1571 in b-hli«' A nabaptista rum cl Socinfcinorum? < AiqrltA advert is Antichristum concionibus el seri Prete tantos sequentia citant lora Scripturæ, Je- 951 TRACTATUS GENERALES. ytr» < plis detonare empii, cui ex intervallo non magno rore, res Ipsa testatur. Si ministrorum rebus neces­ i successerunt i.i BolicmiA Joann. Ilus cl Hieron. sarium est, ul babeani vocationem legitimam, reddi­ < Pragensis. Secundui Angelus illis designat Lulhcturi alioquin rationem usurpati ministerii ohm ia < nini cl ejus paraslalas in Germanió, Zvvinglium cl judicio; nùm ægré fercl Crociasi, si ministrorum inalò < OEcolampadium in Helvetia. Tertius reliquos doconstitutis rebus pro virili consulamus? eosdemque < clores, qui ubique pnreonium secundi Angeli conlrà moneamus de usurpalo ministerio, de recogitando extremo judicio? Num frustra apud Protestantes mo­ < Antichrislum hactenus continuarunt, cl deinceps nentur ministri, utiliter subditi?—Resp. 2*. juxtà c continuabunt. > Sufficit bas nugas retulisse. Disciplinam Gallicam: Baptismus collatus ;i non ha­ Skctîo Wil. — De provocatione Protestantium ad bente vocationem, vel commissionem, csl nullos. An doctrina! puritatem. dicent Reformati non interesse populi, non periclitari Bucanus dicit Christum interrogatum dc suft po­ ullius salutem, si forte non salis conslct de ministri ssiate cl missione noluisse respondere. Mati. 21,25, vocatione legitimó, cl forte sine vocatione el commis­ ideòque nec Reformatos teneri. Nam, inquit, < Anti- sione baptizantis? Percepii Christus adultis commu­ nionem SS. Eucharistiæ, Reformatis non diffitenli< christiani, cùm doctrinam Evangeli! a nostris in< siauratam convincere falsilatis nequeant, prnunc- bus; Eucharistia nutem à ministris nnn vocalis < tantiirde nostril vocatione; exemplo Christi, sunl administrata, non est Eucharistia, non Sacramentum. Qtiornodò igitur satisfaciet populus precepto Christi < a nobis ad ipsam Christi el Apostolorum doctrinam de sumenda SS. Eucharistia, si ipsi sil dubium de « relegandi. > fíesp. I” : Christum noluisse respon­ ministrorum suorum legitimó vocatione? An nullius dere, non dicit Evangelium, i’ Itnò Christum ad­ salus periclitatur, etiamsi populo non salis constet, duxisse responsionem, babel Evangelium. 5* Christum an satisfaciat precepto Christi? — Resp. 5*, iniqua relegasse petentes dc missione suó, ad doctrinam csl comparatio medici el ministri; nam quómvis in suam el Apostolorum, mrsiis non dicit Evangelium. medico possint concurrere scientia el auctoritas, ope­ •V Sed numquid videtur Christus interrogando re­ ratio lamen ejus non habcl effectum ex auctoritate, spondisse? Ilaptismus Joannis unde erat? è ca lo, an sed ex scìcnlió. In ministro aulem, quamvis ejus ope­ cx hominibus ? Si enim prius dixissent, jam probata rationes supponant aliquam notitiam, non tamen ha­ erat missio; quia Joannes praxlarum Christo testi­ bent effectum, v. g., in adminislraiione Eucharistia*, monium perhibuerat : posterius nutem dicere non nisi ex auctoritate per ordinationem acccpió; cl, poterant. «>” Etiamsi Christus non respondisset, quid secundum Refórmalos, idem statuendum est de adindg? habebat testimonium decœloloqucnlis, habebat minislmtione Baptismi. miracula, quæ fidem faciebant. Quod testimonium, Pelii Crocius : < Quid eos juvat, si demonstrent quæ miracula habebant primi Reformalores? < in nobis vilium vocationis? Nec ideò ipsorum doUrgcl Bucanus se cum Christo petere : Si veritatem c cirina vera, nec nostra falsa. Causa bona male podico, quare non creditis mihi? Resp, 1 : Quid hoc ad ( lesi agi, teste Apostolo, Philip. I, IG, 17, 18. Non missionem Proleslanlium, in quâ non veritatem, sed < aulem si indebitus modus agendi ab aliquo teneatur, absurda, cl contradictoria proferunt. 2* Christus im­ < mox causa est mala. Ilæreal vilium in nostra vocamediate ante dixerat : Quis cx vobis arguet me de pec­ < lione, non ideò docti ina papislica est Christi, nostra cata? An idem dicent Protestantes, qui meritò ar­ < diaboli. Doctrina noslrasiconvineaturesscà diabolo, guuntur ob usurpatum ministerium, nl nunc de aliis < nos causa cadimus; donec convincatur, non cadimus, taceamus? Peccatori aulem dixit Deus : Quarè tu < quidquid Undem vitii luerent in nostril vocatione. Ai enarras justitias meas, el assumis testamentum meum < que hic poteramus pedem figere. » Resp. 1’ : A ide igiper os tuum? 2°, cur non liceat pelero cum Apostolo : lur, quam levi et volatili arenó pes ille figeretur. Nccesse Quomodo prœdicabunt, nisi mittantur? Sequitur, ul Crocium audiamus, mira proferentem : csl ul hacina sil conclusio, si tamen aliquid concludas : Frustra à Catholicis impugnari Hcformatomm vocatio < Non oblinent magis adversùs nos, quùm Pharisæi < adversùs Joanncm et Christum. Eamdem profitemur nem. Illam autem conclusionem non oblines ;quod pro­ bamus. Si defectus quos arguimus in Reformntonim v o< doctrinam. Eam. quamdiù tenemus, frustrò suggii( lanl nostram vocationem. > Addii : < PræCOnis qiii- cationc, sunt veri (quemadmodum ostendimus esse tales), Ecclesia Reformata non est Ecclesia veni. Pro­ < dem rebus omninò necessarium est, ul habeat vobatur sequela : Si in Ecclesia Reformalò non sint « cátioncm legitimam. Verum populi salus in eo legitimi ministri, non est Ecclesia vera ; sed si de­ • minime periclitatur, si forti non satis constet de fectus quos arguimus in vocatione Reformatorum, • ministri vocatione legitimó, modò recta doceat. sunt veri, non sunt in Ecclesia Reformató legitimi • Sicul ægri salus non periclitatur ex co quòd nescii ministri. Ergò non est vera Ecclesia. Sequela majoris < nude medicus venerii, cl an volente magistratu meest manifesta ; nam Ecclesia eousliluilur ex ministri!» < dicinam faciat, modi) demonstret se leges arlis tcct subditis, quorum alten» deficiente, deficit Ecclesia. < nere in curando. Non enim populus, sed doctor de Legitimi ministri, fatenlibus Reformatis, ingrediuntur < vocatione suó reddet rationem olim in judicio. > definitionem vene Ecclesia*, cui proindè non competit — Resp. r, seposilò tantisper qu estione doctrina*, nlm frustra in vocationem Protestantium nos inqui- definitio, ncc competii definitum; ncuuc Ootest esse DE CONTROVERSIIS xera Ecclesìa» cu desuni legitimi ministri. Ergò ex defectu legitima vocationis, recte probamus Eccle­ siam Reformatam non esse veram Ecclesiam. Ergò non frustrà impugnatur à nobis Reformatorum vo­ catio; quæ csl conclusio contradictoria ejus quam Crucius habet probandam. — Resp. 2’ : Si defectus quos arguimus in vocatione Reformatorum, sunt veri, Ecclesia Reformata nec habet verum baptismum, nec veram Eucharistiam; de quo in antecedentibus di­ ctum. Atqui illa non est Ecclesia vera, quæ ncc ve­ rum Baptismum habet, ncc veram Eucharistiam. Consequenter, ex defectu legitima vocationis, recte probamus Ecclesiam Reformatam non esse veram Ecclesiam. Ergo non frustra impugnatur à nobis Re­ formatorum vocatio. — Resp. 5* : Petit Crocius : < Quid cos juvat, si in nobis demonstrent vitium vo< cationis? > Hoc juvat, quòd eo ipso demonstremus apud vos nec veram Ecclesiam esse, nec vera Sacra­ menta. Juvat quemlibet Christianum, si in proximo ignota mentis detegat vulnera; ne contracti putre­ dine, animam interimant secundi morte, omni curi ct sollicitudine cavendi. Sed, inquit, < non ideò ip­ sorum doctrina vera, nec nostra falsa. > Agnoscimus à vocatione non dependere veritatem aul falsilatem cujuscumque doctrinæ; ostendimus aulem quid à vo­ catione dependeat. Recle dicil : < Causa bona male agi potest, teste Apostolo. > Quis enim dubitat? Addit : < Non siindcbilusmodusagendiahaliquo teneatur, mox < causa esimala.» Non quilibet indebitus modus agendi, arguii causam esse malam, sed defectus vocationis arguit Ecclesiam non esse veram ; arguit congregatio­ nem schismaticam, aposlaticam, vcl tumultuantium, legitimis Sacramentis destitutam. Dicil : < Hæreat < vilium in nostrà vocatione, non ideò doctrina papi< slica est Christi, nostra diaboli. > Ex defectu voca­ tionis, non concludimus affirmativo pro nostrà do­ ctrinó, pro nostrà Ecclesià, vcl pro validitate nostrorum Sacramentorum ; nisi aliud addatur, elsupposita aliqua Ecclesia, reliquis de nullilalc vocationis legitime con­ victis, una solaque remaneat. Neque cx defectu voca­ tionis concludimus falsilatem cujuscumque doctrinæ, sed doctrina* vostre de Ecclesia, quandò asseritis Ec­ clesiam Reformatam esse Ecclesiam Jesu Christi; sed ex eodem defectu concludimus nuditatem Sacramen­ torum vestrorum, juxtà præinissas probationes. Quo proposito, vos ipsi dispicite, cujusnam sil : < Doctrina < nostra si convincatur esse à diabolo, nos causó ca< dimtis; donec convincatur, non cadimus, quidquid < laudem vitii hæreat in vocatione. > Si illud vitii Ii creat in vestrà vocatione, quod ostendimus luc­ rerò ; jam eo ipso convicii estis, ncc veram apud vos esse Ecclesiam, nec vera Sacramenta : nec tamen credit Crocius se causó cadere, quidquid vitii hæreat in vocatione. Quia nihil communius in bàc causó auditur à ProirMantibiK, quàm provocatio ad puritatem doctrinæ; libel cl Zancliium producere dicentem : < Joannes, < m Episl. 2, assignans veram differentiam verorum < el falsorum ministrorum, an a Deo sint necne, ct 056 t ideò an audiendi sint, necne audiendi, doctrina», < non autem personarum successionem in medium < attulit, dicendo : Si quis veniat ad vos (nempè vcl c ordinarie per homines missus ac ordinatus, vel < extra ordinem) non habens tamen doctrinam hanc, < nolite euni recipere; quasi dicat à contrai io : si vero c habeat doctrinam illam, recipite, ct audito eum. > — Resp. 1° : Undè probatur eo loco agi de dilTcrenliâ verorum et falsorum ministrorum, et non potiiis in genere de impostoribus, sive illi missionem protexe­ rint, sive non ? 2* Demus agi dc veris falsisque mi­ nistris; hæc erit sententia Apostoli, ministrum, sive verum, sive falsum, qui veram doctrinam non adfert, non esse recipiendum. An inde sequitur ministrum, sive verum, sive falsum, modò veram doctrinam ad­ ierat, esse recipiendum? ne quidem vos ipsi hoc do­ cetis, uti in præcedculibus est ostensum. — Itaque committit Zanchius fallaciam consequentis; ac si di­ ceret sophista : Quodcmnque non est animal, non est homo; ergo quodcmnque est animal, est homo. Non enim hoc ex illo sequitur, cùm plus requiratur ad esse hominem, quàm ad esse animal; sicut plus re­ quiritur ut aliquis recipiatur tanquam minister vera Ecclesiæ, quàm ul adfe rat veram doctrinam. Addunt aliqui se cum Tertulliano dicere : Ex per­ sonis probamus fidem, an ex fide personas? consequent ter non esse inquirendum de missione, sed de fide. Resp. Io: Tertullianus ibi agit de lapsis, docctquc ex eorum casu non esse concludendum contra Ecclesiam catholicam. 2’Ex fide probamus personas, (piando do missione per fidem Christianam ordinati, inquirimus. Sectio xvtii. — De provocatione Protestantium ad or­ dinationem populi, etc. Bucanus, quærens quæ fuerit prima Reformatorum vocatio, dicit eam fuisse ordinariam ct extraordina­ riam ex constitutis regulisct signis. Addit vero: < Et < quia fuerunt à suis populis et gregibus, et legitimis c magistratibus agniti ct ordinali legitimi pastores. > lia triplicem videtur in illis ponere vocationem, or­ dinariam, ab Ecclesià romanó; extraordinariam, im­ mediate à Deo; el illam, quæ à populis et magistratibus oblinetur. Hanc, aulem referat ne ad ordinariam, vel extraordinariam, judicet lector. — Sed unde do­ cebunt Reformali populum el magistratum liaberc potestatem ordinandi legitimos pastores? Novimus à populo selectos diaconos, quos Apostolis offerrcnl ordinandos. Nox imus Joseph el Matthiam à populo esse propositos. Ignoramus à populo diaconos legitimo ordinatos,Matiliiam missum. Vid. S. Chrysosl. hom. 3 in Aci. — Legimus diaconos esse ordinatos per ma­ nuum impositionem ; cujus ct Paulus Apostolus me­ minit. Legimus presbyleros à Tito esse constitutos. Nullibi vero legimus Ecclesia» ministros à populis cl legitimis magistralibus esse ordinatos, aul recti» posse ordinari. Exhibeant nobis, vel concessi* nem istius potestatis magistralibus et populo competentis; vel doceant de exemplo per Scripturas divinas; qui mo­ nent ut sine Sct ipturis non credamus. 958 TRACTATES GENERALES. s:n Illud mirandum Reformatos in bàc materià nescire cavent, quam audiendo. Similiter id non sequitur ex consequenter loqui. Ipsi docent : < Quòd predicaos mandalo apostolico, de omnibus audiendis, et, quae < intrudens scipsum, etiamsi approbatus fuerit à po- bona sunl, retinendis. Quomodò enim probatur eo < pulo, non poterit approbari |>cr praedicantes vici- mandato teneri unumquemque particularem fidelem, ct non potius id esse eorum munus, qui Ecclesiæ < nos. > Vel igitur potestas ordinandi competit po­ pulo, ct magistratui conjunclim, vel divisilo. Si con- præsunl? Concedimus probandos esse spiritus si ex junclim, vel requiritur ut legitimus magistratus sit Deo sint. Sed cujus id erit? Nùm uniuscujusque par­ fidelis, vcl sufficit infidelis. Infideli magistratui com­ ticularis fidelis? Hoc non probatur. El quamvis id petere potestatem ordinandi cum populo fideli, non certo modo concederetur, facillimum lamen ford, dicetis. Necesso igitur est ut sit fidelis. Ergo tempore lestante Scriplurà : Qui noi it Drum, audit nos. In hoc Apostolorum nulla csl facta ordinatio ministri eccle­ cognoscimus Spiritum veritatis, et spiritum erroris, 1 Joan. 4, 6. Hòc ratione probantur spiritus falsorum siastici per populum el magistratum; quòd tunc nullus magistratus legitimus fuerit fidelis in toto imperio Prophetarum , etiamsi doctrinam eorum non audiant romano. Rursus : Si conjunclim magistratui el po­ fideles. Lutbcrus, Schciblerus, etc., non audiunt su­ pulo tribuenda csl potestas ordinandi, ea crii æqualis periores Ecclesiæ, quibus debent subesse; ergòhabent apud omnem civitatem, cl quemcumque pagunt, le­ spiritum erroris, ergo eorum spiritus non csl ex Dea gitimo magistratu non destitutum. Quandò igitur gra­ Iterimi dicet Schciblerus unicuique reddendam esse tiam populi et magistrales quis obtinuerit, poterit ab rationem fidi i nostra», etiam à laicis, i Petr. 3, 15.— bis agnosci et ordinari, irriti prioris pastoris ordina­ Resp. Indù non sequitur audiendam esse doctrinam tione. An bàc ratione quibuslibet turbulentis aperiatur cujuscumque falsi prophetæ : potest enim fidelis via, ipsimet judicate. Sin autem divismi magistratui etiam falso Prophelæ reddere rationem fidei suæ, di­ et populo competit potestas ordinandi, cujusuam prae­ cendo quid credat,cui credat, cur credat; licèi non audiat valebit ordinatio, si alium populus, alium magistratus doctrinam falsi Prophetæ. Teneturergò fidelis reddere ordinaverit? Si magistratus fuerit infidelis, vcl fidelis rationem perfidiæ alienat Falsos Prophetas decli­ existons, nolit quemquam ordinare, licebit populo prae­ nando tutissime cavet particularis fidelis, el juxta Scri­ dicantem pro libitu ordinare, nec indigebit approba­ pturam,ncc Areipsisdicit, qui veritatem Ecclesiæ novis tione vicinorum prædicanlium. Quomodò hæc Consi­ dogmatibus, pacem nefario schismate perturbant. Inde stunt cum allegato decreto Disciplinæ Gallicæ?—Ac­ cl superiores Ecclesia», missionem examinantes, lau­ cedit, quòd SS. Patres ab initio Ecclesiæ arguerunt dantur in Angelo Ephesi : Tentóni eos, qui se dicunt in bæreticis defectum missionis; qui lamen habebant- apostolos esse, et non sunt; ct invenisti eos mendaces, Apoc. 0*•> Q bas, aul illas nationes sequentes. Recte vester Zanchius : < Qui irrumpunt absque Sectio xx. — De provocatione Protestantium ad < legitima vocatione, non sunl digni nomine ministroexempla. < rum, sed insidiatores sunt, et lupi vocantur à ChriDicunt, inde ab initio Prophetas non fuisse admissos, < sto. > Cumque hucusque non doceatis de legitimó ct id patere ex MicluvA, cui maxime contradictum csl. vocatione primorum Reformatorum, dicimus cum — Resp. : Inde non probatur quemlibet admittendum S. Augustino : Quemnam testem vobis (Manicbæus, esse, qui se dicil esse Prophetam, vel extraordinarie Zwinglius, etc.) sui apostolatùs adduxit? lib. I conte. missum. Hinc Bucanus quæril : < Quid si cxlraordiFaust, cap. 4. « nariam vocationem cx unius Dei intrinseco afflatu < profectam, aliquis jactet, an proliniis erit audiendus? > Sectio xix.— De provocatione Protestantium ad cl respondet : < Non ; sed ut veram et legitimam officium fidelium. < ab adultcrinà discernamus, 1res observandæ regula» : Dicunt alicui : Etsi pastores non essemus, incum­ < una , ul ci demùm ibi sit locus, ubi nullus csl legiberet tamen nobis, prout omnibus fidelibus, officium < lima» ordinarie vocationis usus, quem ejusmodi institutionis, pro modulo graliæ à Deo accepta».— < quispiam doctor contempsisse videri possil; altera. Resp. Si per officium institutionis inlolligunt monitio­ < ul probetur ejusmodi hominis spiritus, priusquam nem, Rom. 15, 14 , correptionem aliquam inquieto­ < admittatur, id csl, tum ejus doctrina ad verbi pei rum, I Thess. 5, II, conversionem peccatoris ab < normam , quoad ejus fieri potest, exigatur, etc.; errore viæ suæ, Jacob 5, 20. nihil contradicimus. Sin < tertia , ut sic probali ab Ecclesià, cujus ipsi fundaautem omnibus fidelibus competere velint regimen < menta jecerint, legitimé ordinentur. > Ergo exem­ Ecclesiæ et munus pastorale, cl sibi el veritati fa­ plum Michææ, cl contradictio , quæ ipsi obtigit, malo ciunt injuriam; sibi quidem, cùm propriam doctrinam allegatur ad stabiliendam primorum Reformatorum destruunt; veritati autem , quia Apostolus in contra­ vocaliunem extraordinariam. rium est Ncc quisquam sumit sibi honorem , sed qui Consideret lector regulas Rucani, unde veram el locatur à Deo tanquinn Aaron. legitimam vocationem, cx unius Dei intrinseco afflatu Proponit Schciblerus, ctiam laicos esse audiendos, profectam discernendam tradit ab adultcrinà. Prima quia etiam laicis dictum est, ul caveant falsos Pro- vult nullum esse legilimæ ordinarne vocationis usum. pnetas. — Resp. : bidè non sequitur laicos teneri ad Quis de eo judicabit? Niun quilibet chrislianus? At audiendos falsos Prophetas, quos inclitis fugiendo quid , si alii asserant legitimum soperesso usum alii n’îo DE CONTROVERSIIS vocatione, ex intrinseco Dei affialu , ab adulterini , meant nullun repcriri? Eritne credendum affirman­ tibus vel negantibus? Si negantibus licet sii e opinioni non subsistere. Nam prima regula de defectu ordi­ interrerò, dictamen conscientia» sua* jactantibus, et narias vocationis hic supponitur. Alteri facile satisfit Ipsi suo judicabunt periculo non modico, ct occasio­ à christiano in sacris litteris versato, siquidem mores nem præbebunt quihudib t inquietis, constitutum à ejus multitudini probentur; quid enim omni hærclico facilius, quàm invenire adhærcntes, qui judicent doc­ Christo et Apostolis Ecclesiæ ordinem , quotiescum­ trinam ejus verbo Dei conformem ? Tertia nullam que libuerit, perturbandi. Licebit et Anabaptistis ju­ dicare nullum apud vos esse ordinarim vocationis difficultatem habet; erit enim sic probatus ah Eeele­ UMim, suosqne ministros ex intrinseco unius Dei sià, cujus ipse fundamenta jecerit, et ab câ (si volet) legitime ordinabitur. Sic idem ille Christianus, juxta affinili vocatos credere. Si id Anabaptistis non licet, regulas Bucani, habendus erit unius Dei intrinseco cur Leet Reformatis?—Altera regula vult hujusmodi hominis doctrinam cl mores explorari. At vero quis afflatu vocatus, cl legitimus minister Ecclesia* ; cl ta­ explorabit’ Niini quilibet Christianus? Mii judicabunt men eidem , juxlà posteriorem Bucani responsionem, non licebit suggestum conscendere. Ex quo constat doctrinam verbo Dei conformem, alii diflbrmcm. Ertine standum affirmantibus, an negantibus? Si non quaslibet contradictiones adversiis assumptam à Protcslanlibus vocationem, esse contemnendas, quàmaffirmantibus licet suæ opinioni inhærcre, dictamen conscientia» suæ jactantibus, licebit Anabaptistis judi­ ▼is Prophetarum vocationi immeriti) sit contradictum. Schciblcrusdicit Jeremiam Prophetam reprehendisse care doctrinam magistrorum suorum esse ex verbo Dei petilam, adeòque illos arcano Dei afflatu esse vo­ sacerdotes , licet ipse es ci sacerdos , nec proplcrcà catos. Si id Anabaptistis non licet, unde Reformatis? amisisse missionem, el sic egisse Ludicrum.—Resp.: Jeremías non recessit ab unitate fidei cl cliaritalis; —Tertia regula vult ejusmodi hominem, sic prpbaimo cum sacerdotibus ejus temporis habuit commu­ luir, ab Eeelesià, cujus ipse fundamenta jecerit, legi­ nem Dei cultum. Ne<|uc probatur omnes sacerdotes time ordinari. Sic dicent Anabaptiste, dicent quilibet hærelici et schismatici, suos magistros pncdiclo modo ejus temporis à vero Dei cultu aberrasse, quamvis esse probatos ab Ecclesia , cujus ipsi fundamenta je­ multi peccaverint, ct fuerint reprehensibiles. Hoc autem quid prodest Lulhcro, fidei unitatem deserenti, cerint. Adeeque universi ct singuli erunt habendi, cx unius Dei intrinseco afflatu legitime vocali. Vel si id cliaritalis unitatem dilaceranti ? Jeremías extraordina­ de Universis ct singulis non est dicendum, cur de Re­ rio modo fuit à Deo vocatus : ¡demur de suo Lulhcro formatis, nisi quòd seso, omnium aliorum exemplo, probàrtinl Ludicram? venditent orbis terrarum judices , à quorum arbitrio Alii objiciunt quod etiam DonatisUi» tergiversando dependeat quid sanctum sil, quid profanum?—Quoad petiverint, quis Augustinum ordmàsscl, eodemque ordinationem, aliqui hærelici cl schismatici dicent cum modo nunc Pontificios procedere. — Resp. : i ‘ DonaReformatis, suos magistros esse ab Ecclesia , cujus li>læ volebant invalidam esse ordinationem à malo ipsi fundamenta jecerint, legitimó ordinatos, proinfaciam : an idem volunt Protestantes, aul Catholici ? dcqiie nihil ipsis deesse , cur non censeantur vocali 2* Donalislæ agebant tergiversando conlrà unum epi­ unius Dei intrinseco afflatu juxlà regulas Bucani. scopum . nos agimus contra omnes omninò ministros Alii vero hærelici cl sebi malici dicent à Bucano sibi ProlcsL'mtes.S’S. Augustinus respondit petentibus: vos, more Donalislarum, tergiversando quæslioncm fugitis. fucum (ieri, qui hominum, et quidem laicorum ordi­ nationem requirat, post Dei extraordinariam vocatio­ Sectio xxi.— Dc vocatione in casu necessitatis. nem , cl hoc post, el per collectam Ecclesiam ; quasi Docet Crocitis : < Si presbyterium aliquo casu in mrrè laicis ( conila doclrinam RefcmiatOrum ) com­ < loco inaccesso pereat, Ecclesia potest , pnrvià D. i peteret facultas ordinandi ministrum Ecclesiæ; dicent < invocatione , ministrum eligere, qui numere pastoridicule cum in finem allegari textus 1 Tim. C,3,4, < rali fungatur, donec aliundó presbyteri accedant, •’». cl 2 Tim. 3, G, cl 2 Pclr. 2, I t, Judæ I. < qui cum ordinent. > Fatetur autem in sequentibus, Sed iterimi audiendus csl Bucanus : polii : < Anne ibid, n" 5, < quòd nulli ministri sint consecrati à laicis « cromie ordinaria vocatione, quivis Christianus in < in Eeelesià calholicà ; » additque : < Nobis ea mens i aciis litteris versatus, ct falsam doclrinam impugi nunquàm fuit. Numpiàm diximus à more laicis con< i in», cl veram asserere debet, el co nomine snggc< secralos esse; nemo, qupdsciam , dixit à solis pre« sium ascendere potest ?> El respondet : < Absit; < sbyleris regentibus, quos laicos seniores vocant. > < hoc enim esset aperire ostium cuivis, ubivis, qui se Resp, : Ad hunc locum primo notanda csl inadveri s q lentem existimaret, corrupta* seu vero, seu falso tentia Crocii, nescientis quemquam ex Reformatis « pastoribus esi propria , /¡tuirn verbi Dei prirdirafin. II i c responsio, uti est vera et Scriptura’ conformis, Sacramentorum administrat innem sic prnpriam dium/ III r undit (lucani regulas, prodi cernenda legilimà OGl TRACTATIS paitorilms, ut bupti mus, sine vocatione aul commis­ sione administratus, sil nullus ; idem omninò dicen­ dum d : Sacramento SS. Eucharistias Ponamus igilur cum Crociò, presbjtcriuin aliquo casu in loco inac­ cesso perire : si Ecclesia, previa Dei invocatione , potest ministrum eligere, qui citra ordinationem mu­ nere pastorali fungatur, erunt sacramenta valida, quæ talis minister administrabit; frustra cætcroquin eli­ gen lus, si valida non administraret sacramenta. Ergò male docet Disciplina Gallica baptismum administraturn sine vocatione aul commissione , esse nullum ; talis enim minister, sine vocationcaul commissione, validé administrat, expectans ordinationem à presby­ teris; male docci Synopsis sacramentorum administralioncm pastoribus esse propriam. — Accedii, si talis à populo electus validé administrat sacramenta, cur ejus potestas non durat, nisi donec aliunde pre­ sbyteri accedant, qui emu ordinent? Ubi fundamentum in S. Scriptura, vel in antiquitate? Quis unquam au­ divit legitime constitutum Ecclesiæ ministrum , novi indigere ordinatione? Figmenta ca sunl pervers® novitatis. — Neque dicant necessitatem in loco inac­ cesso constitutis patrocinari. Nec enim adfert patro­ cinium ulla necessitas, ut valida sint sacramenta, quæ ex natura rei sunl invalida. Vid. Pclr. Mari. Luc. comm. Class. 4, cap. 2, n. 8. Fiorimundns Kemundus retulit, inilio prætcnsæ Deformationis, multos predicasse, ct sacramenta ad­ ministrasse sine tdlà ordinatione: qui tamen succes­ soribus suis ordinationem impertili sunt, quam non habebant. De iisdem dicit Synopsis pur. tlieol. : < Si < aliqui in principio Deformationis, absque pravii < ccrlæ cujusdam Ecclesiæ vocatione, Evangelium < Christi plebi ipsi reclamanti annunliirunt, illi eodem < spiritu ad illud opus ministerii acti fuerunt, quo < olim Apollo, Cyprii clCy remi, qui ohm in Judæorum < synagogis et corion gentilibus mysteria Jesu Chri li < predicasse dicuntur, Aci. 11 el 18, tametsi nuta < .lud.ris, aul à gentilibus, aut ah Apostolis, aul ab < Evangelisti* ad illud munus fuisse ordinatos uns< quàm legatur, i — Resp. : Al veri) disputaverit Apollo, el eloquentiam suam Jesu Christo, fervens Spiritu, impenderit ; non ideò erexit I '.celestas, non ideò administravit sacramenta, episcopis et presbyteris pro­ pria, nisi pni vie ordinatus el missus. Ex ( Aprils ct Cyremis, Antiochiæ Christum annuntiantibus, nullos fuisse ordinatos missos, non dicit Scriptura divina. Instruere errantes, illisquc viam Domini aperire, pri­ vatis omninò licet. Sed illi, quod constat, non habue­ runt ministerium antè adventum Barnaba’, non ere­ xerunt Ecclesias, non assumpserunt cathedram, non administrarunt sacramenta; de quibus sola, totaqne est qua ilio.— Eadem est ratio dc dispersis fidelibus oh persecutionem Jerosolymitanam, qui leguntur evan­ gel ¡risse pcrlransonnles. Philippus etiam baptizavil, ut diaconus. Lì autem Samaria! erigeretur ¡ærfccla Ecclesia, iverunt Petrus et Joannes. Nam Ecclesiasti­ cum corpus formare, doctrinó et disciplinò regere, et administrare omnia sacramenta sine ordinatione, GENERALES. M2 inauditum e* t ; et vos contrarium docetis in synodo nat. Dordrecht. 1574, ari. 8 ct fi. Aliud exemplum adfcrl Synopsis : < Orígenes alieni. < in urbe in qn.'t nullus est Christianus , evangelizan ri < contingere posse asseverat, ut postmodinn communi < auditorum , quos ad Gliri*tum convertit, suffragio < episcopus ordinetur. > Hom. Il in 18Num.—Resp. : Verba Origani* hæc sunl: < Consideremus ne forte < sicut in aliquó (verbi grattò) civitate, ubi nondum < chrisliani nati sant, si accedat aliquis, et doecre inci< piat, laboret, instruat, adducat ad fidem, cl ipse < postmoderni iis, quos docuit, princeps clepiscopus < fiat, etc. > Talem posse episcopum fleri, nemo du­ bitai; sed fide non l»onà Synopsis Origen i tribuit, quasi posset contingere ut talis comnumi auditorum, quot ad Chmlumconecrlit, lu/Jragio epizcopuiordinctur. St.crio XXII. Erp udantur lententia? Probitentium. Constat ex dictis, vocationem extraordinariam apod Calvinistas pro articulo fidei in publicó Confessione haberi, à Calvino, el à prioribus pratensis Reforma­ toribus fuisse defensam, à Lulhcro jactatam. Extra­ ordinariam autem illam vocationem, quomodo concn tur probare, vidimus; sed cum dolore observavimus, ejusmodi esse probationes quæ magis videntur ad ludendum in re serió, quàm ad asserendum instituta*. Quis judex non reprehenden l procuralorem, si temere suscipiat alicnæ causæ patrocinium, cui procurator non decsl? Quis princeps admitid legatum . nisi rrodcnlialibus litteris à mittente instructum (Ij? Primi Beformatores voluerunt liabcri procuratores Dei in curandó Ecclesió, legzili Christi ad fideles missi, extra ordinem divinitus excitati. I hi mandatum, ubi liti ne credcntiales? Non urgemus miracula, tanquàm sigilla Dei ; probent quóciimque ratione, sed sufiicienti, pri­ mos Reformatores esse extraordinarie missos. Deter­ minent ipsi cx Scripturi quid sufficiat ad protendam missionem extraordinariam; quodeumque Scriptura pronuntiaverit, nobis ratum iixumque erit. Quoad ordinariam vocationem, audiv imus quæ dicant Protestantes, non tanlùin à veritate, sed diam ab omni redà ratione aliena ; ul quæ nec inter seco! ar­ reni , ncc initium, nec exitum inveniunt. — Itaque Protestandum alii statuunt I vocationem extraordi­ nariam; 2 alii partim ordinariam, partim extraor­ dinariam; 3" alii verò ordinariam ; P alii ordinatio­ nem magistratuum el populorum ; 5 alii vocationem in casu necessitatis, qua» tamen sil radix cl fundamentum nova», vocationis; (i alii volunt omnes Chrisliatios habere jus sacerdotale in semelipsis. Nullam vero ha­ bent Protestantes sententiam de vocatione toti Eccle­ sia! suæ communem.—Optaremus proindè ini lligere ex Protestan libas, quomodo certi sint de validitate sui ministerii, postquam communi sententia partis suæ nequeunt »?ssccerti, sivedesolà vocatione extraordina­ rii. siv e de vocatione partim ordinarià. partim extraor­ dinarii, sive desoli vocatione onlinarii , sive de or­ dinatione magistratuum cl populorum, sive de voc«>« (I) L. si (¡ui\ I , c. de mandat, print. DE CONTROVERSIIS 0G4 963 lione necessitatis, sire de paradoxo sacerdotii laicalis. lluttcnus contendit factam esse prædicàtionem sino Si causa agitur Ecclesiæ catholicæ con trà partem Promissione Judæis et gentibus ; quomodò igitur posto totantiuin,uti reverá agitur, hoc ipso eversum lotum est asserit Apostolorum agere de (ali predicanone, quæ illorum ministerium, quòd nulla pars habeat commu­ sine missione erat itnpossibihs?J/e/i/i/aa/mtfm7asiíH. nem sententiam super validitate sui ministerii; con­ Necessitatem missionis probamus 2* ex Apostolico sequenter nesciunt an unquam à suis ministris sint edicto : Nec quisquam sumit sibi hotui em, sed qui vo­ validé absoluti à peccatis; nesciunt an unquam acce­ catur à Deo tanquàm Aaron, Hebr. 5, 4, perint coquis et sanguinem Domini in suà cœnà. Hoc Dicit lluttcnus ibi tantiim agi de summo sacerdote lutem quantum sit malum, judicent ipsi Protestantes, veteris Testamenti, adeòque esse argumentum à specie qui salutis suæ ætcrnæ curam habent. ad speciem. Rcsp. T : Sit verum, agi dc summo sa­ cerdote veteris Testamenti, llebr. 5, I, modo simul Sectio xxuí.— Declaratur necessitas missionis, agnoscatur dc pontifice agi noti se ingerente, sed as­ sumpto à Deo. 2* Postquam in particulari egit Aposto­ Quia nonnulla Protesianlium effugia hoc agunt, ut lus, v. 1,2, 5, ut transeat ad Christum, ponit gene­ tollatur missionis necessitas, consultum erit camdem rale dogma, Nec quisquam, etc. Ac deinde pergit in breviter stabilire, lùm ut cavillationibus obvietur, tòni ostendendà vocatione Christi, et cancris officiis ponti­ ut Arminianorum, ab Annbaplistis et Sociniams mu­ ficiis, Christo competentibus, et à Christo exercitis. tuata sententia, missionis necessitatem destruens , Non est ergo argumentum à spec ie ad speciem ; sed convellatur. Ita enim apertu lluttcnus : < Rotunde < dico, nos non indigere missione, ncc venditare mis- est universalis propositio, cujus limitationem non pro­ bant Arminiani. Yerba etiam statuti, negative prolata, < sionem ; ministerium tamen nostrum, el vocationem denotant necessitatem precisa m. .Mars. tom. 1, cons. < esse Christianam. > El postea : < Non indigemus 59, n. 58. — Itaque Deus dat Ecclesiæ suæ pastores < missione, ideòque ncc volumus. > usque ad finem mundi, vel perseipsum immediate, et Concilium Tridenlimim ita statuit, sess. 23 : < Si sine prævià successione, vel mediantibus hominibus < quis dixerit eos qui ncc ab ecclesiastici et canonici < potestate rite ordinati, nec missi sunt, sed aliunde ad hoc constitutis. Invasores ministerii licet habuerint < veniunt, legitimos esse verbi cl sacramentorum minr.ultos sequaces, graviter puniti sunl, Num. 16. Rex < ni siros, anathema sit. > Jeroboam reprehenditur, quòd constituerit sacerdo­ Necessitatem missionis probamus !1 cx testimonio tes, 3 Reg. 12, 51, 52. Rex O/ias, usurpans ministe­ apostolico : Quomodo prœdicabunl nisi mittantur? rium, punitus est, Pàral 26, 17. Qui non poterant Hom. 10, 15. ostendere successionem ab Aaronc, ejecti sunl à sa­ Dicit lluttcnus Ie requiri missionem in Apostolis, cerdotio, I Esdr. 2, 62. In novo Testamento Çhristus quia quasi novam doctrinam erant annuntiaturi. Rcsp. mittit Titum, ut cl alios mittat, Til. I, 5. Timotheus J ’ : Illa causa non legitur in textu, sed textui infertur. onlinatur, et alii ordinantur, I Tim. 4,14. Væ annun­ 2’ Etiamsi ob doctrina; novitatem requireretur missio, tiatur iis, qui contradictionem Core imitantur, Judæ n >n tamen ideò cessaret esse absolute necessaria. Vid. 11. Habemus itaque regulam ct exempla. Quæ ab AnaSyn. pur. Thcol. disp. >2, thes. 10.— Dicit lluttcnus baplislis el similibus objici solent, habet Zancbius, 2\ interrogationem S. Pauli ostendere nullo modo toni. 4, lib. 1, ad 4 præccpt., Iit. de Minisi. Eccl. q. 5. posse fieri talem prædicàtionem sine missione; ct Sf.ctio XXIV. — Probatio S. Augurlini perpetua. probat cx procedentibus, quia nulla potest fieri invo­ catio Dei sine tide, nulla fides sine auditu, nullus au­ Hoc modo procedit S. Auguslinus, lib. 5 de Rapi., ditus sine predicante. Rcsp. Non vult absolute Apo­ cap. 2. Vel ante Donatum erat vera Ecclesia, vel noti stolus nullam invocationem Dei posse fieri sine fide ; erat. Si fuit vera Ecclesia, in ca erat manendum. videmus enim hærclicos invocare Christum cl Deum ; < Sin autem tunc non erat Ecclesia, quia sacrilegi Ii.tsed vull nullam invocationem salutarem posse fieri < retici sine baptismo recipiebantur, ct hoc unive rsali sine fide. 2’ Ila non absolute vull Apostolus nullam • consuetudine tenebatur, unde Donatus apparuit? de dari lidem sine auditu, sive neminem credere sine « qua terrà germinavit? de quo mari emersit? de quo predicante, cimi el ipse cx peculiari revelatione cre­ < co lo cecidit? > El mox : < Ipsi autem cons dorent, diderit sine predicante, sed vull fidem salutarem, < ubi sunt, qui neque, undè propagali sint, possunt dijuxta ordinariam Dei legem, non obtineri sine predi­ < cere. > Fuit enim SS. Patrum, in S. Scripturis fun-t cante. 5“ Sequitur : Quomodò prœdicabunl, nisi mit­ data ct constans sententia, nullam esse apud hærclicos tantur? non voles absolute impossibilem esse predi­ Ecclesiam, adeòque nullam mittendi potestatem. At­ cai ioncm sine missione, sed prædicàtionem salutife­ que hinc urget S. Auguslinus Dónaoslas insolubili ar­ ram , quæ constituit Ecclesias Christo, quæque ho­ gumento , ut Ecclesiam quam deseruerat Donatus, mines ducit ad salutiferam fidem ct invocationem , vel veram agnoscerent, cl emendato schismate seque­ sine missione fieri non posse. Nam et Ariani, v. g., rentur, vel falsam declararent, el omni origine desii prædicàrunl Christum, cl omnes schismatici predicant lutos esse Donatista* co ipso ostenderet. — Idem ar­ Christum; veriim quia extra Ecclesiam sine légitimé gumentum, conlr. Gaudent, lib. 2, cap. 8, sic propo­ m ssionc predicant. non est rorum pr.edicalio consti­ nit : c Responde, ulriim Ecclesia perierit? si jam tum tutiva Ecclesiarum, ncc per se salutifera, i’ Ipse < ocricrat, Donatum quæ peperii? si autem lot in can 556 065 TKACTVlt S GENERALES. < sino baptismo aggregatis, perire non potuit ; respon< |«rbis vocibus predicci, qui ncc fraternam cliarila < de, quaso, ut ab cà se, tanquàm maiorum comniu< lem, nec ecclesiasticam unitatem tenuit, cliam, quod < nioneni devitans, pars Donati separaret, quæ domen< prius fuerat, amisit. > Unde quamvis Lulhcrus esset missus, ipsi separatione missionem suam amitteret. < lía persuasit ? > — Eodem argumento iiliiuur adversus Protestantes. Vel romana Ecclesia crai veri Ecclesia, se­ El mox reprehendit S. Cyprianus Noxalianum, cl Ec­ parationem facientibus primis Reformatoribus,vcl non clesia catholica Luibcrum, quòd < per plurimas civi< lates novos Apostolos suos miital, » ct licet consti­ crai vera Ecclesia. Si fuit lune vera Ecclesia, in ejus tuti sint pridem per ch ítales episcopi, < ille super eos communione eral permanendum; sin autem lune non < creare alios pseudoepiscopos audeat. > Concludit : crai vera Ecclesia, ratione cxercilæ tyrannidis, doctu < Episcopium autem tenere non poleM, etiamsi eptli.vresis, commissa* idololatria?, de qui temi germina­ ( scopus priiis factus, à coepiscoporum suorum corxil Lulberus? Peque enim len a tyrannica mansueti lie< pore, et Ecclesiæ unitate descisceret : quando Apogis dederit ministrum. Dcquo mari aul lacu emersit Cal­ < slolus admoneat ul invicem nosmelipsos suslineavinus? neque enim profunda cl lacuna? hareseos mini­ < mus, nec ab unitate, quam Deus constituit, reccdastrum veritatis reddiderint. De quo cado cecidit Zwin< mus et dicat : Sustinentes invicem in dilectione, sa~ glius? neque enim idololatre cadestes dirigunt legatos. < iis agentes serrare unitatem spiritus, in conjunctione Respondete, Domini Protestantes, et considerate : ubi t pacis : (pii ergo nec unitatem spiritò^ ncc conjunsilis, qui nude propagali silis non potestis dicere. ( clionem paris observat, cl se ab Ecclesiæ vinculo, Nam si Ecclesia romana perierat per lyrannidem, per bæresim, per idololatriam, quæ pepcril primos Refor­ < atque à sacerdotum collegio separat, episcopi < nec potestatem potest habere, nec honorem; qui matores? Si conficta est tyrannis, commentitia h.rre< episcopatus nec unitatem voluit tenere, nec pacem. > sis, excogitata idololatria, ul sese pars Protesianlium à romana Eccîesià separaret, quæ dementia persuasit? Vide S. Chrysostomum, hom. Il in Epist. ad Ephcs. Itaque si S. Auguslinus recte conclusit, cl nos roció Conclusio. — Videtis, Domini Protestantes, quo­ concludimus, ille contrà Donatista*, nos contra Pro­ nam tradant doctores vestri in hàc de missione matetestantes. riA ; nunc ordinariam statuentes, nunc ab extraordina­ ry opem implorantes, nunc mixtam comminiscente, Sectio xxv. — Sententia S. Cypriani. nunc omnis missionis necessitatem haud obscure sub­ Audiant Protestantes S. Cyprianum in Novatinno vertentes; nullibi securi, ubique vacillantes, suis missionem primorum Reformatorum exagitantem cl principiis contrarii, nostris perdili. Conspicitis illos fo­ proteróntcm : < Noxatianus in Ecclcsià non est, nec ris docere; cur curiositati indulgclis, ul singulatim < episcopus computari potest, qui evàngclîcà et apo- examinetur quid doceant ? Jactent philosophiam, ja­ < stolidi traditione contempló, nemini succedens, à ctent purum putumque n se proferri Exangelium; qui < se ipso ortus est; babero namque aul tenere Eccle- nec fraternam tenitóre duritatem, nec Ecclesiæ unitalem, si quam prius habuissent missionem, Ipsà ami­ < siam nullo modo potest, qui ordinatus in Ecclcsià serunt divisione. Episcopi nunquiun fuerunt, sive Lu­ < non est. Foris enim non esse Ecclesiam, nec scindi < adversiim se, aut dividi posse, sed inseparabilis attherus, sive Zxxinglius : el tamen ordinant Ecclesiæ < que ilidividuæ dornùs unitatem tenere, manife lat ministros, cttanquàin nox i Apostoli, qunquaxersum di­ < Scriptura? dix ina* tales. > — Iterimi : < Quod verò rigunt novitatis preconcs. lino contrarii Apostolis, an­ < ad Novaliani (Lu U ieri, Calvini, etc.) personam pertiministros constituunt in locis, pastoribus ordinariis < linei, frater diarissime, de (pio desiderasti libi scribi non carentibus. Ninn episcopi |x)tcstatem habebunt, < .quant hæresim introduxisset, scias nos pi imo in lo< o qui disrupto Ecclesiæ \ inculo, unitatem non tenue­ < ncc curiosos esse debere, quid ille doceat, cùm loris runt , qui deserto sacerdotum collegio pacem procul­ carunt? Cùm ergò manifesté omni destituantur pole­ < doceat. Quisquis ille csl, cl qualiscutuque est, cliri( stianus non est, qui in ('.liristi Ecclesia non est. > stale legitùnà, qui primùm Ecclesiæ prætcndcrunt Sullieil ergò videre an missus sit Lutherus, eie., ut Deformationem, non csl opere pretium audire quid do­ doceret foris; ncc curiose in ejus doctrinam inquirere. ceant, donec missionem suam melioribus quàm hucusane fundamenta fecerint testatam. « Jaciet se licèi, ct philosophiam vel eloquentiam < suam (vel Evangelium à sc puritati restitutum) su- TRACTATUS NONUS. DE UNITATE ECCLESIÆ ET SCHISMATE. CAPIT PRIMUM. Explicatio vocum. Ecclesia est congregatio hominum, à Deo per ovangdicam doclrinam convocatorum, veram fidem ehrî- stianam, sub legitimorum pastorum regimine prolilcn tium. Unitas Ecclesiæ vel I * est fidei, quà membra Eccle­ siæ, tanquàm corpus Christi, uniuntur capiti suo Jesu Christo, vel 2' csl chariutis, quà uniuutur membra DE CONTROVERSIIS 'jfa Ecclesiæ inter se, vcl 5’csl obcdicnliæ, quà populus rei, non polesl esse membrum corporis Chrisli, ncc fidelis subjicitur legitimis pastoribus. accipere vitam à Spirilo Christi, ut qui vinculum pactf, Iforests dividit unitatem fidei. Schisma dividit nm- quo membrum membro conjungitur, disrmnpit. — tatem chariiatis. Tàm hærctici, quàm schismatici di­ Itaque Ephes. I, 1: Unum corpus clunus spiritus, sicut vidunt unitatem obedîenliæ. vocali estis in umi spe vocationis vestra!. Atque ideó Ilebr. 10, 25 : Consideremus invicem in provocationem CAPIT II. charitatis et bonorum operum ; non deserentes collectio­ Quaedam supposita. nem nostram, sicut consuetudinis est quibusdam. Illi Supponimus I* Ecclesiam vocatorum esse visibilem. enim qui deserunt collectionem fidelium, separantur — Supponimus - extra communionem externam cum à corpore Christi, privantur Spiritu Chrisli,—Epbes. verá Jesu Christi Ecclesia, non esse salutem. — Sup­ 4, 5 : Unus Deus, una fides, unum baptisma. Una Ec­ ponimus 5” extare hoc tempore visibilem Ecclesiam clesia, unum corpus (’liristi, unus Spiritus Chrisli, Jesu Christi, cui se fideles debeant conjungere. cujus nemo particeps esse potest, nisi in unitate. Det CAPUT 111. Deus unus, I Cor. 12,25, ut non sit schisma in corpore, Quanti farianda sit unitas Ecclesiæ. red idipsum pro invicem sollicita sint membra. Del Sal­ Propheta David, descripturus regnum Christi, bre­ vator unus, ut singuli in veritate dicamus, Ilebr. 10, viter dixit, Ps. 75 : Factus est in pace locus ejus. Sic, 59: Non sumus subtractionis filii in perditionem, cùm cx hominibus pacificis Ecclesia Christi esset CAPUT IV. constituenda, in nativitate Salvatoris pacifici pax an­ Quantum malum sit schisma. nuntiatur, Luc. 2,14 : Pax hominibus borne voluntatis. Et quia in pace reperì tur unitas, in unitate diditas, Quamvis ex procedentibus salis pateat quantum prædfcil, Math. IG, 18, auctor Ecclesiæ, eam in malum sil recedere ab unitate Ecclesiæ, el corpoie petrâ ædificaturum, quæ una existons uni Christo Chrisli; quia tamen hoc maxime tempore non appre­ jungeretur, Joan. 10, IG : Fiel unum orile, et unus pas­ henditur gravitas schismatis, necessarium videtur cx tor.—Tant» fecit hanc unitatem Salvator noster, ul si 5. Scriptura, et SS. Patribus, ipsisque ProloslaiilihiK causam mortis ejus salutifere inquiras, hanc inventu­ declarare, quantum sit in schismate malum.— Quid rus sis, Joan. 11, 52 : Í t filios Dei qui erant dispersi, gravius dici potest hàc apostolici sententia, Phil. 5,2: congregaret in unum. Nam sicul Deus unus est, in tri­ I idete canes, videte malos operarios, videte concisionem? bus persoois distinctus, ità oportet fideles assimilavi Perpendite concisionem, sive unitati/» divisionem, quæ Deo in ratione unitatis, Joan. 17, Il : Pater sancte, csl propria malis operariis. Nam sicul canes dilace­ serva eos in nomine tuo, (pios dedisti mihi, ut sint unum rant carnes, ilà schismatici divellunt corpus Chrisli, sicut cl nos. Atque hinc Christus Jcsus pacem discipu­ quod est Ecclesia, ut hic pariem teneat, ille pariem» lis suis reliquit et dedit, pacificus mittens ad praedi­ Apoc. 22, 15 : Foris canes. Fòris ab imitate corpu|i$ candum Evangelium pacis, Joan. 20, 21, 22 : Pax Christi, foris ab Ecclesià, foris à Spiritu Christi, furi» vobis. Sicut misit me Puter, ct ego mitto vos. Hoc cùm à vita, foris à salute.—Judæ 19 : Ili cunt qui segregant dixisset, insufflavit, et dixit cis : Accipite Spiritum san­ simietipsos, animales, spiritum non habentes. Quicumque ctum.— Magistrum suum sequitur Apostolus, unitatem semelipsum segregai à prinià unitale, animalis est, Ecclesiæ singulari modo describens, 1 Cor. 12, 12: nec satis inlcHigii in membro disisi» \iiam esso non Sicut enim corvus unum esi, el membra habet milita, posse, alque ideò spiritum non habet, qui vinculo pa­ minia autem membra corporis, cum sint multa, unum cis conservandus csl. tamen corpus sunt, ità cl Christus. Etenim in uno spiTeste S. Augustino, epist. 109, ad Fclician., < noritu omnes nos in unum baptizari sumus. Christus totus < bis enim imperavit Deus congregationem, sibi anteeo est caput et corpus , non corpus sine capite, nec ca­ < servavit separationem; quia ille debet separaro, qui put sine corpore. Corpus naturale hominis unum est, < nescit errare. > Nostrum non est, quod Deus sibi licet mulla sint membra ; ità Ecclesia, quæ est mysti­ reservavit, temerario ausu preoccupare; sed multò cum corpus Christi, una est, quamvis mulli sint (Mí­ magis unitati insistere. S. Cyprianus, de Unit. Eccl. : deles. I’ullas corporis naturalis hominis, consistit in < An seenni esse Christum, ciim collecti fuerint sebiconjunctione membrorum, quæ unà vivunt animò. < smalici opinantur, qui extra Chrisli Ecclesiam coiI nilas Ecclesiæ nuntiatione fidelium in uno spirilo < liguntur? Tales etiamsi occisi in confessione nomiperficitur.— Quemadmodum corporis humani mem­ < nis Christi fuerint, macula ista ncc sanguine abluibrum non est particeps v il.e, nisi sit unitum aliis mem­ < tur, cùm inexpiabilis et gravis culpa discordiæ. bris, ità fidelis non vivit Spirilo Christi, nisi conjun< ncc passione purgetur. Esse marlsr non polesl, qui ttus Ecclesiæ, quæ est corpus Chrisli. Id o monet » in Ecclesià non est. > Et, ul dicit S. Augua’imis, Apostolus, Ephes. 4, 3, ul simus solliciti servare uni­ serm. de gesi, cum Emerit. : < Sanguinem etTimdcre tatem spiritus in vinculo pacis. Quia.i Cor. 12, 21, non < polesl, coronam accipere non potest. > potest oculus dicere mauui : Operit tuà non indigeo; aut Grave est jus Dei invadere, grave csl corpus Christi it non caput pedibus : Non estis mihi necessarii. Atque proscindere; atque ideò dicit S. Augustinus, lib. I conlr. Epist. Parin, cap. 5 : < Sacrilegium schismatis, hinc, si fidelis à communione Ecclesiæ recedat, nc si < quod omnia scelera supergreditur, » quodque aGcò aliorum l d dimn <»pwà non indigeret, aul sibi suffice* «JGO 0™ TRACTATUS GENEIUVEES. inficit hormnem, ut do codcm dical : < Propter ipsam < separationis sacrilegam iniquitatem innocentes esse < non possunt. > Idem agens de schismate Donatistarum, de bapl. conte. Donat., lib. 1, cap. 8, audet veritatem proferre, quæ universis terrorem incutiat : < Quos baptizant (Donatista») sanant à vulnere idolola< trias, vel infidelitatis, sed gravius feriunt vulnere < schismatis. Idololatra* enim in populo Dei gladius in< leremit, schismaticos aulcm terne hiatus absorbuit. » —Errant igitur multi imprudentes, qui perinde æstimant in quà Christianorum communione Christum profiteantur, etiamsi suo facto ab unitale Ecclesia* non reces crini; nam idololatræ isti qui à Donatisti* bapti­ zabantur, cl profitebantur Christum, sanati à vulnere infidelitatis, nunquam fuerant in unitate Ecclesiæ ca­ lholicæ, nunquiiin eam dilaceraverant suo facio; ct tamen à Domuistis, quorum parti adhærebant, gravina feriebantur vulnere schisma lis quàm crim inc idolola l riæ fuissent læsi. Vide S. Optat. Milevil., lib. I ; S. Cy­ prian., de Unit. Eccl.; S. Iren., lib. 4, cap 62; S. Chrysos l. /ioni. 11, in Epist. ad Ephes. ; Cone. 2, Cart., can. 1. — Audi Conf. Ilclv. post. art. 17 : c Commit< nioncm cum Ecclesia Chrisli veri tanti facimus, ul < negemus cos coràm Deo vivere posse, qui cum verá < Dei Ecclesia non communicant, sed ab cù se sepa< rant. > Nam ul extra arcam Noe non crai ulla salus, percuote mundo in diluvio, ila credimus extra Chri­ stum, qui se electis in Ecclesia fruendolo pr.ebcl, nullam esse salutem certam; ct proindè docemus vi­ vere volentes non oportere separari à vera Chrisli Ecclesia. Vide Catecbis. Gcnev. Doni. 16; Calvin., lib. 4 Instil, cap. 1, § 10; Pel. Marl., class. 4. Loe. comm. cap. 20, § 9.—Concludamus cum S. Paulo, qui Calai. 5,21, enumeratis operibus carnis, designalisque distentionibus ct sectis, ita monet : Quæ pnvdico vobis sicut prœdixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequuntur. Nulla hic est exceptio, nulla limitatio; pœna aulcm gravis et certa, quia, ul dicit S. Augusti­ nus, < non habent Dei charitalem, qui Ecclesiæ non < diligunt unitatem, > lib. 5 de Bapl. conlr. Donat., cap. 10. CAPUT V. A’on esse introducendum schisma propter mores in Etclesiá verá corruptos. Mullis imprudentiorihus ctiamninn ¡versuasum est recessisse ab Ecclesià calbolicâ Protestantes, quòd in Ecclesiæ calholicæ episcopis, pastoribus el doeloribus corruptissimi mores obliuerent. Quæ persuasio, licet carnal fundamento, eximenda lamen est, veritatis ma­ nifestatione. In velen Testamento corruptos frequenter fuisse mores, turn in populo, turn in sacerdotibus, abundé testatur S¿ Scriptura. Vcriim, ul dicit S. Augustinus, Psal. conlr. part. Donat. : I bi habes tantos Prophetas, habes multos ct dc plebe. Dic mihi, quis tunc justorum separavit sibi altare? I no templo miscebantur, sed mixti non erant corde. iH'ebani m illos tanta, ct unum habebant altare. IU. i. < Dicant ergo mihi ( inquii S. August., lib. 2 conlr. < Epist. Pann. cap. 70) cui sancio secundum salutem < spiritualem obfuerit, vel in sacerdotibus, vel in po< pulo constituto, malus aul maculatus sacerdos ? Ubi • crai Moyses et Aaron, ibi murmuratores sacrilegi, < quos Deus à facie suù semper perdere minabatur, < Ubi erat Cai phas cl ca ieri tales, ibi Zacharias, ibi < Simeon cl celeri boni. Ubi Saul, ibi David, ubi Jc( rumias, ubi Isaías, ubi Daniel, ubi Ezecliiel, ibi sa« ce rd oles mali el populi mali; sed sarcinam suam ( unusquisque portabat. > Vid. S. August, lib. l,c. 1, conlr. Episl. Parm» cl lib. 2, cap. 5. Calvinus, lib. 4 Instil, cap. I, § 18: < Sub Prophetis < in plelæ, in magistratu, in sacerdotibus omnia usque < adeò corrupta crani, ul non dubitet Isaias æquare Je< rosolymam Sodomie cl Gomorrhæ. Religio parlim < contempta, parlim contaminata ; in moribus passim < referuntur furta, rapirne, perfidia?, cædes cl similia < scelera. Neque tamen proplercâ aul novas Ecclesias < sibi erigebant, aul nova altaria exlrucbam Propheta*, < in quibus separata sacrificia haberent ; sed quales< cumque essent homines, quia tamen reputabant I)o< minum apud eos verbum suum deposuisse, cl cærc< monias instituisse, quibus illic colebatur, in medio < impiorum cœlu puras manus ad illum cxlendebant. < Ccrtè si putàsscnl aliquid contagionis indèse con< trahere, centies potius mortui fuissent quàm passi < fuissent illuc sc pertrahi. Nihil ergo cos retinebat, < quàm sen anda* unitatis studium. >—Eamdem doctri­ nam tradii S. Augustinus, lib. 2 coni. Epist. Parm., cap. 17, cl lib. coni. Gaudent., cap. 5, cl cx S. Augustino Calvinus, lib. > Inslit., cap. I, § 16 ; ciSadacl, resp. ad lihr. Arluri. cap. I. Consentit Ducanus, loc. 41, de Ecclesiasl., §25. — Concludimus cum S. Augustino, tract. 1 in Epist. Joan. : < Offendit te nescio quis, sive < malus, sive ul tu putas malus, siveul lu fingis ma< Ius, et deseris lol bonos? > CAPUT VI. A’on cwc introducendum schisma propter ritus el cirremonias. Quamvis hoc loco nulla sil difficultas, videtur lamen consulium Protestantium piacili* testatum facere, non esse introducendum schisma propter ritus el ce­ remonias.— Conf. Ilclv. post, in præfal. : < Tametsi < verò in diversis Ecclesiis quædam deprehenditur i varietas m locutionibus, in modo expositionis do< cirinæ, in ritibus item el cærvmoniis, caque recepta < pro Ecclesiarum quarumlibet ratione, opportunitate, < cl ædiilcatione ; nunquam tamen ea ullis in Ecclesia < temporibus, materiam disscntlouibus cl schlsmati< bus visa est suppeditare. » Elarl. 17 : < Obscrvan< dum diligenter docemus, in quo potissimum sit sita < veritas el unitas Ecclesiæ, ne temeré schismata cx< citemus, et in Ecdesià foveamus. Sita est illa non in < cæremoniis et ritibus externis, sed magis in ventalo < et unitate fidei calholicæ. > Consentit.Discipl. Eccl. Middeb.,ar(. 42; synod, nation. Dordrac., anni I57oj nrl. 72; synod, nal. llaga*, ari. 78. St DK CONTROVERSIIS 971 973 c dciniim tenenda sunl, cùm in Scripturis cmitinen, < vel ex Scripturis necessarii') consequi manifesté deSon esse introducendum schisma propter errorem in ar< clarentur el intelliganlur. In hisce si qua Ecclesia ticulis non fundamentalibus seu non necessariis. < non poiest veram suam sententi.im aliis Ecclesiis ilà lire materia propius tangit fundamentum causæ. < manifestam reddere, ul eas in eamdem pertrahat, Docent Protest nies non esse introducendum schianti < renuntiare debet illarum erroribus, fraternæ ta» propter errorem in articulis non necessariis, quamvis < men communioni propter Rosee errores renuntiare dc iis ipsis nihil certi habeant.—Calvinus, Instil, < non delict. > Et mox : < Deniqueet illud adjungendum, lib. 4, cap. 1, § 12 : < Quod dicimus purum verbi Dei < non esse impossibile, neque à bonorum Christiano* i ministerium cl purum in celebrandis sacramentis < ruin oficio alienum, cum illis Ecclesiis coimnunio• ritum idoneum esse pignus cl arrhabonem, ut telò < nem relinere, quæ nobis opinionem aliquam sequi < possimus societatem in quà utrumqnc exstiterit pro < videntur, quæ revera non potest cum fundamentali < Eedcsiâ amplexari, usque eo valet ul nusquam ab< articulo cohaerere ; dummodo ipsum articulum cx< jieienth sit, quamdiii in illis perstiterit, etiamsi mul< plicite profiteantur, ct ambabus (quod aiunt) ulnis < lis alioqui vitiis scateat. Quin etiam poterit vel in < amplexentur. Abhorret cnim à cbarilate, imòà recti « doctrinó vel In sacramentorum administnilione vitii < ratione, ul quis propter consequentias ncc intellectas < quippiam obrepere, quod alienare nos ab ejus com< nec à se concessas, putetur fundamentalem arlicu< muntone non debeat. Non cnim unius sunl formic < Ium negasse, aul rejecisse, quem firmiter credit, cx< omnia vene doclrinæ capita. Sunt qiiædam ila ne< plicilc asserit, et si opus esset, veritatem ejusdem < ccssaria cognitu, ul fixa es c et indubitata omnibus < vel sanguine suo obsignaret. > Videemndem pag.59 < oporteat, ceu propria religionis placita ; qualia sunl, et 5G ; Past. Eccl. Gall., epist. ad Dur. pag. 85; Dail < unum esse Deum ; Christum esse Deum ac Dei Filæum, Apol. cap. 9; Mare. Aut. de Doni., de Rep. f lium; in misericordia salutem nobis consistere, ct Eccl. lib. 7, cap. II, n. 8. — Hæc doctrina ad pro­ < similia. Sunt alia quæ, inter Ecclesias controversa, scindendas plurimas difficultates, à Reformatis conirà < fidei tamen unitatem non dirimant, > etc. Et mox : Ecclesiam catholicam moveri consudas, pluriminn < Primum quidem est, ut per omnia consentiamus; servit. Sed non omnium Reformatorum ca csl sen­ < sed quoniam nemo csl qui non aliquà ignor.mti;e tentia. Vide Petr. Mari., epist. 42 ad Eccl. peregr, < nubeciiti obvolutus sil, aul nullam relinquamus EcLondin., licci à scippo dissentiat, testante in ejus viti < elesiam oportet, aut hallucinationem condonemus Simii ro. Eàdem varietale laborat Admon. de libr. con­ < in iis rebus quæ inviolati religionis summi, ct citra cord., cap. 7 cl 11, ailler loquens cap. 12. i salutis jacturam ignorari possunt. > Idem docet Ru­ CAPUT IX. emus, loe. il, dc Eccl., §22; Zanchius, de Eccl., cap. 7. —Mai loratus, in I Cor. 5, 12, stipulis funda­ Quando .$< ¡•arationis Protestandum ab Ecclesia ca­ mentum fidei non subvertentibus accensct, < dogmati tholica. < pseudoprophetarum, Pharisæorum et aliorum sert iOmnis quæstio quæ in præsenli negotio moveri po­ < rum apud Judæos, pseudoaposlólontm, hærcliconrn, test, vel est juris, vel facti, vel possessionis. A R<>< paplrtinun, scholasticorum theologorum de jiislifimano-Catliolicis stare possessionem unitatis, lùm < catione à peccatis, de merito, de intercessione diquoad fidem, lùm quoad charitatem, nemo sanus ne­ < vorum. Quæ omnia in speciem quidem aliquid gaverit. Protestantes à nobis recessisse, et diversam à i veritatis habere videntur, sed proprias perspcclaci nobis fidem, diversam communionem, separationem­ « ad certissimam Scripturarum regulam probé examique charilatis suo facto introduxisse, adeò manifestum < nal i, rucre neccsse est comperta veritate. > X i.le osi, ut ncc ab ipsis ncgelur. Catholicos relevai pos­ Crocinm, Anii lkcan. coni. 5, seel. 11, § 5 ; Sodaci., sessio, Protestantes premit divisio ; illi quietem d ’fi nresp. ad ari. Burdeg., ari. 01. — Atque hinc patet, cx dimt conti à inquietos; Ri quàcuir.quc via conantur sententi^ Protcstanlmm, non esse recedendum ab uni­ inchoata* separationi insisterà.— Ipsum caput rei csl: tilo Ecclesiæ propter errorem in articulis non funda­ Au jure facta sit divisio? An Protestantes ab Ecclesià mentalibus; quia tali errore non obstante, manet vera calhoEcâ separati, justo titulo inchoaverint divisionenit Jesu Christi Ecclesia; ù quàquisquis seso separaverit, aul justo titillo in eà perseverent? Dalurdi\isio bona, subjicitur omnibus pœnis cap. 4 d.«signatis. datur el mala; quæ lit à bono, semper mala esi divi­ CAPUT Vlil. sio; non tamen qu i libet divisio csl bona, quæ fil à Non esse introducendum schisma propter crcrsionan malo. Nam si propter quodlibcl malum dividemia foret fundamenti per solam consequentiam. Ecclesia, lot essent quotannis schismata, quoi hor.e, quot dies, quoi momenti. Hinc Prcleslanies nullam Itone sententiam tradii Davcnanlms, Epist. ad Da­ probant divisionem Ecclesiarum, nisi qux fiat ob er­ reum, p. 29 : < Agnosco dogmata multi præler Rosee rorem in articulo fundamentali seu necessario; ne < articulos in sacris Scripturu contineri, atque cx sacris scilicet aposlolicA obruantur scnleniià, quæ divisiones < Scripturis per firmam consequentiam posse deduci, cl schisinatica operibus carius annumerai, à regno < quæ sunl cognitu perquam ulilia, cl ad profectum cadorum excludentibus.—Nos autem, licèi divisionem < in theologici sdentià multimi conducunt ; sc ct mox : autem in excommunicanto, vel culpam fuisse in excom­ < Tola igitur quaestio csl, ulrùm nihil mali sit schisma, < aut tiiriim schisma non feceritis ; > et posteó : < Quæ- municanto, non autem in excommunicato. Et in bis omnibus nullum crimen esse Ecclesiæ catholice,cui nos < ritur ulriim vestra, an nostra sil Ecclesia Dei. Quacommunicamus aperte ostendimus. — Si culpa fuit in < propior illud quærcndum csl à capite, cur schisma < feceritis. > excommunicante, et non in excommunicato, faciamus, Ad hanc quæstionem manuducimnr Apostolo quod ail Apostolus, Ephes. 4,52: Donantes invicem, sipræeunlc, I Cor. 14,56 : An à vobis verbum Dei proces­ culet Detain Christo donavit nobis ; ul maligni homines, ncc illi qui forte fuerunt, vel cliam sunt apud Catho­ sit? nut in vos solos pervenit? Si à Protestanlibus non licos, ncc illi qui fuerunt, vel cliam sunl apud Proprocessit verbum Dei, cur ab iis non recipiunt verbum testantes, impediant concordiam nostram ct vincu­ Dei, quibus à principio fuit traditum? cur ad suum be­ lum pacis: uno Protestandum scelere correcto, quòd neplacitum interpretantur verbum Dei, quod aliena fidelitate cl auctoritate traditum acceperunt? Quo fun­ se frustrò separaverunt ab Ecclesià caiholicà, quasi oh Leonis X culpam, cùm cl ipsi habeant cxcoiiimunicadamento dividunt Ecclesiam Christi, propter inlellitos similiter culpabiles. —Si autem non fuit culpa , genliam verbi Dei, quæ ab ipsis non processit? Si ad solos Protestantes non pervenit verbum Dei, cur divi­ sive in Leone X excommunicante, sive in Prolectan­ tibus excommunicatis, nullam videmus litis causam, duntur h Catholicis, ad cpios à principio pervenit ? Idem nisi quia est justa causa ul Protestantes se corrigant, verbum Dei Protestantes nobiscum receperant, cl cum totà Europi; et nonnulli inquieti putàninlad se solos qui seipsos sine causò separarunt, privata instituentes conventicula , unilalemque priorem deserentes. — ejus intelligentiam pervenisse; ac magisterium refor­ mandi Ecclesiam sibi vindicarunt ; incipientes à di­ Quòd si culpa fuit in excommunicatis, non autem in excommunicante. certe cxcommunicalorum fuil le­ visione Ecclesiæ, quo vol maxime contravenitur verbo Dei. gitimo superiori suo acquiescere, ct posterioribus ProCAPUT X. testanlibus siandum fuit decretis generalis concilii, ad Protestantes ab unitate Catholica recessisse, fatentur quod (.inherits appellaverat, etubi discipuli ejus cau­ sam obtinere non potuerunt. — Porrò, si culpam ve­ Protestantes. lint esse in Leone X excommunicante, non autem in Schciblcnis, disp. 2 coni. Meth. August, thés. 4, excommunicatis, ncc sic purgantur Protestantes à asserii : < Lutherum ct asseclas, qui papatum accusàcrimine schismatis. Nam potuit ad Leonem X perti­ < nini, reformànmt cl ab eo defeceruht, copiose et nere ca culpa, cl ad nonnullos alios; vcrùm ad uni­ < nervose just ¡(¡còsso suam contrit papatum accusaversam Ecclesiam catholicam perlinere non potest. < tionem, reformationem cl discessum. > Similia ha­ bet, disp. I, lhes.5. Vide Ilulshoviiim, fol. 154 Apo­ Quomodò cnim ea culpa ad Ecclesiam catholicam per­ tineat, quæ adhuc nescii an vera siul quæ à Prologo Conf. August, lit. de conjug. saccrd. Mclanlh. in lestantibus Leoni X tribuuntur. Putemus nobis modò rcsp. nd art. Bavnr., q. 5; Conf. Saxon, in præfal.— probatam, modò demonstratam esse Leonis X culpam, Deformati idem fatentur. Confessio Helvetica poster, quid agimus de tot gentibus cl populis catholicis eam art. 17: < Objicitur nobis varia esse in Ecclesiis noculpam ignorantibus? Deseruntur nescientes, ergò < siris certamina atque dissidia, postquam se h romanó deseruntur innocentes. El cùm illud sil nullum crimen < separiïrunt Ecclesià. > Ad hoc Crocius dicil, cap 8, illarum gentium, quòd Leonis X ignorent culpam, n. 9: < Helvetii separationem agnoscunt ab Ecclesià hoc esse incipit in Protestanlibus primum crimen, < romana. > Synodus Delphensis dicil : c Manifestum < est quòd primi Ecclesiæ Reformatores prodocloribus quòd innocentes deserant. — An nos, si sciremus Leonis X culpam, currere debemus, et cos decere, < Ecclesiæ pontificia* haberi noluerint, sed contra ab quòd scimus? I t quid hoc? Sicut innocentes sunt, in­ < iis secessionem fecerint. > Vide ('alvinum, rosp. nocentes sunl cliam dum nesciunt. Non enim male­ ad vcrsipel. et Instil. lib. 4,cap. 2, § 2, 6 ; Petr. Mart. facta hominum cognoscendo, sed cognitis non con­ Loe.comm.class. 4,cap.G, n. I, 7,55; Zancli. cap.8, sentiendo, de incognitis autem non temere judicando, ad défie, à Dorn. Eccl.; Daillæiim, la Foi fondée, part. I. innocentiam custodimus. — Ac per hoc, ul diximus, cap. 3; Jo. Bergium, de Verb. com. cap. I; Croc, innocens est Ecclesia catholica, culpam quæ a Procao. 8, n. 1. teslantibus Leoni X tribuitur, etiamsi recte tribue­ CAPUT XL retur, ignorans. Ah his autem innocentibus Catholicis, Protestantiuni ad excommunicationem provocatio dis­ qui seipsos segregàriint, eodem ipso crimine separa­ cutitur. tionis et schismatis, innocentiam perdiderunt. Et Multi Protestantes ad excommunicationem Leonis modò nos docent se recte tribuere culpam Leoni X , X, episcopi romani, provocant, male existimantes u l ut ab illis innocentibus Catholicis nos separent, m fieri non posse, ul cxcommunicali sint schismatici. 976 DE CONTKOVERSHS »75 quos non habent vera quæ dátil; vol ul videantur reclé CAPUT XII. separali ab innocentibus catholicis, quibus culpam Excommunicato* posse esse schismaticos. Leonis X non tribuunt. — Hoc enim Protestanlibus dicit Ecclesia catholica, quod quidem sermone bre­ Quia nonnullis videtur excommunicates non posse esse schismaticos, quasi, vi terminorum, ejectus ab vissimum csl, sed robustissimum veniale; confli­ Ecclesia non possit censeri indé abivisse, aut ejus gebant inter se, hinc Lulhcnis, indé quidam cx communionem deseruisse, aul unitatem dirupisse, Ordine S. Dominici. Oborla dissensio cùm latius ser­ seseque ab cA separasse aut segregasse; non imitilo perei, nec per concordiam componeretur, ad summum erit ostendere quomodò excommimicali possint esso pontificem delata csl; nam generale concilium omni schismatici. Nam si excoinmunicati non possint esso monento nec colligi potest, nec debet. Quid peccabit schismatici, omninò examinanda erit quæstiode justiLeo X, qui crimina, nonnullis ex Ordine S. Domi­ li.i, vel injustitià faclæ per Leonem X excommuni­ nici objecta, sibi forté non probata , noluit damnare? cationis ; nisi Catholici malint ostendere, anté latam Quid peccavit Leo X , quòd Lúdicro silentium impo­ excommunicationem, à Protestanlibus schisma in­ suerit, qtiòdque non acquiescentem cxcoinmunicavechoatum esse. Neutrum vcrò necessarium esse duci­ rit? Dicunt quidem Lulhcrani provocasse Luiherum mus. — Kalio schismatis non consistit totaliter in ad concilium generale, adeòque ncc acquiescendum recessu à priore unitate; nam si totaliter consisteret fuisse. Vcriim quilibet moderatus non difficulter judi­ in recessu, nullus daretur recessus à priore imitato cabit, pro pace Ecclesiarum, el ordine in Ecclesia sine schismate; quod tamen csl falsum ; quia Christia­ consudo, fuisse ormi i nò acquiescendum. Demus tamen, nus, desertó chrislianù religione (adeòque recedens à Ludicro non imponendum fuisse silentium, neque Lu­ iherum fuisse excommunicandum. Quid peccavit Eccle­ priore unitate) transiens ad Turcas, non est schisma­ ticus, sed apostata. — Nec requiritur recessus à sia catholica, quæ causam Ludicri malum judicem ha­ priore unitale, ut quis sit schismaticus; nam qui nas­ buisse nescivit, ct eum male judicasse non credidit, de quo hic cl ille fidelis judicare non potuit ? Sicut enim quo­ cuntur et educantur in parte scbismalicA, adhærenlcs segregatis à priore unitate conventiculis, sunt schisma­ rumdam cx OrdineS. Dominici scelus, si Leonem X tici: licet ipsi à priore unitate non recesserint, in quA latuit, non cum utique contaminavit; sic cl Leonis X nunqtiAm fuerunt. Ilà S. Augustinus, de Actis cum Fo­ scelus, si aliquod fuit, quia Ecclesiam catholicam lic. lib. I, cap. 8, urget Manichæos tanquàm rece­ latuit, eam profecto contaminare non potuit.— Ilis dentes ab Ecclesiâ cl fide calholirA, cùm tamen ipse igitur innocentibus innocenter communicamus, hodieManichæus, qui numpiàm fuerat Catholicus, à priore que communicamus, nescientes quæ tunc acta sint. imitale non recessisset, sed alii, qui Mnnicliæoposteó Quapropter, etiamsi vera esse quæ in Leonem X di­ adhæserant. Quamvis igitur Lulhcnis cl Calvinus cunt, Protestanlibus dederimus, nulla causa csl cur numpiàm fuissent catholici, reclé cis objiceremus cri­ ab innocentibus, qui hæc nesciunt, recedamus, el men schismatis ; quia pariem communionis suæ insti­ transeamus ad cos qui proptereà crimine schismatis tuerunt divisam ab unitate calholicA, abstractis A omnes implicati sunt, quia id fecerunt quod nos fa­ priore unitate Ecclesiæ membris. — Ut quis ergo dicacere suadent, ut non exemplo Apostolorum toleremus tur facere schisma, duo requiruntur, eademque suffimalos, etiam episcopos, sed exemplo hæreticorum ciunl : Alterum est, ul instituat privata conventicula; deseramus bonos. alterum, ul illa conventicula instituantur ex deser­ At faciamus, orbem terrarum, quod fieri non po­ toribus prioris unitatis. Non sufficit sola institutio pri­ test , hodie nobiscum ad liquidum posse cognoscere vatorum conventiculorum, nam ab initio mundi ct venni esse in Leone X culpam ; numquid ex hoc Ecclesiæ mulli instituerunt privata conventicula, in innoccntior fieri poterit, quàm erat antequam nAsset? quibus Deum colerent, vel falsos deos adorarent ; quos Sicut enim Leonis X culpa, quamvis adhuc in hac tamen nullus dixerit fecisse schisma. Non sufficit sola vttà esset. Ecclesiam catholicam inficere non potuit; desertio prioris unitatis calholicæ, quòd ca apostatas sic ejus, qui jam ex bAevitA emigravit, etiam cognita quidem faciat, sed schismaticos facere non possit. I hi culpa maculare non potest. Si ergo talis est causa autem quis instituit privata conventicula , caque colli­ vostra, de culpà vel Leoni X excommunicanti, vel git ex desertoribus prioris unitatis , tunc indubie facit Lutlicro excommunicato IribucndA, ut tam invicta schisma. sil, etiamsi falsa essent quæ in Luiherum de excitatis Nunc videndum quinam dicantur deserere priorem turbis nostri dicunt, cl vera essent quæ Lulhcrani in unitatem. El cerium csl excommunicates, sive perex Leonem X dicunt, hodie cognoscamus quid habent communicationem ejectos, non spontè deserere quod respondeant ? Sive illa potius vera quæ nos de priorem unitatem, adeòque nec proprié deserere , Protestanlibus dicimus , et falsa quæ dc Leone X diami, sive ulraque thlsasint, sive utraque vera sint,' cùm desertio inferat actum spontaneum el voluntarium. Excommunicatio autem vel est justa , vel injusta. Si ubique Protestantes vincuntur, cl tamen plus sibi con­ cedi nequeunt postulare. Vide S. Augustinum, de justa sit, cxcommimicalus desinit esse membrum Ec­ clesia». Sin autem injusta sit, excommimicatus manci I nil. Eccl cap. i. ei lib. 2 conlr litt. Petii, cap. 21, membrum Ecclesiæ. Si juste excommimicali insti­ etc. cl lib. 5, cap. 58. tuunt privata ex justé excommunicatis conventicula, TRACTATUS GENERALES. 973 977 < ct episcopos sibi sut partis ct dogmata propria Ecfaciunt schisma ; quia cùm obligentur redire ad unita­ < clesiasquc defendunt. > Ubi constat cos ab Ecclesia tem prioris Ecclesiæ» volontarie recedunthdebito re­ deundi, et ipso facto repudiant priorem unitatem, à declinantes, proprios suæ partis episcopos, propria qua diversam instituunt communionem. Si injuste cx- dogmata , proprias Ecclesias defendentes, fuisse etiam communicati instituunt privata cx injuste excommuni­ schismaticos; cl tamen orant damnati ct cx communicatis conventicula , faciunt schisma; ciim enim injuste cati. Nihil ergò impedit quominus aliquis sil schisma­ ticus, etiamsi anlcccdcnlcr sil damnatus cl excom­ cxcommunicati sint membra Ecclesiæ unita, per insti­ tutionem privatorum conventiculorum, voi un la riè re­ municabis. CAPUT XIII. nuntiant isti unioni, ct priorem unitatem deserunt. De officio injuitè excommunicoforum. — Quamvis igitur Lulhcnis, ejusque assedio nullum Ponamus ileriim injuste cxcommunicalum esse fecissent schisma ante excommunicationem, quamvis Luiherum à Leone X , dicit nobis S. Augustinus, de injuste essent cxcommunicati, ut volunt Protestantes, verá Itelig., cap. 7, quale fuerit ejus officium: < Sæpè tunc tamen priorem communionem deseruissent, < etiam sinit divina providentia per nonnullas nimiiim tunc unitatem dirupissent, tunc sesc separâssenl et < turbulentas carnalium hominum seditiones exp Ili segregàsscnl, quando divisa a priore unitale institue­ < dc congregatione christianà, cliam viros bonos. runt conventicula. Cimi enim injuste cxcommiiiiicatiis < Quam contumeliam vel injuriam suam cùm paliennon desinat esse membrum ejus Ecclesiæ per quam < lissimè pro pace Ecclesiæ tulerint, neque ullas noinjuste cxcoinimmicalus est, per se patet ejusmodi < vitales vel schismatis, vel hæresis moliti fuerint, cxcominunicatmn tunc sese separare ct segregare < docebunt homines quàm vero affectu , cl quanta sinab universis innocentibus Christianis prioris unita­ < eccitale charitalis Deo serviendum sit. Talium ergo tis, tunc priorem unionem deserere ct dividere, quan­ < virorum propositum est, aut sedatis remeare tiirbido .segregata erigit conventicula; (Icrique auctorem schismatis, sive partis à corporc ecclesiastico divisa*. < nibtis; aul, si id non sinatur, v 1 eadem tempestate — Probamus ¡dipsum exemplo, quod referi Cassio< perseverante, vel ne suo reditu talis aut sævim dprus, Hist. Tripart. lib. 1 , cap. 18, dc Mclitio. Hic < oriatur, tenent voluntatem consulendi, cliam cis cùm in -Egypto esset episcopus, et persecutionis tem­ < ipsis quorum molibus perlurbalionibusquc ccssepore fidem negasse! atque sacrificàsscl, depositus ct < nini, sine ullà conventiculorum segregatione usque < ad mortem defendentes et testimonio juvantes eam damnatus est. < Ergo, iuquil Cassiodorns, damnatus < fidem. quam in Ecclesiâ calholicà predicari sciunt. < mullos habuit sequaces, et hæresiarcha factus est « eorum qui hacleniis ab co in .Fgyplo Meliliani vo« Hos coronat in occulto Pater, in occulto videns, < cantur, nullam justiliæ satisfactionem habens, cur c Rarum hoc videtur genus, sed lamen exempla non < remanserit ab Ecclesia separatus. Dicebat enim in< desunt; imò plura sunl quàm eredi polest. > < juriam se esse passum , ct obloquebatur sæpitis , i Itaque Lutheri fuisset pro bono pacis necessaria', ele. Melilius damnatur, cl conqueritur se injuriam nullà conventiculorum segregatione, publicam Eccle­ pati ; quia tamen instituit privata coin cuticula , à cor­ sia' quiclem interturbare. Nam conventicula separata pore ecclesiastico segregala, tanquàm auctor schisma­ insliluere , est facere schisma ; sive id liat ab excom­ tis damnatur in synodo Nicænà, lestante eodem Cas- municato, sive non excommunicato. Neque referi, siodoro, lib. 2 cap. 2. — Ità Lulhcnis excommunicatur etiamsi cxcommunicalus Ecclesiam per quam excomà Leone X, el mullos habet sequaces. Factus est municatus est, pro orlhodoxa non agnoscat; nam auctor eorum qui hactenus in Europà Lulhcrani ab neque Ariani, neque Donalislæ, neque ApolKnaristae eo dicuntur. Nullam justam causam habuit, cur man­ Ecclesiam catholicam agnoscebant orthodoxam; et tamen habili sunl schismatici. Arius cum adbærenlibus serit ab Ecclesiæ unitate divulsus. Dixit se injuriam passum esse, et etiamniim per discipulos suos oblo­ cxcommunicalus est, cl instituens privata conventicula quitur. Pari tamen jure cum Mclitio habetur auctor declaratus schismaticus. schismatis; ipse cum suis adhaerentibus iis malis in­ Neque dicant Lutbcruin cum suis non fuisse ab volutus, quæ ostendimus schismati esse connexa. Ecclosià calholicà segregatum affectu charilatis, sed Simile exemplum habemus in Ario et ejus asseclis. tantiim regimine, administrationc, ritibus, cl societate Illis enim ab Ecclesia ejectis, scribit S. Athanasius externa; nam illi sunt schismatici qui, societate ex­ cum episcopis provincialibus imperatori Joviniano, ternó desertó, privata instituunt conventicula. Etiamsi Hist. Tripart. lib. 7 , cap. 5: < Auctores facti sunl hæ- verò jactent ore cl verbo se cbaritatrm habere, t resis el schismatum universalis Ecclesiæ. > Quamvis re lamen el opere ostendunt se charilate destitui. Dari segregala conventicula extra unitatem catholi­ igitur ejectus sil ab Ecclesiâ Arius,quamvis plurimi cam (quam schismatici negligimi aul repudiant) cum ejus partibus accesserint, fuit lamen schismaticus, verà charilale, par est ac si diceretur dari, secun­ propter erecta conventicula ab unitate priore divisa. dum idem, divisum cl unitum. Aeracharitas unit Ec­ Atque ita Lulhcnis fuit auctor schismatis, licet ejectus clesias particulares in unum corpus ecclesiasticum, fuerit cl plurimos habuerit adh.rrentes.— Apollinaris libi deesl unio, deest cbaritas. < Chariias enim chricum suis damnatus est à Damaso ct provincialibus < stiana nisi in imitate Ecclesia’ non potest ruslod ri. r conciliis. ( Ex illo (inquit Ruffinus, llislor. Eccl. lib. S. Auguq. conlr. Iit. Pelii, lib. 2, cap. 77. JI, cap. 20) Apnllinarislæ ab Ecclesiâ declinantes, m DE CONTROVERSIIS 980 CAPUT XIV. propter ullum articulum, quem eliamniim orientales Ecclesiæ lenoni cum Ecclesià romano-calholicà. Con­ De ['roteitantium ad Ecclesiam gravam aliasque orien­ tales provocatione. sequentia palet : quia alioquin respectu nostri esset fundamentalis, respectu Orientalium non fundamen­ Ut Protestantes crimen schismatis sui specioso ob­ talis. Consideratio 8. Si Protestantes non recesserunt tegant velamine, dicunt se quidem recessisse ab uni­ tile Ecclesiæ romano-catholicæ, non lamen ideò ab unitate Ecclesiæ romano-catholicæ propter ullum deseruisse omnes Catholicos toto orbe dispersos, nec articulum quem eliamniim Ecclesia* orientóles tenent cum romano-calholicà, ergo omnes Protestantes, qui Ecclesiam universalem catholicam, nec Ecclesiam ejusmodi articulum assignant, tanquàm < ansam justam grecam, aliaste orientales. Vide Petr. Mart. Loe. comm. class. 4, cap. G> n. 4; Eilbracht. Epanorth. et necessariam , cur ab unitate Ecclesiæ cMhoIicæ cap. 12, annoi. 4; Croc. cap. 8, num. 54; Unisonan, recesserint, co ipso non justificant separationem de Prescript, lhes. 116. Consideratio I. — Si Ecclc­ suam. Consequentia patet : quia, ex sententi! Prolcsi j! orientales sunt catholicæ, ergò illæ Ecclesiæ non stantium, non est faciendum schisma propter errorem errant in tillo articulo fundamentali et ad salutem in articulo non fundamentali. Consideratio 9. Si omnes Protestantes, qui ejusmodi articulum assignant, tan necessario. Consequentia plet: quia Ecclesia errans quàm causam justam cl necessariam, etir ab unitate in articulo necessario non csl catholica, uti fatentur Ecclesiæ rômano-calholicæ recesserint, eo ipso non Protestantes. Consideratio 2. Si Ecclesiæ orientales non errant in ullo articulo fundamentali, ergi) Prote­ justificant separationem suam, ergo Protestantes non possunt allegare unum solum articulum controversum, stantes tenentur cum iis colere communionem, si tanquàm justam causam separationis suæ ab unitate possint. Consequentia palet : quia Ecclesiæ particula­ Ecclesiæ romano-catholicæ. Probatur consequentia; res catholicæ, non colentes communionem cum aliis cum enim judicent Protestantes, orientóles Ecclesias Ecclesiis particularibus catholicis, quandò possunt, sed in multis articulis errare, nisi doceant ex sententi! eamdem repudiantes, Hunt schismatic®. — Conside­ Ecclesiæ suæ, errores Orientalium non subvertere ratio 5. Si Protestantes tenentur colere communio­ fundamentales articulos, pretensos autem errores nem cum Ecclesiis orientalibus, si possint, ergò Ecclesiæ romano-catholicæ subvertere articulos neces­ et Ecclesiæ orientales tenentur colere communionem sarios; nihil ad rem faciet, quidquid allegabunt. Nisi cum Protestnnlibus, si possint ; ergo Ecclesiæ etiam docuerint Protestantes ex S. Scriptor!, errores orientales, ex sententi! Protestanlium, sunl schisma­ Orientalium non subvertere articulos fundamentales; tice. Patel hæc consequentia: quia Orientales nolue­ Romano-Calholicorum aulcm pretensos errores $ubrunt amplecti communionem Protestanlium, etiam ab ver tere articulos fundamentales, similiter in vanum la­ his requisiti, uli constet cx declaratione Jeremiæ, borabunt. Quomodo autem hic nobis adferent Protes­ Constantinopôlitani patriarch e, aliisque apud Leon. tantes sententiam Ecclesiæ suæ, quæ nihil certi habet Allai, de Eccl. Occhi. cl Orient, consens, cap. 8, de articulis fundamentalibus ? Quomodò nobis pro­ n. 2, 5. — Consideratio 4. Si Ecclesiæ orientales, ex babunt ex S. Scriplur! nostros potius pretensos sententia Protestanlium, sunl schismatic®, ergo Ec­ errores subvertere fundamentum fidei, quàm errores clesie orientales, cx sententi^ Protestanlium, non Orientalium? Nos existimamus omnes eos cæcultre , simicatholicæ. Consequentia palei: quia eadem Eccle­ qui putant id prestai i posse. sia particularis non poles! simul esse scbismatica ct CAPUT XV. catholica. — Consideratio 5. Si Ecclesiæ orientales , De excusationibus simpliciorum. ex sententi! Protestanlium, sini catholicæ, ergo nul­ Excusatio I csl, quòd fuerint coacti recedere ob lus articulus lidei vel morum, de quo con troven i lur persecutionem coi.irà ipsos molam, lyrannidemquo sive inicr Ecclesias orientales , sive inter Orientales cl exercitam. Respondet S. Augustinus, lib. 1 contr. Protestantes, csl fundamentalis aut necessarius ad sa­ liti. Pelii., cap. 15: < Objicitis persecutionem ; reslutem. Consequentia pali i : quia alioquin diversum < pondent vobis frumenta Dominica : aul justé facium sentientes non possent uirinque esse catholici.—Con­ < est, aul palea nostra fedi. Quid ad hoc dicitis? > — sideratio 6. Si nullus articulus fidei vel morum, de Excusatio 2 est, quòd dicant sc non recessisse ab uni­ quoconirovcriilur sive idler Ecclesias orientales, sive tale Ecclesiæ CàlholiC®, qui in Ecclesiis Proteslanliiiin idler Orientales cl Protestantes, esi fundamentalis, nati deducati sunt, sed majores suos, thlviniim, Ltiergò Protestantes non recesserunt ab unitate Ecclesiæ themin cl similes. Respondet S. Augustinus, lib. I romano-catholicæ propter ullum articulum, sive inter de Rapt, contr. Donal., cap. 5 : < Illi, qui per ignoEcclesia* Orientales, sive inter Orientales el Pro< ranliam ibi (apud hærelicos) baptizantur, arbitrantes U^iantcs controversum. Consequentia palei: quia, ex «ipsam esse Ecclesiam Christi, in istorum quidem sententia Protestanlium, non est deserenda unitas Ec­ « consideratione (qui sciuni esse hærcticam) miniis clesias propter articulum non fundamentalem. — Con­ «peccant; sacrilegio tartirn schismatis vulnerantur • sideratio 7. Si Protestantes non recesserunt ab unitele « non ideò non graviter, quia illi gravius. > Vide lib. I Ecclesiæ romano-calholicæ propter ullum articulum , Contr. lili. Pelli., rap. 25 el lib. 2, cap. 8; el de Unii. mu inter Ecchtsias orientales, sive inter Orientales cl Eccl., cap. 2; S. Optat. Milesi!., lib. I el 2. — Excu­ Protestantes controversum, ergò ncc Protestantes satio 5 est, quòd dicant se esse baptízalos, sc credere i c« '*cru’ii ab unitele Ecdcsiæ romano-calhidicæ 932 TIUCTATVS GENERALES. 9« in Christum, se bonis operibus operam dare, ac prmnde et singulis probari suos errores. Eflbracht. in Epase sperare salutem, etiamsi illi parti adhærcaiit, «pi:c noi th., cap. 11, annet. 5.— Resp. : Catholici non ur­ divisa est ab imitate Ecclesiæ catholicæ. Respondet gent cxplicitum ct expressum consensum circa omnes S. Augustinus, contr. lilt. Petii., lib. I, cap. 77 : ct singulos conciliorum canones, ab omnibus el sin­ < Solemus ostendere quomodònon prosit hominibus, gulis fidelibus; ciim cl viris doctissimis non semper < quamvis sint vel Sacramenta vel lides, ubi non est sini nolæ particulares definitiones. In multis non man­ < charitas; ul cùm ad catholicam unitatem venitis, in- datur ab Ecclesià catholici expressa notitia; in mullis < teUigatis quid vobis conferatur, ct quantum sit quod non requirit assensum omnium clsingulorum; licèi in nullo (propior reverentiam definitionibus Ecclesiæ de­ < minus habebatis. Charitas enim Christiana, nisi in bitam) liceat contradicere. Aliud utique csl, expres­ < unitale Ecclesiæ, non potest custodiri*; atque ilà visum consensum postulare a singulis; aliud, licentiam < dentis, sine illà nihil vos esse, etsi baptismum cl fidem obtrectandi removere ab omnibus. Sunl apud Calholi­ < Uncalis, ct per illam etiam montes transferre possitis. < Quòd si hæc et vestra sententia est, non exsufflemus cos aliqui articuli, Protestanlium doclrinæ contrarii, < vel Dei sacramenta, quæ novimus, vel ipsam fidem; sed qui redeuntibus ad nos essent explicite credendi; sed ii pauci sunl, et recte intellecti atque explicati, non < teneamus cbaritatcm, sine quà cl cum sacramentis et habent illam difficultatem quam sibi persuadent Pro­ < cum fide nihil sumus. Tenemus aulcm cbaritatcm, testantes. Sed cl olim dicebat schismaticus Parmenia< si amplectimur unitatem ; amplectimur autem uuitanus : < Væ illis qui dicunt quod nequam csl bonum, ct < tom, si cam non per verba nostra in parte confingi< mus, sed per verba Christi in unitate cognoscimus. > « quod bonum esi nequam; > cui respondetS. Augu4., Vide lib. 2 contr. Crescent., cap. 12, cl in Psalm. 88, lib. 2 contr. Epist. Parm. cnp. 1 : < 0 stultissimam et lib. 1 de Past., cap. 12 ct Episl. 152. — Excusatio < cæcilatem! quid enim tàm bonum et l'un Jucundum, 4 csl, quòd nonnulli dicant Deo credendum esse se< quàm habitare fratres in unum! quòd illi nequam dtcvjidum mensuram gratiæ ab ipso accepta; calholicos < eunt cl amarum ponunt, qui sc ab omnibus frnlribus quidem mulla credere, quæ Protestantes non creduni; < separànmt, dínu vanas suspiciones suas, ne dicam sed illos quimpie lalenta accepisse, hos duo, vel tria. < factiosas calumnias, vel non excitare, vel excitatas ‘ Sc Calholicos non damnare; sed et in suà modicità le < tollere noluerunt. > salutem sperare. Resp. : Hic valent, quæ ex S. Au­ CAPUT XVII. gustino ad pnvcedcnlia attulimus. Nam si nihil prodest .Xîdlo jure fdctnin esse divAionem ProtcstmVwm ab Ec­ baptismus el fides, sine nccessariò chántate, mulló clesia calholicti) probatur i J ex confessione Protei(antium. minus pruderli aliqua porlio fidei, quæ habetur in di­ visione cl schismale. Quia in antecedentibus ostendimus, ex senlcntià CAPUT XVI. Protestanlium, non esso recedendum ab unitate Ec­ clesiæ, propter errorem in articulis non necessariis, si /)c effugiis doctiorum. Effugium I est, quòd dicanl Catholicos pacem Pro­ salvi maneant necessarii; nunc pergimus declararo testanlium respuere, etiamd condonentur errores Ec­ quomodò. fatentibus Prolestanlibus, Ecclesia catholica clesiæ catholicæ. — Resp. : Ecclesia Catholica non in­ non erraverit in fundamentalibus scu necessariis; unde concludemus nullo jure faclatn esse divisio­ diget condonatione errorum, quamdiii non csl legitime nem. convicia ct roris. Catholicam autem Ecclesiam milio Daillæus, la Foi fondée, part. 3, chap. I. postquam legitimo judicio convictam osse, ostendetur in sequen­ retulisset articulos quos Reformati dicunt fundamen­ tibus. Quibus enim judicibus erravit Ecclesta catholica, tales, seu necessarios, addit : < Roma non contradicit nisi accusatoribus ejus? cor’un quo tribunali condem­ < articulis quos credimus; ipsa profitetur se cos crenata est, nisi illo quod cum divisione incoqui, cl etiam< dere; > clmox : < Quis potest negare Romam ctiamniim in divisione perseverat? Si hoc tribunal, si hi < nùm eos articulos necessarios tenere? » Et iterum : judices sequendi sunl; absoluti erunt omnes hærelici, < Quoad meam religionem, id est, fidem, quam prolmvi omnes schismatici, quorum nullus unquam ebullit, qui c Scripturis, clarum csl omnes veros Christianos antipro defensione criminis, non ca temeritate condem­ naret Ecclesiam, qua eam accusabat. — Effugium 2 csl, < quos ct modernos consentire, et per consequentes t eos esse mcæ religionis ; > ct mox : < Roma profitequòd dicant ex precepto apostolico fugiendam osse idololatriam et Babylonem, nisi plagarum Dei velimus < tur articulos necessarios, quos exposuimus. > Undi concludit: < Aimciiirinr.iMr-KxoNsixTCOXTnovEnsi. > esse participes, I Cor. 10, 1 Joan. 5, Apoc. 18 cl 2 Cor. 6; Conf. Hclv. poster art. 17; Arinin. dis¡>. 22, Similia habet Calvinus, Instil, lib. I, cap. 2, § 11, ct lites. 15.—Resp.: Is temerariorum accusatorum mos in ! Cor. 5. 15; Petr. Marl. Loe. comm, class. 5, cap. est, ut audacter objiciant crimina, nihil probantes. Ex­ 9, §27; Zanchiiis, in Prof. lib. de Naturò Dei, cl lib. cutiemus suo loco objectionem idololatria», et osten­ 1 in 4. pra cept. loe. 4, q. I; Eilbracht., Epnnorth. demus, vel ctiissam ignpraritiam, vel extremam mali­ cap. 22, annotat. I, 3;Croc., Ami-Bec. loin. 2, contr. 12, sect. Il, n. 1G, 17, cl sect. 12, n. 4. Mare. Ani. tiam isti calumnia paràsso viam; neque esse Babylo­ de Doin., lib. 7, de Republ. Eccl. cap. 5, § 10. — Non nem in Ecclesià catholici, sed in confusa turbulentorum phanlasià. —EfTagiiim 3 est, quòd dicant curn Catho­ disputamus hoc loco, an Ecclesia romano-calholic t licis non posse haberi pacem; quia volunt in omnibus sil erroribus fœdata, abusibus contaminata, impurità ÍU3 9gl DE CONTROVERSIIS tibus involuta, vcl corruptelis repleta; quod seorsìm suo loco examinabitur. Nunc ita concludimus : Nullo jure fartam esse divisionem Protcslantium ab Ecclesia catholicà; tùm quia docent non esse recedendum ab Eeelesià quæ non errai in articulo necessario; tùm quia fatentur Ecclesiam romano-calholicam non er­ rare, vcl erràsse in articulis necessariis. Dc testimoniis el confessionibus suorum dicit Eilbrachtus, Epanorth. cap. 4, annoi. 7 : < Hujusmodi < judicium non nititur certitudine fidei, ncc prætoriâ «quàdam potestate, sed ebristianâ cliarilate, quæ < op(ima sperat, et ad clementiam inclinai, non ad < crudelitatem. Quamobrcm cliam, licèi interdum lon< giùs atque par est progrederentur, Limen aliorum < rectifts sentientium judiciis, ¡psique veritati non præ< judicaret. > — Resp. : Sed nec judicium eorum (pii condemnant Ecclesiam catholicam, nititur certitudine fidei, ncc prætoriâ quàdam polesLale. Quid ergò? Non Christiana charitalc, quæ optima sperat, clad clemen­ tiam inclinat; sed spiritu contradictionis, ad crudeli­ tatem parato. Quorum proindd judicium, pro defen­ dendo schismate ab unitate ebristianâ abhorrens, ve­ rilati non praejudicat. Deinde, si inter Protestante^ rinl. qui dicant Ecclesiam catholicam errare in arti­ culis necessariis; sini cliam, qui dicant eam non er­ rare in articulis necessariis. Ergo inter Protestantes non absolute constat, quinam sint articuli necessarii. Ergo inter Protestantes non absolulè constai, an Ec­ clesia catholica erraverit in articulis necessariis. Ergo inter Protestantes non absolulè constat, an recesserint qb 'initate Ecclesiæ catholicæ ob errorem in articulis necessariis. Ergò Protestanlihus non absolulè constat, justé, an iujusiê divisi sint ab Ecclesia catholica. Hoc autem injustissimum est. CAPUT XVIII. Nullo jure factam cw divisionem Protestandum ab Ec­ clesia catholica, probatur 2 ex Unitate Ecclesiæ. Docent nobiscum Protestantes veram Jesu Christi Ecclesiam esse unam. Cumque fateantur Ecclesiali Tomanckcalholicam esse veram Ecclesiam, «piando al» <4 divisi sunl Protestantes, segregarunt se à verá Jesu Christi Eeelesià, atque adeò indio jure facta est divisio. Si enim una tantùm Ecclesia csl corpus Christi, nul­ lum membrum ab co corpore separatum vivificatur Spiritu Christi. Ergò quicumque se ab co separat, sub­ jacet omnibus pœnis supra designatis. Vcl igilur £c« lenia romano-calli olici est vera Ecclesia, vcl non est vera Ecclesia. Si prius; noti potuit justa esse divisio; mo posterius, contradicunt suis. Ne igilur sibi contra­ dicant, romana Ecclesia csl vera Ecclesia; quæ cùm una lanital sil, injusta csl separatio, redintegranda csl unio. Hanc rationem unitatis ursit S. Optalus Milevilanus, lib. 2: < Quis dubilel vos illud legitimum in Sacra« mentorum mysterio preterire non posse? Offerre • Deo di< ilis pro Ecclesia, quæ una esi; hoc ipsum < inrnd.icii pars csl. unam le vocare, de quâ feceris i duas. I i offerre vos dicitis pro nnà Eeelesià, quæ sit < toto terrarum orlie diffusa. Quid si unicuique ves (rii in < dical Deus : Quid offers pro tutù, qui non es in tolà? > Quid si ctiam ProlesLmtibus dicerei Deus : Quid cre­ ditis, quid profilemini, quid docetis Ecclesiam esso unam, qui non estis in unâ, de quâ fecistis plures? CAPI I XIX. Nullo jure faciam esse divisionem Protestanlium ab Ee­ elesià catholica, probatur 5’ cx Sanctitate Ecclesiæ. Protestantes nobiscum docent Ecclesiam Jesu Christi esse sanctam, quod hoc loco non accipimus, nisi de sanctitate doctrinæ. Clinique ¡ídem Protestantes te­ neant veram Jesu Christi Ecclesiam non errare in fun­ damento, seu articulis necessariis, videndum est quid ex eo capite statuendum silde Protestanlium divisione. -—Retulimus suprà quomodò ex sentenliâ Protestan­ dum Ecclesia romano-caiholica sil vera Ecclesia; hic aulem docent Prolestantes veram Ecclesiam non errarq in articulis necessariis. Ergo Ecclesia romana catholico non errat in articulis necessariis. Ergò ab eâ non fuit recedendum. Nam, ut docent, non est recedendum ab unitate Ecclesiæ, propter errorem in articulis non necessariis. Ergo nullo jure facta est divisio. — Deinde agnoscunt Reformati Ecclesiam romano-calbolicam, quæ primis quingentis post Christum annis viguit, fuisse veram Jesu Christi Ecclesiam, sanctamque spon­ sam Jesu Christi, non errantem in articulis necessariis. Yel igitur ista Ecclesia ita defecit, ul erraverit in arti­ culis necessariis; vcl sic non defecit. Si errorem in articulis necessariis astruitis; jam propriæ confessioni obloquimini; cl propriam doctrinam subvertitis, quòd vera Jesu Christi Ecclesia non erret in necessariis. Sin autem defensam cupitis immunitatem ab errore in ne­ cessariis, ergo nullo jure facta est divisio. — < Intelli< gite vel sero (inquit S. Optatus, lib. 2) vos esse ramos < fractos cx arbore, vos esse abscissos palmites à vile, c vos esse rivum concisum h fonie. Non enim potest «esse origo rividi, quia parvus est, el non de sc < nascitur; aul arbora ramo concidi, cùm arbor fun• data suis radicibus gaudeat, el ramus, si fuerit ex< sectus, arescat. > CAPUT XX. Nullo jure factam esse divisionem Protestanlium ab Ec­ clesia catholica, probatur \ ex diffusione Ecclesia:. Docent Protestantes nobiscum veram Jesu Christi Ecclesiam esse Catholicam, hoc est, ut loquitur S. Au­ gustinus, loto orbe diffusam, non ex nominis testimo­ nio, sed ex promissis Dei. Ista aulem Ecclesia catholica communicavit in fide cum romano Pontifice primis quingentis annis. Tempore autem incboalæ Reforma­ tionis, nulla erat catholica, prætcr eam quæ in fido communicabat cum romano Pontifice; nec Protestan­ tes aliam designant. Ergò abeà non fuit recedendum. Si enim fuisset rccedcndóm, evacualæ essent promis­ siones Dei. — Hinc S. Optatus, lib. 2 : < Ubi eril pro< prietas catholici nominis, cùm indé dicta sit catholica, «quòd sil rationabilis cl ubique diffusa? Nam si sic < pro voluntate vestrà in angustum coarctalis Ecclc«siam, si universas subducitis gentes, ubi erit illud TRACTATUS CENERALES. 088 < quod Filius Dei meruit? ubi erit quod libenter ei lar- dex ; 4* quòd omnes principes cl judices damnantur. « gitus est Paler, in secundo Psalmo dicens : Dabo tibi — Idem Reincnis, cap. G, varias Waldensium sectas t gentes lurreditatem tuam, ct possessionem tuam termi- referi, quas asserit docere 1 quòd Christus fuerit illius Joseph cl Mariæ; 2 non fuisse passum Jesum Chri­ < nos terra? Ul quid tale infringitis promissum, ut à < vobis mittatur quasi in quemdam carcerem latitudo stum; 5° Trinitatem non fuisse ante nativitatem Christi; < regnorum! quid tantas pietati obstare contenditis? 4* resurrectionem corporum non futuram. Catalogus testium veritatis priora forò refert cx < quid contra Salvatoris merita militatis? Permittite < I ilium possidere concessa. Permittite Patri promissa Reinero, coi. 1508, etc. Similia dc ipsis refert Petrus de Pilichdorf, cl in tractatu suo, clin fragmentis. Ilor< complere. Cqr ponitis metas? Cur figitis limites! < Cùm à Deo Patre Salvatori tota terra promissa sit, Mnda dc illis refert Ebrardus toto suo libro. Vide Ber­ nardino Abbatem, Ermcngardum, Abbatem Urspcr< non cslquidquam in aliquà parte terrarum, quod à < possessione ejus videatur exceptum. Tota est donati sengen, torn. 3 Cone., pari. 2; GiiidonemCarmelitani, « terra cum gentibus lotius orbis Christo, una posses- Rernardum Lutzenburgenscm , cl Antonium , t. 3 i sio est. lloc probat Deus, qui ait : Dabo tibi gentes Cone., pari. 3; concilium Gallicanum anni 1176, torn. 3 Cone., part. 2; concilium Tcrraconcnse, ibid.; < lurrcditatem tuam, cl possessionem tuam terminos < terree. El in septuagesimo primo Psalmo, de ipso /Eneam Sxhium, Crantzium, Scipionem du Plcix, < Salvatore sic scriptum est : Dominabitur à mari usque tom. 1 ad ann. 1170; Jacobum de Kibeirà. De confes­ < ad marc, cl à flumine usque ad terminos orbis terrer, sione postremorum Waldensium, vide Scipionem du < Paler dùm donat, nihil excipit; vos ut concedatis Plcix, torn. 3, ad an. 1554; Y Histoire Ecclésiastique < unciam, totam libram auferre conamini. Et adhuc des Églises Déformées an royaume de France, lit. 1, < nitimini suadere hominibus apud vos solos esse Eo pag. 35. Wiclcfug, in suis Dialogis, tradii 1 Adorationem An­ < desiati), auferentes meritum Christo, negantes pne< stilulum à Deo. 0 vestra ingrata cl stulta præsumplio ! gelorum, lib. 2, cap. 10; 2J Deum necessitare creatu­ < Christus vos cum cæteris in societatem regni ccp- ras ad quemlibet suum actum, ibid., cap. I ¡ ; 3’ mul­ < leslis invitat, cl ut cohærcdcs silis horiatur; ct xos los non pni deslinatos esse in grntià, lib. 3, cap. G; < eum in hæredilatc sibi à Patre concessi fraudare 4 omnia evenire necessitate absolutù, ibid., cap. 8; 5 Demn non posse quidquam producere, nisi quod de < laboratis, dùm Africæ partem conceditis, et totum c terrarum orbem, qui ei a Patre donatus est, denega- facto producit, ibid.;6* sanctos demortuos licite à fi­ delibus invocari, ibid., cap. 30; 7* devoté adorandam < lis. Quid mendacem x ideri vultis Spiritum san( cium? > ele. esse hostiam, lib. 4, cap. 7 ; 8’ consecrare esse om­ nium proborum officium, ibid., cap. 10; 9 prædestiNequo dicant Protestâmes se non coarclarc cum naios non habere certitudinem de sua prædeslinatione, Donatistis Ecclesiam intra certam orbis partem; quia nisi probabilem, ibid.; 10 quamlibet creaturam sen­ ncc Donatista; hoc faciebant, (piasi Evangelium non esset praedicandum in aliis orbis partibus, cùm, teste sibilem esse realiler sacramentum, ibid., cap. 1; 11 baptismum delere quodeumque peccatum, ibid., S. Optato, episcopum suum habuerint in urbe Horna, cap. 11 ; 12’ dari post hanc vitam purgatorium, ibid., sed quia tenebant Ecclesiam caiholicam in cæteris or­ bis partibus defecisse et apostatasse. Quocirca, si S. cap. 22. — ide plura de eodem apud Cocblæum, Optatus meritò ursil promissionem Dei Patris de diffu­ lib. I ; apud magistrum Joan. Rokysanain, tract, de sione Ecclesiæ, merilumque Christi de acquisitione sacram, cap. 19; Magistrum Joamicm Przibram, de Ecclesiæ in omnibus gentibus, contra separationem Profess. Fid. catholicæ. Dmiatistarum, Ecclesiam exiguo tempore defecisse as­ Joannis llussii quæ fuerit sententia, palet cx ejus serentium : (piantò majore fundamento à nobis urge­ operibus, quæ exstant. Docuit 1 matrimonium esse tur eadem Dei Patris promissio, idem Christi meritum, sacramentum, de Matrim. cap. 3; 2 vinculum matri­ monii non dissolvi per adulterium unius, ibid., cap. I ; contra separationem Protestanlium, decem secutorum 3’ très esse parles pomitentiæ. Contritionem, Confes­ apostasiam Ecclesiæ tribuentium! Vide S. August., sionem, et Satisfactionem, de pœnil. fol. 37; » om­ epist. 48 ad Vincent., el lib. 2 conlr. liti. Petii., nia peccata esse integre confitenda sacerdoti, ibid.; cap. 70. 