Baluziana editio Capitulariorum regum Francorum a P. Chiniac de la Bastide curata

fuit serius editione inserta a Mansi ut appendix ad tomos XI ad XVIII Amplissimae
mehorque nobis visa est

Quare prout tomos XVII»* et XVIII ** gratis

Attamen, cum appendix Vil, nemque tractatus De missis dominicis, auctore Fr. de Roye,
in Chiniaca editione Capitulariorum defidat, in fine tomi XVII Amplissimae relinquimus.

SACRORUM

CONCILIORUM
NOVA ET AMPLISSIMA COLLECTIO
CUJUS

JOANNES DOMINICUS MANSI
ET POST IPSIUS MORTEM FLORENTINUS ET VENETIANUS EDITORES
AB ANNO 1758 AD ANNUM 1798. PRIORES TRIGINTA UNUM TOMOS EDIDERUNT
NUNC AUTEM CONTINUATA ET. DEO FAVENTE ABSOLUTA

SUPPLEMENTUM AD TOMUM XVIII
QUO CAPITULARIORUM REGUM ERANCORUM.
A BALUZJO EDITUM, VOLUMEN II CONTINETUR.

PARISIIS
MDCCCCII

EXPENSIS HUBERTI WELTER, BIBLIOPOLÆ.

T

CAPITULARIA
R E GUM
FRANCORUM.
Additæ iunt Marculfi Monachi & aliorum'-Formulae veteres,
.& Notæ doéliiTimorum Virorum.
Stephanus B A LU Z IU S, Tutelenjis, inunum collegit»
ad vetuftijjimos Codices manufcriptos emendavit , Notis
illiijlravit., magnam partem primùm edidit anno M. dc. lxxkii.
Nova Editio auditor ac emendatior ad fidem autographi Baluzii qui de novo textum
purgavit, notafque caftigavit & adjecit : accefsêre Vita Baluzii partim ab ipfo fcripta,

Catalogus Operum hujus Viri clariflimi cum animadverfionibus hiftoricis, & Index
variorum Operum ab illo illuftratorum, quorum plurimorum novas meditabatur

^Editiones.
Curante

Petro

DE CH1N1AC,

Regi à Conflits ,

Profeneflallo Cenerali

Civili Ufercha, c Regia humaniorum Litterarum Academia Montis-Albani.

SECUNDUS.

TOMUS

PARISIIS,
Ex Typis Bbnedicti MORIN,
<=—=SSS?

M.

•.I1-

vià San-Jacobeâ, ad

Infigne Veritatis.

.

DCQ

L X X X.

CUM PRIPILEGIO REGIS.
(Edttio iterata ad Edit tout s prinapis exemplum ab Huberto Welter, Bibliopola, Για diàa Bernard Rduryî, Fianjiit MD CCCCli)

CLARISSIMI

KIRI

JACOBI SIRMONDI
P R Æ F A T I O

AD CAPITULA KAROLI CALVI
Edita anno M DC X ΧΊΙ !■

" Aroli Calvi & fequentium aliquot
Franciæ Regum Capitola, publico jam
olim à Petro Pîthœo poll Karoli Magni &
Ludovici Capitulorum editionem promiffa,
tibi nunc tandem, Lector, impar fortafsè, fed
non invitus alieni nominis hæres exfolvo. Nec Capi­
tula modo funt illa, (juæ damus, fed aliquid amplius
Capitulis. Hoc enim inter Pithœana & nollra intereft,
quod in Anfegifi Abbatis & Benediéli Levitæ Colledionibus , quas Pithoeus edidit, nudæ Regum ac
merae flint Leges , quae Capitula vocabant, nullo
ferè ordine digellæ, nullâque temporum vel locorum
nota diliindæ. In his noitris Synodi & Conventus ipfi
Regales , in quibus conftituta fuerunt Capitula, ex­
hibentur , & quo quique anno ac loco , quas ad res,
& per quos coaéli celebratique fint, exprelfum eft.
Quod genus omnia, quæ Karoli noiiri aevo a&a fuiife
conflant, fi confequi nobis, aut haec ipfa quæ nadi
fumus integra & abfoluta reddere lieuiflet , lucem
profeélo, quam illuftrandæ illorum temporum hiitoriae non modicam adferunt , maximam praeberent.
Erunt, ut ipero, quos conatus hic noller excitet ut
plura conquirant & feippeditent. Nos hæc interim ex

H

a 2

*iv
diyerlîs collegia locis, fed è quinis potilïimùni, ii tua
hoc fcire intereft , antiquis codicibus excerplimus.
Nam cum primi duo, quorum alter in Tiliana , alter
in Thuanæa nunc eft Bibliotheca,ultra titulum XVI.
non procederent, quæ loquebantur, partim ex Bellovacenfis , partim ex Laudunenlis Eccleliæ libris,
partim etiam ex Metenft noftro corrogata fupplevimus. Coronationes autem Regunt, quas Capitulis
fubjecimus, unicum è fandi Laurentii Monallerio
Leodienfe nobis exemplar fubminiftravit. De meo
fànè, præter titulorum numeros & nomina , quibus
longiores manuferiptorum titulos commodioris, ut
rebar, usûs gratia praenotavi, nihil adjedum. In quo
iplo non fefellifle me judicium credam , Lector,
It probaris; & de Notis, quas amici extorferunt,
non inconfulto celliiTe, ii non rejeceris. Vale.

Ex Prafatione infixa Tomo 111. Operum
yx riorum Jacobi SIR Μ O N D I Typis
Regiis ex cufibrum ann. 1696.

Caroli Calvi aliorumque aliquot Franciæ Re­
gum Capitula Sirinondus ex antiquis codicibus
deferipta, & Notis illu i Irata, in lucem dedit ann.
mdcxxiii. Integrun ejus Librum poftea vir clarillimus
Stephanus Baluzius contulit in ampliflimam & ornatilTimam illam, qua Francorum Capitularia univerla complexus eft, Colledionem, quæ tanquàm
ære perennius monumentum, non modo maxima
Gallicae Gentis decora, led & fui fimul audoris,
x iri de literis & patria egregie meriti, tandem ad pof
teios tranfmittet. Quin , ut ea Colledionis pars alinquanto etiam lautior quam antea&perfedior prodiret,
ex ipfis quoquè fehedis Sirmondi quædam à iè ex-

V#
cerpta & adjeéla fuifle , Baluzius in Praefatione teftatur. Quo miniis neceflarium videri poterat, eandem
Sirmondi lucubrationem hic denuo excudi. Tamen,
cùm exemplar editionis primænaéli eflemus à Sirmondo poilea diligenter recognitum, in quo fuâ ipfe manu,
& icripturam Capitulorum quibuidam locis emen­
daverat atque integritati reftituerat, & Notas quoquè
fuas recenfuerat, pliyeique ex iis aliqua parte fecerat
auéliores , cumque nova haec Operis ornamenta cer­
neremus aliquanto plura elfe , quàm quae Baluzius ex
Sirmondi fchcdis adjecerat ; tum hic liber novam edi­
tionem , fuumque inter varia auéloris fui Opera locum
vifus eil quodam etiam peculiari jure poftulare. At­
que ut coniilii hujus noftri ratio leétoribus perfpeda
eflet, ièque ipiis faciliiis approbaret; quæcumque
nunc ex illo exemplari Sirmondiano vel correela vel
ad jeda funt, fuis iingillatim locis indicavimus *.

Omnium quæ in hoc iècundoTomo continentur.
CAPITULA KAROLI CALVL
T!Τ. I. C O N r E N T U $ in villa Colo­
ma [ Capitula. J
pag. i
II. Synodi ad Tcudonis villam [ Capi­
tula: depace ,&i de rebus E cclefiarum.] "J
III. Concilii in K-mo palatio [Capitula .·
de calamitatibus, tum tn Clero, tum
in Ordine Monafiico refarciendis.] i j
IV. Synodi Belvacenfis [Capitula.] 19
V. Apud Tolofam civitatem [ Capitula
conftituta : de Clericis ut ab Epifcopis
non opprimantur. ]
21
VI. Praceptum confirmationis pro Hifpanis qui in regno Karoh Calvi mo­
rabamur.
.
2f
VII. In villa Jparnaco [ex Capitules.
Epifcoporum excerpta à Karolo DC
Primonbus regni quadam Capitula
obfervanla. ]
'29
VIII. Conventus apud Argentoratum
[ Ada , de pace inter I raires Reges
Hludovicus dC Karolus. ]
$9
IX. Conventus apud Marfnam I. [ Ca­
pitula. J
41
X. Conventus apud Marfnam II. [ Ca­
pitula à tribus fratribus Regibus
fubfcripta.]
XI. Synodi Jueffionenfis [ Capitula. J 49
[ Capitulare Mtjfis dominicis per regnum
diredis datum. De Statu Eccle/iarum;
X de rebus Ecclejiajticis njorrnari<*>·]
XII. Synodi apud Kermeriam [diffini­
tiones.]
$7
WVLApud Vale minian as [ Capitula :
de utilitatibus Regru dt' E cclejia. ] 61
XIV. Apud Silvacum [ Capitula : de
Miffs dominicis pro Regni X Ecclefia commodis.]
6j
XV. Apud Attiniacum [ Capitula data
Miffs fuis à domno Karolo , ut illa
i.nufquifque Miffus in fuo Miffatico
per regnum illius exequi procuret. ] 69 '
XVI. Apud Leudicam [ Hlotharii X
Karelt Adnuntiaiiones. ]
71
XVII. Praceptum confirmationis pro
EcclefiaFornacenfi.
XVIII. [ Corfiltum ab Epifcopis &* Ab­
batibus X certeris Fidelibus damno
Karolo apud. Bonoiluni communiter
datum. ]
77

XIX. Ad Francos dû Aquitanos miffd
[ Capitula à domno Rege Karolo de
palatio Carifiaco. ]
79
XX. Ad eofdem Miffd de Bqfiu.
8j
XXI. Ad eofdem , per Adalardum Ab­
batem [X alios. ]
8j
XXII. Ad eofdem , per Hincmarum X
alios.
67
XXIII. Capitula qute Karolus fecit apud
Carifiacum palatium :[ de coercendis
rapinis X depopulationibus, qun in
regno graffabantur > ad Epijcopos X
alios AEffos dominicos rruffa. ] Ibid
XXIV. Item Capitula data apud Cari­
fiacum : [ de fcelertbus , tùm ab Epif­
copis ,tùmà Comitibuspuniendis. ] 9 f
XXV. [Adnuntiatio Karol1 X nepotis
fui filotcuii j apud S. Quintinum. 97
XXVI. Sacramenta [ Regis X Fidelium]
apud Carifiacum.
99
XXVII. Epiftola Epifcoporum [ Provinciarum Rernenfis X Rothomagenfis à
Carifiaco palatio, quo convenerant t ]
ad Ludovicum Regem Germania. 101
XXVIII. Synodi Metenfis [ commoni­
torium Epifcopis ad Ludovicum Re­
gem legatis ab eadem Synodo 9 J de
indulgentia Ludovici ejüfdem.
121
XXIX. Synodi Tullerffis apud Sapottarias [ Capitula.]
129
XXX. Proclamatio Karoli Regis ad­
versus jyenilonem [ Archieptfcopum.
Senonum.]
IJJ
XXXI. In bafilica S. Cafioris ad Con­
fluentes [ de pace inter Karolum dC
Hludovtcum ; de quibufdam criminibus
conflringendis. j
1 J7
XXXII. refl reditum à Confluentibus
[ Capitula qua domnus Karolus, cum
confilio Fideliumfuorwi, per regnum
fuutn denuntianda dC obfervanda di­
rexit.]
14J
XXXIII. Edi slum in Carifiaco £ a Rege
Karolo conflitutum. J
1 fl
XXXIV. Synodi Piflerfis [ Capitula .·
de malefadoribus ut canonicis X, ci­
vilibus panis confringantur. ] 1 y 3
XXXV. Quando Lothartus ad ofculum
receptus eft [ Capitula à Karolo prius
mtffa Hlotario.]

v;z*
tua à Karolo Rege omnium cum 10XXXVI. Edidum Piflcnje:[ de pace in
luntate JC conjenju. ]
227
regno flabihenda; de Monflleriis.} 17 J
XXXVII. Apud Tufiacum [ Capitula XLV1. Reclamatio Epifcopi Barc mo­
nt n/is [ apud Aitimacum. ]
2;j
conflituta : de Statu Ecclefia JC Regni
utilitate; JC de illorum communi ad­ XLv il j; > nodi Ponttgonenfis ( confir­
matio eledionis Karoli in Impera­
jutorio. ]
JÿΓ
torem.'}
XXXVIII. Apud Compendium [ Capi­
tula fada : de Ecclcfiis JC Monfle- [Capitulum de honore Ecclefia Roman a
debito , ejufque immunitate ; de rebus
riis à Normannis expoliatis JC deEcclefia non auferendis ; de m eren­
flrudis.}
20 J
tia Eflfcopis JC Sacerdotibus perjal­
XXXIX. Apud S. Arnulphum [ Mais
ve nda ; de Decimis. ]
2
civitate, padiones inter Hludovicum fd
Karolum ,gloriofos Rcges ,fàda.} ioj XLVI1I. Altera editio Adorum Synodi
Pontigonenfis.
24Ç
XL. Apud Piflas[Capitula conflituta:
de hottore SC immunitatibus Ecclefia- XL1X. Alta quadam Ada ejufdem S y ­
nodi Pontigoncnfis:[de Hludovico Re
rum JC Sacerdotum; de nudiis antè
ge ; de Presbytero infammato ; de
excommunicationem fervandis. ] 2oy
noto Htncmart juranu tto. ] .49
XLI. Quando Karolus Metis coronatu r
L. Ada Jj nodi Romana : [de conji ' ma­
tfl [Adnuntiationes populo fada. J 21 ;
tt one eledionis Karoli Imp. mtjfa per
XLII. Padio Aquifgranerfis [fada in­
Adalganum Epifcopum AugufloJuter Karolum Calvum JC Hludovicum
nenjem. J
2Ç 1
fratrem ipfius. J
221
LI. Exadio Nortmannis conflituta [apud
XL1II. Divifio regni Lotharii f inter
Compendium. J
2 Ç7
gloriofos Reges Karolum JC Hludo­ LI I. Karoli Imperatoris apud Carifiacum
vicum. J
Ibid.
Capitula : [ de Ecclefia JC Imperii re­
XLIV. ApudGundulfi villam [profef
gimine. ]
2Ç9
Jiones Epifcoporum JC facramenta f Capitula aux fecit domnus Karolus Im­
perator O' adnuntiari juflit rwvijjime
Latcorum fada Régi Karolo.} 22 J
XLV. Apud Cariflacum [ Capitula flaapud Carijiacum. J
267

CAPITULA LU DO VICI BALB L
I. Quando Compendii coronatus efi [Hlu·
dox icus, petitiones ab Epijcopis fada
JC à Rege promtfla ; piofifilo Epif­
271
coporum.}

II. [ Capitula flatuta a domno Johanne
fummo Pontifice Romano , qua fanda

CAPITULA

K ARLOMANNI.

I. ApudCarifiacum [petitio ab Epifcopis
fada JC à Rege Karlomanno proπι ifla.
281
II. Ja Broilo Compendii [palatii Capi­
tula promulgata à Rege Karloma-

CAPITULUM

Synodus Tricaflina recepit JC con­
firmavit.}
2-J f
III. Conventus Euronergis , [ ubi fada
fuit conventio inter gloriofifltmos Re­
ges Hludovicum filium Karoli Impe­
ratoris , itemque Hludovicum filium
Hludovici Regis.}
277

no.}
281
III. Apud J^ernis palatium [ Capitula
fada : de cultu Dei & Religionis in
regio palatio ; de compofitione furti ;
dt adjutoribus Epijcoporum.} Ibid«

O RDONIS

REGIS

Quando undus efl à Walterio Archiepifcopo Senonenfi, [promiflio à Rege Odone
fada.}
39l

CAPITULA
I.

KAROLI

1IL

Conflitutio dotis Frideruna Regina , II. Fungrerflls Epifcopatùs controver[ uxoris Karoli III. fada apua Attifla.
jp;
niacum.}
; III. Padum Karoli ù* Henna.
2^^

viij

CORONATIONES.
Ϊ.[ΟγΛ qualiter Rarolus Calvus Rex
fuit coronatus in Meats civitate in
Regno Lotharii.]
jot
II. [ Ur do qualiter Hludovicus II. Rex ,
ab Hinc/na’o Archieptjcopo fuit co­
ronatus in Compendio puiatio. J 3 ο 3

III. Judith Karoli Calvi fili» [ corona­
tio , cum Regi Anglorum dejponfata
eft, apud Kermeriam palatium. ] 3 09
IV. Hermint n dtsftegina , Raroh Cal­
vi f uxoris , coionatio in Synodo
Suejfioneryl.]
313

CAPITULA LOTHARII IMPERATORIS.
i. Capitulare Romanum
de elect Ιοί*
Romani Pontificis G de Legibus Ro­
ri, anorum.]
317
II. Alta editio ejufdem Capitularis. 3 19
III. Apud Olortam [ Capsula à Hlothario Imperatore inflituta. j
321
IV. Capitula addita ad Legem Longo­

bardorum.
327
V. Capitula excerpta ex Lege Longobar­
dorum.
331
VI. Edictum de reflttuiione Ebboni^,
[ Arckiepifcopi Rtmenfis , in Sedem
X Dtacefim fuam ex crimine infide
litatis anufiam.]
341

CAPITULA LUDOVICI II. IMP.
I. [Capitula de rebus fecularibus ftatuta
in Conventu Ticinenji.]
34J
II. Capitula in palatio Ticinenfi. 347
III. Capitulare interrogationis [aJ Epifcopos : de Statu regni. J
349
[ Rejcriptum Confultationis feu exhor­
FRAGMENTA

tationis Epifcopurum ad domnum Hludovicum imperatorem, j
3f1
[ Capitula EI. edita pofl refpoifiionem
Epifcoporum. J
3 31
IV. Corfititutiopromotionis exercitûs [®Afen antis partibus Beneventi. ] 337

CAPITULARIUM.

3tfi

F O R M U L Æ.
369

Formula Promotionum Eplfcopalium.

467
493
5°9
537

Formula Exorcifmorum X Excommunicotionum.
6^9
[Formatarum veterum Epiflolarum canorucanm exempla xi. ]

Francifci Pithaei Glofiarium Legis Sa­
lie».
1

Hieronymi Bignonii Nota ad Librum
Legis Salica.
823
Ejujdem Nata ad Marculfiun.
861
Stephani Balucii Nota ad Capitularia
X Formulas.
98g
Appendix Aflorum veterum quorum in
Notisfada mentio eft.

Formula Marculfi Monachi.
Appendix Marculfi.
Formula Sirmondtca.
Formula Bignoniana.
Formula Lindenbrogtt.
Nava Colledio Formularum.

Ejufdem Glofiarium ad Libros Capitu­
larium.
705

Jacobi Sirmondi Nota ad Capitula­
ria.
*
749

CAPITULA

A

CAPITULA

KAROLI CALKI,
FRANCORUM REGIS
ET IMPERATORIS.
<L

2 ..

TITULUS PRIMUS.
CONVENTUS IN VILLA

COLONIA.

INC IPIU NT Capitula qua acla funt anno quarto regni

Domni

Karoh glonefi Regis , Domni Hludouvici Imperatoris filii, in Conventu habito in villa qua dicitur Colonia : qua etiam fubjcriptione ejufdem Principis

Epifcoporum , ac caterorum fidelium Dei, confirmata

fuere , conienfu H arim dC aliorum Optimatum, Indictione (exta *.

P

R

Æ

F A T

I

.’Eimak-

5*

O.

ancta Ecclefia , navis more , ut de prioribus feculis

<kbcr< : ica
SSm-X'.

taceamus, ab initio fuæ inftitutionis pelagus feculi hujus
diversa qualitate ha&enùs , Domino moderante , tranfegit ; & modo tranquillitate gravis, amodo autem pro-

cdLlæ alicujus tempeftate concufla, fed non ufquequa-

què demerfa ; quin potius, excitato fidelium precibus
Chriilo fuo gubernatore, falubri libertatis fecuritate,atque optata donata Μ»ω>. n
ferenitate. Unde etiam in partibus noftri orbis, quæ tempore divæ recor- **'
dationis avi noftri , & fanélæ memoriæ Domni ac genitoris noftri, aliquandiù fuerat pacis fuavitate laetata , inimico homine , juxta fanétum

Tom. il

A

3

Capitularia

K ^’..c:'v'

4

Evangelium,in agro dominico {uperieminantedifcordiy zizania in medio

tritici, Deo amacæ caritatis, adeo eft diverfisatque advertis vexata moleftiis, ut nori fine maxima difficultate , refpeâtu divino , dc fidelium
Dei ac noftrorum fob tio , inter nos fratrtfque noftros pacificatio , &
paterni regni ex confenfu divifio , feu ejufdem fanéta^Ecclelîæ ac fidelis
populi tantorum laborum quantulacunque fieret refpiratio. Proceflu vero

temporis, ut (olent poft condenfos aeris turbines nubium in pertranleundo
remanere veftigia, reftiterunt, fatemur, in nobis & in viris ecclefiafticis,
necnon & in reipublicæ noftræ folatiatoribus , hujufinodi materiæ &

fomites ditfenfionum, ut manifeftè patefeeret nos divina gratia indigere,

ut omnes à contagio morbi priftini penitus exueremur, quà praeventi era­
mus, ut infirmitatem communem videre potiemus. Quapropter venientes
in unum fideles noftri, tam in venerabili ordine clericali, quàm & in

luftres viri in nobili laicali habitu conftituti, <& zelo Dei accenli, me­
mores etiam fidei quam ipfi & anteceftbres eorum noftris detulerunt Prædeceflôribus, ponenteique ante oculos dileélioncm & fidelitatem quam
nobis poft defunctionem Patris laudabiliter & continentiflîmè fervavei. Mick runt, fecundum quod legitur in lineris divinitus infpiratis, hortatus eft

alter alterum, immo omnes fe invicem monuerunt, ut eundi univerfum
animi rancorem pro quocunque conceptum negotio à corde propellerent,
& in Dei voluntate ac fanilæ Ecclefiie competenti veneratione , feu

noftra fidelitate fervanda , atque debito honore & regia poteftate ftabi-

liendâ & confervandà, quin etiam fefe in pacis concordia & vera amicitia
copularent ; quatenus divinæ clementiæ placerent obnixiùs, & de Regis
ac regni ftabilitate & utilitate poflent traélare fublîmiùs, & fuum atque

totius populi communem profeélum & tranquillitatem obtinerent pro-

penfiùs. Sicque Deo amabili atque laudabili conventu unanimiter ac ra­
tionabiliter perpetrato, noftræ manfuetudini fuam devotionem & aélionem fideliflimè (uggeflerunt. Nos autem tanta fidelium erga dominatio­

nem noftram fubtiliter peripe&â benignitate, ut caufa pro fui merito
exigebat, eis condignas gratiarum a&iones retulimus,& nosnoftramque
poteftatem eorum bonæ convenientis per benevolentiam in hoc faéto,

quod fine dubio ad præfentem & aeternam tendit (alutem, (ociam & comi­
tem fore totâ devotione (popondimus, abdicatis omnibus, quantum pati­
tur humana fragilitas, quæ perfona noftri regiminis ignorantia (eu juven­

tute aut necelfitate, contrà convenientem (ibi falubritatem & honeftatem ,

ufque modo egerat aut alterius aftu contraxerat. Qua de re communiter
inito conlilio, hoc (criptum fieri propofuimus, quod etiam manuum om­
nium noftrorum fubfcriptione roborandum decrevimus.In quo quæ nobis

nunc præcipuè ad communem falutem, &. regni foliditatem atque omnium
noftrorum utilitatem, immo pleniifimam honeftatem vifa funtpertinere,
confcripfimus : non loquentes diverfarum immutatione perfonarum , uc

modo regalis fub limit as, modo epifcopalis au&oritas, modo autem fide­
lium loquatur commoditas; (ed fecundum Apoftolum, fub uno capite
Chrifto, ut reverà unus homo, in unius Ecclefiæ corpore, finguli autem
alter alterius membra , quod profit omnibus omnes unanûniter unà voce
loquamur , per eum & in eo qui dixit, & de quo di&um eft : Non vos
MMtk >0.

eft5 qUl loquimini, Jid Spiritus Patris vefiri qui loquitur in vobis»

i

Regum Francorum
C A p.

L

f De honore cuhuque Dei , atque Ecc/efiarum , dC fervorum Dei veneratione» ]

T\E honore videlicet

Ac cultu Dei,
LJ atque fandarum Ecclefiarum qu«,
tn<n·. aufiore Deo, fub ditione Ac tuitione reμ
giminis noftri confiftunt, communiter
Domino mediante decernimus ut, ficut
tempore beats recordationis Domini ac
genitoris noftri excultx Ac honorate , at­
que rebus ampliate fuerunt, fàlvi equi­
tatis ratione ita permaneant, Ac que à
noftra liberalitate honorantur atque di­
tantur , de attero fub integritate lui fer­
ventur , Ac Sacerdotes ac fervi Dei vigo­
rem ecclefiafticum, Ac debita privilé­
gia, juxtà reverendam audoritatem ob­
tineant ; eifdem vero regalis poteftas, Ac
inluftrium virorum ftrenukas , feu reipublicar adminiftrstores, ut fuum minifterium
competenter exequi valeant, in omnibus
rationabiliter Ac juftè concurrant.

I I.

Kaxoli CaiV!
Ricis 4.

di&ante. Legem vero unicuique compe­
tentem , ficut anteceflbres fui tempore
noltrorum przdeceflorum habuerunt, in
omni dignitate & ordine, favente Deo ,
me obfervaturum ^>erdono.

[ Ut nemo quicquam Regi contra jfiitin
rationemfuggerat.^
Quod ut facilita atque obnixiùe noftra
auctoritas valeat obfervare, omnes ficut in u’ia· *“· *·
veftra benè memorabili convenientia pepigiftis, confervare ftudebitis. Immo etiam
eundi in poftmodum follicitè praecavebunt
ne aliquis, pro quacunque privata com­
moditate , aut rejicienda cupiditate, five
alicujus confanguinitatis vel familiaritatis
feu amicitie conjunctione , nobis immo­
deratius fuggerar, vel poftulationibus, aut
quolibet modo inliciat ut contra juftitiam
Ac rationem* , Ac noftri nomini» dignita­
tem ac regiminis aequitatem t agamus.
V.
yûta «·-

C Utfi quid Regi /abreptum fi t fideliter

admoneatur.]
[ Ut honor dC potfiat regia inconvulfa
Et fi fbrtè fubreptum nobis quippiam
permaneat, j
ut homini fuerit , competenter Ac fide- Λ·*·*·*»·
«t
Honor etiam regius, Ac poteftas regali lirer, prout fublimitati regiae convenit,
*·
dignitati competens , atque fmceritas Ac At necefiitatibus fubjedorum expedit, ut
obtemperantia Seniori debita . remoti hoc rationabiliter corrigatur, veftra fide­
omni fbcordii Ac calliditate, feu quili­ lis devotio admonere curabit.
bet indebiti quorumcunque conjunctione
V L
contra honorem Ac poteftacem , atque f De iit qui initum concordi*fiedut irru·
falutem noftrara, five regni noftri fohdiperint]
tacem, nobis in omnibus Ac ab omnibus,
Tandem
autem
vifum eft nobis adnec* ibUca^s.
ficut tempore anteceflbrum noftrorum
confueverat, exhibeatur. Et fi quis quem­ tere *, ut fi quis hoc foedus concordis fa*
cunque contra nos Ac contra hanc pa&am lubris, quod propter pacis caritacifque Mhtmr* j
hCMKU.aê·
fincerkatèm aliquid moliri manifeftè co­ cuftodiam inivimus, Ac chyrographi vir­ ncAara.
tute fubforipfimus, rebelli atque animo
gnoverit, fi eum conveni nequiverit,
apertè prodat atque denotet. Et fic con­ pertinaci inruperit, Chriftianâ diledione
futo atque auxifio epifcopalis au&orkas, admoneatur, Ac ad inconvulfum cantatis
vinculum confervendum ( quod qui tenAc fidelium unanimitas .ut nofter honor Ac
p' teftas regia inconvulfa permaneat, totis taverit corrumpere , facilita poterit fe
ipfum difrumpere quàm illud poflit innifibus decertare Ac adjuvare procuret.
rumpere ) juxta monita divina ut refipifi
1 I I.
cat, hortetur. Et fi audierit, fiat de fo*
£ De jtfiuiit unicuiquefecundum legem cietace fideli omnibus gaudium. Si verb
fuam faciendis.]
obaudire renuerit, tunc pontificalis auc­
iM.can.t. Quia vero debitum eflfe cognofoimus, ut toritas Ac regalis fublimicas, atque in ca­
àquibus honorem fufeipimus,eos juxtà dic­ ritatis connexione perfiftencium magna­
tum dominicum honoremus, volumuiut nimitas , fecundùm quod res Ac nece&as
omnes fideles noftri cerriffimum teneant, poftulaverit, ac ratio experieris, fisu qua­
neminem cujufiibet ordinis aut dignitatis litati perfone convenerit, xelum fuse de­
deinceps, noftro inconvenienti libitu , votionis fërventifiimè exerat,Ac quod,
aut alterius calliditate vel injuftft cupidi­ inforante Dco,agendum in omnem ftlutate , promerito honore debere privare , tis çc utilitatis atque honeftaris partem ju­
nifi juuitiarjudicio Acracione atquezqukate dicaverit, inrefragabiliter peragat.

SS*.

*
Anxo CrnusTl*

A

7

t4$.

ATR

Z *

·

v_u3.pïtul3ricl

Xakoli Calvi
Kȟis 5.

<.
.O
Q

TITULUS .11.
?!£"&

SYNODI AD TEUDONIS VILLAM,

lut. com. j.

£ De pace, & de rebus Ecclefiarum reftaurandis. ]

,·“·

•Ei Indic-

SEQUUNTUR Capitula qun a3afunt in SynodofecùsTeudorùs villam habitat
in loco qui dicitur Judicium , quando tres fratres gloriofi Principes , Hlotharius
videlicet , Hludouvicus > dC iCarolus Jimul convenerunt , anno quinio regni Ka~
roli ; cui Synodo Drogo, Meten/is Epi/copus , ptafedit cbnfenfu eorumdem Re­
gum ; qua dC ipfi Principes antefefidele/que eorum relella Capitula adprobaverunt,
dCfe eadem/erraturos auxiliante Dominopromiferunt, tttenje OSobrio, JndiSione
fept'imâ *.

[PR Æ FATI Ο. 1

•Kcn‘&#

IV avis fanélae Ecclefiæ ab exordio fuo variis fæpè perturbationibus
merià, fed excitato fidelium precibus gubernatore luo Chrifto nun­
quam eft ufquequaquè demerfa. Quae quondam etiam, ut nunc videtur ,
penè conlapia, progenitorum veftrorum ftudio & devotione, eft auélore
Deo juxta modum divinitus conceftum recuperata. Undè immenfas Do­

mino Deo noftro laudes referimus, qui & corda veftra ad intentionem
fundem excitavit, & poft veftigia patrum veftrorum, quibus per tempo­

rale regnum ad aeternum perveniatis , ire velle docuit & inipiravit. Veftr« nihilominus nobiliflimae dominationi multimodas gratiarum a&iones
rependimus, quia ad evitandum & veftrum & noftrum periculum, & ad

communem totiufque populi providendamialvationem, bonam&beneplacitam Dei voluntatem fubfequi, & divinum confilium , fecundum
praeceptum Domini, quo dicitur : Interroga. Saterdotes legem meam ;

Au»,.». Interroga patres tuos
adnuntiabunt tibi, à nobis, quamquam indignis,
Dem.7. Chrifti tamen Vicariis , quaerere & benigna devotione, vehit reverà ex

ore ipfius Dei, expeélare dignamini. Quod humilitatis veftrae fupernum
donum fanéta Ecclefia cum tanto gaudio fufeipit, ut de vobis etiam in
PU

confolatione fua fibi di<ftum à Domino aptare velit ‘.Pro patribus tuis

nati funt tibi filii : id eft , pro jullorum progenitoribus, qui te paterno
affeélu ditaverunt & ampliaverunt ac coluerunt, nati funt tibi ifti filii,
qui in te & paterna munera refarciant, recuperent , & confervent, &

te fideli devotione, ut bonæ indolis adolefcentes, me fuper eos inten­

dente, eifque manum folatii porrigente, tueantur & excolant.

fia vobis ad gubernandum commiffa,
C a p. 1.
i s ita prxmiffis , nobiliffimi Do­ pro qua ex minifterio regali reddituri
mini , ut cum pace veftra dicamus, eftis Regi Regum rationem in die judicii,
quia conftat hanc fandam Ecclefiam,
tam multiplices ac perniciofas corruptio­
ianguinc Chrifti redemptam . ôc Prarde- nis peftilentias vultis amovere, & vigo­
ceiforum veftrorurr. multo labore redin­ rem regium ac fcnioralem , & fuper vefi
tegratam ac adunatam atque gubernatam, tros ôc fuper impugnantes poteftatem
veftrâ difeordiâ effe difeiflam ôc pertuba- veftram, optaris habere, caritatem illam
tam atque afRiâam, videtur nobis, fi Ôc quam Apoftolus docuit, de corde puro
’n Pr4f^cnt‘ feliciter regnare ôc in fiituro & confcientia bona & fide non fiûa inter n TJm
•η. ι/Λιη. cupitis effe falvi, Ôt ab hac eadem Eccie- vos ftudete habere ; ôc quia fic habeatis, 1·

H

9

R egum Francorum. KAî£..c,.“”

’°

Ac fidelibus Ac infidelibus veftri* omni cedentium
<
confueru clinem , laicorum
virtute Ac puritate curate manifoftare , <euro Ac poteftad in maximo veftro pe­
ficut Dominus docuit, dicens : In hac riculo
i
& illorum perditione, Ac Dei ac
Jeefciuj. cognofetnt omnes quia mei eflis difei- Sandorum
i
non modici ad irafcendum
puiffi diletlionem habueritis ad invi­ provocatione , vos commififle dolemus»
cem. Qux non tanthm verbo Ac lingua, Quapropter pro Chrifto devociflimè obfed potius remoti quolibet modo omni fecratnus ut tam magnam offeofam, Ac
occulta nocendi machinatione , aur, juftam reprebenfionem atque periculo*
quod abiit, alieni à caritate aperti im­ fam, fine exemplo procedentium propugnatione , quocunque quis indiget, fumptionem, ab animabus veftris & à
pro viribus vero confiuo Ac prompto au­ felicitate regni veftri pellatis, & loca ve­
xilio ab altero adjuvetur, quoniam ferip- nerabilia Ac habitum ac ordinem facrum
tum eft : Frater qui adjuvatur à fratre > eis qui ad hoc vocati funt, viris fcilicec
it-i». qurfi civitas firma. Et ita in populum ex cleri edi Ac ecclefiaftico vel monaftico
vobis commendatum, pro ifta qux hac­ Ordine religiofis, feu Ac in fuo fexu fe­
tenus operante per membra fua diabolo mini» Deo dicatis atque devotis , Ac in
verfata eft difeordia, pacem illam difle- fchola Chrifti eruditis, ad cuftodiendum
minate quam Chriftus in ccrlum afccn- Ac providendum committaris ; qui Ac qua
dens fidelibus fuis munere magno reli­ Dei font Deo, Ac qua: funt Cxfaris Cxquit , dicens : Pacem relinquo vobis, fari reddant. Qui li miniis perfedè Ac in
J0M.1W. pacem meam do vobis i fine qua nemo divina religione Ac in reipublicx utilitate
videbit Deum.
profecerint, aut corripiantur , aut me­
I I.
liores Ac utiliores in locis eorum fubftiPU Cone.
Quia benè noftis ab illo qui folus me­ tuancur ; Ac non propter pravorum ne­
McMenlc .
rito Ac Rex Ac Sacerdos fieri potuir, ita quitiam ordo religionis Ac loca facraEcclcfiam difpofitam effe ut pontificali tiihma eis quibus licitum non eft , com­
audoritate Ac regali poteftate guberne­ mittantur i cùm manifeftiifimè feriptura
tur , Ac fcripeum elle liquido pervidetis : demonftret Ozam morte damnatum , qui , _
Ubi non eft. gubernator , populus corruit, arcam Domini quafi cadentem relevare vo­
Ac canto penculofms, quanto anima plus luit , quam vel contingere inlicitum ei fuit.
eft pretiofaquàm corpus, Canonum etiam
inrefiragabilis audoruas foper EpifcopoOccationem etiam Ac fomitem, undè
Ciun ordinatione, Ac in populi ad cufto­ ordo ecclefiafticus, At canonica forma, at­
diendum fufeepei vigilantia , ac fedium que monaftica religio, farpè à longé fopefuarum tenaci ftabilitate evidentiflimè riori tempore , cùrn minus rdigiofos
prxeipiat, fervcntifllmè Dei legatione Principes habuit, titubavit y Ac penèconfungentes monemus ut fodes qux veftrâ Labcns deperiit ; Ac iterum, cum devotos
difcc dii, ulterius nec nominandi, fine Ac in Dei xelo ferventes Principes acci­
facro epifcopali minifterio Ac fine Epif- pere meruit, refurredione quadam re­
copis viduatx manent , fubmoti fundi­ vixit Ac vigorem recepit, atque fui protus pefte fimoniaex hxrefeos , fine dila­ ceffûs tempore ambulavit, ( quod non
tione , juxta audoricatem canonicam , fine gravi dolore Ac metu ultionis divins
aut Epiicopos à Deo datos , Ac à vobis dicimus ) in veftri regiminis tempore in
regulariter defignatos Ac gratia Sandi deftrudionem , non m xdificadonem ,
Spiritus confecratos, accipiant, aut qux lient Paulus docuerat, accidiiTe cqnfpi- fl. Cm. Μ»
fuis Epifcopis quicunque occatione pri­ cimus. Quod Ac noftris peccatis, qui oifvaro funt, canonicè eos fine aliqua ex- penfatores Ac paftores Ecdefiarum elfe
debuimus, veraciter imputamus i Ac eo­
cufatione aut tarditate recipiant.
rum , quorum fadione res ifta adeb malè
J Ï I.
raconc.
Sacrum quoquè monafticum Ordi- pullulavit At excrevit, alia procedentia
* nemàDeoinipiratum, Arab ipfi* Apofto- peccata hoc merui fle pro certo audorilis fundatum , fou à nominatiflimis ac fanc- tate divini cognofcimus : ut qui noce­
tifiimis patribus excultum , atque per bant , ficut fcnptum eft , nocerent ad­
iftud imperium à veftris pix memorix huc ; At qui in fordibus erant, fordefeeProdeceflbribus propagatum , Ac qux- rent adhuc. Undè Deum gravius ad iradam etiam loca fpecialiùs venerabilia ,, cundiam provocarent, Ac dandos, quos
contra omnem audoritarem & rationem ,, interceffores pro fuis peccatis habere de­
ac Patrum veftrorum fou Regum prx- buerant, infenlos haberent t Cc Sacerdo·

II

Anno Christi
i4f.

Capitularia

tes ac viros religiofos, feu Chrifti pau­
peres , quos oratore» fit reconciliatore»
libj de fuo promereri neceffe fuerat, pro­
clamatores adversùm fe fieri irritarent,
& ad cumulum fuorum peccatorum etiam
illa peccata , undè in confpectu Dei ra­
tionem in die terribili» judicii redderent,
Ac. augerent, qux illi commilèrunt qui
eadem ipfa peccata per intercelfionem
fideliffimarum oblationum deleverunt
quas ecclefiafticarum rerum pervafores
inconfultè fle in perniciem fui fine reve­
rentia abutuntur. Quod ita verum effe
ut dicimus , Dominus proteftatur , diΌΓη
·♦·«. cens : Peccata populi mei comedunt.
Peccata enim populi comedunt qui con­
tra audoriratem divinam res ecclefiafticas indebitè pervadunt, Ac nec interceffionis ope , nec praedicationi» coniilio,
vel quocunque divino auxilio pro pecca­
tis eorum qui eas dederant , laborant ,
nec pio operi, ad quod fides fidelium ea»
tradiderat, infervire permittunt. De quo
pencuiofo facto vos, Chriftianiffimi Prin­
cipes , venerabiliter admonemus, & devotifiimè obfecramus ut memore» falutis
veftrx, prxfentis fcilicet & «ternae, me­
mores etiam largitatis Progenitorum veftrorum erga fandas Ecclefias , propter
quam feliciter regnaverunt & fibi contra­
rios fuperaverunt, memores fiquidem
cum quanta religione , etiam ante Chrifti
·. ♦% fanguinem , & in tempore famis in
Ægypro , diferetione fandi Jofeph apud
nefandum Regem Pharaonem terra facerdotalis extitit , innumera quoquè
fcripturarum exempla, ut lade Ecclefix
nuenti, Ac fcientix ipiius uberibus fufficienter repleti, ante oculos reducentes,
tunicam Chrifti, qui vos elegit Ac exal­
tavit , quam nec milites aufi fuerunt fcindere , tempore veftro quantocius reconfuite Ac refarcite , Ac nec violentâ abla­
tione , nec inlicitorum prxeepeorum con­
firmatione , res ab Ecclefii» vobis ad
tuendum & defenfandum ac propagan­
dum commiflis, auferre tentate : fed ut
fandx memorix Avus & Pater vefter
eas gubernandas vobis, fautore Deo, dimiferunt, redintegrate , & prxeepea re­
galia earumdem Ecclefiarum confervate
Π<- Rtf ac confirmate ; ne ficui intentavit Samuel
Propheta ad Roboam filium Salomoni»
in confcifiione pallii, prxfens regnum ,
quod abiit, vobis patrum labore adquifitum & hereditate relidum , à vobis ipfe
Chriftus dividat, & xternum regnum ,
quod promific, non tribuat. Nec contra

“Z.0?"

12

Dei faciem iratas hominum facies confi­
deretis ; quia fi ad tempus illis difpiicueritis , cùm vos Deo placebitis , in vobis
ille quod promi iit , implebit : Cum pia- Prov. ι*.ιτ·
cuertnt , inquiens , Domino vite hominis »
omnes inimicos ejus convertet ad pacem»
Quod ut commodius valeatis implere,
unufquifque vir ecclefiafticus·, Ac interceffionis adjutorium, Ac folatii quo res publi­
ca indiget fubfidium, juxtà quantitatem re­
rum Ecclefix fibi commiflx, falvo jyre
quod exindè divinis difpenfationibus de­
bet impendi, promptè Ac ex animo para­
re,Ac impigrè,iicut tempore anteceiTorum
veftrorum confucverat, ftudebit offerre.
V.
Et quia fanda Ecclefia in area triturae
dominicx doda quxdam novit redar­
guenda , quxdam oiffimulanda, quxdam
etiam gemenda ufque ad tempus perfe­
renda, perfpeximus eo fervention zelo
quo majora corrigenda funt, veftram poteftatem, Ac facerdotalis confilii audoritatem, quxdam ad prxfens ex affe non
valere corrigere. Et ideô de Canonico­
rum monafteriis Ac Sanctimonialium qux
fub eadem forma vivere dicuntur, confideravimus, ficut, Apoftohis Paulus di­
cit , fecundum indulgentiam t non fe­
cundum imperium > ut fi propter immi­
nentem reipublicx neceflitatem laicis in­
terim committuntur, Epifcopi provi­
dendi , in cujus parochia confiftunt ,
adjundo fibi aliquo Abbate viro religiofo, ftudeatur qualiter reftauratio loco­
rum , Ac ftudium ac cuftodia ofticii Ac
religionis, atque fubfidium temporali·
neceffitaris , in eifdem locis degentibus
juxta qualitatem Ac quantitatem modera­
tionis adhibeatur Ac miniftretur : Ac qui
eadem loca tenuerint, eis inde ficut Ac
de aliis Chriftianx religionis negotiis,
pro Chrifti Ac veftra reverentia, obediatur. Quod fi quis non fecerit, proviforum curx erit ut ad veftram hoc notitiam
referant, Ac veftra dominatio , fecundum
fibi à Deo commiffum minifterium, pro
modo culpx qux emendanda funt, corri­
get. Per loca etiam monaftica ejufdem or·
dinis provifores neceffe erit difponere ,
cùm veftra audoritas eos qui vices Chrifti
fecundum regulam divinitus didatam in
monafteriis agant, ftuduerit ordinare.

V T.
Petimus tandem ut ordo ecclefiafti­
cus , in quibufeunque ei fuerit neceffe
rigorem fiducie humanx exerere, per
poteftacem veftram , Ac per minifterium

Fl* Com.
MbUMb .

...

Caivi
Regum Francorum. Kaholi
RlGt» J.

n

miniftrorum dominationis veftrae, fecun­
dum antiquam confuetudinem , fuum
vigorem recipiat ; fit populi generality,
una cum ecclefiaftica devotione, judi­
cium , quod honor Regis diligit, & juf
titiam, qui thronus ejus firmatur , per
difpofitioncm veftram fufeipiat ; feu ad­
monitione atque confilio facerdotali veftra fublimitas, & quifque in quolibet
ftatu vel ordine, de rapinis & exteris ,
qux difeordix malo acciderunt, prxte-

14

ricis erroribus , poenitudinem gerar, 6t
Domini reconciliationem expoftulet.
Quam facilè omnis qui quxfierit inve­
niet , fi in luco difeordix plantata fuerit
caritas, quae cooperit multitudinem pec­
catorum , eumque potiùs quàm nos in
confilio , non noftro, fed Dei, attenda­
tis , qui dixit : Qui vos audit , me audit ; ü*. 10. ■«.
G qui vos jpernit, mefpernit. Non enim Matti. ··.
vos ejhs qui loquimini ,fed Spiritus Pa- **
tris veflri qui loquitur in vobis.

CONCILII IN VERNO PALATIO.

Sirmondiu
Cone. Uil

C De calamitatibus , tum in Clero , tum in Ordine Monadico refarciendis. ]
‘FAlnfi*
M*.

CANON ES Concilii in verno P a latio habiti, ubi prcejedit F.brotnus ’ PiSavorum
Epifcopus , & Wtnilo Senonum Archiepifcopus , necnon dC Hludouvicus fancli
Dyonifii Abbas, dC Hmcmarus pofi Remorum Epifcopus, anno quinto regni Do­
mini nofiri Karoli tfilii Hludouvici Imperatoris, menfe Dec. ml-. Indictione vil. *.

[PRÆFATI O.]
ratias omnipotenti Deo referimus, inclyte Rex Karole, nos Epif-

G

copi & cæteri fideles qui ex diverfis partibus ad Vernum evocati

* Ex indic­
tione liquet
h«t Capi­
tula ad an.
*4» referri
debere i it*
Sirmondu».
KfetafdMaria.

{iimus, quod depofitâ difeordiâ, undè tot mala procefferunt, quæ & enu­

merare longum eft, & declinare adhuc impoftîbile,rediftisad pacem cum
fratribus veftris, quam & natura vobis & religione debetis : in qua ut Tem­

per

maneatis per Chriftum , qui pax noftra eft , obfecramus ; ut qui
maximas res veftras difeordiâ penè dilapfas videtis, concordia & fido ad­

jutorio relevatas cito afpiciatis. Cedendum eft enim Deo,de quo verifîimæ
continent litterae : Poteftatem habet Excelfus in regno hominum,

cui­
cunque voluerit, dabit illud; & qui dignatione mirabili pollicetur : Beati

Daniel.*»
■4
Maith. t. ».

pacifici, quoniamfilii Dei vocabuntur. Cæterùm , quia eodem Deo infpi-

rante dignati eftis jubere ut de ftatu Ecclefiæ, qui vehementer magnitu­
dine ac multitudine peccatarum noftrorum confufus eft, tractaremus, in

nomine & adjutorio ejus,

quæ communi deliberatione reperimus, celfitudini veftræ ac populi fidelis devotiqpi humiliter aperimus. Neque enim
nos juftos approbare contendimus ;confideratione confcientiæ noftræ illud

Hieremiæ fuppliciter dicamus : Mifericordia Domini, quia non fumus

Thren.|.u»

confumpti, quia non defecerunt miferationes ejus. Sed ad Deum reverti,
& vos nobifeum trahere méditantes, officium noftrum exequimur, cunc­
tis adquiefcentibu»»profuturum. Quippe non vobis noftrâ , fed illius auc­
toritate loquimur qui ait : Qui eft ex Deo, verba Dei audit. Abfit autem

ut in vobis impleatur quod fequitur : Propterea
n
1 vos non *'
7 * * , "
* ex
auditis
quia
Deo non eftis.

C a p. I.
vos primo convenimus ,
ut, quia vêftra probitas cunilis vobis
poteft pcodeffe fubje&is , cultum Dei
Taque

I

rebus omnibus prxferatis. Namque ipfe
dicit : Qui glorificant me, glorificabo
eos. Qui autem contemnunt me , erunt
ignobiles. Prxcerea mifericordiam & ju-

I.Ref.x.19,

4

Α"Χ"””’

Capitularia

dicium atque juftitiam confervetis ; fcihcet ut mifericordia temperet feveritatem poteftatis , judicium comprimat obftinatè peccantes , juftitia merentibus di*
’ ’· 8na rcftituat. Siquidem : Beati mijericedes , quoniam tpfi mijencordiam conpu. ■<-< ’ (eluentur. Et : Beati
ciflodiunt judi­
cium & faciunt ju/htiam in omni temp|. t· ♦ rare. Et : Honor Regis judicium dihgit.
Et : jufîitiâ firmari thronum Regis, fatnentifiimi Salomonis , immd per eum
oquentis Dei , prodit audoritas. Taliter
vobis agentibus, vel incruentam vobis,
ut credimus, vel juftam de hoflibus vic­
toriam divina gratia providebit. Exemplo
vobis elle poflunt David & Ezcchias,
qui merito fanditatis inimicos populi
Dei, vel pugnando vel orando , mirabili
celeritate vicerunt : fed fit domefticum
lumen Imperator Karolus , qui nomen
quod familir veftrr p€perit , clarifliinis
adibus adornavit. Nec regni vobis am­
plitudinem ac foliditatem tantummodo ,
verum etiam vobis benè gerentibus , port
vita: hujus excurfum eadem Dei gratia
gloriam largietur xternam , cui Rex &
Pf,i it >s. Propheta (ufpirans ; Satiabor, inquit,
cum apparuerit gloria tua. Hxc autem
veflrx majeftati non temerè fuggerimus ,
quia veftri quoque cura nobis commifla
ell , quorum miniflerio per fidem atque
baptifma mundati , diem tremendi judi­
cii cum exteris fidelibus expedatis.
1 l·
Verùm ut ad nosEpifcopos redeamus,
Hoonar. per hanc civilem , immo plufquam civi?.**' ‘eni difeordiam , multa interdum in no­
bis ipfis ac aliis nobis commiffis neglexi
mus, interdum negligere coacti fumus, ita
ut in omnibus ordinibus religio magnum
detrimentum acceperit , & alii quidem
per ignorantiam in interitum tendant, alii
vero longa licentia afluetacti impunè fe
peccare polle confidant. Tandem igitur
ad propriam fit exterorum corredionem
converfi , quxfumus ut fcelerum patra­
tores , fit apollolicx difciplinx contemp­
tores , miliis à latere vefiro probatx fidei
legatis , abfque refpedu perfonarum ,
fit excxcatione munerum , coerceantur;
fit otio nobis, quantum poflibile eft , conceffb , fermo Dei prxdicando fructificet,
fit Canonum reverenda auctoritas debi­
tum in omnibus vigorem obtineat.
1 1 1
In locis fanclis.hoc eft. monafleriis, alios
iludio, nonnullos defidià , multos necef
fitate victus & veftimenti, à fua profeflio*

ιό

ne deviare competimus. Quod petinius
ut in omnibus parochiis diredi a veftra
manfuetudine reiigiofi atque idonei viri ,
cum notitia Epifcoporum , ferutentur &
corrigant, ac iingulorum locorum flatum
veftrx celfitudim fit noftrx mediocritati,
tempore à vobis conftituendo, renuntient.

Monachos qui cupiditatis causi vagan­
tur , fit fandx religionis pro politum im­
pudenter infamant, ad fua loca jubemus
reverti, & regulariter Abbatum folenift
recipi. Eis autem <^ui poft evidentem profeflionem monachicam etiam habitum re­
liquerunt , vel qui fuâ culpâ projiciun­
tur , nifi redire , fit quod Deo fpoponderunt implere c on fendant , hoc credirnus porfc remedio fubveniri, fi in ergaftulis inclufi tamdiu à conventu homi­
num abftineantur, fit pietatis intuitu con­
venientibus macerentur operibus, donec
fanitatem corredionis admittant. Nam­
que illi qui auondam Monachi, poftei
relidâ fingularitatis profeflione , ad militiam vel ad nuptias devolvuntur, Papa &.* af·*.
Leonis decreto publier poenitentia fatiafadione purgandi funt. De Clericis au­
tem Ecclefiarum fuarum defertoribus,
antiqua forma Chalcedonenfis Concilii
fervanda eft , qux prxfcribit ut fi Epifcopus fufeeperit Clericum ad alium Epi£
copum pertinentem , & fufeeptus fit fut
cipiens communione priventur , donec is
qui migraverat Clericus , ad propriam
revertatur Ecclefiam.
V.
Qui Sanctimonialibus inlicitè mifcentur , fit facrilega foedera cum eis faciunt
nuptiarum, eos Innocentii Papx cenfura
à communione jubet fufpendi; & nifi
per publicam probat amque poenitentiam,
omnino non recipi, aut * his certè Viati­
cum de feculo tranfeuntibus, fi tamen
poenituerint, non negari.

Ab altero vero defponfata, fit ab altero
rapta puella, fecundùm ftatuta Ancyrani
Concilii ei à quo defponfata fuerat, red­
denda eft, etiamfi vim à raptore pertule­
rit. De raptoribus autem ia nobis videtur
optimum, ut quoniam Ecclefiafticam ex­
communicationem parvipendunt, fecuiarium legum terreantur aufteritate.
V I I.
Si qux Sanctimoniales causa religio­
nis , ut eis falso videtur , vel virilem
habitum fumunt, vel crines adtondent,
quia ignorantia magis quàm ftudio eas
errare

C·" ·«■

DetnaOeh£c. *o.

Caa-to.

17
Cm- ii.

rjt Flod<Mi<t p»g

Regum Francorum

errare putamus. admonendas caftigandafque decernimus ; ne fortè veteris ac novi
inftrumenti praevaricatrices , juxta Gangrenfem Synodum, ieveritate anathema
tis ab Ecclefix corpore prxcidantur.
V 1 1 1
Quoniam quofdam Epifcoporum ab
expeditionis laoore corporis defendit im­
becillitas , aliis autem veftra indulgen­
tia eundis optabilem largitur quietem ,
prxeavendum eft utrifquc ne per eorum
abfentiam res militaris difpendium patia
tur. Itaque ii veftra confentit fublimiras ,
homines fuos reipublicx profuturos , cui­
libet fidelium vettrorum, quem fibi utilem
judicaverint , committant , cujus dili­
gentia ne fe ab officio lubtraherc valeant,
obfervetur.
I X.
Remorum Ecclefiam , diù multùmque paftore deftitucam, nuper fpoliatam
rebus , oneratam injuriis, abfque ingenti
dolore fateri non poflumus. Et quia vef
tram lublimitatem Ac noftram parvitatem
eruere defideramus periculo, otfecramus
ut tam fœdè lacerata Ecclefia redintegre­
tur , atque juxra venerabilium Canonum
conftitutionem dignus ei celeriter quera­
tur & prxficiatur Epifcopus ; ut clerus Ac
populus tantis attritus Ac fpiritaiibus Ac
corporalibus incommodis, confolatione
recepta , cum fuo Prxfule pro veftra falute ac prolperitate communi Domino
ftudeat fupplicare.

AurelianenGs etiam Ecclefia confiifione maximà nofeitur laborare. Tamen
quia fuperiorc anno Archiepifcopus We·
nilo . Aiis annitentibus Suflraganeis , ex
eodem loco Agium Presbyterum palatii
veftri memorate Ecclefix ordinavit, pr>
habilium Canonicorum ac laicorum atteftatione inftrudus , Ac petitione impulfus,
Ac eadem Ecclefia noftro Ac veftro vacat
periculo , hujus rei alium exitum non
videmus , nifi ut veftra pietas quod à
tantis vins fadum eft , ratum elle per­
mittat.
X I.
De prxlatione reverendiffimi Drogonis definire aliud non audemus , nili expedandum qdam maximus cogi poteft
Galliz German ixque conventum , Ac in
eo metropolitanorum reliquorumque An
tiftitum inquirendum elfe confcnfiwr, cui
refiftere nec voluimi* nec valemus. Nobis
tamen, fi quid tale alicui committi poteft,
Ac non alia quàm qux prxtenditur latet
Torn. Π.

Xaxoli Calvi Q .
Ricis v
IO*

caufa , illi potiffimùm convenire \ idetur
qui Ac communione facerdotii nobis, Ac
excellenti* veftrx propinquitatis privile­
gio , iociarur.
XII.
\ eniemus nunc ad ultimam partem
admonitionis noftrx ; quam qua inten­
tione tundimus, dederit Deus ut vos ac
proceres exterique fideles eà dcvotioue
fufeipiatis. Videmus enim iram Dei nobis
Ac vobis imminere, cum pro rapinis Ac
irqg£anibus aliis fceleribus, tum etiam ma
Minèquôd Ecclclix facultates , quas Re­
ges fic reliqui Chrifliani Deo voverunt ad
alimentum fervorum Dei A pauperum ,
ad exceptionem liofpitum , redemptio­
nem captivorum , atque templorum Dei
inilai.racionem , nunc in ulu iccularium
detinentur. Hinc multi fervi Dei penu­
riam cibi ôc potus ac rellimenforum pa­
tiuntur , pauperes confueram eleemofynam non accipiunt, negleguntur hoipites , fraudantur captivi, Ac fama omnium
merito laceratur. Et quidem (i hxc à Pa­
ganis pateretur Ecclefia , patientiam fla­
gitaret. Nunc autem opprefti a filiis noftris , hoc eft , ab his quos vel nos vel
deceflbres noftri in Chrifto genuimus ,
Chriftianos eos noftro minifterio facien­
tes , nullam patienti* confolationem re­
cipimus , quoniam de illorum interitu
formidamus. Certè, quod nullus , quam­
quam impudentifllmus , negare audebit,
pofleflio Ecclefix votum eft fidelium ,
patrimonium pauperum , redemptio ani­
marum. Vocum ergo alterius quomodo
quifquam Deo audet auferre , nxreditatem pauperum qui temeritate prxfumit
invadere ? Unde alii fu as animas redeme­
runt , cur inde alii fuas perdunt ? Itaque
quxdam loca venerabilia, quod nunquam
anteà auditum eft , laici ex integro polii»
dent, quorumdam panem libi vindicant,
quorumdam prxdia multipliciter divila in
hxreditatem fibi dari fecerunt. Ægyptii
Sacerdotes , famis necefiitate exteris
eunda vendentibus, fuas pofleffiones re­
tinuerunt , Ac falfi dii reverentiam à tuis
cultoribus meruerunt quam in hac parte
folus Ac verus Deus non obtinet. Oza percuflus eft , proptereà quod nutantem ar­
cam fublevare przfumpfit, quam tangere
nefas erat. Rideat hoc aliquis, nifi, quod
fununo dolore dicimus, quidam oppreffbres Ecclefix dignum fuis moribus exitum
noftro etiam tempore invenerunt. Pro­
pheta clamat : Çui dixerunt, hereditate
pojjideatnus J'ancluariuni Dei , Deus
B

II. He*.

P»J. U.