5 in Mibsà offerri sacrificium propitialorimn, de Sa­ CAPUT XXI. cram. cap, I ; G’ Christum esse realiter prasenlem in Discutitur provocatio Protestanlium ad Ecclesias II aD sacramento venerabili, ibid., cap. 2; 7* malos in Sa­ densium, etc. cramento accipere corpus et sanguinem Domini, ibid., 8’ Christum esse pr.esenlem in SS. 1 ucbarislià per Crocitis, cap. 12, n. 12, ct alii Protestantes com­ Iransubslanliatiojicm, ibid., cap. 3; 9° in sacramento muniter provocant ad Ecclesias Waldensium. Recesso lamdiù esse corpus et sanguinem Domini, (piamdiù proindò est ut dicant Waldctres non errùsso in ullo manet species panis et vini, ibid.; 10“ esse purgato­ articulo fundamentali seu necessario. — Et tamen rium, in Fid. clucid. fol. 51 ; II ’ fideles in purgatorio juxta Reincrum, cap. 5, contra Waldenscs, docuerunt I ' quòd baptismus infantium nihil piodesl; 2° quòd juvari suffragiis viventium, ibid. ; 12” sanctos in cado existentes intercedere pro viventibus, ibid. ; 13“ san­ Omne juramentum sil mortale peccatum ; 3 plus quàm ctos demortuos esse invocandos, ibid. ; I F leges F.chomicidam reputant, qui cogit juraro quamvis sit ju­ ■JS5 . DE CONTROVERSIIS W7 5« desia' obligare conschmlîani, de Corp. Chris!.; I.V Pa< portas claves salutares accepisse legimus Petrum. |uni esse immediatam vicarium Jesu ('liristi, (¡mesi, < principem scilicet nostrum ; cui à Christo dictum est: de Credere; IG’ non predestínalos quandoque justifi­ < Tibi dabo clares regni certorum , et porta! inferi non cari, el arripere remissionem peccatorum, de E< d. < lineent eas. Undé est ergo, quòd claves regni ustircap. 3; 17* predestínalos posse in hac vii à grattò ex­ < pare contenditis, qui contrit cathedram Petri, vestris cidere, ibid., capite5; 18'neminem hic posse sine < presumplionibns et audaciis , sacrilegio militatis, rcrehlione vel formidine asserere, quod sit predestí­ < bealiludincm repudiantes, quà laudari meruit : Qui nalos, ibid., fol. 20L — Vide plura dc eodem apud < non abiit in consilio impiorum, et in vid peccatorum Cocldæum, Hist, iiussil. lib. 2, p. 7J, cie. Et senten­ < non stetit, et in cathedrà pestilentia: non sedit? In tiam discipulorum ejus, Jo. Rofyzanæ in tractatu dc « cunsilio impietatis itum està majoribus vestris, ut ECptem Sacramentis ; el Jo. Przibram, in Professione < dniderent Ecclesiam, herunt eliam peccatorum ¿da catholica».—E\ dictis interrogamus Protestan­ « Main, dùm Christum partiri conali sunt, cujus Judæi te*, a i em am Deo possint asserere Ecclesias Walden« nec vestimenta scindere voluerunt; cùm Apostolus siuui, Wiclelistanim, ct llussitarum, suo judicio, non < Paulus clamet : Numguid divisus est Christus ? > — crràsse in articulis necessariis? Si affirment, in mullis Videtis, Protest nites, nullam posse esse successionis en»nl calumniatores, qui hoc ipsum in Catholicis ar­ partem ubi non csl successionis perpetuitas ; non pos­ guunt, tanquàm errorem in articulo necessario, quod se esse successionis perpcluilalem in divisione; alque in istis tolerant, velul iiwiiin saluti non praejudican­ ideo ncc ipsam divisionem, propter defectum perju> tem. Si negent, utquid provocant ad istas Ecclesias Ime successionis, posse censeri jure faciam. malignantium, quas ipsi statuunt errasse in articulis CAPUT XXIII. necessariis? Quid hoc aliud est, quam ignarum popu­ Nullo jure, factam esse divisionem Protestanhum ob lum decipere? Ecclesia catholica probatur G ’ cx necessitate cornum CAPUT XXII. nionis. Docent Protestantes nobiscum, sine communione Nullo jure factam esse divisionem Protestandum ab Ec­ externà cum verá Jcsu Christi Ecclesià, non esse salu­ clesià catholica, probatur 5° ex successione Ec­ tem. Atqui fatcnlibus Protestantibus, Ecclesia romaclesia:. no-câlholica est vera Ecclesia. Quomodo ergo fieri Docent Protestantes nobiscinn veram Jcsu Christi potest sine prejudicio salutis, ul communionem ejus Ecclesiam esso apostoheam; eique semper competere deserant? Si hoc fieri non potest, ergo nullo modo predica Ii on em verbi divini, ct administrationem Sa­ deserenda erat ejus communio; ergo nullo jure facta cramentorum. Iu parte divisa nequit esse perpetua csl divisio.—Neque sufficit dicere quòd Ecclesiis successio; cùm enim constet de initio divisionis, con­ Protcstanlium externà communione adhærcatis; cùm stat etiam dc initio successionis, non à Christo insti­ eædcm Ecclesi e à priore communione sinl divisa», tute , sed ab homine inchoatae, adcòqiic nec perpe­ eamque repudiaverint, ct etiamnum persistant in di­ tua. — Atque bine dicit S. Optatus, lib. 2 : < \ idenvisione. Cùm autem una si! Ecclesia Clirisli, cui ve­ < dum est, qui el ubi prior catliedrâ sederit ; si ignoras, niat commtinicamhim ; isti non communicant cum < disce; si nôsti, erubesce. Ignorantia tibi adscribí mtò Ecclesià, «pii pariem divisam sequuntur et à loto í non potest. Restat ergo ut noveris. Scientem errare, corpore abstinent. « peccatum csl. Nam ignorantibus nonnnnquàm solet CAPUT XXIV. < ignosci. Igitur negare non poles, scire te in urbe Nullo jure factam esse dhirionem Protestandum ab Ec­ < Roma Petro primo cathedram episcopalem esse coiclesia calholicà, probatur 7' ex defectu legitimiju < Ialini; in quà sederit omnium Apostolorum caput dicii. i Petrus, unde et (’epias appellatus esi : in quà unà « calbeti là imitas ab omnibus servaretur , ncc retori Docent Reformati, in Admonitione de libro Con­ < Apostoli singulas sibi quisque defenderent; nt jam cordia», cap 12 : < Recta ratio cl pietas dictat , nomi< schismaticus cl peccator ossei, qui contra singtila< nem esse damnandum , nedùm kedcndinn , propter < controversiam novam nunquam legitimo judicio « rem cathedram, alleram collocaret. Ergo cathedrà «examinatam, cognitam cl derisam. Neque delic.ro < unirà, quæ est prima in dotibus, sedit prior Petrus, < quemquam esse judicem in causò proprià, ncque de­ « « ni successit Linus, etc. A esine (ô Doiinsiita») catbetenti à tali judice facti cxeculorcni. > Ilàc genendi • dre vos urigmem reddite, qui vobis vultis sanctam positione utuntur contra Ludiéronos, à quibus se di­ « Ecclesiam vindicare. Sed el habere vos in urbe Rocunt immerito condemnari, tilín ob negatam mandu­ « irà jurtem aliquam dicitis Ramus est vestri erroris, cationem oralem corporis Christi in Eucbarislià, lùm < prot El cuitan rans episcopos Donalibtannu ab ultimo ad pri­ ob negatam ubiqnitatcm. Atque his non obstaniib.’s, petunt mutuam tolerantiam. mum. addit : < Si Vktori diceretur, ubi sederit, nec Sed videamus quid recta ratio ct pietas didet omni­ « ¡mV M» .diqu.Mii illic fuisse monstraret, ncc rathobus. lloc enim depr.edicant Reformati, quandi» pacem • dram aliquam, nisi pestilentiae ostenderet. Pestilencum Lutheranisstabilitam cupiunt.Recta raliodiciat, • U> enim morbis exlint tos homines ad inferos mittit. mvinem dtc damnandimi t neditm rdcndim , vropter < Q u inferi portas suas habere noscuntur, contt à quas TRACTATOS GENERALES. 990 controversiam novam. Quid iutelliuilis per conirocerNuinqmd Jocetis non debere quemquam esse judicem in propria caasá, ncque decreti à fati judice facti exeentotmm novam? nonne el cani quæ de Cœnù Domini, rem? exhibeant ergo aliquod judicium contra Eccle­ ritùo de Uhiquitate est? affirmabitis. Si istæcontrover­ siam Catholicam, quod in proprià causà pratensi ju­ sia situi novæ, quas habclis cum Ecclesià calholicà dices itou pronuntiarunt ; exhibeant aliquod decretum, antiquas? Profcctò, quascunique movistis, cùm supe­ riore sediloeœplæ sini moveri, erunt novæ, cl atavis cujus ipsi non fuerint auctores cl excculorcs. — Itaque recta ratio cl pictas dictat omnibus non posse Re­ vostn'j ignei ab. Undè si propter novam controversiam formatos in scipsis defendere contra Ecclesiam catho­ nemo damnandus csl, nemo Ludendus, recta ralio cl licam, quod in Luthcranis reprehendunt; recta ralio pictas dicta, omnibus, immcrilò à vobis damnatos esse Catholicos ; nullo jure à vobis læsnm esse Ecde- dictat ut quod quisque juris in alium statuerit, hoc ipse utatur.— Sed gravius aliquid est in facto Refor­ siam catholicam, quam dissensione vesirà divisistis, matorum. Ipsi docent non debere quemquam esse judi­ distractis i corpore pluribus membris. Quid hic dicelis? imo quid fingetis? An aliud vobis dictai recia ra­ cem in causa propria, neque decreti à tali judice facti executorem. Quando aliquis judicat in causà proprià, tio el pietas, (piando pacem Lulheranorum ambitis; cl deinde excqiiilur sententiam, licci injuste procédai, aliud , quando unitatem catholicam fugitis? An aliud serval lamen.ordincm justitiæ, qualcnùs ron progre­ vobis dictat pietas, quando illorum conjunctionem ditur nd execulionem, nisi posi sententiam. Sed Re­ postulatis, quorum doctrinam h.rrescos arguitis ; aliud, formali, non expeelato legitimo judicio, non cxpectatà quaridò matris vestra Ecclesiæ calholicæ amplexum sententi^, incœperunt ab cxccutione, quandò initium declinatis? Quæ hæc pietas est, maternum, ob con­ fecerunt à divisione. Alque adeò recta ratio dictat om­ troversias novas horrere consortium; cl externorum, nibus, Reformatorum divisionem indio jure factam non obstantibus antiquis bæresibus, sollicitare contu­ bernium ? Quæ ratio dictat, tolerare hæreses, ab anti­ esse, et mullis modis justitiæ esse contrariam. Nam si in civilibus «‘ausis injusta csl procedendi ratio, quando qua Ecclesià non semel damnatas, el rejicere doctrinas legitimus judex incipit ab cxcculionc ; quanta est con­ nunquam legitime falsilalis convictas? — I linam sic tri Deum ct Ecclesiam ejus injustitia, quando aliqua procedendo ex iis non silis, de quibus S. Augustinus, Ecclesiæ membra, quibus judiciaria potestas noncomtract. I in Episl. Joan, dicit : < Nou tolerant pro pace prlil, non senato justitiæ ordine, corpus Christi divi­ < ( Christi Catholicos) quos infamatili; cl tolerant pro sione suà dilacerant! < parte Donati (el Calvini) quos condemnati t.> Quapro­ CAPIT XXV. pter, ul dicit S. Athanasius, Episl. in quà mol. Eccl. Iragœd.: < Indicta causà condemnant; quæ falsilalis A i.Ilo jurc factam esse divisionem Prutcstcntium ab < nunquam convicerunt, rejiciunt. Ecclesia catholica, etiamsi hæc erràssei in articulo Recogitato tempora, cl inquirite quo legitimo judi­ necessario. cio condemnata sil Ecclesia catholica. Nam, ul ipsi Mirabitur lector à nobis asseri nuUitatcm divisionis docetis, recta ralio el pietas dictai omnibus neminem Proleslanlium, etiamsi ponatur Ecclesia catholica cresse damnandum, nedimi ludendum, propter contro­ ràsse in articulo necessario. Sed rogamus ut nihil versiam novam nunquam legitimo judicio examinatam, præjToperè de istà assertione slattarci non nisi lectis cognitam ct decisam. Quando examinata esi causa Ec­ nostris probationibus, de veritate decernat. clesia calholicæ, quando cognita, quandò decisa? Nes­ Quamvis Ecclesia catholica non erraverit in articulo cimus profcctò quà ralione vel excogitare possili necessario, uti frequcnler ostensum ; ad majorem ta­ examen, vel imaginari cognitionem, voi fìngere deci­ men prasentis quæstionis clucidalionem, supponamus sionem ; cùm aule ipsorum separalionem, ncc species Ecclesiam catholicam, cùm ab cà recederent Protes­ examinis præccsseril, nec forma cognitionis interve­ tantes , erràsse in articulo necessario, eamdemque nerit, ncc leghimi judicii sententia pronuntiata sil. proplcr lalem errorem funditus interiisse : cùm juxta Dicant, tyrannide pontificia impeditum fuisse ordi­ Protestâmes, mors Ecclesiæ sequatur ex errore in ar­ nem legitimi judicii. An proptereà desinebat dictare ticulo necessario. Dicimus equidem nullo jure faciam recta ralio ct pictas neminem esse damnandum, pro­ esse divisionem Proleslanlium ab unitale Ecclesiæ pter controversiam noxam? an desinebat dictare pie­ calholicæ. — Corpus Ecclesiæ constituitur per minis­ tas , unitatem Ecclesiæ horrendà divisione non esse tros et subditos, sive cx ministris el subdiiis. Nulla lacerandam, amò causam examinatam, cognitam el est visibilis Ecclesia, ubi non pradicalur Evangelium decisam?Sed cur post separalionem introductam, nul­ Jesu Chrifli, ubi non adniinislmnlur sacramcnla , ubi lum legitimum judicium est inchoatum? cur nullum nulla esi professio vera fidei. Quamdiù Lulhenis, ('.al­ examen institutum? cur nulla successit cognitio? cur vinus el alii, (¡ni primi recesserunt ab Ecclesià valilolicà, fuerunt membra Ecclesia: calholiçæ, fieri non po­ nulla pronuntiata csl decisio? Quid enim horum, tanquànc legitiman:, lucusque excogitarunt Reformali ? test ul fuerint membra Ecclesiæ Jesu Christi, suppo­ El si tale judicium fingant, quomodò probabunt nos sito quòd Ecclesia catholica erraverit in articulo neces­ sario, uti hic supponimus. co teneri? eliam Demonstrantes (in Synod. Dordrecht. Ve! igitur Luthcrus, Zvvii glius cl alii ab Ecclesià rcn. 25 ) consuerunt schismaticis non competere legi­ calholicà recedentes, ejusque unitatem dcscrenles , timum judicium, de doctrina ejus partis à quà sepa­ facti sunt membra alterius cujitsdam Ecclesiæ visiti* rali sunt. 989 DE CONTROVERSIIS 992 mi emersit? de quo carlo cecidit? Cujus argumenti visci h-, antequim isti recederent, existente; vel non sunl fieli membra alienus Ecclesiæ visibilis, lune existen­ efficacia in co consistit, quòd Donatus exiens ab Ecclc sià catholicà, quam dicebat apostatasse, nullo modo te. Si non fuerunt fieli membra alterius Ecclesiæ, crgò fuerunt membra precisa, membra sine vità, potuerit fieri membrum veræ Ecclesiæ, ut quæ non membra mortua; et omnes qui se illis adjunxerunt, exislcrct, ncc fidele? sibi Imberci junctos. — Alqin deserentes unitatem Ecclesiæcalholicæ, fuerunt mem­ bincappnret in luem fuisse Prolcslantium sepa ralioncm, bri precisa, addita membris præcisis; membra mor­ etiamsi daretur Ecclesiam catholicam errasse in arti­ tua, addita memoris mortuis. Sin autem primi rece­ culo necessario. Undô reelissimè S. Irenæus, lib. í, dentes facti suoi membra alterius Ecclesiæ visibilis; cap. 62 : c Nulla ab cis tanta potest fleri correptio cur eam Ecc lesiam hactenus non designànmlî prófcclò < (hoc est, correctio , emendatio , seu reformatio) nullam invenient, nisi forte sil verisimile tunc exsti­ < quanta est schismatis pernicies. > Et quare? Nam si tisse Ecclesiam, æquè in determinandis articulis ne­ schisma faciendum esset, debuisset interiisse Eccle­ cessariis discordem, sicut discors csl Protestandum sia, si aulcrn interiisset vera Ecclesia , frustra fieret Ecclesia. Ergò Heri non potuit ul tunc exstiterit vera schisma. Sicut cnim membrum humanum à corpore Jesu Christi Ecclesia, cui sc potuerint conjungere, ve! mortuo præcisinn, non magis vivit post præcisionem, cui se de facto conjunxerint primi Reformatores. — quàm antè præcisionem, ila membra Ecclesiæ morluæ Sed nec Protestantes dicunt primos Reformatores sc non magis possunt vivere posi præcisionem ab Eccle­ tali Ecclesiæ conjunxisse ; cùm nec somnolentus ullA sìa mortiià, quàm ante præcisionem, nisi conjungantur ratione probabili id sibi persuadeat. Si cnim talis fuis­ corpori viventi, cujus spiritu vivificentur : corpus au­ set Ecclesia, necessc h abebant ab eà accipere suam tem talc non fuit, quandò inchoala csl reformatio. At­ missionem, ne in vanum currerent non vocati. An à que ideò cum S. Augustino dicimus : praescindenda uni­ Lili Ecclesià acceperunt suam missionem Protestantes? tatis nulla est justa necessitas. Conlr. Epist. Parm. cur ergo deducunt suam missionem ab Ecclesià calholib. 2, cap. 11. — Hanc veritelem cognovisse videtur licà ? Ergo non fuit talis Ecclesia; crgò primi Protes­ Conf. llelv. post., art. 18, cùm describens officia mi­ tantes non sunt facti membra istius Ecclesiæ, etiamsi nistrorum Ecclesiæ , inter ca absolute recenset quòd daretur tunccxslilis.se talem Ecclesiam. ipsorum munus sil schismate prohibere. Quid hic dicent ? An unusquisque Reformator, exiens CAPUT XXVI. ab Ecclesià catholicà, luit corpus Ecclesia*, pai-set lo­ De objecta tyrannide corporali. tum. manus, caput, oculus, pcs, cl omnia? An unus­ quisque fuit minister et subditus , pastor et ovis, epi­ Consueverunt Protestantes causas recedendi ab uni­ scopus ct grex? Ponderent illud Apostoli, Hom. 19,4: tale Ecclesiæcalholicæ reducere ad tyrannidem, idolo­ /n uno corpore multa membra habemus , omnia autem latriam cl hæresim. El de idololalrià quidem cl liærcsi membra non cumdcm actum habent : ita multi unum agendum erit in particularibus controversiis : de ty­ corpus sumus in Christo , singuli autem alter alterius rannide hic assumenda tractatio. Tyrannis vero objimembra.— Itaque oriente Lulhero, Calvino, etc., vel cilur duplex , corporalis , el spiritualis. De spirituali erat vera Jesu Christi Ecclesia in terris , vel non erat. agemus capite sequenti ; hic dc corporali. Si dicant tunc fuisse veram Jesu Christi Ecclesiam, LuProtestantes hàc in parte imitantur Donalistas, qui, iherus, Calvinus, cie., qui se illi non conjunxerunt, tempore S. Augustini, objecerunt Catholicis tyranni­ non fuerunt membra vene Ecclesia*; sed membra dem corporalem; uli videre est, lib. 2 conlr. liti. Pelii, nulli corpori adjuncta, hoc e>l, non fuerunt membra cap. 15, 16, 17, 20, 25,52,55, 65, 64, 65, 66,67, 68, ullius Ecclesiæ. Sin autem dicant tunc non fuisse ve­ 71, 75, 76, 78, 79, 80, 85, 85, 87, 88, 99, 100, el ram Jesu Christi Ecclesiam, fieri nequii ul facti sint aliis locis mullis. membra Ecclesiæ non existente, aul pars totius quod Non est quæslio T an magistratui poblico liceat non erat. coercere hærclicos? Non 2* an magistratui politico li­ Neque relevat subterfugium ad Ecclesiam invisibi­ ceat hærclicos seditiosos capitali supplicio afficere? lem; quia ca non esi nisi pars Ecclesiæ visibilis. Ac Non 5° an magistratui politico liceat capitalem pœnam proinde, si nulla fuerit Ecclesia visibilis Jesu Christi , statuere in blasphcmos. Iste cnim omnia fatentur Pro­ cujus sint facti membra primi Reformatores, non po­ testantes. Sæpc capitalis poma statuitur ex conside­ tuerunt fuisse membra Ecclesiæ invisibilis. Nam qui in ratione politicò, propter periculum seditionis. Ratio toto non est, non potest in parte ejus reperiri ; ncc blasphemi.e ab aliis latius, ab abis strictiiis accipitur. pm lesse pars membri nisi simul sit pars totius. — Sed quæslio est, an liceat magistratui seductores, Ilmic modum procedendi tenuit S. Augustinus con­ qui errores fundamentales in Ecclesià spargunt, cos­ tra Dónatelas (îib. 5 de bapl. cap. 2), qui seso Separa­ que pertinaciter defundunt, ultimo supplicio afficere? iloc enim Lutheranos negare, vult Gerbardus, tract, verant ab unitele Ecclesiæ calholicæ, uti superiore de magistr. polit, cap. 6, sect. 5, membr. 2. ari. 5, scado fecerunt Protestantes. Vel, inquii S. Augusti­ n. 517. Mcisnerus verò vocat quæstioncm iindcquaquò nus, oriente Donato, erat vera Ecclesia, vel non eral. dubiam. Philos, sobr. pari. 1, sccl. 2, cap. 4, q. 4. Si tunc cr d vera Ecclesia, ab eà non se debuit sepa­ Reformati hic nobiscuin sentiunt fcrè in totum, nisi rare Donatu^ Si autem tunc non erat rera Ecclesia, unde quòd quæstiones dc nomine moveant : cl factum Cal* Donatili apparuit de quà terrà germinarti? de quo mari 951 TRACTATUS GENERALES. 993 vini idem le tilín . Explic. ¡eríid. Valemini, cl Refill, expositiones commentata convertit. Tantum veritati j5strepit adulter sensui, quantum ct corruptor stylus. error., Michael Scrvcl. Itaque non csl opcræ pretium, hoc loco cam mate­ Si Catholicus, prolaturus fidem suam, adducit ah* riam ex professo tractare , cimi cnim Ri formali, quoad quod Scripluræ testimonium, quid faciunt hæretici? principale, à nobis non dissentiant : cl quousque ex­ Varia! prcvsumpliones xf.cfssuuo notimi agnoscere ca, tendenda sil ratio blasphemiæ, inter Ludiéronos non per quas mineantur : Ius nituntur, quæ cx [also com­ constet; Meisnerusedam quæslionem undcqnaquèvo- posuerunt, cl quæ de ambiguitate ccrpcrunt. Quid pro­ movebis, ex* tritatissime Scripturarum, cum si quid de­ cet dubiam, ne proplereà non constet de sententia Ecfenderis, negetur cx adverso, si quid negareris, defenda­ clesiæ Liilheranæ; pergimus ad ulteriora. tur? Et tu quidem nihil perdes, nisi vocem in contentione; CAPUT XXVll. nihil consequeris, nisi bilem de blasphematione. Ille vero De objecta tyrannide spirititeli. (cap. 18) ii quis est, cujus causò in congressum descen­ Tyrannidem spiritualem dicunt Protestantes in CO dis Scripturarum, ut eum dubitantem confirmes, ad veri­ consistere, quòd Ecclesia romano-catliolica proponat tatem, an magis ad hæreses deverget? hoc ipso motus, fidelibus mullos articulos falsos sub credendi necessi­ quòd te videat nihil promovisse ecquo gradu negandi et tale; à quibus nemini liceat sine periculo salutis dis­ defendendi, diversa porte statutum : certe de pari al­ sentire. Vide Davcnant., epist. ad Durætun; Petr. tercatione incertior discedet, nesciens quam hæresim ju­ Marl. Loe. comm, class. 4, cap. G, n. 4, 7; Eilbracht, dicet. Epanorib. cap. 10, annoi. 2, 5, G. — Fatentur inie­ Ex his observamus antiquos illos, ducentis post Chri­ rim Protestantes ministros recle astringi Confessioni­ stum annis, h eréticos, per varias pnesumplioncs nebus publicis; ita ul nihil ipsis licealcontra eas movere cessitatnn probationis à fidelibus ex Scripturis adducti*, auctoritate privalà, si in externa Ecclesiæ, cl quidem in dubium revocàsse. Quàm autem sit facile varias ministerii publici communione permanere velint. Croc, præsurnpliones invenire cl producere, ne probationis cap. 21, n. 30, fatentur non omnes articulos proponi necessitas agnoscatur, quilibet non indoctus novit. in confessionibus sub credendi necessitate; cl Limen Quamvis cnim contra articulos lidci vera nequeat ad­ non determinant quinam proponantur sub credendi duci probabililas, nullo tamen labore tariti prœsumnecessitate. pliones sese ingerunt, quas à vera probabilitate distin­ Membri Ecclesiæ, juxtà Davcnant. loc cit., sunt to­ guere sit difficillimum. leranda (si in quibusdam dissentiant ab Ecclesiæ senAtipie ideò licèi Catholicus de hærclicis veré dicat : tentià), si minime praesumpserint communem Ecclesiæ Ilis nituntur, quæ cx falso composuerunt, ctquæ de aut. sententiam oppugnare, aul suam prnalailT apud vul­ biguitale ctrperunt; tamen, ut subtilis advertit Tertul­ gus extollere et disseminare. Hanc suam legem an ser­ lianus ibid. : Hæc utique cl ipsi hærvlici habent in nos vaverint Protestantes anlè exitum suum ab unitate n torquere. Necessc est enim et illos dicere à nobis po­ catholica, ipsi judicent. tius adulteria Scripturarum et expositionum mendacia Pone Reformatum jactantem se non posse conIrà inferri, qui proindt» Sibi defendant veritatem. conscientiam suam, approbare mulla dogmata, in EcSed istis sepositis, aperiamus viam veritatis et uni­ clcsià catholicà definita. Sed idem jactarunt Donati* tatis. < Ergo, imjuil Tertullianus c. 19, non adScri4læ; idem omnes, qui schismati hæresim adjunxerunt, < ¡ turas provocandum est; nec in his constituendum idem jactant Arminium contra Reformatos; Reformati < certamen, in quibus aul nulla, aut incerta victoria contra Lulheranos; Lutherani contra Catholicos. Nun­ < est. aut parimi certa. Nam etsi non ita evaderet colquam licet contra conscientiam aliquod dogma ap­ < latio Scripturarum, ut ulramque partem parem sistcprobare : frequenter tamen necessc csl, per meliorem < rol, ordo tamen desiderabat, illud pritis proponi. informationem conscientiam erroneam deponere. Sup­ < quod nunc solum dispuiandmn est : Quibus competat posita conscicntià docirinæ Ecclesiæ adversante, nun­ < lides ipsa; cujus sint Scripluræ; à quo, ct per quos. quam licet privala erigere conventicula, vel creetis ad< et (piando, et quibus sii tradita disciplina qua fiuvt liærcrc. < Christiani. I bi cnim apparuerit esse veritatem disciConsideret lector Acta cl sententiam novissimae Sy­ < plinæeiOdeichriislianæJIlicerilveritasScripturarum, nodi Nalionalis Dordrcchlana*, cl inveniet nìlnl in hàc ( et expositionum, el omnium traditionum chrisliaparle à Reformatis posse objici Ecclesiæ Calholicæ, < narum. > IIìvc est via unitatis el veritatis, via secura quod ipsis non objecerint Arminiani. cl luta ; doctis el indoctis plana. Non est speranda cer­ CAPUT XXV11L titudo fidei, ct communicatio fidelium, sine auctoritate Qua via invenienda sit unitas Ecclesiæ. Ecclesiæ verbum Dei proponentis. Neque hanc viam cì> ingredimur, quasi de consilio diffidentiir, ul loipiilur Acutissimus Tertullianus, probaturus nihil profici Tertullianus, c. IG. Sæpè enim experii sumus colla­ congressione Scripturarum, nisi plane, ut aul stoma­ tionem Scripturarum non ulramque pariem parem chi (¡uis ineat eversionem, aul cerebri. Ista, inquit, sistere; quod si contingeret, vana el infructuosa esset hæresis non recipit quasdam Scripturas : cl si quas re­ de Scripturis collatio; cimi tamen illa suam utilitatem cipit, adjectionibus ct detractionibus ad dispositionem habeat, et apud Ecclesiam catholicam indè à ¡ rincij lo instituti sui intervertit : cl si recipit, non recipit integras : sit usitatissima. Ordo acsiderabût illua priits prepem, et si aliquatenus integras præstat, nihilominus diversas 995 DE CONTROVERSIIS TRACTATES GENERALES. quod n mie disputandum est. Nain quæ à Deo sunt, or­ dinata sunl; cl online veritatis cl unitatis indagando* non servato, facile estad devia prolabi. I’oc aulem desiderat ordo, ul primum quæratur : Quibus competat fides ipsa? Catholici dicunt sibi competere fidem ; Pro­ testantes idem asserunt; si autem non sit utronimque fides, necessarium est, aul Catholicis, aul Prolectan­ tibus eam non competere. Videndum igitur, cujus sint Scriptura' ? nam ejus erunt Ecclesia!quæ est vera Jcsii Christi Ecclesia. ¡loe nutem de suà Ecclesià dicunt Catholici, de suà Protestantes. Càmqttc non sii una utrius/joc partis Ecclesia, aut errant Catholici, aul er­ rant Protestantes. Petamus : .1 quo sit tradita disci­ plina quà fumi Christiani ? Atque hic consentiunt Protestantes Catholicis, a Christo Jesu Domino no­ stro esse traditam. Ex hoc consensu pergamus ad alia. Per quos tradita est disciplinaquâ fiunt Christiani? Consentiunt ileriim Catholicis Protestantes, | cr Apo­ stolos esse traditam. Sed, quibus tradita est disciplina quà fiunt Christiani? El hic consentiunt Protestantes esse traditam Ecclesiis ab Apostolis institutis. Ergo isti Ecclesia* tradita est ab Apostolis doctrina quà fiunt Christiani, quæ indò ab inilio usque ad nostra tempora in imitale permansit. Nam quamvis in variis locis inslilucrin* Ecclesias Apostoli, tamen (ibid. cap. 20) « tot ac tanta Ecclesia*, una esi illa ab Apostolis prima, < ex quà omnes. Sic omnes primæ, cl omnes aposto< lìca*, dum unam omnes probant unitatem. Commu« meatio pacis, el appellatio fraternitatis, cl contcsso < ratio hospitalitatis, quæ jura non alia ratio regit, < quàm ejusdem Sacramenti una traditio. > Atqui nos soli Romano-Calholici, ibid. Cap. 21, c communica< mus cum Ecclesiis Aposlolicis :quod nulla doclrina < diversa, hoc esi testimonium veritatis. > Nam inde ab initio persistimus in prima imitate; neque potest designari vera Ecclesia, quæ hucusque manserit, à quà Catholici defecerint. Itaque Catholicis (radito est ab Apostolis doclrina quà fiunt Christiani. Cùm igitur apparuerit apud Catholicos esse veritatem disciplinæ et fidei Christiana.* 9 Uiic erit veritas Scripturarum ct expo­ sitionum, ei omnium traditionum Christianarum. Noe enim fieri potest ul aliter acceperint, atque intellexerint fi­ dem dirisliauam Ecclesiæ apostoliche, quàm ab Apo­ stolis proferebatur, verbum Dei cum vero sensu an­ nuntiantibus. < An verisimile est, inquii Tertullianus, < cap. 28, ut tot ac tonta Ecclesiæ in unam fidem cr< merini? Nullus inter inultos eventus esi unus exii tus; variâ>sc debuerat error doctrinæ Ecclesiarum. < C v(cràni quod apud multos unum invenitur, non est t erratum, sed traditum. Amicai ergo aliquis dicere < illos erràsse, qui tradiderunt! > Protestantium autem Ecclesias constat. ibid. cap. 30, neque adeo ohm fuisse, supcriore niimriim secolo, et i*i fnthdiaim primo doctrinam credidisse apud Ecclesiam romancnscm9 loncc primi Protestantes secessionem fecerunt, discipulis ex Ecclesià calholicà alxluclis. Cu­ pio oM-cndanl mihi ex quà auctoritate prodierunt. « Si alium Deum predicant, quomodò ejus Dei rebus, • u lituris el nominibus uluntur, adversus quem pr.e- OTO < dicant? si eumdem, quomodò aliter? Probent m' no< vos Apostolos esse, dicant Chi ¡slum iterimi deseen< disse, iterum ipsum docuisse, iterimi crucifixum, < iterimi mortuum, iterum resuscitat.ini, sic enim < Apostolos solet facen*, dare illis prætereà virtutem < eadem signa edendi, quæ cl ipse. > Aul si hoc ne­ queant, ibid. cap. 52 : < Edant origines Ecclesiarum < suarum, evolvant ordinem episcoporum suorum, ¡là i per successiones ab initio decurrentem, ul primus ille < episcopus aliquem ex Apostolis, vel aposlolicis viris, < qui etiam cum Apostolis perseveraverit, habuerit < auctorem et antecessorem. > Non sufficit Protestan­ tes varias ex Scripturis oppositiones formare Ecclesiæ catholicæ; hoc enim perfacile est. Sed, ibid. cap. 45: < Debent probare illam quoque hæresim esse eidem < formò revictam, quà ipsa*revincuntur; el (nota bene) < ostendere simul ubinam quærendâ sit veritas, quam i apud illos non esse jam constat. Posterior nostra < res non est, imo omnibus (ct Prolestantibus) prior < est : hoc crii testimonium veritatis, ubique occupali< lis principatum. > Ibid. cap. 37 : < Si hæc ità se ha< boni, ut veritas nobis adjudicetur, quicumque in eà < rcgnlà incedimus, quam Ecclesia ab Apostolis, Apo< sloii à Christo, Christus à Deo tradidit, constat ralio < propositi nostri, definientis non esse admittendos h.e< relíeos (ncc Protestantes) ad ineundam de Scripturis < provocationem, quos sine Scripturis probamus ad < Scriptix*as non pertinere. > Prolestantibus enim me­ rito dicendum est : < Qui estis? quandò, et undè veni< siis? quid in meo agilis non mei? quo denique, Mar< Cion (('.alvine), juresylvam meam c;cdis?qiià liccnlià, < Valentine (Zvvingli), fontes meos transvertis? quà < potestate, Apelles, (Lulhere), limites meos commo< ves? Mea csl possessio, quid hic cæteri ad volunto< lem vestram seminatis et pascitis? Mea est possessio, < olim possideo, prior possideo, habeo origines firmas, < ab ipsis auctoribus quorum fuit res. Ego sum Itares < Aposlolormn. Sicul caverunt testamento suo, s’eut < fidei commiserunt, sicul adjuraverunt, ilà teneo. > Dicamus ergò Prolestantibus cum Apostolo, I Cor. B, 5G : Au à vobis verbum Dei processit, aut in vos so­ los pervenit? Nam ul fideles instituantur, ncccsse ha­ bent verbum Dei recipere, vel ab iis à quibus illud processit, vel ab iis ad quos pen’.nil. Non processit à Prolestantibus Evangdiiim, sed à Christo per Apo­ stolos. Non receperunt iinmedintò ab Apostolis Evan­ gelium Protestantes, quia tunc non fuerunt. Ergò de­ belli recipere Evangelium ab iis ad quos pervenit. Pervcnilautemad Ecclesias apostólicas, quæ unam con­ stituerunt Ecclesiam. Ergo ab illis recipiendum est Evangelium, qui in ista unitate hucusque perstiterunt. Perstitit vcrò in islà unitate Ecclesia romano-catliplica, neque enim ostendi potest alia vera Ecclesia quæ hucusque à principio manserit, età quà romano-calliolica defecerit. Ergo Protestantes, superiore scculo membra Ecclesiæ romano-catholicæ, debuerunt rivipere Evangelium ab Ecclesià romanocatholicà. II¡re est via unitatis. ina ¿97 PROFESSIO FIDEI CATHOLICÆ Ego N. firmò fide credo ct profiteor omnia ct sin­ gula quæ continentur in Symbolo Fidel, quo sancta Itomana Ecclesia utitur, videlicet : Credo in unum Dennt Patrem omnipotentem, fa­ etorem cadi el terne, visibilium omnium, cl invisibi­ lium. I. Deum non esse, auctorem peccati. Creanntis cum Seripturò divinò, Deum ncc velle pec­ catum, ncc esse auctorem peccati. Non Deus volens iniquitatem tu es, Psal. 5, 5. Dejectio abominandæ luvresis Calvini. — Docet ille contra Scripturam expressam : < Mala quatenus mala < sunt, quæ malo animo perpetrant homines, Deo mi< niint? placere faleor; sed quòd otiosum ea permitiere < fingunt, quæ Scriptura non tantum eo volente, sed < auctore fieri pronuntiat, nimis frivolum csl effu< gium. > De ælLT. Prædcsl. pag. 842. Vide Instil, lib. 1, cap. IS, § 1. II. Deum non facere iniquitatem. Credimus cum divinò Scriptura, Deum nunquam fa­ cere quod iniquum est. Dominus justus in medio ejus, non faciet iniquitatem, Sophon. 3, 5. Dejectio abominanda! hærcsis Calvini. — Docet ille contra Scripturam expressam : < A Domino procedunt, < quæ scelerate ab hominibus maleficia perpetrantur. » De ælcr. Prædcst. pag. 811. Item : < Cur autem volens < errare sinat, imo arcano decreto errori addicat «pios < rectam viam tenere jubet, sobria» modestia» csl ne< scire. > De occuli. Provid. pag. 858. III. Deum non lentare ad nudum. Credimus à Deo alienum esse, ut hominem lentet ad malum. Sic enim S. Scripti-m : Deus intentatur malo­ rum est, ipse autem neminem tentai, Jacob. I, 15. Dejectio abominanda: luvresis Calvini. — Docet ille contra Scripturam expressam : < Homo justo Dei im< pulsu facit quod sibi nun heel. > Instil, lib. I, cap. IS, £ Î. Item : < Manifestum csl operari Deum in cor< ditius hominum, ad inclinandas eorum voluntates < quocumque voluerit, sive ad bona pro suà miseri« cordiò, sive ad mala pro meritis eorum. > De ælcr. Prædcsl. pag. 815. Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei unigenitum, cl ex Paire natum aule omnia se­ cula. IV. Filium Dei esse à Patre. Credimus cum S. Scriplurà, Filium Dei esse a Pa­ tre. Nam dicit Christus : Ego scio eum (Patrem), quia ab ipso sum, Joan. 7, 29. Dejectio abominanda: hærcsis Calvini. — Docet ille contra Scripturam expressam : < Si Pater sirnm esse < habet à scipso, Filius suum esse babel a Patre. < Spiritus ab utroque; armón tresessentiæ emergimi?! Adinunit. ad Polon. pag. 795. Demn dc Deo. lumen de lumine, Deum verum dc Deo vero; genitum non facium, consubstantialem Patri, per quem omnia facta sunl. V. Christum esse omniscium. Qui credimus Christum esse Deum verum, eumdem cum S. Scriplurà credimus omniscium. Ita Discipuli de eo testantur : Nunc scimus qui i scis omnia. Joan. 16, 50. Ita S. Petrus profitetur : Domine, tu scis omnia. Joan. 21, 17. El S. Joannes de Domino refert : Jesus itaque sciens omnia quæ ventura erant super se, Joan. 18, E Dejectio luvresis Calvini. — Docet contra Scripturam expressam : < Nihil absurdi fuit, Christum aliquid se­ cundum sensum nescire. > In Matth. 21, 5. lient : < Anima ejus subjecta fuil ignorantia». > In Lue. 2, »0. Qui propter nos homines, el propter nostram salu­ tem descendit de co lis, et incarnatus esi de Spiritu Sancio cx Maria virgine, cl homo factus est. \ 1. Christum esse legislatorem. Credimus cum S. Scriplurà, Christum esse legisla­ torem : Dominus judex noster, Dominus legislator no­ ster. Isa 55, 52. El sic Christus ipse dixit : Mandati-m narum do vobis, Joan. 15, 51. Testatur Apostolus : Alter alterius onera portate, cl sic adimplebitis legem Christi, Calat. 5, 2. Dejectio hærcsis Calvini. — Docet contra Scripturam expressam : < Christum negamus legislatorem, qui no< vas aliquas leges orbi tradiderit, > Anlidol. Synod. Triti., ran. 20 cl 21, pag. 558. VIL Christum ingressum esrtc.d Disciptdos jam is clausis. Credimus inter opera Christi mirabilia, eum ad dis­ cipulos ingressum esse januis clausis. Venit Jesus ja­ nuis clausis, ct sti tit in medio, Joan. SO, 2G. Dejectio luvresis Caliini. — Ducei cou Irà Scripturam expressam : < Verum esse minime concedo, quod assc< nini Papista?, Christi corpus penetrasse per januas t clausas. > In Joan. 20, 19. liem: < Si Christus divinò < suà viriate fores clausas miraculo patefecit, an idei» < sequetur corpus ejus esse immensum? > Admonil. ad Weslpli. pag. 955. liem : < Quod quærunt rursus, « quomodò intacto sigillo monumentum suum per« transierit Christus, ct foribus clausis petlrans< ¡crii ad discipulos, novó solutione non indiget. Quid < c im impedirent clausura omnes, hominum artificio < f.iclæ, quominus sibi transitum Deus pale facial? Nam < qui de nihilo creavit omnia, potest ad tempus in nilii< Ium redigere quæ videnlur impedire progressum c operum ejus. > Ibidem pag. 958. Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato, pas­ sus ei sepultos est. PROFESSIO TO S. Irenæus. < Tribus diebus conversatus csl ubi erum < mortui, quemadmodum Propheta ait de eo : Comme Credimus cum S. Scriptura, Christum voluntarie < moratus est Dominus sanctorum mortuorum suorum, esse passum. Sic dicit : An putas quia non possum ro< eorum qui ante dormierunt in terram stipulationis, cl gure Patrem irteum, el exhibebit mihi modo plusqmim < descendit ad eos, extrahere cos, el salvare eos. El ipse duodenm legiones Angelorum? Malti). 26, 55. Item : < autem Dominus, quemadmodum Jonas in ventre ceti Veus cibis est ut faciam voluntatem ejus qui misit me , < 1res dies cl 1res noctes mansit, sic erit Filius horni* ut perficiam opus ejus, Joan, 4, 54. < nis in corde Ierra. Sed ct Apostolus* ait : Ascendit Rejectio hæresis Calvini. — Docet ille contri) Scrip­ < autem quid est, nisi quia descendit in inferiora terne?» inram expressam : < Christus mortem refugiendo, Lib. 5, cap. 31. Vide S. Hieron. in cap. 2 Junæ; c mollitiem suam f.ilclur. > In Joan, 15, 27. Item : S. Gregor. Nicæn., Orat. 1, de Resurrect. Item : Non < Votum illud, quod ingens maestitia expresserat, mox derelinques animam meam in inferno, Aci. 2, 27. < corrigit, et quasi injeci.) manu seipsum retrahit. > Explicat S. Augustinus: < Et Dominum quidem carne Ibid. < mortificatimi venisse ad infernum, salis constat. NeIX. Christum non desperasse. < que enim contradici potest, vel propheliæ quæ dixit: ('redimus cum S. Scripturi Christum, qui nunquam < Quoniam non derelinques animam meam in inferno; peccavi, nec desperasse. Qui peccatum non fecit, nec < quod nc aliter quisquam sapere auderet, in Actibus est inventus dolus in ore ejus, i Pctr. 2, 22. Item : Ta­ < Apostolorum idem Petrus exponit; vel ejusdem Petri lis decebat ut nobis esset Pontifex, sanctus, innocens, < verbis, quibus cum asserit solvisse inferni dolores, in impollutus, segregatus à peccatoribus, Hcbr. 7, 26. < quibus impossibile erat eum teneri. Quis ergò nisi Rejectio abominanda: hæresis Calvini.— Docet conlrà < infidelis negaverit, apud inferos fuisse Christum?» Scripturam expressam: < Absurdum videtur, Christo Epist. 99, ad Evod. Vidccmnd. Tract. 79 in Joan.; 1 elapsam esse desperationis vocem. Solutio facilis csl. > S. Hieron. in Psalm. 15; Arnob. in Psalm. 15. Item: In Mattii. 27, 46. Item : < Sic videmus omni cx parte Cæterinn illud ascendit, quid est, nisi quod etiam priiis < fuisse vexatum, ul desperatione obrutus ab invocando descenderat in inferiores partes terra: ? Ephcd. 4. 9. < Deo absisteret, quod erat saluti renuntiare. > In Explicat Tertullianus: < Ncque antè ascendit in subii* Mallb. 27, 47. < miora cœlorum, quàm descendit in inferiora terraX. Christum etiam pro impiis esse mortuum. < rum, ut illic Patriarchas el Prophetas compotes sul Credimus cum S. Scripturi), Christum etiam pro < faceret; habes ct regionem inferorum subterraneam impiis essemortuum. Sic testatur Apostolus: Christus < credere. » Lib. dc Anim. cap. 65. Vide I). Primas, pro impiis mortuus est, Horn. 5, G. Item : Christus se­ in Eph. 4. mel pro peccatis nostris mortuus est, justus pro injustis, In Symbolo S. Alhanasii, quod lota Ecclesia, quod Lutherani ct Reformati receperunt, legimus: Descen­ 2 Pctr. 3, 18. dit ad inferos. Ipse S. Athanasius sic explicat : < CreItem: Ipse est propitiatio pro peccatis nostris; non < dite animam interiorem hominem esse. Quoniam id pro nostris autem tantiini, sed etiam pro totius mundi, 1 Joan. 2, 2. < à primó plasmatione ostenditur, et à secundó disso< bilione commonstratur, cùm non solùm in nobis, sed Rejectio hæresis Calvini. — Docet conlrà Scripturam expressam : < Scire velim quomodo Christi carnem < el in Christi quoque morte idipsum pateat, corpore < non ultra sepulcrum delato, animó ad inferos peno < edant impii, pro quibus non csl crucifixa, cl quo< tranle locis ingenti intervallo discriminatis; sepul< modo sanguinem Libani, qui expiandis eorum pcc< ero quidem id quod corporeum erat, quia ibi corpus I calis non csl eflusu$< > Contr. llcshus. de Ver. De Incarn. contr. Apollin. XI. Christum per passionem suam acqui sivisse gloriam. Rejectio hæresis partis adversar.— Reformati, nolen­ ( redimus cum divini Scripturi, quòd Christus hu­ tes cum S. Scripluróct Patribus agnoscere descensum miliavit tcmClipsum factus obedient usque ad mortem, aiiimæ Christi ad inferos post mortem, lingunt per mortem autem crucis ; propter quod ct Deus exaltavit il­ descensum Christi ad inferos intclligi dolores ejus in lum, Philip. 2, 8. Item : Vidimus Jesum propter pas­ cruce perpessos. Ilà Catccbismus Gcncvcnsis: < Qui sionem mortis, glorià et honore coronatum. Udir. 2, 9. < fieri potest, ul Christus huic damnationi subjectus Rejectio temerarii judicii Calvini. — Scripturas < fuerit? > El respondei: < Non ilà eam subbi, ut sub expressas in dubium vocal : < Quærere an Christus < eó maneret. > El mox : < Ideò videmus, quid differat < sibi meruerit (quod facilini scholastici), non mimis < tormentum quod sustinuit, ab eo quo cruciantur < stulta csl curiositas quàm temeraria definitio. > In­ < peccatores, quos Deus in irà sui punit. Nam quod in stil. lib. 2, cap. 17, § 6. < eo temporarium fuit, in his est perpetuum. > DòXII. Christi animam defendisse ad inferos post mortem. min. 10. Vide Catechis. lleidelb. Dom. 16, quæsl. 41. Et resurrcxil lerlió die secundùm Scripturas, et as­ Credimus cum verbo Dei, Christi animam deseendi In I Corinth. II, 26, < cedentes murmurant conlrà me? quid csl quòd perditi ubi et Thcophylaclus. Eodem pertinet allegatus locus, « me periisse contendimi? certi* enim hoc dicunt, quia Mallh. 28,19. < fui et non sum; annuntia mihi exiguitatem dierum Rejectio hæresis Confess. Gallica:. — Docet conlrà < meorum, non à te quæro dies illos miemos; illi sine Scripturam expressam : < Papislicos conventus dam< fine sunt, ubi ero, non ipsos quæro, temporales quæ« namus, quòd pura Dei verilas ab illis exidet, in qui< ro, temporales dies mihi annuntia, exiguitatem die« bus cliam Sacramenta fidei corrupta sunt, adullerala, « rum meorum, non ælernitatem dierum meorum an< falsificata, vel penitus cliam abolita. > Art. 28. Ne­ < nuntia mihi. Quamdiù ero in isto seculo, annuntia que enim vel in aliis prioribus Ecclesiis ostendunt per­ « mihi propter illos, qui dicunt : Fuit, et jam non est ; petuam Sacramentorum administrationem. < propter illos qui dicunt: Impletæ sunl Scripturæ, XV. Confessionem fidei esse perpetuam. < crediderunt omnes gentes, sed apostatavi! el periit < Ecclesia de omnibus gentibus. Quid esi hoc, exiguiSupponimus, quod Protestantes nobisenm docent, t latcm dierum meorum annuntia mihi? annuntiavit semper in Ecclcsià decios reperiri. Ilis autem, juxià < cl vacua fuit vox ista, quis annuntiavit nisi ipsa S. Scripturam, necessarium est fidem profiieri. I t om­ < via? quomodò annuntiavit? Ecce ego vobiscum sum nis lingua confiteatur, quia Dominus Jesus Christus in < usque ad consummationem secuti. > Cone. 2 in Psal. glorià est Dei Patris, Philip. 2, 11. It in : Ore confessio 101. Vide S. Hilar, lib. 2 dc Trin»; S. Chrys. loin. 15 fit ad salutem. Rom. 10, 10. in Mallh. 5. Rejectio haresis Confess. Il elvetica:. — Docet conlrà Item : Et prœdicabitvr Evangelium hoc in universo orbe, expressam Scripturam : < Ecclesiam invisibilem apin testimonium omnibus gentibus, ct tunc venii t consum­ < pellari posse; > et rationem addit : < Quòd ocuks matio. Explicat S. Augustinus : c Ecce ego vobiscum sum < nostris absconsa, Deo aulem soli nola, judicium bu< usque ad consummationem scatti, hic vosdicitis : De no< manum sæpc subterfugiat. > Cap. 17. < bis dixit ; nos sumus, nos erimus usque ad consumma* XVI. Ecclesiam semper esse risibilem. < lionem scculi. Interrogetur ipse Christus, cui dictum Credimus cum S. Scripturà, Ecclesiam Jesu Christi < csl : Exiguitatem dierum meorum annuntia mihi, clprœin his terris esse semper visibilem. Vos estis lux mun­ < dicabitur, inquit, hoc Evangelium in universo orbe, di ; non potest civitas abscondi supra montem posita, ne­ < in testimonium omnibus gentibus, ct tunc renici finis. que accendunt lucernam, ct ponunt eam sub modio, sed < Quid csl quod dicebas, hoc certe fuit el periit? Dosuper candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo smil, ( minum audit annuntiantem exiguitatem dierum meoMallh. 5, 14. Explicat S. Hilarius : c Lucerna Christi i rum. Praedicabitur, inquit, hoc Evangelium, ubi? in < non recondenda sub modio est, neque operimento < toto orbe terrarum. Quibus? in testimonium omnibus < occultanda Synagogte ; seti in ligni passione suspenc gentibus. Quid postea? ct tunc veniet finis. Non vides < sa, lumen icternum est in Ecclesià habitantibus pra*< adhuc esse gentes in quibus non est predicatimi » bitura. Pari etiam fulgere Apostolos monet lumine, < Evangelium? > El mox : < Ergo usque ad finem scculi < ut admonitione operis eorum Deo laus impertiatur, i « Ecclesia in omnibus gentibus. > El mox : < Pereant In Mallh. cap. 4, S. Ambrosius : < Fides nostra in illo < hærelici, pereant quod sunl, cl inveniantur ul sini. < altissimo omnium locata monte, hoc est Christo, nor < quod non sunl. > itaque < non eget interprete, cl < potest tenebris cl ruinis hujus mundi abscondi, sc<* < prædicabilur hoc Evangelium regni in universo orbe, < fulgens candore solis ælcmi, luce nos gratiæ spin< in testimonium omnibus gentibus, ct tunc veniet finis. > < lualis illuminat. > Lib. 7 in Luc. I!. Mde S. ChryCone. 2 in Psalm. 101. Vide de Unit Eccl. cap. 19; < sos!., Rom. 15 in Mallh. S. August, dc Erit. Eccl. S. Hieron. in Mallh. 24. Rejectio hæresis Confess. Gallica9. — Dicit conlrà cap. 16. I lleriora S. Scripturæ loca vide Mallh. 15, 50, 58; Scripturam expressam : < Interdum ut nostris etiam Psal. 47, 9, el 88, 29, 50, 57; Isa. 9, 7, el 55, 20, ci < temporibus, interrupto Ecdesiæ statu, nccesse fuit 51, 17, el 60, 11 ; Oseæ 2, 19; Hebr. 12, 26, ele. < nonnullos extra ordinem divinitus excitari, qui EcRejectio hæresis Confess. Scolicæ. — Docci cont: J I clesiæ collapsae ruinas instaurarem. > An. 51. 32 ut. i. PIIOFESS1O <0» 1001 expressam Scripturam: < Ecclesia csl invisibilis, soli < Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. < Deo nola, qui solus novit quos clcgil. > Art. 16. « Ubi hic Africa nominala est in paite Donati? Erte < iteriim frumenta ejus: I t scias, inquit Apostolus, X Vif• Ecclesiæ promissum esse ul non met. t quemadmodum te oporteat in domo Dei conversari, qua Credimus cum S. Scriplurà, Ecclesiæ Christi pro­ est Ecclesia Dei vivi, columna et firmamentum veritatis.» missum esse ut non erret. Tn es Petrus, et super lume El mox : < Ecce purgamenta ejus : Spiritus autem, m petram ædificabo Ecclesiam incanì, et portas inferì non < quit, manifesti dicit, quia in novissimis temporibus reprævalebunt adversus eam, Matth. 16, <8. Explicat < cedent quidam à fide , attendentes spiritibus seductoS. \ugustinus : < Templum enim Dei sanctum est, ail tribus doctnnæque dœmoniorum, etc. I bi hie Africa < Apostolus, quod estis vos, ipsa est Ecclesia sancta, < in parte Donali nominata est, ut in cà remanserit « Ecclesìa una, Ecclesia vera, Ecclesia catholica, con< columna cl firmamentum veritatis, aul pieblis sa< k.ì omnes hærcscs pugnans, pugnare polesl, expug«cramcntiim, de quo usque in finem ita cucurrit, ii; < nari non potest. Hærcscs omnes de illa exierunt, < diceret : prædicatum csl in gentibus, assumptum est < tanquàm sarmenta inutilia de vile precisa; ipsa aut in gloriò? > De Unii. Eccl. cap. 11. < lem manet in radice sua, i i rile suà, in charilate suà; S. Hieronymus : venerunt electa omnium gentium, < porta* inferi non vincen; *kn. > Lib. 1 dc Symb. ad cl repleta est gloriò domus Domini, quæ csl Ecclesia Calceli, cap. G. S. Cbrysostoinus: < El porla; inferi non < Dei vivcnlis, columna cl firmamentum veritatis. > El < prœratcbunt adversus cam, > Mox : < Animadvertis mox : < His metallis illustrior fit Ecclesia Salvatoris, < quo pacto ipse etiam ad altiorem de se opinionem < quam quondam Synagoga fuerat; his lapidibus vivis < Petrum adducit, ct scipsum bis duabus pollicitatio< ædiflcalur domus Chrisli, cl pax ei præbetur ælcrna.» « nibus revelando Filium Dei revelat cl ostendit. Nam In cap. 2 Aggæi. i quæ Deus concedere solus potest, peccatorum scilicet Dejectio lueresis adicrsœ, — Docet contra Scriptu­ < remissionem, et ul Ecclesia tot tantisque fluctibus ram expressam Conf. Ilclv. de Ecclesià : < Ncc mi< impetu irrumpentibus immobilis maneat, cujus pas< rum si erret, quoties deserit illum. > Cap. 17. IT « lor et caput piscator homo alquc ignobilis, terrarum hæc csl sententia communis omnium Protestantium. < orbe reluctante, adamantis naturam firmitate supe• ret. Hæc, inquam, omnia, quæ solius Dei sunl, se XVIII. Doeloribus Ecclesiæ, sive conciliis generalibus, c pollicetur daturum. > Horn. 15, in cap. 16. Matth. promissum esse ut non errent. l iem : < Stipa hunc petram ædificabo, etc. Examina ut Credimus cum S. Scriplurâ, quod dicit Christus: < litici, quid h¿C sibi verbum vult, cl videbis perspiEt ego rogabo Patrem, cl alium Paracletum dabit vobis, < citam ejus veritatem ; nam non solimi hoc mirum csl, ul maneat vobiscum in œlernum, Joan. 14, 16. Item : < quòd ædifleuvit eam per totum mundum, sed quia Paracleius autem Spiritus sanctus, quem mitici Pater in f invictam fecit, et invictam licet tot bella insurgant. nomine meo, ille vos docebit omnia, quœcumque dixero < Hoc enim est quòd portæ inferi non prævalebunt advobis, Joan. 14, 26. Hem. : Cimi venerit ille Spiritus î versus eam, pericula, ait, quæ mortem generant, pcveritatis, docebit vos omnem veritatem, Joan. 16, 15. < ricula quæ ad infernum deducunt. Vidisti prædictioEodem faciunt textus Matth. 28, 19; Lue. 10, 16. « ois veritatem? Vidisti evenite certitudinem et roPrimum locum explicat S. Chrysoslomus: < LTrot bur? Vidisti verba In operibus elucentia, el virtutem < biscum mancai : Hoc signat, quod neque post mortem • absque annis omnia facile conficientem, ele. > In «abiit. > El mox: < Ut vobiscum sit, quod cl ipse « demoliste. quòd Christus sil Deus. < inquit : Quia ego vobiscum sum. Prætereà cl aliud S. Hieronymus : < Quid est quod ait : Ego dico libi? < quiddam signat, non passurum quæ ipse, nequedis• quin lu mihi dixisti : Tu es Christus Filius Dei viti : « cessurum. » In cap. 14 Joan. Alterum textum expli­ i et ego dico libi sermone non casso, cl nullum hacat S. Cyrill. Alexandr., lib. 10 in Joan. • beote opus, sed dico tibi, quia dixisse fecisse csl. > Prima concilia generalia, quæ Protestantes admit­ El postea : < Ego portas inferi rcor vilia el peccata, tunt, docent sua judicia esse ultima, quæ iiullà ratio­ « vel ccrlè bæreticorum doctrinas, per quas illecti lione retractari queant. Ita Cone. Ephes. Aci. 5 cl 6. < mines ducuntur ad Tartarum. > In Matth. 16. Cone. Chalccd. Aci. 5. Sic cliam in conciliis genera­ S. Gregorius : < S. Ecclesia in hoc secuto à calholibus ultimate condemnati sunl hærctici in rebus per < licò tide nequaquam deficiet, cl in futurum cum Deo Scripturam non exprcssò definitis. Vide Cone. Con­ < ælcnià stabilitate permanebit; nam quòd in hàc vitó stant., can. 6 cl 7. « nullis adversitatibus frangenda sil, nullis pcrseculioDejectio hæresis adversæ. — Conlr » expressam Scri­ < nibus superanda, ipse super quem ædiflcala csl, c\ipturam docci Conf. Angi. : < Generala concilia, quia « dénier ostendit. cùm ait : Portæ inferi non prævale« ex hominibus constant, qui non omnes Spiritu vi « bunt adversus tam, Porte inferi hærcscs sunt, etc.» « veri» Dei reguntur, cl errare possunt, cl interdum In PsaL I Pœnil. N ideS. Leon. semi. 2, de Nat. Petr. « errànint, etiam in his, quæ ad normam pietatis percl Paul. S. Lid. Peius, lib. I. Epist. 258. < linent. > Ari. 21. ilee est sententia communis om­ Alter Unius : Esi Ecclesia columna el firmamentum nium Protestantium. XIX. LTiihitnn esse notam veræ Ecclesiæ. rifilatici limoth. 5. 15. Explicat S. Augustinus: Credimus cum S. Scripturi» Unitatem esse signum, « Lece purgamenta ejus : Quoniam abundavit iniquitas, cl notam veræ Ecclesiæ, dicente Christo : Non pro tu • rcfriqctcxl charitas mullorum. Ecce frumenta ejus : 100G 1 IDEI CATHOLICE. 1005 tium Vnitaicm, Unquàm notam, ct signum vene Ec­ tantiim rogo, sed et pro eh qui credituri sunt per verbum clesia* agnoscit. Imo Catalogus testium veritatis dicit eorum in me; ut omnes unum sint, sicul tu Pater in me, I niUlem non esse certam, ct propriam Ecclesiæ no­ et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint ; ut credat lam. In Append, coi. 2010. f. mundus quia tu me misisti, Joan. 17, 20. Explicat S. Chrysostomus : < Ut mundus credat quia tu me misisti, XX. Miracula esse notat verte Ecclesiæ. < quod cl in principio dixit: In hoc cognoscent omnes, Credimus cum S. Scriplurà, miracula designare < quod mei discipuli estis , si invicem diligatis. El quoveram Ecclesiam. Signa autem qui crediderint, hæc se­ < modò hinc erani credituri? quia paris est Deus, inquentur : In nomine meo dannonia ejicient, etc. Marc. < quii. Si ergò quæ ex his didicerunt, servaverunt, à IG, 17. liem : Nunc scimus quia scis omnia, el non oprs < discipulis magistrum auditores intelligent; si dissen- est tibi ul quis te interroget, in hoc credimus quia à Deo < lient, non invenient Dei pacis esse discipulos. Si non esisti, Joan. IG, 50. liero : Ut sciatis autem, quia Filius < ero pacificus, à le missum non confitebuntur. Vides hominis habet potestatem in terris remittendi peccatu, < quo paclo ad finem usque cum Paire concordiam tunc dixit paralytico : Surge, etc. Matth. 9, 6. Item : Sci­ < confirmai? i El mox : < Ulsint consummati in unum, mus quia à Deo venisti, Magister; nemo enim potest signa < ut cognoscat mundus quia tu me misisti. Frequenter (acere quæ tu facis, nisi fuerit Deus cum co, Joan. 5, 2. < hoc dicit, ul potcnliorcm pacem, quàm signa ad S. Cyrillus Alcxandr. dixit : < Cùm ergo verurit Pa< persuadendum demonstret, i In cap. 17 Joan. Hom. < racletus, inquit, Spiritus veritatis, id csl meus, qui ex 18. Vide S. Hilar, col. 122. < Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me; perAller textus : Ego in eis, ci hi in me : ut sint consum­ < hihebil aulcm, quæso, quomodò? operando nimiriim mati in unum : cl cognoscat mundus, quia lu me misisti, < in vobis, el per vos miracula, testis erit justus ac Joan. 17, 23. — Explicat S. Cyrillus Alexandrinus : < verax divinæ meæ potestatis alquc majestatis, > lib < Signum, inquit, certissimum el indubitatum crii vos 10 in Joan. < meos esse discipulos, si quantum natura vestra ct Dejectio erroris contrarii. — Licet S. Scriptum ir. < humanitatis conditio capere potest, meæ vit® vesti* hàc parie sii expressa, nulla lamen Confessio Prole* < già sequamini, ul ità à multi® charitatis vinculo non stantium Sanctitatem, lanquhm notam el signum Ec­ < disjungamini. > El mox: < Sedquæret forsan aliquis, clesiæ agnoscit. < quamobrem chapitas signum sil ad discernendum XXL Diffusionem esse nolam verœ Ecclesiæ. < Chrisli discipulos, > etc., lib. 9 in Joan. Credimus cum S: Scriptum, diffusionem fidelimr Tertius lexlus : In hoc cognoscent omnes quòd disci­ per universum mundum esse signum veræ Ecclesiæ puli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem, Joan. Et praedicabitur hoc Evangelium inunirersoorbe, in testi 15, 55. Explicat S. Chrysoslomus : < In hoc cognoscent monium omnibus gentibus, ct tunc veniet consummatio < omnes quia discipuli mei estis. > El mox : < Ila el vos Mallh. 24, 14. EÒdem facit : Depicta est terra scientid < decel amicis esse beneficos, et quibus non debetis, Domini, sicut aquœ maris operientes. In illà die radix < cl omissis miraculis, quæ ipsi erani facturi, dilectioJesse qui stat in signum populorum, ipsum gentes depre­ < niseos signo notat. • In cap. 15 Joan. horn. 71.—S. Gregorius : < Testimonium superni discipulatùs est cabuntur. Isa. 11, 9, 10. Similiter: Transite per portas^ porporate viam populo, eligite lapides el elevate sigma* < domini fratoni® dilectionis. Quam videlicet dilectioad populos. Isa. G2, 10. < nem, tpiia omnes hærctici habere refugiunt, duro Primum textum, et rationem catholicæ Ecclesiæ in < ab universalis Ecclesiæ unitati dividuntur, jure de Diffusione fundatam, explicat S. August. : < Et pardi< eis dicitur : quorum virtus manuum eral mihi pro < cabihtr hoc Evangelium regni in universo orbe in testi< nihilo. > Lib. 20 Moral, cap. 9. S. Augustinus ; < In < monium omnibus gentibus, ct tunc veniet finis. Iiiter< hoc cognoscent, inquit, quia discipuli mei estis, si di< rogalus enim Dominus de fine hujus scculi, cùiu < lectionem habueritis ad invicem; tanquàm diceret, alia < qmvdam initia parturilionum dixisset, ail : Sed non< munera habent, vobiscum cliam non mei, non so< dùm statini finis. Finem autem futurum pr.rdixi: < limi naturam, vilain, sensus, rationem, el eam sahi< post prædicalioncm Evangelii in universo orbe in om< lem quæ hominibus pecoribusque communis esi ; < nibus gentibus. > De Unii. Eccl. cap. 19. Item : < Exal< verum cliam linguas, sacramenta, prophetiam, scien< tatus est super cados Deus noster, ct super omnem ter < liain, fidem, distributionem rerum suarum pauperii ram gloria ejus. O hæreliea insania ! Credis mcctim El mox : < Charilas in deliciis tuis, ipsa ( abscondi super montem constituta, etc. > U.ontr. liti. < non compcrdil cum impiis animam tuam ; ipsa disPelii, lib. 2, cap. 52. < cernit causam luam. » Tract. G5 in Joan. Alterum locum explicat S. Augustinus : < Dicat Dejectio erroris contrarii. — Licet S. Scriptura in hàc r Isaías ubi Ecclesiam Deo revelanto prævideril, tl parte sit expressa, nulla tamen Confessio Prnie: (an­ 10Û7 PKOi ESSIO fiHW smatis dissipetur. > De I nil. Eccl. cap. 7. Vide hb. I, de Ulil. cap. 17. S. Irenæus : < Agnitio vera csl Apo. < stolorum doctrina, et antiquus Ecclesiæ status in < universo mundo, cl character (signum, nola) corpo< risChristi secundum successiones episcoporum, cica Lib. I, csp.63. Item : < Hàc ordinatione cl successione, < ea qua* est ab Apostolis in Ecclcsià traditio, et veri< latis præconisalio pervenit usque ad nos, desi pl<*< nissima luce ostensio, unam el eamdem vivifleatri< ccm fidem esse, qua; in Ecclcsià ab Apostolis usque < nunc sil conservala cl tradita in veritate, > lib. 5, cap. 5. Dejectio erroris adversi. — Quamvis S. Scriptura iu hàc fiarle sil expressa, nulla tamen Confessio Prolcslanlium rationem Ecclesiæ apostolica*, el pcrpcliiain doctorum successionem , ut notam et signum Ecclc• gnesrat Dominam , ut agua multa operiat mare, • et erit in illâ die radix J esse, ct qui exurget principium « habere in nationes, in eum gentes sperabunt, > El post De Unit. Eccl. cap. 7. VideS. dieron, in cum locum. Pro majore clucidalione nudiatur hoc S. Augustini : < Quasi nos etiam, si forte hinc < sit appellata Catholica , quòd totum veraciter teneat < (hoc dicebant hærelici), cujus veritatis nonnulla; par« liculæ in diversis inveniuntur hærcsibus, hujus no• minis testimonio nitamur ad demonstrandam Eccle« siam in omnihu* gentilius (item nunc dicunt Proto< stantes, nos merum nomen Catholica; urgere), et non < promissis Dei, et tàm multis, tamque manifestis mi< caculis ipsius veritatis. > Epist. 48 ad Vincent. Vide etiam contra Faustum, lib. 15, cap. 15. Dejectio erroris adversi. — Quamvis S. Scriptura in XXIII. Daptismitmab lucreticis collatum, esse validum. hàc prie sil expressa, nulla tamen Confessio ProlcCredimus cx tradilionc apostolica, Baptismum ab stanlium rationem Ecclesiæ catholicæ, juxta promissa hærelicis, in forma Ecclesiæ collatum, esse validum. divina loto orlie diffusa, tanquàm nolam cl signum Ita S. Auguslinus : < Saluberrimam consuetudinem Ecclesiæ agnoscit. < tenebat Ecclesia, in ipsis quoque schismaticis ( t ha*XXII. Perpetuam aoclorum successionem esse notam < reliéis corrigere quod pravum est, non iterare quod vera.' Ecclesia!. < datum csl, sanare quod vulneratum est, non curare < quod sanum est. Quam consuetudinem (dc non reCredimus Ecclesiam apostolicam, ct continuatam < baptizandis hærelicis) credo ex apostolicâ traditione doctorum in Ecclcsià successionem, sic esse vene Ec­ < venientem, sicut mulla, quæ non inveniuntur in lilclesia* notam, ut uhi ea successio non repcrilur, ibi ( teris eorum, neque in conciliis posteriorum, cl tamen nec vera Ecclesia reperialur: Et ipse dedit quosdam < quia per universam custodiuntur Ecclesiam, non quidem \ postolos, quosdam autem Prophetas, alios vero < nisi ab ipsis tradita el commendata creduntur. > De Evangelistas, alios autem pastores ct doctores, ad conbapl. conlr. Donat., lib. 2, feip. 7. Item : «Sequimur sumniationem sanctorum, in opus ministerii, in (edifica< sanò in hàc re canonicarum auctoritatem certissimam lionem corporis Christi, donec occurramus omnes in uni­ i Scripturarum. Neque enim parvi momenti habcndim ta', m fidei, cl agnitionis Filii Dii, in virum perfectum, ( est. quòd cùm inter episcopos anterioris a latis, quàm in mensuram retatis plenitudinis Christi, ut jam non simus « esse inciperet pars Donati, ista quæsiio fluctuaret, ct l>an idi fluctuantes, el circumferamur omni vento doctrina*, « varias haberet interse, collegarum salvò unitate, senin nequitia hominum, in astutia ad circumventionem er« tenlias, hoc per universam calludicam. quæ loto orbe ruris. Eph. 4, il. Item : Qui novit Deum, audit nos; < diffunditur, (d)scrvari placuit, quod tenemus. > Conlr. qui non est n Deo, non audit nos. In hoc cognoscimus f .rcscon., lib. 1, cap. 52. Item : « Quamvis hujus rei spiritum veritatis el spiritum erroris, I Joan. I, 6. < cei tum de Scripturis canonicis non proferatur cxcniIta S. Augustinus : < Si ordo episcoporum sibi suc< pium, carumdrm tamen Scripturarum, cliam in hàc c d* n ium considerandus est, quantù certius el veré < n;, à nobîs tenetur veritas, cùm hoc facimus, quod salubriter ab ipso Petro numeramus, cui totius Eccle­ < universæ jam placuit Ecclesiæ, quam ipsarum Serisiæ figuram gerenti Dominus ait : Super hanc petram ( pturannn commendat auctoritas, ul quoniam S. Scri(edificaba Ecclesiam meam, et porta? inferi non vincent < plura fallere non potest, quisquis falli metuit hujus urn . Petro enim successit Linus, etc. > Et mox : Et mox : < In illum autem ordinem cpisco« dcmonsirat > Ibid. cap. 55. VideS. Ilición, advera. tMinmi, qui ducitur ab ipso Petro usque ad Anastasium, Luc if. cap. 8. qui nunc eamdem Cathedram sedet, etiamsi quisquam Dejectio sententia* Deformatorum.— Tenent quidem tradirne per d’a tempora subrepsisset, nihil perjudi­ can* E< *desh*, cl innocentibus Christianis (vanæ igitur Protestantes nobiscum, Baptismum, >n formò Ecclesiæ ep smodi disputationes), quibus Dominus providens, collatum ah hærelicis, esse validum ; sed qui traditio­ ait, de prepositis malis , quæ dicunt facile, quæ aunem non admittunt, et ad bona atque utilia c\ Scri­ V m faciunt. facere nolite; dicunt enim, et non faciunt, pturis argumenta provocant, necessario concludenti­ bus destituti, ad hoc miserum dilabantur effugium, si ut f »rU sil spi*% fidelis, quæ non in homine , sed io Hin sententia in Scripturis non reperialur , nec esse Domino collocata, nunquam troquélate sacrilegi schi­ ■i I IDEI CATHOLIC.E. 1015 <009 necessariam ad salutem. Ilà Moliiiæus, Novit. Pap. lib. ejusdem Ecclesiæ observationes cl constitutiones fir­ missime admitto cl amplector. 1, cap. 56. XXIV. Baptismum conferri in remissionem peccatorum. XXVI. Traditiones Apostólicas esse admittendas. Credimus cum S. Scripturâ, per Baptismum peccata Credimus cum S. Scripturâ, traditiones apostólicas vere remitti Mundans lavacro aqua: in verbo vita:, Epbes. 5, 26. Hem : Nisi quis renatus fuerit ex aquá et esse admittendas : Tenete traditiones, quas didicistis drz ptr sermonem, sive p>r Epistolam nostram, 2 Thess. Spiritu sancto, ele Joan. 3, 5. ítem : Salvos nos fecit per lavacrum regenerationis, Til. 5, 5. Item : Cum esse­ Explicat S. Chrysostomus : « Itaque, fratres, state, mus mortui peccatis, convivificavit nos Christo, Epbes. et tenete traditiones quot didicistis site per s¡ nnnnern, 2, 5. Item : Consepulli sumus cum illo per baptismum in < sire per Epistolam nostram. Hinc est perspicuum, muriem, Hom. 6, 4. quòd non omnia tradiderunt per Epistolam , sed Hunc locum explicat S. Augustinus : < Quemadmo< mulla diam bine scriptis» cl ea sunt quoque fide di­ « dum in illo vera mors facia est, sic in vobis vera re( gna. Quamobrem Ecclesiæ quoque traditionem cen­ < missio peccatorum; et quemadmodum in illo vera seamus esse fide dignam; csl tradilip, nihil qir.rras « resurrectio, ila in nobis vera justificatio. > Enchirid. amplius. > Hom. 4 in 2 Thess. VideS. Basii hb. de cap. 52 Tom. Dejectio lurrcsis Calvini, et sequacium.— Docet con­ Spirit, sanet. cap. 29. liem : Laudo vos, fratres, quòd per omnia mei memo­ irà Scripturam expressam Calvinus : < Sacramenta electis adminicula sunl ad salutem, aliis nihil corde­ ren estis, ct sicut tradidi volas prorepta mea tendis, I Cor. 11,2. Co ltra, cum venero, disponam, ibid. 54. < ront. > Incund. Concord, rat. Explicat S. Epipbanius : < Neque enim ex Scriptura Beza : < Quos Dominus non elegit, etiamsi millies < peti possunt omnia; idcirco alia scripto, alia tradi< baptizantur externo baptismo aquæ, illis tamen nun< lione sanctissimi Apostoli reliquerunt. Quod ipsum < quam lides aut Spiritus sanctus donatur. > Colloq. ( ilà Paulus affirmat : Quemadmodum tradidi vobis. Mompelg. < Item alio loco: Ita doceo, et ita tradidi in Ecclesiis. XXV. Sanctos nunc esse in beatitudine. < Item : Si meministis, nisi frustra credidistis. Jam verò < illud ab Apostolis sancta Dei Ecclesia traditum acCredimus cum S. Scripturâ, sanctos nunc fru: bea­ « cepit, post decretam virginitatem ad nuptias sesc titudine cadesti : Ili sunt, qui venerunt dc tribulatione «conferre, scelere implicatum videri. > livres. 61, magmi , et laverunt stolas suas , ct dealbaverunt eas in § 60. Item : < Necessarii) facere (orare pro mortuis) sanguine Agni. Ideo sunt ante thronum Dei, et serviunt < illud Ecclesiam dico, quæ Iraditum sibi ritum illimi a ci die ac nocte in templo ejus. Apoc. 7, 11, <5. Item : < majoribus accepit. Potest ven) quisquam maternam Desiderium habens dissali i, et esse cum Christo, Philip. < sanctionem, aul legem patris evertere? quemadmo1.25. Item : Ascendens in altum captivam duxit captivi­ « diim à Salomone scriptum est : Audi, fili, sermones tatem, Eph. 4, 8. < patris lui, ct ne repellas legem matris tuœ; quibus paProbal idipsum ex Scripturâ S. Justinus : « At post < irem, hoc esi unigenitum Deum, cum Spiritu sancio < animi à corpore excessum, slatim Iit bonorum, nn< declarat, partira scripto, partira sine scripto docuis< lorumque distiifctio; ducuntur enim ad loca, qna* etc. Hæres. < eis digna sunl, ab Angelis; bonorum (¡uidcin animi 65, §8. S. Basilios : < Arbitror apostolicum esse cliam < in paradisum, ubi consuetudo est el aspectus Ange­ < non scriptis traditionibus inluvrere. > Laudo, inquit, < lorum ct An hangelorum, visio verò cliam conservaros, quod per omnia inri meministis, cl quemadmodum « toris Christi, cx verbis his, peregrinari à corporc, tradidi vobis, traditiones tenetis; el illud : Tenete tradi­ < cl pnvscntcs esse ad Dominum. > Qmvst. 75. S. Cy­ tiones quas accepistis, sire per sermonem, streper Epi­ prianus : « Quis non omnibus viribus elaboret, ul cum stolam. De Spirit. Sanci, cap. 29. VideS. Chryso6L < Christo statim gaudeat? m post tormenta ct supplicia Horn. 26, in I ad. Cor. « terrena ad præmia divina pencnial?» De Exhort. liera : Formam habe sanorum verborum , qua* it mo Marl. c. nil. \ener. Beila : < Singulas modi» stolas haaudisti in fide, et in dilectione in Christo Jesu. Itonum < lient animæ, de suâ bcalâ immortalitate gaudentes ; depositum custodi per Spiritum sanctum, 2 Tim. I, 15* < resurgentibus autem corporibus juxtà Isaiam, in terrà Explicat S. Chrysostomus : < Non modò per litteras» < sua duplicia possidebunt. > In cap. G Apoc. < sed cliam v< rbis discipulo, qua* essent agenda dictaRejectio erroris ('alvini. — Docet contra Scripltiifam «vit; quod plurimis el aliis in locis ostendit, dicens: expressam : < Cum Scriptura ubique jubeat pendere « Sire p< r verbum , sive per Epistolam . quasi per nos < ab cxpeclalione adventùs Christi, et gloria* coronam < missam. Hoc cl hic multò magis fecit ; ne igilur mi« eousque differat, contenti simus his finibus divinitus « mis aliquid doctrinam habere putemus; plurima illi < nobis praescriptis; animas piorum mililiæ labore per< absque scripto tradidit, quæ illi modo ad memoriam « functas in beatam quietem concedere, ubi cum felici < revocans didi : Formam habe smiorum verborum qtne < læliliâ fruitionem proraissæ gloria* expectant; atque < à me audisti. Quid autem hoc sibi vult? Pictorum, in< ita omnia teneri suspensa, donec Christus appareat « quit, more imaginem virtutis tibi impressimus, et om• redemptor. > Instil, lib. 5, cap. 25, § 6. t nimn qutr Deo grata sunt relidi normam, privatamqua Apostólicas cl Ecclesiasticas traditiones, reliqun cl post­ t opus sit aliquid loqui ac definire, inde (ibi exemplaria ra : < Quid est, judico ego? id est, cum potestate dico socape. > Horn. 3 in 2 Tim. < esse scribendum illis. > Iterimi : Vide brevem EpiRejectio lueretis Protestandum. — Docci contra < stolam nihil abundans habere, nequeepilhereniata, Scripturam expressam Calvinus : < Esto hoc firmum < neque syllogismos, sed imperium, erat enim legis• axioma, non aliud habendum esse Dei verbum, qui < latioSpirilûs. > Iloin. 35in Aci. Similis locuscsl: < detur in Eeelesià locus, quàm quod lege primum el Obedite præposilis vestris,ctsubjacete eis, Hebr. 15, 17. < Prophetis, deinde scriptis apostolices continetur. > Rejectio hæresis contrariar. — Docet conlrà Scrip­ Instil. lib. 4, cap. 8, § 8. Vide Conf. Ilclv. poster, turam expressam Confessio Gall. < Excludimus hucap. I ct 2. < mana omnia commenta , el leges omnes, qua* culliti XXVII. Leges Ecclesiæ obligare conscientiam. t Dei prætextu, astringendis conscientiis invehuntur. Credimus cum S. Scripturi legibus Ecclesiæ obliga­ Art. 35. Sic communiter omnes Protestantes. tionem conscienti® induci. Sicut misil me Pater, et ego Item sacram Scripturam, juxlà eum sensum, quem mitto vos. Joan. 20, 21. Explicat S. Chrysostomus : tenuit cl tenet sancta mater Ecclesia, cujus csl judi­ c Sicut misit me Pater, cl ego mitto tos. Nullum habetis care de vero sensu cl interpretatione Sacrarum Scrip­ impedimentum, et proptercà quæ jam (acta sunl, el turarum, admitto : ncc cam unquàrn, nisi juxtà una­ propter meam vos mittentis dignitatem. Quare hoc di­ nimem consensum Patrum, accipiam cl interpre­ cit ?oorum animes erigit, ct suam proponit auctorilatabor. tem; siquidem suum cis relicturus crai ministerium.» XXV1I1. Scripturam esse intelligendam juxtà sensum Et mox : (Quemadmodum enim rex prefectos milieus, Ecclesiæ. ul in carcerem reos intrudant, el ut liberent, potesta­ Credimus cum S. Scripturi inlclligcnliam vcibi tem probet; ità Jésus discipulos dimittens hic munit auctoritate. » Horn. 85 in Joan. Dei petendam esse cx sensu Ecclesiæ. Omnis prophe­ liem : Qui vos audit, me audit ; qui vos spernit, me tia Scriptura: propria interpretatione non ft. Non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia; sed spernit. Luc. 10, 16/Hunc locum perlinere ad suc­ Spiritu sancio inspirati, locuti sunl sancti Dei homines , cessores Apostolorum, tradit S. Cyprianus , episl. 35, ad Cornei. S. Basilius, in Conslit. Monasl. cap. 22. 2 Petr. I, 20 ; còdem faciunt textus Epii. 4, II, cl liem : Omnis anima potestatibus sublimioribus sub­ 1 Tim. 5, 15. Sic tradit S. Augustinus : < Quærcndi dita sil ; non est enim potestas nisi à Deo : qua* au­ < dubitatio catholicæ fidei metas non debet excedere. tem sunl, ii Deo ordinatas sunt. Itaque qui resistit < El quoniam mulli hæretici ad suam sententiam, quæ potestati, Dei ordinationi resistit. Qui aulem resistunt , < prater fidem est calholicæ disciplinæ, expositionem ipsi sibi damnationem acquirunt; cl posleà: Ideo neces­ < Scripturarum divinarum trahere consueverunt ; ante sitate subditi estote, non solum propter iram, sed etiam < tractationem hujus libri catholica fides explicanda propter conscientiam, Itoni. 15 , 1 , etc. Explicat S. < csl ; csl autem hæc : Deum Patrem omnipotentem Chrysostomus: < Noli itaque talem, inquit, subjectio < universam creaturam fecisse,» etc. El mox subjun­ < nem turpem libi putare, qui el vehemens isla congit: < Constitutam ab illo matrem Ecclesiam, quæ < temnentium ultor csl : neque enim vulgares pœnas < catholica dicitur, ex eo, quia universaliter perfecta < cst,cl in nullo claudicat, ct per lotum orbem diffusa < reposcet, si non obedieris. sed quàm maximas. » < est. » De Gen. ad lilt, imperfect, cap. I. Idem : Horn. 25 in Episl. ad Hom. Vide S. August., propos. 74, cx Episl. ad Horn. 10, 4. < Si unaquæquc disciplina, quanquàm vilis et facilis, Apostolus, I Tim. 3, legem statuit, ne bigami ordi­ < ut percipi possit, doctorem aut magistrum requirit, nentur. Quæ lex, etiamsi sil plané positiva, cl eccle­ < quid temerarie superbi® plenius, quàm divinorum siasticam concernens disciplinam ; quis tamen neget < Sacramentorum libros, ct ab interpretibus suis ejus transgressionem non carere peccalo? Ideò epi­ « nolle agnoscere, el incognitos velle damnare? » De scopus, qui sciens bigamum ordinavit, privatur po­ Util. cred. cap. 18. Orígenes: < Quoties ( hærelici) testate ordinandi, in concilio Carli). IV , can, 69. < canonicas proferunt Scripturas, in quibus omnis hem : Qtiæcumquc alligaveris super terram , erunt li­ < Christianus consentit cl credit, videntur dicere: gata et in cerio ; el quacumque solveris super terram, < Ecce in domibus est verbum veritatis, sed nos illis mini soluta ei in cocio, Malli». 16, 18. Explicat S. Hie­ < credere non debemus, nec exire à primà cl eccleronymus:! Potestatem tribuit Apostolis, ul sciant qui à < siasticà traditione, nec aliter credere, nisi quemad < à talibus condemnantur, humanam sententiam di< modum per successiones Ecclesiæ Dei tradiderunt í vini sententia roborari, cl quodeumque ligatum «nobis. « Tract. 29 in Mallb. sub tin. ; fuerit hi terrà , ligari pariter et in cado. > In cum Rejectio hæresis adversar. — Docent Protestantes , locum. contri expressam Scripturam, Ecclesiæ non compe­ Item : Visum est Spiritui sancio ct nubis, nihil ultra tere infallibile magisterium respectu fidelium in pro­ 'ovisimvoucrc oneris, nisi liare necessaria, ulabstineatis ponendo vero sensu S. Scriptura; sed ejus declara» tienes cnjusque examini subjiciunt. ab immolatis simulacrorum, à suffocato et sanguine 1013 FIDEI CATHOLIC E. XXIX. Ecclesia! compelere judicium de vero sensu , ct interpretatione S. Script une. Credimus cum S. Scripturi , non privato cuilibet ad utilitatem communem, sed Ecclesiæ ad securita­ tem singulorum competere judicium de vero sensu, ct interpretatione S. Scriplune. Hue pertinent mulla loca in præcedenlibus allegala , el illud : Labia sacerdolia custodiunt «cientium, ct legem requirent ex ore ejus, Malach. 2, 7. Pulchre S. Augustinus: < Cavea< mus tales cogitationes superbissimas, magisque co< gilcmus el ipsum Apostolum Paulum, licèi divina cl < coelesti voce prostratum el instructum, ad hominem < tamen missum esse, ul sacramenta perciperet, atque < copularetur Ecclesiæ; elcenturionem Cornelium, < quamvis exauditas orationes ejus, eleemosynasqne < respectas ei Angelus nuntiaverit, Petro tamen tra< ditum imbuendum, per quem non solum sacramenta < perciperet, sed cliam quid credendum, quid spe< randum , quid diligendum esset audiret. > El mox: < Quisquis se nullis preccplis instructum divino mu< nere quæcumque in Scripturis obscura sunt, inlcl< ligero gloriatur ; > cl mox : < Cùm legit, el nullo < sibi homine exponente inlelligit, cur ipse affectat < aliis exponere, ac non potius cos remittit Deo, ul < ipsi quoque non per hominem, sed illo initis do< conte intelliganl? > In prolog. de Doclr. Christ. S. Ircnæus: < Qui non participant cum (Spiritum ) neque < à mamillis matris (Ecclesiæ) nutriuntur invitane, nc< que percipiunt dc corpore Christi procedentem ni« Udissimum fontem; sed effodiunt sibi lacus detritos,» lib. 5, cap. 40. S. Hilarius :< Significat (Christus è < navi docens) cos qui extra Ecclesiam positi sunl , < nullam divini sermonis capere posse inlclligenliam. < Navis enim Ecclesiæ typum preferì ; intra quam < verbum vita; positum ct predicatimi , hi qui extra < sunl, cl arenæ modo steriles, atque inutiles adjacent. < inlelligcre non possunt. » In Maith. cap. 15. Orí­ genes : < Necessarium videtur de singulis certam li< neam, manifeslamquc regulam ponere. > Et mox : < Cùm mulli sint, qui sc putent sentire quæ Christi < sunt, el nonnulli eorum diversa à patribus sentiant, < servetur vero Ecclesiastica predicarlo per successio* < nis ordinem ab Apostolis tradita, el usque ad pre< sens in Ecclesiis permanens ; illa sola credenda est < veritas, quæ in nullo ab ecclesiastica discordat ira< ditione, > protrm.de Prin. Ilejectio hæresis adversa. — Docent Protestantes, conira expressam Scripturam , Ecclesiæ non com|»elerc infallibile judicium dc vero sensu , el interpreta­ tione S. Scripture ;el tamen cuique privato dicunt infallibililer constare de vero sensu Scriplura, in rebus ad salutem necessariis. XXX. S. Scripturam esse interpretandam juxtà unani­ mem consensum Patrum. Ostensum est in præcedenlibus, ex S. Scripturi et antiquitate, quomodò ductoribus Ecclesiæ promissum sit ul non errent ; atque ideò unanimis consensus 1014 Patrum, in S. Scripturi interpretanda, non tantum est recipiendus, sed cliam ille consensus in S. Scripturit explicando est sequendus. Pro clucidatione addimus. S. Rasilius hoc modo hærelicum toquentem introdu­ cit : < Peto autem ante omnia, inquit, a vobis.qui aul < his temporibus estis audituri, aut lecturi posteh, ne < velitis majori parti plus attribuere , ac multitudine < verum à falso discernere, neque dignitate quorumi dam commoli, caliginem mentibus vestris offundi < sinere, vel plus, his qui præoeeuf ârunt deferendo, < posterioribus aures obserare. » Quilibet putaret Lu* t herum, aul alium c Proteslanlibus loqui. At respon­ det S. Rasilius: < Quid tu narras? non dabimus plus < antiquitati? non reverebimur Christianorum mulli< tudinem, làm connu qui sunl, quàm eorum qui fue< runt, cx quo Evangelium predicalum est? nullam « rationem dignitatis comm habebimus, qui omni < spirituali grattò claruerunt, quibus tu omnibus ini< micam hanc impietatis malam viam cl hostilem nu< per cxcogilàsü ; sed claudentes simul oculos animi, < exterminait ex ammo cujuslibel viri sancti memori.», < el otiosam et omninò vacuam deceptionibus , alque < cavillationibus tuis mentem nostram supponeremus? < magna profectò esset tua potenlia , si quæ multiplici < artificio diabolus assecutus non esi, ea libi soloim< perio oblinere contingerei, siquidem omnes a te < persuasi traditionem fidei, quæ preterito tempore < omni» sub tot sanctissimis viris evicit, commentis » vestris impiis postponemus. > Libe. I advers. Etinom. S. Leo, postquam hæreticam, deinde catholicam proposuisset sententiam, cl illam cx Scripturit refntâsset, hanc coniirntòssel : adducturus SS. Patrum Scripturam explicantium testimonia , ilà prefalur • < IT aulem pictas tua cum venerabilium Patrum pre< dicationibus nos concordare cognoscat, aliquantas < eurum sententias buie credidi subjiciendas esseser< moni. Quibus si digneris attendere recensitis, non < aliud nos predicare reperies, quàm quod sancti Pa< 1res nostri toto orbo docuerunt, ncc quemquam ab < illis , nisi solos impios hærcticos, discrepare. » Epist. Decretal. 97. Thcodorclus, post adductos mul­ los Patres Scripturam interpretantes, ita concludit : < Hi viri fuerunt successores SS. Apostolorum , el < nonnullis usuvenil, ut sacrà connu et admirabili vi< siono fruereniur. Plurimi aulem eorum martyrii < coronis exornati sunl. Easne ergo libi videtur blas< pheinam el maledicam linguam adversus cos ti< brave ? > Dialog. I Immutai». Idem, postquam cx Scripturi probAssel, adducit mullos Patres, cl conclu­ dit : < Audivisti, ô vir egregie» magna urbis lumina , < el eorum doclrinæ radios intuitus es, cl exacte didi< cisti, » etc. Dialog. 2 Inconfus. Idem alibi eodem modo procedens, sic finit: < Imitare ergò apes, ó vir < bono, et sacra Scripture prata, cl SS. Patrum piil< diros flores meute circumvolans, fidei favos in te < contexe. Dialog. 5 Impalib. Alexander, cpisc. Alex* andr. : < Qui cliam miliorum veterum comparalioncn < seenni fieri, aul se magistris nostris, quibus à pueris < usi sumus, a ipiari patiuntur. » El mox : c Non a!* PKOFESSIO <(U6 wir» c fit it illas pudore claritas Duiloqna Scriplurnrein , statuit sacramenta. Protestantes inodorili, prætcr Ba­ ptismum, cl S. Cumam, nullum aliud admittunt sacta< non collegarum consentiens de Christo studium, eo« ruin procacitatem con irà hunc debilitat. > Apud mentum. Theodorei. Eccl. Hist. Lib. I, cap. 4. S. Augustinus: XXXII. Hapiismuni esse necessarium ad salutem. < Nunc jam mihi aggrediendum csl, quod tertio loco Credimus cum S. Scripturà, Baptismum esse ne­ < posui dispositionis me®, cl sententiis episcoporum, cessarium ad salutem. Amen , amen dico tibi, nisi quis < qui Scripturas sancias ingenti glorià tractaverunt, renatus fuerit ex aquà et Spiritu saneto , non potest in­ « tua, Juli me, Domino adjuvante, machinamenta subtroire in regnum Dei, Joan. 5, 5. Explicat sanctus Au­ < vertam. Non ulcos ostendam secundum catholicam gustinus : < Terrentur isti senlenlià Domini dicentis : • fidem de originali sensisse peccato, hoc enim jam < Nisi quis natus fuerit denuò, non videbit regnum Dei. < primis hujus operis partibus feci, etc. Sed nunc ar« Quod ciim exponeret, ait : Nisi quis renatus fuerit ex < gumenta ipsa vestra quibus agilis, ne hominum prima « aquà et Spiritu, non intrabit in regnum cœlorum. « nativitas originali peccato credatur (agebatur de ar< Nulla hic dubitatio potest oriri. > Contr. Pelag. lib. < liculo fidei; cl tamen S. Augustinus dicil, sententiis I, cap. 20. Idem : < Quà isti sententià nisi moverenf episcoporum redarguam , subvertam ) , obstricta < tur, omninò parvulos nec baptizandos esse con serent. < eloquiis sunt redarguenda sanctorum. Quos oportet < Bcclè intelligcntibus sufficere debet quod dictum < ut populi christiani vestris prophanis novitatibus « est. Nisi quis natus fuerit denuo, non potest videre reg< anteponant, cisque potiùs eligant adhærcre, quàm < num Dei. El : Nisi quis renatus fuerit ex aquà et Spi« vobis. > Contr. Julian. Pelag. lib. 2, cap. I. Idem : < ritu, non potest introire in regnum Dei. Cur cnim nas< Proposuimus hic auctoritatis mole sauciorum, qui « catur denuò nisi renovandus ? unde renovandus nisi « episcopi ante nos, non solimi sermone, cùm hic vi« à vetustate ? quà vetustate, nisi in quà vetus hom» < verent, vcriim etiam scriptis, quæ posteritati relin< noster simul crucifixus est eum illo , ut evacuetur < querent, fidem catholicam strenue defenderunt, < corpus peccati? > Ibid. cap. 30. < vestra argumenta confringere. > Et postea : « Tales Rejectio haresis adversa. — Docent Protestantes « quippe ac tanti viri , secundum catholicam fidem , contra expressam Scripturam, ex fidelibus natos su­ < quæ ubique loto orbe diffunditur, et hoc , et illa pernatural! gratià sanctos esse , Calvinus lib. 4 Instil, < vera esse confirmant, ul vestra fragilis, el quasi arcap. 16, § 31. Docent, quasi ex lege charitalis, contra « gulula novitas, solà auctoritate conteratur illorum, decretum veritatis , fidelium infantes, sine baptismo < prætcrquàm quòd ea dicunt, ul se per eos loqui vemorientes salvari, synop. pur. Thcol. disp. 15, thes. « ritas ipsa lestetur. > lb. cap. 9. 20; synod. Dordrecht, p.ig. 177; Gomarus in synod. Dejeci io haresis adversa*. — Quamvis Protestantes Dordrecht ad art. 1; Luthcrani Monteuses in 'lhes. communiter doceant doctrinam Christianam primorum anni 1645; Christ. David, part. 2, cap. 5. secutorum , quæ in libris sanctorum Patrum el anti­ quorum conciliorum reperirne, esse interruptam, sal­ XXXIII. Administrationem Raptisini à laids factam esse tem quoad articulos fidei ad salutem necessarios; te­ validum. nent lamen licitum esse ab iis recessum, quando pris (’redimuscum S. Scripturà, adminislralionem Bap­ nnmtiir, uti praxi suà testatum faciunt ; el quod caput tismià laicis faciam esse validam. Descenderunt uterque rei csl , negant consensum doctorum Ecclesiæ, ex in aquam, Philippus et eunuchus, et baptizad! eum, Act. promissione divina, ab erroribus esse immmiem. 8, 38. Philippus autem erat lantiim diaconus, Aci. Profiteor quoque septem esse veré et proprie sa­ 6, 5. Explicat S. Hieronymus: < Nisi forl¿eunuchus a cramenta nova» legis, à Jesu Christo Domino nostro Philippo diacono baplizalus sine Spiritu sancio cre­ instituta, atque ad salutem humani generis, licet non dendus est, de quo Scriptura ita loquilur : Diim irent omnia singulis necessaria, scilicet Baptismum , Conperdam, venerunt ad quamdam aquam ; ct descenderunt limiMionctn, Eucharistiam, Pœnitcntiam, Extremam ambo in aquam, et baptizavit cum Philippus. Scias Phi­ l nctionem, Ordinem el Matrimonium ; iliaque gratiam lippum ab Apostolis non fuisse divisum, camdein ha­ < (inferre, cl cx his Bapiismmn. Confirmationem , et buisse Ecclesiam, eiundem Christum pnrdicâssc, dia­ Ordinem, sine sacrilegio reiterari non ¡tosse. conum certe fuisse. > Contr. Lucifer, tom. I. Idem \\\l. Non esse liberum credere, quoi tint sacramenta. Credimus cum S. Scripturà cl ortbodoxà antiquiI ite. -eptem cv-evcrc cl proprie sacramenta novæ le­ gis, j Jc-u Christo Domino nostro instituta, uti inso qurnhbii- ostendetur. Rejectio hareds adversa*. Docci contri Scriptura n ct inliquilalcm Widcfus, quamlibet ciyriuraiii -ensi lidrm cs-c realibr -aeramentum. Dialog, hb. ». cap. t Ca’timts admittit impositionem m.inuum, quæ fit Uitrodi • mil- '< ris prr Intel el milli-triS E»vli-|.r ut r n m alatum, Unquam sarramrntum. Instil, lib. < jp. t‘\ J 2S Lui bc rus nunc pb r.i, mirr nauuota testatur : « Scimus etiam licere laicis baptizare. » Ibid. Atque idipsum determinaverat concilium Eliberlinum, can. 58. Rejectio lurresis adversa*.— Docent conlrà Scriptu r.mi expressam Deformati : < Non csl officium diaco« normn predicare verbum Dri, cl administrare sa« cramenta. > Discipl. Gall. cap. 5 , art. 5. « Baptis« mus administratus ab co qui non halx l ullam vora* « limimi, aut commissionem , est omninò nullus, > ibid. cap. 11, art. I. XXXIV. ( onfirmntionem esse Sacramentum. Credimus cum S. Scripturà, conio unitionem cu.a FIDEI CATHOLICÆ. 1018 toi: Sacramentum ( imi audlsscnt Apostoli, qui crani Jero< tisfaclione purgatos, ad communionem sacramentorosolymis, quòd recepisset Samaria verbum Dei, mise­ « rum per januam reconciliationis admitterent* Cui runt ad eos Petrum el Joannem. Qui rum venissent, < utique Operi incessabilitcr ipse Salvator intervenit, < ncc unquàin ab Iris abest, qui ministris suis exeoraverunt pro ipsis ut acciperent Spiritum sanctum. :\on < «picuda commisit, dicens : Ecce ego cobiscum sum enim in quemquam illorum venerat, sed baplizati lantàni < omnibus diebus usque ad consummationem secuti, ut si erant in nomine Domini Jesu. Tunc imponebant manus « quid per servitutem nostram bono online el grntulasuper illos, ct accipiebant Spiritum sanctum, Aci. 8, < hundo impletur afleclu, non ambigamus per Spiri14. Explicáis. Hieronymus: < Hæc esi Ecclesiarum < tum sanclum fuisse donatum. > El mox : < Multimi < consuetudo, ul ad cos, qui longé in minoribus urbi« utile ac necessarium esi, ul pcccalorum reatus ante < bus per presbyteros el diaconos baplizati sunl, < ultimum diem sacerdotali supplicatione solvatur, etc. < episcopus nd invocationem S. Spiriiùs manum im< l ndè oportet unumquemque Christianum conscien< positurus excurrat. » El mox: Quòd si qua ris, «piare < liæ suæ habere judicium, ne converti ad Deum de < in Ecclesià baptízalos, nisi per manus episcopi, non < die in diem differat, ncc salifactionis sibi tempus in < accipiat Spiritum sanctum «piem omnes asserimus < line vitæ suæ constituai, quem periculose ignorantia < in vero baptismale tribui , disce observationem ex < humana concludit, ud ad paucarum horarum spa< câ auctoritate descendere, quòd posi ascensum Do< lium se reservet incertum, cl cùm possil pleniore < mini Spiritus sanctus ad Apostolos descendit, Act. < satisfactione indulgentiam promereri, illius temporis < 2, 4, el multis in locis idem factitatum repcrimus.i < angustias eligat, quo vix inveniat spatium vel conEl pauli) posi : < Quia, cùm audisscnt Apostoli, qui « fossio pœnitentis, vel reconciliatio sacerdotis. Verum < erant Hierosolymis, quia recipit Samaria verbum Dei, < etiam talium necessitali ita auxiliandum est, ul ncc < miserunt ad cuín Petrum et Joanncm, qui cùm venis« aclio illis pœnilenliæ, ncc communionis gralia dene< sent ad eos, oraverunt pro eis, ul acciperent Spiritum < getur, si eam cliam, amisso eis vocis officio, per ju< sanctum; nondum enim ceciderat super ullum eorum, « dicium integri scnsùs quærere comprobentur. • « Act. 8, 14. Cur ila actum sil in consequentibus Episl 9, cap. 2. < disce ; ipse cnim ait : Sed solimi baplizati erant in Rejectio haresis advcrsccJ— Docent conK à expres­ < nomine Domini Jesu. Tunc imponebant illis manus, sam Scripturam Protestantes, non esse opus, ut Chri­ < ct accipiebant Spiritum sanctum. > Advcrs. Lucifer. stiani confiteantur peccata sua sacerdoti in particula­ Pari modo ex S. Scripturà probat sacramentum Con­ ri; quamvis Luthernni in hàc parte magis accedant firmationis Innocentius , pontifex Bomanus, el alii Catholicis, quàm Ileformali. SS. Patres. XXXVI. Sacerdotis vere remittere peccata. Rejectio hærcsis adverser. — Duceni contra Scriptu­ Credimus cum S Scripturà, sacerdotes in nomino ram expressam omnes Protestantes, Confirmationem Jesu Christi vere remillerre peccala. Qucrcumque alli­ non esse sacramentum. gaveritis super terram, erunt ligata et in cado ; et qua cum­ XXXV. Confessionem peccatorum esse faciendam. que solveritis super terram, erunt soluta et in cado, > Credimus cumS. Scripturà, Confessionem peccato­ Mallh. 18, 18, el Mallh. 16, 19. Explicat saucius Hie­ rum esse faciendam : Confitemini alterutrum peccata ve­ ronymus : « Alligat vel solvit episcopus cl presbyter stra. Jaçob. 5, 10. liem : Mullique credentium veniebant < non cos «pii insontes sunt vel noxii, seti pro officio < suo, còni peccatorum audierit veritates, scii «pii liconflentes ct annuntiantes actus suos, Aci. 19, IS. Ex­ < gandussit, «prive solvendus. > In Mallh. 16, 19. plicat S. Basilios : < Quoniam cdnvcrsionis modus proEt ipse Dominus Jesus apertissime loquitur : Acci­ < prius delici esse peccatoris, el nccessc esi ul fructus pite Spiritum Sanctum, quorum remiseritis peccata re­ < ferantur, qui deceant resipiscentiam, neccssariuin « est, ul iis liai confessio peccatorum, quibus dispen- mittuntur eis, et quorum rcltnucrilis retenta sunl, Joan. « salio mysteriorum Dei concredila csl. Nam in Aciis, 20, 22. H<’jc< :io haresis adverser. — Docent contrà expres­ < lpostolis,aquibus baptizabantur,peccata sua confossi < sunl omnes. > Beg. Contract. Beg. 88. S. Leo : « Et sam Scripturam Ileformali, sacerdotes non vere reinii« instruatur ambiguitas consulentis quid de pœniien- tere peccata, seti tantum annuntiare remissionem p« ccalortim, vel remissa esse ¡H'craLi. — E Lulhcnmis 1 lium statu «‘eclesiástica habeat regula, non tacebo. < Multiplex misericordia Dei ilii lapsibus subvenit hu- «l«>cel Calovius : < Absolutio, quæ lit à verbi ministn», < efficax omninò esi; ilà ul cliam in cœlis solvalur • manis, ul non solimi per baptismi gratiam, sed etiam « quidquid in terris solvitur. » Synops. Coni. disp.20. «per pœnilenliæ medicinam, spes vitæ reparetur < ælcrnæ, ul «pii regenerationis donum violassent pro* — Addit : < Pœnilentia sacramentum non est proprie < dictum, etsi absolutio sensu latiori sacramentum vo < prio sc judicio condemnantes, ad remissionem cri» cari possit. > Ibid. Disp. 50. « minum pervenirent ; sic divinæ bonitatis præsidiis XXXVII. Estremimi I netionem esse sacramentum. « ordinalis, ul indulgentia Dei, nisi supplicationibus i sacerdotum, nequeat obtineri. Mediator enim Dei Crtxlimiis « um S. Scripturà, Extremam I nctioncin < el hominum, Homo Christus Jesus, liane pr.rpositis esse* Sacramentum. Infirmatur quis in vobis? inducat presbyteros Ecclesia', ct orent super cum, ungentes cum < Ecclesiæ iradidil potestatem, ih el confileniibus t actionem pœnitcnli.v duroni, cl eosdem salubri sa- oleo in nomine Domini, Jacob. 5, II. PBOFESSIO 1019 1020 I liiur hoc lextu concilium Tridcntinum : < Instituta mentum hoc magnum est, ego autem dico in Christo ct in < mi sacra hæc unctio infimiorum, tanquàm veré et Ecclesia. Sanctitatem hujus Sacramenti describit S. Au­ i proprie sacramentum novi Testamenti à Christo, gustinus, dc Bono Conjugal, cap. 18 : < In noslraruni • apud Marcum quidem, cap. 6, 15, insinuatum, per < nuptiis plus valet sanctitas sacramenti, quàm fœ• Jaeobum autem fidelibus commendatum ac promul< cundilas uteri. > El cap. 25 : < Bonum nuptiarum • galum. Infirmatur quis in vobis, etc. Quibus verbis, < per omnes gentes atque omnes homines, in causò < generandi, el in fide castitatis; quod autem ad popu« ut ex apostolici traditione per manus acccplà Eccle< Ium Dei perlinet, etiam in sanctitate sacramenti, < sia didicit, docet materiam, formam, proprium mini< sirum, cl effectum hujus sacramenti, » sess. 14, < per quam nefas est, cliam repudio discedentem al< teri nubere, dum vir ejus vivit, ncc saltem ipsà causa cap. f. Explicat Innocentius Pontifex : < Illud quod in beati < pariend i. Quæ cùm sola sit, quà nuptiæ fiunt, nec í Jacobi Apostoli Epislolà, cap. 5, v. 14, conscriptum < eà re non subséquente, propter quam fiunt, solvitur < est : Si infirmus aliquis in vobis est, vocet presbyteros, < vinculum nuptiale, nisi conjugis morte. Quemadme< orent super cum ungentes cum oleo in nomine Domini; < dùm si fiat ordinatio Cleri ad plebem congregan< dam, etiamsi plebis congregatio non subsequatur, < et oratio fidei salvabit laborantem, ctsuscitabit illum < manet tamen illis ordinalis sacramentum Ordinatio* « Dominus, etsi peccata fecit, remittet ei. Non est du< nis ; el si aliquà culpà quisquam ab officio removes< bium de fidelibus arrotantibus accipi vel intelligi < tur sacramento Domini semel imposilo non carebit, i debere, qui sancio oleo Chrismatis perungi possunt, ( quamvis ad judicium permanente. Ad sacramenti < quo ab episcopo confecto, etc. > Tom i Cone. pag. < sanctitatem pertinet illud : Exorem à viro non disce( i, n. 8. c dere, quòd si discesserit, manere innuptam, I Cor. 7. Dejectio hæresis adversa. — Nulli Protestantes hoc < llæc omnia bona sunt, propter quæ nupliæ bon® sacramentum admittunt. Et Calvinus dicit pro suà < sunl, fides, sacramentum, > etc. modcslià consueta : < Ejusdem rationis csl unclio, Rejectio haresis adversat. — Calvinus dicit in Conf. < nempe histrionica hypocrisis. > Instil, lib. 4, cap. Fid. pag. 128 : < Ex sacramentorum numero Mal i19, § 18. < monium expungimus. > Idem tenent omnes Protes­ XXXVIII. Ordinem esse sacramentum. tantes. Credimus cum S. Scripturà, Ordinem esse Sacra­ XL. Sacramenta gratiam conferre. mentum. Probat idipsum S. Paulus, I Tim. 4, 14 : Credimus cum S. Scripturà, sacramenta gratiam Noli negligere gratiam quæ in te est, quæ data est tibi conferre, quà emundemur à peccato. Christus dilexit cum impositione manuum presbyterii. Hic csl signum, Ecclesiam, et semetipsum tradidit pro eá; ut illam san­ Impositio manuum ; ct gratia per illud signum data. El ctificaret, mundans eam lavacro aquæ in verbo vitæ, ut Christus Dominus : Insufflavit, ct dixit cis : Accipite exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam, non habenlem Spiritum sanctum; quorum remiseritis peccata, remit­ maculam aut rugam, Ephes. 5, 25 ; sic ct vos Daptimm tuntur eis; ct quorum retinueritis, retenta sunt, Joan. 20, salvos facit, non carnis depositio sordium, sed conscien­ 22. Vides signum sensibile, Insufflavit ; el dixit : Acci­ tia! bonæ interrogatio, I Peir. 5, 21. pite Spiritum Sanctum, qui non datur sine gratia san­ Explicat S. Augustinus, tract, in Joan. : Lege Apoctificante. Collatio hujus potestatis, est altera pars or­ I stolum : Ct eam sanctificaret, inquil, mundans eam dinis presbyieratùs. < lavacro aquæ in verbo. Mundatio nequacpiàm fluxo el Concilium 4 Cartilagineuse dicit, can 5, p. 588 : < labili tribuerelur elemento, nisi adderetur in ver< Presbyter ciim ordinatur, episcopo cum bencdicen< bo. Hoc verbum tantùm valet in Ecclesiâ Dei, ul etiam < te, el manum super caput ejus lenente, cliam omnes < tanlilbim mundet infantem, quantumvis nondum < presbyteri, qui presentes sunt, manus suas juxta < valentem corde credere ad justitiam, cl ore confiteri < manum episcopi super caput illius teneant. > < ad salutem. El beatus Petrus : Sic et ros, inquit, S. Augustinus contra Parmen, lib. 2, cap. 5 : < Ex( buptisnui salvos fecit, non carnis depositio sordium, sed • pliccnl qumnodò sai ramentum baplizaii non possit < conscientia: bonæ interrogatio. Hoc est verbum, > etc. i amitti, et sacramentum ordinali possit amitti. Si Audis mundationem, qua: in emundato est; neque « enim iilnirnqiic sacramentum est, quod nemo dtibiiit per solam non imputationem, sed per gratiam, ne­ < tat, cur illud non amittitur, et illud amittitur? Nrumine diflilente. Hæc autem gratia tribuitur elemento < iri sacramento injuria facienda csl. > in verbo. Ila legimus, Tit. 5, 5 : Salvos nos fecit per Dejectio hæresis adversar.—Omnes Protestantes hu­ lavacrum regenerationis; Aci. 2, 58 : llaptizetur unus­ jus temporis duo tantum admittunt Sacramenta pro­ quisque vestrum in remissionem peccatorum vestrorum; prie dicta, Baptismum, ci S. Cœnam ; ul constat cx Aci. 8, 18 : Ciim vidisset autem Simon, quia per impo­ ipsorum Confessionibus el Calechismis. sitionem manus Apostolorum duretur Spiritus sanctus. XXXIX. Uatrimonium esse sacramentum. Dejectio hæresis advertir. — Protestantes ordirinrié Credimus cum S. Scripturà, Matrimonium esse Sa­ in suis Confessionibus el Calechismis non tribuunt sa­ cramentum; tradente D. Paulo, Eph. 5, 52 : Propter cramentis, contra expressas Scripturas divinas, nisi Iuk retinqtbi homo patrem suum ct matrem suam, ct vim obsignandi gratiam. Confessio tamen Belgica, art. tdhccrcbil uxori suæ, ct erunt duo in carne v.nd; sacra55, magis accedit ad sententiam Ecch»siæ calholîeæ. FIDEI CATHOLIC.E. 1021 1021 Receptos quoque et approbatos Ecclesia ritus, in i sive quòd peccandi delectatione moveatur, nisi cir supradictorum omnium Sacramentorum solemni adc vincente delectatione justiliæ, non consentiatur. Nec ministrationc, recipio ct admitto. < propter ipsam, cujus jam reatus lavacro regeneralio< nis absumptus est, dicunt in oratione baptiza li : DiXIJ. /litus Ecclesiæ esse observandos < mitte nobis debita, Mat th. G, 12, seti propter peccata Credimus cum S. Scripturà, ritus Ecclesiæ esse oln < qnæ limit, sive in ejus consensionibus, cùm ab co servandos; de quo generaliter mandat Apostolus, I < quodlibet vincitur quod placel, sive cùm per ignoCor. II, 40 : Omnia autem honeste et secundum ordi­ « ranliam malum quasi bonum placet. Fiant autem nem fiant in vobis. El iterum, i Cor. ii, 26 : Omnia < sive operando, sive loquendo, sive quod facillimum ad itdificationem fiant. Gimiquo ipsi Protestantes no­ < atque celerrimum est, cogitando; à quibus omnibus biscum i nielli gant præfata loca de ritibus Ecclesiæ, < quis etiam fidelium gloriabitur castum se habere neque hæc materia patiatur ul particulares Protesta li­ < cor? aul quis gloriabitur mundum se esse à peccato? lium stiggillationcs adversus determinatos ritus exami­ < Illud sané, quod in Oratione sequitur, propter ipsam nemus, non est quòd bisce immoreinur. < dicitur : Ne nos auferas in lenlationcm , sed libera Omnia cl singula quæ de peccato originali, cl dejui nos à malo. Unusquisque enim, sicut scriptum est, sliticalionc in sacrosancti Tridentini synodo definita < lentatur à concupiscentia sua abstractus cl illectus, el declaraba fuerunt, amplector el recipio. < deinde concupiscentia, cimi conceperit, parit peccatum. XL1I. In Baptismo tolli peccatum originale. < Jacob. I, I i. Ili omnes concupiscentiæ partus, et < ipsius concupiscentiae reatus antiquus, qui baptismaCredimus cum S. Scripturà, in Baptismo non tan­ ( tis ablutione dimissi sunt, cl quidquid prit nunc ista tum reatum peccati originalis lolii, sed cliam auferri < concupiscentia, si non sint illi partus, qui non solùm totum id quod veram cl propriam rationem peccati < peccata, verum etiam crimina nuncupantur, pacto habet. Illud evincunt’oca Scripluræ, ari. xi allegata, < illo quotidiane Orationis, ubi dicimus : Duuitk nolis Ephes. 5,25, cl I Pclr. 5, 21, quibus adde Til. 5, 5 : < debita nostra, sicut et dimittimus, cl eleemosynarum Salvos nos fecit per lavacrum regenerationis. Sed el probat < sinceritate mundantur. Neque enim quisquam siedeS. Augustinus, lib. 1 dc peccat. Remiss, cap. 30 : « sipil, ut dièal ad baplizalos Dominicum illud non « Sufficere debet quod dictum est : AT.m’ quis renatus « perlinere præccptum : Dimiuite ct dimittetur vobis, ( fuerit ex aqua cl Spiritu, Joan. 3, 5. Cur enim nasca< date el dabitur vobis, Luc. 8, 57. Nullus autem in Ec < lur donno, nisi renovandus? undè renovandus, nisi < desiò recte posset ordinari minister si dixisset Apo< à vetustate, de quà vetus homo noster simul cruci< stolus : St quis sine peccato, ubi ait, ¿i quis sine cri< fixus est cum illo, ut evacuetur corpus peccati. Rom. < mine est; aul si dixisset : Nullum peccatum habentis; < G, G? > i ubi ail : Nullum crimen habentes. Til. 1,5, cl I Tim. Et late lib. 1 conlr. duas Episl. Poing, cap. 15 : < 5,2. Mulli quippe baptiiali fideles sunl sine crimine, < Quis nisi infidelis affirmet, Baptisma non dare om< sine peccato autem in hâc vitó neminem dixerim ; < nem indulgentiam peccatorum, nec auferre crimina, i non (piia aliquid peccati remaneat, quod in baptismo < sed radere, ul omnium peccatorum radices in malà < non remittatur, sed quia in nobis, in hujus vitæ in< carne teneantur ? Dicimus enim Baptisma darcom< firmitate manentibus, quotidie (ierinon quiescunt, < ninni indulgentiam peccatorum el auferre crimina, c non radere, nec ul omnium peccatorum radices in < qu» tideliter orantibus ct misericorditer operantibus < quotidie remittantur. Hæc est fidei catholica; sanitas, < malà carne teneantur, quasi rasorum in capite capil< quam sanctus ubique seminat Spiritus, non prnvila♦ lorum, undè crescant iteriim resecanda peccata. < Sed de concupiscenlià carnis falli eos credo vel fal( lis hærelicæ vanitas el pnvsumplio spiritús. > Ihjecho haresis adversa;. — Docci Conf. Gall. 11 : < Iere, cum qua necesse est, ul etiam bajlizatus, el < Hoc vilium (originale peccatum) cliam posi Bapli< hoc si diligentissime prolicii et Spiritu Dei agitur, c smum esse vere peccatum quoad culpam allinei. < più mente confligat. Sed hæc, etiamsi vocatur pecca< quamvis qui lilii Dei sunl, minime idcircò condeni< tum, Rom. 7, 17, non utique quia peccatum csl, sed < quia peccato facta est, sic vQcaliir; sicut Scriptura, ( nentur, quoniam videlicet Deus pro gratuità suà bo< manus ciijusque dicitur, quòd manus eam fecerit. < nilate cl misericordia, illud ipsis non imputat. > Idem tenent communiter Prolesiantes Juxta Crociunt ta­ < Peccata autem sunt, quæ secundum carnis conctipimen, manet materiale, tollitur formale. Anli-Bec. coit< scenliam, vel ignorantiam, illicite fiunt, dicuntur, « cogitantur ; quæ transacta etiam, reos tenent, si non tr. 8, sect. 5, n. 5. < remittantur. El ista ipsa carnis concupiscentia, in XLIII. II omines justificari justitiii inhorrente. < baptismo sic dimittitur, ul quanquàm tracta sil ànaCredimus cum S. Scripturà, homines justificari ju­ < sccnlibus, nihil noceat renasccniibus ; cx quibus ta< men si filios carnalità gignunt, rursus trahitur rur- stitia inhærenle. Rom. 8. 50 : Quos pnrdesiinavit, has « siisque cl nocitura nascentibus, nisi càdem formò re- ct vocavit, et quos vocavit, hos et justificavit; quos au­ < nascentibus remittantur, el insit nihil obfiitura vita* tem justificavit, hos et glorificava. Til. 5, 7 : It justifi­ i future, quoniam reatus ejus generatione tractus, re- cati gratia ipsius, luvrcdcs simus secundum socm vita: « generatione dimissus est. Et ideò jam non sit, sive, aternœ. i peccatimi. sed sic vocetur, quòd peccato fatui sit, S. Augustinus dc peccat, remiss, lib. I, cap 9ji ; lois PROFESSIO 1021 < Testimonia multa congeram accrvatim, quæ suffiiFlernam ; iis autem qui sunt ex contentione, ct qui nun < cere videbuntur quibus np¡ areat Christum non aliam acquiescunt veritati, credunt autem iniquitati, ira el in­ < ob causam in carne venisse, nisi ut dispensatione dignatio. 2 Cor. o. 5 : Omnes nos manifestari oportet c gratiæ, omnes, quibus tanquàm membris in suocorante tribunal Christi ; ut referat unusquisque propria corporis prout gessit, sive bonum, sive malum. Apoc. 7 : « pore constitutis, caput est, vivificaret, salvos faceret, Ili sunt, qui venerunt dc tribulatione magmi, et lacerimi < illuminaret, qui priits fuissent in peccatorum morte, < languoribus, tenebris constituti. Petrus in i Epist. slotas suas , cl dealbaverunt eas in sanguine Agni. Ideò sunt ante thronum Dei, etc. « cap. t, vers. 5 : Qui regeneravit nos in spem vitæ < alcrnæ; cl cap. 2, v. 9 : Vos autem genus electum, Explicat S. Augustinus, de grat. et liber, arbitr. t gens sancta, populus in adoptione. Jam nunc attende cap. G : < Redeamus ad Apostolum Paulum , quem < ad banc rem Pauli Apostoli testimonia, tanto utique < certe invenimus sine ullis meritis bonis , imo cum < plura, quanti) diligentius curavit commendare gra< mullis meritis malis, Dei gratiam consecutum. red< iiam Dei adversus cos, qui ignorantes Dei justitiam, < dentis bona pro malis. Videamus quid dicat sua jam < propinquante passione, scribens ad Timotheum, 2 < justiliæ Dei non erant subjecti. Rom. 3,22 : Justitia, « Tim. i, G : Ego enim jam immolor, inquit, et tempi s < inquit, Dei in omnes qui credunt, justi ficati grafts per < resolutionis meœ instat. Donum certamen certavi, cur i gratiam ipsius, ad ostensionem justitiæ ejus; ad osten< sum consummavi, fidem servavi. Ista utique jam me < dendamjustitiam ipsius in Itoc tempore, ut sit justus et ju< rila sua bona commemorat , ut post bona merita < stificans eum qui cx fide est Jesu. 2 Cor. 5, 17 : Si < consequatur coronam , qui post merita mala consei qua igitur in Christo nova creatura. Vers. 21 : Eum < qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ul < culus est gratiam. Denique attendite quid sequatur : < nos simus justitia Dei in illo. Eph. 2, 5 : Conriri/ien< Superest, inquit, mihi corona justitiæ, quam redd t < mihi Dominus in illa die justus judex. Cui redden l < vit nos Christo, cujus gratia salvi [acti sumus ; ipsius < sumus figmentum creati in Christo Jesu in operibus bo* < coronam justus judex, si non donàsscl gratiam mise< nis, clc. 4, 23 : Renovamini spiritu mentis vestrae, ct < ricors Paler? cl quomodt) esset ista corona justitia', < induite novum hominem, qui secundiim Deum creatus enisi praecessisset gratia, quæ justificat impium? < est in justitia et in sanctitate veritatis ; el cap. 4, 30 : < quomodò ista debita redderetur, nisi prima illa gni« Nolite contristare Spiritum S. Dei, in quo signati < tuita donaretur ? > El cap. 7 : < Consideremus ipsa < estis ;el Coloss. 2, 12 : In quo cl consurrexistis ; con( merita Apostoli Pauli, quibus dicit coronam reddi< vivificavit cum illo. Tit. 3, 5 : Salvos nos fecit per la< turum judicem justum : Donum . inquit, certamen < certavi, cursum consummavi, fidem servavi. Primo , < vacrum regenerationis el renovationis Spiritus sancti < quem ditissime effudit super nos per Jesum, ut justificati < ista bona opera , etc. Cùm Apostolus dicit, Eph. 2, < 9 : Non ex operibus , ne forte quis extollatur , non < ipsius gratiâ, etc. Hoc tanto aggere testimoniorum, < dicit quia negavit, aut evacuavit opera bona , cùm* < cujus adversus veritatem Dei elatio non prematur? > < dicat , Deum unicuique reddere secundiim opera ejus, Rejectio hæresis adversar. — Docet Confessio Galli­ < Rom. 2, G ; sed quìa Opera sunl ex fide , non ex ci, art. 18, contrit expressam Scripturam : < Credr< operibus lides ; ac per hoc ab illo sunl nobis opera < mus totam nostram justitiam positam esse in pecca< justiliæ. à quo est ipsa lides. > < torum nostrorum remissione, quæ sil etiam , ut ibidem difficultatem Proieslanlium removet S. Au­ < testatur David, unica nostra felicitas. Itaque cæteras gustinus : < (luia cl ipsa bona opera nobis cx Deo < omnes rationes, quibus homines existimant se posse < sunt, à quo nobis ct fides est, el dilectio, proplcrea < coram Deo justificari, plané repudiamus. > Idem < idem ipse doctor Gentium, etiam ipsam vitam ælercommuniter tenent Protestantes. < nam , gratiam nuncupavit. Sed nascitur indù non XLIV. Fideles vere mereri coronam glorile. < pana quæstio , quæ solvenda csl. Si enim vita Credimus cum S. Scripturit, fideles veré mereri < alerna bonis operibus redditur, sicul apertissime coronam gloria*. Legimus, 2 Tim. i, 7 : Bonum certa­ < dicit Scriptura , quoniam Deus reddet unicuique scmen certavi, cursum consummati, fidem servavi. De < cundiun opera ejuS, Rom. 2, G, quomodo, gratia est reliquo reposita est mihi corona justitiæ , quam reddet < vita ælema? Rom. G , 25, cùm gratia non operibus mihi Dominus in illa dic justus judex. Non solimi autem < reddatur, sed gratis detur, ipso Apostolo dicente : mihi, clc. 2 Tbess. 11 : Sustinetis in exemplum justi < Ei qui operatur, merces non imputatur secundiim grajudicii Dei; ut digni habeamini in regno Dei, pro quo < liant, sed secundiim debitum. Rom. i, L Et iterimi : ti patimini. St tamen jitstum est apud Deum, retribuere < Rcliquiir, inquit, per electionem gratia-, salvai factæ tribulationem iti, qui roa tribulant ; et vobis qui tribula­ < sunt. Et mox addidii : Si aulem grafia , jam non cx mini requiem nobiscum. Matth. 25 : Venite, benedicti « operibus alioquin gratia jam non est gratia Rom. 11, G. Patrii mei, possidete paratum vobis regnum à constitu­ < Quomodò est ergo gratia vita æterna , quæ cx opetione mundi ; esurivi enim, et dedistis mihi mandit< ribus sumitür? An forte vilain ætemam non dicii ente , etc. Rom. 2 : In die iræ et revelationis justi < Apostolus gratiam? Imò vcrò, sic dixit, ul negari jtdtctí Dei, qui reddeI unicuique secundiim Optra ejus, < otnninò non possit, ncc intellectorem acutum, sed iis quidem, qui secundum patientiam boni operis , glo< tantummodo intentum desideret auditorem. Ginn nam , ct honorem , et incorraptionem qnarunl, vitam c enim dixi < illud quod ail Jesus : Sim me nihil potestis facere , XL\L In Missti offerri Deo rerum, proprium et propi* < Joan. 15, 5. Itaque , si vita bona nostra nihil aliud /iaforium sacrificium, pro th is ct defunctis. < est, quàm Dei gratin, sine dubio cl vita ¡eterna, qua; Credimus cum S. Scriptura, in sacrificio Missæ hoc < borne vitæ redditur, Dei gratia csl : cl ipsa cnim grafieri, quod Christus in ultimò cœnâ fecit, dicens, < lis datur, quia gratisdata csl illa cui dalur : sed illa, Luc. 22, 19 : Doc csl corpus meum , quod pro robii « cui dalur, lanlummodò gratia est ; hæc aulem quæ < illi dalur, quoniam premium ejus csl, gratia csl pro datur. Matth. 26, 28 • Hic csl enim sanguis meus novi < grjlia, tanquàm merces pro juslilià , ul verum sil , Testamenti , qui pro mullis effundetur in remissionem peccatorum. Mare. 14,2i : Hic csl sanguis meus noi i < quoniam verum est, quia reddit unicuique Deus seTestamenti, qui pro multis effundetur. Ubi verbum , < eundum opera ejus, Itoni. 2, G. Accipiemus cl gra< liant pro gratia, Joan. 1 , 16, quandò nobis vita effundetur, tám habet significationem præsentis, quàm futuri. Luc. 22, 20 : Hie est calix, novum Testamentum < ¡eterna reddetur, de quâ dicil Apostolus : Stipendium < peccati mors, meritò, stipendium, quia maliliæ dia- in sanguine meo, qui pro vobis fundetur. Ubi particula qui non refertur ad vocem sanguine, sed ad vocem < bolicæ mors ¡eterna tanquàm debitum redditur. calie; ul sensus sil calicem effundi pro nobis, qui < I hi cùm posscl dicere, et recte dicere : Stipcnutique non in Cruce, sed in ultimi cœnâ effusus est ; < dium aulem justiliæ, vita adorna , maluit dicere : sanguine nimirùm, qui erat in calice, pro nobis effuso. < Gratia autem Dei vita atenía, ul bine intelligeremus, Cùm ergò Christus pro nobis dederit corpus suum, < non pro ineritis nostris Deum nos ad ælernam vitam, nec alteri dederit, nisi Deo Patri suo , habemus in < sed pro suà miseratione perducere, de quo in Psal. < 102, 4, dicil homo aniline suæ : Qui coronat le in actione Christi verum el proprium sacrificium ; ha­ < miseratione el misericordia. Numquid non corona bemus cl propiliatorium sacrificium, quia Christus < bonis operibus rcddilur? Sed quia ipsa bona opera sc ipsum non obtulit pro nobis, nisi ad propitiationem ; < ille in nobis operatur, ideò dicil psalmus : Coronat quoti cl explicavit iliceus : In remissionem peccatorum. < te in miseratione et misericordia, quia ejus miseratione El quia dixit sanguinem suum pro mullis effundi, Ec< bona operamur, quibus corona rcddilur. > I lesia catholica intellexit, quod cl traditum ab Apo­ Dejectio hæresis adverser. — Confessio Gallica , stolis accepit, sacrificii incruenti effectum etiam ad ari. 18, abjicit omnium virtutum el meritorum opi­ defunctos perlinere. — SS. Patres eamdem veritatem nionem. Idem tenuerunt reliqui Protestantes. Poste­ tradunt e\ S. Scriptura. Ità S. Irenæus, lib. 4, cap. 52 : riores lamen magis appropinquant sententiæ calholicæ. < Christus eum , qui ex naturà ¡tanis est, accepit, el Profiteor pariter in Missa offerri Deo verum, pro­ < gratias egit. dicens : Hoc est corpus meum , el caliprium, cl propiliatorium Sacrificium, pro vivis el de­ « eetn similiter, qui est ex ei creatura , quæ est sefunctis; atque in sanctissimo Eucharistiæ Sacramento < eundum nos, suum sanguinem confessus est ; ct esse vere, rcaliler, el substantialiter corpus et san­ < novi feslamenti novam docuit oblationem. Quam guinem , unà cum animà el divinitate Domini nostri < Ecclesia ab Apostolis accipiens in universo mundo Jesu Christi, fierique conversionem totius substanti e < offert Deo. De quo in duodecim Prophetis Malachias, panis in corpus, el totius substantial vini in sangui­ < cap. I, 10: Non csl mihi tolunlas in vobis, dicit nem ; quam conversionem Catholica Ecclesia transub< Dominus omnipotent, ct sacrifu ium non accipiam de slanlialionem appellai. Fateor cliam sub alierà lanium < manibus vestris, quoniam ab ortu s lis usque ad occa* specie, totum atque integrum Christum, verumque < sum nomen meum glorificatur inter gentes, ct in omni Sacramentum sumi. « loco incensum affertur nomini meo, ct sacrificium pu* i rum, quoniam magnum est nomen meum in G entibar, XLV. Missam fundari in S. Scripturá ct antiquitate. dicit Dominus omnipotens : manifestissime significans Credimus, Missam fundari in S. Scripturá. Quoad < per hæc, quoniam prior quidem populus cessavit rem ipsam , mox agimus faillis. Quoad ipsum termi­ « offerre Deo, omni aulem loco sacrificium offertur num, is Latinis idem significat, quod Gr.vcis Liturgia. < Deo, ( t hoc purum, nomen autem ejus glorificatur Legimus nutem, Act. 13,2 : Ministrantibus autem illis < in gentibus. > Ibid. cap. 54 : < Igilur Ecclesiæoblatio, Domino. Quod cx gr.cco recte vertitur: Ipsis autem < quam Dominus docuit offerri in universo mundo purum Liturgìam Domino celebrantibus, vcl, ul Erasinus vertit, < sacrificium reputatimi est apud Deum, cl acceptum saciificanlibns. — In Concilio Chalccdonensi, Act. 11. < est ei, non quòd indigeat à nobis sacrificio, sed quolegitur, quòd Liturgias, sive Missas celebraverint. Imo < niam is, qui offert, glorificatur ipse in eo quod ofrefertur : Stephaniis presbyter meus fuit, quatitor annis < ieri, si acceptetur mimus ejus; |>cr munus enim mccum Missas celebrabat, mccum communicabat, et c erga regem et honos el affectio ostenditur. > — communicabat mihi tanauám episcopo. Similia vide ibid. S. Cyprianus ad Cæcilium , cpist; (>5 : < Eas non est infringere, aul in aliud, quàm quod divinilùsinstiAct. 5, el cone. Carlk. 2, can. G. <017 PROFESSIO i lutum sit, human A traditione mutare. Nam si Jesus < Christus Dominus ct Deus noster, ipso cl summus « Sácenlos Dei Pairis, cl sacriilcinm Deo Patri, ipse < primus obtulit, cl hoc fieri in sui commemorationem t præccpil; nliqiie illa sacerdos vice Christi vere fun< gitur, qui id quod Christus fecit imitatur, ct sacrifi< ritmi cerimi ct plenum lune offerì in EcclesiA Deo t Patri, si sic incipiat offerre, secondimi quod ipsum < Christum vidcal obtulisse. In sacerdote Mclchisedech < sacrificii Dominici sacramentum praefiguratum vide< ratis, > etc. Idem, episl. 65 : < Episcopi antecessores < nostri salubriter providentes consuerunt, nc quis c frater excedens, ad tutelam , vel curam Clericum < nominaret, ac si quis hoc fecisset, non offerretur pro < eo, nccsacrificium pro dormitione ejus celebraretur. > Textum S. Pauli, Hcbr. 15, 10 : Habemus altare, de quo edere non habent potestatem qui tabernaculo deserviunt, explicat S. Clirysoslomus, 55, cl post eum Thcodorclos, loin. 5, pag. 460 : < Hoc est multò < veteri prxstantius. Illud hostias rationis expertes < recipit ; hoc vero rationalem cl divinam. Quamoh4 rem nullus illorum Sacerdotum hujus iit particeps, 4 nisi priiis fidem in Dominum susceperit. » S. Clirysoslomus, hom. 41 in I Cor.: 4 Abierit 4 peccator, docci nili, ut juvetur prece, eleemosynis, 4 oblationibus. Non est temerò hoc excogitatum, nec 4 frustrò memoriam mortuorum inter sacra mysteria 4 celebramus, aul accedimus pro istis Agnum illum 4 jacentem cl peccala mundi tollentem deprecantes, 4 sed ul his consolatio hinc aliqua sil. Ncc temere 4 qui altari assistit, inter horrenda mysteria clamat.» S. Augustinus, lib. de cur. pro mort. cap. I : 4 In 4 Machah.eorum libris legimus oblatum pro mortuis 4 sacrificium. Sed etsi nusquam in Scripturis vele4 ribos omnino legeretur, non parva lamen est iiniver4 salis Ecclesiæ, quæ in liAc consuetudine claret, auc4 toritos; ubi in precibus sacerdotis. quæ Domino Deo 4 ad ejus aliare funduntur, locum suum habet etiam 4 commendatio mortuorum. » Et Enchir. cap. 109: < Neque negandum csl defunctorum animas pietate 4 viventium relevari , cùm pro illis sacrificium Media< loris offertur. » It ejectio lueretis adversa?. — Confessio Anglica pr. pag. 121 : 4 Quod autem dicunt, cl interdum etiam i stultis persuadent, sese Missis suis posse distribuere < atque applicare hominibus omnia merita mortis 4 Christi, el ridiculum, ct ethnicum, cl ineptum est. » Similia lubcul alii Protestantes. XLV1I. Christum in SS. Eucharistiae sacramento esse rer?, realiter ct substantialiter. Credimi» cum S. Scriptura , Jesum Christum osse lo SS. Eucharistia sacramento vere , realiter ei miIh sUntialilcr pratentem sub speciebus panis cl vini. Matth. 26 2 » : Arripi/e , el comedite : Hoc est corpus nu:tin , v, 28 : Hic est enim sanguis meus novi Testa•nsnti, Marc. I i, 22 : Sumite, hoc est corpus meum ; n 21 Un rst sanguis meus novi Testamenti. Luc 22, 19 II oc est corpus meum ; v 20 : Ilici st calix novum 1028 Testamentum in sanguine mro ; Joan. G, 52 : Panis, quem ego dabo, caro mea est, pro mundi vita, i Cor. 10, IG : Calix benedictionis , cui benedicimus , nonne communicatio sanguinis Christi est? et panis, qurm fran­ gimus, nonne participatio corporis Domini est? v. 17 : Quoniam unus panis, unum corpus multi sumus, omnet qui de uno pane, participamus ; 1 Cor. 11,24 : Accipite et manducate : Hoc est corpus meum ; v. 25 : Hic calix novum Testamentum est in meo sanguine. Explicat S. Cyrillus Hierosolymitanus. Catcch. 4 Myslag. : < Ciim Christus dicat circa panem : Hoc est t corpus meum, quis deinceps audeat dubitare? et < eodem confirmante cl dicente : Hic est sanguis meus, < quis dubitet, dicens non esse ipsius sanguinem? » Et posteó : 4 Fias sumens corpus el sanguinem, con< corporeus el consanguineus ipsius; sic enim sumus 4 Chrisiophori , corpore ipsius cl sanguino in nostra 4 membra recepto. » Orígenes, hom. 9 in Levit, prope fin. : 4 Non hærcas in sanguine carnis, sed disce potiiis f sanguinem verbi, cl audi ipsum libi dicentem : Quia < hoc sanguis meus est, qui pro robis effundetur in re4 missionem peccatorum. Neque enim oportet luercre 4 in sanguine carnis, sccundiim modum existendi na< taraient ; se S. Cy­ prianus, de CœnA Dom. : 4 Nova csl hujus Sacramenti < doctrina , et scholæ Evangelica hoc primum magi4 sicrium protulerunt, U doctore Christo primiim ha c 4 mundo innotuit disciplina , ul biberem sanguinem < Christiani, cujus esum legis anliquæ auctoritas di< strictissime interdicit; lex quippe esum sanguinis < prohibet, Evangelium præcipil, ul bibalur. > S. Am­ brosius, lib. 4 de Sacram, cap. 4 : 4 Panis iste panis • est aule verba Sacramentorum ; ubi accesserit con4 sccratio, de pane fit caro Christi. » S. Hilarius , de Trinil. lib. 8: 4 De veritate carnis cl sanguinis non 4 est relictus ambigendi locus ; nunc enim , et ipsius < Domini professione, et fide nostra vere caro csl ct 4 veré sanguis csl. » Rejectio erroris adversi. — Docet contra expressam Scripturam ct antiquitatem Confessio Helv. post, ari. 21 : ('aro Christi corporaliter manducari non potest citra /lagitium aut truculentiam. Similia doccnl omnes pratensi Deformali. NLVllI. Christum esse prersentem in SS. Eue baristi i per transubstantiationem. Credimus , juxta veritatem verborum Christi di­ centis : Hoc est corpus meum , in SS. EiicharistiA ejusdem corpus esse præsens per Iransubstantialionem. Cimi enim Christus, postquam accepit panem, veré pronuntiaverit, illud Idem in Psalm. 57 : strari. E contrario vero , si propria substantia sub < In hàc vhà purges me, cl talem me reddas, cui jam Qccidcnlibus suis non sil, sed aliena, recte etiam, imo < emendatorio igne non opus sil, propter illos, qui nccessariò, aliena demonstratur. hiem docuerunt < salvi erunt, sic tamen quasi per ignem. Quarè , nisi SS. Patres, Cyprianus de Cœn. Doni. : Panis iste, « quia hic ædiflcanl suprà fundamentum ligna, fœnum, quem Dominus discipulis porrigebat, non effigie, sai < stipulam? ædiücarcnl autem aurum, argentum, lanaturi mutatus. « pides pretiosos; el de utroque igne securi csscnl ; S. Cyrilhis Ilierosol. Catechesi 4 Myslag. : < Hoc < non solùm de illo ælcrno, qui in ælcrnum cniciatu< sciens, el pro certissimo habens, panem hunc , qui < rus est impios ; sed etiam de illo, qui emendabit cos, < videtur à nobis, non esse panem, etiamsi gustus pa< qui per ignem salvi erunt. Dicitur enim : Ipse autan < nem esse sentiat; sed esse corpus Christi. > S. Am­ < salvus erit, sic tamen quasi per ignem. > VideS. Grebrosius, lib. de Mysi. init. cap. 9 : < Quantis utimur « exemplis, ul probemus, non hoc esse, quod natura gorium, Dialog, lib. 4, cap. 39, clin Ps. pernii., el in cap. 2 lib. I Regum. « formavit, sed quod benedictio consecravit? majorem Rejectio haresis adversa:. — Docet confessio Gall ca « vim esse benedictionis, quàm naluræ, quia benedicconlrà Scripturam el antiquitatem, art. 21 : Purgato­ < lionc etiam natura ipsa mutatur. > S. Gregorius rium arbitramur figmentum esse exofíiciná (Salame) pro­ Nyssenus Orat. Calceli, cap. 57 : < Recte etiam Dei < verbo sanctificat um panem in Dei verbi corpus crc- fectum. < dimus immutari. > S. Clirysoslomus, hom. 83 in L. Animas in Purgatorio fidelium suffragiis juvari. Matlh. : < Non sunl human® vil lulis opera proposita : Credimus cum S. Scripturi cl antiquitate, animas < nos ministrorum locum tenemus ; qui verò sanctiin Purgatorio existentes fidelium suffragiis juvari. 2 < heat ca , el immutat, ipse est. > S. Cyrilhis Alexan­ Machab. 12, 43: Fortissimus Judas factà collatione, drinus, episl. ad Cælosyr. : < Non horremus carnem duodecim millia drachmas argenti misit Jerosolymam < ct sanguinem apposita sacris altaribus; condesceno/ferri pro peccato sacrificium, bene et religiose de resur­ < dens Deus nostris fragilitatibus , influit oblatis vim rectione cogitans (nisi enim cos, qui ceciderant, rcsurrtf*< vita! , convertens ca in veritatem propria! carnis, cturos speraret, superfluum videretur ct vanum orare pro < ul corpus vita' (piasi quoddam semen inveniatur in mortuis}, et quia considerabat, quud hi, qui cum pietate « nobis. > Eusebius Eniissentts, sive anclor sei m. de c rp. Doni. : < Quando benedicendo! verbis cœlcslihns dormitionem acceperant, optimam haberent repositam < creature sacris altaribus imponuntur, antequam in- gratiam. Sancta ergo ct salubris est cogitatio pro de­ < vocatione summi Numinis consecrentur, substantia functis exorare, ut à peccatis solvantur. 1 Cor. 15, 29 : Quid faciunt, qui baptizantur pro mortuis? si mortui non < illic csl panis el vini, post verba autem Christi, resurgunt, quid ct baptizantur pro illis? Luc. ÎG, 9 : c corpus cl sanguis est ( 'liristi. Quid mirum csl autem. Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cùm de­ « si quæ verbo creare potuit, possil crcala convertire, > feceritis, recipiant vos in æterna tabernacula. S. Remigios in 1 Cor. 10: «Caro quam Verbum S. Clirysoslomus, hom. 2 in Episl ad Philip, cap. 1 : < Dei Patris assumpsit in utero virginali, in unitate suæ « Non frustri hæc ab Ajmstolis sunl legibus constituta, « personæ , ct panis, qui consecratur in altari, unum « ut in venerandis, inquam, alquc horrilicis mysteriis < corpus Christi sunl; sicut enim illa caro corpus < memoria eorum fiat, qui decesserunt. Noverant i Christi est, ¡là iste panis transit in corpus Christi, « hinc mullùm ad illos lucri accedere, mullùm uii< nec sunl duo corpora, sed unum corpus. > « litatis. > Rejectio hæresis adversa:.—Contra veritatem verbo­ S. Hieronymus in cap. 11 Proverb. : < Etsi impiis rum Christi cl antiquitatem , docet Confessio Czen< post moi lem spes veniæ non est, sunt lamen qui griana de Cœnâ Doni. pag. 191 : < Impossibile esi, « de levioribus peccatis, cum quibus obligati defuncti occidentia manere, cl sumi sine subjecto, ul Pa< sunl, post morlcm possimi absolvi, vel pœnis vide< pista! nugantur, videri quidem accidentia panis, sed < licet castigati, vel suorum precibus, el eleemosynis, < corpus Chrisli in MissA sumi. » Reliqui etiam Pro­ < Missarumque celebrationibus sed Ii.tc quibuscum testantes transubslanliaiioncm negant. « que fiunt, el ante judicium , cl de levioribus fiunt Constanter lenco Purgatorium esse , animasqtic ibi « erratis. > Vide S. Ambr. Oral. I præpar. ad Miss, detentas fidelium suffragiis juvari. et do Mysi. Pascha!, cap. 4 ; S. August. Enchir. ad XLIX. Purgatorium esse. Laurent cap. 109 cl 110; lib. de Curi pro mort» cap. I. Credimus cum S. Scripturi, Purgatorium esse. PROFESSIO <031 Rejectio hæresis adversœ.—Docet confessio Angusta* na, lit. Conf. Hclv. post ari. 26 : < Credimus fido < les recti à morie corporei migrare ad Christum, i ideòqua vis entium suffragiis, aut precibus pro de< functis, denique illis suis officiis nihil indigere. > Similiter el Sanctos una cum Christo regnantes, venerandos atque invocandos esse, cosque orationes Deo pro nobis offerre, atque eorum reliquias esse ve­ nerandas. Firmissime assero, imagines Christi ac Dei­ pare semper Virginis, necnon aliorum SS. habendas et retinendas esse , atque eis debitum honorem , ac venerationem impertiendam. Indulgentiarum etiam potestatem à Christo in Ecclesià relictam fuisse, illarumqiic usum Christiano populo maxime salutarem esse affirmo. Ll. Sanctis cum Christo regnantibus liciti impendi venerationem. Credimus cum Scriptura ct antiquitate, sanctis cum Christo regnantibus licite venerationem tribui. Gcn. 19,1: Vcneruntque duo Angeli Sodoinam vespere, scdente Loth in [oribus civitatis; qui cùm vidisset eos, surrexil, et ivit obviam cis ; atorabatque pronus in ter­ ram , et dixit : Obsecro, Domini, declinate, clc. 3 Reg. 18. 7 : ('.unique esset Abdias in via, Elias occurrit ei, qui cimi cognovisset cum , cecidit super (aciem suam. Explicat S. Augustinus, lib. 2 de Trinil. cap. 12: Venerunt, inquit, duo Angeli in Sodomis vespere ; l.oth autem sedebat ad portam Sodomorum. Et cimi vidisset cos Loth, surrexil ct ivit obviam illis, ct adoravit in [aciem super terram, ct dixit : Eccc, Domini, divertite in domum pueri vestri : < Hic manifestum est, duos Angelos < fuisse, el in hospitium pluraliter invitatos, et hono< rificc appellatos Dominos, cimi fortasse homines pu< laventur. Sed rursum movet, quia nisi Angeli Dei < cognoscerentur, non adoraret Loth in faciem super < terram. > Vide Concil. Gangrcnse, can. 20. Rejectio hæresis adversœ. — Contra Scripturam et antiquitatem, docet Conf. Belgica, art. 26: Sola diffidentia murem hunc induxit, quo sanctos (quos colere putamus) dedecore potius afficimus. Vide Confes. Basil, art. 10. L1L Sanctos licite a nobis invocari. Credimus cum S. Scriptura , Angelos Sanctos que cum Christo regnantes licite à nobis invocari. Jos. 15, 18: Dixilquc Mamie ad Angelum Domini: Obsecro te ut acquiescas precibus meis. Gen. 28, 16 : Angelus, qui t rail mc de cunctis malis , benedicat pueris istis ; et iuvof iiur super cos nomen meum , nomina quoque patrum m eorum Abraham et Isaac. Apoc. I : Gratia vobis et pax n b eo rpu csl, qui erat, et qui venturus est, et à septem spiritibus qui in conspectu throni ejus sunt. i Explicit S. Augustinus, lib. I Loc. ile Gcn. : < Ja< cob benedicetis nepotes suos filios Joseph , ait inter < c» lera : Et invocabitur in his nonirn meum, el nomen 1031 < patrum meorum. I nde notandum est, non solito) < exauditionem, sed etiam invocationem dici aliquan* c dò, quæ non Dei, sed hominum sil. > VideS. lliernnvmurn Comm, in Psal. I5. Rejectio hæresis adversœ. — Contra expressam Scri­ pturam et antiquitatem , docet Confes. Augustana, ari. 2! : < Taxanda, et ex Ecclesia prorsiis ejicienda < est consuetudo invocandi sanctos homines qui ex hàc < vita decesserunt. > Conf. Hclv. post. ari. 25: < Divos • cœlites invocare, aul his uti pro intercessoribus < prohibet vera Religio. > LI II. Sanctorum Reliquias esse venerandas. Credimus'cum S. Scriplurà , Sanctorum Reliquias esse venerandas. Act. I9, Il : Virtutesque non quasli­ bet faciebat Deus per manus Pauli, ità ut etiam super languidos deferrentur à corpore ejus sudaria, cl semicin­ ctia, et recedebant ab cis languores, ct spiritus nequam egrediebantur. Legimus, Aci. 5, 15, infirmos fuisse sa­ natos sola umbra S. Petri. Elisæus, 4 Reg. 2, 14, per­ cussit aquas pallio Elbe, divisaeque sunt aquæ. Cùm 4 Leg. 13,21 , projectum esset cadaver defuncti in se­ pulcrum Elisici, ossaque ejus tetigisset, revixit homo, el stetit erectus in pedes suos. Explicat S. Hieronymus, epist. 55 ad Ripar. : < Si < non sunl bonorandæ reliquia; Martyrum, quomodò < legimus : Pretiosa in conspectu Domini mors sancto< rum ejus? si ossa mortuorum polluunt contingentes, < quomodò Elisæus mortuus mortuum suscitavit, el < dedit vitam corpus, quodjuxtà Vigilantium jacebat < immundum? >—S. Cvrillus Hieros. Calli. 18: < Ul < autem non solimi anima sanctorum honoretur, ere< daturque quòd etiam in corporibus mortuorum < inesl virtus, seu potentia ; jacens in sepulchro Eli* < sæi mortuus, morluumque corpus Prophetae atlin< gens, vivificatus est ; atque ila mortuum coquis Pro< phetæ perficit opus animæ, el mortuum jaccnsque « vitam præbuil defuncto, exhibeusque alteri vitam , < ipsum nihilominus mortuum permansit. Quft dc < causa ? ne si resurrexisset Elisæus, factum id soli < animæ adscriberelur, cl demonstraretur, quod < absente etiam animò inesl virlus quædam ejusmodi < corporibus sanctorum, propter tot annorum inliabL c lationes animarum justarum in iliis, quorum ini< nislcrio usæ sunl. Neque vero diffidamus, ut rerum < ignari, fieri istud ; si enim sudaria cl semicinctia < cxlrù corpus cxislcnlia , contracta ab ægrolis. libe< rabant illos ab infirmitate, quantò magis corpus < ipsum Propheta» mortuum excitavit? > Rejccfio hæresis adversœ. — Docet Confessio Angi, poster, contra expressam Scripturam cl antiquitatem: < Doctrina Romanensium in veneratione et adora< lionc reliquiarum, res futilis csl. inaniter con< licta, > clc. LIV. Licitas esse in Ecclesiis imagines Christi, Deiparce Virginis et Sanctorum. Credimus, ducente Scriplurà , licitas esse in Ecciesiis imagines Christi, Deipare semper Virginis, ct Sanctorum. Arci lo'deris fuit figura Dei et imago , ¡•¡DEI CATHOLIC.*. 1034 1035 statini i» Christo iti Ecclesià fuisse relictam, eorumExod. 20, caque in loco sacro, el iti tempio collocata fuit. Deus jussit, Exod. 25, fieri duos Cherubim aureos que usum esse salutarem t Maith. IG, 19: Quodriimin Arca fu deris. Salomon, 3 Keg. 6, el precepto aue ligaveris super terram, erit ligatum et in cœlis : ct Domini fecit duos Cherubini in Sancto Sanctorum.— quodeumque solveris super terram, erit solutum d in coe­ lis. Similia leguntur, Malth. 18, 18. Qoæ loca Prote­ S. Basilios, epist. ad Julian, relata in 2 Cone. Nicæn., stantes nobiscum inlelligunt, de Polestale remittendi act. 4 : < Secundùm immaculatam fidem Christianopeccata , quoad culpam el ptrnarn. < rum , ele., suscipio et saucios Apostolos , propheAntiqua concilia, pro qualitate peccati, pœnilentiæ • tas el Martyres , cl ad supplicationem , quæ est ad li nquis con siil ierunt ; quod etiam cx variis causis ab< Deum, hos invoco; ul per cos, hoc csl, iulcrvenbrcviârunt. like autem pœnilentiæ non tantum impo­ < tionem cormn, propitius mihi sil misericors Deus, nebantur ad satisfactionem Ecd<-4æ, sed insuper pro < el culparum mihi redemptio fiai, el detur, unde el < characteres imaginum eorum honoro el adoro ; præ- compensatione pœnæ temporalis, pro læccalis ferend.e. Quapropter fatenlibus Proleslanlibus esse in < cipuc cùm hoc traditum à sanctis Apostolis, cl non Ecclesia potestatem remittendi pœnas pro peccatis < prohibitum sit, quin el in omnibus Ecclesiis nostris temporales, omninò dicendum est, cl antiqua concilia < ostendatur depictum. > Synodus Antioch, can. 8 : cas pœnas per Indulgentias remisisse. Cujus non < Ne decipiantur salvati ob idola, sed pingan! in opobscura exstant vestigia in processu apostolico, quando < posilo divinam humanamque inanufactam im|>er< mixtam effigiem Dei veri el Sakatoris nostri Jesu dicit, 2 Cor. 2, 10 : Cui autem aliquid donastis, d ego. Nam ct ego quod donavi, si quid donavi, propter < Christi, ipsiusque servorum contra idola cl Jii< dæos. Neque errent in idolis, neque similes fiant in persona Christi. Rejectio hæresis adversœ. — Docci Confessio Angi, < Judæis. > poster., ari. 22 : < Doctrina Romanensium de fndulRejectio hæresis adversœ.—Contra usum in S. Scri­ < gentiis, res est futilis, > etc. Cùm tamen fundamenplurà probatum, ct antiquitate roboratum , dicit Con­ lum earum sil in Scripturis expressis, et u templis imagines tolerari non posse, ut pro libris sint Sanctam, Catholicam cl Aposlolicam Romanam imperila? multitudini. Ecclesiam, omnium Ecclesiarum matrem ct magistram LV. I cnerationem imaginibus Christi et Sanctorum agnosco ; Komanoque Pontifici, B. Petri Apostolorum licité deferri. Principis successori, ac JesuChristi Vicario, veram Credimus, ducente S. Scriplurà, venerationem imaobcdienliam spondeo ac juro. gmibus Christi cl sanctorum licite deferi i. Nullus du­ bitat quin Arca fœderis, de qita, Exod. 25, 26, apud LYII. S. Petrum fuisse Apostolorum principem. Jodieos in veneratione fuerit. Ita Jos. 7, G: Josué pro­ Credimus cum S. Scriplurù et antiquitate, S. Pe­ nus cecidit in terram coràm arcà Domini usque ad vespe­ rum, tum ipse, quam omnes senes Israel. 2 Reg. 6, Da­ trum fuisse Apostolorum principem, et habuisse majo­ rem jurisdictionem, quàm reliquos Apostolos scorsim vid cum magnò solemnilate et veneratione arcam Dei considéralos. Malth. 16, 18: Ego dico tibi, quia tues reduxit. Num. 21 , <8, serpentem ameiim, qui erat fi­ Petrus; et super hanc pdram œdificabo Ecclesiam meam, gura cl repraesentatio (’liristi Jesu , venerati sunt d portœ inferi non praevalebunt adversas eam. Et til i Judæi. Psal. 98, 5 : Adorate scabellum pedum ejus, dabo claves regni cadorum, cl quodeumque ligaveris super quoniam sanctum est. I hi ipsi Reformati, per scabellum, terram, erit ct ligatum in cœlis, et quodeumque solveris intclligunl arcam fœderis.—S. Hieronymus, epist. 17 stipa terram, crii et solutum in cœlis. Joan. 21, 15.* ad Marceli. : < Venerabantur quondam Judæi Sancta Dicit Simoni Pdro Jesus : Simon Joannis, diligis me • Sanctorum, quia ibi erant Cherubim, cl Propitiatoplus his ? Dicit ci : Etiam Domine, tu scis quia amo te. < riunì, et Arca testamenti, manna, virga Aaron, et Dicit ci : Pasce agnos meos. Dicit ei iteritm : Simen < altare aureum ; nonne venerabilius tibi videtur scJoannis, diligis mc? Ait illi : Etiam Domine, tu scis quia < pulcrum Domìni?!—S. Chrysosloinus in Missâ : amo te. Dicit ei : Pasce agnos meos. Dicit ci tediò : Si­ < Sacerdos egreditur c parvo ostio , portans Evangemon Joannis, amas me? Contristatus est Petrus, quia < bum, precedente ministro cum lampade. Et con< versus ad Christi imaginem inter duo ostia, inflexo dixit ei tertio : Amas mc? d dixit ei : Domine, tu omnia < capite, cum exclamatione dicit. > scis ; tu scis quia amo te. Dixit ei : Pasee oves meas. Rejectio hæresis adversœ.—Contrit usum Scripluræ Explicat S. Augustinus in Psal. 108 : < Sicut cnirr cl antiquitatis, docet Confessio Angi, poster., ari. 22: < quædam dicuntur, quæ ad Apostolum Petrum pro< Doctrina Romanensium dc adoratione cl vene< prie pertinere videantur, > ncc tamen habent illu­ < ratione imaginum , res csl futilis, inaniter constrem intellectum, nisi cùm referuntur ad Ecclesiam, cujus ille agnoscitur in figura gestasse personam, pro­ < ficta. > etc. LVI. Indulgentiarum potestatem a Christo in Ecclesià pter primatum quem in discipulis habuit, sicut est : fuisse relidam. 1 ibi dabo claves regni cœtorum, etc. S. Rasilius, in Credimus cum S. Scripturi* indigentiarum j>otcproœmio dc Judie. Dei : < Ille, inquam. Beatus (Pelrus) REGELA 1056 t < qui et cætcris antelatus discipulis fuit, cuique ma< suà vivit potestas, excellit auctoritas. » S. Chrysoslo< gni fi centius quàm reliquis omnibus testimonium miis, lib. 2 de Saccrd. inii. : < Hic enim (Christus) < cum Apostolorum principe verba faciens : Petre, < datum est, magisque quàm reliqui omnes beatus ajr < amas inquit, alque, illo id confítenle, adjungit : « pclhlus, cui claves regni cœlcstis commissæ, > etc. < Si amas me. pasce oves meas. Interrogai discipulum S. Cbrysostomus, hom.87. in Joan. : < Pasce agnos < magister, nòni ab eo ametur ; non quò id ipse edo» meos. Quid tandem aliis omissis, Petrum duniaxai c ccalur, (qui enim id edoceri studeat, is cui uni mor< affatur? oserai Apostolorum cl princeps, cl vertex < talium omnium corda pervia sunl?) veriun ul nos < ipsius cuîlùs ; proplercà el Paulus cum prælcr alios < doceat quante sibi cune sit gregis hujus profectu< visurus ascendit, simul ut ei ostenderet jam sibi ii < ra. > Et postea : < Qiiànam item de causà idem ille c duciani habendam ; tauquàm enim negationis obii< sanguinem effudit suum ? certe ut pecudes eas ac< visccrctur, fratrum curam ei committit, neque ne< quircret, quarum curam timi Petro , timi Pclri suc< galionis meminit, neque cxprobr.il, tanliim dicit : < ccssoribus committebat. > < Si amas me, fratrum curam suscipias. > S. Augustinus, episl. 92 : < Quia te ( Pontificem InRejectio hæresis adversas. — Contra Scripturam ex­ < nocentium) Dominus graliæ suæ precipuo munere pressam ct antiquitatem, docent omnes Protestantes, S. Petrum non fuisse Apostolorum principem. < in Sede apostolici collocavit. > El postea : < Sedarbi< tramur, adjuvanlemisericordia Domini nostriJcsu LYI1I. Romanum Pontificem esse B. Petri < Clirisli, qui le ct regere consulentem, el orantem successorem. « exaudire dignatur, auctoritati Sanctitatis tum dc Credimus cum S. ScriplurA ct antiquitate, denere < sanctarum Scripturarum auctoritate deprompte, aliquem succedere B. Petro. Nam in S. Petro, Matti). < facilius cos, qui làm perversa cl perniciosa sentiunt 16, cl Joan. ¿1, est à Christo institutum officium ordi< esse cessuros, ut dc correctione potitis eorum gauMurium, quod in Ecclesià debet esse perpetuum. Ha­ < deamus, quàm contristemur interitu. > bemus cx traditione apostolici, successorem B. Petri Rejectio hæresis adversae. — Contra Scripturam ct esse episcopum romanum , qui ut talis ab Ecclesia antiquitatem, negat primatum ct successionem prisemper csl agnitus, et à quo diversum successorem matûs in Ecclesià Christi Confessio llclv. poster., Protestantes hucusque ncc conali sunt designare. ari. 17 Wirtcmb. de Summo Ponlif. el omnes Pro­ Sic explicarunt SS. Patres, et inter cos S. Leo, testantes. senn. 2 de assumpt. suà : < Sicut permanet quod in Ciclen item omnia à sacris Canonibus, et œcumc< Christo Petrus credidit, ita permanet quod in nicis Conciliis, ac præcipuè à sacrosanctà Tridcntinà « Petro Christus instituit. > El mox : < Quodcumque Synodo tradita, definita et declarata, indubitanter re­ < ligaveris super terram, erit ligatum ct in ca lis ; ct quodcipio alque profiteor ; simulque contraria omnia , < cumque solveris super terram, eri tet solutum in cœlis. alque hæreses, quascumque ab Ecclesià damnatas, < Manet ergò dispositio veritatis ; et B. Petrus, in accl rejectas ct anathematizatas, ego pariter damno, < ceplà fortitudine peine perseverans, suscepta F.cclcrejicio el anathematizo. < siæ gubernacula non relinquit. > Mox : < Cujus in sede <055 VERGA ¡II VITA. Vcronius (Franciscos) Jcsuiiarum parisiensium familiæ sese primó aggregandum curavit : unde aliquanto post digressus, tolus missionibus vacavit apostolici, multisque auctor fuit cur ab errore Calviniano in caliloficæ religionis gremium remearent. Quin eliam incelebri Cadomi congressu, conlrà Bochardum, coævorum Proleslanlium facilè principem, disputans, castra hostilia in modcsliæsuæ doclrinæquc singularis admirationem protraxit. Acer quidem, veriun minimè asper corrcplor erat, neque unquam zeli fenori attemperando defuit prudentia. Piè obiit 1649 Charentoni, diœccsis parisiensis oppidulo, ubi parochi munere defungebatur. Vcronius, inter clarissimos fulci calholicæ defensores habetur, cimi ob ipsius controversiarum Methodum, limi imprimis ob fidei Regulam. in quà quidquid de fide est à meris theologorum interpretationibus prudens extrica et discernit. MONITUM. En opusculum de ttdei Reguli, primo ab eximi) viro Francisco Ycronio editum, ac a Reverendissimis DI). Walemburgicis tanto posteó in pretio habilum, ul in fidei controversiis lam exercitati, hoc sibi deligere el adoptare maluerint,"quam novum concinnare. Sané fatendum est hanc regulam eruditam admcxliim esse cl accuratam, in quà cl singulari diligcnlià rt 1057 IÌDE1 CATliOLIC/E. 103S exaclissîmà curft discernuntur ea quæ fide calholicà tenenda sunt, ab iis quæ Liniam in Ecclesià auctoritatem nondum meruerunt. EA ¡laque utere, lector benevole, el cx ¡lift disce Ecclesiæ lidem , quam conlrà hærelicos propugnare debes Disce pariter quæ sinl dogmata quæ hactenus non definivit Ecclesia. Sic hærelicis viam sternes, ni ad Ecclesia gremium redeant. Sic quoque componendis 1 iliorum Ecclesiæ dissidiis utilem impendes operam, cùm non lux prudenti» inniteris, sed Ecclesiæ fidem praedicabis, ejusque in praedicanda fide prudentiam zclumque emulaheris, sequens velus illud ac vulgare dictum : In necessariis unitas, in dubiis libertas, in amnibus charitat DE REGULA FIDET CATHOLICÆ, SEU DE FIDE CATHOLICA. ■ ■ CAPUT PRIMUM. § i. Regula /idei. Illud omne cl solum est dc fide catholica quod csl re­ velatum in verbo Dei, el propositum omnibus ab Ecclesiti calholicà, fide divina credendum. Neque referi, an illa propositio emanet ex concilio aliquo universali, cx ejus decreto et definitione; an cx sensu fidelium omnium. Complectitur hæc regula verbum Dei : nam fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. Comple­ ctitur el Ecclesiam docentem, in concilio catholico, hoc csl universali, expresse aliquid definientem, aut enunlianlem, vel ex sensu omnium lùm pastorum, timi fide lium, velu! practicó eloquentem. El quidem fidei catholi cor nomen uIrumque hoc sonai. Fides enim divina est, cre­ dere propter auctoritatem Dei revelantis; in quam solam auctoritatem tola resolvitur. Proposition! per Pastores à Christo constitutos, in concilio universali congrega­ tos, vel cx manifestato fidelium omnium sensu; ncc enim aliter fieri potest, ul talibus credendis singuli fideles astringantur. Catholicam lidem diximus, quia sæpiùs theologi inter sc, an hoc vel illud sil fide divina credendum , istis affirmantibus, illis negantibus, digla­ diantur. Quo ipso consentiunt omnes illi eliam qui fide divinà illud esse credendum dicunt, non esse fide divinà calholicà credendum, ncc proinde hœrcticos, ct ab altari seu Ecclesia? communione amovendos, qui talia fide credere respuerunt; de hàc autem fide divina quæ sil eliam catholica, loquimur in praesenti, ciim sola sil dc quft Paulus : Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem, Rom. 10; sola, quft in sinu suo Ecclesia nos contineat, cujus solius professionedeviosin complexum admittat,denique tales solum articulos proponat ipsamet in suft professione fidei, quam omnes, lùm catholici, turn reduces, corde teneant, el propalam ore pronuntient, exclusis à diclft professione doctrinis omnibus dc quibus decertent inter se theo­ logi, illis fule credendas dicentibus, aliis negantibus. Consentiunt omnes synodi, Patres, theologi in hfte re­ gula slaiuendA ; et semper habiti, cl habentur lucra­ tici ( ncc alii ) qui contrft sensum totius Ecclesiæ, seu definitionem concilii, ejus universalis aliquid sentiunt — in doctrinó salutis; propri» nimiriim electionis ju­ dicio, adversus universitatem sese elevante, con­ demnati. § 2. Declaratio Regula?. Duo debent conjunctim adesse, quò doctrina aliqua sil fidei calholicæ. Alterum, ut sil revelata ft Deo, per Prophetas, Apostolos, seu auctores canonicos. Alterum, ut sil proposita ab Ecclesià. Si utrumque adsit alicui doclrinæ, illa fide divinà calholicà est credenda; si alterum desii, seu revelatio, seu propositio Ecclesiæ, non csl fide divinà calholicà credenda. Sed secundum adesse non potest, quin primum reperiaiur ; quia cùm Christus Ecclesiæ promiserit assistenliam SpiritAs sancti, qui doceat eam ducalque in omnem veritatem; hæc nunquàm stante Dei promissione, quæ semper ob­ tinet, docet aliquid esse revelatum, quod non sil re­ velatum. Polesl tamen aliquid esse revelatum à Deo . eliam in verbo suo, obscure scilicet, quod nonditm sit propositum abEcclesià; quia revelatum quidem est in verbo divino, sed quòd interprete egeat, el necdum Ecclesia sensum verbi Dei seu scripti, seu traditi, aperuerit, sicque nonditm definierit, et proinde non­ dum proposuerit hoc, vel illud esse fide credendum. Hinc novæ sæpè faclæ sunl in conciliis, eliam univer­ salibus, definitiones; v. g.. Baptismum extra Eccle­ siam collatum esse validum, nec iterandum; de quo S. Augustinus lib. 1 contrft Crescon., cap. 52 : < Cùm inter episcopos anterioris ælalis ista quaglio < fluctuaret, cl varias haberet inter se collegarum, < salvi unitate, sententias, hoc per universam cathn< licam ( Nicænum inlelligit Concilium, can 8 ), quæ < tolo orbe diffunditur, obsonari placuit, quod leno < mus. > § 5. Deducta ex Regula declarati. Cùm nihil sil de fide calholicà , nisi revelatum per Prophetas, Apostolos, et auctores canonicos, sequi­ tur : Nihil esse de fide divinà eorum omnium qua? no­ vimus cx revelationibus factis posi tempora Apostolorum, quibusvis etiam sanctis, Ambrosio, Cypriano, seu aliis, antiquis illis aut rccentioribus, quarum myria­ des sunl in vilis sauciorum, Calharinæ Senensis, Bri- Í03T REGULA giil.r, eie., etiamsi approbate forent tales visiones à quibusdam conciliis etiam universalibus, quales aliquas ivhTOuIot in 2 Nicæno, etc. Quia ista non sunt revelata Prophetis ct Apostolis. Fides pioindè quæ haberi potevi ex iis humana est, quæ penes auctores referen­ tes tot, nutans, probabilis, certa, aut improbabilis; pro qualitate referentium, cl circumstantiis talium revelationum, plcræque vel nutant, vcl false sunl. Sed si credimus tide humana, Dioni, Suetonio cl abis prophanis historicis, cur parem saltem, vel majorem ¿ravioribus auctoribus non deferemus fidem? Sequi­ tur insuper : Nihil fide divini credi ex ullo miraculo fatto posi témpora Apostolorum in confirmationem cujustis doctrinæ, nullumqitc horum miraculorum fide di­ vini este necessario credendum ; etiamsi talia miracula referantur ab Augustino, Gregorio, ct aliis, ctiam ul visa ab ipsis, qualia pleraque referi Augustinus, lib. 22 de Civit. Dei, cap. 8, aut etsi contineantur in bullis summorum pontificum romanorum canonizalionis san­ ctorum, quorum plcnæ sunt diclæ Bulks; auletiamsi referantur in conciliis universalibus, aut etiam appro­ bentur, ut pleraque relata fuùre in 2 Nicænà synodo. Kalio eadem quæ superioris illationis; quia cùm hæc miníenla facta non sint à Prophetis el Apostolis, proinde non sunt fundamentum de quo loquimur. Horum miraculorumplcnæ sunl vitæ sanctorum; quo­ rum aliqua sunl falsò relata, alia valde nutant : prioris generis mulla sunt in vilis conscriptis à dc Voragine cl Mclapbrasle, præsertim in vilis Georgii, Ursu­ le, etc., ut bene noLal Bellarminus dc Scriptor. EcdeS' in Mclaphraste, Baronins in Martyrologio, ad cerimi festa, et alii. .Maxima pars, el fere omnia veris­ sima sunl ; cl si historiis Suetonii (idem aliquam adhi­ bemus, ncc revocamus in dubium prælia varia, cl alia facta ab eo descripta , teinerariusque censeretur, qui sine ratione hæc negaret, majoris sanò temerita­ tis arguendus foret, qui prædicta omnia miracula, relata à sanctissimis el gravissimis testibus, ctiam ea, quibus interfuerunt, referentibus, ut pleraque referi Augustinus, negaret. Fides tamen horum omnium non excedit humanam; nec cis tides catholica, tanquam fundamento innititur; nullaque doclrina tanquhm ca­ tholica creditur, cx ullo horum miraculorum. Confir­ matur nihilominus his miraculis, quiniinò revelatio­ nem aliquam contint nt. Cimi initium salus scu Evan­ gelium, accepted enarrari per Dominum, ab cis qui audierunt, in ¿os confirmala est, contestante Deo signis ct portentis, et variis virtutibus, el Spiritus sancti dist rifad ioni bus secundum suam voluntatem, Hcbr. 2, 3. El; Illi aubm profecti prodicaterunt ubique Domino cooperante, ct sermonem confirmante sequentibus signis, Vare. 16, 20. Omne ergò miraculum, verbum qiioddim Di tot : impossibili nutem est verbo ullo mentiri Demit. Ilebr. 6, 18.1 idem itaque certitudine aul proFibrillate, quà novimus miraculum, noi imus hinc d-gya; quæ notitia varia est, certa , probabilis, aut aliquandò improbabilis, pro varietate aucturum refe­ rentium, et modò visa, modò audita, qualiter referunt A»u ustinns. Gregorius et alii. Doctrina fidei , v. g., <010 Reliquias sanctorum venerandas, confirmatur certissime miraculis factis ad reliquias S. Stephani, relatis à S. Augustino, dc Civit. Dei lib. 2, cap. 8. (este ocu­ lato ; confirmatur solimi probabiliter, eodem, cl Gre­ gorio audita ab aliis narrantibus. Improbabilia sunt pleraque quæ refert Melaphrastes cl de Voragine; talia nonnisi improbabilissime citantur ad firmandam fidem. < Exstant acta Georgii (Inquit censor justus Ba< ronius in Martyr. 25 aprilis), à Mekiplirasle edita; < sed in iis displicent, quæ de Athanasio Mago ferun< tur. Vidi ea ctiam quæ Jacobus de Voragine ballet < in legend. Sanci, quæ non de mediocri indigent ca< sligationc, etc. > El Bellarminus descriptor. Eccl. anno 85o : < A Metaphrasle scriplæ sunl historiæ vilis ( Sanctorum mullis additis ex proprio ingenio. Addit < miracula plurima el maxima in eversione tcmploc rum ct idolorum, ct in occisione persecutorum, < quorum nulla csl mentio apud veteres historicos. > Sed qualemcumqiic habeant hæc miracula certitudi­ nem, nullam fidei doctrinam fundare possunt; quia non sunt revelationes facite Prophetis et Apostolis; adde, quod nec ul plurimum proponuntur ab EcdesiA uni­ versali, cui soli promissa csl assistentia Spiritùs san­ cti, ne erret. Fidem ergo solam humanam, scu assen­ sum solum humanum, merentur , ob qualitatem referentium, quæ fallibilis, et purè humana est;Iongo itaque abest, ul talis assensus sit fidei divinæ calholicæ, de quà solò loquimur. An verò assensus hi, ob revelationes privatas, extra revelationes factas Prophetis cl Apostolis contentas in verbo Dei, ct propositas ab Ecclesià universali, sint assensus supernaluralcs el divini, ct fidei divinæ, quia videntur fieri ob auctoritatem divinam revelantem, licèi non constantem per verbum Dei scriptum aul tra­ ditum, ncc per auctoritatem Ecclesiæ universalis pro­ ponentis , sed per scripta humana, cl cx propositione hominum fallibili vim referentium ; alia est quæslio pro­ blematica inter theologos , ct proindè longé à doclrinà fidei, dc quà loquimur. Probabilius censemus talem assensum non esse divinum, sed purè humanum; quia resolvitur in purè humanam auctoritatem particularem horum, vel illorum historicorum: quæ omnia sunl humana; proindè talis fides non csl theologica, cl longé longius non est catholica. Tertio sequitur : Nullam doctrinam fundatam in verbo Dei, scu Scriptura diversimode exposita à sanctis Patribus, aut docloribus nostris, esse doctrinam fidei. Idque ex duplici defectu: primó, quia non constatasse revelatam; omnis aulem actus litici debet esse certus ex revelatione; secundo, nec proponitur talis expo­ sitio, seu sensus ille Scripluræ, ab universali Ecclesia, hoc ipso quòd varié à variis exponatur. Ubi tamen Observandum, quòd (piando sancti Patres explicant varia loca Scripluræ, cl eamdem veritatem alii cx dio sacra*. Scripluræ textu eruunt, alii cx alio, ipso­ rum consensum non lanliim unanimem esse acceptan­ dum Ecclesiæ, sed ctiam ut fundatum in Scripturi’ !0il FIDEI CATHOLICÆ. licèi non ul fundatum in hoc, vcl illo particulari loco Scripluræ. Quartò sequitur : Nullam consequentiam, ccrlò licet et evidenter deductam ex propositione aliqua fidei, et aliti tridenti lumine naluræ, per formam logices evidentem , sufficientem esse fundando fidei catholicæ articulo; seu nullam doctrinam. quæ constet solum tali consequentia, esse doctrinam fidei catholicæ. Idque cx duplici ctiam defectu: primó, quia non cslrevelata, hidesaulem est ex auditu , auditus per verbum Dei ; Scriptura ncc ad­ den le : Et per consequentiam deductam evidenter ex verbo Dei. Cumque consequens contineatur lirtualitcr in præmissis, non erit doctrina nisi virtuali/er dc fide, ncutiquàm formaliter : id csl, solum ejus principium erit doclrina fldei, ex quo humanus intellectus do­ ctrinam aliquam consequentem deducet ct formabit, cui asscnlietur. Gerla quidem ct evidens erit conse­ quentia; sed humanis mullis concurrentibus, furina argumenti, propositione philosophica sæpè mixta ; ncc tamen conclusio deducitur cx illis, nisi junctis; imò illa non nisi juncta influunt ; quarè nihil sequitur cx se­ paratis. Causa igitur, qua lota, humana csl; «piam ergo longe abest, ul doctrina elicila sit dix ina! Con­ clusionem vocamus in scholis theologicam, si præmissæ sint cerlæ ; aut doctrinam aliquam problcmaticani, si aliqua sit incerta, quod sæpiùs in subselliis videre csl theologicis ; falsa, si aliqua propositio, vel argumenti forma falsa sil ; quod non tarò contingit, respectu tot placitorum , in quibus theologi digladiantur. Sed quod notandum diligentissime est, certum est varias esse sententias limi doctorum catholicorum, tum Protcslantium , an quod sic sequitur ex Scriplurà sit de fide? Catholicorum doctorum alii asserunt, Vega, Canus; alii negent, ctiam referente Daillæo. Distinguunt al i doccntquc, si ex duabus propositionibus Scripluræ deducatur consequentia, illam esse de tide, ncutiquàm si ex unà cl alia evidenti lumino nature. Alio modo distinguit Vasquez, assensum conclusionis illius quà deducilurex præmissis, non esse fldei, qui tamen me­ dio discursu, velul instrumento, aul polite propo­ nente, splendei doctrinó divinò virlualiter contentò in pnvmissis, esse assensum fldei. Sic inter nostrates certum est problcmaticum solum esse, an quod sequitur de fide, sit de fide. Consentiunt ergo omnes non esse de fide catholicà, id csl. non esse talem doctrinam cui omnes sub pœnà hærcseos teneantur assentici tan­ quam de lido; cl si quis contrarium diceret, novator ipse valdè culpandus forct novum dogma ingerens, ct oppositum sentientes damnans, in hoc ipso ipsemet temeritatis in re gravissitnà damnandus, et censurò ecclesiastic^ percellendus. Constans itaque est, doctri­ nam talem ncutiquàm esse doctrinam fidei catholicæ, de quà loquimur. Protestantium parilcr, alii negant, quod sequitur per consequentiam evidentem deductam ex Scriplurà, esse de fide :Osiander, Kemnitius, ct nobi­ liores Lutheran), ctiam referente Yedelio, in suo Ilationali Theologico. Sed Vedelius affirmat, et quidem pugnacissime ; quia lotum suum Rationale in eo solo versatur; cl post ipsum seu ex ipso Dailkeus; licet alii <042 Deformati cum I.utheranis ctCatbuHcis facían!. Verum nullum hòc dc rc verbum in ipsorum confessione ha­ betur, proindè hæc ipsa dottrina censeri nequit do­ ctrina partis Calvinistica. Adde, quòd Lulhcranos contrarium tenentes in fratres coopiàrunt : quomodò ergo doctrinam hanc, ut fundamentalem omniumconIrovcrMarum ponunt? Sanó fundamento hoc nutante, quàm infirma aut nutans debet esse eorum doclrina de controversiis omnibus! Alter defectus csl 2*, quòd proposita non sit illa doctrina Ecclesiæ universali, uti apud Catholicos constat ; quia neque invenitur in Scriplurà expressa, neque in generalibus conciliis ; cl ideó doctores hberè diversum tenent; quousque enim veritas non auctoritative proponitur, non est obligatio acceptandi eam velul divinò auctoritate revelatam. Ncc ctiam auctoritas publica, sive Protestantium in communi, sive Reformatorum, illam quætionem, quam nonnulli volunt fundamentalem, in ulla Confessione, juxtà dicta, delerminavil.Concludamus ergo, doctrinam talem non esse doctrinam fidei catholicæ. § 4. Connexa ex defectu propositionis, et quandoque si­ mul revelationis, secluduntur. Sequitur Ia Decretum Gratiam, scu ejus auctorita­ tem longé longiìis abesse, quod possit fundare articu­ lum íidci : sed nihil esse de Ade, quà continetur m illo decreto. Quod notandum contra calumnias fre­ quentes Molinæi, aliorumque, contenta in illo decreto, doctrinam esse Ecclesiæ catholicæ, ingerentium; quo materiam nos impugnandi aucupetur. Sed numquid religiosus ille tota est Ecclesia universalis? Ncc Gre­ gorius XIII, aul alius papa, multò minte concilium nilum universale Uà decretum probavit, quasi con­ tentas in illo forent totius Ecclesiæ definitiones. Imò non leves in illo lapsus facile deprehendere est in ci­ tatione falsò auctorum , ole. Quin ipsemet Gratianus, initio decreti, disi. I , cap. 2, producit Isidorum in libris Etymologiarum ; tituli ipsi, disi. 1 cap. 8, IO, ha­ bent : Quid sil jus civile; quid militare ; quid legis tribunitiæ? Numquid isla sunt doctrinæ fidei? Glossarum quàm mullæ crant ridiculæ! Proindè succisæ. Quid ergò Gregorius XIII jussit, jus canonicum expurgatum, ul fuit ipsius jussu, non imprimi sic expurgatum, et prout llomæ impressum fuit ; ncc alibi imprimi ad decen­ nium? etc. Sequitur 2e: Nulla Decretales romanorum pontificum contenta in corpore juris canonici, sive in sex libris Decretalium, sive in Clemenlinis, sive in Extra^aganlibus, nullæ Bulke posteriorum qui in sede Petri se­ derunt, sufficientes sunl [undando articulo fidei catho­ licæ; seu nulla doctrina est de fide, quæ continetur in istis Decretalibus aut diplomatibus. Probatur, quia papa quocumque modo loquens, ctiam ex calhedrà, non esi universalis Ecclesia; ergò quod ab eo propo­ nitur, non proponitur ah Ecclesià universali ; ergò non est doclrina fidei catholicæ. Addo, conclusionem hanc tam certam esse inter doctores omnes, ulsi quis con­ trarium doceret, novator ipse foret, cl ccnsurà per­ cellendus, quippe novi dogmatis inventor. Patet cx ipso Bellarmino, qui, lib. 4 de Pontifice Rom., cap. 1015 BEALA 2, ubi 1res inter Catholicos opiniones refert. < 1° Opi< nio ¿Ét, inquit, pontificem posse esse hæreticum, cl « docere hæresim, si absque generali concilio definiat, < eide facto aliquandò accidisse. Hanc opinionem sc< culi sunl aliquot Parisienses, ul Gerson ct Almain. < in libris de Potest. Eccl., ncc non Alphonsus dc Ca< siro, lib. 1, cap. 2, conlrà hæreses, cl Adrianus VI « papa, in quæslioncdcconfirmatione; qui orones non < in pontifico, sed in Ecclcsià, sive in concilio generali < lantàni, constituunt infallibilitatem judicii in rebus t fidei. 2“ Opinio esl in alio extremo, pontificem non < posse ullo modo esse hæreticum, ncc doccrc publicó « hæresim, etiamsi solus rem aliquam definiat. Ilà < Pighiiis, lib. 4 Hieran cap. 8. 5° Opinio csl quo< dammodò in medio, pontificem, sive hærelicus esse < possil sive non, non posse ullo modo definire aliquid < hæreticum àiòlà Ecclcsià credendum. Hæccsl com< munissima opinio forò omnium Catholicorum, B. < Thomæ, Cajclani, eie. Prima opinio non csl proprie < hærelica (nam adhuc videmus ab Ecclcsià tolerari, < qui illam sententiam sequuntur), tamen videtur om< ninò erronea cl hærcsi proxima. Secunda probabi< lis esl, non tamen certa. Tcrlia certissima csl, ct < asserenda. > Hæc Bellarminus, quem fuse sic cita­ vimus, quò calumnias clueremus, qua nonnulli viri traducuntur, quòd dicant : quæ definita [orent à pontifice, cliam ex cathedra, extra concilium generale, non esse fidei catholica!. El iterum illud ¡là asseritur, ul statuatur illud esse cerium ex omnium doctorum, Bellarmini cliam, elaborimisenlenlià. Constat enim cx Bellarmi­ no, primam opinionem non esse hæreliconi. Non assentimur Bellarmino dicenti, videri erroneam, cl hærcsi proximam; quanquàm hoc ipsum non nisi nutans dicit termino illo videtur. Non enim omnibus id videtur; quibus Gcrsoncm, Almaimun cl Adrianum erronea! ct hærcsi proximo opinionis insimulare temerarium potius videtur. Sed ex Bellarmino ipsomet constat, non esse definitum ab Ecclcsià, pontificem esse infallibilem, extra concilium universale, cl quæ proponeret credenda, fore fidei calholicæ. Consentiunt itaque cx ipsomet Bellar­ mino doctores omnes, doctrinam 'illam non esse fidei calholicæ; quod solum dixi, ct certissimum csl; quod non advertunt precipiti judicio calumniatores. Quam ex iis tribus primis opinionibus sequeremur, extra rem nostram fuisset, cl foret pronuntiare (libenter Lamen terti® adh.Tremus, sed absque censurò prima!) qui devios ad fidem catholicam, semota omni alia doctrinó, reducere contendimus. Non itaque dicimus, aie definita non esse dc fide, quod putant adversi, sed solùm dici­ mus c? repolimus, non esse de fide catholica, seti non es Quæ solutio applicata va­ nis decretalibus, longe illas à vi fundandi articulum fidei abducit, scilicet respondendo passim, si prema­ mur talibus, Pontificem non definivisse illa tanquàm de fide, sed solimi opinionem suam aliis declarasse, quod sine dubio insufficiens csl fmulandæ doclrinæ fidei, multò minus fundandæ fidei catholica!. Placel adhuc propius Decretales illas evolvere. Maxima carum pars versatur in regulandis officialis seu judicis in episco­ pali tribunali sedentis judiciis; varia in collatione be­ neficiorum observanda praescribunt, cx quibus officia­ les debent lites terminare. Quid hæc ad articulos fidei ? Non sunl hæc materia propria fidei. Pleraque cliam, clferè omnes, responsa sunt particularibus data, non loti Ecdesiæ, in quibus responsionibus particularibus concedunt omnes, papam posse errare, nec talia re­ sponsa, fundandædoclrinæfidei, multò minus catholica! esse sufficientia. Sed ut tot responsa decretalium scu pontificum romanorum liles multiplicant, ità respon­ sum nostrum generale multiplices sopit controversias, quas agglomerat. Adversarii modò cx Gratiano, ct modò ex Decretalibus, Bullisque pontificum, scu jure canonico, varias consarcinando, et sæpé easdem false glossantes, quæ obtrudunt nobis tanquàm doctrinam nostrae fidei catholica!, cl impugnant; compingunt indé libros suos; nostrates etiam sæpé suos bis defenden­ dis. Compendiosior via, ct regia, reducendis ad castra catholica deviis est, propalam inclamare, nihil horum esse de fide catholica; proindè nihil horum esse in pro­ fessione fidei nostra, quam subscribendam solùm re­ ducendis deviis proponimus. Sequitur 3" : Son est de fide catholica, quod dchm» FIDEI CATIIOLICÆ. 1016 10 í 5 inni foret in ullo concilio provinciali, etiam papá ci præ< re? > Adde his : < lìcere là Conciliorum (inquit benè bidente per ne, vel per legatos. Balio est, quia tale con­ < Bellarm., lib. 2 de Conciliis, cap. 17) non indigent cilium non est Ecclesia universalis; quarè quod ab co < approbatione populi, cimi ab eo non accipiant aucto* proponitur, non proponitur ab Ecclesia universali; < rila lem. Decreta vero dc moribus si non recipiantur. non est ergò de fide catholica; nisi aliunde sensus to­ < cl pontifex conniveat, tandem consuetudine abrotius Ecdesiæ constaret, sicul constat dc mullis pro­ < ganlur, quia decreta morum mutabilia sunt, cl cum nuntiatis contra Pelagium cl alios in conciliis Ragiona' < pontifex videt longo tempore ca non servari, el ta< cet, censetur ipse abrogare. At decreta de fule imriis, ul vocal Augustinus, v. g., in concilio Milevitano < mutabilia sunt, ncc possunt ullo modo abrogari, postNumidia' sub Innocenlio papà. Probatur etiam cx illo Bellarmini jam relato, referente 1res opiniones inter < caqiiàrn semel statuta sunl. Verissimum quidem Catholicos, quarum prima est: < Pontificem, inquit < est illud Augustini, Ep. ! 18 : Si quod tota per orbem < cliam ut pontificem posse esse hæreticum, cl docere i frequentai Ecclesia, hinc quin ilà faciendum sit dis< hæresim, si absque concilio gcncrali definiat, et dc < putare, insolenlissimæ insania csl. > Sed non ind¿ < facto aliquandò accidisse. Hanc opinionem secuti sunl sequitur, Ecclesiam per talem praxim proponere tan­ < aliquot Parisienses, ul Gerson, Almain, ncc non Ca- quàm credendum de fide catholicà aliquod dogma ; suf­ < siro cl Adrianus, qui omnes non in pontifice, sed in ficit praxim esse bonam, cui bonitati salis est, quòd < Ecclesia, sive in concilio gcncrali tantum consti- fundetur in opinione probabili ; bine, ut jam notatum, < luunt infallibililalem judicii de rebus fidei. > Vide jam lol praxes suas cliam universales Ecclesia mutare po­ supra dieta. Magnò tamen veneratione suscipienda test. Praxes enim sunl variabiles, nipote praecepta^ sunl, quæ à tanlæ auctoritatis decretis scu romani nullo autem modo dogmata fidei variari possunl. pontificis, scu talium conciliorum, manant. Item ea quippè veritas invariabilis est. quæ miraculis, aul prodictis revelationibus, fidis ta­ 5* < Ea (inquii benè Vasquez, torn. 2, disp, 200, men, nituntur scu confirmantur. < cap. G ) quæ tradit concilium in capitibus, esse fidem 4 ’ Non omnes praxes Ecdesiæ, etiam universalis, sunt < catholicam necessario credendam, colligitur ex fine sufficientes fundando articulo fidei calholicæ. Probatur < cujusque sessionis, antequam canones ponantur. » cx defectu 2 conditionis; quia praxes hæ non sunl pro­ El part. 3. disp. 207, cap. 3 : < Quidquid in capitibus positiones faclæ ab Ecclcsià veritatis alicujus creden< Iradilur ante canones à concilio perlinens ad doctridæ, sed rei faciend:e , regula autem praxcos bonæ, < nam, est catholica Adi'S, constat ex Trid. sess. 13, potest esse opinio probabilis, et non indubitata; unde < can. 8, in fine, immediate, post capita, cl ante cano fil cliam, ul praxes has posset mutare Ecdcsia, quip< nes, ubi dicitur : Quoniam aulem non est satis veripe quæ regulari possunt cx opinione probabili, quam • tntem dicere, nisi detegantur et refellantur errores, sequi, vel contrariam cliam probabilem, licitum est. < placuit sanctæ synodo hos canones subjungere, ut omProbatur insuper ex Vasquez, pari. 3, disp. 227, cap. < nes jam agnita catholica doctriná ( nempe illuc usque 3, ubi cum docuisset et probàssel, c Sacrificium missæ < tradilà), intdliganl quoque, quæ ab illis hæreses ca< suàpte naturò, institutione divinò scu Christi, pro < veri vitarique debeant. El sess. sex là, similiter post < non baptizatis offerri non posse, ncc unquam poiuis< capita el anle canones : Post hanc catholicam de jit< sc, sive illi Catechumeni sint, sive omninò infideles, < stificatione doctrinam, placuit sanctæ synodo hos ca< pagani, aut Judæi, tametsi publica* orationes pro cis < nones subjungere, ut omnes sciant, non solum quid < fieri possint, proui Ecclesia permiserit, objecerit< tenere et sequi, sed etiam quid vitare cl fugere de< que sibi, aliquandò id factum in Ecclcsià, sacrificium c beant. > Kalio hujus rei est quia tam in capitibus, c pro ipsis Catechumenis offerri consuevisse,» pro- quàm in canonibus, propositiones Ecdesiæ, quid cre­ bàsselquc ex libro qui dicitur : Ordo llouanus, c. 20, dendum, quid damnandum, continentur. Addìi ibidem post primam suam responsionem objectioni, addìi : Vasquez : c Quamvis interdùm Ecclesia prohibere so< Cætcriun respondere quis posset, quod allinet ad < Icat disputationem de nliquà re, quam nondùm i essentiam cl substantiam sacramentorum, Ecclesiam < tanquàm dogma fidei definivit, ul quod quis damnet, < semper eam doctrinam dictis cl factis probàssc, quæ < aul aliquo modo notcl propositionem aliquam, vd < certa el indubitata est ; al verò quod allinei ad alia < è contrariò dicat esse probabilem, lamen nunqtiàm < accidentaria, non omninò indubitatam sed probabi< hactenùs damnavit sub excommunicationis p Addendum tamen ex eodem, eâdem parte < sccves, quando nullum in Ecclcsià sacrificium of< fertur. » El pauló post : < Quid igitur mirum si nn3, dispul. 181, cap. 9 : < Aliquandò Ecclesia suam < tiquiliis Ecclesia secuta probabilem opinionem de c definitionem confirmat testimoniis, ex quibus aliqua < oblatione hujus sacrificii pro Catechumenis, prj < non efficaciter eam probant, i Subjungit nihilominus, cl henê : < l'amen quando Patres in concìlio dicunt c illis Missam celebraverit. nunc aulem nullam offer- ÍÓÍ7 REGELA < cx hoc aut illo loco, hanc nut illam veritatem Ecclc< siam collegisse et colligere, quis,obsecro, funda« mentum illud infirmum et incertum esse dicere au Ita Vasquez. Inde generaliter dicimus, co­ roni quæ continentur in capitibus, id solum et totum esse de fide, quod definitur, seu (ut loquuntur juri­ stic) solum dispositivum arresti seu contenti in capite nul canone, osi de fide; motivimi verò arresti, scu ejus probalioncs, non sunl de fide. Kalio est, quia primum solum proponitur credendum, cl proprie definitur, non autem motivimi seu probalio. Hinc plurima continen­ tur io conciliis etiam universalibus, quæ non sunt de fide, scilicet, quod in co cslobiter dictum; inulto mi­ nus, quoti in sessionibus à variis prælatis dùm sen­ tentias dicunt, prolatum; multò adhùc minus quæ à doeloribus in discussionem rei definiendæ praemittun­ tur aul allegantur. Kalio generalis csl, quia nihil eonim definitur ab Ecclesià. Quod proximum huic est, ul sil aliquid dc fide, ojMutel cx Bellar., lib. 2de Cone., cap, 17, adducere: « Concilium rem eam definivisse proprie, ut decretimi < fide catholicâ tenendum.) Hinc addit: < Non sunl < proprie hærctici qui sentiunt pontificem non esse < suprà omnia concilia, licèi dicat : Lateranense ulliI mum concilium, sub Leone X, diserte el cx professo < docuit pontificem esse suprà omnia concilia, cl re< probavit contrarium decretum editum in concilio < Basiliensi; quòd (inquit ille) concilium Lalcra.iense < rem istam non definiverit proprie, ul decretum fide < calholicà tenendum, dubium est; et ideò non sunt < proprie hærctici, qui contrarium sentiunt. > Requi­ rit quoque idem Bellarminus, cap. Il, esse definitum conciliarilcr : < Martinas V, inquit, dixit se confir< mare tantum ca decreta de fide, quæ facta erant in < concilio Constanticnsi conciliarilcr, id est, more < aliorum conciliorum, rc diligenter examinata. Con< stat aulcm hoc Decretum (scilicet Constantiensc, < sess. 4, concilium generale habere à Christo imme< dialam auctoritatem, cui omnes obedirc tenentur, < etiamsi papalis dignitatis existai) sine ullo exa< mine factum à concilio Consi mtiensi. Itaque Marli< nus cùm confirmavit decreta de fide conciliarilcr < conclusa, intelligebal lanium dc damnatione hære< sum Wiclcffi cl lluss. > 7 Idem Bellarminus, tom. lib. I, dc Clericis, cap. 28, ciim objecisset sibi capul qtmnqnàm, de censib., i ubi Bonifacios papa Vili dicit, jure humano ct di« tino liberos esse Clericos ab exactionibus; » re­ spondei, < dicendum fuisse Boiiifacium in sententi^ < Canonhtarum, cl sententiam illam suam aperuisse, < non aulcm aliquid definivisse. Nam non loquitur per < modum definientis rem controversam, sed simpli< citer ct obiter id asserit; ait enim : Cimi jure divino t uni imiw nei Clerici, > etc. Idem dicere possumus de ¡¡S omnibus, qu.e Concilia cliam universalia dicunt Uír inquit ; hæc enim quæstio ad fidem non pertinet. Similiter itaque doelrinæ, legum aut philosophia» studia spectantes, non sunl definibilesde fide. 9* Debet esse decretum universale, propositum toti Ecclesiæ. Dicimus, ait Bellarmimis, eodem, lib. 4, cap. 5, < non posse errare pontificem (scu concilium gene< raie) in iis præceptfe, quæ toti Ecclesiæ proscriban* < tur. Quia in præceplisct judiciis particularibus, non c est absurdum, pontificem (aul concilium generale) < errare. > El cap. 11, cùm sibi objecisset < Innoccn< tinnì X III, Norvegis permisisse, ul sine vino sacri< licium celebrarent, > solvit sic : < Sed facile respon« deri potest; nam non condidit ipse Decretum, qup < universa: Ecclesiæ declaravit licere, sine vino sa< criiicium offerre. > Itaque si erravit, erravit facto, non dogmate. Idem csl dc conciliis generalibus. 10” Bellarminus idem cap. 12, cùm sibi objecisset, < Slephanum papam ordinatos :i prædeçessore suo < Formoso, jussissc iteriim ordinari, proinde sensisse < sacramentum pendere ¿i virtute ministri, qui est error c in fide manifestus, > solvit sic : < Respondeo errasse < Slephanum, sed in quæstione facti, non juris, cimalo < exemplo, non falsa doctrina. > El pauló post : < Rc< s|)ondeo Slephanum non edidisse aliquod decretum, < quo decerneret ordinatos ab episcopo degradato, vel < nominalim à Formoso, tanquàm degradato, esse < iteriim ordinandos, sed solimi de facto jussissc ite< rùin eos ordinari. Quæ jussio non ex ignoranti^ aul < hæresi, sed ex odio in Formosum procedebat. > Idem palesi dici dc conciliis, si casus similis contingeret. I Io Ex eodem, ibidem cap. 5 : < Non est erroneum < dicere pontificem (scu concilium generale) posse < errare in legibus quæ non versantur in rebus nc< cessariis ad salutem, vel per se bonis aul malis; c nimirùm supei linam legem condendo, vel mimis di< scretam,clc. Atque ut rem lotam exemplis declare< mus, non potest fieri ut pnnlifex (seu potiùsconci< limn generale) erret, praecipiendo aliquod vilium, c ul usuram, vel prohibendo virtutem, ut reslitulio< nem, quia hæc sunt per se bona vel mala; ncc po< lest fieri ul erret præcipiendo aliquid contra salutem, < ul circumcisionem vel sabbatum ; vel prohibendo < aliquid necessarium ad salutem, ul Baptismum cl < Eucharistiam, licet hæc non sint per se bona aut < mala, l l autem jubeat aliquid quod non est bonum < neque malum cx se, neque contra salutem, sed ta< men est inutile, vel sub pœnà nimis gravi illud præci« pial, non est absurdum dicere, posse fieri ; qiianquàni < non est subditorum de hàc re dubitare, sed simpli< citer obedire. > 12" Ex codem, cap. 2: < Conveniunt omnes Calho< lici posse pontificem etiam ut pontificem, ct cum suo < co lu consiliariorum, vel cum generali concilio, cr« rare in controversiis facti particularibus, quæ ex < informatione, testimoniisque hominum præcipuo < pendent: > Juxta quod, cap. 11, cùm objecisset sibi FIDEI CATHOI.ICÆ. 4030 iüiO bonam, eie. linó probabile ad hoc judicium sufficit, vulgare Illud de Honorio papà relato inter liærclicos à synodo VI generali, rcspondissclqiie, corruptam fuis- jnxlà ca quæ sunl relata cx Vasqtiez; ct generaliter se synodum 17, addit : < Quòd si aliquis non possit deferendum esse plurimum, in omnibus, superiorum tiim judicio limi voluntati, cuivis cordato el prudenti < adduci, ut credat corruptam esse synodum \ I, is constai ratione ipsà naturali hoc dictante, cumprimis < accipiat alleram solutionem, quæ est Joannis Tur* verò ipsà Scriplurà sacrà, Matth. 18, 17, Ilebr. 15, < retrain., lib, 2 de Eccl., cap. 93, qui docci, Paires 17, ele. Attamen, cimi instituti nostri sit solùm de* < synodi VI, damnùsse quidem Honorium, sed ex fab v ios à fide catholica ad illam reducere, haud nobis csl « sà informatione, ac proinde in eo judicio errasse. < Quamvis enim generale concilium legitimum non in his enucleandis immorandum. Solam secretionem doelrinæ fidei à quàvis alia instituimus faciendam. < possil errare, ul neque erravit hoc VI, in dogmati* < bus fidei definiendis, tamen errare potest in quæCAPUT II. < stionibus de facto. Itaque lulo dicere possumus, hos Secretio doctrina: fidri à quàvis alia in varticu laribus < Patres deceptos cx falsis rumoribus, el non intclmateriis controversis. < leciis Honorii epistolis, immerito cum hærelicis < connumerasse Honorium. > Idem ibidem Bollarmi En regulæ generales secretionis exacte beiendæ nus addit, < Patres synodi VII, secutos esse synodum doelrinæ fidei calholicæ à lheologià schohslicà et i VI, el soliim repetivisse quod in eà legerant, proinde quàvis aliò doctrinà. Jam cx eà secernamus in singu­ < deceptos fuisse cx synodo VI, quæ vel corni pia eral, lis materiis, quid sit de fide, præsertim catholica, et quid non sii tali fide credendum ; quidquid sii, cui sit < vel per errorem Honorium damnaverat. » Idem addii in singulis materiis inter opiniones scholasticas potitis de Adriano papà : < Si dicamus acia synodi VI, esse assenlicndum, quid cliam certo moraliler tenendum, < corrupta, respondendum csl, Adnanum deceptum ( fuisse cx depravatis illis actis synodi VI. > nipote non utcumque probabile, sed tanquàm ex com­ 15 Addamus el illud cx Suario, disput. 56, de In muni doctrinà ratum, aut cui tanquàm conclusioni diligentiis, sccl. 3 : < Quamvis pontifex expresse dethcologicæ sil inhærcndum; nihil enim horum mora­ < claret in Indulgentiarum dispensatione se moveri mur, qui solummodo devium à fide calholicà ad illam < propler talem causam, quam reputat sufficientem reducere conamur; reliquis omissis, quæ miscenda « ad tantam Indulgentiam concedendam, non cssci in- non sunt, ne difficiliorem devio reddamus reditura, < fallibile, vel causam esse talem, vel (quod conso* tacere dc his prestai. Quin cl si devius petat de tali­ i quens est) lotam Indulgentiam esse validam. Quia bus, quod frequenter faciunt, sensum nostrum, satius < talis declaratio pontificis non est de doctrinà ad fiest illi respondere, Ecclesiam nihil in his quæ petit < dem pertinente, sed de quodam facto particulari, respondisse, magistram illam nos sequi, non prœire, < quod ad prudentiam spectat, in quà pontifex non nihil horum contineri in professione fidei calholicæ, < habet infallibilem assistentiam Spiritus sancti, sed cujus solius assensum cl sutacriplionem ab eo requi­ < iia his tantiim quæ ad doctrinam fidei et morum rimus, quò illum iu Ecclesiæ calholicæ membrum < spectant, juxta illud Lue. 22, 52 : Ego rogavi pro te, cooptemus : Paulum monere, non plus sapere, quam < Petre, ut non deficiat fides tua (ut nec, in dispensa* oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem, Rom. 12, 3. < lione voti), simili modo, quamvis pontifex existimet Postquam fuerit cooptatus in Ecclesiam, nos ei, si eu < aul declaret talem causam subesse, nihilominus deriosus scholasticorum fuerit, sensa varia pansu< cipi potest; quia quoad hoc prudentia el existima* ros; si nolit, nihil horum unquam dicluros, sine < lione humanà gubernatur, possclquc cliam humano quibus et sanctus, cl salvus esse polesl; inierim his < affectu moveri. » Quæ ratio probat idem pariter in non implicai animum, nc multitudine, aut varietate, concilio generali dicendum esse. Optiina sane est hæc nul subtilitate iinplicelur, obruatur; relinquat hæc Suarii regula. Ex quà etiam longe longiiis abest esse theologorum subselliis, iu quibus aliquot annos sede­ de fide, hanc vel illam excommunicationem esse vali­ re opus csl doctrinis his extra fidem enodandis. Ergò dam. Addit tamen ibidem Suarez et benô : < Nunquam ad singula descendamus ad amussim et regulam pra< tamen existimo expedire, imò nec posso absque scriptam fidei expendenda et secernenda. Deductio ha c « scandalo el imprudentia fieri, ul aliqua Indulgentia clara el evidens sufficeret cuilibet maleri.e applicata; < particularis, quam constat esse à pontifice conccsfulcimus tamen applicationem hanc, vel singula de qui­ < saín, publicó denuntietur esse nulla aul superfina : bus pronuntiabimus, non esse de fide, doctorum aliquot < quia id moraliler loquendo est inutile, ct contra re* auctoritate, ne temerarii alicui, qui quæ non nov il, facile < verenliam pontifici debitam, > etc. Similiter obedien* damnat, saltem in aliquibus materiis videamur, aut dum legibus cl præccplis, cliam sub excommunicatio­ ne quis carpat, vel aliis insusurret, aut palàm blateret. ne Iniis, cl qui non obediret, peccaret cl incurren t § I. fíe meritis gratia? el glorien. excommunicationem, licèi in iis ferendis possit errare De meritis concilium Tridentinum habet, sess. 6, pontifex eo modo quo diximus, nec sil proinde de fide, can. 52 : < Si quis dixerit hominis justificati bona openon errare; quia alia est regula fidei, quæ infallibilis < ra, ita esse dona Dei, ul non sint bona ipsius justidebet esse, et est; alia regula legum, ad quas ferendas ul obligent, hæc infallibility non requiritur ; sola suf­ • ficati merita, aul ipsum justificatum bonis operibus, < quæ ab eo per Dei gratiam el Jesu Chrisli meritum. ficit auctoritas in præcipicnte rem, quam judicat esse <051 REGULA < cujus vivum membrum est, fiunt, non veré moreri t augmentum gratiæ, vitam ælernnm, cl ipsius vite < ætcrnæ, si tamen in gratiA decesserit, consccutio El can. 26 : c Si quis dixerit, justos non de< lære bonis operibus, quæ in Deo fuerint facia, ex< pcctareet sperare ælcrnam retributionem à Deo per < ejus misericordiam, cl Jesu Christi meritum, si Renò < agendo, el divina mandata custodiendo usque ad fi< nem perseveraverint, anathema sil. > En quid ca­ vendum sub pœnà anathematis, tanquàm hærelicum. Sed ct en quid cx regulé nostrà fide catholicé sit cre­ dendum de meritis, scilicet, quia csl propositum à concilio universali omnibus credendum. Ex quo à contrario sequitur non esse de fide ca­ tholica, i* ncc dari meritimi de congruo; 2° ncc (lari dc condigno; 5* ncc merita esse cx justitia, potius quàm ex fidelitate; 4° multò miniis dari cx justiliæ rigore. Probatur Io, quia nihil horum est in concilio Tridentino, ncc in òlio concilio generali propositum. Probatur 2”, quia non omnes doctores hoc tenent, referente ipsomcl Bellarmino : e Quale sit meritum, < 1res sunt quæstiones (inquit ille lib. 5 de Justificat. < cap. 16); una, situe meritum justorum dicendum cx < condigno, an cx congruo? Altera, sime condignum < ratione promissionis tantùrn, an etiam ratione ope< ris? Tertia, niun Deus remuneret opera justorum « suprà condignum, ct impiorum citra condignum? < Quod attinet ad primam quæslioncm, Catholici om< nes agnoscunt, opera bona justorum esse meritoria < vite ætcrnæ ; sed Limen aliqui censent non esse < utendum his verbis, de condigno et congruo, sed ab< solute dicendum, opera liona justorum esse mcrilo< ria vite ætcrnæ ex gralià Dei. Ita docet Thomas < Waldensis, eie. Alii volunt opera bona justorum < esse dc condigno largo modo, ila ut hoc condignum < respectu condigni proprie sumpti, possil dici coii< gruunt. Ita docent Durandus el Gregorius, etc. Com< iiiuiih aulem sententia theologorum admittit siinpli< citer meritum de condigno. Durandi sententia, si < nihil aliud vellet, nisi merita nostra non esse cx < condegno, sive ex justifié absolute, sed tantùrn cx < bypotliesi, id esi, posità liberali Dei promissione, < non esset reprobanda. Cætcrùm videtur omninò < velle, mi rila nostra ex gralià Dei proccdcnlia, ct , < posità promissione, adhuc non esse talia, ut cx jus< titià debeatur merces, sed cx solà Dei liberalità< te. > Et cap. 17 : < Altera qnæslio sequitur, Utrum i opera bona sinl meritoria cx condigno, ratione pacti < lantàni, an ratione operis tantum, an ratione utrius• que. Non desuni qui censeant opera bona esse nic< ritoria vite ætcrnæ ex condigno ratione operis, < etiamsi nulla exstaret divina conventio. Ilà docent < Cajelanus, Solo, ele. Alii contri existimant, bona < opera ex gralià proccdcnlia non esse meritoria cx < condigno ratione operis, sed tantum ratione pacti ct < acceptationis dhinæ. Ita docent Scotiis el alii, ele. « Distat aulem hæc opinio longissime ah lucrosi l.u< Ibi ranorum; non enim Sentus censet, opera bona <05$ < non esse veré bona, sed peccata, si ad legem divi < nam examinentur, ut Lutherani censent. Sed existi < mat opera justorum esse bona veré et proprie, < sed non tàm excellentia, ut proportionem habeant < cum vité æ ternà, cl ideò acceptari (pridem à Deo ad < justam ct dignam mercedem vite ætcrnæ, sed cx < pacto et promissione, non ex operis dignitate. No< bis media sententia probabilior esse videtur, quæ (docet òpera bona jugorum meritoria esse vite c ætcrnæ, ex condigno, raiionc padi cl operis simul; < non quidem quòd sine pacto vel acceptatione non < habeat opus bonum proportionem ad vitam ælcr< nam, sed quia non tenetur Deus acceptare ad illam e mercedem opus bonum, quamvis par cl æquale mer< cedi, nisi conventio intercedat, > etc. El cap. 19 : < Postrema restat qnæslio, nùm Deus bona opera rc< muneret, cx mera liberalilate supra condignum. < Communis enim thcologoniin sententia id constanter (affirmat, ele. Contrarium docuit Vega. Probatur < breviter, Deum remunerare ultra vel supra condic gnuin, etc. Virum aulem operibus malis Deus pœ< nam reddat citra condignum, non videtur ita esse ( certum, > etc. Hæc Bellarm. et Vasqiiez 1-2, disp. 213, cap. 3. Tametsi scholastici omnes et Catholici scri­ bentes conlrà hærcticos hujus temporis, aperlé pronun­ tient, operibus justorum ¡nesse rationem meriti vite ætcrnæ; nihilominùs cùm agitur de ratione inorili sim­ pliciter aut meriti condigni vite ætcrnæ, variant inter se. Et sane B. Thom. art. I, quæst. 11 », affirmai nostri apud Deum non esse meritum simpliciter. Ratio vero il­ lius est, quia ubi non est simpliciter justitia, neque sim­ pliciter æqualitas, non potest esse meritum simpliciter; nostri nutem ad Deum non csl justitia, neque æqualitas simpliciter. Ergo neque nostri apud Deum erit meritimi simpliciter. In eàdem sententia videtur esse Durando*, ubi docet, nostris operibus in gralià factis non inesse rationem meriti simpliciter el proprie. Addit prælercà Durandus, merita nostra apud Deum non esse condi­ gna mercede gloriæ, sed eà duntaxat ratione dici me­ ritoria, qrtia Deus lege cl ordinatione suà postulat opera nostra, ni Ipsam gloriam tribuat. Affirmai, id quod redditur ex promissione, non reddi meritis con­ dignis; inter gloriam et opera meritoria justorum non esse æquahtalem condignilatis, adhuc instar illius quæ est inter semen el fructum ejus. Quocirca con­ cludit, merita justorum comparatione vite ætcrnæ, solimi esse merita congrua, tametsi dicat meritum, quod justi habent vite ætcrnæ, medium esse inVr meritum congruum cxislenlis in peccato, cl meritum simpliciter condignum, quod esi ex justitià, Cl ilà pal­ lini dici posse merilum congruum, partim meritum condignum. El disp. 21 i, cliam in titulis capitum sic habet : < Opera justorum cx se sine pacto cl acceptio« ne Dei, condigna non esse vite ætcrnæ, non pauci < Catholici docuerunt. > Cap. i : < Opera justonnn ali< quam ex se dignitatem, magnam aulem cx meritis < el gralià Christi habere, alii etiam Catholici existi( m&runt, > Cap. 2 : < Opera justonnn ex sc hahvre < totam dignitatem, rationem tamen meriti In Ipsis cx FIDEI CATHOLICÆ. 1054 1053 agnoscit id in omnibus operibus bonis, millAquc eo­ < promissione compleri, reccnüorfcs alii theologi aurum distinctione. Crcdil ergò plus quàm oporlel cre­ « bimani. > El disp. 215, quid ipse sentii promens: dere, quò sit catholicus. < Nos, inquit, qui diximus, inter Deum cl nos non Sequitur 5" non esse de fide, justum posse mereri < posse esse justitiam proprié, sed communi quòdam « ratione, non tribuimus Deo obligationem dandi pro (diis quocumque merito, ne quidem de congruo, nec conversionem peccatoris, nec aliam gratiam. Probatur < gloriam in rcmuncralionein bonorum operum cx 1% quia Tridenlinum nitriti pro aliis non meminit, ncc < jusliliA accepti, quasi ipse compensare debeat cx proinde proponit credendum; 2*, quia variani in bàc < jusliliA bona opera qua: à nobis accepit, sed dicimus re doctorum opiniones catholicorum. Certum quidem < ex solo promissionis verbo ac proindè ex solò /idc< litato debere dare vitam ælcrnam in rcmuncratioistud csl : < Gratia adoptionis, inquit bene Vasquez, < nem operum ; quarè si eam non darei (quod fieri < parte 5, disp. 4, cap. 5, quæ nunc communicatur < nequit) esset quidem infidelis, quia non servaret vec pune creatura:, suòplc naturò solum est principium < ri talem promissionis ; non tamen injustus proprie, < condigne merendi vilam ælcrnam, el incrementum < quia non faceret contra justitiam proprie; diceretur c sui ipsius habenti illam, ncc csl principium condi< nihilominus injustus, quatenus fidelitas csl justitia c gué merendi alteri primam justificationem ex mint< quædam, nempe pars potestativa justiliæ, cl ilà in< mo gradu, ncc minimum auxilium gratiæ ad Uhm; < fidelitas hæc, communicatione injustitia dici po< ob quam causam Apostoli, ncc Beala Virgo, qui lia< test. > Hæc Vasquez. Nihil ergo saprà dictorum dc < bitualcm jusliliam cl gratiam adoptionis in gradu fide, sed scholastica sunl varia placita, cl opiniones < perfecto habuerunt, non fuerunt condigne promeriti diverso», cùm doctorum catholicorum in hic re nu­ < alicui minimum auxilium gratiæ. Non alia ratio fuit, tent sensus. < nisi quia gratia habitualis solum est principium mcFacile doclrinæ fidei demeritis subscribent adversi, < rendi tale genus prandi, nempe gratiæ cl gloriæ, si hæc à fide semoveamus. Subscripsit Meslrczalius, < illudque sibi cl non aliis, quamlumvis augeatur, traci, de GratiA, conlrà pretensa merita : c semper enim manet ejusdem natura. > Proprium id < Agnoscimus, inquit, bona opera esse Deo graia, Christi est. El Suarez , disp. 48, seel. 2, refert cum < caque obtinere vitam ælcrnam; et solimi volumus, approbatione : < Meritum gratiæ aut gloriæ ilà csl < quòd cam oblineanl ex benignitate, gratia, bonitate, < personale, ut nemo possit alteri suum meritum pra< ct misericordia Dei; ct sic nomen meriti cl mcren< stare ul alteri valeat ad gloriam oblinendam, el sil < di, sensu quem in lingua latini babel. > En ergò Mc< quasi pramium illius mercedis, sed illud pretium slrczatius catholicus in dottrini fidei de meritis. < esse delici proprium personale opus, quia per illud < solum fit homo dignus vita ætenia. Hoc certissi­ SequilurS0 ncc esse dc fide, omnia bona operajustorum mum est. < Dicamus igilur, concludit bene Vasquez esse ætcrnæ vita: meritoria; sen quænam in specie opera mercantur gloriam, an opera temperantia1,spei, fidei, et alia < loco citato, gratiam adoptionis solum esse principrater c/iaritatcm. Probatur i°, quia Tridenlinum non I pium meriti ct semen gloriæ ei qui illam habcl el proponit talia opera in specie mereri, ut palei. Pro­ < incrementi sui ipsius, non autem condigné merendi batur 2°, quia in hoc ipso doctores variant, referentibus < alteri gratiæ auxilia aul justificationem. Ac proinde iisdem Bellarmino, cl aliis, Vasquez, loco citalo, disp< unam puram creaturam non potuisse pro aliis con217, cap. 1 : < Inter Scholasticos, inquii, in conlroversiA < digné et perfectè satisfacere. > Solius enim Christi < positum csl, ulriim sola charilale, cl bonis operibus id proprium est; quarè ad eum finem necessarium fuit < à charilale imperatis, an quocumque opere bono, Christi Incarnatio. Sed utrum de congruo possit aliquis < etiamsi à charilale non imperetur, justi mereantur mereri pro alio, dico, id non esse de fide. Probatur T, quia < ælcrnam vilam. Prior sententia est, quòd per sola Ì ridentinum id non proponit. Jam dixi, aliquibus theo­ < bona opera quæ procedunt ex imperio cliaritalis, logis non placere meritum ullum dici de congruo, ne « mereatur homo justus ælcrnam vitam. Quam sen- quidem pro se, multò miniis pro alio. 3* Quæ dicemus < tenliam tradiderunt Scottis, Gabriel, Durandus, etc. > dc satisfactione, istud etiam probabunt, quia satisfa­ Bellarminus ipse hanc sententiam sequitur, hb. 5 de ctio est p<‘r modum meriti; et Tridenlinum eodem Juslif. cap. 15 : < Mihi vcrò, inquit, cap. 2, semper modo loquitur dc merito el satisfactione. Si tamen < visum csl, quodlibet opus hominis justi bonum el bene inlelligalur, quid nomine meriti de congruo sb < secundum virtutem moralem, meritorium esse vilæ gnificcnt doctores, tale meritum non potest rejici nec < ætcrnæ. Hanc sententiam tradit Bonaventura, Capro alio, ne quidem à Proteslanlibus. Quia, < idem di­ < preolus, Solus. > cimus, docet bene Vasquez, part. 3, q. 94, art. 1, Quàm longe ergò absumus à deviarum communi dub. 4, meritum de congruo, quod impclratorium calumnió, Catholicos ponere perfectionem in jejuniis, opus, impclratorium meritum, quod de congruo dici cœlibalu, volis monasticis, eie., non in charilale; solet; meritum de congruo illud est, quod impetrat illud cujus csl meritum ; meritum congruum in so)A cum nec de fide sil, prima opera esse meritoria vilæ impetratione consistit. ► Ai quis ignorat, orationem ætcrnæ, nisi à charilale imperentur! cl quàm facile impetraro à Deo pro sc cl aliis multa bona, et averte­ scholasticis istis semotis, fidei nostra doclrinæ sub­ le mólta mala? In formulò ipsft precum deviorum noscribent! Mestrezatium ostendi meritum vilæ ætcnur strorum tempore peslis habetur, lune exhortandum agnoscere in operibus, lib. de Oral , ac toto illo libro REGELA !055 ío:g Iopulum precari Deum ad impetrandum miserationem; nem non favore et jusliliàalienò, tanquàm formò, sed tt cur orarent pro aliis, cl pro tot generibus hominum, justitia inbærenle; hoc enim institutum concilii spe­ lingulis diebus Dominicis publice ex formula, nisi ini- ctabat, ut contrai hærclicos ostenderet, homines justi­ vdnituros sc sperarent? en meritum de congruo. Sed ficari non estrinsecò jusliliA, ul illi dicebant, sed in­ ei «Mis constat, bonis operibus diversis, fideles bona trinsecò sibi cl inhærentc. El Stapleton dicit, non esse spiritualia el temporalia pro sc cl pro aliis obtinere à minutissime sibi discutiendum, quid sit illud propriò et precise, quo nobis in hæ rente formalitcr priniùm Deo, scu ejus misericord ià. Quod ad reliqua, probabi­ lius esse censemus opera mereri de condigno, condi- justificamur, vcl just i monemus, nempe uti inn sini ha­ bitus certarum virKiluin infini â Deo, ct fixi in nobis gnitale orte panini ex opere ipso, parliti) cx promis­ manentes; an verò non habitus infusi, sed motiones sione, ncc sola opera charitatis, sed cl reliqua ma­ tantiim animæ recta! el conlinuæ. Alias etiam quænantía ab homine justo, esse meritoria vite ælernæ. sliones, quas ibi proponit, discutere non curat; inter § 2. Dc Justificatione. quas alia similis est, utrum justitia, quà sumus forma­ Tridenlinum sic habet, sess. G, can. 11 : < Si quis liter justi, sit ipsa observado legis cx fide facta, et dixerit, homines justificari vel solA imputatione justi­ operatio virtutum, an sil novitas inliis Operans; red­ tias Christi, vel solii peccatorum remissione, exclusa dit autem rationem, quòd sint quæstioncs scholastics gratià el cbaritale, quæ in cordibus eorum per Spiri­ potius, quiim hodiè controvcrsiæ cmn hæreticis; ac tum ¿anctum diffundatur, Rom. 5, 5, atque illis in­ proinde de illis nihil in alleram partem Ecclesia olim, li iTcat, aul cliam gratiam quA justificamur, esse tan­ aul nunc demtim in concilio Tridentino definierit. > tum favorem Dei, anathema sit. > Et ran. 10 : < Si Subdit deinde : < Nam quòd unumquemque suam ju­ quis dixerit, homines sine Christi jusliliA, per quam stitiam in sc recipere sccupdiim mensuram, quæ etiam nobis inermi justificari, aut per eam ipsam formalitcr singulis inhæret propter dona infusa, Patres concilii justos esse, anathema sil. > En quid rejiciendum ut docent ; illud in quAcinnque praedictarum opinionum harcticum, et proindè quid credendum dc fide, quod sententià aliquo modo verifican potest. > Quin cl cap. etiam fusius explicatur, cap. 7, quia propositum per G, dicit idem Vasquez : c Ecclesia expresse non de­ concilium universale. claravit parvulorum justificationem, et eorum qui I nde cliam sequitur à contrario, non esse de fide : virtute sacramenti, cum solA attritione justificantur, justitiam hunc inharentem esse habitualem, scu quòd fieri per habitum, sed in universum solùm definivit, justitia nobis inhœrens, (¡uà justificamur, ut formi, sit omnem justificationem fieri per in hærcntem justitiam. > habitus aliquis. Probatur I ’, quin de hâc re nihil habet Habet tamen et recte, cap. 2 : < Communis et vera Tridenlinum, nec aliud concilium universale. Proba­ theologorum senlenliii est homines justificari, non so­ tur 2 : < In controversi^ positum csl, inquit Vasquez, lum creata justitia ipsis inhærenlc, veriim cliam hanc 1-2, disp. 205, cap. 2, utriim Ecclesia definierit, vel justitiam, cl sanctitatem esse qualitatem permanentem ad fidem catholicam pertineat, justitiam qua impii ju­ in animA, quam communilcr hahilum appellamus. > stificantur, esso qualitatem cl habitum permanentem Quin ct habet, cap. G: c Ex definitione Tridentini iu animA, an æquè bene fieri possel justificatio jxt apertA ratione colligitur panulos cl adultos, qui vir­ affectum dilectionis erga Deum el contritionis de pec­ tute sacramenti remissionem peccatorum consequun­ calo, cl omnia quæ de jusliliA nostri in Scripturâ cl tur, solo habitu, cl qualitate permanente justificari.ac conciliis, alque à Patribus dicuntur, redé constare proinde hanc sententiam ad fidem catholicam ila per­ linere, ul sine errore negari nequeat, » non tamen sino (Missent, si aliquis diceret, justitiam iiihærcntem esse hærcsi, ex nostra reguli. affectum dilectionis erga Deum et contritionem de pec­ Ex quibus palet, qui csl fructus secretionis hujus calo. In quá coniroversià Vega , et postea reccntiorcs nostrae, vix jam esse controversiam dc fide inter nos aliqui existi mànin l, jam esse ab Ecclcsià definitum ho­ cl Protestantes in hàc matcrià. Et cap. IO, generalimines justificari per qualitatem cl habitum permanen­ ter : < Secundum communem ct veram scholastu orum tem ; el ea quæ de justitià nostrà ab Ecclcsià dicuntur, sententiam, concedendus est habitus graliæ justifican­ in solam qualitatem permanentem et habitum conve­ tis in omnibus qui justificantur; licet id de fide haclenire. Probabilis lamen sententia mihi visa est, inquit, cap 5, haclomìs ab Ecclesià definitum non esse, adul­ inis non sit definitum ; concesso autem hoc habitu, tum extra sa< ramentum solo habitu justificari. > El titu­ multò melius csl tribuere ipsi justificationem cl emun­ lus ipse capitis habet : < Hactenus definitum non esse, dationem â peccato, quam artui, ut in omnibus eodem iitrmn solo habitu justificentur adulti extra sacramen­ modo justificatio fiai; siquidem in parvulis, cl in iis tum, scholasticorum auctoritate probatur. > El pauló qui virtute sacramenti justificantur, habitus graliæ post : < Expresse dicitur, definitum hactenus non esse, necessario concedendus est, ulc. G, probavimus. > Ilà justitiam nobis inh « r» ntcni babiturn esse. Ita Solus el Vasquez. Canus; alque ideò dicunt concilium Trid. sess. G, cap. < Justitia inhaerens, dicit Mcstrezatius libello de 7, dum definivit messe justificatis formalem justitiam Gralià,cap. 55, id csl renovatio animarum nosirarum ipsis intrinsecam, date operò abstinuisse à nomine ha­ in sanctitate \ irtulibus Christianis, locum tend in salute bites, nc de habitu aliquid definirei, nc proinde ejus nostrà > El png. 42: < Justitiam inhaerentem Deus definitione declaratum solum fuisse, justificari hominon ¡inculai, sed producit in nobis, < Et pag. 57 : FIDM CATHOLICÆ. 