,__

* 19

AnmoChwutî

««s

Z""»_ __ _·

Capitularia

meuj , pone illos ut rotam , ôrfient flipulam ante faciem venti. Poftremo ipfe
MmiK h. Dominus Je fus conditor Ac redemptor :
“·
Quid proficit homo fi lucretur untverfittn
mundum , fit autem ipfum perdat , & de­
trimentum fui factat ? Er quifquam tam
audax & defoeratus invenitur, qui poflef
fionesDei ad certiffimam perniciem fuam
occupet Ac invadat ? O fideles Deo Ac
vobi-ί ipfis , nolite pro temporali abun­
dantia divitiarum mereri fempitemam
congeriem mi feriarum , nec ultra decus
aninu: veftrr tam peftifero , tam inau­
dito , tam denique certo facrilegio pol­
luatis ! Reddite Deo fu a , ut veftra cum
pace poiUdearis , tormenta evadatis «ter­
na , Ac poftmodum ad gaudium Domini
noftri, ut fend fideles , intromittamini.
Secularcs honores feculares poflideant ,
ecclefiafticos ecclefialiici foruantur Nec
nos infatiabilis cupiditatis arguatis , quia,
uX’ qualefetilique fumus · . vera nos dicere
nec ipti nefcitis. Et licet pauci , funt
tamen aliqui noftrum Deum timentes,
qui juxta illud propheticum exaudiantur :
PfU. i44. fioluntatem timentium fe faciet, bl de­

precationem eorum exaudiet ; quia om­
nium linis quotidie appropinquat ; & qux

?-&·
•p “

SYNODI

__

Σ°

videntur, temporalia Tunc, qur autem
non videntur , xtema. Si volumus eva­
dere pnrfentes calamitates & futuras evi­
tare nuterias , in commune à noftris pra­
vitatibus ad Dominum convertamur. At
declinantes à malo faciamus bonum , ut
bona Domini mereamur videre in terra
viventium. Tu autem , darifiime Rex ,
quia veriflimè feriptum eft , Corrumpunt LC<x.
moret bonos conlo<]uia mala , fuge per- ”*
verforum confortia At confilia, nec a te
quifquam petere audeat quod majeftatem
tuam prxftare non deceat. Nec timeas ir»
ros homines, hoc eft, terram & cinerem,
amplius qnàm Deum quite creavit, qui­
que in veritate judicabit : cujus volunta­
tem fi pertèdè fecutus hieris, credimus
quod à quorumlibet hominum te contu'
macia liberabit , Ac omnibus anguftiis cie»
menter eripiet, ac poft hoc temporale
regnum ad perpetuum cumulari feucitate
perducet. In fine omnes alloquimur, quod
fi noftris falutaribus adquieveritis confi­
as , veûro profeftui piurimùm congra­
tulabimur. Sin autem nos , immô Deum
per nos loquentem, coarempferitis, ne­
ce ILtare implendi minifterü quod nolle­
mus facere, compellemur.

TITULUS

Jlr , <om.

Ka*ou Caivi

IV.

BELV AC ENSIS.

ΗΛΧ Capitula qWafie^uuntur foda fiunt in Synodo habita apud Belvactan civit^ne’i?qd4e, Ληηο Incarnationis aanuruca DcccXLV *, menje Aprilio t anno fiexto
rct hrc caregni Domni Karoli , Indictionefieptimâ. Qua collatafiunt inter eundem PrtnciInX;
P<ni Domnum Karoium dC Epijcopos regni fini. Et eadem ifidem Princeps glo«. Ubb^S
riojus, Deo ufilc , fiub fidet fiua adfiipulatione ,fiefiervaturum promifit erga omnes
Ecckfias de L pijcopos regni fui. Qua ad vicem omnium Epificoparum fiui prin<tr<· «·«.-1'
ctpatus yw erant ,
fiuturi erant, de manu horum Epificopcrum confiervandafiujcepit, td ejl, lE'cntlonis, F.rckanradi ylmmonis, Rothadi ,Simeonir 9
liriot jVj·
Cupi , Kagmarii , file ή a , Erpoini , Aii , Hincmari Presbyteri dC vocati
uU-.iru.
Archiepificopi.
dine, ni fi fbrtè, quod abfit ,inanteà contra
Deum & contra vos manifeftè fecero, ut
damnari canonicè debeam, adversùmme
T jus ecclefiafticum & legem cano­ & meum ordinem ita damnabiliter non
nicam nobis ita confervetis ficut faciatis pro quacunque prrterita caufa, ut
anteceiTores veftri , qui hoc bene ôc mihi
ra­ denonoratio aut damnatio veniat.
tionabiliter obiervaveruut , juxta quod
f Ut res Ecclefiis ablatu reftitiuuuur. J
fciri poterit Ac Deus vobis poffe dederit,
noftris prxdecefTonbus confervaverunt.
III. Quod res ad Ecclefiam mihi corn- fia Com.
miffam pertinentes, & tempore principa[ Ut Eptjcopi fine cat.Ja non deshonotus veftri ablatas, itapntfentaliterreftitua- o.
rentur. ]
cis & reftitutas confervetis ficut tempo
II. Quod in mea perfona nec in meo or­ re avi & patris veftri fuerunt, Ac excepto

\_L t conjertctur jus b cclfitafitcujn. j
C a p.
1.

U

U

Regum Francorum.

ïbperpofito, quod in ùfus poflidentiam
vd ex zdificüs abiympcum eft, quomodb
tunc crane , quantum ad hoc quod res ufitaro nomine appellamus conftxt, quando
vos inde Ulas nuiftis.

fores Ecdefiarutn noftrarum, Ac rerum ad
eafdem pertinentium , defenfionemfecun.
dhm minifterium veftnim. quantùœ polle
vobis Deus dederit , exhibeatis.
f

£ Ut pracepta ilÜcùa
rebut EccUfi.ee
rcfcindantur\.

ftid. can.

IV.Utprrcepca inlicita de rebus Ecclefix mihi commifTx à vobis faûa refeidantur , & ut de attero ne fiant caveatis.
f

IM can.

'**
*t^.E«ac-

Vt injifio confuetudines ab Ecclefia
non exigantur J

V. Ut ab Ecclefia mihi commifla indebitas confuetudines fit injuftas exaftationes * de czteronon exadetis; fed ficeas
confervetis iicut tempore Avi & Patris
veftri conferva» fuerunt.
[ Ut Ecclefia contra opprefiores defen­
dantur. j

IM.

can.

VI. Ut contra depraedatores & oppref-

«*

Ut procepea Ecdqfiit concejja
firmemur. ]

VII. Ut pnrcepta quae Avus Ac Pater
vefter Ecclefiis nobis commiflis fecerunt
& firmaverunt, Ac ftabilita confervave*
runt , quae etiam vos confrrmaftis , de ce­
tero rata confervetis.
C

Ut fi quid invicem peccatur , mutuo
confilto corrigatur. ]

VITI. Ut fi vos contra haec Capitula ,
aut nos, quod abfit, non malitiâ, nec perverfo ftuaio , fed aut per humanam fragi­
litatem , aut per ignorantiam, vel per fut>reptionem, non damnabiliter egerimus,
mutuo hoc confilio corrigamus ; Ac firma­
ta deinceps convenientia maneat.
1 ■ j ,

■■1 mamma A^ 'J

T I T U L U S V.

grte

APUD TOLOSAM CIVITATEM.
[ De Clericis, ut ab Epifcopis non opprimantur. * J

SEQUENTL4 Capitula adafunt apud Tolofam civitatem, anno quarto regni Dom· SSLmXÎ
ni Karoli , Indidione Kl* , tnenje Junio, antequam dia quo pracedunt foda
. hrcCirSv- fuerintfecnt Teudonis villam
inK-rnopalatio dC in Belvaco civitate : fed ideô
ant* ‘^a P<>fitafuiu t 9^α & dignitate generalitatu &ffnodali preeminent auc- umv*.
toritate.

/EmUmUc-

vtri ut 1»-

[PRÆFATIO.]
U
J
T T<c quæ fe4uuntur Capitula , confidentes neceflîtati Epifcoporum
*1 Sept*maniae, & fubjecorum eis Prelbyterorum providentes poffibilitati, [radiantes etiam fac ri & juilè inreprehenfibilis minifterii honeftatem, Preibyterorum reclamatione commoniti, moderamine manfuetudinis noftrae ufque ad diligentiorem traélatum Synodi generalis decerni­
mus.
pagum atque vicinitatem habetur, Epif­
C a p. I.
T Epifcopi nullam inquietudinem copi à Prefbyteris accipiant, Ac frifehinfive exprobrationem Prefbyteris , gam fex valentem datarios, aut fex pro ea
aut apertè ingerendo , aut alii qualibet
aenarios , & non amplius exigant. Et G
occatione machinando, pro eo quod fe ad hzc non accipiunt, accipiant, fi volunt,
nos hâc vice reclamare venerunt, infe­ pro his omnibus duos fondos in denariis t Tokt. m.
rant : quia longa oppreflio hujuftnodi iti­ ticut in Toletano At-Bracarenfe confcnfu
neris eos fecit fubire laborem.
Epifcopi confideraffe dicuntur.
I L
Ut Prefbyteri qui prope civitatem quinUt unum modium frumenti, Ac unum
modium hordei, atque unum modium vi­ quemilliaria commanent,per famulos fuos
ni , cum menfura qux publica Ac probata, prcdiâam difpenfam reddi in civitate cui
ac generalis feu legitima, per civitatem Ac jufferic civitatis Epifcopus , faciant. Qui
Ba

U

.......

2j

Capitularia

autem longius ab urbe commanent , ftatuant Epifcopi loca convenientia per de­
cantas, ficut conftituri funt-Archiprefbyteri, qub fimiliter Ac eidem propinquitate
czteri Prefbyteri per famufoe iuos debi­
tam difpeniam Archiprefbyteris aut Epifcoporum miniftris convehant. Et procu­
rent Epifcopi ne miniftri illorum Prefbyteros dehonorent, aut pignora inhoneftè
tollendo, vel locationem pro receptione
difpenfz exigendo ; fed cum gratiarum ac·
done recipiant quz Prefbyteri cum hilari·
n. Cor. ».7. tatjs humanitate , juxta Apoftolum, con­
ferre debebunt. Quod fi miniftri Epifcoporum Preibyteros dehonoraverint, dig­
nam illis exinde Epifcopi caftigationem
exhibeant ; quoniam nifi fecerint, Ac ad
nos iterum pro hoc fe Prefbyteri reclama­
verint , motus noftros qui culpabilis reper­
tus fuerit, fentiet.
1 V.
Ut in circuitione parochia Epifcopi de
extero Cingulos Preibyteros per lingulas
jacendo euntes Ecclefiolas, ficut hadenùs , non prxdentur ; cum feriptum fit
eofdem evangelizare debere , non turpis
lucri gratia , ne vituperetur rninifterium
fandum : fed confiderent Ac denuntient
loca fibi Ac populo convenientia ; Ac illuc
Prefbyteri, quotquot poflibilitas Ac mode­
ratio providerit, plebes fuas adducant, Ac
ibidem Epifcopi prxdicent, confirment,
Ac popuh errata inquirant ac corrigant.
Iterum autem , quia dominica voce datur
l Cof.,.1». licentia qui Evangelium adnuntiant, ut de
Evangelio vivant , licèt Paulus Apoflolus
nihil horum fuerit ufus, Prefbyteri tale
conjedum faciant ut Ac Epifcopi folatium
habeant, Ac ipfi non graventur. Quod ita
nobis fieri poife videtur, videlicet ut qua­
tuor Prefbyteri ad locum ubi quintus degit
Ac Epifcopus refidet, plebes fuas de qua­
tuor partibus adducere ftudeant, Ac unufquifque eorum decem panes, Ac dimidium
modium vini Ac frifehingam de quatuor
denariis, Ac pullos duos Ac ova decem, Ac
modium unum de annona ad caballos in
fubfidium benedictionis gratiâ prxfentet
Epifcopo. Et fimiliterquintus, in cujus
domo Epifcopus refidet, faciat : nec ampliùs ab eo exigatur, nifi fortè ligna Ac
utenfilia in opus minifterii commodet.
Quapropter Epifcopus providebit ne do­
mus aut fepes illius à miniftris vallentur.
V.
Ut femel in anno Epifcopi hanc circumitionem tempore congruo faciant. Et
fi ampliùs rninifterium fuum per diœcefim

Kam on Caxvi
Rio» 4.

_
24

agere voluerint, hanc tamen difpeniam
non amplii» quàm femel à Preibyterisper
annum accipiant.
V L
Quod & ficircumitionem in falutem Ac
neceflitatem populi quacunque de caufa
dimiferint, à Prefbyteri· nec hanc difpenTam neque pretium illius exigant t neque
aliis aut luis domefticia aut amicis exigen­
dam concedant. Et quando circumierint ,
Ac in domo Prefbyteri refederint, non fub
occafione adfligendi Preslbyteros immoderatè & non neceffariè numerum famu­
lorum adducant, neque vicinos ad paftum
incongruè convocent. Qubd Ac fi cum ca­
ritate vocare voluerint j faciant; fed non
ampliùs à Presbyteris, vel fub occafione
vendendi , vel alio quolibet modo, quàm
ftatutumefl exigant, neque paraveredos
aut alias exactiones tollant.
v I L
Ut Epifcopi parochias Prefbyterorum,
propter inhoneftum Ac nericulofum lu­
crum , non dividant. Sed fi neceflitas po­
puli exegerit ut plures fiant Ecclefiz aut
ilatuantur altaria , cum ratione Ac aucto­
ritate hoc faciant ; fcilicet ut fi longitudo,
aut periculum aqux, vel fylvz, aut alicujus certz rationis vel neceffitatis caufa popofcerit , ut populus Ac fexus infirmior ,
mulierum videlicet vel infantum , aut
etiam debilium imbecillitas, ad Ecclefiam
principalem non poifit occurrere, Ac non
eft fie longé villa ut Preibyter illic fine
periculo ad tempus Ac congruè non pofiit
venire, ftacuatur altare; Ac fi ita populo
complacet, & commodum fuerit, ne fine
ratione fcandalizetur , parochia maneat
indivifa. Sin autem przfatz caufz poftulaverint, Ac populus non conduth», neque
cupiditate vei invidii excitatus, fed ratio­
nabiliter addamaverit ut Ecclefia illis fieri
Ac Preibyter debeat ordinari, hoc Epifi·
copi epifcopaliter, telle Deo , in confi­
cientia· puritate, cum ratione Ac auctori­
tate , fine intentione turpis lucri, maturi
conlilio canonico tradent, Ac utilitati ac
faluti fubjeftx plebis quxque agenda funt
peragant; Ac fecundum quod fubtraxerint
cuilibet Prefbytero de parochia, de di£
penfa quoque debita ab illo minus acci­
piant, Ac alteri qui, quod dividitur à paro­
chia , fu fc i pit, fub hac eadem menfura
imponant.
VIII.
Ut Epifcopi fub occafione quafi audoritatem habeant Canonum, his conftitutis
excellentiz noftrz nequaquam refultent,

Anno Chjlisti

_

»44-

Calvi
Regum Francorum. Kaaqu
Rsgi» 4. 2»0 <
s

aut neglegant; ièd pottùs Canones ut in*
tellegendrPunt intellegere & in cun&a ob*
fervare procurent : quia fi aliter fecerint,
omnimodis & qualiter Canones fidelium
decimis agendum ftatuant, &. qualiter in­
tellegi ac obfervari cum manfuetudinis noftrx decreto debeant , fynodali dijudica­
tione & noftri auâoritate regii docebun­
tur.

I X.
Ut Epifcopi fynodos à Prefbyteris , nifl
ficut docet audoritas Canonum ,duos fcilicet, fit per tempora conftituta t non
exigant : fed fit in eifdem fynodis non per
occafionem, fed per veritatem minifterii
fui, tefte Deo , ad quod conftituti funt t
Presbyteros & traitent ,fic teneant, & ab*
folvant

TITULUS

VI.

PU Æ CEPTUM confirmationis pro Hifpanis qui in regno Karoli Calvi mora­
bantur , datum in eodem loco in quo & Juperiora Capitula conjcripta funt,
id eft t apud Tolofam in MonafteriofanSi Saturnini , anno Chrijli DcCCXLlV * ,
regni autem ejufdem Karoli Regis quarto.

m».

N nominefané!» & individuae Trinitatis. Karolus, gratia Dei Rex. Si
enim ea quae ob utilitatem fanélæ Dei Ecclefiar imperialibus ediélis funt

I

conftituta , magnificentiae noftrae confirmatione denuo inftituentes cor­
roboramus, ad diuturnam profperamque regni à Deo nobis collati Ha­
bilitatem idipfum adtinere non dubitamus , quin etiam ad capdfendam

zternx felicitatis beatitudinem profuturum nobis liquido credimus.Itaque
notum fit omnium fànélæ Dei Ecclefi» fidelium atque nofirorum , pr»fentium fcilicet & futurorum, panibus Aquitaniae, Septimani» , five
Hifpani» confiftentium magnitudini, quia progenitorum noftrorum ,
magnorum fi quidem ortodoxorumque Imperatorum, avi videlicet noftri
Karoli, feu genitoris noftri Augufti H1 udouvici, auéloritatem imitan­
tes , Gothos five Hifpanos intra Barchinonam famofi nominis civitatem

vel Terracium caftellum cohabitantes, Cmul cum his omnibus qui infrà

eundem comitatum Barchinon» Hifpani extra civitatem quoque confif·
tunt, quorum progenitores crudeliflimum jugum inimiciflim» Chriftiani

nominis gentis Sarracenorum evitantes, ad eos fecêre confugium , &

eandem civitatem illorum magnipotenti» libenter condonarunt feu tra­

diderunt , & ab eorumdem Sarracenorum poteftate fe fubtrahentes, eo­
rum noftr»que demùm liberà & prompta voluntate fe fubjecerunt, com­

placuit manfuetudini noftr» fub immunitatis tuitione defenfionifque
munimine benignè fufcipere ac retinere, & cohabitationem, feu neceffi-

tatibus eorum opportunum auxilium, ficut & ab illis progenitoribus eo­

rum & ipfis conflat per imperialium apicum fanétionem conceffum, cle­
menter conferre : quatenus & noflra regalis confervatio conftruéta ,
atque innovatio in eorum bene geftis operibus, exaltationi Ecclefi» pretiofb Chrifti fanguine redempt», & miniftretaugmentum , & animabus
eorum ac noiirz proficiat femper in emolumentum.

C a p.

I.

Igitur, ficut dictum elt, ad omnium
veftrûm notitiam pervenire volumus,
quia eofdem homines fub protedione &
oefenfione noftra denuo receptos, ficut

in unitate fidei, fic etiam in unanimitate
pacis & dilectionis confervare decrevimus ; eo videlicet modo , ut ficut cacteri
franci homines cum Comite fuo in exencitum pergant, & in marcha noftra juxta

*7

Awno Ch*i«ti

Capitularia

rationabilem ejufdem Comitis ordinatio­
nem atque admonitionem explorationes fit
excubiat, quod ufitato vocabulo ιτββ·»
dicunt, facere non neglegant ; dt Miflts
noftris , quos pro rerum opportunitate
illa» in partes mlferimus , aut Legatis qui
de partibus Hifpaniae *Λ nos tranfimfli
fuerint, paratas ftciant, ôc ad febvectionem eorum veredo* donent, ipfi vide*
licet 6t illi quorum progenitoribus, tem­
poribus avi noftri Karou , ufipfiim facere
inftitutum fuit. Si autem hi qui veredos ac­
ceperint , reddere eos neglexerint , dt
eorum interveniente neglegentiâ perditi
feu mortui fuerint, fecundùm legem
Francorum eis quorum fuerunt, fine di­
latione reftituantur vel reftaurentur.
I L
Ecclefiarum verb cenfas , id eft , nec
pafeualia infrà eorum terminos vel eorum
villas, nec telonea infri comitatum in quo
coniiftunc, nec alia qwriibet redibkio ,
neque à Comite neque à junioribus aut
minifterialibus ejus, deinceps ab illis ulla­
tenus exigatur.,
I I L

Et nifi pro tribus criminalibus actioni­
bus , id eft , homicidio, rapto, & incen­
dio , nec ipfi nec eorum homines à quo­
libet Comite aut miniftro judiciariae potef
tatis ullo modo judicentur aut diftruigantur ; fed liceat ipfis , fecundum eorum
legem, de aliis hominibus judicia termi­
nare , & prater lure tria , fit de fe it de
eorum hominibus fecundùm propriam
legem omnia mutuo definire.
I V.

Et fi quifpiam eorum in partem quam
ille ad habitandum fibi excoluit , alios
homines de aliis generationibus venientes
adtraxent , & fecum in portione ‘fua ,
quam aprifionem vocant, habitare fece­
rit, utatur illorum fervitio abfque alicu­
ius contradictione vel impedimento.
V.

Et fi aliquis ex ipfis hominibus, qui ab
eorum aliquo adtraâus eft fle in fua por­
tione collocatus, alium,ideft,Comitis,
aut VicecomitM, aut Vicarii,aut cujufiibet hominis Scnioratum elegerit, liberam
habeat licentiam abeundi ; veruntamen ex
his qux poffidet. nihil habeat, nihilque
fecum ferat i fed omnia ia dominium dc

KA^.cr

t8

poteftatem prioris feniori* plenifTunè re­
vertantur.

V I.
Placuit etiam nobis ili» concedere , ut
quicquid dé heremi fqualore in quofibet
comitatu ad adtum frugum traxerint, aut
deinceps iAfrh eorum aprifiones excolere
potuerint, integerrimè teneant ateue poP
fideant} fervitia tamen regalia infra comi­
tatem , in quo confiftunt t faciant.

V 1 I.
Et omnes eorum pofTefltones , five
aprifiones inter fe vendere, concambiare ,
leu donare ,pofterifque relinquere om­
nino liceat. Et fi filios aut nepotes non
habuerint, juxta legem eorum alii ipfonun propinqui illis hereditando fuccedant ; ita videlicet ut quicunque fucceffe*
rint, fervitia fuperiùe memorata perfolvere non contemnant.

VIII.
Simul etiam prneipientes injungimus ,
ut nullus hominum de firoè memoratis
eorum aprifionibus vel villi», cum pro­
priis terminis , propriifque earum finjbus
dc adjacentiis , injuftam inquietudinem
illis inferre prrfumat, aut aliquam mino­
rationem contrà legem facere audeat ; fed
liceat eis ipfes res cum tranquillitate paci*
tenere fit poflidere, dt fecundùm anti­
quam confuetudinem ubique ptfeua ha­
bere , dc ligna caedere, dc aquarumductu* pro fuis neceffitatibus , ubicunque
pervenire potuerint, nemine contradi­
cente , juxta prifeum morem femper de­
ducere.

I X.
Si autem illi propter lenitatem dt manfuetudinem Comitis fui, eidem Comiti
honoris dc obfequii grati! quippiam de
rebus fuis exhibuerint, non hoc eis pro
tributo vel cenfii aliquo computetur ; no*
que Comes ille aut Succeffores ejus hoc
in confuetudinem venire prrfiimac; ne­
que eos fibi vel hominibus fiais autmanfionaticos parare, aut veredos dare, aut
ullum cenfum vel tributum aut fervidum,
praeter id quod jam fiiperiùs ctxnprehen*
fiam eft. pratftare coget. Sed liceat tam
iftis Hifpanis , qui praefenti tempore m
pntdiâiskxùs rendent, quton hia qui adhuc
adnoftram fidem de iniquorum poteftate
fugiendo confluxerint, dtin defertis atque
incultis lods per noftram vel Comiti· nof­
tri licentiam confedcntes aedificia fecerint,
dc agros incoluerint, juxta fiiprad&um

_ _ Anno Ctousn
»9

»4«.

Regum Francorum.

modum fut noftradefonfiooe stqueproceâioae, inunitate fidei & peds tranquil­
litate , refidere, fit nobis ea quat fuperiùs
diximus, cam cum Comice fuo,quàm cum
Miflis cju» , pro temporis opportunitate
alacriter atque fideliter exhibere.

X.
Noverint praeterea iidem Hifpani fibi
Cceaciam à nobis effe conceffam ut fe in
vaflaticum Comitis noftri, ficut alii Irand hotftincs, commendent. Et fi aliquod
beneficium quifquam eorum ab eo cui fe
commendavit, fuerit confecutus, fciacfe
de illo tale obfequium feniori fuo exhibere
debere, quale noftrates homines de fimili

jo*

beneficio lenioribus fuis exhibere folent.
Ut autem hae noftre regalis au&orkatb
litter* erga oofdem Hifpanos tenore per­
petuo ab omnibus fidelibus Pandar Dei Ec
defi* & noftris inviolabiliter conferven­
tur , manu proprii noftri eas fubcer fir­
mavimus ♦ fle anuli noftri impreffione
lignari decrevimus.
Signum KAROLI gloriofiflimi Regis.
Deokmannvs ad vicem Hludoüvici
recognovit.
Data tu. Idùs Junii , anno quarto
regnante Karolo gloriofo Rege.
Adum in monafterio fandi Saturnini
propè ToloCun in Dei nomine feliciter.
Arnen.

TITULUS VII.
JN
*k*ijb

V1LLA

SPARNACO.

JXÆCÿsur/tffauMMr Capitula excerptafunt it Domno Rege Karolo , dC Pnncipibus ejus , ex his Capitulis qua anno dcccxlvi *. ediderunt Epifcopi in ff nodis ,
Wenilo fcilicet cum Suffraganeit fuit t Guntboldus cum Suffragantis fuis , Urf
marus cum Suffragantisfutst Hincmarutcum SuffraganeisJuis, Amalo cum Suf­
fragantisfuit ; du oblatafunt eidem Principi tficut ipfe jufferat, colle&a ad re­
legendum in Spartiaco, vula Remenfis Ecclefa. Et auiafa&ione quorumdam mo­
tat efi animusÙfiot R^gù contra Egifcopot, diffidentibus Primoribus regni fui
ab eorumdem ApUcoporumammordtione ,dC remotis ab eodem Concilio Eptfcopis,
exomnibas illis Capitulis hac tantum obfervanda dC complacendafibi college­
runt tdC Epifcopisfcripto tradiderunt, dicentes non ampliùs de eorum Capitulis
acceptent qubm fia 3 dC fiafe velle cum Principe obfervare.

L

De honore ftc cultu Ecdefiarum.

IL De honore Epifeoporum & vene­
ratione fervorum Dei.
III. De juftitiis.
IV. Ut cautela fiat erga eos qui causâ
juventutis aut infipientiz in aliquo fallunt,
five contemnunt admonitionem Epifcoporum t ne fubith aut incautè damnentur

anathemate.
V. De his qui contra regiam poteftatem
contumaces effe moliuntur.
VI. De precariis.
VII. De hofpitaUbus.
VIH De rapacibus.
IX. Ut Epucopis tempus congruum
obfervetur aamimfterium fuum peragen­
dum.
X Ut Clerici arma militaria non con­
tingant.
XL Ut Mifli dirigantur qui inquirant fi
prscepta à nobis de rebus Ecdefiarum ad
propnum fintfâda.
XII. De imrefi Simoniaca.

OoldjCRM.ConftlU
Imperial.

M

Cod. L«S>
Aiwiq. PM.
|>H . «·»7*
Srtnondus,
Cone. G.11 ut ,10*1. i.

XIII. Ut à nullo fedesepifcopaliS'proprio infirmante Epifeopo, ufurpetur.
XIV. Ut Canonici infra dormitorium
dormiant.
XV. Ut Monachi ad palatium non ve­
niant 3 nifi causâ obementi* , exceptis
Abbatibus.
XVI. Ut laid decimas de Ecclefus non
contingant.
XVÏI. De Sandimonialibus contra

audoritatem nuptis.
XVΠΙ. De iponfis aliorum.
XIX. De fepukuris infra Ecdefiam.

Plenitudo autem Capitulorum qua in pie·
nitudtne (y nodalium atHonum habentur , unde ha commemorationes ex- lieroLû. '.’
cerpta funt , ita per loca contineto
tur.
»»*p. >»<>·-

Oomm EMok at io prinuyde honore r· r-r-1
videlicet de cultu Ecdefiarum , ficut
luprà feriptum habetur in villa Colonia , ml

iAx>o Chkisti
*31
«46.

*“·*£*
***· *·

.
% Lpri.
litkiMft*?
cab. »».
coodi.

fubicriptione Regis Ac Principum robora­
tum.
Commemoratio fecunda , de honore
Epifcoporum Ac veneratione fervorum
Dei, iimilker.
Commemoratio tertia , de jufticiis ,
timiliter.
Commemoratio quinta, de his qui con°·» regiam noteftatem contumaces efle
moliuntur, fimiliter.
Commemoratio fexta.

Mcldcnlc ,

ea». »».

C^gtgrgg autem commemorationes » f««/*quuntur, ita in prajata plenitudine
cumfuis Capitulis continentur.

X X.

XJ.

MriSSS ’
shmôüuc
Cok. Cai‘‘

λ

Capitularia
rr In

Kar oh Calvi
îu^ «.

Heroldo

hk extat

32

caput quod eft in&à

LVI.
XXL
f De precariis & commutationibus va­
canteJedeJadis. J
Ut precari* Ac commutationes tem- _ vi.r
pore viduatarum Ecdefiarum fallat ab comTqu*
his qui loca Epifcoporum occupaverant , relcindantur . Ac cum auttoritace F
ecdeiiallica vel civili denub > li fiend*
funt, fiant.

Cnnci). MeldcnCe, an. 845.001. 11 , lj.
Regino, lib. 1 , cap.

Buu.hard.lib. 1, cap. 166.
Ivo , part, j , cap. 117.
Gratian. 11, q. ι, cap. 44«

Precaris.

[ Ut Miffi dirigantur , qui inquirant de
iisquet ad Regent 4C Rempublicamfertinent, 3

XXII.

Vt ne magnificentiam veftram illuc

[ De precariis , quomodô fieri ac reno­
vari debeant t dC de praceptis regali­
bus. ]

JtL veftr* dignitati indecens & inhonefta
^’pellat neceflitas quo non trahit volunPrecari* autem à nemine de rebus ecowii.
cas, & partim neceflitate, partim etiam
fubreptione , quia aliter quàm fe rei veri­ clefiafticis fieri przfumantur, nifi quantum McWcnfe .
♦·
tas habeat vobis didum vel poftuiatum Je qualitate convenienti datur ex proprio,
fuit, maximi quod ad rem publicam per­ duplum accipiatur ex rebus Eccleli*, in rr*t*-t* 4
tinuit , aut przrepcionc in beneficiario jure fuo taritùm qui dederit nomine, fi res
aut in alode adfumptum habetur, videtur proprias Ac ccclefiafticas ufufru&uario te- 1*. tom.
nobis utile fit neceflarium ut fideles Ac . nere voluerit. Si autem res proprias ad *** "
ftrenuos Mi flos ex utroque ordine per Cin­ przfens dimiferit, ex rebus ecdefiafticis
gulos Comitatus regni veftri mittatis , qui triplum fru&uario ufu in fuo tantum quia
omnia diligenter inbrcvient quz tempore nomine fumat t quia fic eas quemque trac­
avi ac parris veftri, vel in regio fpecialiter tare oportet ut alienarum difpenfatorem ,
fervitio , vel in vaflallorum dominicorum non propriarum largitorem. Et à nulla
beneficiis fuerunt. Ac quid vel qualiter potenate quis cogatur facere precariam
aut quantùtn exinde quifquc moab reti­ de rebus propriè Deo Ac Sanctis illius dica­
neat , Ac fecundùm veritatem, renuntietur tis ; cùm ratio Ac ufus obtineat. neminem
vobis. Et ubi inveneritis quia ratio Ac uti­ cui non vult contra utilitatem Ac rationem
litas , ac ordo Ceu veritas in abfumptis vel Kftitum de proprio facere beneficium.
donationibus, habeantur, in ftatu perma­
cepta autem regalia fuper precariis
neant. Ubi autem inrationabilitas vel po­ ecdefiafticis fieri, nec ratio finit, nec auc­
tiùs fraus invent* fuerint , unà cum confi­ toritas quolibet modo permittit ; quo­
lio fidelium veftrorum hoc taliter corri­ niam praecepta in jure ecclefiaftico fir­
gite , ut ratio atque utilitas Ceu iuftitia mare indignum judicet necefle eft majefnon deferantur, Ac dignitas veftrz magni­ tas regia, nifi ab ecclefiaftico re&ore pe­
ficentiae per neceflitatem ita vitis non tantur. Ifdem autem cuftos Ecclefiz lolfiat, ficut vos non decere cognofcitur : lertiflimè caveat ne fui ordinis Ac ecclcfiaf
quoniam domeftica domus veftra aliter tie* communionis fortè immemor, con­
obfequüs domefticorum repleri non po­ tra auctoritatem przceptum regium pro
terit , nifi habueritis unde eis meritis quacunque adfentatione fieri petat. Qui Ac
refpondere Ac indigentiae folatium fer­ fi fecerit, non audiatur : fi autem obtinue­
re poflitis. Et fic demum res publica rit , regift diferetione Ac epifcopali judicio
veftra de fuo fuflragetur fibi , Ac Ec- idem refcindatur, Ac petitor injuftus pro
clefiz à quibus non expedit habeantur Principis injufta fuggeftione dignè corri­
piatur. Et piecari* , fecundùm antiquam
immunes.

Î5

AmioCmusn
M.

Regum Francorum. K*i£!.ci.1" 34*
XXXVII.

confeetudmcm Ac auâoritatem, de quin­
[ Ut Clerià ant» aùüuria non contingent. ]
quennio in quinquennium renoventur,
ConcU.
Ut quicunque ex Clero efl’e videntur, Meldanf.
ftcgiao, Kh i. cap. jfj. j*4· jif. jOBurchud. lik j. cap. ιίγ. 14·. 17$.
ι arma non fumant, nec armati incedant;
hro ,par. j.cap· ixs. si*, sjo. sjf.
1fed profeflionis fux vocabulum religiofis
Cnasa, 10. q- i.csp. 4 Ac j. Pnmria.
! monbus Ac religiofo habitu prarbeant.
Sinuondua. Con­
DsascalMmGragocnK.lib.}. iit. 14. cap. 1. Quod
,
fi contempferint, tamquam facto­ di. Galli»·
XXIIL
,
rum
Canonum contemptores, Ac cccle[ Ut Ecclqfia contrit oppreffores defin- fiaftiese
1
fànâitaris profanatores , proprii
dantur, j
grad&s amiffione multentur , quia non
Ut contra depraedatores Ac oppreffores poffiint
>
fimul Deo Ac feculo militare.
Ecdefiarum, Ac rerum ad eafimm perti­
X L.
nentium , defenfores fècundùm minifte- C| De hojpitalibus Scottorum , df aliis ad
vn.
nihilum redaSis. j
rium vefmim, quantùm Deus pofle de­
Condi.
Smo·Admonenda eft regia magnitudo de MaldanC
4m. CoaK derit , exiftaris ; Ac pnecepta qux avus Ac
can
«ο<11. Gallia. pater vefter Ecdefiis ditioni veftrx fub jechofpitalibus que tempore Prxdecefforum
Siraaon·
, Con*
ti* fecerunt ac firmaverunt, Ac ftabilia fuorum Ac ordinata Ac exculta fuerunt, dur
cil. Gallic,
confervaverunt, (jusque vos confirmaf- Ac modb ad nihilum funt reda&a. Sed Ac 'οι». >ρκ.
tis.de extero rata in omnibus confervetis. hofpitalia Scortorum, qux fandi homines ÎÎH.titar.
c. 1·. DuX X V I I L
gentis illius in hoc regno conftruxerunt, caMe fur
[ Ut Epifcopis libertas à Rxge adobeunda Ac rebus pro fan&itate fua adquifitis am- kLoaü.p.
g| .±„_
minifieria concedatur , dC Epifcopi Cerant, ab eodemhofpitalitatisofficio «"f*
conceffofibi otia non abutantur. ]
tùs funt alienata ; Ac non folùm fupernt.
Ut regia magnificentia liberiorem Über- venientes in eadem hofpitalia non recipiun­
McmS11'
Epifcopis, ad fiium peragendum tur , verùm edam ipfi qui ab infantia in eif’n 60011,1 parochiis minifterium, quàm dem locis fiib religione Domino militave­
hadenus propter diverfas perturbationes runt , exinde eiciuntur, Ac oftiatim men­
habuiflent, maximè in fecratiflimistem- dicare coguntur. Unde pertimefccnda eft
4-.51?**: poribus , Quadragefimae fcilicec Ac Ad- canonica lententia, Ac maximè decretalis
ciLG«i2r vendis Domini, tribuat ; quatenus Ac Symmachi Papr definitio, quia ut necator
*’ F periculum Ac ipfi Epifcopi, Ac regia di­ pauperum,Ac Chrifti traditor Judaspdem *
gnitas Cdubriùs pro mimfterio fibi com- qui hujus foeteris auâor Ac perpetrator effe
miflb Ac negleûo, poflint evadere, Ac ainofeitur, prcfendAc perpetuo eft ana­
Capitular,
pro ftrenuè exfecuto divinam mifericor- themate feriendus.Qui reiculam, inmiit cap.
M>.
diam fibi conciliare praevaleant. Ipfi autem SymmachusPapa, vel quicquid fuerit Ec- Cone II. Ar·
ntn.
am*.
Epifcopi concefium fibi otium, non in clefix, petunt à Regibus, & corrumpenda
fuas voluptates, fed in divinum Ac offi- pietatis inflinSu egentiumfubflantiam ra­
ciofum convertant negotium : quaternis piunt , irrita habeantur qua obtinent, êC
Audentes pradicatiom atque confirma­ à communione Ecclefia, cujusfacultatem
tioni , quod haôenùs per parochias fuit auferte cupiunt , excludantur. Item in Cone· Au·
negledum , folerter Ac devotiflimè de canone Aurelianenfi : Si quis quolibet
extero fit corre&um Ac emendatum. Et tempore contfa hanc Conflitutionem nofnon propter fuam quietudinem Epifcopi tram venire tentaverit, aut aliquid de
ad remotiora loca fecedentes, Ac fuum confuetudine velfacultate xenodochii ipminifterium neglegentes , proprias defe­ Jius abflulerit, ut xenodochium , quod
rant civitates ; fed ut parochias fuas cum avertat Deus, effe defnat, ut necatorpau­
officii efficacia circumeant, aut cum reli­ perum inrevocabili anathemateferiatur.
gione in fuis civitatibua canonicè cum fuis
filiis degant. Et holpitalitate ornati, qux [ Ut per Simoniacam harefim nemo regi­
jam penè propter diverfas rapacitates admen obtineat. J
ΧΠ.
nullata eft, non folùm in oculis Domini
Cavendum Acfummopere prxeavendum,
ConcH.
propter obedientiam mandati divini red­ ac per virtutem Chrifti fanguinis interdi­ Mekket
damur confpicui, verùm Ac bonum tefti- cendum & Epifcopis & Regibus, Ac om­
4» *>
monium fecundum fanftum adquirant nibus fublimioribui poteftatibus , atque
iTte-i- Apoftohim. Prefbyteros etiam fibi com- cun&is fautoribus Ac cleâoribus quorunv- aufSatnon—
nuflbs, Ac doârinâ, caftitate Ac fobrie- cunque, atque confenforibus feu ordina- cu.Gdii».
tate, atque hofpkatitate fecundum eorum toribus in gradu ecclefiaftico , ut nemo '1 ’* ***
minifterium, ornari compellant
per fimoniacam hxreTim regtminis locum
Tom. IL

c

I'lmullilUKtSS

r

.„

AmmoCmruti

B46.

V^âJpi.tXu<in.<l

obtineat quicunque fictione, calliditate ,
promiffione , feu commodkace aut dona­
tione, per fe aut per emiflam perfonam,
cùm Spiritu· fanôus inter cetera docu­
menta ecclefiaftka per os fanâi dicat
Jn- Gregorii : Cur non perpenditur quia bene> >* * ** didio Uli in maledidionem convertitur,
oui ad hoc ui fiat hsereticus promovetur f
Et item :Emtnttj quippe atque vendentes
par pana coefiringit, càm liqueat hanc
hartfim in ipjafua origine apêflolicd. efle
dettflatione damnatam. Et Apoftolus ooMe. »· 1». cet : Nonfolàm quifaoiunt Jed etiam qui
confentiunt* dignifuni morte. Et item bea»? tus Gregoriu· : Dolent,inquit, dico, ge»»·
mens denuntio, quia Sacerdotium , quod
apud vos intus cecidit tforis diuflare non
j ih.
u- p9terit.\tem\tem. Adverfarius animarum
ïà. ». if. calliJâJ'peeiefuadet quafi debere ab kav
bentibus accipi, utfit quodpofot non ha\
bentibus erogari ,· ficutforiptuni efl : HofFro*\·.·,. tin impiorum abominabiles , quia offe. runtur exfeeiere.
\
XL VII.
[^Quomodo providendum fit Ecclefin ,
\cujus Epifoopus infirmus efl. ]
T.n
UvnemOjEpifcopo vivente, Ecclcfiam
*^*us aut res
cam pertinentes invadere
«·»· 47.
aut dominari prarfumat, neque fub voluntarir cleri ac populi eleftionis obtentu ,
Q«in*,t.*. prrtcr voluntatem Epifcopi , quifquam
*■**'
quacumque fcculari poterfate prrdirus ,

XIV.
COMSbi.

quafi œconomum conftituat.Sed fi Epifcopus minifterium ecclefiafticum propter
infirmitatem corpoream exhibere non po­
tuerit , in Archiepifcopi hoc cum volun­
tate Epifcopi ejufdem Ecclefiat maneat
ordinatione , qualiter debitum officium
non remaneat. Obfequium vero ad rem
publicam pertinens qualiter exfequatur ,
per tales ex fubditis Ac ecciefiafticis miniftris ,cum conienfu Archiepifcopi propter
pacis caritatifque cuftodiam , Epifcopus
Ordinet & dii ponat quo» fuccedendi in
epifeopatu appetitus indebitus non elevet
neque vexet ; nifi moratus ita extiterit, ut
fecundiim inftituta beati Gregorii in libro
Epiftolarum , & humiliter in fubditione
profit, & poft utiliter conveniens fandis
regulisprrfit ; quia ob hoc in multis Ecclcfiis (c andalum magnum confpeximus.
Si autem in Archiepifcopo talis neceffitas
acciderit, fimiliter ipfeconfilioCoepifcoporum fu orum hujufmodi ordinationem
exhibeat.
L ! ! I.
C De Canonicorum in civitate velmonaftertis cura dC difeiphna, ]
Ut Canonici in civitate vel monafteriis,

K*»ouCalt«

Ree» 4.

_x

30

ficut oonftkutum eft ,in dormitorio dormiant, Ac in refeâorio comedant, fle ίη
domo infirmorum neceiTaribfublcventur.
Ac tam fani quàm Ac infirmi canonicè veb
tiantur , atque in clauftris horis congrui*
degant, Ac fubcuftodia canonica lectioni
At exteris divine inftirutionis infiftant offi­
ciis. Qui verb Epifcoporum loci conve­
nientiam aut facultatem non habuerit ut
hoc perficere Ac ordinare poffit, Princeps
fecundùm conftitutionem Domini Impemori·Hludouvici annuat: id eft, fi vicina
epifcopio terra de eadem Ecdefiaefle re­
perta fuerit, Ac abaliopoffidctur,Ecdeiiz reâori ad clauftra Clericorum, vel alia
qualibet Ecdefix commoda * facienda,
reddatur. Si autem de fifco fuerit, regia iiberalitas eandem terram ad fervorum Dei
habitacula con ftruenda largiri dignetur. Si
autem de alia cafa Dei aut de cujufiibet
proprio fuerit, ex convenientia comma·»
tandi licentia tribuatur. Et fi paupertas lo­
ci ad aedificanda· domo· neceflarias non
fuffecerit, eo· ad adjutorium xdificandi
poteftas regia cogat qui re· de eadem Ec*
defia in beneficiis retinent.
L V L
[ Ut Epifoopusfine certa castfa nnUsan
excommunicet, nec anathema imponat
fine Archiepifcopi AC comprovincia­
lium Epifooporum confonju,]
Ut nemo Epifcoporum quemlibet, fine
certa Ac manifefta peccati caufa, commu­
nione privet ecclefiafticL Anathema au­
tem fine confenfu Archiepifcopi aut Coe­
pi fcoporum, prelad etiam evangelicâ ad­
monitione, nulli importât, nifi unde cano­
nica docet auâontas ; quia anathema
eternx mortis eft damnatio , Ac non nifi
pro mortali debet imponi crimine Ac illi
qui aliter non potuerit corrigi.

S-tLui·.
«Λ”***

r-.ffi‘llltT·
' ·

'Λ»*·.
CT—uSj.

XIV.
CMtdL

MAtof.

Grotto. i>.

Sirmo·<fa». C«mcU. Galli*,
rom.» fu

XV.
[ Ut Monachi palatium fine Epifcopi
audoritate non adeant t nec vagentur ,
nec villicationibus diutius infervianti}
Ut Monachi quibus monafteriorum cura tii. OaTli*
commifia non eft, paffim Ac fine au&oritate palatium non adeant, nec in eo immorentur, vel ubi Ac ubi difeurrere ac perva­
gari acephali prxfumant. Sed fi tale· qui­
libet fuerint ut utiles Ac neceflarii Eccle­
fix ac Principi reperiantur, cum audoritate Epifcopi canonicè ac religioaè per­
gant. Sin autem, in Monafteriis fuis, ficut
canonica Ac regularis docet inftirutio^ religiosè refideant. Quos etiam nec Epifco­
pus , nec Abbas , vel quilibet alius eos ve­
redariorum more in miflaticis inftanter
tranfmittat ; quia per quofdam illorum y

.

37

Regum Francdrum. kX'..c“" j8*

contra canonicam auâoritatem > &. eccle*
fiaftica fle civili* perturbantur negotia.
Nec fub praetextu obedient» dhmùs vilicationibus inferviant ; fed regulariter obedientiam viciiGtudine fu& peragente·, feάί.Γ’ί^ζ· cum » ut
f«nôo Benedlâo legitur, in
«μ. ·’· monafterio habitent, atquefeipios recol­
ligant. Hxc autem tranfgredientes, five
praelati in favendo, five fuoditiin obtinen­
do , excommunicentur.

Lxur.

[ Ut qui nonas Cr decimasperfolvere , aut
farta teda reflaurare negligunt, ex­
communicentur. J
îc2^il.

in»,
* ‘scXonuÎ’ô»mî£
tom.
►
°·

Mrrno.iifc
’·*·*·

Hi verbqui ex rebus ecdefiafticis nonas
decima* perfolvere , At farta teôa Ecelefiz fecundùm antiquam auâoritatem Ac
confuetudinem reftaurare debent, Ac hoc
non folhm neglegunt, verùm Ac per contemptum dimittunt, atque Clericos fame
Ac penuri! , eccleftaftica quoque zdificia
diffolutione adnullari permittunt, tamdiu
ab eccleftaftica communione feparentur
ufque dum diligenti! emendare Audeant,
quod focordi! neglexerunt. Quod fi ite­
rum iteraverint, poft excommunicationis
fatisfadioneni regi! poceftate contpulfi ,
juxta legale Ac antiquum diâum , yui’ ne glegit cerfum, perdat
Servi autem
Ecclefiarum quibufeunque poteftatibus
fubditi, unde melior confuetudo vel de­
votior commendatio ex tempore Ac juflione Domni Hludouvici, vel certè Domni
Karoli, feu etiam Pippini ,nonexiftit, faltem vigirtti diebus in anno eidem Ecclefix
ad reficiendas ipfius ruinas abfque moleftia fervire finantur. Ubi autem & amplior
commendatio Ac melior confuetudo inde
habetur , pro hac noftra neceflitudinis
confidcratione non decidar.

LXVII.
f De iis qui Sandimoniales rapiunt ,
X. in conjugiumfumunt. J

Qui fanâimoniales virgines vel viduas
Meidinf. ’ rapiunt, Ac progreffu etiam criminis in
‘“sàinoo- conjugium fumunt , publiez pcenitentiz
iu3cta ni°dum quem przviderit Epifcopus,
«·· »·«·· ’ fubigantur; ipfz vero locis congruis pernitentiz retrudantur , Ac ad habitum reli­
gionis redire cogantur. Uterque autem
fine ulla fpe uxorix copulationis perenni­
ter maneant. Si autem , quod abiit, con­
jugia iterare prxfumpferint , acriori fubdantur vindiilx , & ampliiis propellantur.
Qui fi forte obedirc monitis falutaribus
non voluerint, anathematizentur.
Torn. IL

LXVÏII.
[ De iis qui alienas fponfas rapiunt. ]
xvm.
De his qui fponfas alienas rapiunt, vel
confenfu parcorum accipiunt, antiqua Ac
(Jk
tynodalis fenrenri* obfervttur. Quod Ac fi
fortè in Ecclefia eventus talis reperiri di- ιλΤΤΪ..
nofeitur, ut pro falutis Ac religionis com*'
petentia humaniùs quiddam debeant tractare Pontifices, ficur canonica, ut eifdem Gailie.c. ·■
verbis utamur, docet auâoritas, quia prior ’ ’
quidem, inquiens, definitio dunùs , poftcrior autem quiddam tractavit humaniùs ,
nullo modo, ut ad maximam indulgentiam
defeendamus , alterius fponfz acceptor
fine publicatranfeat poenitentia, Ac fponfo
legalker mulum componat. Quod fi hxc
obedire renuerit , fine ulla refragatione
anathematizetur : fautores verb illius juxta
modum culpr epifcopali decreto pceniteant. Si vero, quod non optamus , quis
de gradu ecclefiaftico talibus nuptiis fe
conienforem vel interventorem manifeftè
prodiderit, à gradu proprio repellatur. Et
fi verifimilibus exinde fufpicionibus fuerit
propulfatus, Ac canonice nequiverit apSrobari , fecundùm fandorum Patrum
atuta fe purgare cogatur.
LXXIl.
f De fepultaris infra Ecclefiam , & de
fepulckris non violandis , vel pecnntd
profepultura non exigendi. J
‘"lùj.no.
Ut nemo quemlibet mortuum in Ecclefia quafi hereditario jure , nifi quem Epif- BurtUrd.
copusaut Prefbyter pro qualitate conver- !b. ’ iaF
fationis Ac vitz dignum auxerit, fepelirc
*'
przfumat. Nec quifquam offa cujuilibet
mortui de fepulcro luo eiciat, aut fepul- t*ii< » »·
turam cujufquam temerario aufu quoquo p*i>
modo violet; fed unumquemque in locu­
lo fibi à Deo przparato atque conceflb
adventum fui Judicis prxftolari concedat;
maxirnè cùm non folùm divine leges ,fed Jÿ· *
etiam Ac humanx apud humanam rempu >> ’
b Ii cam fepulcrorum violatores reos mor­
tis dijudicent. Sed Ac neque pro loco fepulturz, ut verbis fanâi Gregorii utamur,
pretium de terra concefla putredini quere­
re , Ac de alieno velle facere lucri com­
pendium , aliquo modo tentet. Si quando
autem proximi vel heredes fpontè aliquid
offerre Ecclefix voluerint in eleemofyna
defuncti, accipere non vetamus : peti verb
aut aliquid exigi omnimodo prohibemus ;
ne , quod valde inreligiofum eft , aut ve­
nalis , quod abfit, dicatur Ecclefia, aut de
humanis mortibus videamur gratulari, fi
compendum exinde ftudemus modo quo­
libet quxrerc.
Ca

»39
lmF»

Α""ο.ν’’"'

Capitularia

TITULUS

Karoli Calvi
Rutt ».

40

VIII.

CONVENTUS APUD ARGENTORATUM,
«datu

Ada illa ideo huc tr*nfl*ra funt, licèt in locum non fuum, ut pcimi Regum conventui
de pace tndanda non disjungerentur.

Sched.Narboa. p. !♦·.

Anno dominica Incarnationis DCCCXU1 , XVI. Kalend. Martii, Lodhnitvicus êC
Karolus in civitate qua 0 fun Argentaria vocabatur, nunc autem Strazburg vulgb
dicitur , conveneru/u ; Ai jacrarnenta <}ue fubter notata funt Lodhuuvicus Ro­
mani , Karolus verô Teudifca lingud juraverunt ; acfic ante jacrarnenta circumJujam plebem alter Teudifca t alter Romand lingud alloquuti funt. Lodhuuvicus
autem , quia major natu , prior exorjusjic capit.
ADNUNT1ATIO

Z^VVotieks Lodharius me Ac hunc fra-

V^trem meum poft obitum Patris noftri
infcilando ufque ad internecionem delere
conatus fit, noftis. Ciim autem nec frater­
nitas nec Chriftianitas, nec quodlibet in­
genium , falvâ juftitià , ut pax inter nos
ellet, adjuvare pollet,tandem coadi rem
ad judicium omnipotentis Dei detulimus,
ut fuo nutu , quid cuique deberetur, con­
tenti elfemus;inquonos, iicut noftis,per
mifericordiam Dei victores extitimus , is
autem vicius una cum fujs quo valuit , feceffit. Hinc vero fraterno amore correpti,
necnon & fuper populum Chriftianum
compafTi , perfequt arque delere illos no­
luimus ; fed ha^enus , ftcut & antei, ut
faltem deinde cuique fua juftitia cedere­
tur , mandavimus. At ille pofthac non con­
tentus judicio divino , fed hoftdi manu
iterum & mc At hunc fratrem meum perfequi non celTat. Infuper & populum noftrum incendiis , rapinis , cxdibufque devaftat.Quamobrem nunc necelhtatecoac­
ti convenimus. Et quoniam vos de noftra
flabili fide ac firma fraternitate dubitare
credimus , hoc facramentum inter nos in
confpedu veftro jurare decrevimus. Non
qualibet iniqua cupiditate illecti hoc agi­
mus , fed ut certiores , fi Deus nobis vef­
tro adjutorio quietem dederit, de com­
muni profectu fimus. Si autem , quod abfit, facramentum quod fratri meo jurave­
ro violare prarfumpfero , ab fubditione
mea , necnon & à juramento quod mihi
juraftis , unumquemque veftrum ablol
vo.
Ctim^ue Karolus hac eadem verba Ro­
mana lingua perorajjet , Lodhuuvicus ,
quoniam major natu erat, prior hac dein­
defeJtr voturum tejiatus eft..

LODHVVVICI.

Sacramentum Lodhvvvici.
Pro Deo amur, At pro Chriftian poblo.
Ac noftro commun lalvament dift di in
avant, in quant Deus favir Ac podir me
dunat, fi falvarai iocift meon fradre Karlo
& in adjudha fit in cadhuna cofa fi com
om per dreit fon fradre falvar dift , in o
quia il mi altre Ii fazet. Et ab Ludher nui
plaid numquam prindrai qui meon vol cift
meon fradre Karle in damno fit.
Quodciim Lodhuuvicus explejjet, Ka­
rolus Teudifca linguafic hac eadem verba
tejiatus eJL

Sacramentum Karolt.
In Godes minna, ind durh tes Chriftianes folches ind unfer bedhero geaitnifli ,
fon thefemo dage frammordes fo fram fo
mir Got geuvizei indi madh furgibit, fo
hald ih telan minan bruodher............ fbfo
man mit rehtu finan bruoder fcal, inthi ut
hazermig fofo maduo. Indi mit Lutherem
inno theinni thing ne gegango,zhe minan
vuillon imo ce fcadhen vuerhen.
Sacramentum autem quod utrorumque
populus quiqueproprid Ungud tejiatus
ejt Romana linguafic habet.

Sacramentum populi.
Si Lodhuvigs facrament que fon fradre £.
Karlo jurat, confervat, & Karlus * meos
fendra de fuo part non lo ftanit , fi io re“°f
turnar non lint pois , ne io ne veulscui eo
retumar int pois in nulla aiudha contra
Lodhuuvig nun * li iver.
c. Α ^Γ.ι

Teudifca autem lingua.
Oba Karl thea eid , then er fine mo
bruodher Ludhuuvige gefuor, geleiflit,
ind Ludhuuvig min herro then er imo ge-

w

4i

A””°«v",”T'

Regum Francorum. ΚΧ'ΛΛ”' 42*

fuor, fbrbrihchit, ob ih inane» arwenden
nemag, noh ih , noh thero thein he» inivenden mag, imo ce foUufti vidhar Karie
nt virdhit.

Quibus peratiis, Lodkuuvicus R/uno
tenus per Spiram , 6L Karolus juxta
Wafagum. per Kui^umiutg , Warma­
ciam iter direxit.

TITULUS

IX.

CONVENTUS APUD MARSNAM I.
HÆC quse fequuntur Capitula a3a funt quando tres Reges fratres, Hlotharius
Jcilicet, aludouvicus , & Karolus, funul convenerunt fecus municipium Trejeo
tum t in loco qui dicitur Marina , anno Incarnationis dominice- OCCCXLVH ,
permenfem februarium * etiam Capitula Jingulorum adnuntiationes Jequuntur.

( · ^©4.
Pithaxuu

c a p.

i.

vi i.

x*1**

E pace fic concordia atque unanimiUt in fingulis panibus regni Miffi
tate trium fratrum fic Regum inter idonei conftituantur , qui querelas paupe·
fe , fic quod veriflimo fie non fido carica- · rum fic opprefliones five quorumcunque
tis vinculo fint uniti, fic ut nullus deinceps caufas examinare, fic fecundum legis xqui
fcandalonun inter eos occafiones ferere ratem, valeant definire. Et fi ab uno in
poffit.
aliud regnum hujufmodi prxfumptores
I I.
confugerint, ibi fimiliter opprimantur.

D

Ut ipfi mutub fibi auxilientur , fic
contra Dei fanâxque Ecclefix ac fuos
inimicos, fecundum opportunitatem tem­
poris , invicem adjuvent.

VIII.
Ut nullus in omru eorum regno dein­
ceps raptum facere prxfumat. Aut fi fece,
rit, legaliter puniatur.

III.

I X

Ut nemo per quamlibet cupiditatem
leges pacis in cujuflibet eorum regno
convellere prxfumat. Quod fi facere prx-

Ut Regum filii legitimam heredita­
tem regni fecundùm definitas prxfenti
tempore portiones poft eos retineant ; fic
hoc quicunque ex ni» fratribus fuperftes
fratribus fuerit, confentiat, fi tamen ipfi
nepotes patruis obediences ciTc confenIe­
rint.
X.

fumpferit, communem ab eis ultionem
incurrat.
I V.
Ut Ecclefix Chrifti per omne eorum
regnum priftinam dignitatem honorem­
que retineant i fic quicquid fuperftite
Domno Hludouvico Imperatore jure le­
gitimo poffederunt, abfque ulla deminu­
tione recipiant.

Ut fingulis eorum fidelibus talis lex
confervetur qualem temporibus priorum
Regum, fit prxcipuè avi patriique eo­
rum , habuifie nofcuntur, fi tamen fic ipfi
priftinam fidem erga ipfos confervent.

V I.

Ut rapin.T & depraedationes , qux
quafi jure.legitimo haâenùt raftx funt,
penitùs interdicantur, fic nemo fe impunè
poft hxc eas prxfumere pofle confidat.

Ut legati ad Ducem Brittonum mit­
tantur , qui de communi erga eos obfervatione pacis eum commoneant.

X I.
Ut fimiliter ad Regem Nordman
norum legati mittantur, qui eum contef
tentur qudd aut pacem fervare ftudebit
aut communiter eos infenfos habebit.

Adnuntiatio domni Hlqthaxu.
Nobis fic fratribus noftri» vifum fuit ut
ad Dei voluntatem quxrendam qualiter
fanâa Ecclefia recuperata efle poffit, fic
pacem fic nos ac vos fit ifte populus Chriftianus habere poflimus, nos fimui con­
jungeremus , ficut nunc fecimus, fic fic fi-

■

*45

Kmno Chriid

Capitularia

»47
mut inter nos ficut fratres per reâum efle
debent. Et pro certo illud friatis , quia
gratias Deo fle fumus fle fle permanere
adjuvante Deo inante volumus, fle in con­
filio fle in auxilio unufquifque erga alte­
rum parati fumus adjutorium ferre, ficut
fratres in Dei voluntate fle communi profeâu facere debent, in quibufeunque po­
tuerimus.

Adnvntiatio

domni

Hludouvici.

I. Sciatis quia fratres'noftri fle nos noftros Miflbs âd communem nepotem no­
ftrum in Aquitaniam mittimus, fit ei tales
comitatus defignatos mandamus in quibus
ipfe cum fuis interim fufficienter efle poffit, & fideles dilecli fratris noftri Karoli
de illo regno pacem habere poflint, ufque
dum idem nepos nofter ad commune pla­
citum nofthim veniat, ad quod cum tali
fecuritate à nobis accepta eum venire
mandamus, ut fanus venire fle fimus (lare
fle fanus reverti, quantùm illum Deus falvare voluerit, pofiit. Et fi tunc noftrum
confilium audire voluerit, volumus cum
Dei adjutorio fle veftro confilio con fide­
rate quomodo meliùs, fecundum commu­
nem profectum fle utilitatem, inante efle
pofiit. Et fi noftrum confilium audire non
voluerit, tunc ficut meliiis cum Dei adju­
torio fle veftro confilio invenire potueri­
mus , exinde agere volumus.
II. Sciatis etiam quia fimiliter Miflos
noftros ad Brittones mittimus, fle illos ad
communem profectum fle pacem horta­
mur. Qui fi audierint, aut non audierint,
cum Dei adjutorio fle veftro confilio
exinde etiam facere volumus.
III. Sciaris quia communiter Miflbs
noftros ad Noramannos pro pace acci­
pienda mittimus.
IV. Sciatis etiam quia dile&us frater
nofter Hlotharius Miflos fuos ad fuos ho­
mines tranfmittit qui ufque modo in contrarierarem dilecti fratris noftri Karoli fue­
runt , fle illis mandar ut per nullum inge­
nium inante, ficut de Dei fle fua gratia
gaudere volunt, in illius fle fidelium ejus
contrarietatem aliquid faciant.
V. Er fciatis quia volumus ut res Ec­
clefiarum , in cujufcunque regno caput
fuerit, tam de epifropatibus, quàm de

Calvi
Rigi» 7,

Kjiaoti

44

abbatiis, fine ulla flontradiâione reüores ipfarum Ecclefiarum , ficut tempore
Domni ac genitoris noftri fecerunt, illas
pofbdeant.
VI. Similiter fle de epifropatibus fle
monafteriis , ubicunque in noftro commu­
ni regno aliter eft modo quàm debeat, vo­
lumus uni cum Dei adjutorio illud emen­
dare , ut Ecclefia Dei fuum honorem de­
bitum habere pofiit, fle populus fuam le­
gem fle juftitiam habeat.

Adnuntiatio Karoli.
I. Sciatis quia diledi fratres noftri fle
nos communiter noftrum placitum ad
Miflam fandi Johannis apud Parifium con­
dictum habemus, ubi de iftis quz illi modo
dixerunt, fit exteris qux ad Dei volunta­
tem fle noftrum ac veftrum communem
profectum invenire potuerimus, confi­
deremus fle uni cum Dei adjutorio ad
eftechun perducamus. Et volumus ut ab­
hinc inante, ubicunque unufquifquefue­
rit , cum pace confinât, fle ad illud placi­
tum cum pace 1 nufquifque veniat ; quia
in iftis miferiis fle rapinis ufque modb
multum Deum offendimus. Unde nobis
Dei mifericordiam deprecari fatis neceffarium efle cognofcimus.
II. Volumus etiam ut unufquifque li­
ber homo in noftro regno feniorem qua­
lem voluerit, in nobis fle in noftris fideli­
bus accipiat.
III. Mandamus etiam ut nullus homo
feniorem fuum fine jufta ratione dimittat,
nec aliquis eum recipiat nifi ficut tem­
pore anteceflorum noftrorum confuetudo
fuit.
IV. Et volumus ut fciatis quia nos fide­
libus noftris reâum confentire volumus ,
fle contra rationem eis facere non volu­
mus. Et fimiliter vos ac exteros fideles
noftros admonemus ut vos veftris homini
bus reâum confendatis , fle contra ratio­
nem illis non faciatis.
V. Et volumus ut cujufcunque noftrum
homo, in cujufcunque regno fit, cumfeniore fuo in hoftem vel aliis fuis utilitati­
bus pergat; nifi talis regni invafio quam,
lantuveri dicunt, quod abiit, acciderit,
ut omnis populus illius regni ad eam re­
pellendam communiter pergat.

Karoli Calvi Regis Constitutio data in pago Andegavenfi ( anno F47 , )
de rebu t Ecctejia ablatis reftituendis t dû in pofterùm ad ujus jeculares non transferendis. Vide in NOVO CoDICE LEGUM VETERUM.

4ί

Regum Francorum.
TITULUS
CONVENTUS APUD

4<s*
X.

MARSNAM IL

HÆC auee fiqpuuunr Capitula etSla funt anno DCCCLI. Incarnationij dominica ,
qeutnao frtj fratru fagtJ , Hhutriiu fcilicet > Hludoavicu* t X Harolut
ficus municipium Treje&um , pctùs locum qui dicitur Marina , iterùm con­
venerunt , ÂC confiât* Eptfcopontm 4C caterorum fidelium eadem Capitula
fubfcripfirunt manié*» proprii» > X inter (e ac inter fidelet fiios perpétué fi
confervaturos promifenuu. Qa* Capitula fmgulorum in populo adnuntianonet
Jequuntur,

C A Λ

I.

\ T TT omnium przteritorum malorum fle
contrarietatum, tc fupplantarionum,
•c malarum machinationum atque moli­
tionum , feu nocumentorum in invicem
adorum, abolitio ita inter nos fle apud
nos fiat, fle à noftris cordibus pemtùs
avellatur cum omni malitia fle rancore,
'■ ut nec in memoriam, ad retributionem
duntaxat mali vel contrarietad* atque exprobarionis feu improperii, de cartero
exinde quiddam veniat.
I

I.

Ut tanta Domino coopérante inter
nos verae caritatis benignitas abhinc inante
maneat de corde puro fit confcientia bo­
na , fle fide non ficta, fine dolo fle fimula- .
tione, ut nemo fuo pari fuum regnum aut
fuos fideles, vel quod ad falutem fiveprofperitatem ac honorem regium pertinet,
ut* i»- difeupiat, aut forfeonfiliet, aut per occultos fufurrones libenter compofua inen. t. dacia feu detradiones acceptet.
~

I

V.

► »Μ·

\

Et quia per vagos fle tyrannici canfuetudine in reverentes homines pax fle
quies regni perturbari folet, volumus ut
ad quemcunque noftrûm talis venerit, ut
de his quae egit rationem fle juftiriam fubterfugere poffit, nemo ex nobis illum ad
aliud recipiat vd retineat, nifi ut ad rec­
tam rationem fle debitam emendationem
perducatur. Et fi rationem redam fubterfugerit, omnes in commune, in cuius
regnum venerit, ilium perfequamur , do­
nec aut ad rationem perducatur , aut de
regno ddeatur.

_____

V.

Similiter fic de eo agendum eft qui mm*m.
pro aliquo capitali fle publico crimine à **
quolibet Epifcopo corripitur vd excom­
municatur , aut ante excommunicationem
crimen faciens, regnum fit Regis regimen
mutat. ne debitam poenitentiam fufeipiat,
aut fuiceptam légitimé peragat. Interdum
etiam inceftam propinquam fuam t aut
iànûimonialem, vd raptam, five adulte­
ram , quam illic ei non licebas habere,
III.
fugiens fixum ducit. Hic talis, cùm Epifcopus ad cujus curam pertinebit nobis no­
Ut unufquifque fideliter fuum pa­ tum fecerit, diligenter perquiratur ; ne
rem , ubicunque neceffitas illi fuerit, fle morandi vd latendi locum in regno alicuipfe potuerit, aut per fe, aut per filium, jus noftrûm inveniat, fle Dei ao noftros fi­
aut per fidele* fuos, fle confilio fle auxilio deles fuo morbo inficiat ; fed i nobis vd
adjuvet, ut regnum, fideles, profperita- per miniftros rdpublicc conftringatur, ut
tem, atque honorem regium débité valeat fle fimul cum diabolica prxda, quam fe­
obtinere. Et veraciter unufquifque erga cum duxit t ad Epifcopum fuum redeat ,
alterum certarim demonftret quia in fra­ fle de quocunque crimine publico debitam
tria fui adverfirate, fi evenerit, fraterno poenitentiam fufeipiat, aut fufeepeam ut
modo contriftarur, fle in profperitate il­
lius latatur. Et talem fidem ficut inter nos
modb abhinc inante confervaturos con­
V I.
firmatum habemus, fic unufquifque in­
Ut noftri fideles , unufquifque in fuo
fantibus fratris fui, fi obierit, qui fupetordine fle ftatu , veraciter fint de nobis
fuerit confervabit.

A,M>crn

Capitularia

fecuri quia nullum abhinc inante contra
legem & juftitiam, vel auâoritatem ac juftam rationem , aut damnabimus aut dehonorabimus, aut opprimemus, vel indebi­
ti» machinationibus affligemus. Et ilio­
rum , icilicet veraciter nobis fidelium,
communi con filio, fecundùm Dei volun­
tatem fle commune falvamentum, ad reftkutionem fande Dei Ecclefre , & fla­
tum regni, fle. ad honorem regium atque
pacem populi commifli nobis pertinenti t
adfenfum prebebimu» j in hoc ut illi non
folùm non fini nobis contradicentes &
refiftentes ad ifta exfequenda , verum
etiam fic fint nobis fideles & obediences ,
ac veri adjutores atque cooperatores,
vero confilio fle fincero auxilio ad ifta
peragenda quae premifimus , ficut per
redum unufquifque in fuô ordine fic ftatu
fuo Principi fle fuo Seniori effe debet.

VII.
Ut fie fimul conjunfti fit nos fratres
ad invicem. fit nos cum fidelibus nof­
tris , &. fideles noftri nobifeum, fle om­
nes fimul cum Deo nos reconjungamus ,
fle. ut nobis fit propitius, illi pro devoto
munere offeramus ut unufquifque omnium noftrûm, abfipie fua propria excufotione vel juftificahone, recognofcamus
in quibus aut fingiftatim aut communiter
contra illius mandata fle decreta fuorum
San&orum fecimus aut confenfimus in
ordine ecclefiaftico fle ftatu regni, Ac per
fingula in medium illa producamus, fle
nemo noftrum fuo aut amico aut propin­
quo , aut confoederato, immb nec fibi
leculariter parcat, ut fpiritaliter fle falubriter parcere poffit. Quin, ficut premifimusin precedent! capitulo, vero confilio
fle fincero auxilio illa in commune certatim emendare totis viribus procuremus,
quam citius rationabiliter poterimus.
Et fi aliquis de fubditis in quocun­
que ordine fle ftatu de hac convenien­
tia, exierit aut fe retraxerit, vel huic com­
muni decreto contradixerit , Seniores
cum veraciter fidelibus fuis hare fecun­
dùm Dei voluntatem fle legem, ac juftam
rationem , velit aut nolit ille qui divino
confilio fle decreto , fle huic convenien­
tis? refiftens fle contradicens foerit. exfequantur. Et fi aliquis de Senioribus de
hac convenientia exierit aut fe retraxerit,
vel huic communi decreto , quod abfit,
contradixerit, cùm plures Seniorum noftrorum fideles fle regnorum primores in
unum convenerint} eorum qui hac ob-

κ*ί£.Γ

4»

fcrrarerint Saniorum confilio t fle Epifi
coporum judicio ac communi confeniii,
qualiter de eo oui débité admonitus incorrigibili» perfeveraverit agendum fit 9
fovente Domino decernemus. Et ut ob­
nixius fupraferipta capitula i nobis, auxiliante Domino, inviolabiliter obferventur, fle nos ilia obfervaturos certius cre­
datur, manibus propriis eadem fubter fir­
mavimus.

Adnuntiatio Hlothauii.
Volumus ut vos fapiaris quid nofter ad­
ventus hic fuerit. Venimus hic ut fimul,
adjuvante Deo, cum fidelibus noftris de
Dei voluntate fle ftatu fonda Ecclefia,
ac regni fle communi noftro ac veftro profedu, confideraremus, ficut fle fecimus ;
fle , gratias Deo, fumus inde fic adunati,
fle nos ad invicem fle cum fidelibus noftris,
ficut nos recognofcimus quia fle infra re­
gnum fle extra regnum per marcas noftras
nobis eft neceflarium.

Adnuntiatio Hludouvici.
Sicut meus frater vobis dicit, magna
necefiitas eft nobis ifti populo Chrifnano,qui nobis eft à Deo cotnmiffus,utnos
ad invicem fic concordes fle uniti fimus
quomodb Dei voluntas eft fle vere frater­
nitati convenit. Quod ufque modo, poftquam Deus iftud regnum in manus nof­
tras poft Patrem noftrum mifit, per om­
nia, ficut necefiitas fuerat, non fuimus:
fle ideb tanta Deo contraria, fle nobis
ac vobis impedimentofo, acciderunt. Et
quia modb, Domino adjuvante, fic fo­
rnus unanimes ficut per reÔum effe de­
bemus , fciaris quia unufquifque nof­
trum paratus eft ut fuum fratrem , ubi­
cunque necefiitas fuerit, fle infra patriam
fle foris patriam, aut per feipfum aut per
infantem vel fideles tuos, fle confilio fle
auxilio fic adjuvet ficut frater fratri per
redum fecere debet.

Adnuntiatio Kaioii.
Sciaris quia fle nos &. fideles noftri vera­
citer recognofcimus quia partim neceffitate , partim indebitâ voluntate , ficut
meus frater Hludouvicus vobis dikit,
multa acciderunt in ifto regno qua nobis
neceffe non fuerat. Et fciatis quia nunc,
gratias Deo , adunati fumus , fic nos ad
invicem fle cum fidelibus noftris , fit un à
cum Dei adjutorio, quantd meliùs Ac citiùs rationabiliter poffumus , procuremus
qualiter qua negle&a font , emendata
nant, ut fle Deus fit nobis'propitius, fle ecdefiafticus

49

Regum Francorum. κκ^τ,;ο*

clefiafticus ordo debitum honorem habeat, dc regni nobis commifli profperitas
proveniat, dc ifte populus Chnftianus pacem habeat, dc vobis lex dc juftkia copfervetur, dc vos nobis, ficut anteceflores
veftri noftris anteceffbribus fecerunt ,

SYNODI

Snnondo·.

debitum honorem dc auxilium exhibeatis,
Et quaiker hoc confideratum dc veraciter
confirmatum manibus propriis habeamus,
hic vobis relegetur.
Et rtle&ajunt in conjpeciu totius po~
puUfuprafcripta Capitula.

SUESSIONENSIS*.

copale officium illicitè repetilfe, quofque
gradibus ecdefiafticis xftimatus fuerit
kgnantc in fempitemum Domino
promovifle, damnationi potiùs obnoxios
Deo univerforum , anno incarnatio­
effeciffe : Hincmarum autem fucceflbrem
nis ejufdem Domini Dei noftri Jefu Chrifti
ejus, canonicis (an&onibus cautè ac fubdcgcuu, anno vero regni gloriofi Karo­
tiliter obfervatis, ad fedem acceflifle, dc
li , filii Hludouvici religtofiflimi AuguA
praeter decreta majorum in hac parte ni*
ti, tertio decimo, indidione primi,Epif­
nil omnino moliri ; ( ficut in gettis iynocopis juxta inffituta Canonum Synodum
dalibus exinde ab Epifcopis ejufdem Con­
celebrare volentibus , annuit idem Rex
cilii more canonico confirmatis pleniùs
Karolus , eofque apud urbem Sueffionum
edocetur. * )
in monafterio fandi Medardi dc fandi Se1 L
baftiani, X. Kalendae Maias convenire
f Herimanni Epifiopi Nivtrnelffis Ecprxeepit; ubi, pofthabitis fecularibus cu­
clefia , propter ipfius infirmitatem ,
ris , ipfe quoquè Rex adeffe dignatus eft ,
Weniloni Archiepifcopo commendatal]
ut non fblùm devotione Eccfefiz fe fi­
Poftmodùm venerabilis Wenilonis
lium efle oftenderet, verùm etiam, ficubi
Senonicz urbis metropolitan! Epifcopi
opus effet, protedorem regia poteftate
fuffraganeus Nevemenfis Ecdefiae, no­
monftraret.
mine Herimannus, pro fuis exceffibus ,
quos corporali moleitiâ firpè dicebatur
[ DeClericis ab Ebbonepofi depofitionem
perperam ordinatis ·, iC de legitima admittere, à fandis Praefuhbus modeftè
dc acriter increpatus eft, quod priùs freJuncmarifuccejjbris ejus ordinatione.']
Jiuenter correptusOrdini facratiffimoperCum itaque Prxfules diverfarum Ec­ everantiâ levitatum * adhuc injuriam face­
clefiarum , pio Rege multa humili­
ret. Et in prxfentia Principis infirmitatem
ter dc prudenter proponente, tradaffent
paftoris nequaquam faftidientis injundum
potiùs quzdam quàm definiffent, VI. Kaeft Metropolitano ejus ut adjun&is fecum
lendas Maias Synodo praefidentibus Hincaliquot Epifcopis,ad oppidum Nivernenfe
maro Remorum, w enilone Senonum ,
accederet, & omnia ibi negotia ecclefiaAmalrico Turonum, métropolitains Epifftica fapienter componeret; ipfumvcro
copis, idem Remorum metropolitanus
coepifcopum fuum Herimannum apud
Epdcopus venerabilis Hincmarus oftenurbem Senonum fecum haberet, donec
dit non paucos à deceffore fuo Ebbone,
( xftivum tempus, quod valde contrarium
poftquam canonicè depolitus fuerit, nec
infirmitati illius ferebatur , pertran fitet,
verb canonicè reftitutus , inrationabiliter
de fic,Domino annuente,abftinentii com­
ordinatos. JamRex abfque ulla ambitione
petenti afluetum, epifcopali gravitate infSynodum folus ingreflus fimpliciter cum
trudum, ♦ ) apoftolicis moribus informa­
Epifcopis relidebat. Serie igitur depofitio
tum , clerus dc populus eum ad fedem pro­
nis memorati Ebbonis pleniffimè prolata,
priam utiliter , favente Dei grarii , revo­
multis Metropolitanis pluribuique aliis
caret.
Epifcopis, qui au&ores fuerunt, recitatis,
I I I.
ratituuonis autem illius non canonica:,
immb necverifimilis, paucis admodum & £ De Burchardo Carnutum Epifcopo ce­
dere vel ordinari jujjb. ]
aliarum regionum Prrfulibns nominarim
De Burchardo etiam , gui Camuexpreflis, claruit praefatum Ebbonem epif
Tota. I/.
CPRÆFATIO. 3

R

i«t» Cum à
DoonoKa>oio in Sy­
nodo ayud
Sue Cion is
civil item,
tnMooade*
rio S. M*dardi. mmso
Meara. D.

fantinMu.
codicsaC

•Hcrlnumnusinrycira
videbatur.

* DeCm

*ji

•F«*Nor>i
Strmondi-

AirwoChristi

i,,.

—λ
Capitularia

Karoli Calvi
r.g»m.

p

tum Ecclefiam tenebat, ftatutum eft ut vincia in partem obtigerat, ecclefiafticâ
aut fe idoneum ad fiuneodum epifcopa- difeiplinâ Ôc militari lolutâ, eadem regio
lem gradum admonitu Wenilonis metro* à fui» indigenis valdè vaflaca eft , k multi
polioni Epifcopi offenderet, aut certè illic ixnpunè illicita perpetrarunt. Tan­
pronam in fe dementiam Principia co- don aliquando refpiciente Deo popuhim
gnofcens, cederet, in utroque Det judi­ fuum, idem Pippinu* à fui» contemptu»
cium expertura*. Igitur fequenti die caufa Ôc déferras, atque in poteftatem avunculi
illius ad medium deduda , venerabile» fui Karoli t^dachis, confilio reverendifliEpifcopi t Remorum Metropolitanus morum Pontificum & Procerum attonHincmarus, Lugdunenfiutn * Pardulu» , fus, & in habitu monachico ad monafleAurelianorum Agius, feorfim eum ad* rium fandi Medardi cuftodiendus k do­
monere praecepti funt ut fi abfeue difcri- cendus deduRus eft. Ibi duo quidam Mo­
mine valeret , officium fe pofle aggredi nachi habitu, fui propofiti νϋς credibiliter
fateretur ; aut fi non poflet, propter Dei tranfgreffore*, ardente» immodici cupi­
timorem, impoflîbilitacem ingenuè con­ ditate, eundem Pippinum abducere co­
ficeretur. Parte cleri,quar przfen» erat,hac nati funt, & pacem Chriftiani populi di£
laicorum bonum ei teftunonium perhi­ fipare. Quo» prrfentibus divertorum coe­
bente , memorati» Praefidibu» fuadenti- nobiorum roigiofis Abbatibus, ôc cau­
bus , ad Concilium intromiffiis , tanto fam fubtiliter juxta regulam beati Benequidem gradu fe dignum efle profiteri didi examinantibus, concors congregatio
arrogant» afleruir efle, non veritati». Si fandi Medardi à fiia unanimitate praecidit,
qui» verb crimen aliquod fibi vellet obi- atteftata fe ab horum crimine longé abfifcere , ad id purgandum fe paratum efle tcre , quod ufitata» culpas jam inde ab
firmavit. Nullo qui id conaretur exiften- initio hujus religionis Monachorum om­
te, decrevit fanda Svnodusne diùCarnu­ nium , praeter duntaxat Eutychâ kaliotum fedes vacaret, fed direâi» illucfe­ rum haereticorum, fâcilè fuperaret. Ejec­
cundum voluntatem metropolitan! Epif- to» juffu venerabilis Rochim, Sueffionum
copi venerabili» Wenilonis, qui electio­ Epifcopi, ad Synodi audientiam Archinem prxfati Burchardi recognofcerent, diaconus deduxit ; ôc partim confefli,
& ipfi referrent , optantibus canonicè partim convidi confpirationis malum
perpetrafTe , Canonum feveritate depo­
ordinaretur Epifcopus.
liti funt ; Prefbyteri quippe erant, & fef Aldrici Epifcopi parafyfi laborantis paratim in monafteria fui Ordini» longé
Ecclefia ejus Metropolitano commen­ diftantii relegati, ut deinceps nemo tale
quid committere auderet, nifi qui fimilia
data. ]
Prxtcreà Cenomannicx urbi» Al- perpeti non timeret.
V I.
dricus Epifcopus , paralyfi diflbluru»,
epiftolam direxit, caufam fuse abfentix [ De Ragamfrido Diacono, quipracepta
falfa repo nomine condidife dicebatur. ]
infinuans, petenfque ut maximè fibi ad­
Poft hzc gloriofiflimus Domnus
huc viventi, ôc quandocunque defundo ,
facris precibus opitularentur. Quod exu­ Rex Karoluscoram facra Synodo quenberantes caritate fe facturos omnes pro- dam Diaconum Remenfis Ecdefix, no­
miferunt, & Metropolitano illius Turo- mine Ragamfridum, impetiit quod prae­
nicz urbis venerabili Epifcopo Amalrico, cepta falfa regio nomine compilauet, fi* Fiout ad eandem urbem accederet, injunxe­ iicut ad eum quorumdam fuggemonibu»
rant , Ôc quxeunque eflent eidem Eccle- & verifimilibus indiciis effet perlatum.
fiz proficua , ut ftrenuè exequaretur, Unde quia putatum eft quibufaam fignificationibus ut purgationem fiii ifdem
unanimiter pneceperunt.
Diaconus fubterfugere voluiffet, aliis aH[ Duo Monachi Prejbyteri, Pippinsitn è ter dicentibus, vifum eft omnibus in eo- a^car.i.
S. Medardi Monajlerio abducere co­ dem facro conventu degentibus ut ab
nati , depo/iti atque in diverfa Mo- omni Concilio illi interdiceretur ne b
parochia Remenfi quoquo modo prxnafleria relegati, j
Ante hoc tempus venerandi Conci­ fumpfiflec abfcedere , donec fe ab illis
lii, obtinente Pipptno, Pippin i Regis filii qux ei impingebantur idoneum redderet,
Hludouvici piiflimi Augufti filio, Aquita­ vel competenter fatisfàcere procuraret.
niam, etiam confentiente avunculo ejus Quod ôc omnibus fingillatim Epifcopis,
gloriofo Rege Karoto, cui eadem pro­ im auctoritate epifcopali przcipientibus .

π

Regum Francorum,

***8cfy< e» cfivino mandato eft interdiûum.
eSSSi (SiM^hCMtfMG«tf4aMtMs6rs«Baascsfta.j
V I L
.
* SepcimA a&ione eidem fact* Synodo idem Chriftianiffimu· Domnua Rex

Karolushxc qux fequuntur capkula pro·
pofuit ,6c coniuku eorumdem Epifeoporum ca per regnum fiium innotefeenda,
exercenda, 6c confervenda commonuit,
prxeepit, 6c confirmavit.

[CAPITULARE MISSIS DOMINICIS,
per Regnum direâb datum. De ftacu Ecdefiarum ; & de rebus
1STA Capitula Confiante funt i Domno Earolo in Synodo apud Suejfionu civita
tern in Monafierio fanai Mtdardi t anno Incarnationis dominica DCCCLHI,
in mtnfi Aprili.

ay

Met.

C a p. L
[ De omnium Monafieriorum inflanrationc.]
T J T Miffi noftri per civitates 6c fingula
monafteria, tam Canonicorum quim
Monachorum five Sanâimcnialium, uni
cum Epifeopo parochae uniufcujufquc
in qua confiftunt, cum confilio etiam 6c
comcnfu ipfius qui monafterium retinet,
( quem volumus 6c exprefàè pracipimus
ut prxfcns fit,*)vitamibidegcaaum6c
' converftrionem inquirant, 6c ubi neceffe
eft corrigant, 6c ubi défunt, congrum
officinas conftniere jubeant; fic ubi funt
iàdx, 6c per negligentiam funt deftructx , inftaurari prxcipiant, 6c viéhun ac
potum 6c veftunentum atque cetera neceflaria, pro qualitate 6c poffibilitate loci
6c inhabitantium neceflitate, ordinent;
6c hofpitalitatem fupervenienrium hofpitum 6c receptionem pauperum ibidem
difponant 6c ordinent. Ecclefix auoquè
luminaria 6c ornatum debitum ordinent,
6c thefaurum ac vrftimenta feu libros dili­
genter inbrcvient, 61 breves nobis repor­
tent. Inbrcvient etiam quid unufquiiaue
Ecdefiarum prxlatus, quando pnrladonem Ecclefix fufeepit, ibi invenerit. 6c
quid modb exindè ibi minus fit,vd«uid vel
quantum fit fuperadditum. (Quid etiam
Nortmannis per noftram commendatio­
nem five fine noftra commendatione da­
d*.
tum fit, quidve reli&um, vel quid à quoquam ibi in eleemofyna datum. * ) Numet rum etiam Canonicorum 6c Monacho­
rum five Sanctimonialium uniufcujufque
loci deferibant, 6c nobis referant ; ut fe­
cundùm qualitatem 6c quantitatem loci,
cum confilio Epifcoporum 6c fidelium
noftrorum, ubi minor numerus fuerit,
noftra auûoritate addantue ; ubi vero indiferetione pradatofum fuperfuerit, ad
menfunrm redigamus. ( Inquirant quoquè
quot tempore avi noftri Karoli fic Domni
genitoris noftri Hludouvici unoquoquè in
Tom. II.

OeMaftu,

cil. Galfo.

loco fuerint , 6c quot modo fint, de ubi
loca à Nortmannis five à quibuflibet aliis
deftruâa funt & penitus adnullata, quot
ibi nunc propter paucitatem rerum fit devaftationem earumdem conftitui vel ordi­
nari poflint, ut indecumconfenfu fidelium
noftrorum ordinemus quid de extero agen­
dum fit.* ) Et qualiter abbatiarum prxlati ,
& in loci· fieri· inhabitante·, de hie quae
Miffi noftri praeceperint, obedierint, nobit diligentinunè 6c capitulatim referant.
[ De MoHofkriis in olodem datit.J
UtMiiu noftri diligenter inveftigent
II.
per fingulas parochias , fimul cum Epifcopo, de monafterii· quxDeum timentes
in liiis proprietatftras aedificaverunt, 6c ne
ab hxredibu· eorum dividerentur , paren­
tibus 6c praedecefforibus noftri· fub immu­
nitatis defenfione tradiderunt, 6c pofteà
in alodem funt data; ut defcribant qur
fint, 6c à quo vel quibus in proprietatem
data funt, 6c nobis renuntiare procurent;
ut cum Epifcopis 6c exteris fidelibus noftris confioeremus quid 6c qualiter inde,
fecundùm Dei voluntatem 6c noftram &■
lutem , agere debeamus.
[ DrCoftllit iC Akbaiiolïtin knefeivn
«fetis. ]
ΙΠ. Ut Miffi noftri per fingulas paro­
chias f unà cum Epifeopo parochm ipfius, requirant de Capellis 6c de Abbatiolis ex cafic Dei in beneficium datis, qualis
cenfiis inde exeat, ut Ecdefia de qua
funt exinde veftiruram Ubere poffit, 6c
nobis renuntient, ut hoc noftri aufioritate commendetur atque firmetur, 6c fe­
cundùm qualitatem vel quantitatem loci
Clericos 6c luminariaibi ordinent, 6cioca
reftaurari faciant.
[l/t Pr^ryteri omner fob difptfitione
fine Epifcoportun.]
IV. Denuntiandum eft omnibus , fit à ScsfaM».
Miffis noftri· ordinandum, ut omnes Ec- '·*·**·
clelix fic Prefbvteri fub immunitate ac
privilegio, 6c ordinatione atque difpofiD a

Capitularia

kr.°“

j6

tione Epifcoporum lingularum parochia­ £ Ut tempore Quadragefimse , ÔC aliis
Jejuniorum diebus, malla vel placita
rum , in quibus confiftunt , iecundum
nonhani. J
audoritatem Canonicam & Capitularia
VIÏI. Ut Miffi noftri Comitibus fic OmRegino ,
Domni Karoli Imperatoris avi noftri , fic
pii Augufti Hludouvici Domni & geni­ nibus reipublicx miniftris firmiter ex ver- 1,b·*·c·,',·
bo noftro denuntient atque prxeipiant,
toris noftri, permaneant.
f De rebus Ecclefiafiicis in alodem ut à quarta feria ante initium Quaoragefimx, nec in ipfa quarta feria, ufque poft
datis. j
V. Ut Miffi noftri diligenter inveftigent octavas Pafchx , mallum vel placitum pu­
cum Epifcopo & Prxlatis monafteriorum, blicum , nifi de concordia fic pacificatione
& per fideles & ftrenuos viros, in unaqua­ difeordantium, tenere prxfumant. Simique parochia de rebus ecclefiafticis in liter etiam à quarta feria ante nativitatem
alodem datis; & ficut evidentibus & veris Domini ufque poft confecratos dies obJ *di· indiciis * ac audoritatibus compererint , fervent , necnon fic in jejuniis quatuor
diligenter à quo fic quibus datx fint, vel temporum , fic in Rogationibus, fic in
quantum exinde fit, deferibant, fic nobis diebus Pentecoftes fimili obfervatione
eofdem feriatos dies venerari omnimodis
renuntient.
£ De rebus Ecclefiafiicis unde nona & ftudeant.
[ Ut colonos ab Epifcopis flagellari eo~
decimajolvi debent. 3
rum Jeniores indigné non ferant. 3
VI. Ut Miffi noftri exprefsè fic cum
IX. Ut Miffi noftri omnibus per finguReg no.
omni diligentia, cum Epilcopo fic Prxla
tis monafteriorum per ftngulas parochias, las parochias denuntient qviafi Epifcopus
requirant de rebus eccleliafticis unde aut miniftri Epifcoporum pro criminibus
nona: fic decima· folvi debent fic non fol- colonos Hagellavennt cum virgis propter
•ai. « vuntur , fic * perfolvi ab eafdem res reti­ metum aliorum, cum tali diferetione fine
nentibus faciant. Et fi aliqua contradictio, ulla occaiione indebita , ficut in Synodo
aux rationabilis videatur, oborta fuerit, conlocutum eft, fic vel inviti ipfi criminofi
eferibatut , fic pralat^s ipfius cafx Dei corrigantur poenitentiam temporaliter fic
unde res elle nofcuntur , fic ille qui eas corporaliter agant, ne xternaliter pe­
detinet, fic nonam ac decimam lolvere reant; fi feniores ipforum colonorum in­
detredat, iimul cum Miffis noftris ad no- digné tulerint, fic aliquam vindiciam inde
ftram jubeatur venire prxfentiam; ut tunc exercere voluerint,aut eofdem colonos ne
veritate compertâ , fic diffinitione decre­ diffringantur contendere prxfumpferint,
ta , quod rationabiliter invenerimus , inde fciant quia fic bannum noftrum compo­
prxeipiamus. Volumus etiam ut invefti­ nent , fic fimul cum excommunicatione
gent Miffi noftri qualiter illi qui eafdem ecclefiaflica noftram harmifearam duriffires ecclefiafticas, unde decimx dantur live mam fuftinebunt.
non dantur, illas falvas habeant, & in ca
[Ut Minifiri reipublicx Epifcopis paro~
fticiis , fic in fylvis cuftoditis , vel ii terrx
chiam circumeuntibusfint auxilio, j
aut mancipia inde perdita lint, vel aliquid
X. Ut Miffi noftri omnibus reipublicx
hujufmodi, aut Ii familia opprefla iit con­ miniftris denuntient ut Comites vel reipu­
tra legem , & omnia per breves nobis re­ blicx miniftri, fimul cum Epifcopo umuG
nuntient Milii noftri.
cujufque parochix, fint in minifteriis il­
[ Ut malla, vtlplacita, in locisfacraiis, lorum quando idem Epifcopus fuam pa­
& diebus fefiis non fiant. ]
rochiam circumierit, cùm Epifcopus eis
VII. Ut Miffi noftri per fingulas paro­ notum fecerit ; fic quos per excommuni­
chias Comitibus.fic reipublicx miniftris ex cationem Epifcopus adducere non potue­
banno noftro prxeipiant ne malla vel pla­ rit , ipfi regià auctoritate , fic poteftate ad
cita in exitibus fic in atriis Ecclefiarum, fic poenitentiam vel rationem atque fatisfacPrelbyterorum manfionibus , neque in tionem , adducant.
dominicis vel feftivis diebus tenere prx- [ Quod fuper beneficia Ecclefieflica ÔC
fumant; fed Comes convenientem locum
preeftarias regia pracepta non fient. J
confideret fic inveniat ubi ftationem ad
XI. Sciant etiam fideles noftri quia con- Regino. Kbmallum tenendum conftituat; quia nefas ceffimus in Synodo venerabilibus Epifco· ‘‘
eft ibi reos puniri ubi refpedu divinx re­ pis ne fuper beneficia ecdefiaftica vel prxverentur mifericordiam , confenfu fide­ ftarias, etiamfi Epifcopus aut quilibet mo­
lium noftrorum , fic decreto prxdeceffo- nafteriorum Prxiatus inrationabiliter pe­
rum noftrorum, confequuntur.
tierit, prxeepta confirmationis noftrxullo

57 κ^""

Regum Francorum.

modo faciamus. Et ideo ab inrationabiii
petitione fe unufquifque coinpefcat.

£ Ut commutationes rerum Ecclefiafiicarumt vel mancipiorum , fine confitfit
Regis non fiant.

Rrtfoo.iib·

XII. Ut Miifi noftri omnibus per illorurn miflaticum denuntient ne commuaûones rerum vel mancipiorumquilibet prx·

latus earumdem rerum eccleliafticaruni,
fine lic^wia vel confenfu noilro , facere
prxfumWL neque mancipia ecclefiaftica
( quifquam nili ad libertatem commutet.
Videlicet ut mancipia qux pro ecclefiaflico dabuntur , * ) in Ecclefix fervitute
permaneant; & ecclefiafticus homo qui
commutatus fuerit , perpetui libertate
fruatur.

TITULUS
SYNODI

APUD

ί«*

Cap.

VERMERIAM.

falvationem ac debitam feu rationabilem
difpenfationem impedire poterant , nifi
celeri remedio fubventum foret, agere
indiferetè foleret. Cujus fuggeftionis cer­
mnibus fanclx diledionis fra­ ta experimentorum documenta eviden­
tribus ad quorum hxc poterunt per tius perquirentes , aliquanta invenimus
qux
venire notitiam , Wenilo Senonum
, nobis fidem fecerunt aliis qux audie­
Hincmarus Remorum, Paulus Roto- ramus fenfum accommodare. Unde femagenfium, Amalricus Turonum, Ar- cundùm quod in decretalibus epiftolis
chiepifcopi, Pardulus Lugduneniium , beati Gregorii exemplo reperimus, ftatuiTeutboldus Lingonum , Hucbertus Mel- mus illi oeconomum perluadere, qui ei
denfium, Anfegaudus Abrincatum, Hro- fuffragium & Ecclefix fibi commifix cufthadus Sueifionum, Immo Noviomagen- todiam debitam & canonicam exhiberet,
fium, Hilmeradus Ambianenfium, Yr- donec annuente Domino ifdem frater ve­
minfndus Belvacenfium , Erpoinus Sil- nerabilis à fua infirmitate optabiliter convanedenfium, Baltfridus Bajocacenlium, valefceret. Sed quoniam intimatum eft
Guntbertus Ebrocenfium , Eirardus Li- nobis in fua Ecclefia neminem poife rexovienfium, ErloinusConftantix, Hilde- periri qui interim eundem venerabilem ,
brannus Sagorum , Godelfadus Cabilio- panim indebita fortè pietate , partim re­
nenfium, Jonas Æduorum , Braidingus verentia feniorali , fecundum modum à
Matifconenfium, Agius Aurelianenfium nobis conftitutum cuftodire aut vellet aut
Epifcopi, apud Vermeriam palatium juflu poflet, confilii confultu illum hortati fu­
glorioii Principis Karoli, anno ab incar­ mus ut cum Domno Venilone prxnonatione Domini DcccLiii, Indidione pri­ minato, fcilicet reverendillimo confratre
ma , vi Kalend. Septembris, in nomine noftro & Archiepifcopo fuo , maneret,
ejufdem Domini noitri Jefu Chrifti fyno- illeque ei conveniens ftudium impertiri
daliter congregati, falutem. Notum fra­ curaret, & Ecclefix Nivernenli ea quibus
ternitati veftrx fieri volumus quia nuper indigeret vifitatorio officio impenderet 6c
inftanti anno per prxfentcm primam in- ordinaret , quoufauè xftivum tempus ,
didionem apud urbem Sueifionum, deci­ 3uod hujufmodi infirmitati, quâ impediri
icebatur, valdè contrarium eft, pertranmo Kalendas Maias , ad Synodum conve­
nientes , cui facro conventui idem elo- firet, & fxpefatus dilediffimus ac vene­
riofus Rex fuam eft dignatus exhibere rabilis frater nofter, ut prxdiximus, à fua
prxfentiam , inter extera ecclefiaftica ne­ infirmitate melioraretur, & fux poteftati
gotia, de venerabili fratre noftro Heri­ fuxque ipfius cuftodix, fuxve Ecclefix
manno , Nivernenfis urbis Epifcopo , difpofitioni, ut eft debitum, reftitueretui.
quxftionalis eft ratio nobis oblata. Videli­ Qux quoniam , gratias Deo , ad votum
cet quia infirmitate prxoccupatus feu prx· juxta divinam ordinationem , ut fuerant
peditue corporea, Ixpe ineptire , & qux- .difpofita, funt quoquè perdu fla , ôc ca­
dam qux ad naufragium rerum & faculta­ nonica jubet au&oritas ut ab uno quilibet
tum ecclcfiafticarum pertinere , atque ad rejedua Epifcopo, non dicamus a tamia

I.

O

c»p »*·***
’Hecde
^'££.
‘eefi

XII.

U ÆC aux fiquumur diffinitiones in Synodo apud Kermet tam palatium habita ,
aax Junt a.. > Jupraficripto , in tnenfi Augifio , tndidione prxjatd *.

f Herimanno , ptfflquam convaluit , Ec~
clefi.ce fiux dijpofitto rfittuta. )

ι*ο.μη. i
‘Xwi.

»Oftc.
—·<-.
Oil·
<

’*

·

Capitularia
pro tempore ôi ad tempus remotus fecun
dum quendam modum Epilcopis , non
recipiatur fine teftimonii aut litterarum
evidentiflimo documento, per hosnoftrx
humanitatis apices plerunque didum ve­
nerabilem fratrem noftrum fux ditioni flc
potetfati, atque epifcopali cuftodix, fuxque Ecclefix gubernationi débité reftituimus , & nos eum non morum vitiis, aut
peccatis publicis, qux cenfura damnat
ecclefiaftica , à fua illum Ecclelia aliquan­
tulum removiffe, quod fine aperta convie
tione vel manifeftâ confeflione fieri non
licet , qua de re & non libet, fed corpo­
rea: fux infirmitati, & Ecclefir fibi com­
mit!* neceflitati pietative, confuiuifle manifeftiffimè demoftramus. Quod ut prrfentibu» fcilicet & futuris temporibus
enucleatiùs cognofcatur , his geftis mani­
bus propriis fubterfirmare decrevimus.
[ Monaflenum Lebraha , ijuod juris era:
S. Dionyfii , Conrado in precariam
dari vetitum. ]
11. In nomine Patris , & Filii, &
Spiritits fanâi. Epifcopi qui juflu gloriofi Principis Domni noftri Karoli ad
Svnodum in Vermeriam palatium conve­
nimus, id eft, Wenilo Archiepifcopus,
Paulus Archiepifcopus , Amalricus Ar­
* rtf Him ·
Hincmanis Archiepif­
•••rm * :-ο4· chiepifcopus ,
NUtu Itcopus , * Teutboldus Epifcopus , Anfinir Pardu>ω Anhi<- fegaudus Epifcopus , ( Pardulus Epif­
pikopu*.
’ Dectl in copus, *) Hrothadus Epifcopus, Immo
mil·. pr
Epifcopus , Yrminfridus Epifcopus , ErLtneano.
poinus Epifcopus , Hilmeradus Epifco­
pus , Agius Epifcopus, Erloinus EpifcoËus , Baltfridus Epifcopus , Guntbertus
pifeopus , Eirardus Epifcopus , Hildebrannus Epifcopus , Jonas Epifcopus ,
Godeifadus Epifcopus , Braidingus Epif­
copus , Chuonrado inelvto & nobilillimn
viro prxfentem & acernam optamus m
omnium falvatore lalutem. Cùm inter cx
tera ecclefiaftica negotia de ordinabili difpofitione monafterii fandi Dionyfii difponeremus , venerunt Monachi ipfius
facri cœnobü in prxfentia venerand.r Synodi , deferentes audoritates, videlicet
teftamenrum quod fanda- recordationis
Abba Fulradus de monaflerio Lebbraha,
ubi fandus Alexander martvr quiefeit hu­
matus , & de cella qux ad fandum Hip­
polytum nominatur , feu de rebus aliis
quas per idem teftamentum ifdem vene­
rabilis Abbas fando Dionyfio contulerat,
necnon & privilegium quod exinde fanda
Sedes apoitolica per beatum Srephanum
Papam eidem monafterio fuper prxfito

ΚΛκ.?,6ο

teftamento fecerat, dicentes qubd vene­
rabilis Abbas illorum Domnus Hludouvicus , ex prxeepto gloriofi Regis Dom­
ni noftri Karoli, eos confuluiifet, ac
confenfum eorum quxfilfet , quatenus
prxfcriptum monafterium vobis in preca­
riam , acceptis rebus veftrâ traditione ad
eandem cafam Dei delegandis , concefiiffet : quod confentire fine confultu fui
Epifcopi atque Archiepifcopi, immo facrx Synodi, non auderent. Quam caufam
fubtiliter inveftigantes , & ad liquidum
cognofcentes, diftinivimus juxta facram
& divinam audoritatem, atque fecundum
teftamentum prxfati pix recordationis
Fulradi, necnon & fecundùm decretum
apoftolicx Sedis, nullo unquam tempore
jam didum monafterium fandi Alexan­
dri , cum rebus fibi pertinentibus , à ma­
jore monafterio fandi Dionyfii quocunque ingenio divellendum , nec beneficia­
rio neque precario jure diftrahendum.
S'.il>iunxerunt eriam iidem Monachi qubd
veilrâ commendatione ac juilione , immo
etiam adione , idem monafterium cum
rebus fibi fubditis in veftram ditionem
redadum & aftumptum , quin etiam ufur·
patum habuiifetis. Quod quam abfurdum
& contra legem atque juftitiam fit, fi ta­
men ita fe res habet, ipli etiam pervide­
tis. Unde veftram paterna & caritativâ
feu audoritativ.i cum interpofitione di­
vini nominis & epifcopalis audoritatis
nobilitatem hortamur & obteftamur ut
hoc nuftatenùs agere ulterius attenteris;
fed & Ii molitum eft , ab hujufmodi mo­
litione vel adione vos veftrofque compef
catis ; quia & contra Deum &. contra om­
nem audoritatem contraque veftram falutem elfe dinofeirur. Sciatis etiam quia
Domnum & Seniorem noftrum Regem
glorioiillimum Karolum & humili fugge
ftione & divina audoritate obfecravimus,
prxfatoque venerabili Abbati & Mona­
chis fuis prxeepimus ut in hoc nulli adfenfum prxbeant, quoniam nec vobis nec
cuiquam fidelium expedit talia poftulare.
X'aleto , vir nobilinime , & admodùm
nobis in Chrifto cariftime.
[ Capitula qua in Si noda Steffiontnfi * prappfita
(•erant , ferment re/acta & fafiepta. ]

·
*unc

III. Sed & capitula qux fynodali confultu la“· P- »’·
Domnus Rex Karolus in Concilio memo
rato apud Sueflionis civitatem facro propofuit conventui, coram fidelibus fins in
eodem palatio Vermeria relegi fecit , &
ab omnibus confonanter fufeepta funt &
accepta.

6ι

Regum Francorum.

TITULUS
APUD

6z*

XIII.

VALENTIANAS.

' [ De utilitatibus Regni & Eccleiiae. ]
DE his Capitulis qua fuhfequuntur annuntiaverunt populo Domni Reges Hiotha­
rms Ai Karolus , quando in ipfo anno incarnationis Domini convenerunt ad
Kaleruianas per tnenjetn Novembrium.

Adnuntiatio Domni Hlotharii.

rapacitate & oppreftione rerum ecclefiafticarum ac pauperum.
V. Quod nos cum confilio fidelium
I. T'XE Mirtis dircthis per regnum , ut
JLz populus pacem ôc juftitiam ha­ noftrorum ordinare volumus qualiter hobeat. De raptoribus , de prxdatoribus, de neftè & line indigentia in curte noftra ,
latronibus, &. aliis malefaâoribus, & de ficut anteceflores noftri fecerunt, vivere
poflimus. Et Comites ac exteros fideles
omnibus juftitiis.
II. Ut ubi miftatici fimul venerint, Mifli noftros admonemus ut ipfi fic luum effe
fimul veniant Et fi de uno regno in aliud, & vivere ordinent, qualiter propter illo­
aut de uno miflatico in aliud, fugerint, rum necelfitatem vicini eorum ac paupe­
res non opprimantur.
fimul eos conftringant.
VI. De concordia & mutuo adjutorio
III. Ut ubicunque fugerint , illuc indi­
culus tranfmittatur ut Comes illos diffrin­ Epifcopi & Comitis ad juftitias faciendas.
gat , aut cum alode, aut per quodcunque & divinum minifterium exfequendum.
VII. De juftitiis per Epifcopos & Mifpoteft, ut illuc reveniat, & emendet ubi
fos ac Comites noftros m regno noftro
malum fecit.
IV. Ut Miflis commendetur ut faciant Audendis.
VIII. De raptis & conjunctione Sanc­
juftitias ; & fi non fecerint, quod ipfi per­
timonialium , atque propinquarum feu
gere debeatis.
V. Ut fi neceffitas alicui fuerit, omnes fponfarum aliorum , ut quod in praeterito
fint parati quomodo invicem vos adjuve­ aclum eft , fecundiim confilium & judi­
cium Epifcoporum corrigatur, & de ex­
tis.
ter o omnimodis caveatur.
Adnuntiatio Karoli gloriosi
IX. Quod ii aliquid per neceffiratem
in Ecclefiis Dei, aut contra aliquem fide­
Regis.
lium noftrorum fecimus , hoc quàm ci­
I. T"\E adnuntiatione epifcopali, & tius potuerimus libentiftimè emendabi­
-L/de honore Sacerdotum.
mus. Et de exrero fi aliquis apud nos pa­
II. De rexdihcatione Ecclefiarum, & rem fuutn nocere voluerit, hoc lecunde nonis ac decimis.
dùm confuetudinem anteceflbrum noftro­
III. De obfervatione Capitulorum rum diffinire volumus.
Domni Karoli & Domni Hluaouvici de
X. De placitu noftro , & de communi
Ecclefiis.
adjutorio contra Norrmannos, ôc de con·
IV. De obfervatione pacis, & cavenda locutione noftra fraterna.

*“”*”·’*

Capitularia

TITULUS
APUD

<S4

XIV.

SILVACUM.

[ De Miflis Dominicis pro Regni & Eccleiiae commodis. ]
$ EQ UUNTL/ R Capitula
in ipfb anno , Sc in îpfo nienfe Novembria t
JJamnus Karolus confultu fidelium Juorum in Silvatico edidit , SC per regnum
Juum à Mijfts f uis adnuntian ΛΓ objervari pracepil }fid àC Mij]os Juos t ficut
fubfequitur , per regnum fuum ordinavit.

N nomine fanétæ & individuae Trinitatis. Karolus gracia Dei Rex ,

I

dileélis & fidelibus Miliis noftris per regnum noftrum conftitutis ,
falutem. Sicut vobis notum efTe credimus , cum dileéliflîmo fratre

noftro Hlothario apud Valentianas locuti fuimus , & communi confilio
cum fidelibus noftris communibus confideravimus ut inter cætera fanélæ
Dei Ecclefiæ, & noftri principals ac regni nobis à Deo commifli ne­

gotia neceflaria, de his quæ fubfequuntur vos fpecialiter ammoneremus;

ut ficut hic defcripta habentur, unà cum Dei, adjutorio prout melius

potueritis, ftrenuè exfequi procuretis , & hoc praefentaliter neceflarium

opus fine aliqua dilatione vel excufatione , ficut in miflaticis con­
junct i & deputati eftis , fimul conveniatis , & hoc ad perficiendum
quantocius inchoetis ; & quantum vel qualiter inde fadtum habueritis ,

unufquifque veftrùm , ficut in miflaticis conftituti eftis , de unoquoque»
miflatico nobis ad conloquium quod in proximo cum fratribus noftris
habebimus , renuntiare procuret. Et fi contigerit ut aliquis veftrûm
noftro fervirio, vel infirmitate aut quacunque occafione detentus fuerit *

pro hoc alii non dimittant ut commendata exfequi non ftudeant ; etiamfi
•cw.Nto. unus vacaverit a praediolis occalîonibus * , ipfè quantum Deus dederit

tXXT. jufla perficere * ftudeat.

Cap.

I.

phanorum ac viduarum caulis, & de re­
galibus juftitiis. Tum maximè de raptori­
Ifta denuntiandafunt populo à Wjj'is
bus puellarum, fic viduarum caulis , fic
ηοβι is.
Sanctimonialium , fic de his qui Preibyteros flagellare prxfumunt , fic qui PreibyOsTRi Seniores , ficut audiftis , para- teros de Ecclefiis fine Epilcoporum conboiaverunt fimul, fic coniideraverunt fenfu eicere vel recipere , aut cenfum de
cum communibus illorum fidelibus de Dei
manfo, vel ex his qur Domnus fic genitor
fervitio , ÔC fanüx Ecclefix ac regni fla­ nofter in fuis Capitularibus Ecclefiis iu
tu , fit qualiter vos qui in regno coniiftitis immunitate conceflit, exigere non timent,
pacem fic juftitiam habere poflitis ; fic or­ fit quicenfa* de rebus ecclefiafticis ad Ec·
dinaverunt Miflbs per regnum illorum qui defias perfolvere detrectant , ut firmiter
in hoc decertent, quantùm Deus adjuto­ inquirantur , fic acriter diffringantur , fic
rium dederit.
plena juftitia inde fiat , fecundùm quod in
Capitularibus avi fic patris illorum * ftatu
tum habetur. Et ipfi per certos fidejuflbI I.
res ad prxfentiam iihus in cujus regno ta­
Inter omnes juftitias quas ordinaverunt les inventi fuerint , perducantur , ut inde
ut unufquifquehabeat, primb coniidera­ ipfe commendet quid de tali homine fiat
verunt de honore Ecclefiarum Dei, fic oc- qui nec Deum timet, nec contra fandos
canones

N

♦ SirnwltIrfuCenfum, « »u»a
poJMuCcr.U.

'Mr noftii.

ôf

Regum Francorum.6<s*

canones facere , nec legem & praeceptum
regium infringere percimefcit ; falvi cenfurâ eccleliafticâ fic epifcopalis-( poenicen•thcw.Bi tix * ) vindidâ.
SSSj
ΠΙ.

Similiter de colledis quas Theudifca
lingua herifijiph. appellar, & de his qui
immunitates infringunt, fic qui. incendia
& voluntaria homicidia fic ad (alituras in
domos faciunt.
I. V.

De latronibus autem commendaverunt
ut Milii omnibus denuntient in ilia fideli­
tate quam Deo & Regi unufquifque deber , fic promiflam habet, & in illa Chriftianitate quâ pacem proximo unufquif­
que fer vare debet, ut line exceptione ali­
cuius perfonx , nec pro amicitia, vel profiinquitate , aut amore vel timore , ullus
atronem celet, fed illum Miliis illorum
manifeftet, & ad accipiendum ilium ad­
jutorium quantum potuerit unufquifque
prxftet, & per facramentum hoc Midi illo­
rum firmare faciant ficut temnore antecefforum illorum confuetudo fuit. Et fi aliSuis Milfos illorum non obaudierit, fi
.egis homo fuerit, per fidejulfores ad
illius prxfentiam perducatur. Si autem
alterius homo fuerit, Senior cujus homo
fuerit, illum Regi prxfentet.
V.

Commendaverunt etiam ut fi alicui de­
nuntiatum fuerit ut ad accipiendum latro­
nem adjutorium prxftet, aut aliquis fonum inde audient ut ad latronem acci­
piendum concurratur , & fe inde retraxe­
rit ut ad hoc adjutorium non prxftet, fi
liber homo fuerit, bannum dominicum
componat ; & fi colonus fuerit, fexaginta
ictus accipiat. Et fi latro ibi occifus fuerit,
qui eum occiderit leudem inde non folvat,
fic nullus illi inde faidam portare prxfumat. Quod fi quis facere prxfumpferit,
per certos fidejulfores ad Regis prxfentiam perducatur.
V T.

,

Quicunque autem abhinc inante latro­
nem receperit, maxime autem illum qui
forban nitus fuerit , vel qui illos ‘quos
Midi noftri forbannierunt, recepit poftquam forbanniti ab eifdem Milus noftris
fuerunt, fecundum quod conftitutum eft
in Capitularibus avi & patris noftri in libro
ΙΠ , Capitulo xxin , fi Francus eft , cum
duodecim fimilibus Francis juret quod
T>m. IL

ipfc latronem eum fuiife non fcillct, liuèt
pater ejus fit, aut frater, vel propinquus.
Si hoc jurare non potuerit, & ab alio con­
victus fuerit quod latronem in hofpitio
fu (cepi Ilet, quali latro & infidelis judice­
tur; quia latro eft , fic infidelis eft nofter
fic Francorum * ; fic qui illum fufoepit ,
fimilis eft illi. Si autem audivit quod latro
fuifiet, fic tamen non fcit profirtuiter, aut
juret folus quod nunquam eum audiffet,
nec per veritatem, nec per mendacium, la­
tronem; aut fit paratus, fi ille de latrocinio
evictus fuerit, ut fimihter damnetur.

*[ firoMiAt
Ufit . fui i
laUuinhtlc·

VII.
Ut quando Midi noftri latronem forbannierint, hoc fie Midis aliis ÔC Comiti­
bus fcire faciant. Et fi de uno miflatico in
alium fugerit , fi in vicinitatem venerit ,
pro hoc Milfos qui eum forbannivit non
dimittat ut eum non perfequatur fic com­
prehendat. Et fi longius ( fugerit *, ) Miffus in cujus milfaticum fugerit, fi alodem
habuerit, illi tollat, fit illum conftringat ut
illuc velit nolit reveniat, fic ibi malum
emendet ubi illud perpetravit. Et fi in alicujus villam fugerit , fic ipfa villa eum
contenderit, fecundum quod in Capitula­
ribus avi fic patris noftri feriprum habetur,
inde fiat. Et fi neceffe fuerit, ut ju ft it ia non
proteletur, Advocato denuntietur ut ipfum latronem reddat, fic eos qui eum con­
tenderint prxfentet, ut debitam difciplinam inde fuftineant , fic emendationem
inde congruam faciant. Quod fi facere
neglexerit ufque ad fecundam vicem , ban·
num dominicum inde componat ; & fic
per fidejulfores ad prxfentiam eorum de­
ducatur , ut fic de illo , fit de contradictoribus, fic de ipfo latrone fecundum quod
caula conjacuerit fic decernatur, ut ex­
teri metum habeant.

[«

«»·

VIII.

Hoc etiam commendaverunt Seniores
noftri, ut fi hujufmodi malefactores, ficut
prxdiximus , de uno regno in aliud fuge­
rint , fimiliter Milii illius , de cujus regno
fugerit, ad alios Milfos in illo regno , ubi
fugit, hoc notum faciant, & illi Milii eos
conftringant ut ad illud regnum fic ad illos
Milfos reveniant, ut ibi diftringi poflint
ubi malum fecerunt.

I X.
De advenis qui oppreflione Nortman- Reateo.Ub.
norum vel Brirtannorum in partes iliorum *
regnorum confugerunt, ftatuerunt Senio*’·

Anno Christi

•I Het (fe­
ront in Sic*
mood» 1
'(SramiAu
<<v 4oàd
qui. trc. J

Capitularia

res noftri ut a nullo reipublicx miniftro
quamcunque violentiam vel oppreifionem
aut exadationem patiantur ; fed liceat eis
condudum fuum quxrere & habere , do­
nec aut ipfi redeant ad loca lua, aut Senio­
res illorum eos recipiant. (Nullus autem
eos infervire prxfumat , eo quod loco
mercenarii apud aliquem manferint , nec
cenfum aut tributum exigere. * ) ( Quod
fi * ) inventus fuerit ex reipublicx mimftris
aut aliis quibuffibet contra hoc pietatis prxceptum facere aut feciffe , bannum domi­
nicum exinde componat.
X.

Karoli Calvi
Regis M.

zO
OO

Ροβ ifia capitula fnjunur in veteri codice M/.
bibliotheca Bigotiane jragmentum eptflola tum à
Karolo Regejcripta ad Mij/os, ut rcor, domini­
cos

hoc modo.

Mandamus prxterea ut fi Capitula
Domni avi & genitoris noftri feripta non
habetis, mittatis ad palatium noftrum de
more prxdecefforum veftrorum Miffum
veftrum ôc feriptorem cum pergamena, &
ibi de noftro armario ipfaCapitula accipiat
atque confcribat. Et vos deinde fecunqùm
ipla Capitula Dei juftitiam , populique à
Deo vobis commifli jieceffarias proclamationes, legaliter emendare folerti vigi­
lantia procuretis. Valete.

Ut omnibus denuntietur qualiter eundi
fint prxparati ad quamcunque neceflitaÿlud/aeramentum, jurabunt Franci
tem imminentem , ut fecundpm confuehomines.
tudinem , prout neceflicas evenerit, ad
Dei fervitium & illorum , atque ad de­
Ego ill. adfalituram, illud malum quod
fendendam fandam Dei Ecckliam & fcack vocant, vei tejceiam , non fâciam ,
regnum , omnes fint prxparati.
nec ut alius faciat confentiam ; & (i fapuero
X I.
qui hoc faciat, non celabo : ôc quem fcio
Capitula autem avi & patris noftri, qux qui nunc latro aut fcachcator eft , vobis
in prxfcriptis commemoravimus, qui ex Miffis dominicis non celabo , ut non maMiffis noftris non habuerint, ôc eis indi­ nifeftcm. Sic me Deus adjuvet & iftx Religuerint , ut commiffa per illa corrigere quix.
CapkejJ.'’ po flint, ficut in eifdem Capitulis jubetur,
Iftud jurabunt Centenarii.
c- »♦de ferinio noftro vel à Cancellario noftro
accipiant , ut rationabiliter & légalité»
Ego ill. adfalituram , illud malum quod
eunda corrigant & difponant.
(each vocant , vel tejceiam non faciam ,
X I I.
nec ut alius faciat confentiam ; ôc ft fapuero
Ut unufquifque Miffus in fuo miffatico qui hoc faciat, non celabo : & quem fcio
proviftonem habeat ut fi aliquis de noftris qui nunc latro aut fcachcator eft , vobis
fidelibus per miffaticum fuum tranfierit, Miffis dominicis non celabo , ut non maaut ibi confiftens vel commanens rapinas nifeftem. Et de Francis hominibus in ifto
vel deprxdationes, aut talia inlicita fecerit comitatu & in meo minifterio commanen­
de quibus Deus offendi folet, ôc populus tibus nullum recelabo, quantùm recor­
pro oppreflione gemere i quatenus hoc dari potuero , ut per brevem vobis Miffis
fubtiliter ôc veraciter inveftiget, & nobis dominicis non manifeftem. Sic me Deus
renuntiet, qualiter inde nos fic ordinemus, adjuvet ôc iftx Reliquix.
ut nec ipfum,nec alium hoc agere deledet.

cino» moio*
re» »el mi­
nore»
de*
ptcdentur .
Ali.CrcJ

XIII.
Ut Mifli in illorum miffaticis curam ha­
beant ne homines noftri, aut alii quilibet,
vicinos fuos majores vel minores tempore
xftatis , quando ad herbam fuos caballos
mittunt, vel tempore hyemis, quando ma·
rafcalcos illorum ad foarum dirigunt, ( de·
prxdentur aut opprimant *. Et fi ) egerint,
hoc etiam , ut prxdiximus , veraciter Mifli
noftri inveftigent, ôc nobis renuntient,
ut inSeniore hoc fic emendemus,quatenùs
homines fuos in poteftate habeat, & con­
tenti fint debitis, dc indebita injuftè non
appetant.

Mi/ft autem SC Pagi per mij/aticos qua*
literfuerunt tunc ordinati.