1058 <057 c Qinntìim nd spiritum novi Adam, derivatur in nos sententiæ est, F quia debitum pœnæ est debitum per­ sonale, quod per actionem vel passionem propriæ per per regenerationem, sicut corruptio habitualis Adami sona; solvendum est, cl ideò non potest per alium solvi, derivatur in nos per generationem naturalem. > Agnos­ quia non potest unus ita donare alteri actionem suam, cit ergo justitiam inliærenUm; est ergo catholicus; quiu el agnoscit esse habitualem, quod inter nos non est vel passionem, ul illius propria cfiicialur. Propter peo catum fit aliquis dignus pœnà in seipso, non in alio; adhuc de fide. El manet solimi quæsiio dc nomine. > ergò contrahit debitum persolvendum per actionem • Si sumatur terminus justificationis, inquit Molin. in v cl passionem propriæ persons» non alterius ; 2' quia Eras., pag. 49, in sensu quo adversarii nostri acci­ hoc debitum pœnæ talc est, ul contrahi non possil per piunt, pro regeneratione et sanctificatione; falsum est opus alienum, sed per proprium ; ergo cliam è contra­ nos dicere solam lidem justificare, nam Christianus rio solulio hujus debiti non poteri fieri per alienum regeneratur per omnes virtutes Christianas. > En ergo etiam Molinæus catholicus. En hallucinationem cau­ opus, sed per proprium. 5’ Aliunde vero omnia quæ adduci soient ex Scripturâ, ad summum probant fi­ sam dissidii, en secretionem nostram, causam con­ deles posse sc mutuò juvare orando cl impetrando. At­ cordia*. ipie ex hàc sententia inferior, etiamsi imus justus pro § 3. De satisfactione. alio oflcral opera sua satisfactoria, ul illi obtineat re­ missionem pœnæ temporalis, cl de facto illam impe­ <“ < Si quis dixerit, inquit Concil. Trident, sess. 14» tret, nihilominus æquè satisfacere per illa pro pecca­ can 15, pro peccatis quoad pœnam temporalem, mi­ ns propriis, quia non se privai fructu propriæ satisfa­ nime Deo per Christi merita satisfieri pernis ab eo in­ ctionis; cùm enim per pœnam pro alio non solvat, flictis, el patienter toleratis, vel à sacerdote injunctis, consequens est, ut pro sc solvat. Sicut justus, quando sed neque sponte susceptis, ul jejuniis, orationibus, orat pro alio, aut bene operatur, ul alter impetret eleemosynis, vel aliis etiam pietatis operibus, ana­ auxilium gratia?, vel aliud bonum, non miniis meretur thema sit. > Et cati. 14: < Si quis dixerit satisfactiones, sibi de condigno vitam a* ternam, quàm si nihil alteri quibus pernitentes per Christum Jesum ¡leccala redi­ mereretur de congruo; ila ergò, quamvis alteri impe­ munt, non esse cultus Dei, sed traditiones hominum, tret de congruo remissionem pœnæ, nihilominus pro doctrinam de gratia el verum Dei cultum, atque ipsum se æqualiler satisfacit de condigno, ac si nihil alteri beneficium mortis Christi obscurantes, anathema sil. > impetraret. > En quod damnant sub anathemate. Tribus his generaliter elucidandis cl comprobandis, 2 En proinde doctrina fide caiholicà tenenda, quia adde duo singularia m hàc malerià. Primum cx Vas­ proponitur à concilio universali. Sed à contrario sensu quez, pari. 5, de Pu nit, q. 94, art. 1, dub. 4, à pœnà sequitur 1 non esse de fide, sicut de meritis dictum est, peccatis debiti posi culpam dimissam, non liberamur an satisfactiones sint de congruo vel de condigno, an ex nisi per satisfactionem, non per salispassionem, ct dignitate solò operis, an ex promissione, an cx utroque, illa habet apud Deum rationem meriti. Inde inferi: nn ex justitia, vel diam ejus rigore, an ex sola fidelitate Deus postulat satisfactionem, ut pernam condonet ; lare Dei! Probatur 1”, quia Tridenlinum nihil de his ha­ autem cùm sit per modum meriti, nunquam habet effe­ bet; 2 , quia variani doctores. Ledesma el Durandus ctum nisi sit in homine justo; seu homo existons in docent homines satisfacere pro pattuì cx benevolentia />< i peccato mortali, non potest satisfacere pro tali pœuâ; acceptantis illam satisfactionem, referente Vasquez, p. 5, quart hæc opera extra charitalem facta non sunt meri­ q. 94, art. 1, dub. 5. toria, ncc satisfactoria. Secundum esi ex Suario, loco 5 ’ Nec hanc fieri per opera, nisi per opera charitatis, suprà citalo, disp, 48, sect. 2 : < In hujusmodi præaul jejuniis quidem, orationibus, eleemosynis, etc., sed niiis, inquit, vel jiœnis laxandis, nihil ¡lolesl ex sola diimmodò à cbaritatc sint imperata. Probatur I quia rei naturò desumi, sed necessaria est supremi legisla­ Tridenlinum nihil de hoc habet, sive canone allato, toris institutio, qui potuit unam lanlùm pœnam pur­ sive alio. 2 Quia nutant opiniones doctorum. Ilenrigatorii precisò ac delinite pro peccato remisso præcusstgnificat imperium charitatis esse necessarium, referi scribcrc, el tune nullus posscl in hàc vità pro tali Suarez, de Pœnil. disp. 57, seel. 5. pana, etiam per propria opera, satisfacere; tamen 4° Non etì de fide, justum pusse satisfacere pro alio. Probatur I , quia Tridenlinum id non proponit sen do­ etiam potuit non ita definite pœnam taxarc, sed quasi allcrnathe vel talem purgatorii ¡>œnam vel aliam con­ l’d. 2* Suarez, disp. í8, sect. 2, cujus titulus est : Virimi unus possit alteri suffragari pro illo satisfaciendo, dignam et moraliler æquivalcntcm hujus vilæ, atque ita de facto facit ex virtute quam justi habent ad sa­ scu pœnam illi debitam persolvendo : < Sententia, inquit, quorumdam modernorum theologorum est, non tisfaciendum pro suis peccatis. Ita ergò nunc dicimus posse unum fidelem alteri suffragium ferro pro illo sa­ potuisse Deum disjunctionem illam il;i extendere, ut tisfaciendo, ct solvendo pœnam debitam, sed solimi debeat homo tantam pœnam in purgatorio sustinere, impetrando ac merendo de congruo, ut Deus remittat vel in hòc vità pro illà satisfacere, aut per se, aul per amicos suos, interveniente ex parte satisfacientis vo­ talem pœnam, sive immedialè gratis illam condonando propter orationes alterius, sive dando aliquod auxilium, luntaria oblatione suæ ¡xmalilalis pro alio; et quantum est ex parte divinæ legis sufficienter illi satisfit. > Hæc propter easdem orationes, quò bene operetur ad ejus­ modi remissionem oblinendam. Fundamentum hujus Suarez generaliter dc satisfactione. Qui licci addatile REGELA fftS9 <060 primi illa sententia relatà : liane sententiam censeo vocant, satisfactionem sanctorum (nec proinde, ul di­ esse falsam, el valde noram in theologia, ideòqne omnino cetur poslea, Indulgentias, quæ dantur vivis seu de­ vitandam in maferiii adeò gravi; non audet tamen dicere, fundis) dari per distributionem hujus thesauri. Proba­ esse contrit fidem : multò miniis con/rá fidem catholicam, tur, quia non est de fide, ul ostensum est, unum posso Imò ingenue fatetur : Hujusmodi fuisse divinam institu­ satisfacere pro alio, quia non habetur in concilio, tionem (quòd unus pro alio satisfaciat) non possumus in quo ncc habetur hujus thesauri mentio, ncc in ratione ostendere, cùm hoc pendent ex divina voluntate, alio concilio universali ; non esl ergò propositum ab nec etiam habemus testimonium Scripluræ, quo id suffi­ Ecclesia credendum fide. Verum quidem est, Cle­ cienter convincamus; nam quæ saprà adduximus, de in­ mentem VI, in Extravaganti Cnigenitus, de Pœn. cl tercessione per modum impetrationis, el meriti de con­ Rem. dicere : < Ad thesauri infiniti, ex sanguine cl gruo, possent in rigore declarari. Quin et probabiliter meritorum Christi cumulum B. Dei genitricis, omniumdictae sen lentia? statuendo^ sufficere videtur auctoritas que electorum à primo jusio usque ad ultimum merita Theologorum illorum modernorum quos allegat idem, adminiculum praslare noscuntur. De cujus consum­ sect. 3. < Difficultas est, an hæc satisfactio unius pro ptione seu minutione non est aliqualenùs formidan­ alio, ità sit de justitiâ, cl dc condigno, sicut pro seipso. dum, tam propter infinita Christi merita, quàm pro eo Prima sententia csl, hanc satisfactionem non esse quòd quantò plu res ex ipsius applicatione trahuntur de condigno cx justitiâ, sed ex liberà acceptatione ad justitiam, tanto magis accrescit ipsorum cumulus ipsius Dei; quæ potestetiam fundari in aliquà congrui­ meritorum. > Sed Io non csl ibi mentio satisfactionis tà (c ex pario efferentis satisfactionem suam ; non ta­ sauciorum, de quà scià loquimur. 2° Id solùm obiter men propterea acceptatio crii infallibilis, etiamsi à dictum in Extravagant. 5* Quæ cliam scripta est ar­ justo el pro justo offeratur.» Ita Medina cl Corduba, 1 ’ chiepiscopo Terraconensi, non universæ Ecclesiæ. Quia mmquàrn tenetur judex satisfactionem per alium 4’ Denique papa non est concilium generale. Non ita­ acceptare, etiamsi alias fortasse æqualis sil; sed jus que sufficit fundando articulo fidei calholicæ. Suarez, habet puniendi ipsammcl personam. 2" Quia ncc Scri­ disp. 51, quæ csl de islo thesauro, sect. 2 : < Ex theo­ pturà sacra, nec traditione constat, cam legem seu logis, inquit, prælcr Maironcm, Durandus ausus est promissionem factam esse, scilicet acceptandi satisfa­ negare thesaurum Ecclesiæ, ut constantem ex meri­ ctionem pro alio. 3’ Quia sicut mereri, ita cl satisfa­ tis vel satisfactionibus aliorum, prælcr Christum. Afcere de condigno pro alio, censetur esse proprium fcrlquc duas rationes; prima esl eadem cum ratione Christi Domini. Matronis. Quia opera justorum sunl condigne remu­ 5* Longius cliam abest à doctrina cl certitudine fidei, nerata in animabas eorum. Secunda, si quæ merita viventem posse satisfacere pro mortuis, nisi orando, el sanctorum reponerentur in thesauro Ecclesiæ, maxime per modum suffragii. Palet, quia non habetur in Triilla, quæ sanctis superflua sunl; nam quæsunl ipsis dentino, aul alio concilio universali. 2* Quia variani necessaria, aliis non applicantur; sed nulla sunt me­ in hàc parle doctorum senlcnliæ prime : < Sententia, rita ipsis superflua, quia omnia sunl eis utilia el effi­ inquii Suarez, sect. 6, csl, satisfactionem pro anima­ cacia ad aliquod pramiuni, quia nullum est vel mini­ bus purgatorii solùm esse cx miscricordià. Ità tenent mum opus apud Deum, quod carcat mercede suà; Cajctanus, Canus, Solo, eie. Idem à fortiori tenent ergo milla superflua sanclnrum inorila, quæ in the­ Medina cl Corduba , cùm idem dicant de satisfa­ sauro reponantur. > Et infra: < Dixerunt aliqui, ut sa­ ctione unius viventis pro alio. Propria el unica ratio prà vidimus, agendo de suffragiis, hæc opera, cliam esse debet, quia de hoc nulla cxslal promissio, aut quoad vim satisfaciendi, ¡là esse propria ipsius justi pactum divinum, cujus signum esse polcsl, quia Ec­ operantis seu patientis, ut nullus justus prælcr Chri­ clesia cl sancti orant Deum, ul acceptet hæc suffragia stum possit alteri donare illa sub hàc ratione, seu pro pro defunctis ; ergò signum esi, non esse opus justiliæ, alio solvere, aul satisfacere; juxtà (piam opinionem sed misericordis. Item colligi potest ex eo, quòd ani- consequenter dicendum est, thesaurum Ecclesiæ non luæ in purgatorio existentes jam sunt extra lorum ec­ constare ex satisfactionibus sanctorum, neque cx illis clesiasticum, el perlinent tantum ad forum Dei. Cairn applicare aliquid per Indulgentias ad solutionem tem­ ergò cliam inter viventes incertum sil, an tale pactum poralium reatuum. < In quo mullùm accedit illa sententia vel promissio intercedat, verisimilius csl respectu ad Durandi sensum; differre tamen potest ab illo, di­ defunctorum nullum esse; maxime, cùm nullo suffi­ cendo merita Sanctorum, quaternis habent vim impecienti testimonio, cl ratione ostendi possit. > El in­ Irandi aliquid, merendo etiam illud dc congruo aliis, fra *. < Ob hanc causam tam de nostris satisfactionibus, sub ralinne manere reposita in thesauro Ecclesiæ. Nam quàmde Indulgentiis Ecdesiæ solet dici, prodesse sub eàdein dici possunt superabundantia seu superflua, animabus purgatorii per modum suffragii, per quam quia sufficientia sunl ad impetrandum ct oblinendum locutionem aliqui putant excludi infallibilem appli­ à Deo, ex prædielà ratione meriti plura beneficia, cationem ad acceptationem ex justitiâ. » El pauló quàm dc facto Deus propter ill.v contulerit justis seu posi : < Si est infallibile, necesse esl ul intercédai di­ Ecclesiæ. Quod videtur satis ad salvanda verba ponti­ vina lex cl promissio, quia in nullo alio potest illa in­ ficum. Nam Clemens VI, in Extravaganti citata : Not fallibilius fundari. > de satisfactione, sed de meritis loquimur. Ità Suarez. 0’ Sequitur ncc esse de fide, thesaurum Ecclesiæ, ut Quæ sufficiunt finnnndæ nostra illationi, scilicet, the- 1062 EIDEI GATHOLIC.E 1061 bet, ncc aliud, de Indulgentiis. Professio quidem nos­ taurum illum constantem satisfactionibus sanctorum, tra, ex Tridentino excerpta : < Indulgentiarum pote­ non esse de fide, cimi varient in ejus assertione doctores. statem à Christo in Ecclesiâ relidam fuisse, illarumqnc Elsi illo solimi inlclligalur quod actiones sanctorum usum Christiano populo maxime salutarem esse affir­ in hòc vité, vim habeant iinjietrandi à Deo aliquid mo. > Tridcnlinum, sess. 25, decret. de Indulgentiis: etiam post mortem, cl sub câ ratione manerent in the­ < Cùm potestas conferendi Indulgentias à Christo Ec­ sauro Ecclesiæ, nequaquam devii ihcsaumm Ecclesiæ, negant, tàm clarum in Scripturà, Gen. 26, 24: Ego clesiæ concessa sil, atque hujus modi potestate, disum Deus Abraham Patris tui, benedicam (ibi et multi­ vinitiis sibi tradita, antiquissimis etiam temporibus plicabo semen tuum propter sen um meum Abraham. Et illa usa fuerit, sacrosancta synodus Indulgentiarum Psal. 151,10 : Propter David servum tuum non avertas usum cliristiano populo maxime salutarem, ct sacro­ rum conciliorum auctoritate probatum, in Ecclesiâ [aciem Christi tui, id csl, ul habet Glossa Genevensis : relinendum esse ducet, cl præcipît, cosque anathemate noli contemnere vel rejicere preces, quas rex Salomon damnat, qui aut inutiles esse asserunt, vel eas conce­ in generali facit pro omni populo. En thesaurum Ec­ clesiæ explicatum, ut audivimus, ab aliquot theolo­ dendi in Ecclesia potestatem esse negant; in his ta­ gis, agnitum à Protestanlibus nostris. Quam vim im­ men concedendis moderationem, juxlà veterem et petrandi, sæpè nostri meritum de congruo vocant. Aliis approbatam in Ecclesia consuetudinem, adhiberi cupit, ne nimié facilitate ecclesiastica disciplina enervetur. non placet nomen meriti dc congruo ne quidem pro se, multò minus pro aliis. Audivimus etiam Meslrezatium Abusus vcrò qui in his irrepserunt, cl quorum occa­ sione insigne hoc Indulgentiarum nomen ab hærclicis adminiculen) merita proposita ut suprà. In quo ergò, secretione illa exacta doctrinæ fidei nostre ab aliis do­ blasphematur, emendatos et correrlos cupiens, pre­ ctrinis facti, manet dissidium, seu dc meritis, seu de senti decreto generaliter statuit, pravos quæslus salisfactioney seu pro ce, sen pro alio, per modum im­ omnes pro his consequendis, unde plurima in Chri­ petrationis, ul 'moratione, seu dc thesauro Ecclesiæ? stiano populo abusuum causa fluxit, omninò abolendos Quantas adversariorum hallucinatio circa doctrinam esse. Cæleros vcrò, qui cx superstitione, ignoraniiù, fidei nostre excivit dissensiones? Quot cx hallucina­ irreverentià,aut aliunde quomodocumque profluxerunt, tione illà implent libros? Siquæris, quæ nobis proba­ cùm ob multiplices locorum cl provinciarum, apud bilior videatur doctrina de bis quatuor articulis seu quas hi committuntur, corruptelas, commode nequeant deductionibus, resp., eadem quæ de meritis : eo­ specialiter prohiberi ; mandat omnibus episcopis, ul dem siquidem modo de meritis cl de satisfactione diligenter quisque hujusmodi abusus Ecclesiæ suæ Tridcnlinum suprà allatum loquitur, cl similis mi­ corrigat, cosque in primé synodo provinciali referat, ul aliorum quoque episcoporum senlentiâ cogniti, sta* litat ratio. Quare censemus probabilius Io, satisfa­ tim ad summum romanum pontificem referantur, ctiones esse dc condigno, condignilatc orta partim cx naliiré operis, partim ab acceptatione divina. 2’ Non cujus auctoritate cl prudentia, quod universis Eccle­ sola opera cbarilalis clicilivc vel hnpelralive, sed alia siis expediet, statuatur : ul ilà sanctarum Indulgentia* etiam aliarum virtutum, maxime poenalia, esse satis­ rum munus piè, sanelè, ct incorruplè omnibus fideli­ factoria. 3" Posse fideles sibi invicem suffragium ferre, bus dispensetur. > llæc, nec plura Concilium. Undè diim unus pro alio solvit pœnam temporalem pro pec­ sequitur ul hæc fide calholicà sunl credenda, quia proposita à concilio universali ; ita ncc plura, quia catis remissis debitam satisfactionis nomine in pro­ prietate , et rigore sumpto; quod non est solùm impe­ ncc plura proposila à concilio hoc universali, ncc ab alio œcumenico. trare gratuitam remissionem pœnæ, sed cl debitum solvere; non csl itaque solùm per modum impetra­ Itaque de fide est, potestatem esse in Ecclesia conce­ tionis. Addo, quòd fideles hoc modo satisfaciunt, lùm dendi Indulgentias dh initiis sibi traditam; quia sequitur jiro vivis, lùm pro defunctis; cl utramque satisfactio­ ex regulé fidei. nem infallibililer prodesse iis pro quibus offeruntur, E contrario sequitur : Non ruede fide catholica in sive viventibus in hoc mundo, sive in purgatorio exiusu seu concessione Indulgcntiiv prout de facto fit, re­ slcnlibus, cl secundum lotum harum satisfactionum mitti pamas temporales debitas post peccatum remissum valorem. 4° Undè dicendum etiam esse in Ecclesiâ in [oro Dei, sive in Purgatorio, sive in hác vitii; aut Christi thesaurum, non solimi el quidem præcipuê etiam Ecclesiam habere voluntatem, cimi concedit Indul­ gentias, has pienas ralaxandi, et de facto illas relaxari. constantem ex Christi meritis cl satisfactione, quo Probatur T, quia hoc non proponitur à Tridentino. El sensu lliesauro sumpto, fide is constat, sed etiam ex sanctorum lùm meritis, liun satisfactione proprie sane, cùm quæstio sil dc facio, seu quid velit Ecclesia relaxare, quomodò posset esse de fide? 2" probatur, suniptà, pro aliis, ut dicium suprà. Quæ omnia fuse quia variæ sunl doctorum hàc de re sententiæ, rclalæ Suarez, disp 48, sect. 2, 3, 5, G, el disp. 51, sect. 1 à Suario cl aliis. < Quidam catholici, inquit, disp. 49, ct 2, quo lectorem amandamus; cùm nostri sii solimi sect. I, dixerunt, per indulgentias non remitti leatum instituti, quæ sint de fide calholicà credenda propo­ pœnæ apud Deum, sed solùm tolli obligationem excnere, cl ab aliis quibusvis secernere; quod pnvslitum quendi canonicas pœnas, seu injunctas per Ecclesiam. numeris praecedentibus. Quod docuit Cajclanus; sed ille non loquitur dc pote­ § 4. De Indulgentiis. Professio nostra cl concilium Tridcnlinum hæc ha­ state, sed de actu. Est (referi idem disp. 50, sect. 3, (WS REGELA ioni Jc Indulgent.) diversiUK opinionnm. Quidam cnim impium esset dicere, quod Ecclesia quid vané facen !. senserunt, p< t indulgentias qn.rdo facto conceduntur, Sed quidam docent, quod non valent ad absolvendum non remitti reatum pœnæ apud Deum, sed solam obli­ à reatu pœnæ, quam quis in purgatorio sccimdimi jugationem cxcqacndi sammentalem pœnilentinm. dicium Dei meretur, sed valent ad absolvendum ab pine opinio antiqua fuit ; cam cnim referunt I). Tho- obligatione, quà sacerdos obligavit pœnitôntcm ad jurnam aliquam, vel ad (piam cliam obligatur cx ims et Bonaventura, et insinuat Albertus, definiens ndalgenliam, remissionem esse do pœnitentiis in­ canonum statutis» Sed hæc opinio non videtur vera, quia, etc. > Ilà D. Thomas, referens, ncc arguens unctis; fundamCiilum est, quòd in jure sæpè dicun­ ha rescos hanc opinionem. 3 ’ Probatur, quia ncc Sua­ tur dari Indulgenti r, de ptrnilentiis injunctis, ut patet rez, disp. 49, sect. I, ct disp. fJO, sect. 2, ncc quivis cx c. ciim cx eo, dc po*nit. et remiss, et cx c. Humana, alius quidquam affert, quo sufficienter probet esse dc eodem tit. in G, etev Clcm. unie, dercliq. ct ven rat. fide, præserlhn catholica, si bene qu.æ profert expen­ sam torum. I a quo loco intelligcre licet generalem for­ dantur ad regulam fidei, ct ad ca qua» cx illa supra mam concedendi Indulgentias, esse de pamitentiis injun­ deduximus. 4’ Ostenditur positive cx ipso concilio. cti* ; ideòquolicòl indulgentia! concedantur simpliciter, Nam non agnoscit Concilium potestatem conferendi cl aliud non exprimatur, inlelligcndas esse secundum Indulgentias in Ecclesià, nisi eam, qua antiquissimis juris formam, atque adeò dc ptrnitcntiis injunctis; eò xrl maxime quòd pontifices sæpê concedunt Indulgen­ temporibus illa usa fuit, scilicet in concilio Ancyrano, cap. 2, 5, 9, 21, 22; Neoe.Ts.ir. cap. 3; Nicaeno tias sub hòc formò : Concedimus annos, vel 40 dies, aut tot quadragenas Indulgentia:; qu:e numeratio manifeste cap. I, 12, Carthng. IV, cap. 75; Agalli, cap. fifi. fit juxta canones pamitentiales, taxantes hoc modo pay Al ipsrmel Suarez, disp. 40, sect. .5 : c Cùm Tridenti­ num, inquit, habet, lume usum sacrorum conciliorum nltejilias peccatis imponendas. Tandem confirmari auctoritaU! fttisSe approbatum, ad hoc citari solent potest llæc sententia, ex iis, quæ supra adduximus, concilium Nîcæn. can. 11, Carthng. IV, can. 65, Neo de antiquo usu Ecclesi e in indulgcndis pœnitentiis, cœs. cap. 3, Agalli, cap. GO, Lnodic. cap. I ct 2. Sed niminìm ex co non posse colligi, per illas remissiones, in bis solimi legimus, semper licuisse episcopis, ex solitas fuisse remitti poenas cliam in foro Dei. Sed Usos Indiligentiarum postea extensus est ad pœnilcn- Canonicis pœnitentiis publicis, qua» pro diversis eriminibus imponi solebant, aliquid peccatoribus ct p i'tbs injunctas etiam in foro sacramentali sub eadem nitenlibus remittere, si eorum vita cl laudabilis con. ratione, ct ad similem effectum introductus csl, cl versio id mereri videretur. Quod autem illa remissio ille esi «pii nunc dural in Indulgentiis concedendis : se extenderet usque ad ablationem vel diminulionom ergò etiam nunc per Indulgentias nihil aliud relaxatur, reatùs pernæ apud Deum, cx illis conciliis non satis nisi pimi leu li.e injuncte. > Ita Snare/.. Quorum au­ colligitur. Idcòcpie non potest cx illis sumi argumen­ ctorum relatorum auctoritas cl rationes cliam probant tum cfTIcnx, sed ad summum conjectura quædnm. seu sententiam illam esse probabilem. Ex quà fucilò In­ probabilis ration simili, fundata in potestate clavium > dulgentias hoc modo explicatas admittunt Protestan­ El paulo post, adductis testimoniis Cypriani, BaiUii, tes; ciim nihil sit aliud, quàm relaxatio ('.anonimi an­ Grcgorii Nisseni, et diversorum conciliorum : < Becle tiquorum pœnitcnlialium,quosipsimel non obsonant. convincitur, inquit, testimoniis adductis, fuisse anti­ Adde, quòd el s:cpèsvpiùs pamas, quas in il ig it Corm n quum morem in primilivA Ecclesià remittendi ali­ disciplina, variis ex causis relaxent. Junge, quòd quando hujusmodi preñas (lege ccclesiaslicA taxatas) censeant, quotiescumque ab eorum ministris remit­ xel condonando illas, postquòm imposita» fuerunt, vel tuntur percuta, ministros, ul utamur verbis Molimei in aliquandò etiam condonando delicta in extero eccle­ Erasm., ir 20, remittere peccata, nullà remanente siastico foro, nullniu vel leniorem pa nam imponendo; pò nò luenda noe in purgatorio, nec in hàc vità. Dant difilcilc aiilein videtur explicare, quomodo cx illo < rgò Indulgentias et plenissimas, el singulis fere die­ modo remissionis satis probari possit, tunc consue­ bus, quibus conveniunt in templis. tum usum Indulgentiarum, prout nunc illum probare Sequitur 2 ne quidem esse de fide, loquendo de pa­ intendimus. Nam licèi hujusmodi peccatores hanc ve­ usiate, esse tri Ecclesià potestatem concedendi Indulgen­ niam à prvlalis Ecclesiæ acciperent, ut sine tali, vel tias, per quas remittuntur fidelibus pœnæ pro peccatis tali canonicA [WnitcntiA admitterentur ad pacem el remissis debita* apud Deum, sive in hàc vili, sive in communionem cum aliis fidelibus, vel ul liberaren­ purgatorio; seu non est dc fule catholica, posse Eccle­ tur ab onere exhibendi talem pernitentium publicam, siam talem Indulgentiam concedere, ni per cam remittat nihilominus hæc remissio vel condonatio, precisò reatum pama* temporalis apud bcum, immediati, ac per se, prr solam relaxationem scu condonationem ipsius sumpta, nihil ab eis auferebat de reatu pœnn» pro lali peccato debita? apud Deum; quia pr.elatus Ecclesia» p Hæc Sua­ rez, Ex cujus admissione, jmiclà cum minore ex Tri­ dentino accepté, induco conclusionem. 5" Rotandum d ligenlissimè, non defuisse doctissimos theologos in concilio, qui probe nossenl, quòd talia agitabantur in scholis; sciebant etiam quòd Proleslaiitesde hàc remis­ sione coram Deo litem precipue intentabant indulgen­ tiis. Ergò concilii reticentia de hàc re, non est mini­ mum argumentum positivum, quo probatur concilium consuisse non esse de tide talem potestatem in Ecclesià conferendi Indulgentias, quæ forent Remissiones p&nce temporalis coràm Deo, debita? seu in purgatorio, seu in hàc vitti. 6* Ncc Bellarminus, tractans de liàc difficultate, lib. I de Indulg. cap. 7, prop. relatà diclà opinione, damnat eam hærcsis, sed solimi dicil : Et quidem ad­ versas Catholicos in hàc re miniis recti sentientes, probatur, > eie. Noe ipsemet Suarez, locis citatis eamdein damnat hæreseos. Denique noe ullum ductorem cam sic damnantem legimus; ergi) non est de fide calholicà, de quà solò loquimur» 7* Ncc praxis præsens Indulgen­ tiarum, aul sensus fidelium ex eà pravi manans, euncil id, quod quæritur, esse dc fide, timi quia non omnes praxes Ecclesia etiam universalis sunt sufficientes fun­ dando articulo fidei catholica: : probabilem opinionem aliquando in praxi secuta Ecclesia aliquid facit, tametsi non tanquàm certum dogma fidei declaret, ut fusé supra probavit Vasqucz; cl ne quidem constat, quòd Ecclesia habent voluntatem remittendi has panas, cimi conce­ dii Indulgentias. Qnomodò ergò cx praxi constarci, esse de tide hanc potestatem, de quà quærimusî Solisi Tibinius tamen iis, quæ addii S. Tintinas loco citato supplementi, relaté prædictà opinione. < Sed hæc opinio non videtur ver i, 1 quia est expresse con­ tri privilegium Pcirodalum,cui dictum est, Mallh. 16, 19, ulquod in terrà remitiere!, in cado remitteretur ; imdè remissio, quæ valet quantum ad furimi Ecc lesia', va­ let iqinni quantum nd forum Dei. El prælcreà Ecclesia hu­ jusmodi Indulgentias faciens magis damnificaret, quam «adjuvaret, quia remitteret ad majores pumas, scilicet purgatorii, absolvendo à pœnitentiis injunctis. Et ideò aliter dicendum, quòd valent et quantum ad forum Ec­ clesia*, el quantum ad judicium Dei, et remissionem pœnæ residuæ post contritionem el confessionem, sivo BiiinjiiiK ta, sive non, • etc. Vide probationes hujus pole tu. i lOOG statis in EccIcMÒfusissiméa pud Suarium. t. 4,dfep. 18, sect. 1 cl 2, petitas prasertim ex usu presenti, ct plu­ rium reirò seculorum, pontificum romanonim Bullis ¡dnribus, quas refert, concedentium Indulgentias, per quas remittantur fidelibus pœnæ pro peccatis remissis debibe apud Deum ; quas probationes concedimus cur bonas. Sed non placet, quod habet ibidem Suarez, sed. illa I, hanc doctrinam esse de fide, Ncc hxc praxis, ut jam diximus el iterum dicimus contra Sua­ rium, sufficit ad fundandum hanc doctrinam esse de fide. Sicut ncc praxis similis suffii it ad statuendum, satisfactiones pro aliis, aut thesaurum Ecclesia?, constan­ tem cx satisfactionibus aut meritis sane torum e&sedc fide, quæ duo etiam supra negavimus esse de fide, maximo de fide cathulicà, de quà solé loquimur» Imo sola pro­ babilitas opinionis sufficit reel® et prudenti praxi stalucndæ in Ecclesia, ut stiprJi doctó probaxil Vasqucz, ut in variis materiis, ita cl in felis tribus siiíiicerc possel, satisfactionis pro aliis, distributionis thesauri, ri Indulgentiarum pro vicis, ul ct, pro defunctis, de quo in sequelà tertià mox; cl certum est sufficere pro mullis Indulgentiis in particulari, ob causas non il i graves datas, ut dicetur in sequelà quarlà. In quibus etiam elargiendis pontificem pnidenler, cl proind bi ne operari, pro certo est habendum. Sequitur 5 longius abesse ab objecto fulci catho­ lica*, sen non esse de fide, Ecclesiam posse concedere defunctis, qua: sil vera Indulgentia, id <•»/, remissio pirmv ; multo miniis de fide est, Ecclesiam habere volun­ tatem remittendi has pernas, nisi per medimi suffragii. Probatur i’, quia nihil horum habet ncc professio nostra, nec Tridenlinum. 2’ Quia variant in hàc n* doctorum explicationes. Alii Catholici, refert Suarez, disp 19,sect. I, < dixerunt Ecclesiam posse conce­ dere Indulgentiam, non autem defundis. > Et dfep. i>3, sect. I : < Inter Catholicos Hostiensis negavi! simpli­ citer, Indulgentias prodesse defunciis ; quem secutus est Gabriel ; idemque tenuit Gerson. Quia Indulgentia', ait Gerson, ordinala'Hint pro his qui submittunt curi e misericordia*, quæ durat usque ad mortem, non vcrò post mortem. > El confirmatur : c Nani concessio Indiilgentiæ est actus jurisdictionis, sed pontifex non habet jurisdictionem in purgatorium, quia non est ju­ dex illarum animarum, sed à Christo iniincdiale judi­ cat® sunt, clad illas p Idem Suarez, sc< l. 3: < Putant aliqui, quòd Indulgentia per modum suffragii non est omninò infallibilis, sed pendens sem­ per ex liberà acceptatione et miscricordià Dei. > Et confirmatur : < Nam cliam privata suffragia pro do funetis oblata non habent tantam efficaciam, ut infallibiliter acceptentur» Imò aliqui putat l ipsum sacrificiiun Miss® illam non haltere, neque esse aliquod opus, quod ex opere operato liberare possit animas defuiK lonihi ah illis ¡tomis lego ccrlà ct infallibili. Denique de hoc mTihmi hahemus dirinam promissio­ nem; in qnàsolàpossit hæc infallibilitas fundari. Hanc sententiam docinTCajvtanus,cl eam secutus est Canus, el eam cliam magis nn hai Conluba. Hucusque Suarcx 31 1667 REGIMA el Vasqucz, part. 3, disp. 228, cap. 4. Solus, Canns, cl Corduba censent, sacrificium Missæ circa vivos crrtâ lege semper operari remissionem pœnæ; circa defunctos votò existentes in purgatorio, non item ; sed illis solimi ad hunc effectum valere per modum suf­ fragii; vocant aulcm per modum suffragii, idem quod instar suffragii; ulquemadmodum, inquiunt,orationes vivorum defunctis solùm prosunt, prout Deo placuerit eas acceptare ; neque certa lege statuerit, propter illas, defunctorum pœnas remittere; ita etiam sacrificium Missæ defunctis prosit. Idemque de indulgentiis, quæ defunctis conceduntur, affirmant. Imòex co quòd exi­ stiment Indulgentiarum effectum circà defunctos non esse it;i certum sicut circà vivos, idem de effectu sa­ crificii Missæ arbitrantur. > Diximus porrò, nisi per modum suffragii; quia res •ion est certissima, notat bene Bellarminus, de Indulg. lib. 1, cap. 11, ctapud Catholicos indubitata; Indulgen­ tiisjuvari posse animas, quæ in Purgatorio pœnas luunt. Sed quis Protestanlium non facile admittet Indulgen­ tias sic explicatas per modum suffragii, seu per modum orationis, si concedat purgatorium? Nam admittunt, fideles posse errare pro se, cl pro aliis viventibus, et impetrare quæ petunt ; sic habet eorum forma precum tempore pestis : Ad impetrandam veniam utendum hic orationis forma; quod est suffragium illis ferre, cl Deum intuitu talium orationum misericorditer quæ pe­ tunt elargiri. Propter David servum tuum, non avertas faciem Christi tui, Psal. 131, 10. Cur Ecclesià offe­ rente Deo merita Chrisli, el sanctorum vitam piam, et petente, propter rerum David Christum, cl propter hanc sanctorum vitam piam ( sicut propter David di­ cebat Salomon Deo), remissionem pœnæ debilæ dé­ funt lis, quod est Ecclesiam largiri Indulgentias per modum suffragii, aul fidelibus pro defunctis privati m orantibus, Deus misericorditer non elargiretur quod petitur, qui exaudit alias preces, lùm Ecclesiæ ejusdem lùm aliorum fidelium? Repete memoria, quæ de mi­ nistris retulimus remittentibus peccata fidelibus plenô, et cum remissione totius pœnæ debilæ : cl miraberis, quomodò audeant Indulgentias denegare pontifici ro­ mano, cùm plura sibi arrogent quique vel infimi mi­ nistri. Sola ergò superasi difficultas, an detur purgato­ rium, et maneant pœnæ temporales remisso peccato vendœ. Quæ est diversa difficultas. Hoc porrò solum >1 de fide ; reliqua solùm sunt probabiles opiniones. Inter quas, ut probabiliori adhærernus, I : Hunc ef­ fectum remissionis pernarum tiun defunctis, tùm viventi­ bui virtute sacrificii Missæ semper concedi, et certi qui­ dam tege à Deo ita constitutum esse, < quæ est communis, cl vera sententia, > Inquit Vasquez loco citato, 2. Suffragia queri fidelibus pro defunctis fiunt certi lege illis prodi ’.'e. 3. Quin el cum Suario, disp. 55, sect. 5 : < Verius censeo indulgentiam concessam pro defuncto infalhbUilcr habere in illo effetum, sicut habet in vi­ vente, quando pro illo conceditur. Hanc sententiam magis probat Solo, cl fuit opinio S. Thoma!. qui sup­ pedita formò Indulgenliæ sufficiente, ilà dicit prodesse UUm defuncto sicut vivo. > Sed cùm nostri instituti 1068 solùm sit, quæ sunl de fide, secernere ab aliis, clliæc sola proponere deviis credenda ; cùm sufficiat, quò fiant Catholici, subscribere iis solis, quæ sunt de fide catholica, omissis aliis, quorum ne quidem cognitio­ nem ullam habere tenentur, talia non moramur. Sequitur, nullum Jubihvum, nullam Indulgentiam, datam à pontificibus, nul à conciliis, sive ¡denariam sive aliam, tot vel loi annorum in specie, aut particularem, ob hanc vel illam causam, hæc vel illa opera prœstanao, esse de fide, seu certitudine fidei certam; plurima sunl tanlùm probabiliter validæ, aliquæ quæ circum­ feruntur, sunl ob pravos quæsluscffectæ, et scanda­ losa, proindèque climinandæ. Quòd nulla sit de fide. probatur, T (¡nia nulla in specie aut particulari cre­ denda proponitur in professione nostra, in Tridentino, aut alio concilio; 2”, cl quæ dantur à conciliis, vel pontificibus, praxes sunl; jam autem diximus, non semper praxes Ecclesiæ sufficere probando articulo fidei, sed posse fundari in opinione probabili. 3’ Lon­ gius à certitudine fidei absunt quæ dantur à pon­ tificibus; ciim dixerimus non esse de fide, præser­ tim catliolicà, quæ proponuntur à pontificibus, innqiiàm puncta doclrinæ; multò miniis praxes pon­ tificum esse de fide. 4” Nunquam est de file, quod sequitur ex duabus propositionibus, quorum una est extra verbum Dei, multò minòssi una sii tanlùm probabilis ; al talia sunt Jubilæi cl omnes Indulgenliæ, ut mox probabimus. Terliò itaque sic probatur auctori­ tate nostrorum doctorum : < Quia convenit inter omnes, inquit benè Bellarminus, de Indulg. lib. 2, cap. 12, sine justa causò Indulgentiam non esse ratam, (fund attinet ad expiandum reatum pœnæ coràm Deo, vel in hòc vitó, vel in aliò, ita docent Thomas, Bo­ naventura, Durandus, Gabriel el rccentiores omr.es; sed quæslio est, an ad justam causam requiratur pro­ portio aliqua operis injuncti cum Indulgenti, ila ut pro majori Indulgenti^ major causa requiratur, an verò possil pro opere minimo dari Indulgentia maxima? de quà re duæ sunl opiniones. Prior est eorum qui docent, non requiri proportionem ullam, sed satis esse si causa sil pia, id est, modò non concedatur Indulgen­ tia pro opere malo, vel pro opere merè temporali, aut pro opere vano et nihil ad gloriam divinam perli­ nente, sed pro quocumque opere quod ad honorem Dei vel Ecclesiæ utilitatem cedat, Indulgentia rata erit. Ita docuit sanctus Thomas, Durandus, Paludanus. Valentia ct alii. Posterior sententia est aliorum, qui contendunt ad justam causam requiri aliquid non so­ lùm pium el utile, sed etiam quod proportionem ha­ beat cum Indulgenti^, ilii ut non sil ratum, si detur pro causò levissimò, Indulgentia maxima; ita docent Bonaventura, Richardus, Gerson, Gabriel, Cajetanus, Major, Soto ct alii. Quoniam si pro quòcumqne piò causò concessæ Indulgenliæ ratæ essent, nullæ dici possent superfiuæ vel imliscretæ, cùm semper sit in promptu aliqua pia causa quæ allegari possit, cl alias possit summus pontifex in momento liberare omnes animas purgatorii, quia possci dici, non deessc piam causam, cùm ad gloriam Dei pertineat, ut tot animæ 1009 FIDEI CATHOLICÆ. citissime volent in cœhun. Posterior sententia , ut e>i communior, ila etiam verior mihi videtur, ul ex. g., si detur Indulgentia plenaria iis, qui semel recitant Ora­ tionem Dominicam, pro conversione bærcticorum, causa non videbitur justa; quomodò etiam si detur In­ gentia iis qui nummum unum exponent, pro recu­ perando llietosolymà, non videbitur justa causa tanUe Indulgenliæ. > Hæc Bellarminus. At nunquam constat fide, hanc vel illam causam, seu hoc vel illud opus, cujus intuitu datur Jubilæum vel Indulgentia , esse justam causam, el opus habere proportionem, cum In­ dulgent ià : ergò de nullo Jubilæo vel Indulgenti^ constat esse validó datam. Quæ ratio probal etiam secundam partem bujus illationis, plerasque, imo fere omnes esse solùm proba» biliter validas ; quia vix constare potest, quæ sit ista proportio requisita, et quò levior est causa sive opus, qualessunl plurimæ quæconceduntur, dicendo, v.g., Orationem Dominicam cl eleemosynam aliquam elar­ giendo, eo probabilitate minori valida est Indulgentia. Porrò, non est culpandus, sed poliiis laudandus ponti­ fex in carum concessione, cò quòd sufficit ad praxim legitimam opinio probabilis, qualis est prima quam re­ tulimus; etsi tales Indulgenliæ, si sententia secunda sit verior, non sunt ex loto valida?, nullum ex cA In­ dulgentia damnum sequitur, imò inde fideles ad pia opera inducuntur. Denique < justa semper causa requiritur, inquit ibidem Bellarminus, sed non csl subditorum judicare, ulriim causa sit justa vel injusta; debent enim simpli­ citer existimare justam esse; sed veteres pontifices paucissimos fuisse in Indulgentiis conferendis notissi­ mum est. > Ncc talis etiam certitudo retardare debet fideles ab Indulgentiis consequendis; quia fere in om­ nibus rebus humanis homines prudenter ex opinione probabili varia aggrediuntur; prascribit medicus me­ dicinam prudentissimè, ciim probabiliter putat profu­ turam, licèi non cenò, sed certum non esse obfuturam. Litigans, mercator, etc., agit ex spe probabili lucri, licet etiam non constet illi damnum non indè secuturum , naufragio, ani causò cadendo. Ergò pru­ denter cl pontifices elargiuntur, el fideles conantur lucrari tales Indulgentias. Et addit idem auctor ibidem , « nullum inde esse ut plurimum deceptionis po­ puli periculum; quoniam sicut potest fieri, ul ali­ quandò Indulgentia non sortiatur effectum, ob de­ fectum ejus qui eam suscipit ; ilà ncc debet videri absurdum, si aliquandò idem accidat ob defectum causæ, cl Christianus populus non ignorat ad fidem pertinere, quòd sit in EcclesiA potestas Indulgentias concedendi, non autem quòd in particulari non possit fieri, ul Indulgentia vel non sil rata, vel non prosit; et ideò sic accipiunt prudentes Christiani pontificias indulgentias, ut simul etiam studeant dignos pœnitenliæ fructus ferre, ac pro suis peccatis Domino satisfacere. > Tertiam partem nostri illati habet etiam Bcllarminus. < Non desunt, inquit cap. 9, qui negent Indul­ gentias, quæ continent condonationem ¡Kcnilenlia*, 1073 mullorum millium annorum esse à pontificibus da­ tas, sed à quæsluariis confictas dicant. Ita sentiunt Gerson el Solo. Pontifices enim non solebant Indul­ gentias concedere, nisi tot annorum, quot annorum pœniteutiæ injungebantur; pœnitcntiæ vero non sole­ bant injungi, nisi unius, duorum, trium, quinque, septem, decem, viginti annorum, aul ad summum per lotam vitam , quæ ultra centum annos porrigi non so­ let > El lib. 2, cap. 20: Si quis nossc cupit veras historias dc Indulgentiis romanis, non eas petat vel ab hostibus Ecclesia*, neque ab obscuris quibusdam libel­ lis, qualem unum Kemnitius se vidisse dicit editum Nuremburgæ, germanice scriptum, el amplificatum de stationum romanarum Indulgentiis, cùm antea Ia­ line el brcviùs editus Bomæ fuisset, sed à pontificum diplomatibus, vel ab authenticis Ecclesiarum tabulis, aut certe ab auctoribus certis, gravibus, doctis, pro­ batis: neque enim dubitari potest, quin multa vel de­ pravata vel conficta, in ejusmodi libellis incertis ct anonymis legantur. Sanò in probatis auctoribus non leguntur concessa fuisse aliquandò mulla millia dierum vel annorum Indulgenliæ. > Non paura etiam aliæ circumferuntur, quæ falsæ videntur, aut certe valde incerto?, ct vix probabiles, quas hic referre non est operæ pretium , quæ quæslûs causa identidem à quæsluariis publicantur, magno deviorum præsertim scandalo, quorum abusuum occasione, inquit Tridcnlinuin, Indulgentiarum nomen ab hæreticis blasphematur. Hinc synodus pravos quæstus omnes pro his conse­ quendis, unde plurima in Christiano populo abusuum causa fluxit, abolendas statuit. HAc secretione faclA doctrina* fidei ab aliis, devii facile subscribent doclrinæfidei catholicæ de Indulgentiis, qui hallucinatione doclrinæ lidei nostra, lot tragœdias hoc scculo excilArunt, et ab hòc maleriA scissionem ab EcclesiA infeliciter sunt auspicati. Proponamus nos solùm iis ea quæ habentur in professione noslrA, et Tridentino relatis, no plus sapiamus, quàm sapuit Pius IV, pontifex scriptor professionis, el Tridenti­ num ; sufficit que sine dubio quò quis sit catholicus in bâc maleriA, reliquis silentio sopitis. § 5. De Purgatorio et suffragiis pro defunctis. Professio nostra sic habet : Constanter teneo Purga* torium esse, animasque ibi detentas fidelium suffragiis juvari. El: Profiteor in Missá offerri Deu verum, pro» prium et propitiatorium sacrificium pro t ivit et defunctis, de quA soli ultima particulA hic agimus. Et Trid. Sess. 25, decret, de Purgatorio: < Cùm catholica Ec­ clesia Spiritu S. edocta, ex sacris litteris el anliquA Patrum traditione, in sacris conciliis, cl novissime in bac œcumenicà synodo docuerit Purgatorium esse, animasque ibi detentas, fidelium suffragiis, polissimùm vero accepubili altaris sacrificio juvari, praecipit sancta synodus episcopis, ul sanam de purgatorio doctrinam, à sanctis Patribus cl sacris conciliis tradi­ tam , à Chrisli fidelibus credi, teneri, doceri , cl ubi­ que pradicari diligenter studeant; apud rudem verò plebem, difficiliores ac subtiliores quæstiones, quæquu 1071 REGELA ad ædificAlioueni non faciunt, el ex quibus plerumque nulla sit pietatis accessio , à popularibus concionibus secludantur. Incerta item vel quæ specie falsi laborant, evulgari ac tractari non permittant ; ca verò quæ ad curiositatem quamdam aut superstitionem spectant, vel turpe lucrum sapiunt, tanquàm scandala cl fide­ lium offendicula prohibeant. Curent autem episcopi, ul fidelium virorum suffragia, missarum scilicet sacri­ ficia , orationes, eleemosyna, aliaque pietatis opera , ]uæ □ fidelibus, pro aliis fidelibus defunctis fieri consiteverant, secundiim Ecclesiæ instituta piè et devote fiant. > Hinc primi» palet, quæ sint de fide credenda ex re­ guli nostri, scilicet quæ proposita ab universali con­ cilio Tridcnlino. Sed à contrario, scilicet, quia non proposita ab illo circa purgatorium, < i non csl de fide, inquii Bel­ larm. lib. 2 de Purgatorio, cap. 11, verum ct proprium esse ignem purgatorii, el ejusdem speciei cum nostro elementari. Quia nusquam in concilio definitum est ; imo in concilio Florentino Græci aperte professi fue­ rant, se non ponere ignem in purgatorio, cl tamen in definitione factâ sess. ult. definitur purgatorium esse, nulli mentione ignis habitA. Tamen est sententia probabilissima, propter, > clc. 2* Idem, cap. 6: < Sequitur quæstio ubi sil purgatorium? de qtià quæstione nihil Ecclesia definivit. Sunl aulem inulta opi­ niones. > Refert plurimas : ct octava, inquit, est communis scholasticorum , purgatorium esse infra vuccra Ierra!, inferno ipsi vicinum. > 5° Idem, cap. 14: í De gravitate poenarum, quamvis aliquo modo omnes admittant pœnas purgatorii esse majores pœnis hujus vitæ, tamen dubium est, quomodò hoc intelligaiur. Bonaventura ducet purgatorii pœnas esse ma­ jores pœnis hujus vitæ solùm in hoc sensu, quia maxima pœna purgatorii est major, quàm sii maxima pana hujus vitæ, licèi aliqua pœna purgatorii reperiatur minor aliqua pœna hujus vitæ. Quæ sententia mihi placet. 4’ Nec csl dc fide, quanto tempora duret purgatorium. Resesi incertissima, inquit Bollami, cap. 9, cl non nisi temeré definiri potest. > Sané secretione hàc positi, facile csl devio persua­ dere sibi purgatorium ; cùm praesertim Calvinus, Instil, lib. 3, cap. 25, § G, dical : < Non est licitum, nec utile nobis inquirere curiosius de statu qui est inter mortem et resurrectionem. Torquentur valde plurimi, disputantes in quo loco sint animae receptae, cl utrum Iruantur jam gloriò promissa, an non. Scriptura non cò usque progreditur. Quis doctorum docebit nos, quod Deus nobis celavit? Quandoquidem Scriptura vult, nos esse suspensos usque ad adventum Jesu Christi, et pr.ecipit nos cum expectore, cl ad illam diem nos rtmiuil, recipienda corona gloria ; contineamus nos his terminis, quos Deus nobis assignavit, scilicet ani­ mas fidelium in requiem recipi, ubi expectant cum gaudio fruitionem gloria promissa, et sic omnia suspensa manere, usquequò Christus appareat in Redem plorem. > En locus tertius cx Calvino, cl quidem cum raspen- 1072 sione' et dilatione : Spes aulem qua! differ lut affligit animam, en ergo species saltem purgatorii. Quod ad suffragia attinet, ut palei ex Tridcnlino quæ sint de fide, scilicet quæ ibi sunl proposita. Iki sequilar à contrario nullam sequentium doctri­ narum, esse articulum fidei. Io Non est dc fide, ( ul suprà ostensum ) sacrificium missæ certâ lege et pro­ missione semper operari remissionem pœnæ circa defunctos existentes in purgatorio; sed illis solùm ad hunc effectum valere per modum suffragii; communis tamen cl vera sententia est contraria. 2* Nec est de fide, suffragia quæ à fidelibus pro defundis fiunt, cerlA lege illis prodesse. > Ratio est, quia concilium nihil horum determinat. Probabilius tamen est certi lege id fieri. 3” Nec dc fide est, sacrificium missæ ex opere operato hoc operari. Tacet enim de his conci­ lium, et ut bene docet Vasqucz, disp. 229, cap. I, < variæ sunt theologorum opiniones, qui ct diverso modo loquuntur. > El Suarez, disp. 55, sect. 5: < Aliqui putant sacrificium missæ non esse aliquod opus, quod ex opere operato liberare possit animas de­ functorum ab illis pœnis lege cerlà ct infallibili. > Relege circà tria quæ suprà diximus. 4° Nec re­ missionem hanc quæ fit, fieri per applicationem satis­ factionum nostrarum animabas purgatorii. Primo quia nihil habet Tridenlmum. 2" Variant doctores. Suarez, disp. 38, sed. 5: < Prima Sententia, inquii, generaliter affirmai hunc modum, scilicet per modum impetrationis suffragia prodesse defunctis, non solùm esse possibilem, sed cliam nullum alium posse nos exhibere animabus purgatorii, ad hunc effectum obli­ nendum. Hoc à fortiori tenent illi theologi, qui inter viventes nullum admittunt alium modum satisfactionis unius pro alio. Nam hoc principium apud omnes cer­ tum est, non posse nostra suffragia esse clficaciora ad remittendam pœnam defundis, quàmaliis viventibus. » § 6. De legum humanarum obligatione in consctcntiâ. Professio fidei nostræ hoc habet : Ecclesiæ observa­ tiones ct constitutiones firmissimi admitto ct amplector. Deceptos el approbatos Ecclesiæ calholicæ ritus in om­ nium sacramentorum solemn! administrations recipio et admitto. Ilomano pontifici veram obedientiam spondeo ac iuro ¡cætcra item omnia à sacris canonibus et crcumenicis conciliis tradita recipio. El Trid. sess. G, can. 20: < Si quis hominem justificatum dixcril non teneri ad ob­ servantiam mandatorum Ecclesiæ , anathema sil. > El sess. 7, can. 8 : < Si quisdixcril baptízalos liberos esse ab omnibus S. Ecclesiæ præceptis, Uà ut ca observare non teneantur, nisi sc suà sponte illis submittere volucrinl, anathema sil. i Denique, sess. 25, til. de delectu librorum, jejuniis, cl diebus festis, hortatur sancta synodus ct pastores omnes obtestatur. < ut lanquàin boni milites illa omnia quæ sancta romana Ec­ clesia statuit, neenon ca quæ tam in hoc concilio quam in aliis œcumcnicis statuta sint, quibuscumque fideli­ bus sedulo commendent, omnique diligcnliA utantur, ul illis omnibus, cl iis praecipui sint obsequentes, qux ad mortificandam carnem conducunt, ul librorum 1074 FIDEI CATHOLÏC.E. 1075 disp. 158, cap. I, < legem humanam, sive ecclesiasddi lectus ct jejunia, vcl etiam quæ faciunt ad pietatem augendam, ut dierum festorum devola el religiosa ce­ cani, sive civilem, quatenus humana est et à solâ pote­ state humanó profecta, non posse ad culpam morta­ lebratio, admonentes populos crcbrò obedire praepo­ sitis suis, quos qui audiunt, Deum remuneratorem au­ lem obligare; idemque Gcrsoncm sensisse de lege na­ dient , qui vero contemnunt, Deum ipsorum ultorem sen­ turali quod de humanó autumant pr.òdicti auctores. tient. > Hactenus concilium, ncc plura. En ergòdocti ina Proliatur autem hæc sententia, 1* quia lex humana ct fidei calholicæ, quia proposila à concilio universali. naturalis non attingimi cognitione suA finem supernaEx quo à contrario sequitur: I* Non esse de fide, luralem; ergo non attingunt æteroam pœnam vcl Ecclesiam seu ejus leges, aut à fortiori leges principum praemium, qux ad finem supernaturalem, cl plus secularium posse obligare, aut de facto obligare con­ quàm humanum spectant. Deinde nullus legislator scientias sub peccato mortali, sed ut utamur terminis potest lege su A ad cam pœnam obligare, quam ipse Confessionis novantium, ari. 24, ita ut imponant non potest infligere in suo tribunali. > jugum conscientiis. Hoc, inquam, non est de fide, prae­ 5’ Non potest tege humana homo obligari ad actas om­ sertim catholica ; noe proindè hæreticum est quod ha­ nino internos, eò quòd non potat dc illis in suo tribunali betur in Confessione (leviorum , art. 24: c Rejicimus ullo modo judicare; atqui neque ullus humanas legislator inventiones humanas, quæ imponunt jugum conscien- ecclesiasticus aut civilis, neque natura potest ætemam t’is. > Et ari. 55 : < Excludimus omnes inventiones pœnam infligere ; ergo nec obligare ad culpam, quæ humanas, ct omnes leges quibus quis vellet ligare con­ homines reos talis pœnæ constituat. scientias. > El in confessione Augustani, ari. 27: 4* Ex hypothesi tamen legis human®, seu posito (Collocant Romanenses in novo Testamento peccatum quòd lex humana ecclesiastica, aut civilis aliquid prae­ in cibis , in diebus , in vestitu el similibus rebus ; hinc ceperit cx intentione praecipiendi, et non solùm diri­ sane illa onera, quòd certi cibi polluant conscientiam, gendi , aut ordinandi, per modum concilii, supervenit quòd horas canonicas omittere sil moríale peccatum ; lex divina, jubens obedire superioribus ecclesiasticis unde habent jus episcopi, has traditiones imponendi cl politicis, parentibus el dominis; quæ lex divina su­ Ecclesiis ad gravandas conscientias, > etc. ? perveniens obligare potest et obligat ad peccatum, etiam Probatur illud corollarium, primum quia non habe­ mortale ct ad pœnam ælcmam, seu ejus trangressio tur in professionenostra aut in Tridentino, quòd Ec­ reos nos facit pœnæ ætcrnæ. Quòd lex divina obliget clesia aut magistratus civiles habeant talem potestatem ad olicdiendunf i* potestati ecclesiastic® palet cx obligandi sub peccalo mortali, ncc quòd leges notata*, Scriptlira : Qui vos audit, me audit, et qui vos spcrr.it, aut quævis ali® ecclesiastic® aut civiles obligent ini me spernit; Luc. 10, 16. Obedite prœpositis vestris, de facto subpœnà inferni, ut palet in relatis. 2“ Cùm etc. Hebr. 13, 17; 2* civili : Qui resistit potestati, Dei tot doctissimi theologi concilio interfuerint, nec igno­ ordinationi resistit. Qui autem resistunt, ipsi sibi dam­ rarent quid Augustana confessio sentiret, quàm etiam nationem acquirunt; necessitale subditi estote, non solimi varie scholastici loquerentur, siluit lamen de hòc re; propter iram, sed cliam propter conscientiam. Rom. 15, quo silentio tacile declarasse videtur, non esse here dc 5. 5’ Parentibus: Filii, obedite parentibus vestris ia fide. 5”: < Solus cl Castro, inquit, Vasquez, pari. 2, Domino, hoc enim justum est. Honora patrem tuum ct matrem tuam, quod est mandatum primum in promisdisp. 154, cap. I, referunt fuisse sententiam Gerso­ sionc, Eph. 6, 1. Denique dominis: Servi, obedite do­ nis, nulla lege humana cliam ecclesiastic^ decerni ali­ minis carnalibus, ut servi Christi, facientes voluntatem quid posse aul juberi sub reatu cuiji®, quod aliqui Deicx animo, ibid. 6. Et sane, < natura ipsa docet , lege divinò praeceptum non sil; sed jus humanum, inquit bene Vasquez, d. 158, parentibus cl superiori­ etiam ecclesiasticum solùm possil declarare jus divi­ bus nonobedire, si notabilis materia est, scelus esse: num. Alii recenliores pergunt ultcriiis, et non solùm csl enim contrit rectam ralionem, majoribus non obedicunl Gersonis opinionem fuisse, nullam legem hu­ dirc. » Naturaliter consequitur ul idem, disp. 132, manam , cliam ecclesiasticam, fieri posse de aliquA re, cap. 5: < DigniUilem capitis in aliquA congregatione, ut quæ ncc jure divino, ncc naturali fuerit praecepta, ei omnes parere el obedire debeant. Alioqui si justum quinimò in eam sententiam referunt Aluminum. > esset contrit illius praeceptum operari, magna esset iu Nec tamen seu Vasquez seu alius doctor damnat hærcmanibus, cl in lolA congregatione confusio. Quis au­ scos hanc doctrinam. 4* Verum quidem est sequi lem gentilium hactenus dixit, inhonestum non esse cerlò hanc veritatem cx principio aliquo revelato, seu majoribus non obedire? > Quòd vcrò lex divina oblimediale, ul mox dicemus; sed suprà demonstravimus, gel, cliam ad moríalo ct pœnam inferni, palet sæpe non esse de fide catholici, quod sequitur ex unA vcl sæpiùs ex Scripturá, sicul et Deus in tribunali suo duabus praemissis revelatis; nec item de fide est potest laies pœnas infligere; ct sane quod dissonai ra­ ob similem ralionem quod sequitur ex definitione tioni in gravi materia, Deo graviter displicere, ac Ecclesiæ, sed non csl expressôab eò propositum. At, proinde ejus amicitiam erqii nos dissolvi, et ex sc pœnam ul ostendimus, illud non est ab Ecclesia expresse pro­ (Vternam mereri. Hoc modo itaque SCU mediati, lex ec« posi tnm; ergò ex duplici capite non est dc Eide. clesiastica ct civilis, el praecepta parentum ct domina 2* Quinimò probabilior mihi videtur Gersonis sen­ rum obligare possunt ad peccatum etiam mortale, tentia, qualem eam referunt Almainus, Medina, et sub pœnA inferni, non c\ seipsis, sed ob divinam Dricdo, Adrianos, Castro, relatora Vasquez, 2-2, 1075 11EGLLA legem supervenientem, el hàc ralione, ncc alias, obstringere possunt conscientias. 5* Porrò, sic explicata potestate humanà, sen obli­ gatione legis humanæ, Protestantes cam ncc negant, ncc n< gare possimi. Nam admittunt Ecclesiam ct reges potestatem habere leges condendi, cl varia praeci­ piendi, sicut et parentes, cl domini aliqua possunt præcipcre, sulnlilosqiic debere obedire illis. I Scripturà jam aliata, el ratione ipsà hoc dictante. 2 No­ strorum divorum disciplina phirimiim præcipit, caque sub pœnis el censuris suspensionis à cœnà et excom­ municationis, I > capita continet, el artículos 251, hoc est, fen* totidem ordinationes, precepto, leges. Cap. 5, art. Id, habetur : Rebelles consistorio, suspensione à cœnà punientur; cap 10, art. 3, jejunia certis diebus indicuntur, ari. 5 : Non fiait eleemosyna: publica: in funeribus. Cap. 1Í, art. 27 : Qui choreas ducunt, rd eis assistunt, excommunicabuntur. Ari. 29 : Qui chartis ludent, censura afficientur. Varia prohibent connubio, cap. 13, ari. 13, cum cà, cum quà adulterium vir com­ minerai vivente uxore, etc.; art. 12, cum viduá fratris uxoris sua*, etc.; cap. 5, art. 51 : Qui synodi nationalis resolutioni noluerit acquiescere, abscindetur ab Ecclesia. Ari. 8 : Ecclesiæ gubernatio regulabitur cx disciplinti in synodis nalionalibus statuta. Cap. 14, ari. 53 : Non erit in potestate ministrorum aut synodorum provincialium quidquam addere, mutare, imminuere, in articulis dis­ ciplina*, absque consensu synodi nationalis. Potest vero ista synodus quæ voluerit statuere, ct inConf.,art. 52 : Possunt esse ordinationes particularis cujusque loci, seu Ecclesia:. Art. 35 : Recipimus qua* sunt apta nutrienda: concordia:, et unoquoque in officio suo continendo; in quo debemus sequi quod Dominus declaravit, quantum ad excommunicationem, quam approbamus et fatemur esse necessariam, cum omnibus suis circumstantiis. Et de po­ testate civili, ari. 59 : Credimus vette Deum mundum gu­ bernari legibus regum. El ari. 40 : Oportet ergo obedire eorum legibus et statutis. Nec eliam negant lege divinà præceptum esse, obe­ dire prepositis spiritualibus, regibus, magistralibus, parentibus. Nec inficiantur transgressionem legis diMnæ, esse peccatimi, cl sæpè mortale. Imo, < ubi est transgressio legis Domini, docet Calvinus Instil. lib. 2, cap. 8, $ 58, 59, ibi parala est maledictio Dei. Omne peccatum csl morale, cùm sil rebellio contra volunta­ tem Dei, quæ necessario provocai iram ejus, cùm sil transgressio legis, in quam denuntiata est mors æterna, sine exceptione ullà. > In qùo ergò potest esse dissen­ tio Protestantes inter et Catholicos, cùm Protestantes negare nequeant præceptum illud divinum, sic obli­ gans, ncc nos alio qrnim ex precepto illo divino, seu m hati. leges humanas obligare posse ad peccatum inoriate dicamus? En ergò in hoc, hallucinatione semota, par coalita. Qui* ¡Mirrò leges humanæ veré precipiaiit, cl quæ veré sint præcepta, quæ autem sini solimi instar consilio­ rum cl ordinationum, seu directionum, quæquc eliam obligent, soliim ad pœnam temporalem, quæ dicuntur I sothm mrnnles. nemici hoc cx intentione snperio» 107« ris, et terminis legis, seu precepli, quod non est conIroversiarum spectantium fidem. Ncc porrò dicimus superiores ecclesiasticos, aut civiles, parentes, seu dominos posse quodi i bel præcipcre. Sed < paresi ri­ tió, inquit bene Vasquez, disp. 154, cap. 3, ferendi novas leges in Ecclesià, aut republic:!, cl in religione» seu statu religioso, quod allinet ad hoc, ul nihil novi statuatur, quod non pertineat ad pristinum statum cujuscumquc conservandum. Quare qui leges pruden­ ter ferunt in republic;! vel Ecclesià, hæc observare debent, ul id quod precipitur, illiusquc observatio ad finem cujusque pertineat. At pro libito ferre legem, certe non licet. Non est lamen subditorum judicare de injuslilià, aut inconvcnientià legis, nisi manifesta esset ejus iniquitas, aut inutilitas; inierim enim pro legisla­ tore presumendoli! est. > A quibus nec dissentiunt Protestantes, ut palei ex confessione nostrorum devio­ rum, ari. 52 ct 53, supra relatis, ubi habetur : < Qui in regimen eliguntur, videant quem modum servare debeant, toti corpori regendo, ncc declinent Lamen ullo modo ab ordinalis à Christo, > etc. Idem dicimus dc restrictione harum potestatum. Sic in hàc maierià facile consentimus distinctione illà adhibita, mediate vel immediati. Si non obstante illà discutiunt adversi, manifeste sibi ipsi contradicunt, ul palet cx dictis. 0 Non est dc fide, dc ullo precepto pure humano, illud obligare ad peccatum mortale, v. g., esse obii gationem audiendi missam in diebus Dominicis, vel communicandi in paschale, etc. Diximus purè humano, quia non loquimur dc preccptis aposlolicis, nec enim devii disceptant multimi dc iis. Probatur facile 1’ quia Ecclesia nullum proponit tanquam revelatum in verbo Dei. 2’ lloc ipso quod sic humanum est, non est reve­ latum à Deo; quomodò ergo posset divinà fide credi? 5° Necpiidem revelatum est à Dco, quòd exstet talc præceptum, multò miniis quòd obliget sub peccato mortali. Quis ergò non videi, non esse in verbo Dei : Audienda est missa diebus Dominicis, etc.? Verissimum tamen est cl mnnireslmn, I” exstare talia precepto humana. 2’ Esse potestatem in Ecclesià talia fcrendi sub obligatione peccati mortalis mediati, ut ostendi­ mus, si cx intentione vere preciptcndi Ecclesia hæc sanciat. 5° Constat ex sensu communi cl interpreta­ tione, Ecclesiam habere intentionem veré precipiendi. Patet itaque jejunia Ecclesia:, v. g., obligare ad pecca­ tum mortale ex communi interpretatione. Addit Cajctanus verbo jejunium, loquendo de jejunio : c Hoc ergo non audeo cx jure scripto asserere, quia nullibi scio scriptum esse præceptum obligans ad mortale non jejunantem; cl proptercà quantum est cx jure scripto, nullum cognosco intervenire peccatum mortale, in fraclionc jejunii Ecclesiæ, si desit contemptus. Aperta f.dsilas est, inquit Vasquez, disp. 151, cap. 2, in cà esse opinione, ul observatio jejunii quadragesimalis aliaque pontificia decreta sub reatu culpæ mortalis non obligent. > El idem de aliis communibus preccptis Ecclesiæ dicendum, confitendi semel in anno, commu­ nicandi in paschale, sanctificandi dies festos. Ncc pos­ sunt advehi nrobare ullo Scriptura loco, conçiliorum 1078 FIDEI CATIIOLICÆ. «077 aut Patrum testimonio, aut ratione, ea quæ praecipiun­ et stalliere. > Numquid ibi ulla vel levis mentio prohi­ bitionis Bibitorum idiomate vulgari? Ncc regula 4 In­ tur Immanis legibus, manere adiaphora seu indiffe­ dicis volgali, quam falsò adscribí! Molinæus clalii Trirentia. Nos probavimus contrarium eliam cx praxepto dentino, cx ullo modo Tridentini concilii. Ncc unquàm divino obediendi prepositis. Quæ porrò, cl quot leges, el præccpla humana in specie, sen in particulari, sint diam fuit accepta in Gallià; quarè in eà non obligat : < Est enim verissimum, inquit bene Vasquez, disp. 56, veré leges el præccpla ct non simplices ordinationes, el instar consiliorum ad nihil obligantes; quæ cliarn cap. 5, tunc legem non obligare, quandò non est pro­ mulgata, cl non recipitur à populo, connivente cl con­ sini leges purè poenales, id csl, obligantes solimi ad sentiente legislatore. Adde quòd in eodem indice habe­ ¡Mimam; quæ denique obligantes ad peccatum eliam tur regula G : libri vulgari idiomate dc controversiis mortale, ut pendei ex intentione legislatoris; ita col­ ligendum est cx verbis legis, malcriù praecepti, quali­ inter Catholicos cl hærelicos nostri temporis disseren­ tes non passim permittantur, sed idem de iis «erretur, late et similibus, quæ theologi moralis est examinare, non nostri hic instituti, qui soliim quæ sunt credenda quod de Bibliis vulgari linguà scriptis, statutum est. > proponimus; quæ autem ità sunlde facto, non possunt At certissimum est regulam hanc 6, non obligare in esse de fide. Soliim addemus duo, ne conquerantur Gallià; ergò ncc4, quanquàm ncc illA quarta prohibe­ devii de onere hinc gravi manente in Catholicos, cl tur absolute hæc lectio. Sed judicio, inquit, episcopi pi optcreà refugiant in ejus castra transire. Io Quod stetur ul cum consilio parochi, vel confessorii lectionem babel Cajetanus, in Summà, verbo Transgressio praece­ eis concedere possint, quos intellexerunt indé non dom­ pti : < Legis ccclcsinsticæ intentio esi, non injicere num , sed fidei atque pietatis augmentum capere posse. Variant leges humanæ pro conditione locorum ct per­ lai|ucosanimabus,scd ad ædiflcationem corporis Christi mystici promovere : cl hinc (it, ut non làm Lite mul­ bonarum, sed quidquid sit, nihil ad nos, cùm regula titudo præccplonim obligantium ad moríale, jure in­ il’a nec sit concilii, nec promulgata, ncc recepta in terpretanda sil, ne laqueus muli plicatus contra ani­ Gallià, ac proindé non obligat, ncc plures alte. mas censeatur. 2" Hinc etiam fit universalis regula, 7* Nec etiam ullus obligatur, quini sit catholicus, le­ quòd in iis, quæ sunt positivi juris, si absque contem­ gibus ullis confratemitalum, nec cis subscribere. Ro­ ptu, ex ignorantià pura (id esi non crassi nec supinà), sarii, Cinguli S. Francisci, S. Monicæ, Scapularis Caraut ex apparente sibi excusatione transgressio liat ab melitarum, eorumque Bull e quæ vocatur sabbalina; eo qui animum habet nullo pacto consentiendi conlrà uno vcrlio, nihil horum in professione fidei calholicæ, aut præceptum obligans ad mortale, non incurritur mor­ in Tridentino habetur. Haud ergi) propter hæc moren­ tale peccatum, quando non csl intentio piæ ac juste tur devii fidei calholicæ stibscriliere, ncc Molinxum matris Ecclesiæ bonas ejusmodi animas illaqueare audiant loties in hæc blaterantem; sophisten hoc csl agere, fallacia ignorationis elenchi. làm hostili vinculo; et proptereà tales apud Deum non incurrere excommunicationem, seu ul habet Vasquez § 7. De invocatione sanctorum. 1-2, disp. 158, cap. C, facile excusantur à mortali Constanter teneo sanctos unit cum Christo regnantes, lransgressorps.quanilòabsquecontemplu,ex ignorantià non crassà ncc supinà, ani cx apparente aliquà ratione venerandos atque invocandos esse, cosque orationes pro nobis offerre. Ità babel professio fidei noslræ. Et conci­ cl excusatione legem non observant, qui alias parati lium Tridenlinum, sess. 25, fusius el explicates: ('rant ex animo illam observare, si scirent eam lùm < Mandat S. svnodus omnibus docendi munus susiiobligare. Neque præceptum jejunii, aut audiendi mis­ ■ sam ila obligat, ut nulla causa excuset; qui verò bonà nentibus,ut desnnctonim intercessione el invocatione fiG Je putaverit causam similem esso, excusabitur à drlesdiligcnlcr instruant, docentes ens, sanctos unàcum Christo regnantes, orationes suas Deo pro hominibus mortali, ul docet Cajetanus. » Hæc Vasque/.. Sed de offerre; bonum atque utile esse suppliciter cos invo­ his pluribus theologi morales, seu casuistæ doctiores. Dicio consensui faciliori placet adjicere istud : lu­ care, cl ad beneficia impetranda à Deo per filium ejus get unii dentidem adversi, di scordi æ ferendæ causà, el Jesuin Christum, qui solus noster Redemptor ct Sal­ vator est, ad eorum orationes, opem auxiliumquc con­ in odium Iraducendæ religionis calholicæ, Tridenlinum concilium prohibere Catholicis lectionem Scriptura* fugere; illos vcrò qui negant sanctos æteniâ felicitate vulgari idiomate. Sed hæc mera calumnia est; hæc in rodo fruentes, invocandos esse, aut qui asserunt, enim, nec aliud habet Tridenlinum, sess. 18, titulo, vel illos pro hominibus non orare, vel eorum, ut pro Decretum dc librorum delectu : < Cùm synodus adver­ nobis etiam singulis orent, invocationem esse idololatricam, vel pugnare cum verbo Dei, adversarique ho­ terit, hoc tempore, suspectorum ct perniciosorum li­ nori unius im'diatoris Dei cl hominum Jesu Christi, brorum, quibus doctrina impura continetur, et longé vel stultum esse in cœlo regnantibus voce vel mente laièque diffunditur, numerum nimis excrevisse; ccnsupplicare, impié sentire. > Ità concilium. En ergò suit ut delecti ad hanc dispositionem Patres, de cen­ doctrina fidei, quin à concilio generali proposita. suris librisque, quid facto opus esset diligenter consi­ A contrario sequitur T non esse de fide sanctos in derarent, atque eliam ad camdem S. synodum suo coelo audire preces, quæ illis fiunt à viventibus. Pro­ tempore referrent, quò faciliùs, ipsa possit varias ct batur i * quia nec professio nostra, nec I ridunliiium id peregrinas doctrinas tanqiiàm zizania à chrislianæ ve­ habet, seu id non proponit, saltem expresso creritatis tritico separare, deque his commodius deliberare 11EGFLA 1080 W7Í dcndum. 2 Cùm doctissimi theologi concilio interfue­ dicentis in novitate, lib. 7, cap. 12 : In Litaniis dicitur. Sancte Petre, ora pro nobis; sed II. Virgini non dicitur. rint, ncc ignoraverint Protestantes hujus seculi, sanctis hanc cognitionem inficiar! ; quin et ideò damnare in- Sancta Virgo, ora pro nobis, sicut nec Christo. Alia au leni calumnia : Qui orant sanctos, non solimi petiiiA vocationem, quòd beati preces vivorum in terris non ipsos Deum orare pro nobis; sed creditur S. Xlcolaum audiant, abstinuit nihilominus synodus, in ipso decreto posse placare mare, clc. Plenus est his calumniis in de invocatione, ab hac definitione, scilicet nanctos au­ omnibus Iere, materiis controversis, quò avertat popu­ dire preces nostras. Nounc tale silentium in inii occa­ lum à doctrinó calholicó. Absit ut hæc fide credamus; sione, argumentum etiam |>ositivnni videtur, consuisse imo abominamur. Et, ul ait Augustinus alió occasiono id non esse de fide? 5° Esto; sequatur necessario cx eo quòd sunl invocandi, seu bonum atque utile sit eos invo­ contra Faustum Manichamm, lib. 20, cap. 21 : < Alin < est disciplina Christianorum, alia error infimiorum; care; jam suprii diximus, non esse de fide quæ sequun­ < et quisquis in errorem dilabilur, corripitur persatur per necessariam consequentiam ex verbo Dei re­ velalo, aut ex propositione ab Ecclesia Dei fació; crgò, licet EoJesia proposuerit credendum sanctos esse invo­ Alia subtilior calumnia csl ejusdem Molinæi dicentis jussos nos invocare sanctos. Falsum id est, ut palet candos , seu bonum atque utile esse eos invocare, el cx cx relatis ex Tridentino, docente solùm bonum atque ¡lió propositione sequatur nccessariò illos audire; non utile esse sanctos invocare, nulla mentione pr.ecepti proplcreii eadem Ecclesia proposuit, fide credendum fació; quampiam peccaret, qui dubitaret an licitum ipsos audire. Item licet in verbo reveíalo, saltem tra­ dito sit, invocandos esse sanctos, ct deindê sequatur sit eos invocare, cl hoc sensu an sint invocandi, cl proipsos audire, non proptereâ revelatum est, nec de fide ptcreàab invocatione abstineret; quanquam etiam ex ipsos audire. 4* Quinimo, Augustinus, lib. de Curò pro particulari officio teneantur aliqui ex præccpto, v.g., mortuis, cap. 16, minimé agnovit, hanc consequentiam beneficiarii aliquando recitare Litanias sanctorum. esse veram ; ct quod plus est, dubius videtur fuisse, an 4* Sequilur non esse de fide, sanctorum canonizasancti audiunt preces nostras, qui tamen certus erat, el lionem, seu sanctos quos invocamus, esse sanctos et decet eodem libro, cap. 4, invocandos esse. illos. Multò beatos,v.g., Laurentium, Vincentium, Gcrvasium, etc., minus probal hanc auditionem esse dc fide praxis Eccle­ Biasimo, Chrysostomum, Ambrosium, Dominicum, sia', tùm quia cx invocatione non sequitur nccessariò Franciscan), ctc., iiscxccptisqui tales in Scriplurà nobis auditio precum, ut diximus, lùm quia praxes Ecclesiæ exhibentur, v.g., Slcphano, de quo dictum est, obdormi­ possunt aliqu.e fundari in opinione probabili, ul fusiùs vit in Domino. Aci. c. 7, v. 59. Probatur Io, quia id non relatum. Verum tamen est sanctos de fació audire pre­ habetur in professione lidci nostræ, ncc in 'I ridentino. ces nostras, Deo illas illis revelante, et aliis modis ex­ 2 ’ Nihil habetur in verbo revelato, seu scripto sive iraplicatis ab Augustino et Gregario Magno. Quòd autem dito, ul patet, cùm nati fuerint hi sancti longé post ver­ dubius fuerit in hòc re Augustinus, inde manavit, quòd bum scriptum, ct Iraditionesaposlolicas. 5’ Quinimo nec dubitaverit an beatorum animæ sint incœlo, cl fritan- de fide esi, hos homines exstitisse, multò miniis sancte tur riarò visione Dei ante resurrectionem, scit diem vixisse, sicut ncc canonízalos fuisse, ul patet; ccrté judicii, quod definitum jamdiù fuit ab Ecclesia, in con­ hæc omnia sunt quæstiones facti, non juris, iiieyidens cilii Florentini definitione; el quod admittunt adversa­ csl. Canonizantur maxime ex miraculis factis post rii, licèi Calvinus contrarium senserit, Inslit. lib. 3, tempora Apostolorum, quorum miraculorum plenæ cap. 25, § 6. Idem tamen Augustinus docet, et probat sunl vilæ sanctorum, tùm in vitó, tum post mortem inultos sanctos, postquam codo recepti fuerint, et beatA ab cis editorum. At nullum talium miraculorum est re Visione Dei felices fuerint, videre omnia, etiam unde sunt velatum in verbo Dei, proinde nullum est dc fide di­ absentes, cùm Deus erit omnia in omnibus, lib. 22 de vina ; quomodò ergo canonizalio ex illis facta, seu ju­ Civit. Dei, cap. 29. dicium Ecclesiæ quòd sini sancti, esset fide divinó 2’ Sequitur non esse de fide, sanctos esse mediato­ credendum? Nullæ crgò Bullæ caiioni/.alionum, quæ res no>lros, ct non solum Christum. Probatur T, quia ferè omnes sunt romanorum pontificum, el continent id non habetur in nostrà professione, nec in Triden­ quaestionem, seu doctrinam facti, scilicet hunc vel il­ tino. 2 Variant in hoc Patres ct doctores nostri, prout lum esse sanctum, facient rem de fide. Ex quo rursiis diversimode nomen mediatoris accipiunt. Chrysostodicimus, ne quidem infallibilem esse in bis canonizainus, boni. 7 in Epist. ad Tim., accipit pro eo, qui lionibus papam aut concilia etiam generalia. Probatur ambarum naturarum particeps est, divinœ et humanæ; cx dictis in reguló fulci, ubi asserimus : Conveniunt omnes Catholici posse pontificem et generale concilium Augustinus contra Parin, lib. 2, cap. 8, accipit pro eo pro quo nullus interpellat, sed ipse pro omnibus, et sic errare in controversiis facti particularibus, quæ ex infor­ matione tcstinioniisque hominum præcipuè pendent; cl uterque solum Christum mediatorem esse docet; el probavimus ex Bellarmino ipso, concedente cour, optime alii laliiis pro quolibet mediante vel interce­ dente, et sic lùm viventes, lùm sanctos in cœlo dicunt generale 6 enasse in damnatione Honorii papa* tanr-.se mediatores pro omnibus pro quibus orant, sicut quam hæretici, ex falsò informatione; ergò multò ma­ gis errare possunt pontifices cx informatione falsò. cl Paulus, in manu mediatoris, scilicet Moysis, legem Gravissima tamen est auctoritas ex hòc canonizations, esse à Deo datam dicit ad Galat. 3,19. ct temerarius omninò foret ct plectendus, qui post ta3* Mera et impudentissima est calumnia Molinæi, I IDEI CATI1OLIC.E 1082 1084 porcis oculis conspici vel figuris exprimi possit, quod km canonlzafioncm, quæ ex informatione exactissimi miraculorum et vilæ prælcrllæ sancti iit, negaret cano* longe cslaliud à definitione, cas habendas, et venera­ pizatum illum esse sanctum, ani de co dubitaret; sicut tionem impertiendam. Ncc praxis frequens in Ecclesià, habendi hujusmodi Imagines, et venerandi, scu Deum siiprh diximus, gravis esse auctoritatis, quod ;i ponti­ per ens adorandi, sufficit statuendo articulo fidei ; fice romano cx calhcdrà definitur in doctriné, ct gra­ quia, ul dictum csl saprà, non omnes praxes Ecclesia vioris, quod delinitur ab co in concilio provinciali, præscrlim cùm loti Ecclesiæ proponit aliquid tenen­ etiam universalis sunt suffidentes fundando articulo fidei dum doctrinam spectans, sicut toti Ecclesiæ proponit catholic/?, sed possunt inniti opinione etiam solùm in canonizatione, lume vel illum esse sanctum. Ncc probabili, ul ibidein demonstravimus.2* NccScriplurà, ncc traditio apostolica id habet ; imò probabile est proptercà non csl honestum, invocare sanctum illum, pra visque Ecclesiæ illum invocandi posi talem canoni- Deum vetuisse Judæis in Dccalago, pneceplo illo : N on zationem, csl culpanda, aut est incerta; quia praxes facies tibi sculptile, Exod. 20,4 : expressius vero : .Von vidistis aliquam similitudinem in die, qua locutus est plcncqiie Ecclesiæ etiam universalis possunt fundari in opinione solimi probabili; (piantò magis in canoniza­ vobis Dominus in Iloreb dc medio ignis. ne forte decepti, tione quæ rem reddit certam, v. g., Franciscum esse faceretis vobis sculptam similitudinem, aut imaginem sanctum el beatum, licitum est, ut utar verbis Triden­ masculi vel feminat, Deui. 4, 15,5» Licet in Tridentino tini, bonum atque mile sanctum illuni invocare! Et qui fuerint doctissimi theologi, cl litis molæ à Proleslan­ libus dc quibusvis imaginibus haud ignari, cl etiam aliunde tenerentur ad invocationem, v. g., beneficiarii ad recitandas aliquandò Litanias sanctorum, teneren­ consuerint doctores aliqui catholici,quos mox refere­ mus, id non esse licitum; lamen abstinuit st nodus ab tur ad illum invocandum , nec sufficiens forci illis ex­ hàcdoclrinà definienda,cl solùm dixit imagines Christi cusandis ab invocatione talis sancti, obtendere non esse de fide, illum esse sanctum; quia praxes et præ- et Deipare Virginis, cl aliorum sauciorum in templis cepla , etiam cx opinione probabili, possimi manere præscrlim habendas, clc. Nonne silentium Tridentini in Uli circumstanlià videtur testimonium positivum et habere suam vim ad obligandum. quo probatur, hanc doctrinam excludendam esse à § 8. De Imaginibus, fide? 4 Aliqui Catholici, inquii Vasqtiez, parte5, disp. 105, c. 5, Heiiricus, Abulcnsis, Durandus, Martinas de Professio fidei nosiræ hoc habet, nec aliud : Firmis­ AyalA, affirmant non liccre ullo modo Trinitati, sed so­ sime assero Imagines Christi ac Deiparae semper Virgi lum Deo in humanitate, quam assumpsit, imaginem nis, necnon aliorum sanctorum habendas et retinendas esse; atque eis debitum honorem ac venerationem imper­ effingere. Alia opinio quanquain non adeò certa csl, tiendam El Tridentinmn, sess. 25, statuit : Imagines ut lanquam fidei dogma sil amplectenda, multò tamen Christi, Deipara*. Virginis,elaborino sanctorum in tem­ verior mihi videtur, et quæ sine temeritate contra com­ plis præscrlim habendas el relinendas, cisque debitum munem Ecclesiæ usum negari non potest, in univer­ honorem el venerationem impertiendam ; non quòd sum asserit Trinitatem depingere ex naturi rei licitum osse, cl imaginemSpirilùs sancti in specie coluinbæ. • credatur inesse aliqua in iis divinitas vel virtus, pro­ pter quam sint colombe, 'el quòd ab cis sil aliquid Quod probal mullis. < El confirmatur, inquit, usu Ec­ (H'tendum , vel quòd fiducia in Imaginibus sil figenda, clesiæ frequentissimo eadem sententia; quæ passim velili olim fiebat à gentibus, quæ in idolis spem suam Roiìi.t el aliis in locis Trinitatis imaginem adorandam collocabant, sed quoniam honos qui exhibetur, refer­ (scu venerandam) populo proponit. Quamvis autem tur ad prototypa quæ illa repraesentant, ut per Imagi­ concilium Tridenlinum co capite nihil certi statuat ct nes quas osculamur cl coram quibus caput aperimus, cl definiat, præcipil tamen ut si quando historias sacræ procumbimus, Christum adoremus, el sanctos, quoi uni Scripluræ contingat describi (intelligit in quibus eliam illa similitudinem gerunt, veneremur, id quod concilio­ Deus depingendus csl; id quod nec damnat nec tam rum, præscrlim verò S. 2 Nycænæ synodi decretis serio, quàm sanctorum hominum cl Christi imagines approbat) explicetur populo id non fieri, quia Deitas contra Imaginum oppugnatores est sancitum. Quòd si oculis corporeis videri possit, sed ut indé humano aliquandò hisloriascl narrationes sacræ Scripluræ cùm inore in cognitionem virtutis ipsius incorporea* venia­ id indociæ plebi expediet, exprimid figurari contige­ mus. > Hæc Vasquez, cui subscribimus. rit, doceatur populus non proplcrcà divinitatem figu­ 2 ’ Non solùm non est de fide, sed nequidem certum rari, «piasi corporeis oculis conspici, vel coloribus aut figuris exprimi possil. > Hæc concilium- unde palet csl Deum non vetuisse Judæis omnem usum Imagi­ num. < Non pauci auctores, inquit Vasquez, disp. 104, Imaginum cultum esse de fide, quia propositum ab cap. 2, quorum opinio mihi multò probabilior semper Ecclesia universali. Ila à contrario sequitur T non esse de fide, SS. Tri­ visa est, diami Judiéis non solùm adorationem illam gentilium, El cap. 6: ginem coli, sed quia qui imaginem adorat, in eà quo­ < Quòd verò circa latera Arcæ duæ figura Cherubinoque et per eam , exemplar ul terminum el materiam rum pobitæ fuerunt, respondere quis posset cum Ca­ proximam adorationis necessario venerari debel; ilà librino, eas omnes figuris seu imagines factas fuisse Alexander, Cajclanus, Bonaventura, etc., cl In non jussu Dei, qui precepto suo omninò, aul ex parle de­ solùm docent imaginem cum suo exemplari eodem rogare potuit; ani respondeo, lege veteri non fuisse motu adorationis posse adorari, veróni etiam ipsam vetitam omnem similitudinem, aul effigiem quomodo­ perse nisi exemplar contineat et cum eo conjungatur, cumque, sed omnem cultum ct adorationem ipsius, non esse alicujus venerationis cl adorationis capacem, atque adeò omnem quoque imaginem scu effigiem mo­ ac proinde non nisi cum exemplari, cum quo integrum do accommodato adorationi erectam aut constitutam ; ct proximum terminum adorationis constituit, esse quare nccCherubinis, ncc aliis figuris in templo factis, colendam.) Quam ultimam s ntentiam fus? probat, aliquem cultum fuisse delatum. Modus autem accom­ cap. 4,5, 6, conciliis, Patribus cl rationibus. Addit, modatus adorationi est, cùm imago depicta a t sculpta ct bene, cap. I!, < eodem modo atipie imagines, no­ est perse, non veluli appendix ct additamentum ahemen Jrsrs, ct alias r*s sacras esse adorandas; i î itis rei, in ornatum illius. > Eldisp. 109, adorandam esse imaginem ne quidem Christi, multò cap. I : < Major, inquit, crucem adoran lati ¡A per acci­ miniis sanctorum, quin ne quidem adorationis mentio dens: Corduba, adoratione latriæanalogica; Durandus csl in professione nostri, aul in Tridentino, nec pro­ solùm adorari rememorativo; Alexander solùm asse­ inde in Nicæno, quia Tridcntinmn sequitur illud, ncc rit imaginem esse materiam adorationis latriæ. Ilenadorationis meminit. Quòd ergo cultus ille nominetur ricus dicit, imaginem Christi hyperduliæ adoratione aliquandò adorado, quæstio est dc nomine. Certe po­ osse colendam. > ha varii variò cl sentiunt ct loquun­ pulus ¡nielligli adorationis nomine cultum latriæ abso~ tur de modo ct specie cultûs imaginum. Tridentimtm, lutum ; iste aulem sine dubio non redditur, nisi soli Deo, ul palet, sc ahiis omnibus abstrahit, seu silet, diirn et blasphcmum esset illum reddere ulli imagini. Cum­ prudenter, ncc aliud docet, cis debitum honorem ct ve­ que dicimus nos adorare crucem , sensus patet ex iis nerationem impertiendam. Quarè nihil prædictonmi est quæ retulimus ex Tridentino, scilicet per illuni quam de fide ; proindè intra septas cholaslica sola continean­ osculamur, et coràm qua caput aperimus, ct procumbi­ tur; nulli horum subscribere, quò Catholicus sis , te­ mus, Christum adoramus. neris. Subscribe Tridentino, ct sufficit. 4’ Nec de fide est, cultum delatum imaginibus esse 6° Hàc secretione faelà, Daillæum Calholicmn esse religiosum : cùm nec de tùie sit, cultum delatum sanc­ in cultu imaginum, aperte demonstrari potest. tis ipsis, esse religiosum, ul pauló post dicemus. §9. De Ilcliquiis sanctorum, ct carum veneratione. 5’ Longe longiùs abest à fide catholicâ, cui calum­ Professio nostra hæc habet : Constanter teneo sanc­ niose id adscriliit Molinæus ct alii, adorandas latria torum Keliquias esse venerandas, nec aliud. Tridcntiimagines Dei, el eadem quà adoratur Deus, sen cadcm veneratione cum exemplari imagines honorari. Probatur num,sess. 25 : < Mandat synodus episcopis et Cæteris, ut de reliquiarum sanctorum honore fideles instruant, I quia id non halietur in professione nostra, ncc in docentes cos sanctorum martyrum ct aliorum cum concilio Tridentino ant alio universali. 2” Quia varia Christo viventium sancta corpora, quæ \iva membra bu ut piaci La problematica theologorum, relata à \ us­ fuerunt Christi, el lemphim Spirilus sancti, I Cor 5, que*, disp. 108, cap. I, circa hanc quæstionem, sou modum cultûs. < Prima sententia est, inquit, imagi­ v. 17, ab ipso ad æternam vitam suscitanda ct glori­ ficanda, à fidelibus veneranda esse; per quæ multa nes ul terminum proximum cl integrum adoratione quadam ipsis peculiari, qua exemplar non comprehen­ beneficia à Deo hominibus præstanlur; ita ut affir­ ditur, adorari, etiamsi in ipsis exemplaria quoque ado­ mantes sanctorum Beliquiis venerationem atipie ho­ rentur, camque adorationem inferiorem el distinctam norem non deberi, vol cas, aliaqiic sacra monumenta, esse ab adoratione exemplarià, quam ipsi honorariam à fidelibus inutiliter venerari, omninò damnandos esse, prout jam pridem cos damnavit, el nunc etiam appellant. Secunda sententia fatetur cum prima, quo­ damnat Ecclesia. > Hæc ibi, ncc plura. Qtiarò ul hæc ties imagines per se adorantur ab exemplari diviste, sunl fide credenda, quia proposita à concilio universali, inferiori quAdam adoratione coli, etiamsi illa propter ilà à contrario non sunt de fide, quia non proposita à exemplar tribuatur ; cùm vero adorantur per accidens, concilio, sicul suprà diximusdc imaginibus: I Ado­ conjunct!! scilicet prototype , tanquàm aliquid illius, randas esse Keliquias, nc quidem Christi, multò mi­ cMem adoratione latri e cum ipso per accidens ado­ nus B. Virginis, aul sanctorum. 2 Nec de fide esse, rari. Tertia sententia, quam ego veram existimo , est, venerandas esse cultu,qui sit cl dicatur rclujiosus, po­ motum adorationis in imaginem, ilà in ejus prolotypon tius quàm duli.e, observanliæ, aut alio speciali nomine» et cienti lar transire, ct utnnnque sub eamdem vene- i 085 FIDEI CA1I1OLIC.E. 3* Longé etiam abesse a fide eas eâdcm veneratione cum exemplari honorari, non autem alià, sicul nec vene­ rationem istam esse, aul vocandsftn esse per se, vel per accidens, venerationem analogicam secundariam, ele., sicut diximus dc imaginum veneratione. Probatur i ’, quia nihil illorum determinate, vel in specie, habetur in Tridentino, ncc in professione noslrft. 2’ Quia varia sunl piacila problematica theologorum in his qimtionibus, relata à Vasquez, parte 3, disp. 113, ubi recte, cap. 2 : < Eodem prorsùs modo quod fusissime probal, præserlim < quia res inanimai,quales sunl Reliquia, secundùm sc nonsunl capaces contumelia; ergò ncc honoris, > etc. Affirmant nihilominus aliqui, Reliquiis secundùm sc, sine eo cujus sunt, cultum posse deferri animo;nullum alium modum eas colendi constituunt. Alii vero non nisi conjunctas colimi, ele., ul supra de imaginibus. Eamdem esse rationem cullûs Reliquiarum cl imagi­ num supra jam ostendimus. Missahæc omnia faciamus, tanquàm extrà septa fidei. 2 ’ Longe longiiis abest à fide has vel illas Reliquias, quæ in hoc vel illo templo coluntur, esse hujus vel illius sancii, cujus tanquàm Reliquia proponuntur colenda. Probatur Io, quia nihil horum habetur in professione nostrft, aniTridentino. 2”Quia sunlquestione*facti,ex informatione aul aliis capitibus pendentes. In contro­ versiis autem facti particularibus, quæ ex informatione testimonii hominum precipue pendent, etiam Papam ct concilium generale posse errare, conveniunt omnesCatholici; multò magis Ecclesia' particulares falli in his pos­ simi. 5* Diximus praxes Ecdesiæ etiam universalis, quandoque posse fundari in opinionesolùm probabili; qua nlo magis praxes particulares hujus vel illius Ec­ clesia, has vel illas Reliquias proponentis publice co­ lendas, cl dc facio colentis? et cùm regula praxeos sil prudens judicium, sufficit honestando cultui hujus vel illius Reliquia, quòd prudenter ex variis testimoniis scu probationibus judicetur esse Reliquiam hujus vel illius Sancii, et si contingeret de facio non esse illius, aul nullius, nihil proplcreà decederci sanctitati cullûs illius particularis, ut suprà dictum de canonizalione sanctorum. El bene Vasquez, disp. i 12, c. 8 : < Quòd apud aliquos incerta aliquandò Reliquia sint, non obesi quominus eas, quas humanis conjecturis, et ra­ tionibus certas habemus, reverenter colere debeamus. Itaque, si quis putans aliquam esse particulam sancti, <| æ reverá non csl, merito sua devotionis non caret. IT tamen publice colenda proponantur, prudens dili­ gentia adiutori detot, caque major, quàm cùm priva­ rmi, quod licitum est, cas deferimus cl colimus. > Placel el illud aliud addere ex eodem doctore, disp. 113, cap. i : < Qui Rosariis cl aliis rebus pretiosis, Reliquias Christi aul marly rum tangunt, el sccum ser­ vant, non detoni existimare cx contactu illo virtutem r.limiam aut excellentiam, imò nec corporalem, in res tore» ipsas cx Reliquiis derivari, sed inde manare respectum rationis ad ipsas, ralionc cujus memoriam ipsius Christi cl sanctorum in nobis excitant, cl ad eorum venera­ tionem affectum movent, atque hàc solâ ralioncnon superstitiosum, sed pietatis el Christiani cullûs opus censeri debet. > Hac secretione facta, patet, i* inaniter blaterare Molinamm in Reliquias varias, quas non esse sanctorum, quorum habentur, inimice more suo disputat. 2* Con­ sentire Daillæum in cultu Reliquiarum, ul supra osten­ dimus. § 10. Dc cultu ct honore sanctorum. Professio nostra habet : Constanter feneo sanctos una cum Christo regnandos esse. Et Tridentinum, sess. 25 : Christum adoramus el sanctos veneramur; nec plura. Quarè sequitur non esse de fide, honorem illum esse, ct vocandum religiosum, scu quovis alio specifico im­ mine. Probatur I’, quia nihil horum habetur in pro­ fessione nostri!, cl Trid. 2’ Quia varia sunt doctorum sententia, quas fusé referi Vasquez cl excutit, pari. 3, disp. 93, 99, 130. < Mnrsilius existimat, inquit, disp. 98, cap. 1, eamdem virtutem reipsâ esse Ia tria m , quam dixit versari circa cultum Dei, ct duliam arca cultum ct honorem sanctorum, solùm autem diff» rre per diversa connotata. Vera tamen sententia est du­ liam peculiarem esse virtutem, à latrià, aut religione distinctam, quà sancio cultum exhibemus. Atque adee religionem circa cultum solius Dei versari ; sic tradunt Albert., Durand., Bonavent., ele. An verò sit una el eadem virtus, quæ sanctis et omnibus in dignitate ci­ vili constitutis honorem adhibet, non salis convenit inter doctores. Aliqui videntur sentire, unam et eamdem esse virtutem; sic Bonavent., Albert., Gab. > Qua Lreviùs alibi diximus cl deduximus. HAc secretione palet, Protestantes non dissentire ncc posse dissentire à doctriné catholicâ ; nec enim venerationem omnem negant sanctis debitam in cœlis, cùm hominibus piè viventibus agnoscant reddendam, cl reddant in terris. Quin cl Dndincurtius libello hâc de re scripto honorem religiosum B. Virgini deferen­ dum sentiat. Plus ergo credit quàm opus sil, quò sil in hâc malcrià Catholicus. § 11. De C/iri$ti prccscntià in Eucharistia. Ita habetur in professione fidei nostra : Profiteor in sanctissimo Eucharistia* sacramento esse vere, rcaliter, el substantialiter^ corpus et sanguinem, una cum aninui et divinitate Domini nostri Jesu Christi. El in Trid. sess. 13, can. I : < Si quis negaverit in sanctissima Eucha­ ristia sacramento (sen sub specio rerum sensibilium, nt exprimit in illius cap. 1 , mox referam) contineri vere, rcaliter, ct substantialiter corpus cl sanguinem unà cumanimà el dirimíale Domini nostri Jesu Christi, ac proindè tutum Christum, sed dixerit tantummodò esse in co ut in signo, vel figura aut virtute, anathema sil. < El ibidem, cap. 1, cùm dixisset : < Principio do­ cet sancta synodus, in Eucharistia sacramento, Chris­ tum vere, rcaliter, ac substantialiter sub sj»ccie illarum rerum sensibilium (panis et vini) contineri, > addit et <087 REGELA docci : < Nec enim hæc iuler sc pugnant, ut ipse Salvalor nosier semper ad dexteram Patris in ca lis .as­ sideat juxtà modum existendi naturalem , cl ut multis nihilominus aliis in locis sncramentaliler præsens •uà substantia nobis adsit, eà existendi ratione, qnam etsi verbis exprimere vix possumus, possibilem tamen esse Deo cogitatione per ¡idem ilhtslralf, assequi pos­ sumus, el constantissime credere debemus. > Hæc ibi concilium. Quarèrcalis presentía ita expressa, id est, sacramelitaliter, sub speciebas, est de fide; quippè proposita est ab universali concilio; sed nihil aliud csl de fide, ncc aliter dc realitatc istius presentías, quìa nihil alimi propositum à concilio. Itaque, hæc dicamus, facilitando deviis doctrinæ fldei nostre in hac omnium gravissima materni, cl captu difficillima. 4* Cimi Paulus dicat, I Cor. 15, 4, de corporibus gloriosis in resurrectione ; Seminatur corpus animale, turget corpus spirituale; si est corpus animale, est et spirituale, sicut scriptum est : Factus est primus hemo Adam in animam viventem, novissimus Adam in spiritum tivificantem; sed non priiis quod spiritale est, sed quod ani­ male, Corpus Christi sub symbolis Eucharisliæ potest dici corpus spirituale, el non corpus animale, ct ipse­ met ibi existons, potest dici spiritus vivificans, cl non In animam viventem. 1 ' Patet cx se, ex Paulo. 2° < Christi corpus est in parvA quantitate, lotum in loto, el lotum in quavis parte, ac si ossei Spiritus, > inquit benê Vasque/., pari. 5, disp. 187, cap. 2. Hinc Cyrillus Iberos. Cal. 5, vocal spiritualem victimam, quam offert sacerdos in lilurgià, Christum. 2" Non sohim corpus Christi sub symbolis potest dici spirituale, el •ipscmetChrisli Spiritus, sedctiamsubsvni* boli spirituali mado, seu spirilualiler, et non animali, ncc corporali modo, seu corporaliter, seu carnaliter. Pro­ batur 1 ’, quia csl ibi ad modum spiritus multipliciter; scilicet sicul Angelus csl hic vcl ibi invisibilis, impatibi­ lis; el tolus in toto, cl lotus in quàlibel parte; csl enim indivisibilis, et non frangibilis ; ità corpus Christi, seu Christus, csl sub symbolis invisibilis, impatibilis, ct tolus in toto, ct totus sub qualibet parte, quia ibi esi indivisi­ bilis, ct non frangibilis. Modus vero existendi corpora­ lis, seu corporaliter, el carnaliter exislcre, csl existcrc visibiliter, palihililer secundum extensionem ad totum, seu lotum in tolo, cl pariem in parte, cl frangibilitcr; ergo corpus Christi, seu Christus, est in symbolis spi­ ritali modo seu spirilualiler, cl non corporali seu carnali, nec corporaliter, seu carnaliter in dicto sensu. Probatur 2’ : horret animus dicere Christum esse natum dc Vir­ gine Matre, carnali modo, scu carnaliter, licèi vere ex ef natus sil. Cur non el negabimus Christum esse sub vpcciebus carnaliter, licèi vere sub illis sit ? Probatur 6 : Trident, profitetur, sess. 15, cap. i, < Christum temper ad dexteram Patris in cadis assidere, juxtà mo­ dum existendi naturalem, cl multis nihilominus aliis m locis sacrameli taliter présentent nobis suà substan­ tif adesse, cf existendi ratione, quam etsi verbis ex­ primere vix possumus, possibilem tamen esse Deo, cogitatione per fidem illustralà assequi possumus, cl omvtanli^imè credere debemus. > Cur non cl profite- 4088 • •• bimnr < Christum semper ad dexteram Patris in cœlis assidere juxtà modum existendi corporalem, carnalem, corporaliter, carnaliter? ikrc enim naturalem illuni modum existendi sequuntur, >ct mullis nihilominus aliis in locis spiriluali(cr presentimi suà substantif nobis adesse cà existendi ratione, etc.? 5* Totum quod diximus de arporc spirituali cl modo illo spirituali existendi sub speciebus, potest ctiam ob id dici de receptione el manducatione, scili­ cet Christum manducari, ut sncramentaliler ex conci­ lio, ità spiritualiler, et spiritali modo, et non carnaliter, scu carnati modo, ore tamen eprporis. Patent lurcet se ex dictis, et applicari hic facile possunt. Manducaro Corporali modo ct carnali, scu corporaliter et carnaliter, est manducare ad modum, quo manducamus carnes alias, scilicet masticando, cl dividendo camcm in ore, palato gustando ejus saporem, etc. Non sic manduca­ mus Christum ; ergò ncc corporaliter, ncc carnaliter, ncc corporati cl carnali modo, sed spiritali cl spirituali* hr. Adde ctiam effectum manducationis corporalis ct corporaliter, esse nutrilionem corporis; al verò effec­ tum manducationis Christi esse gratiam per modum refectionis animæ, id est, vegetantem cl roborantem animam, in operationibusvit:espiritalis, et sic esserefcctionem ct nutrilionem animæ nostrœ, quæ est spiritus; ergi) eliam inde, scilicet ex effectu, potest dici mandu­ catio spiritalis ct non corporalis, seu non carnalis, scu non carnaliter cl corporaliter in dicio sensu. Sed redea­ mus ad corpus sub speciebus. A* Non est de fide, imò falsum est, corpus Christi contentum sub symbolis, esse aul dicendum esse se­ dens, jacens, rectum, œquale, ani inacquale alteri corpori vel loco, aul sibi ipsi sedenti in cado, aut ità grande, crassum, longum, latum sicut in cruce; aul esse ia si/nh bolis, sen contineri in illis tanquam in loco. Et ne qui­ dem de fide est, esse quantum sub symbolis, aul ha­ bere suam quantitatem. Probatur i ' quia nihil honnn habetur in professione nostrà aut in Tridentino. 2° Po­ sitivé cx verbis allatis Tridentini, cap. 4, scilicet Chri­ sti corpus sub speciebus, esse præsens quidem suá sub^ stantia, sed sacramentali ter solimi, nec juxtà modum existendi naturalem, ncutiquàm juxtà modum existendi sacramcnlalilcr. Ergò. Probatur, 5’, quia spiritus, v. g., Angelus præsens suà substantif alicubi, aul anima nostra præsens corpori, non est sedens, jacens, æqualis aut imvqualis loco vel corpori, nec proindè est ibi commensuralus loco vel corpori. At Corpus Christi, seu Christus sub speciebus est, cl dici potest esse spi­ ritus, ut diximus; ergò ncc illi quidquam supradiclorum convenit. 5° Probatur ct explicatur cx Vasquez, part. 5, disp. 187, cap. 2 : < Inter alias proprietates quanti­ tatis, hæc tanquàm precipua recensetur, ut secun­ dum illam, unumquodque acquale vcl inæquale dicatur, quoti sané provenit ex quantitate, quatentis babel modum illum scu proprietatem, si(|uidem ratione illius subditur mensure, sine quà acquale et inæqualo nihil dicitur. Licèi vcrò quantitas Christi, secundum essentiam cl modnm ipsius sit cum Christo in cœlo, nihilominus in Eucbaristif solum est secundum Ob* EIDEl CATHOLIC.E 1090 1089 causa gratta»; quomodò non csl in píxide, ncc furet in sentiam, non aulem sccundùm modum. Hinc ea quæ ventre canis; quarê à cane non dicendum foret propnè sum in Christo aul alio corpore absolute sine re­ manducari, ni manducatur ab homine; ncc mirum spectu, aul sine proximo fundamento hujus respec­ tas ad locum, ubique cum illo debent esse; caverò Ctiam adversariis, si canis manducet frustum panis cœnæ ipsorum, non proptereà manducat sacramentum, quæ proxime habent ordinem ad locum, qualis csl mo­ quia non manducatquà signum est. Imaginatio nescio dus ille, aut sunt fundamentum distendi in loco, qua­ lis est passio quantitatis, secundum quam res æqualcs quem horrorem facessii in bis conspiciendis. Sed missa hæc omnia, cùm sint extra fidem, quia extra Confes­ et inæquales loco contineri cl circumscribi dicuntur, sionem nostram cl Tridenlinum sunt, facienda. non item; ct hac ratione, cùm Christus retineat in Eu­ C* Idem Vasquez, disp. 190, refert aliquos theolo­ charistia quantitatis essentiam, quæ csl absoluta à loco, tamen'modum illum quantitatis, secundum quem æqua- gos docere, Christum esse in hoc sacramento tanquam in loco per se; alios Christum in hoc sacramento non esse turei continetur a loco Eucharistia, non habet. > Hæc ibi Vasquez qui indù bene explicat, quo pacto corpus Chri­ tanquàm in loco, neque habere proprium ubi el distan­ tiam, sicul nec Angelus, cùm est prasens alicui cor­ sti cum sil quantum, non occupet locum, cl inlra par­ pori, in quo csl, seu loquitur, quod ipse probabilius vam quantitatem specicrum panis esse possil totum in loto, cl lotum in qualibet parte, quia non habet dictum existimat. 7* Extra fidem, cl intra septa scholastica confitendæ modum quantitatis, cl csl ibi sicul spiritus, seu Angelus et anima, quæ est lota in loto corpore, cl lota in quali­ sunt hæ aliæ quæstiones : l \An Christus prout existons in hoc sacramento, videri possit ab oculo corporeo, bel parte ejus. Ex dictis saltem patet, quod sufficit nobis, non naturali sed supernaturali virtute? Affirmat Vas­ nihil prædiclorum esse de fide. Quin imo refert ibidem Vasquez, cap. i, quosdam theologos docere, Corpus quez el probat, neque agere, ncque pali posse corpus Christi in Eucharistia non esse quantum, licci suam ha­ Christi, prout est in hoc sacramento, corporei actione, beat quantitatem, cl alios diam docuisse esse ibi sine neque passione. 