I. Hincmarus Epifcopus , Ricuinus ,
Engifcalcus, Mifliin Remtiano, Vonzifo,
Stadinifo, Pertifo , Barrifo , Camizifo ,
Catalaunio , Virtudifo , Bagenfonifo * ,
looifo.
Tardanifo.
II. Pardulus Epifcopus , Altmarus,
Teodacrus, Midi in Laudunifb,Portiano,
Sueflbnico, Urcifo, ôc Vadifo.
III. Imrnô Epifcopus, Adalardus Ab­
ba , Waltcaudus, Odelricus , Midi in
Noviomifo , Vermendifo , Adertifo,

I

6φ Α ■

Regum Francorum. SX “"70*

IX. Burcardus Epifcopus , ôc HrodylCurrricifo , Handra, Comitatibus Engilfus, ôc Heimicus Abba , Miili in llleiifo,
ramm , ôc in Comitatibus Waltcaudi.
IV. FolcoinusEpilcopus, Adalgarius, Aurelianenfl , Vindufnifo , Carent ino ,
Engifcalcus , & Berengarius , Mifli in Durcafino , iQwufo , Ebricino , StampiComitatu Bcrengarii , Engifcalchi, Ge­ fo , Caftrifo ,~Pmcefifo , Madrecifo.
X. Wenilo Epifcopus , Odo , &. Do­
rardi , ôc in Comitatibus Reginarii.
V. Hludouvicue Abba , Yrminfridus natus , Mifli in pago Senonico , T recallEpifcopus, Ingil vinus, Gotfelmus, Mifli no , 'X aflenilo , Milidunifo , Morvifo
in Pariiiaco , Melciano , Silvanedenfi , Provinifo , ôc in tribus [ Arciliiis * ] , ôc in
duobus Brioniiis.
Antuiui.
Vircaiino, Belvacenfe, & Vindoilifo.
XI. Teutboldus Epifcopus, Jonas Epif
VI. Paulus Epifcopus , Hilmeradus
Epifcopus, Herloinus, Hungarius, Mifli copus , Ilcmbardus , Ôc Abbo Abba,
in Rot men fe , Tellau , Vitnau, Pontiu , Daddo , Mifli in Comitatibus Milonis , ôc
in Comitatibus llembardi, /Vuguftuduno^
Ambianenfe.
VII. Eirardus Epifcopus , TeodericuS fcilicet, Matifconenle , Divionenie , Ca­
Abba , Herloinus, Hardoinus , Mifli in billono , Hatuariis, ôc in Tornedrifo , ôc
Aprincato , Conftantino , Bagifino, Co- in Belnifo,fic in Dufmifo Comitatu Atteriltfo , Otlingua Saxonia , ôc Harduini, 1* , 6c in Comitatu Romoldi.
XII. Hugo , Gozfo , Nivilungus ,
Oxmifo, ôc in Lifuino.
VIII. Dodo Epifcopus , Hrotbertus , Mifli in Mivernifo , Alciodrifo, AvaÔi Oibertus , Miih in Cinomannico , An- bfo.
degavenfi , atque Turonico, Corbonifo ,
ÔC oagifo.

TITULUS XV.
APUD

ATTINIACUM.

HÆC memorialia Capitula , qua fequuntur, dedit MiJJis fuis Domnus Karolus
anno dominica Incarnationis DCCCL1V , in menfe Junio , quando apud Attiruacutn cumfratre fuo Hlothario fuit locutus , ut illa unujquifque Miffus in fuo
mijjatico per regnum illius exfequi procuret.
runt, vel qui propter adfliclionem Aqui­
Cap. I.
E Miflis pro latronibus , fcilicet ut tanicam huc venerunt, centum vel opera­
addantur , ôc fuppleantur Mifli qui tiones exegerunt , hoc cum fua lege illis
illa peragant qua? in Capitulis continentur, emendent. Et qui deinceps hoc facere
qux fupra in Silvaco illum edidifle prx- prxfumpferit , fimul cum emendatione
dominicum bannum componat.
fcripfimus.
VII. De latronibus qui nunc nihil mali
II. « De maritima cuftodia , ut fecun­
dum confuetudinem vigilanter difpone- faciunt , ôc quod jamdiu fecerunt emen­
datum habent , ôc nullus modo fuper eos
retur.
III. De viis per aquas, videlicet ut ubi clamat, videlicet ut propter hoc modo
noviter claufx erant , aperirentur , ficut non puniantur.
VIII. De hominibus qui in banno ôc
antiquitus fuerunt apertx.
IV. De pontibus reftaurandis, videlicet in pernitentia mifli funt, ôc pejus femper
ίΛ. tv. ut fecundum Capitularia avi ôc patris fui, faciunt, fcilicet ut à Miflis capiantur ôc
‘ ubi antiquitus fuerunt, reficiantur ab his conftringantur.
qui honores illos tenent de quibus antè
IX. De monetis,Ôc falfariis fabric, vide
pontes fadi vel reftaurati fuerunt.
licet ut diligenter inquirantur ôc emen­
ut
V. De navibus qux vadunt fub ponti­ dentur.
bus , videlicet ut inde teloneum non exi­
X. De rebus Ecclefiarum in alodem
datis , videlicet ut à Miflis inquirantur , ôc
gatur.
VI. De advenis quos affligunt miniftri deferibantur , 6c Regi denuntientur.
reipublicx , fcilicet ut qui ab illis quos
XI. De monafteriis circumeundis , id
Nortmanni vel Brittones adflixerunt , ôc eft, ut ficut ordinatum fuit , ita Mifli exideo mendicando in iftud regnum vene- fequi procurent.
<
’ '
’
Ea

D

*71

CoM»rtui.Coni i IC.
ttnpcc com.
»·.ΡΆ mo.
xcipcoret
CCMHanci

»erbo Ritlati.
Dr Judith».

Anno

Cmustr

8)4.

Z**»

„·

XII. De hominibus qui iterùm à novo
raptos faciunt ,utà Mifliscomiv-Tiendantur , fie conftringantur, fic ad Régis prxfentiam deducantur.
ΧΙΠ. De fidelitate Regi promittenda,
id eft , omnes per regnum illius Franci
fidelitatem illi promittant. Et qui dicunt
fe illam promififfe, aut certis teftibus hoc
adprobent, aut jurent fe illam antè juraffe ,
aut illam ipfam fidelitatem promittant.

Sacramentum autem fidelitatis tale eft.
Ego ill. Karolo Hludouvici fit Judithtx
filio ab iftadie inante fidelis ero fecundùm
meum favirum, ficut Francus homoperredum effe debet fuo Regi. Sic me Deus
adjuvet fit iftx Reliquiae.
Anno Incarnationis Domini ,DCCCL1V ,
v Nonas Julias , in mallo Remis ijli
juraverunt quôd juratam haluijjent
fidelitatem.
TsTI

JURAVERUNT ANTIQUITUS.

Teudacrus.

Amalricus.

.1 -

*

Capitularia

Rotboldus.

KaroiiCaivi
ricis.4

72

Amalbertus. Dodo. Wingboldus. Berulfus. Wala. Herilo. Heirbertus. Airardus. Gotlandus. Hilpricus. Gerlegius.
Amaleifus. Heico. Amalricus, major de
Buxido.

Isti

juraverunt fidelitatem.

Goderamnus. Dodilo. Sigebertus. Fi­
dentius. Ermenulfus. Teutgriminus.
icboldus. Ermengaudus. Rotmundus. Giflulfus. Haimiricus. Teutbaldus. Drogo.
Theodericus. Ebroinus. Rodoinus. Giffi
nus.
Ifridus. Haimuinus. Wandrebertus. Berecarius. Angelinus. Ado. Meinardus. Ottradus, decanus. Guntbertus,
decanus. Hervincus , decanus. Oxias.
Ailus. Teudaldus. Teodoldus , decanus.
Bertricus. Rothaus. Ingobertus. Amblinus, decanus. Gozfelmus , decanus/Wlfarius. Flodoinus. Anglebertus. Emmenul·
fus. Sicberrus, decanus. Hedo. Ifaac. Gif
lardus. Alaricus. Gerardus. Madergaudus,
decanus.

TITULUS XVI.
APUD

LEUDICAM.

HÆ fiunt adnuntiationes quas Hlotkarius Ai Karolus apud Leudicam adnuntia■> en.nr , anno DcccUV.
H LOTH A RIU S,

Serenissimus Imperator.

I I.

Nunc volumus vos certos reddere de
noftra conjundione, quia Chriftopropi
Cap. I.
tio fecundùm Deum ad falutem landz
Dei Ecclefix , noftramque ac veftram
cire volumus veftram omnium fideli­
communem utilitatem fit necelfitatem ,
tatem quia frequenter prxfenti anno
indiffolubiliter corde & opere conjungere
dilediffimum fratrem noftrum Hludounos volumus , ut unum limus in Chrifto ,
vicum invitavimus ut commune conlo& vos unum fitis nobifeum.
quium cum fidelibus noftris haberemus ,
atque cum illis de Domini voluntate t
III.
quantum ipfe infpirare vellet, ac de fanc·
tx Dei Ecclefix utilitate , noftroque ac
Sapiatis quia legem qualem anteceffonoftrorum communi profedu , honore, fit
neceilitate tradaremus fic ordinaremus. res noftri, hoc eft , pater fic avus nofter,
Sed quia prxdidus frater nofter hadenùs, veftris antecefforibus concefferunt fic ferficut optaveramus , quibufdam impedien­ vaverunt, nos fimilicer vobis perdonanrus,
tibus caulis, venire diftulit, nos illud omit­ fic inviolabiliter atque incorruptè, fic prafr
tere noluimus quin utiliter nos conjunge­ fentibus fic futuris temporibus , per omnia
remus.
volumus obfervare.

S

7î

A""'’ίίc4“,",,, Regum Francorum.
KAROLUS,
GLORIOSISSIMUS R. E

Cap.

X.

I.

anc fiquidem conjunftionem facere
idcirco ufque nunc diftulimus , quia
voluimus ut fupradidus frater nofter
bifcurn pariter conveniens in eadem conjunâione fe nobis aflbeiaret. Sed quia ille
aliquibus impedimentis prxpeditus venire
ornifir , nos audita perturbatione quam
filius ejvs facere conatur, confociare nos
voluimus. Sciatis ergo quoniam & in
profperis & in adverfis fimul erimus; nec
poterit nos , Deo adjuvante, ullum offen­
diculum ab ea caritate feparare quâ frater­
nis vinculis adftritli fumus. Sed ubicun­
que alterno folatio & adjutorio indigue­
rimus , quantum Dominus permiferit,
in invicem fupportari & fuftentari cupi­
mus , atque contra omnem terrenum ini­
micum auxilium in alterutrum ferre vo­
lumus.
I I.

H

Si autem ifdem frater nofter , ficut op­
tamus & ei mandamus , hoc agere diftu
Ierit, nos ita conjundi fumus ut unus al
teri tale prxbeat folatium & adjutorium
quatenus ubicunque necefle fuerit, amodd & deinceps , ficut prxmilinws, unuf
quifque regnum fibi divinitus commiflum
quietè obtinere poffit. Et fi aliquis pari
fuo fu perftes extiterit, ipfe qui remanferit, nepotes fuos >inà cum regno patris
fub tuitione & defenfione habeat ; ut
contra adverfantium machinationes, au
xiliante Deo, ita muniti exiftant qualiter
quieto ordine regnum patris obtinere va-

Certiffimè igitur devotionem veftram
fcire cupimus, quia veraciter nos recognofeimus in multis Deum oftendiile ,
animofque veftros negligenter moleftafie.
Qux videlicet cuncta ita favente Chrifto

74»

pro viribus emendare voti habemus , ut
& Deum placare & veftrat devotioni fatis
facere ponimus. De quibus omnibus cer­
tiores vos reddere curabimus cùm plu
riores noftri fideles convenerint, aut cum
prxfàrus frater nofter, ut ei mandavimus ,
novenerit, fi tamen venire voluerit, quomodocunquè vobis amabilius erit ; ita ut
veraciter cognofcatis promiflionem nof
tram omnimodis adtenaere * & pleniflimè
nos obfervare velle.
I V.
Illud prxtereà in commune veftra &
omnium comperiar folercia quia ideo
vobis in hoc facro loco turc follicitè
denuntiare voluimus, ut noveritis eunda
qux dicimus , Domino favente, Sandif
que ejus fufiragantibus, in quorum prx
fentia denuntiantur , inviokuiliter obier
vaturos nos elfe.
4
/Zcc cftfiacrameruum quod [fibi tres Fra­
tres Francorum Reges ] mutuojuraverunt.
Ab hodierna die & deinceps , ii Hludouvicus frater nofter illud facramentum
quod contra nos juratum habet, infrege­
rit vel infringit, aut filii ejus ad talem par­
tem regni quam tu contra eum acceptam
habes, in quantum Dominus pofle dede­
rit , & contra ipfum & contra filios ejus ,
ac omnes qui eam tibi auferre voluerint
abfque jufta & rationabili occafione, fi
tu experieris, adjutorium tibi defenfionia
prxftabo. Si autem ego te fupervixero ,
filiis tuis talem partem regni quam tu
contra me & meum fratrem acceptam
habes, non auferam , fed confentiam. Et
s fi ipfi vel fideles illorum expetierint defen
fionis adjutorium contra ipfum fratrem
noftrum Ôc filios ejus , ac omnes, ut eam
tenere poflint , adjutorium in quantum
potero prxftabo , fi tu aut filii tui idipfum
adjutorium mihi prxftaveritis, & à nobis
vos non diflociaveritis.

· [ s»w

Anno 8$+·
Chruti

4-i 11 wî -i
v^apilULlcirici.

TITULUS
BH<u,

Karoli
Cxtvt
Rtcif 15.

,
7θ

XVII.

PR.tCEPTVM CONFIRMATIONIS PRO / CCLFS1A IORVACEKSL
Datum apud Kernuriam Palati urn regiuin , fin. Kaimdas Augujit , anno
Chrifti DCCCL1V , Haroli Calvi Regis Ar.
aholus , gratia Dei Rex. Quia vene colliguntur modia centum viginti. Has
rabilis vir Immo , Noviomageniis at­ denique res , ficut in privilegio Epifcoporum continetur, fecundiim prxnominati
que Tomacenfis Ecclefix Epifcopus,
utilitatem fibi commiflx Ecclelix & ne- reverendi Pontificis Immonis rationabi­
ceflitatem Canonicorum fuorum praevi­ lem conftitutionem , fumptibus & indu­
dens , fcilicet ut rebus exterioribus adhi­ mentis ceterifque utilitatibus prxfignatis
bitis, divinum cultum acminifterium pro­ Canonicis fandx Marix, eiuioem Cipeprii officii liberius poflit explere, deferens didi venerandi Prxfulis fupplici depreca­
privilegium quodaam venerabilium Epif- tione , perenniter habendas decernimus &
coporum noftrorum manibus roboratum, firmamus ; videlicet ut remoti neceflita
in quo quxdam res ad ufus prxfatorum tis inquietudine , ipfis 6c fucceflbribus
Canonicorum fuorum delegatae detine­ eorum liberius per omnia tempora , pro
bantur , humiliter petiit ut id eafdemque nobis fit regni Habilitate , Chrifti miierires cum appendicus fuis prxdidx Eccle­ cordiam amduis precibus implorare de·
fix fandx Dei genitricis Marix femper ledet.
Virginis , in prafata civitate Tornaco
Prxtereà ftatuimus ut ultra tricenarium
fttx, in ulibus ac ftipendiis Clericorum numerum in congregatione fratrum prx­
ibidem Domino fervientium perpetualiter didx Ecclefix fandx Dei genitricis Ma­
habendas , uoftris confirmaremus edidis. rix nullus Clericorum adjiciatur, nifi fortè
Fuerunt namque temporibus antecello fuperadjedx fuerint alix prxter iftas res
rum ejus prxfcripcx civitatis Clericorum Îiux ad ufus eorum fine murmuratione
ufficiant ; quatenùs moderata rerum dif
ufibus applicant, villa Lamedinius cum
integritate fua, & marifeus unus in Flan- tributio prxfatorum Clericorum in me­
drenfe pago , necnon etiam decimx po­ morato loco fecundum proprii Pontificis
puli juxta antiquam confuetudinem ad adminiftrationem fufficiens, non alii con·
eundem locum confluentis. Prxtereà ab ftitutione moveatur qux eorum animos
eodem venerando Pontifice acquifitx res aliqui turbelâ in divino fervitio tepefeere
fit fuperadjedx funt hx , id eft , in pago cogat.
Bragbantenfe, in loco qui dicitur Vilia,
Ut autem hxc prxceUentix noftrx
3uicquid Hrotfcindis Deo devota in eo- confirmatio perpetuum in Dei nomine
em loco habuilfe cognofcitur, ad partem obtineat vigorem , de anulo noftro
prxdidx Ecclelix tradidit , necnon & fubter eam juffimus figillari.
marifcum in pago Flandrenfi quem OtgiGuitLERMUs..~~. ad vicem Ludovici
fus Preibytcr fit Butgifus germanus ejus recognovit.
frater prxfàtx Ecclefix contulerunt, te­
Data vin. Kalendas Augufti, Indic­
loneum etiam prxfatx civitatis Toma­ tione iv , anno xv, regnante KAROLO
cenfis, ôt infuper in Noviomo vinex de gloriofiftimo Rege.
quibus fecundum temporis qualitatem
A dum Vermeriâ palatio regio.

K

77 A”Vr‘" Regum Francorum. K78*

TITULUS' XVIII.
HOC efiCotÿiltam quod Epifcopi & Abbates* & cateri fideles Domni Karoli Ί Vide ^4
Epi^
apud Bonoilum communiter illi dederunt t anno incarnationis Domini noftri mina
Jefu Chrifii DCCCLVi, in menfe Auguflo.
)ui Concilio
•[Sk etiam
Icgfcar ia
Srion do.
At coAeg
Pithaanat

ncrepatio quam in epiftola Domini manu propria confirmaftis , verum & illa
Apoftolici ( vobifeum * ) fic cum aliis qux in Synodo Sueflionica , cui veftram
fidelibus veftris audivimus , feveriflimè prxfentiam exhibere dignati fuiftis , acno» tangeret, fi nos aliter non egiifemus ceptallis. necnon & illa qux in Silvaco
quam ildeni Domnus Apoftolicus nos decreviftis, cum his qux in Leodico cum
egifie, fecundum quod' ipfe audierat, fratre veftro Hlothario adnuntiaftis , dili­
cum magna audoritate mandavit. Nam genter & frequenter ad memoriam redu­
quia nos in ifto facio, undenos fpecialiter catis ac relegatis, fic qux in regno veftro
redarguit, confentientes non fuimus, fic contra illa acta funt , contraque divinam
& falubrem auctoritatem , quam progeni­
ros ac fideles veftros, quos inde admo
nere convenit, fic verbis fit feriptis, ficut tores fic prxdeceflbres veftri direclo ordi
ipfi fcitis, fic manentia feripta tcftantur , ne tenuerunt fic obfervaverunt , perpe­
frequenter fic falubriter commonuimus, trata funt, quantociùs ratio fic poflibibtas
ut quod contra falutem fic auctoritatem permittit, corrigere procuretis. Et ne de
fadum erat emendaretur, fic ne deinceps extero à quocunque contra hxc agantur ,
committeretur , omnimodis caveretur , communiter omnes coopérante Domino
damnabiliter iftâ increpatione non tangi caveamus. Et fi quid contra hxc actum
mur. Sed fic nunc noftris monitis illius fuerit , ftatim ut citius fieri potuerit,
monita conjungente», fic illius monitis xquitate fic ratione ac poflibilitate di&an
noftra monita fubjungentes , hortamur ut te , abfqne dolo , cum reda intentione fir
ftarum monafteriorum in regno veftro con lege ac auctoritate competente unicuique
fiftentium, aliter quam debeat fic deceat ordini corrigatur. Et ne leve cuiquam vi­
perverfum ac confufum, quanto citiùs fic deatur quod Deo tefte, ac mediante manu
meliùs ac poffibiliùs atque rationabilius propria confirmatum, fic fponlione cum
potueritis , reftituere fic corrigere ftudea- ventatis , qux Deus eft , aflertione prola­
tis. Et non folùm hoc vos fic commiffos tum eft, difeat ex confirmationis cautione
vobis in regno veftro agere commonemus, in terris , fic ex baptifmatis ac exterarum
verùm etiam monemus, hortamur, fit pre obfervarionum confirmatione in caelis ,
camur ut capitula qux vos ipfe cum fide
quantis nexibus quifque teneatur obftriclibus veftris in Colonia villa manu propria tus; omnefque quod divino fpiritu dicitur
confirmaftis, fed fic ea qux in Belvaco ci­ communiter audiamus : Nijicony erjifue- PW. ?■ >1
vitate Epifcopis tradentibus fub conditio­ ritis , gladium Juum vibrabit ; arcum
ne notifltma fufcepiftis , illa quoquè qux Jutim tetendit, dC paravit illum , AC ineo
cum fratribus veftris fecus Teudonis vil­ paravit vafa mortis. De quibus non om­
lam in loco qui dicitur Judicium appro- nes ad fe fic mandatorum fuorum obferbaftis, iliaque qux in Verno palatio fyno- vationem converfos , fic in obfervatione
daliter prolata fufcepiftis, ea etiam qux eorumdem permanentes , eripiat Jefus
inSparnacode epifcopalibus capitulis cum Chriftus Dominus nofter ; cui eft honor,
illunribus viris fic fapientibus Baronibus fic gloria . poteftas, fic imperium per omveftris obfervanda delegiftis, fed fic illa nia fecula foculorum. Arnen.
quz cum Fratribus veftris apud Marinam

I

*79

Capitularia

Α~$Τη

TITULUS

κ*κ"^Γ'

8ο

XIX.

AD FRANCOS ET AQUITANOS MISSA DE CARKIACO.
HÆ C qua fiequuntur Capitula mifit Domnus Rex Karolus ad Francos êC Aqui­
tanos , qui ab eo difciverant anno incarnationis dominica DCCCLVI , Nonis
Julii de palatio Carifiaco , per fideles Alijjos fiuos Adalardum Abbatem ,
Rodulfum , Richuinum , Adalganum ,
Beengarium.

Cap.

tam rationem ad illum fic ante fuos fideles
precaverit, fic inde in redam rationem ve­
andat vobis nofterSenior auia fuus nerit , le juftè fic rationabiliter inventum
avunculus Rhuodulfùs illi ac vcftra fuerit qubd redam rationem aliquid de
vobis non habeat, fic ipfa reda ratio illum
fidelitate nuntiavit, fic quod vos illum
precaftis ut ad vos fuos denominatos convicerit, quia fi fe concrediderit fic hu­
fideles in fua mcrcede tranimitteret r fit miliaverit , fic emendare voluerit, fic in
vos iUi per illos veftram neceflitatem fic ipfa emendatione permanere voluerit,
voluntatem mandare volebatis ; fic fi ali­ quia ficut cum fuis ndelibus rationabiliter
quid fadum habebatis quod neceflitas invenerit ut rationabilem mifericordiam
iuifler emendare , voluntariè per illorum faciat, voluntariè paratus eft facere.
confilium emendabatis , fic quod vobis
I V.
confilium donaverint ad noftri Senioris
fidelitatem fic veftram falvationem t vo­
Mandat vobis quia fi aliquis eft de vobis
luntariè faceretis.
qui non fe confidit in fua confcientia. ut
redam rationem precare aut non valeac
I I.
aut non audeat, At fe recognofcit fic per­
Et mandat vobis nofter Senior quia pla­ nitet , fic mifericordiam illius fic indulgen­
cet ei quod illi fuus avunculus de veftra tiam petierit, quia illum , tantum ut in­
fidelitate fic bona voluntate nuntiavit; fic ante ficut debet fe caveat, voluntariè unifecundùm veftram deprecationem tranf· cuiqui qui fic fe recognofcit, mifericor
mittit nos , ficut precaftis , ad vos ; fic diam fic indulgentiam donat.
mandat vobis quia fi aliquis de vobis fc
V.
reclamat quod injuftè alicui de vobis fecit,
fic ad redam rationem fic juftum judicium
Mandat vobis ut ne aliquis de illo inante
venire non potuit, aut per infidias aliquas dubitet quia ipfam redam rationem, qui
aut ipfeSenior nofter, aut aliquis ad illum, illam quxrit, temper illi vult confervare,
aliquem de vobis ( comprehendere * ) fic illam mifericordiam quam modo illi
HuTTom'- VO^U^ » &· propter hoc ad tempus aliquis concedit, fimiliter illam iemper vuk con­
perdere, j
de vobis ab illius prxfentia fic ab illius fer- fervare , fi ille aliam iteriim talem cau­
vitio fe fubftraxit ; quia omnis quicunque fam non commiferit pro qua per redam
de vobis ad redam rationem ad illum fic rationem juftum juoicium debeat fuftiante fuos fideles venire voluerit, hoc ei nere.
concedit. Et fi juftè fic rationabiliter in­
V L
ventum fuerit quod redam rationem con­
tra eum aliquis de vobis habuerit, cum
Mandat vobis quia fi aliquis de vobis ta­
confilio fidelium fuorum hoc voluntariè lis eft qui dicat quia pro paupertate fic neemendabit. Et fi inventum fuerit quôd ceflitate, quia multos dies in illius fervitio
illam caufam unde aliquis de vobis con­ mifit, fic omnia que habuit difpendit, ad
quirere voluerit, per rationem fecerit, talem conjundionem , ut aliquid impe­
volet ut ficut per rationem fecit, ita fada traret quod per fervitium impetrare non
per rationem permaneat.
potuit, fe conjunxit, quia fi hoc noftro
Seniori ante fuos fideles demonftrare po­
Ï I I.
tuerit , fic hoc fi verum inventum fiierit
quod Senioris noftri culpa fuerit qubd
Mandat vobis ut fi aliquis de vobis rec­ per neceflitatem aliquis de vobis rationa­
biliter
I.

M

-

...

8r A

Regum Francorum

bilker de fervitio alius fe tali modo fubcraxerit, quia Senior nofter hoc voluntariè
recognofcit, fic cum confilio de fuis fide­
libus hoc quàm citiùs fic rationabiliùs po­
tuerit , emendabit.
V I I.
Mandat vobis quia fi aliquis de vobis
dixerit quod hoc quod fecit, non pro fua
infidelitate neque pro fua definhonoiantia, fecit, fic umet aliquis de vobis qubd
nofter Senior alicui de vobis reputare in­
ante debeat hoc fidum, aut pro fua infi­
delia aut pro fua definhonorantia , dc
propter hoc jam ultra ad illum non debeat
confilium acapcare, quia qualifeumque de
vobis tali modo in ifto fado commifculatus eft, fi inante illi fic fidelis fic obediens
fic adjutor ad fuum regnum fic debitum ho­
norem continendum fuerit, ficut per rec­
tum homo fuo Regi fic fuo Senion effe de­
bet , quia nulli de ifta caufa volet reputa­
re, fed cocum ex corde dimittere quod in il­
lius perfona in ifta caufacommifit, fic fuum
fervitiuni, quod illi dc ante fecit, fic ad­
huc Deo juvante faciet, débité & rationa­
biliter vult illi merere. Si autem aliquis illi
sut alicui injuftè abftulit, lex hoc. ficut
confuetudo fic redum eft, pacificant.
VIII.
Et fciatis quu Senior nofter, ficut fubindè voluit, Deo gratias, nunc ad bonum
efiedum perduxit, fic rogavit fideles fuos
ut fine ulla mala fufpcione de illius iracun­
dia aut animi commotione communiter
quxrant fic inveniant, atque deferibant
hoc quod ille fecundum fuum minifterium
facere debet, fic qux facere illum non con­
deceant. Et ubicunque inventum fuerit
quod fecit quod facere non debuit, para­
tus eft ut cum Dei adjutorio fic fidelium
fuorum confilio hoc quàm citiùs cum ra­
tione fic pofCbilitate emendare potuerit,
emendet fic inante corrigat, b. correda
cuftodiat; fic quod facer j debuit, quod
ad falutem fic honeftatc.n illius pertinuit,
fic aliquid minus fecit, hoc cum Dei ad­
jutorio fic fidelium fuorum confilio fit au
xilio facere quàm citiùs cum ratione fic
poftibilitate potuerit, faciat.
Et fimilirer vult ut nos quxramus fic in­
veniamus fic deferibamus quid fic qualiter
nobis fidelibus fuis in unoquoque ordine
contra illum conveniat facere, & quid non
conveniat facere; ut illa qux conveniunt
faciamus, dc illa qux non conveniunt ca­
veamus , fic ubicunque in retro aliqua à
nobis fuis fidelibus in quocunque ordine
Torn. 11.

Kaxoli CaxviQ. .
Rfgu i*. Oi*

fada funt qux non condeceant, cum Dei
de illius auxilio de noftro communi confi­
lio quàm citiùs cum ratione & poflibilitase
emendare potuerimus, emendemus, de in­
ante corrigamus, de correda euftodiamus.

Et friati*quia ( fie eft adunatus* > cum
omnibus fuis fidelibus in omni ordme de
fi atu, de nos omnes fui fideles de omni
ordine de ftaru, ut fi ille juxta humanam
fragilitatem aliquid contra tale padum fe­
cerit , illum honeftè fie cum reverentia ,
iicur beuiorem decet, ammonemus ut ille
hoc corrigar de emendet, fic unicuique in
fuo ordine debitam legem confervet. Et fi
aliquis de nobis in quocunque ordine con
tra iftum padum in contra illum fecerit,
fi talis eft ut ille inde eom ammonere vo
leat ut emendet, faciat ; fit fi talis eft caufa
ur inde illum familiariter non debeat am­
monere , fic ance fuos pares illum in rec­
tam rationem mittat, fic ille qui debitum
padum fie redam legem fic debitam Se­
niori reverentiam non vult exhibere fic
obfervare , juftum juftitix judicium fufti
neat. Et fi luftinere non voluerit, fic con
tumax fic rebellis extiterit , fic converti
non potuerit, à noftra omnium focietace
fic regno ab omnibus expellatur. Et fi So
nior nofter legem unicuique debitam, fit
à fe tic à fuis anteceflbribus ( nobis fic nof
tris anteceflbribus ) perdonatam, per rec
tam rationem vel tnifericordiam conipe
tentem unicuique in fuo ordine confer
vare non voluerit, de ammonitus à fuis
fidelibus fuam intentionem non voluerit,
fciatis quia fic eft ille nobifeum fic nos
cum illo adunati, fic fic fumus omnes per
illius voluntatem fic confenfum confirmati
Epifcopi atque Abbates cum laicis , fic
laici cum viris ecclefiafticis , ut nullus
fuum parem dimittat ut contra fuam le­
gem fic redam rationem fic iuftum judi­
cium , etiamfi voluerit, quod abfit, Rex
nofter alicui facere non poflit.
X 1.
Et fciatis quia ad hoc quxrendum fic in­
veniendum , fic ftatuendum atque confir­
mandum , cum noftro dc exterorum fide­
lium fuorum confenfu, habet nofter Se­
nior conftitucum locum Vermeriam pala
tium , dc tempus ac diem xnn. Kalend.
Augufti ; dc habet ex nomine deferipeoa
fideles fuos, per quorum tradatum ifta
caufa Deo adjuvante ad perfedionem
perveniat ; fic habet vn. Kalendas Au­
gufti ad ipfum palatium Vermeriam gene­
raliter omnes fideles fuos convocatos, ut
F

.Ο
*03

Ahno Chmjti

sj4

Capitularia

omnibus fuain voluntatem & perdonatio
nem & noftram, qui fidele· illius fumus ,
devotionem accognitet; ut iffa convenien
tia, quam tefte Deo confirmabimus, in­
ante diebus vita: fus & diebus vire noftrae
confervetur , & ipfe fuis fuccefforibus
contra fucceffores noftros, ôc nos noftris
fucccfforibns fuis fuccefibribus confervandam in Dei nomine relinquamus.
X I I.
t*·-' Et fciatis quia vult Senior nofter, Ac nos
ac exteri fideles illius, ut fi vos, qui illius
fideles Ac confiliarii effe debetis » volueri­
tis , ficut vobis diximus, ad illius prstfentisrti A< fidelitatem atque fervitium venire,
Ac uobifcum in ifta Ibcietate effe , quia Ac
ipfe Ac nos qux voluntarib volemus , ut
cum nobis hoc Ac quzratis Ac inveniatis,
* ( s™·™· Ac ftatuatis ( Ac confirmetis atque confervetis , * ) Ac nos cum vobis fimiliter : Ac
j*
vobis aliis omnibus , ficut Ac nobis, debiÎÎ'mwu
tam legem Ac redam rationem dehinc infi^TtoÎ ante, ficut reâum eft, vult confervare,
fcirctii. ]
fuj anteceffores, qui hoc meliùs Ac ra­
tionabilius fecerunt, noftris Ac veftris anteceffotibus in omni ordine conlervaveruiu.
XIII.
Et mandat vobis nofter Senior quia fi
aliquis de vobis talis eft cui fuus fenioratus
non placet, Ac illi finndat ut ad alium Se

EOSDEM

O.

04·

niorem meliùs quàm ad illum acaptare
pofiit, veniat ad illum, Ac ipfe tianquillo
Ac pacifico animo donat illi commeatum ;
tantùm ut ipfi Ac in fuo regno vel fuis fide
libus aliquod damnum aut aliquam marri
tionem non faciat ; Ac quod Deus illi cu­
pierit , Ac ad alium Seniorem acaptare po­
tuerit, pacificè habeat.
X I V.
Et fi aliquis fuerit de vobis qui volcat
dicere quia noa erodit Senioris noftri fi­
dem , Ac fufpeâu· fit de fua perditione. Ac
propter hoc non audeat ambulare ad iLmm, nos vobis damus Dei Ac noftri Se­
nioris Karoli fidem, Ac de filis Epifcopi·
( Ac fidelibus Clericis fidem, ♦ ) quia quan- · f & sirtùm Deus vos fidvaverit, Ac vos vos ipfos
falvaverids, fani ambuletis, Ac fani cum y.
illo (itis ; Ac fani, fi vobis cum illo , ficut
» r·
debet, non convenerit, retometu ; tan- »
tùm ut pacifice Ac fine feditione ambuletis,
J
Ac fuos fideles non follicitetis.
X V.
Et fi adhuc dubitatis, Ac aliam firmita­
tem quaeritis, tantùm ut contra rationem
non qustnris , fi ad illum, ficut diximus ,
ambulare vultis, etiam ôc ad hoc parati fu­
mus ut faciamus ; quia certi fumus quia
omnia cum fecuritate facere poffumus.

TITULUS
AD

Kawoli Caivï
rICi.

MISSA

XXDE

BASIU.

IS TA Capitula mifii Rex JtBafiu per Hadabranmtm & B'ettonem.

Cap.

I.

andat vobis Senior nofter falutes.
Mandat etiam vobis quia valdè mi­
ratur quod placitum rale non cuftodiftis
ficut vos illi proiuiiiftis, Ac ficut ipfe-vobis
mandavit.
I I.

M

placitum Kal. Septemb. in villa Nielfà,
ubi ei occurrere fiii fideles debent. Propteret mandat vobis ut vos tali loco Ac vo­
bis congruo Ac eidem pnrmiffo loco pro­
ximo , veniatis , ubi tales fuos fideles
tranfinittere ad voe poflk quos vobis mit­
tendos poftulaveritis.

I V.

Mandat vobis Senior nofter quod prop
tereà hoc placitum dimififtis ut fratris ejus
ex pedare voluiffetis adventum , juxta
quod illi mandait ij , non fine aliis fuis
fidelibus, quos modo feeufn non habuit,
invenire potuit, ut neceffe effet inde ali­
quam expeüationem (acere.
I I I.
Habet Seniot nofter conftitutum aliud

Sciatis quia vult vobis hoc obfervare
fecundùin quod vobis in Vermeria conceffu, Ac ficut fci iptis Ac verbi· antea man­
daverat , Ac quicquid amplius juftè Ac ra­
tionabiliter poftuire vultis. Pariter Ac de
expectations, fecundum quod cum fide­
libus fuis invenerit quod Dei voluntati, At
ejus fideliumque fuorum honori, non fit
indignum, propter Deum Ac nutrimentum

--—-ring

Regum Francorum.

8ί

86

toris ejus fic fui ficdebttz fidelitatis fic regni
fupervenientis periculi. Audeatis vos fide­
les fanâz matris Ecdefiz fic fui unani­
mes fieri, fic omnipotentis Dei volunta­
tem ac illius fidelitatem communemque
V.
falutcm fimul cum ipfo fideliter explere ,
Mandat vobis ut memores fit is Del & ad refiftendum inimicis fic Chriftiani ne­
veftrz Chriftianitatis , fic nutrimenti geni­ minis perfecutoribus.
Domini fic genitori* fui ac illius f fic fervi­
dum illi à vobis impenfum t hoc vobis ad*
fendre non contradici.

TITULUS

XXI.

AD EOSDEM, PER ADALARDUM ABBATEM.
ISTUM Miffaticum tranfmifit Domnus Rex gloriofus Karolus per Adalardum
Abbatem t X Richuinum , & Rodulfum , Cr Berengarium,

Cap.

pofie facere, mandat ut vos qui in przfentiarum eftis , talem fecuntatem ei fa­
andat vobis Senior nofter falutes: ciatis ut non propter aliam caufam hoc di­
fit mandat vobis quia quicquid in mittatis quod per nos vobis mandat t nifi
propter Ulos veftros pares qui przfentet
veftra caufa fecundùm confilium fuorum
fidelium melius fic honeftius invenire po­ non funt. Et facite ei fecuntatem ut illos
tuit, per fuos fideles fic fua Capitula jam veftros pares ad Dei fervitium fit ad fuam
fidelitatem, in quantum potueritis, exhor­
per duas vices vobis mandavit.
remini fic convertatis , fic fi illos converti
non potueritis, vos ab ejus fervido non
I L
vos fubtrahatis. Quoniam fi omnes con·
Mandat vobis quia ficut per illos fuos verti ad illum volueritis, paratus eft vos
fideles fic per eadem Capitula vobis inno­ omnes fecundùm fanâz Ecclefiz utilita­
tuit , fic vult erga vos adtendere fic obfer tem , fic fuum honorem fit veftrum com­
vare. Et fi vos adhuc talem caufam eum munem profeâum, recipere fic falvare fic
poftulare volueritis quz ad fuum honorem honorabiles femper habere, fic nulli un­
fic ad veftrum profedum pertineat, para­ quam imputare, in quantum ad fe perti­
tus eft etiam in hoc fecundùm venram net , quicquid neglegenter faûum habetis
petitionem facere juxta confilium fidelium de ejus fervitio, aut in ifta cauû contra
fuorum.
illum egiftis.
I.

M

IIL
Et mandat vobis quia poftquamveftram
Mandat etiam ut recordemini Dei fic
veftrz Chriftianitatis, fic condoleatis at­ fidelitatem cognoverit, fecuros etiam vos
que compatiamini huic fanâz Ecclefiz, faciet ex fua parte quôd nulli debeat repu­
que fit à vobis fic ab aliis miferabiliter eft tare hoc quod erga illum neglegenter egit
opprefla fic deprzdata, fic quz crudeliter in hac caufa ; ita tamen fi vos quoquè
ex altera parte perfequitur a Paganis : fic erga illum debitum honorem fic debitam
■on vos diflocietis ab unitate fic unanimi­ fidelitatem confervaveritis, ficut Dei lui­
tate fidelium Dei; fed acceleretis przfen- que fideles,
taliter vos illi adunare , fic conjungere
V T.
aliis Dei fuifque fidelibus , ad defenfioEt fi aliqua pars ex vobis ad ejus fenionem fantix Ecclefia: fic fuam fidelitatem.
ratum fic ad ejus fidelitatem reverti volue­
I V.
rit , fimÙiter eft paratus eos benienè reci­
Si autem dicitis vos propter pares vef pere , fic erga illos omnimodis adimplere
tros, qui przfentes non lunt, hoc non quz fuperiùs feripta funt.

Tam. Ik

Fa

*87

Capitularia

.?Γ"

88

TITULUS XXII.
AD EOSDEM, PER HINCMARUM ET ALIOS.
ISTUAi Miffaticum tranfinifit Rex per Hincmarum dC Yrminfridutn Epifco~
pot , dC per Adalardum Abbatem , dC Radulfum , dC Ric huinum , £ Be~
rengarium.
andat robis Senior nofter falutes.
Et mandat vobis quia pro Dei amo­
re , & pro veftrz quondam fidelitatis fervitio fibi impcnfo, omnes vos vult falvos
eiTe , te fine aliqua occafionc omnes vos
ad Dei fervitium & ad fuam fidelitatem
adcrahere cupit. Et ut omnibus manifeftum fiat quia fic omnes vos vult fidvare
ficut fuoe fideles , & nulla occafionc intermifsâ aliquem ex vobis perdere vult,
& ut etiam contra pares veftros abfque lac·
fione falvi efte poflitis, ficut debetis &
Chriftianos oportet, talem caufam qua­
lem vos eum poftulaftis , libentiflimè vo­
bis concedit fecundum confdium fuorum
fidelium ufque ad conditlum placitum
quod eft V, Idus Odob. Carnutum. Ita
tamen ut vos fecuritatem talem ei faciatis
ut ufque ad illud placitum in pace manea­
tis , fic nullam dehonorationem in aliqua
caufa erga eum aut erga fuos fideles facia­
tis , quam rationabiliter & poflibilitcr vi­

M

tare & cavere poteftis neque impedimen- ·
tum fuis fidelibus faciatis, ( nec imprzdadonem, nec aliquam inquietudinem ♦). Et
concedit vobis ut omnes in honoribus &
·£in alodis veftris iterim confiftatis , excep- tuau·?!1*
tis his quorum honores Senior nofter do­
natos habet. Et fi aliqui funt ex vobis oui
honores non habent, fi volunt in fuis alodibut confiftere aut cum aliis eorum pari­
bus vel amicis , faciant. Et etiam fi volue­
rint cum Seniore noftro manere, ita ta­
men ut cum pace vivant, & ipfi & fui,
etiam hoc clementer concedit. Eâ videli­
cet ratione ut vos fecurum de vobis illum
faciatis, & ut nullum fuum fidelem aliquo
modo de fua fidelitate fubcraharis neque
follicitetis. Et fi aliquis ex vobis fuerit
qui hanc pacem ifto modo fervare nolue­
rit , à veftro confortio omnes eum unani­
miter expellatis, fi emendare noluerit
quod neglegenter fecifle manifeftum
fuerit.

TITULUS
SYNODI

CARISIACÆ.

CAPITULA qu.r Karolus fecit apud Carijiacum* palatium.

Go»<Uf«u«.Conftic.
Imp. tom.
lP*4v*·

PUtNoaf.
77*·

XXIII.

C A F.

L

ditatem ac quietem debuerant providere,
gralTantur, aliquo modo annuente Do­
mino fedari valeant fic amoveri.

N nomine fande fic individuaeTrinitatis. Karolus , gratii Dei Rex , illi Epifcopo & diledis ac fidelibus Midis illis CoI I.
mitibufque noftris, falutem. Notum fit
Quorum confultu decrevimus ut quia
fidelitati veftrx quia xvi. Kai. Mart, fe­
cundum facram audoritatem fynodum ve­ peccata, qux in fuo initio ut funt magni
nerabilium Epifcoporum ac conventum ponderis xftimantur, pemiaofoproceiTu,
fidelium noftrorum apud Carifiacum feci­ ipfo etiam exitiabili ufu pravi/mentibus
mus convenire. Cum quibus 'inter extera leviantur *, fit quafi infenfibiles reddunt,
ecclefiafticx utilitatis ac regni neceflitatis ac fi quando refipifeere moliuntur , eas
negotia confideravimus qualiter rapinae & fxpiùs obligant, ut fi furgere velint non
depopulationes, qux partim occafione poflint, antequam cenfura eccleiiaftica &
fupennruentium Paganorum, partim mo­ legales fententix hujufmodi prxdatores
bilitate quorumdam fidelium noftrorum in terribiliter fic damnabiliter feriant, Epifcoregno noftro , per eos etiam (fui Eccle- pi quique in fuis parochiis , & Mifll in
fiarn Dei defendere & tueri, & regni foli- illorum mifiaticis , Comitefque in eorum

I

'Π* No»»»
infr* . pa(.
77*.

A., Ier«ocut. 1

Op

Anno Christi
8 j7 .

Regum Francorum.

V IL

I I I.
Regino. Eb.
·. C. ·’·.

90

notum facere curent, ut quantocius ad
noftram prxfentiam illum venire jubea­
mus , ôc dignam ultionem fecundùm judi­
cium fidelium noftrorum fuftineat.

Comitatibus, pariter placita teneant, quo
omnes reipubficx miniftri, Ôc vafli domi­
nici, omnefque quicunque vel quorum­
cunque homines in eifdem parochiis vel
comitatibus commanent, fine ulla perfonarum exceptione vel excufioione aut di­
latione conveniant.

Et Epifcopus illius parochiae breviter
adnotatas fententias de nujufinodi caufa ,
evangelic* videlicet ôc apoftolicz atque
prophetic* audoritaûs, necnon ôc decreta
apoftolica atque canonica omnibus rele­
gat , 6c aperto fermone eundis quale
quantumque peccatum fit , ôc qualem
quantamque poenitentiam ôc quàm imma­
nem feveriiftmamque vindiciam expofeat,
cum. aliis debitis ôc neceflariis atque utili­
bus przdicationibus innotefeere curet.
I V.

Mifli quoque legales fententias, ficut
eas cognitas habent, adnocenc, ôc prxde­
cefforum noftrorum Regum atque Impe­
ratorum , noftraque Capitula de hac caufa
in unum colle da, omnibus nota faciant. Et
Epifcopi Dei ôc epifcopali audoritate tales
deprxaationcs omnibus interdicant. Et
Muli ac Comites noftri eundis ex noftro
regio banno prohibere firmiter ftudeant,
ut cognofeant omnes quia fi abhinc inantè
in noftro regno talia fecere aliquis prxS'
ferit , fecundùm divinas fententias
opalem excipiet fententiam, ôc fecunleges ac Capitula regia emendare co­
getur , ôc fecundùm judicium fidelium nof
erorum condignam vindidam fufeipiet.

V.
Et fi talis perfdna fuerit ut Epifcopi vel
Mifli noftri ac Comites in illorum minifteriis quod pravum adum fuerit, potuerint
emendare, fecundùm praefixum modum
illud emendare ftudeant, aut per fidejuffores ad noftram przfentiam venire faciant.
V I.
Si autem aliquis quifeunque inobediens
extiterit, cum fumma feftmacione nobis

Et ft, quod abfit, talis cmerferit qui Dei R<ino.iib,
timorem poftponat, & ecdefiafticam auc- *·«··»»·
toritatem contemnat, & regiam poteftatem refugiat , feiat quifeunque ille fuerit
quia ôc fecundùm canonicam audoritatem
ab omnium Chriftianorum coetu , ôc à
fandx Ecclefix confortio , ôc in coelo & in
terra alienus efficietur, & regali poteftate
atque omnium regni fidelium unanimitate,
ficut Dei 6c Ecclefix inimicus 6c regni de­
vastator , perfequetur ufque dum à regno
exterminetur.
VIII.
Et fi aliquis Comes fuerit qui hoc in fuo
comitatu fecerit, aut ibi taha increfcere
permiferit ut aut ipfe illa non emendet auc
nobis nota non fecerit, ut noftra audoritas talia corrigat, fciat quia talem fententiam inde fuftinebit ficut tempore antccef
forum noftrorum confuetudo fuit.

I X
Et fi aliqui iterantes depraedationes Ôc
rapinas per regnum noftrum fecerint, ÔC
Epifcopi ac Mifli vel Comites hoc emen­
dare non potuerint, quàm citiùs poffunt
nobis notum facere curent, ut jubeamus
ipfos depredatores per eandem viam cum
Miflo noftro redire , ôc illa omnia que
malè egerant legaliter emendare , ôc ta­
lem harmifearam, ficut nobis vifum fue­
rit , aut judicium, ficut cum fidelibus
noftris confidetavimus, fuftinere.

X.
Si autem diledi fratris noftri aut nepo­
tum noftrorum homines fuerint, qui talia
egerint , ôc hoc nobis innotefeant, ut
illis notum faciamus , ôc illi fuos homi­
nes , ficut illis meliùs vifum fuerit, de
talibus caftigare procurent, ficut Ôc nos
noftros homines caftigare volumus , fi in
illorum regnis indecenda ôc aliqua noxia,
quod abfit, facere przfumpferint.

©

Anno Christi
*91

«57.

Capitularia

COLLECTIO

I> E

F»r.» c.*1. O an c tu s Gregorius in Libro Paftorali dicit :
O Ammonendi lunt qui aliena tapere conten­

dunt , ut fotlicirè audiant quid veniens in judicio
Muth. ij. Dominus dicat : Efiurivi enim , & non dediftis
*‘io 4. ♦>
& c»«<a. Quibus dicit ·. Dificdite d me , malediBi , in ignem sternum qui para­
tus eft diabolo & angelis ejus. Hinc ergo colli­
gendum eft quanti damnationepledendi funtqui
aliena rapiunt, li tanta animadvetlione fetmntur
qui fua indifcretè tenuerunt. Perpendant quo eos
obliget reatu res rapta , ii tali fubjicit pernx non
tradita. Perpendant quid meretur injuftitia inlata , fi tanti percuflione digna eft pietas non imHabar. ».«. penfa. Audiant raptores : Ka ei qui multiplicat
aon fua ufqucquo , & adgntvat contra fe denfium
lutum. Denfum lutum contra fe adgravare , eft
terrena lucra cum pondcic peccati cumulare.
Manb. 1·. Audiant quid Chnftus dicat . Quidprodejl homi>*.
ni fi totum mundum lucretur , anirue vero fua
detrimentum fiat ? id eft , quid ptodeft homini fi
totum quod extra fe eft congregat , fed hoc fo­
tum quod ipfe eft damnat ? Audiant quod illa
3uar rapiunt in hoc feculo deficient, aut in feculo
imittear; fed fecum ad judicium caufas rapina:,
id eft, damnationem fecum letent. Et alibi fcriptixn eft. Audiant quid Propheta Efasas dicit :
ΕΓ»ί. i. ia. Rapina pauperis ue domo veftia , ύ caufia vigfiff i»
Λύη ingreditur ad eos. Et : lacryma vidua
i>.
ufique ad maxdlam defer adit , <5* Dominus non
dcUBabitw in illis. Audiant quia 111 cujus do­
mo rapina eft, Eve in domo corporis, five in do­
mo manlionis, non habitat in illa domo Spiritus
fandus , fed fpiritus malignus ; ôc ù accedit ad
'communionem cotporis & ianguinis Chttfti ante
dignam fatisladionem , non mundatur per illam
communionem i peccato, feri plenius,iicut Judas,
quando in caena plenus rapina & iniquitate com­
municare prciumpfit de manu Chrifti , pollidetur à diabolo : unde & fufpenfus crepuit medius.
Et ad quem caula vidux non ingreditur ; nec ipfe,
ii dignè non fatisfecerit, in ccrleftem Ecclelum
intrare valebit. Audiant rapaces & praedatores
Efai H 1
>tcrum Propheta dicat : Qui predaris : non­
ne Cr ipfe predaberes f Videlicet quia ille qui
przdatur res pauperum & Ecclefiarum ac Servo­
rum Dei, prxdatur à diabolo, & prarda ilbus ht.
Audiant quid fandus Paulus Apoftolus dicat,
per quem locutus eft Chnftus, A qui raptus fuit
ufque ad tertium coelum , A qui raptus fuit in
f arad ifum , A audivit talia fecreta verba qux non
icebat homini loqui : Ait namque quia neque
tJpaces , neque homicide , neque adulteri regnum
Regino. Dei poffidebunt. Unde intendat qualequantumbb. ».«.»··.
peccatum eft rapina, quam cum adulterio &
homicidio fandus comparavit Apoftolus. Item
, ipfe dicat : Si /jais fornicator , a»U adulter , aut
Ibid
rapax , aut homicida eft , cum hujufmodi nec
cibum fumere Chrifti diicipulo, id eft , Chriftiano , hcet ante farisfadionem , id eft , corrediouem ac emendationem A dignam poenitentiam.
Audiant quia fandus Johannes Apoftolus eledus
A diledus Chrifti, qut in coma fuper pedus ejus
_ ,
recubuit, talem hominem falutare vetat, dicens:
B. JOMs I*· Mr
- j
i
avet ave es dixeris , neque m domum receperis.

‘‘Τ".'?.'’

φχ

RAPTORIBUS.
Audiant quid in Toletano Concilio fandi Epif­
copi , qui tn calo cum Deo regnant, & in terril
miraculis corufcant » de totius mundi panibus
congregati,decreverunt. Si quis , inquiunt, de
e,
potentibus Clencam, aut quemlibet pauperem, aut 1«.·.
1

religiofkm expoliaverit , & mandaverit ad ipfum
Epifcopus ut eum audiat ; & fi contempfent,
invicem mox fcripta percurrant per omnes pro­
vincia Epifcopos , quofcunque adite potuerit ,
ut excommunicatur habeatur donec audiat it red­
dat aliena. Ecce de pauperum raptoribus. Au­
diant raptores & prxdones rerum ecdefiafticarum quid fandus Anacletus Papa, ab ipfo beato

Petro Apoftolo Presbyter ordinatus, cum totius
mundi Sacerdotibus judicavit. Dicit namque :
Qui abfuierit aliquid patri vel matri , homici­
Epift. ».
lib.
de particeps eft. Pater ttofter fine dubio Deus Regino.
'
a. c. »·>·
eft , qui nos creavit : mater verb noftra , Eccle­
Burchard.
w.c. it.
fia , qua nos in baptfmo fpiritaliter regeneravit. lib.
■
Gratian. ■ >.
Arjo qui Chrifti pecunias £· Ecclefia rapit, au- ,
fert , vel fraudatur , homicida eft , atque homi­
cida ante confpeflum jufl. judicis deputabitur
Qui rapit pecuniam proximi fui , iniquitatem
operatur. Qui autem pecuniam ve/ res Ecclefia
abftulerit ,faer iegtum facit, & ut facriltgus judi­
candus eft. Item fandus Urbanus Papa A mar­
epift· ».
tyr : Res & facultates Ecclefia oblationes appel­ (IZrhMiwK·
lantur , quia Domino offeruntur , & vota funt
fidelium, ac pretia peccatorum , atque patrimo­ R<
nia pauperum. Si quis illa rapuerit , reus eft
damnationis Anama & Saphirs , ό* oportet hu­
jufmodi tradere Satana , ut fpiritus falvus fit
in die Domini. Item fandus Lucius Papa : Re­
Evift...
rum ecclefiafticarum & facultatum raptores d li­ Reginojib.
»· c. »M.
Burchardminibus fan/la Ecclefia anathematizatos apoftolib, 11. c.
licd auRoritate pellimus & damnamus , atquefacrilegos ejfe judicamus ; & non fiolùm eos, fed &
omnes confentientes eis , quia non fiolùm qui fa­
ciunt, rei judicantur, fed etiam qui facientibus
confentiunt : par enim poena & agentes & con­
fentientes comprehendit. Et fandus Auguftinus in
Trad, to·
Sermone evangeht fandi Johannis ita dicit : Fur
facrilegus loculorum facrorum & dominicorum eft
Judas ; & qui aliquid de Ecclefia furatur & ra­
pit , Juda perdito comparatur. Item in factis Ca­
nonibus , fando Spiritu didatis A Chrifti fanguine confirmatis, feripeum eft ; Si quis oblatio­
Condi.
nes Ecclefia extra Ecclefiam accipere vel dare va­ Gangr.c- 7.
Rel'no.lib.
luerit prefer loaficientiam Epifcopi , vel ejus cui
hujufimodi officia commiffa funt, nec cum ejus voluerit agere confilio , anathema fit.
Epifcopus autem omnibus dicere debet quid &
anathema ; ôc ne defperent , oftendere debet
quandiu duret anathema , id eft , quandiu quifque errorem non corrigit & digna fatisfadionc
non emendat, ut reconciliationem Ôc indulgen­
tiam valear promereri. Si quis verb ante fatisiac-

nonem ôc reconciliationis indulgentiam in pec­
catis fuis perfeverans mortuas fuerit, jam ana­
thema perpetuum illi erit, ôc peccatum ad mor­
tem , pro quo non dicit Apoftolus ur oretur. Sed
ôc plura, (1 necefte fuerit, Epifcopus quifque col­
ligere Ôc dicere procurabit.

9i

Regum Francorum. κκ\°,Λ“'· 94

S £QUV NTU R Capitula Domni Karoli êC Dontni Hludouvici Imperatorum,
Capiwla- \7 ° ·1 s vw0 Colitibus dicimus , vofque
tim HbJI V commonemus, quia ad veftrum rninifte-

eum corrigere , ficut decet, negiererit , honore
fuo privetur, ut fcilicet ncuicr illorum fine juAa

lium maximè peruuet ut reverendam Ac hono­
rem fanâe Dei Ecclefix exhibearis, & cum Epifcopis veftris concorditer vivatis , & eis adjuto­
rium ad fuum minifterium peragendum perbea­

vinuiifa remaneat.
Comites verb nuniftris Ecclefix in eorum mimfteriis, ut hoc plenius Ac de nolitis
de fe &
de fuis hixninibûsobtuicie pullint, adjutores in

tis ; ur & vos ipfi in mimfteriis veftris pacem ic
juftidam faciatis, Ac quae poftra audoritas publicè fieri decernit, ut in miniftoriis veftris ftudtosè perficiatur, ftudearis. Proinde monemus veftnun fidelitatem ut memores litis fidei nobis promiflx, Ac in paneminifterii noftri vobis commiffi, in pace fcilicet Sc juftitia facienda , vofmetipfcs coram Deo Ac coram hominibus tales exhi­
beris , ut Ac noftri vert adjuteret Ac populi confervatores juftè dici Ac vocari podicis. Et nulla quxlibet caufa, aut munerum acceptio, aut amicitia
cu jullibet, vel odium, aut rimor, aut gratia , ab
datu re&itudinis vos deviare compellat quin in­
ter proximum Ar proximum Temper juftè judice­
tis-, pupillorum verb & viduarum & exterorum
pauperum adjutores ac defenfote*, & fanihe EcdeuK vel fervorum illius honoratote? juxta vef­
tram poflibilitatem fids. Illos quoque qui teme­
ritate Ac violenriâ in funis Ac latrociniis, live rapi­
nis , communem pacem populi perturbare mo­
liuntur , veftro ftudio Ac cotreCHone, ficut decet,

omnibus haut. Et quicunque prima Ac fecunda
vice de his i Comite admonitus non fe cui rexe­
rit , volumus ut per eundem Comitem ejus negle­
gentia ad noftram notitiam perferatur , ut noitrl
audoritate quod in noftro Capitulari conductor ,
fubire cogatur.
C «pitul*.
De pace admonemus ut omnes qui per aliqua
rium
lib.
fcelera rebelles funt, conftringantur.
111.cap. i.
De pace Ac juftitia intra paviam , ficut f*pe
per alia capitula juftimus, adimpletum fiai.
ibid. c. «a.
Si quis domum alienam uijuilibct mhegent ,
Ibid, cd·
quicquid exinde per vim abftulent ani rapuerit
vel fucaverit, fecundùm legem eam illi cujus do­
mus fuerit infraâa Ac fpoliata in triplum Compo­
nat , Ac infuper bannum dominicum folvar. Si
fervus hoc fecerit, fentendam fuperiorem acci­
piat, Ac infupet fecundùm fuatn legem compofirionetn faciat. Si quiflibec homo aliquod tale
damnum alicui fecerit pro quo plenam compofirionem facere non valeat, iemeripfumin vuadio
pro fervo dare ftudeat ufque dum plenam com pofirionem adimplear.
Si quis nielles aut annonas in hofte fupex banIbid. CMnuin dominicum rapuerit , vel paverit, aui luta­
verit, :iut cum caballis vaftavent, xftimato dam­

c i.

compefcite. Et fi aliqua performa in aliquo «obis
impedimentum fuerit quiu eiquse dicimus facet e
non valeatis, nobis ad tempus illud notum facia­
tis , ut noftri audontite adjud minifterium vef­
trum dïgnè adimplere pofiitis.
Ibid. c. t.
Omnes verb laicos monemus ut honorem ecclefiafticum confervent, & dignam venerationem
Epifcopis & Dei Sacerdotibus exhibeam , Ac ad
eorum perdicationem cum fuis devote occurrant,
Ac jejunia ab illis communiter indifta reverenter
confervent, Ac fuos obfervare doceant Ac com­
pellant. Ut etiam dies dominicus ficut decet ho­
noretur Ac colatur, omnes ftudeant. Et ut liberius
fieripoflint, mercata 8c placita 1 Comitibus , li­
ent l.tpe admonitum fuit, illo die prohibeantur.
Ibid ci«.
De pace verb in exercitali itinere fervanda uf­
que ad tnarclum hoc omnibus notum fieri volu­
mus, qubd quicunque audorrm damni hbr prxterico anno ialati nominarim cognoliit, ut juftitum de illo quittât Ac accipiat.
Ibid. c.in
Deinceps tamen omnibus denuntiare volumus
ut unufquifque cognofcat omnes qui in tuo obfe2uio in tali itinere pergunt , five fui lint, five
lieni ■, ut ille de eorum fafibs rationem fe fciat
redditurum , tu quicquid in pace violanda deliÏuerint , ad ipfius debeat periculum pertinere.
i fcilicet conditione , ut pacis violator pnmùm
juxta facinoris qualitatem , five coram nobis live
coram Mifib noftro, dignas pamas periolvar, Ac
Senior qui fecum talem duxerit quem aur conf
tringere noluit aut non potuit ut noftram jullionem fervaret, Ac infuper in regno noftro prxdas
facere non timuerit, pro illiux neglegentia, ii antè
eum de bis non admonuerit, λ poiiquam negle­
genda contemptoris ad ejus notitiam pervenerit,

no fecundum legem in triplum componat. Et ti
liber homo hoc fecerit, bannum doumiicuin pro
hac re componere cogatur. Servus vero fecnndùm legem tripla compoiitione damnum in loco
reftituat, Ac pro damno difciplinz corporali fub-

jaceat.
Si quis in exercitu infra regnum fine juflione
c«»ituhdomiiuca per vim hoftilem aliquid przdare vo- riumiib V.
luerit, aut frenum tollere , aut granum, five pe- t,p’ ’**'
cora majora vel minora , domofque inftangere
svel incendere , hxc ne fiant , omninb prohibe­
mus. Qubd fi ab aliquo prxfumptiofo facium
fuerit, fexaginta folidis, h Uber eft, fit culpabi­
lis , Ac omnia Iinsilia teftituar , aut cum duode cim teftibus fe purget. Si veib fervus hoc fecerit ,
capitali crimini fuojaceat, Ac dominus omnia limilia reft i tua t , quia fervum fuum non correxit ,
nec cuftodivit ut talia non peipetrarec : quoniam
fi nos ipfos comedimur, cito deficiemus. Unufquifque tamen cuftodiat exercitum fuum, ne ali­
qua deprxdatio infra regnum fiat.
Si quis infra regnum rapinam fecerit, aut cuiCapiiuls
quam noftro fideli cjufquc homini altqurd vi abf- numiib.VI

tulenr, in triplo cui aliquid abftulit legibus com­
ponat , Ac infuper bannum noftrum , id eft , iexaginta folidos nobis periolvar. Poftmodtun ve­
rb i Comite ante nos adducatur, ut in baAoriico VUt Notas
retrufus ufque dum nobis placuerit, poenas luat. *^·>·777·
Nam fi publicè aéhim fuerit, publicam inde agat
psnitentram juxta fandorum Canonum Undionem. Si verb occulté , Sacerdotum coniiiio ex

*95

Anno Christi
157.