2* An exUtentia corporis Christi in quantitate suà; quæ falsa quidem sunt, sed sufficiunlad sacramento < pendeat ab existentià naturali extra sa­ probandum nihil prædiclorum esse dc fide; id est, non cramentum. > Et : < An quæcumquc imprimuntur cor­ esse de fide, Christi Corpus sub speciebus, esse jacens, pori Christi cxlrii sacramentum, nccessariò comitentur (equate, grande, crassum, longum, latum, sicul in ipsum in sacramento. > De quo disp. 192, cap. 5, loncruce, etc., cùm hæc omnia sequantur quantitatem, cl giùs amandandum, < an corpus Christi possit esse simul modum ejus supradiclum. Sane sumpto saltem leonino, in pluribus locis visibili modo et sccundùm extensio­ lati, longi, grossi, ul populi communiter concipiunt, nem, scu circumscriptive; » c. 1, ct adhuc longius, pro habente extensionem in ordine ad locum, quis non ( an aliud corpus a Christo possit esse in diversis locis videt Christi corpus sub speciebus, nec esse grande, simul, idque non tanliim invisibili modo ct definitivo, ncc latum, aul saltem nihil horum esse de fide? Quare sed etiam secundum extensionem, > dc quo disp. 189, frustra blaterant adversi de combustione hosliæ, etc., in quo censet nequidem corpus Christi, posse esso de quibus Vasquez, disp. 191, v. g., si comburatur (in diversis locis simul sccundùm extensionem, etc. > hostia, aul pedibus conculcetur, non proptereà quid­ 8' Longe longius est à fide, imò falsum puto, Chri­ quam pœnæ patitur corpus Christi, nec comburitur, sti corpus produci dc novo aut conservari in Eucharis­ nec pedibus calcatur, licèi sub symbolis contineatur; tie per consecrationem, quod jamdiù productum fue­ sicul noe ex eo quòd divinitas sit ubique substantiali­ rit in utero Virginis, cl conservetur ælernum in cœlis; falsum ctiam quòd cò adducatur, falsissimum quòd ter præsens, sequitur cùm quid comburitur aul calca­ tur, divinitatem comburi, aul pedibus calcari. Item ex descendat è cœlo ad altare, quasi relinquens co lum ct transiens per medium acrem. Commenta hæc tamen eo quòd divinitas sil in pane, quem mus aul canis co­ fere omnia deludendis populis, ministri falsò doctrinæ medit, non sequitur divinitatem manducari à mure aut fidei catholicæ adseribunt; quæque theologi aliquot in cane; ita neccx eo quòd forte mus aut canis rodat aut manducet hostiam seu symbola, ct symbola manducem his materiis tenent, sohim ut opinionem probabilem, fidei Ecclesiæ catholicæ, ul cui soli subscribere sufficit, hallur, sequitur eos manducare corpus Christi Et sicut non est indignum div initalem esse présentent substantialiter lucinati aul potiiis malitiose imponunt ministri, seces­ in mure, cane,imò et luto el sordibus, ità ncc corpus sioni, ex quà vivunt, fovcndæ in damnum maximum Christi esse in tali casu comestionisscu corrosionis sy m- animarum, el pacis Ecclesiæ ac imperii. Solimi dici­ bolorum, præsens substantialiter muri aut cani,ct ven­ mus corpus Christi esse prtrscns sub symbolis, virtute tri eorum. transmissione per guttur symbolorum; sicul divinò; quia impossibile est mentiri Deum. Ilebr. C», 18, ctiam proportione servata, nec est indignum esse sub­ seu, ut utamur termino Confessionis deviorum, art. 4G, fit hoc virtute secreta ct incomprehensibili Spiritu stantialiter præsens in píxide, altari ani arcò inanimalis. Dei, seu per ejus omnipotentiam. Etsiculista non manducant corpus, licèi contineant, ita 9 Secretione hòc fació, vix est difficultasulla, vel ad nec canis dicendus foret manducare proprii corpus Christi, licet manducaret symbola, ct per illa sil presen­ speciem, quà moli dissideant à nobis adversi : quia habet articulus 26 Confessionis eorum : < «¡redimus tía substantialis, sicul est in ventre ct omnibus i elms præsenlia divinitatis substantialis; manducatur enim ab quòd virtute seeretâ ct incomprehensibili nutrii nos cl vivificat substanlià corporis sui. > Si substantiam hanc homine corpus Christi, quia recipitur ul stemmi, scu ut DEGELA <091 lOM pr.rscntem animæ substantialiter, quod necessarium mus. Quarô 1 ’, nun est de fide, imò blasphemum. in hoc csl nutrition! quocumque modo fiat etiam per fidem, mysterio trnnsubstanliari panem in corpus Chrisli, tenent indubitanter; quid præpedil eam cognoscere sub sicul panem quem comedimus transubstanliatur in cor­ symbolis ct corpori nostro? Præsertim ciim ex co quòd pus nostrum; aul per transubstantiationem fieri, ut ma­ anima nostra sil præsens corpori nostro, substantia teria panis incipiat esse sub forimi corporis Christi, sicut Corporis Chrisli nequeat esse vere præsens animæ cimi panem comedimus, materia panis per nutrilioncni nostras, quin sil cl corpori. Et parcs sunt turn numero, incipit esse sub formò corporis nostri. Probatur Ie, quia non habetur id in Tridentino; imò contrarium; timi pondere ulriusque præsenliæ substantialis, scu si enim id fieret, non fieret conversio lotius substan­ substanliæ, difficultates solvcndæ, si momentis suis æque codcmque pondère exaelé librentur. Sed utcum­ liæ panis in corpus Christi; sed materia illius dunlaxai transmutaretur, sicut in nulritionc nostri ordi­ que sit, < Lu th era norum opinio, inquit Daillæus Apoi. narie fit. 2° Quia si ita esset, Christus esset corrupti­ cap. 7, qui statuunt corpus Domini esse rcalilcr præsens in pane Eucharistiæ, nullum habet venenum, non præ- bilis, augeretur, minueretur, ut fit cimi panem come­ dimus, et mutatur in corpus nostrum. 2’ Nec dc fide jiidical piclâti. > El : < Non praejudicat eorum saluti, el multò minus nostra. > (liquid ergo tot turbas exci­ est, Transubstantiationem fieri cx eo, quod de novo producatur corpus Christi, aut conservetur : etiam su­ tant? cur non credunt quod creditum ab ipsis non prœprà diximus corpus Chrisli in Eucharistià ncc produci judicaret eorum saluti, ex eorum principiis, non credidc novo, nec conservari de novo; aut saltem per illum tmn aulcm devolvit cos ad tartara, cx nostris principiis? modum substantialem aut accidentalem produci, quæ Quod securius csl amplectantur; Daillæo præsertim productio, conservatio, aut modus substantialis, aut ipso generaliter pronuntiante, epist. ad Monglalium, credentem posse suam operari salutem in Ecclesià ro­ accidentalis, aut per quæ sit incomposssibile corpus Christi, aul sanguis cum substanlià panis, aut vini, ct mana, cl tamen viventem extrà ejus communionem ncc pcrillam incompossibilitalcm eam expellat, sicque et bonum Christianum, ncc ferendum civem, ncc homi­ hàc ratione Transnbstantialio fìat. Imò Corpus Chrisli, nem sensatum haberi posse. > Al cx eodem Daillæo ct substantia panis, non sunl cx se incompossibilcs. possunt suam operari salutem, credentes corpus Domini Probatur 1”, quia nihil horum habetur in professione esse realitcr præsens sub symbolis Eucharisticis seu hoc credere non praejudicat eorum saluti; credant ergò. 1 noslrà, aul Tridentino. 2' Quia Vasquez cl cum eo plurimi, falsa esse hæc omnia cl singula variorum § 12. De Transubstantiatione. scholasticorum placita demonstrat. Falsum, impiam, De hàc ila professio nostra: Profiteor in SS. Eucha­ esse mullis probal, disp. 181, cap. 5 : < Transubslanristia sacramento fieri conversionem totius substanliæ pa­ tiationeni formaliter esse actionem, perquam modus aliquis substantialis producatur. > El cap. 4 ct 5 : nis in corpus, ct totius substantial vini in sanguinem; quam conversionem catholica Ecclesia Transubstantiationem ap­ c Transubstantiationem esse conversionem ipsius Chri­ sti, scu productionem novam. > El cap. 5 : < Transiibpellat. Et Trident, sess. 15, can. 2: < Si quisdixcril in sacrosancto Eucharistiae sacramento, remanere sub­ slanliationcm esse novam conversionem Corporis cl stantiam panis et vini unà cum corpore et sanguine Sanguinis Chrisli in Eucharistià. > El cap. 9, < PræChristi, negaveritque mirabilem illam cl singularem diclum modum conversionis, cmn supervacaneum esse conversionem totius substanliæ panis in corpus, cl lo­ cx veritate verborum consecrationis, cl cx fine sacra­ menti ostenditur. > Quæ sil horum opinionum verior, tius substanliæ vini in sanguinem, manentibus dunlaxal speciebus panis cl vini, quam quidem conversio­ qiianquàm falsâs has omnes esse arbitremur cum do­ nem catholica Ecclesia aptissime transubstantiationem ctissimo Vasquez, non est nostrum hic discutere; suf­ appellat, anathema sil. > El cap. 3, quod inscribitur, ficit inde probari, longe bæc esse à fide, cx doctorum de Transubstmiliationc : < Quoniam Christus corpus suum omnium nostrorum sententià, (piorum nec unus som id quod sub specie panis offerebat, vere esse dixil, ideò niavil ali(|uid horum esse de fide. Quàm ergo calum­ persuasion in Ecclesià Dei semper fuit, idque nunc deniose ministri hæcet similia fidei calholicæ imponunt! nuòS. hæc synodus declarat, per consecrationem panis 5° Ncc est de fido, panem et vinum per consecratio­ el vini conversionem fleri totius substanliæ panis, in nem annihilari. Probatur 1* quia neutrum habetur in Tridentino. 2° Controversia vocum ct non rerum substantiam corporis Christi, et lotius substanliæ vini in substantiam sanguinis ejus, quæ conversio convenien­ est, inquit bene Vasquez, disp. 183, cap. I; qui ad­ dit : Nonnulli scholastici veram Transubslantialioter el proprie à sanctà catholicà Ecclesià Transubstan­ tiate est appellala. Hæc ibi concilium, nec plura. Quare nem concedentes , docent panem ct vinum , quæ ul h it sunl de fide, quia hæc sunl in professione noslrà, dicuntur converti, ilà desinere, ut vere annihilentur; b.rc proposila à concilio generali; ilà à contrario, nulla in hàcsententià est Scotus, Okam, Gabriel, Major, qui alia doctrina de Transubstanlialione est de fide catho­ inquii : < Neque de hàc rc nimiíim contendendum est, lici, quia necin professione noslrà, nec in concilio Tri- sed unicuique liberum relinqui debel, hoc aul illo modo dentino, aut alio generali, licèi fovcndæ discissioni, ex loqui. > — < Perantiqua Limen, habet Vasquez,cap. 2, quà vivimi, frequeniissimè varias, cl plcrasque partìm scholasticorum sententia, quam lilænter amplector, est valdé exosas populis, parlìm blasphemas fidei calholicæ dici non posse panem et vinum in hoc sacramento an describant ministri cl imponam. Explicatius bæc dica- nihilari. > In cujus probatione fusus est, cap. 2 et 3. 1094 !• IDEI CATHOLICÆ. 1093 formé verborum apparet; al verò in formé quà nunc 4* Longé longitis à fuie Mini hæ aliæ qtiæstionfcs, utimur ad consecrandum, illa duo sic se habent, ul quia cliam sunl cxli ù Transubslatitialioncm particula­ unum tantiim significetur, nempe, corpus, aut sanguis rem in Chrisli corpus de quà solà agimus, proposita:cl Christi præsens (neque enim vertm consecrationis si­ discussa: à Vasquez, qui hæc ludici : Primó, disp. 82, gnificant desitionem panis et vini, ut palet), ità tamen < an corpus Chrisli præsens fieri p-ducril buie sacrainculo absque conversione panis in ipsum , varia: sunl iit veni significatio corporis ct sanguinis Christi prae­ sentis, nccessariò postulet desitionem panisel vini, ac scholasticorum scnlentiæ > quas fusé refert. 2\ disp. i S i, an quælibct res in quamlibet aliam converti pos­ proinde desilio nccessariò consequatur corpus Christi sil, varix scholasticorum sentendo*. Probatur ex regu­ præsens, prout illis verbis significatur; quo fimi sa­ cerdos utens illis verbis, vere dicatur efficere præsens lis datis nihil horum esse de fide. corpus el sanguinem Chrisli. ct ipso corpore presente 5 Quid ergo esi, et in quo consistit bæc Transubveré significato destruere panem. > slandatio? Non discedendum à verbis Trid. cap. 4, Nam docci bene idem, disp. 180, cap. 4 : < Accidentia citatis, et ibi hærcndum, ncc sapiendum plus quam oporprimarie saltem indicant propriam substantiam quant i sapere, sed sapere ad sobrietatem. Addam lamen quæ conformiler huic capiti habet Vasquez, non quòd diii ibi est, non aulcm alienam, cl ità ostendens quod­ libet corpus in quo Deus reipsà est, nemo veré enun­ statuamus quæ infert de fide esse; sed sufficit, quò tiare potest : Hoc esi Deus ;cl si Angelus esset in aliquo quis sil Catholicus, Transiibstantiationi hoc modo, corpore, nemo ostendens corpus illud veré el proprie aliis si placet refutatis, acquiescere : porrò facillimum erit cuivis subscribere; nullam enim prorsiis difficolta- dicere possel: II oc est Deus; hoc est Angelus; sed ul lem habet doctrina Transubstantialionis sic docte expli­ veré enuntiet, dicere debcl : Hic est Angelus, et hic est Deus; hoc est, in hoc locoaul corporc. Cùm enim pro­ cata: : < Explosis, inquit, disp. illa 18, cap. II, alio­ nomen hoc demonstrativum, directum ad accidentia rum opinionibus, superest, ul nostram sententiam, (piam antiquorum scholasticorum sine controversià quæ sentiuntur, non demonstret illa, sed substantiam sub illis, el propria hæc substantia primarie, iiuò solùm esse censemus, in medium proferamus. > < Ea vero est, rationem formalem Transubtantia- demonstretur; efficitur ut presente proprià substaniià aliena nequeat demonstrari. E contrario verò si pro­ tio is, neque esse mutationem, neque productionem alicujus rei, sed relationem quamdam ordinis, inter pria substantia sub accidentibus suis non sit, sed aliena, rectè cliam, imò nccessariò, aliena demonstratur. Cùm substantiam quæ desinit, el eam in quam desinire di­ igitur Christus, postquam accepit panem, veré enuntia­ citur, cx quo fil, ut bæc conversio scu Transubslantialio, nulli alii mutationi aut actioni omninò assimi- verit illud, quod sub speciebus offerebat, esse corpus lelur. > El cap. 12: < Memorandum quod suprà dixi­ suum ; el accepto calice cum v ino, illud quod sub speciebus illis offerebat, esse sanguinem suum, neque vere mus, talem esse significationem verborum consecra­ tionis, ut vi significationis ipsorum, non soliim fiat bæc verba enuntiare potuerit de ipsà substantià panis et vini, ut palet, neque de suo corpore el sanguine na­ corpus cl sanguis Christi præsens reipsà sub speciebus, turali, si cum substantif panis cl vini sub propriis ac­ sed etiam desinat substantia panis et vini; quia ciim cidentibus illis simul manerent, ul probatum est, ne­ sint à Christo instituta, el nomine illius proferantur, vera esse debent; vera autem esse non possunt, nisi cessario fieri debuit, ul substantia panis cl vini desi­ efficiant corpus ct sanguinem Chrisli presenten! sub neret, el sola substantia corporis el sanguinis Christi speciebus, et destruant panem. Potuit adductio corporis sub illis accidentibus maneret. Predicla ratio, quod Chrisli, et desilio panis à Christo fieri alia forma ver­ attinet ad destructionem substanliæ panis el vini, dc borum, cujus aiterà parte significaretur præsenlia cor­ quà hic soliim disserimus (nam de prescntià reali satis poris et sanguinis Christi, altera verò desilio panis el diximus), efficacissima est. > Vno verbo, imnsulislanliaVini, etsi Christus aut Sacerdos nomine Christi diceret: lio nihil addit præsentiæ corporis Christi, nisi desitionem Hic sil corpus meum ct amplius non sil panis; vel contra: panis virtute significationis verborum, seu quò verta lite non sil panis, cl sit corpus meum; et de sanguine Christi sint vera, et nomine transubstantialionis, nihil similiter. Quamvis aulcm tunc idem effectus fieret, qui aliud csl intelligendum, ut palei ex didis. < Conversio nunc fit, quod attinet ad desitionem panis, ct presen­ formaliler, inquil Vasquez, disp. LSI, cap. 12, est de­ tían: corporis el sanguinis Christi, tamen non fieret nominatio quædmn ordinis, in eo quod desinit relata eodem modo; neque enim tunc Christus aut sacerdos ad id, quod fuit causa desilionis in l.oc sacramento, quo verba sint vera; cl nihil aliud esse potest preler diceretur, adducendo corpus Christi, destruere panem, denominationem ordinis, el quidem cxlrinsccam et so­ aut destruendo panem, adducere corpus Chrisli; sed lius rationis, scu preler relationem el quidem non diceretur simul adducere el destruere; quia eodem realcm, > sed rationis solius. Saltem certissimum est, modo desitio el adductio in re ipsà se haberent, sicul tenere sic transubstantiationem, sufficere quò sis Ca­ etiam in significatione verborum, in significatione au­ tholicus. quidquid sil de variis opinionibus quorumdam tem ità se haberent, ul significatio unius, non esset causa significationis alterius; neque, ad suam veritatem Scholasticorum rejectis à nobissuprii. — llogamus te, qua: difficultas, posito quòd credalur Corpus Chrisli illam ul quid consequens nccessariò, postulant, sed si­ mul tantiim se invicem comitarentur, el per accidens realiter esse præsens in pane, scu sub symbolis Euchari* siite, credendi Transubstantiationem hanc ? nulla sanè« seu coinitanter, ut dicitur, se haberent, sicul in tà REGULA 1V95 ibito (T Aut saltem doctrina Transubslanlialioms sic ex­ testor in titulo, principio, el medio, cl fine, cap. 9 posita, non csl legitima causa secessionis, seu (tosilo Apol. At magnum discrimen est inter has duas adora­ ex Ikùllæo, Apol. cap. 7, quòd credere < Coquis Do­ tiones. Hæc ultima defertur certo cuidam objecto sub* mini esse præsens in pane Eueharisliæ, nullum habeat sistenti in loco quo dirigitur, scilicet substantia? vel.ì Le venenum, ncc praejudicet pietati, nec saluti ne quidem ab accidentibus panis ct vini; quo lit ut pnesupposito credentis id, dicendum certo Transubstantialionem quòd hæc substantia sit quædam creatura, (alis ado­ ratio ei exhibita, erit necessarii) servitium illicitum cl nullum continere venenum, ncc prayudicaro pietati seu saluti credentis illam ; » ciim ipsa nihil addat rcipsâ prohibitum a Dc-o; cùm lamen prima adoratio sil so­ præsentiæ nisi desilionem panis, quò verba Christi sint limi vana cl inutilis, el cadat, ul sic dicam, in nihilum, vera; quæ desilio non potest, nisi ab emotæ mentis errans, non quòd deferatur objecto non adorabili, sicul homine censeri perjudicare pietati seu saluti, posito facit alia, sed in hoc solimi, quòd errore quærat cum, quòd credere pnesenliam illam non prajudiccl. t n lê et putet sc complecti ibi, ubi non csl. > Ila Dailkuus, rursus cx alio Daillæi principio supra relato sequitur: ultimam istam adorationem distinclam, el aliam à Nec bonum Christianum, nec ferendum civem, ncc ho­ primó, seu duas adorationes objectorum subsisten­ minem sensatum haberi posse in imperio, qui non credit tium sub symbolis, quod horremus, nobis affingens. transubstantialionem ut jam explicatam. Sed quòd talis adoralio non sit de fide, patet I”, quia non habetur in Tridentino. 2° Nullus nostrorum doc­ § 15. De adoratione Eucharistia*. torum finxit duplicem illam adorationem sic relatam Professio nostra nihil habet distincte dc hac adora­ à Daillæo, duorum objectorum subsistentium, seu ul­ tione, quod sequatur ex præscniià Christi sub sym­ timam scilicet, delatam certo cuidam objecto subsistenti bolis. Tridenlinum autem de cà expresse sic sess. 15, in loco quo dirigitur, nempe subs tan liæ velalæ sub ac­ can. G: < Si quis dixerit in sancio Eucharistico sacra­ cidentibus panis el vini, pr.cler adorationem primam mento Christum non esse cultu lalriæ cliam externo delatam ipsi Christo. Quis Catholicorum, dico, hæc ob­ adorandum, ideoquc ncc feslivà peculiari celebritate jecta adorationis sub speciebus somniavit? nullus sane: venerandum, neque in processionibus secundum lau­ el pestifere somniaret; ncc adoramusaliquid subsistens dabilem cl universalem Ecclesiæ sanctas ritum el conindefiniti, quidquid illud sit, sub speciebus, sed solum sueiudinem solemniler circumgestandum, vel non Christum creditum ibi esse; ergi) calumniose id nobis publicó, ul adoretur, populo proponendum, et ejus aflingit Daillæus. Probatur 5U, ex responso doclissimæ adoratores esse idololatres, anathema sit. • Et cap. 5, Facultatis thcologicæ Parisiensis in hæc verba : Petitur postquam, cap. 5, assertum est, < verum Domini nostri a DD. doctoribns, respondeant: < An factum conten­ corpus, verumqiie ejus sanguinem, sub panis ct vini tum in pag. 65, epist. I). Daillæi, ad D. Munglatt. anni specie, una cum ipsius animò cl divinitate, exis tere; » 1654, sit.verum. Subsignati doctores thcologicæ Fa­ el Trensubslantialione, cap. 4, stabilità, docci infe­ cultatis Parisiensis respondent quòd factum est falsum, rendo, cap. 5: < Nullus itaque dubitandi locus relin­ cl impositum Ecclesiæ catholicæ, quæ adorando san­ quitur, quin omnes Christi fideles, pro more in Ecctam Eucharistiam, non credit ibi adorare aliud sub­ cftSii catholicâ semper recepto, lalriæ cultum, qui sistens velatum ab accidentibus panis et vini, quàm vero Deo debetur, huic sanctissimo sacramento in ve­ Jesum Christum, dicit anathema iis, qui ibi vellent neratione exhibeant. Neque enim ideo minus est ado­ adorare aliam quamciimquc substantiam. Et falsò sup­ randoti, quòd fuerit à Christo Domino ut sumatur in­ ponitur ab auctore plus esse periculi in adoratione Ca­ stitutum; nam illum cumdcm Deum præsenlem in eo tholici, quàm Lulherani, quòd Catholicus defert ado­ adesse credimus, quem Paler ælernus introducens in rationem suam objecto non adorabili, ct proinde ejus orbem terrarum dicit : El adorent enm omnes Angeli servilium necessario illicitum esse ct prohibitum à ejus, Psal. 96, 8; llcbr. I, G. Quem magi procidentes Deo; cùm verum sit, objectum quod Catholicus ibi adoraverunt, Matt. 27. Quem denique in Galilæfi ab adorat, esse Jesum Christum, adorabilem ubicumque Apostolis adoratum fuisse Scriptura testatur, Mali. 8, est, el proinde in Eucharisliò, in qua Ecclesia catho­ 15. > Hoc ergo est dc fide, quia propositum in concilio lica, post consecrationem, non agnoscit ncc reco­ universali. Undè è contrario sequitur nihil aliud de ado­ gnoscit aliam substantiam, quùm Jesum Christum; ratione hàcessc de fide. Sequitur ilaque : quare nec aliam ibi adorat, ncc potest adorare. Et si Primo, non esse Quis vel deviorum feral mini­ his verbis: < Qnæslio est, inquit, non quòd oporteat stros doclrinam falsam catholicis imponentes, el ei adorare corpus Christi in Eucharistie, sed quòd opor­ imposturi scissionem foventes tim noxiam Ecclesia, saluti animarum el imperio ?... teat adorare Eucharistiam ipsam, ul inclamo et pro­ 1097 FIDEI CATHOLICÆ. Haud longé dissimilis calumnia est, cimi idem Daillæus prælcr adorationem Christi sub speciebus lin­ git, Apol. pag. 45, 4G, GG, nos adorare Sacramentum latrtà absoluta. Quis Catholicorum fingit duas adora­ tiones «/‘scin/as, unam Christi in Eucharistia, aliam Eu­ charistia ipsius, sive subsistentis licti à Daillæo? El cùm dicimus nos adorare adoratione absoluta sacramentum, iiilelliginius Christum ipsum sub speciebus, quem sæpè rem sacramenti ct sacramentum, quod ibi sil tanquàm causa gratiæ, solemus nuncupare; alias absit ut sacra­ mentum adoratione absolutd, quod sine idololatria non possemus, adoremus. Veneratio Symbolorum, de quâ poslcà ut distinctorum à Christo, csl omnium nostrorum scnlcntià solùm relativa, non absoluta. En aliam itaque vel similem precedenti imposturam. 3’ Non est de fide, imo nec verum, duas adorationes poni à Trid., sess. 13, cap. 5, alteram Christi, alleram sacramenti, ut supponit Daillæus. F Quia Trident, non habet esse duas. 2? Recte Vasquez, disp. 109, cap. 3: < Cùm, inquit, Tridenlinum dc adoratione sacramenti Eueharisliæ loquitur, atque affirmai lalriæ cultum,qui vero Deo debetur, huic sacramento in veneratione esse exhibendum, de Christo sub speciebus contento, vel de ipsis ul Christum continentibus loquitur; nam clipsum Christum ad rationem sacramenti pertinere multi recte arbitrantur; imo cùm ipse sit res sacramenti, sacra­ mentum etiam dicitur; aut saltem species non dicun­ tur sacramentum, nisi quatenits sub sc corpus cl san­ guinem Christi rcipsa continent. > llæc recte Vasquez. 5 Probatur, quia habet Tridenlinum, latria* cultum, qui vero Deo debetur, huic sacramento in veneratione exhi­ beri. At certum csl cultum illum lalriæ esse absolutum, et certum etiam absolutum non deberi nisi Christo, non aulem speciebus. 4' Quia addit Tridenlinum cul­ tum illum delatum à magis, etc. Quis aulem non videt cultum illum fuisse absolutum Christi ipsius, ncc alium9 5° Inferi illum cx prœsentiâ Christi, adorabilis ubicumque sit. Ergo nulla ibi mentio adorationis sym­ bolorum. Quare sacramenti nomine adorandi latrili absolutd, Christus ipse sub symbolis intclligitur, (pii sub illis etiam sacramentum a nostris sæpè dicitur, quòd sil ibi significans ct dans gratiam, uti jam dixi­ mus.-Saltem quæ dicimus, à nemine Catholicorum habentur ul opposita fidei catholicæ; ergò saltem falsum est, de fide esse, duas adorationes poni à Triden­ tino, Christi et sacramenti, tanquàm distinctas, seu ul duas; una cl eadem varié ct vario modo exprimitur. 4 ‘ Dc veneratione symbolorum, quæ sine dubio, relalivti est, non absoluta, non foret quod quidquam di­ ceremus; de illà enim nihil dixit Daillæus, ncc ulla est peculiaris difficultas. Vasquez, pari. 5, disp. 118, cap. 1 “2, docet pluribus : ( cumdcm modum in sacramenti Eueharisliæ adoratione servandum, quem in imaginum cultu ; scilicet corpus Christi in Eucharistie dignum esse adoratione lalriæ. > Quod pluribus probat, cap. 12. Quornodò verò, addit ibidem, species ipsæ Sacra­ menti adorentur, seu veneratione digna* sint, inter scho­ lasticos dissensio csl; omnes enim eodem modo de spe tiebus sacramenti, quod dc imaginibus Christi, philoiih i. 1098 sophari debent, ciim sit utrobique terminus idem formalis Christus scilicet adoratus; non csl tamen làm fervens affectus reverentia erga Christum in imagine, quàm in sacramento, ob ejus in isto praesentiam, ct aliquo si­ gno exteriori majorem hanc reverentiam erga Chri­ stum in sacramento, quàm in imagine indicamus. Spe* cies sacramentales, inquit idem ibidem, sunt res ina­ nima, cl secundum sc capaces non sunl culiùs cl ho­ noris, nisi qualcnùs conjuncta cum Christo quem continent. Quarè adoratio nullâ ratione in exteriori­ bus accidentibus sistere potest, sed ad intima pene­ trare debet, ncc adorantur accidentia, sed Christus contentus sub illis. > Relege quæ diximus de imaginum cultu, cl hic applica eodem omninò modo, sicut ibi diximus, non esse de fide imaginem ne quid» m Christi adorari, multò miniis latria, imò vel cultu religioso coli, multò miniis eodem cultu quo prololypon, ita dicimus non esse dc fide species sacramentales seu symbola adorari, multò minus cultu latria coli, vel cultu reli­ gioso, vel eodem cultu quo Christus; nec proinde sa­ cramentum Eueharisliæsumptum, utsæpèsumisolet, pro symbolis, signis el spccicbus. Nec Catholicus ullus intendit sic adorare albedineni ct rotunditatem quam cernit oculis, sed solum Chri­ stum quem non videt, credit tamen ibi contentum ; symbola Lamen, sicut vestem regis, veneratur. < Reccntiorcs aliqui putant, inquit Vasquez, cap. illo 12, Gabrielem in ei fuisse scnlcntià, ut diceret sacramen­ tum hoc, id csl,spectes sacramentales, per figurant synecdochen, hoc est, ratione Christi subeo contenti, non aulem proprie, adorari; > quod ipsemet Vasquez consci non improbandum. 5* Placet cliam ob multi alia conjuncto, addere istud ex Vasquez, disp. 109, cap. 4: < Ex affectu la­ lriæ, qui dicitur adoralio, el circa exemplar primo ver­ satur, derivatur nota exterior submissionis, quæ com­ muni modo loquendi dicitur honor, cultusctadoratio ejus, quod corporaliter contingit, aul coram quo Cl; ilà ul per illud in prololypon transmiliatur; at opus externum laudis, quo laudamus exemplaris excellen­ tiam, opus etiam orationis, el sacrificii, soliim dicitur communiter aul laus, aul oralio, aul sacrificium ad exemplar relatum, non ad imagines; et ideò commu­ niter ncc ad imagines, ncc ad res inanimatos ct adhuc per accidens hæc omnia referri, sed coram illis fieri dicuntur. Idem quod dc imaginibus hactenis diximus, de speciebus ct accidentibus sacramcntolibus dicen­ dum arbitror, ob camdem prorsùs rationem. Dati operò dixi, de spccicbus seu accidentibus sacramcn­ tolibus; nam si de sacramento loquamur, cum aliquid illius sil Christus ipse, ul supra notovimus, sicut abso­ lute dicimus ipsi latriam in spiritu exhiberi, sic cliam cl orationem, ct laudem divinam, cl sacrificium, ad ipsum posse referri hòc de causò fatendum csl. > G‘ Uno verbo, ul eodem honore regio, non duplici aul diverso, honoratur rex sine pallio el cum pallio, aul rhedà tectus; ridendumque sc aulicis cl pruden­ tibus exhiberet, qui regi absque pallio honorem red­ deret regium, pallialo aut rhedâ tecto denegaret; ex 35 <039 RECITA H 00 stultus omninò judicaretur, si hinc à regia rebellis lu­ morationem sacrificii in croce peracti , non autem propitia torium, vel soli prodesse sumenti, neque pro geret, ne palliatum aul rhcda tectum colere cogere­ vivis et defunctis, pro peccatis, pœnis, satisfactioni­ tur: ità ridendos, ne dicam stultos, se exhibent devii, bus, cl aliis necessitatibus offerì debere, anathema diim Eucharistiam ipsam adorare, idololatria» incusant, sil. i Hæc ibi de lido , quia proposita à concilio uni seu Christum vel ut palliatum cl tectum symbolis versali; à contrario nihil sequentium csl de fide. (quomodo propositum Christum sub speciebus Eucha­ Primó, itaque de fide non est, sacrificium Miss# ristiam, cl sacramentum Eucharistia: nuncupamus) esse sacrificium absolutum, et non tantummodo comhorrent adorare, cl proplcreà scissionem ab Ecclesiâ facilini, neutiquàm faciendam licité, seu non esse ido­ memorativum, seu relativum , verumtamen verum ct proprium; sed cl quæ sequuntur, in quibus nutant lolatriam, si non adoretur corpus Christi in Eucharistia, doctores, ulreferam, non sunl dc fide. Probatur 1*. seu si Christus cxlrà sacramentum, seu etiam in sa­ quia Tridcnlinum nil.il dc his rebus statuii, in quo non cramento adoretur; ut habetur in episl. ad Mungimi, deerant viri doctissimi, qui scirent hæc controversa pag. 65, jam relata. 0 singularem stultitiam in hoc esse in scholis. Probatur itaque : præcipuê schisma facere ab Ecclesiâ romanà, quod 2° Quia hæc controvcrtunlur etiam inter doctores lamen cx ministris in hoc maxime fundatur, ul ex scholasticos, referente Vasquez, disp. 222, cujus vel Apologià cl episl. ad Munglatl. suprà chatis retulimus! soli capitum tituli sufficiunt nostro intento his verbis: Sane Christus seu nudus in presepi, aut cruce, seu < Oblationem illam quæ quibusdam verbis fil à sacer­ tectus vestibus, seu opertus cœlo aul symbolis (quo in dote ad rationem sacrificii nullo modo perlinere , > slalu Christum ipsum sacramentum Eucharistiæ nun­ cap. i. < Neque fractionem, neque distributionem hu­ cupamus, et hoc sensu, nec alio sacramentum hoc latriæ adoramus) eodem prorsiis cultu adoratur. Ri­ jus sacramenti ad essentiam sacrificii spectare, > cap. 2. < De consumptione hujus sacramenti comparatà derem devios, doctorcsque nostros aulici, si quis luce cum sacrificio variæ scnlcnliæ, > cap. 5. < Essentiam regio honore applicala discuteret, ct quali honore pal­ hujus sacrificii in sola consumptione non consistere, lium regis operiens regem, aut in vestiario repositum, neque eam aptam esse ul ad aliquid horum à Christo honorandum foret, mullis clamoribus digladiaretur. institueretur, > cap. 4. < In sofà consecratione hujus 7 Spectatum admissi risum teneatis amici! Devios sacramenti lotam essentiam hujus sacrificii positam acriter, et limi mullis decertantes quali honore seu esse in universum probatur, » cap. 5. species sacramentales, qnæ sunl pallii seu opertorii < Vera ratio sacrificii in consecratione posita, varie instar, seu sacramentum, id csl, species tegentes Chriexponitur à theologis, > cap. G. c Ealenùs solimi in Mum, el ul includentes Christum, seu Christus sic consecratione rationem hujus sacrificii positam esse, tectus sil colendus, cl an duplex sil honor, cl præquatenus sacrificium cnicis eo rcpræscnialur, testimo­ lereà alius sil relativus specierum, cl qualis. niis Pnlrum ostenditur, > cap. 7. < Essentia hujus sa­ Vereor et ne aulici, cùm ista tot subtilitatibus in crificii ex solà mortis Christi repræscnlationc, optimà scholis nostris involvimus, Incili subsannent nos; nec ratione colligitur, > cap. 8. < Diluuntur objecta ad­ forsan immeriti), cùm non sine risu exciperentur ap­ versariorum, > cap. 9. Ila varii varió sentiunt; plicita honori regio, in quo tamen est eadem omninò proinde nihil horum est de fide. Summa sententia ratio,' el similes prorsus formari circa illum possint Vasquez habetur cap. 8 : < Ratio sacrificii in signifi­ difficultatescl moveri lites. 8* A llamen saltem, si credere Christum esse realitcr catione omnipotentiae Dei auctoris vitæ ct mortis formaliter posita est; ac proinde si sil oblatio aliqua per pnvsentem sub symbolis Eucharistiæ, ejusque corpus sub fis creditum adorare in Eucharistia, nullum habet vene­ quam absque rei oblalæ immutatione vcrà et reali, Deus auctor vitæ et mortis denotari el coli possit, vere num. nec pnrjudicat saluti illud credentis, el sic nduI iniis, nemo same mentis polcsl dicere perjudicare et proprie sacrificium dici debet. Hujusmodi autem s duii, mu venenum aliquod habere, sacramenti seu Eu­ est consecratio corporis cl sanguinis Christi absque reali immutatione ipsius Christi, ob solam repra'sencharistiæ adoratio, et quidem latriœ absoluti? et summa’, lalioncm mortis ejus ; illa igitur vere et proprie sacri­ modo à nobis explicato. Unde rursus sequitur, nec bo­ num Christianum, nec ferendum civem, nec hominem ficium erit. Porrò autem per solam represen talionem sensatum haberi posse, qui dictam refugit adorationem muriis Christi in consecratione, ilà lignificali Deum lacrrjnento seu Eucharistiæ exhibere, ut palet cx dictis. auctorem xilæ cl mortis, sicut per ipsam cruentam morlem Christi, manifestum est ; nam commemora­ J ii. De sacrificio Missa:. tio mortis Christi représentât, ei (piasi présentent » Sic habet professio nostra : Profiteor in MissA of­ eam facit, denotai Deum, auctorem vilæcl mortis, ac ferri Deo verum, proprium ct propitiatorum sacrificium si Itine Christus in honorem Dei reipsà occideretur, pro viris cl defunctis. El Tri.l. sess. 22, can. I : < Si atque adeò ad essentiam sacrificii in universum immu­ quis dixerit in Missà non offerì Deo verum cl pnipriiun tatio rei ublaku non requiritur, quia commemoratirum sacri licium, aut quod oiïerri non sit aliud, quàm no­ sacrificium, sine illà esse potest, tametsi ad essentiam bis Christum ad manducandum dari, anathema sil. > sacrificii absoluti necessaria sit.eó quòd ratio formalis Et can. 5 : < Si quis dixerit Missa*. sacrificium tantum sacrificii, quæ esl significatio non in verbis, sed in re­ laudes el gratiarum actiones, aul nudam comme­ bus, qua denotatur Deus auctor vitæ cl mortis, f ine tali noi FIDEI CATI10LICÆ. immutatione in sacrificio commemorativo rcpcrialur. Esl lamen valile observandum , ad sacrificium commemoralivum, quodvcré el proprie sacrificium dicitur, non satis esse si solùm sil signum nudum mortis alicujus rei nullo modo continens in se rem ipsam cujus mors repræsentatur ; sic enim non diceretur res illa cujus mors repræsentatur, in sacrificium offerri, ncque vere commeinorativum sacrificium, quin potiùs signum lanium ct larva sacrificii esset, sed necessario requiritur ul res ipsa cujus mors repræsenlalur, sil signum mor­ tis sui ipsius; v. g., si vera esset sententia liærclicorum, qui negant sub speciebus panis cl vini corpus el et sanguinem Christi , cl substantia panis cl vini ibi esset, repræsentari quidem posset mors Christi, ut ipsi hærclici cliam concedimi, ai Christus in sacrificium non vere et rcipsà sed tantum in figurò offerretur. Nam epto pacto vere et reipsa in sacrificium offerri dici po­ test id, circa quod actio sacerdotis offerentis non nu­ psa, sed tantum similitudine qifftdam, et in figurò ver­ satur? < Cætcrùm, cùm ipsemcl Christus sit sub specicbus panis et vini, ct circa illum actio sacerdotis of­ ferentis ipsaità versetur, ul ipsemcl per species panis et vini, cx modo peculiari quo à sacerdote consecratur, repræsentet cruentam el realcm mortem sui ipsius, et ca represen latione denotet Deum auctorem vilæ el mortis, quamvis non dicaturrcipsà el vere, sed in sola figura ct similitudine, occidi cl mori, lamen veré cl rcipsà immolari, cl in sacrificium offerri dicitur. > Hæc Vasquez. Quid facilius creditu sacrificio vero cl proprio, solum tamen commemorativo, non aÔ5o/nio,sicexplicalo? 2’ Aul saltem, posilo quod credere corpus Christi esse realilcr sub symbolis panis, nec habeat venenum, ncc prajudicel saluti credentis, cx Apol. cap. 7, quis non dicet, credere sacrificium verum et proprium, sed commemorativum, ul explicatum , non habere venenum, nec perjudicare saluti ? cx quo rursus deducet, ncc bonum Christianum, ncc ferendum civem, nec hominem sensatum haberi posse in imperio, qui non credit tale sacrificium : (piod sufficit quò quis sil Catholicus, ul suprà diximas in simili. De propitiatione ; prælcr jam reíala ex Tridentino, addendum in explicationem cx eodem, quod habet, sess. illà 22, cap. 2 : < Et quoniam in divino hoc sacri* fleto quod in Jlissà peragitur , idem ille Christus conti­ netur , cl ¡neníente immolatur, qui in ara crucis semel scipsum cruentò oblnlit, docet sancta st nodus sacrifi­ cium istud, veré propitiatorium esse, per ipsumque fieri ul si cuín vero corde cl recta fide, cuín metu ct revcrcnlià contriti ac pœnilentes ad Deum accedamus, misericordiam consequamur ct gratiam inveniamus in auxilio opportuno. Hujus quippé oblatione placatus Dominus gratiam cl donum pœnilcnliæ concedens , crimina cl jæccala cliam ingentia dimittit; una enim cadrmquc csl hostia, idem nunc offerens sacerdotum ministerio, qui scipsum tunc in cruce obtulit, solò of­ ferendi ratione diverrà ; cujus quidem oblationis cruento , inquam , fructus per hanc ubcrrimè perci­ piuntur, tantum abest ul illi per hanc quovis modo derogetur. Quart non solùm pro fidelium vivorum i I (il peccatis, pu nis, satisfactionibus , cl aliis necessitatibus, sed pro defunctis in Christo nondùm ad plenum purgatis rilè juxlà Apostolorum traditionem offertur.» Hæc ibi. Quarè ul hæc sunt de fide, ilà nec plura sunt fide credenda. Sicque quæ blaterant adversarii contrà propitiationem facile diluuntur, ¡taque I longé abest ut sacrificium Missæ sit propitiatorium , sicut sacrificium cnicis. Nam istud meritorium fuit redemptionis , seu remissionis peccatorum cl gratiarum omnium, quæ nobis conferuntur, et omne meritum Christi in co fuit consummatum, ct hoc sensu fuit propitiatorium ; illud vertesse voluit Christus , vetuli instrumentum , inquit bene Vasquez, disp. 229, cap. 2, quo meritum passionis suænobis applicaretur, ul cl applicatur per sacramenta, per fidem, ct per bona opera ; cl hoc sensu propitia­ torium esl, quomodo cliam fides , cl pleraque sunt propitintoria. Quid facilius creditu tali propinatione? cl quæ ibi derogatio propitiationi sacrificii crucis? 2“ Non nisi per impetrationem hoc conferre , ct proinde non nisi < per impetrationem cl mediatècsse propitiatorium, docet bené Vasquez, disp. 128, cap. 2et 5 , ubi probat hoc sacrificium non habere vim instar Sacramenti Pœnilcnliæ, scilicet immediaté non modo remittendi mortalia , sed ncc venialia, vel conferendi graii.escu justificationis augmentum, sed lanliim me­ diale, seu vim impetrandi gratiæ auxilium, quii cl à morlalibusel à venialibus justificari, cl in justificatione sua homo crescere possit, scu impetrandi spiritum pœnilcnliæ cl contritionis, per quam peccata nobis remittuntur, > aut alios sanctos motus animi, per quos homo possit crescere in justificatione. Hoc modo, sci­ licet p Et ibidem addit idem : < Nam non semper remittit peccata eo modo, qao supradictuin est per ipsum remitti, neque semper virtute ipsius conferuntur alia auxilia spiritua­ lia, neque semper bona temporalia intuitu illius à Dcd impetramus. > 4“ < Oblatione hujus sacrificii proximè, scu imme­ diate , cl semper certoquc remitti pœnam tcmporaleni viventium, scu debitam eorum peccatis, el hoc cliam modo propiiiatorium esse provivis, nullàratione ne­ gari potest, > inquit Vasquez ibidem, ct probat, quia cùm sil causa particularis, per quam nobis applicatur meritum universale Passionis Christi, ut ex Trident, retulimus, opus est ul illi aliquem effectum sicut cliam’ sacramentis, certo tribuamus, lamctsi ¡ændeal ex dis­ posinone cius, pro (piooffertur; nullus autem ci tri- 1103 I loi REGULA Imi coinmodiíis potest, quàm remissio pœnæ, si qui­ dem reliquos non semper confert ( ul jam cx ipso re­ tulimus). > Reliquum igilur csl ul effectus quem certà lege hoc sacrificium semper operatur, sit remissio pœnæ jam in viventibus, juxta cujusque dispositionem, < el hoc cliam nomine csl propitiatorium pro vivis ct defunctis. » Addit Lamen : Quanquàm ab Ecclesia de/initum non sit. Hoc ergo quòd cerio semper, seu certà lege, pœna hæc temporalis remittatur, non csl de fide. 5° Disputat Vasquez, disp. 229, utriim omnes effec­ tus hujus sacrificii, tàm pro viris quàm pro definietis , dicendi sintex opere operaio, an non. < Tametsi, in­ quit, scholastici omnes , quod allinet ad rem ipsam, eodem modo sentiant, diverso Lamen modo loquuntur, > variasquo theologorum opiniones refert, cap. 1 : < Ncc csl idem , inquit, aliquid nobis donari virtute sacri­ ficii cx opere operalo et cerlâ lege conferri. > Non ita­ que est de fide, sacrificium hoc prædicLa operari cx opere operilo ; nam Tridenlinum nihil habet de hòc re, cl theologi diversimode hunc modum loquendi ex­ ponunt, de quo ibi fusé Vasquez. 6 Dc propitiatione ejusdem sacrificii erga defunctos, hæc specialiter notanda, l’ex Vasquez, disp. 218, cap. 4 : < Defunctis sacrificium istud nullo alio modo prodesse potest, quàm remittendo pœnam tempora­ lem, ut palet. > 2° Quod jam notavimus suprà, aliquos putare specialiter de sacrificio Mlssæ oblato pro de­ functis, non habere tantam efficaciam ut infallibiliter acceptetur, neque esse aliquod opus, quod cx opere ope­ rato liberare possit animas defuncturum à pa nis lege certa ct infallibili; el Vasquez ibidem, cap. 4. < Solus , inquit, Canus cl Corduba censent, sacrificium Missæ ciivà vivos certà lege semper operari remissionem pœnæ ; circa defunctos vcrò existentes in purgatorio, non item, sed illis solùm ad hunc effectum valere per modum suffragii; vocant autem per modum suffragii, quod solùm prosit prout Deo placuerit illud acceptare, neque certà lege statuerit propter illud , defunctorum panas remitiere; sic arbitrantur enectum sacrificii Missæ circa defunctos non esse ilà certum, sicut circa vivos. > 7° Longissime est à fide , valorem hujus sacrificii esse infinitum, ile quo Vasquez, disp. 150, cujus caput 4 inscribitur, valorem cl virtutem hujus sacrificii lini­ tam esse, non pauci theologi autumant. 8 Hàc secretione faelà , docirinæ fidei ab cà quæ non csl de fide, quàm facile csl credere sacrificium Misurasse proni lialorium pro vivis et defunctis ! Pa­ tri etiam ex eà, quàm multa ministri affingant falsò docirinæ fidei catholicæ, schismati cl divisioni, cx quo vivunt, fovendo. 9* Sed cslo, difficultas aliqua mancai; saltem do­ ctrina li.ee fidei sieexposita nullum Imbel venenum, nec prajudicat piviali d saluti credentis illam, posito quod (reden* corpus Christi esse ridili 1er præsens in panis svmbolis. nullum habeat venenum. Undè rursus sequitur nec bonum Christianum, nec ferendum civem, n.c hominem sensatum haberi posse m imperio, qui huic doctrina? non subscribiL § 15. De Popa, ejus primatu et auctoritate. Confessio nostra hoc solum habet : Sanctam Catho­ licam et Apostolicam Bomanam Ecclesiam, omnium Ec­ clesiarum matrem ct magistram agnosco ; Ilomanoqus Pontifici, B. Petri Apostolorum principis successori, ac Jesu Christi I icario, veram obedicnliam spondeo ac juro. Ex Tridentino sumptum, sess. 25, in quo ncc plura : < Sancta synodus pastores omnes obtestatur, ul illa omnia, quæ saucia romana Ecclesia , omnium Eccle­ siarum mater cl. magistra statuii, quihuscninquc fide­ libus sedulo commendent, mimique diligentià utantur ut illis omnibus sint obsequentes. > Et in singulis forò sessionibus habetur: < In Tridenlinà synodo præsidentibus tribus apostolice Sedis legalis. > Sed explicatius in concilio Florentino,in definitione synodi: « Definimus sanctam apostolicam Sedem , cl romanum pontificem in universum orbem tenere pri­ matum, el ipsum pontificem romanum successorem esse Beali Petri, principis Apostolorum ctverum Chri­ sti vicarium , tot i usque Ecclesiæ capul, el omnium Christianorum patrem el doctoren) existere, et ipsi in B. Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem Ecclesiam à Christo plenam potestatem traditam esse, quemadmodum cliam in gestis œciimenicorum conci­ liorum, ct in sacris canonibus continetur. > Hoc ergò est de fide, quia propositum :i concilio universali; sed nihil aliud est de fide, nec aliter, quia neiitiquàm pro­ positum à concilio universali , hoc præserlim in quo Græci et Latini consederunt, cl exactissime potestas hæc fuit à Græcis præscrlim discussa. Quare I ‘, non csl de fide, pontificem romanum do­ centem aliquid, sive in concilio particulari, sive in sy­ nodo provinciali, etiam cùm alloquitur lotam Eccle­ siam, scu cùm cx cathedra, ut aiunt, loquitur, dùm cxlrà universale concilium doceat, esse judicem supre­ mum controversiarum, aut esse infallibilem ; noe quòd sic definitum foret, esse de fide, nisi aliundè Ecclesiæ lolius sensus constaret. Probalur 1**, quia id non haDelur in Tridenlino, aul Florentino, aul in ullo conci­ lio universali: quinimò, in professione nostra , ct in Tridentino, sess. 4, de solA Ecclesia diciiui : «Cujus csl judicare de vero sensu, cl inlcrprctaiione sancta­ rum Scripturarum. > 2“ Quia nullus doctorum hucus­ que nec ipscRellarminus id esse de fide caiholicà sen­ suit. 7>' Quia inter doctores catholicos varii varia sen tinni, ul relatum suprà cliam ex Bellarmino , loin. I dc Rom. Ponlif. lib. t, cap. 2. < I bi. inquil, secunda opinio csl pontificem, cliam ut pontificem , posse esse hærclicum cl docere h.rrcsim , si absque generali concilio definiat, et dc facio aliquando accidisse. Hanc opinionem secuti sunt aliqui Parisienses, ul Gerson et Ahnain, Castro et Adrianos X 1 Papa. Qui omnes non in pontifice, sed Ecclcsià, sive in concilio generali lan­ tàni constituunt infallibiliLalem judicii, in rebus fidei.» Et hæc opinio, addil ipse Rcllarminus, non est proprie haeretica; nam adhuc videmus ab Ecclesia tolerari qui illam scut.mtiam sequuntur. Quod autem ipsernel durus censor subjicit, tamen videtur omninò erren.a, ct ha:- FIDEI CATHOLIC E 110* H 05 g itur, notandum est duo esse fu» damenta nujus opi­ resi proxima, non salii firmo fondamento dicit ; sed nionis. Primum est papam non esse proprie caput Ec­ ¡Mitins probabilis est illa opinio, lùm oh auctoritatem clesiæ universa: simul congregala:. Id quod non eodem tantorum doctorum, cliam Adriani \ I Papa: ( nondum modo inlelliguiii hærelici, cl alii nucieres; hæretiri tamen provecti ad illam Sedem, cùm hæcscripsit ) qui enim volunt papam nullo modo esse capul Ecclesiæ rexit Ecclesiam pauló ante Tridenlinum ; lùm quia in totius, sed tantiim episcopum suæ Ecclesiæparticu­ Tridentino nihil de hàc re dictum. Denique si quid ra­ laris, et ad summum patriarcham occidentis. At alii tiones Bellarmini valerent, probarent papam , etiamsi aliquid solus definiat, aut solimi opinionem suam declaret auctores docent papam esse capul cl pastorem singu­ aliis, aul particularibus solùm, non toti Ecclesia? res­ lorum Christianorum, el singularum Ecclesiarum, si pondeat, infallibilem esse, queque sic docens pronun­ seorsim sumantur, non autem totius Ecclesiæ simul congregata* in concilio generali ; tunc enim Ecclesia tiat, esse de fide ; quæ tamen ipsemet Bellarniinus ne­ gat, el concedit papam in his casibus posse errare , cl accipit quasi formam corporis, et lota potestas quæ de facto errasse, ul retulimus supra. Quia testimonia erat sparsa in variis membris, ibi unitur ; ilà ul com­ allata à Bellarmino loquuntur universaliter , ut patet parare papam cum cæteris Christianis seorsim sum­ ex eorum relationecliam ul facta à Bellarmino; ergo ptis, sil comparare membrum nobilissimum cum mi­ bi quid probarent, contra Bellarmjnmn probarent. nus nobili ; al comparare papam cum concilio, sit com­ Quæret forsan aliquis, quid in hàc quæstione proba­ parare partem cum suo toto, el proinde minus cum bilius censeam ? llespondeo quæslionem banc, divermajore. Et ne dicamus concilium sine papà uon esso sioiiem esse à proposito nostro; ncc proinde mihi illi totum perfectum, sed corpus sine capite; addunt se­ respondendum esse. Doctoren) solùm ago catholicum; cundum fundamentum, quod est supremam ecclesia­ non scholasticum. Cínn itaque nihil de hàc re doceat sticam potestatem esse tàm in concilio, quàm in papa; Ecclesia, ncc ego debeo qtiidquam docere, nec devius, sed in concilio principalius, immediatius cl immobi­ quòcatholicus liat, quidquam scire; abstrahat ab his lius. Dicunt enim Christum immediate omnem potesta­ qtiæslionibus, seu ignoret hæc; sufficit illi, quo sit ca­ tem solvendi clligandi tribuisse Ecclesiæ, claim Eccle­ tholicus. Addo tamen ex abundanti, liberum ilii esse sia semper duret, immobiliter in cà semper manere hanc utram vis, prout placuerit, quippe nullo iidei prejudi­ potestatem perse, instituit Christus summum pontifi­ cio, sententiam sequi, nipote probabilem ulramquc. cem tanquàm instrumentum generale ad omnes actiones Sed utcumque sit, verissimum est, id quod manat à Ecclesiæ, et in co posuit hanc potestatem summam, ut Sede lanlæ auctoritatis, esse cum magna veneratione eam exerceat nomine Ecclesiæ. Diflerunl quidem inter suscipiendum.Fuse hæc jam diximusetstatummssuprà. sc hi auctores ; quòd aliqui ponant hanc potestatem 2’ Non est de fide, papam esse supra concilium formalitcr ct subjective in solo pontifice, in Ecclcsià universale, seu suprà Ecclesiam totam reliquam, autem ponunt eam ut in fine, quia est propter Eccle­ seu ipso capite semoto; sicut nec etiam concilium aul siam; et ut in regulante, quia Ecclesiæ es! regulare et totam Ecclesiam reliquam esse supra papam, scu dirigere papam, cùm ipsa non possit errare, papa au­ quocumque mpdo quæsiio benè proponatur. Proba­ tem possit; ac denique ut in supplente, quia deficiente tur i ’, quia nihil horum habetur in professione papà propter mortem naturalem aul civilem, Ecclesia, nostra, ncc in conciliis universalibus Tt id., Flor, supplet ejus officium. Alii vcrò volunt esse formalitcr aul aliis. 2* Concedit id expresse Bellarmiuus ipse, et subjectìvè, principaliter in Ecclesia, inslnimentali­ jam suprà relatus. < Non sunt, impiil , tom. ! de ter in pontifice; conveniunt tamen in eo omnes,ul do­ Concil. lib. 2, cap. 17, proprie hærelici, qui sen­ ceant hanc potestatem immediate in Ecclcsià; et tiunt Pontificem non esse supra omnia concilia cl proinde mortuo papà, vel deposito, vel nolente adesse suprà Ecclesiam universam, ila ul nullum in ter­ concilio, concilium non proplcreà esse corpus imper­ ris supra se judicium agnoscat ; > cl fatetur < du­ fectum, sed perfectum, cl habere potestatem papalcm bium saltem osso, quòd Lateranense ultimum conci­ definiendi dc fide, sanciendi leges, dandi indulgentias, lium, sub Leone X, sess. II, id definierit proprie ul etc. Ex quibus deducunt concilium esse suprà papam, decretum fide catholica tenendum. » 5 Probatur el et posso ipsum judicare el punire ; et idem esse quæexplicatur magis. Quia varia* hàcde resimi doctorum rere, an papa sit major concilio, ac si qu ereretur an sententiæ, etiam referente Bellarmino, tomo I dc Con­ pars sit major suo loto. Denique \ olunt papam esso cil., lib. 2, cap. II, quod vel solimi sufficit, pro­ in Ecclesia id (puni est dux Vcitcliai uni in republicà bando id non esse de fide caiholicà, cui soli pellicien­ Vcnelà; vel Magister generalis in aliqttâ religione; dis deviis scribimus. Sic itaque babel Bellarmiuus, constat enim ducem Venetum esse suprà singulos ma­ cap. illo 14 : De propositó quæstione 1res invenio do­ gistratus et esse suprà singulos senatores cl civitates ctorum sententias. Prima csl , concilium esse suprà Venetas, non tamen suprà totum senatum simul colle­ pontificem. Id quod asserunt cardinalis CamCraccnsis, ctum ; et quandò moritur dux, certum est lotam au­ Joannes Gerson .Jacobus Alniainus, et alii nonnulli, ctoritatem, etiam ducalem, esse in senatu. Quomodò in suis tractatibus de potest. Eccles. Item Nicolaus etiam Magister generalis est suprà singulos religiosos, Cosanus, Panormitanus cl magister ejus , cardinalis etiam priores et provinciales, tamen non est supià Florentinus. Item Abulensis, et quidam alii (locis à congregationem generalem, cùm ci parere debeat non Bellarmino relatis). Ut autem hæc sententia intclliimperare. 2* Opinio est aliquorum canonislarum qui vtr REGI LA 1108 I <07 mnt quidem papam esse supra concilium, cl à nemine censura notare doctores tam graves, quos ipsemet pro judicari posse invitum ; tamen posse ipsum sese subji­ primà illà sententia citavit, cardinalem Camcrnccncere concilio, ctdarc ilii supra sc potestatem; et si hoc sem, Alinainurn cl Patres omnes concilii Constanlienfecerit, acquiescere debere scnlenliæ concilii, etiamsi sis el Basileensis, etiamsi specientur ul particulares dode ipsius depositione ageretur. Ultima sententia est feré clores ; cùm præsertim post hæc tempora, nullum communis; quòd videlicet papa adeò sit supra conci­ concilium generale contrarium pronuntiaverit, ul jam lium, ut non possit etiam sc subjicere ejus sententia», diximus. In concil. Conslanliensi, toni. 5, pag. 819, si proprie de sentcntià coaclivà agatur. Ilà Turrccro- sess. 4, sic habetur : < Déclarai synodus quòd ipsa ¡nata, Cajetanus, Ferrariensis, Turrianus, Sanderos, synodus generale concilium faciens, Ecclesiam catho­ ele. Hæc Bellarminus. Quarè nihil horum csl de fide, licam militantem représentons, potestatem à Christo noe ipso quòd varii varia sentiunt, nullo hæreseos in­ immediate habet, cui quilibet cujuscumque stabis vcl simulante dissidentes à propriàsuù sentcntià. < Quæ­ dignitatis, etiamsi papali^ existai, ohedire tenetur in slio hæc, inquii Bellarminus, de Concil. lib. 2, e. 15, bis quæ pertinent ad fidem, ct cxlirpalionem schisma­ exorta esi tempore concilii Pisani, Constantiensis el tis, ct reformationem generalem Ecclesiæ Dei in ca­ Risileensis ; cœperunt patres quærere, an tenerentur pite cl in membris. > Idem in Basilccnsi, sess. 32 ei pbedire pontifici; an pontifex poliiis teneretur obedirc 38, habetur. Nùm tot Patrum cl Basiliensium auctori­ ipsis, id csl, generali concilio; lùm ¡durimi in eam tas stsfliait fundanda! huic doclrinæ saltem probabilisententiam iverunt, ul concilium esset supra pontifi­ ter? Equidem Vasquez cl omnes fere theologi, do­ cem ; usque ad hanc diem, quæslio supercsl etiam cent probabilem eam opinionem dici et esse, quæ inter Calholicos. > 2° Quòd omnes hæ opiniones, el suos habet auctores el patronos doctos cl prudentes, prima etiam, sint probabiles, el proinde cuivis liberum qui eam ul probabilem amplectuntur, 1-2, disp. 62, sit, etiam nunc absque ulla censuri), quam velit sequi, cap. 4. cl proinde amplecti, si vult, primam. Probalur i” cx Quòd si quis quærat,quid mihi videatur probabilius? auctoritate tam gravium doctorum, qui eam secuti respondeo ut respondi in simili de infallibilitatc pasunl, Gersonis, Almaini, ele. 2° Ipsamcl suis librata pæ;scd neutram harum quaestionum pluribus licet ponderibus, ul audivimus expositam, referente ipso agere. Bellarmino, per sc salis prudens apparet, cl nalurà 1 ’ Longé longius abest à fide, potestas indirecta pa­ corporis cl capitis fundatur. Ergò probabilitate non pe in temporalia, seu pontificem ut pontificem (etsi caret. El bene Yasqucz 1-2 , disp. 62 , cap. 4 : non habeat ullam mere temporalem potestatem), ta­ < Quandò videmus fundamenta omnia cl rationes, do­ men habere, in ordine ad bonum spirilualc, summam ctores opposite scnlenliæ vidisse el consideràssc, cl potestatem disponendi de temporalibus rebus omnium ad eas aliquo modo respondisse, nec cis convictos Christianorum, et proindé posse mutare regna, et uni fuisse probabilem manere sententiam illam judicare auferre, et alteri conferre, tanquàm summum princi­ debemus. > 3W Ex exemplo Magistri generalis , quod pem spiritualem, si id judicet ad salutem animarum clarum csl ; ncc enim referi à quo papa habeat po­ necessarium, aul posse abrogare leges principum aul testatem tanquàm à causò efficiente ; nam causa alli­ condere. Probatur I’, quia nihil horum habetur in ciens non mutai rationem formalem capitis comparali professione nostri, aul Tridentino, aut alio universali. cum corporc. 4° Nihil habet Bellarminus, quod facile 2“ Nullus doctorum id dicil esse de fide, nc quidem solvi non possil. Nam ncc testimonia conciliorum, ne Bellarminus. 3* Ignota hæc fuisse omnia Patribus cl quidem verba Lateranensis ultimi, sess. 11 , relata à conciliis primorum secutorum, evidens est; nec enim Bellarmino, ncc patrum quos producit, quidquam so­ papié Liberius Constantium, Damasus Valentem, el nant expresse contradictorium primæ illi scnlenliæ, nec idem Liberius Julianum etiam apostatam, regno ul ex lectione palei. Omnia cl singula solùm probant deponere vcl cogitàrunl. 4° Ne quidem omnes praxes quod de fide est, ct habetur in fide concilii Florentini, Ecclesiæ universalis sufficientes sunl fundando articu­ papam esse caput Ecclesiæ; nec quidquam de contentis lo fidei, ul suprà diximus, quod releget lector, cl his ’.n primi sententi^ damnai, nisi ad summum per con­ applicabit: mulló minus praxes rccenlionmi aliquot sequentias deductas inde à Bellarmino, quæ non sunt pontificum sufficit pravi quòd fundetur in opinione conciliorum aul Patrum, cl facile est cmviscas negare. probabili cx judicio sic agentis, cl aliorum inultorum, Sané nccconcilia ncc Patres, a Hæc nec non potest errare. Sed quis non videi hæc nimis subti­ plura concilium. Quare ul doctrina his contenta csl lia, esse extra septa fidei, seu non esse de fide mixtis de fide, elquod ibi proscribitur sequendum, quia pro- his subtilitatibus, cl proinde continenda inter scholas! nositum à concilio universali; ilà à contrario nihil Contineamus ergò nos intra tenuinas Ti idenlmos, m e aliud esi de fide in h&c malcrió, nec oportet plus sape­ aliud tanquàm de fide proponamus. Eacillima sanò re, quàm sapuit concilium. Itaque I ’, ul concilium erit probalio dogmatis nostri sic propositi, cl el facile abstinuit à termino infallibilitatis in Ecclesia, cliam dexius subscribet. Cur viam reditùs sentibus cl dunur universali, in doctrina fidei cimorum, ita licitimi cui­ tis obsidemus, nc facilis sil reditus? que abeo abstinere. Quintino ut utile esi uti hoc ter­ 4“ Non est de fide, Deum vcl Scripturas non esse ju­ mino, quippe apprime significativo, tùm in scholis, dicem controversiarum, sed Ecclesimn solam ; ù\ìò pro­ lùm in concionibus erudiendo populo, ita prostat ab­ clamandum, quod pellicit devios ad nos, Deum ase stinere in collationibus cum deviis. 2 Quia terminus primum cl summum judicem, ct Scripturam cwe judicem iste non est conciliaris, non enim in ullo concilio re­ el quidem poliorem EcclesiA; quippe cùm illa conti­ peritili*, ul nec in Scriptura; cur ergo eo, præsertim neat verbum Dei, hujus locutio sil humana seu homi­ exoso adversis, utemur? Difficiliorem cis reditum ad num. Probatur T, quia nec Professio nostra, ncc Ecclesiam sic reddemus, cl probationem ejus quod Tridenliiutm denegai Deo, vcl Scripluræ hanc digni­ injecerimus? Transubstantiationis nomine utitur Tritatem judicis. Imò Christus, Joan. 12, ¡S : Sermo quem dentina Synodus, sess. 13, can. I ctcap. 4. Eo itaque loculus sum, ille judicabit eum in narissimo die; ut ct nobis utendum, cl non solùm res eo significata cre­ Joan. 7, 5 : l.cx nostra judicat hominem, etc. El benò denda : at non usa est termino infaUibiUtatis; nec nos Suarez, trad, de Eide,di>p.5, sect. 2 : < Regula Odel ergò utamur, nec sapienliores in litici rebus siiims con­ csl rei inanimis, vel viva animata; prior csl Scriptura cilio. El si devius quid sentiendum sciscitetur, res­ cl traditio; riva et loquenscsl Eccle ia, concilium ge­ pondeamus sufficere illi obvolvero id silentio, cl igno­ nerale, cl episcopus lomanus; el ilà resultant quin­ rare id posse quod Tridentinum non docuit. que regnlæ. > Idem rcpclil sæpiùs, sect. 5, 4, 5,6, 5 lies significala per ipsum terminum esi de fide, i,8. Ibi, lùm alibi, indiscrimiualim Scripluræ sen dummodò nihil aliud co termino significetur, nisi quod terbo Dei, cl Ecclesiæ, judicium de controversiis habet Tridentinum, Ecclesia' esse judicare de vero sensu ascribit, deum co alii theologi post Augustinum, !ib. Scripturarum, ct de qualibet mota controversi'*!, ciquc de Unit. Eccl. cap. 2, cl alios Patres frequenter. 5* lo asscnlicndum, el ejus sensum admittendum, quæ more positum est dicere liligaulibus : /.er judici.tik nunquam errai ob assibtenliamSpirilùs sancii, ei pro­ Quidni ergò idem dicemus de Scriptura? 4* Quod sub­ tilius dicimus in scholis, legem osse regulam, c\ quà missam, Joan. cap. Il, IG, 26, ct cap. 16, <5, qui errare non polesl; nam impossibile est mentiri Dcum,\ judcxjudicat, legem aulcm propriè non judicare, quia non potest audiro contendentes, unàquàque parte ad llebr. 6, 18. Si quid aliud scholasticus nomine infal­ sc eam attrahente; ità Scripturam :(Mæxlrà simplilibilitatis significet, ut sæpè Sæprùs ingerit subtiliter, cil.ilcm fidei, cl proinde non csl cum illà subtilitate non erit de ride9 quidquid illud sit, sive certissimum. fill DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, dc fide. sed inlri sepia lheologiæ coercendum. 5* Non esi de fide, ul jam diximus, papam extrà concilium generale, esse judicem summum con Iro ver­ surum : ncc etiam extri illud esse infallibilem in judicio ferendo de rebus fidei, aut morum. Palet quia ncc cs{ iH3 in professione nostra, nec in Tridentino, et hæc jam ostendimus. Atque Inec salis de reguló fidei, et secre­ tione ex ea doctrina fidei catholica! à scholastica, quibit* vis opinionibus, ct popularibus erroribus, in pnuiituf controversiis hoc seculo mutis. MONITUM. Mulli equidem de nolis theologicis scrtpsôre, inter quos Melchior Canus in opere superitis edito. Vcrùm Mon­ tanini sequens libellus materiem hanccc gravissimam plenius luculentiiisque absolvit. Quod si tamen in re làm salebrosú quædam occurrant quorum sensus a supradiclis dissonare videatur, in theologico Cursu, prout sedabit occasio, smgulatim annotationibus illustrabuntur. Monlagnii vitam vide tractatui de Gralià præfixam, tom. X. Tlicol. Curs. Complet. DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICUS, ET DE SENSU PROPOSITIONUM. Virum theologum minime decet ignorare varia dogmaticarum propositionum venena; vulnus siquidem h vul­ nere secernere debet, ne miniis cauta morborum cognitio remedia confundat, ut imperitus medicus, dùm ani­ mum curare voluerit, ipsum dc facto exulceret. Non abs re itaque erit hic agere de Censuris, seu notis theologi* ' is, circi quas quæremus I” De naturi nol.e seu censure thcologicæ ; 2° de divisione note theologica:; "> dc quilis objecto; 4* de morio ferendi censuras theologicas; 5'denique de auctoritate necessaria ad ferendas hu­ jusmodi censuras. ARTICULUS PRIMUS. thcologicæ notio, tria hic veniunt expendenda : i" Qua D< rviti'ni itntir wu rensitrir t/isologiar. sit legitima censure thcologicæ definitio; 2’ qui do I t tiara et accurata habeatur uotæ sen censura* gmatici Ecclesia judicii, quo ipsa fertur censura, ge- ET DE SENSU PROPOSITIONUM. • 1114 ms gmaticiim valuti genus respectu regula fidei stricti iniiiii characteres; 5* quodnam sit discrimen judicium illud dogmaticum inter ct legem disciplina, ne mcram sumpta, qua se habet quasi illius species. Igitur cum Ecclesia quasdam propositiones, uti h®> propositionum ant librorum prohibitionem ad tempus. retiens, aut etiam erroneas, vcl temerarias, scandalo§ 1. Quæ sit legitima censura theologica definitio. sas, clc., sive spedalini, sive generalità cl in globa damnat ; judicia hujusmodi vere sunl dogmatica, ct Censura theologica redé definiri potest : Judicium tenetur unusquisque persuasum habere,nullam esseex seu sententia, quii nota prava et maligna cuidam inuritur iis nolam qua in proscriptas propositiones meritò non doctrina, tanquàm fidei aliquo modo nociva. Ita Cardi­ nalis Cajclanus, Melchior Canus, ct post ipsos Anto­ cadat; cl insuper si agatur de censurò generali el in nius de Panormo in erudito opere cui titulus : Scruti­ globo, nullam esse cx damnatis propositionibus quæ aliquam cx enumeratis nolis non mereatur. nium doctrinarum; cap. 1, art. 2, n. G. Dicitur, r Illud manifestò demonstrant Bulla Leonis X, Judicium seu sententia, quia censura tradit quid sit sen­ adversus Lulherum; Pii V, adversus Bainm; Innotiendum de doctriné circà quam versatur. Additur, quA ccntii XI, adversus Molinos; Innocenta XII, in propo­ nota pravact maligna; semper enim in malam partem sitiones 23, excerptas è libro cui titulus : Les maximes usurpatur censum, ct exponit quale nocumentum in­ des Saints, etc. In his omnibus decretis damnantur ferat fidei perversa bocece doctrina. Subjungitur, cui­ dam inuritur doctrina; etenim non imitó verba cl pro­ propositiones, non solùm sub nota horcseos aut erro­ ris, sed etiam tanquàm scandalosa, temeraria, eie. positionis terminos attingit censura, sed potissimum Quis autem dixerit fideles non teneri prædiclas propo­ eorum sensum atque doctrinam iis enuntiatam. Tan­ sitiones inlùs el ex animo proscribere sub iis nolis dem dicitur, tanquàm fidei aliquo modo nociva. Scili­ cet non fertur censura nisi in ordine ad depositum quibus diffamata sunt, cùm diserte lesieniur prosil­ fidei custodiendum : undé opiniones mere philosophi­ ies Gallicani, quorum declaratio refertur ad calcem ca, quaque fidei ncc mediate nec indirecte adver­ Comitiorum anni 1705, praedictis constitutionibus nul­ santur, quantumvis falsa, censura thcologicæ non lam ex requisitis ad astringendam universam Ecclesiam subjiciuntur. Accuratam esse hanc definitionem con­ conditionibus desiderari? Idem colligitur ex fonnulà à Martino V, sacro ap­ stat : T Ex auctoribus mox citatis; 2* cx dicendis arti­ prodante concilio Constantiensi lalù, in qua propositis culo sequenti, ubi singulas sigillatili! nolas seu censu­ ras theologicas expendendo, patebit nullam ex iis esse, Widoli, Joannis Hus cl Hieronymi de Pragò articulis, cui non competat præfata theologica nola definitio; (piorum aliqui non ul bardici, sed ul erronei dun5* cx genuinis dogmatici Ecclesia judicii, quo doctrina laxal, aul scandalosi, temerarii, ele., proscripti fue­ nola inuritur, jam recensendis characteribus. rant, julk't summus pontifex quoslibet fideles de his articulis suspectos interrogandos esse, < ulrùm cre­ § 2. Dogmatici Ecclesia judicii, quo theologica fertur dant quòd condemnationes hormncc articulorum.... censura, genuini characteres. per sacrum generale Conslanlicnsc Concilium fue­ Dogmaticum Ecclesia judicium gcncralhn defini­ rint rile ct justó facta, cl à quolibet catholico pro tur : Judicium de rebus credendis ;vel a’ilcr : Judicium talibus tenenda ac firmiter asserenda. > Quod au­ veritates credendas et errores proscribendos proponens ; tem spectat litteratos, pnneipit summus pontifex vcl pauló fusius : Judicium dc rebus à Deo revelatis, ut sub hòc formò interrogentur : < Ulrùm credant vel cum iis certi) ct indivulse connexis, vcl denique : sententiam sacri concilii Constanliensis super 45 Judicium internos fidelium sensus et fidem ordinans ac Joannis Wiclcf, cl Joannis Ilus 30 articulis superiùs dirigens circa ca omnia qua ab Ecclesia aut credenda aut descriptis latam, fore veram cl catholicam; scilicet proscribenda fidelibus proponuntur. quòd supradicli articuli 45 Joannis Wiclcf, et Joannis Ex his judicii dogmatici definitionibus quas Laurea, Ilus 30, non sunl catholici, sed quidam cx eis sunl no­ Panormo, Suarez, Natalis Alexander, aliique passim torie bardici, quidam erronei, alii temerarii ct sedi­ theologi tradunt, palet : !” Dogmaticum Ecclesiae ju­ tiosi, alii piarum aurium offensivi. > Propositiones ergò dicium non modò circà veritates immediate revelatas da in na Ue, etiam sub aliis nolis quàm erroris aut lib­ versari, sed etiam ad veritates mediate duntaxat reve­ rescos docente concilio Constantiensi non sunt ca­ latas, necnon ad ca omnia qua cum iis connexa sunl, tholica, cl judicia quibus illa configuntur veré sunl extendi;2’judicia hujusmodi internum el absolutum dogmatica, atque ad assensum internum adslringimt exigere mentis assensum; 5 non nihil discriminis fideles. esse judicium dogmaticum inter et regulam fidei stri­ Et vcrò còdcrn sess. 45, declarat S. P. Martinus V, cte sumptam : omnis siquidem regula fidei stride sum­ qua» à concilio centrò Wiclcf! articulos statuta fuerant, pta judicium est dogmaticum, sed non vice versa; illa totidem fuisse determinationes, conclusiones cl decreta in materiá fidei. Ipsum cliam conc. sess. 7 el 8, dam­ enim necessario versatur circa veritates immediate nationem articulorum Wiclefi, quorum aliqui tamen revelatas, vel eas in scipsis credendas proponendo, uti duntaxat notantur ut scandalosi, temerarii, dc., non in symbolis, aut proscribendo errores ipsis oppositos, autem ut erronei aut hæretici, appellat determinationes siculi in canonibus el analbemalismis; judicium vero dormalicum extenditur insuper ad veritates aut erro- in materia fidei. Teste ergo concilioConstantiensi, ju­ dicia quibus propositiones perstringuntur aliò ratione res» fide vcl hæresi inferiores; est enim judicium Non alia est Palavicini doctrina, lib. 1 Hist. cone. Triti, cap. 21, ubi diluens Suavis argumenta adversus Leonis X pontificium diploma, quo erronea Lutheri dogmata percelluntur, sic loquitur: < Eli aliquis articu­ lus lanquàm fidei dogma statuatur, cl summa neces­ sitas urgeat oportet, cl exactissime trulinù examinetur; cum hujusmodi declaratio imperet hominum mentibus, rem maxime omnium quam Christiana lex habet ar­ duam , id est, ul res obscuras citra omnem dubitatio­ nem credamus, quapropter Ecclesia, quantum licuit, ab co semper abstinuit. Jam verò quia multa: doclrinæ homines inclinant in hæresim, aliaque infligunt in­ commoda, par est cas é linguis ac paginis relegare; atque ad id nccesse non est ut illa certo Dei verbis repugnent; salis est si aut gravia exstent hujus repu­ gnantia: indicia, co quòd adversentur seu communi scholæ consensui, scii veteribus Ecclesiæ usibus, seu sanctorum Patrum auctoritati; aut deprehendantur ut semina operum qu e officiant Christian® reipublic®, ac proinde mereantur aliquam ex suprà memoratis censuris (temerariam scilicet, scnndalosam, etc.), quæ<-unique tandem ca sit. > Id familiari esemplo ibidem illustrai cmincntissimusauctor his verbis : < Vi ab ali­ quo oppido excludatur advena, non semper nccesse e-t ut peste correptus aut perduellis in aperto sil; sufficit pestilenti® aut perduellionis suspicio. Non igi­ tur pontifex (Leo X) habuit in animo, per hujusmodi diploma ( adversus Lulhcrum ) dubitationem omnem tollere (nimiriini circii specialem malitia: ac notæ theo­ logiae gradum,unicuique Lutheri articulo inurendum, ut paulo post observat Palavicinus) ; quibus dubitatio­ nibus libitum csl Deo oppio tam esse pené omnem hu­ jus vili: scientiam, ac potissime theologiam, qulppê cui obscuriora ohservanlur themata, alüùsque nostram intdligentiam supergressa ; illi solimi consilium fuit ul certi heberemus qnintimi satis erat; nimirum de­ claravit eas omnes propositiones perniciosas esse. si tradantur; periculosas si credantur. Cælcrmn innu­ mere MHilenli e sunt quæ communi consensione h theo­ logis reject® .id’iùc m incerto sunl, el ignoratur qua­ li mi slacciali noia sint conligendæ; cùm alii hærclicas existiment, alii erroneas, alii solimi temerarias seu 1110 improbabiles. > Integrum hunc eminentissimi jiixLì ac doctissimi ancioris textum exscripsimus, ex quo mani­ festò palet, Ecclesiæ decreta quibus propositiones velài scandalosa:, temerari®, suspect®, ele., configuntur, vera esso dogmatica judicia, qu® ad internum cl fir­ mum animi assensum singulos fideles adstringunt; quampiam, cùm hujusmodi judicia varias in globo pro­ positiones sub variis respectivô notis configunt, in in­ certo relinquant, quænam sigillatim nota cuilibet speda­ lini propositioni sil assignanda. Eam dem doctrinam saqiiùs inculcat celeberrimus Ekius adversus Lulhcrum disputans, præscrlim vcrò disputatione sextà Julii, ubi ait omnes articulos a con­ cilio Conslanticnsi proscriptos, pro heterodoxis ac le­ gitime damnatis habendos esse à quolibet fideli : < Sa­ crosancta Synodus Conslamicnsis, inquit Ekfas, articulos illos (Joannis Wiclef) damnavit cl reprobavit; ideòqoeà quolibet bono Christiano pro condemnatis cl reprobatis habendi sunt. > Rursus notat ibidem Lin­ quam quid horrendum, < Lulhcrum ausum fuisse as­ serere aliquos articulos Joannis Wiclef, per sacrum concilium Conslantiense reprobatos, esse christianissîmos et evangélicos. > Idem passim docent ac probant celebriores theologi, de Lugo disp. 20, sect. 5; Mai­ lleras 2-2, quæst .11, membro 5 ; Suarez de Eide disp. 19, sect. 2; Turrianus, disp.55,dub. 5 ; Laurea, Anto­ nius de Panormo in Scrutinio doctrinarum et alii. Li­ star omnium hic sufficiat referre Banncsium 2-2, quæst. 11, ari. 2 : < Sine dubio, inquit, gravius csl asserere quòd Ecclesia polésl errare in ejusmodi rebus defi­ niendis (nimirum aliquam propositionem esse malò sonantem,ani scandaîosam, etc.), quàm asserere ipsasmcl propositiones male sonantes et ollénsivas. Halio est, (juia talis assertio magis accedit ad contumaciam, quàm assertio ipsarum propositionum. > El pauló post: < Error est asstrere quod Ecclesia in ejusmodi censu­ ris possil errare. Probatur, quia cùm Ecclesia sil regula infallibilis proponendi veritates fidei, necessario se­ quitur ul non possil falli in confessione fidei.... Ex quo rurs&s sequitur, quòd non possit falli in dijudi­ cando verba contraria cl miniis legitima ac dissonantia veritatibus catholicis significandis. > Atque hinc con­ cludit : Quòd si quis condemnaretur ut revocarci ali­ quam propositionem inalò sonantem aut sapientem hæresim, ct ille nollet retractare, puniretur ul hære(ices. > 3“ Denique ca omnia Scripliir®, Patrum ac rationum momenta quibus demonstratur decreta Ecclesia* pro­ positiones quasdam velul hærelicas Et paulopost, ut istud confirment, subdunt iidem præsules : < Il n'y < a qu'à lire les professions que Marlin Y dressa à la lin du concile de Constance..., on y verra clairement < que ce pape regardait des censures portées sous des < qualifications respectives comme appartenantes an < dogme, ct comme servant à diriger les fidèles dans « l'ordre de la foi. > Judicia ergù quibus eliam respe­ ctive et in globo damnantur propositiones, etsi infra hæresim, vere sunt dogmatica,ac proindè ad assensum internum singulos fideles obligant. Quinque sunl dogmatici Ecclesiæ judicii precipui ac essentiales characteres : 1 ‘ Regula est assensus in­ terni, veritates intus et cx animo credendas, aut er­ rores proscribendos proponens. Is csl primus el exi­ mius dogmatici Ecclesiæ judicii character, aliorum omnium fons, radix cl origo; et quo essentialiter dis­ crepat à lege disciplinæ, quæ per se exteriores dunlaxal actiones vel certos quosdam usus præscribil aut prohibet. 2" IrreJbrmabilo csl nec mutationi obnoxium : sicut enim teste Apostolo Eplics. 4, una fides ct immu­ tabilis; ità cl, falenlibus omnibus, judicium dogmati­ cum quod versatur circà veritates revelatas, aut cum iis certo et indivulse connexas, irreformabile esse de­ bet et prorsùs immutabile. 5‘ Universale est. Scilicet, ubi semel latum est dogmaticum Ecclesiæ judicium, omnia perindè respicit loca, tempora, omnes obligat ubique sparsos fideles; hinc celebre illud Vincenlii Lirinensis pronuntiatum : Quod ab omnibus, quod sem­ per, quod ubique, V Dogmaticum Ecclesiæ judicium labet pro objecto, non meras voces mcrosqne termi-* PROPOSITIONUM. 1118 nos quibus exprimitor propositio, sed ipsammei do­ gmatis substantiam, camqnc si perversa sit, sub debiü nolâ cl qualifica lioneperstringit; quæ quidem nota per se et immediate cadit, non in ipsam personam (quem­ admodum in judicio disciplinæ, uti mox videbimus), sed in malum sensum cl perversam doctrinam propo­ sitione enuntiatam. 5’ Tandem dogmaticum Ecclesiæ judicium propugnari nequit aut impugnari, nisi ad Scripturam, traditionem, aut ad ea quæ cum iis con­ nexa sunt, recurrendo, alque ostendendo prædict’n regulis illud adversari aut consentire; atque in eo dif­ fert à lege disciplinæ, cujus æquitas aliundè vindicatur, ut mox expendemus. § 5. Quodnam sit discrimen judicium doamaticum inter ct legem disciplina. Accurata hæc est legis disciplinæ notio : Decretum quod fertur de rebus agendis, ncc intrinsecò bonis, nec intrinsece malis; undè res illa» pro variis locis, temporibus, cl Ecclesiarum consuetudinibus aliquam subire possunt mutationem; immutantur quippe pro libitu Ecclesiæ, ubi opportunum dijudicatur; aut pe­ nitus oblilernntur. Disciplina porrò generarim duplex distinguitur : Apo­ stolica, quæ originem ducit ab Apostolis; el ecclesia­ stica, quæ initium sumit à successoribus Apostolorum. Rursus ecclesiastica alia est universalis, quæ nimiriini ubique viget; el particularis, certis quibusdam deter­ minate locis affixa. Iterum universalis, alia cslquæ jam ab antiquo ubique viget; alia, quæ de novo introducitur. Denique disciplina tribus modis spectari potest : I ', stricte, cl est simpliciter de rebus agendis; dicitur mera disciplina ; talis crat quæstio de celebratione Paschalis, agitata Polycratem inter et Victorem, sum­ mum pontificem ; 2*, lalè, el respicit itidem agenda, sed alicui dogmati connexa : hujusmodi erat, juxtà nonnullos, SS. Cypriani et Stephani de Baptismate controversia; 5” tandem, latissime cl valde improprio sensu, rosea dicitur disciplinæ, quæ licet in scad do­ gma pertineat, nondum lamen expresse ab Ecclesià definita fuit ; undè in alterutram sententiam abire pos­ sunt theologi. De hisomnibusdisciplinæspcciebusalitti erit dicendi locus. Mene autem disciplinæ, de quà hic potissimum quæ­ stio, tres sunl præcipuæ proprietates. Prima, varietas in praxi. Secunda, libertas sentiendi. Tertia, inter dissentientes communionis vinculum. Id palet discur­ rendo sigillalim circà singula mene disciplinæ capila Ilis præsupposilis, judicii dogmatici à disciplina! lege discrimen ex quinque potissimum capitibus reperilur T Lex disciplina» per .m» exteriores diintaxat actiones pnecipit aut prohibet; quod si feratur de propositio nibus in controversiam adductis, unice silentium im peral, meras voces mcrosqiic terminos removet dis putationi locum prælænles; sed doctrinam ipsam ipsumque dogma minime perstringit : c contrà verò judicium dogmaticum, uti anteà diximus. 2’Mutatur pro mutatis circumstantiis; c contra judicium dogma licum immutabile csl ac irreformabile. 3* Non omnes DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, 1P0 Itf9 æquc obligat, sed eas solimi regiones quarum usibus ARTICULUS II. congruit, cl in quibus illius viget acceptatio; è contra Dc divirionc itolœ seu censura! theoloiitco. » vero cùm judicium dogmaticum feratur ad dirigendos Vari» passim recensentur damnabilium propositio fideles in ordino fidei ; quemadmodum una est omnium num censuro. Alia nimirum est propositio hærelica, fides, ita cl judicium dogmaticum omnes indiscrimialia erronea, alia lucrosi proxima, sapiens hæresim, nallm fideles respicit, atque ad omnia loca cl tempora hærescos suspecta; alia proxima errori, sapiens er­ extenditur. 4* Lex disciplinæ pœnam transgressoribus rorem, suspecta erroris; alia impia, alia blasphema, infligit, diim eorum doctrinam non infamat; e contra in judicio dogmatico proscribitur doctrina sub aliquà è alia periculosa in fide cl moribus; aha scandalosa, male sonans, piarum aurium offensiva ; alia captiosa, notis in damnandis propositionibus ab Ecclesia adhi­ temeraria ; alia denique schismatico, seditiosa, eccle­ beri solitis. Discrimen istud aperte patebit conferendo siastic» hicrarchiæ eversiva, falsa, improbabilis, ele. ex iinà parle stallila synodalia quæ versantur circà Pracipuas cx recensitis mox censurarum speciebus disciplinam, cum pastoralibus episcoporum mandatis reperire csl in concilio Constanticnsi, scss. 8cl 11, ubi quibus libros aul propositiones è libris extractas do­ enumeratis Wiclcfi articulis, do his sic pronuntiat sy­ gmatice perstringunt. 5” Demum, legis disciplinæ dc nodus : < Quibus articulis examinatis fuit repertum novo inlroduccndæ, vindicatur aut impugnatur aequi­ (prout in veritate est) aliquos cl plures cx istis fuisse tas, non quidem recurrendo nd immolas fidei nostro regulas, Scripturam cl traditionem ; sed unice demon­ cl esse notorio hærelicos, et à pluribus sanctis Patri­ strando novum illud statutum consentire aul adversari bus reprobatos; alios non catholicos, sed erroneos; antiquis ac receptis usibus, moribus ac consuetudini­ alios scandalosos cl blasphemes; quosdam piarum au­ bus regionum; at ubi agitur de judicio dogmatico res rium offensivos; nonnullos eorum temerarios cl se­ omninò aliter se babel, uti supra videre est. ditiosos, et proptereù in nomine Domini nostri Jesu Ex dictis in duobus procedentibus paragraphe in­ Christi hæc sancta synodus prodictos articulos cl eo­ feres mulliim esse discriminis, inter censuram seu dam­ rum quemlibet hoc perpetuo decreto reprobai el connationem absolutam propositionum, ct meram iisdem •demnat, inhibens omnibus ct singulis catholicis sub utendi prohibitionem. anathematis interminatione, ne de cælcro dictos arti­ Absoluta propositionum damnatio verum csl judi­ culos, aul ipsorum aliquem audeat prodicare, dogma­ cium dogmaticum, cui proinde citali antea characteres tizare, offerre vel tenere. > Synodum Constanlienscm competunt; scilicet perversam habet pro directo ct secuti sunt posteriores summi pontifices Leo X, Pius V, immediato objecto propositionis sensum ac doctrinam, Gregorius XIII, Innocentius X , Alexander VII, Cle­ mens X, Innocentius XI, Alexander VIII, Innocentius internum animi assensum exigit ; et si ab Ecclesià lata XII, etc., ncc nonet Comitia Cleri Gallicani plerumque fuerit hæc damnatio, infallibilis est, omnes æquè fidoc sacra Facultas Parisiensis. ics obligans , perpetua cl invariabilis, quamdiii scilicet De variis illis propositionum censuris cx professo immutatus manebit propositionis sensus. disserunt S. Antoninus parle 2 Sumin cThcol. titulo 12, Nuda autem certis quibusdam propositionibus utendi prohibitio, mera est disciplinæ lex quæ non perversam cap. 5; Turrccremata, in Summâ de Ecclesià lib. 4, ¡impositionis doctrinam respicit, sed illius duntaxat parte 2 cap. 8 cl sequent.; Castro, lib. I de Ilæret. usum quem prohibet; innoxias perinde ac vitiosas punitione, cap. 5 ct scq. ; Sylvester, verbo hærcsis, propositiones spectare potest, cùm ulrisque quis abuti qu. 1 ; Canus, lib. 12 dc Locis Theologicis, à cap. 8; Gerson, lib. cui titulus : Declaratio veritatum quæ credi possit» Ila, siculi suo loco variis adductis exemplis debent ; Cajclanus 2-2, q. 11, art. 1 et2; Bannes, ibi­ evincemus , Sabclliani, Ariani, Pelagiam, Nesloriani, dem; Lorca, disp. 40; Suarez dc fide disp. 19, sect. 2; Eutichiani, Scripturo el Patrum propositionibus in Ripalda, torn. 3 de ente supernator., dispul. 1, sect. 7 suorum errorem patrocinium usi sunl ; Eulychiani, ct 8 , etc. ; cl è rccentioribus cminenlissimus de Lau­ V. g., istà saneli Cyrilli propositione : Una natura reò, disp. 9 dc fide; Antonius de Panormo integro vo­ Verbi Dà incarnata. Præleren, mera usùs propositio­ lumine cui titulus : Scrutinium doctrinarum. De his num prohibitio (nisi cx circumstantiis temporis aucliam paucis quidem sed docte, ut assolet, disseruit C lorisve conjiciatur, simul prohiberi doctrinam pro­ illustrissimus Bossuet, cap. 15, lib. 2, et cap. 15 li­ positione expressam ) nullatenus per se ad credendum adslringit, sed solum importat silentium, atque inter­ bri 3 Defensionis Declarat. Cleri Gallicani. Hos omnes auctores indicasse non abs rc erit, qui consuli pote­ dici» propositionis non usum. runt si vacat, aut necessitas urgeat. Inierim siqira re­ Denique, meni vocis aut propositionis interdictio censitas consutarum species sigillarmi cl obiler refere­ propter imminentes abusus, aul ne motus cl dissen­ mus ac exponemus. siones excitentur, nuda csl politi», œconomiæ cl cau­ tionis lex ad tempus, quæ cessante abusu ct sedatis § I. De propositione lurreticâ. molibus animisque pacalis desinit obligare; ac proinde Dissentiunt inter se theologi in assignanda legitimó tunc camdcm propositionem defendere licet càque notione propositionis hærcticæ. i ’ Nonnulli arbitran­ uti. tur propositionem hærelicam eam esse, quæ opponitur fidei cum pcrtinacià; adeò ut eadem propositio si cum ET DE SENSU PROPOSITIONUM. 1122 1121 |hìi linaciò ct animo hæreticô proferatur, crii hærclica, gnnnt (ciijusmodi sunt propositiones conclusionibus non vero si ex ignoranüó ani bonó fide. Ila sensit Ca- theologicis contrarile) non hærescos notò, sed alterius ¡claims citata mox «piasi. li, ari. 1, huncque sequi­ sperici censura, de quà paulopost, afficiuntur. Dicitur 2’, quæ immediate opponitur; propositio tur Canus citalo cliam mox loco. Refellitur hæc opinio, i’, quia unanimi aliorum cnim hærclica in suo esse essentialiter constituitur, alquc à propositione erronei formaliler distinguitur theologorum doclrinæ adversatur; 2”, propositio po­ test esse hærelica absque portinacià; siquidem perti­ per illam immediatam opposilionem cum veritate re­ velata; ut enim ait auctor Scrutinii Antonius dc Pa­ nacia non pertinet ad qualitatem propositionis secun­ normo loco mox laudato, < sicul non omnis propositio dum se, sed ad qualitatem proferentis; censura ameni lúcreseos directe afficit ipsam propositionem atque vera, etiam in malcrió religionis spectat ad fidem ca­ doctrinam propositione enuntiatam; 3°,propositio se­ tholicam ; ita non omnis falsa est hærclica, etiamsi fuerit in malcrió religionis cl morum : hinc ista pro­ cundum se scorsili) à pertinaci^ continet gradum oppo­ sitionis cum fide supremum et proprium à cætcris dis­ positio, Christus non est risibilis, est omninò falsa el in malcrió religionis; et tamen hærelica non est, sed tinctum, quem sibi vindicai, ul mox constabit; ergò, erronea, quia quamvis aliquam mediatam ct indirectam etc. 2° Alii existimant propositionem haereticam esse habeat oppositionem cum malcrió fidei calholicæ, quia tamen non est immediata alquc directa, non eslhærcquæ repugnat objecto fidei, seu doclrinæ revclatæ. tica. Innumera alia possent adduci exempla proposi­ Refelluntur. Nam propositio potesl repugnare objecto tionum falsarum in materia religionis cl morum, quæ fidei cl doclrinæ revclatæ, quin jure censeatur ha re quidem falsæ sunl ac censurables aliis speciebus cen­ tica ; talis csl propositio erronea, quæ, uti postea dice­ mus, constituitur in ratione erroneæ per oppositionem surarum ; nihilominus quia directa ct immediata non habent oppositionem cum malcrió fidei calholicæ, hæmediatam cum doclrinà divinitus revelata. 5 Alii addimi propositionem hærelicam eam esse reticæ non possunt dici ; sicul è contra propositio vera quæ contradicit objecto immediate reveíalo. Kcfcllun- in materia religionis, non semper est de fide imme­ lur adduelo inox argumento. Etenim potest propositio diata ac directa, ul palei in omni propositione ihcolorepugnare objecto immediate reveíalo, quin jure cen­ gicó deductó cx unà de fide, el aiterà naturali lumino seatur hærelica ; nimirùm cùm aliquis dissentii do­ nola, qualis csl sequens, Christus est risibilis, quæ csl clrinæ in Scripturis immediate contcntæ, quæ tamen conclusio theologica; ergi),concludit praefatus auctor, non est ab Ecclesia declarata, ul dari virtutes infusas, sola oppositio directa el immediata cum malcrió fidei antequam Ecclesia eam veritatem dcclarósscl. liem si divinæ constituit propositionem hærelicam. > quis dissemini objecto privalim alicui personæ imme­ Alquc hinc idem auctor, cap 5, ari. 5, expresso diate revelato, is certe dissensus bærclicus non est. asserit, < propositionem oppositam alteri contcntæ in 4° Alii propositionem luercticam cam esse definiunt, sacrò Scripturà in tenninis illative æquipoDcnübus, quæ adversatur aul expresso hei verbo, aul expressæ non esse proprié hærelicam. > Vcrùm de his inox ubi de propositione erronea. definitioni Ecclesiæ. Refelluntur. Ul aliquid sit de fide Dicitur 5", quæ ul talis ab Ecclesià proponitur; quia divinò caiholicó, ncc expressum Dei verbum sine exad propositionem hærelicam requiritur ul revelatio di­ pressà Ecclesiæ definitione; nec vicissim expressa vina, non quocumque modo, sed infallibili Ecclesiæ Ecclesiæ definitio, sine expresso Dei verbo sufficiunt, sed iilrumquo requiritur, uti mox dicemus, idque va­ auctoritate proposita sit, quo scilicet certo constare riis exemplis illustrari potest; ergò à pari, ul propo­ possit veritatem propositam in verbo Dei, sive scripto sitio vere dici possit hærclica, nccessum est ut reve­ sive tradito esse contentam. Sic exposità circà notionem propositionis hærclicæ lationi accessorii expressa Ecclesiæ definitio. * hòc ultimò senlenliò, illius veritas islo argumento de­ 5“ Denique alii, quibus subscribimus, asserunt pro­ monstratur : Ea propositio merita dicitur bærelica. positionem hærelicam eam esse, quæ directe ct imme­ diate opponitur veritati catholicae. Veritas autem catho­ quæ contradictoria esi veniali calholicæ; siquidem lica ca dicitur, quæ cùm sil revelata, ab Ecclesià ideò hæc proposilio : Verbum divinum non est consubs­ quoque proponitur de fide tenenda. Vel aliter, propo­ tantiale Patri, csl hjTelica, quòd isti calholicæ venta­ sitio hærclica ca est, quædirecte et immediati adversali : Verbum divinum est Patri consubstantiale, sil con­ tur doctrina? à Dca revclatæ et per Ecclesiam proposita?. tradictoria ; atqui proposilio quæ directa adversatur Ista proportionis hærclicæ notio, inquit sæpiùs citatus veritali ò Deo immediata revclatæ el per Ecclesiam anclor Scrutinii doctrinarum, cap. 2, art. I, n. 6, com­ proposita?, manifesta esi contradictoria calholicæ ve­ munis csl apud theologos el canonistas, cum Scolo in ritati ; veritas cnim catholica definitur, ca quæ ò Deo 3 disi. 73, quæst. unicâ, el Suario, de Eide disp. 19, directe et immediata revelata est. quæque ab Ecclesià seel. I, cl colligitur cx cap. Ad abolendam, ct passim fidelibus credenda proponitur ; ergò, etc. Tres ergo ad propositionem hærelicam requiruntur cx loto titulo, De Haereticis. Dicitur I’, propositio hærclica quædirecte opponitur conditiones. Prima, ut directa ac immediate adverse­ veritati fidei, seu veritati a Deo revclatæ, seu veritati tur veritati revclatæ : ul enim jam advertimus, propo­ calholicæ; nam propositiones quæ indirecta tantum sitiones quæ indirecta dunlaxal cl per consequentiam veritatibus a Deo revelatis opponuntur, non hærescos cl per consequens veritatibus fidei calholicæ reptï- <25 DE CENSERIS, SEU NOTIS ÏHEOLOC1CIS. alterius speciei censura notò inuruntur. Secunda, ul veritas cui directe ct immediate adversatur propo­ sitio hæretica, ipsa sil in se, directe ac immediate re­ ndila ; alias non hæretica. sed erronea duntaxat di­ cenda forei propositio ; per hanc cnim oppositipneni directam cl immediatam veritati à Deo immediate re­ velate, propositio hæretica essentialiter diflert à pro­ positione erronei quæ per se ct immediate adversatur veritati à Deo mediate duntaxat revelate, id est, con­ clusioni lheologicæ. Ità auctor Scrutinii doctrinarum, qui cap. 5, art. 5, n. II, pro hòc sententiA citai Alplmnsum à Castro, Valdcnscm, Canum, Molinam, Va­ lentiam, Murtadum, Tanncrum, Ouvieduin, Loream, cl Thomislas communiter. < Et vero, inquil ibidem, propositionem hærclicam constitui per oppositionem immediatam propositionibus immediate revelatis, inde constat, quòd cùm Ecclesia non habeat auctoritatem condendi novos fidei articulos nOvaque dogmata, ca solimi posse ul talia declarare, ct consequenter pro­ scribere tanquam hæretica ipsis opposita, de quibus revelatio divina immediati} est habita ; nam si id face­ ret per novam revelationem, jam de novo conderet dogmata......ct catoniis Angelicus docens definita ab Ecclesià ad habitum fidei pertinere, notas Ecclesiam in suis definitionibus procedere immediate cx veritate primó. > El numero sequenti subjungit : < Quod quam­ vis in definitionibus Ecclesiæ praccdanl theologici dis­ cursus ct disputationes diligcnlissimæ, quæ per con­ sequentias et illationes fiunt, sicut Apostoli, Aci. 1G, ad definiendum legalia non esse observanda, magnam conquisitionem fecerunt ; cùm lamen venitur ad defi­ niendum, discursus ipse cl disputatio more humano habita, non sunl ratio definiendi cl credendi, ncc po­ nuntur in decreto definitionis, sed quia visum csl Spi­ ritui sancio, qui illam veritatem primó dixit, cl postea aperuil immediate contineri in Scriplurà vel traditione, non per novam revelationem, sed per novam manife­ stationem immediato revelationis anici facto, cl dcin Ecclesiæ ipsi, cltoli dominico gregi infallibili ter pro­ poneret, communicate. > Hactenus insignis ille Con­ gregationum indicis consultor, ncc non romanæ Inqui­ sitionis qualificator. Tertia laudem conditio ad propositionem proprie hærclicam requisita, est, ul veritas cui adversatur, fi­ delibus ab Ecclesià proposita sit, lanquam de fide di­ vina credenda. UndèS. Augustinus, lib. 4 de Baptismo contrit Donatista?, cap. 4, sic habet : < Istum nondùm hærclicum dico, nisi inanifestatà sibi doctrina catho­ lice fidei resistere maluerit, et illud quod tenebat ele­ gerit. > El lib. contra Epist. fundamenti, cap. 5, ex­ pressi asserit S. doctor : < Evangelio non crederem, Disi mc Ecdcsiæ commoveret anciori las. > Dices i* : Ad hoc ul quid sii dc fide divinò, salis est ul sii in verbo Dei scripto vcl tradito revclnimn ; crgò necessum non csl ut sii per Ecclesiam propositum ; ac per consequens ad propositionem hærclicam non re­ quiritur, ul sil contradictoria veritati revelate per Ecclesiam proposita. Resp. T , cum Syh io, 2-2. qu. L ari I, qüæsilo I, <124 distinguendo antecedens ; ut sit de fide divina quoad simpliciter et absolute, concedo ; ut sit de fide divinò quoad nos et calholicà, omnes sub pœnà hiéreseos nd credendum obligante, nego. Batió est, quia ul quid sit dc fide catholica, omnes sub pœnà hærcscos ad cre­ dendum obligante, debet omnibus certò el infallibilio r constare, quòd sit in verbo Dei scripto vcl tradilo re­ velatum. < Porrò, inquii ibidem Sylvius, Ecclesiæ pro­ positio vel declaratio medium csl ordinarium à Deo institutum ut certo sciamus quænam ipse revelaverit el à fidelibus credenda voluerit. > Huic docirinæ con­ sentiunt Patres. S. Ircnæus, lib 5, cap. 4 : < Non opor­ tet, inquit, quærercapud alios veritatem, quam facile est ab Ecclesià sumere, cùm Apostoli, quasi in depo­ sitarium dives, plenissime in eam contulerint omnia quxsinl veritatis. > Tertullianus, lib. dc Praescriptio­ nibus, cap. I : < Quid autem pradicaverint (Apostoli), id est quid illis Christus revelaverit, non aliter probari debere, nisi per easdem Ecclesias quas ipsi Apostoli condiderunt. > Sanctus Ambrosius, lib. G in Lucam : < Fides Ecclesiæ inprimis quærcnda mandatur. > At­ que hinc doctor Angelicus 2-2, quæst. 5, art. 5, lo­ queos de objecto formali fidei diserte asserit, < quòd formale objectum fidei csl veritas prima secundùm quod manifestatur in Scripturis sacris el doctrinó Ec­ clesiæ. > Quod quidem non ila inlelligendum est, in­ quil Sylvius, loco laudato, (piasi fide divinò credi non possint quæ Deus revelat, etsi Ecclesia non ca propo­ nat credenda ; sed quia veritates quæ revelantur qui­ dem à Deo, cl non manifestantur in Scripturis, neque in doctrinó Ecclesiæ, non pertinent ad fidem catholi­ cam, tanquàm scilicet articuli ab omnibus credendi ; pertinent tamen ul veritates ab aliquibus credend e. Resp. 2°, cum Suarez, dc Fide dispul. 5, sect. IO, pauló aliter distinguendo antecedens; ut quid sit de fide divinò theologica, salis est quòd sii in verbo Dei scrìplo vcl tradito, concedo ; ut sii dc fide calholicà, nego. < Auctores soient distinguere, inquit Suarez ibi­ dem, inter fidem catholicam et fidem theologicam scu infusam......Fides catholica dicitur doctrina illa quæ toti Çcclcsiæ universali credenda proponitur; idem cnim csl doctrina catholica, quod doctrina universa­ lis....; fides autem theologica continet quidquid à Deo revelatum fuerit, etiamsi ad communem Ecclesias doctrinam non perlincal. > Equidem ul aliquid sil de fide divinò theologica, satis csl quòd sil in verbo Det scripto vcl tradito ; ast ut aliquid sil de fide divinò cotholica, insuper requiritur publica Ecclesiæ propositio* Hinc S. Thomas, loco mox laudato, cl qu. 2, de Verit. ari. 15, ad 6, docet, < objectum formale fidei (catholic:c) esse primam veritatem, ul manifestalur in sacrò Scriplurà ct doctrinó Ecclesiæ. > El Magister Sentent, in 5 disi. 23, asserit, < fidem catholicam esse dc his quæ ab omnibus fidelibus communiter creduntur. » Observai autem citato mox loco Suaresius, fidem catholicam cl theologicam non essentialiter sed accidenlaliter duntaxat distingui. Scilicet, inquil, (idea superna lu ralis infusa una tar.tùm est secundum ha­ bitum ; hæc aulcm dicitur fides catholica, cpiatenùa <125 ET »E SENSU PROPOSITIONUM, /rrsatur circa ca quæ ah Ecclesià fidelibus credenda proponuntur; dicitur verb theologica, quatenus respi­ cit ca omnia quæ à Deo revelata sunt, etiamsi ad com­ munem Ecclesiæ doctrinam non pertineant; scu, ut loquitur idem Suarez, < fides theologica significat cre­ dulitatem propter auctoritatem Dei testificanti^ in qu.ìc unique materia el in quocumque modo. > Rem pauló aliter videtur explicaro Sylvius loco anteà laudalo, quod tamen in idem rei prò coincidit : < Tides nobis infusa, inquil, ideò vocatur catholica, quin per earn asscnliinur illi quod tola per orbem terrai urn confitetur Ecclesia, quod semper, quod ah omnibus creditum est ; hoc est cnim vcrè proprièque osse catholicum, ait Vineon lins Lirincnsis, cap. 5 lib. contrà hæreses. Cum «pio non pugnat nos per eamdem fidem assentili aliquibus veritatibus à Deo particulariter revelatis (ct sic specula fules appellatur theologica). Nam fidos, porgit Sylvius, catholica non dicitur ab aliquo quòd pertineat ad rationem sui objecti formalis, sed à qua­ litate sui principalis cl ordinarii objecti materialis.» Dices 2” : Qui veritatem aliquam negat in Scripturis, vcl traditione contentam, co ipso hæreticus est ; crgò ul aliquid sil de Ade calholicà sub pœnà lúcreseos om­ nes ad credendum obligante, necessaria non est pu­ blica Ecclesiæ propositio, sed salis csl ul illud sil in verbo Dei scripto vcl tradito revelatum. Besp. distinguendo ani. si talis veritas clare cl evi­ denter sit expressa in Scripturis vel traditione, cl in­ super cx parlc negantis adsit pertinacia, concedo ; si obscurè duntaxat cl implicite jaccal in Scripturis vcl traditione, nego. Equidem hæreticus osi qui veritatem claré el aperte in Scriplurà aul traditione revelatam negat cum pertinacià, id esi, postquam sufficienter illi csl ostensum prædictam veritatem in his fidei nostre regulis contineri : < Talis cnim, inquil Sylvius 2-2, q. 11, art. I, sciens cl volens vult repugnare illi quod Ec­ clesia propon il; quæ csl hæreliconun malitia. > Ve­ rùm tunc adest sufficiens Ecclesiæ propositio; namque cùm Scripturam el traditionem nobis proponat Eccle­ sia, censetur etiam sufficienter nobis proponere quæ in iisdem clare cl manifesté continentur. Ità docci car­ dinalis de Lugo dispul. 20, de Virtute fidei sect. 2, his verbis :< Si Constai sufficienter dc revelatione Dei in Scriplurà contentò, constai etiam sufficienter de pro­ positione Ecclesiæ, atque adeò non pelosi excusari dissensus ab bæresi ex defectu solùm propositionis, seu applicationis ab Ecclesià faciendae.... Nam Ecclesia claré cl manifeste proponit credendam Scripturam, et omnia cl singula in cà contenta ; si ergo manifesté constai aliquid in Scriplurà contineri, æquè manifesté constare debel id ab Ecclesià nobis credendum pro­ poni. > Al vero si negata veritas non sil darò expressa in Scriplurà vcl traditione, sed in iis obscttrè duntaxat cl implicite jaceat; tune non corló constat veritatem hanc esse revelatam, ncc consequenter csl dc fide ca­ tholica omnes ad credendum obligante; ac proludè nondum hærelicus esset, qui bonà fide illam negaret, quia non resisterei Ecclesiæ judicio, nec esset perti­ nax, quà in pertinacià ac contumaci rcsislenlià, potia­ 1126 simùm sita est bærcsîc ratio ac malit¡at juxta illjpr*.un­ irò laudatum S. Augustini, lib. 4 contrà Donatum, cap. te, ubi loqueos da errante circi veritatem chrislianam, sic habet : < Istud nondùm hærclicum dico, nisi manifestata sibi dottrinò calholicæ fidei resistere ma­ luerit, el illud quod l-nebat elegerit. > El lib. 3 do Animò, cap. ultimo : < Isla si pertinaciter singula de­ fendantur, tot hæreses facere possunt, quot opiniones, numerantur.» Vide doctore© Angelicum locis antea laudatis, cl qu. 8, de Sialo, art. 1 ad 7. Observai autem mox citato loco cardinalis de Luge, < posse contingere quòd aliquibus sit dc fide aliquid in Scriplurà contentum, quibus manifestum csl id In Scriplurà contineri, quod tamen non omnibus sil dc fide, quia non ità claré Scriptura loquitur, ul id possit ah omnibus animadverti. » L’ndè ibidem subjungit, t cos quibus Scripluræ sensus manifestus est, ita ut non possint prudenter de eo dubitare vel formidare, esto alii catholici dubitent, quibus non ilà manifestes cst,D0n solùm peccare graviter contra fidem, si dis­ sentiant, sed etiam committere peccatum bærcsis, ct esse vere cl proprié hærclicos, si communiter fideles cum Scripluræ sensum manifesté percipiant ct indubi­ tanter credant, licci aliqui rudiores eum non perci­ piant. Si nutem, pergil cminenlissimus auctor, com­ muniter in Ecclesià dubitetur, vcl saltem non habeatur pro cerio cl indubitato, licet aliqui cum manifeste per­ cipiant, ita ul prudenter formidare non tmssint, et ideó dissentiendo peccent graviter contra fidem, non tamen credo cos esse proprie cl stridè hærclicos; > hoc est, ut pauló post explicat, < non incurrere pœnas specialiter ab Ecclesià statutas contrà hæretieos, id csl contrà cos qui contra communem Ecclesiæ sensum aliter credunt ac à Deo revelatum sil. » Batió autem (piam eò loci affert, hæc est: bærcsis esi divisio el ha*relicus dicitur quia dividii unitatem Ecclesiæ; porro in casu proposilo non dividitur Ecclesiæ unitas, ncc judicatur contra communem ct indubitatum Ecclesiæ sensum ; crgò, etc. Quod dictum est de re in Scriplurà contenta, idem proportione servata dicendum esse de veritate'aliquà quæ conservatur in Ecclesià per sufficientem traditio­ nem. asserit ibidem cminenlissimuscardinalis. Et verò sicut Ecclesia proponit nobis universam Scripturam el omnia in eà comenta, tanquàm objecta fidei ; ita proponit nobis traditiones, tanquàm sufficientes ad dogmata lidci credenda, ut constai ex Apostolo, i ad Corinth. 11, dicente : Ego enim accepi à Domino quod ct tradidi vobis; cl I ad Thcssal. 2 : Tenete traditiones quas didicistis, sive per sermonem, sire per Epistolam nostram. Idem colligitur cx concilio Tridentino, sess. 4, in decreto de canonicis Scripturis promulgato : ante 5. Basilius, lib. de Spiritu sancto, cap. 7, loqueos do Scriplurà cl traditione : < Utraque, inquil, parem vim habent ad pietatem. > Dices 5°: Juxta communem theologorum sententiam, revelatio confusa per quam plura simul in uno obscurè revelantur, v. g. : Jn omni hostia rite consecrata adest Christus, sufficit ad assensum lidci circii objectum sin- DE CENSERIS. SEU NOTIS THEOLOGICIS, 1128 11i7 ipsius in sacris litteris designationem, aut decursu tem* guiare; qui enim cenò scit hanc numero hostiam ritè poris per publicum Ecclesiæ decretum nobis credenda esse consecratam, potest elicere netum fldei circa reaaporté proponitur. Icni Christi præsentiam in tali hostià; atqui revelatio Propositio implicite revelata primo sensu non est illa confusa nonnisi victualis dici potest ac mediata proprie dc fide, inquit Panormo, defectu revelationis circa objecta singularia ; ergò ad fidem sufficit mediata immediata* ad fidem essentialiter requisito, sed csl revelatio, ac proindè ad propositionem haereticam non mera conclusio theologica; adeòque propositio ipsi requiritur directa oppositio cum veritate immediate contradictoria, non liærctica, sed erronea csldiintaxal. revela là. Propositiones autem explicité revelato quoad se, imRexp.cum Suaresio, disput. 3, de Fide sect. 11, car­ plicilc verò quoad nos, de fide sunt, subjungit idem dinali de Logo, de Virtute fidei divinæ disput. I, sect. nudor; quoad¿¿dunlaxat, non autem respectu nostri, 15, parag. I ct 3, Gregor. Major. Cajet, cl aliis, ne­ gando antecedens ; multum siquidem discriminis inter­ defectu nimiriim propositionis Ecclesiæ; atque propo­ cedit revelationem virlualem inter ct revelationem sitiones bis contradictoria) hærelicæ sunl mere mate­ confusam. Revelatio virtualis sen mediala est de iis, rialiter, non formalitcr. Quoad se vcrò cl quoad nos quæ non continentur ullo modo formalitcr in re revelata, dc fide sunl omnes illæ veritates quæ fuerunt à Deo sed tantum in radice, quemadmodum proprietates in es­ rcvelatæ et ab Ecclesia ad credendum proposito; atque sentia; risibilità^, v. g., in rationalitate cl similibus. Re­ propositiones liis veritatibus opposito tum materialiter velatio vero confusa est de iis, quæ formaliter, licit Ium formalitcr sunt hærelicæ. Ex his patet rex ela­ confusi, continentur in re revelutû, ul patet in exemplo tionem implicitam quæ concidii cum virtuali, per mox alialo; unde confusa revelatio meritò dici polcsi quam unum in alio tanquam conclusio in principiis, formalis cl immediata; manifestai enim, licet con­ aut proprietas in essentia revelatur, non sufficere fuse*, omnia formalitcr contenta in re revelata. Veriim ad assensum fidei; adeòque propositionem revela­ dc his iterimi in responsione ad objectionem 5 ct 6. tioni virtuali directe adversam, proprie hærelicam Dices r : Revelatio implicita sufficit ad fidem ; undè non esse, sed erroneam. propositio opposita alteri implicite revelato ac posito Observat aulem loco mox laudato idem Antonius de in sacrA Scriptura, meritò dicitur hæreüca ; atqui re­ Panormo, inter veritates a Deo revelatas cl per Eccle­ velatio implicita eadem omnino csl ac revelatio me­ siam propositas quæquc ideò sunl dc fide, liim quoad diata; ergo, etc. Hinc S. Thomas, qu. 14 de Yerit. se, limi quoad nos; observat, inquam, cx his veritati­ ari. 11, in corp, explicans quid sil impliciti vcl explicité bus quasdam esse de fide quoad omnes, alias aulem credere, sic babel: (Quando aliqua mulla, virtute quoad aliquos, scu quoad sapientes; quia quandoque continentur in aliquo uno, dicuntur esse in illo impli­ sive ipsa revelatio, per quam ad fidem ea perlinent, cite, sicul conclusiones in principiis ; explicité autem sive ipsa Ecclesiæ definitio, sunl ità expressæ, ul ab in aliquo continentur, quod in co actu exislit; undè omnibus credendo» explicité veniant, cujusmodi sunt ille qui cognoscit aliqua principia universalia, habet mysteria SS. Trinitatis ct Incarnationis; quandoque implicitam cognitionem de omnibus conclusionibus vero, etsi revelatio clara sil aul aperta Ecclesiæ defi­ particularibus; qui autem conclusiones actu conside­ nitio, hæc tamen nota non est omnibus cl singulis, sed rat, dicitur ea explicité cognoscere; undè cl explicité majoribus cl sapienlioribus, respectu quorum proinde dicimur aliqua credere, quandò cis aclu cogitatis ad- dicuntur esse dc fide explicita, cum respectu aliorum bærcmus; implicite vero, quandò adhæremus quibus­ non sint nisi de fide implicita. dam, in quibus sicul in principiis universalibus ista Quod autem spectat adductum docloris Angelici tes­ continentur; sicul qui credit fidem Ecclesiæ esse ve­ timonium qu. 14 dc Veril, art. H, ne vcl minimum ram, in hoc quasi implicite credit singula quæ sublide sententiam nostram dc necessitate immediato revela­ Ecclesia* continentur. tionis ad fidem impetit; loquitur enim S. doctor, de Resp. cum cardinali de Laurea, disput. 9 de Fide fide ex parte aclùs scu cx parte credentis spcctatA, at­ ari. 5, cl Antonio in Scrutinio, cap. 3, art. 7, cl cap. 5, que asserii, quod ullrò fatemur, < nos dici explicité art. 2, variis modis propositionem aliquam dici posse aliqua credere, quandò eis aclu cogitatis adhæremus; revelatam, scu in Scripturis el traditione contentam : implicite veri), (piando adhæremus quibusdam, in qui­ 1*, implicit»’* quoad se, qualenùs nempè in aliò propo­ bus sicul in principiis universalibus ista continentur. » sitione in se immediatô revelata continetur, tanquam Al non loquitur de fide cx parie objecti considerate, conclusio in principiis aul proprietas in essentia ; 2”, ncc ullalenùs affirmat revelationem virlualem seu me­ dici potest propositio implicite revelata quoad nos dundiatam sufficere ul res aliqua fide divinò credatur. Imò t.ixal, in quantum scilicet immediate quidem in se, sed contrarium non obscure innuit exemplum quod ibidem obscuri* admodum delitescit ac latitat in Scripturis; subjungit de co qui credit fidem Ecclesiæ esse veram, undè nonnisi accedente Ecclesiæ quique eo ipso quasi impliciti credit singula quæ sub fide e declaratione cerio cognosci potest eam fuisse revelatam. Melius dicere­ Ecclesiæ continentur, quo iu exemplo, istud impliciti tur propositio hujusmodi explicite revelata quoad se, idem est ac obscure, cl opponitur cognitioni clara» et implicite vero quoad nos ; 5 tandem , dici potest pro­ distincto, non aulem objecto in se iminedialè reve­ positio explicité revelata, tùm quoad se, linn quoad nos, lato. Verbo dicam, qui credit fidem Ecclesiæesse viranti rùm ormpe iü fuit à Deo revelata, ut insuper vcl per eo ipso credit implicite, id est, obscure, quæcumqut ET DE SENSU PltOPOSITlONT M. 1130 1120 credit ac profitetur Ecclesia, quæ omnia in verbo Dei paucis dicemus, quæ ul clarius pateant, observandum i quid sil conclusio theologica. Conclusio theologica scripto vcl indilo explicite quoad se continentur, inivlicitè vero cl obscuri' quoad nos. Quò fit ul licèi veri- exacte definitur : Consectarium sai propositio qua: non est in se immediate melata, Stdex uno aut pluribus fida tales illæ explicité cl immediate in Scripturis jaceant, placitis, hoc est veritatibus à Peo in tt ipsis pruxhnr rs attamen anlcccdenlcr ad publicam Ecclesia: declara­ tionem cortó et absque errandi formidine detegi ne­ velatis, certo et evidenter eruitur. Dine triplex conditio requiritur ad conclusionem queant. Atque hinc est quòd S. Thomas cl exteri post ipsum theologi am proprie dictant. Prima csl, ul non sil per theologi communiter doceant nihil dc novo revelari; se et immediate revelala ; si enim foret per se el imme­ nihil nos credere, quod per anteriores doclorcsct Pa­ diate revelata, etsi cx aliis fidei decretis elici posset, tres ad nos usque non pervenerit, quodque Apostoli jam non esset, accurate loquendo, conclusio theologica, explicité non cognoverint : juxtà illud Joan, lü : Cùm sed verum fidei placitum. Sic, v. g., Christum duplici autem venerit ille Spiritus veritatis, vos docebit omnem voluntate proditum esse, certo eruitur ex eo quòd sil veritatem. El Ephes. 1 : Secundum divitias gratia: ejus, simul Dcuscl homo; veriim quia illud quoque perse qua: superabundavit in nobis in orniti sapientia et pruden­ revelatum osi, atipie adeò olim ab Ecclesià definitum, tia. Illud ipsum doecui Tertullianus, lib. dc Proscri­ lune isla propositio, Christus duplici constat voluntate, ptionibus cap. 32. S. Augustinus, lib. 5 de Baptismo nonnisi improprié diceretur conclusio theologica. Se­ contra Donatistas, cap. 26, S. Gregorius, Humilia IG, cunda, ul ex une aut pluribus fidei placitis, non per in Ezechielem, el alii. Undè Vincentius Liriucnsis meram ac simplicem expositionem, sed perseram ac contra hæreses cap. 16: ducitur; undè conclusiones quæ aliis duntaxal verbis Dices 5° : Conclusio theologica est de fide, adeòque exponerem aliquod fidei principium, aut explicatius propositio ipsi contradiclorie opposita csl hærclica; Lanium evolverent quod in co clare, et, ul aiunt, foralqui propositio contradiclorie opposita conclusioni malilcr continetur; ut si quis colligeret Chrislipnessc theologiae, non immediata', sed mediate duntaxal re­ consubstantialem Patri, quia csl unus cum ipso; Chri­ velationi adversatur; ergo, etc. stum constare ex corpore et auimà sibi invicem unitis, Minor certa est; in hoc enim assertio theologica es­ quia verus esi homo; parvulos in ulero materno ex­ sentialiter differt a placito fidei, quòd istud immediate, ímelos, gloriæ cœleslis participes non fore, quia quialtera vero mediate duntaxal verbo Dei sive scripio cumque baptizatis non fuerit, salvus non crii; hæ, sive tradito, atque adeò revelatione innitatur. Major inquam, conclusiones, ulpolè mero aliarum proposi­ aulem constat, 1’ quia illa omnia perlinent ad fidcin, tionum in quibus tùm identico, tùm formalitcr conti• quæ creduntur propter motivimi testimonii divini, sive nentur, expositiones aul declarationes, vere ac proprie mediale, sive immediate; sicul omnia amantur ex chá­ dici non possunt theologicæ conclusiones. Tertia de­ ntate, quæ amantur propter Deum sive mediale, sive mum conditio ad theologicam conclusionem requisita, immediate; atqui conclusiones theologicæ creduntur csl, ut cx fidei principiis celiò ac evidenter eruatur : si mediale saltem propter testimonium divinum; credi­ enim probabiliter lanliim deduceretur, ossei equidem mus, v. g., Christum esse risibilem, quia csl homo, ct opinio, sed non conclusio theologica. credimus esse hominem, quia est revelatum à Deo; Observandum 26, multiplicis esse generis conclusio­ ergo, etc. 2* illud perlinet ad fidem quod per se fluii cx nes theologicas : r Aliæ sunl quæ licèi claré ct distincte revelatione, atque cum cà necessario connexum csl; in seipsis immediate revelate non sini, tamen imme­ porri) conclusiones theologicæ, etc.; ergo, etc. 5a Pro­ diate revelate sunl obscure ct confuse; tales sunt pro­ positiones istæ, Christus est homo; ergò est risibilis.— positiones quæ in Scripturis non leguntur expressis Christus est homo; ergò habet animam immortalem.— terminis, sed terminis formalitcr æquivalenlibus, ul, Christus unus est naturò cum Patre; ergò est ei consub­ v. g., hæc propositio : Christus est consubstantialis stantialis. — Christus mortuus est pro omnibus; ergo Patri, quæ propositio mera csl expositio horumce mortuus est pro Petro. Vcl : (juicumque baptízalas non Christi verborum Joan. 10 : Ego ct Pater unum sumus. fuerit salvus non erit ; ergo infans ille in utero materno Tales sunt ctiam propositiones particulares ct singula­ sine percepto baptismate extinctus, salvus non erit, clc. res quæ in universalibus revelatis formalitcr includun­ llæ, inquam, propositiones sunt totidem conclusiones tur. v. g., isla propositio singularis: Hic infans in utero theologicæ ; porrò nemo dixerit eas ad fidem non per­ materno extinctus. regnum aviorum non obtinet, formali­ tinere; ergò, etc. tcr continetur in bàc propositione immediate revelata : llesp. non esse hujus loci intricatam hanc dc con­ Nisi qui renatus fuerit ex aquâ et Spiritu sancio, non po­ clusionibus theologicis controversiam, an nimiriim sint test introire in regnum Dei. Propositiones hujusmodi de fide, fusius el ex professo expendere: ne tamen immediate licet obscure cl confuse revelate, vero non proterniissa omninò videatur el insoluta maneat pre­ sunl ac proprie dicte conclusiones theologicæ, sed cipua hæc ac palmaris objectio quà potissimum nitun­ mero expositiones ac declarationes aliarum proposi­ tur ii quos hic habemus adversarios, deçà nonnulla tionum quæ in se immediate, clare ac distinete reve36 tu. i 1131 DE CENSuIUS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, lata* sunt. Aliæ sunt conclusiones llieologicæ quæ ncc daré ncc obscurò reveíate sunl immédiate, ul hæc : (Jaistus est risibilis, quæ lamen revelala csl mediate in islà : Christus csl homo. 2' Conclusionum theologicarum alis deducuntur ex duplici propositione de fide ul in isto syllogismo : Omnis homo habel animam im­ mortalem; Christus est homo; ergo habet animam immor­ talem. Aliæ eruuntur ex unà præmiste de fide, cl al­ ierà naturali, v. g. : Omnis homo est risibilis; Christus csl homo; ergo Christus est risibilis. 3° Conclusiones theologiae aliæ sunl quæ habent connexionem intrin­ secam ann fidei principio, ul in vulgari exemplo: l Aristus est homo; ergo est risibilis. Aliæ sunt quæcxtrinseeam dunlaxat connexionem habent. Observandum 5°, conclusiones theologicas imme­ diate non reveíalas, sive ex unà aul duabus fidei præmissis emantur, dupliciter posse spectari : 1 formaliter, ut sunlconclusiones llieologicæ, cl quatenus ex ccrlA promissarum cl terminorum connexione dedu­ cuntur; 2’ materialiter, qiialcniis sunl simplices pro­ positiones, el sine dependent^ à terminis cl promissis iià connexis. Ncmpé, quemadmodum advertit Suarez, dispai. 3 de Fide sect, il, n.5, 7 cl 10, duobus modis potest aliquis uti discursu ad assenliendum conclu­ sioni; uno modo tanquàm ratione formali asscnlicndi, et proprià ac per se causà asscnsùs; alio modo non ul formali ralionc asscnlicndi, sed duntaxat tanquàm pro­ ponente et explicante quid contineatur cl quomodò, sub divinà revelatione, quæ postea csl unica ratio for­ malis ti causa per se asscnsùs qui exhibetur illatæ conclusioni : < Isii duo modi asscnlicndi cuidam con­ clusioni, inquit citato loco Suarez, possibiles sunl, ut per se constai, cl pendent ex voluntate hominis, cl illos recte distinxit Vasques, cl alii non contradi­ cunt > Si discursus sc habeat ad conclusionem priori modo speciatam, tanquàm molivum formale, cl causa per sc asscnsùs, tunc conclusio spectatur formalitcr; si au­ tem discursus se habeal duntaxat per modum condi­ tionis proponentis vel explicantis revelationem in prae­ missis contentam, tunc revelatio consideratur mate­ riali1er. Observandum 4°, triplicem hic sedulo distinguen­ dam revelationis speciem : i” Alia csl revelatio for­ malis, immediata, clara, distincte et explicita, per quam nimiriim res darò ct distincte in seipte immediate revela la est; telis csl ca revelatio quà constat Christum esse hominem. 2’ Alia csl revelatio formalis et imme­ diata , sed confusa, obscura el quasi implicita, per quam, clsi quidpiam clare cl distinct^ in seipso imme­ diate revelatum non sil, temen immediate csl revela­ tum obscure et confuse; < quod quidem contingit du­ pliciter, inquit mox citatus Suarez, L, «piando fit generalis revelatio distributiva, ul in isto exemplo : Sacramenta conferunt qratiam non ponentibus obicem; vel: In omni hostici rite consecrata adest Christus; in illà enim universali omnes singulares formalitcr con­ tinentur, quamvis confute. Alio modo contingit hoc in deUniliene ct partibus ejus respectu definiti; nam co­ <¡30 gnitio definiti confusa est respectu definitionis, cl nihi­ lominus omnes paries definitionis in definito fonnaliter continentur; cl ilà cum revelatur nobis Christum esse hominem, satis formalitcr revelatur esse animal rationale^ vel habere corpus cl animam humanam, li­ cet hoc explicité non dicatur. 1 3* Tandem, alia est re­ velatio virlualis, mediata et vere implicita, quà res ncc claré ncc obscure reveíala csl immediate, sed mediale dunlaxat cl in radice : sic hæc propositio Christus est risibilis, virlualiler cl mediate reveíala esi in isti: Christus est homo; vel, ul aiunt cardinales Laurea el dc Lugo, locis supra citatis, revelatio virlualis cl me­ diata est de iis quæ nullo modo formalitcr continemur in re inimedialé revclatà, sed lanlùm in radice, siculi conclusiones in principiis, proprietates in essenlià. Observandum 5°, cl quidem diligenter, quod omni­ bus fermé quæ in præsenli controversi^ occurrunt sol­ vendis difficultatibus sufficit, unum in alio, unam pro­ positionem in aiterà revelata contineri posse variis modis, tribus potissimum : 1. identico; 2. formalitcr; 5. virlualiler, scu, ut aiunt, causaliter cl æquivaienter. 1. Illud continetur, in alio idcnticè, inquit Suarez dis­ pul. 19, de Fide, seel. 2, n. 10, quod continetur in ipso tanquàm in re omninò càdcm ; sic in divinis in­ tellectus cl voluntas, justitia cl misericordia, pater­ nitas ct natura sunl quid unum ct idem rcaliter et iden­ tici'. 2. Illud continetur in alio formalitcr, quod continetur in ipso non solum penes identitatem realcm, sed cliam penes identitatem formalem scu conceptuum; vel da­ rius, illud continetur in alio formalitcr, quod cumdem habet cum ipso conceptum, licet ulrumque divers's vocibus exprimatur; hæcque identitas vel csl totalis et adæquala, vel partialis et inadæquata. Sic definitimi in definitione formaliter adæquaté continetur: v. g., cùm dicitur : Christus est homo; ergò est animal ratio­ nale, vel : Christus est unus in naturà cum Patre; ergo est ei consubstantialis. Sic cliam pars essentialis in loto actuali, v. g. : Christus est homo; ergo habcl animam rationalem; vel pars quælibet subjectiva in toto poten­ tial'!, siugulare nimiriim in universali, v. g. : Christus mortuus est pro omnibus; ergo mortuus est pro me; for maliler inadæquate continentur. Sic denique formalitcr adæquate, clsi confuse in explícito continetur implici­ tum verbis grammaticaliter aut saltem quoad sensum æquisalentibus expressum ; v. g. : Christus est unus in naturò cum Patre; ergo est ipsi consubstantialis. Totum istud solide evolvit ac explicat eruditus Scru finii auctor cap. 5, ari. 4, his verbis : c Formalem æqiiivalcntiam in præsenli nediim vocamus eam, qua. intervenit, quoties eadem omninò res vocibus synony mis significatur, sive id contingat in uno codcmquc idiomalc, sive ratione diversi idiomalis, dummodò idem omninò immediate importetur conceptus; sed etiam eam quæ habetur, qnoties voces quidem sunt di­ versos, sed idem csl significatum, non quidem sola identitate reali, sed vera cl rigorosà identitate formali. esto non æquè claré exprimatur sub una ac sub aiterà. ET DE SENSU il53 Cujus generis censentur definitio ct definitum, ut homo cl animal rationale, quibus cadmi corresponde! homi­ nis essentia ac quiddilas, sed ilà, ut per homo im­ portetur modo quodam implicito; explícito verò per rd animal rationale. < Hæc aulem æquivalentia, pergit idem anclor, potest esse totalis, qualis csl prodicta, ct partialis, quoties videlicet non integer conceptos, (¡ni comprehendebatur sub unà voce, comprehenditur et sub aiterà, sed pars lanlummodò ipsius, ul si dice­ retur homo cl rationale, quod non totaliter constituit hominem, sed ul pars discretiva hominis ab omni non ipso; el hujusmodi quoque sunl omnes propositiones particulares vel singulares, quæ sub universali aliquà continentur; v. g. : Dens vult Judam salvum fieri, in­ cluditur tanquàm pars constitutiva in alierà universali revelata : Deus vult omnes homines salvos fieri. > L’ndè cap. 2, ari. 8, notat prodictus auctor, < pro­ positionem particularem ac singularem, respectu uni­ versalis revelate comparandam esse tanquàm quid for­ maliter œquivalens, etsi non totaliter; propositionem vero explicantem proprietatem, effectum, etc., res­ pectu propositionis exprimentis essentiam, etc., sc ha­ bere solummodo tanquàm quid virlualiler et illativi æquivalens. > 5. Unum in alio contineri potest virlualiler, scu cau­ saliter ct œquivatenler ; sic conclusiones in principiis, proprietates in essenlià, effectus in causis continentur. Postremum hunc continendi modum exponunt card, de Laureà dispul. 16, de Fide, art. 2, parag. i; Domi­ nicus Gravina, lib. 1 Calli, proscript. Salmalicenses disput. 19 de Infidelitate dub. 4, sed proscritm Anto­ nius de Panormo citato jam cap. 5, art. 5, ubi quærens quid sit propositionem aliquam contineri in sacra Scriplura in terminis illativi, id csl virlualiler (equivalentibus, sic habel : < Dicitur propositio æquivalens illative, quæ non eurndem cum altent exprimit formulila? o\yecr tivum conceptum significatum, sed aliud formalitcr di­ versum ; quia vero res, aut formalius percam, sed ve­ rius per ejus terminos importata, realcm importat identitatem cum re aul formalitale, scu cum significato alterius, inde sequitur ex hàc illam inferri ¡tosso et vice versi, el catoniis illativi æquivalenliæ denominatio­ nem desumit, ciijiismodi ad invicem sc habent essentiæ cl proprietates rerum quæ reciprocam suscipiunt illa­ tionem; hoc discrimine, quòd ex essenlià ad proprie­ tates illatio est à priori, cl tanquàm à quasi causà ad «piasi effectum; à proprietatibus verò ad essentiam il­ latio csl à posteriori, cl velini à quasi effectu ad suam «piasi causam, i Idipsum clarius aperit, ibidem, n. 4, ubi exponens discrimen quod occurrit inter terminos ad Invicem for­ malitcr, el alios virlualiler dunlaxat, seu, ul ipse lo­ quitur, illativi1 æqiiivalcntes, observat, < quòd in illis tota consistat varietas in modo significandi eurndem prorsiis conceptum objeclivum, idemqiie formale sig­ nificatum, non in reipsà significant, quæ formalissime non distinguitur, ul patet in homo, ct rd animat ra­ tionale, quibus æquè eadem formalissima essentia cor­ responde!; esto per rà homo importata confuse el im- PROPOSI TÍUNUM. 1134 plicitè, per animal rationale claré cl explicité. • Ai vero in terminis virlualiler dunlaxat cl illativi æquivalenlibus pergit idem auctor : < Discrimen non csl, vel in solis vocibus, vel in modo significandi idem for­ male significatum, sed in ipsà re significatà, quæ clsi pro statu reali identico sil eadem, non lamen ut for­ maliter per dictos terminos designala. Unde siculi li­ cci in sc essentia siteadem cum proprietatibus, adhuc tamen non polesl dici : risibilius, v. g., est hominis essentia, ad eum modum, quo dicitur dc rationalitate; ilà cx identitate eàdem non valet enuntiari, ut eodem modo ac immediate sii rcxclata risibili tas, etinm cx hypothesi, quòd sii immediabì revela la rationalitas. » llis omnibus prosupp silis facili negotio diini poterii propositi objectio, simul el expediri ardua admodum ac intricala quæstio, an conclusiones tbeologicæ sint dc fide, ac proindè an propositiones iis contradictoria! sinl hærclicæ. Itaque resp. Ie conclusiones theologi­ cas formaliser sumptas non esse de fide. Ilàc in parte consentire videntur omnes theologi, ncqiiidcm excep­ tis Cano, Vcgà aul Yasqucsio. < Hoc modo proceden­ do cl inlclligcndo assertionem, inquit Suarez, disp. 5 dc fide seel. 11, illam cliam admittit Vasques, et exis­ timat non negari à Cano aul Vcgà. > Et veri» in fidi! tota cl adacquata asscnlicndi ratio csl formalis cl im­ mediata revelatio (aut saltem revelatio imineilialè mo­ vens) per Ecclesiam proposita; al in conclusione llicologicà formalitcr sumplà asscnlicndi ralio est ejus cum ratione connexio rationis usu manifestata; scu, ul aiunt, revelatio virtualise! mediata, id est, applicata per discursum ; quæ duo quantùm distent, nemo non videt. Resp. 2“, conclusiones theologicas materialità sumptas quæ sunl in sc iinmcdiatè revdatæ, licet ci aliis fidei capitibus legitimé deducantur, siculi cimi Christus probat resurrectionem mortuorum cxcoquini in Scriplurà dicatur Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob ; vel quæ sunt mera expositiones propositionum revelatarum, v. g., cùm dicitur, Christus est homo: erijo csl animal rationale; vel : Christus est unus in na­ turi cum Patre: ergo est ei consubstantialis ; respondeo, inquam, conclusiones hujusmodi esse de fide, adeòque propositiones iis contradictorias vere esse haereti­ cas. Ralio est, quia illæ propositiones sunl fidei divi­ næ, quæ in sc immediate revdatæ sunt, quæquc continent ct exprimunt veniales à Deo revelatas; at­ qui tales sunl conclusiones dc quibus nunc agitur; ergò, etc., hanc cliam responsionem omnes admittunt. Resp. 3°conclusiones theologicas materialilcrspt'cmias, quæ licèi clare et distinctu in scipsis immediate reve­ íala) non sunl, lamen immediate revdatæ sunt obscure cl confuse, v. g. : Christus est homo; ergò constat anima ct corpore ; vel : Omnis homo habel animam immorta­ lem; ergò habeo animam immortalem ; vel : Omnis homo rii? baptizat us sine obice gratiam justificantem consequi­ tur; ergò talis infans riti baplizatus gratiam justificantem consecutus est. Has, inquam, conclusiones vere esse de fide, ac proindè hærclicas esse propositiones quæ iis adversantur. Ratio est, quia hæc omnia (ut attendent facile uatebil) immediate licèi ubscurè ac confuse reve- 1155 DE CENSURIS, SEU NOUS THEOLOGICIS, i ir>G lata sunl in propositione universali; porrò formalis cl Deus revelans propositionem universalem, v. g., infan­ immediata welatio, ctsi confusa sil, siiftic.it ad objec­ tes omnes rite baptízalos justificari, revelat etiam immediatè, quamvis confuse, hunc et illum infantem rilé tam formate linci, et consequenter ad assenliendum de baptizatum justificari. Ita sentiunt Cano, Vega, Sahnafi. fide particularibus contentis sub tali revelatione. El censes, Vasques, de Lugo, card, de Laureò, Suarez et verò, uli post Suarez ratiocinatur Scrutimi auctor ait alii communiter. Porro revelat à propositione univer­ 7, cap. 2, in Deo non csl cognitio confusa, sed dis­ sali, ul quis debeat nui possit Iule divinò credere protintió judical de omnibus, quæ revehi etiamsi mulla |)ositionem singularem, neressiun est, ut antea vidi­ uno verbo complectatur; confusio ergò et obscuritas mus cx Suarcsio, quod cliam docent do Lugo, Salinase tenet d julaxal ex parie nostri, et in modo appre­ licenses cl alii, accessing, inquam, est, < ut certi et hendendi rem revelatam ; ac proindè si revelatio suffi­ indubitanter constet individuum comprehensum fuisse sub cienter applicetur, id est, ut ait Suarez citalò disp. 5 propositione universali à Deo revelata. > de fide, sect. Ii, < si certo cl indubitanter constet hoc, quod in particulari el expresse proponitur, iu Nempó certitudo triplex est: I” Alia physica, quò res vel in se ipsà cognoscitur, vel per media quibuscum propositione universali revela lò contineri, revelatio naturalem connexionem habet ; ita certitudo physica est illa universalis de se sufficit ad distincte assenliendum quà per essentiam proprietas, v.g., per rationalitatem ex fide particularibus, quæ sub illa universalitate con­ tinentur. > Atque in hoccliam facile conveniunt theolo­ visibilitas; vel causa per effectum à se necessarii) de­ pendentem cognoscitur; 2“ altera moralis, quò res nec gi : ex quo gravissimi momenti colliguntur consectaria, cognoscitur in se, neque per aliquid ci naturaliter con­ quæ hic advertere operan prolium esi. I Quando revelatur totum quoddam actuale, id est nexum, sed per extrínseca testimonia tot ac tanta, totum quod habet paries in se, ul Petrus habet in se ul pariant moralem evidentiam, quæ non sinat nos, corpus cl animam; revelantur cliam immediate, licèi moraliler loquendo, non solimi dubitare, sed etiam nec non ila distincte, omnia illius attributa essentialia, formidare de opposito; talis est certitudo quà credi­ omnes parles essentiales, sive physicæ, sive metaphy­ mus esse urbem Romam ; 5° tandem alia csl certitudo sical Kalio est, inquit cardinalis de Lugo, dispul. I , moralis, quæ non csl conjuncta cum istà morali evisoci. 15, parag. 5, quia res nec esse ncc concipi poles i denliò, quæque licèi caveat actuali dubitatione, tamen sine attributis essentialibus; unde Deus revelans Chri­ non excludit omnem moralem facultatem dubitandi de stum esse hominem, eo ipso immediate revelat Christum opposito, qualiscsl certitudoharumee propositionum: habere corpus et animam. Quod autem spectat volunta­ Hæc hostia consecrata est. — Hic puer ritè baptízalas tem, intellectum, risibililalem, ¡diasque tùm physicas, est. — Hic homo valide consecratus est in sacerdotem. linn mclaphysicasproprietates, nonnisi mediate consen­ Certitudo physica sufficit, sed non requiritur ul pro­ uit revclalæ, siquidem primarium hominis conceptum positio singularis contenta sub universali revelalò, non ingrediuntur,sed ex illius essentia necessario fluunt. fide divinò credatur; in co consentiunt theologi. 2 Cùm revelatur lotum potentiate, id csl, totum quod Certitudo moralis quæ non est conjuncta cum evihabet non in se, sed sub se paries, quas vocant subjec­ dentiò, sive quæ non excludit omnem moralem facul­ tivas, qualia sunl gemis respectu spccicnnn, species tatem dubitandi dc opposito, non sufficit. Kalio est, respectu individuorum, cl quælibcl propositiones uni­ inquit cardinalis de Lugo, dispul. I,de Fide, sect. 15, versales respectu propositionum singularium, lùm reparag. 5, < quia nimiriim assensus fidei ex imperio vo­ velalæ sunl immediate, licèi confuse respectu nostri, luntatis ct piæ affectionis elicitur talis, el tam firmus, omnes partes subjectiva: quibus essentialiter constat ut excludat omnem prorsiis formidinem circa suum totum illud potentiate. Igiiur propositione universali objectum; non polesl autem voluntas prudenter im­ revelati, omnes singulares sub cò contenta*, sunl quo­ perare talem assensum excludentem omnem formidi­ que in ca immediate, licet mimis distincte, revelalæ; nem, quando circa objectum illud posset intellectus V. g., quia de tide csl el immediate revelatum, omnem prudenter formidare ; imprudenter enim prohiberetur hominem habere animam rationalem, el resurrecturum formidare, ubi prudenter formidare posset; ergo ut esse ; de fide quoque csl cl immediate, etsi confusi?, voluntas possit prudenter imperare assensum talem, revelatum quemlibet determinati hominem habere ani­ excludentem Udem formidinem, debet objectum pro­ mam immortalem, el resurrecturum esse. Pariter in his poni tale, ul de eo non possil prudenter formidari. > universalibus propositionibus de fide : Sacramenta conHinc Concilium Tridentinum, sess. fi, cap. 9, negat ferunt gratiam non ponentibus obicem, vel : in omni hosposse aliquem de fide credere se esse in statu gratia», lid rilé consecratA adesi Christus, etc., omnes proposi­ his verbis : Nam sicut nemo pius dc Dei misericordia, dc tiones singulares immediate cis i con fusé, revelalæ sunt; Christi merito, deque sacramentorum virtute et efficaci^ adeòque propositiones ipsis conlradicluriæ bærctica; dubitare debet ; sic quilibet dum seipsum suainque infir­ sunl. Ratio est, qma, quemadmodum ratiocinantur de mitatem cl indisvosilionem respicit, de suà gratia formi­ Lugo el Paaonno locis mox citatis, propositiones sin­ dare ct timere potest, cum nullus scire valeat certitudine gulares continentur in universali, eamque essent i ali 1er fidei, cui non polesl subessc falsum, se gratiam Dei esse constituunt : ergo qui révélai universale, révélai ibi consecutum. I hi concilium ex eo quòd quilibet pru­ omnia singularia , quæ sunl quasi partes essentia­ denter formidare possit ciiea propriam jttslificalionein, les componentes collectionem universalem; ergo mferl eam non posse fide divinò creili. Prærequiritur H 37 ET DE SENSI- PH0P0S1TIONEM. ergo ad assensum fidei coi Illudo moralis junc ia cum evidenti^, quòd Deus de hoc singulari in prqiusilione universali revela tò loculus inerii. lime cliam islæ pro­ positiones: Ilæc liostiu rite est consécrala. — Hic veré baptízalas estel justificatus. — Hic homo valide consé­ cralas est in sacerdotem, eie., non sunl de fide; ¡là Ca­ jeta nus 2-2, q. I, art. 5, in respons. Turrocremala, lib. 4 Samin.i*, pari. 2, cap. 9, ad finem, Bannes 2-2, q. f, ari. 10, dub. 2 ad 2. Balio csl, quia clsl nulla sit de xcrilaic harumee propositionum actualis formido, non deesl lamen moralis formidandi facultas, propter va­ rias cl occullas circumstantias à quibus dependent. I nde Suarez, citala disp. 3, de fide seel. 11. < In aliis exemplis, inquii, non habet locum similis assensus de fide ul quòd in hac hostia sii præsens Christus, vel quòd mihi remissa sint ¡leccala, quia applicatio univer­ salis principii fidei non sufficienter lit ad hæc particu­ laria, quia de illis non esi sufficiens certitudo propter mullas cl occullas circumstantias à quibus pendent. > Equidem si vera sit in se propositio singularis, licet non evidenter constet eam contineri in propositione universali, v. g., si de facio rilé consecrata sit bæc hostia, crii de fide objective et ratione sui, Christum sub tali hostia rcaliter præsentem adesse; non erit ta­ men de íldefornuditer cl ra(ioneassensùs,quia non habet omnem ceilibidinem formalem el infaliibilitalis quam postulat fides; hoc csl, talem certitudinem quæ non so­ lum omnem actualem dubitationem excludat, sed cliam omnem moralem facultatem dubitandi de opposito. Observat aulcm cardinalis de Lugo, loco mox lau­ dato, simpliciter el absolute adorandam esse Eucha­ ristiam , etsi dc fide non sil Christum reali 1er praisentem esse sub udi numero hostia. Kalio csl, inquit, quia ut absolute adoretur hostia, salis est certitudo moralis absque evidenti^, quòd hostia rilé consacrala sit; at veri» fides, nipote prudens cl certissima, exigit certi­ tudinem moralem qu:eadjunctam habeat exidenliam, quæque excludat mrnem prorsus formidinem dc op­ posito; unde non creditur fide divinò Christum realiler esse præsentem sub tali numero hostia quæ proponi­ tor adoranda Y nisi ct hypolbesi quod rilé consecrata iuerii. lia colligitur ex doctore Angelico 2-2, qu. I, ari. 5, ad 4. < Fides credentis, inquit, non refertur ad has species, vel illas, sed ad hoc quod verum Christi corpus sit sub speciebus panis sensibilis, quando recte luerit consecratum ; unde si non sil recte consecra tum, fidei nor suberit propter hoc falsum. > Non longé absimili ratione idem explicat Sylvius 2-2, q. I» ari. 5 ad I, his verbis : < Ciim fides habeat pro objecto veritatem speculativam ei praciicam, perficit intellec­ tum quoad ulramqitc veritatem, cl prop lorea non po­ lesl inclinare ad falsum, neque speculative neque prac­ tice. Prudentia verò ciim non habet pro objecto verum speculativum, sed praeticuin, non perficit intellectum nisi quoad veritatem praciicam... El proptereà quam­ vis non inclinet nisi ad verum practicó, quale est hos­ tiam adorandam esse quæ in sacrificio Missæ exhilæJ,iir adoranda, includere tamen polesl cognitionem speculative falsam, licei ad eam non inclino!. sed up 1158 ponat pollili; inclinat enim prudentia ad hostiam illam adorandam, cò quòd supponatur probabile judicium quòd sit consecrata; hoc autem judicium est specula­ li! mn , neque perlinet ad habitum prudenüæ. Brevius dici potest, non csmî prudentiam infusam quæ inclinat ad hanc hostiam quæ præsentatur ul consécrala ado­ randam , sed prudentiam quæ putatur infusa, cùm ro­ veri solimi sil humana. > Haciente Sylvius. Kequiritur ergò el sufficit ad credendum fide divinò objectum singulare, certitudo moralis juncia cum epi­ demia, quà constet objectum illud in propositione uni­ versali immediate revelata contineri. Quòd saltem requiratur hujusmodi monilis certitu­ do, abundé constat ex mox dictis. Quòd aulem pariter «ufficiai, probatur !*, quia sequitur etiam ex dictis; si enim ad assensum fidet necessaria sit certitudo circa applicationem revelationis ad objectum singulare, nec aliunde requiratur certitudo physica, profectò sufficit certitudo moralis juncta cimi evidentia; 2 certitudo hujusmodi fere tam firmum assensum paril ac certiludo physica; v. g., jærindè quis assenlitur huic pro­ positioni : Exislil urbs Itonia, atque isti : Jùùtirni cor­ pora extra nos posita; 5'sufficienter proponitur aliquid credendum fide divinò per miracula, dc quorum veritate dubitari moraliler loquendo non polesl ; ergo à pari, etc. Sic, inquiunt cardinales Belbrminusel dc Lugo, quibus cnnscntiunlSyhius cl Suarez, quoniam certum csl certitudine morali quæ adjunctam habeat evidentium. I ridenlinum concilium legitime esso con­ gregatum, de fide est Tridenlinum concilium in fide non pfsse errare. Idem dicendum de similibus propositio­ nibus. linque revdalu loto actuali, tunc cliam reveíala? sunl omn s ejus partes e sembles, sive physicæ, sive melaphysica', sine quibus res nec esse nec concipi po­ les! : pariter revelata propositione universali, quod csl lotum. ul vocant, potentiate, revelata quoque censetur propositio singularis sub universali contenta; atque fide divinò credi potest, si cerio cl indubitanter constet propositionem hanc singularem in universali contineri. 5* E duobus revelatis imo reveíalo, alterum quoque revelatum censeri debet; v. g., quoniam Manli. 3, re­ velatum esi Ehrislum esse filium Dei Patris; hoc ipso revelatum csl Deum Patrem esse patrem Christi. Ka­ lio est, inquit anclor Scruliuii, quia revelata sunt si­ ami naturi et cognitione. L Kevclatò affirmatione unius contradictoriorum, resciatur negatio alterius, quia idem non polesl simul esso et non osso; et. ul ait mox citatus Scrutinii auctor r.ip. 5, an. 5 : < In causis pnecisis, sicut affirmatio est causa affirmationis; ità et negatio negationis. » Et \crò < adeni lides Porrò, cct minus clare, revelatum censetur Linquam pars ii pergit idem auctor, eadem lune omninò est propositio loto, et miniis explicitum in magis explícito, Christum revelata quoad rensum cl conceptum objectivum, prohabere animam immortalem, Baptismum conferre gra­ •indeque ejusdem infallibililalis, auctoritatis cl virtutis, tiam ; ¡dem dicendum de similibus propositionibus quoties terminis synonymis, aul saltem quoad sensum Ilis adde, nullum posse afferri exemplum conclusionis æquivalenlibus exprimitur. thcologicæ ex duabus promissis revelatis evidenter Resp. : Conclusiones theologicas deductas ex deductæ, quæ si materialiter consideretur, non sit in duobus fidei placitis, seu cx duabus promissis immese immediate, saltem confuse revelata, ac proinde de diatè revelatis, esse de fide, dummodò materialiter fide ; undè proprie ct accurate loquendo conclusiones spectentur. Ita cardinalis de Lugo, Suarez, dc Laureò, hujusmodi non sunt vere thcologicæ. Dominicus Gravina, Antonius de Panormo, cl alii an­ Dixi conclusiones materialiter spectatas ; si enim spe­ tei citali. Ratio est, quia revelatio formalis immedia­ ctentur formaliter et reduplicativi, quatenus cx dua­ ta, etiamsi confusa sit, sufficit ad objectum formale bus promissis revelatis deductæ, jam non sunl de fide, fidei; atqui pbjectum conclusionis thcologicæ ex duo­ ul supra diximus, responsione 1. Ita Cajelanus, Branbus fidei placitis evidenter deductæ, formaliter cl im­ catus de Laureò, Lorea, Valentia et al.;. El veri), uti mediati, licet miniis clare, revelatum est, ergò, etc. ratiocinaturdc Panormo, Scrutinii cap. 5, art. 19: Major constat cx dictis cl probatis suprà ex Suarez, < Conclusionibus sic consideratis assensum pnvbcmus, atque cx sese manifestò patet; Deus enim nipote sum­ non precise propter divinam veritatem dicentem, sed ma veritas, quocumque tandem modo loculus fuerit, summam fidem meretur, ubi primùm constat ipsum lo­ cliam propter connexionem conclusionis cum promis­ sis lumine naturali cognitam, quam mixtionem exclu­ culum fuisse. Minor autem videtur evidens; siquidem dit fides. > Scilicet in fide, propria et adequata asseri» omnis conclusio in tantùrn bene infertur ex suis pro­ liendi ratiocslsola formalis et immediata Dei revelatio missis, in quantum ejus objectum identificalur cum per Ecclesiam proposila; in conclusione autem theo­ objecto præmissarurn, atque in iis continetur; fundatur logici formaliter sumpta assenlicndi motivum, est enim lota vis syllogistica in hoc principio: Una prœejus cum revelatione connexio, rationis usu manife­ missarum contineat conclusionem, altera contentam de­ stata.; ergo, ele. claret. Cùm ergo piacila fidei sint in sc formalilcr im­ Resp. 5° : Conclusiones mere el vere theologicas cx mediate revelata, conclusio materialiter sumpta, quæ in promissis reipsa, etsi miniis claró continetur, at­ duabus promissis, quarum una est de fide, altera vero lumine naturali nota, certo cl evidenter deductas, non que cum iis identificalur, pariter dici debet formalilcr ct immediate, licèi miniis clare revelata, hi variis esse de fide, ac proinde propositiones bis conclusioni­ bus opposil e proprie non sunl bærelicæ. Iti Grego­ exemplis illustrari potest : v., g. : Omnis homo habet rius, Major, Gabriel, Cajelanus ct Thomiste, Salmaanimam immortalem; Christus est homo; ergò Christus liccnscs, cardinalis de Lugo, Lorca , Valentia, Molina, habet animam immortalem; vel : Omnia Sacramenta conferunt gratiam non ponentibus obicem; atqui Baptis­ Antonius de Panormo, et alii passim, quos refert cl se­ quitur Suarez, dispul. 3 de Fide seel. 11, n.5, 7 el 10. mus est sacramentum, ergò, etc., vel : Omnes Apostoli Probatur ratiocinio quo utitur cardinalis de Lugo acceperunt Spiritimi sanctum : S. Matlhœus fuit unus disput. 1 dc Fide, seel. 13, n. 271. < Non polcsl esse ex Apostolis; ergò S. Mattluvus accepit Spiritum sanc­ tum. In his et similibus exemplis conclusio continetur de fide id quod non creditor quia revelatum cl testifi­ catum està Deo; sed objectum ejusmodi conclusionum in promissis, tanquàm in aliquo cum quo realiter idenliiicatur : non làm deducitur, quàm ostenditur esse non dicitur à Deo, sed aliud ex quo partialiter illud in­ fertur ; ergo non potest hoc credi ex tide, cum non inclusa in promissis, scu, ut ilà loquar, est ratiocinium participet rationem formalem el motisum proprium in verbis, non vcrò in mente; sic v. g., ciim asseritur fidei. > El vero fides cl conclusio theologica materia­ S. Mallbæum accepisse Spiritum sanctum, idem est, liter sumpta discrepant ratione objecti, motivi cl me­ saltem inadæqualè, ac si diceretur omnes Apostolos dii. Namque i ’ objectum fidei est aliquid à Deo imme­ (quorum unus erat S. Matthaeus), accepisse Spiritum diate revelatum; objectum autem conclusionis theolo­ sanctum ; non enim potest aliquis affirmare lotum, gica; materialiter spectata; est aliquid non immediate quin affirmet pries cx quibus intrinsece illud constat, revelatum, sed cx revelato consequens; 2’ motivum propter scilicet identitatem partium cum loto. Hoc eo­ fidei est divina revelatio formalis ut immediata ; moti dem argumento utitur Suarez dictó disp. 5, sect. 11, vum aulem thcologicæ conclusionis est revelatio vic­ n.G: < Revelatio propositionis universalis, inquit, im­ tualis et mediata, scu ipsius cum revelatione conne­ mediate cadit in illa omnia quæ sub propositione uni­ xio; 3*, in fide, medium quo cognoscitur revelatio, est versali continentur; ergò sufficit de se ad fidem circa ipsa Ecclesiæ definitio; in conclusione vero theologici singularia, si sufficienter proponatur; > porrò in con­ medium quo innotescit ipsius cum revelatione necessi­ clusionibus deductis ex duabus promissis de fide, certo tudo, est ipsa ratio scu discursusct evidentia; ergòfidi a cl evidenter applicatur universalis revelatio circii ob­ ci conclusio materialiter sumpta discrepant penes reti singularia; ergo, etc. Sic v. g., cùm revelatur tin ET DE SENSE PROPOSITIONUM. jccium» motivum cl medium, ac proindè conclusio­ nes llitologicæ non possimi dici de fide. Dixi, conclusiones mere et vere theologicas, id csl, conclusiones quæ non sunl mera: expositiones proposi­ tionum immediate revelatarum, in quibus tanquàm hingoiare in universali, vel minùs explicilum in magis explícito, formalilcr cl necessario, etsi minus claré continentur, sed illas quæ ex præmissis à quibus virtualitcr saltem distinguuntur, per veram ac sUlogistieam illationem reipsa educuntur. Brevius, agitur de iis conclusionibus quæ non sunl mere expositivo:, sed vere illativo*, sen, ul loquitur de Panormo, art. 18 ca­ pitis 5, qnæslio csl de conclusionibus in quibus c per­ missa non reveíala veré influit in propositionem illa­ tam, per aliquod predicatimi, aul fonnalilalcm qua: ncc sit revelata, ncc soli explicationi præmissæ rcvclatæ inserviat, > id esi, ut pauló posi exponit, < quæ non sil mere explicativa divina: revelationis, quæ im­ mediate afficiat ipsam propositionem deductam.» Quod quidem contingit, mi observat Suarez, citalé seel. 11, dispul. 5, < cùm fil generalis revelatio distributiva, ut in isto exemplo : Sacramenta conferunt gratiam non ponentibus9obicem ; in ista enim universali omnes sin­ gulares formaliter continentur, licet confuse; vel in definitione respectu definiti. Nam.... cùm revelatur nobis Christum esse hominem, salis formalilcr revela­ tur esse animal rationale, vel habere corpus cl animam humanam, licet hoc non explicité dicatur. > Vide quæ su­ pra diximus, corollario I et2, ad tertiam responsionem. Dices G\ cum cardinali de Laureé cl auclorc Scruti­ nii doctrinarum, cap. 2, ari. 8 : llæ conclusiones: Deus vult omnes salvos fieri ; ergo Deus vult Judam sal­ vum fieri. — Christus mortuus est pro omnibus; ergò mortuus est pro Petro. — Omnes romani pontifices riti et canonici electi habent jure divino primatum non solimi honoris, sed etiam jurisdictionis in universà Ecclesia; ergò talis romanus pontifex riti et canonice electus, etc. — Omnis infans rite baptizatus est justificatus; ergo et talis infans, etc.; bæ, inquam, cl similes conclusiones in quibus propositio singularis eruitur cx universali immediate revelaté, sunt dc fide ; atqui propositiones iis COn Ira dicto riæ hærcticæ sunl ; ergo idem dicendum erit de iis conclusionibus in quibus proprietas eruitur ex essenti^ ; v.g. : Omnis homo csl risibilis : atqui Chri­ stus est homo; ergo est risibilis. Porrò propositiones hujusmodi vera? sunt conclusiones thcologicæ ex præinissisuné revela té, alteré naturali deductæ; ergò, ele. El verò, inquii citato loco Smm’mi auctor, < non minùs continetur in islé propositione: Christus est homo ; hæc altera: Christus est risibilis; quùm in universali illà : Deus vult omnes homines salvos fieri, particularis altera : Deusvult Judam salvum faceré. In re namqucsiculi Judas identificalur lanquùm pars cum loto, cum collectione, amnes hommes ; iUì el risibililas identificalur lanquùm proprietas cura humanitate seu rationalitate, quæ csl honiinisconslilulivum.... unde eodem modo quo vaici illa­ tio: Christus est homo; ergo est risibilis, valet quoque et alia : Deus vult omnes homines salvos fieri; igilur vult Ju­ dam salvum fieri. Vel itaque ulrumquc illatum erit theo- 1112 logicum, ct consequenter ulraquc propositio utri­ que illato contraria, crii erronea, vel si posterius, de salute Judœ, crii dc fide, pai iter dc fide tenendum et prius : Christus est risibilis, ul plenèdoclrina Cûliæreal. » llcsp. concordes omninò non esse theologos circa propositiones singulares cl facta particularia, cx pro positionibus universalibus immediate revelatis, ii quibus lanquùm partes in loto proxime continentur, certo deducta. I Aliqui censent propositiones singu­ lares seu facto particularia in propositionibus uni­ versalibus contenta, nec in se clare el distinete reve­ lata, non esse de fide diviné, ¡té Turrccremnto, lib. 4 Summæ, parte2, cap. 9; Cajelanus2-2, qu. I, art. 5, in corp.; Bannes2,2, qu. 1, ari. 10dub. 2 ad 2, ct alii. Docent illi certum non esse certitudine fidei di­ urne, lume hominem, v. g., esse verum supremum ponti­ ficem; quia, inquiunt, nusquam Deus id immediate re­ velavit; claliundé res csl humana cl contingens pen­ dens cx testimoniis humanis, et cx mullis aliis occultis circumstantiis, ulan sil baptizatus, an nié ordinatus, eie. idem proportione servati asserunt de liée proposilionc singulari : Concilium Tridenlinum fuit legitimum. Addunt aulem facta hujusmodi, etsi fide diviné certa non sini, attamen certa esse certitudine morali; quo fil ul concilio ct romano pontifici debitam teneamur exhibere obcdicnliam. Juxlà hanc sententiam plana csl ac facilis responsio objectioni proposita* ; scilicet propositiones illæ singu­ lares dc faclis particularibus, quæque ex propositio­ nibus universalibus immediate revelatis deducuntur, non sunt defide ; ergò à fortiori ncc cliam conclusiones cx unarcvclalé et alteré naturali deductæ, in quibus proprietas cx essenlié emitur. 2 Alii, qucmadmodùm observai Panormo cap. 5 , duplicis generis distinguunt propositiones universales in sc immediate revelatas. Nimiriim, aliæ revelantur propicr particulares, ut cùm ‘revelatur, quòd omnis homo sil à Deo redemptus; talis revelatio est propter has singulares : Petrus est redemptus; Paulus est redemptus ; cl hujus generis esso existimant universalem illam : Omnis canonici electus in romanum Pontificem est Chri­ sti vicarius ct Petri successor, non ob alium finem reve­ latam, nisi ul hic vel illePonlifex, Clemens XII, v. g., pro vero Christi vicario liabeatur, ipsique debita exhi­ beatur obcdicnlia. Aliæ vero sunt propositiones uni­ versales, inquiunt, quæ non censentur rcvclatæ pro­ pter particulares aul singulares , cujusmodi est ista : Omnis infans riti baptizatus, est à peccato originali im­ munis; non enim revelata est ut credamus hunc nu­ men) infantem esse immunein é peccato originali ; sed ul Baptismatis virlus, ac peccati originalis, quo totum genus humanum infectum est, veritas confirmetur. Asserunt aulem iidem auctores, in projiosilionibus universalibus primi generis vcrificari equidem quòd revelati aliqui propositione universali, rcvclatæ ha­ beri debeant ct particulares, aut singulares universa­ lem constituentes; non autem in propositionibus uni­ versalibus posterioris generis, quæ non censentur re­ veíale propter particulares: < Ex quo consequens esi DE CENSI HIS, SEL NOTIS THEOLOGICIS, 1113 ui; cumstanliasà quibus pendent; udetur, inquam, hu­ juxta illos, inquit,' Scrutinii auctor loco mox citato, quòd etiamsi constet hunc numero infantem rilcel va­ jusmodi propositiones singulares non posse credi fide divinò, nisi accedat Ecclesiæ icceptalio; seu, ut lo­ lidé taplizatum esse, ul constare forte potest ministro quitur de Panormo, < concursus alterius superioris conferenti baptismum, adhuc de fide non sit, quòd ille causæ, quæ ex Spirilùs sancii operetur instinctu, ac infans sit ab originali peccato immunis.» Ita sentire vi­ infallibilitalis privilegio gaudeat, utevenil In casu sin­ dentur cminenlissirnus de Laureò, disput. 16 dc Fide gularis : > Dic numero romanas pontifex, etc. art. 2, paragT. 1, n. 38, Dominicus à SS. Trinitate, In hòc et priori senlenlià manifesté palei, nullam lib. 2 Dibliol. Thcol. sect. 5, cap. 2; Dominicus Gra­ instituendam esse comparationem inter istas conclu­ vina, lib. i. Calée, prescript. 6, art. 5, etc. 5* Alii iterum distinguunt propositiones universales siones : Deus vult omnes homines salvos fieri; ergo vult immediate revelatas duplicis generis. Nempe aliæ sunt Petrum, Paulum, Judam, etc., salvos facere.— Omnis quarum propositiones singulares, sub universalibus romanas pontifex canonicé electus, est Christi vicarius contente, talis sunt naturæ, ul absque respectu ad has ac Petri successor; ergo talis numero, Clemens XII, v. vcl illas cxtrinsccas circumstantias, certo cognoscan­ g., eie., et istasalias in quibus proprietas ex essenti^ tur contineri sub universalibus revelatis; in exemplum eruitur : Christus est homo;ergo est risibilis. Primi ge­ solet afferri propositio ista particularis : Deus vult Pe­ neris conclusiones, non tam conclusiones sunt, quàm trum salvum fieri, respectu istius universalis: Deus vult expositiones ct evolutiones propositionis universalis, omnes homines salvos fieri. Asserunt autem illas propo­ quas proinde directe et immedialé afficit revelatio sitiones singulares cum universalibus revelatis com­ universalis; non ilà est de cis conclusionibus in qui­ parandas esse, vclul paries cum tolo, atque revelatio­ bus proprietas ex essenlià colligitur. Stando ergo prae­ nem non solùm immediate afficere universalem propo­ cedentibus opinionibus, ruit proposita objectio. sitionem exprimentem salutem omnium hominum, v. 4° Panormo citato loco rurstis distinguit, aul polite g., sed et quaslibet singulares quæ universalem cfibrpauló alilcr explicat mox expositam ¡francali de Lau­ inanl ac constituunt, inter quas csl ista, de salute Pe­ reò distinctionem < Non renuimus, inquit, admittere tri; unde, inquino, propositiones hujusmodi singulares aliquas veritates \ id est, propositiones ) universales eredi debent fide divinò, perinde ac universales. esse quæ revelantur , vel propter solas particulares Aliæ vcrò sunl propositiones singulares quas in uni­ in ipsis comprehensas, vcl ad miniis cliam in ordine versali revelata non includi certi» constat, nisi expen­ ad ipsas: alias vero, quæ sui naturò nullalcmisrespi­ dendo varias cxtrinsccas cl contingentes circumstan­ ciunt particulares, quod evenire dicimus, quatenus tias à (¡ilibus dependent; talis csl ista propositio par­ prioris generis propositiones tendunt ad Ecclesia? re­ ticularis dc infante rite baptizato ; licet namque ve­ gimen, nedùmin suà universalitate sumplæ, sed cliam rissime sub universali : Onmis infans, clc., continea­ in singulis particularibus sub ipsis inclusis, cujusmodi tur quilibet in particulari, qui sit rilé baptízalos; non est universalis : Omnis romanas pontifex, ele...... Po­ tunen de tali vcl tali determinale infanti, quòd sil rilé sterioris veri» generis est universalis : Omnis infans baptízalos, certo constai vi universalis propositionis ritè baptizatus, etc., quæ in sui universalitate csl fidei applicate immediate huic vcl illi individuo, sed vi uni­ dogma, per quod nobis revelata est baptismi virtus , versalis applicata?, media fallibili cognitione de vali­ cunlirmataque seritas peccati originalis, quo lotum in ditate malerbe, de inlentione ministri, clc. < Illud fretum est genus humanum; at quòd hic numero in­ aulem, inquit Panormo cap. 3, ari. 5, n. l i, in fans sil veré baptizatus, non respicit Ecclesiæ dire quo concurrit fallibililas ( idem proportionalitcr die de etionem in materia fidei ; nulla namque ad hujus medio infallibili quidem in fallibilità te propri à scicntiæ, conservationem necessitas, quòd fide divinò teucali r sed inferioris ordinis infallihililale propria fidei ) ap­ liic» vel alter infans rilé et validé baptizatus, cl proinde plicationis vel medii, palei non posse contineri in uni­ immunis ab originali peccato. » Atque hanc ibidem tradit regulam idem auctor ad dignoscendum quandoversali ul revelata, tanquàm ipsius partem constitu­ tivam, nisi cesset fallibililas medii el applicationis ob nam seu in quibus casibus debita sit Ecclesiæ ex disino promissione Spirilùs sanili assistentia ad eruendas concursum alterius superioris causæ, quæ ex Spiritila ex universalibus revelatis, particulares in ipsis con­ sancti operetur instinctu, ac infallibilitalis privilegio tentas, ul habeantur tanquàm fidei dogmata et objecta : gaudeat; utevenil in casu particularis,seu singularis: < Quoties videlicet, inquit, universales sunl primi ge­ ilic numero romanas pontifex, etc.; quæ licèi pendeal neris, spectantes tùm in se ipsis, tùm in suis particu­ à noliliâ canonica? electionis, quæ sul natura fallibi­ laribus ad Ecclesiæ directionem, ad fidei conservatio­ li! est, si tamen accedat Ecclesiæ acceptatio, quæ ex Spirilùs sancti instinctu ad eam dirigitur, non impe­ nem, ac proinde loti Ecclesiæ utroque modo proponi­ ditur quin in concreto sil singularis immedialé reve­ bile*, ul credantur fide divinò: non veri» quoties sunt secundi generis, quarum particulares nusquam erunt lata in illh universali : Omnis rornantis pontifex. etc., de fide diviiià habendæ, quia nonnisi per fallibile, nut etiam ul revelata, tanquàm pars constitutiva illius in saltern non infallibile infallibilitate fidei, medium, esse talis, i Juxta banc sententiam videtur proposi­ agnita ipsorum continentia in universalibus revelatis. > tiones singulares facta singulari i exprimentes, (pias 5* Canus, lib. G de Locis Theologicis, cap. ultimo, sub universalibus revelatis contineri certo non con­ Vega, lib 0, Trident cap. 59, card. perlinere ad fidem. Halio c contra vcrò propositio ista : Christus est risibilis jn hac est, inquit, dc Lugo posi Suarez, loco mux citato t quia revelatio universalis immediate, elsi confuse, ca­ alierà rcvclalà, Christus est homo, non formalilcr cl dit in ca omnia quæ sub universali continentur; suffi­ immediate continetur, sed virtuaiitcr duntaxat el Un­ quam effectus in causò; adeòque non csl dc fide , sed cit ergò dc sc ad fidem singularium, si sufficienter, id mera conclusio theologica, cl ipsi opposita, limnetica est, cerio cl evidenter constet, illa sub universali prodici nequit, seti dimlaiaterronea. Et, ul loquitur Card, posi lion c contineri. Netnpè, siculi habet Panormo, ra­ de Lugo, < propositio ista : Christus csl risibilis, sc tiocinium Suarcsii contrahens, in Scrutinio, cap. 2, art. habet ad hanc alleram propositionem : Christus est 8, n. 16, c per illam revelationem qua nobis innote­ scit Deum velle omnes homines salvos fieri, significatur homo, non ut particularis sub universali aliqua revela­ ta, sed ul particularis connexa cum alia particulari reve­ verum judicium, quod Detis babel de adequato ob­ lata , connexa, inquam, non connexione immediate jecto ejusdem revelationis ; illud enim judicium csl rcvclalA, sed naturali ratiocinio eruta ex humanitate fundamentum testimonii divini, in Deo autem non csl Christi, quæ sola immediate csl revelata. > Non ita­ cogifitio confusa, sed distincte judical de omnibus qua* que, ut aculé observat Panormo, cap. 2, ari. 8, ratio, revelat, quamvis mulla unico comprehendat verbo; cur propositio singularis contenta in universali reve­ confusio idcirco sc lend ex parie nostri, ulpolè qui audientes Deum velle omnes homines salvos fieri, non lata, sit de fide, fundatur insoló identitate reali, quæ illico habeamus notitiam singularium omnium homi­ intercedit propositionem singularem inter cl univer­ salem; sic namque valercl objectio proposita, cl di­ num qui sunt objectum divini illius judicii, ac proplcrcà confusione hujusmodi subíala, habilàque cognitione, cendum foret conclusionem in quâ proprietas emitur quòd in dicio divini judicii objecto fuerit comprehensus ex essenliò, pariter esse de fide; cùm proprietas per­ iodò idenlificelur cum esscnlià, ac propositio singu­ Judas, sequitur y quòd sicut respeclu divini judicii, laris cum universali, sed fundatur in identitate f< rmsitio particularis ac singularis, inquit, respectu uni­ versalis revelat e, comparanda est tanquàm quid furquæ universalem effectuant ac constituunt, inter quas est præfata de salute Judo*. malitera\juivalens,clsi non totaliter; propositio vtrò explicans proprietatem, effectum, tic., respeclu pro­ Stando huic postrema* sententia1, conformità* ad positionis exprimentis essentiam, etc., sc habere ea quæ antea diximus responsione lertiA ad precedeos argumentum, sohimmodò tanquàm quid virtuaiitcr et illative æquiDespondeo negando conseq. cl parit. ; multimi si­ X alens. > Ac per hoe palet rospo, sio ad id quod in quidem discriminis csl inter conclusiones in quibus objectione opponitur ex eodem Panormo. propositio singularis ex i Vivergli eruitur; ct conclu­ Dices 7 ’ : Qui pertinaciter negarci propositionem siones in quibus proprietas cx essentiA, effectus cx celiò el evidenter deductam ex placito fidei, v. g., causò, etc., infertur; primi generis illationes, veri no­ ( hristum fuisse risibilem, haberetur ul haTclieus; creò minis conclusiones non sunl, sed mera expositiones, conclusio theologica pertinet ad fidem, ac proinde h.eevolutiones atti enumerationes partium : propositiones rclica est propositio huic contradictoria. enim singulares respeclu propositionis universalis, Despondeo cum cardinali de Lugo, dispai. I dcFide, sunl voluti totidem partes cx quibus illa intrinsece sed. 13, parag. I, < illum presumi hæreticum, quia constituitur ( hinc apud philosophos, genus lotum est non prasumilur negare principium evidens naturale, ¡■otentiale, individua veru sub ipso contenta partossid»quòd homo sit risibilis; sed principium obscurum re­ jeetivtr}, undé rcvclalA aliqua propositione universali, velatum, quixl Deus sit homo. Si tamen ipse non ne­ revelata per sc formalilcr cl immediate haberi delict garet (.hristum esse hominem, sed solimi negarci quælilicl particularis universalem constituens; at ita hominem esse risibilem, non esset veré hærclicus co­ non csl dc conclusionibus in quibus proprietates cx lòni Deo. > ha cum aliis Suarez, disput. 5 de Fide, sect, il. Pergit idem cardinalis : < Addit beni* Hurlado, essentiA deducuntur ; proprietas enim supponit rem dispul. 12, parag. 27, neipie cliam in foro externo pu­ essentialiter constitutam, à quà saltem virtuaiitcr dis­ niendum ut hæreticum, si esset homo rudis, qui fucilò tinguitur, vere finit cx differenti^, cl vere cx illA errare posset in principio evidenti philosophico. » infertur; ac proinde revelata essentiA, non censetur Dices ultimò: Saltem accedente Ecclesia1 definitione, formalilcr cl immediate revelata proprietas; neper conclusio theologica cx imò revelata cl allora naturali consequens, conclusio in qua proprietas cx essentia de­ evidenter deducía, evnd‘1 de fide divinò; adeò ut furet ducitur, v. g. : Chi istus est homo ; crab est risibilis, de j ' f il »: 11 ¡7 DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, lixrcticiis qui scienter bricco conclusioni jam definito obluctaretur; ergi» revelatio formalis cl immediata non requiritur ad fidem, ncc proinde propositio hærelica formaliter constituitur per oppositionem directam et immediatam veritati à Deo immediate revelate. Con­ sequentia videtur certi; probatur autem antecedens ex Ecdesiæ ac conciliorum praxi, quæ multolies fidei dogmata definiere ob solam immediatam cum revela­ tis connexionem, ul videre csl inter alia in sexta (ecu­ menici synodo, in quâ adversus Monothclitas defini­ tum csl duas esse in Christo voluntates, quæ propositio duntaxat revelata fuerat in isti : Christus est Deus ct homo; ergò, etc. Respondeo, circa conclusiones theologicas Ecclesiæ judicio fidelibus ad credendum propositas, duplicem potissimum esse theologorum sententiam. Prima csl Suaresii, quem hàc in parte secuti sunl cardinales dc Lugo, de Laurea cl alii; asserunt illi cum Suarez, disput. 5, seel. Il, n. Il, < conclusionem theologi­ cam, quæ prius lanium virtute continebatur in rebus revelatis, postquàm per Ecclesiam definitur, esse for­ maliter el propriissime de fide, non mediale tantum, sed immediate; quia jam non habetur illa veritas, tan­ tum ul virtute et mediatè reveíala, sed ul reveíala foriiiali ter cl in se. > Batió eorum qui stant pro hàc sen­ tentia, hæc csl : c Quia quod Ecclesia definii, inquit Suarez, Deus per Ecclesiam testificatur ; Ecclesia au­ tem definii talem veritatem in se ac formalilcr; ergò jam Deus illam in se ac formalilcr testificatur ; ergo eo ipso csl constituta sufficienter sub objecto formali fidei. > Affirmat ibidem Suarez opinionem hanc sibi < certam videri, ct haberi cx communi consensu tlicologormq ; > imo addit se non invenisse < theologum contradicentem. > Veróni immeritò, complures quippe theologi prædictæ opinioni adversantur. Etenim altera sententia docet meram conclusionem theologicam nusquam posse evadere placitum fidei, etiamsi accedat Ecclesiæ definitio; adeòque propositionem priiiserro­ neam duntaxat, deinde ob supervenientem Ecclesiæ definitionem, nunquam fieri hærelicam. Sententiam hanc exponit cl probat Scrutinii auctor cap. 3, art. 5, n. 19, 20,21,22, cl pro hâc citat Valdcnscin , Alphonsum à Castro, Lot eam, Canum cl ThomisUs communi1er, Molinam, Valentiam, llurtadmn, Tannerum, ele. In hanc sententiam coincidi! opinio illustrissimi Tutelensis episcopi, in suo de elementis theologicis tractatu, ubi docet, < id nunquam committere posse Ecclesiam, ul meras conclusiones theologicas, Un­ quam ad fidem catholicam pertineant, declaret. > Arridet magis secunda hæc auctoris Scrutinii sen­ tentia, I" quia, ut docent theologi post sanctum Thomam. Ecclesia non habet auctoritatem condendi no­ vos fidei articulos, novaque dogmata; mera ergo conclusio theologica non potest evadere placitum fidei ob supervenientem Ecclesiæ definitionem ;2* pre­ dicts Suaresii sententia non videtur satis sibi cohae­ rens; docet siquidem Suaresius, meras conclusiones theologicas nullatenus esse de fide, antequam defi­ niantur ab Ecclesiâ : jam verò si ila sit, qui fieri po­ li ia terit ul subsequens Ecclesiæ definitio, hascc conclu­ siones ad dignitatem dogmatis fidei promoveat? Certe Ecclesia nihil facit esse de fide quod antea de fide non fuerit; sed duntaxat expensis Scripturà ct tradi­ tione, juridicé declarat ac proponit id esse revelatum el credendum, de quo priiis non constabat an conti­ neretur in Scriptura el traditione, cl an divinà fide credendum foret. < Erat quidem fidei, inquit Syl­ vius 2-2, q. I, art. 70, priusquam definiretur ab Ecclesià; cl consequenter, oppositum tenentes jam lìmi errabant in fide, sed inculpabiliter : quia non erra­ bant in fide definita et deelaratà; > 3° inefficax videtur Suaresii ratiocinium. Equidem Deus assistit Ecclesia: suæ in omnibus suis dogmaticis definitionibus, ne in iis erret proponendo aliquid falsum; at exindé minime sequitur solemne Ecclesiæ judicium semper satis esse, ut veritas aliqua definita sub objecto formali fidei sufficienter constituatur ; siquidem aliud csl, quod definitur ab Ecclesiâ, assistente Spiritu Sancio esse verum; ct aliud, id esse de fide; etenim assistentia, ul omnes norunt, longe discrepai à revelatione ad ob­ jectum fidei omninò neccssarià. Et vcrò si prædictæ conclusiones essent de fide post Ecclesiæ definitionem, id fleret vel vi revelatio­ nis, vel vi assistcnliæ; sed neutrum diei potest. Non primum, quæ enim crai aule Ecclesiæ definitionem revelatio non sufficiebat ad fidem; accedente autem hàc definitione, non nova accessit revelatio; ergò, ele. Non secundum, uti enim demonstrabimus articulo 5, el ipsemcl fatetur Suarez, Ecclesia infallibilis csl assi­ stente ei Spiritu Sancio, inomnibussuisdogmallcisde­ finitionibus: atqui certum est, nec etiam diffitetur idem Suarez, omnia dogmaticarum Ecdesiæ definitionum objecta non esse de fide: ul palet in factis dogmaticis non revelatis; in nolis temerarii, scandalosi, et aliis infra hæresim, et gcncralim in rebus certis quidem ac tenendis, sed certitudine infra fidem; ergò, ele. Juxlà secundam hanc quam amplectitur anclor Scrutinii sententiam, patet solutio ad argumentum propositum; negandum scilicet, ob rationes mox ad­ ductas, conclusionem mere theologicam, accedente Ecclesiæ definitione, esse proprié ac formalilcr dc fide. Neque id probat adductum ex synodo sexlà œcumenicà argumentum ; contendimus enim cum ci­ tato mox Scrutinii auctore, anleccdenter ad concilium sextum œcumenicuin, haereticum fuisse Monothelitaruni dogma. Id quippe claré demonstrant Scripluræ cl SS. Patrum testimonia, quibus duas in Christo voluntates probant sextæ synodi Patres : Non mea, sed tua voluntas fiat, Lncæ 22, 21. Non sicut ego volo, sed sicut tu, Malth. 2(>, 59, undè in Episl. synodieft Agalhonis ad præfatam synodum directa habetur : < Juxta quod Prophctæ olim de Christo, ct ipse nos erudivit, ct sanctorum Patrum nobis tradidit Sym­ bolum, duas naturales voluntates in eo, el duas na­ turales operationes praedicamus. > Quod autem additur, hærcticum fore qui scienter ct cum pcrlinacià conclusioni thcologicæ post Ecclesiæ definitionem adversaretur, non eodem modo inlcHi- ET DE SENSU PBOPÜSiilOMM. f 150 1149 gnnl theologi : T fatentur omnes illum fore pnrsimip- definiri possint» iterum in diversas abeunt parles theo­ i[vè hærclicum, qui theologian conclusioni jam defi­ logi. Suarez affirmantem, Panormo vcrò negantem nita obluctaretur; imò et aule definitionem, si con­ sententiam propugnat, ct quidem apposite ad prin­ clusio ità sil clara ct aperta, ul ipsius cum revelatis cipia cx eodem auctore superius stabilita ; nihil sci­ connexio ab omnibus cliam rudioribus facile percipi licet tanquàm de fide divinà credendum definiri posse, ¡tossii, qualis csl ista : Christus est homo; ergo est ri­ nisi quod in se cl immediaté revelatum est. 5* Tandem, consentiunt theologi, negari non posse sibilis» 2" Suarez, de Lugoct qui cum iis censent con­ clusiones theologicas post Ecclesiæ definitionem esse absque aliquft nolà Ecclesiæ infallibilitalem in pro­ formalilcr et proprie de fide ; ii consequenter existi­ positionibus approbandis, aut improbandis, etiam infra mant non solùm praesumptive, sed cl formaliter hærefidei qualificatlonem aut hæresis notam. ticiun fore qui scienter iis reluctaretur. 5’ Qui autem Veriim rursus discordes sunl in assignandi precise cum auctore Scrutinii judicant predi cías conclusiones nota quam mereretur is qui predictam infallibililatem non esse de fide, qui cas negant, non hæreticos focrejiceret. Bannes 2-2, quæst. II, art. 2, cardinalis dc Lugo, disput. 20 de Fide, sect. 15, n. lOi ; Jlalmaliler, sed erroneos habendos esse putant. Si quis autem non solùm definitam conclusionem derus, ibidem, membro 5; Turrianus, dispul. 55, theologicam negaret, sed el infallibilitalem Ecclesiæ dubio 5; Conincb, disput. 18, dubio 8; Panormo, in dicta definitione condenda. < is formalilcr foret cap. 3, art. 18, advertunt, < gravius errare, qui dicit Ecclesiam errare posse, vel errare in iis censuris, ii.ercliciis, inquit Panormo, cap. 3, ari. 18, quia ne­ garet objectum fidei immediate revelatum, quale pu- quàm qui solùm assereret veras esse propositiones lamus esse infallibilitalem Ecclesiæ, nedum in rebus illas ab Ecclesia judicatas temerarios, offensiva*, etc. > tanquàm de fide habendis definitis, sed et in ipsismet Malderus, Pannano el alii affirmant id esse hærcli­ definitionibus rerum infra fidem tenendis. > Dc Lugo cum; Bannes, Turrianus, etc., erroneum aut errori proximum, c Qui dicit, inquit de Lugo, loco laudato, tamen cum aliis quibusdam hanc sententiam tempe­ Ecclesiam in censuris infrà hærcsùn err&sse, incurrit rat; docet siquidem non hœrclicunt, sed erroneum, vel errori proximum esse, negare infallibilem esse Ecclesiam hæresim in aliquorum sentenlià, et in sententia alio­ rum incurret, vel errorem, vel aliquid errori proxi­ dùm qualification! bœrescos inferiores nolas applicat. Undè hic obiter observa partim inter se invicem mum. > Asl de iis fusius ari. 5, ubi dc auctoritate ro consentire theologos hàc in prascnli quæslionc, ct quisità ad ferendas censuras theologicas. partim à se invicem dissentire. Ex dictis hùc usque circa propositionem Iwcn ticam, 1 ' Consentiunt omnes fide divinà credendam esse colliges i*, ex Panormo, in Scrutinio, cap. 2, art. 1, ûifallibililatem Ecclesiæ in definiendis tanquàm dc n. G, hæresim seu propositionem hærelicam, < essen­ fide, aut improbandis tanquàm hærclicis, certis qui­ tialiter consistere in oppositione direclà çl immediati busdam propositionibus; adeòque formalilcr haere­ cum doclrinà fidei divinæ; > undè cum eodem Pa­ ticum fore qui predictam infallibilitalem negarci. normo, Sylvio, Cano, etc., describi potest hæresis : Error veritati fidei :atholicm directe et immediate re» 2" Quod ex precedenti sequitur, consentiunt pariter, pugnans, in eo qui fidem Christi professus est ; quæ po­ bærelicum formalilcr fore qui veritatem tanquàm steriora verba adduntur ul hæresis à cæleris infide­ dogma fidei definitam amplecti, aul propositionem litatis speciebus distinguatur; ut enim, inquii sanctus vehit hæresim proscriptam damnare contumaciter re­ Thomas, 2-2, q. 11, art. I, < hæresis csl infidelita­ cusaret. 3“ Quod special ad conclusiones mere theo­ tis species ad eos pertinens, qui fidem Christi professi logicas materialiter sumptas, fatentur omnes, ul mox sunl, el ejus dogmata corrumpunt. » Colliges 2\ du­ vidimus, pnrsump/ivè fore hærclicum qui eis post Ec­ plicem vulgo distingui à theologis hæresim (idem di­ clesia; definitionem adversaretur. 4* Quod special an cendum de propositione hærelicà); altera dicitur negantes hujusmodi definitas conclusiones habendi materialis, allora formalis. Hæresis materialis cl im­ sint tanquàm formaliter hærclici, dissentiunt inter sc proprie dicta, esl error veritati fidei directe el im­ theologi; affirmai Suarez cum suis sequacibus;negat verò Panormo cum i immistis communiter, cujus sen­ mediate oppositus, sed absque perlinacià assertus. Ilæresis formalis cl proprie sumpla, csl error fidei tentiam, nipote magis coliærenlem amplexi sumus. calholicæ directe et immediate repugnans, cum per­ Observat idem Panormo loco mox citato, quòd si linacià assertus ab eo qui fidem Christi professus est. Ecclesia definiret conclusionem theologicam, v. g., Porri) pertinacia ad hæresim formalem fateri tibiis om­ Christum esse risibilem, precisò ex revelatione mediate nibus essentialiter requisita, < consistit in judicio, et virtuali; qui negaret conclusionem illam theologi­ inquii Sylvius, 2-2, q. II, art. I, quo aliquis post cam habendus foret erroneus, non hæreticus; qui ta­ manifestatam sibi sufficienter vqritalem fidei, sciens men inficiarelur Ecclesiæ infallibililatem in tali defi­ nitione fercndà, formalilcr esset hæreticus; quia hic el volens ei repugnat. > Colliges?»0, hærclicumconsti­ tuere ac denominare, hæresim formalem, non verò ma­ negarci fidei objectum immediate revelatum, qualis terialem; suadent id verba Aposl. I ad 1 ¡moth, fi : Si quis est, inquit, infallibilius Ecclesia*, mm lan lùm in de­ aliter docet, et non acquiescit‘sanis sermonibus... super» finitionibus fidei, sed el in ipsismet definitis veritati­ bus est, nihil sciens, etc. Et vero sanctus August, episl. bus infrà fidem tenendis. An autem mere conclusio­ 43, alias IG2 : < Qui sententiam suam, inquil, quamvis nes theologica tanquàm dc fide divinà credenda DE CENSURIS. SEU 115! falsam atque perversam nullà pertinaci animositate defendunt... nequaquam sunl inter hærclicos depu­ tandi. > Et lib. 18 de (’ivit. Dei, cap. 51 : < Qui ergo in Ecclcsià Christi morbidum aliquid pravumque sa­ piunt, si correpti ut sanum rectumque sapiant, resi­ stunt contumaciter, suaque pestifera ct mortifera dogmata emendare nolunt, sed defensare persistunt, hærelici fiunt, et foras exeuntes habentur in exercen­ tibus inimicis. > Idem liquet cx conciliis Lateran. sui» Innoc. III celebratis cap. 2, item ex Clementinà unica De stimmi Trinitate; et ex Clementinà Ex gravi, de Usuris. Videri etiam potest S. Thomas quæst. 8, art. 1 ad 7, in caput 1 f, 1 ad Cor. lect. 4, et leel. 2 in caput 5 ad Titum. Colliges 4*, ad hæreaiin formalem cl pro­ positionem formalitcr hærclicam constituendam, 1res potissimum ex parte objecti requiri conditiones : Prima, ut directe cl immediate opponatur veritati reveíala?. Secunda, ul veritas revelata cui adversatur propositio hærclica, sit dircclèac immediate in scipsà revelata. Tertia tandem est, ul veritas immediate revelala cui direclêadvcrsatur hærctica propositio, ipsa sil Ecclesiæ auctoritate omnibus fidelibus ad credendum proposila. Tres istas conditiones ad hærcsim formalem et hærcticum constituendum desiderari,abundé constat cxdictis, precipue in solutione ad propositas mox objectiones. Colliges 5°, tres insuper ex parte subjecti requiri con­ ditiones ad hærcsim cl propositionem formalitcr hærclicam. Prima conditio est, ut is qui errat, fidem Christi professus sit; atque adeò baptismo fuerit initiatus. Ilà expresse sanctus Augustinus, citato cap. 51 lib. 18 de Civit. Dei, ubi dicit h:i relicum esse, qui sub no­ mine Christiano falsa dogmata in fide Christi docet, vel sequitur. Idem expressé asserit doctor Angelicus, 2-2, quæst. il, ari. 2. Consentiunt Turrecremnln, Cajetanus, Cano, Castro, Azor, etc. El ratio csl, quia in hoc potissimum differt hærcsis ab aliis speciebus infidelitatis; elliærelieus à Judæo et pagano. Alien conditio est, ut is qui errat, non in tota fidei vnsterià, sed in ejus dunlaxat parte inalò sentiat. Con­ ditionem hanc exigunt Ttirrecrcniala in Summà de Eccles, lib. I, p. 2, cap. 15; Cano, lib. 12 de Locis Theol. cap. 9;Suarez disput. 19, de fide seel. 5, n. IO, libi alios refert qui idem sentiunt. Et ratio est, quia ilio est hærcsls subjectum, qui aliquo modo sc Chri­ stianum profitetur; asi ut aliquis se Christianum pro­ fiteatur iiccessum est ul aliquo modo in Chrislnm credat; ergò consequenter neccsse estui non totam ejus fidem abneget, sed pariem dunlaxat corrumpat. Tertia demum el quidem precipua ex parte subjecti ad hæresim formalem requisita conditio est pertinacia. De hoc consentiunt Cajetanus, Bannes,Cano,Suarcz,Lugo, Sylvius, aliique passim theologi. Idque sequitur cx di­ ctis supràcorollario 5, quibus adde istud S. Augustini, lib. 4 contra Donat.cap. i<>, ubi loquensde errante circa veritatem christianarn : < Istum,inquit, nondum haere­ ticum dico, nisi manifestata? sibi docirinæ catholicæ fidei resistere maluerit, ct illud quod tenebat elegerit. » Veriim, quid sit et in quo precisé posita sit perti- NO US TH EO LOG ICIS, !!5i micia illa ad hæresim requisita, non ilà facile csl de­ finire. Panormo in Scrutin. cap. I, art. 8, docet post Suarez, disput. 19, sect. 5, pertinaciam duo essen­ tialiter involvere : alterum præsupposilivé cx parte intellcclús, cognitionem videlicet scu notitiam sufficientem auctoritatis Ecclesiæ, et quòd doceat scu proponat veritatem illam contri quam aliquis emit. Alterum formalitcr ex parte voluntatis, actum ñonqui quo quis velit resistere catholicæ docirinæ, seu Ec­ clesia» illam docenti, nec subdere judicium suum au­ ctoritati Ecclesiæ. Hàc in voluntate formalitcr con­ sistit pertinacia; hiqiie duo actus, asserit ibidem Panormo, perpetuò significantur quoties in sacris ca­ nonibus liærclici ex pertinacia designantur dignoscendi, ul videre est cap. Damnamus, de summi Trinit. ubi ex­ posito abbatis Joachim errore, ipsius persona ab hæresi excusatur, quòd < scripta sua assignari manda­ verit apostolica? Sedis judicio approbanda scu cliam corrigenda. > Idem legere est in aliis aposlolicis aul conciliorum sanctionibus passim. Porrò, inquit Suarez loco mox citato, sufficiens auctoritatis cl propositionis Ecclesiæ cognitio requisita ul quis censeatur ac vero sil pertinax, csl illa, < per quam ilà proponitur Ec­ clesiæ auctoritas, ul obliget hominem ad credendum, ct ipsam esse veram Ecclesiam, cl veram esse doctrinam quæ docetur; el eodem saltem modo necessaria est notitia definitionis Ecclesiæ; quia esto quis habeat suf­ ficientem propositionem ejus, potest nolle credere esse definitionem, cl nihilominiiscrii pertinax, quia jam Ita­ lici sufficientem notitiam, quæ illum obliget ad creden­ dum talem propositionem esse ab Ecclcsià definitam. > El pauló post advertit idem Suarcz, quoties circà latam Ecclesia; definitionem sufficiens præcessit in­ structio el admonitio, id est. talis quæ obliget, nl ve­ rum esse credatur quod proponitur; ila ul cl aucto­ ritas Ecclesiæ, et definitio ejus circii talem materiam sufficienter proponantur, tanquàm evidenter credibi­ les; sine dubio pertinacem fore et h.ærcticum qui re­ stiterit, etiamsi dical, se non credere talem propo­ sitionem, quia non credit esse definitam ab Ecclesia; etenim in hoc ipso pertinax est, cimi illud sufficienter proponatur: < Alias, inquit Suarcz, loco jam laudato, nullus esset hærclicus pertinax, qu’n omnes negant veritates contrarias suis erroribus, esse definitas à verá Ecclesia... Sicut ergò respectu Dei, ad perlinaciani non est necessarium, ul aliquis credat aliquid esse dictum à Deo, el nibilominiis esse falsimi ; sed satis est nl credat esse falsum, quod sibi sufficienter proponitur ut «lictum a Deo; ita dicendum est respectu Ecclesiæ qua; in hoc negotio habet vicem Dei, el scipsam sufficienter proponit, elui veram E< elegiam, el in hoc, vel illud definientem. > Atque cx his quæ de pertinacia diximus sequitur, ad hæresim formalem non satis esse voluntarium om­ ninò indirectum , sed necessarium esse voluntarium aliquo modo directum, quo aliquis amplectatur errorem contra auctoritatem cl definitionem Ecclesiæ sufìidentar propositam, ac proinde quamlibet ignoran­ tiam, cliam crassam ct affectatam, dummodò non r.ir ET DE SE.NSU PROPOSITIONUM* 1154 I 153 contrarili. in homine eh ristiano, id est, liaptizalo. concomitans, excusaro ab ha resi cl hæreticonim Dixi 1 , in materiá fidei catholica:; dissentiens enim pœnis. «Hæc csl, ¡nquil dictó sect. 5, dispul. 19, Suarez, sententia communis theologorum cl canoni- privata; revelationi, etsi in foro Dei ct quoad culpam staruin , expresse S. Thomæ 1-2, quæst. 11 , art. 2 sil hærelicus, attamen non incurrit pœnas ecclesia* stiers huTCticis impositas. Ita Cajetanus, Bannes, ad 3, ubi optimò Cajetanus el alii......Idem S. Thomas, parte I, quæst. 52, art. 4, quatenus dicit, non com­ Suarcz, de Lugo, aliique passim theologi adversus minore hæresim qui errat priusquam advertat, vel Sanchez, qui contrarium sentit. Et verò nusquàm Ec­ sciai contrarium esse ab Ecclesia definitum ; idem clesia declaravit aut punivit tanquàm hæreticum, cum qui privatam revelationem non credidisset, sed eiusfere habet I ad (’or. 11, lecl. 4, el ad Tilnm 5, Ieri. 5. > Eamdem sententiam propugnant Panormo, cap. i, modi peccata divino judicio relinquit. Dixi 2 , in homine christiano t id est baptizato, lì ari. 7, cl de Lugo, dispul. 16 de Tide , sect. 6 , ubi referi Hannes, Azor, Aragonium, Coiiincli el alios. enim habetur in concil. Trid., sess. 11, cap. 2, < Ec­ El vcrò , uti ratiocina tur Suarcz , voluntarium ex clesia in neminem judicium exerce 1, qui non prius in certa scientià scu notitia sufficiente . csl aliquo modo ipsam per baptismi januam fuerit ingressus. Quid enim mihi, inquit Apostolus, de his qui fons sunt judicare? directum ; atqui cx didis pertinacia ad hærcsim for­ Colliges (T, illud omneet solum essede fide catho­ malem requisita supponit sufficientem cognitionem propositionis Ecclesia;, quæ sufficiens cognitio quam­ lica censendum , cui 1res isti competunt clnraclcrcs : I quòd sil revelatum in verbo Dei scripto vel tradito ; libet excludit ignorantiam; ergò, ele. Equidem ad hæresim formalem non csl necessarium formalitcr ct 2' <|iiòd sil revelatum in se immediate, non vero per explicite intendere contradicere Ecclesiam ; nihi­ meram consequentiam, etsi evidentem ; 5" quini sil lominus tamen neccsse csl materialiter directe velle ab Ecclcsià propositum. Ex quo generalizo sequitur, illam contradictionem, sicut is qui vull accedere ad primó, nullam fidei veritatem de novo definiri, quæ unum terminum, sciens id non posse facere, nisi re­ non fuerit ab Apostolis cognita ; adeòque non crevisse cedat ab alio , salis directe vull recedere à tali ter­ à temporibus Apostolorum propositiones fidei. Ita mino, quamvis id formaliter non intendat. Sylvius 2-2 , q. I, ari. 7. I nde concil. Trid. sess. 4, Dixi quamlibet ignorantiam, modo non sit concomí- disertò docci, omnem salutarem veritatem «contineri (mus, excusare ab hæresi ; quia , quemadmodum post in libris scriptis, el sine scripto traditionibus, quæ a*. Th. 1-2, q. 6, art. 6, in corp, ratiocinatur Pa­ ex ipsius Christi ore ab Apostolis accepta1, aul ab ipsis normo , cap. 4, ari. 7, ignorantia concomitans tails Apostolis Spiritu sancto dictante , quasi per tornus est, ul sccuin admittat, imo requirat voluntatem non tradita;, ad nos usque pervenerunt > Secundó, Eccle­ mutandi sententiam, etiamsi constet Ecclesiam aliud siam , quando vel definit vel credendum proponit ali­ docere ; nam ab hàc voluntate habet ignorantia illa , quod dogma fidei, non condere articulum omninò quòd sil concomitans; ct consequenter non eslcausu novum, sed parlim declarare quid vel in Scripturâ, vel errandi, nccexcludit pertinaciam : < Quod adeò verum in aposlolicis traditionibus contineatur; parlimdefi­ esi, inquit Suarez citato loco, ut habeat locum, etiamsi nire ac pnccipcrc ila esse credendum, quomodò antea illa ignorantia sil involuntaria ; quia etiamsi talis sil, non passim ilà credebatur explicité, quia nondiim non csl causa errandi, nec excludit modum assen­ constabat an contineretur in Scripturâ vel traditio­ ticeli pertinaciter contra Ecclesiæ auctoritatem. liide nibus. < Erat quidem fidei, inquit Sylvius loco antea à fortiori hoc verum csl in quàlibel alià ignornnlià citalo, priusquàm definiretur ab Ecclcsià, ct conse­ culpabili; quin potius licèi contingat opinionem esse quenter oppositum tenentes jam timi errabant in fide, veram , si cum eo affectu teneatur persistendi in HIA , sed inculpabiliter ; quia non errabant in fide definiLt etiamsi Ecclesia contrarium definiat , incidetur in et declaralà. > Tertio, nihil esse de fide divina catholica hærcsim propter talem affectum. > Cæterinn (quod cx iis omnibus quæ novimus per privatas quasciunquc observa), sex enumerata; huc el precedent i corollario revelationes post A¡K>stolorum tempora factas, cliam conditiones requiruntur ad hæresim formalem, ct quibuscumque viris sanctis. Balio est, quia < fides ideò hærelicum simul constituendum , lùm in foro vocatur catholica, inquit idem Sylvius2-2, q. 1, ari. I, Dei cl quoad culpam , him in foro Ecclesiæ quòd per eam assenliamur illi quod lota per orbem ter­ el quoad pumas «‘eclesiásticas in hærclicos latas. rarum confitetur Ecclesia, quod seni per, quod ab om­ Scilicet, inquii Suarez, dictó disput. 19, sect. 5, n. 11, nibus creditum csl; hoc csl enim vere propricque esse scdulò distinguenda sunl ista duo: 1’ hæresisquoad catholicum, ail Viucenlius Lirinensis, cap. 5; > atqui culpam el in foro Dei ; 2 ha i esis in foro externo el prædicli characteres non competunt iis qua; noscuntur quoad pœnas ecclesiasticas. Ad primum requirit r cl per privatas revelationes post Apostolorum tempora sufficit voluntaria cl pertinax resistentia revelationi di­ factas; ergò, etc. Quarto, nihil ex iis quæ perdiscursum vinai sufficienter proposita:, etiamsi privata sit ; quia ex revelatis inferuntur, seu nullam conclusionem veré revelatio sufficit ad obligandum , ul id quod proponi­ theologicam, id est, ex unà revelata et aiterà naturali mi cortó fide credatur; ac proindè eadem sufficit, ul certo ct evidenter deductam , esse formalitcr de fide contrarius dissensus sil hærelicus; contrariorum enim caiholicà, et ratio est, quia nulla conclusio theologica, eadem est ratio. Ad alterum verò sufficit et requiritur formaliter el iniinrdialè revelata est in verbo Dei ct pertinax error in matcrià fidei catholicæ scripto vel tradito, sed cx revelatis illata. Quintó, 1155 DE CENSORIS, SEU NOTIS THEOLOGIS, facia quotidiana notatcniis in sc immediate revelata , non posse proponi tanquàm fide divinò credenda. Dixi, nullatenus in se immediate revelata ; revelatio enim universalis, uti antea vidimus ex card. Idem dicendum de similibus propositionibus. Sexlò, illud omne esse de fide catholicà , quod nobis de fide credendum pro­ ponit Ecclesia. Ratio est, quia nihil de fide credendum proponit Ecclesia, nisi sit in Dei verbo scripto vel tradito revelatum. Septimò tandem sequitur, proposi­ tionem bærelicam eam esse quæ enuntiat hæresim ; sive quæ directe adversatur verilati à Deo immediate revelate, el per Ecclesiam proposite ; ct talis propo­ sitio, quantum csl de se, idonea est constituere hærcticum, ac etiam constituet si cælcra adsint. At si hærclica vocetur propositio quæ de facto constituit hæreticum, hærclica non csl nisi cl fidei divinæ ca­ tholicæ manifeste repugnet, cl pertinaciter asseratur ab co qui fidem Christi professus est. Ad completam intcHigcnliam corum quæ dicta sunt circi propositionem bæreticam, unum aut alterum supcrcsl investigandum. Quæres ilaque Io, an omne dogma catholicum sit fidei dogma. Anlcquàm respondeam , observa dogma catholicum tribus modis dici posse : Io gencricè cl late ; cl sic nihil aliud est, quàm doctrina quæ licite et citra censuram in catholici docetur Ecclesià ; talis est doctrina de futuro vel non futuro Chrisli adventu, si Adam non pcccàssct ; de admittendi vcl negandi prædcterminalionc physici ; de admittendi vcl non admittendi distinctione thomisticà virtuali, inter at­ tributa divina, ctc. ; 2’ miniis late, pro doclrinà quæ sil cunctis fidelibus proposita cum obligatione cre­ dendi, sed non tanquàm de fide divini. Ita meræ con­ clusiones thcologicæ in nostri sentcntià. Ilà cliam propositiones omnes doctrinales ab Ecclesià appro­ bate infrà gradum fidei divinæ , aul proscripto» infra gradino hiéreseos. Sic propositiones damnate tan­ quàm fidei proxiinæ , erroneæ, male sonantes, ctc. 3 Dogma catholicum propriè dictum, veritas est fidei divinæ quæ cunctis fidelibus ul talis credenda propo­ nitur, v. g., quòd Deus sit unus in csscnlià; quòd sit irinus in personis; quòd duæ sint in Christo volun­ tates, etc. His positis, Resp. dogma catholicum hoc posteriori dunUxat, non autem primo aut secundo sensu sum­ ptum, coincidere cum lidei dogmate. Id ex sese el ex supra dictis manifesté liquet. Quæres 2’ an omne fidei dogma, seu omnis veritas Odei divinæ cl catholicæ sil articulus fidei. Antequam respondeam , obsona, nonnihil discri- 1156 minis intercedere inter tria ista, symbolum fulci, ar­ ticulum fidei, propositionem de fide. Symbolum fidei apud Calholicos, inquit Sylvius 2-2, q. 1, art 9, est t sumina articulorum fidei, qui om­ nibus credendi proponuntur.) Vel, ul ait Suarez, < Symbolum signifiait quamdam brevem summam seu regulam fidei ex variis articulis fidei collectam, ct fidelibus propositam tanquàm signum professionis suæ. > Articulus fidei, inquit ibidem Sylvius, art. G, est < propositio catholica primariò ad fidem pertineas, cl specialem habens ad credendum difficultatem. > Propositio de fide simpliciter, ca est quæ exprimit ve­ ritatem à Deo revelatam, sive veritas illa perlinent ad communem Ecclesiæ doctrinam , sive non pertineat ; si primum, propositio dicitur, inquit Suarez, loco mox laudato, fidei divinæ catholicæ; si secundum, propo­ sitio dicitur esse de fide divina theologica. Undè a «serit ibidem , fidem theologicam cl catholicam se habere tanquàm includens el memsum ; fides theologica uni­ versalior csl cl includit catholicam ; fides theologica complectitur quidquid à Deo revelatum est, sive per­ tineat sive non ad communem Ecclesiæ doctrinam ; fides autem catholica est de iis duntaxat quæ Ecclesiæ universali proponuntur. Rursus nonnulli distinguunt inter propositionem de fide, ct propositionem ad fidem pertinentem, vel in ordine fidei positam. Propositio de fide ea est quæ in se immediate revelata est; propositio ad fidem perli­ nens, ea est quæ proxime cl evidenter sequitur ex unà præmissà naturili et alierà rcvclalà; denique propo­ sitio in ordine fidei posita dicitur illa quæ cum imme­ diate revelatis quocumque tandem modo connexa est. His præsuppositis obvia est ac facilis ad quæsituin responsio. Itaque, respondeo 1°, non omnem propo­ sitionem ad fidem pertinentem, sen cx unà revelatà ct alierà naturali evidenter deductam , esse de fide. Ratio csl, quia , ul sæpiùs diximus, revelatio imme­ diata ad fidem necessaria est. Idem dicendum de pro­ positione in ordine fidei posila. Resp. 2”, non omnem propositionem de fide dici posse (idei dogma, seu ve­ ritatem fidei divinæ el catholicæ; sequitur cx discri­ mine mox assignato, fidem catholicam inter el fidem theologicam. Resp. 5* non omnia fidei dogmata seu non omnes catholicas fidei veritates, sed solas princi­ pales el primarias esse articulos fidei propriè dictos. Ità expresse S. Thomas 2-2, q. 1, ari. 6, idquecolli­ gitur ex allatà mox cx Sylvio articulorum fidei notione. Porrò primarie cl principales fidei veritates cæ sunt, inquit ibidem doctor Angelicus , < quæ directe nos or­ dinant ad vitam æternam : sicut très personæ omni­ potentis Dei, mysterium Incarnationis ct alia hujus­ modi, > sive quorum visione inætcrnà vitft pciTniemtir, et per quæ ducimur ad vitam æternam , juxlà illud Joan. 17, v. g. : Hæc est vita æterna ut cognoscant te solum Deum verum , et quem misisti, Jesum Christum. Quæ verba sic explicat S. Cyrilhis, ul priora referat ad notitiam SS. Trinitatis; posteriora verò ad notitiam Incarnationis quasi medium ætcrnæ vitæ consequcndæ. Quæres 5', uiríun hæresis sil asscrcic aliquid esse 1I5S ET DE SENSU PROPOSITIONUM. 1157 simpliciter prolata vera csl, ralione censure adjimctæ de fide, quod nullatenus est de fide ; vel aliquid esSe falsa sit, ct ipsa censuram mereatur. > haTClicum, quod reipsà hæreticum non est. An vide­ Resp. 3*, cum iisdem de Lugo cl Suarez, certis licet enuntians t v. g., de lido esse Verbum fore in­ quibusdam in circumstantiis (videlicet, si adsit per­ carnandum, si Adam non pcccàssct; aul è conlrà, tinacia) contingere posse ul hæresis sil asserere ali­ harcsim esse Verbum fore incarnandum, si Adam non wccAssct, formel propositionem hærclicam. quid esse de fide, ani è conlrà hæreticum esse, quod Resp. K, dignam profecto esse ceiisurà proposi­ reipsà ncc de fide est, ncc hæreticum. < Hoc potest contingere, inquii Suarez , citai! disput. 19 de Fide , tionem , quæ inique aliam notaret. Idipsum constat, sect. G, n. G, in co qui tàm firmiter crederet opinio­ l’ex S. Augustino, lib. 5 Confess, et in I super Genes, nem aliquam, etiam veram, ut haberet animum deli­ •id lilt. : < Multimi autem, inquit, nocent talia quæ ad beratum, non credendi contrarium , etiamsi Ecclesia pietatis doctrinam non spectant, vel asserere, vcl ne­ gare, (piasi perlinentia ad sacram doctrinam. > 2 Idem id definiret; illa vero hæresis consistit..... in perti­ ipsissimis S. Augustini verbis docet Angelicus doctor, naci! hærelicà, et in mdicioquod includit, vcl sup Opuse. 10 , in Prologo. 3e Durandus a S. Porliano ponit, conlrà infallibililatcm Ecclesiæ. Item posset in præ fat. Comment, in sent. : < Mensura lidei, inquit, in hoc hæresis contingere , si Ecclesia de aliquà re defi­ duobus consistit ; videlicet, ut non subtrabatur fidei niisset non esse certam, cl nibilominùs aliquis sentiret quod sub fide est, ncc attribuatur fidei illud quod sub el affirmaret esse certam......ut enim S. Augustinus fide non est. Utroque enim modo à mensuró fidei ex­ dicit in Enchir. cap. 17 cl*l9, < habere incerta pro ceditur, et à continenti! sacne Scripluræ, quæ lidei certis error est. Undè si sil in materia definit!', saltem mensuram exprimit, deviatur. > 4* Suarez, disput. 19 quoad illum modum, erit error hæreticus. > de Fide sect. 2, n. 21, expresse asserii ct probat, non < Extrà hos casus, pergit Suarez, nullum est peri­ solùm’simpliccs propositiones, si theologice falsæ sint culum hæresis in hoc modo , seu excessu affirmandi ac viliosæ, censuram mereri ; sed cliam propositiones ul certum, quod incertum est ; aliquod tamen pecca­ modales quæ indebitam quibusdam aliis propositioni­ tum in eo committitur, quia licet propositio simplex bus nolam inurunt. < Et ratio est manifesta , inquit, fortasse vera sit, nibilominùs modalis quæ ex illo quia cliam illa propositio modalis habet suam pro­ assenlicndi modo, vcl fonnaliler, vcl virtute consur­ priam veritatem, vcl falsilalem, perlinentem ad sa­ git, falsa est, et ilà in illius affirmatione, vel menda­ cram cl theologicam doctrinam ; et ideò assertione cium , vcl aliquid pejus committi potest. > Subdit vel attributione talis censure, potest esse non minor ibidem,quod diligenter attendere délient viri theologi: excessus, quàm in simplici propositione; imo laies «Existimo cl moneo posse peerán graviter in hòc censura! sine discretione prolatæ scandalum generant, materia, exaggerando proprias opiniones, cl contra­ cl injuriosae sunt, quia et infamiam inurunt, et inter­ rias censuris sine delectu afficiendo..... et ideò in dillo inducunt alia incommoda cl detrimenta, et ideò hoc negotio magna moderatio ct prudentia servanda prudens theologus ac timoratus diligentissime obser­ est. > Eadem asserunt Major, Lorea el alii. < Non est vare debet ut has censuras sine magno judicio non miniis hæresis , inquit Major in sentent. 5, disi. 57, efficiat. > 5° Idem docent Castro, Lorea, Panormo cl qu. 26, asserere (siadsit pertinacia) aliquid esse de de Lugo de Fide dispul. 20, seel. 3, n. 105, ubi obser­ fide, quod nullateniis est de fide, quàm negare ali­ vat, quòd < si propositio de fide afficiatur censuró, quid de fide quod est de fide. > Consentit Lorea, jam propositio illa reflexa esset hærclica, cùm negaret loco mox citato, « asserere de fide esse, quod ad fidem cl damnaret propositionem de fide. Similiter si con­ nox attinet, si sit pertinacia, grave peccatum erit, clusio theologica afficeretur ccnsurà , propositio illa critquc lurrcsis; quia Ecclesia contemnitur, el negatur reflexa esset erronea , cimi reprobaret conclusionem esse universalis fidei regula. > illam theologicam, cl sic de aliis. > Hic enim obiter observandum est, nos potissimum Resp. 2°, reprehensione pariter dignam esse pro­ fuisse loculos de propositionibus in se precisi' specta­ positionem quæ affirmai de fide esse, quod ad fidem tis; ubi quippe accessit Ecclesiæ definitio, qui scienter non attinet. Istud evincunt auctores ct momenta mox improbatam etiam infra ha'resim propositionem ap­ adducta ; quibus adde quod annotat Lorea 2-2, q. 11, probaret , aut intra fidem approbatam reprobaret, is art. 2, dispul. 