·4.., 1

Kamou Caiti
r*g« By.

λ*

v_>3.piûLila.ria

hoc agit ponitennam : qaomam raptores, at ait
Apcftolu», nifi veram egcrinr pemitennam , regnum Dei non poffidebunt. Qui verb de rebus Eclefianun aliqusd abftulent, graviùs inde judicesur ; quia Getarum rerum abrado facnlegium eft,

96

& ikcrilegus vocatur qui ex eis aliquid abftntmt
aut rapuerit. Extorres namque à liminibus ùeà»
matris Ecclefix taies perToast dque ad faufecdonem Ecdefix, quam fiderant t funt habende
arque imuter denotande.

TITULUS

XXIV.

[DE SCELERIBUS TUM AB EPISCOPIS,
TUM

A

COMITIBUS

PUNIENDIS. J

ΓΓ£Μ Capitula data in Synodo apud Carifiacum anno

DCCCLvn.

mcnfe Februario.

[PRÆFATIO. ]
ropter cognitas vobis neceflicates & nimias perturbationes qur

P

in regno ifto evenerunt t Iicut icitis, Senior nofter Karolus plurimos

fideles regni Cui, tam Epifcopos, quàm Abbates , & Comites , atque
reliquos regni Cui fideles , mediante Februario menfe apud Carifiacum

ea

congregans, hæc Capitula ab ipfis confirmata nobis tranCmifit 9 ut
vobis denuntiaremus , ut & vos cum omni timore Dei & legali imperio
obfervare cum juftitia Audeatis, omnefque Chriftiani qui in noftro con­
fidunt Mi (Tat ico.

homines fine caufa occidunt, truftea com*
Cap. I.
rimo Capitulo continetur ut vos movent, aut alios damnant & opprimunt,
moneamus de honore fandae Dei Ec­ prata defenforia dcpafcunt, fruges aliorum
clefix , qui per omnia ab omnibus fidelidevaftant
­
, ex his mandat Senior nofter ut
bus Chriftianis obfervandus eft , ut * eo- primum epifcopali audoritate judicentur ,
• eju».
rum immunitates in nullo infringantur , & fie pofteà à Comitibus legalitcr confres facrx & fruthis ejus à nullo rapiantur; tringantur, & infuper bannum noftrum ,
quoniam qui aliena rapiunt, à regno Dei id eft, fexaginta folidos , componant.
excluduntur , dicente Apoftolo. Rapaces Et fi cos conftringere non potuerint ,
LCor t. itgnum Dei non pojffidebunr. Nonx ôc ad regalem prxfentiam deducantur, ut
decimx fideliter perfolvantur. Sacerdotes dignam fufeipiant vinditiam.
Dei & miniftri ejus non dehonorentur,
non flagellentur , neque de Eccleiia fine
Mancipia aliena que ultra immunitates
conlcnfu Epifcopi fui eiciantur aut in ea fugiunt aut intra fifcum noftrum aut alio­
recipiantur. Ecclefix deftructac reftaurcn- rum poteftatcm , & à dominis fuis infetur. Quod fi quis transgrefius fuerit, ana­ quuntur, fine ullo munere aut aliqua con­
thematis vindiûâ feriatur , & Comitis dif- tradictione reddantur , aut foras eician­
triélione conftringatur & banni regalis tur , nifi legibus fua elle probaverint. Ec
exaélione damnetur.
fi quis contenderit , & reddere noluerit,
1 L
& pofteà fugerint, legalitcr eas perfolvat.
Sandimoniales , vidux , orphan! , &
pauperes nullo modo opprimantur ; & res
Ut nemo virgines aut viduas rapere
illorum , tam in frugibus , quant in pra­ prxfumat, &. ad eas nullo modo acce­
tis , nec non etiam in eorum foerio , à dar , nifi legalitcr eas nuptialiter defponnullo per rapinam deprxdentur & ubi­ fatas conjunxerit. Nullus Deo facratam
cunque oppreifi iunt, ab Epifcopis , Co­ rapiat aut violet , vel in conjugio fibi
mitibus , & Milfis regalibus fubleventur; fociet. Si quis hoc tranfgreffus fiierit,
& oppreflbres illorum , Iicut fuprà ferip- ecclefiaftico anathemate feriatur, & pu­
tum eft, in omnibus confti ingantur.
blico judicio damnetur.
V I.
De his vero qui intra patriam reliden­
Ut regales juftiux cum omni diligentia
tes rapinas excreent, domos infringunt , perficiantur.
VII.

P

97

^°·?Γ’τι Regum Francorum.
v 11.

Ut nullus de domo fua ad aliam tranfiens , aut in itinere pergent t rapinam
facere przfumar.
VIII.
Ut unufquifquc Preibyter inbrevict in

TITULUS
APUD

S.

98*

fua parochia omnes malefadores} videli­
cet raptores , rapaces, adulteros , incef
tos, homicidas , latrones ; & eos extra
Eccleftam faciat, nifi poenitentiam agere
voluerint. Si fe emendare noluerint, ad
Epifcopi prefentiam perducantur.

XXV.

QUIN TINUM.

AD NUNTIATIO Karoli ê£ nepotis fui Hlmharii apttd S.Quinunum t Kal.
.Mart, anno DCCCLVIi. Incarnationis Dominiter.
ADNUNTIATIO KAROLI.

Ic receptum & (confilium meo invenit*) ’tr»*—ficut Ac ifti neccffc fiut & illum demonttrare decuit ; quod mihi fatis complacuit.
; * "^**
OLUMUS vos fcire quod fuit infimul Et nunc , quando mecum parabola vit, !···“■ ‘",r«
nofter conventus. Portquam Deus dixit mihi quod in illa firmitate quam ego
patre, fuo bona memorix fratre meo
ι*?-Ίμγ* noftnnn Seniorem * vocavit de cum
ifto feculo
KAroti «i femper inveni tale confilium tn meo di
feci, fit illum fufeepi, in iofa fufeeptione
ledo fratre Hhtdouvko ficut mihi ne­ vellet perfeverare , Ac illam firmitatem
ceffe fuit, fle ego in illo qurfivi, Ac illum quam Ium picer meus frater conrra me
offendere decuit ; & illius adhortatione & fecerat, vellet, adjuvante Domino, per
interventione devenit, Deo gratias, talis omnia obfervare.
unanimitas inter me Ac botue memorix
I V.
fratrem meum Hlocharium ficut inter fra­
Et invenimus cum communibus fideli­
tres effe debebat. Et propter tales caufas, bus noftns ut pro talibus neceflitatibus,
que ficut inter nos conjacuerant, inveni­ ficut icitis & videtis in ifto regno evenire,
mus cum communibus fidelibus noftri» nos invicem confirmaremus , ficut & fe­
quia neceffe erat ut inter nos firmitas fac­ cimus , ut ad honorem fanflx Dei Eccleta fuiffet, fecundùm Dei voluntatem, de ftat dc communem profedum ac fidelium
noftro communi profèdu & adjutorio, Ac noftrorum fâlvametictim, Ac regnum node filiorum ac regni Ac fidelium noftrorum ftrum contra quofeunque nobis neceffe
falvamento , ficut tunc adeognitavimus fuerit continendum , invicem nos falvenoftri» communibus fidelibus qui adfue­ mus fit adjuvemus, ficut avunculus nepo­
runt. Et ille in lua vita contra nos con- tem Ac nepos avunculum per rectum falfervavk, fit, Deo gratias, nos contra illum v are Ac adjuvare debet.
confervavimus, Ac contra illius filios ne­
V.
Et noftri fiddes, qui prrfentes fue­
potes noftro», adjuvante Deo, quantùm
fcimus Ac poffumus , & illi ad nos quxfic- runt , Ac hoc confilium nobis dederunt ,
dixerunt nobis quod parati funt nos, auxirint. coniervare volumus.
liante Domino, in omnibus adjuvare ut
1 L.
Poft obitum vero illius . ex pane pro iftam firmitatem poflimus ad invicem ob­
mea, ficut audiftis, infirmitate, fit parte fervare. Et pro ptereà volumus à vobis vefpro Paganorum fuperventione, & pro trum confenfum Ac voluntatem audire, ii
•r
aliis occaftonibus * qux in regno noftro ac Ac hoc vobis bene videtur, At nol is inde
«tool·'*' ciderunt, ufque modo non fuir opportu- auxilium vultis prxftare, ut hoc poflimus
nus locus ut ego & ifte meus canflimus cum Dei adjutorio Ac veftro obkrvare.
Adnuntiatjo Hlothahi!.
nepos infimul parabolare poeuifiemus, Ac
Sicut meus avunculus vobis dicit, quan­
invicem nobis prrfentes noftras volunta­
tes demonftraremus , quas in corde unuf- tùm Deus mihi fcire Ac poffe donaverit, Ac
in illa firmitate cum Senione meo fàd.t m
quifque contra alterum retinebamus.
qua me fufrepit, Ac quam Senior mnis
1 1 1.
Evenit autem locus congruus. quia ifte contra illum fecit, volo perieverare , Ac
meus carillimus nepos cum dilcdiiliino illam qi.ain contra eum feci, turn Dei ad­
fratre meo Hludouvico parabolavii , Ata- jutorio , volo firmiter obfervare.
Tom, JJ.

Cap.

V

1.

4
*99

AnhoChautî

·?«

Γ>ηίΛΐ*111^»..,Γ.

ΙτϊΜ ADNUNTUOTO Karoli Rego.
Volumus vos fcire qui* propter iftas ra­
pinas fic depraedationes qu* ia regno no­
li ru increverunt, ex pute quia Pagani no­
bis fupervenerunt, ex pane pro talibus
occafionibus qux in regno nonro accide­
runt , fynodum Epifcoporum & aliquan­
tos de noftris fidelibus pro opportunitate
temporis convocavimus, & coniideravimus cum ipfis ut-per omne regnum noftruni Eoi (copi fit Mifli noftri ac Comites
in ftngulis parochiis ac comitatibus placita
teneant, fic ad illa placita omnis homo qui
placitum cuftodire debet, & in illis co­
mitatibus commanet, Une exceptione Ac
excufarione conveniat. Et Epilcopi om­
nibus demonfttent quàm grave hoc pec­
catum fic, fic qualem poenitentiam qurrit,
fic qualem damnationem , niG poenitentia
fuccurrerit, adquirat. Et Milii noftri caÎituia legis fic antece (Torum noft rorum de
oc omnibus oftendant, fic tantam miferiam interdicant. Et fciant omnes quia
quifcunque abinde talia facere pnrfumpferit, Ac canonicam fic regalem vindictam
ftifcipiet, Gcut tunc omnibus fic Epifcopi
fic Milii noftri plenius adnunriabunt.

Item

ADNVNT1AT1O

HlOTHARII.

i. Sciaris etiam quia confideravimusut

SACRAMENTA*

,
ιοο

quifcunque malefàâor de uno regno noP
tro in akerum venerit, Epilcopus velMiffus , five Comes, de quorum minifterio
effuger» ut juftiriam non reddat aut dig­
nam vindidam non fiifrinear, illis Mims
in quorum miflarico in alio regno fugerit,
notum fadanc, Ac ipfi ilium taliter conftringant, ut aut ad compofirionem aut ad
vindidam illuc reveniat ubi malum perpe­
travit.
a. Et fciatis quia ficut Deus per Tuam mi­
fericordiam , fic per ( mei avunculi *) boni- * (
tatem, fic per mei Senioris ( ac meorum fi
delium*) adjutorium,meo Seniori in regno ·($«»».
fucceffi, ita fic in omni bonitate fic in obfervarione de illis capitulis quos meus Se­
nior cum filis fratribus meis avunculis ad
Marinam de Dei voluntate fic fandz Ecclefix honore, fic regni ftabilitate, At fanctx Ecclefix ac regni fidelium fahramento,
conlideravit fic confirmavit, cum Dei ad­
jutorio fic ( mei avunculi * ) confilio fic au- · (
xilio Ac veftro adjutorio permanere volo.

Tirtia

adnuntiatio

Karoli.

Deus omnipotens nobis donet ut vef­
tram fidelitatem fic veftrum adjutorium >
oux Temper contra nos cum omni barnatu *
dcmonftraftis, vobis fic merere poflîmus
ficut antecefibres noftri veftris anteceflbribus in bono meruerunt, Ac nos vobis
cum omni bonitate volumus commerere.

•[FiANe-

tM&rino·-

m· T?». 3

XXVI.

TITULUS
·;γ
—
. s«cri-

Kakou Calvi
rww »·.

Capitularia

APUD

CARISIACUM.

menium. )

srr.ptor». A CT A fiuu hac fluentia apud Carifiacum palatium t »nno Incarnationis Domi-

Regni autem Domni Karoli xviu , Indictione vi , xn. Kai.
Aprilis , in Dei nominefeliciter.

·λζγλ occcLVHi ,

Sacramentum Fidelium.

Sacramentum Regis.

uantum fciero Ac potuero, Domino
Et ego, quantùm fciero fic rationabili- Scrfwo»»
adjuvante, abfque ulla dulofitate aut ter potuero, Domino adjuvante, unumfedudione, Ac confilio fic auxilio fecun
­
quemque
veftrum fecundùm fiium ordidùm meum minifterium Ac fecundum nem fic perfonam honorabo fie falvabo, fic «>®· »· >·
meam perfonam fidelis vobis adjutor ero honoratum ac falvatum abfque ullo dolo
ut illam poteftatem, quam in regio no­ ac damnatione vel deceptione conferva*
mine Ac regno vobis Deus conceffit, ad bo, fic unicuique competentem legem fic
ipfius voluntatem Ac ad veftram ac fide­ juftiriam confervabo. Et qui illam neceffc
lium vcftrorum falvationem, cum debito habuerit, Ac rationabiliter petierit, ratio­
Ac honore Ac vigore, tenere fic gubernare nabilem mifericordiam exhibebo, ficut
poffltis : Ac pro ullo homine non me inde fidelis Rex fuos fideles per redum hono­
retraham, quantum Deus mihi intellec­ rare fic falvare, Ac unicuique competen­
tem legem & juftiriam in unoquoque Ortum Ac poffibilitatem donaverit.

Q

ΙΟΙ Α**β|C,"*1"1 Regum Francorum.
(fine confervare. & indigenribus & ratio­
nabiliter petentibus rationabilem mifericortfiam debet impendere. Et pro nullo
homine ab hoc, quantùm dimittit huma­
na fragilitas , per ftudhun aut malivolentiam vd alicujus indebitum hortamentum
deviabo, quantùm mihi Deus intelleâum
Ac poflibilicatem donaverit. Et fi per fragilratem contra hoc mihi fubrepcum fue­

ιοί*

rit , cùm hoc recognovero , vohmtariè
illud emendare curabo.
Hincmarus Archiepifropus, Immo
Epifcopus , Yrminfridus EpUcopus,
Hincmarus Epifcopus, Hilduinus Abba.
Hungarius, Engilnunnus , Ifembardus, Odo, Ofbertus, Ratbodus, Hunfridus , Odalricus , Rhodulfus, Engifchalcus, Herhiinus, Hitto.

TITULUS XXVII.
EPISTOLA EPISCOP. AD LUDOVICUM,' REGEM GERMANIÆ.

Çonc. G«l-

HÆ.C qux fequuntur Capitula miferunt Epifcopi provinciarum Remenfis & »*ir*rU·
Rotomagenfis à Carifiaco palatio , quo convenerant , per Wenilonem Rotomagenfem Archiepifcopum , Ac Erchanraum Catalaunenfem Epifcopum, Hludouvico Regi in Attiniaco palatio confiftenti, anno Incarnationis dotninicx
Dccuvui, in menfe Novembrio.

DOMNO Hludouvico , Regi gloriojo t Epifcopi Remorum diotcefeos atque
Rotomagenfis , qui adejje potuimus.

r. L

ftiani, quod nunc vos nobifcum habere
velle dicitis, juftiiis Ac rationabilius illud
haberi potuiffet, fi noftris , quin potiùs
divinis confiiiis Ac obfervadonibus atque
irrauis dominationis veftrx quique obteftationibus fupemo refpeâu obtem­
noftrûm habuimus, quibus jufuftis ut perare voluifletis ; quia non noftra ferip, mandavimus , diximus , fed qux
vobis vi u Kal. Decenibr. Remis occurfunus
­
reremus , quarenùs ibi nobifcum fit cum distante caritate, qux Deus eft, in litteris
exteris fidelibus veftris de reftauratione factis invenimus, Ac qux naturx 'infita re­
fandx Ecclefix, Ac de ftatu ac falute po­ cognofcimus. Cxterum qux contra illa
puli Chriftiani, tra&aretis. Sed nos ad qux fcripfimus , mandavimus , diximus ,
Slacitum illud occurrere non potuimus, a£ta funt vel aguntur, naturalis legismor­
c propter incommoditatem Ac brevitatem bus Ac vitium etiam à minùs lapientibus
temporie , Ac propter inconvenientiam effe dinofdtur. Qua de re prudens auifloci i Ac, quod eft lugubrius, propter que refipifeat, Ac lapiat quam granefiter
confufionem tumultûs exorti. Sed Ac di­ Deus offenditur quando in fic grandibus
vinis legibus, quas & vos obfervaturos Ac apertis non ignoranter peccatur. Unde
cum veftris fratribus nobis denunriaftis, feriptum eft : Defcendant in infernum vit n»i. tv ·*
cautum eflie dinofckur , auia ficut nec ventes, id eft, laoantur in peccatum fcienArchiepifcopi fine Coepifcopi, in nec tes. Qux divini permiflione merito mun­
Coepifcopi tine Archiepifcoporum con- di patientis , propter communia peccata
fenfu vel juffu, nifi qux ad proprias per­ noftra, paftorum icilicet Ac gregum, prop­
tinent parochias, debent prxfumere, Ac ter delicta Regis Ac regni, eveniunt, Ain tam angufto tempore Archiepifcopo­ cut feriptum eft : ImnujfionesperAngelos pjy. Trrum litteras non valuimus de conventu ha­ malos » viam fecit Dominusfemitu irtr
bere. Quapropter noverit veftra fublimi- fiue. T amen, ficut veritas proteftatur, non
tas quia manuatum veftrum noftra non erit fine ultione vindiâx nec ipfi virga fiicontempfit humilitas ; fed , ficut longé eft rorisDomini. Sic legimus, fic audivimus,
ante nos di&um, qui jubet impoffibile, fic vidimus, Ac pro certo fic cito videbi­
facit fe contemptibilem.
mus : quoniam licèt peccatores fimus,
fed pocnitentes, Ac in divina clementia
£ Quaruntur quôd eorum monitis X con­ fortiter confidentes, minifterium facrum
fiait kaitnut non paruerit, j
operante Spiritu fando fufeepimus, fine
Sed & tractatum de reftauratione fanc
quo facra non miniftramus, Ac nobis dic­
tx Ecclefix, & ftatu ac falute populi Chri- tum à veritate veraciter fcimus : Non vos M.nk. ■·
Tom. II.
Ga

C I

£ Excufant cur ad conventum Reme/fem
venire non potuerunt, J

L

--■■WWW»»*

*103

■

Capitularia

eflis qui loquimini , fed Spiritus Patris
veflri qui loquitur in vobis.

Jnan. >n
‘°

Hir. >1.
'’·

ΐΓΖό
e*’!. Γ

λ>>

1 p«< r i,.

T£tUn ,,

[ Çuôdfxpiùs illum adineundam cumfra
tre concordiam hortatifini. J
Et licèt dominatio veftra melius nove
rit de quibus fcripiis, mandatis, ft diftis
dicamus , tamen non ab re eft fi eriam &
nos illa ad memoriam veftram reducamus.
Primb quidem per Hildegarium, venerab
leni Epifcopum feriptis ft didis; fecundo
per Æneam, honorabilem Epifcopum lit­
teris ft verbis ; item per Æneam verbis,
deinde per Hincmarum Remenfem ft
Weniloncm Roromagenfem Archiepifc opus, iterum per eofdem, cum aliis quos
ipfi vocaftis , ea quz faluri fiierunt con­
grua fnfficienter audiftis, quando ficut ft
antè petivimus ut frater vefter ft omnes
fideles illius amevcftramfideliumque vef
trorum przfentiam in rationes loco ft
tempore congruo veniflemus, & quz ma­
le geda forent, veftro confilio & auxilio
c unDet adjutorio fierem mendata. Pro
quibus omnibus diâii non obaudientibus
valdè timemus quod dicitur : Sifermonem
meumfirvaverunt, Λ vtflrumfervabunt:
ft reliqua qux Dominus comminatur. Et
fi illa non lunt exaudita, putari poteft &
nec ifta, quz vos dicitis apud nos velle
querere ft audire, exaudientur. Videcurque quibufdam, ut ficut Dominus , quan­
do quzfivit ficus in ficulnea cui maledixit,
cùm non effet, telle Evangdio , tempus
ficon,m»aliu‘1 ▼oluerit fignificare *, ita &
in hoc citato ft incongruo conventu , temorâ dominationis velli* finceritace, de
qua nihil contra puriutem volumus autirnurc . alia quadatn poifint intelfigi. Et
qulA beatus Petrus omnem monet Epifco­
pum ut paratus fit ad ûtisfaâionem omni
pofeenti fe rationem, quz nunc videmur,
pro tempore damus fideliter domination.
veftrz confitia.
1 V
ff/r confideret cur in //.?// is rrgnum
venera, (r utrum talia Jufimere velit,
qualiafacit. ]
Primb quidem in ipfa radice t ordis ad ventum veftrum in hoc regnum infpicite,
& coram oculis Domini , cui fecundum
Pfalmiftam cogitatio hominis confitetur,
ftaterà zquitatis ponderate ; ft quicquh'
hortatores ft confiliaiii ac laudatores vef­
tri vobis dicant , ad cor redite ; ft quic­
quid ad accufationem ft commendatio­
nem adventût veftri invenire & dicere po
tueritis, veftram confcicnciam interroga-

KawouCaiti
Rtcn 18.

__ .
IO4

te; ft G talia fuftinere vultis qualia faci­
tis, judicate. Et illam horam quam certi
eftis quia nullo modo poteritis effugere,
quando anima veftra de corpore exiet ,
ante mentis oculos ponite, quando totum
mundum dc amnem poteftatem , ft omnes
divitias, ft ipfum corpus derelinquet t ft
tine adjutorio uxoris ac filiorum , ft fine
fobt io ft comitatu dr udorum* atque vaflo •(FU-Norum nuda & defolau exibit, & quicquid iat Sir ■«>·■>dica* urfrt,
cogitavit ft ordinare difpofuit, infetlum
dimittet, ficut dicit Scriptura : In illa die
peribunt omnes cogitationes earum ; & vi­
debit omnia peccata fin & fcnciet, videns
diabolos fe conftringentes ft coartantes ,
ft quidquid contra caritatem ft fidem de
bitam cogitavit, parabolavk, & fecit in
dto feculo, ft per dignos poenitentia fruc­
tus non emendavit, ante oculos femper
habebit, ft effugere volet, ft non vuebit. Nam certum eft quia ad omnes homi­
nes , quando egrediuntur de corpore, ve­
niunt diaboli, ft ad juftos, ft ad pecca­
tores: fed ft ad ipfum Chriftum venit, in
quo fuum nihil invenit, ficut fcriptum eft :
a tnitPrinceps huius mundi, êC in me non __
habet quicquam. Et crede nobis veraciter,
Rex utinam femper bone ft Chriftiane,
nec longé eft, fed (iris & plus quàm fperctur, propètibi eft illa hora. Proptereanon
ce feducant ifta quz vides. In tempore
quippe patris veftri vidimus per aliquos
incepta ft faûa quz in tempore ifto, per
iftos qui ifta conficiunt, vioemus fieri, ft
per ahos videbuntur compleri. Et quando
tibi adveniet hora exitus tui, ficut rident
nunc , quando per te obtinent quz volunt
in hora voluntatis fuz, fic ridebunt ft in
hora exitûs tui, ft quzrent quomodo per
alium teneant quz per te obtinuerunt.
Quod ft fieri poteft ut quidam etiam quzrant in tempore tuo. Sed ft illi, nifi dig­
nam poenitentiam egerint, miferabiliter
ad illam horam vernent exitûs fui, ficut
venerunt ft illi qui defecerunt à patre tuo
cum fratre tuo. Nam ut illi ordinantes feditiones in paternam reverentiam , fic ft
ifti vos excitantes in fraternam dile&ionem, nomen pacis ft ftatum Ecclefix ft
fal ut em ac unitatem populi obtendere ftuctuerunt ; ft latebat fub meile venenum.
Et completum eft in illis, complecurque
in iftis Pfalmiftr diéhim : Çui loquuntur pfaJ
/ acem cum proximofuo, mala autem in
cordi tus eorum ; ft reliqua quz fequuntur.
Et receperunt illi in leculo ifto quz nota
funt, ft receperunt in feculoaltero quz in
judicio plenius cognofcentur. Quorum

»-» -~.Mr

tor

Regum Francorum.

ifti intuentes exitum, timere debuerant
a&onem : Ac fident, fi illos refpexerit
Dominus, qui refpicit humiles, Ac cuftoFill
dit parvulos. Ec fic peflilerue ftageliato ,
ut feripeum eft „fapistutor ent parvulas;
Ac iàpient, quia non repellet Dominus
plebem fuam, nec oblivifeetur in finem :
HU ii.fc quoniam propter miferiam inopum dCge­
mitumpauperum nunc exurgam-dààt Dominus. Aliqqul ficut tunc ducit iuis, ita Ac
nunc dicit Dominus iftis : Tacui, numquidfemptr tacebo ? quqfiparturiens cla­
mabo. Nondum venit hora mea, fed nunc
eft hora veftra, Ac potcftas tenebrarum.
Ec quidem in hac die tua qux ad pacem
tibi ! nunc autem abfeondira funt ab ocu­
lis tuis, quia venient dies in te. Roga tibi,
quxfumus, in oli loco ubi bene poffis in­
tendere homeliam fandi Gregorii legere
in ledione Evangelii : Pidens Jefus ci­
vitatem , flevit fuper illam. Precamur
vos, Domine, ut Ac diem ante mentis
oculos habeatis quando cum omnibus ho­
minibus anima veftra proprium corpus re­
cipiet , Ac venieris ance faciem aeterni Ju­
dicis in confpe&u omnium angelorum Ac
hominum : in qua die, ficut dicit fandus
. Hcb.».
Paulus, judicabit Dominus unümquemI*. que, non per alienum reftimonium, fed
occuka uniufcujufque per cogitationes
acculantes, aut etiam defendentes, quan­
do recipiet unufquifque propria corporis
prout geflit, five bonum, five malum. Et
non defpicientur tunc noftra verba quae
fcripfimus, ab eis qui nunc illa contem­
nunt ; quando fine dubio replicata erunt
in teftimonium in ipfo tremendo iudicio,
Ac nullus illorum te tunc adjuvabit, qui
nec feipfum adjuvare fu th ci et, quando
ibunt qui talia agunt qualia audimus Ac
fentimus atque dolemus, fi in talibus perfeveraverint, in ignem sternum, Ac jufti,
qui injufta patiuntur, in vitam aeternam.
[ De iis qua crudeliter
impie , quà
tranfibat, fiebant, ut ea prohibeat dC
compefcat. ]
Quia tanta Ac talia crudelia Ac abomi­
nanda fieri per parochias quas pertranfitis
audivimus, Ac qurdam fentimus, qu<rd.im
fentire timemus , Ac illis qui fen ferunt Ac
fentiunt condolemus, qu< calamitatem &
miferiam quam à Paganis patimur fuperant, quoniam à Chriftianis in Chriftianos, à parentibus in parentes, à Rege
Chriftiano in Regem Chriftianum , à fra­
tre in fratrem, contra omnes leges divinas
& humanas aguntur : contra quos da mat

ιοί*

Ecclefia à Paganis affiâa : Et fuper do- &■*·'■
/orem vulnerum meorum addiderunt : 6c
nos onuses cun£tique patiences ,fyftûuùmuspacem , dC non whs; quaftvimus Her.»*’*’
bona , & ecce tarbatio ; propcereb tafia
prohibete , compefcite. Ac fedate; quo­
niam palatium veftrum oobet efle fiscrum,
Ac non fàcriiegum. Palatium enim R»i
dicitur propter rationabiles homines inna·
bitantes, Ac non propter parietes infenfibiles five macerias. Et Rex i regendo di­
citur , ut fe fub Deo Ac bonos cum Deo
puritate cordis, veritate oris, firmitate ftabilitatis regat, Ac pravos à pravitate cor­
rigat Ac in re&tudmem dirigat. Et fi que
malè faâa funt emendare veniftis, pejora
quàm viderimus à Chriftianis in Chriftianos fieri, ingerere non debetis. Et fi pa­
cem facere adveniftis, pacem pacificè ab
audore pacis obtinere debetis. Et fi difcordiam effugare Ac caritatem redintegra­
re veniftis, iuam quam Chnftus per Pau­
lum docuit, monftrare debetis. Ait enim :
Caritas non eft ambitioja, non agit per- LCer ii /.
peràm , non quarts qua fua funt , non
gaudet fuper iniquitate , congaudet au­
tem veritati: qua eft de corde puro Ac
confcientia bona, Ac fide non fida ; qua
operatur per diledionem, Ac non perpoteftatem vd indebitam cupiditatem : une
qua caritate, ficut feripeum eft, edam fi
quis tradiderit corpus fuum ut ardeat, ni­
hil illi prodeft. Quam omnibus Dominus
in fignum dedit, ut fciant fi quifque eft
Chnftianus, aut fi intrabit in regnum Dei,
an non , dicens : In hoc cognqfcent amnes quia mei difcipuli tflis , fi diledionem habueritis ad invicem. Nam qui in
primordio fidei difcipuli appellabantur,
nunc Chriftiani dicuntur. Et ipfa eft veftis
nuptialis, quam qui non habuerit, de nup­
tiis cceleftis convivii in futuro judicio eicietur * in tenebras exteriores 6c in ignem * [ sir·»,
aternum, ubi erit fletus Ac ftridor den- ^j**'"**
tium.
V L
C Ut contra Paganos potiùs arma conver­
tat ; dC illos qui ab illisfugiunt, ve­
xari à fuis nonfinat. ]
Ipfa caritas vos contra Paganos accen­
dat . ut qui tunc moti non funt ad pieta­
tem ut nobifeum irent contra eos . qui de
ifto regno amplos habebant Ac habent ho
nores, ( quoo fi facerent, At zelo redo
accenfi unanimiter vellent , expelli aut
difperdi Pagani, adjuvante Dornjno, po­
terant) vel nunc quiconque intentione à
dominatu diorum per veftratn ordinario

..

_

*107

AmmoCrslisti
«5».

Capitularia

nem fonda liberetur Ecdefia, fic regnum,
quod contra eos redimitur, à tributo in­
debito eripiatur. Sed fie qui fogiunt à facie
Paganorum, cùmin illas panes venerint
in quibus degitis, refugjum tranquillum
inveniant, fic non talem deprxdationem
ut nec incolx vivere nec fugientibus folatium poflint prxbere. Quia nunc peccatis
noftns exigentibus completur quod olim
Aaw. j. didum eft per Prophetam : Qui fugerit à
**·
facie leonis, btnei in tfffum ; dC cùm
M. intraverit domum, Cr innijus fueritfuper
parietem, mordebit eum coluber. £t cùm
effugerint armaferrea , inruent in arcum
artum. In omni enim parte miferi, pro
dolor ! affiidionem inveniunt.
V ! I.
[ Ut privilegia dC immunitatet Ecclefarum confervet,Redorefque illarum non
inquietet, nec pofjffiones diripi per­
mittat. ]
Et fi Ecdefiam Dei, ficut nobis fcripfiftis. quxritisreftaurare,debita Epifcopi·
fit ubi commiflis Ecdefiis privilegia inte­
merata, ficut div'inirùs conftituta funt,
cuftodite. Prxcepca fit immunitates fit ho­
norem earum, ficut avus fic pater vefter
confervaverunt, confervavere curare. Et
qux frater vefter Dominus nofter, qui fic
paterni donatione fic vobifeum, cum veftris veftrorumque fidelium mutuis firmi­
tatibus , regni partem accepit, pro cultu
fic honore Ecdefiarum egit, funditer confervate; fie Redores acPaftores Ecdefiarum ut Patres fic Chrifti Vicarios colite,
ficut Sanda Scriptura prxeipit, dicens :
Rrcii.,. π. Sacerdotes Dei fanSiffca , fo* magnatis
* **
humilia caput tuum. Éorumque foiritalia
confilia obaudite, iterum dicente ScriptuDnc- ·<■>■ ri : Interroga patres tuos t dC adnuntiabunt tibi i majores tuos, dC dicent tibi.
Asari». 1*. Et item: Interroga Sacerdotes meos le­
gem meam. Et Dominus per Malachiam
Malacki. Prophetam: Labia Sacerdotis cuftodient
fcientiam, dC legem requirent ex ore ejus,
quiaAngelus Domini exercituum efl. Eof
que tempore incongruo fic inopportuno
nolite inquietare; led liceat eis minifte­
rium facrum , ad quod ordinati font , in
populi falutem peragere : fibique domefticâ curâ fubiedos nolite concutere, fic
non finatis dehoneftare five opprimere.
UtPrefbyteris honor congruus fic jura de­
bita, qux Canones fic Capitula avi fic patris
veftri ftatuerunt, conferventur fatagite.
Ut Epifcopi quietam Ubertatem fuas pa­
rochias circumeundi, fic prxdicandi ac
confirmandi, atque corrigendi habeant

“Æ"

108

ordinate. Ut MifTus reipublicx , id eft,
minifter Comitia, cum ipfis , ii juflerint.
cat, oui libero· homines inceftuofos, u
per admonitionem Prefbyteroruni venire
ad Epifcopum noluerint, eos ad Epifcopi
Îilacicum venire faciat, commendate. Ut
i Epifcopus pro quacunque neccflitate
ecclciiaftica ad vos direxerit, ad quem
fous Miffus veniat, per quem qux ratio­
nabiliter petierit obtineat, in palatio vef
tro, ficut Comes palatii eft in caufis rei­
publicx, minifterio congruum conftiturum habete. Ut temporibus à fieri* regu­
lis conftirutis comprovinciales Synodo·
cum Epifcopis, fic fpeciales cum Prefbyteris, habere quietè poffint, annuite. Re·
fic facultates ecclefiafticas, qux funt voca
fidelium, pretia peccatorum, ftipendia
ancillarum fic fervorum Dei, deprxdari
fic ab Ecdefiis difeindi nolite fuftinere,
fed fortiter, ut Rex Chriftianus fic Eccle­
fix alumnus, refiftiteatque defindite. De
quibus confccratis Deo rebus quod ha­
bent liberi homines Ecdefiis fervientes
per difpofitionemRedorum ipfàrum Ec­
defiarum , ideo conftituerunt Apoftolorum fucceflbres hoc ordinari, ut quia cre­
verunt fidelium voca, fic increveruntinfidelium mala, augeretur per difpenfationum ecdefiafticam regni militia ad refiftendam malorum nequitiam, quatenus
ipfx Ecclefix defenfionem haberent fic pa­
cem , fic Chriftianitas obtineret tranquil­
litatem. Quapropter ficut fic iUx res ac
facultates de quibus vivunt Clerici, ita fic
illx fub confecratione immunitatis funt,
de quibus debent militare vaffalli ; fic pari
tuitione à regia poteftate in Ecdefiarum
ufibus debent muniri. Quia vero Karolus
Princeps, Pippi ni Regis pater, qui pri­
mus inter omnes Francorum Reges ac
Princeps res Ecdefiarum ab eis fej>aravit
atque divific, pro hoc folo maximè eft
xtemaliter perditus. * Nam S. Euche- •(Pii No­
Si rmonrius Aurelianenfium Epifcopus, qui in mo- tas
àkM «Vr<
nafterio S.Trudonis requieicit, in oratio­
ne pofitus ad alterum eft feculum raptus, ΓΗ'βύΗ *
fic inter extera qux Domino fibi oftendente confpexit, vidit illum in inferno «••‘-Μ·
inferiori torqueri. Cui interroganti,ab Angelo ejus duttore refponfum eft, quia San­
ctorum judicatione, qui in foturo judicio
cum Domino judicabunt, quorumque res
abftulit fic divifit, ante illud judicium ani­
ma fic corpore fempiternis pernis eft de­
putatus, fic recipit fimul cum fuis peccati·
poenas propter peccata omnium qui rç»
luas fic facultates in honore fic amore Do·

1

109

Lib.V. c.i

lA-Lc.

Regum Francor.K*£” .Γ no*

mini ad Sandorum loca , in luminaribus quam necatores pauperum ab Ecclefix li­
divini cultus Ac alimoniis fervorum Chrifti minibus Ac à ccclefti regno fee ludunt. De
ac pauperum , pro animarum fuarum re­ quibus facrilegis in prophetia Pfalmi prx­
demptione traididerunt. Qui in fe revetfus didum eft : Qui dixerunt , hereditate ροβ Pül-ι*. ·
fandum Bonifacium Ac Fulradum, Abba­ fideamusfanüuarium Dei, Deus meus a
tem monafterii fandi Dionyfii, & fum- pone illos ut rotam , <£* ficui flipulam
mum Capellanum Regis Pippini ad fe vo­ ante faciem venti. Et ficut ignis qui
cavit , eilque talia dicens in fignum dedit comburit jylvam , Xficut flamma com­
ut ad fepulchrum illius irent, Ac ft corpus burens montes, ita perfequeris illos in
in ira tua turbabis eos.
ejus ibidem non reperiflent , ea qux dice­ tempeftate tua,
bat , vera efle concrederent. Ipfi autem Implefacies eorum ignominid.
pergentes ad prxdidum monafterium,
V 1 1 I.
ubi corpus ipfius Karoli humatum fuerat, [ Ut Monafteria laïcis à Karolo concejfa
fepuichrumque illius aperientes, vifus eft
religiofis perjbnis reftituat. ]
fubitô exifle draco, Ac totum illud fepul­
Monafteria etiam reliriofa, atque prxchrum interiùs inventum eft denigratum t cipua Canonicorum Ac Monachorum at­
ac fi fuiflet exuftum. Nos autem illos vidi­ que Sandimonialium habitacula , qux ab
mus qui ufque ad noftram xtatem durave­ antiquo tempore parentes veftri fub relirunt , qui huic rei interfuerunt , At nobis giofo habitu conftituerunt, Ac in eis redo­
vivâ voce veraciter funt teftatiqur audie­ res Ac rectrices fuerunt, Ac quando pa­
runt atque viderunt. Quod cognofcens rentes veftri primatum regni tenuerunt,
filius ejus Pippinus Synodum apud Lipci- & etiam quando fandus Remigius Fran­
nas congregari fecit , cui prxfùu cum fan­ cos ad fidem coopérante Domino con­
do Bonifacio Legatus apoftolicx Sedis , vertit , Ac cum Rege ipforum baptizavit,
Georgius nomine > nam Ac fynodum ipfam Ac frater vefter Dominus nofter partim
habemus, Ac quantumcunque de rebus ec- juventute, partim fragilitate, parum alio­
clefiafticis , quas pater fuus abftulerar, rum callidi fuggeftione , etiam Ac mina­
potuit, Ecclefiis reddere procuravit. Et rum neceflitate , quia dicebant petitores,
quoniam omnes res Ecclefiis à quibus nifi eis illa loca facra donaret, ab eo defi
ablatr erant, reftituere, propter concer­ cerent, Ac ipfe aliquando per vos, ficut
tationem quam cum Waifario Aquitano­ nunc patet , aliquando per fratrem vef
rum Principe habebat, non pravaluit,pre­ trum regnum deftitutus ab eis perderet,
carias fieri ab Epifcopis exinde petiit, Ac talibus, ficut fcitis , perfonis commifit,
nonas ac decimas ad reftaurationes tecto­ debito privilegio reftituite. Nam idem
rum , Ac de unaquaque cafata duodecim frater vefter Ac divinâ infpiratione Ac fadenarios ad Ecclefiam unde res erant be­ cerdotali redargutione , Ac etiam ab apofneficiate , ficut in libro Capitulorum Re­ colica Sede commonitus, ex aliqua parte
gum habetur, dari conftituK, ufque dum qua perperè egit, correxerat. qux autem
gf» res ad Ecclefiam revenirent. Unde Ac adhuc incorreda erant, quomodo emen­
omnus Karolus Imperator t adhuc in dare poflet, fxpe gemebundus quxrebat.
regio nomine conftitutus , edidum fecit Abfit autem ut vos , qui pro reftauratiout neque ipfe, nec filii ejus neque fuccef­ ne fandx Ecclefix huc veniftis, aut illa
fores, hujufmodi rem agere adtentarent: qux ipfe emendavit deterioretis, Ac ficut
quod manu proprii firmavit, cujus pieni- ille offendit, Ac vos offendatis, aut quae
tudmem habemus, Ac de quo capitulum ipfe necdum emendare potuit, inemenexcerptum in libro Capitulorum ejus, qui­ oata finatis : qui fxpe , ficut Ac nos teftes
cunque librum illum habet, Ac legere vo­ fumus, fratres veftros de talibus monuifluerit , invenire valebit. Hanc etiam rela­ ris, Ac in omni adnuntiatione quam com­
tionem Ac in feripturis habemus , Ac qui­ muniter faciebatis, prompeiflimè inde difdam noftrum etiam vivi voce Domnum Iiutabaris ; ficut Ac fecus Teudonis vilHludouvicum Imperatorem patrem vefam , in loco qui Judicium dicitur , Ca­
trum referre audivimus. Sed At facri Ca­ pitula qux habemus cum veftris fratribus
nones Spiritu fando didati, eos qui facul­ accepcaftis, Ac in chirographo apud Marf
tates ecclefiafticas diripiunt , Ac res eccle- nam manu proprii confirmaftis. Contra
fiafticas indebitè fibi ufurpant, Judx tra­ quod fi forte aliquis egit, non proptereà
ditori Chrifti fimilescomputant. Et Sandi vos immunes eritis, fi illud quod tefte
qui cum Deo in coelo regnant, Ac in terris Domino pepigiftis Ac confirmaftis, obfer­
miraculis corufcant, divino judicio tan- vare , quod abfit, non ftudueritis. Nemi-

j
*111

Awwo

Chmsti
i>».

Capitularia

nem quippe adjuvat qubd aKena mala re­
prehendit , nili fit ipfe illa caveat ; quod
Xom . >. demonftrat Paulus , dicens : Putas , d
homo , quôd tu evades judicium Det > qui
eadem agis quot judicas l

[ Ut Reflares Monafteriorumfcdliciti pro­
videant , ut fervi dC ancilla Dei fe­
cundum ordinem vivant. ]
Restores etiam monafteriorum, quibus
monafteria committitis , firmiter fic obnixè prxeipite ut fecundùm ordinem fic
habitum ac fcxuhi, quo inhabitantes conftituti funt , follicite fit folorter prrvideant ut fecundùm debitum ordinem fervi
vel ancili* Domini vivant, fic neceffaria
ftipendia in viâu fit veftitu fic exteris qui
bufque habeant, fic domos ac fervitores,
prout competit , ficut religiofi fic habi­
tus fic convcrfarionis redores , eis provi­
deant. Sufceptionem etiam hofpitum fic
■ i s™» pauperum nullomodo neglegant.Quin fic*
inconvenientes perfonc , fic res tales qux
religioni non congruunt , in monafteria
non introducantur , non dicimus ; quo­
niam Religiofos redores providentiam fit
curam debitam inde fumere debere non
ignoramus.
Γ Ut hqfpiialia peresunorum ad hoc ad

quod deputata funt f Epifcoporum
confilio à Remoribusfuit adiuitnflrentur. J

Hofpitalia peregrinorum , ficut funt
Scortorum, fic quae tempore atireceffo­
rum veftrorum Regum conftruda fic conf
tituta fuerunt, ut ad hoc ad quod depu­
tata funt teneantur, fic àReÛoribus Deum
timentibus ordinentur, cuftodiantur , ne
diflipentut, obtinete. SedficReftoribus
monaftertorum ficxenodochiorum,ideft,
hofpitalium , praecipite ut ficut canonica
docet auâontas, fit Capitula avi & parris
veftri prxcipiunt, Epifcopis propriis fint
fubjeai, & moitafteria atque hofpitalia
fibi commiffa ipforum regant conlilio ;
quoniam Epifcopi paternam follicitudinem eis , fecundum minifterium illorum ,
ftudebunt impendere. Et quia farpe uni­
cuique in omni ordine competentem le­
gem fic juftmam, unà cum fratribus veftris , frequenti adnunriatione perdonaftis,
ecclefiaftici fit religiofi habitus viri ac fe­
minas , atque peregrini fic pauperes, in
3uibus fpeciaiiterCnriftus fufeipitur, per­
orationem veftram fibi fentiant femper adclfe.

Kaaoii Calvi
Risu iS.

II2»

X I.
C Qubd Regem ud vitam irftituere con­
veniat t ut amnibus fit exempto, ]
Et quia de flatu ôcfaîute populi Chrif
tiani> ficut nobis fcripftftis , vultis quxrere, primo à vobis ipfia incipite , qui
alio* debetis corrigere >ficut fcnpcum eft :
Medice, cura umetipfum; fic munda debet
manus à fordi bus efle, qu* alienas fordes
curat detergere. Et qux in aliis debetis
corrigere, nemo in vobis juftè valeat re­
prehendere. Super quantos enim eftis in
regni culmine, tantorum moribus debe­
ris fervite. fic. ficut lucerna fuper candela*
brum in domo pofita, bonitatis exempla
monftrare; quia omnium oculi in vos de­
bent intendere : quos fi malo exemplo def
eruxeritis, qui per vos fie à vobis in bo­
num debuerant «dificari t fub tantis fine
dubio in futuro feculo poenis vos necefle
eft* torquerûPropt ereà oportet ut quiRex
eftis, fic Dominus appellamini, in illum
Temper fufoenfo corde fufiuciaris a quo
videlicet ,Rege Regum fic Domuiu Domi
norum , nomen Regis fic Domini mutua­
tis. Et ficut ille difponit orbent terrx in
equitate . fic ad hoc. ficut in libro Sapien­
ti* dicitur, conflituit hominem ur i pie
fimiliter faciat, imitamini illum , fi vultis
regnare cum illo. Quia qui dicit fe m
Chrifto manere , debet, ficut ille ambu­
lavit , fic ipfe ambulare , qui dicit : Efiote
Λ' vo < perfefli fcut dC Pater veftercalef//j perfeRus <fl. Et fi dixeritis, quomodo
polium efle perfcfilui, cum alia Scriptura
dicat : Si quit in verbo non offendit, ille
perfectus eft vir, non cadit à perfe&ione
qui non peccat malitiae cupiditate : Septies
enim caditjuflus & refurmt : impii autem
corruunt in malum. Et : Jtflus, cùm cecident, non conlidetury quia Dominusfitpponit manumfuam, Qualitcrcunquc verb
quis peccet, cupiditatis voluntate aut fra­
gilitatis neceflitatc , nemo illi melius prxv alet indicare quàm confcientia fua, quae
non poteft latere oculos infpedoris fui.
Proptereà in oportet vos vivere, judicare,
& agere etiam in occulto, quafi ficis fe<uE:r in publico $ quia firpe talis vos verbo
udabit, qui corde aenter reprehendet ,
fxpè etiam illa qux vobis fit in vobis lau­
daverit, apud alios de vobis reprehenfibiEa judicabit. Sic autem, ut dicimus, adju­
vante Domino, vivere , judicare, fic agere
prxvalebitis , fi vos non ftimulaverit amor
privatus; Π non vos inflammaverit cupidi­
tas glorix, divitiarum, pofleflionum , fic
potentatus; fi non plus credideritis alien*
lingux,

‘(Hriw».

cii<. ]

Mua. f.
***

’· ·■
**■

n*1· * *♦

11}

A "°.)cr·'·

Regum Francor

Kakoli Calvi

.. . ■

Reais 18.

lingux, quàm proprix confcientix; fi vos & lacrymis fecundùm magnitudinem ac
non roferit tinea adulationis ; fi non vos multitudinem quotidianorum peccatorum
ufferit livor alienx felicitatis; fi vos non profuiis. Reddite fubditis judicium cum
vexaverit negledus animx Ac amor carnis; mifericordia, juftitiam cum aequitate. Stu­
fi credideritis Regem Chriftum non pro dete exaltare humiles fic Deum timentes ,
fe, id eft, non pro fua neceflitate mor­ ôc debellare atque humiliare fuperbos.
tuum, fed pro nobis, ut viveremus qui Studete à bonis plus diligi, quàm timeri.
mortui eramus; fic vos plus ftudeatis afiis Curate ut mali, ii non propter Deum t vel
vivere in fidutis fux utilitatibus, quàm vo­ propter timorem velirum malum agere
bis ipfis in propriis voluntatibus ; fi fcieri- metuant. Non plus apud vos lingua dolotis vos effe morituros, fic vos credideritis fa , manus plena , omequium indebitum
defa&s propriis rationem Domino reddi­ valeat quàm veritas , arquttas , & fincerituros; fie que dignè receperitis, fine fine tas j fcientes feriptum : Qui excutit manus Eft
fuas ab omni munere , iftt in excelfis ha­
vel immutatione aliqua habituros.
bitabit. Unde confequenter intelligi de­
X.I. I.
f Quomodb domefticos regere, quid Deo , bet , & non aliud. Munus'enimeft à lingua,
quidfubditis reddere , X quales Pala­ favor ; munus à manu , donatio ; munus ab maf.tcm.
PM·)»·
tu ac reipublica miniftros confutuere ubfequio , indebita fubjedio. Conftituite
miniftros palatii qui Deum cognofcant ,
debeat, ]
Domum veftram domtfticam fic nutri­ ament, fic metuant, qui maximam curam
ce , regite fic difponita , ut quando regni ?'erant quatenus quicunque neceftuofi paatium adierint, fic per quos perrexeritis ,
populus ad vos convenerit, in vobis Ac in
domefticis veftris videant qualiter fe at­ patrem ÔL confutatorem mirantes , gau­
que domum , cum quanta humilitate at­ dendo vos videre accurrant, non , quali­
que cafticact , quàm fobriè , quàm juftè , ter dicere nolumus, gemendo & maledi­
quàm piè nutrire, difponere debeant, 6c cendo refugiant. Conftituite Comites fic
gubernare : quia, ficut quidam fapiens di­ Miniftros reipublicx qui non diligant mu­
xit , fecundùm mores domini erit familia nera , qui odiant avaritiam , qui derefteneuftodita. Et ideo domus Regis fchola di­ tur fuperbiam , qui non opprimant neque
citur , id eft , difciplina; quia non tantum dehoneftent pagenfes , qui meffes fit vi­
icholaftki, id eft, dilciplinati fic bene cor· neas & prata ac fylvas eorum nequaquam
redi funt, ficut alii ; fed pociùs ipfa fc ho­ devaftent; qui eorum pecora vei frificinla , qux interpretatur difciplina, id eft , gas*, vel quxeunque illorum funt , non
Clrikil. J
corrcdio, dicitur , qux alios habitu , in- praedentur neque diripiant , fic per violen­
ceflu, verbo, fic adu, atque totius ( vani- tiam ac mala ingenia qux illorum funt nul­
• r 5« mm tatis * ) continentia corrigat. Et vos, ficut lo modo auferant, qui Epifcoporum fuoiff* i'XX paxillus non bene infixus, nifi in Domino rum confilio qua Dei funt, fic Chriftianir»!ft
v‘rrutum innixi fortiter foeritis, ôc vos ca- taticonveniunt,faciant; qui placita non
mtatû. ]
detis, fie qui in vobis pendent, labentur. Ero adquifitione lucri teneant, fed ut cafe
>ei, fic viduz , ac pupilli, fic populus
Quapropter, ficut dominus fob poteftate
conftitutos ex tentatorum occahone do- juftitiam habeant, fic plus litigantes ad con­
cuit reddere qux funt Cxfaris, Cxfari ; cordiam falvâ juftitia revocare ftudeant,
fic qua funt Dei, Deo : ita fic vos, qui fub quàm committere ut ipfi inde aliquod lu­
Deo eftis fic fuper homines eftis, reddite crum poflint habere : quos fi pacificare
qux funt Dei, Deo; fic ficut Czfar zquus, non potuerint, tunc ficut retium eft , jufqux fubditorum funt, fubditis reddite. tum judicium decerni cum magna folliciReddite Deo puram fie immaculatam fi­ tudine faciant; fcientesferiptumeffe : in Mkktt.
dem fie finceriffîmum cultum in Sacerdo­ dicabo tibi , homo , quid fit bonum , id
tibus, in Ecdefiarum privilegiis , in lacris eft, facet* judicium X. juftitiam , Xfob
locis, in ecdefiafticis fic religiofis viris ac licitum ambulare cum Deo tuo. Id eft, ut
feminis, in defenfione Ecclefix fic Chrif- quod illi placet, tibi placeat fic facias ;
tianitatis., in xquitate fic juftitia populi ?[uod illi difplicet, tibi difpliceat fit non
Chriftiani, in fublevatione fic tranquillita­
acias. Quod fi per fragilitatem feceris ,
te fit confolatiône omnium indigentium , non contumaciter vel pertinaciter in tuo
ficut prxmiiimus. Reddite illi quotidia­ malo fa&o perfeveres ; fed ftatim pedem
num penfum in quotidiana oratione , in ficut à ferro calido revoca , fit in viam vo­
juftis fic afltduis eleemofynis. Offerte illi luntatis Domini tui dirige. Et ficut ferip­ Prov.Uii
devotionem veftram in facris oblationibus tum eft , quiafunt via qua videntur hoTorn. //.

H

akmo^chms»

Capitularia

πό

minibus bon» , êC ducunt ad interitum , diligant avaritiam , & ufurai nec ipfi
fac, ficut Scriptura tibi praecipit, quicun- faciant , nec pecunias regias vel fuas ad
ufuras donent, neque à fuis fubditis ufuH' r «. i«. que es homo, interroga de via bona ,
aitibula per eam ; quia t ficut dicitur in ras fieri linant : qux omnia vos fuper om­
son.-.>>. evangelio , ampla via eft· qux ducit ad nes miniftros veftro» odire debetis fle fu­
perditionem , dC multi vadunt per eam : gere. Et fervos regios judices non oppri­
arda dC angufta via eft qux ducit ad vi­ mant , nec ultra quod foliti fuerunt red­
tam , dt'pauci inveniunt eam. Proptereà dere tempore patris veftri ab eis exigant |
quicunque es homo , audi Prophetam, & neque per angarias in tempore incongruo
Pui nt. ora cum Propheta : Legem pone mihi , illos affligant i neque per dolos, aut per
mala ingenia , five inconvenientes pre­
'1 ’
Domine, t iani jufhftcationum tuarum, dC
l ’ J ir. exquiram eam Jemper.Ht: Deduc me in cationes , colonos condemnent : quia fi
Jb d »» finita mandatorum tuorum , f? viam ini­ per tales vel alias hujufmodi factiones
quitatis amove âme tdC de lege tua mife- pondus argenti vel auri habueritis in arca ,
Hitr. t©.,,. 'rre mei. Quia, ficut Hieremias Propheta majus fle gravius pondus erit peccati quod
dicit : Non eft hominis via ejus , nec viti habebitis in conficientia veftra fle anima.
eft ut ambulet & dirigat greffus fuos ; Jed Ædificent villas veftras moderatis caftià Domino diriguntur grejjus viri , <fc tiis , ut fle honeftas neceflaria fit, & fa­
viam ejus volet. Ipfi Comites fimiliter, milia non gravetur. Laborent fle excolant
quantum potuerint, fimiles fibi timentes terras fle vineas in tempore cum debita
Deum & juilitiam diligentes per fe mi­ follicitudine , falvent & difpenfent labo­
niftros conftiruant, qui ficutSeniores fuos rata cum fideli diferetione , faciant nu­
benignos fle affabiles pagenfibus fuis vide­ trimenta congrua fit neceflaria ; cuftodiant
rint , & ip/ι pro modul·» fuo illos imitari fylvas, unde habeant paftiones; defendant
ôc excolant prata, unde habeant pabula ;
in omni bonitate fle juftitia certent.
quatinus non fit vobis neceflc per quafχ i 1 I.
f Ut eos qui propter has [editiones excom- cunque occafiones quorumcunque hor­
municatifunt, ad Ecclefia pacem re- tatibus circuire loca Epifcoporum, Ab­
batum , Abbatiflarum , vel Comitum, fle
t ocare ftude at. ]
Homines etiam & potentes feculi, oui majores quàm ratio poftulat paratas exqui­
inter iftas feditiones legis jugum & jufti- rere , fic pauperes ecclefiafticos fle fide­
tiam rquitatis refugerunt, fic talia ac tanta lium veftrorum manfuarios in carricatufecerunt pro quibus ecclefiafticam & epif- ris fle paraveredis contra debitum exigen­
copal em excommunicationem meruerunt, dis gravare, fle peccatum de facultatibus
ad leges 6c juftitix tramitem revocate , & indebite confumptis in animam veftram
ut ad fuos Epifcopos humiliter , licuteis congerere. Neque à Comitibus vel fide­
neceffe eft , veniant, jubete vel cogite , libus veftris plus Audeatis quam lex fle
& ut Ecclefix, in quam peccaverunt, aut confuetudo fiiit tempore patris veftri, de
cum debita neceflaria humilitate fatisfa- hoc quod de francis accipiunt, exquirere.
ciant, aut humiliter & veraciter fe excu- Quin potius habeatis unde fufficienter fic
fent, qualiter abfolvi à Domino per mi- honeftè cum domeftica corte veftra poflinifterium epifcopale valeant, fuadete at­ tis vivere, fle legationes palatium veftnmi
que regia potcftate prxeipite. Et fi fortè adeuntes recipere, fle, ficut feriptum eft,
vos, vel quicunque alii de eorum focie- unde poflitis de juftis laboribus necefli- EpUf.».
tatis fit conjunctionis , communicatione tarem patientibus tribuere : quia Rex fic **■
infecti fle condemnati funt, poenitentiam largus debet effe , 6c non quod largiatur
quifeunque fe recognofcendo faciat ; quia, de injuftitia vel iniquitate debet conqui­
tefte facrâ auûoritate, non poterit abfolvi rere. Judices vero villarum colonos dif­
à fuis , qui peccatis damnabiliter gravatur fringant ut non ecclefiafticos homines vel
externis. Sicut orans Deum fandus Pro- francos pauperiores, aut alienos fervos ,
Ff*i.it. M. pheta David demonflrat, dicens : Ab propter privilegium regium opprimant,
occultis meis munda mc , Domine , dC aut fylvas vel quxeunque aliorum funt in
ab alienis parce fervo tuo.
fua vicinitate devaftent. Quia Rex juftus,
X I V.
qui juftitiam debet diligere , miniftros fle
[ Judices villarum regiarum qualiter colonos impios fle iniquos non debet ha­
conflituendi fint. J
bere ; fed omnibus in fie fle in fuis debet
Judices denique villarum regiarum imitationem debitam demonftrare : quia
conftituite qui non fint cupidi, qui non fi ipfe Deum dilexerit, omnes boni dili-

117

*■"··,“j""·

Regum Francor,

Kaxoli
Calvi
Ricis 18.

, ,01·
HO*

caufa imminet totius Cifalpinx Ecclefir.
Maximè autem nobis necefle eft loqui
cum illis Archiepifcopis & Epifcopis, qui
confenfu Ac voluntate populi regni iftius
Dominum noftrum fratrem veftrum unxe­
runt in Regem facro chrifmate divini trr
ditione, quemque fanda Sedes apoftolica
mater noftra litteris apoftolicis ut Regem
honorare ftuduit Ac confirmare. Legite liBros Regum . ut infenietis quanti reve­
rentia reprobatum Ac abjectum à Domino
Saul ducere dignum duxit fandus Samuel ,
Cujus locum in Ecclefia nos licèt indigni
tenemus. Et adtendite quàm magni pen­
dit fandus David, in loco illius electus Ac
unÛus à Domino, mittere manum in Chriflum Domini; cum Saul non folum e<
alia progenie, v erum e\ alia tribu erat; Ac
illum rejectum Ac fe clcdum à Domino
cognofccbat ; Ac niiiil firmitatis- Sauli Da­
vid fecerat , fed plurimum adjutorium Ac
devotam fervitutem ei impenderat. Er ne­
que bello auferre, neque ingenii dolo, illi
regnum iubnpereadrentavit. Et cùm mul­
tos ad hoc fuafores At auxiliarios habuiflet,
nulli autem ut hoc moliretur accommoda­
vit , quamvis multas perfecutiones Ac mor­
ti proximas ab eo IxpifTimèfuftinuerit. In*
fuper At bene fcitis quid de illo julLrit qui,
licèt mendaciter, pro illius tamen gratia
adquirenda fe manum mififle in Chriftum,
id eft , undum Domini, nuntiavit : nam
ii eft aliquis qui hrc ignoret . nos ei dici­
mus quia gladio eum interfic<*re jufTir Sic
Ac qui inhdelfcr Ac contumaciter in unc­
tum qualemcumque Domini manum mit­
tit. dominum Chriftorum Chriftum con­
temnit , Ac in anima procul dubio fpiricalis
gladii animadverhone perit. Hxc dicimus,
non ut exaggerationes contra dominatio­
nem veftram incongruas exquiramus . fed
ut evidentius pro qualitate noftri minifterii quid, excepta debiti fide Ac beneticentiâ, nobis in fratre veftro reverendum fit
demonftremus. Talem nempe vos debe­
mus Ac volumus credere , ut nec vos regni
augmentum cum animat veftrx detrimen­
to velitis habere, neque nos cum tali de­
decore ad adjutorium ecclefiaftici egimims Ac gubernationis recipere, ur line facerdotio fimus, quo pnvatierimus, fi con­
tra Deum Ac rationis audoritatem no« Ecclcliafque noftras vobis ftuduerimus com­
mittere. Ecclefix fiquidem nobis à Deo
commifix non talia funt beneficia, Ac hu­
jufmodi Regi< proprietas , ut pro libitu
tribu· ÔC comprovincialibus Archiepifco­ fuo inconfukè illas poffit dare vel tollere :
pis Ac Epifcopi» loquamur } quia generalis quoniam omnia qux Ecclefix funt, Deo
H 2
Tom, H,

gent illum ; Ac fi ipfe Deum timuerit,
omnes mali timebunt illum. Kt Rex atque
fui miniftri per amorem Dei bonum ftciant , Ac omnes bona jacere doceant, Ac
per timorem Dei mala fugiant, Ac omnes
in illis mala fugere difeant. Mifibs etiam
tales per regnum conftiruite qui fciant
qualiter Comites Ac exteri miniftri reipublicxjuftitiam At judicium populo faciant;
oui ficut Comitibus prxponuntur , ita
1ciendi, juftitiâ ac veritate eis preemi­
nent.
X V.
£ Ut Synodus Epifcoporum regni expectetur , in qua quid fado ip/ts opus fit
deliberent, Quanta reverentia Regtbus
debeatur , dC quod Epifcopi ad Sa­
cramenta adigendi non fint. ’j
Hxc, quia litteris veftris figniricafli»,
quod nobifeum de reftauratione iand.r
Ecclefia·. Ac ftatu ac falute populi Chriftiani, tradare velletis, domuiationi veftr.r
feripeo refpondere curavimus : quia Ac pro
inclementia aeris, & pro inconvenientia
temporis, Ac propter imminentem diem
Domini noftri natalis, venire ad prxfen*
tiam veftra^ nequivimus. Operamini vos
interim ifta qux cum fidelibus veftris fine
noftra corporali prxfentia operari valetis.
Et cùm tempus congruum Ac facris Cano­
nibus delignatum advenerit , quando Ac
pro Paganorum infeflatione, Ac pro exorti
tumultus ac depraedationum atque rapina­
rum miferrima nimis confufione, nobis li­
cuerit cum Dominis Ac confratribus ac
comprovincialibus Archiepifcopis Ac Coe
pifeopis Synodum, favente Domino, ce­
lebrare , qux his funt refidua, cum eis ncut cum magiftris Ac patribus tradare, Ac
veftrx dominationi debitum confilium
dare ftudebimus. Et fi Deus foliditatem &
falutem Ecclefia· atque regni in manu vef­
tra adunare Ac profperari decreverit, qux
cum Archiepifcopis Ac Coepifcopis noftri·
plus congruere divinis difpofitionibus vi­
derimus , agere fub famulatu redi regimi­
nis veftris ftudebimus. Potens eft enim
Deus miniis bonum initium in perfedè bo­
num commutare proceiTum, cui nofeitur
rife poflibile quod impoflibile lolent ho­
mines judicare. Si enim fapientia veftra
dignum judicat loqui Ac tradare cum vici•[ixtki- no Rege *ejufquefidelibus. fecedentede
jio /umo- ifta parte regni Dominonoftro, fratre vi***
delicet veftro . multo magis nos oportet

J

*up

Capitularia

confecrata funt. Unde qui Ecclefix ali­
quid fraudatur aut tollit, facrilegium fe­
cundum fandam fcripturam facere nofci• n* SuM tur *. Et nos EpifcopiDominoconfecrati,
non furnus hujufmodi homines ut ficut ho­
mines feculares in vaflaUatico debeamus
nos cuilibet commendare , fed ad defenfionem Ac ad adjutorium gubernationis in
ecdeftaftico regimine nos Ecdefiafque
noftras committere , aut jurationis fscramentum y quod nos evangelica Ac apoftolica atque canonica audoritas veut, de­
beamus quoquo modo facere ·. Manus
J VUt EI6mnu 4e
enim chrifmate facro pcrunda, qux de
j’Hdloire
dr lunet pane Ac vino aquâ mixto per orationem Ac
p.< I AbW
crucis fignum conficit corpus Ac Chrifti
Mulo: <ofanguinis facramentum , abominabile eft ,
quicquid ante ordinationem fecerit, ut
poft ordinationem epifcopatus fecidare
tangat ullo modo facramentum. Et l:ngua
Epifcopi, quae fada eft per Dei gratiam
clavis coeli, nefarium eft ut ficut fecularis quilibet- fuper facra juret in nomine
Domini Ac Sandorum invocatione ; nili
fortè , quod abfit, contra eum fcandalum
acciderit Ecclefix fux; Ac 'inde fic tempe­
ranter agat ficut Domino docente conftituerunt Redores Ecclefix fynodali confi­
lio. Et fi aliquando facramenta ab Epifcopis exada aut fada fuerunt, contra
Deum Ac ecdefufticas regulas, qua Spi­
ritu fando didatx Ac Chrifti funt unguine
confirmatx, irrita fandx feripturx pagi­
nis declarantur, Ac exigentes atque facien­
tes medicamento exinde falutaris pcenitentir indigent. Proptereà expedate,
Domine , patienter ficut Princeps Chriftunus Ac Ecclefix filius, Ac honorate Ecdefix fandx Redores ; ut vos honoret
qui nobis dixit : Qui vos audit, me audit;
ôC qui vos fpernit, me fpernit. Et : HoI.Rei·»·>* notantes me honorabo ; dC hi qui tem»■ nunt rrie > erunt ignobiles. Et : Qui vos
tangit, tangi/ pupillam oculi met. Et in
pf.j..% PfaTmo : Nolite tangere Chrijlos meos ,
a(st in Prophetis meis nolite malignari ;
quoniam qui malignantur, id eft maliρΓ<Ι· f gna agunt, exterminabuntur : fuftinentes
autem Dominum ipji hereditabunt ter­
ram , hoc eft , regnum Dei. Et cùm ve­
nerit tempus Ac locus, ficut fuperiùs dixi­
mus , loquemur cum noftris confratribus;
Ac ficut Domini juftis difpoiitionibus vi­
derimus convenire , fine dubio faciemus.
Et non eft rationabilis caufa qux contra
hoc quod petimus vos debeat ftimulare :
quia non fumus hujufmodi homines ut
ciun cognoverimus voluntatem Domini,

Kakou Calvi
Rsgis i S.

120

velimus aut debeamus quoquo modo refultare, vel rixa Ac difleniiones feu feditiones, quas vulgus Verras nominat, de­
beamus commovere, conferere, vel te-y
nere, quos Dominus pacis prxdicatores
Ac fedatores voluit ordinare, Ac peccata
noftra atque nobis commiflorum , Ac
etiam totius populi, conftituit plangere
Ac curare, Ac bellum cum vitiis Ac pacem
cum fratribus juflit habere. Nos equidem
pacem Ac quietem, non rixas Ac bella,
optamus Ac quxrimus : quia ficut dicit
Apoftolus , non funt nobis carnalia ar- n.Gx.io.
ma , fed fpiritalia , dC potentia Deo , **
quibus fumus cakiati pedes in prrparatione Evangelii pacis , induti lorici juftitix
Ac galeâ falutis , accindi lumbos in ve­
ritate , habentes fcutum fidei At gladium
Spiritis Sandi : quia non eft nobis conluc<·
ratio adversus carnem Ac fanguinem , fed
adversùs principes Ac poteftates, adversus
redores tenebrarum harum, contra fpiri­
talia nequitix in cœleftibus. Et non mili. farnus terreno Regi, fed coelefti, pro fa­
lute Ac noftra Ac terreni Regis, At totius
populi nobis commifii -. quorum officium
eft nulli nocere, contra neminem infide­
liter agere, omnibus autem velle prodelfc.
Tandem , Domine nobis Rex , contra
Deum Ac contra animam veflram non au­
diatis illos qui dixerint, fi fortè vobis dixe­
rint : Non tibi fit curx , Rex', qux tibi re­
ferunt illi fellones atque ignobiles ; hoc
fâc quod ubi dicimus, quoniam cum nof­
tris , Ac non cum iftorum parentibus , te­
nuerunt parentes tui regnum. Nos autem
obfecramus dominationem veflram , adtendite potius , fi Chriftianus Rex eftis ,
ficut Ac Deo gratias eftis, Ac in illum cre­
ditis , Ac per illum regnare vultis per quem,
ficut feriptum eft, Reges rtgnant, Ac cujus eft regnum , immô orbis terrx Ac ple­
nitudo ejus; quia idem Deus in came ve­
niens , qui folus Rex fieri potuk Ac Sacer­
dos , Ac in coelum afeenuens fuum reg­
num , id eft, Ecdefiam , inter Pontifica­
lem audoritatem AcRegiam poceftatem gu­
bernandum difpofuit, Ac non elegit ad hoc
divites Ac nobiles, fed pauperes Ac pifcatores , Ac ficut feriptum eft : ignobilia dC ιχ<χ., . ,r
contemptibilia mundi elegit, ut confun­
datfortia. Et fieri poteft ut tales vobis ifta
dicant ( fi fortè minus neceflarib Deum ti­
mentes vobis dixerint ) cum quorum pa­
rentibus diabolus, qui, fecundùm Scriptu- joi>.
ram, eft Rexfuper omnes filios fuperbia ,
regnum Chrifti, quod eftEcclefia, con­
turbaverit , Ac nunc eos in regno fuo, id

ni

Pki. U. Π.

Regum Francor. K‘£“s<£’’ uz*

cil·, in inferno, retinear , 6c fecum in fe­
cula retinebit. Procerto autem fciatis qui a
cum noftris parentibus, id eft , cum Apoftolis , Chriftus , Rex Regum , regnum
fuum, id eft, Ecclefiam, conquifivit, am­
pliavit , fic rexit, 6c per nos 6c nobifcum,
urinam non ad judicium noftrum dicamus !
eandem Ecclefiam , id eft, regnum fuum,
quotidie adquirit, auget, atque gubernat
idem Dominus Jefus Chriftus, ficut dic­
tum eft à Domino Ecclefix per Prophe­
tam : Pro patritus tuis natifunt tibifilii;
id eft , pro Apoftolis creavit tibi EpifcoÊos, qui te regant & doceant. Cum qua
.cclefia nobis à Deo commiffa , Rex
Chriftiane fit Domine, ficut litteris vcftris

TITULUS

jufiiftis, jejuniis fit orationibus ac letaniis,
Dominum , futnmum gubernatorem in
navi fanâx Ecclefix fluduantc in hoc ma­
re , id eft , feculo naufragofo , peccatis
noftris communibus dormientem pullare
6c excitare, fit pro vobis deprecari ftudebimus : ut quantocius pro fua ineffabili
pietate evigilet fit imperet ventis 6t mari,
id eft , ( tentationibus * ) diabolicis 6t ini n­
quietudinibus fecularium hominum,ut redeat quantulacunque tranquillitas, gratia
& mifericordia ejufdem Domini noftri b«»·)
Jefu Chrifti, cui eft & fit poteftas & ho­
nor , fit gloria fit imperium , in fecula leculorum. Arnen.

XXVIII.

SYNODI METENSIS , DE INDULGENTIA LUDOVICI REGIS.
11«. to«n. )

HÆC Capitula tra&ata & confirmata funt ab Epifcopis in Synodo habita apud Mettis
civitatem, de indulgentia Hludouvici Regis pro feditione fit excefiibus in regno x»-“·
fratris fui Karoli perpetratis.
[ Commonitorium Epifcopis ad Lttdovicum Regem legatis

D

Il.Ccr.
ao.

x

Synodo Meterfi.

3

ilectis in Chriftofratribusfitconfa- pro Chriflo , reconciliamini Deo , lega­
ceidotibus noftris , legatis videlicet tione pro Chrifto fungentes , vos , fratres
carifiimi, legatos Deo amate pacis, quo­
divinx pacis ac noftrx unanimitatis, Hincmaro , Gunthario, Weniloni Archiepif- niam exinde jam gloriofos Principes nof­
copis , fit venerabilibus Coepifcopis nof­ tros Karolum fit Hlotharium epifconali
tris Herluino, HUdegario , Advent io , audoritate monuimus, ad Domnum Hlu­
Abboni, Hincmaro,Erchanrao, Epifcopi douvicum Regem gloriofum mediante
quorum nomina fubter habentur adferip- Domino ordinamus, ficut Salvator dicit : vurh. >0.
,Q f
ca , qui favente Domino, fit annuentibus In quamcunque , inquiens , domum tntragloriolis Principibus noftris Karolo fic veritis t primum dicite : Pax huic domui.
Hlothario, in Mediomatricum civitatem, Et fi ibifueritfilius pacis, requiefeet fu­
anno Incarnationis Dominicx DCCCLIX , per illum pax vejlra. Sin autem, ad vos
Indiâione vu , v Kal. Juifias fynodali revertetur. Quia aut erit quifque prxdeflidecreto convenimus.
natus ad vitam , fit corlefte verbum fequeC a p. I.
tur quod audiet ; aut fi nullus audire volue­
Nota fic ( proh dolor ! ) nimis eft nota rit , ipfe prasdicator fine fru&u non fuerit,
difeordia atque calamitatis pernicies quz quoniam ei à Domino pro labore fui ope­
faûione quorumdam feditioforum homi­ ris merces recompenfabitur.
num nuper inter fratres Reges noftros
I I.
Hludouvicum fit Karolum accidit ■. unde
Poll· prrdicaram verb fic poftulatam
tanta ac talia in Eccleiia nobis ad regen­ pacem, legatioveftrx fraternitatis ' ujufdum, di vinâ dignatione,commifla fit in hoc modi erit conditionis, ut ifdem Rex no­
regno perperè funt admifta, ut ipfo etiam bis , fic urinam Deo, femper amabilis,
auditu norribilia cognofeantur ; fit fi hzc adm i fibrum indulgentiam confequatur.
difcordixpeftilentiâ diutius , operante hu­
mani generis antiquo hofte , duraverit,
Videlicet fi fe de omnibus qux per
quàm exitiabilis fic mortifera exiftat me­ eum malitioforum hominum perfuafione
liùs ipfi icitis. Qua de re memores quid atque feduftione in parochiis noftris fra­
Veritas miflls prxdicatoribus jufierit, ut trumque noftrorumperpetrata funt vera­
i. divinus Paulus dicit, legatione fungimur citer recognoverit , Gcut feriptum eft :

*UJ

Capitularia

FUh. »». Juxta efi Dominus ktsqui tribulatoJune
Pid. io. i», corde. Et : Sacrificium Deo eft Jpiritus
contribulatus ; quoniam cor contritum fic
humiliatum Deus non fpernit. Et ficut hi
qui fidè Deum qnxrunt, invenire nunw.i. iM. quam merentur, ita propè eft Dominus
omnibus invocantibus fe in veritate.
1 V·
Et fi poft veram recognitionem puiiter
confefliu fuerit ; quia iterum dicit ScripPror.H. u. tura : Çau abfcondttfcelerafua , non diri­
getur. Qui autem confefusfuerit , fir reli­
querit ea, mifericordiam confequeturJEjt'.
L Joob- i.». Si confiteamur peccata nefira , fidelis eft
Cr 'jufuu ut remittat nobis peccata nqflra,
& emundet nos ab omni iniquitate,

Poft puram autem confeflionem, fi pro·
miferit qux malègefta funt , per dignos
poenitentix frudus , prxvenicnte, adju­
vante , fic fubfequcnte divina gratia , fe
pro viribus emendaturum, y quia feriptum
Luv. ). t.
♦ Facite fructus dignos pamtrntia) ut
canto majora quxrat bonorum operum
quifque lucra per poenitentiam , quanto
graviora fibi intulit damna per culpam ,
ρω.ι>.ι. ( quoniam fic illi beati quorum teda bonis
operibus funt peccata ) fic ut feriptum eft,
quia peccavit, fic populum peccare fecit,
tanta fine bona qux tanta operiant mala.

'4’

Mul<. i

Deinde fi fpoponderit ad pacem oc con­
cordiam prxfentaliter in toto corde fic
ore, fic quantocius rationabiliter fic poffibiliter atque convenienter ex communi
confenfu fieri poterit, etiam prxfentiâ
corporis ad pacem fic concordiam cum fra­
tre fuo Karolo fe rediturum, fic in pace ac
caritate Deo placita cum przfatis Princi­
pibus noftris Karolo atque Hlothario . fi
ipli eandem pacem Ac concordiam erga
eum fervaveriut , pennanfurum , fic in fe
βoccantibus debita dimiferit , ficut fua à
eo debita fibi cupit dimitti. Quia itidem
Scriptura dicit : Pacemfequimini cum om­
nibus, &* fanâimoniam ,fine qua nemo
videbit Deum. Et cùm mala eunda bonis
fequentibus diluantur, tantum eft difeordix malum, qux nifi extinda funditus fue­
rit , bonum nullatenus fequi, evangelio
tcfte, permittat ; fic caritas eft qux ope­
rit multitudinem peccatorum , fine qua
etiam fi quis corpus fuum tradat ad ignem ,
nihil ei nifi ad damnationis judicium
proderit. Et Dominus dicit : Si non dimiferitis hominibus peccata eorum , nec
pater vefler calejlis dimittet vobis pec­
cata vefira.

ιζ4

VII.
Poft hxc, fi promiferit quod jam ulte­
rius tale vel fimile fehifina in nac fanda Dei
Ecclefia atque in ifta Chriftianitate non
reiteret. Unde feriptum eft : Qui baptiza­
tur a mortuo, Cf iterum tangit illum, quid Co«K. apud
Mactam,
proficit lavatio ejus l Baptizatur quippe à S.
c. r. com. i.
mortuo, qui mundatur fletibus à peccato ; Cone. Gall.
fed poft bapeifrna mortuum tangit , qui
tor. lib. α.
culpas poft lacrymas repetit. Et iterum Spilt, ip.
feriptum eft : Canis reverjus ad vomitum
ll.Pert.r.
fuum , A. fus lota in volutabro luti ; quia
qui peccatum poft poenitentiam repetit,
quali in lutofa aqua femetipfum volvit,
vitx munditiam fubcrahit, ipfas etiam la­
crymas ante Dei ocùlos fordidas facit.
VIII.
Tunc demum promittat fe ab illorum
perditorum hominutn tuitione atque favo­
re , per quos tam graviter Deum offendit,
disjungere. Et qui quafi ad ejus fidem, fed
potiùs infideliter ad eum venerunt, ad rec­
tam rationem m proximo placito ante fra­
trem fiium Karolum fic nepotem fuum
Hlotharium , ficut, Deo tefte, jam apud
Marfnam propria manu firmaverat, veni­
re, fi potuerit, faciat. Et quemcunque illo­
rum reda ratio dignificaverit, dignè * ho- · ( s„
nore luo fruatur. Et qui per redam rationem erga Seniorem fuum juftificari non f*
1
potuerit, fic rationabilem mifericordiam
pro eo expetierit , eandem rationabilem
mifericordiam illi obtineat. De illo verb
3uem reda ratio fic juftum iudicium concmnavent, ut Rex Chriftianus cum Re­
ge Regum Chrifto concordet, fic alien®
perditioni fenon commilculet ; quia,ut
Paulus dicit, non folum quifaciunt ffed Rom «. «i.
etiam qui male facientibus conjentiunt,
digni Junt morte. Unde fandus Innocen- m
tius dicit quia'non multum intereft inter £n*·
committentis animum fic confentientis fa­
vorem. Addo ampliùs, plerumque dedifeit
errare cui nemo confentk. Et kerùm fanctus Paulus cum talibus hominibus nec ci- i cor.
bum fumere permittit. Et fandus David ,
dum totum fe ad foedera pacis tntemx
conltringcret , teftatur quod cum malis
concordiam non teneret, dicens : Nonne ραι. tll<
qui oderunt te , Deus , oderam illos , dC **·
fuper inimicos tuos tabefeebam ? Pefello
odio oderam illos , inimici JaSiluntmihi.
Inimicos etiam Dei perfedo odio odifle
eft , ad quod fadi funt diligere, fic quod ΖίφΤρωΪ
faciunt increpare ; mores pravorum pre- “«*. p«mere, vitx prodefle. Hinc (Finees peccan- *>um gratia
tem civem coeuntem cum Madianite perculit * ), fic iram Dei iratus placavit. Et Jo-

izy A““°Ç"··" Regum Francor. Reais 19.
2I P*r’ **

t

τ5λ'τΪ»
Lr «bu£
**·*·*··’

it Kcg. ’»·

*

làphat, qui tot de anteada vita praeconiis
attollitur, de Achab Regis amicitiis penà
periturus increpatur; cui à Domino per
Prophetam dicitur ·. Impio prabes auxi­
lium , dC his qui oderunt Dominum orniciiid jungeris. Et idcirco iram quidem
Domini merebarif i Ced bona opera inven­
tafunt in te. Hinc tacri Canones à Cane­
to promulgati Spiritu dicunt ut hi qui poft
excommunicationem vel interdidum cum
excommunicatis communicaverint, con­
demnati anathema habeantur. Et fandus
Cyprianus Regis minifterium effe dicit
impios de terra perdere. homicidas, perjuros, adulteros, veneficos, flrcrilegos
non Cinere vivere. Et in libro Regum ferip·
eft, dicente Domino per Prophetam :
Quia dimtfifli virum morte dignum, erit
anima tua pro anima illius, dC populus
tuus pro populo illius. Et quàm noxia fit
indebita erga iniquos mifericordia . monftratur in opere Saül ac Samuelis, quoniam
cui Saiil pepercit offendens Dominum ,
Samuel Propheta in trufta concidit. Nam
ficut quifque in fe peccantibus debet prop
ter Deum dimittere, ita m Deum peccan­
tes , & Ecclefiam conculcantes , et regni
pervafores, & in Chriftianitatis depopula­
tores , fit in pacis pertubatores , fic in pa­
triae proditores debet minifter Domini
Rex debitam vindidam propter Deum
exercere. Quapropter fciat Rex nobis
amabilis quia ficut infirmus fanari non poteft qui à medico coquitur, quandiu ferrum
ignitum in illius tenetur corpore, ita fic ne­
mo fanari ooteft à peccato quandiu in pec­
cato manierit, velquandiu in peccato ma­
nenti fcienter fic libenter communicaverit.
1 X·
Tandem fi fe promiferit adjutorem fic
cooperatorem Dei pro viribus de ca-tero
fic rationabiliter futurum, qualiter Eccle­
fia Dei quz in fuo regno ac regnis noftrorum Principum una elt, ficut fic unum Sa­
cerdotium , fecundum qualitatem pericu(ofi temporis in unoquoque ordine reftituatur, fic Sacerdotes Dei debita privilegia
fic ecclefiafticum vigorem obtineant , fic
populus juftitiam fic pacem habeat, con­
gregatis vobis fic noftro immb divino Spi­
ritu , qui eft remiflio omnium peccatorum,
per ecclefiafticam apoftolicz auctoritatis
poteftatem illi peccata in noftris parochiis
per illum fic ab illo commiffa ecclefiafticâ
pietate fic canonico more dimittite, eique
indulgentiam poftulanci donace , atque
illum facrz communioni , quâ ipfe fe pri­
vaverat excommunicatis communicans,
reftituite.

\16*

X.
Etlicèt multorum annorum, fecundùm
przfixos à faerie canonibus gradus, pcen>
tends hrc perpetrata facinora indigerent,
tamen confifi de Dei mifericordia, apud
quem non fic acceptatur menfura tempo­
ris ut doloris , nec abftinenda ciborum
ficut mortificatio vitiorum, non przjudicantesPatrum fententiis quz de hujufmodi
decreverunt, fedpociùseorum fequentes
humaniorem diffinitionem, hzc feribimus.
Ait fanda Synodus Africana : Poenitentibus Jecundum differentiam peccatorum,
Epifcopi arbitrio poenitentia tempora
dijetmantur. Et S. Leo apoftolicz Sedis
Ponfifex : His , inquit, qui in tempore
necejjitatis dC in periculi urgentis inftantia praftdium poenitentia CC mox reconciliationis implorant , necfatisfadio
interdicenda eft, nec reconciliatio deneganda ; quia mifericordia Dei nec menJuras poffumus ponere , nec tempora de­
finire , apud quem nullas patitur venia
moras vera confejjio, dicente Dei Spiritu
per Prophetam : Cum c^nver/us ingemue­
ris , tunc jalvus eris. Et aubi .· Dic ini­
quitates tuas prior, at juftificeris. Et
item : Quia apud Dominum miferi­
cordia eft, dC copiofa apud eum redem­
ptio. In dijpenfandis itaque donis Dei
non debemus effe difficiles , nec fe ac­
cu! antium gemitus lacrymafque negle­
gere . cùm ipfam poenitendi affectionem
ex Dei credamus btfpiratione conceptam
aicente Apoftolo : Âejortè det illis Deus
poenitentiam, dC refipifeant à diaboli laqueis , à quo captivi tenentur ad ipfius
voluntatem. Er fandus Gregorius in
Evangelii homelia dicit : leniat foras
mortuus t id eft, culpam conftteatur pec­
cator. Ftnientem verb foras folvant dif­
cipuli , ut Paftores fcclefta ei panam
debeant amovere quam meruit qui non
erubuit confiteri quodfecit.

X I.
His perpenfis , fratres cariffimi, fi ,
ut diximus, jam didum Regem à nobis
amabilem ita contemperatum divinz vo­
luntati fic facrz audoritati inveneritis,
fecundùm minifterium vobis à Deo tradi­
tum cum noftra unanimitate abfolvite. Sin
aliàs, vos nullo modo cum eo, quem
abfolvere non poteritis , ligare nolite ;
quoniam nec coram Deo, nec in Synodo
nos inde audores habebitis , fi agere
aliter, quod abfit, przfumpferitis; vofque
fic in Synodo fic coram Deo pro fado
irrito dabitis rationes.

cwuj.
c‘u>*

Lwtepî*.
}£^jîb.
1 b. .m^·

*'

Efa. *4. »«.

Pfcl. i»> r-

n T)„,
“·

S Cffgc-,

*127

A-,fri'

Capitularia

XII.
Et fi ipfe, quod Deus longé faciat, ea
qua egit , unde illum nunc commonere
vos mittimus, reiteraverit, omnia & ante
divinos oculos & ad eccleftaftica judicia
redivivo vulnere curanda vel amputanda
noverit revenire. Si quid quoquè contra
fanâam auâoritatem pratlu mptum , vel
fubreptum, five extortum fuerit, non folùm in divinis examinationibus , verùm
nec in divinis legibus quippiam praevale­
bit. Et non fit de extero immemor idem
Rex gloriofus quod dicit fandus Grego*r(ino,lib. t\\xt. Sciendum eft, inquit, yuia quifquis
* Bur’kud. mheua nulla commifit, kuie jure conceHb. ■>. c. (four ut licitis utatur ftequepietatis opera

u8

faciat ut tamen yfi noluerit, ea qua nun­
tii funt non relinquat. Quilibet veri tantb
àje licita debet abfciàere ,quantofe me­
minit dC inlicita perpetraffe. Neque enim
parfrudus eftè boni opens debet ejus qui
minus dC ejus qui amplius deliquit , aut
ejus qui in nullis dC ejus qui in quibuflibetfacinoribus cecidit. Sed tanto qusfque
majora queerat bonorum operum lucraper
poenitentiam, quantè graviorafibi intulit
damnaper culpamAiftàe. à vobis noftrâ ,
quin potiiu Dei voce, commoneatur ut fic
ftudeat praeteritorum pernitens , fit immi­
nentia atque futura cavens, Deo militare
in regno terreno, quatenus mereatur conregnare Chrifto in regno codefti.

Hac qua fcquuntur, pe racla legatione, renuntiarunt Epifcopi.

"ΓΝ E indulgentia fu a nobis Hludouvicus
■LJ Rex pridie Nonas Juntas in Worma-

& fenferunt & profecuti funt. Tanta ÔC
talis indulgentia illi largita fuir, & non
tia dixit. Volo vos precari ut fi in aliquo altera , neque ampliùs. De feripto autem
veftros animos offendi, ut hoc mihi per- quod confirmatum nobis eft traditum ,
donetis, ut inanteà fecurus vobifeum lo­ nec ipfe à nobis quiddam quxfivit, nec
qui poffimus. Ad hxc Hincmarus , qui nos illi aliquid diximus, quoniam necdum
primus in ordine ex finiftra parte illius fte- cum illo ex hujufmodi in ratione eramus.
tit, refpondit dicens : Ifta caula cito ad Ipfe aurem poft hxc & alia dixit nos egif
effedum pervenirè poteft ; quia quod nos fc quod non edimus, ex hoc materiam
offerimus, hoc vos petitis. Et monente fumens quod Guncharius illi familiariter ,
Grimoldo ac Theodorico Epifcopo, ite- ut eum inftrueret & ad fattsfa&ionem pro­
rùm ipfe Hincmarus dixit : Nihil contra vocaret , feriptum relegit ita inquiens :
me feciftis unde noxium rancorem in Vos mihi tranfinififtis veftram epiftolam
mente contra vos reneam, quia li facerem, cum Capitulis : vos veniftis cum caul i
ad altare , ut Domino facrificarem, acce­ fada. Nos non fumus hic nifi duo vel
dere non auderem. Ireriim monentibus tres , qui fine aliis huc exilivimus : in
eildem Grimoldo & Theodorico ac Sa­ illas caulas intrare non poffumus ante­
lomone , dicente ipfo Theodorico hxc quam cum noftris Epifcopis inde trade­
verba : Facite ficut Senior nofter preca­ mus ; quia , Deo gratias , nihil fine ilio­
tur , parcite illi, refpondit ipfe Hincma­ rum confilio feci; & pofteà inde refponrus hxc eadem verba : Quod in me, id deam. Nos autem expedabamus ut confieft , in mea perfona , oflendiftis, & pe­ lium à nobis de fua falute oblatum ipfe
perci & parco. De hoc autem quod in quxreret, & tunc ei fecundum illud ferip­
Ecclefia mihi commiffa & in populo malè tum donaremus confilium. Ipfe autem de
eft fâdum , voluntariè vobis dono confi- fuo gradu refpondit quod in illud ferip­
lium, & fecundùm Deum prxfto auxi­ tum non intraret antequam cum fuis EptP
lium , ut inde falvi firis, fi vobis placet. copis confideraret. Et fic quicquid in ge­
Et prxiaci viri refponderunt : Certè bene nerali caufa Ecclefix Ac populi egit, pedicit. Et exteri fratres noftri in hxc verba nès illum remanftt

TITULUS

Regum Francor.

up

TITULUS
SYNODI

TULLENSIS

ijo*

XXIX.

APUD

SAPONARIAS.

/[SnBOOi-Src HÆC ventilata , definita , atque obtentafunt in Synodo duodecim provinciarum
ladiOioo·

qua habitaeft anno Incarnationis Dominica DCCCL1X *, Indictione ni t in territo­
rio Tulletfi > fub Principibus K.arolo , Hlothario , X item Karolo.

Cap.

Baioaio

I.

£ De concordia inter fratres Ludovicum
X Karolum Reges reformanda, j

T V.
£ De Tortoldo Diacono , qui Epifcopa*
tim potefiatem in Bajocacenftum urbe
oceupdrat. J

T caritas fraterna & concordia pacis
Perventum eft ante conventum Epif­
reformetur inter fratres, Principes
coporum quondam Diaconum, cui Torfcilicet ac gloriofos Reges noftros Hludouvicum fic Karolum ; qualiter fchifma toldua nomen eft, epifcopalem poteftaquod ortum eft nuper in Eclefia, ad uni­ tem in urbe Bajocacenfium occupafle, &
tatem benignitatis valeat redintegrari, fit pollicitationibus ac minis follicitare mul­
flatus Ecclefix penè conlapfiis reftitui, fit tos ac perturbare. Unde definivit fanda
pax ac juftitia in populo Chriftiano valeat Synodus utWenilo, Senonum Archiepifi
procurari ; & qui à fidelitate debita defe­ copus, cujus Diaconus fuit, ad (undis lo­
cerunt , judicio & juftitii per redam ra­ cum tribus aliis, memoratum Diaconum
tionem 6c. rationabilem mifericordiam evocatum audiant, & fecundùm auctori­
poflint falvari, ôc a perverfo conamine ad tatem canonicam de eo definiant. Si au­
tem refugerit eorum cognitionem, anniulukbra converti.
cente principali poteftate venire ad au­
dientiam compellatur. Quod Ii hanc quo£ Ut Epifcopi mutuo fi confilio & auxi­ què declinaverit, anathemate feriatur.

U

ir

lio adjuvent, tr Synodos frequentent. J

•[Sir·»-

Sii.;·:
id.]

Epifcopi namque fecundùm illorum minifterium ac facram auctoritatem uniti
fine , ôc ' mutuo confilio atque auxilio Re{;es regnorumque primores atque popuum fibi commiffum in Domino regant
& corrigant ; & nemo fe à folatio mutuo
fubrrahat, fed ♦ fy nodales conventus fe­
cundum jufli on em canonicam frequentare
procurent : quatenùs ordo ecclefiafticus,
qui quafi obliteratus jam fuerat , ( quo­
niam Synodi propter difeordiam Regum
frequentari non poterant ) epifcopali col­
latione ad ncceilarium ac debitum ftatum
reduci praevaleat. Unde etiam confenfum
apud Reges expetitum obtinuerunt.

V.
£ De Anfcario Subdiac^no. qui Lingo·
num jedem , vivo ejus Epijcopo , pervafirat. ]

De quodam etiam Subdhcono Anicario, qui vivo & incolumi Epifcopo civi­
tatis Lingonum fedem pervalit, fimili eft
fententia definitum. Sed intervenientibus
legatis ejufdem Subdiaconi, humanior eft
prolata lententia ; videlicet ut facramento
confirmet fe nunquam talia hujufmodi
prxfumprione fadurum. Cujus facramenti
tenorem huic capitulo lubnedere dignum
exiftimavimus. / go Anjcariust Subdiaco­
nits , confiteor coram Domino X janctis
Angelis ejus , reverentia Jan3a pater­
I I L
nitatis vejlra, contra Dei voluntatem X
[ Deflabili unione principum Karoli êC contra canonicaflatuta temeri me ficifle
in Ifiaac venerabilem Pontificem, ujurLotharii , atque Karoli Regum. J
pando fidem Ecclefia fanfla fibi com­
Rege· nihilominus ac Principe· noftri mifia Lingonica, X Jollicitando Cleri­
Karolus, Hlotharius , atque item Karo- cos X vafiallos ejus omnemqne fami­
lus ad Dei voluntatem atnue fandx Ec- liam, Atque idei> pro tanta praflumptioclefir ftatum , fuamque falutem ôc populi nis excefiu , per /acri miniflerii veftri
falvarionem, gratias Deo , uniri ôc in ea­ vob: »■ la-gttam J Dorruno potefiatem . 5 eniaiu nubi potnitenti largiri (upplicuer
dem falutari unitate firmati lum.
Tom. II.

$?rmOndu» , Con
cil.Otlli*.
fom.,

*rj»

me.<>oT*

«thCrt-MjTnjenFcrT
•wrf
qi.

κλ in&i
“•I*

Capitularia

<31

deprecor. Deinceps verb nee in eundem niendi ad aliam Synodum, ficut facra fanAntfiitem t nec in alium quemlibet, npc cit * audoriras.
· ( $«·*«
Vili
a«nfte»iJ
in ilia nec in aiia Ecclefia kujufinodi
preefumptionem facere tentabo , dC neque
illi aut alicui Juorum Clericorum aut lai- f De litteris Synodi ad Epifcopos Brittonum qui a Metropolitano fuo dfeivecorum ia aliqua re impedimentum fa­
rant, & cum excommunicatis commu­
ctam pro hac caufa , ( quia me graviter
nicabant. ]
deliquijfi confiteor* ), IVeque infidtas eis
ullius inquietudinis parabo t neque per
Ad Epifcopos fiquidem Brittonum, qui
me neque per aliquem meorum propin­
fe contra audoritatem à metropoli fua
quorum , nec per quemcurnqtu hominem i
moliuntur difeindere, Synodus litteras fe­
Jed potilis adunor pro viribus Cr intellicundùm auâoritatem facram direxit qua­
genua ipji Juifque eO t proutfibi placue­
rit. Et qutfibi pro hoc ipjb inimicijimtt tenus ad fiiam metropolim redeant, eique
quos ipfi voluerit tfipotuero , eidem con­ debiro jure fe fubdant, nec* à canonica ftc
epifcopali communione fe fegregent. Ex- ««»·*·]
ciliare procurabo. Sic me Deus adjuvet ,
communicatis etiam, ficut faerx decer­
ifia Jand te Sandorum Reliquia. Sta­
nunt regule, nequaquam communicent >
tuit etiam fanda Synodus ut nunquam ad
& Salomonem commoneant ut promifeandem Linponenfem Ecclcliam, live ad
fam fidem gloriofb Regi Karolo obferJanuaceniem * . qu.im jam pridem pari
vet, fit ipfe fic Brirtones excommunicatis
mo^° adflixerat , debeat adfpirare. Et fi
communicantes, ipfi fe facrâ communio­
ita ut pnemifimus julfis epifcopalibus obene non privent.
dire refugerit, fententiam fuperius DiaI X.
cono datam incurrat.
[ De litteris Synodi ad Brittones excomt
V I.
municatos , quibus nifi fe corrigant ,
anathema intentatum, j
f De proclamatione Karoli Regis adver­
sus Wcnilonem, Archiepijcopum SeAd memoratos quoque excommunicanotunjem. J
tos fanda Synodus litteras direxit *,eifque ·[ r« cu.
ufque ad futuram proximam Synodum
Deinde eloriofus Rex Dominus Karo- corrigendi fpatium tribuit, monens eccleIus facrr Svnodo libellum appellationis fiaftici pietate ut convertantur & vivant ;
eleâorumque mdicmm inter fe & Veni- quia, nifi fe correxerint, in futura Synodo
lonem, Senonum Archiepifcopum , qui generali unanimitate anathemate terribili
ab eo defecerat, & proclamations di­ ferientur.
ploma porrexit. Unde fecundiim facram
X.
auctoritatem, Ôc induci* ac dierum dila­
tio eft concdla, & certa accufario per £ De Capitulis quibufdam in Sy nodo re­
Epifcopos &. fvnodicas litteras prxrato
lectis , de atubus inter Epifcopos erat
controveifia. ]
Archiepifcopo eft intimata atque con-<
cella fecundum regulas divinitus promul­
Rele&a funt denique in eadem Synodo
gatas.
quxdam Capitula fuper quibus quorunV I I.
dam fratrum fenfus oiiTentire probantur.
C De At tone Virduneifium Epifcopo , Unde convenit inter Epifcopos ut Deo
qui contra regulas eccleftaflicas pro­ favente, pace ac tranquillitate recupera­
ta , fimul conveniant, fic prolatis fan&avenus dicebatur. J
rum Scripturarum atque catholicorum
Mota eft etiam quatftio de Attone, Vir- Doâorum fententiis , qux faniora funt
concordi unanimitate fcquantur.
dunenfmm Epilcopo , quod oblatione re
gulari ( unde petitio ibidem eft prxfentaX I.
ta ) in monafterio fandi Germani Autif
fiodoreniium extiterit, & contra regulas £ De confervando privilegio Monaflerit
ecclefiafticas inde difcedens , minus proSandi Benedi&i. J
visè quam facra aufb'rira> doceat, ad ordi­
nem epifcopalem pervenerit. Unde etiam
Tandem poftulavit humiliter Synodus F5/« Analeâa. tom.
definitum eft dari fibi commeatum ve­ generalis, fe ad terram ufque profternens ».
Μ »·♦.

133

Urlletuc. kgüvr llatu»·

Regum Francor •

ante Karolum Regem fic Rodulfum Bitu­
rigum Archiepifcopum, obfecrans fic ad­
jurans per crucem fic Chrifti ianguinem ut
privilegium monafterii fandi Benedidi,
quod annuente Rege prxfato firmave­
rant , quodque idem Rodulfus fubfcripferat, qui praefatam abbatiam inregulariter tenebat, ratum fic inconvulfumfervare ftuderent. ( Quod fi *) Abbas negligens
fic facris regulis inconveniens per direc­
tos Miffos inventus fuerit, ab eadem pa­
ternitate removeatur, fic iliui qui dignus
repertus fuerit fubftituatur, fic privuegii
regularis audoritas * in eodem monafterio quacunque occafione non defticuarur.
X I I.

[ Dr aliis qua fpecialius in eodem Sy­
nodoflatuta funt, 3
Hxc de prccipuis in eadem facra Syno­
do fu ère natuta. Cxterum fpecialia de
quibufque parochiis, prout vifum fuit. fe­
cundum ecclefiafticam audoritatem defi­
nita , fic Epifcopis in propriis parochiis
funt ad exlequendum commifla.

Kahou Cvlvi
Riuii 19

134*

XIII*.

[ Di precibus quas interfe condixerunt
Epifcopi qui ad hoc Concilium conve­
nerunt. J

* [ Hoc c»
put non edi­
dit Sirtnandus tnirt O
■iraü Karafl
CJ». , fed
tantum in
Catv.GdiU,

<·"· ».

1 Placuit omnibus, ut creditur, in P indu
divino, qui ad univerfale Concilium in
vicinia Tullenfium confluxerunt, quo­
niam calamitatum cxdio laborabant, quo
invenirent aliquid ubi confolationis gratia
refpirarent. Statuerunt itaque ut pro fe in­
vicem omnes, dum adviverent, preces
hutufmodi frequentarent ; fcilicet ut finguli pro eundis per lingula· hebdomadas,
feriâ quarti, MiUam celebrarent. Poft vo­
cationem autem cujuflibet eorum, fuperftites obtineant ut pro eo qui decefferit, in
fedibus feptenz Miffir totidemque V igUiz
Domino perfolvantur, à Prefoyteris au­
tem monafteriorum five villarum tres
Miflz totidemque vigiliae dependantur.
Exitus autem uniufcujufque viciflim piis
currentibus litteris innotefeat. Przfentes
etiam Abbates in tam profutura focietate
recepti, eidem fe conditione juxerunt.
1..... 111 g"11

SYNODI TULLENSIS APUD SAPONARÏAS.
LIBELLUS proclamations domni Karoli Regis adversus Wenilontm, Archieptjcopum Senonum, electis Judicibus Remigio Lugdunenfium , Eirardo
Turonorum , W'tniloni Rothomagenfium , êC Rodulpho Biturigum Archiepijcopis in fsnRa Synodo duodecim provinciarum apud Tullenfem parochiam , in
ji:burbano ejujdem urbis quod dicitur Saponarias , proprid ipfius manu port edus
anno lac ornationis Dominica DCCCLIX , fndid. yu t Jtvill. Liai. JuBns,
c A p.

I.

II.

Poft hzc de divifione regni inter me fic
uia , ficut dicit fandus Gregorius,
S Oegor.
fratres meo ratio eft exorta notifiima, un­
**>mtl. >0.
fic
ex
confuetudme
olitana
*
cognofangel.
de nartem divifionis cum mutuis, noftris
.' (Urf.
citis, in Francorum regno Reges ex ge­
fcilicet noftrorumque fidelium facramen*«* Aua.J
nere prodeunt, mihi à Domino fic genito­
re meo pix memori* HJudouvico Augu- tis, ficut etiam primores regni totius in­
venerant , tenendam fic gubernandam fuffto pars regni inter fratres meos Reges di­
cepi. Quam divifionem inter me fic fratre·
vina difpofitione eft tradita. In qua parte
meos de cztero à me fubftandaliter tenen­
regni vacabat tunc Pafto reMetropolis Se­
dam , ficut fic alii qui ibi adfuerunt Epifnonum, quam, juxta confuetudinem przcopi, Wenilomihifratribufquemeis pro­
deceflorum meorum Regum, Weniloni
tunc Clerico meo in capella mea mihi fer- pria manu juravit : pacem etiam fic mu­
tuum adjutorium inter me fic przfatum
vienti, qui more liberi Clerici femihi com­
fratrem Hludouvicum Wenilo (aeramen­
mendaverat, fic fidelitatem facramento
promiferar, confenfu facrorum Epifco- to firmavit.
I I I.
porum ipfius metropolis ad gubernan­
Sed fie poft hoc, eledione fui aliorum­
dum commifi , fic apud Epifcopos, quan­
tum ex me fuit, ut eum ibidem Archie- que Epiicoporum , ac exterorum fide­
lium regni noftri voluntate , confenfu fit
pifeopum ordinarent obtinui.
Torn. //.

Q

CaitUft.
conft Imr.
•r "
Si innor du»
Coi>(. (Ul

co rturwi

Capitularia

♦η;

acclamatione, cum aliis Archiepifcopis &
E pi fc o pis Wenilo in dicccefi iua , apud
Aureliani» civitatem, in bafilica fandx
Crucis. me fecundùm traditionem ecclefiafticam Regem confecravit, & in regni
regimine chrifmate facto perunxit, Ac
diademate atque regni fceptro in regni
folio fublimavir. A qua coniecratione vel
regni fublimate fupplantari vel projici à
nullo debueram, faltem fine audientia Ac
judicio Epifcoporum quorum minifterio
in Regem fum confecratus , Ac qui
throni Dei funt didi, in quibus Deus
fedet, Ac per quos fua decernit judicia ;
quorum paternis correptionibus Ac caftigatoriis judiciis me fundere fui paratus ,
Ac in przfenti fum fubditus.

I V.
Denique cùm feditiones in regno noftro
per homines irreverentes coeperunt crebrefccre, confenfu Epifcoporum ac exte­
rorum fidelium noftrorum chirographum
invicem confcripfimus, qualiter ego erga
eos, coopérante Domino, agere vellem t
Ac qualiter mihi confilio Ac auxilio iidem
fideles noftri ab inde poftmodùm folatium
ferre debuiiTent. Cui feripto Wenilo apud
Baiernam villam propria manu fubfcripfit, ficut in prxfcnci v idere poteftis.

Karoli Calvi
Rbcis t3.

x

‘S0

V I I.
Cùm autem ratio Ac neceflitas mihi ac­
cidit , de villa Breona ut à prxdido fratre
meo fecederem, Ac ipfe frater meus Hlu­
douvicus ad hoc rediit inpartem regni mei
ut mihi meum nepotem nibriperct, Ac ho­
mines meos mihi fubtraheret, ac fideles
meos vaftanter imprimeret * ,Wenilo cum
quo potuit folatio ad prxdidum fratrem
meum Hludouvicum in meam contrarietarem venit; cum quo erant excommunicati iftius regni Ac feditiofi, de quorum
excommunicatione Coepifcoporum Rio­
rum litteras acoepit, Ac Mifias publicas
fratri meo , cum quo ipfi feditiofi erant,
in palatio meo Atuniaco , Ac parochiâ Ac
provincia alterius Archiepiicopi fidelis
noftri,fine fua licentia ac Coepifcoporum
confenfu , Wenilo excommunicatis vel
excommunicatorum participibus celebra­
vit. Et in eo Concilio atque confilio fuit
quo nepos meus Hlotharius per menda­
cia, quantùm ex fedudoribus luis , fubriperetur, Ac debitum ac facramento pronrflùm folatium atque adjutorium ex illo
mihi fubtraheret ·.

VIII.

Prxdidis nihilominùs fratris meiconfi1 iariis, Ac publicis ac fecretis tradatibus ,
Wenilo cum fpecialibus familiaribus Ac
V.
inter priores ejus familiariter cum epifeoDeinde cùm contra Paganos ad infulam pali judicio, ut diximus, excommunicatis
loci qui OJccUus dicitur cum fidelibus no- At judicio regni dijudicatis interfuit,quate­
ftris , Ac terreno itinere ac navigio , ficut nus panem regni quam idem frater meus Ac
fcitis, perrexi, quidam à nobis deficien­ Wenilo mihi juraverant, Ac in qua Wenilo
tes fugâ lapfi funt. Wenilo autem fe pro me Regem facraverat, fxpe fetus frater
infirmitate iua illuc ire non pofle dicens, meus obtineret, Ac ego illam perderem.
ad fedem fuam reverfue eft. Dum autem
I X.
in procindu eo nos infirmi degeremus,
Wenilo in eo confilio Ac tradant fuit ut
frater nofter Hludouvicus , ficut fcitis,
cum manu hoftili & feditiofis hominibus Epifcopi qui mihi fidei promifTx debitores
ex regno fuo regnum noftrum irrupit. Ad erant, Ac conlilium atque auxilium manu
cujus colloquium fine mea voluntate at­ proprii confirmatum ferre debuerant,
que licentia Wenilo venit, quem fupplan- deficerent Ac ad fratris mei Hludouvici obfequium Ac fubditionem fe verterent.
tatorem meum efiTe cognovi ; quod nemo
Epifcoporum ex regno noftro alius fecit.
X.
V I.
De Abbatia fandx Columbx , Ac rebus

De extero, cùm contra prxdidum fra­
trem meum Ac inimicos meos , ac vaftatores Ecclefix Ac depopulatores regni qui
cum illo erant, cum fidelibus Dei ac noftris perrexi, nec per fe ipfum nec per
debitum folatium quod anteceflores mei
Reges Ac ego ipfe ex Ecclefia illi commifla habere folitus eram, aliquid adju­
torii prxbuit, przfertim cùm hoc devotè
ab illo petierim.

vel honoribus regni mei apud Hludouvi­
cum fratrem meum, prxeeptum obtinuit,
Ac litteras ad MifTos, quo eandem abbatiam
revocarent, Echardum Ac Theodoricum
impetravit. Sed in eifdem litteris ad prxfetos Miflbs juffionem fratris mei Hludouv ici Wenilo obtinuit ut de muro caftelli
Meloduni, quod jus regix eft poteftatis ,
petras haberent licentiamprendere. Unde
conftat quod in plebe iftius regni milii

F>4» infri
inNoiitMr■nondi . ρ·
7Λ·. *
N«xu B*fu-

• oppi'me-

A.· . fubit»here:i<. J

a»

I37

Ahno Cakhti
«60.

Karoli Calvi

Regum Francor.

i Deo collari eum Audebat colere & fatagebat tenere.

RfGlS 10.

_ o.
^30*

vacans epifeopatus Bajocacenfis fcilicet
civitatis propinquo fuo Clerico meo no­
mine Tortoldo , qui mihi fe commenda­
vit , fic fidelitatem (aeramento promifit t
donaretur, qui eundem epifeopatum in
mea infidelitate , fic contra fidelitatem
mihi promiflam , confenfu Hludouvici
fratris mei, accepit.

Wenilo in eo coniilio & vaâatu cum
praefatis excommunicari» fuit ubi confideratum eft quatenus illi homines qui mihi
fideles erant, fic mihi (aeramento fidelita­
tem promiferant, five nolentes ii ve volen­
tes , fratri meo Hludouvico jurarent ut ei
adjutorium ferrent qualiter regnum meum
contra me obtinere potuiflet. Et non folùm confdio Wenilo interfuit , fed Ac ipfe
hoc idem confdium fratri meo Hludouvi­
co contra meam fidelitatem , quam mihi
promifit (aeramento , donavit.
X I I.
Wenilo per fe fic per familiares fuos, fupradidos fcilicet excommunicato», apud
fratrem meum Hludouvicum obtinuit ut

XIII.
Tandem poftquam mihi Deus vires re­
cuperandi mei per foiatium fidelium meo­
rum contra fratrem meum donavit, per­
rexi propè de civitate Wenilonis, qui me
contra fratrem meum ad recuperandum
regnum meum pergere fcivit, fic nullum
adjutorium ve! per fe , promiflb ac fubferipto coniilio , vel per militiam, qua- ex
Ecckfia fibi commiffa foiet exire , adju­
torium aliquod prxftitit.

TITULUS

XXXI.

IN BASILICA SANCTI CASTORIS APUD CONFLUENTES.
f De pace inter Karolum 4C Hludovicum ; de quibufdam criminibus confringendis, ]
ADNUNTIATIO

DOMNI

KAROLI.

os fcitisquomodo aliquanti homines, gloriofi Reges ncflri Hludouvicus êC Ka­
miniis quàm necefle ruerat Deum ti­ rolus atque Hlotharius inter fe fecerunt
mentes , noftrum fratrem Hludouvicumrn.
, Idus Juntas in eodem monafierto t
quafi fub bona intentione , hoc anno fol- & qui hac Capitula ab ommbu s conjer~
licitaverunt ut in regnum noftrum taliter v arida acceptaverunt.
veniret ficut ipfi fcitis : unde nos Deus fic
Hincmarus , Guntharius, Altfridue,
veftra fidelitas fic adjuvavit ficut fic bene
Salomon , Adventius , Hatto * , Franco ,
cognofcitis.Poft hoc laboravit, adjuvante Teudericus, Leutbertus, Gebehardus,
Domino , ifte cariflimus nepos nofter ut
Chriftianus, V Ifadus Abba. Witgarius
inter nos pax fieret, ficut per redum efle
Abba.
debet, fic ut monentibus Epifcopis ad il­
Hac nomina laicorum.
lam caritatem fic fraternam concordiam
Chuonradus , Eurardus , Adalardus ,
rediret, fine qua nullus Chriftianus falvus
effe non noteft. Propterea tranfmifit ad Amuftus, Warnarius, Liutfridus, Hruonos fuos Miflos, fic mandavit nobis pri­ dulfiis, Erkingarius * , Giflebertus, Ratbodus * , Arnulfus, Hugo , item Chuonmum tale miflacicum quod nobis impoflibile vifum fuit. Deinde quia illud miflaci­ radus , Liutharius , Beringarius , Matfricum non fufccpimus, aliud miflacicum dus, Bofo, Sigeri, Hartmannus , Liunobis fui Miffi dixerunt : quod, quia fic rhardus, Richuinus , Wigricus, Hunfrifecundùm Deum falubre fic fecunaiim fe- dus, Bernoldus, Hatto * , Adalbertus,
Burchardus , Chriftianus , Leutulfus ,
culum utile nobis videtur, volumusvobis
illud dicere; fic fi vobis ita ficut fic nobis Hefli , Herimannus , item Hruodulfus ,
videtur, cum veftro confdio volumus il­ Sigehardus *.

V

lud recipere, fic, quod Deus concedent,
ad neceflariiun effedum perducere.
Hac funt nomina. Epifcoporum qui
?çT'X ‘ P’ λλλο Incarnations Dominica dccclx ,
Nonis Juniis, in Secretario Bqftlica
i··»’.
fandi Cafloris confideraverunt cumnobiiwibiJu*' iibus ac fidelibus laidsfirmitatem quam
iiiBaron.

Imper,

Sacramentum

( ’ s r~"·
ώ"'A<'0,

·.

s ■‘ «Λ

·' s» $>

R»,bo4ij’·1
Atto5?”’
fi

firmitatis Ηιυυουνια *·»J
Regis.

Amodo fic quandiu vixero, iftum fra- (Srr>^re*
trem meum Karolum, fic nepotes meos
Hludouvicum, Hlotharium, atque Ka­
rolum , ad Dei voluntatem, fie fan â at ejus
Ecclefis ftatum fic honorem atque defen
fi on cm, fic ad noftram communem fâlu-

1J9

Anno Curuti
S6O.

Capitularia

rem Sc honorem , ôc ad populi Chriftiani
nobis commifli falvanienrum ôc pacem,
Ac ad legis ac juftitix atque reélx rationis
confervationem, quantùm mihi Deus
fcire Ac pofle donaverit, ôc ipG me obau­
dierint , ôc à me ipfi quxfierint, vero confilio, ôc fecundum quod mihi rationabili­

140

ter Ac falubrtter poflibile fuerit, fincero
auxilio adjutor ero ad regnum illorum
continendum, ôc nec in vita, nec in mem­
bris , neque in regno illorum eos forconfiliabo. In hoc ut ipG erga me Gmilem promiflionem faciant Ac confervent. Sic me
Deus adjuvet, Ac iftx fanûx Reliquix.

CAPITULA AB OMNIBUS CONSERVANDA.
ad aliud recipiat vel retineat , nifi ut ad
Cap. T.
redam rationem ôc debitam emendatio­
T omnium praeteritorum malorum & nem perducatur. Et fi rationem redam fub·
contrarietatum , ôc fupplantationum terfugerit, omnes in commune, in cujus
ac malarum machinationum, atque moliregnum
­
venerit, illum perfequamur, do­
tionum feu nocumentorum invicem ado­ nec ad rationem perducatur, aut de re­
rum , abolitio ita inter nos Ac apud nos fiat, gno deleatur.
ôc à noftris cordibus penitus avellatur cum
V.
oinni malitia Ac rancore , ut nec in me­
moriam ad retribuendum duntaxat mali
Similiter ic de eo agendum eft qui pro
vel contrarietatis , atque exprobrationis aliquo capitali & publico crimine à quoli­
feu improperii, dc extero exinde quid­ bet Epifcopo corripitur vel excommuni­
dam veniat.
catur , aut de excommunicatione crimen
I I.
faciens, regnum & Regis regimen mutat,
ne debitam poenitentiam fufopiat, aut fuA
Ut tanta inter nos, Domino coopéran­
ceptam légitimé peragat. Interdùm etiam
te , ver» caritatis benignitas abhinc inahte femper maneat de corde puro Ac con- inceftam propinquam fuam , aut Sandimoniaiem, vel raptam, five adulteram ,
(cientiabona, Ac fide non fida, fine dolo
Ac fimulatione, ut nemo fuo pari fuum quam illic ei non ucebat habere, fugiens
fecum ducit. Hic talis, cùm Epifcopus
regnum aut fuos fideles, vel quod ad faad cujus curam pertinebit nobis notum fe­
lutem five profperitatem ac honorem re­
cerit , diligenter perquiratur, ne morandi
gium pertinet, difeupiat aut forconiilict,
vel latendi locum in regno alicujus nofaut per occultos fufurrones libenter comtrùm inveniat, & Dei ac noftros fideles
pofira mendacia feu detractiones acceptet.
fuo morbo inficiat ; fed à nobis vel miniI I I.
ftris reipublicx conftringatur, ôc ut fimul
cum diabolica prxda, quam fecum duxit,
Ut unufqulfque fideliter fuum parem *,
ad Epifcopum fuum redeat, Ac de quo­
ubicunque neceifitas illi fuerit, Ac ipfe
cunque crimine publico debitam poeni­
potuerit, aut per fe aut per filium , aut per
tentiam fuicipiat, aut fufceptam légitimé
fideles fuos,& confilio & auxilio adjuvet,
peragat, compellatur.
ut regnum, fideles, profperitatem, atque
V I.
honorem regium débité valeat obtinere.
Et veraciter unufquifque erga alterum
Ut nemo Epifcoporum hominem peclib.
certarim demonftret quia in paris * fui ad- cantem ab Ecclefia AcChriftianacommu- ’* “**
verfitate, fi evenerit, fraterno modo connione alienet, donec illum fecundum
triiletur , & in profperitate illius latetur.
evangdicum praeceptum , ut ad emenda­
Et talem fidem ficut inter nos modo ab­
tionem Ac poenitentiam redeat. commo­
hinc in ante confervaturos confirmatum
nitum habeat. Qui pecc ans fi commonitus
habemus, fic unufquifque infantibus fra­
inobediens Acincorrigi bilis permanferit,
tris fui, fi obierit, ille qui fuperfucrit con­
ôc ad emendationem redire noluerit, re­
fer v abit.
giam vel reipublicx poteftatem per fe
I V.
Epifcopus vel per miniftr os fuos adeat,
Et quia per vagos ôc tyrannica confue- ut conftringatur » ôc ad emendationem ac
tudine inreverentes homines pax ôc tran­ poenitendam peccator redeat. Qui etiam
quillitas regni perturbari folet, volumus fi ita ad correaionem perduci nequiverit,
ut ad quemcunque noftrûm talis venerit, tunc fecundùm leges ecclefiafticas medi­
ut de his qux egit rationem ôc juftitiam cinali feparatione a communione ecclefubterfugere point, nemo ex nebis illum fiaftica fegregetur.