59 : < Quemadmodum, inquii, conlrà aliquam juxta omnes censuram , sccundiim plurimos veritatem errat non solùm qui falsa pro veris, sed ipsammet ha reseos notam mereretur el incurreret , etiam vera pro falsis (estimai, et non solùm qui certa propter negatam scilicet Ecclesiæ in ferendis hujus­ pro incertis , sed etiam qui incerta pro certis tradit, modi censuris auctoritatem et infallibili talem. \crùm sic errat conlrà fidem, non solùm qui ca, quæ fidei sunt, de his alibi. non esse de fide, sed cliam, qui ca quæ non sunl de fide, Quæres 4”, ulrimi credi possit aul debeat quoti prode fide esse existimat. Hic tamen error, si desit per­ babilitcr duntaxat videtur revelatum, ac proinde an propositio opposita, quæ probabiliter tanlùm revelata tinacia, non est suo genere gravis culpa. > Hinc sapien­ est, sit hærclica. Respondet cardinalis de Lugo, dis­ ter omninò post cardinalem de Lugo et Suarez , non put. I de Fide, seel. 13, parag. 4, n. 523, aliud care semel observat illustrissimus Bossuolius, cautum ac objectum aliquod sccundiim so el in alastrarlo. sou prudentem debere esse theologum in censuris feren­ objective et ralione sui esse de fide; aliud vero esso dis, quia c plerumque contingit, ut propositio quæ 1159 DE CENSEBIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, nobis de fil*, sen posse ac doliere à nobis credi fide divinò ; seu quod idem est, esse de fide fonn.dilcr ct raüonc asscnsùs. Primum dunlaxal volunt, qui asse­ runt objectum solum probabiliter revelatum esse de fide, non posterius; cl ratio discriminis esi, inquit eminenlissimus auctor, «quia cùm omne divinitus revelatum pertineat ad objectum materiale Culei, eo ¡¡iso, quòd objectum aliquod sit probabiliter revelatum, probabiliter etiam debet inter objecta fidei connume­ rari. I t tamen posset aliquid hic cintine à nobis per fidem credi, nccessc est quini non possimus pruden­ ter formidare, prout prudenter possumus, quoties pro habile supponitur non esse a Deo revelatum. Hinc cliam est, pergit idem auctor, cos qui probabiliter docent aliquid esse dc fide , sohim loqui per se , cl quantum est cx parte objecti revelati ; non tamen ne­ gant , quòd supposilò probabilitate sententi® contra­ ri® cl per accidens, fides hic el nunc non possit ex­ tendi ad illud objectum , quia per accidens propter probabilitatem contrariam non potest prudenter pro­ hiberi omnis formido circà talem revelationem. > Lnmdem sententiam diserte approbat Panormo in Scrutin, cap. 5, art. 21, cl in ejusdem doclrinæ con­ firmationem ibidem adducit censuram propositionis 21, inter 65 ab Innoccnlio XI damnatas : Assensus fidei supcrnaturalis ac utilis ad salutem stat cum notilid soliim probabili revelationis, imo cum formidine (¡mi quis formi­ det, ne non locutus til Deus, quam propositionem pariicr proscripsit clerus Gallicanus in Comitiis an. 1700. Porri), inquit cò loci Panormo, prædicta proposilio non ob aliud inolivum videtur damnata, quàm quòd neget necessitatem certitudinis revelationis, quæ ad fidam divinam essentialis est ac necessaria. Imo ibi­ dem expresse asserit idem auctor, < in materia fidei om­ ne* convenire, quòd ul objectum aliquod sil simpliciter de lido, ct contrarium hærcsis, excludere penitus de­ beat quamlibet probabilitatem in oppositum, adeò ut ipsemel qui sustinet probabilius esse dc fide, si tamen reverá pro probabili habet opinionem contrariam, non potest in sensu composito judicii de hòc probabi­ litate, vigore probabilioritalis propri® opinionis, elicere actum qui sil fidei divinæ circà illud objectum. > El pauló post : < Aclus fidei elici dunlaxal potest ab eo, qui ilà firmus est in judicio quòd aliquod objet tum sil revelatum, ul non censeat probabile verá saltem probrbilitate oppositum. > Undè concludit, quod mox ex de Lugo audivimus, quoties catholici doctores as­ serunt aliquod esse fide tenendum, cl contrarium hæresitu, scientes quòd à picrisque aliis, id esse de fide, ct contrarium bxrcticum, omnino negetur, ipsos non loqui de fule formali ac proprie dicta , quasi contra­ rium semientes in rigore sint hærctici, pœnisque hærtiiroruin subjecti : < Si cnim sic loquerentur, inquit, rei forUssis cfiiccrrniur inobedienti® cl transgressio­ nis praecepti apostolico! Sedis... quia nota hærcsis inurerent, quod ca inurendum adhuc non determinavit Li cinia, permittens potiùs, ul pro libilo sustineatur hæresim illud non esse. Loquuntur itaque, pergit, de < to» ut e*i in M?, seu vcriùs, prout ipsi existimant IMO in se esse, conficientes inde propositionem non omni­ nò absolutam, sed ¡nodalem , quà significetur proba­ biliter hoc vel illud objectum esse à Deo revelatum, et contrarium divinæ revelationi repugnans. » Ex his palet solutio ad quæsitum. Dicimus nempe, quod est probabiliter dunlaxal, im<> probabilius revelatum, non posse credi fide divinò, si major illa probabilitas quamlibet in oppositum probabilitatem non cxclud.it ; idque in confesso esse apud omnes, conceptis verbis docet mox citatus Scrutinii anclor. Et ratio est, quia fides divina, nipote prudens et certissima, divinæ re­ velationis certitudinem necessario el essentialiter exi­ git. Unde proposilio opposita alteri quæ non corló, sed probabiliter dunlaxal est revelala, non potest diei proprie et in rigore hærclica. < Et proposilio sil hærc­ lica, inquit Suarez, disput. 19 de fide sect. 2, n. 15, duo requiruntur : unum est, ut propositio contraria sit ccrlissimèct indubitanter de fide; aliud est, ut allora propositio certissimo ct indubitanter illi repugnet. > Quærcs 5”, ulrùm nota hærcsis sit censura unius Speciei infiin® vel subaltern® ; seu an nota hærcsis sub se habeat plui es gradus, non quidem solo numero distinctos secundum majorem ani minorem gravita­ tem, petitam ab articulo magis ac miniis necessario, de quo omnes conveniunt, sed specificos et quoad gradum falsilatis; scu an gradus hærcsis et proposi­ tionis hærctic® sit unus el simplex, vel sub illo quoad falsiialem, plores distinguendi sint gradus. Examen hiijusce quæstionis, inquit Scrutimi auctor cap. 2. ari. 8, videtur moré speculativum ac nullius roboris : < Ast à vero aberrat, pergil idem auctor, quicumquo sic judicat, cùm reverá omninò necessarium sil, ulex eo resolvatur, > an proposilio mediale seu indirecte aul virlualiler reveíala, sil hærclica, an lautùm er­ ronea. Resp. nolam hærcsis esse speciem infimam, seu non habentem sub se plures gradus specie diversos. Ilà Bannes, Salmalicenses, Aliud exemplum ibidem referi his nihil aliud est, quàm vera pro falsis, aul falsa pro veris verbis : < Simile erat antè concilium Tridcnlinum de. probare. 2° Late, pro assertione quovis modo nocivi hàc propositione : Peata Virgo nunquam peccavit veniaIfidci, comprehendente hærelicam cl alias propositio­ liter; nam semper fuit catholica in dicto sensu, etiamsi nes damnabiles, quo sensu Leo X, in Bulli contri non esset expresse definita, et ideò contraria crat er­ Lutherum, recensitis variis Lutheri articulis, inter ronea, non tamen in rigore hærelica. > Alter modus quos plurimi erani hærelici, cos universlm vocal er­ rem hanc explicandi est, quia ul proposilio sil hærelica rores lus verbis : Prafalos omnes articulos seu erro- duo requiruntur: unum csl, ul proposilio conlradictoria tres...... damnamus....... 5° Pressius sumitur error theo­ sil certissime el indubitanter dc fide; aliud csl, ul al­ logice, prout distinguitur ab hærcsi, cl nolam continet tera proposilio ccrlissimè et indubitanter illi repugnet. hærcsi proximam ct inferiorem. Undè fil, ut deficiente cerliludinc in allero cx his duo­ Quæritur in quo præcisè posila sil erroneæ proposi­ bus, proposilio hærelica non sit, sed erronea dunlaxal. tionis hocco posteriori sensu sumptæ natura ; circi Ilà diserte explicat Lorca dispai. 40, n. 7, ubi propo­ quod auctores in diversas abeunt sententias. F Aliqui sitionem erroneam definit eam, quæ opponitur quidem curii Turrccrcmalâ non distinguunt ¡nier propositio­ fidei veritati, sed oppositione non omninò ccrlà el in­ nem erroneam et hærelicam, nisi sicut inter genus ct dubitati. < Exemplum secundum opinionem aliquo­ speciem. Hàc in scnlcntii , omnis propositio damna­ rum, inquit ibidem Suarez, adhiberi potest in illo do­ bilis potest dici error, licèi non omnis sil hærelica; gmate (quòd dantur habitus graliæ per se infusi); omnis proposilio hærclica csl erronea , sed non vice quamvis enim probabilius sil illud esse de fide, for­ versà. tasse hoc non est ita certum, ul contrarium silhærcsis; Refellitur hæc opinio, quia concilium Constanlicnse erit tamen error. > (tannando Wiclefi el Joan. Ilus propositiones; ponti­ Refellitur tertia illa Cani sententia cum variis eam fices Pius V el Gregorius XIII, in suis adversus Baiun exponendi modis, hoc unico argumento quo utitur Constitutionibus, cl theologi communiter de proposi­ Suarez, loco laudato ; licet enim isti modi satis distin­ tione erroneA el hærclicà, tanquàm dc duobus mem­ guant propositionem erroneam ab hærclicà, nibilomi • bris cx sequo distinctis loquuntur. Unde observat Sua­ nùs non videntur salis illam distinguere à propositione rez, prœdictam Turrecremalœ sententiam à Cano cl aliis sapiente hæresim, proxima hærcsi, lemerarià, et aliis theologis merito impugnari. postcà exponendis, ul constabit cx his quæ mox di­ 2’ S. Antoninus, parte 2, titulo 12, cap. 4, cl Cajclacemus. nus, volunt propositionem erroneam eam esse quæ 4° Alii existimant propositionem erroneam eam esse directe repugnat fidei absque pcrtinaciá ; accedente au­ quæ opponitur cuilibet conclusioni thcologicæ, etiam tem pcrlinacià fieri hærelicam. deduclæ cx duplici præmissâ de fide. Refelluntur cx Refellitur : Liquet siquidem cx mox ct supra dictis, dictis suprà responsione quartâ ad quintam objectio­ erroneam propositionem non csseabhæreticâ distin­ nem, ubi conclusiones theologicas cx duobus fidei pla­ citis deductas, de fide esse, mullis probavimus. guendam ex qualitate subjecti, sed ex qualitate objecti, 5° Tandem, Bannes 2-2, quæst. II, art. 2; do Lu­ cl secundum se. Et vcrò nolæ thcologicæ primo ct go, disput. 20 de fide, sect. 5, n. 79; Suarez dispul. 20 per se spectant ct afficiunt noxias propositiones, de fide, sect. 2, n. 14, Castro, Turianus, Panormo non carum auctores. ahique communiter theologi censent propositionem er­ 5* Canus, lib. 12 dc Locis Theologicis, cap. 11, Cor­ roneam formali ter consti lui per oppositionem media­ duba, à quibus non longe recedit Lorea, doccnl pro­ tam cum doclrinà divinitus revclalà, camque esse de­ positionem erroneam eam esse quæ veritates destruit, finiunt quæ opponitur veritati ccrlæ lheologicà certiquibus subversis, non evertitur quidem, sed tamen 37 xu. r. «65 DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, 1164 todine, id est, ventali quæ non sit in se immedialè dè quælibct cssctcrronca in fido, cl per consequens non revelata, sed ex uno fidai placito cl altero naturali certò et evidenter eruitur. Undè sicut hæresis dircclè admittenda forci erronea in moribus, ut membrum ab erronei in fide diversum, quemadmodum in recensiti articuli censuré supponitur. etimmedialè opponitur fidei, ità ct error propriè ac theologicè sumptus, directè ct immcdiatè adversatur conclusioni thcologicæ. Arridet hæc sententia. Probatur: 4° colligiturcx refutatione aliarum hàc de ro opinionum; 2° sequitur cx dictis de propositione hæreticà, ubi probavimus eam formaliter constitui per oppositionem immediatam cum veritate imme­ dialè revelaré : 3” involuto admodum sunt ac intrica­ to supra recensito circa crroncæ propositionis notio­ nem sententiæ : ea vero quam hic tradimus obvia est, plana ac facilis; propositio hærctica directè ct imme­ dialè adversatur placito fidei, id est, veritati imme­ diate revelato; propositio erronea opponitur directe el immediate conclusioni theologicae, id csl, veritati mediate duntaxat revelato. 4° Uti post Gcrsonium, tract, de Vité spirituali, loci. 3, ratiocinatur Suarez, loco citato, veri nominis conclusio theologica non at­ tingit gradum certitudinis fidei, quia nullo modo est immediate revelata ; ergò propositio tali conclu­ sioni opposita non attingit gradum propositionis hæ- rclicæ; quia non habet summam oppositionem cum propositione fidei, qualis est immediata. Supcrcst ergò ut prodicta propositio sil ct dicatur erronea, quia post hærclicam propositionem, habet summam repugnan­ tiam cum veritate fidei, scilicet mediatam, per evi­ dentem illationem. Pressius proponitur istud ratiocinium : Repugnantia mediata veritati revelato est gradus oppositionis im­ mediato proximior, ct proinde constituens proposi­ tionem censuré notandam qualibet alià hæresi magis affini ; porrò non cSt propositio quæ magis accedat ad hærclicam quùm erronea ; ergò, etc. 5e Per hanc mediatam cum fide oppositionem erro­ Rcsp. 4o : Concilium Constantiense per particulas rilas, erroneum in fide cl erroneum in moribus, non diver­ sum censura gradimi indicâssc, sed euindem distin­ ctius el explicatius evolvisse, designando nimiriun damnato propositionis errorem in co versori, quòd dogmaticæ simul el morali veritati à Deo immediate re­ velato adversaretur. Siculi enim objecta revelata, alia sunt quæ perse manifestantur, potissimum ut credan­ tur , cujusmodi est SS. Trinitatis mysterium; alia vcrò quæ primó ct per se revelantur, ut sinl regula agendorum, quale csl, v. g., mendacium esi illicitum; ila ct propositiones dici possunt erronem in fide, si ob­ jecta revelata quibus adversantur sint primó ct per sc dc rebus credendis; erronem verò in moribus, si sint primó et per sc de rebus agendis. Verum discrimen istud non inducit diversitatem gradés censura, quæ semper eadem est per oppositionem mediatam cum re­ velatis constituta, sive revelata ea sint, eo potissimum fine ul credantur, sive ulex cis nostra operationes dirigantur; quod lotum accidentale et quiddilati cen­ sura propositionis erronea, quæ in oppositione me­ diata cum revelatis precisé posita est. Responsionem hanc nobis subministrat cardinal, de Laureó dispul. 16 dc personis ct doctrinis de hæresi suspectis ari. 2, parag. 1, n. 44, ubi loquens de damnato in concilio CoHSlanticnsi articulo in object, propositio, sic habet’ < Patet autem quòd erroncitas hujus doclrinæ in alio non consistit, nisi in hoc, quòd de fide est nulli privato licere occidere, juxta divinum praceptnm. Minor au­ tem est naturaliter evidens, quòd vassalli ersubdiìi sunt privali. Item cx alio capiti1, quòd de fide est, nulli velatis, sed ct ab aliis quibuslibet censuris, quæ oppo • licere perjurium; ct minor est nalurahìcr nota, si subditi aut vassali juràrunl fidelitatem principi; igitur tenens licere occisionem tyranni, contradicit conclu sioni thcologicæ, el ideó est erroneus. > Porrò juxÜ sitionem hujusmodi in suo conceptu nequaquam in­ primam hanc responsionem, siculi admittitur propo­ volvunt, ut manifestum erit expendendo mox singulas sigillarim censuras; ast idem est alicujus rei constitu­ sitio erronea, ila etiam admitti potest, hærctica in fide et moribus, secundum diversitatem maleriæ ÇÎrcù quam tivum, cl ipsius distinctivum. Dices 4’ : Concilium Constantiense, sess. 45, hunc articulum: Quilibet tyrannus potest ct debet licité ct meritorii occidi per quemcumque cassatum suum , variis tensurarum gradibus in hanc formam conceptis, per­ stringit: < Dcclaratctdcfinilsancta synodus, hujusmodi doctrinam erroneam esse in fide ct in moribus, ipsamque Unquam hæreticam.... reprobat el condemnat; declarat insuper cl decernit quòd pertinaciter doctri­ versatur; ita tamen ul erronea aut liœretica in moribus, semper esse debeat erronea aut hœreticain fide, quia sem­ per opponitur immediati aut mediate revelatis, non ta­ nea propositio sufficienter distinguitur, nedum ab hat­ red, dc cujus ratione est oppositio immediata cum re­ nam hanc perniciosissimam asserentes, sunl hæretici, cl lanquàm talcs juxiù ¿anonicas snncliones punien­ di. > Ex hoc concilii decreto liquet propositionem er­ roneam dividi, Lnnquùm in duo membra ex æqiio di­ stincta : in eam quæ est erronea in fide, et in cam quæ est erronea in moribus; jàm vcrò si vaierei nostra sen­ tentia, quælibcl propositio erronea essentialiter impor­ taret mediatam cum placito fidei oppositionem; ac proin- men è conlrà ; quia potest dari propositio hærctica erronea in fide, quæ per sc saltem ad agibilia non diriga­ tur ; undè hærctica aut erronea in moribus non deno­ minatur. Rcsp. 2“ : Concilium Constantiense definiens pro­ dictam doctrinam erroneam esse in fide cl moribus, non sumere particulam hanc, erroneam, slriclc cl proprie, prout designat gradum censura infrù hæresim, quem admodum nunc dc propositione crroncà agimus, sed latiori duntaxat cl generico sensu loquitur ; atque id unum significare intendit, in eà doctriné contineri er­ rores ¡n malcrié fidd cl morum ; eo ferè modo quo Leo X, in Bulló quæ incipit : Exsurge, Domine, post damnata Lutheri dogmata . caque diversis nolis pro­ 1165 ET DE SENSU PROPOSITIONUM. litti velationi dissentiens, non conveniunt auctores citati. . Affirmant Sanchez, Coninch ; negant vcrò Suarez, lat, prœfatos omnes articulos seu errores. Azor, dc Lugo cl alii : < Nisi tamen constet, inquit au­ Responsionem hanc ceu verisimiliorem amplecti­ ctor Scrutinii, cap. 3, ari. 21, n. 8, ipsum pertinaciter tur auctor Scrutinii cap. 4, art. 5, hnneque ex eo defendere oppositum ei quod certe credit esse revela confirmat, quòd < ex contextu salis eluceat, inquit, tum, quia in isto casu, ut omninò hærcticum eliam in concilium damnationem voluti gencricam de doctrinó facie Ecclesiæ habendum crederem ; non quia sensas ferre priùs voluisse, dein per gradus specificos expli­ communis Ecclesiæ sit, objectum illud esse revela­ candam ; el proinde primó vocat per modum solius tum, el contrarium hæreticum ; sed quòd certus com­ enuntiationis errorem, secundo definitive pronuntiat erroneam in fide moribus; tertio tanquàm hccrclicam, munisque Ecclesiæ sensus sil, universaliter fide divinò scandalosam, el ad fraudes, mendacia, perjuria vias tenendum esse quod certò reve In turn putatur, habendantem reprobat ¿condemnat. In quibus censurarum gra­ dumque hæreticum qui ei contradicit; quia etsi mate­ dibus, pergit idem auctor, signanter est advertendum, rialiter non contradicat revelationi divin®, quæ sit, erroneilatem non reperiri ; quæ certe repetenda crat, vel quæ communiter credatur talis, formalilernihilo­ si de cà ul ad gradum specificum censura spectante , minus sese opponit primæ veritati revelanti ; contra­ laetus immediati fuisset sermo, cùm praserúm inter riunì propugnans ei quod certò tenet primam verita­ posteriores cl precedentes particulas sil conjunctiva tem revclàsse. > dictio, ipsainque, per quam explicatio generalis defi­ Tertia tandem sententia quà, ut observai Suarez, nitionis tradilæ indicatur. > dispul. 5, de Fide sect. 10, utcumque in concordiam Dices 2 ’ : Revelationes private ad objectum formale adduci possunl auctores appellati, distinguit inter fi­ fidei minime perlinent. Ità contra Calharinum docent dem catholicam, ct fidem theologicam, seu infusam; Cajelanus, Bannes, Canus, etc. Nituntur celebri S. Au­ seu, ut alii loquuntur, inter fidem divinam catholi­ gustini pronuntiato in Enchir. cap. 9, et contra Episl. cam, el fidem divinam simpliciter ; quæ duo membra, fundamenti cap. 5. < Ego verò, inquii, Evangelio non inquit ibid. Suarez, se babent lanquàm includens et crederem, nisi me calholicæ Ecclesiæ commoveret inclusum ; omnis fides catholica stricte dicta est divi­ auctoritas. > El Angelici doctoris testimonio p. 1, q. 1, na; sed non vice versò. Asserunt hi qui pro hàc senart. 8, in corp, asserentis, fidem nostram inniti < re­ tcntìà stant, revelationes privatas non pertinere ad velationi Apostolis el Prophetis faclæ, qui canonicos objectum formale fidei divin® calholicæ ; benè verò ad libros scripserunt, non autem revelationi ; si quæ fuit objectum fidei thcologicæ, sou divin® simpliciter. aliis ductoribus facta. > Ergò propositiones contradi­ Ex variis hisce sententiis, secunda (à quà solis vo­ ctori® dictis privatis revelationibus non sunl hœreticœ, cibus discrepat tertia opinio) præ cætcris arridet ; ca­ utpolè quæ haudquaquàm contrariai sint fidei objectis; que efficacissime probatur. ergò saltem dicend® sunl erronea, cùm nola erroris I* Ut innumera alia Scripture testimonia sileam, cx præ aliis ad liærcsim accedat, ac per consequens pro­ cap. 11 Epistolæ ad Hob., in quo fides mullorum com­ positio erronea non formaliler et adacquale constituitur mendatur; quæ tamen non crat nisi revelationibus per solam oppositionem mediatam revelatis ; sed eliam privatis innixa. per immediatam oppositionem revelationibus privatis. 2’ Eam sententiam non obscurè videtur indicare Rcsp. circà privatas revelationes, tres esse potissi­ conc. Trid. sess. 6, cap. 12, et can. 15, ubi anathe­ mum theologorum sententias. mate feriuntur qui de suà salute absolutà el infallibili Prima docet privatas revelationes non sufficere ad certitudine statuunt. Rationem subnectunt Patres : objectum formale fidei ; ideòque nec hærcticum pro­ < Quia nonnisi cx speciali revelatione sciri potest prie, ncc hærelicorum poenis obnoxium fore qui privaquos Deus sibi elegerit. > Supponunt ergò cx speciali lis revelationibus, eliam sufficienter propositis, dissen­ revelatione posse ideertà ct infallibili fide credi; quam tiretur. Ita auctores mox citati, quibus adde Solo, Va­ fuisse Patrum mentem, Calharinus qui eidem concilio lentia, Lorea, Cúmel cl alio?. adffiit testatur loco jam Inudato. Secunda sententia, longé communior, existimat om­ 5* Quemadmodum post S. Thomam ratiocinatur Syl­ nem revelationem divinam sufficienter propositam sive vius, 2-2, q. 1, art. 1, unicum molivum credendi per publica sit, sive privata, sive de communi doctrinó, fidem est prima veritas ejusque auctoritas ; hæc au­ sive de rc aliqui particulari, ad objectum formale fidei tem ejusdem rationis est et æqualis prorsùs infallibilisufficere; atque hærcticum fore qui ci pertinaciter re­ tatis sive de unù, sive de aliò re loquatur, ct sive per luctaretur. Ità Scotus, Vega, Salmaliccnses, Suarez, Ecclesiam, sive per qucmcumquc alium, ct sive priva­ Corduba, Bellarminus, de Laureò, Vasques, Azor, tilo sive publicó ; ergò in pristis revelationibus conti­ Coninoli cl alii, quos refert de Lugo disput. 1 de Fide, netur sufficienter objectum formale fidei. Sect. 11, n. 226, ubi notat Catharinum Apolpg. contri VTum Angeli tum homines primi, ac deinde Pro­ Solum cap. ultimo, ul icslcm oculatum assere < sen­ phet® per fidem asscntiebShtur illis mysteriis quæ tentiam hanc quam Pater Laincz, genendis preposi­ Deus revelaverat; ct similiter Apostoli ct Magdalena, tus Societatis, contra Solum acrilcr in Tridentino pro­ illis qu® dicebantur à Christo. bavit, communi concilii approbatione fuisse susce­ 5* Tandem, ne vel minimùm officiunt SS. Auguptam. > An autem nedum hæreticus sil, sed et pœnai ecclesiasticas hærelicis impositas incurrat, privat® re­ i stinl Ct præscrtlm Thomæ textus quibus potissimùui scripta, hæc eadem subindè errores gcncratlm appel­ «67 DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, nituntor adversarii ; cùm cnim doctor Angelicus affir­ mat objectum formale < fidei esse primam veritatem, secundùm quod manifestatur in •Scripturis sacris, cl doclrinà Ecclesie; et rursus, fidem nostram non inniti revelationibus privatis, sed solum revelationi Aposto­ lis el Prophetis facto, > loquitur S. doctor de fide di­ vini catholici quæ versalur circi articulos ab omnibus credendos; Ecclesia cnim est medium ordinarium i Deo institutum, ut sciamus quænam ipse revelaverit et i fidelibus credi voluerit; non autem loquitur de fide divini simpliciter cl absolute; enimverò, 2-2, qu. 1, art. 1, pro objecto formali sufficiente, scu adæquato, assignat primam veritatem testificantem, nulli fadâ mentione Ecclesiæ, vcl revelationis, aul docirinæ pu­ blicæ. Simili prorsus modo solvendus est S. Augustini textus in objectione laudatus. Adde quòd nulla facta fuerat Augustino Evangelii revelatio ; meritò crgò as­ serii se non crediturum Evangelio, nisi Ecclesia propo­ neret. His præsupposilis nullo negotio diluitur proposita objectio, quæ palmaris quibusdam videtur. Itaque di­ cimus Io, revelationes privatas, si sufficienter propo­ sito sint, sufficere ad objectum formale fidei, non qui­ dem calholicæ quæ universos fideles obliget, sed theo­ logicae et infusæ, seu divinæ simpliciter. Dicimus 2®, propositiones dictis privatis revelationibus oppositas, non mere erroneas esse, sed verè hærclicas ; non qui­ dem stricti, prout bærcsis opponitur fidei calholicæ ; sed propriè, prout opponitur fidei divinæ simpliciter. Dicimus 3a, cum qui dissentit privato revelationi suffi­ cienter proposito, eo ipso amittere habitum fidei infu­ sce ; ilà Suarez, de Lugo, aliique passim theologi ad­ versus unum forò Hurladum. Et ratio est, quia fides infusa deperditur quolibet peccato mortali, quod sit peccatum hæresis aul infidelitatis ; istud dare colligi­ tur ex cap. 15, sess. G concilii Tridentini ; atqui dis­ sensus revelationi privato sufficienter proposito, grave est hæresis aut saltem infidelitatis peccatum; crgò, etc. Dicimus 4a, veré ac proprie hærclicum esse quoad culpam cl in foro Dei, qui pertinaciter resistit revela­ tioni privato sufficienter proposito. Ila Suarez, Pa­ normo cl alii adversùs cardinalem de Lugo, qui exi­ stimat sic dissentientem fore infidelem, non veré el propriè hærclicum. Balio autem illorum csl, quia con­ trariorum eadem csl ratio ; atqui cx dictis revelatio privata sufficienter proposita, satis csl ad obligandum, ul quod proponitur ccrlâ fide credatur ; crgò eadem sufficit, ut contrarius dissensus sit hæresis, atque ut tali dissensu Christianus constituatur hæreticus. Dici­ mus 5°, dissentientem ejusmodi privato revelationi non esse bæreticum in foro Ecclesiæ, ncc incurrero pamas ecclesiasticas hærclicis impositas. Ita omnes auctores supra citati pro secundi sentcnlii, exceptis Sanchez et Conninch. < Ratio csl, inquil Suarez, dis­ put. 19, sect. 5, n. 12, quòd Ecclesia lantàni punit apostatas à sui fide, id est, à dottrini per ipsam Ec­ clesiam propositi, quam propter universalitatem ca­ tholicam vocamus. Neque Ecclesia judicat dc internis ct privatis revelationibus, sed interdúm eas examinai. 1168 an falsæ sint, ul rcipsû sunt, quoties à catholici do­ ttrini discrepant; si vero non discrepant, liberum re­ linquitur, ul per conjecturas examinentur quales sini. * Unum tamen excipit ibidem Suarez his verbis : < Si quis autem exterius doceret, vel Deum posse mentiri per privatam revelationem, vcl non illi esse creden­ dum, etiamsi illam sufficienter proponat, jam erraret in doctrinó catholici, et illuni errorem cxtcriùs expri­ mens, pœnas hæreliconun incurreret. > * Dices 3° : Concilium Conslantiense, sess. 8, propo­ sitiones erroneas non omninò distinguit ab hærclicis, sed solumrnodò à notorie hærclicis ; sic cnim habet dicta sess. 8, in qui 45 Wiclcfi articuli proscribunlur: < Hæc sancta synodus præfatos articulos quadraginta quinque examinari fecit.......quibus articulis examina­ tis fuit repertum (prout in veritate csl) aliquos el plu­ res ex ipsis fuisse et esse notorie hærclicos.... alios non catholicos, sed erroneos; alios scandalosos ct blasphemos ; quosdam piarum aurium offensives ; non­ nullos eorum temerarios cl seditiosos. > Idem ferme legitur sess. 15 contra 30 Joan. Ilus articulos, clin Bulla Martini V, quæ à concilio fuit approbata. Ex his inferunt nonnulli propositionem erroneam equidem distingui à propositione notorie hærclicâ, non verò ab hæretici simpliciter; adeòque sustineri po­ test, inquiunt, propositionem erroneam illam esse quæ veritatibus non quidem explicité cl clare, sed implicite tantum cl obscure, etsi immediate revelatis opponitur. Ita nonnulli quos refert ac refellit Saura in suo volo Platonis prælud. 5. Rcsp. nullius plané roboris esse adductum mox ar­ gumentum; neque cnim concilium Conslantiense par­ ticulam, notorii, addidit propositionibus hærclicis ad illas à moré erroneis distinguendas; sed duplici alii de causi, ut advertit dc Lugo disp. 20 dc Viri, fidei, sect. 3. Primó, quòd hæreses Wiclcfi nulli poterant tergiversatione excusari. Secundo, quòd dc illis nul­ lum esset apud doctores dubium an essent bæreticæ necne, sicut in plerisque aliis propositionibus contin­ gere plcrùmquo solet, quæ ab aliquibus existimantur bæreticæ, ab aliis verò hærclicas esse negatur. < Pro­ positiones damnato contra Wiclef., inquil eruditus cx Ordine Dominicanoruni theologus Ferre, tract. 2 dc Oppositis fidei quæst. 10, paragr. 2, sic cx terminis suis hæresim significabant, quòd eas proferentes celare vcl occultare non poterant se hæreses proferre ; cl ideò concilium Conslantiense diim cas damnet, dicit esse notorie d manifesté hæreses. > Et verò in aliis conciliorum cl pontificum diploma­ tibus contra propositiones consimiles editis, non rcperitur particula, notorié, non obstante quòd de hærc­ licis ac crroncis fiat mentio, tanquàm de distinctis censurarum speciebus. Sic Pius V, in celebri Bulli contrà Baium : < Quas quidem sententias, inquit, stri, cio coram nobis examine ponderatas.... haereticas, erroncas, suspectas, temerarias, etc., damnamus. > Ale­ xander Vili in suo decreto edito die 7 decembris 1690, unam supra triginta propositiones tanquàm temera­ rias.., erioneas, haereticas, respectìvì damnat ct prebi- 1169 ET DE SENSU PROPOSITIONUM. bel. Sic cliam Innocentius XI propositiones Molinos proscripsit tanquàm /nvrclicai, erroneas, scandalosas, blasph&nas, ele. Dices 4* : Concilium Conslantiense citatis locis maxime verò laudati sess. 8, erroneos Wiclcfi arti­ culos explicat particulis illis, alii non catholici, sed er­ ronei ;qui loquendi catione non obscurè innuit syno­ dus erroneum confundi cum non catholico; crgò pro­ positio erronea non formaliler constituitur, inquil Laurea, per oppositionem mediatam cum revelatis, sed per oppositionem veritatibus communiter in Ec­ clesià receptis, quamvis expressi non revelatis ncc delinitis, ut fide divini tenendis. Resp. Cùm synodus Constanliensis erroneos Wi­ den articulos explicat particulis illis : alii non catho­ lici, sed erronei; hàc voce, non catholici, non expri­ mit gradum specificum quo constituatur formaliler pro­ positio erronea, sedgenericum duntaxat propositionum damnabilium gradum; ità ul non catholicum, idem sit ac hclerodoxum ; quod quidem constat, 1” ex con­ textu; non enim simpliciter asserit Wiclefi articulos esse non catholicos, sed erroneos9, verùm protinus ad­ dit, alios scandalosos et blaspbemos......quosdam te­ merarios ct seditiosos, etc. Sumitur ergò hæc non ca­ tholici vox, genericè cl quatenùs non soli propositioni erronea! propria, sedeliam prout temerariis, scandalo­ us, etc., propositionibus communis. 2‘ Idem clariùs liquet ex sess. 15, in quà primo concilium quasi gcneralìm triginta Joannis Ilus articulos tanquàm non catholicos damnat; dein immediate subjungit : < Sed ex cis plures esse erroneos, alios scandalosos, aliquos piarum aurium offensi vos, pluresque eorum esse te­ merarios cl seditiosos, ct nonnullos corumdem esse notorie hærclicos. > 5° In Bulli Martini V, sacro appro­ bante concilio edili, damnatur articulus 25 Joannis Ilus, his verbis conceptus : < Condemnatio 45 articu­ lorum Joannis Wiclefi est iniqua.... ct ficta est causa l>cr doctores allegata, videlicet, quòd nullus eorum sit catholicus, sed quilibet eorum aul est hæreticus, aut erroneus, aut scandalosos. > Item in eidem Bullà sta­ tuitur ut quilibet specialiter litteratus interrogetur, utriim credat sententiam sacri Constanliensis concilii super 45 Joannis Wiclefi, cl Joannis Ilus 50 articulis, fore veram ct catholicam; scilicet quòd supradicli articuli.... non sunt catholici, sed quidam cx eis sunt no­ tarié hæretici, quidam erronei, alii temerarii ct sedi­ tiosi, alii piarum aurium offensivi. Ibi cené particula, non catholici, late sumitur pro eo omni quod hetero­ doxum est, et prout complectitur supradictas notas, cisque adaptan potest, non sub aliqui limitatione per quam reddatur propria ct constitutiva propositionis er­ roneae. 4° (Quod observa), concilium, sess 8, undè desumi­ tur objectio, non ait : Non catholici, scii erronei /ve­ rum sic habet : Non catholici, sed erronei, per adver­ bium sed innuens non omnimodum identitatem se velle significare inter non catholicum cl erroneum, sumpto, catholicum, in totà suà latitudine. 5° Concilium de censurà hæresis loquens, partie* • 2170 lam, notorie, nnn adhibuit, ut discrimen assignaret hæresis ab aliis censuris, ut in responsione ad præcc(lentcm objectionem demonstravimus; sed ul expri­ meret hærcsum Wiclefi qualitatem, quæ ¡là manifeste erant ut nullà tergiversatione celari poterant ; ita à pari synodus apponens vocem, non catholici, minime intendit designare prædicalum propositionis erroneae specificativum ac distinclivum, sed quòd ipsi compe­ teret præ aliis omnibus notis infra hæresim. Adde quòd juxlà cardinalem de Laurei, propositio erronea ronslituilar per oppositionem veritatibus ca­ tholicis ; porrò cx dictis suprà, veritates calholicæ, præsertim si stricte sumantur, immediate sunl à Deo revelate, atque fidelibus ad credendum proposite, er­ go, etc. Dices 5“: Propositio hæc : Beata Virgo venialitcr pec­ cavit, anlè concilium Tridenlinum (scu fortè veniis antò Claromontanum sub Urbano II, ul refert Vega, lib. 14 in Trid., cap. 18,) habebatur tantum erronea; nunc vero post definitionem concilii Tridentini, sess. 6de Justifie., can. 25, formaliter est hæretica: atqui • hujusce discriminis ratio non alia assignari potest, quàm quòd ante Tridentini aut Claromonlani con­ cilii definitionem opponebatur veritatibus probabi­ liter solùm existimatis de fide; nunc verò opponatur veritatibus ccrtò revelatis cl definitis ul fide tenendis; crgò propositio erronea non constituitur formaliler per oppositionem mediatam veritatibus revelatis, sed ge­ nerarmi per quamcumque oppositionem veritatibus probabiliter solùm existimatis de fide. Resp. propositionem allatam semper fuisse in se et objectivé hærclicam, nipote direelè oppositam ventati immediate revela tæ. Neque enim concilium Tridentinum loco citato novum dogma statuit, sed antiquam Ecclesiæ fidem explicates ac distinctius proposuit, ut aperte indicant ista concilii verba sess. 6, can. 25 : < Si quis hominem semel justificatum dixerit.... posse in totà viti peccata omnia cliam venialia vitare, nisi ex speciali Dei privilegio, quemadmodum dc Beati Vir­ gine Marià tenet Ecclesia, anathema sil. > Attamen qui hanc B. Virginis ab omni veniali peccato immunita­ tem ante concilii Tridentini aul saltem Claromonlani definitionem negàsset, non hæreticus, sed erroneus * tantiim fuisset habitus, quia, inquil Sylvius, loco antei citato, non crràsscl in fide definità et declaralâ ; nam Ecclesia nondùm proposuerat illud dogma tanquàm fide catholica tenendum. Porrò ante illa tempora, adducta propositio habeba­ tur erronea, non præcisè, inquil card, de Lugo disput. 20 de Fide sect. 3, n. 76, quia opponebatur docirinæ calholicæ, late hoc sumpto vocabulo, pro quàlibel do­ clrinà in Ecclesià communiter rcccplà, quamvis ex­ presse non rcvelatà ncc definiti, sic cnim propositio erronea non salis distingueretur à propositione temernrià, scandalosi, etc.; sed ideò censebatur erronea, quia apud Catholicos communi sensu judicabatur me­ diatam habere oppositionem cum placito fidei, malcrnilate scilicet divini ; ut enim advertit doctor Angeli­ cus ex co quòd B. Virgo fuerit vera mater Det, quod «71 DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, 1172 est certissimum fidei mysterium, sequitur illam non qui partem affirmativam sustinent, pro hæreticâ pro­ fuisse unquam peccati actualis ream, quod in Dei ma­ babiliter habeant propositionem oppositam; iti cl sl quæstio esset dc connexione alicujus predica!! cum fidei objecto, utrum videlicet ab hoc ad illud susti­ neatur illatio, qui tuentur admittendam connexio­ nem, et idcircò efficacem esse indicatam illationem, cohærcntcr ad hanc opinionem, probabiliter erro­ neam autumant propositionem predicato cum fidei objecto repugnantem. > ibidem subdit idem auctor: < Asserere probabiliter M* quam propositionem erroneam, imô et haereticam, non est, nisi propriam aperire sententiam proposi!® quæstioni respondentem, nullatcnùs exelusà probabilitate scnlentiæ opposi t®... neque enim privatum judicium tre maximam indecentiam argueret. Non fuisset, in­ quit S. doctor partes, qu. 27, an. 4, in corp., idonea mater Dei, si pecc&sset aliquandò, etc. Quærcs T, quæ conditiones requirantur ad proposi­ tionem erroneam. Resp. tres requiri conditiones, ut constat cx dictis, proportione servati, de conditionibus ad propositio­ nem haereticam requisitis. Prima, ut directe oppona­ tur veritati mediate revdatæ, id est, conclusioni theo­ logicae. Secunda, ul propositio cui opponitur sit cenò et indubitanter mediate revelata. Tertia tandem, ul huic certissime cl indubitanter adversetur. Dixi, certo cl indubitanter, quia, siculi observat car­ dinalis de Laureò, citala disput. 16, de personis ct do clrinis dc hærcs. suspectis ari. 2, versus finem : c Hæc stabiliri potest pro generali regulà doclrinæ erronea!, ut dicatur dia tantum quæ contradicit conclusioni theo­ logiae ex unà de fide, et aliò naturaliter notó, nccessariò lamen illatæ, cl non sufficit si solùm probabiliter inferatur. > Quod spedalini de propositione erronea docet dc Laureò, non sufficere probabilem, sed requiri certam cum veritate mediate rcvelalà oppositionem, illud idem anteó universalioribus terminis qui ad alias cen­ surarum species, proportione servata, extendi pos­ sunt, generatili) tradiderat in suo Platonis vpto eru­ ditus Saura integro preludio tertio, in quo sequentem thesim probandam sumpsit ; c Non sufficit ad con­ demnandam doctrinam probabilis illatio cx Scripturis, conciliis, decretalibus, et unanimi sensu Patrum, vel scholasticorum, si non sil evidens, vel necessaria, vel manifesta consequentia. > Hanc autem sic demon­ strat : < Hæc doctrina recepta est ab omnibus; non solùm sapientibus, sed etiam mediocriter eruditis; n im varia» cl conlrariæ opiniones sæpissimé à sacris expositoribus, theologis probabiliter deducuntur cx Scripturis, conciliis, jure camitico, cl unanimi sensu Patrum cl scholasticorum, quarum singulæ sunt pro­ babiles, etiamsi conlrariæ aul contradictori® sint; ergo illatio quà convincatur propositionem aliquam esse contra Scripturam, concilia, jus canonicum, aut unanimem sensum Patrum, debet esse manifesta el evidens..... ex quo fit ad condemnandum propositio­ nes.... non sufficere illationem probabilem contra ipsas ex Scripturis, conciliis, jure canonico, unanimi sensu thurum vel scholasticorum, nisi illa sil necessaria, aut efflens, cl quæ à viro mediocriter docto, ncc à lapieiitissimis negari queat. > Advertit aulem Scrutinii auctor, cap. 5, ari. 4, n. <9, prodictam cardinalis de Laureò cl Antonii Saura doctrinam locum duntaxai habere, ubi agitur de pro­ positione quæ erroris aul alterius censure notò ccrtò et indubitanter inuritur ; non autem quando proposi­ tio erroris aut alii quilibet notò probabiliter tantum afficitur. « Nam, inquit, siculi, cùm apud doctores quæstio aliqua instituitur, utrùm hoc vel illud obje­ ctum sit fide divinò credendum ; consequens fit ut esse potest sufficiens regula ad excludendum oppo­ situm, quod graves doctores gravi fundamento censent innixum. > Quærcs 2”, quot modis ccrtò constare possit pro­ positionem directe adversari alteri mediatè reve­ lat®. Resp. tribuspolissimummodisistudconstare : 1* erf- dentiâ, cùm scilicet lumine naturali claré percipitur ali­ quam propositionem alteri opponi quæconncclltur cum aliò immediate rcvelalà. Sic claré percipitur proposi­ tionem hanc : Christus non est risibilis, dircele opponi alteri mediate revelat®; adeòque erroneam esse; 2° concordi theologorum consensu; cenò etenim erro­ nea habenda est propositio, qu® unanimi theologorum consensu ut erronea existimatur. Quanti enim sit pon­ deris in rebus fidei aut cum fide connexis, concors ac constans theologorum sententia nemo nescit; dc quo legendi sunt Canus dc Locis Theologicis lib. 8; Ban­ nes, 2-2, q. i, ari. 8; Salmaticenscs, Laurea, ele. < Nemo qui inter Catholicos habeatur, inquit (¿anus loco citalo, omnes sine discrimine Ihcologoscxplosil. > Et verò synodus ipsa Viennensis, cap. 1 De summi Trinitate, ex receptioribus Scholarum decrclis argu­ menta ducit. Monet aulem hanc in rem auctor Scrutinii, loco Laudalo : < Cùm dc connexione objecti alterius cum allero divinitus reveíalo agitur, qu® evidenter mi­ nime eluceat, ncc sit physica, sed moralis, inspicien­ dus attenté est modus, quo de eà discurrunt theologi, an videlicet reveni unanimes sint ac concordes, an loquantur cum trepidatione el formidine, opinantes potiùs quàm docentes ; an absque prudenti hæsilationc in contrarium, ul inde inferri valeat proposi­ tionem revera habendam certo vel probabiliter erro­ neam. > Pauló antea dixerat, certissimum esse < Deum non permissurum quòd circa propositiones quas vel amplecti obstringantur fideles, tanquàm de fide aut fidei proximas, et ad fidei munimen conducentes, vel eas rejicere ut fidei noxias cl adversantes, decipiantur à theologis, quoties hi unanimes omnes sint, sive in asserendo propositione aliquù, tanquàm de fide ant fidei affini, sive in rejiciendà aliò, tanquàmhæreticà, erronei, > etc. 5” Tandem ipsàmcl Ecclcsi® definitione ccrtissimá constat propositionem aliquam mediatam habere com doctrinó divinitus rcvclató oppositionem; atque adeò t 4173 2T DE SENSU PROPOSITIONUM. celiò cl indubitanter «roncain esse, cùm scilicet idipsum Ecclesia déclarai ac credendum iidelftus pro­ ponit. Quærcs 3\ nùm accedente Ecdesiæ definitione propositio erronea evadat hærelica. Resp. nega­ tive. quod claré sequitur ct aperte patet ex dictis , ubi de propositione hærelicà in responsione ad ultimam objectionem, ubi probavimus conclusiones theologicas ob supervenientem Ecdesiæ definitionem, nusquam posse evadere placitum fidei. Ulrùm aulem dicendus esset hærelicus, an erroneus dunlaxat qui posi Eccle­ sia; definitionem erroneam propositionem pertinaciter propugnaret, constat ex dictis ibidem, quæ consuli poterunt. Quærcs 4”, an eadem propositio possit esse simul hærelica el erronea. Resp. affirmativé, T quia lucresis el error simul stare possunt cum aliis censurarum speciebus; sic inconcilio Conslanliensi, sess. 15, pro­ positio licilæ occisionis tyranni proscripta fuit sub variis censuris hæresis, scandali, etc. < Sancta syno­ dus, inquiunt Patres, hujusmodi doctrinam... tanquàm hærelicam, scandalosa»! ct ad fraudes, deceptiones, mendacia, proditiones, perjuria vias dantem, reprobai cl condemnat. > Sic cliam in concilio Basileensi, sect. 22, ista propositio : Christus quotidie peccai, de­ claratur erronea, scandalosa, piarum aurium offen­ siva, eie. Porrò, non apparet ulla discriminis ratio, vi cujus non miniis ba'.resis ac crroncilas simul jungi possint, quàm cum aliis censurarum gradibus; ergo, clc. Imo synodus Constantiensis loco laudalo videtur ex­ pressé hæresim eum errore conjungere ; sic enim ha­ bet pauló ante verba mox adducta : c Adversus hunc errorem ( licilæ occisionis tyranni) satagens sancta synodus exsurgere cl ipsum funditus tollere, declarat ct delinit hujusmodi doctrinam erroneam esse in fide et in moribus, ipsamque tanquàm hærelicam, scandalosam, eie... reprobai. Declarat insuper, quòd pertina­ citer doctrinam hanc perniciosissimam asserentes, sunl hærelici. Ubi Patres Constanticuses propositio­ nem licilæ occisionis tyranni, expresse erroneam ct hærelicam appellant. 2° Si quæ csscl causa cur hæresis cl error non pos­ sent simul jungi, potissimum illa quam indicat Suarez, disput. 19 de Fide, sect. 2, n. 21, ubi in oppositam opinionem inclinans sic discurrit : < Illæ duæ censure, hæresis el erroris, non possunt eidem propositioni at­ tribui, quia includunt oppositionem ad fidem cum cer­ titudine (si nimirum sil hæresis) vel cum aliqui inccrliludinc(si sil error) quæ duo non possunt esse simul. > At hæc profecti) ratio nullius prorsùs est mo­ menti, cl pugnat manifestò cum principiis quæ ibidem Statuit Suarez, scilicet : Error opponitur veritati certæ certitudine lheologicâ ; asi positiva Jnceriitudo incompat)bilis est cum certitudine Iheologicò. 5° Eadem propositio sub diverso respectu potest esse cecia certitudine fidei simul, ct certitudine theo­ logici ; adeòque simul esse placitum fidei ct conclusio theologica, ut palet in isti propositione : In Christo sunl duæ voluntates 9 quæ, ut anlcà probavimus, in sc H74 immediate revelata est, Lucæ 22 : Aon tma , ted tua voluntas fiat. Son sicut ego volo, sed sicut tu, Mallh. 26. Aliundè verò claré ct evidenter sequitur cx ista fide veritate, quà constat Christum verum esse Deum c hominem ; ergo pariter eadem propositio sub diverse respectu potest esse simul erronea cl hærclica. Monel autem Scrutinii auctor cap. 5, art. 5, quòd clsi eadem propositio possit esse simul bæretica cl erronea , nihi­ lominus non solent concilia ac romani Pontifices in propositionum proscriptione conjungere pnedicLis duas censurarum species , hæresis cl erronciutis, li­ cet sæpiùs non minus hæresis quam crroneilatis nolas conjungant cum aliis plerisque; < cujus potissima ra­ lio esse potest, inquit idem auctor citólo loco, quòd iitraquc hæresis ct crroneilatis censura ad eamdem li­ neam nOdùrn spectent, sed per oppositionem ad fidem constituantur: indé enim sequitur quòd repertàinaliquà propositione, oppositione immediata cum fide, mi­ nime attendenda sil oppositio longe inferior, ac mediata; habitóque præ oculis immediatá oppositione cum divinò revelatione, inutilis apparel syllogismi efformalio, per quam propositio revelata disponatur tónquàm conclusio theologica, ut hàc ratione propositio oppo­ sita denominari queat erronea. > Quærcs 5*, qu® cautio adbibenda sit in configen­ dis propositionibus, seu hærvlicà, erroncà, aul quàvis aliò notò. Resp. cum auctore Scrutinii variis in locis ac prae­ sertim cap. 5, art. 4, in scholasticis concertationibus, ac cliam in operibus edendis (ubi agitur de opinionibus inter catholicos controversis ) summam adhibendam esse cautionem, ne unius sententi® patroni præjudicium vel leve inferant oppositum propugnantibus. Ac i* < quidem, inquit citato loco idem auctor, si quæstio non sit utrùm hæc vel illa propositio sit hae­ retica, erronea, aut aliò quàvis notò digna, tunc om­ nino à prædiclis censuris abstinendum, quolibet non obstante modo locutionis probabilitatem exprimente. > Istud illustrat exemplo deducto ex quæstionc Thomislas inter ct Scolislns agitali, an Verbum divinum Adamo non peccante incarnatum fuisset? Thomistæ exi­ stimant negativam optime colbgi ex Scripturæ cl tra­ ditionis textibus quibus indicatur Verbum divinum carnem assumpsisse ad redimendoshomines à peccato ; non ideò affirmativam, quam unanimi consensu tuen­ sunt erroneam tur Scolisi®, affirmare debenl aul nec è conlrà. < Scilicet aliud omninò est, inquii ibidem, uti Scri­ pturæ testimoniis ad adstruchdam probabiliter senten­ tiam ct oppositam rejiciendam ; aliud verò uti iisdem textibus ad eam ccrtò et indubitanter evincendam, tanquàm veram conclusionem theologicam, et opposi-* tam tónquàm erroneam explodendam ; primum pnestant, non autem alterum Thomistæ aliique commu­ niter theologi, cùm quæstioncs in scholis ulriquo disputólas, adductis Scripturæ et Patrum textibus, probare aul refellere conantur. > 2J Si quaglio coniroverlalur in scholis, an assertio âlîqua h.vretica sit, erronea, etc., necne : potest equi* H 75 DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, dcm ihcologuà earn quæ sibi probabilior videbitur chgere opinionem, sicquc hanc vcl illam propositio­ nem hærcsis, erroris, aul alió notò probabiliter ar­ guere : < Ita tamen ut, inquit citatus Scrutinii auctor, cx hujusmodi probabili assertione, censura eadem nullo pacto extendatur ad opinionem ipsam quæ pro­ babiliter sustinet prodictam propositionem non esse hærelicam. > Sic, v. g., quærunl theologi, an vide­ licet propositio opposita alteri deducto ex duabus pr.emissis de fide sil hærclica. Jam vcrò qui affirmativam sententiam cum cardinalibus de Lugo, de Laureò ct 1W clare elucet oppositio ipsius ¡inmediata cum revelatis, sive quòd aperta exstet in sacris litteris contraria pro­ positionis testificatio, quòd sil divinitus manifesta; sive quòd de cà habeatur explicita definitio ac bcclaratio apostolico Sedis ; sive etiam... quòd omnes Patres aut theologi unanimes concordent in cA asserendi in­ dubie hæreticA. Secundus, quoties non omnes in dicti assertione, sed fere omnes conveniunt paucis dissen­ tientibus levi ductis motivo. Tertius, quoties diversi inter se ità reperiuntur theologi, ut veré probabilis utraque opinio, timi videlicet affirmans aliquam pro­ positionem esse hæretieam, tùm illam negans , repu­ tetur. Primus autem ex his ccriitudinisgradibus, pergit idem auctor, inservit propositionibus inter hærcticas absolute et simpliciter annumerandis. Secundus, pro­ aliis propugnant, non possimi quin tanquam probabi­ liter hærcticas non damnent propositiones oppositas iis quæ ex duabus revelatis deducuntur ; attamen non possunt baresi aul aliò notò configere opinionem quæ ab iliis cruditis theologis innoxie defenditur, quæ scili­ cet asserit propositiones hujusmodi non essehærcticas. positionibus quibus adaptari potest nota hœresi próxi­ ma. Tertius, propositionibus quæ hærelicæ denomi­ 3* Tandem meminisse debent theologi, verborum Jnnoccnlii XI, qui jure meritò damnans 65 proposi­ nari non valent, nisi cum addito probabiliter. >IIactenùs insignis ille propositionum qualificatory Ex quibus col­ tiones, paci cl charitati consulens, < in virtute sancta Obediencia pnecipit, ut tùm in libris imprimendis ac liges T, cum card, de Lugo, adversos Loream, Suare- manuscriptis, quam in thesibus , disputationibus ac prædicationibus caveant ab omni censura et noli , necnon à quibuscumque conviciis contra eas proposi­ sium et alios, propositionem baresi proximam cum erronei minimè esse confundendam; hæcconclusioni theologicæ, illa placito lidei ex communi ac ferè ommniu theologorum consensu, paucis cx adverso vertuntur, donec a S. Sede recognita, super eisdem dissentientibus levi ductis fundamento, adversatur. Et vero in decreto Alexandri Vili, quo 31 proposi­ propositionibus judicium proferalur. > tiones à variis desumpta, pluribus configuntur cen­ Ex dictis in presentì paragraphe colliges proposi­ tionem erroneam formalitcr constitui per oppositio­ nem mediatam cum doctrinó divinitus revelata; adeò ul propositio erronea ea sil quæ opponitur conclusioni theologicæ; siculi propositio hærclica adversatur pla­ cito fidei. Si certo opponatur, erit cenò erronea ; si probabi­ liter lanlùm. erit quoque probabiliter duntaxal erro­ nea; quoa idem dicendum de baresi. suris, erronea cl proxima hærcsi recensentur tanquam duæ censurarum species omninò diversa : c Supradic- tiones quæ adhuc inter Catholicos hinc inde contro- § 3. De propositionibus hœresi proximâ, sapiente hœre- sim et túrreseos suspectû. Ila nota a nonnullis promiscué sumuntur, aliqua­ tenus lamen distinguuntur. Scilicet, i° propositio ba­ resi proxima est ea quam major cl sanior theologorum pars ex Scriplurà aul traditione judical esse hærelicam, elsi tamen non audeat absolute ac simpliciter eam pronuntiare hærelicam, quòd aliqui graves theologi contendant ipsi censuram hujusmodi inuri non debere. Ità card, de Lugo, disput. 20 dc Fide seel. 5, quam ordinalis doctrinam exscripsisse videtur Dominicus à SS. Trinit., lib. 2. Biblioth. Theol. sect. 7, cap 3. Pauló aliter propositionem baresi proximam explicat auctor Scrutinii, cap G, ari. 1, n. 12, 13, ac proscr­ ita n. 18, asserit eam esse quæ ex consensu omnium fere theologorum dircelè et immediate adversatur do­ ctrina reveíala, paucis duntaxat cx adverso dissen­ tientibus theologis levi ductis motivo. < Triplex ni­ mirum, inquit ibidem hic auctor, n. 18, distingui poiesl certitudinis gradus, quo possumus judicare propositionem hærelicam (idem debitó proportione dicendum de erronei) : primus, quoties evidenter el tas propositiones, inquit summus Pontifex, tanquam temerarias, scandalosa*... hœresi proximas, erroneas.•• damnamus; > ergo, etc. Colliges 2°, cum eodem eminentissimo auctore t posse aliquandò eamdem propositionem esse ratione sui hæresim , el tamen affici islA censuri cl judicari baresi proxima. Ratio est, quia propositio hærcsi proxima cx dictis ea est quam omnes ferô theologi existimant directe opponi veritati fidei, scu imme­ diate revelata ; porrò opinio qua talis ab omnibus fere theologis judicatur, profecto pleriimque dircctô adversatur verilati fidei , adeòque csl hærclica ; ergo, etc. Colliges 3°, censuram erroris graviorem esse noti proxima baresi. Ratioest, inquit auctor Scrnlinii, quia negans conclusionem theologicam cogitur neccssarid, quantum est ex parte objecti, negare et præmissam do fide; cum tamen sustinens propositionem hærcsi proxi­ mam, possit non esse hæreticus ; quatentis opinio as­ serens illam propositionem hæretieam falsa esse pos­ sit, cl proindè inteream cl hæresim non sil necessaria connexio. Undè, inquit de Lugo , propositio erronea obstinate propugnala inducit in foro externo vehe­ mentem de hærcsi præsumpiioncni, cl mulló majorem quàm inferat propositio hærcsi proxima. Colliges 4e, cum eodem Scrutinii auctore, eo ipso, quòd aliqua propositio hærcsi proxima declaratur, omni prorsus ncccsse est probabilitate ipsam desti­ tui ; < alias, inquii, si in cà ulla probabilitas maneret, absolute hærcsi proxima minimè declararetur. < Quod ET Dr. SENSU PKOPOSITIONLM. i 178 1177 cui titulus : Declaratio veritatum quæeredi debeant, d adhuc clarius innotescet, pergit idem auctor, si atten­ Gabriel in 4 disi. 13, q 5, dub. 1, existimant eam rie damus, quòd nota proxiiiUB turriti, pronuntiata, ut vidimus, sii à romanis jxmtiiicibus, qui nunquam cen­ exacte definiri posse : Propositio cx cujus concessione, coassumpto aliquo quod non potest rationabiliter negari, suré inurunt propositiones, quæ probabiles exstant apud sequitur hærcsis. Talis esse videretur, inquit doctissi­ doctores , eas relinquendo in suà probabilitate quam mus præsul, hxc propositio : Gregorius magnus nor habebant. > fuit Christi vicarius; assumpto enim, quod non fide Colliges 5J, cum iisdem, propositionem modalcm quidem sed aliunde certissimum csl, Gregorius ma­ non esse proximam hæresi, ex eo quòd propositio simplex el absoluta sit proxima hæresi ; exemplum gnus in summum pontificem csl cleclus, sequerclur eum qui in romanum pontificem canonice sil cleclus, affert de Lugo in islA propositione : Parvuli non habent non esse Christi vicarium, quod est hæielicum; undè justitiam inhærcntcm, quam asserit proximam baresi, < quia, inquit, multi communiter dicunt in concilio existii illud sapiens hæresim in cà propositione : Credefinitam esse justitiam inhærcnlem universaliter de gorius magnus non fuit Christi vicarius, quam defini­ omnibus; non tamen crii proxima hærcsi propositio tionem a Gabriele Biel Gerson deprompsit integram. modalis dicens : Non est de fide, nec definitum, quod Hæc illustrissimus antistes. Eamdem sententiam pro­ parvuli habeant justitiam inhærentcm; quia hæc non pugnai Turrecrcmala. negai objectum proximum fidei, nempe justitiam inVerum non salis accurata videtur adducta proposi­ liærentem parvulorum, sed solum gradum certitudinis tionis hæresim sapientis notio; hâcenim semel posita, illius verilalis ; qui gradus potest esse sub opinionibus, inquiunt card. Laurea cl Suarez, coinciderei proposi­ licei objectum ipsum directum non possil in dubium tio hæresim sapiens cum proposilione crroneà. Namque revocari. ea propositio < ex cujus concessione, coassumplo aliquo Proponil el aliam cxplicandæ propositionis hærcsi quod certissimum estet evidens, sequitur hærcsis, > proximæ rationem citatus Scrutinii auclor, cap. 6, opponiturconclusioni theologicæ, adeòque erronea est; art. 1, n. 19, quam appellat expeditiorem cl in praxi attamen in conciliorum et SS. Pontificum dccrclis, tutiorem, ul nempe ea propositio dicenda sit hæresi inprimis vero in censuris concilii Constanlicnsis ad­ proxima, quæ est in ultimo aul ferè ultimo constituta versus Wiclefum el Joan. Ilus, Pii V, advcrsùsBaiiim, diflinibilitatis gradu, ut declaretur hærclica; seu in Innocentii XI, contra Molinos, clc., propositio erro­ quà concurrunt omnes conditiones quæ requiruntur, nea cl sapiens hæresim veliti distinctae notae passim ul declarari valeat hærclica propositio, uti propano- memorantur; ergo, clc. dùm evenirci si in aliquà propositione omnes omninò Suarez, disp. 19, de Fide sect. 2, n. 17, proposi­ Patres aul theologi unanimi consensu illam haberent tionem hæresim sapientem pauló aliter explicat : hæretieam. < Propositio illa dicitur hæresim sapere, inquit, ex In hâc hypolhesi, inquit, eadem propositio simpli­ quà, coassumptis aliis principiis, sequitur hæresis , citer hærclica est simul cl hærcsi proxima; nempe quandò vel illa principia non sunl omninò certa, licet in Ecclesià sint valde recepta, elferi certa; vel ctiam inspecta oppositione immediata quam importai cum illatio non esi evidens, cùm tamen probabilissima sil el fide, csl simpliciter hærclica; inspecto autem modo communiter probata. > Asserit ibidem Suarez, hanc quo dictam oppositionem immediatam cognoscimus, esse Gersonis, Biol cl aliorum plurimorum mentem ; non est ex co precise simpliciter hærclica, sed hæ­ additane hunc modum, prediclam censuram expo­ rcsi proxima, quatenus medium, quo nobis nola est nendi facilem esse cl expeditum. Propositio, inquit, dicla contradictio, non csl in scipso regula fidei, sed ideò dicitur sapore hæresim, quia licci earn formaliter poliùs signum regulæ fidei. Sicque censura proximæ non contineat, ex ea tamen sequi potest; non potest hærcsi procul dubio gravior crii crroneà, quia simpli­ citer hærclica est, el cerlò talis, certitudine ad defi­ autem consecutio certa requiri , nam hoc perlinet ad gradum erronem propositionis; ergo sufficit illatio pro­ nitionem sufficiente, qnæquc ¡équivalons dici potest babilissima el communiter recepta. certitudini, quam habemus dc mediata oppositione, Non placel etiam is modus explicandi propositionem scu dc conclusione thcologicà. < Hanc viam tutiorem innuimus, ait Panormo, quia percam præcluditur sco­ quæ hæresim sapii. Ex dictis etenim supra, quoties pulus in quem possent privati doctores incidere juxtà aliqua propositio eruitur ex principiis revelatis, de aliam, pro communi habentes opinionem asserentes quorum revelatione non omninò constat, vel si con­ stet, illatio non omninò clara cl evidens habetur, sed aliquam propositionem esse hærelicam, quæ reverá sohim probabilis aul probabilissima, toties dicend: communis non sil, leveque judicando motivimi putan­ est propositio hærclica aut erronea ( prout principi tium hæretieam non esse, quod fortassis sil grave; cl mediate aut immediate revelata sunl) sed cum addit proindè notare ul hanesi proximam proposilioncm, quæ tantam non contineat pravitatem. An aulem re­ probabilissime, vcl ferè certo, vel certo moraliter, v< ilio simili. Undè card, de Lugo praedictam Suarczi vera hæc præ alift absolutè ineunda sii via, æqui dosententiam refellens, quam proposilioncm appcll;. clique lectores determinent. > Hæc Panormo. Auarez, sapientem hæresim, eam potiiis hæresi proxi­ 2° Quod spectat propositionem quæ hæresim sapiat, mam censuit appellandam. illustrissimus Bossuet, indefens. Declarat, cleri Gallic, Cardinalis de Laureò disput. 16 de personis ac do part. I, lib, 2, cap. 15, post Gcrsonium, co in libro OL* V A* B*J ) -vA.S THEOLOGICIS, 118« dritte de hærcs. suspectis, art. 2, parag. 2, n. 53, talem tribuentium sapiebat hæresim non precise qüóa Castro ct alii, dlcunl propositionem, quæ sopii bæreBÎtn, cam esse quæ primà specie ct cx solis terminis spedala hæresim pre se fert, quamvis intimius consi­ prolata esset à Severiano, sed simpliciter quia sic pas­ sim à Severianis explicabatur, qui eam in perversum cl erroneum sensum , quem niinimè excludebat, de­ torquere conabantur; sive tandem habita ratione pro­ ferentis : ut enim mox dicemus cx Cano, eadem pro­ derala ct piè explicata, catholicum sensum habere possit. Ita etiam censet suprà citatus Antonius Saura in suo Platonis volo. Asl, inquit Siftrez loco citato, propositio hujus­ modi magis videtur perlinere ad haTcsim aul ad er­ rorem, quàm ad hunc censurarum gradum sapientis hæresim : idque confirmat exemplo concilii Basilecn- positio : Pater major me est, qui in Scripturis sapii mo­ destiam, in Arii libros transfusa sapiebat hæresim. Censet 5* quòd si gravis sit ac vehemens suspicio de hæresi, quam ingerit dicta propositio, tunc dicitur hæresim sapiens; si autem levis sitae modica, su­ sis, sess. 22, hanc propositionem: Christus quotidìè peccat, tanquàm erroneam damnanlis, quia in proprio specta de hæresi appellatur» Gravis autem suspicio ca est, inquit de Lugo loco antea citato, quæ sufficiens sensu falsa est cl conlrà fidem, cl solum in metapho- prabet fundamentum ad probabile judicium ferendum, rico ab errore liberatur, intelligcndo Christum non in quod auctor sil hærelicus; levis vero ac modica quæ non sufficit ad ila judicandum, sed solimi ad id suspi­ sc, sed in suis membris quotidié peccare. Cardinalis de Lugo, disput. 20 de Virtute fidei sect. 3, n. 88, existimat propositionem quæ sapiat hæresim eam esse, quæ sive propter verba, sive pro­ candum. Juxtà hanc sententiam propositio hæresim sapiens ca est quæ utriusque scnsùs sani el pravi proprie capax csl; attamen sensum pravum, sive ratione sui, sive pter materiam, sive propter locum, tempus, personam loquenlis el alias circumstantias, (ale prtabet funda­ ratione circumstantiarum loci, temporis persona­ mentum, ul probabiliter judicari possit aliquam hærcsiin esse in auctore, ex quà hæc assertio procedat; rum, etc., prævalcntem involvit, vi cujus nata est gravem de hæresi suspicionem ingerere. Hic modus quod si fundamentum non sufficiat ad id judicandum, sed duntaxat ad id suspicandum; propositio, inquit, explicandi censuram hæresim sapientis, facilis est cl expeditus, atque ilà propositio sapiens Ineresim à nolà haæescos, erroris, aliisque facile ac sufficienter se­ poterit appellari, non quidem sapiens hæresim , sed de hæresi suspecta. Omni ex parte non arridet adhuc ista eminentissimi auctoris sententia, preserüm quatenus videtur supponerecx solis cxlrinsccis loci, temporis, ctc., cir­ cumstantiis, propositionem, quæ ex sese nonnisi ca­ tholicum sensum exprimit, talem reddi posse qua; hæ­ resim sapiat; adeoquo censuram sapientis hæresim, non ex natura propositionis, sed cx ipsius causa, qualitatibus proferentis, aliisque circumstantiis unice cernitur. Dixi, qtiæ sensum pravum, sive ratione sui, sive ra­ tione circumskintiarum prævalcntem involvit; propo­ sitiones enim mere ¿equivoca, quæ sive attentis voci­ bus cx quibus constant, sive consideratis omnibus circumslanliis, catholicum perinde ac hclcrodoxuin sen­ sum exprimunt, tanquàm hæresim sapientes damnari non possunt. At propositio quæ specialis duntaxat esse desumendam ; quod ex dicendis mox cl articulo quibus constat vocibus, ad bonum cl malum sensum indifferens csl, cx adjunctis circumstantiis, auctoris sequenti falsum esse constabit. polissimiun, ad helerodoxum sensum detorqueri, sicque Tandem auctor Scrutinii, cujus sentcnliæ inhærcnduiii ducimus, articulis 1, 2 el 5 capitis G, nonnihil ex ut sapiens hæresim proscribi potest. Id eleganter docet ac variis adductis exemplis com­ probat Melchior Canus, lib. 12 de Locis Theologici*, variis supra recensitis opinionibus seligens, naturam propositionis quæ hæresim sapiat, in his Iribus re­ ponit. Censet I'”, ad rationem propositionis hæresim sa­ pientis essentialiter requiri ul sil capax duplicis sen­ sus , hærelici el catholici, quorum quilibet non mclaphoricc et improprie, sed cum aliquà proprietate cap. 9, his verbis: < Quid hæresim sapiat, quid non sapiat, non tàm definitione et argumentatione specu­ latricis disciplina, quàm sensu quodam gusluquc ju­ dicatur; > hoc est, non precisò cx propositione abso» lute sumpta, sed cliam relative ad proferentem spec* tari debet. < Expediam brevi rem hanc, pergit Canus, ipsi competat: < Propositio hæresim sapiens, inquit cl planam exemplo uno faciam. Leges illam proposi­ mox cilalua auctor, constituitur per scnsùs, quem continet, duplicitàtem, > catholici videlicet et hærc- tionem : Pata major me est9 in Evangelio; habes illius doclrinæ auctorem cognitum ct perspectum; anteeodehtia cl consequentia in Evangelio verba diligenter attendis, ejus doclrinæ principia reliqua memorià te­ tici. Censet2° quòd, etsi utriusque scnsùs, sani cl pravi, capax esse debeat dicta propositio, attamen sensum pravum prævalcntem involvere debet, sive ratione suf, sive ratione circumstantiarum ; id est, sive quòd verba ex sese naia sint majori cum proprietate exprimere sensum pravum quàm sanum ; sive ob extrínsecas circumstantias » præcUâ proferentium conditione, ut patet in propositione : Unus de Trinitate crucifixus est, quèc, cùm vigeret error Severiauoruu), passioni divini* nes. Jam exportare, nisi habes humore aliqúo malo affectum gustum, propositionem illam : Pater major me est, non hæresim tibi sapore, sed modestiam. Le­ gebat eamdem in Arianorum libris Athanasius; au­ ctores intus cl in cute noverat ; Ariana disciplina causas cl offecla, principia cl connexa perspexerat, cl quæ in Evangelio dulcis eral super mcl ct favum, eadem propositio in Arii libros transfusa sapicba| lisi ET DE SENSU^PROPOSITIONEM. hæresim, cralquo ejus gustui vel amarissima. Atque ut idem vinum ex vaste uno sapii picem, ex altero non sapii.., sic una cl eadem oralio ex uno corde ct ore odorem spirat jucundissimum, cx altero telcrriinuui, ex uno saporem suavem sénat, ex altero insua­ vem. > Sic demum concludit insignis ille theologus : < Non itaque è rerum ipsarum oralionumque naturò, sapor odoricc omnis existimandus csl; sed turn res, lùm orationes ipsæ à Venis aliquandò ct viis per quas permeant, saporem cl odorem accipiunt.., quocirca quæ propositio hæresim sapiat, quæ contra non sa­ piat , non theologi quivis, sed prudentes solimi atque experientes poterunt judicare. > Hactenus Canus, qui eam quam hic cxprimil doclrinam cx Angelico doctore desumpsit pari. 3, qu. 16, art. 8 in corp., ubi S. do­ ctor mox citatam propositionem, Christus csl minor Paire, suspectam esse indicat, quia licèi in rigore verum contineat sensum, prævaleltamen in ipsis hærclicus ob Arianorum dogma quo Christus, etiam se­ cundum divinitatem, minor Patre constituitur. < Re­ spondeo dicendum, inquii, quòd sicut Hieronymus _ dicit, cx verbis inordinate prolatis incurritur hæresis, undè cum hærelicis ncc nomina debemus habese com­ munia, ne eorum errori favere videamur ; Ariani aulem hærelici Christum dixerunt esse.., minorem Patre, non solum ratione humana» nature, sed etiam divin® personne. El ideò non est absolute dicendum quòd Christus sil minor Patre, sed cum determina­ tione, scilicet secundum humanam naturam. > Hæc S. doctor de propositionibus suspectis et quæ sapiant hæresim. Quid autem dicendum sil de propositionibus mere æquivoois, an et quà ratione proscribi possint, mox exponemus articulo sequenti. 5° Quod spectat propositiones de hæresi suspectas, Suarez supponere videtur propositiones hujusmodi esse quid omninò idem cum propositionibus hæresim sapientibus, hl ex eo colligitur, quòd disput. 19 do Fide, seel. 2, in quà enumerai species scu gradus censurarum quibus propositiones damnari soient, tertio loco recenset propositionem quæ sapii hæresim, nullà prorsùs faclà mentione de propositione suspecta de hæresi. Antonins Saura è conlrà in suo Platonis volo non obscurè indicat duas prædiclas censuras specificò esse distinguendas; asserit enim propositionem quæ hære­ sim sapii, < primà verborum facie sensum hærelicum offerre audientibus; > propositionem autem suspectam de hæresi, necessarie bonum cl malum sensum invol­ vere, atque ad alterutrum cx adjunctis circumstantiis determinari. At si ita csl, nemo non videt duas præ­ diclas censuras specificò distingui. Cardinalis de Lu­ go, auctor Scrutinii, cl alii mediam viam ineunt. Scilicci docent non quidem specifice, sed per gradus dis­ tingui propositionem hæresim sapientem, cl de lucrosi suspectam; prior sufficiens pr.rbet fundamentum ul ex eo probabile sequi valeat judicium de hæresi quam sustineat hujusmodi propositionis auctor; posterior vcrò non sufficit ad id judicandum, sed solùm ad su­ spicionem el limorum aliquem de eo concipiendum. • 1183 Arridet hæc ultima sententia, quæ ex dictis mox do propositione hæresim sapiente salis patet. Itaque propositio de hæresi suspecta ea esi, quæ ex sese utriusque scnsùs, catholici el helerodoxi, capax est, quæque sive ratione sui, sive ratione circumstan­ tiarum, sufficiens præbct fundamentum, non quidem ad probabile judicium ferendum, quM auctor sil Ikerclicus, sed solùm ad suspicionem el timorem aliquem absque temeritate de eo concipiendum. Ila cardinalis de Lugo, auctor Scrutinii, ele. § 4. De propositionibus proximá errori, inviente erro­ rem, suspend de errore. De his tribus notis eodem prorsiw modo judican­ dum, servati proportione, siculi diximus de proposi­ tione hæresi proxima, sapiente hæresim, cl suspecU de hæresi. Ilà Suarez, de Lugo, Laurea* ele. < Sicut, inquit do Lugo dtspul. 20 de \ irlule fidei, sed. 3, n. 90, dalur propositio sapiens hæresim, vel suspecta de haeresi, quia fundamentum prestai majus vel minus judicandi vel suspicandi, quòd auctor habeat aliquam incordo hæresim, licet propositio non sit hæretica; sic dalur propositio quæ sapiat errorem, vel sil suspecta de er­ rore , quatenus cum proportione prestai fundamentum majus vel mimis judicandi vel suspicandi quòd auctor in corde habeat aliquem errorem, nempe aliquod do­ gma contrarium conclusioni theologiae. > Pauló an­ tea, n. 81, dixerat : < Sicut ergò si quis uegat propo­ sitionem quæ plerisque (vel fere omnibus, ut antea diximus cx auctore Scrutinii), videtur esse de fide, nec posse sine hæresi negari, propositio negans dici­ tur hæresi proxima; sic quandò negatur propositio qu® plerisque videtur esse conclusio theologica, nec posse sine errore negari, propositio negans erit erron proxima, cum eadem omninò sit cum proportione ra lio. Quarè hoc eodem modo el cuín iisdem observatio­ nibus cum debini proportione applicatis inlelligcndum erit, sicut diximus de propositione hæresi proximà. > § 5. De propositionibus nsalè sonarne, et piarum aurium offenmà. Hæc utraque censura à nonnullis, quorum meminit Suarez, dictà disput. 19 dc Fide, sect. 2, cum hære­ sim sapiente confunditur. In quam opinionem inclinat illustrissimus Bossuet, citati Defensione cleri Gallic* part. I, lib. 2, cap. 13 : < Male sonans in fide, inquit, quanlùm capio, haud facilè secernas ab eo quod sapit hæresim sive errorem;'sed ut id quod sapit errorem ad gustum quemdam, ità id quod malè sonat magis refertur ad aures; quod cùm subtiliter apud te pensi­ taveris, in idem recidere facilè compones. > Verum, inquit de Lugo, loco antea citato, hæc sententia non potest admitti, quòd prediche censure in Conslanlicnsi concilio ct in Bullis Pii V et Gregorii XIII con­ irà Baium, tanquàm distincts et divers® enumeren­ tur. Et vero, uti observat auctor Scrutinii cap. 7, art* 3, n. 6, voces illæ divisivæ quibus utitur concilium, WL cieli el Joannis Hus articulos damnans, plurcs, alios^ quosdam, nonnullos, unmimodam censurarum quaf <183 DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS/ recenset distinctionem manifesté indicant. Atque hoc eodem argumento refelli possunt qui cum Lorei cen­ sent prodictas censuras cum scandalosi esse confun­ dendas. Alii censent utramque hanc censuram, tum à sapiente hæresim, scandalosi, cælerisqtie theologicis notis, tùm à sese invicem specifice distingui. Ità de Lugo, Hurtado, etc. Alii tandem existimant notam male sonantis et piarum aurium oflcnsivæ equidem ab aliis censuris distingui, ut mox vidimus, sed non i sese invicem, ha Canus, lib. 12 de Locis Theologicis, cap. 11; Laurea dispuL 16 de Hieres., art. 2, parag. 5; Tiirrccrcmata, Castro, Panormo, aliique graves auctores. Probabilior nobis videtur hæc ultima sententia, 1’ quia concilium Conslantiense ex quo precipue de­ sumenda est notitia quiddilalis ct distinctionis censu­ rarum theologicarum, plcrosquc ex articulis Wiclcfl et Joannis Ilus ut piarum aurium offensives damnat, nuIIA prorsus habité mentione de nulé sonantibus; pariter neque de his loquuntur Pius V ct Gregorius XIII, in damnatione articulorum Baii, quorum non­ nullos notant tanquàm in pias aures offensionem im­ mittentes; cx quo claré colligitur, nec concilium nec SS. pontifices discrimen agnovisse propositiones malé sonantes inter et piarum aurium offensives. 2’ Non solùm synodus Constanlicnsis et SS. ponti­ fices Pius V el Gregorius XIII, sed cl generatili! quæcumquc alia concilia, quilibet pontifices ct Patres, quoties male sonantis notam exprimunt, toties de ai­ terà piarum aurium offensivA silent, et vice versft; quo certé nihil efficacius adduci potest ad probandam utriusque censura identitatem. Hoc duplici argumen­ to perinde evinci potest sapientis hæresim et de hæ­ resi suspcctæ censuras specifice non distingui. 3* Nihil assignari valet malé sonans, quod pias au­ res non offendat, ct vicisslm, ergô, etc. Quærcs in quo precisé posita sit propositionis male sonantis ct piarum aurium offensiva; notio ac natura. Resp. non unam esse hAcde re theologorum sententiam. Prima docet propositionem male sonantem eam esse quæ in aliquo sensu proprio est hærctica, ct in aliquo etiam proprio est catholica. Ità adversus cardinalem dc Laurea nuper scripsit Dandinus, de hæresi sect. 2. Sic sumpta propositio male sonans coinciderci cum æquivocA, à quà tamen discrepare communiter censent theologi. Secunda asserit propositionem male sonantem seu piarum aurium offensivam eam esse quæ potest admit­ tere sensum catholicum, sed plus sonat et exhibet non catholicum Ilà Lorca 2-2, q. 11, disp. 40; Ripalda de Ente supemat. disput. 1, sec. 9; Corninch, disp. 18 de Fide, dub. 8. Tertia eslSylvii,qui 2-2, q. il, art. i, propositio­ nem malé sonantem aut piarum aurium offensivam eam vocat, quæ licet bonum sensum habere possit, tamen làm male proponitur ul offendat; vel quæ habet congruentem sensum fidei, verba aulem incongrua. Quarta est cardinalis dc Lugo, dicté dispul. 20, n. 92 : < Propositio malé sonans dicitur illa solùm quæ non dal fundamentum audientibus judicandi vcl suspl- 4184 candi quòd proferens habeat in corde suo hæresim, vol errorem aliquem circa fidem, sed solùm peccat in abusu vocum diversarum ab usu communi quo solent à fidelibus usurpari. > Quinta tandem sententia, quæ videtur magis cohae­ rens iis quæ suprà diximus de propositione sapiente hæresim (quamque ideò amplectimur) est auctoris Scrutinii, cap. 7, ari. 5, n. 7. Contendit auctor ille, propositionis male sonantis seu piarum aurium offen­ sivæ naturam in eo consistere, quòd ità formetur, ut quamvis in bonum sensum exponi queat, nihilominus pravus ipsius sensus, sive ex intrinseca naturò, sive ex circumstantiis exlrinsecis, sano el catholico pre­ valeos ac praponderans, pias aures offendat, malum­ que sensum præ se feral. Undé de bée utràque propo­ sitione eo fere modo dicendum, quo de propositione sapiente hæresim aut suspecté de hæresi locuti sumus; hoc solo discrimine in presenti causé diligenter obser­ vando, quòd scilicet propositio hæresim sapiens aut de hæresi suspecta respiciat credenda, circa quæ sen­ sus prævalcns sil omninò hærclicus; male sonans vcrò aut piarum aurium offensiva respicit agenda, vel, si credenda, non ità ut sensus prevaleos sit penitus hæ­ rclicus, sed aliquA infrà hæresim pravitate infectus; et hoc cerlè sufficit ut male sonantem inter ct sapien­ tem hæresim propositionem vera admittatur distin­ ctio. Porrò, ut observant Suarez el Laurea, proposi­ tio inalò sonans aut piarum aurium offensiva (idem dicendum de propositione sapiente hæresim et de hæ­ resi suspecté) alia dicitur talis ab intrinseco, alia verd ab extrínseco. Malé sonans ab intrinseco ea est quæ cx sese præcisis exlrinsecis circumstantiis, pravum sensum praevalentem involvit; unde propositiones hu­ jusmodi cx sese ct intrinsecA naturò aures pias offen­ dunt, malumque sensum præ sc ferunt. Duo hanc in rem exempla ex pontificis diplomatibus deprompta profert auctor Scrutinii. Primum petitur ex trigesima propositione inter damnatas ab Alexandro Vili, his verbis conccptà : Confesiones apud religiosos factœ, plerœque vcl sacrilega? sunt, vel invalida?; quæ propositio, inquit citatus auctor, malé profectò sonat offenditque haud dubie pias aures, dùm sacrilegium ct invaliditas confessionum refundi vide­ tur in ipsos religiosos, ac si earumdem radix sit unicè, quòd non fiant apud sacerdotes seculares. Alterum exemplum desumitur ex vigesimo quinti inter articulos proscriptos à Constantiensi concilio, sess. 8 contrà Wiclefum : Onines sunt simoniaci, qui se obligant orare pro aliis, eis in temporalibus subvenientibus; quæ propositio posset ad sanum sensum trahi, si de temporalibus subventionibus intelligalur, quæ den­ tur in pretium orationis; nihilominus dicta propositio in suà universalitate aures pias offendit; utpoté quæ avertit fideles à piis operibus, ne videlicet divites in­ digentibus subveniant, indigentes verò ad orandum pro benefacientibus sese obligent, etiamsi non per modum pretii ista subventio habeatur, sed per modum eleemosyna», vcl cliam stipendii. Malé sonans ab extrínseco vocatur propositio, quan­ dò pravus ipsius sensus non cx propositione nudi 1185 ET DE SENSU PROPOSITIONUM. suioptó, sed cum circumstantiis personas, loci aut tem­ poris oritur; ul hæc propositio : Fides justificat, alisolute pronuntiata, nunc obortis hærcsibus præponderanlein sensum pravum involvit, quem olim nondùm enatis erroribus non involvebat; cl similiter prolata à personó suspecta, multò pejus sonai quàm prolata à personó de cujus doctrinó cl catholici fide constaqldcm de hòc propositione : Unus è Trinitate passus est, ct aliis similibus, proportione servali, dicendum ; quæ quidem, inquiunt Laurea cl auctor Scrutinii, pro foro externo mullum observanda sunt. Quod si alicui arrideat male sonantes propositiones à piarum aurium oflensivis distinguere, in eo videre­ tur, forte non improbabiliter, reponenda ista distin­ ctio, quòd inalò sonantes universaliorem importent extensionem, quàm piarum aurium offensi væ, quæ vi­ dentur aliquid speciale superaddere in ordine ad reli­ gionem. Nam specialiter offendit pias aures, quando aliquid indecens vcl indignum in malcrió religionis sentitur vel profertur. Ilà Suarez el de Lugo locis an­ tea citatis. Undè in eà sentcnlió, omnis propositio pia­ rum aurium offensiva, csl quidem male sonans, sed non vice versa. Hic autem nomine piarum aurium inlelligendæ sunt, inquit Melchior Canus, lib. 12 de Lo­ cis Theologicis, cap. II, aures calholicæ, prudentes ttdoclæ; nam imprudentes, imperitos ct malevolos offendit aliquandò propositio, quæ doctos, prudentes cl benevolos non offendit, cl hæc proprie non meretur censuram, nec potest dici per sc piarum aurium offen­ siva. Monet ibidem Canus ad discernendas male so­ nantes cl piarum aurium offensi vas propositiones ab iis quæ hascc notas non merentur, < non esse haben­ dam ralionem vulgi promiscui, imbecilli, perturbati, imprudentis, sed prudentis, sinceri, pii, incorrupti. Nec theologia modò requirenda est, sed pietas cl pru­ dentia sine quó nullæ aures possunt consentaneos so­ nos, abhorrentesque discernere. > Vide quæ modò di­ cemus ubi dc propositionibus scandalosi. De iisdem propositionibus piarum aurium oflensivis in ctnndem sensum hæc habet illustrissimus Bosstictius, citali Dcfens. cleri Gallic, parte 1, lib. 3, cap. 15 : < Vera pietas non cæco affectu, sed majorum au­ ctoritate ac traditionis reguló ducitur; quæ ah his aberrant finibus, sine fine modoque crescunt, verainque pietatem falsis et alienis cx arbitrarii pietate su­ perstructis obscurant el offuscant. > Rursiis ibidem : < Vera pictas cum verilate et traditione conjuncta est......certum nobis csl nullam pietatem agnoscere, nisi cum veritate ct traditione conjunctam. > § 6. De propositionibus, temerarii, scandalosi cl sedi­ tiosi. Propositio temeraria apud censores theologos ea est, quæ in materiis theologicis sine sufficienti fundamen­ to vcl auctoritatis vel rationis asseritur; vel aliter ca est quæ communi SS. Patrum doctrinæ adversatur, aut quæ constanti theologorum sententi» contradicit absque gravi rationis vel auctoritatis fundamento. Ex quo obiter observa, propositiones temerarias, utpotê 1186 auctoritate el ratione destitutas, in sc vitiosas esse, nec usquàm sanas evadere posse. Hanc esse veram ac genuinam temerari» proposi­ tionis notionem tradunt celebriores theologi. S. Antoninus, parte 2 Summæ TheoL titulo 12, cap. 5 : < Temerarium est asserere, inquii, tanquàm certum, illud quod non potest ratione vel auctoritate probari efficaciter; sicul asserere quòd mundus ter­ minetur post centum vcl ducentos annos. Quamvis enim hoc possit esse verum, tamen hoc asserere tan­ quàm certum, est temerarium ; quia ad hoc nec au­ ctoritas nec ratio efficax habetur. > Turrecremata, parte 2, lib. 4, cap. 11 : < Propositio temeraria est propositio asserens aliquid Linquam certum, quod non possit efficaciter probari ratione vcl auctoritate. > Bannes 2-2, q. 1 i. ari. 2 : < Propositio temeraria est. quandò aliquis asserit quidpiam contra communem Ecclesiæ aut theologorum opinionem sine auctoritate in re gravi. > Cardinalis de Laureó, dispul. 16 de Doclrin. de Hærcs. susp., art. 2, n. 15 et 14 : < Dicenda est, in­ quit, temeraria propositio, quó in materiis theologicis sine fundamento vel auctoritatis vcl rationis arbitrarie asseritur; uti,......si quis annum vcl diem finis mundi seu judicii certum doceret; si gradum gloriæ aut gra­ ine alicui sancio assignaret, el alia his affinia pro­ ferret, quæ nullus antea dixerit. > Non alia est có de re sententia Silvestri V, Hærcs. n. 5; Card, de Lugo, Suarez, Ripaid. auctoris Smi­ nuii, etc. Tandem idem claré docet illustrissimus Bossuet, citaló Defens. declarat. cleri Gallic, parte 1, lib. 5, cap. 5, his verbis : < Temerarium passim definiunt theologi, quod nové, insolenter eiaudaciler nullâ doc­ torum auctoritate dicitur. > Porrò Suarez, dc Lugo, de Laureó, auctor Scrutinii, aliique non pauci hic advertunt propositionem duobus modis dici posse temerariam, positivé scilicet, ct nega­ tivi. Propositio dicitur temeraria positivi, inquit Sua­ rez, disput. 19 dc Fide, sect. 2. n. 20, < quandò pug­ nat contrà receptam sententiam, vcl Patrum, vel scholasticorum, ita ul omnes vel fere omnes in illi conveniant, etiamsi non asserant, esse fide divinó cer­ tam, sed omninò probabiliorem aut simpliciter ve­ ram, quia tunc...... non potest contraria propositio efficaci ratione nili; unde Cimi etiam destituatur au­ ctoritate el tot docloribus opponatur, temeraria posi­ tivi cl contrarie censetur. Privativi autem temeraria dicitur propositio illa quæ solo proprio judicio sine sufficienti auctoritate vcl cogente ratione excogitata csl. > Utramque hanc propositionem dignam esse cen­ sura asserit ibidem Suarez, licet mitiori quæ est so­ limi privativi temeraria, quàm quæ est cliam positi­ ve. Ideò aulem propositio cliam privativi temeraria meretur censuram, < quia, inquii, deficit à reetó re­ guló rationis, cl aliquid haliel præsumptionis, ac proin­ de in malcrió theologicó cl supernatural non caret temeritate. > Ilà etiam sentiunt do Lugo, de Laureó el auctor Scrutinii adversùs Ilurladum, qui asserit, i(87 DE CENSURIS, SiW NOTIS THEOLOGICIS, disput. 81 dc Fide sect. 7, parag. 41, notam temeri­ tatis non competere propositioni privativi duntaxal temeraria}. Observat aulem do Lugo, dictó dispul. 20 de Fide sect. 5, lias proposiliones fere < semper ali­ quid involvere de positivo gradu, licet in hoc differant ab aliis, quòd Patres el doctores de iis, quæ dicuntur privativi temeraria*, non explicite el in communi, si­ cut de aliis, sed explicité duntaxal ct in particulari lo­ cuti fuerint. > Quæres i°, utrum omnis propositio hæretica aut er­ ronea sil temeraria. Resp. affinnalivè. Ita S. Antoni­ nus , Silvester, Turrecremata, locis anteó citaiis. < Omne h.creiicum ct omne erroneum, inquit S. Anto­ ninus, csl temerarium ; at non è contri. > Et veru non major est temeritas quàm expressæ Dei revelationi per Ecclesiam proposite, aut conclusioni theologicæ, id est, quæ certo cl evidenter deducitur ex revelatis, adversari; atqui propositio formalilcr hæretica adver­ satur revelationi per Ecclesiam propositae; projiositio vcrò erronea conclusioni theologicæ dircclé opponi­ tur ; ergò, etc. Imò auctor Scrutinii, cap. 7, art. 5, n. G, asserit, < temeritatis notam quibuslibet generatilo propositio­ nibus adaptari posse, quæ sub aliò quàvis censura prohibentur. Ncque enim contingere potest, inquit, quòd doctrina aliqua sil hæretica, erronea, etc., quæ simul non sit temeraria, si (attendantur hæc verba) in scipsò consideretur; esto cx parle proferentis possit fprlé quandoque talis non dici, quòd ignorans deli­ querit, putando in ejus discussione sc adlubuisse me­ dia necessaria ad optimam efformandam resolutionem, quæ revera nequaquam investigavit. > Itaque in senten lià præfati auctoris, temeritas adaptari potest om­ nibus generalbn propositionibus, quæ sub aliò quàvis censurò prohibentur. Quaeres 2“, an omnis propositio temeraria sil hæ- relica aut erronea, etc. Resp. negalivd, quod aperte colligitur ex laudalo mox S. Antonini textu. El certe propositio temeraria cx dictis ca csl quæ in materiis theologicis aliquid asserit sine sufficienti rationis vel auctoritatis fundamento; ast talis propositio non est semper hæretica aul erronea; imò < propositio si sit mere temeraria, inquit dc Lugo, diciò disput. 20 de Fide, seel. 3, n. 97, non negat (idem ncc conclusio­ nem theologicam; nogal lamen temeré ct imprudenter aliquid ad theologicam materiam spectans, cl ad do­ ctrinam communem circà res quæ spectant ad pieta­ tem ct salutem. > Hic aulcm nomine malcriæ theo­ logicæ non ca duntaxal inlclliguntur quæ sunl in sc immediate revelata, aut cum revelatis necessario ct evidenter connexa; < vcriim, inquit auctor Scrutinii, cap. 7, art. 5, n. 4, ul aliquid sil materia theologica, suUicil quælibet connexio cum mysteriis fidei, nec non et quælibet de eà in sacris litteris mentio, vel probabilis cx cis illatio ct deductio, per quam non am­ plius consideratur ul ad philosophiam duntaxal spe­ ctans, sed ut a Spiritu sancto ad supematuralem fi­ nem intenta. > Hæc enim omnia, inquii card, de Lugo, toco mox la uda to, < sunt quasi antemuralia quæ doc­ 1188 trinam fidei muniunt, quibus ablatis, facilior palei aditus ad fidem ipsam, vel alia dogmata fidei proxima oppugnanda; quart propter connexionem aliquam, licei non necessariam nec evidentem, quam cum fido habent, exigunt peculiarem reverentiam, ne faci|¿ ct temeré contemnantur. > Quin observat ibidem lauda­ tus mox Scrutinii auctor, materiam theologicam re­ flexe dici posse eam, quæ tanquàm materia theologica pertractatur, licèi sul naturi talis non sil, ncc dc ei quidpiam appareat in sacrà ScripturA. Qua in hypothesi potest censura theologicæ fieri capax materia hujusmodi non in seipsa, sed in modo quo propugna­ tur ac defenditur; adeò ul si nsseralur cerlà certitudine aut fidei aut theologica, etc., vel rejiciatur tanquàm fidei ac theologicæ conclusioni repugnans, modus hu­ jusmodi assertionis aut impugnationis proscribendus veniat, opinione ipsà, in re non thcologicà, intacti remanente. Idipsum docet S. Thomas, Opuscul. 10. Scilicet sanctus doctor, interrogatus à Joanne Vercellensi su­ per articulis 42, eorum resolutioni protestationem præmîsit, < quòd plores horum articulorum ad fidei doctrinam non perlinent, sed magis ad philosophorum dogmata. > Subdit deinde, nocere plurimum placita philosophica, < quæ ad pietatis doctrinam non spe­ ctant, vel asserere, vel negare, quasi perlinentia ad sacram doctrinam ;> citalquc hanc in rem disertum S. Augustini testimonium, lib. 1 de Genes, ad litter, cap. 9, ac demum concludit his verbis : < Unde milii videtur tutius esse, ut hæc quæ philosophi communes senserunt, ct nostra fidei non repugnant, neque sic esse asserenda ut dogmata fidei, licet aliquandò sub nomine philosophorum introducantur, neque sic esse neganda tanquàm fidei contraria, ne sapientibus hu­ jus mundi contemnendi doctrinam fidei occasio pnebeatur. > Insigne nobis subministrat cà de rc exemplum con­ cilium Conslaulicnsc, sess. 19, in quà cimi Ilicronymus de Pragà probabilem quamdam philosophicam opinionem circii universalia temere nolAssct, camqiio vehit fidei inimicam infamàssct, coactus fuit à Patri­ bus Conslanliensibus illam censuram voluti calholicæ religioni summopere noxiam ejurare his verbis : < Item ego Hieronymus de Pragà, quia in noiuiullis actibus scholasticis ad persuadendam opinionem de universalibus rcalibus, clquòd una communis generis essentia spccificAssct plura ejusdem speciei supposita, et quodlibct eorum, ul Ambrosius, Hieronymus, Augustinus cl sic de singulis, cl ad hoc induccndinn vehit exemplo sensibili descripsi quamdam triangula­ rem figuram, quam scutum fidei nominavi, ideò ad excludendum intellectum erroneum cl scandalosuni, quem fortassis aliqui cx hoc accipere potuerunt, dico, assero eldeclaro, quòd dictam figuram non feci, nec eam nominavi scutum fidei, cà intentione, quòd vellem dictam opinionem de universalibus extollere super opinionem contrariam, sic quasi csscl scutum fidei. quòd sine ejus positione non posset fides aut catliolica Veritas protegi cl defendi; cùm ncâ diclæ position* ET DE SENSU PROPOSITIONUM. 1190 1189 vvlim pertinaciter aflhærere. proptcrçà cognoscens tionc dicti scu rei quam enuntiat, vel ratione modj quo exprimitur id qnod enuntiat propositio. veruni catholicam Eçclesiam, et apostolica») iidctn, His præsupposilis, resp. F, propositionem temera anathematizo omnem liœruim, precipue cam de quà riam mere prirn/rrAct ratione subjecti, posse quando­ hactenus intimatus fui. > que evadere veram. Ratio est, quia propositio cx parte Quærcs 3*, an nota temeritatis possil sola reperiri subjecti merè prit alive temeraria ca est, quæ sine suf­ in aliquA propositione, seu andari possit propositio ficienti auctoritate vcl legitimó ratione auctori cogniti cui sola competat temeritatis nola. Kesp. cum Panor­ profertur ; porri) propositiones hujusmodi possunt mo cap. 7, art. 5, n. 40, difficillimum videri quòd sola esse vera, si nempe reipsà in se gravibus nitantur temeritatis nota in aliquà propositione inlencniat. fundamentis; ergo, etc. < Cùm enim, inquit, propositio temeraria per opposi­ Resp. 2’, propositionem positivi ct in sc, scu ra­ tionem ad receptam Patrum aul theologorum doctrinam tione objecti temerariam, ità osse falsam, ut nusquòm constituatur, semper prasupponil motivum aliquod, possit evadere vera. Ratio est. quia propositio qnæ, ut quo Patres et theologi inducti sint ad illam impugnan­ loquitur doctissimus Bossuet, nové, insolenter et auda­ dam, sive expresse, sive in causò, quatenus ex doctrinó cter, scu, ulasscrilcard.de Laureó, quæ c in materiis ab iisdem concorditer stabilità inferatur ejus rejectio; theologicis sine fundamento vel auctoritatis vcl ratio­ consequens indé fit, ut aliquft sit pravitate infecta, ob nis arbitrarie profertur, > nec est, ncc usqnàm potest quam aliquà aliò juxtà materiæ qualitatem notanda esse vera. Et verò ca propositio ncc est net esse po­ venial censuró ; etsi quandoque manifesta ea non sil, test vera, quæ nullo in se nititur fundamento ; jam sed inferri queat, vel ex ipsà unanimi Pairtun aut theologorum ipsi contradicentium mente, qn» sicut verò cx definitione, propositio positive cl in sc teme­ raria nullo, etc.; ergò, etc. fundata haberi debet in aliquà ex fidei vel morum re­ Resp. 5\ propositionem positivi temerariam, quan­ gulis , ità et sufficiens est ad temeritatem ei infigen­ doque posse esse veram ratione dicti, scu precise spe­ dam, quæ per dictum nd eosdem respectum, proprium ctando id quod enuntiat ; non aulem ratione dicti si­ censuré gradum perficit a cæleris quibuscumqiio semul et modi. Utraque assertionis p?rs claré colligitur junctim. > ex S. Antonino, Turrecrematà, Laureò. Bossuet cl aliis Quærcs P, an quælibet propositio temeraria semper anteó citatis: (Temerarium est, inquitS. Antoninus, in sc vitiosa sit nc falsa. Resp. i”, semper esse vitiosam; manifesté sequitur p. 2 Summæ, iit. 12, cap. 5, asserere tanquàm cer­ tum illud quod non potest ratione vcl auctoritate cx dictis. Namque propositio quæ nove, insolenter, au­ probari efficaciter; sicut asserere quòd mundus termi­ dacter, absque ullo gravi auctoritatis vel rationis fun­ netur post centum vcl ducentos annos; quamvis enim damento pronuntiat circa ca quæ fidem, mores ct reli­ hoc possit esse verum, tamen hoc asserere Linquam gionem spectant, ca, inquam, propositio procul dubio certum, csl temerarium, quia ad hoc ncc auctoritas mala est in sc ac intrinsece ; porrò cx ei talis celebrio­ ncc ratio efficax habetur. > Ex quibus patet pro­ rum theologorum, ac præsertim illustrissimi Bospositiones hujusmodi, etsi veras quandoque ratione suclii testimoniis, propositio temeraria csl hujusmodi; dicti, merito tamen damnari ratione modi in quo vi­ ergo, etc. tiantur. Resp. 2’, propositionem temerariam semper esse C.Tleriim, quidquid sit de veritate aut fakitnte pro­ falsam; ad hoc enim satis est T quòd temeritas sit positionis temerariæ, certe, quod rei caput est, in his nota theologica ; 2a, quòd nota theologica non cadat quinque conveniunt theologi : 1* nolam temeritatis veri nisi in propo itiones falsas. Atqui utrumque constat; nominis esse censuram theologicam; 2’ temeritatis primum ex dictis cl ex consensu omnium theologorum ; nolam cadere directe in perversam ac vitiosam propo­ alterum verò ex dicendis articulo sequenti, asseri. 4 et sitionis doctrinam, sive sil proprium censura obje­ 5, in «piibus demonstrare conabimur propositiones ctum, aut tantiim ipsius motivum; 3° unumquemque veras, imò ncc cliam merè ¡equivocas, simpliciter cl fidelem, ubi propositiones tanquàm temerariæ ab Ec­ absolute damnari posse; ergo, etc. clesia proscripta' sunl, teneri sincerò clex animo per­ Quærcs 5°, an quælibet propositio temeraria ita falsa suasum habere dictas propositiones noxias esse cl meritò proscriptas; 4* unumquemque debore ita animo sii ac vitiosa, ut nusquòm evadere possit sana ac vera. Antequòm respondeam, observa F, propositionem affectum ac comparatum esse, quamdiù immutatus manet propositionis sensus, quantùmeumque alhindd duobus modis dici posse temerariam, positivi scilicet, extrínsecas mutentur circumstanti® ; 5* tandem, judi­ ct privativi; exactam utriusque notionem mox exhibui­ cia quibus Ecclesia propositiones velat temerarias dif mus ex Suarez el de Laureó; 2’, rursus propositio dici potest temeraria, ut anteó cum auctore Scrutinii ob- famat, non moras esse disciplina; leges, quibus earum usus unicè prohibetur; sed vera ac proprie dicta judi­ stfrvavimus, vel cx parte objecti, scu in scipsà consi­ cia dogmatica, quibus malus propositionum sensus ac derala, cùm scilicet nullo in segnivi nititur fundamento, vel cx parte subjecti, scu cx parte proferentis; cùm perversa carum doctrina proscribuntur. Quod autem hic diximus de temeritatis notó, id pompò, etsi forte sint gravia momenta ad rem afflrproportione señaló dicendum de aliis omnibus theo­ mandam, ignorantur tamen ab eo qui propositionem logicis nolis infrà hæresim, de quo consule quæ dicta profert ; 3° tandem, spectari potcsl propositio aul ra- 1191 DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, •uni, ari. 1, parag. 2, cl dicenda postmodùm, ari. 3 el 5. Unum pene exciderat quod hic objici posset advér­ ate ca quæ diximus circa propositiones temerarias ; nempe, propositio temeraria ca est quæ adversatur doctrinæ majoris theologorum partis; atqui manife­ stum esl, cl variis exemplis constat propositiones hu­ jusmodi posse in se veras esse ac sanas; ergò, etc. Et vcrò, ubi agitur de meris opinionibus theologicis, quæ cerio tempore videntur singulares cl minus usilatæ, cædcm mutatis temporibus possunt evadere vulgares ac pervúlgate, et tunc desinunt esse lemerariæ; er­ gò, ele. Resp. negando maj. Ex dictis enim patet proposi­ tionem temerariam non cam esse precise quæ adver­ satur scnlenliæ majoris theologorum partis, sed quæ nové, insolenter, audacter, nulla doctorum auctoritate dicitur. Ità definitur ab illuslriss. Bossuet. Ycl, ul lo­ quitur card. de Laureó, ea est, quà aliquid sine funda­ mento auctoritalis vel rationis arbitrarii asseritur; vel denique, ul ait Suarez, disp. 19, antea citati, ca est, quæ pugnat contra receptam Patrum vel scholasticorum sententiam, ita ut omnes vel fere omnes in illa conveniant. Addunt de Lugo et auctor Scrutinii, paucis ex adverso dissentientibus, levi ductis fundamento. Porrò videtur exlrà controversiam, propositiones quibus competunt pradicti characteres in se malas esse ac vitiosas, atque quemdam pravitatis gradum in seipsis intrinsecò in­ volvere, quò fil ul peipctuò noxiæ sint ac damnandæ, nisi mutetur earum sensus; ergo, etc. El ccrlê omnes Joannis Wiclefi el Joan. Ilus articuli damnati sunl tanquàm non catholici; constat id ex Bulla Martini V, tom. 12 Cone. Labb., pag. 269, à concilio Conslanliensi approbate, in quà jubet < ul lit­ terati interrogentur utrum credant...... quòd supradicti quadraginta quinque articuli Joannis Wiclefi, cl Joan­ nis Ilus triginta non sunt catholici, sed quidam ex eis •uninotorie hærclici, quidam erronei, alii temerarii et sediliosi, alii piarum aurium offensivi. > Idem cliam constat cx sessione 15 ejusdem concilii, ibidem pag. 269, in quà Patres Constanlienses configunt vigesimam quintam Joan. Hus propositionem, quà asserebat ini­ quum esse cl irrationabile dicere, < quòd nullus arti­ culorum Wiclefi sit catholicus, sed quilibet eorum aut est hæreticus, aut erroneus, aut scandalosus. » Ex his sic licet argumentari : Omnes Joan. Wiclefi 21 Joan. Ilus articuli proscripti sunt tanquàm non ca­ tholici constat id cx citatis textibus concilii ; porrò ex iisdem testimoniis palet plurcs cx iis articulis fuisse temerarios, scandalosos, cl aliis nolis infrà hæresim confixos; ergò articuli scu propositiones lemerariæ, scandalosa», etc., sunt noncalholicæ; quisaulem dicere ausi! propositiones non catholicas sanas esse, veras cl orthodoxas, aul tales evadere posse, immutato manente carumdem sensu? Jam nonnulla dicenda sunl dc pro­ positione sea uda lusà. Propositio scandalosa, juxtà communem theologo­ rum sententiam, ea csl quæ dal occasionem ruinæ spi­ ritualis , inclinando ad peccata, xd avertendo à virltt- <199 tum exercitio. Ilà Sylvius, de Lugo cl alii. Porrò, quod impræscnliarùm summopere observandum, duplicis generis sunl propositiones scandalosa; aliæ active cl per se, quæ sui naturò et ex sesc habent generare spi­ ritualem ruinam in proximum ; aliæ verò passivò et per accidens, cx quibus proximus per accidens ob propriam fragilitatem, potest desumere occasionem spiritualis ruinæ. Divisionem hanc proponit, et adduclA ex Angelico doctore scandali notione, dilucidò explicat auctor Scru­ tinii cap. 7, art. 2, n. 5. Hujus auctoris verba hic ex­ scribere non abs re erit, cùm prasentem materiam plurimum illustrent. < Notissima csl scandali divisio, inquit, in activum cl passivum : ut enim docet S. Tho­ mas 2-2, quæst. 