U

·' îirmofifc»
L.fu
tuum

frjuiiJ

Regum Francor,

141

V I I.
Ut illis hominibus qui in talibus pertur­
bationibus , ficut in his prrreritis annis
acciderunt, in Deum ôc in fanriam Ecciefiam atque in nos peccaverunt, fi fe ex
veritate recognofeentes petierint , ôc
deinceps nobis veraciter fideles effe volue­
rint , ôc in regnis noftris pacifici ac quieti,
ôc legibus ac juftitix obeaientes extiterint,
rationabilis mifericordia impendatur, non
folùm in indulgentia commiilbrum , ôc
in conceflione proprietatum, verum etiam
ôc in largitione honorum fecundum noftram rationabilem poflibifitatem.
V I IL
Ut de rapinis ac depraedationibus, ôc
de confpirationibus atque feditionibus ,
ôc de raptis feminarum, ficut ecclefiaftiae
& Chnftianx leges atque progenitorum
noftrorum Capitula continent, ita in om­
nibus ôc ab amnibus conferventur.

1 X.
Ut alia etiam Capitula eorundem pro­
genitorum noftrorum de fanclx Ecclefie
honore ôc immunitate ac confervatione ,
ôc de regio etiam honore atque vigore,
ôc populi nobis commifli lege ac juftitia ,
in omnibus ôc ab omnibus conferventur.

X.
Ut noftri fideles, unufquifque in fuo or
dine ôc ftatu , veraciter fint de nobis fecuri quia nullum abhinc inanteà contra le­
gem Ôc juftitiam, vel au&oritacem ac juftam rationem, aut damnabimus aut dehonorabimus, aut opprimemus vel indebitis
machinationibus adfligemus , ôc iliorum
fcilicet veraciter nobis fidelium communi
confilio , fecundùm Dei voluntatem ôc
commune falvamentum, ad reftiutionem
fanthr Dei Eccleft* ôeftatum regni, ôc ad
honorem regium atque pacem populi
commiflinobis pertinenti, adfenfum pr«bebimus ; in hoc ut illi non folàm non fine
nobis contradicentes fle refiftentes ad ifta
exequenda, verùm etiam fic fint nobis
fidei» ôc obediences, ac veri adjutores at­
que cooperatores vero confilio Ôc fincero
auxilio ad ifta peragenda quzjprzmifimus,
ficut per redum unufquifque in fuo ordine

Riois

to.

142

ôc ftatu fuo Principi ôc fuo Seniori efle
debet.
X I.
Ut lie finrul conjunâi, ôc nos fratres ac
nepos nofter ad invicem, ôc nos cum fide­
libus noftris, ôc fideles noftri nobifcum ,
ôc omnes iimul cum Deo nos recon jungamus, ôc ut nobis fit propitius illi pro der oto munere offeramus. Et unufquifque om­
nium noftnim, abfque fu a propria excufa
tione vel juiUficatione, recoguolcamus in
quibus aut fingillatim aut coinnuuuter
contra illius mandata, Ôc decreta fuorum
Sanctorum , fecimus aut confenfinuis in
ordine ecclefiaftico & ftatu regni, & per
fingula in medium illa producamus. Et
nemo noftrum fuo aut amico, aut propinJ'uo vel confoederato , jmmb nec fibi ipfi
eculariter parcat ut fpiritaliter ôc falubriter parcere poilit. Qum, ficut prxiuifimus
in prxcedenti Capitulo , vero confilio <5c
linccro auxilio illa in commune certatim
emendatori totis viribus procuremus ,
quantociùs rationabiliter poterimus.

Et fi aliquis de fubditis, in quocunque
ordine ôc ftatu, de hac convenientia exie­
rit aut fe retraxerit, vel huic communi
decreto contradixerit, Seniores cum ve­
raciter fidelibus fuis hxc fecundum Dei
voluntatem, ôc legem ac juftam rationem,
velit nolit ille qui divino confilio Ôc de­
creto ôc huic convenientia? refiftens ôc
contradicens fuerit, exequantur. Et fi ali­
quis de Senioribus de hac convenientia
exierit aut fe retraxerit, vel huic commu­
ni decreto, quod abfit, contradixerit, cùm
plures Seniarum noftrorum fideles & reg­
norum primores in unum convenerint,
eorum qui obfervaverint confilio, ôc Epifcoporum judicio, ac communi confenfu,
qualiter de eo qui débité admonitus incorrigibilis perfeveraverit agendum fit, fa­
ciente Domino decernatur. Er ut obni­
xius fupraferipta Capitula à nobis auxiliante Domino inviolabiliter obferventur ,
ôc nos illa obfervaturos certius credatur ,
manibus propriis fubterfirmavunus.

ADNUNTIATIO DOMNI HLUDOUVICI REGIS
APUP

CONFLUENTES,

LINGUA

ThEODI.SCA.

nore , ôc de pace populi Chriftiani, cum
Cap. I.
O s fcitis quid in ifta regno evenit. Et Dei ajutorio ôc fiaelium noftrorum confi­
ideo huc convenimus, ut de Dei vo­ lio traâaremus.
luntate ôc fan&x Ecclefix ftatu, ôc de
I L
noftra ac veftra communi ûlute atque hoEt mifunui hoc fuper Epifcopos ôc ce-

V

14}

Capitialaria

144

toros fideles noftros, ut Illi hoc invenirent, 'ne oppreflione pauperum fic circumma3ualicer nos ad hxc qux diximus exequen- nentium confiftat, fit in hoftem vel ad pla­
a , adunaremus. Et volumus ut fciatis citum five ad curteniveniens , de fuo fic
quia ficut illi invenerunt fic feripto nobis warnitus fic de domo fua moveat, ut cum
oftenderunt, ad invicem adunati fumus , pace venire , fic nobifcum flare fic ad do*
ficut fratres per redumeffe debent, fic nos mum fu am redire pofftt. Et qui hoctranffimul cum ifto nepote noftro fit ille nobiP greffus fuerit, ficut tempore anteceflbcum. Et etiam fuos fratres nepotes noftros rum noftrorum confuetudo fuit, fic in
in hac adunationis firmitate nobifcum re­ illorum Capitulis continetur, volumus utr \
cepimus , ita tamen fi fic ipfi hanc firmita­ hoc in illis tranfgrefToribus emendetur.
tem erga nos fecerint fic otfervaverint.
VII.
Similiter fic de confpirationibus, fic de
Et fciatis quia non volumus ut ullus in­ raptis feminarum tam viduarum quàm fic
ter nos abhinc inanteà alia verba portet, puellarum atque nonnarum, bannimus ex
nifi taba qux Deo fintjplacita, fic qux ad Dei fic noftro verbo ut nullus hoc in regnis
noftram communem ialutem fic noftrum noftris agere prx fu mat. Et fi quis hoc prxhonorem pertineant ; ut fic fimus ficut fumpfent, fecundùm legem, fic ficut in
fratres in invicem, fic patrui cum nepoti­ Capitularibus progenitorum noftrorum
bus , fic nepotes cum patruis effe debent. continetur, fic hoc emendare cogatur.
Hxc eadem Domnus Karolus Romand
Et fi aliquis fuerit qui noc facere tentaverit, producatur in medium ad rationem, lingud adnuntiavit tdC ex maxima pane
fic taliter inde caftigetur ut nemo alius fi- lingud Theodifcd recapitulavit.
roft Kac , Dommu Hludouvicus ad
milia agere tentet.
Domnum Katolumfratremfuùm lingud
Et volumus ut Ecclefix fic Cafx Del, Romana dixit : Nunc, A vobis placet ,
fic Epifcopi fic Dei homines , Clerici fic veftrum verbum habere volo de illis ho­
Monachi, fic Nonnx, talem mundebur- minibus qui ad meam fidem venerunt.
Et Domus Karolus excelfiori voce lin·
dem fic honorem habeant ficut tempore
gud Romana dixit : Illis hominibus qui
antecefforum noftrorum habuerunt. ,
contra me fic fecerunt ficut fcitis, fic ad
V.
Et volumus ut vos fic exteri homines meum fratrem venerunt, propter Deum
fideles noftri talem legem fie reâitudinem fit propter illius amorem, fic pro illius gra­
fic tale falvamentum in regnis noftris ha­ tia , totum perdono quod contra me misbeatis ficut anteceffores veftri tempore fecerunt, fic illorum alodes de hereditate
antecefforum noftrorum habuerunt ; fic fic de conquifitu, fic quod de donatione
nos talem honorem fic redam poteftattm noftri Senioris habuerunt, excepto illo.
in noftro regio nomine apud vos habea­ 3uod de mea donatione venit, illis conceo, fi mihi firmitatem fecerint quodin re­
mus ficut noftri anteceffores apud veftros
anteceffores habuerunt : fic juftitia fic lex gno meo pacifici fint, fic fic ibi vivant ficut
omnibus confervetur, fic pauperes homi­ Chriftiani in Chriftiano regno vivere de­
nes talem defenfionem habeant ficut tem- bent. In hoc fi frater meus meis fidelibus,
{jore antecefforum noftrorum lex fic coh- qui contra illum nihil misfecerunt, fic me
iietudo fuit, fic ficut hic fideles noftricom­ quando mihi opus fiiit adjuvaverunt, fimimuniter confenferunt , fic feripto nobis liter illorum alodes, quos in regno illius
demonftraverunt , fic nos cum illorum habent, concefferit. Sed fic de illis alodiconfilio confentimus fic obfervari com­ bus quos de mea donatione habuerunt,
muniter volumus. Et fi aliquis hoc pertur­ fic etiam de honoribus, ficutcum illo me­
bare voluerit, à nullo noftrum recipiatur, lius confiderabo, illis qui ad me fe retornifi ut aut ad redam rationem aut ad ra­ nabunt, v olunt ariè faciam.
£t Domnus Hlotharius lingua Theodiftionabilem indulgentix concefiionem de­
ducatur.
ca infuprà adnuntiatis Capitulis fe confentire dixit tdCJe obfervaturumtllapro·
v I.
Sed fic de iftis rapinis fic deprxdationi- mifit.
bus, quas jam quali pro lege multi per conEt tunc Domnus Karolus iterùm lin'
fiietudinem tenent, ab hoc die fic deincepsî gud Romand de pace commonuit t dC ut
de Dei banno fic de noftro verbo banni­ cum Deigratiafani & falvi irent ,dC ut
mus , ut nemo hoc ampliùs pr vfiimat. Sed eosfanos reviderent oravit t dC adnuntiaunufquifque infra patriam cum pace fic fi- tionibus finem impofuit,
_

TITULUS

i4f ''’■“".di""”1 Regum Francor.
TITULUS

146*

XX XII.

POST REDITUM A CONFLUENTIBUS.
HÆC qua jequuntiu Domnis Karoh s , reverfus à Confluente t cum confi/io
fidelium Juorum per regnum Jiiurn aermruia/ida (f oijervnnda direxit»
ÆC Mifli noftri difeurrentes fa­
ciant.

H

C A ί. I.

Omnibus in fuo miffatico firmitatem
qux inter nos & cariflimum fratrem noftrum, atque dileâos nepotes noftros facueft j notam faciant.

I I.
. Capitula etiam qux apud Confluentes
accepta funt à nobis fic communibus fide­
libus noftri* t adnuntient,

III.
Sed Ac ilia Capitula qux antè per reg­
num noftrum obfervanda mifimus , cum
Capitulis epifeopalibus Ac progenitorum
noftrorum imperatorum adcognitent, &
cognitamentum quod modb apud Con­
fluentes fecimus omnibus innotefcant ; &
firmitatem ab omnibus qui ita contra nos
misfixerunt ficut notum eft, & de quibus
•t Kcs>- cariflimus frater nofter* petiit, qui alodes
*n reP° no^ro habere volunt, ficut in
Zûêt nSî cognitamento noftro feripeum eft , firma«ίιΓ&νΤ* mentum recipiant. Ita tamen ut fi majores
homines voluerint, ad nos veniant, & in
Erzièntia noftra ipfam firmitatem faciant;
omines verb illorum ante Miflbs noftros
eandem firmitatem faciant.

I V.
Ut Mifli noftri eis qui firmitatem fece­
rint, alodes illorum quos de hereditate, Ac
de tali conquifitu qui de noftra donatione
non venit,habuerunt, Aequos Senior not
ter Domnus Imperator eis dedit, ii pre­
cepts illius oftenderint, quantum in ipfis
prxeeptis inde continetur, illis reddant.

Ut omnes qui firmitatem fecerint, 6c qui­
bus alodes reddiderint, diligenter inbre­
vient. Et fi aliqui eam facere noluerint,
fimiliter inbrevient, & nobis renuntiem,
Tam. II.

V I.
De rapinis autem Ac violentiis , At ex­
teris injuftitiis quas in iftis prxteritis annis,
poftquam ifta perturbatio exorta eft , in
regno noftro fecerunt , quantùm rationa­
biliter potuerint , Mifli noftri pacificare
procurent. Et fi de ipfa pacificatione wadii ad noftram partem venerint. ex toto,
ficut frater nofter cariflimus nos petiit. ex
noftra audoricate perdonent, m hoc ut
talia de extero non faciant.

VII.
De pacificatione verb illorum qui in
1 egno noftro confiftentcs, poftnumn Deus
fuam nobis oftendit gratiorem mifericortham, per illorum indebitam prxlump»
tioneni rapinas & violentias . atque alias
uquftitias fecerunt, ti waau ad noftram
partem exierint, Mifli noftri inbrevient t
Ac nobis renuntient , ut nos inde com­
mendemus quid nobis tunc vifiun fuerit.

VIII.
Et ut pax in regno noftro per illorum
mtfTaticum, ficut nos advognitavimus ,
Ac Capitula à nobis dire&a commendant,
omnibus modis obfervetur , diligenter
provideant ; Ac qualiter eam quifque oblervaverit, abfque refpe&u aficujus per­
forat , ut veritatem inde nobis renun­
tient , diligenter infpiciant. Et quicquid
exinde quod commendamus per le ammplere non potuerint, ad Miflbs majores
per ipfiim miflaticum conftitutos referant,
ut cum illorum confilio Ac auxilio omnia
impleant.
Firmitas autem,quam à prxdidls homi­
nibus Mifli noftri debent recipere , ifta
eft : De ifta die in ante, Karoli. Hludouvici Imperatoris filii, regnum illi non fbrconfiliabo, neque vernoo. Sic me Deus
adjuvet, Ac iftr fan&x Reliquiae.

Confirmatio Seniorum noftrorum Regum
modô apud Confluentes faSLa ifta eft»
Quod ad Dei voluntatem , Ac fanéhe
ejus Ecclefix ftatum Ac honorem atque

K

y 111

148

Capitularia
defenfionem , fic ad illorum communem
falutem & honorem , fic ad populi Chrit
riani illis commifli falvamentum fic pa­
cem , fic ad leges ac juftitix atque redx
rationis confervationem , quantùm illis
Deus fclre fic poffe donaverit, vero confilio, fie lècundùm quod illis rationabi­
liter fic falubriter poiiibile fuerit, iincero
auxilio adjutores Itbi invicem ad regnum
illorum continendum erunt, fic nec in
vita , nec in membri* , neque in regno ,
aliquis eorum fuum parem forconiihabit.

Adnuntiatio autem diorum ifta eft.

Cap.

!..

Quia fecundùm quod in prxdi&a fir­
mitate continetur, deinceps obfervare vo­
lunt, fic Domino adjuvante obfervabunt.

I I.
Et non volunt ut aliquis inter eos alia
aliqua verba portet, nifi qua Duo lint
placita, fic ad communem falutem fic ho­
norem fint pertinentia. Et fi aliquis aliter
prxfumpfent , in medium adducatur ,
fic taliter inde caftigetur ut nemo alius
fimilia agere tentet.

I I L
Et volunt ut, Ecclefiz fic cafe Dei,
fic Epifcopi fic Dei homines , Clerici ,
Monachi , fic Nonnz , talem mundeburdem fic honorem habeant, ficut tempore
antecefforum fuorum habuerunt.

I V.
Et volunt ut fideles illorum talem le­
gem fic juftidam fic tale falvamentum in
regnis illorum habeant, ficut anteceflbres
eorum tempore anteceiforura illorum
habuerunt ; fic ipfi Reges talem hono­
rem fic redam poteftatem habeant f ficut
ipforum anteceflbres habuerunt, fic juftitia
fic Lex omnibus confervetur. Et fi aliquis
hoc perturbare voluerit, à nullo eorum
recipiatur, nifi ut aut ad redam rationem
aut ad rationabilem indulgentia conceffionem deducatur.

V.
Et ut illi homines qui in ifto regno
contra Seniorem noftrum Domnum Karolum miforiferunt, fi fe recognoverint,
propter Deum , fic propter fratris fui
raitMki. deprecationem , quicquid contra eum
CmkU. a»
Sl-FMir*. misfecenmt eis vult indulgere. Et ficut
C. ♦.
prxfcriptum eft, alodes illorum de here­

ditate fic de conquifrtu , quod tamen de
donatione fua non venit, fed fic illos
alodes quos de donatione Domni impe­
ratoris Hludouvici habuerunt, eis con­
cedit , fi talem firmitatem ei fecerint ficut
przdiximus.

V T.
Sed fic de rapinis fic deprxdationibus ,
fic de conjurationibus fic de conipirationibus , fic de raptis feminarum , tam vi­
duarum quàn> fit puellarum atque nonna­
rum , firmiter banniverunt ut amodfi fic
deinceps nullus prxfumat : fit qui pra>
fumpferit, fecundùm leges divinae fic
humanas , fie fecundùm Capitula Impe­
ratorum ac prxdeceflbrum fuorum . hoc
emendare cogatur. Et ut unufquifque
infra patriam cum pace fic fine oppreffione
pauperum fic c ircummanendum conliftat;
fic in hoftem vel ad placitum five ad cur­
tem veniens, de fuo fic varnitus de
domo fua moveat, ut cum pace venire ,
ftare, fic ad domum fuam redire poflit.

Summa Capitulorum qua apud Con­
fluentes modo acceptata fiutt à Senio­
ribus ntflris Regiius Ô* illorum fide­
libus t hac eft.

Cap.

T.

De illorum concordia fic fraterna conjundione atque mutuo adjutorio, ficut
in cognitamento illorum continetur.

I I.
Et de illorum indulgentia qui in ifto
regno mifpriferunt, fi fe recognoverint,
fic deinceps à talibus fe cavere voluerint,
fic in regno pacifici efle voluerint, ficut
in cognitamento illorum continetur.

I I I.
De lege fic juftitia omnibus unicuique
in fuo ftatu fic ordine confervenda.

I V.
Ut à rapinis ac deprxdationibus, atque
à conjurationibus fit confpirationibus , fit
feditionibus fie à raptis feminarum , fe
omnes caveant : fit qui deinceps talia przfumpferit, ficut in cognitamento illorum
continetur, fecundùm leges ecclefiafticas
fic mundanas, fie fecundùm Capitula prxdecefforum Regum, hoc emendare co­
getur , fic in comoofirione, fic in harmifcara , fic in poenitentia ab Epifcopo pa­
rochia: ejus lufdpienda.

Regum Francor. Kΰ“C“’‘ 150

149

Capitula autan Imperatorum Domni Karoli <£' Domni Hludouvici dc talibut
rebut » ut de multis pauca hic ponamus , i/la funt.
I quis intra regnum rapinam fecerit, aut cui­
gcrc vet incendere, luec ne fiant omninb prohibe
quam noftro fideli ejuique homini aliquid vi
mus. Quod fi ab aliquo pntfiimptiosèfa&um fue­
abftulerit, in triplo cui aliquid abftulit, legibusrit , fexaginta folidos, fi liber eft, fit culpabilis, &.
omnia fimilia reftituat, aur cum duddecim tefticomponat, dc infuper bannum noftrum, ia eft,
bus fe purget. Si verb fervus hoc fecerit, capitali
fexaginta folidos, nobis perfblvat. Poftmodùm
verb έ Comite ante nos adducatur, dc in baftonicrimini fubjaceat, & dominus omnia fimilia ref­
tituat , quia fervam fuum non correxit nec cufco tetrufus ufque dum nobis placuerit, pernas
luat. Nam fi publicè aâum fuerit .publicam inde
todivir ut talia non perpeaaret j quoniam fi nos
ipfos comedimus, ocb deficiemus. Unufquifque
agatpœnirenriam juxta fânâorum Canonum fancuonem. Si verb occulté , Sacerdotum confilio ex
tamen cuftodiat exercitum fuum, ne aliqua aehoc agat pcenitentiam : quoniam raptores , ut ait
pradatio infra regnum fiat.
Apoftolus.nifi veram egerint pcenitentiam, re­
Et item. Si quis domum alienam cujuflibet in­
gnum Dei non poffidebunt. Qui verb de rebus
fregerit , quicquid exinde per vim abftulerit aut
Ecdefiarum aliquid abftulerit, gravius inde ju­
rapuerit, vel furaverit, fecundùm legem eam illi
dicetur : quia factarum rerum ablatio facrtlecujus domus fuerit infraâa & fpohata, in tri­
gium eft, « fecrilegus vocatur qui ex cis aliquid
plum componat, & infuper bannum dominicum
lolvat. Si fervus hoc fecerit, fententiam fupcrioabftulerit aut rapuerit. Extorres namque i limi­

S

nibus fente manis Ecclefia: tales oerionz ufque
ad fedsfe&onem Ecclefia:, quam larferunt, funt

habenda atque firmiter denotande.
Et itent. & quis in exercitu infra regnum fine

juffione dominica per vim hoftilem aliquid prae­
dari voluerit, aut frenum tollere, aut granum ,
five pecora majora vel minora, domofque infran-

rem accipiat, Sc infuper fecundùm legem fuam
compofinonem faciat. Si quifiibet homo aliquod
tale damnum alicui fecerit pro quo plenam compofitionem' facere non valeat , femetipfum in
wadio pro fervo dare ftudeat ufque dum plenam
compoudonem adhibeat.

De Capitulis autan à nobis per regnum noftrum directs ifla excerpta funt.
■ΠΙ.ΧΙΠ.

T unufquilque Miflus in fuo tnifiatico provi
noftri omnes admoneant t ut de extero
fionern nabear, ut fi aliquis de noftris fide­
qui ilia habent exinde fe caveant, dc hoc
libus pet mUTaricum fuum mnfierir, aut ibiconquod malè a&um eft, quantùm potuerint,
fiftens vel commanens rapinas vel deprzdationes,
emendare procurent, ne vindiûam fe­
aut talia inlidu fecerit de quibus Deus oftendi
cundùm Capitularia prxdeceflbrum noF
fidet, & populus pro oppremonc gemere, quatetrorum fuftinere cogantur.
nùs hoc lubtiliter dc veraciter inveftiget, de fe­
cundùm legem emendari faciat, nobilque renun­
Capitula autem legum divinarum atque

U

mundanarum, dc Imperatorum t de raptis
feminarum. dt de confpirationibus, dc de
Et itent. Ut Miffi in illotum mrfiaricu curam
conjurationibus ,dc de Ecciefiarum in­
’ habeant ne homines noftri aut alu quilibet vici­
fracturis , atque Clericorum dehonorationos fuos majores vel minores tempore xftatis,
nibus, dc de Comitibus qui in Comitatibus
quando ad herbam fuos caballos mittunt, vel
fuis injufta faciunt t hic non adnotavimus,
tempore hyemis, quando marafcalcos illorum ad
quia cognita funt, dc majori diftriâione
fodrumdingunt, vKinos majores vel minores de­
indigent ; de quibus omnes admonere 9 at­
praedentur. Et fi egerint, hoc etiam, ut prediximus, veraciter Mufi noftri inveftigent, de légali­
que omnes ex Dei bannode noftro cavere
ser emendatum nobis renuntient ; ut in Semote
prxeipimus. De his interim Milii noftri
hoc fic emendemus quatenùs homines fuos in podifeurrentes cum confilid majorum Mifreftate habeat, dC contend fini debitis, dc inde­
forum, ut prxniifimus, ftudeant, donec
bita injufté non appetant.
plenitudinem Capitulorum dc adnuntianDuo Capitula fcluentia pertinent ed titulatu dam dc obfervandam ad communem om­
prefentem, & nonfunt repetita ex fuperiorihu.
nium noftrum Glutem dc pacem per re­
olumus etiam ut de beneficiis def- gnum noftrum t adjuvante Domino 9 diftrudis 6c fylvis venditis, tam ex rePu’ ponamus.
blica t quàm ex rebus ecdefiafticis t Mifli
tiet, qualiter ind« n« 6e ordinemus, ut nec tp-

fiim nec alium hoc agese deleter

c. ■ >

V

Tout. Π.

Κι

+ιη

Capitularia
TITULUS
EDICTUM

IN

w

XXXIII.
CARISIACO.

HOC £di3um conflituit Domnus Karolus in Carifiaco t anno Incarnationis
Dominica dccclxi.
N nomine fanctx ôc individux Trini­ publiez provideat ut ii non invenerit illuni
tatis. Karolus, gratiâ Dei Rex, omni­ denarium merum ôc bene penfantem , ut
bus regni noftri fidelibus. Pervenit ad nos cambiare illum mercanti jubeat. Si autem
quia quod ad timorem incutiendum, ne illum denarium bonum invenerit , confi­
aliquis bonum denarium, id eft, merum ôc deret ztatem ôc infirmitatem & fexum ho­
bene penfantem, reicere * audeat, more minis , quia fic feminx barcaniare folent,
* prxdeceflbrum noftrorum pro generali & aut idibus , prout viderit competere ,
utilitate regni noftri commendavimus, aut minutie virgis cum ratione ôc diferealiqui Milii ad hoc conftitutum exequen- tione illum qui denarium bonum rejecit,
dum, minus intelligences devotionem vo­ caftiget; ouatenùs ôc exteri timorem ha­
luntatis noftrx, ôc obfequentes intentioni beant t &. nomo crudeliter non damnetur.
fux voluntatis, quafdam adinventiones, Et qui poll hunc przfentem bannum in­
quod multùm Dominus deteftatur, ôc in ventus ruerit pro tali correptione non cafmallacione ôc in exa&ione intromittunt; tigatus, habeat Miflus reipublicz in civita­
cum in eo quod ad regni utilitatem jube­ tibus fit in mercatis denarium fic affecta­
tur ôc agitur , non privata contra genera­ tum t ut deprehenfum in fronte denario
lem utilitatem commoditas, neque ali­ calefa&o falvis venis taliter coquat, ut

I

n.j

quod turpe lucrum, quod in Chriftiana
religione ôc in re^ia dignitate aut in Miflbrum fidelium tmeeritate non condecet, fe
debet ullo modo milcere. Proptereà neccflarium duximus ut commendationem
noftram ex hoc feribere rogaremus, qux
ex more in noftro palatio apud Cancella­
rium retineatur , ôc inde per Aliflbs noftros dirigatur; ut nemo per ignorantiam,
nemo per induftriam ab ea valeat deviare.
Unde volumus , quia ôc timor utilis , ôc
confideratio milèricors. ôc diferetio mo­
derata in hac commendatione noftra eft
neceffaria propter paupertatem hominum,
quia necelTe fuit in iftis temporibus con­
jectum de illis accipere , ôc ad navium
compolitionem , ôc in Nortmannorum
caula , pro regni, ficut res conjacet, falv amento , ut omnes cognofcant quia non
quxftum inhoneltum, led publicam regni
utilitatem quxrimus. Salva conftitutione
ôc mpoftmodum jure firmiifimo permac^icoiâr. nente qux in Capitulari avi ôc patris noftri
iib.it.c.1·. cx hoc Icripta habetur, quilibet_ francus
homo convictus quia bonum denarium, id
eft, merum ôc bene penfantem, poft hunc
bannum noftrum ejecerit , medietatem
francilis banni componat. De colonis au­
tem , ôc fervis cujuflibet poceftatis , fi in
civitatibus vel mercatis alii» deprehenfus
aliquis fuerit denarium reicere, Miffus rei-

ipfehomoôc exteri caftigentur, ôc homo
non pereat, fit videntibus fignum caftigatiorus oftendat. Mifii autem noftri colonos
& fervos pauperes cujuflibet poteftatia
non mallent, nec bannum francilem folvere cogant i fed advocatus eorum , non
cum aliqua nova adinventione, fed quia
de fua advocatione coloni vel fervi con­
tra bannum noftrum bonum denarium ,
id eft, merum ôc bene penfantem rejece­
rint , ficut lex eft, malletur. Et unufquifi
que advocatus pro omnibus de fua advo­
catione , fi fuo iâcramento eos inculpabi­
les de hoc banno noftro reddere non po­
tuerit , unum tantùm integrum bannum
componat, in convenientia ut cum minifterialibus de fua advocatione, quos inve­
nerit contra hunc bannum noftrum fecifle, ficut fuprà diximus, cum neceffaria
ôc moderata (ufereciont caitiget. Et fi cauû exegerit ut advocatus de uno folo co­
lono vel fervo malletur, quia contra bannum noftrum fecerit, nolumus, quia nec
lex eft, ut, ficut audivimus aliquos interftrendere, advocatus francus fuam legem,
èd coloni, vel ièrvi de lua advocatione
legem componat ; nifi forcé ipfe eum in
hoc induxerit qui contra noftrum fecerit
bannum. Hanc autem noftram de prxfenti tempore conftitutionem , falva inpoftmodùm, ut diximus, ex hoc prxdo-

Regum Francor. K‘RXC“"

UJ

cefibram noftrorum conftitutione , fit in
palatio noftro & in civitatibus, & in mallis

ij4*

atque in placitis feu in mercatis, relegi ,
adeognitari, & obfervari mandamus.

Epistola Nicolai I, Papa, adKa&olum Calvum,
petit ut Baiduino,
Tlandria Comiti , parcat qui filiam ejus ludith rapuerat V in uxorem acceperat
( ann. 8ia ). Vide In Novo Codice Legum vetexum.

SYNODI

PIS T ENSI S.

[De malefacio >ibus i.t canonicis & civilibus poenis conflringaniur.

j

Ooldif.
tui.Conibt.
imper, rom.
»·?■*«· ·>*·
* ί«ί·

[ P R Æ FAT L O.]
N nomine fanctæ & individuae Trinitatis, Karolus, gratià Dei Rex ,

Ann. let
*crtua,y«g.

& Epifcopi , Abbates quoquè, & Comites , ac caneri in Chriilo
Irenati
fideles, qui ex diverfis provinciis iùper fluvium Sequanam, in
locum qui Ρι/ίω dicitur , ubi exigentibus peccatis noftris aliquandiu
fcdes fuit Nortmannoruni, convenimus anno Incarnationis Dominica:
dccclxii *, anno vero xxti regni Domni noftri Karoli Regis gloriofi , Indi&ione decima.
C

p.

Crftti Di-

I^rionrnjii o’
Mettnfii. .,iv

I.

filia ufque adpartum , dC vires non habet nnnum
Joparturiens. Hxc omnia vidimus, fenfimus, dtfitKant
drâ. X.
eges fit Epifcopi qui ante nos fuerunt, dedolemus; quia cùm hortes irruerunt, an.»». reg,/
ducli amore Ac timore divino , cum defenfores noftri parati funt, fed ad prae­
exterorum fidelium Dei confilio atque
parata non convaluerunt : quia illum Spi­
confenfu plura ftatuerunt capitula , pro­ ritum fanctum, qui requievit fuper adjuto­
videntes qualiter fanâa Dei Ecclefia fta- rem in opportunitatibus, in tribulatione ,
tum debitum & honorem, & regni habi­ ( Chriftum Dominum noftrum, velquem*)
* [ ί«Γΐ*β!»«
tatores in omni ftatu fic ordine haberent per impofitionem manus epifcopalis in
legem atque juftitiam. Nos etiam, pro confignatione accepimus , contriftatum rertm
qualitate rerum & opportunitate tempo­ malignis operibus à nobis eflugavimus , Mrm Chttf
‘um Dumirum , quxdam huic caufx convenientia Spiritum fcilicet confilii & fortitudinis ; num not Capitula fuperaddidimus. Sed diabolo fa- quem quia ita ut nobis neceffe fuerat non num, <}u<m
tagente fiipervenientibus perturbationi­ habemus, ided contra inimicos noftros
bus , tam à Paganis quàm à nomine tenus ftare viriliter & vincere fortiter non vale­
Chriftianis miferabiliter excitatis, incepta mus. Qux utraque fibi necefiarid funt conbona defecerunt, & in tantum in hoc re­ junâa; quia neque virtus fine confilio,
gno mala horribilia increverunt, ut in no­ nec confuium fine virtute utilis effe poteft.
bis videamus fic fentiamus completum Quid igitur profunt qui per confilium prxÎuod olim eft per Prophetam prxaiftum : parantur, dum ad praelium per fortitudi­
Ιί«.«. T.
erram vejlram in confpeBu veflro alieni nem non procedunt f Filix quippe ufque
devorant, dC eritficut in vaflitate Koflili, ad partum veniunt, quando apta confilia
& pervenit gladius ufque ad animam ; quo­ ufque ad defiderium efficiendi operis pro­
Kn.f. niam alieni infurrexerunt in nos, dCfortes
cedunt ; fed virtutem non habet partu­
quafierunt animas noftras , dC non pro- riens , quia dum infirmus quifque coniilia
pojuerunt Deum ante confpeSum fuum ; concipit, hxc ad utilitatem aliquantam per
contra quos defenfionem paravimus, fed partum operis non producit. Videmufque
defenfionis auxilio, ficut necefte fuerat, impletum quod à Domino eft ante praedic­
haâenùs adjuti non fumus. Unde compel­ tum populo contra voluntatem fuam fa­
lente cordis dolore nobis eft exclaman­ cienti : Anathema in medio tui : non po­
dum quod Rex bonus, obfidionis anguftiâ, terisflare coram inimicis tuis. Qui contrà
iv. Xet- tribulatus exclamavit, dicens : Dies tnbu- placatus placentibus fibi dixit : Nullusfla­ Dcut,
K ’
lationis O' blafphemia dies ifle, Kinerunt
bit contra j os. Sed ôc ideo terram noftram
a

R

• ....

-I»
.

Capitularia

in confoedu noftro aEeni devorant, quo­
niam alienos à Deo diabolos , effugata
£r~ti& Sandi Spiritus , in animas nqftras
recepimus. Ideo terra noftra deferta eft
ficut in vaftatioue hoftili, quia flores Ôc
frudus fidei, fpei, ôc caritatis, Ôc humi­
litatis , ôc caftkatis, ôc fobrietaris, ac ex­
terarum virtutum ab agro cordis noftri
devaftavimus , ôc pro illis fpinas vitiorum
ôc urticas peccatorum, Ôc cicutas vanita-(
tis in nobis ipfis, etiam laborantes ut inn
què agamus , non increfcere folùm, Ted
incrementare cum ftudio fecimus. Ideb
habitatores terre occifi ôc fugati funt,
quia nos ipfbs peccari gladio occidimus,
ÔC omnia bona qux nobis Dominus five in
intelledu naturali, five in dodrina, five
in divitiis, five in honoribus, five in fa­
miliaritatibus quas nobis contulit apud no­
bis pocentiores, ad carnis voluptates con­
vertimus , ôc nos ôc omnia qux nobis Do­
minus dedit, ab illius voluntate, pro qua
nobis facienda illa donavit, avertimus.
Quod unufquifque poceft in feipfo recognofcere, fi etiam de fingulis membris
fuis cogitaverit quid fècit ôc quid facit,
3uod Deus ad operandam fuam falutem
onavit. Et ficut ae membris corporis in­
veniet apud feipfum, ita de membris animx poterit invenire, qux per fpiritalia
vicia difoergit atque difperdit, ôc fpiritales in fe virtutes à Deo fibi conlatas aut
effugat aut conculcat. Ideb Ecclefix ôc
villx incenfx funt, quia ignis avaritix ôc
rapacitatis , atque invidix, ÔC adulterio­
rum , ac exterarum immunditiarum, non
folùm per naturalem fexum , fed etiam
per eum ferum qui eft contra naturam,
fine poenitentia ôc fine refipifeentia in nobis exarfit ôc ardet. Et quoniam illum Spiritum qui fuper humilem ôc quietum, ôc
Termones fuos trementem, requiefeit, per
fuperbiam Ôc inobedientiam ac prxfumptionem à nobis expulimus, ideo Sandorum ac protedorum noftrorum corpora
de fepulchris fux requietionis effbffa funt.
Et quia nos fpiritui maligno juxta Dei perm ifiion em poceftatem habenti ôc fuper nos
afeendenti non refiftimus ut fugiat à no­
bis , idcirco fervi Ôc ancifix Dei de locis
Tuis expulfi funt, ôc nos de quietecocleftis
paradifi ôc de confortio codeftis Ecclefix,
id eft, Angelorum fandorum , ejedi fu­
mus, nifi per dignos poenitentix frudus ad
hxc unde cecidimus, redeamus. Et quia
nos tales efficimus de qualibus Dominus
per Prophetam &àt-.Caufa vidua non ingreditur adeos ; quia fic apud nos eft fada

Kamou CaI VI

_ -,/ζ

Rsusas.

venatis juftitia, ut ad eam nemo poflic per ­
venire , nifi viam ei aperuerint munera ,
ideo voca fidelium ôc precia peccatorum ,
qux factis locis conlata fuerunt, propter
peccata noftra de hoc regno funt penitùa
exportata, Ôc vendentes juftitiam ôc verita­
tem , ÔC in his fdficet ipfum Chriftum qui
eft nobis à Deo fadus juftitia, ôc qui dixit:
JEjofum tritae , nifi dignè peemtuerint,
cum Juda traditore Chrim ,xtema expec­
tant incendia. Et quia fanguis fimguinem
tetigit, id eft , culpx culpis adjundx
funt, ÔC ficut feriptum eft , adulterium dC
homicidium , dC mendacium dC furtum
&perjurium, inundaverunt, ôc iniqui­
tates noftrx fupergrcflx funt capita noftra, idcd nobiles noftri ôc de epifcopali
ordine ôc de aliis ordinibus interierunt, &
capti cum maximo detrimento ôc regni ôc
Ecclefix, funt aut redempti aut interemp­
ti. Et quia nos per peccata noftra à terra
viventium peregrinati fumus, idcirco,
ficut feriptum eft : Propheta dC Sacerdos
ierunt in terram quam ignorabant. Et po ft
hape omnia , pius Pater, cujus multis miferationibus non fumus confumpti, quia non
defecerunt miferationes ejus, matemâ
pietate nos flagellat, ôc expedat ut ipfa
vexatio donet intelledum auditui noftro ,
quia illa credere noluimus qux per Scrip­
turas nobis fe illaturum promifit, fi illius
voluntatem non fecerimus. Et oftendic
nobis in exterioribus vaftationibus qux de
interioribus depopulationibus inteuigere
debeamus, Ôc intelleda ad illum redea­
mus Ôc credamus quia iterùm nobis in
Scriptura multipliciter promifit.Inter qux
veraciter ficut Veritas dixit: Revertimini
admetdC ego revertar ad vos. Et : Quare
' moriemini in peccatis veftrisf Et quia non
credidimus promittenti, credamus tandem
aliquando vel juranti: /'no ego, dicit Do·
minus, nolo mortempeccatoru^fedut con­
vertatur & vivat. Et nifi converti fueri­
mus , ficut jam videmus, gladium fuum
vibravit *, arcum fiium ,id eft, vindidam
tetendit, ôc paravit ad exercendam durio­
rem vindidam. Sicut item de reprobis dic-

demus ôtfentimus, parsôcvindidx; quia
majora ôc plura & graviora venient fuper
nos, nifi fuerimus converfi,utfcriptum eft:
η------» ·. t»
terrarum contra in·
Pugnabit
fenfatosSJnde,ficutdicit A poftolus: drear
exhibuimus munira
membra nojtra
noftra arma iniqui
iniqui·
extubuimus
tatis peccato adferviendum immunditi*
immunditia
dC iniquitati, ita exhibeamus membra

Joan. U-

Oif.4.·

ρω. >, ».

rwi·

MiUc. j.r.

Eaech. it.

*t SrnM-

». ·>.

V7 A’"°u"

Regum Francor.

K.ASOL1 Calvi
Rtsis »i.

_ Ox
iyo*

nffrafervire juflittn infandificationem. potuerit emendaverit, aut rapta fulveado,
Quia ftipendü, id eft, retributio peccati, aut per indulgentiam deprecando, aut ma­
mors;gratiS autem Dei pro nobis operibus la caetera per dignam poenitentiam abolen­
ipla donata eft vita xtema. Et ficut quando do. Et tunc proficient fi in ante fe cufto(olemus de iftis frequentibus itinenbus re­ dierit ne de illis fe fordidet de quibus fe
verti ad manfiones noftras detonfi Ac dela- emundavit, quia feripum eft : Lai omini,
vari cum drappn Ac calciamentis depanna- mundi tflou. Auferte malum ioguaitth
tis. Ac tunc nos reficimus Ac reparamus, ita num veflrarum ab oculis meis , dicit Do­
vel nunc reparemus nos per cor contritum minus. Qtdefcite agere perverse, difiite
Ac humiliatum, Ac per confefftones ex puro benefacere. Quia qui fe bonis operibus, Ac
corde, Ac per benignitatem mentis , Ac lacrymis, Ac orationibus à peccato mun­
per concordiam cum Dei voluntate ; quia dat , Ac iterùm gravia peccata perpetrat,
per difcordiam Ac regnum iftud temporale talis eft, ut fandus Petrus dicit, ficut por­ O. Petr.
imminutum Ac penè defertum , Ac «ter­ cus qui fe lavat * in luto, Ac ficut canisqui
num regnum perditum habemus. Quia remanducat vomitum fuum ; Ac timere de­ j*dUM inlutnec omnes Reges effe poffumus, nec Re­ bet ne ipfas lacrymas in confpcdu Dei red­
gem fuper nos a Deo conftitutum, quia, dat immundas, per quas mundari potuit à
ficut feriptum eft. impolitic homines luper peccatis. Que non dicimus ut fi iterùm ali­
capita noftra, habere fiiftinemus , non at- quis ceciderit poll confeffionem in pecca­
fa*- »· tendentes quia, ficut dicit Apoftoius, Æoa tum, ut in peccatis quafi dcfperarus jaceat,
’’ *"
efipoteflas nifià Deo ; Cr qui poteftati re- fed ut à peccatis quantùm poteft fe caveat. MU μ. ...
fiftil, Dei ordinationi refiflit. Quoniam Et fi fragilitate ceciderit, ( quia feriptum
Deus, qui effentialiter eft Rex Regum Ac eft, Numquid qui cadit non adjiciet ut reDominus Dominantium , participatione furgatl )&cat, Nunc caepi, Ac per im‘ numinis Dei, id -eft,poteftati»
mutationem dextere Excelfi femper per
nominis Ac
fint, voluit Ac effe Ac vocari Regem Ac poenitentiam refurgat, ne illum ultimus
Dominum pro honore Ac vice fua Regem dies in peccatis inveniat, At fine fine per­
in terris. Et ficut Archangelus . qui nunc ditus liat.
I I.
eft diabolus, cum fiiis fequacious , quia
per humilitaris fubjeâionem conditori fuo
Unde quia folent medici , quando ge­
fubditus effe noluit, Ac per squalitatem
caritatis coangelis fuis foetus effe defpexit, neralis infirmitas vel morbus in terram ve­
de ccdo cecidit, ita Ac illi qui poteftati à nir , generalem medicinam conficere, un
Deo conftituta propter Deum Ac in Deo de omnes poffint fanari, ita nunc commu­
fubjeâi effe nolunt, Ac pares vel coaequa­ niter hanc medicinam, coopérante & me­
les in regno habere non fiifierunt, ( per diante Domino, ftatiumus ad recuperan­
quam debitam fubjeâionem Ac parilem dam Ac confervandam faniratem noftram f
aqualitatem Dei amici Ac Angelorum con­ ne Ac in ifto feculo graviùs affligamur , Ac
fortes effe poterant ) fiibiedi diabolo Ac in futuro feculo, quando de ifto corpore
Dei inimici conftituutitur. Quapropter de exierimus, sternis tormentis cruciemur.
diabolo feriptum eft : Ipfi eft Rexfuper Id eft , ut unufquifque Epifcopus in fua
aniverfosfiliosfuperbia. Et illius fubjeâi» parochia t Ac Milfi in illorum miffaticis ,
Dotninùs, apud quem non eft viciffitudi- àc Comites in illorum comitatibus, cum
ms obumbratio , quandiu in ipfo malo maximo ftudio Ac fiimma diligentia curam
perfeverant, femper in evangelio dicit : habeant ut quicunque raptores Ac deprae­
*·*·’ ♦*· rox expasse diabolo eftis; non quia à dia­ datores ibi funt , cujufcunque homines
bolo fint faâi aut generati, fed quia dia­ fint, ad rationem deducantur , ut fecunbolum funt imitati. Reparemus ergo nos dùm legem qux ibi malè facta habent ,
(AtûUfo
per poenitentiam Ac confeffionem, Ac per emendent, aut * folvant fecundum legale
eieemofynas «unufquifque fecundum pof- placitum, aut per indulgentiam fibiimpe­
fibilitarem fuam ; Ac quantùm quifque fe trent perdonari. Et Epifcopi, fecundum
recognofeit à Deo aruiffeperculpas, tan qualitatem Ac quantitatem peccatorum ,
» t smm- tum “ibat compunâionis fus lacrymas. Et abfque acceptione perfonarum , rapaci­
tunc proficient in aqua ifta quas facimus * bus Ac his fimilibus vitiis nominatis Ac con«ί )"0’ firmitates, fi per bona opera reftruxeri- vittis potnitentix leges injungant, infpecmu>* qu>s in nobis deftruxerunt peccata ; tâ diferetione Ac qualitate, prout cuique
</fc virtutum munitiones. Qua: Ac tunc profi- ad falutem viderint expedire. Ad qux fpefînftnac cient, fi mala qux fecit quis prius, prout cialiter exequenda quadam de pluribus

ρω. «ο. *.

ii?

Capitularia

Capitulis przdeceflbrum Regum, 6c fyno
daliuin hic ponere dignum fic neceffarium
duximus; commonentes Epifcopos,Mif
fos , 6t Comites ut ilia Capitula qux inde
ante hos annos in unum colleda nierunt,
fic in Carifiaco Epifcopis 6c Miffi» noftris
per univerfum regnum noftrum ad exeÎluendum donavimus, fed & illa qux conenfu Fidelium noftrorum fieri juffimus
quando cum fratre noftro Hlothario,eloriofo Imperatore, apud V alentianas loquuti fuimus, 6c Fidelibus noftris denun­
tiari fic obfervare prxeepimus, ad prxfenriam reducant, 6t illa relegant. Et quia
hxc pauca hic brevitatis causâ fubfcripfimus, in talibus rebus qux eis advenerint
ad emendandum , fic. hic inde Capitula
non invenerint, per illa fit per alia Capi­
tula Regia fit Synodalia, qux emendanda
funt fic emendanda perviderint, emenda­
re procurent. Si vero fic juxta diabolicam
calliditatem, 6c fecundum huihanam fra­
gilitatem , nova quxeunque acciderint ,
quia nova morborum genera nova quzrunt medicamentorum experimenta , mo­
rem fequentes prxdecefTorum noftrorum,
fandi Spiritus gratia illud rati, contrav enena diaboli miniftrare curabimus medi­
cinalia antidota Chrifti.

Kaaott Caivt

Rwi »>.
IV.

_

IOO

I

De honore autem Ecclefiarum ac Ser­
vorum Dei, fie de rapinis atque aliis mafia
feu przfumpcionibua ab ifta me 6c in reli­
quum compeiceudif, Capitula avi 6c pa­
tria noftri temporibus conftituta hic fubjungere ,6c ut omnimodis obferventur ex
banno noftro Drxciperc dignum 6c neceffarium duximus. Scriptum eft enim in illis
Capitulis. & quis intra regnum rapinam Capitula.·
IÎS. H cap.
fecerit, aut cuiquam noftro fideli ejufque S».
homini aliquid vi abftulerit, in triplo cui
aliquid abftulit, legibus componat, fit infuper bannum noftrum, id eft fexaginta
fofidos nobis perfolvat. Poftmodùm vero
ante nos à Comite adducatur , ut in baftonico vel in alio carceretrufqs ufque dum
nobis placuerit poenas luat. Nam fi pubficè actum fuerit, publicam inde agat poe­
nitentiam ; quoniam raptores , ut ait Apof
tolus, nili veram egerint poenitentiam ,
regnum Dei non poffidebunt. Qui vero
de rebus Ecclefiarum aliquid abftulerint 9
gravius inde judicentur ; quia facrarum
rerum ablatio facrilegium eft , & facrilegus vocatur oui ex eis aliquid abftulerit ,
aut rapuerit. Extorres namque à limini­
bus fan&z matris Ecclefiz tales perfonz
ufque ad fatisfadionem Ecclefiz, quam
III.
izierunt. funt habendae, atque firmiter
Communi placito conftirulmus ut ufque denotanox. Et item fandus Paulus, per
ad Miflam fandi Remigii, id eft , Kalen­ quem loquutus eft Chriftus, dicit quia ne­
dae Odobris, fpatium habeant illi qui in que rapaces , neque homicidae , neque
iftis temporibus iff as deprxdationes & alia adulteri regnum Dei poffidebunt. Et item,
malefada criminaliter fit publicèfecerunt, fi quis fornicator eft, aut adulter, aut ra­
uc inde fic apud Deum fic apud eos quibus pax , aut homicida,' cum hujufmodi nec
malè fecerunt , fe pacificent. Et quifquis cibum fumere Chrifti difcipulo, id eft ,
hoc non fecerit, bannum noftrum dupli­ Chriftiano, licet ante fatisraâionem, id
citer componat. Scilicet ut quia poftquam eft, corredionem ac emendationem 6c
illas rapinas fic alia malefadain Carifiaco, dignam poenitentiam. Et fandus Johan­
6c pofteà apud Confluentes cum diledo nes Apoftolus talem fahitare aut in do­
fratre noftro Hludouvico,gloriofb Rege, mum recipere vetat. Et facri Canones
fic nepote noftro Hlothario, fbrbannivi- Spiritu Sando per eos didati qui in cœlo
mus, fic poft iftum bannum per confen- cum Deo regnant, fic in terris miraculis
fum omnium fnftum illa emendare, ficut corufcant, conftitueruntdicentes: Si quis ConciLT·eis fpatium dedimus , noluerunt, fic om­ de potentibus Clericum , aut quemlibet ht. ■.<->*nia qux commiferunt legaliter compone­ pauperem, aut religiofum exfpoliaverit,
re compellantur , fic per publicam poeni­ fic mandaverit ad ipfum Epifcopus ut eum
tentiam fecundùm facros Canones Deo fic audiat, 6c is concern pferit, invicem mox
Ecclefiz in quam peccaverunt fatisfa- feripta percurrant per omnes provinciz
ciant. Quibus fi obedire noluerint , aut Epifcopos , quofounque adire potuerint t
per fideju flores ad prxfentiam noftram ut excommunicatus habeatur donec au­
perducantur , aut omnia qux in regno diat fic reddat aliena. Et de rebus ac facul­
Oocîl.
noftro habent , in bannum noftrum mit­ tatibus ecclefiafticis dicunt : Si quis obla­
Gwv.c.7.
tantur ,fic epifcopali audoritate à commu­ tiones Ecclefiz extra Ecclefiam accipere
ni Ecclefiaftica fic omnium fidelium focie- vel dare voluerit praeter confcientiam
tate excludantur.
Epifcopi , vel ejus cui hujufcemodi officia
commiffa

ιΛ ^ί?”" Regum Francor.
commifla funt, nec cum ejus voluerit
•«re confiKo, anathema fit. Et item in
Capitalis avi ficpatrisnoftri fcriptum eftde
his qui in aeram quofeunque fecum du­
cunt, quod fit nos infra patriam volumus
OaiMta. obfervare. Deinceps omaibas denuntiare
*■** volamus m usutfquifgmcogmfcat omu
f«* i*
otftfùo funtyfivt fuifiut ♦,
JSmLn, fivealieni , ut illede torumJaiu ratioj-- · nem fi fiiut redditurum ;& quicquid in
pace violanda deliquerint, udipfius de­
beatpericulum pertinere te4fcilicet con­
ditione t ut pacis violator primum Juxta
facinoris qualitatem ,five coram nobis,
five coram Mifi nqftro , dignasponas
perfolvat , dC Senior t qui fècum talem
duxerit , quem aut conftringere noluit aut
non potuit ut nqftram jqfionemfervaret,
X iafuper in regno noftro pradas facere
non timuerit , pro illius neglegentia , fi
anti eum de his non admonuerit , dC
poftquam neglegentia contemptoris ad
ejus notitiam pervenerit > eum corrigere >
ficut decet, neglexerit f honorefuo pri­
vetur ; utfcilicet neuter illorum finejufta
vtndiSa remaneat. Nos ♦ autem Epifcopi,
*■
Evangetici de Apoftolicâ atque Epifcota*1**1 pali auâoritate Seniorem fic quemlibet re­
gni potentem , fi commonitus juxta Evangelicum przceptum fe fuofque homines
corrigere noluerit, fic licit ipfe talia non
faciat t tamen fi fui vel in fuo obfequio
manentes talia fecerint, fi eos non cor­
rexerit , fic emendari quz faciunt non ob­
tinuerit , eofque ad poenitentiam non per­
duxerit, ipfe excommunicetur fecundùm
fircros Canones , donec fuos homines ad
emendationem fic poenitentiam reducat ;
quia melius judicavimus ilium excommu* (Ui£ nicari per cujus fordam * fui talia faciunt,
quàm omnes illos qui nec Deum timent,
|cw,w>· nec Epifcopoe neque Miffos reipublicz
propter ejus fordam reverentur, fic exfa—communicari ipfi non corriguntur t fic
alios fuo morbo inficiunt : quia dicente
Apoftolo , non fotàm qui faciunt, fed
qui confentiunt facientibus , digni funt
morte. Non eft liber à confenfu qui quod
emendare poteft , emendare neglegit :
quapropter fine dubio peccari fe parriciSfacit. Si autem ipfe potens vel Senior
ecerit Epifcopo fic Miliis regiis, quia
fuos homines ad emendationem fic ad poe­
nitendam non poteft adducere , fed feipfum vult aut a talibus immunem oftenaëre aut dignè fatisfacere , fic hujufmodi

maleficos à fuo obfequio reicere, fic ut
Dei inimicos perfequi , tunc aut non
Torn. 11.

ιόζ*

excommunicetur , aut ab excommunica­
tione folvatur. Et item in Capitulis Im­
peratorum fcriptum eft ; Comites verb
miniftrisEcdfte in eorbsn minifleriis 9 *·· *
au hoc pleniùs dC de nqftris ,
de fi t
dC de fuis hominibus obtinere pojfint,
adjutores in omnibusfiasu. Et quicunque
primd dC ficundd vice de his â Comite
admonitus nonfi correxerit > volumus
utper eundem Comitem ejus neglegentia
ad nqfiram notitiam perferatur, ut noftrd audoritate quod in noftro Capitulari
continetur 9fubire cogatur. Et item : De
n.i*.
pace in exercitati itinerefirvanda ufque
ad marchant, hoc omnibus notum fieri
volumus , quôd quicunque auctorem,
damni fili iniari nominatim cogtiajcit,
ut Jqftuiam de illo quarat dC accipias.
Et item : Si quis in exercitu vel infra
*·»♦«.
regnum fine juffione dominica per vim.
hqftilem aliquid pradari voluerit t aut
fienum tollere > aut granumjive pecora ·
’
majora vel minora , domqfque infringere
vel incendere , hac nefiasu omninà pro­
hibemus. Qubdfi ab aliquo prajumpttose
fadum fiterit ffiexagintafolidis^Ji liber
eft, fit culpabilis , dC omnia Jimilia
reftituat , aut cum duodecim ifuiu fi
purget. Si verbfirvus hocficerit ,fenun­
tia capitalifubjaceat, & dominus omnia
fimilia refluuat, quia firvurn fuum non
correxit nec cuftodivit ut talia non per­
petraret : quoniam fi nos ipfbs comedi­
mus , cub deficiemus. Unufquifque tamen
cuftodiat exercitum fuum. , ne aliqua
depradatio infra regnumfiat. Similiter fic
colledasquas Theodfca lingua heri^uph
appellant , fic infra&ionea immunitatum 9
fic incendia, fic affalituras in domos, fic
conjurationes, fic confpirarionea, fic fediriones, fic raptus feminarum. ficut fic
divinz fic humanz leges prohibent, fic
przdeceffores noftri Reges prohibue­
runt , firmiter ex banno noftro fic nos
prohibemus.
< Nos quoquè Epifcopi, auctoritate Dei fic
.
facrorum Canonum, ficut ian&i Pontifices dcxxx. in Chalcedonenfi Concilio condii—»
confpirarionem fieri prohibuerunt , fic
ficut cztera Concilia Epifcoporum hujuf'
modi pemiciofa feâa vetuerunt, fic nos
prohibemus i quia facientes illa per eu­
rum judicium qui cum Deo jam in coelo
regnant, fie à ccelefti Ecclefix fie à Chriftianorum focietate feparari funt, nifi per
dignospccnitenriz fruâus ad hoc redeant
ut fan&z Ecclefix poffint readunari. Si­
militer ut hzc Capitula, quz hic anno-

**”£“·"

Capitularia

164

rata funt, ita per hxc Ac ilia omnia qux rit , ut aut revertentes fufeipiat , aut
’ fuprafcriptis
“
·contemnentes de Ecdefiareiciat,excomin
locis , fcilicet in Canft*·
co , Ac apud Valentianas , coiled* Ac
conftkuta funt, obfervari prxcipimus &
omnes communiter confirmamus.
Si autem aliquis quifcunquc inobediens
exticcrit, cum fumma feftmatione Epif­
copi t Comites , Ac MUE nobis notum
facere curent , ut quantociùs ad noftram
prxfentiam illum venire jubeamus , Ac
dignam ultionem fecundùm judicium fide. lium noftrorum fuftineat. fet fi , quod
abfit, talis emerferit qui Dei timorem
poftponat, Ac ecclefiafticam audoritatem
contemnat, At regiamjxjtcftatem refugiat,
fciat quifeunque ille fuerit quia Ac fecun­
dum canonicam audoritatem ab omnium
Chriflianorum coetu & à fanda: Ecclefix
confortio, Ac in ccelo Ac in terra, alienus
efficietur, Ac regali poceftate atque om­
nium regni fidelium unanimitate, ficut
Dei Ac Ecclefix inimicus & regni devaftator, perfequetur ufque dum à regno
exterminetur. Et fi aliquis Comes fuerit
3ui hoc in fuo Comitatu fecerit, aut
>i talia increfcere permiferit , aut ipfe
illa non emendaverit, aut nobis nota non
fecerit , ut noftra audoritas talia corriÎ,at, fciat quia talem fententiam inde
uftinebit ficut renwore antecefforum nof­
CoaciL To· trum confuetudo fuit. Epifcopus autem ,
fecundùm Toletani Concilii capitulum
feptimum, ad quem pertinere nofcuntur
illi qui talia contra Deum Ac Ecclefix pa­
cem faciunt, fi eos quolibet munere vel
favore aut neglegentia admonere nolue-

municatua à collegio exterorum Epifcoporum habebitur quouique emendationi*

vel damnationis eorum ab eo fententi*
promulgetur. Quoniam nifi communicer
cenaverimus ut in omnibus juftkia omnibus confervetur , nec Rex pater patriae ,
nec Epifcopi propitiatores Ac reconcilia­
tores populi ad ulutem xtemam , nec
qui participatione nominis Chrifti Chrif­
tiani vocantur, hoc quod humano o<e
dicimur , in divinis oculis efle valemus.
Ut autem hxc que obfervanda fuprà
fcripfimus ac prznominavimus, nunc Ac
de cetero certiùs Ac expreflîùs à nobis
atque à fucceflbribus noftris inconvulfa
ferventur , propriis manibus his fubfcribere communi confenfu decrevimus ; ei
conditione fervati , ut quia omnes in
eundis ordinibus à regia ditione fibi ex­
petunt competentia ie^is jura fervari,

regie quoque poreftati m eundis ordini­
bus lex juris debiti Ac honor ab omnibus
obedienter Ac fideliter coopérante Domi­
no confervetur.
Poft hxc omnia releda Ac conlaudata 9
communi confenfudecrevimus,ut fi aliquis
homo propter mala foda, qux emendare
Ac per legem Ac per poenitentiam noluerit,
Seniorem fuumdimiferit, aut ab illo prop­
ter hxc ejedus fuerit, ab alio non reci­
piatur donec illa qux malè fixit emendet,
Ac per legalem compofitionem , Ac per
ecclefiafhcx fatisfodionis poenitentiam.