43, art. 1 ad 4, dictum vel factum alterius potest esse dupliciter alteri causa peccandi, uno modo per se, alio modo per accidens; per se qui­ dem, quandò aliquis suo malo verbo vel facto intendit alium ad peccandum inducere, vel etiam si hoc ipse non intendat, el ipsum factum est tale quòd de sui ra­ tione habet quod sit inductivum ad peccandum...... per accidens autem aliquod verbum vel facium unius est alteri causa peccandi, quandò etiam prælcr inten­ tionem operantis, cl prater conditionem operis aliquis male dispositus cx hujusmodi opere inducitur ad pec­ candum. » Postmodùm subdit idem auctor : « Juxti hanc scandali divisionem considerando pariter propo­ sitiones ac doctrinas, possunt et istæ scandalosa: in Scribi activé Cl passive; per scandalosas active sumendo cas, quæ sui naturò ct per se habent generare spiri­ tualem ruinam in proximum; per scandalosas vcrò passive, eas cx quibus proximus per accidens ob pro­ priam fragilitatem quæ causal scandalum, quod dicitur pusillorum, aul malitiam quæ gignit scandalum Pha- risæorum, potest desumere occasionem spiritualis ruinæ. > Advertit ibidem, n. G, < nonnisi primi generis propositionibus competere dicta nola denominatio­ nem, in quibus reverá residet pravitas, quæ in passivò scandalosis in rigore non exstat. > Rurste n. 7 : < Ex quo itidem palet, inquit, censuram scandali proprie et per se non competere nisi propositionibus ac doctrinis spiritualem proximorum ruinam activé promoventibus ac inducentibus. > Etsi autem asserat prafatus auctor censuram scandali proprie non cadere nisi in propo•itiones activé et per se scandalosas, fatetur tamen propositiones passive duntaxat cl per accidens scanda­ losas interdici posse, coranique usum prohiberi, dum­ modo id liai cum debitó cautione : < Non inficiamur, inquit ibid., n. 10, posse quandoque interdici propo­ sitiones cl doctrinas ob scandalum mere passivum, dummodo id fiat cum debitó circumspectione. > Deni­ que ibidem, n. 20, sic concludit : < Ex acriori et im­ prudenti defensione doctrinæ, quæ alias probabilis sil, nulliusquc capax censura, scandala oriuntur, ad quæ cavenda doctrina ipsa prohibetur, scu veritis suspen­ ditur ne saltem publice doceatur, imprimatur, aul disputetur, quin ulla in ipsam in se inspectam censu­ ra nota resultet.» Eadem prorsùs est illustrissimi Bossuctii circa propositiones ¿caudalosas doctrina, citato cap, 15, ¡ib. 5 Defens. Declarat, cleri Gallic. Ibi asserit ET DE SENSU PROPOSITIONUM. H 95 codent modo de propositionibus scandalosis ac de pro­ positionibus piarum aurium offensivi!» judicandum esse; addit, rerum pietatem cimi veritate et traditione esse conjunctam; adeòque procul abesse scandali aul offense pietatis suspicionem ab eo quod verum esl cl traditioni conforme. Atque cx bis colligitur, quod postea fusius demon­ strabimus, propositiones veras non posse tanquàm ¿caudalosas notari ; limi quia vera pietas; quæ scandalo esse nequit, semper est cum veritate conjuncta, ul mox vidimus cx illustrissimo Bossuet; lùm quia, ut docet citatus Scrutinii auctor, censura scandali proprie cl per sc non competit nisi propositionibus cl doctrinis spiritualem proximi ruinam activé et perse promoven­ tibus; at nemo dixerit veritatem active cl per sc rui­ nam proximi inducere; tiun denique quia alias, quod vel cliam cogitare nefas, plura Genesis, Cantici cantico­ rum, Epistolarum S. Pauli capita proscribere liceret, cùm iis abusi fuerint impii et hærclici, atipie cx iis per accidens cl ob propriam malitiam spiritualis rui­ næ occasionem sumpserint. Verum do his alibi data opera. Neque his adversatur Melchior Canus, qui lue pas­ sim solet objici. Equidem docet, lib. 42 de Locis Theo­ logicis cap. 11, non soiiim falsas, sed aliquando cliam veras propositiones posse jiassivè et per accidens non­ nullis privatis scandalo cl offensioni esse, cl tunc Ec­ clesiam posse carum usum prohibere, atque in refre­ gantes pœnis canonicis animadvertere; at nusquam asseruit, quod quam sit absurdum nemo non videt, propositiones exacte veras posse esse cx sese cl active scandalosa^ Porrò, ut mox vidimus cx illustrissimo Bossuet et auctore Scrutinii, quibus consentiunt de Laureò, de Lugo ct alii : < Censura scandali proprié et per se non competit nisi propositionibus el doctrinis spiritualem proximorum ruinam activé et perse pro­ moventibus ac inducentibus. > Adde quòd in proposi­ tionibus scandalosi, quemadmodum diximus de teme­ rariis, duo sunt spectanda, dictum scilicet, scu id quod enuntiat propositio, cl modus seu ratio qui propositio rem ipsam exprimit. Jam vcrò fieri polcsl ul proposi­ tio ratione dicti verissima, noxia sitae vitiosa ratione modi ; quatenùs nempè rem verissimam exprimit im­ probo, incongruenti, inconsiderato prorsus modo, quique multis scandalo el offensioni esse possit; et tunc nihil obstat quin illa propositio censura notari possit, non quidem ratione dicti in quo verissima sup­ ponitur ac sana, sed ratione modi in quo intrinseci vitiosa csl ac noxia; unde tunc objectum et motivimi censura est ipsum intrinsecum propositionis vitium, in quod iinicè cadit censura, non ipsa propositionis ve! itas, seu potius id veri quod in ipsa propositione sup­ ponitur. Egregium nabemus ei de re exemplum apud S. Au­ gustinum, lib. dc Bono persever. cap. 22, ubi rejectis simpliciter ct absolute variis circà doctrinam praede­ stinationis propositionibus, istam circa divinam prascienliam proponit: < Et si qui obeditis, si prascili estis rejiciendi, obedhe cessabitis. i Continuò subdit TH. J. 1191 S. doctor : i Nemjie hoc verissimum est ; > addìi Lamen ibidem, prodictum modum proponendi veram hanc in se precise propositionem, improbum esse, incongruen­ tem , inconsideratum, adeòque merilò damnandum : < Ilà sané, inquit S. doctor, sed improbissimum, im­ portunissimum, incongrucntissimum ; non falso elo­ quio, sed non salubriter valetudini húmame infirmita­ tis apposito; > id est, eloquio vero ratione dicti, falso autem ratione modi. Itaque ubi agitur dc propositione verá ratione dicti, vitiosA autem ratione modi, censuram cadere non iu dictum propositionis, sed in ejus modum in quo suppo­ nitur vitiosa, inconsidera tionem nempe, acerbita­ tem, etc., in confesso debet esse apud omnes. Ast an eo vitio, non solùm intrinsece vitiosa reddatur propo­ sitio, an insuper simpliciter et absolute falsa necne; istud csl quod à nonnullis in dubium revocari vidciur, et quò recidit celebris illa controversia an damnari propositiones simpliciter > era. Verum, ut jam dixi, de his alibi cx professo. § 7. be propositionibus schismaticá et sedìtiosò. Prodictas propositiones unico duximus comprehen­ dendas titulo, quòd quamdam inlcr sc affinitatem ha­ beant, uti ex dicendis patebit. Quod spectat ad propositionem schtsmaticam ¿ 4ft cardinalis dc Lugo, dispul. 20 de Fide sect. 5, n. 103, propositionem schismaticam definit: < quæ sine lucrosi promovet schisma, vel illud generare po­ test , vel ad illud inducere. > Verùm nun omninò vidciur accurata pradicla defi­ nitio; lùm quia non satis claré explicat naturam et constitutivum specificum propositionis schismatic®, lùm quia non exponit ejusdem propositionis schisma­ tico» ab hærOlicA separabilitatem, precisa mque ratio­ nem cur absque hærcsi illa consistere valeat. 2* Card, de Laureò, disput. 16 de Doct. de hærcs. siisp. art. 2, n. 70 et sequent., schismatics proposi­ tionis nolam iu eo consistere existimat, < quòd aliquid insinuet, quod possit in Christianis recessum A pop® obedicntià ac subjectione moliri. > Hanc schismaticæ propositionis notionem ct ratione cl exemplis evincere conatur. Ratio desumitur ex causò 21, q. 1, c. 33, schisma, ex Pelagio 1, Episl. 13, ubi dicitur quòd schisma gra­ dini nomen sit scissuram sonans ; et ealenùs doctrina schismntica, inquit, ea esse debet Nomi : < Post Urbanum VI nullus recipiendus est in papam, sed vivendum est more Gracorum sub legibus propriis; > El vigesimà septimA contra Joan. Hus : < Non csl scintilla apparenti®, quòd oporlcal esse unum caput in spiritualibus regens Ecclesiam, quod semper cum ipsà militanti Ecclesiâ conversetur ct consenetur. > Quibus exemplis adductis meritò subjungit eminentissimus auctor eas propositiones hærelicas es­ se, quatenus negant romano j»ontifici, beati Petri A|»o38 1195 DE CENSUIUS. SEU NOTIS THEOLOGICIS, slolorum principis successori ac Jcsu Chrisli vicario, debitam ab omnibus Christianis obedienliam ; schismaticas autem, quatentis reddunt capul Ecclesiæ odio­ sum el inutile ad regimen ejus. Nec cliam ista schismatic® propositionis notio vi­ detur satis accurata ; recurrit enim hic quod adversiis mox laudatam cardinalis de Lugo definitionem divi­ nius ; scilicet præcisam rationem non exponit, unde fiat quòd proposito schisiimalica ab hærcticà sepa­ rari possit, cl absque ¡1IA consistere. Adde quòd, ut mox dicemus ex S. ThomA, non solimi ii dicendi sunt schismatici « qui subesse renuunt summo pontifici, sed cl qui membris Ecclesiæ ei subjectis communi­ care recusant. > Non csl itaque adacquata propositio­ nis schismatic® notio adducta ab eminentissimo Lau­ reò, dùm asserit scbismalicam propositionem eam esse quæ < recessum à pap® obedicnliâ molitur. > 5’ Auctor Scrutinii, qui de natura et proprietatibus propositionis schismatic® plenissime disputat, slatini observai, cap. fi, art. 15, n. 3, propositiones schi­ smaticus ab ipsoiiicl schismate longé secernendas esse, licet per respectum ct ordinem ad schisma earumdem notura ct quiddilassil dignoscenda. Schisma autem ex S. ThomA 2-2, q 59, ari. !, est voluntaria sui ipsius separatio ab Ecclesiæ unitate : < Ecclesiæ autem unitas, inquit ibidem S. doctor, in duobus attenditur, scilicet connexione membrorum Ecclesiæ ad invicem, seu communicatione, et iterimi in ordine omnium membrorum Ecclesiæ ad unum caput...... Hoc aulcm caput csl ipse Christus, cujus vices in Ecclesià gerit summus pontifex, et ideò schi­ smatici dicuntur qui subesse renuunt summo pontifici, cl qui membris Ecclesiæ ei subjectis communicare recusant. > El in respons. ad primum, cobærenter ad traditam doctrinam schisma et hæresim distin­ guenda esse asserit : < Nam hæresis per sc opponitur lìtici ; schisma autem per sc opponitur unitati ec­ clesiastica* charitatis, et ideò sicut fides cl chan­ tas sunl divers® virtutes, quamvis quicnmquc caret fide, carcat charilale ; ilà cliam schisma et hæresis sunl diversa vilia, quamvis quicumque csl hæreticus sit cliam schismaticus ; sed non convertitur ; et hoc csl quod Hier, dicit in Episl. ad Galal. > Inter schisma et liæresim hoc interesse arbitror, quòd hæresis per­ versum dogma habet, schisma ab EcclesiA separat. Uaclenùs doctor Angelicus. Ex quA S. doctoris doctri­ nó colligit Sylvius 2-2, q. 59, art. 1 , iribus modis contingere posse schisma : 1° cimi aliquis seipsum à capite separat, etiamsi non expresse à reliquis mem­ bris; v. g., qui cum rebellione cl pertinaciA , ul lo­ quitur S. Thomas hic ad 2, rcnuil obedire praeceptis vel romanæ Ecclesiæ, vcl romani pontificis, ct judi­ cium ejus subire recusat. Si nimirum, addit Sylvius, ea rebellio exerceatur circa romanam Ecclesiam aul romanum pontificem ul talem, nolendo illam agno­ scere matrem, vcl istum patrem, Christique vicarium. • Quod addo, pergit ibidem, quia si quis nolit cliam cum pertinaciA cl contemptu obedirc mandato pontiü.ís, jubentis restitutionem aut cessationem à bello, 1190 aut quidpinm simile......non est nccessc quòd sit schi­ smaticus, quia cum ejusmodi inobcdienliA stare potest quòd recognoscat pontificem ut superiorem, neque se à membris Ecclesiæ segreget. > Subdit idem Sylvius: < Et similiter absque vitio schismatis fieri potest, quòd quispiam recuset judicium pap® propter ipsius personæ qualitatem, non propter officium quod gerit; ul si personam ejus habeat suspectam, agnoscat ta­ men ut Chrisli vicarium , vclitque illi subesse quan­ tum ad definitiones fidei et morum. > Eadem csl Cajelani doctrina quam late explicat 2-2, q. 59, in respons. ad 2, his verbis: < Adverte diligen­ ter, quòd recusaro præceplum vel judicium papæ con­ tingit tripliciter : I ’ ex parte rei judicatæ seu pre­ cept® ; 2 ' cx parte person® judicantis ; 5* cx parte officii ipsius judicis. Si quis enim, pergit, etiam per­ tinaciter contemnat sententiam pap®, quia scilicet non vult excqui qu® mandavit, puta abstinere a (ali bello, restituere talem statum, etc., licet gravissimi erret, non tamen est cx hoc schismaticus. Contingit namque et sa'pò, nolle exequi precepto superioris, retentó tamen recognitione ipsius in superiorem, i Addit ibidem : < Si quis vero personam papæ suspe­ ctam rationabiliter habet, el proplerca immediatum ejus judicium recusal, paratus ad non suspectos ju­ dices ab eodem suscipiendos, ncc schismatis, nec al­ terius vitii crimen incurrit......Ciim quis nutem papæ præceplum vcl judicium ex parte sui officii recusat, non recognoscens cum ul superiorem , quamvis hoc credat, tunc propriè schismaticus csl. > Concludit tandem cmmcnlissimus anclor his verbis, qu® di! i ligenlcr sunl attendenda : < luobedicnlia qiiantumcumque pertinax , non constituit schismaticum , nisi sil rebellio ad officium papæ vel Ecclcsi® ; ita ul renuat illi subesse, illum recognoscere ul superiorem, > ctc. Ex his palei, in sentcntià Cajelani cl Sylvii, F ul quis sit schismaticus non requiri ut stipcrioriiaicm pontifican* aut auctoritatem Ecclcsi® neget; jam enim is esset hæreticus; sed requiri el sufficere, < ul cum rebellione cl pertinaciA renuat obedirc Ecclcsi® vcl pap.® ex parte sui officii ; > id csl, ul loquitur Sylvius, < quantum ad definitiones fidei et morum; seu quan­ tum ad ca qu® sunt fidei aut religionis Christian®. > Qu® quidem quatenus spccintim respiciunt summum pontificem, vera sunt, suppositis semper conditionibus, de quibus ubi dc EcclesiA. 2 Inquit ibidem Sylvius : Potest accidere schisma, si quis separai sc à membris Ecclesiæ, non autem expresse à capite ; ut si quis nolit communicare cum Gallis aul Hispanis quantum ad ea quæ sunl fidei aut religionis Christian®; dicitur expresse, quia, ut ob­ servat Sylvius , < is qui tacile sc separat à membris, tacile vol consequenter separai sc etiam à capite, et coutrù. > Cùm enim membra el caput sint inter se connexa et subordinala, consequens est ul qui à mem­ bris divisus est, etiam sil à capite divisus, cl viccvcrsA. > 5Q Accidit schisma quando receditur à capite ct membris ; ut cum is qui separai se A romano pontifi­ ce, nolens ei tanquàm capiti subesse, se etiam sepa* <198 ET DE SENSU PROPOSITIONUM. 2107 ral h communione eorum qui cum ul verum pontifi­ judicium exclusa auctoritatis in EcclesiA nul romano pontifice, ul videre est in propositionibus 8 el 9 Wicem sequuntur. Ilis tribus modis recensitis, quibus contingere po­ elefi 12, 13, 20, 24, 27, Joan. Ilus; lune de ipsis discurrendum æquè ac de modalibuS, scilicet schitest schisma, sic prosequitur Sylvius : < Non est au­ smatico-liærelicæ inscribendæ. tem existimandum schisma tunc solùm accidere, quandò aliquis separat sc expressA intentione vel à Si vero in iis non appareat evidens negate aucto­ capite, vel à membris ; sed etiam tunc incurritur ritatis pnrjudicium , adirne considerari debet, pergit quando aliquis mavult voluntatem suam seu opus im­ idem Panormo, an ita sint inductiva inobedientiæ plere , quam servare unitatem ecclesiasticam ; sicut debilæ Christi vicario, ul eluceat eas ortum ducere Cliam ille incurrit homicidii reatum, qui etsi non in­ vcl ex prato intellectas judicio, vclexpravA volunta­ tendat occidere, vult tamen illud opus prosequi unde tis passione, aut saltem si dubium adsit de hujusmo­ mors sequi nata est, et de facto sequitur. di origine; ct juxta varietatem carumdem resolven­ Totum istud pressius docet illustrissimus Bossuet, dum respeclivé erit eas esse schismatico-hxrelicas, citata sæpiùs hefens. cleri Gallic, part, i, lib. 2, cap. vel sapientes aul suspectas de hæresi, juxta ca quæ 15, ubi censuram ab episcopo Slrigonicnsi occasione antea diximus. Declarat, an. 1682, clero Gallicano inustam refellens, Ex his sequitur, propositionem scbismalicam eam sic habet : < Schisma separationem sonai; quare schi­ esse quæ viam scissioni unitatis ecclesiastica aperit, smatis nomen sponte corruit, ubi nulla separatio est ; dùm scilicet fideles ab obedicnliA superioribus eccle­ atqui clerus Gallicanus, neque sc à quoquam, neque siasticis debita, ac precipue romano pontifici, qui est quemquam à se separai ; ergò schismatis nomen, ipsA lotius unitatis ccclesiasticæ centrum , removet ac re­ nominis significatione staltin vacat. > trahit ; vcl negando ipsum esse caput Ecclesiæ et Porrò ex assignata huc usque schismatis notione Chrisli vicarium, eiqueinesse potestatem ferendi le­ facile deducitur dari posse schisma absque hæresi, ges ecclesiasticas ; vcl simpliciter ipsi denegando obe­ quatenus, ul mox ex doctore Angelico audivimus, qui dienliam ejusque legibus observantiam, absque uüâ se ab Ecclesiæ unitate separat, integram fidem reti­ prorsus exclusione auctoritatis ipsi à Christo conces­ ñere potest, cùm nempè, ul ait loco laudato Scrutinii sit; posteriori casu propositio est simpliciter scitiauctor, separatio non cx mentis deceptione, sed cx smalica ; prioribus veru propositiones sunl schismalialta qualibet turpi occasione pravoque quovis motivo co-hærelicæ, quia cl schisma pmmovcnl cl indubiam initium sumit; quemadmodum, ut pleraque alia exem­ hæresim continent. Romanis enim pontificibus, inquit pla sileam, contigit in Melelio, quem S. Epiphanias, illustrissimus Bossuet, cap. 1, lib. 1 Defens. Declarat, hær. 68, rectæ fidei dixit : < Non est immutata, in­ cleri Gallic., ab omnibus Christianis debitam esse obo quit, fides ipsius in aliquo tempore à sancta catholici dientiam fide constat, nec de eo ulla inter Catholicos EcclesiA ; > quamvis tamen indubitanter esset schi­ controversia esse potest. smaticus , quòd propriam congregationem faciens ab Ad eorum quæ diximus circa propositionem schiobedlcntiA Petri Alexandrini discessisset; asl, pergit smaticam coronidem, observantia quæ A theologis idem auctor, non eadem videtur esse facilitas in se­ tradi solei schismaticorum distinctio. jungendis schismaticis propositionibus ab hæreticis. T Aliqui pertinaciter negant caput in EcclesiA mili­ Quod ut explicet, observai schismaticos proposiiiotanti visibile cui ab omnibus Christianis obcdicnl.'a tics quibus insinuatur recessus ab unitate Ecclesiæ, debita sil. et isti non solùm sunl formales schismatici, duobus modis exprimi posse, vcl modaliter, vcl ab­ sed et formales hærelici, ul constai cx concilio Consolute. stanlicnsi, damnante 41 Wiclcfl articulum : Non est Modaliter concipiuntur quoties per eas honestum de necessitate salutis credere, eie., cl cx BullA Martini V, et laudabile supponitur, Ecclesiæ cl summo pontifici ab eodem concilio approbata. obedienliam negare, ab cisque sese separare; vel ro­ 2 Alii confitentes supremum visibile Ecclesiæ ca­ manum pontificem non esse tenendum fidelium pa­ put, cui omnes ac singuli fideles obedire teneantur, trem, beati Petri Apostolorum principis successorem in casibus nibilominùs particularibus debitam obe­ ac Jesu Christi vicarium; vcl ad miniis potestatem dienliam ci prestare pervicaciter delractant, leges ab' in eo non adesse ferendi leges, quibus, positis po­ eo in bonum Ecclesiæ latas cum rebellione quádam et nendis, obtemperare debeant fideles. El hujusmodi pertinaciter contemnentes; et hi schismatici quidem propositiones schimatico-hæreticæ inscribendæ sunl, in re sunt, ac hostes unitatis ecclesiastica?, non tamen siculi supra adducte Joannis AYldcfi et Joannis lins formales hærelici, quamdiù fidei integritatem sonant, propositiones. Absolute verò exprimuntur quoties confitentes apostolicam Chrisli vicarii auctoritatem, per eas Ecclesiæ nul summo pontifici denegatur obe- legitimamque beati Petri in supremo Ecclesiæ regimine dientia, ejusque legibus observantia, absque explicita successionem. mentione exclusivA potestatis à Christo ipsis ronces5* Denique alii romani pontificis primatum, cl ipsi sæ. Et lune, inquit idem auctor, multiplici distinctio­ jure divino debitam obedienliam confitentur, sed bona fide errant in dignosccndù particulari pcrsoita in qui ne cl maturo examine opus est. Namque si propositiones illæ, etsi absoluta formate auctoritas illa resideat; bique non formaliter, sed ma­ terialiter duntaxat schismatici dicendi sunt, quatentis rquivalcnnl modali, quatenus ingerunt cvidrms næ. HW DE CENSERIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, ncmpè nondùm habitó communi Ecclesiæ acceptatione plcnè non constat quinam sii præfcrendus cx bis qui de supremo pontificatu coutendum ; Catholicorum ali­ quibus alterum venerantibus, alterum aliis, ul conti­ git in magno Occidentis schismate ; quo tempore licet evidens in Ecclesia schisma esset, non tamen, saltem antè concilia Pisanum cl Constanlicnsc, constabat, quinam dicendi essent formalitcr schismatici, cimi certum non esset cuinam absolute deberetur obedientia, quod necessarium est ul quis censeatur formalitcr schismaticus in facio Ecclesiæ ; dico in facie Eccle­ siæ, quia coram Deo esset formalitcr schismaticus, qui aliquem ex dubiis pontificibus, ulcertum indubi­ tanter tenens, adhuc obedientiam ei pertinaciter ne­ garet. Quod spedai ad propositiones seditiosas, iis, cum debita proportione accommodari possunt, quæ in schismaticis diximus ; solùm inter eas propositiones hic assignandum discrimen, non aliunde certe desu­ mendum, quam cx natura ipsiusmcl seditionis et schi­ smatis : < Seditio autem ex Angelico doctore 2-2, q. 42, art. 2 ad 2, differt à schismate in duobus : Pri­ mó quidem, quia schisma opponitur spirituali unitati n altitudinis, scilicet unitati Ecclesiastic®; seditio au­ tem opponitur temporali vel secolari multitudinis uni­ tali , puta civitatis vel regni. Secundó, quia schisma non importat aliquam præparationem ad pugnam cor­ poralem , sed solùm importat dissensionem spiritua­ lem ; seditio autem importat præparationem ad pu­ gnam corporalem. > Ex his facile palet seditiosæ propositionis quidditas, ipsiusqne a scbismaticA discrimen. Ulraquc tendit ad destructionem unitatis ; schismatica pugnat adversus unitatem ecclesiasticam ; seditiosa veru adversus se­ llarem vel temporalem; illa non importai ex sesc nisi solam dissensionem spiritualem ; hæc verò diri­ gitur ad pneparandam etiam corporalem pugnam in civitatis vel regni a’icujus ruinam. Igilur definiri potest propositio seditiosa, ca quæ ab obedientid principibus civilibus debita retrahit, aut ad tumultus in república excitandos conducit. Ilà de Lugo, de Laureó, auctor Scrutinii cl alii ; hanc definitionem accuratam esse constat cx notione seditionis à doctore Angelico mox allalù. Existimant nonnulli, quibus ex parle accedit de Lu­ go, propositiones seditiosas, nisi aliunde opponan­ tur docirinæ fidei, non videri dignas censuró iheologicà , licèi Ecclesia propositiones hujusmodi meritu prohibere possit. Veriim, inquit auctor Scrutimi cap. G, ari. 15, n. 20, prætcrquam quòd prædicta limitatio ad doctrinam (idei magis restricta videatur, quasi censuræ théolo­ gie® propositionibus ad mores spectantibus adaptari non possent ; certum esi in concilii Eonslanliensis «Ie­ ritii. adversus Joan. Wicleli cl Joan. Ilus articulos, * t in pluribus SS. pontificum censuris in quibus protKtoilioncs sub variis nolis configuntur, certum est, inquam, in his decretis uno el eodem tenore cum aliis nui pr, pne ditiis scandalo*® r.iiam reperir! ; quod 4200 aperto argumento est hanc esse veram ac proprii dictam theologicam notam. Indù in instructione quæ legitur ad calcem concilii Tridentini, quæque servan­ da proponitur iis, < qui libris tino prohibendis, lùm expurgandis, lùm cliam imprimendis diligentem ac fidelem (ut par sil) operam sunl daiuri, > de notó seditiosæ æquéac de aliis fil mentio, dùm cxpiirgandæ proscribuntur propositiones hærcticæ, erroneæ, hæresim sapientes, scandaloso», piarum aurium offen­ siva» , temerari® , schismatic® , seditiosæ , biaspho mæ, etc. Porrò, n. 23, observai idem Scrutinii auctor, propo­ sitionibus seditiosis jure adaptari posse quæ de scan(lalosis dicta sunt ; scilicet ali® sunl seditiosa» suaple naturò cl objective, quæ nempè ex sesc seditionem promovent ; ali® vero sunl quæ seditiosæ inscribun­ tur, non ex intrinseca ipsarum naturò, sed cx cir­ cumstantiis extrinsecis ; id est, vel ex proferentium sediosè sc gerentium qualitatibus, vel ab effectibus. Sic Act. 15, v. I, docentibus quibusdam fratribus dc Judæâ descendentibus, quia nisi circumcidamini sccundimi morem Moysis, non potestis salvari ; mola mox se­ ditio narratur: Facta ergo seditione non minima Paulo ct Bamabte adversiis illos ; unde doctrina illa potuit se­ ditiosa inscribi, non quòd designaret aul promoneret ex sesc seditionem, sed quòd ejus occasione orta re­ vera seditio fuerit. Addit ibidem Panormo: < quando­ que esse posse propositiones quæ attento tenore nullA cssenl afficiend® censuró theologica , el nihilominus proscribcnd® veniunt, scu veritis suspendend®, quòd contentiones ct seditiones earum prætexlu futur® pra> videantur. > Quod autem spectat propositiones qu® sui naturò seditionem promovent, eas censura theolo­ gica affici posse, tanquàm à veris morum regulis aber­ rantes, asserit et probat pnefatus auctor momentis mox adductis. Pro completò schismatic® el seditiosæ propositio­ num notitia nonnulla supersunt observanda. Primum, propositionem rebellem de qufi quandoque incutio fil in censuris theologicis, in co differre à scbismalirâ propositione, quòd hæc ecclesiastic® fidelium unitali adversetur, nipote quæ populos removeat ab obedientià suorum pastorum, cl præscrlim romani pontificis, cui omnes Christiani jure divino parere tenentur, illa vcrò adversus secularem unitatem pugnei, quaternis ab obedientià civilibus principibus debitó retrahit ; iu (¡no precisò posita est rebellio, jîixlà illud I Esdixe4, 19: Civitas illa diebus antiquis adversus reges rebellat. El 2 cap. 2,19: Quæ est hæc res quam facitis? Num­ quid contrit regem vos rebellatis? Alterum , non nihil discriminis esse propositionem rebellem inter el sediliosam. Equidem ulraquc, ul observat doctor Angeli­ cus, adversatur temporali vel secutori multitudinis uni­ tati; veriim rebellis semper respicit discordiam cl scissuram in ordine ad obedientiam principibus seenlaribus debitam, quemadmodum schismatica importat ordinem ad inobcdicnliam in pastores Ecclesiæ, et pnecipuè in romanum pontificem ; seditiosa vero in suo conceptu temporalem dunlaxal scissuram civium à HOl et DE SENSU PROPOSITIONEM. 1202 aul imprecando malum aliquod vel carctiliam allctf ns concivibus involvit, non spectato inobcdicntiæ erga boni. Sic blasphemas esset is qui videns malos bonis principes motivo. Tei tinnì , eamdem propositionem affluere omnibus, Deum injustum «liceret. Pressius dc posse simul esse seditiosam cl rebellem, v. g., si pro­ moveret inobedientiam in principes, simul et disponen t finiri potest juxlà doctrinam docloris Angelici 2-2, q. 15, art. 1, propositio blasphema, ca quæ conxicium ac excitaret ad pugnam corporalem inter unam pariem multitudinis el alteram, uti Numcr. 26, v. 9, conti­ ct Irreverentiam contra Dcmn continet; maledictio gisse legimus : Datan ct Abiron, qui surrcxcrunt contrit enim ct contumelia in sanctos aul ros sacras, nonnisi Moy sen in seditione Core, quando adversus Dominum quia in Deum terminatur, blasphcmia rationem sus­ rebellaverunt. Quartum, eamdem pariter propositionem cipit. «Sicut Deus, inquii S. doctor, in sanctis suis Inudatur, in quantum laudantur opera, quæ Deus in posse simul esse seditiosam el scliismaticam, quoties sanctis efficit; ili et blasphcmia quæ fit in sanctos, nimirinn ¡la promoveretur inobcdienlia in romanum cx consequenti in Deum redundat. > El 2-2, q. 76, pontificem, ut pariter excitaretur temporale dissidium inter hæc cl illa membra : v. g., si quis diceret art. 2. conclusionem hanc statuit : « Creatoris irratio­ nalibus maledicere, ut Dei creatura sunl ad rationa­ posse fideles sc à communione fidelium separare ra­ lem creaturam ordinata, Nasphemia csl; eis autem tione obcdienliæ quam bi præslanl romano pontifici maledicere ul in seipsis sunt, illicitum csl, ciim sit cxislcndi in statu peccali Iclhalis, cliam ineundo pu­ hoc otiosum ct vanum. > Propositio autem blasphema, gnam in ipsos, > propositionem scliismaticam profer­ inquit dc Lugo, cîtalâ disput. 28 de fide, sect. 5, ret , inobedientiam in Christi vicarium promovendo ; n. 100, alia csl hærclicalis, allera simplex. Uænticacl cliam seditiosam , quia excitaret ad pugnam inter lis illa dicitur, inquit nudor Scrutimi cap. 6, art. G, unam ct alleram multitudinis partem. Quod enim di­ cit doctor Angelicus, < schisma spirituali unitati mul­ quæ hærcsim exprimit nul significat, qualis est qualiIwt blasphcmia quà vel affirmatur de Deo, quoti ipsi titudinis, scilicet unitali ccclcsiasticæ, seditionem au­ tem temporali vel scculari multitudinis unitati civitatis repugnare, vel negatur aut in dubium revocatur, vel regni opponi, > non est intelligendum exclusive; ita quod ipsi convenire fide constat; sic, v. g., qui Deum ul ubi occurrit repugnantia cum spirituali unilate ha­ esse omniscium, justum, providum, rie., negaret. Sic beri nequeat seditio ; el ubi intervenit scissura tempo» prima è quinque famosis propositionibus ab Innocentio X proscriptis : Aliqua Dei præccpta hominibus jn ralis unitatis, interesse non valeat schisma ; sed quòd schisma per repugnantiam cl conlrarielalem cum spi­ stis volentibus ct eonantibus secondimi présentes quas rituali unitale constituatur ; sedilio vcrò per repugnan­ habent vires sunt impossibilia; deest quoque illis gratia tiam cum temporali; quæ oppositiones si simul conve­ quâ possibilia fiant, bhsphcmiam hæreticalem conti­ net ; scilicet Deum esse injustum legislatorem, qiu niant, et schisma haberi poleril cl seditio. Qua forte præcipiat quæ volentibus cl eonantibus sunl impossi­ de causò Card, dc Laurei dispul. 16 dc Docl de turres, susp. ari. 2, parag. 5, scliismalicas ac seditiosas pro­ bilia; undè tanquàm blasphema cl bærctica dnmnnL* positiones tanquàm synonymas recenset. Quintum tan­ fuit. Quemadmodum autem blasphcmia dicitur hærc­ licalis si includat hæresim, ila crii erronea si erredem quòd Inc venii observandum, istud est, nempe rem contineat; suspectait sapiens hæresim, si sus­ propositiones scliismalicas non omnino coincidere cum picionem aul saporem hærcsis continent, cl sic de propositionibus illusoriis jurisdictionis ccclcsiasticæ. aliis censurarum gradibus. Illusoria propositio ca est, inquit auctor Scrutinii c. (>, Simplex vcrò scu non hærclicalis, inquit idem au­ art. 15, quæ potestatem et auctoritatem Ecclesiæ pro­ priam infringit vel imminuit, in laicas personas sub ctor, ea csl quæ clsi aliqualcm contineat falsilatcm fucatis praesertim ac artificiosis prælcxlibus eam trans­ quæ sil conirà fidem, non Lamen cam expresse cl di­ stincte cnunlial. Varia cà de rc exempla profert Pa­ ferens, vel ipsis communem efficiens. Tales fuere, te­ sto illustrissimo Bossuet, lib. 7 Variat., assertiones normo loco citalo. Porrò propositio bærctica cl blas­ phema liærelicalis specio distinguuntur; licet enim quibus in Anglicano schismate, rex supremum Eccle­ siæ caput constitutus est, ¡psique plenitudo auctoritatis omnis blasphcmia hærclicalis sil hærcsis, non ideò lamen omnis hærcsis esi blasphcmia hivrcticalis ; sic ccclcsiasticæ concessa. Und<\ inquit loco citato, n. 21, Scrutinii auctor, < omnis propositio illusoria in se csl ista propositio, Sullum Sacramentum Ecclesia: impri­ mit characterem, est h eretica, quòd directe oppona­ schismatica, sive explicité et formalitcr, sive ut mini­ mum virlualilcr et illative ; non tamen omnis schisma­ tur definitioni Tridentini concilii, sess. 7, de Sacra­ mentis, can. 7, non tamen csl blasphema, sicut hæc tica csl illusoria, quia non omnis inobcdicntiæ in pa­ alia : Deus non est misericors dum punit aientis ciuciastores ecclesiasticos excitatio importat translationem tibiis momentaneam delectationem 9 quæ esi hærclicajurisdictionis ccclcsiasticæ in laicos , in quâ sita est lilcr blasphema. illusoria propositionis quiddilas. > Balio à priori distinctionis utriusquo propositionis § 8. Dc propositionibus blasphema ct impiâ. hæc est, quòd scilicet blasphcmia harcticalis quidditas cx ratione formali convicii in Deum sil desu­ I" Propositio blasphema ea est quæ contri Deum, menda; hærcsis vcrò cx præcisft oppositione cum re. vel contra Deiparam, aut sanctos, aut res sacras con­ velatis, quæ formalitcr non irnftorlal injuriam ct vicium continet, illis debitas detrahendo perfectiones, convicium, licci illative cl virlualilcr illud conlineal vel indebitos affingendo nanos, aul ipsis desiderando 1203 DE CENSEBIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, Monet Scrutinii acetor blasphemant propositionem non esse secernendam ab cà quæ dicitur divinæ pie­ tati d rogans. Nempe, inquit, blasphemiæ quiddilas in eo sito jst, quòd doctrina sic affecto importet, ut loquiturS. Thomas,2-2,q. 15,art. i,in corp., quam­ dam derogationem alicujus excellentis bonitatis, et pre­ cipui divinæ; proposilio ergo blasphema non debet specie distingui ah cà quæ derogativa csl divinæ pie­ tatis. Ncc obstot quòd in ccnsurA quinta propositionis Jansenianæ, notæ islæ, blasphema ct divinæ pielati derogans enumerentur tanquàm dislinclæ notæ. Nam­ que cùm per notam blasphcmæ essentialiter expri­ matur derogatio in divinam bonitatem, ut mox vidi­ mus ex doctore Angelico, consequens est, ut cùm in hàc Jansenii propositione post blasphemam addi­ tur esse pietati divinæ derogantem, nihil aliud inten­ datur quàm explicatio derogationis in divinam boni­ tatem, et hæc ad particulare Dei attributum, pietatem scilicet divinam, applicatur; non novus ergò gradus censura denotatur, sed idem ad determinatam mate­ riam adaptatur. El vero nota blasphemiæ cl derogatio divinæ boni­ tatis per eam designata per accidens omnino se ha­ bet, sive impetat divinam justitiam, vel divinam itntncnsitotcm, vel etiam pietatem, quæ una cum cæteris cujuslibct generis attributis sub divinà bonitate comprehenduntur; ergo diversi illi respectus speci­ ficam ac formalem distinctionem inducere non pos­ sunt; aliàs propositio derogativa in derogalivam divi­ næ jusliliæ, sapicnliæ, omnipotentia, immensita­ tis, ole., tanquàm in varias species esset subdividenda, yuod patet esse falsum. 2uQuod spectat propositionem impiam, proposilio ac doctrina impia, quatenus proprium censura gra­ dum constituit, ca csl, inquit Cardinalis de Laureò, dictà disput. 16 de Pers, el Doct. de lucres, siisp. art. 2, parag. 5, n.89 cl scq.,quæ pietatis opera de­ primit ac depretiat, debitum scilicet cultum Deo, ul supremo omnium nostrum patri; honorem parentibus ct consanguineis, superioribus el benefactoribus ol>bcquia ct debitam gratiludincm aufert aut imminuit. Aptum habemus pra reliquis impjæ doclrinæ exem­ plum in cà falsà Pharisæorum traditione quæ refertur Mallh. 15, quà nempè, ul obsonat sanctus Thomas 2-2, q. 101, ari. 2, Pharisæi impediebant filios ne po’ tentibus sustentationem exhiberent ; ideòque ibidem à Christo redarguti his verbis : Quare et vos transgredimini mandatum Dei propter traditionem vestram? Nam Dens dixit : Honora patrem et matrem.... Vos autem dicitis : Qutcnmque dixerit patri vel matri: Munus quodeumque est ex me, tibi proderit, et non honorifica­ bit patrem aul matrem suam, et irritum fecistis mandatom Dei propter traditionem vestram. Ex his palet conlrà nonnullos, maximè ex reccntioribus, propositionem impiam distingui à blasphcinà præscrüm hærcticali. Id constat : 1’ ex allatà mox utriusque propositionis definitione ; 2* ex <‘o quòd pro posltioimpta non semper involvat hæresim; aut si 1201 involvit, illam non respicial tanquàm sui constituti* vani; è conlrà vcrò blasphcmia hærclicalis ncccssariò continet hæresim; 5°blasphcmia hærclicalis adqiiodlibct divinum attributum seso extendit: vel per nega­ tionem ejus quod ipsi competit, vel per ejus affirma­ tionem quod repugnat; impia vcrò propositio respicit Deum dunlaxal sub ratione divinæ paternitatis, ac be­ neficiorum ex cà nobis provenientium. Unde etsi qua­ libet proposilio hærclica de divinis attributis formata blasphema sit, spectata sub ratione convicii, per quod affirmatur aliquid ipsi repugnans, vel negatur ipsi competens, non tamen qualibet dici potest proprie impia, sed illa sola quæ debitum Deo supremo omnium patri obsequium imminuit ac lædit in prajudiçium divinæ erga nos paternitatis, de quo conqueritur Dominus Malach. 1, 6 : Si ergo Pater ego sum, ubi est honor meus? V Dari potest proposilio blasphema, quæ spe­ cifice impia minimè dici nequit. Sic, v. g., impia non videtur proposilio Græçorum negantium processionem Spirilùs sancti à Filio; per eam enim minime negati^ Deo debitum obsequium, debilamque gratiludincm oh paternum ergà nos amorem quem habet, el ob bene­ ficia quæ in dies prestai, ul misericors Paler; blas­ phema nihilominus est, utpote ciim neget Filio ratio­ nem principii respectu Spirilùs sancti; neget Patri communicare omnia Filio prater esse Patris; neget tandem Spiritui sancio, respicere Patrem el Filium, tanquàm unicum sui principium. 5° Demum in variis censuris duæ illæ nota tanquàm re dislinclæ recen­ sentur. Sic, 1 cl 5, ¿quinque famosis propositionibus ceu impiæ simul et blasphcmæ proscribuntur. Prater propositionem impiam, quæ est stricte lo­ quendo censura theologica, admittunt nonnulli propo­ sitionem non piam, quæ proprie censura theologica non sil, sed eo exprimitur vocabulo, ob repugnantiam quam involvit cum opposita, cujus veritas quantumvis minime revelata, ncc cenò theologice illata, ncc abso­ luti: cl simpliciter ac absque formidine à Catholicis asserta, est tamen ex quodam pietatis instinctu habita ut vera, et proinde dicitur pie credita, quà pietate mi­ nime gaudens contraria, non pia quodammodo asseri potest, saltem relative ad illam, quin tamen ullam in eà impietatem, quæ ad censuram sufficiat, contineri quisquam asserere possit. Talis est inprimis ista proposilio quam luetur Sua­ rez, loin. 2 ini pari, dispul. 19, seel. 4, nempè, piè ac probabiliter eredi posse lì. Virginem in hàc vità interditm elevatam [tdue ad vùlendum clare divinam essentium brevi tempore. Quam camdem opinionem pro pugnant sanctus Antoninus parte 4, titulo 15, cap. 17 parag. 1 ; sanctus Bernardus, b.omil. 4 in Missus est; Gerso, alphab. 15, titulo 8,el alphab. 88, titulo 9, etc. Negare ergò pradictum B. Virgini privilegium videri potest non pium, cum illud appareat ex pielate in B. Virginem non ab uno, vel altero, sed à picrisque gra­ vissimis theologis creditum el assertum; attamen sic­ ut ncc istud revelatum divinitus est, ncc ccrtitudino lheologicâ illatum, ncc absque ullà in oppositum for­ midine propugnatum ; ilà ncc ullam censuram theo- 1206 ET DE SENSU PROPOSITIONUM, logicam meretur proposilio contraria, sed soliim diri definitio, jam falsila* non crii nota generica, sed spe­ potest non pia, seu non innixa pietati quæ probabi­ cialise! à cætcris distincta. De hòc fallitale quæ sil nola theologica hæc habet liter Deipare potest exhiberi. auctor Scrutinii pag. 555, quæ ccrié sunl annotanda : § 9. De quibusdam aliis propositionum censuris. < Patet autem quod sic sumpta falsitas, generica quæIlticiisqiic celebriores propositionum censuras fu­ dam censenda veniat nota, cunctis videlicet illis pro­ sius prosecuti sumus; jam nonnulla quæ miniis pre­ positionibus adaptanda, quæ cx damnatis inferuntur cipua) sunl ac usilatæ, compendiosius sunt pertra­ ct cum ipsis connexionem important, sive damnat® ctando). Primó, propositio injuriosa seu contumeliosa illæ sint ut hærclicæ, sive ul erroneæ, aul sub alio ca est quæ alicui vel person® vel statui injuriam in­ censuro gradu..... idque absque prejudicio alterius fert; dixi persona! vel statui t nam si sil in Deum, est notæ specific®, quæ alicui cx ejusmodi connexis pro­ blasphema. Ad injuriosam autem revocantur juxta positionibus potest competere, ut patet in propositiono auctorem Scrutinii cap. 7, ari. 4, proposilio maledi­ opposite alteri deduct® cx majori de fide, el alteró na­ ca, deiracliva cl satyrica. Monet ibidem profatus au­ turaliter notó, quam erroneam diximus inscribendam. » ctor, non omnes propositiones quæ convicia conti­ Et pauló post idem auctor, exponens cur pontifices in nent, injuriosas, contumeliosas, saty ricas (quatenus propositionum damnatione, quæ aliquandô æquè sunl his nominibus censura theologica designatur), esse fais®, non dc omnibus æquè exprimant falsitatem, inscribendas ; nisi prodicta convicia re/ injustam ho­ sic babel : < Quanquam vero falsa declarari queat ali­ noris vel fama læsionem involvant; vel aliquo modo qua propositio, non irdè sequitur quód semper ea de­ bonis moribus et citrisliana! disciplinæ sint contraria. nominatio sit ci tribuenda, quoties ipsius csl propo­ Secundó, propositio captiosa est propositio quæ sitionis capax. Cùm cnim finis primarius apostòlici) sub specie quàdam unitatis aut pietatis in errurem Sedis in proscribendis pravis assertionibus sit, raruininducit, qualis csl ista : Non est impendendus cultus dem pravitatem sufficienter patefacere, ad ipsius asse­ religionis sanctis, sicut Deo. In censuró Santarelli ver­ cutionem minime necessarium csl omnes formalistes sus an. 1629. ejusdem pravitatis expendere ac cxponcre; sed quan­ Tertio, proposilio verbo Dei contraria dicitur, quæ doque una assignatur, quandoque plures ob aliquod ra­ opponitur verilati revclatæ quidem, sed nondùm ut tionabile tunc vigens molivum,vi cujus tamen inferri tali supremo Ecclesiæ judicio definii® ; usurpata fuit non valeat, falsam non esse habendam propositionem, l.æc nota primùm à sacra facultate Partsicnsi, posthac quæ falsa non definitur, quòd possit proposilio à clero Gallicano in variis censuris. alias cum damnatâ connexa, proscribi ut hærelica, Quarto, proposilio improbabilis est ca quæ nullo erronea, etc.,absque prodictæ connexionis expressio­ Scripturo ani traditionis testimonio, aul null.ì theolo­ ne. > \ erinn de falsitntc damnatarum propositionum gici ratione nititur. dicemus articulo sequenti. An autem improbabilius sit species censuro quæ à Nonnulli addunt propositionem damnabilem, quam temeritate distincta sil, alii affirmant, alii negant, alii definiunt, quæ prohiberi debet, abstrahendo à speciali denique cum Panormo, quorum sententia magis ar­ censuræ nota quà affici potest. Tribus autem de causis, ridet, contendunt propositionem improbabilem coin­ inquiunt, propositio diti potest damnabilis: I quoties cidere cum propositione privalivò temerarii, de qiiA adest fundamentum ci inurendi aliquam cx supra re­ censitis censuris; 2’ cùm certam inurit censuram supra diximus. Hujus postrema) opinionis veritas, cx utriusque propositionis, improbabilis scilicet cl pri­ allori propositioni, quæ licci sil falsa, non meretur tamen talem censuram;5e, cùm oppositam propositio­ vative temeraria) definitionibus manifeste putei. nem licet falsam rejicit nimis injuriose. Quintó, proposilio falsa à nonnullis dicitur illa quæ Sunt cl aliæ quædam notæ diversis in censuris ex­ est objecto suo dissentiens, sed dissensione fidei nociva. Pauló aliter propositionem falsam definit auctor press®, ut quòd proposilio sit arrogans, aspera, aver­ Scrutinii cap. 7, art. IO, n. 31; asserit nempò eam sa ó fide, superstitiosa, etc. Ycrùm cùm illæ sint mi­ esse, quæ identitatem, propinquitatem, aul necessa­ niis usilatæ, el ad suprà recensitas commode revocari riam connexionem dicil cum propositione expresse possint, carumquo notio nullam ferme patiatur dillidamnatà, quantunque tandem sii censura quA inuri­ culialem, ab ampliori enumeratione el expositione li­ tur dicta propositio; et in hoc ditiori h notó erronei- benter abstinebimus. Non inutile tamen erit ncc forte latis quæ necessariam connexionem dicil cum pro­ injucundum, prospectum alphabeticum hic exhibere positione expresse damnata ul hærelica. Si prior ad­ omnium ferine censurarum quæ ó conciliis, SS. Ponti­ ficibus, nec non ó theologicis Facultatibus fuerunt mittatur definitio, falsilas non erit nota theologica à usurpane. Eas cx auctore Scrutinii extrahemus. cætcris specificò distincta; sed, ul advertit Suarez, !. Abrogata. 2. Acerba. 5. ^Equivoca. 4. Ambigua. dispul. 19 dc Fide, seel. 2, n. I, falsilas sic sumpta se babel per modum generis respectu omnium proposi­ 5. Amphibologica. 6. Antiquata. 7. Apocrypha. «8. Ar­ rogans. 9. Aspera. 10. Avcrsiva àfide, à suscipiendó tionum quibus aliqua inuritur censura ; idqiie colli­ religionechristianó. 11.Anxia. 12.Blasphema. 13. Ca­ gitur ex notione censuro quæ gcnoratlm definitur : ptiosa. i i. Contumeliosa. 15. Damnata. 16. Decolora* Nota prava ct maligna doctrinam immediate afficiens. Si autem altera, quæ csl Panormi cl aliorum seligatur tiva candoris Ecclesiæ- 17. Deducta cx ccnsuralibus 1105 1207 DE CENSURIS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, 18. Denigrativa puritatis fidei. <9. Derogativa pietatis divinæ. 20. Detrattiva. 21. Diversiva à susceplù reli­ gione Christian^. 22. Dubia. 25. Erronea. 21. Eversiva regnorum. 25. Falsa. 26. Hærctica. 27. Idololalrica. 28. ¡Ilusoria jurisdictioni ecclesiastice. 29. Impia. 30. Improbabilis. 51. Imprudens. 52. Infidelis. 55. In­ fideliter allegans verba sacrae Scripturae. 31. Insana. 55. Injuriosa. 56. Irreverens. 57. Magica. 58. Maledi­ ca. 59. Male sonans. 40. Miniis probabilis. 41. Miscens sacra prophanis. 42. Nova. 45. Obscura. 44. Offensi­ va piarum aurium. 45. Periculosa in fide. 4G. Pericu­ losa in moribus. 47. Perniciosa. 48. Præsumpluosa. 49. Prava. 50. Proxima hæresi. 51. Rebellis. 52. Re­ strictiva mcnialiter. 53. Sapiens hæresim. 54. Satiri­ ca. 55. Scandalosa. 5G.Schismalica. 57. Scrupulosa. 58. Sediliosa. 59. Seductiva. GO. Siinulativa sacra­ mentorum. Gl. Sortilega. 62.Stulta. G5. Subsannaliva religionis chrislianæ. 61. Superstitiosa. 65. Suspecta de hæresi. GG. Suspensiva gravis resolutionis. G7. Te­ meraria. 68. Tentativa Dei. G9. Verbo Dei contraria. Celebriores et magis usitatas harum censurarum species exposuiptus; aliarum vcrò si quo modo potest esse utilis carum notitia, cx sola vocum interpellatione haberi potest. Satis sit hic obscrvàssc ex bis postremis nonnullas esse quæ vix aut ullatenus sint in usu ; alias vcrò quæ, ut advertil Lorca, 2-2, q. 11, art. 12, dispul. 40, 21, < si redé attendantur, poliiis continent nolam criminis circa mores, quàm nolam erroris circa veri­ tatem, cl propicrcà secundum sc non videntur ad ju­ dicium cl censuram fidei pertinere......sed utcumque sil, illud c$t cerium, nunquàm has notas considerari separatas à praecedentibus, quæ ad qualilalem falsilalis spectant ; semper enim assertio quæ aliqua ex his censuris digna csl, alia simul habet cx parte erroris; et islæ sunl quasi circumstanti» aggravantes. ARTICULUS III. Ve objecto ccnsurœ theologies. Quæ presemi articulo ct subscqm nlibus expen­ denda veniunt, hæc ad tractatum de Ecclesià jure per­ linent, caque ibi ex professo evolvemus; verini! cimi hæc eadem exactam Ingrediantur censurae thcologicæ notionem, à brevi claràquc principiorum expositione hic abstinere nolumus. Itaque, circa objectum censure thcologicæ quinque expendemus: Ioan censura theo­ logica cadat iu ipsos precisò propositionis términos cl in ipsa verba quorum usum mere prohibeat; an vero ¡Mitissimum afficiat sensum atque doctrinam verbis ex­ pressam quam damnet ac configat; 2' an damnari possint propositiones quæ in Scripturis verbis expres­ áis aut saltem xquivalcntibus roperiuntur; 5‘ an pro­ scribi possint propositiones quas ad nos usque trans­ misit veneranda Patrum traditio ; 4* an damnari possil propositio vera in sensu prpprio cl naturali ; 5' tandem an propositiones merè æquivoeæ, quæque catholicum perinde ac heterodoxum sensum exhibent, simpliciter (l absolute configi possint. Hæc totidem assertionibus Qbilrr alftolvcinus. pirn in pie I censuram theologicam non cadere in 1208 ipsos precise propositionis terminos ipsaque verba, quorum usum merè removeat; asl afficere potissimum propositionum sensum, cl doctrinam verbis expressam quam configit ac diffamat. Probatur l ’ex constanti SS. Patrum doctriné, unum aut alterum eorum testimonium hic laudasse salis sit. S. Hilarius, lib. 4 deTrinit., n. 14 : c Intelligentia di­ ctorum, inquit, cx causis est assumenda dicendi, quia non sermoni ros, sed rei csl sermo subjectus. > Et S. Ambrosius, lib. de Fide: < Littera errorem non habet, apices sine crimine sunl, sensus in crimine. > Sensus ergo propositionis verbis ipsis expressus, prae­ cipuum est censuræ thcologicæ objectum, quæ proindii doctrinam diffamat, nec in merà terminorum prohibi­ tione consistit. Probatur 2' exipsâ singularum nolarum notione quft conskmt eas in sensum cl doctrinam cadere. Vide quæ hanc in rem articulo I cl 2 diximus.Idipsum constanter docent theologi : < Censura theologica, inquit auctor Scrutinii, csl nola prava el maligna quæ immedialè tribuitur doclrinæ. > Lorca 2-2, q. 11, disput. 40: < Notissimum est à theologis notari propositiones ct dogmata quædam, quæ praeter id quòd falsæ sunl, ha­ bent aliquid censura dignum, eò quòd aliquatenus sanæ doclrinæ adversantur. > Addilibid. Lorca: < Id usu san­ cì» Inquisitionis, cl longé anteà cx praxi concilii Consianlicnsis, sess. 8, receptum est. > Ripalda, disput. I de ente supernatural), sic habet : < Censura theologica damnat doctrinam... et in falsi tate quam supponit nobit documentum doclrinæ ad pietatem perlinentis. > Idem tradunt Cajetainis, Salmaliccnscs el alii supra citati. Probatur 5° cx lato discrimine quod intercedit ab­ solutam propositionum damnationem inter cl nudam iisdem utendi prohibitionem. Primum, verum est ju­ dicium dogmaticum quod perversam propositionis do­ ctrinam diffamai; alterum vero, mera est disciplinæ lex quæ non ipsam propositionis doctrinam respicit, sed -Ilius duntaxat usum prohibet. De quo consule quæ dicta sunl parag. 2 cl 5 articuli i. Dixi in assertione, censuram non cadere in ipsos praecise terminos, in ipsa præcisè verba : nemini enim dubium quin censura cadat, etsi miniis praecipue, in ipsa propositionis verba; siquidem, ul habet tritum illud quod ex S. Hieronymo in epist. ad Damasum refert Magister in 4 dist. 15, ct communis sententia : Ex verbis inordinate prolatis in­ curritur hæresis. I nde Apostolus t ad Timoth. 6, 20, in personó Timothei singulos alloquens episcopos, sic habet : Depositum custodi, devitans profanas vocum no­ vitates. El rursus 2 ad Timoth. cap. 1 : Formam habe sanorum verborum. Dico 2n damnari non debere propositiones verbo ad verbum cx Scripturis expressas. Alleò videtur evi­ dens ista veritas, ut in cà probandà dimitís immorari superfluum foret: luce quippe reverentia debetur Spi­ rimi sancio, qui Scriptura» propositiones usurpando perpetuum determinavit carum sensum. Rejiciatur erge) venenosa doctrina, at sacrata Dei afílalo verba ill.i sa maneant. Equidem ciun Novatores certis qui ET DE SENSU noo busdam Seripturæ vocibus nul propositionibus abutun­ tur, carum usu, nui absolute nd tempus, nut nisi quas­ dam adhibeant modificationes, prout opportunum ju­ dicaverit, fideles interdicere potest Ecclesia, asi voces illas simpliciter et absolute ncutiquàm damnat. Sic ferverne Arianorum hæresi, nolebat S. Hilarius ea usurpari Scriptura verba : Christus nattis ex Mariû Vir­ gine, nisi simul adderentur et ista : In principio eral Verbum, et Verbum erat apud Ileum. Sic habet S. doc­ tor, lib. dc Synodis n. 70 : < Nemo itaque à nobis unam substantiam negari putet, cujus idcircò ratio ostendi­ tur, ne negetur... Non enim audio : Christus ex Maria natus est, nisi audiam : /n principio erat Verbum.... Non audiam : Sitivit, nisi audiam : Qui biberit dc aquA quam dedero ei, non sitiet in œternum... Non audiam : Christus mortuus est, nisi audiam : Resurrexit. Nihil solitarium cx divinis sacramentis ad suspicionem au­ dientium et ad occasionem blasphemantium profera­ mus.... Non est una Patris ct Filii neganda substarlia, sed nec irrationabiliter praedicanda. > Quod autem diximus de propositionibus totidem verbis ex Scripturis extractis, id, proportione servará, dicendum videtur dc aliis propositionibus, quas con­ stat omn’nò synonymis, aut quoad sensum ¡equivalen-* tibus verbis ex Scriplurà expressas esse. An autem verba illa vere sint synonyma el quoad sensum æquivalentia, penès est Ecclesiam judicare. Dico 5° dam­ nari eliam non debere propositiones seu terminos quos ad nos usque velul tesseram fidei transmisit veneranda Patrum traditio. Promptum esset istud Scriptura, concilionrm,SS. Patrum testimoniis, multipliciqueralione theologicà comprobare, nisi res per sese palerei. Satis si* hic retulisse egregium cà de re S. Agatimnis testi­ monium, quod habetur torn. 6 Conci!, pag. GG8: < San­ ctorum Patrum testimoniis, inquit sanctus ille Ponti­ fex, in epistola ad Leonem imperatorem, Unquam ra­ diis spiritualibus Ecclesiæ calholicæ atque apostolico doctrina illustrata est. > Et rursùs, in eidem epistola, pauló antea dixerat : < Enimverò ex Patribus ortho­ dox® fidei veritas claruit. > Eximium et illud est S. Atlianasii, lib. de Synod, pag. 908, ubi venerandam Patrum auctoritatem ele­ ganter commendat, simul et quæ adversus eam ex abusu ct scandalo hæreliconim opponi solent, nervose Miggillal : < Hic enim dicunt, inquit, vocabula cx substantiâ ct consubstantiale sibi non placere, ct illas vo­ tes quosdam scandalizâsse, et mullos conturbasse .. Quòd si Ariani sunl quibus ista offensio nascitur, quid mirum si indignantur iis qui eorum hæresim de med o tollunt? quibus verbo non scandalum sed dolorem af­ fermit, quoniam in iis (rophæum decorum hæresi sta­ tuitur. Desinite igitur isltusinodi causiflcalionibus con­ tra Patres grunnire; alioquin restai ul etiam cruci Domini obmurmuretis, quoniam caJudæis scandalum csl... Cætcriim, quemadmodum crux mala non esi..., ita quoque Patrum verba mala non sunl, sed utilia iis qui legitime ca perlegunt, vimque in sc continent om­ nis hæresis exlingiiendæ, etiamsi Ariani inde rumpan­ tur. > Quibus verbis nihil ad propositum nostrum (lici P1WP0SIT10NUM. 1210 potest expressius. His germana sunt illa S. Hilarii, lib. dc synodis novæ edit. pag. 1205. Idem diserté as­ truunt patres concilii XV Toletani, quorum verba refo runlur loin. G. Cone., pag. 1303. Alque hinc colliges , voces, homoousion , theotocos, aliasquc similes (idem dicendum dc propositionibus) Ecclesiæ usu ac constanti Patrum traditione consécra­ las, ab omni prorsùs notà eximi debere. Dixi (quod observa) constanti Patrum traditione consecratas; neque enim apparens aut eliam vera pro­ positionis ab aliquo rccenliore assert® consonantia cum terminis ac vocibus unius aut alterius è SS. Patri­ bus sufficit ad propositionem ab omni censura eximen­ dam. Idipsum constanter iradunt SS. Patres; salis sil hic unum aut alterum eâ de re exscribere testimonium. S. Augustinus, Pelagianos Patrum græcorum, ac pr:csertim S. Chrv sostenti textibus abolentes, sie revincit, lib. 1 conlrà Julianum, cap. 6, n. 22 : c Disputans (Chrysostomns) in Ecclesià calholicà, non se aliter intelligi arbitrabatur; tali questione nullus pulsabatur, vo­ bis nondùm litigantibui securius loquebatur. < Et n. 25. compellans S. Clin sostominn de cujus auctoritate glo­ riabatur Julianus, sic ait : c Opus est tua maxime sen­ tenti;!, quoniam in luis litteris iste juvenis (Julianus) invenisse sc putat, undè tot tantonimquecocpiscoponim tuorum sc arbitratur percellere el evacuare sententias. Quòd si veré tale aliquid invenisset, et quod ipse sen­ tit, te sentire claruisset, nunquàm te unum, pace tuâ dixerim, tot et talibus proferre in eâ causà possemus, de quà nunquam fides Christiana cl Ecclesia catholica variavit. Vincenlius Lirinensis, Commonit. 1, declarans quibus conditionibus amplcctendæ sint SS. doctorum sententi®, sic habet : « Eorum duntaxat Patrum sen­ tenti® conferenda! sunl, qui in fide ct communione calholicà......mori feliciter meruerunt. Quibus tamen hàc lege credendum est, ut quidquid vel plures vel omnes, uno codcmque sensu manifesté, frequenter, perseveranter, velul quodam sibi consentiente magi­ strorum concilio, accipiendo, lenendo, tradendo firmaverini, id pro indubitato, certo raloquehabeatur; quid­ quid vcrò quamvis ille sanctus cl doclus, quamvis epi­ scopus, quamvis confessor cl martyr, prader omnes, aut eliam conlrà omnes senserit, id inter proprias ct occultas el prívalas opiniunculas, cl communis, pu­ blic® et genendis sententi® auctoritate secretum, ncc ciun summo ælernæ salutis periculo, juxta sacrilegam hærelicorum et schiisinaticorum consuetudinem, uni­ versalis dogmatis antiquitate dknissâ unius hominis nov ilium sectemur auctorem. • Non ergi» consensio cum uno aut altero c sanctis Pa­ tribus certum est veritatis argumentum, nec ipsa sem­ per sufficit ad propositionem à ccnsurâ vindicandam ; ad id requiritur ut consensus ille manifestum sil, fre­ quens, perseverans, omnium vel plurium, < velul qi> dnin consentiente sihi magistrorum concilio firmatus; > quod lotum paucis his verbis ibidem complexus est Vincenlius Lirinensis : < Quod ubique, quod semper, quod ab omnibus. > DE CENSURIS. SbU NUBS THEOLOGICIS, 1211 1212 Et verò, quemadmodum cap. Il Corninomi. Lad­ cx aliorum sententia ct opinalive tantum, sed cx pro­ vertit idem Vinccnlius, moris semper fuit apud haere­ fesso et dató operò, atipie asscrlivè cx proprià mente ticos, auctoritate ct involutis nonnullorum SS. Patrum ac doctrinó, rem ipsam pcrtractàrint. Prima hiijusce verbis, avulsis é serie operis, cl in sensum alienum de­ conditionis necessitas cx scsc palet, camque expresse tortis,suam stabilire doctrinam. Scilicet Patres, inquit laudani quicumquc de criticcs regulis egére. Requiri­ S. Hieronymus, lib. 2 Apolog. contra Ruff. pag. 109 et tur 2', ut certum sit in presenti materia non ordisse Patres illos quorum auctoritate cl testimonio firmanseq. novæ edit., ante exortas hæreses quandoque mi­ tur diche propositiones. Isla constant cx adductis mox niis caule loquebantur, cl Catholici in Ecclesià calhoVincentii Lirincnsis el S. Augustini testimoniis. Id licù inteUigebantur; verùm hæretici, assumptis verbis, mutato sensu, propositiones in speciem Patrum propo­ etiam colligitur cx Concilio V generali, cujus verba sitionibus simillimas proferunt ; ul crgò confodiatur referuntur sess. 5 Concilii Lateranensis sub Martino I, perversino dogma, Ecclesia propositiones nonnullis tom. G cone. Labb. pag. 271 : < Super his autem, in­ Patrum propositionibus quoad verborum texturam quiunt Paires, in omnibus sequimur sánelos Paires ¿equivalentes damnat, ne Patrum doctrinam amittat. doctoresque Ecclesiæ, Alhanasium, Hilarium, BasiItà inter cæleros illustrissimus Bossuet, Præfaiioncin lium, Gregorium theologum, ele....; suscipimus au­ Mandatum pastorale archiepiscopi Cameraccnsis, sect. tem el alios sanctos cl orthodoxos Patres qui in san­ II, pag. 176, ubi sic habet doctissimus præsul : < Il cta Dei Ecclesià rectam fidem irreprehensibilem usque < doit avant toutes choses poser comme un principe in finem prædicavcnmt. Requiritur 5‘, ul horumee < incontestable, que quelque honneur que rende l’Eglise patrum doctrina laudala fuerit et approbata ab Ec­ < aux Saints canonisés, c'est toujours une fausse règle, clesià, iique constanter habili ut strenui fidei defen­ < qu’on n'oserait condamner ce qu'on trouve dans leurs sores circii materiam dc quà agitur. Hujus generis < écrits......l'Églisc, en les canonisant, n'a pas préfuérc anathematismi S. Cyrilli adversùs Nestorium < tendu adopter ni garantir tous leurs sentiments...... in concilio Ephesino approbati; dogmatica S. Leonis < on a condamné dans Baîus des expressions expresses epistola in concilio Chalccdoncnsi confírmala; SS. Atlia< de S. Augustin dont il abusait. > Eas scilicet propo­ nasii, Hilarii, Basilii, ulriusquc Gregorii, Ambrosii, sitiones in sensus extraneos, atque à mente S. docloris Augustini opera, in causó Origenis cl trium Capitulo­ prorsus alienos detorquendo, quo fiebat ul propositio­ rum, à Concilio V generali comprobata. Citrà specia­ nes in scriptis S. Augustini verissima!, mutato naturali lem banc Ecclesiæ approbationem nullus est, etiam earum sensu cx circumstantiis locorum, temporum, è ductoribus cl sanctioribus Ecclesiæ Patribus, qui, personarum, ncc non cx antecedentibus el consequen­ pro humanó conditione, errare non potuerit; nullus tibus in libris Novatorum evaderent falsæ ae censura dc quo cum S. Augustino epist. 82 ad S. Hierony­ dignæ. Ibidem concludit illustrissimus auctor his ver­ mum, alias 19, n. 15, dici non possit ac debeat: < Ego bis : < En ces occasions, on se donne la rcspcctueuso enim fateor charitali tua*, solis eis Scripturarum li­ i liberté de préférer aux saints, non pas scs sentiments bris, qui canonici appellantur, didici lume timorem < particuliers, mais ceux d’autres saints, où la vérité honoremque deferre, ul nullum eorum auctorem scri­ t s'est plus purement conservée. > bendo aliquid errósse firmissime credam. Aesi aliquid Et rursùs in scripto cui titulus : Ecrit de feu M. Pusin eis offendero litteris, quod contrarium videatur iucl intitulé : Les passages éclaircis contre J/. de Cambrai, veritali; nihil aliud quam vcl mendosum esse codi­ sic liabct : < Les doctes savent que les Ariens avaient cem, vcl interpretem non assecutum esse quod dictum i des passages des siècles précédant le concile de Nicée, csl, vel mc minime intellexisse, non ambigam. Alios < contre la divinité du Fils de Dieu, aussi apparents et autem ità lego, ut quantólibct sanctitate doctrinóquc < en aussi grand nombre que ceux que l’on nous obpræpolleanl, non ideò verum putem, quia ipsi ità c jecle.Mais sans s’étonner ni de leurs expressions, ni senserunt, sed quia mihi vcl per illos auctores cano­ < de leur sainteté, ni de leur nombre, l’Eglisc a su distin- nicos, vel probabili ratione, quod à vero non abhor­ < gncrlc fond Hinc concilium Triden­ < expressions qui n'ont pas toujours élé également prélinum, sess. I, tradit, non ex unius aut alterius, sed < cautionnées......Avant les disputes on peut cire bcaucx unanimi duntaxat SS. Pali uni testimonio, certum < coup moins précaulionné que depuis qu'elles soûl ac indubitatum erui argumentum ad stabiliendum i emúes. > dogma, aul errorem impugnandum. Vera itaque ac omnimoda propositionum conso­ Requiritur r, ul propositiones aut verba cx Patri­ nantia quoad texturam ac seriem verborum, imo etiam bus extracta eo ipso intclliganlur sensu quo à Patri­ quoad sensum, cum propositionibus unius nul alterius bus usurpata fuerunt. Conditionem hanc exigit S. Hie­ c SS. Patribus, non semper obstat quin diche propo­ ronymus, lib. 2 Apolog. jam citate contra Ruflìmim, sitiones false sinici censuró dignæ; ul crgò præfala pag. 409 cl III novæ edit., càquo ratione sancto» propositionum confonnilas cerium sil carum veritatis Patres qui ante Arianorum tempora scripserant’, et argumentum, casque à censuró absolvere possit, re­ quorum testimoniis abutebantur Ariani, vindicat S quiruntur insuper nonnulla conditiones, quas hic adDoctor: < Fieri cnim potest, inquit, ul vel simpliciter V* riere summoperè necessarium est. Requiritur i”, ut erraverint, vcl alio sensu scripserint, vel à librariis non in transcursu duntaxat ct quasi aliud agendo, aut imperitis eorum paulatim scripta corrupta sint, ve lili ET DE SENSU PROPOSITIONUM. <ÎU riculo scandali creaturis communicari ; hæ proposi­ reriè antcquàm in Alexandria tanquàm dæinonium meridianum Arius nasceretur, innocenter quædam el tiones, quaternis eodem adorationis termino cultum minus caule loculi sint, cl quæ non possinl perverso­ exprimunt exhibitum vcl exhibendum Bealissimx Vir­ rum hominum calumniam declinare. > gini, quo ipsi Deo exhibitus ab auctore exprimitur, Requiritur tandem 5’, ut dictarum propositionum scambîosæ sunl cl in errorem inducentes : quatenus autem sanctissimam Virginem adoratam ab Angelis tensio ex circumstantiis locorum, temporum, perso­ narum, eie., aul ex antecedentibus cl consequentibus sta tim ut ipsi creali sunl, cl statim atque ipsa naia est, lùm etiam adoratam in throno Altissimi, respective immutatus non fuerit : exceptis cnim verbis el propo­ sitionibus venerandi Scripturarum auctoritate, aul temeraria* sunl el falsæ. > Judicc crgò sacrò Facúltale Parisiens!, vox cx scsc ad varios sensus indifferens, ad constanti Patrum traditione consecratis, in quibus Scripluræ cl traditionis usus superior csl, at proinde unum præ alio ex Ecclesiæ usu determinari polcst. Constat 3”, quia proprius ac naturalis propositionum cuilibet alteri in Ins quæ religionem spectant, preva­ lere debel; alia verba, aliæ propositiones, ul mox di­ sensus plurimum dependei ex constanti ac generali usu, qui est sumina acceptionis terminorum regula, cemus, usu constanti cl universali, qui csl summa acceptionis terminorum regula, quoad sensum mulari juxta illud poctæ : Quem penes arbitrium «r, et juit ct possunt ; sicque certe quædam propositiones à SS. Pa­ norma loquendi ; ergò in his propositionibus quæ noe tribus innoxie ac catholice assertæ, poslmodùm usu Scripluræ, ncc traditionis auctoritate firmate sunl, constanti ad parvum sensum dcductæ, falsæ evadere proprius carum sensus communi ac diulumo usu mu­ possunt ac censuró dignæ; luncqueab Ecclesiàmeritò lari potest, et ad significandam rem omninò opposi­ damnantur; in proscribendis cnim propositionibus, non tam transferri. Eamdem veritatem tradunt plcrique è ad cum quem olim sensum habuerint propositiones, reccnlioribus; instar omnium salis sil hic retulisse attendit Ecclesia, sed ad eum quem hic et nunc ob­ testimonium ancioris libri cui titulus : De la Perpé­ linent. Verùm (quod observa) non eadem tunc rema­ tuité de la fui, tom. 3, pag. 29, ubi hæc habentur : < A net, ut supra diximus, propositio formaliler, seu quoad < quoi pense M. Claude quand il a mis au rang de scs sensum, sed materialiter duntaxat, seu mere quoad < principles preuves contre la présence réelle, lare< marque qu'il lait que les Pères nous disent que ce ipsos terminos ipsaque verba. < soni des lypes, des images, des figures?... Car comme Quòd autem exceptis propositionibus Scripluræ usu < il y a de ces mois que l'hérésie des Sncrameniaires aul constanti Patrum traditione consecratis, alia* quoad < a rendus odieux, c'cst une espece d’infidélité de sensum mutari possinl, universali scilicet usu, atque < rendre un mot qui n était point odieux du temps adeò cx sanis ct catholicis evadere possinl falsai ct < des Pères, cl qui cxcilait l’idée entière de tout ce qui heterodoxo*, constat 11 variis exemplis ex historió 1 esl contenu dans ce mystère, par un mol qui n'ayant ecclesiaslicà petilis, quibus palei certas quasdam pro­ < que le môme sens selon le son, n'est plus le même pe'sitiones variis temporibus diversam sortem tulisse; < selon le sens. > Immutatis crgò ipsis propositionis adeo ul uno tempore approbate?, allero vero impro­ terminis, mutari potest pro diversitate circumstantia­ bare ac rejeclæ. Salis sit hic indicàsse voces istas, homo deifer, humo deificatili^ homo dominicus9 à SS. rum ipsius sensus. Ex (liciis itaque patet pnvtcnsam proposilionum Aihaiiasio, Gregorio Nazìanzeno, Augustino, etc., ante exortam Nestori! hæresim innoxiè ac cathoïcè consonantiam quoad verba, imò quoad sensum, cum propositionibus unius aulalterius è SS. Patribus, mm non semel usurpatas; jàm vero periculosæ essent cl censura digna', quòd Neslorianum errorem aul invol­ ) osse semper eam à censurò eximere. Dico r nullatenus posse damnari propositionem in vant, aul non salis excludant. Quin el ipse S. Augusti­ nus voces istas, homo dominicus, quibus quandoque sensu proprio ct nalurnli vcrain, nec ullo affectam usus fuerat, poslmodùm in libris Retractationum da li­ vitio intrinseco. Antequam probetur assertio, observa I" termino­ nai ac rejicit. Constat 2“ ex sacrò facultate Parisiens!, quæ an. 1G9G rum ac propositionum sensum cx triplici potissimum quatuor proscripsit propositiones extractas ex lib. cui capite colligi: 1* cx usu constanti el universali; ipse titulus : La mystique Cité de Dieu, etc., in quibus asse­ cnim, ut mox diximus, summa csl acceptionis terminorinnregula;2" cx anleccdentihnsclconsequentibus; rebatur Angelos ctsanctos beatam Virginem adorasse : namque licèi termini frequenti usu ad certam signifi­ in co autem pracipue fundatur dicta censura, quòd cationem determinentur, attamen dùm sibi adhærcnt licci adorationis nomen quandoque in Scripturis el varias patiuntur notiones, diversosque sensus exhinonnullis SS. Patribus usurpetur pro honore creatu­ ris debito, jam tamen ex Ecclesiæ usu terminus illo bcro possunt; ad unum autem præ cæleris determi­ nantur ¡M'r antecedentia cl consequentia; 5* ex inten­ usurpatur ad significandum supremum cultum soli tione auctoris notò cl constanti; etenim termini ita ab Deo debitum. En censura Parisiensis verba :c Licet usti dependent, ut tamen libera auctoris acceptioni adorationis nomen æquivocè sumatur, cl aliquandò in Scripturis cl nonnullis SS. Patribus pro honore subjici possinl; undè fit, ut tradii S. Ambrosius, liraturis debito usurpetur, tamen cùm cx Ecclesiæ Epist. 48, < quòd sermonem dubium mens non dubia usu terminus ille usurpari debeat ad significandum su­ obumbret el defendat à lapsu. > El ut habetur cap. Jntclligentia, extra, de verborum significatione : < > erba premum cultum soli Deo debitum, ncc possit sine pc- DE CENSERIS, SEL’ NOTIS THEOLOGICIS, «15 1216 Sitio in sensu obvio, proprio et naturali vera ac sana, sunt intelligcnda, non secundum quod sonant, sed se­ proscribi posset ac diffamari? cundùm mentem proferentis. > 5° Idem colligitur ex communi theologorum doctri­ Observa 2\ cx his sequi duplicem posse distingui nó. Suarez, dispul. li) de. Eide, seel. 2, n. I : < Dam­ propositionis cujuslibct sensum ; grammaticalem nabilis propositio, inquit, in lheologià dicitur, qua» nempe scu rigorosità), cl proprium, id est, naturalem. non solimi falsa est in latitudine humanæ opinionis, S msus grammaticalis seu rigorosos, quem nonnulli sed etiam aliquA speciali censuró......digna est. Nam absolutum appellant, repetitur ex terminis in sc sum­ propositio vera, ut perse notum est, non potest esse ptis, abstrahendo à quolibet alio respectu ; et hic sen­ damnabilis; omnis ergò propositio damnabilis falsa sus h proprio et naturali non raro plané diversus est; esse supponitur, cl aliquid additur ultra communem sensus proprius ct naturalis, quique dicitur relativus gradum falsilatis; nam idcirco specialiter damnabilis el obvius,deduciturcx tribus mox recensitis, scilicet: esse dic/tur. Anetor Scrutimi, cap. 7, art. 10, n. 18, 1* ex valore, scu vi et significatione terminorum sic habet : < Discrimen est inter propositionem dam* communi ct ordinario usu determinati ; 2” ex ante­ natam, cl prohibitam, quòd hæc possit esse vera, cedentibus ct consequentibus; 5° ex noli ac manifesti licèi sit velitum illam propugnare oh aliquam ratio­ auctoris intentione, scu, quod idem est. sensus pro­ nabilem causam, non autem illa, cujus falsilas ex ipprius ct naturalis verborum dijudicatur cx circum­ sAmet damnatione absque alió expressione innotescit. > stantiis loci, temporis, causa», antecedentium cl con­ Et pauló post : < Damnatio pronuntiat falsilalem doc­ sequentium, alque scopi quem auctor sibi proponit, trinæ nocivam fidei..., qu.e nullo tempore in Ecclcsià diirn hæc verba usurpat. admitti debet. > Rursus, ibid., n. 27, loquens de pro­ Observa 5”, in propositionibus modalibus duo sedulo positionibus Baii, sic habet : < Eò ipso quòd unaqua­ esse distinguenda, dictum scilicet, ct modum; dictum, que carum damnetur simul ac prohibeatur, non dam­ csl id quod enuntiat propositio; modus autem est ipsa natio, quæ per se falsilalem supponit..., cx prohi­ ratio seu modus quo aliquid enuntiatur, porrò, ul an­ bitione limitari debet, quæ indifferenter adaptari valet tea advertimus ubi dc propositione temeraria, fieri ad propositiones, quæ omnino ut falsa», cl quæ inter­ potest ut propositio vera ratione dicti, falsa sil ac vi­ dicuntur, ul sub aliquo preponderant! sensu falsa, tiosa ratione modi ac proindè censura obnoxia. esto sub aliquo possint sané interpretari ac intclligi ; Ilis pramissis probatur I ’ assertio ex constanti ac sed è conlrà prohibitio ex damnatione debet indiffe­ perpetuo Ecdesiæ usu, quo manifesté palet proposi­ rentia determinationem desumere. Steyaert, disqui­ tiones in sensu obvio, proprio cl naturali veras ac sii. brevi quæ reperitile inter Opuscula, tom. i, •anas nusquàm proscriptas fuisse, clsi iis abuterentur pag. 179, quæril < an propositiones damnalæ à sum­ Novatores; unde S. Aug., lib. 2 de lib. Arb., cap. 16: mis pontificibus in Lulhero, vel Baio, item Molinos, < Manifestum est, inquit, non rem ullam, ciim cA aliisque..., possint non obstante hàc damnatione ad­ quisque male utitur, sed ipsum inalò utentem esse ar­ huc esse vera. » Respondet negative, idque multis guendum. ) El Serin. 50, alias de diversis 15 : < De­ probat; demòni concludit, < maximi periculi futurum mentia est, crimen male utentium, in res ipsas trans­ esse, si invaluerit hæc opinio, posse propositionum ferre. > Quòd si tamen Novatorum abusus eo usque veritatem consistere cum damnatione supradictà ; procederet, ut tandem perverteretur propositionum sensus (quod nusquam posse contingere in propositio­ non enim agitur de raris quibusdam, cl forte non magnopere perniciosis ; dc omnibus idem csl quantum nibus Scripturæ aul traditionis usu consecratis, saprà ad censuram pontificum allinet. Cùm enim hæc non diximus ) equidem possent damnari pradiclæ propo­ determinet, quænam sil cx omnibus hærelica, quæ­ sitiones; veriun tunc essent equidem eædcm materia­ nam erronea, quænam tantum scandalosa, temeraria, liter, sed formalitcr diversæ. aul piarum aurium offensiva, liberum est ( quantum 2’ Idem probatur ex egregiis illis ac magnificis est ex vi istius censura ) de qualibet iu particulari verbis quibus SS. Patres, praserüm verò sanctus Au­ credere, lanium esse scandalosam, temerariam, ele.> gustinus honorem, obsequium, reverentiam, aliaquc alque ilà, si credatur simul talis censura non exclu­ officia veritati debita prosequuntur : < Quisquis bo­ dere verilalem, de qiiàlibel credere licebit veram nus venisque Christianus csl, inquit S. doctor, lib. 2 esse, neque ex ullà licebit in lheologià argumentari de Doctrinó christ., cap. 18, dominii sui esse intclllad verilalem aliquam catholicam astruendam, vel fnlgal, ubicumque invenerit veritatem. > Et in Episl. ad siiaiem convincendam. Argumentum frivolum erit (¡alat., n. i: < Veritas propter scipsam diligenda est, quod sic instituatur conlrà thesim aliquam. Ex thesi non propter hominem. > Rursus, ibid. n. 6 : Quidquid istà sequeretur veritas talis propositionis Lulhemnæ, veritatis invenitur iu homine, non est ab nomine, sed Raianæ, vel Molinosisticæ ; ergò thesis non csl vera. a Deo. » Et lib. ile Mendae., cap 7 : < Aut si csl bo­ Idemque, ut ostensum fuit, usu veniet propositionibus num aliquod æternum quod non complectatur veritas, moralibus condemnatis. Quæ omnia quantæ perniciei non erit verum; et ideò ncc bonum erit, quia falsum fuliira sini in scholà catholicâ, imo Ecclcsià, nemo erit. I l aulem animus corpori, ilà cliam veritas ipsi cordatus non videt, imo horrei. > Hæc Slcyacrt, qui­ animo præponenda est, ut eam non solùm magis quàm bus eruditos ille Ihcologus non solùm docet, sed el corp’ts, sed cliam magis quàm se ipsum appetat ani­ mi > > Astquà ratione li ve stare possent, si propo invicto probal absurdum esse simul et summè p Varia sequerentur incommoda ; satis sit istud, quod sané gravissimum est, retulisse. Se­ queretur nempe pro diversitate temporum varias ac contradictorias condi posse definitiones; nimiriim certo tempore approbaretur propositio, quæ postmodiim, immutato ejus sensu, ob abusus aliaquc vilia mere intrinseca notaretur, diffamaretur; at istud quàm sil absurdum nemo non ¡nielligli, quo semel (tosilo infirmum omninò redderetur ac nullius plané roboris invictum istud illustrissimi Bossuclii adversus Lullieranos el Calvinistas argumentum, ex variis eorum ac pugnantibus inter se fidei definitionibus deductum. G Natura, objectum cl finis constine llieologicæ aperte demonstrant, propositiones in sensu proprio ct naturali exacte veras non ¡tosse censurà conligi. Natura censura*. Siquidem ex didis et probatis arti­ culo 1, cl alibi passim, censura theologica, est nota intula malas doctrinæ quæ ait aliquo modo fidei nociva; non ergò cadere potest in propositiones exacte veras. Idem demonstrant quæ diximus dc singulis sigillatilo notis. Objectum censurae. Namque censura llicologicæ objectum est propositionis sensus; igitur notate propositione verá, veritas notaretur, diffamaretur, damnaretur; asl quis usquàm ila desipuerit ul asse­ rat, verilalem, quæ à Deo est, cl in Deum Ordinatur, notari posse, diffamari, damnari? Finis tandem cen­ sura. Censura etenim essentialiter ordinatur ad depositum fidei custodiendum, ad tuendam veritatem, confodiendum errorem ; verbo dicam, eu uniet* lendit censura, ul vincatur error, triumphet veritas, scu, quod idem csl, ul veritas errori praevaleat; quà porrò ralionc finem illum possel assequi censura, si vera ac sana perstringeretur propositio? 7* Tandem idem demonstrat judicii quo theologica PBOPOS1TIONUM. !2:b fertur censura, à mera terminorum prohibitione, dis* crepantia, in eo scilicet pracipuè posite, ul mox ex Panormo advertimus, quòd illa, non iste, falsitelem per sc supponat, unde res cliam optima quandoque ad tempus prohiberi, nusquam aulem absolute damnari possunt. Nec à nostri, nisi voce tenus, differunt sententia qui­ dam theologi, qui propositionem veram damnationi videntur subjicere. Scilicet eorum nonnulli, ut Vasquosius, loquuntur dc propositione quæ dùm veritatem exprimeret, acerbi iis contrariam opinionem damnant. Sit in exemplum hæc propositio, quam in modium ad­ ducit ipsemet Vasquesius : scmipclagianum est dicere Christum mortuum esse pro omnibus hominibus. Etti enim votum esset Christum mortuum non esse pro omnibus hominibus, nihilominus temen injuste ut hæ­ resis traduceretur contraria opinio; igitur cùm acer­ bior hæc nola propositionem ingrediatur, el ad illius sensum pertineat, eam inter fabas recensere cogit, legitimo:'.que probet censura fundamentum. Cætcriim, tantum abest ul nubis adversetur Vasquez, qmn potius nostra* scnlentiæ omninò favet ; expressé enim docet 2-2, disput. 190, < non licere asserere senten­ tias communes cl veras à pontificibus fuisse damna­ tas. > Eadem ratione solvi debet quod ex card. Toleto à nonnullis objici solet ; asserit enim ibidem Vasquez, < sensum hujus damnationis cum cardinali Toleto contulisse..... cumque sensum prodictum cardinalem probàsse. > Alii, ut Gersonius, agunt de propositione apparenter cl in grammaticali verborum sensu dunlaxat verá, cùm tamen falsa sil in proprio cl naturali sensu, dùm attenditur ad certem auctoris intentionem, ad ante­ cedentia ct consequentia, etc. Sic islaXViclefi propo­ sitio : Ecclesia una est, sicut unus est praedestinato­ rum cœlus; h.ec quippe vera est si solis inha reanms terminis, qui unice similitudinem el comparationem exprimunt ; ast habite ratione illius defensorum prorsùs hærelica est, cùm Ecclesiam ex solis praedestina­ tis constare velint. C rieri, ul Canus, contendunt quasdam propositiones in se veras sed durius expres­ sas, idiotis cl simplicibus quandoque scandalum af­ ferre, ac proinde legitimé ¡»osse damnari. Veriun miniis apposite ad sua principia loquilur Canus ; vult enim ad censuram infligendam ul habeatur ratio aurium perilarum el prudentium ; notem aulem talibus pro­ positionibus inuri posse concedit eo quòd infirmis el idiotis scandalum pnrbeant. Igitur veritas illæsa sem­ per manere debel ; ast, ipsâ in luto, legitimé carpitur imprudentia proferentis propositionem incongnie, odiosé, el durius expressam. Adde Canum equidem contendere quasdam propo­ sitiones in sc veras posse scandalum parere : < ipsa veritas, inquit Melchior Canus, lib. 12 deLocis Theol. cap. II, quandoque affert scandalum idiotis et sim­ plicibus; at nullibi asserit auctor ille propositioni s hujusmodi posse judicio dogmatico damnari ; ul enim tali judicio notari possent, necessum forcl ipsas per se el ex naturò suà scandalum creare; porrò, ut mux cx illustrissimo Bossuel vidimus, cl cx s?se patet DE CENSDlUS, SEU NOTIS THEOLOGICIS, <220 1219 nibus respective convenire asserit. Ilie modus niultoverius, per se scandalum parere nequii, el vcrò, ut ties usurpatus fuit in Ecclesià ; sic in concilio V ratiocinatur Steyaert, loco inox citalo, < veritas nus* generali errores Origenis, Nestorianorum cl Eutyquàm scandalosa ct in praxi perniciosa crii (exseso), chianormn ; propositiones Abælardi in Suessionensi nisi cùm falsi las è contra in praxi salutaris, et, ul ilà synodo, in Rhemensi Gilberti dogmata, in Constandicam,¡edificativafuerit. > tiensi concilio AViclcfl et Joannis Ilus sententia» in globo Quaeres an proposiciones mere æquivbcæ damnari et rcspcclivè proscribuntur; sic etiam varias proposi­ possint. Resp. 1”, cum Suarez, propositiones impro­ tiones à summis pontificibus in globo damnatæ in Luprie ¡equivocas, quòd scilicet proprius, qui solimi est thero, Baio, Molinos., ele., eadem propositiones ge­ attendendus, carum sensus pravus aperte sit, licet nerarim configendi ratio à Clero Gallicano, cl sacrò improprius sanus sil, meritò damnari posse. Accom­ Facúltale Parisians’! passim observata fuit. Ilie modus modatum habemus de hâc propositione exemplum : propositiones profligandi cò frequentior csl, quò faci­ Christus quotidie peccat, quam, uti supra advertimus, lior, diim scopum damnationis attingit; vult enim concilium Basileense, sess. 22, ul erroneam damnat Ecclesia notando propositiones, fideles avertere à ve­ quia in proprio sensu falsa csl, cl sohim in metaplionenosis fontibusundèpossinlvirus incauté propinare; rico vera, intelligcndo Christum non in se, sed in asl diim in globo et respective damnantur propositio­ suis membris quotidie pcccarc. nes, certo novit quisque fidelis eas esse perniciosas, Resp.2*, cum Panormo, cap. 7 Scrutinii, ari. 2» n. 9, fidei aliquo modo nocivas, quod sufficit ul eas avcrscpropositiones ¡equivocas, quæ duplicem involvunt sensum, quorum quilibet ita sit proprius, ut neuter al­ tur, ncc ullam cx iis admittat. teri sil præferendus, cl quidem nedtnn in seipsis Idipsum presóles Gallicani in suà ad regem cpislolâ specialis, sed diam attento earumdem usu, ac ctiam an. 172S, luculenter docent his verbis : < La censure omnibus consideratis circumstantiis, respondeo, in­ < générale (inglobo) n'csl ni vague, ni ambigue, ni quam, hujusmodi propositiones non esse in rigoro < équivoque... Ce jugement est clair jusqu’à un cerdamnandas, nisi cx proferentium, vcl operum, aul < tain degré; il apprend clairement... cl il assure les librorum in quibus exstant, qualitatibus, innotescat < fidèles que les propositions condamnées sont daugeeas in pravo sensu prolatas aut scriptas. Idipsum ma­ < reuses dans la foi, qu'elles renferment quelque venin, nifesti indicat censura theologicæ notio, quæ nonnisi < qu'elles s'écartent en quelque chose de la vérité cain pravum doctrinæ sensum cadere potest. ( tholique... Celle lumière est suffisante pour le cliréResp. 5e, cum eodem Panormo, censura theologica < lien qui csl docile. > Nihil ccrtè expressius, liane notari posse propositiones æquivocas, quæ etsi pro­ in rem adducunt ¡idem præsulcs disertum doctissimi prie capaces sint ulriusquc sensus, sani cl pravi, at­ Bossuctii textum lib. 15 Variat, n. 158, idque rursiis tamen sensum pravum prævalenlcm involvunt; sive confirmant egregio S. Augustini testimonio lib. de quòd verba earumdem majori cum proprietate expri­ hxresib. cap. 88 : < Quid contra ista sentiat Ecclesia mant sensum pravum quàm sanum, sive ob extrín­ catholica... superfluo quærilur. Cum propicrhoc scire secas circumstantias, precisi proferentium condi­ sufficiat Ecclesiam contra ista senlire, ncc aliquid tione, ut patet in propositione : Dmu de Trinitate csl horum in fidem qiicmquam debere recipere... mulliim crucifixus. adjuvat cor fidele, nôsse quid credendum non sit. > ARTICULUS IV. ' Particula autem, respeetM, quæ rcpcrilur in decre­ tis in quibus propositiones in globo damnantur, duo De modo ferendi censuras thcoloaicas. Significat. Primùm, nullam esse notam cx assignatis Triplici modo damnari possunt dogmatica» propo­ quæ non alicui saltem competat propositioni ; est enim sitiones. Primus csl ciim propositiones sigillalim re­ Spiritus qui dogmaticis Ecclesiæ judiciis pracsl, est, feruntur, iisque singulis debita apponitur censura. inquam, Spiritus, cl prudentiæ, quæ pœnam non in­ Plura exstant hujusmodi damnationis exempla, in fligit vanam cl inanem ; ct justitia», quæ modum conciliis, dccrclis summorum Pontificum, actis cleri pœnæ nec minuere ncc excedere debet. Secundum, Gallicani, etc. Sufficiat Bulla adversus quinque Jannullam esse ex propositionibus quæ aliquam non mesenii proposiliones, ab Innocenlio X lata ; hâc enim rcalur nolam, quia idem Spiritus veritatem tuetur, seorsim note inuruntur singulis propositionibus. Porrò nec immunem ab ómni labe propositionem cum reis, hic modus propositiones damnandi, est sane clarior, foedis et perniciosis miscere potest aut sinit. IIa»c duo sed cl difficilior ; operosa enim csl discussio cl deter­ certa manent vi decreti dogmatici ; hæc duo definit minatio gradiis erroris quem quælibel meretur propo­ Ecclesia tali decreto; hæc duo quisque firmiter te­ sitio. Secundus modus censuram ferendi theologicam, nere debet. Tertium autem, nempe quæ nola singulis est cum, nulli relató propositione, integer damnatur competat propositionibus, obscurum est, sed nec abliber ut venenosus, atque Christianis nocivus. Ità sy­ solutè requisitum ul sana servetur doclrina, pervernodus Nicæni librum Arii, qui inscribitur Thalia, saque vitetur. prohibuit. ARTICULUS V. Tertius modus, inter duos precédanles medius, De auctoritate necessariti ad ferendam censuram titeo* logicam. propositiones quidem sigillalim refert, asl nolas sin­ Di.olex distingui potest cl dcliet sententia thcologulis non applicat, sed in unum congestas, propositio- ET DE SENSU PROPOSITIONUM. <2ÎÎ irei veritatis assistentia ; veriim luce alias, dùm scilicet rirai» f< re ns censuram, ima quæ doctrinali, dicitur, tractatum de Ecclesià aggrediemur. Supersunt adhuc H est eorum qui licèi nullà fruanlur auctoritate ea li­ liis sibi commisi ad servandam fldei integritatem, quædam gravissinlæ difficultates ehicidandæ circa nihiloininiis tamen varias notant propositiones, qua­ naturam, objectum cl proprietates censurarum theo­ rum virus discernunt cò fatuis, quò peritiores ha­ logicarum ; præsertim si illæ ferantur in globo, aut bentur cl sunl. Talis sententia doctrinalis à ducto­ notas inurant hæresi inferiores ; veriim ad talium ribus theologis profertur; elucet aulem maxime in solutionem nodorum principia passim in iis quæ censuris à sacris Facultatibus latis, cimi emanet è diximus, et maxime paragraphes 2 el 10 articuli cœtu peritorum mutuo sibi lumine inuluâque pruprimi occurrunt; cælcra ex tractatu deEcclesià repe­ denlià faventium. tenda venient. Hic quippe data operà, cogente scili­ Alierà, quæ propositionibus theologicas inurit nolas cet quæslionum ordine, quæ tenenda sunt trademus. sententia, judicialis appellatur ; ipsius auctores epi­ Cælerùm hic annotare liceat, fusiores nos ultra scopi, quos Spiritus sanctus posuit regere Ecclesiam propositum fuisse non vanà scribendi pnirigine, sed Dei, cl dedit fidelibus pastores el dociores, ul non quòd brevitatem utilitati cedere decebat; etenim non circumferantur omni vento doctrinæ ; undè ipsis pro sola quædam, caque jejuna, ad interrogationes res­ munere competit depositimi fidei servare, veritatem ponsa candidalis offerre animus eral, sed quæ per to­ lucri, errores profligare. tum vite curriculum, ct animos jucundo occupare Censuras aulem theologicas pro jure suo ferunt possent studio, cl Ecclesiæ ministros ad alios eru­ episcopi, sive in conciliis, sive extra concilium, sive diendos idoneos efficere. conjunclim, sivc'divisim, el unusquisque in suà dioe­ Si qui Col. controversia, habendos esse sine dubio pro ca­ Capul I. Argumenta cominci, quibus hærelici nonicis. i 04 utuntur ad hujus loci auctoritatem labefactanCapul X. Conlinei argumentationes adversario­ landam. Ibid. rum conlrà ea quæ capile superiori definita Caput II. Docet quidnam nomen aul Synodi, aul sunt. 108 Concilii hoc sané loco significet. 271 Capul XI. Ibi confutantur argumenta capile Caput III. In quo synodorum varia genera po­ nunc proximo posita. 114 nuntur. 275 Caput XII. Ibi eorum argumenta ponuntur, qui Caput IV. Ubi conclusiones ponuntur, quibus loci suadere volunt, in sacrarum intelligeniiâ Scri­ hujus auctoritas continetur. 277 pturarum, ad fontes hebraicum cl grecum re­ Caput V. Ubi nodi quidam solvuntur, quibus in­ currendum. 133 terdum homines etiam docti illigari solent. 285 Capul XIII. In quo veleris vulgate editionis au­ Caput M. In quo refelluntur argumenta capi­ ctoritas demonstratur, et quòd non csl nunc tis I. 508 ad Hebreos Gracosve recurrendum. 157 De Ecclesiæ romanæ auctoritate, quæ quinto Caput XIV. In quo argumenta capitis XII refu­ loco continetur, liber VI. 323 tantur. 146 Caput primum. Ubi ponuntur argumenta, quibus Capul XV. De linguarum hebraicæel græcæ uti>* hujus loci auctoritas impugnatur. Ibid9 libile. 136 Capul II. In quo redditur causa, cur Sedes apo­ Caput XVI. Ibi ponuntur argumenta eorum qui stolica quintum locum obtineat. 526 sunl opinati, sacros auctores in libris canoni­ Caput III. Tria pronuntiata continet, quibus effi­ cis non semper divino Spiritu fuisse locutos. 165 citur, Petri in fide firmitatem ad successores Caput XVII. Ibi ostenditur, singulas particulas quoque derivari. 527 librorum canonicorum, Spiritu sancto assis­ Capul IV. In quo ostenditur, quòd romanus Epi­ tente, scriptas fuisse. 166 scopus ille sit qui Petro, cl in fidei firmitate, Capul XVIII. Ubi refelluntur argumenta capi­ cl in componendis religionis controversiis, di­ tis 16. 168 vino jure succedat. 351 De traditionibus apostolicis, quæ 2° loco positæ Capul V. Ubi conclusio eadem ostenditur sancto­ sunl, liber III. 183 rum veterum testimoniis manifestis. 538 Caput primum. Ubi eorum argumenta referun­ Caput VI. Ubi conciliorum clarissima testimonia tur, qui apostólicas traditiones impugnarunt. Ibid. referuntur, quibus Ecclesiæ romanæ vis cl au­ Capul II. Supervacaneam videri cum LuthcraniS ctoritas comprobatur. 54f non de hoc solum loco, sed de quibusque aliis Capul VII. Dationibus Thcologiæ probal romax— disputationem. ISG num pontificem in fidei controversiis finiendis Caput 111. In quo i fundamenta ponuntur, ad tra­ errare non posse. 5 <3 ditiones Christi cl Apostolorum constituendas. 190 Capul VIH. Ubi argumenta capitis primi refutanCapul IV. Ubi sternuntur vîæ ad traditiones tur. 318 Christi cl Apostolorum investigandas. 197 De sanctorum auctoritate, quæ sexto loco conti­ Capul V. Dc variis generibus traditionum apostonetur, liber VII. 369 licanim. 201 Caput primum. Argumenta complectitur, quibus Caput VI. Dc firmitate ct certitudine traditionum sanctorum Patrum auctoritas impugnatur. Ibid. apostolica rum. 202 Capul II. Varios modos exponit, quibus de san­ Caput Ml. In quo refelluntur argumenta capitis ctorum Patrum auctoritate potest disputari. 3GG primi. 206 Caput III. Certis conclusionibus Patrum auctori­ De Ecclesiae Catholicæ auctoritate, quæ lertio tatem definit atque defendit, simulqiie satisfa­ loco continetur, liber IV. 215 cit argumentis capitis primi. 568 Caput primum. Quibus argumentis Ecclesiæ au­ Capul IV. Nonnullos Osiandri ct Cajetani scru­ pulos eximit. 589 ctoritas impugnetur. Ibid. De auctoritate Doctorum scholasticorum, quæ Caput II. Quid Ecclesiæ voce significetur. 225 septimo loco posita, est, liber Vili. 395 Capul III. Quinam sint fideles illi, è quibus veré Capul primum. Lulheranorum in theologiam fu­ cl proprie Ecclesia conflatur. 227 ror ; quinam veri nominis theologi censendi. Ibid. Capul IV. Quænam sil Ecclesiæ catholicæ in fiCapul 11. Multiplex lheologiæ scholaslicæ munus dei dogmate auctoritas. 252 exponit. 596 Capul V. Adversiis banc postremam conclusio­ Capul IH. Precipua Lulheranorum in scholæ au­ nem objectiones quirdam. 2¡I ctoritatem argumenta complectitur. 598 Capul M In quo argumenta primi capitis confu­ Capul IV. Scholæ auctoritatem certis finibus cir­ tantur. 2-17 cumscriptam luetur aique defendit. 599 Dc auctoritate Conciliorum, quæ quarto loco csl Capul V. Despondei argumentis capilis lenii; posila, líber V. 267 <226 INDEX RERUM, rrc. 1225 tertii. 471 docetquo quid de variis theologorum placitis Capul VI. Qui sint probata fide; auctores, qui statuendum. 403 contra non sint. I>IC Capul \ 1. Dc auctoritate juris pontificii pruden­ "Ç» • Caput VII. In quo decimum quintum, decimum tium. 413 sextum, decimum septimum cl decimum octa­ Caput \ II. Quis usus juris canonici in Theolovum argumenta capite tertio proposita refel­ gicâ facultate. 4IS luntur Ô14 De octavo loco qui rationis naturalis argumenta De locorum usu in scholasticâ disputatione, li­ continet, liber IX. 421 ber XII. 5H Caput primum. Primus error in hnjus loci usu In librum XII proœmium. Ibid, vitandus, ne plus æquo in re lheologicâ rationi Caput primum. Quid theologia sil, quæ ci objecta naturali tribuatur. Ibid. Capul II. Extremum aliorum errorem percenset, res. quis finis. 549 quia nature rationibus prorsùs abhorrent, quo­ Capul II. Quæ sint lheologiæ principia. 555 rum etiam argumenta proponit. 425 Caput III. Capitis superioris argumenta refellit. 565 Caput 111. Memorati erroris architectos ac secta­ Capul IV. Quæ sunl quæsliones, seu conclusio­ tores percenset. 425 nes thcologiæ. 571 Capul IV. In quo recensitus error refellitur. 426 Capul V. Quibus notis quæsliones fidei dijudicari Caput V. Philosophiam theologo necessariam os­ possint. 579 tendit. 429 Caput VI. De variis errorum gradibus primumque, Capul VI. Apostolos aliosque sanctos viros natu­ de hæresi et hærcticâ propositione. 589 re cliam rationibus usos evincit. 431 Caput VII. Cohlrà hæresis definitionem argu­ Caput VII. Extrema quorumdam theologorum menta quædam. 593 vitia in usu philosophia castigantur. 455 Capul MIL Regula tres, ad quas fidei extrema Caput VIII. Quæ sit hujus loci firmitas in theolo­ judicia dirigenda sunt. Cl i gicâ disciplini. 455 Caput IX. De propositione erroncâ, sapiente ba> Caput IX. Satisfacit argumentis capite secundo resim, piarum aurium offensivà, et temerariâ, propositis. 456 et scandalosa. Ci J De Philosophorum naturam ducem sequentium Caput X. Quemadmodum argumenta lheologiæ auctoritate, quæ nono loco posi ta est, liber X. 443 invenienda, atque é locis ducenda sint. 622 Caput primum. Hujus loci pertractandi necessi­ Caput XI. Exemplum primum, ubi principium tatem exponit. Ibid. lheologiæ in quæslioncm vertitur. G55 Caput II. Ubi argumenta proponuntur, quibus Caput XII. Exemplum secundum, ubi thcologiæ philosophorum auctoritas elevatur. 445 conclusio in quæstionem vertitur. GSt Caput III. Qui philosophi sint theologis utiles. 446 Capul XIII. In quo ea quæstio vocatur in dubium, Caput IV. Quam habeat in re lheologicâ certitu­ quæ cùm naturalis sit, tùm etiam ad finem dinem philosophorum auctoritas. 419 perii net. * 702 Caput V. Quibus finibus Aristotelis auctoritas cir­ Ad lectorem. 715 cumscribenda. 452 VINCENTI! LIRINENSIS VITA. 717 Caput VI. Ubi satisfit argumentis capite secundo Vincenlii Lirincnsis Commonitorium. Ibid. positis. 456 Commonitorium secundum interlapsum est, ne­ Caput 5 II. Dc juris civilis in theologicis contro­ que cx eo amplius quicquam quàm postrema versiis auctoritate. Quibus impetratur argu­ particula remansit, id est, sola recapitulatio, mentis. 457 quæ ct subjecta est. 757 Caput VIII. Juris civilis studium theologo utilis­ TERTULLIANI VITA. 765 simum probat. ‘ Ibid. Argumentum, auctorc Jacobo Parodio. Ibid. Capul IX. Quæ vis ac potestas argumenti cx jure Q. Septimii F. Tertulliani de Proscriptionibus civili desumpti. 459 adversiis hærcticos liber. 769 De hisloriæ humanæ auctoritate, quæ postremo FRATRUM A WALENBURÇH VITA. 797 loco est posita, liber XI. 4G1 De controversiis tractatus generales. 799 Caput primum. Nuntius do morte parentis vix­ Tractatus L Examen principiorum fidei. Ibid. dum finito superiori libro allatus enarratur. Ibid. Introductio. Ibid. Caput H. De hisloriæ humanæ in theologiam uti­ Examen primum. § I. Protestantes docent, ar­ litate. Ibid. ticulos necessarios ex solâ Scripturâ esse pro­ Capul III. Argumenta continet, quibus auctoritas bandos. Ibid. humanæ hisloriæ impugnatur. 465 § 2. Quomodo Protestantes doceam, articulos Caput IV. Quòd auctoritas humanæ hisloriæ alinecessarios esse inS. Scripturâ. Ibid. quandò probabilis, quandoque cliam certa § 3. Ex primo Protestantiuin principio prædudi sit. 47! viam ad omnes controversias. 8CJ Caput V. Ubi respondetur argumentis capHis § 4. Ex primo Proteslantium principio prædudi 39 TH. I. I2Î7 INDEX RERUM, etc. viam a Vulgato in locis controversis, per Scripturam cx princi­ pio communi. 867 Sectio V. — De modo offensivo. 868 Sectio VI. — Praxis modi offensivi. 869 PAKS Ilf. Scelio I. — Kalio ordinis servandi. — Sectio II. — De mutationibus temerariis S. Scriptur.e Cahinianurtnn gennanix*. — § 1. — An sola Udes justificet. 869-870 § 2. — De sacerdotio no ri Testamenti. 871 § 3. — De presb) teris novi Testamenti. // d. Sectio III. — De ignoranti mutatione Lulheranorum Bibliis insertiti 872 s I. — An sola fides,justifiait. Ibid. § 2. Au justificatio tollat peccala. — §3. An epistola S. Jacobi sil canonica. 873 Scelio IV. — De erroribus llollandorum Bibliis insertis. — J I. — Au sanguis Domini sil in Calice. 871 § 2. — An in Eucharistià mancai substantia pa. »»*• 875 §3. — An traditiones sinl miles. ^76 Sectio V. — De falsificatioribus Bibliomm gallo-calvinistarum. — § I. — An sola fides ju­ stificetIbid. ¿ 2. —An sit velitum faccre imagines, ul ser­ viatur Deo. 877 § 5. — Au quis possil excidere a fide. 878 PAKS IV. Destruuntur omnia Prolcslanlimn Biblia Vulgaru vvrsioms, simui cl separalhn sumpta. // ctoritatem missionis. 1253 INDEX REIILM. etc. nem Protestantium ab Ecclesia catholicà, probatur 2’ cx unitale Ecclesia}. 983 Capul XIX. —Nullo jure factam esse divisionem Protestantium ah Ecclesià catholicà, | robatur 3* ex sanctitate Ecclesiæ. 981 Caput XX. — Nullo jure faclarn esse divisionem Protestantium ah Ecclesià catholicà , proba­ tur 4* cx diffusione Ecclesiæ. Ibid. Caput XXI.— Discutitur provocatio Protestan­ dum ad Ecclesias Waldensium, etc. 985 Caput XXII. —Nullo jure factam esse divisio­ nem Protestantium ab Ecclesià catholicà, pro­ batur 5’ cx successione Ecclesiæ. 986 Caput XXIII. — Nullo jure faciam esse divisio­ nem Protestantium ab Ecclesià catholicà, probatur 6* cx necessitate communionis. 988 Capul XXIV. — Nullo jure factam esse divisio­ nem Protestantium ab Ecclesià catholicà, pro­ batur T ex defectu legitimi judicii. Ibid. Caput XXV. — Nullo jure faciam esse divisio­ nem Protestantium ab Ecclesià catholicà, etiamsi hæc erràsscl in articulo necessario. 990 Capul XX VL — De object à tyrannide corporali. 992 Caput XXVII. — De objcclà tyrannide spiri­ tuali. 993 Capul XXVIII. —Qua via invenienda sit unitas Ecclesiæ. Ibid. Professio fidei calholicæ. — L Deum non esse auctorem peccati. — II. Deum non facere ini­ quitatem. — III. Deum non tentare ad ma­ tum. 995-996 iV. l’ilium Dei esse à Patre. — V. Christum esse omniscium. — VI. Christum esse legis­ latorem. — VII. Christum ingressum esse ad Discipulos januis clausis. Ibid. MU. Christum voluntarie esse passum. — IX. Christum non desperàssc. — X. Christum etiam pro impiis esse mortuum.—XI. Chri­ stum per passionem suam acquisivisse glo­ riam. — XII. Christi animam descendisse ad inferos post mortem. 999 III. Prædicationem Evangeli! esse perpe­ tuam. loot .IV. Admini'trationem Sacramentorum esse perpetuam. — XV. Confessionem fidei esse prpeluam. — XVI. Ecclesiam semper esse visibilem. 1092 XVII. Ecclesiæ promissum esse nt non erret. 1005 XVIII. Doeloribus Ecclesiæ sive Conciliis Ge­ neralibus promissum esse ut non errent. f 004 MX. Unitatem esse nolam veræ Ecclesiæ. Ibid. XX. Miracula esse nolas veræ Ecclesiæ. JO86 XXL Diffusionem esse uniam vera* Ecclesiæ. Ibid. XXII Perpetuam doctorum successionem esse notam veræ Ecclesiæ. 1007 X MIL Baptismum ab hærelicis collatum esse validum. I