TITULUS

Go!d»f-

XXXV-

QUANDO HLOTHARIUS AD OSCULUM RECEPTUS EST.

FiA Anna­
les Senio.

ANNO Incarnationis Dominicte DCCCLXit t quando Hludouvicus Karolo
mandavit ut cum. eo fimul X Hlotkarium reciperet ad ofculum atque conloquium , mifit Karolus per eum,
per Altfridum , atque per Salomonem , &*
per Adventium, Cr per Hattonem Epifcopos > Hlotnario hac qute feqtutnlur
Capitula , dicens quia pro his confis ei non auderet communicare , nifi ita per­
ficeretur ficut ibidem Jcriptum efi. Renuntiantibus autem ex parte Hlotkarii
Hludouvico X prtefatis Epifcopis Narolo X Hinbmaro , itemque Hincmaro &
Hedoni atque Chrifitano Epifcopis , quod ita fe velle X fe facturum effefuerat
projtffus Hlotharuu , fub nac convenientia receperunt eum ad ofculum atque
conloquium Earolus atque Epifcopi qui cum eofuerunt.

Car. I.

mento de obfervanda inter nos pace Ac de
prxftando alterutrum adjutorio nos con­
osteaquam proximè apud Confluen­ firmavimus , Ac Capitula à communibus fi­
tes nos 'invicem mutua indulgentii, delibus noftris didita Ac nobis releda nos
annuente Deo, communi fidelium noftroobfervaturos
­
promifimus, Ac puhlicècom
rum confilio reconciliavimus, Acfacra- munibus fideubus noftris adnuntiavimus,

P

·

vobis , unice fic carifiime frater. reputare
non volo ut ilia qux invicem noma promi*
fimus, hadenus erga me obfervata non
habearis ; nec fpero ut vos aut aliquis alius
mihi reputare poffit aut vehe ut fimiiiter
erga vos illa obfervata non habeam. Quod
fi quis feccnt, paratus fum inde vobis certam reddere rationem , fic dignam facere
ûriaûâionem. Et fi aliquis mihi reputare
voluerit qubd r quantum ex me eft , illa
qux debeo nepoti noftro Hlothario oblervata non habeam, fimiiiter paratus fum
certam reddere rationem fic congruam
fecere fetisfedionem. Qualiter autem ea
qux mihi promifit ille erga me obfervata
habeat , non folùm ego , fed fic plurcs
«lii fount.

I I.
Sed it ficut nobis tunc ibi convenit, ut
tempore ftatuto ad locum condidum cum
primoribus regnorum noftrorum conve­
niremus , ut im quxque in regnis noftris
emendatione digna ficneceflaria erant, &
in fanda Dei Ecclefia fic in noftro ac po­
puli felvamento, tradaremus, fic nos erga
fideles noftros, fic fideles noftri erga nos,
emendaremus, fit obfervanda de extero
ftatueremus, fic femel fic fecundo ad hxc
exequenda paratus fui, fic ad hoc etiam
nunc conveni, ficut fxpe mihi per com­
munes fideles noftros mandaftis.

I 1 I.
Pro quibus autem caufis cum prxfeto
nepote noftro anteà loqui non volui,
quam vobifeum inde acciperem confihum, quxdam volo hic defignare, qua­
dam verb pofteà congruo loco fic conve­
nienti modo vobis innotefeere.

I V.

tn* ShMModMI ·
CondBor·
Gallw .

i<56*

Regum Francor.

i6j

Quando alter! vice pro his qux dixi
tradandis ad Tufiacum veni, adportavit
mihi fic Epifcopi* regni noftri Bofo ex
parte Domni Apoftolici epiftolas, quafdam nepoti noftro fic Epifcopis regni fui
mittendas, quas illis fecundùm manda­
tum Domni Papx tranfmifimus, quafdam autem nobis legendas fic obfervandas, quarum fic hic textum habemus : in
quibus invenimus nos increpatos cur for­
nicarios in regno noftro immorari per­
mitteremus , fie non folùm ipfam femi­
nam , fed fic omnes faventes facinori ejus,
à corpore fic fanguine Domini excosnmunicatos. ufque dum ipfa mulier ad virum
fuum rediret. Et fcimus, ficut fandus di­
cit Gregorius, quoniam qui refecanda, fi
Torn. lk

poceft, non corrigit, ipfe illa committit.
Nos autem audivimus prxdidam femi­
nam in regno nepotis noftri commorari ,
fie harit fententiam pofteà non audivimus
immutatam. Et qui gravamur noftris, ti­
memus alienis etiam communicare pec­
catis , communicando excommunicatis.

V.
Filiam noftram Judith viduam, fecundum leges divinas fic mundanas fub tuitione ecdefiaftica fic regio ♦ mundeburde
conftitutam, Balduinus libi furatus eft in
uxorem : quem poft legale judicium Epifcopi regni noftri (i) exconimunicaverunt
fecundum facros Canones fic diftinitionem fandi Gregorii Papx, qui dicit : Si
quis viduam Juratus Juent in uxorem ,
ipfe èC con/enttentes ei anathema Jint.
Qux fic verbis fic litteris nos fic Epifcopi
regni noftri nepoti noftro Hlothario in­
notuimus. Nos etiam, ficut fcitis , confi­
lio fic confenfu fidelium noftrorum com­
munirer confirmavimus ut nemo noftrûm
hujufinodi hominem in regno fuo reci­
piat , neque immorari permittat, fed ad
redam rationem reddendam fic ad poeni­
tentiam agendam, ficut ftatutum eft, il­
lum redire cogat. Qualiter autem nepos
nofter Hlotharius non folùm erga nos fic
confanguinitatem noftram, verum fit con­
tra Deum fic Iaeram audoritatem fic com­
munem Chriftianitatcminde egerit, fpero
quia vos non latet quod eft plurimis co­
gnitum. Et fandus Paulus, per quem lo­
cutus eft Chriftus, dicit : Nonfolùm qui
factum , Jid qui conjèntiuntjacientibus9
digni June morte.

jtetfn· ,

a»

4eW4e.l

<k*t»r.n.
c’ **

Rem>,,

V I.
Notaeftvobiscaufade uxore* nepotis noftri Hlotharii, unde fie à nobis fic uss><mo>ab Epifcopis regni noftri, fed fic ab aliis
Epifcopis prxfentibus nobis confilium
quxfivit fic audivit: fed fecundum illud
confilium exinde non fecit. Scimus etiam
quia fic ad Domnum Apqftolicum pro hoc
tranfmifit, fic ab illo epiftolas exinde re­
cepit. Negare quoquè non volumus nos
fcire quid Domnus Apoftolicus fic illi fic
quibutdam Epifcopis inde mandavit; fic
Icimus, quoo negare non poflumus nec
volumus, quoniam non debemus , quia
Domni Apoftolici commendatio ab Evangelica veritate fic ab apoftolica atque ca­
nonica audoritate in nullo difeordat ; fic
(i' In SyncSo $<κβϊοη«η£ and Ki , at patet ex
AauabbuJ Bcrtmiani».

La

AnmoCmkiiti

Jac.·
Τκ. <.

Capitularia

fecundùm mandatum illius de hoc fedo
cxecutum non audivimus nec videmuB.
Illa «ylam fiuifta Ai prima in toco orbe ter-’
rarum Sedes , per oinnum Paulum, coeleftem fcilicet tubam, qui ad ternum cor­
ium & ad paradifum raptus hoc ab ipfo,
Domino didicit, nobis At omnibus Chri­
ftianis Temper in omni mundo clamat,
cum hujufmodi nec cibum fumere. Ec per
beatum Joan nem Apoftolum , qui de
actemo ôc vivo Chrifti pedoris fonte in
cœna, quando facramenta redemptionis
noftra fum celebrata Ac tradita, fupet eo
recumbens hauût quod it*demptis omni­
bus propinavu, msnitcAiffimè oedesapoftolica interdicit hujusmodi hominem non
debere queinquam in domum fuam reci­
pere , nec ave ei dicere ·. quia qui dicit ei
ave, communicat operibus ejus malignis.
Ec per beacum (jrcgorium Papam in homelns Ezechtelis dicit quia iicut ille qui
tide à Deo recedit, apoftata eft, ita & ille
qui à Deo recedit opere, fine dubio apo­
ftata eft. Quoniam, ficut dicit Apoftolus,
>· Fidesfine open bus mortua eft. Et item ,
'■ ficut alius dicit Apoftolus : Sunt fui con­
fiteatur je nafie Deum tfa3ie autem ne­
ga as. Et ipfe Dominus dicit de fenei Ac
fecundo ac tertio legaliter commonito, Ac
non corredo, ut fit nobis ficut gentilis Ac
publicis criminibus implicatus, cum quo
Ac apoftolica Ac canonica audoritas nec ci­
bum fumere, ut prxmifiinus , nobis con­
cedit.

KamouCmvi

Rsum.

>n
XOo

per rationem Ac auâoricstem divinam Ac
humanam noftrr felvationi Ac Chriftianitari congruentem oftendcrids, paratus
fum illud cum omni devotione accipere,
Ac vobilcum, Deo coopérante, Ac com­
munium fidelium noftrorum confilio Ac
auxilio adminiculante, libentiffimè fequi
Acexequi.

IX.
Quia feripeum eft, dicente bono Rege,
qui tamen deliquit ut homo, Ac recogno­
vit fe ut felix, ex voluntate mea confite*
bor ilii, profiteatur idem nepos nofter
coram vobis , Ac coram Epifeopis qui vo­
bifcum fuerint, Ac remandet nobis per vos
Ac per illos, quia vult fecundùm Domni
Apoftolici Ac epifeopale, immb divinum
confilium, ad placitum convcnire cum
Epifeopis Ac fidelibus , atque amicis Dei
Ac noftris ac fuis , quoniam hxc caufa ge­
neralis eft omnibus Chriftianis, Ac aut oftendere quia fecundùm legem divinam Ac
humanam Chriftianis congruam hoc fac­
tum de uxore fua habeat exeeutum, aut
fecundùm Dei confilium, Ac legem Chriftiano Regi convenientem, hoc Ac illa
duo qux prrmifimus emendare velit Ac
debeat. Et paratus fum cum tali caritate Ac
honorabilitate illum recipere, ficut Chriftianus RexChriftianum Regem, Ac ficut
diligens patruus dile&um nepotem debet
recipere, Ac in411ius amicitia ad illius falvationem Ac honorem, fi ita fixerit, per­
manere. Et conftituatur tempus con­
gruum Ac locus opportunus quando fimul
λ' I L
Êacificè conveniamus, Ac hanc caufam,
Proptereà, unice Ac frater cariflime ,
cut de nobis ipfis , quia ficut Scriptura
Ac vobifmetipfis confilium accipite, Ac dicit, nr ntftrum & caro noftra eft) ad
mihi confilium date, Ac ipfi nepoti noftro
communem noftram Ac fidelium noftro­
fux falutis Ac honoris date confilium, Ac
rum fâhrationem Ac honorem diffiniamus;
przftate auxilium, quia Ac ego ad hoc,
ne qui fidelibus noftris Ac omnibus Chrifi
quantùm mihi Dominus fcire Ac pofic do­
tianu in bono exemplum effe debemus,
naverit , fum paratus fimul vobifcum age­
Ac perditionis exemptum donamus, Ac qui
re , fi voluerit ipfe recipere.
malorum corre&ores elle debemus ,
caput malorum, quod abfit, fiamus. Sed
VIII.
Ac ca qux, ut fuprà diximus, apud Con­
Quod autem confilium ego cum Epif- fluentes promifimus nos traâaturos Ac ob­
copis Ac exteris fidelibus noftris, follicitus fervanda conftituturos , trademus Ac ftaAc pro noftra communi, veftri fcilicet Ac tuamus; ut qui undique propter peccata
mea, fed Ac pro ipfius nepotis noftri fa- noftra Ac malum difeordix quod in regnis
lute Ac honore, Ac pro communi omnium noftris manet. percutimur, placato Deo
fidelium noftrorum indemnitate Ac falva- mifericordix illius folatium confequi me­
tione, nunc proximè Ac in Synodo Ac in rcamur. Et non fit nepoti noftro hoc age­
placito noftro accepi, vobis, cui nullum re in mente fua durum ; quia feripeum eft:
bonum negare, fed omne bonum meum Qui mentit eft dura, corruet in malum.
paratus fum participare, dico, fi placet, Sed timeat Deum, Ac compefcat iftud
Ac fi ita vobis bene vifum fuerit, accipia­ fcandalurn, quod tam grande in ifta Chrimus illud communker. Et fi meliùs nobis ftianitare fine ulla neceffitate eft genera-

169

Regum Francor. K170*

tum Ac propagatum, càm par rationem
~
fe&um perduci quod mukis hominibus
videtur fine plena redone fit auâoritate
debita exccucum. Et quia fcriptum eft :
&M.
Beams homo qui femper φ pavidus, (Λ.
*·**”· Dominii i dick; Diligentes me diligo,
pro amore de rimorc Dei honoret fe, fit
fuam chriftianitatem, Ac fuum nomen re*
gium, fit exuat fe Ac nos omnes ab ifta
—■
calumnia quz ilium fequitur , Ac per il­
ium ac propter illum nos propinquos il­
lius » Ac honoret inde Deum, fciens DoL aes.·, minum dicere: Honorantes me honorabo;
&· qui contemnunt me > erunt ignobiles.

X.
Et fi ita noluerit, faciat quod judica­
verit faciendum. Ego in veftra amicitia Ac
debita fraternitate perfiftere, Ac omni de­
bito obfequio illam promereri cupiens,
2ui non quzro quz funt illius, fed illum ,
eum falubrirer habere non poffum, me
Deo pro illius amicitia tollere nolo. Nec
ad malum alicui przftare auxilium volo;
quia legimus in ocriptura Dominum dixifle cuidam Regi : Jmpio probes auxi1L Pm. ifi Hum
his qui oderunt me amicitid Jun**
gtrir ; idcùiè iram Domini 'merebaris
quidem> Ac ficut ibidem in reliquo fcrip­
tum eft. Et item legimus quia de quacun­
que impietate quifeunque impius conyerlus fuerit, Ac ex corde fe converti velle
dixerit , jam non inter impios computa­
tur, fed à piis piè recipi debet Ac falubriPtor.i».». terpoteft, dicente Scripturi: Ktne im­
pios , X non enuu : non quia non erunt
in eflentia , fed non erunt in impietatis
culpa. Hxc autem diximus t non ut nepo­
tem noftrum in numero impiorum com­
putari cupiamus, quem piorum numero
ibeiari à Domino exoptamus.
Sequuntur adnuntiationes quas tres Re­
ges apud Sablonanas adnunuare de­
buerunt.

kovKMtuxw Domni Hudouvici.
C

a f.

I.

Sicut fcitis qui ibi adfuiftis quando proximè apud Confluentes nos adjuvante Do­
mino conjunximus t Ac Capitula à nobis
Ac à fidelibus noftris obfervanda ftatuimus,
convenit nobis ut congruo tempore &.
opportuno loco iterum fimul convenire
mus, Ac cum Dei adjutorio, Ac fidelium
noftrorum confilio , quz in itatu fanQz
Ecclefiz Ac in nobis Ac in regnis noftris ,

atqueinnoftrisfidelibusemendandaerant,
emendaremus, Ac ut emendata de csrtero
obfervarentur ftatueremus. Et ad hzc
agenda jam per tres vices At tempus At
locum conducimus; fed aut mihi aut fratri
meo aut communi nepoti noftro tales caufz acciderunt pro qiubus hoc quod con­
diximus implere non potuimus.

I I.
Intereà pervenit ad me quia meus fra­
ter, Ac communis nepos nofter ita inter fe
non erant ficut tunc fuerunt quando nos
fimul conjunximus. Et ideo ad hoc veni
ut inter eos privants mediator exifterem ,
Ac ipfi fic inter fe fint ficut per reâum effis
debent. Unde frater nofter per me Ac per
Epifcopos noftros, ac per Epifcopos ne­
potis noftri, Ac feripto Ac verbo tales cau­
tas nepoti noftro mandavit pro quibus illi
fic pnvatus * non erat ficut antei fuerat : "(H* Not.
Sirmondiquas fi ille emendare vellet ficut ei man­ cm t&i ».
dabat , voluntariè illi erat ficut diligens
patruus dileâo nepoti, Ac Chriftianus Rex
Chriftiano Regi elfe per re&um debet. De
quibus caufis nos Ac Epifcopi qui nobifcum fuerunt ex parte nepotis noftri, fra­
tri noftro Ac Epifcopis qui curn eo erant
tale refponfum reddidimus ; quia illas caufas, quas ei reputabar, paratus erat aut
emendare, aut de illis certam reddere ra­
tionem , Ac dignam facere fatisfaûionem.
Quod refponlum frater nofter Ac EpifcoS libenter receperunt ; Ac, Deo gratias,
nt ita modb frater Ac nepos nofter ficut
per re&um effe debent.

I I L
Et volumus ut ficut nobis convenit, ut
inter nos fideles Miffi difeurrant, Ac quz
in uniufcujufque noftrum regno emen­
danda funt, Ac alter alteri innotuerit,
emendentur , Ac caiz Dei Ac Sacerdotes
ac fervi Dei legem Ac honorem debitum
habeant, Ac unufquifque fidelium noftro­
rum in regnis noftris» cujufcunque nof­
trûm fit homo, legem Ac juftitiam Ac in fe
Ac in filis proprietatibus, Ac in fuis honori­
bus , habeat ficut tempore antecellorum
noftrorum habuerunt. Ac ficut inter no»
jam convenit, At in illis Capitulis eft conftitutum quz interceffores noftri Reges
conftituerunt, Ac ficut nos apud Marfnam
firmavimus, Ac ficut nunc proximè apud
Confluentes ftatuimus ; donec, adjuvante
Deo , congruo tempore Ac opportuno
loco iteriim fimul conveniamus , 6c unâ
cum communi fidelium noftrorum conii-

i

Capitularia

171

ÂDNUNTIAT10 HlOTHAXII.
lio qux pèrfeda non fuerint, pacificè trac­
temus atque perficiamus, it ita nos ad in­
C A r. I.
vicem adjuvemus , ut cum Dei adjutorio
nos it fideles noftros falvemus , fit oppref
Poftquam ifte patruus meus Hludouvl·
foribus fandx Ecclefix refiftamus. Et cus me in fiia bonitate in filii loco fufeehanc adcognitationem ideô fcribi com­ pit, fic erga me femper in fua mercede fe­
muni confenfu fecimus, ut unufquifque cit ficut Ac illum decuit fit mihi neceffe
noftrùm illam habeat, fit certiùs fciat quid fuit. Unde paratus fum Uli debitum obfefic qualiter exinde obfervare expreflius de­ S[uium exhibere, ficut per redum debeo
beat ; quia non decet ut Rex à fua cogniacere.
tatione deviet,iicut non convenit ut EpifI I.
copus à fua reda prxdicatione difcordet.
Et de his qux patruus meus Karâlus
AdnuntiatioDomni Karoli.
proximè nunc, quando primum fimul
convenimus, mihi mandavit, fic obfer­
C a r. I.
vare cupio ficut patruus meus HludouviHoc quod diledus frater nofter dixit cus, fic Epifcopi qui cum eo inter me fic
nos proximè apud Confluentes conftituif- patruum meum Karolum mediatores fue­
fe, quantum ex me fuit, haûenùs obfer- runt , ex mea parte illi fic Epifcopis qui
vavi, fit obfervare cupio , fi fic erga me cum eo erant nuntiaverunt. Et fi ipfe mihi
ita fuerit obfervatum ; fit ei reputare non ita privatus fic amicus atque adjutor, fe­
volo ut ipfe fimiliter erga me illa obferva- cundùm rationabilem poflibilitatem, exta non habeat. Credo etiam quia nec ille titerit ficut patruus nepoti fic Chriftianus
velit, nec aliquis alius mihi reputare pof- Rex Chriftiano Regi effe per redum de­
fit, ut erga eum illa obfervata non ha­ bet , ita fic illi fic familiaris fic amicus at­
beam. Quod fi aliquis fecerit, paratus que adjutor, fecundùm rationabilem pof>
fum aut illa qux emendanda funt, emen­ fibilitatem, effe volo, ficut diligens nepos
dare, aut de hoc quod mihi reputatum diledo patruo, fic Chriftianus Rex Chri­
fuerit, certam reddere rationem.
ftiano Regi, effe per redum debet.

I I.

I I I.

Et fi hic communis nepos nofter fecerit
De fidelibus autem Miflis inter nos dit
ficut frater nofter fic Epifcopi qui cum eo currendis. fic de his qux in regnis noftris
inter nos mediatores fuerunt mihi fic Epif- emendant» funt emendandis, fic de ftatu
copis qui mecum erant ex parte illius nun­ atque honore Ecdefiarum fic Sacerdotum
tiaverunt , fic frater nofter nunc dixit, fic ac fervorum Dei, fic de lege ac juftitia con­
ita mihi familiaris fic amicus atque adjutor fervanda unicuique fidelium noftrorum in
fecundùm rationabilem poflibilitatem ex- regno noftro , cujufcunque noftrum fit
titerit ficut nepos patruo fic Chriftianus homo, fic in illo Ac in fuis proprietatibus
Rex Chriftiano Regi effe per redum de­ fie in fuis honoribus, fic de Capitulis obfer­
bet, fic ei privatus fic amicus atque adju­ vandis, ficut ifti mei patrui nunc dixerunt,
tor fecundum rationabilem poflroilitatem ita fic ego per omnia cupio obfervare.
effe volo ficut diligens patruus diledo
Quoniam iftas > qua pracedunt , adnepoti fic ficut Chriftianus Rex Chriftia­
nuntiationes Hludouvicus & Hlotharius
no Regi per redum effe debet.
cum illorumJiquacibus ,poflquam coram
I I I.
omnibus > qui adfuerunt, trium Regum
De fidelibus autem Miflis inter nos dit conftliariisfere ducentis, tam £pifcopist
currendis , fit de his qu® in regnis noftris quàm Abbatibus, X Laicis > relegas pe­
emendandia funt emendandis. fic de ftatu nitus rejecerunt, ne populo legerentur ,
atque honore Ecdefiarum fic Sacerdotum ut caufa Hlotharii penitus taceretur ,
ac fervorum Dei, fic de lege ac juftitia hancqua/equitur adnuntiationem Dom­
confervanda unicuique fidelium noftro- nus Rarolus ifits ipfis verbis jam vejperi
nun in regno noftro , cujufcunque not adnuntiavit apud Sablonariatt anno In­
trûm fit homo, fic in illo fic in fuis proprie­ carnationis Dominica dccclxh , Indic­
tatibus, fic in fuis honoribus, ôc de Capitu­ tione xi, m. Nonas Novembris, in
lis obfervandis, iicut frater nofter nunc di­ ipfa ca/a ubi rrleda funt pracedentes
adnuntiaùones , in quam pauci alii inxit,ka fic ego per omnia cupio obfervare.

i7j A”“£*“" Regum Francor. Riais 14.
travertuu qudat gui anteii fatrunt, quo­
niamferi plena de ipfit urat.

Adnuntiatio Karoli.

Sicut ego verbis & faiptis per fiaqrem
meum & per Epifcopos nepoti meo man­

174*

davi , dc illi de fua parte mihi renuntiave­
runt , fic illi amicus efic & illum falvare
volo ficut avunculus par reûum nepotem
falvare debet, fi ille t ficut nepos per rec­
tum avunculum falvare debet, me dcmeos
falvaverit.

Karoli Π Calvi , Regis Francorum, praeceptum (ann. 8^3 ) ·. De auSori
tote Sedit Apoflolica. Vide in Novo Codice Legum veterum.

TITULUS XXXVI·
f

EDICTUM PISTENSE.
[ De pace in Regno ftabllienda ; de Monafleriii. J

ADNUNTIATIO DOMNI KAROLI APUD PISTAS.
atque honorem, hic fidelium noftrorum
Cap. I.
confenfu atque confilio conftituimus, vo­
ultas gratias vobis agimus de vef bis per feriptum nota facere volumus, ut
tra fidelitate & de veftra bona volun­ illa plenius audire dc ad illud feriptum re­
tate quam femper erga nos in omni adju
­
currendo
, quod in fingulis comitatibus
torio fit obfequio demonftratis, ficut vef dari dc relegi atque haberi praecipimus ,
tri anteceflores erga noftros anteccffores firmius retinere & certius obfervare poffidemonftraverunt. Et quia pacem, quam cis. Qux etiam ab Epifcopis vel eorum
jam prxterko tertio anno nic communi­ miniftris per fingulos comitatus de eorum
ter confirmavimus & adcognitari fecimus, parochiis aperto fermone, ut ab omnibus
fecundùm quod caufa in quibufdam locis poflint intelligi, tradi volumus.
conjacuit, etfi non omnes, ficut defideKarolus, gratia Dei, Rex.
ravimus, tamen ex majori parte obfervafNotum efle volumus omnibus Dei dc
tis, Ac quia pieniter dc cum pace ad hoc
noftris fidelibus , quoniam hxc qux fenoftrum placitum conveniftis.
quuntur Capitula nunc in ifto placito nof
I I.
tro, anno ab Incarnatione Domini noftri
Et quia bonam voluntatem veftram in Jefu Chrifti dccclxi v , anno videlicet re­
iftis & in aliis videmus dc experti iumus, gni noftri ipfo propitio xxv, Indictione
fiducialiùs vos commonemus ut dc de ipfa xii, vu. Kalend. Julias, in hoc loco qui
pace obfervanda dc de iftis operibus, qux dicitur Pi/lis, uni cum fidelium noftro­
contra Dei dc fande ejus Ecclefix dc nof rum confenfu atque confilio conftitui­
tros communes inimicos Nortmannos in­ mus , dc eundis fine ulla refragatione per
cepimus , fine defedu dc laftatione virili­ regnum noftrum obfervanda mandamus.
ter laboretis, fcientes aualiter nobis plaCap. I.
cuiflet fi iftas firmitates hic fadas habuifPrimo
confideravimus
de honore Ecfemus, quando in tali anguftia, ficut ex­
perti eftis, ad Meldis contra eos commu­ clefiarum dc Sacerdotum ac fervorum
niter laboravimus. Unde nos Deus , ficut Dei, dc immunitate rerum eccleiiafticafux raifericordix placuit , mainte fio fux rum , ut nullus fibi de ipfis rebus contra
auctoritatem prxfumat ; dc Comites Epif­
clementix indicio adjuvavit.
copis dc Miniftris Ecclefix in eorum miI I I.
nifteriis adjutores in omnibus fiant, ficut
Et quoniam illa qux jam tertio anno hic in Capitulari prxdeceflorum ac progeni­
uni cum confenfu dc confilio fidelium torum noftrorum continetur, in fecundo
noftrorum conftituimus, dc vobis adco­ libro, capitula xxin. Et quicunque Co­
gnitari fecimus, libenter audifte dc fufce- mitum vel Miniftrorum reipublicx hxc
pifle comperimus , qux nunc etiam ad qux mandamus, obfervare neglexerit, fi
noftram communem falutem dc pacem, primâ dc fecundi vice de his admonitus

M

___
*i7f

Chbisti
U*

Axuo

capitularia

non fe correxerit, volumus ut neglegentia
Comitis ad noftram notitiam per Epifcopos ôc per Miffbs noftros deferatur, &
aliorum neglegentia per Comites ad nof­
tram notitiam perferatur , ut noftri auc­
toritate quod in Capitulari prxdeceflbrum
noftrorum continetur, fubirc cogantur.

I L

Kaholi Calvi
r.™ i4.

170

abiit, condemnati fimus. Et videant Epif­
copi ôc Mifli ac Comites noftri ne fi con­
tra noftram communem confirmationem
aliquis per contemptum fecerit, ôc emen­
dare noluerit, per alium quàm per illos
qui ad hoc conftituti funt hunc contem­
ptum fciamus ; quoniam fi per alium quàm
per illos hoc, ficut non convenit, audieri­
mus , ficut nec ipfi immunes à peccato
erunt, lie nec ab ultione immunes exiftent.

Poft hxc de orphanorum & viduarum
caulis, & de regalibus juftitiis, & fummoI V.
perè de raptoribus puellarum & viduarum
ôc Sanctimonialium , & de his qui PrefbyVolumus ôc exprefsè mandamus Co­
teros flagellare prxfumunt, & qui eos ae mitibus noftris ut ficut in xxiv. capitulo
Eccle&s fine Epifcoporum conienfu cice­ fecundi libri Capitulorum decefiorum
re vel recipere, aut cenfum de manfo vel noftrorum continetur, vaffalli noftri no­
ex his qux Domnus & Genitor nofter in bis ôc noftrx conjugi famulantes condi­
fuis Capitularibus Ecclefiis in immunitate gnum apud omues honorem habeant, fi­
conceflit exigere non riment, & qui cenfa cut à genitore noftro ôc à nobis fxpè ad­
de rebus ecclefiafticis ad Ecclelias per- monitum eft ; ôc ficut ipfi volunt fe à no­
folvere detreâant, ut' firmiter à Miflis & bis honoratos tenere , ita ôc nobis famu­
Comitibus noftris inquirantur, & acriter lantibus, ficut confuetudo fuit tempore
diftringantur , & plena juftitia inde fiat, anteceflbrum noftrorum, debitum hono­
fecundum quod in Capitularibus avi & rem exhibeant.
patris noftri ftatutum habetur, & ipfi con­
V.
temptores legum , divinx fcilicet 8t huVolumus
ôc
expreflè
Comitibus noftris
manx, ad noftram prxfentiam legaliter
B:rducantur ; ut inae confilio fidelium mandamus ut villx noftrx indominicatx ,
ei ac noftrorum commendemus quid de fed ôc villx de monafteriis qux 6c conjugi
talibus hominibus fit faciendum , qui nec noftrx ôc filiis ac filiabus noftris concelia
Deum timent, nec contra fandos Cano­ atque donata habemus , quxque fub im­
nes facere, nec legem & prxceptum rc- munitate confiftunt, cum falvamento ôc
idum infringere pertimefcunt : üuvâ cen- debita reverentia in comitatibus illorum
urâ ecclefiafticâ , & epifcopalis pcrniten confiftant. Sed ôc qux homines noftri ac
illorum illarumque , qui fine ulla diffe­
tix vindidà.
rentia ôc noftri funt, cum falvamento ôc
III.
debito honore habere poflint. Et non
Ur lex ôc juftitia unicuique in fuo ordi­ ignorent neque oblivilcantur Comites ac
ne omnibus confervetur, ôc pacem quam Mifli noftri nos fcire quod dominorum
proximè telle Deo propriis manibus com­ Dominus de fe dicit : Honorificantes me
muni confenfu confirmavimus , quando honorificabo ; X qui contemnunt me , in­
hic placitum noftrum habuimus, fic om­ honorati erunt.
nes ôc infra patriam , ôc quando ad placi­
V I.
tum unufquifque venerit, ôc quando re­
Et quoniam humana fragilitas procli­
dierit , ôc quando neceflitas nobis evene­
rit ut hoftem noftrum adnuntiemus, uf- vior eft ad contra juftitiam faciendam ,
3ue conftituta loca fecundum confuetu- quàm ad juftitiam exequendam , ôc diabo­
inem ôc Capitula prxdeceflbrum noftro­ lus femper certat ut fragilitati humanx
rum obfervare procuret Et qui contra oculos mentis claudat, ne caftigationem
hanc confirmationem per contemptum Dei videat, ôc femetipfam emendet ; ficut
venerit , aut quantocius , quod contra ad nos perventum eft quod quidam leves
hanc confirmationem exceflum fuerit , homines de iftis Comitatibus qui devaftaemendare neglexerit , ab Epifcopis ôc ti funt à Nortmannis, in quibus res ÔC
Miflis ac Comitibus noftris hoc nobis nun-. mancipia ôc domos habuerunt, quia nunc
liari mandamus ; quatenus tantum Dei ôc ibi mancipia ÔC domos non habent, quali
noftrum ac totius Chriftianitatis contem­ licenter malum faciunt ; quia , ficut di­
ptum, ficut fecundiim leges divinas ÔC cunt , non habent unde ad juftitiam facien­
numanas invenerimus , emendare cure­ dam adducantur : ôc quia non habent do­
mus , ne ipib noftro judicio à Deo, quod mos ad quas fecundùm legem manniri Ôc
banniri

ΙΚφ 1

177

Regum Francor. “X" c“” 178*

banniri poflint, dicunt qubdde mannitio- nentibus conftituantur qui inde providen­
ne vel bannitione legibus comprobari fie tiam habeant ne boni denarii reiciahtur,
legaliter judicari non poflunt.Contra quo­ fic non nifi meri fic bene penfantes acci­
rum malas infidias, confenfu & conldio piantur.
fidelium noftrorum, ftatuimus ut Come·
I X.
Miflum fuum ad illam terram in qua do­
1 't illi qui ex hac caufa providentiam
mos qui· habuit, mittat, & eumbannire habebunt, facramento jurent quod ficut
& mannire jubear. Et quoniam LEX
eis ex hac caufa injundum fuerit , quanCONSENSU POPULI FIT ET
tùm fcicrint fic potuerint, debeant fideli­
CONSTITUTIONE REGIS,
ter obfervare, fic illum hominem quem
Franci jurare debeant quia fecundum re­
fcicrint merum fic bene penfantem aenagium mandatum noftrum, ad juftitiam red
rium reicere, non debeant celare, fed
dendam vel faciendam , legibus bannitua
miniftri' reipublicx eum debeant notum
vel mannitus fuit ;fic fic ipfx rea illi judicio
facere. De quo facramento quicunque
Scabiniorum in bannum mittantur, fic fi
comprobatus fuerit perjuratus, fic fecun­
—*1*^· necefle fuerit, ipfe in forbannum mittatur
dum legem mundanam ut perjurus punia­
?.Ύ"* Γ~ qui* ad juftitiam reddendam venire noluetur , ficut in Capitulari deceflbrum ac
nt. Et mandet Comes, qui hoc exeeutus
ucUm.*Rc)
Qotniri , jn cujus Comitatu rea progenitorum noftrorum continetur in
fine capituli decimi ex tertio libro, fie fe­
fic mancipia habet, quid inde fadum ha­
cundùm legem ecdefiafticam publier pcebeat; fit ex noftro venx) illi mandet ut per
nicenrix fubigatur.
Illa qux in fuo comitatu habet, illum difX.
tringat,qiiatenùs ad juftitiam reddendam
vel faciendam in fuum Comitatum redeat.
Ut ab ipfa Mifla fandi Martini per omne
regnum noftrum, non nifi iftius noftrx
novx monetx meri fic bene penfantes de­
Audivimus etiam quia hujufmodi leves
narii accipiantur. Et quicunque ab illa die
homines in aliis Comitatibus deprxdationes fit injuftirias faciant, fic ad illum Co­ alium denarium negotiandi causa protu­
lerit , à Comite fie à miniftris ejus aufe­
mitatum in quo commanent, fic in quo
ratur ab eo ; ficut in libro Capitulorum
illas malitias non faciunt, faftis malitiis in
fecundo , decimo odavo capitulo con­
aliis Comitatibus reveniunt. Unde manda
tinetur.
mus fic Comitibus noftris exprefsè perci­
XI.
pimus ut illi Comites in quorum comita­
tibus tales homine· injuftirias faciunt, illis
Ut in denariis novx noftrx monetx ex •(Fi* Na.
Comitibus hoc mandent in quorum comi­ una parte nomen noftrum habeatur in gyro rai Sirmoodkw
tatibus refugium habent, fic uni mente , fit in medio noftri nominis monogramma,
unoque conienfu, fic uno certamine ad ex altera vero parte nomen civitatis ; fic in
tales homines comprehendendos fe eri­ medio crux habeatur.
gant , fic decertent ut Ecciefix Dei fic mi­
X I I.
niftri ejus , fit fervi Dei ac populus, pa­
cem fic quietem habere poffit.
Sequentes confuetudinem prxdeceflb-

y ! i.

Capital»·

VIII.
Ut denarii ex omnibus monetis meri ac
bene penfantes, ficut in Capitulari prxdecefforum ac progenitorum noftrorum Re­
gum, libro quarto, xxxn. capitulo con­
tinetur , in omni regno noftro non reiciantur ufque ad Miflam fandi Martini. Et in
omnibus civitatibus fic vicis ac villis , tam
noftris indominicatis , quàm fic m his qux
de immunitate funt, vel de Comitatibus,
atque hominumnoftrorum, five cujufcunÎue fint, per omne regnum noftrum , à
udicibus noftris , fit ab eis quorum villx
funt, unàcum miniftris leipublicx, fe­
cundùm quantitatem locorum fic villarum,
tanti ac tries de ipfis incolis fic inibi maTom. 1L

rlum lib.
rum noftrorum, ficut in illorum Capitulis Ill·
cap. i|.
invenitur , conftituimus ut in nullo loco
alio in omni regno noftro moneta fiat,
nifi in palatio noftro, fic in Quentovico Decan»*,
ac Rotomago, ( qux moneta ad Quen- nirS. Louis.
W >·«.
tovicum ex antiqua confuetudine perti­
[FMcNatu
net ) fic in Remis, fic in Senonis, fic in StmondiPartfio, fit in Aurelianis, ficin CaviUono, cai ajri ·.
fic in Metullo, fic in Narbona.
luxiatui p.

XIII.
Ut hi in quorum poteftate deinceps mo­
neta permanferit, omni gratiâ fic cupidi­
tate feu lucro poftpofito, fideles moneta­
rios eligant, ficut Dei fit noftram gratiam
volunt habere. Et ipfi monetarii jurent
M

^79

Ammo Cmmsii
,4*·

_·
V>iipitUlcLri3.

quod ipfum minifterium, quantum fiderint
potuerint, fideliter faciant. Et mixtum
denarium , fle minus quàm debet pcofantem, non montrent nec monetari confentiant Et fine ulla fraude , fle abfque
malo ingenio, contra eo· quorum argen­
tum ad purgandum acceperint, ipfum ar­
gentum exmerent, & fine fraude tam in
penfa quam in purgatione denarios concambient. Contra quod facramentum fl
Înilibct fecilfe reputatus fuerit , judicio
hji fe examinet : & ficut contra hoc fiecifle comprobatu· fuerit, quia non majo­
rem fraudent facit fi mixtum denarium fle
minus quam debeat peniantem monetaverit, quam fi in purgatione fle concambio
argenti per malum ingenium fraudem de
argento reipublicr, fic de argento rerum
ecclefiaft icarum, fli de facultate pauperum
fecerit , ficu» conditutum eft de falfis
monetariis tn libro IV. Capitulorum ,
xxxin. capitulo , manum perdat, fit ut
facrilegus ac pauperum fpoliator publicae
pœnitentir judicio cpifcopali fubjiciatur.
In illi» autem regionibus in quibus fecun­
dum Legem Romanam judicia terminan­
tur, juata i olam legem culpabili· judicetur.
61

X I V.
Ut in proximis K alendis Julii, per hanc
duodecimam Indiflionem, h abeat in Silvane&is civitate unufquifque Comes, in cu­
jus Comitatu monetam effe juflimus,Vice·
comitem fuumcum duobus aliis hominibus
qui in eius Comitatu res fle mancipia vel be
neficia habeant, fit fuum monetarium cum
ipfis habeat : quatenus ibi accipiant per ma­
nus fuas de camera noftra, aa opus uniuf
cu jufque monerarii, de mero argento cum
penfa libras quinque, ut habeat unde ini­
tium monetandi poffit 'incipere ; fic penfam
argenti quam ex camera noftra acceperit,
per manus eorum per quas illud accepit,
fabbato ante init iumQuadrageiinu: in monetatis denariis in prxfato loco, fle cum ipfa
penfa cum qua argentum acceperat ,unuftjuifque monetarius in noftra camera red-

X V.
Ut nullus more fblito pro ullo lucro vel
avaritia hoc leviter accipiat ; fed omnes ab
iptis kalendis Julii argentum fuum in conftitutismoneris concainbiari faciant, fcientes quia poft Mifiam fànâiMartininulli alii
denarii in regno noftro, nifi iftius novar nof
trx rnonetx. recipientur fle ab ipfi* kalendis
Julii ipit novi denarii ab omnibus accipian­
tur. Et quicunque liber homo ab ipfo die

Kakou Calvi
Rid* >4.

.O_
loO

denarium merum nove noftre monetae in
reno noftro rejecerit, ficut in prxfato
Labro fle Capitulo regio continetur, bannum noftrum, id eft, folidos fexaginta ,
componat Si vero fervi ecclefiaftsci aut
Comitum aut vaflallorum noftrorum hoc
facere przfumpferint, quia in prsfifto Ca­
pitulari concinetur ut fexaginta i&ibus va­
pulent , Ac hâc occafione mdifereti homi­
nes modum in difciplina faciebant, conftituimus cum Fidelium noftrorum confenfu
atque confilio ut quorumcunque coloni fle
fervi pro hoc convi&i fuerint, non cum
groifo fufte, fed nudi cumvirgis vapulent;
fit in civitatibus atque vicis feu villis Epif­
copi per fuos miniftros, vel Prefbyteros,
providentiam uni cum reipublicx miniftris
accipiant ne fle in hac caufa modus difeiplinx tranfgrediacur, fed taliter fiat qua­
liter fic homine· caftigentur, fle quafi pro
intentione vel occafione caftigationis dif­
ciplinam facientes, peccatum non incur­
rant , fle difciplinam fuftinentes in cor­
pore fuo debiliores non fiant Qubd fi quis
noc mandatum noftrum tranfgreflus me­
rit , nobis ab Epifcopi· nuntietur ;quatenùs
taliter caftigctur ne deinceps mandatum
noftrum quemquam delectet contemnere.
Et fi dominus vel magifter, qui liber eft *.
aut advocatus talium hominum eos vel bet.’;<luUI'
Comiti vel Miflo noftro ad difciplinam
fuftinendam contradixerit, vel Miflo nof
tro juffuspratfentare noluerit, przdiâum
bannum lexaginta folidorum componat,
ficut in pnediâo Capitulari habetur.

XVI.
Ut fi aliquis homo à proximis kalendis
Julii de hac nova noftra moneta mixtum,
vel minus quàm debeat peniantem, dena­
rium invenerit, conftringat eum qui ipfum
denarium adnegotiandum protuut, fle ipfe
dicat à quo eum accepit ; fle fic de manu
ad manum veniat, ufque dum ad fàlfitatis
auûorem perveniatur. Et inventus mixti ?
vel minus quàm debeat penfantis, denarii
monetator in illa terra in qua judicia fe­
cundum Legem Romanam terniinantur,
fecundum ipfiun Legem judicetur. Et in
ilia terra in qua judicia fecundum Legem
Romanam non judicantur . monetarius ,
ficut fuprà diximus, falfi oenarü manum
dexteram perdat, ficut in quarto libro Ca­
pitulorum continetur , capite trigefimo
tertio. Et qui hoc confenfem, fi liber eft,
fexacenta folidos componat. Si fervus
vel colonus , nudus cum virgis vapu- *ir·^
•
A
w
1
ΛΛη. CfftM·
let *
J

i8i

Regum Francor.
XVII.

Ut diligenter Comites & Miniftri reipu·
Mice per fuos comitatus ac nûnifteriaprovideant ne in aliquo loco occulta vel frau­
dulenta moneta fieri poflk. Et fi inventus
ac comprobatus quilibet fuerit fraudulen­
tam monetam percudens , ficut confticutum eft de fallo monetario, ex prxfâto
Capitulari pnedeceflbrum noftrorum, ma·
*ca oa nus ei amputetur *.Etqui hoc confenfeSlvJ60' rit fi liber eft, fexaginta (olidos compo­
nat. Si fervus vel colonus , nudus cum
virgis vapulet.

XVIII.
Et fi fàlfus monetarius > aut de Ulis lo­
cis in quibus monetam fieri julfimus , aut
occulte monetam percudens t aut dena­
rium fàlfum de nova moneta ad negotian­
dum proferens, utconftringi fic puniri non
pofiit, ficut eft conftitutum , in fifcum
noftrum vel in quam cunque immunitatem,
aut dicujua potentis poteftatem vel pro­
prietatem , confugerit, fi in noftrum con­
fugerit fifcum, requiratur à miniftro nof­
tro. Et fi ille eum defenderit aut occulta­
verit , nuntietur nobis, quatenùs ita in eo
fecundùm Capitulare regium vindicetur ,
ne ullus alius unquam falfitatem noftri auc­
toritate vel poteftate confentire aut de­
fendere audeat. Si autem in immunitatem
vel poteftatem aut proprietatem aiicujus
potentis confugerit, fecundùm quod in
tertio libro Capitularis, x x v i. capitulo,
continetur de eo qui furtum aut homici­
dium , vel quodlibet crimen foris commit­
tens , infra immunitatem fugerit, inde
fiat ; id eft, mandet Comes vel publiez
rei Minifter Epifcopo vel Abbad, vel illi
quicunque locum Epifcopi vel Abbatis vel
A bbatifle tenuerit, vel potentis hominis
in cujus poteftatem vel proprietatem con­
fugerit , ut reddat ei reum. Si ille contra­
dixerit , fic eum reddere noluerit, in pri­
ma contradi&ione folidis quindecim cul­
pabilis judicetur. Si ad fecundam inquifitionem eum reddere noluerit .triginta fo­
lidis culpabilis judicetur. Si nec adtertiam
inquifitionem confentire veluerit, quicqxud reus damni fecit, totum ille qui eum
infra immunitatem retinet, nec reddere
vult, folvere cogatur, fic ipfe Comes ve­
niens licentiam habeat iptum hominem
infra immunitatem quxrendi, ubicunque
eum invenire potuerit. Si autem in prima
inquifitione Comiti refponfum fuerit quod
reus infra immunitatem quidem fuiflet ,
fed f ugà lapfùs iit, juret quod ipfe eum ad
juftitiam cujullibet disfaciendam fugere
Tom. II.

i8i*

non feciflet, fie fit ei in hoc fàris&âum*
Si verb intranti in ipfam immunitatem.
vel in cujuflibet hominis poteftatem vel
proprietatem, Comiti colmâft manu qui­
libet refiftere tentxvcrit. Comes hoc ad
Regem vel Principem deferat, fic ibi ju­
dicetur. Et ficut ille qui in immunitate
damnum fecit, fexcentu folidis componi
debet, ita qui Comiti colle&ft manu re­
fiftere przfumpferit, fexcentis folidis cul­
pabilis judicetur.

X I X.
Ut meliùs fic commodius hxc providen­
tia de bonis denariis non reiciendir-fic de
monetx fâlfx denariis cuftodiri pofiit, vo­
lumus utunufquifqueComes de Comitatu
fuo omnia mercata inbreviari faciat, fic
fciat nobis dicere qux mercata tempore
Avi noftri fuerunt, fic que tempore Dom­
ni fic Genitoris noftri eue coeperunt, vel
qux illius au&oritate conftituta fuerunt,
vel qux fine au&oritate illius fa£ta fuerunt,
vel qux tempore noftro convenire coepe­
runt , vel qux in antiquis locispermanent,
fic fi mutata funt, cujus auâontate mutata
fuerunt. Et ipfum brevem unufquifque
Comes ad proximum placitum noftrum
nobis adportet , ut decernere pofiimus
quatenùs neceflaria fic utilia, fic qux per
au&oritatem funt, maneant, qux verb fuperfiua, interdicantur, vel locis fuis reftituantur. Et mercata die dominico in
nullo loco habeantur .ficut in primo libro «[fc
Capitulorum, capitulo CXXXVi *, habe-

XX.
Ut Comes fic reipublicx Miniftri ac cx
Iib.
teri Fideles noftri provideant quatenùs juf *·c· ♦**·
tus modius rquulque fextarius fecundùm
factam Scripturam fic Capitula prardecefforum noftrorum in civitatibus, fic in vicis
fic in villis, ad vendendum fic emendum
fiat, fic menfuram fecundùm antiquam
confuetudinem de palatio noftro acci{>iant,, fic non pro nac occafione à man­
uariis vel ab his qui cenfum debent, ma­
jor modius, nifi ficut confiietudo fuit,
exigatur. Et ipfi homines qui per villas de
denariis providentiam jurati habebunt,
ipfi etiam de menfura , ne adulteretur,
provideant ; ficut in libro tertio Capitulo­
rum , capitulo xc, continetur. Et fi quis
reputatus fuerit menfuram adulterate, fic
cum majori modio vel fextario annonam
vel vinum accepifie, fic cum minori men­
fura venundare, fi liber homo eft, aut fe­
cundùm fuam legem fe inde facramento
idoneum reddat *, aut fi hoc fecifle vel
M a

*i8j

Α”’^

Capitularia

184

aut confenfifle comprobatus capituli decimi ex libro tertio Capitulofuerit t hoc unde menfuram adulteravit, rum habetur, ficpofteà ab Epifcopo publi·
id eft, vinum fie annona, à miniftrisreipu- cam ptrnr tntiam de perjurio accipiant,
blicx tollatur ab eo i infuper fic bannum
XXL

fieri jufiifie

noftrum , id eft, folidos fexamnta , com­
ponat. Si autem colonus velfervus inde reje&one
1
bonorum denariorum perdonareputatus fuerit, aut judicio Dei fe inde 1vimus, volumus ut modo, fecundùm difexaminet ; aut fi inde convictus fuerit, cretionem
<
quam Mifiis noftris cômmend»
hoc, ut fuprà diximus , unde menfuram vimus
■
, revadiatum perfolvatur , fic ubi
adulteravit, perdat .infuper & virgis nudo revadiatum non eft , revadietur fic folcorpore * vapulet. Et five liber five colo­ vatur : quatenùs fit ex hoc fit ex difciplina
nus vel fervus de hoc conviâus fuerit, poft conftitjuta ita conftriâi, deinceps ceuent
legalem emendationem epifcopale judi­ denarios bonos reicere. Et quoniam audi­
cium fufeipiat, quia contra tale interdic­ vimus , occafione accepti pro revadiato
tum Domini fecit, dicentis : Qui pecu­ banno, quofdam plus à pauperibus acceniamfuam non dedit ad ifuram ; unde pifle quam bannus levet, hoc à Mifiis
regnum Dei fibi claufit, fic infernum fibi noftris diligenter requiri volumus. Et qui­
aperuit. Quod peccatum inter illa crimi­ cunque plus ab eis acceperunt quàm juifinalia Deccata computatur de quibus dicit mus, cogantur illis reftituere, fit illos abfApoftolus , quod qui ea fecerit, cum hu- que ulla cxcufatione ad prarlentiam nofjuimodi nec cibum fumere Chriftiano li­ tram Midi noftri adducant; quatenùs per
CwK.Nk. cet; fic inde fieri Nicxni Canones Cleri­ noftramharmifcaram ita caftigentur, ne
Can. 17.
cos gradus perdere jubent. Et de tali cau­ uheriùs tali conludio eos dele&et oppri­
fa unde feculares homines vitam perdunt, mere pauperes.
inde Clerici ecdefiafticum gradum amit­
X X ! I.
tunt. Miniftri autem reipublicx fe cautè
Ut à colonis qui jam pro rejedione bo­
cuft odiant, ne pro hac occafione dudi norum denariorum flagellati vel flagellandi
cupiditate per aliquod malum ingenium à funt, nulla alia exadio requiratur ; fic fi ab
liberis hominibus, vel colonis feu fervis, aliquo eorum aliquid inde acceptum fuit,
fua injuftè tollant ; quia ii inde ad nos cla­ à Mifiis noftris cogatur reftitui. Et qui be­
mor venerit, fic inde convfài fiierint, neficia vel alodes in duobus vel tribus aut
fic injuftitiam iftam exfolvent ficut illi qui quatuor comitatibus habent,fic non habent
in fuo minifterio tortum faciant. In illis au­ in unoquoque comitatu unde plenum ban­
tem regionibus in quibus fecundùm Le­ num valeant folvere, vel qui in uno tangem Romanam judicantur judicia juxta tùm comitatu alodem vel beneficia habent,
ipfam legem committentes talia judicen­ fie non tantùm ibi habent unde plenum
tur : quia fuper illam legem vel contra bannum valeant folvere, Mifiis noftris hoc
ipfamlegem nec anteceffores noftri quod­ notum faciant, fic hoc ab eifdem Mifiis
cunque capitulum ftatuenmt, nec nos noftris diligenter inbrevietur, fic nobis
aliquid conftituimus. Similiter per civita­ renuntietur, ut noftrâ diferetione decer­
tes fit vicos atque per mercata miniftri rei­ namus qualiter fic caftigatio ex compofipublicx provideant ne illi qui panem coc­ tionefiat, fic homines ultra menfuram fic
cum aut carnem per deneratas, aut vinum indebitè non graventur : quia, ficut fanda
per fextaria, vendunt, adulterare fit mi­ Scriptura dicit, non inde requirimus da­
nuere poflint. Sed quantos menfurabiles tum , fed frudum , id eft non inde requiri­
pane*, in unaquaque civitate de jufto mo­ mus inhoneftum lucrum,fed regni ex caftidio Epifcopi vel Abbatis feu Comitis mi- gatione profêdum. Turpe vel inhoneftum
nuteriales a piftoribus fuis recipiunt, tan­ eft lucrum, ut Augufunus exponit, per
tos menfuraoiles panes de aequo modio ài varias circumventiones fic occafiones lu­
piftoribus qui panem vendunt, fieri fa­ crandi causl inhoneftè res quaflibet con­
ciant : quos fi inventi fiierint adulterare gregari. Et non folùm in pauperioribus ,
vel minorare, ut fiiprà diximus, fecun­■ led etiam in ditioribus, confraerare volu­
dùm ilium modum culpabiles judicentur. mus diferetionem quam deceffores noftri
Homines etiam qui providentiam habere Reges in quarto libro Capitulorum pofuedebebunt ne mancae men furar fiant, fi de runt, capitulo lvii. decernentes : Ut de
perjurio quod juraverunt quia hoc con- debito, inquiunt, quod ad opus noftrum
fentire non debuiflent, revidi fuerint, fuerit revadiatum, talis confiderstio fiat ut
fecundùm legem puniantur , ficut in fine is qui ignoranter peccavit, non totum

iJium -

185·

Regum Francor.^',^' i8d*
denariis. Ulud veri» aurum quod coâum

led juxta quod poffibife vifiun fuerit. Is quidem fuerit, fed non tantùm ut ex eo
verb qui tantùm malt voluntate peccavk , deauratura fieri poffit, fibra una de auro
cocam legis compofitionem cogatur ex- vendatur decem libris argenti de novis fic
XXIII.
Ut nullus deinceps in regno noftro mix­
turam auri vel argenti ad vendendum fa­
cere vel confentire przfiimat : & nullus à
Miflâ fandi Remigu, id eft, I proximis
Kalendis Oftobris , aurum vel argentum
ad vendendum vel emendum, nifi purifi­
catum , proferat. Et fi quis poft prxfatas
Kalendae inventus fiierit aurum vel argen­
tum, vel quodcunque fàbricinium ex auro
vel argento mixtum, ad vendendum vel
emendum portare , à miniftps reipublicz
ipfum quod portaverit ab eo tollatur, fit
ipfe per fidejuflbres, fi res fic mancipia in
illo comitatu non habet, ad prxfentiam
noftram cum ipfo auro vel argento addu­
catur . ut nos inde commendemus quali­
ter culpabilis judicetur. Sivero res fit man­
cipia vel mobile, per quz diftringi legali­
ter poilir, in ipfo comitatu habuerit, fecandùm legem ad noftram pratfentiam ve­
nire jubeatur. Et fi quifquam inventus fue­
rit fuum aurum vel argentum, vel quod­
cunque fabricinium ex auro vel argento,
portare ad fabrum ut purgetur, provi­
deant reipublicz miniftn ne n&c occafione
ad> eo quod fiium fiierit tollant. Qubd fi
fecerint, fit ad nos inde reclamatio vene­
rit, ficut ille qui tortum in fuo comitatu
vel minifterio fecerit, in noftra vel fide­
lium noftrorum przfentia culpabilis judi­
cabitur. Faber vero qui poft pnrfetas Ka­
lendae comprobatus fiierit aurum vel ar­
gentum ad vendendum vel emendum ad­
ulterate, vel mifculafle, in illis regioni­
bus in quibus judicia fecundùm legem Ro­
manam terminantur, juxta illam legem
puniatur : in aliis autem regionibus regni
noftri, fecundùm Capitulare regium, fi­
cut faMam monetam percudens, manum
perdat. Et liber homo qui hoc confenferit, ficut in prxfito continetur Capitulo,
bannum nonrum . id eft folidot lexaginta, componat; colonus vel fervus, nudus
cum virgis flagelletur. Si vero Judxus
fiierit, ipfum quod mixtum protulerit,
perdat ; fic bannum noftrum, ficut tem­
pore prrdeceflbrum noftrorum confue­
tudo hiit, componat.

X x i V.

Ut in omni regno noftro non ampliùs
vendatur libra auri puriflîmè coâi, nifi
duodecim libris argenti de novis fic meris

meris denariis. Et omnimodis provideant
tam Comites , qubm atteri omnesminiftri
reipublicz, ne aliqui adjeâlone vel fraude
per occafionem aliquid amplius vendatur,
ficut de fuis honoribus volunt gaudere. Et
quicunque hanc commendationem nof­
tram aliquo ingenio infirmare vel frauda­
re feu aliter immutare inventus fiierit, fi
liber homo fiierit. bannum noftrum, id
eft, fexaginta folidos componat; colonus
feu fervus , nudus cum virgis flagelletur.

XXV.
Et quoniam in przfatis Capitulis conti­
netur in libro tertio, capitulo lxxv , ut
nullus fine permiflu regio bruniam vel
arma extraneo dare aut vendere pnefumat, fic in eodem libro , capitulo vi, defignata funt loca regni ufque ad quz neSotiatores brunias fic arma ad venundanum portare fic vendere debeant, quOd
fi inventi fuerint ultra portantes aut ve­
nundantes, ut omnis fubftanda eorum au­
feratur ab eis, dimidia quidem pars par­
tibus palatii, alia verb medietas inter Miffos regios fic inventorem dividatur ; quia
peccatis noftris exigentibus in noftra vici­
nia Nortmanni deveniunt, fic eis à noftris
bruniz fic arma atque caballi aut pro re­
demptione dantur , aut pro pretii cupidi­
tate venundantur , cùm pro redemptione
unius hominis ifta donantur, vel pro
pauco pretio venundantur^ per hoc au­
xilium ulis contra nos przftitum fic regni
noftri maximum fit detrimentum, fic mul­
ta Ecdefiz Dei definiuntur, fic quamplurimi Chriftiani deprzdantur, fic facultates
ecclefiafiicz fic regni exhauriuntur, proptereà uni cum confenfii atque confilio
noftrorum fidelium conftkuimus, ut qui­
cunque poft proximas Kalendas Julii hu­
jus Ouodecimz Indi&onis Nortmannis
quocunque ingenio , vel pro redemptione, vel pro abquo pretio, bruniam vel
quacunque arma aut caballum donaverit,
ficut proditor patria fic expoficor Chrif•(Hecaon
rianitatis ( ad perditionem gentilitati fine cxtaminc·ttkeMetrnulla retra&ione vel redemptione de vita lii pro nuicomponat. Quz omnia omnibus citiflimè bur alia ba­
à Miflis noftris fic Comitibus nota fiant,
tulle
,.
ne de ignorantia fe excufiure valeant. * ) i«n.)

XXVI

• ( liberi
Franci. Fié»

Ut pagenfes * Franci, qui caballos ha­ NphuSirbent vel habere poflunt, cum fuis (Co

Capitularia

*i87

m‘t^us* ) ® hoftem peqpnx ; & nullus
«mi*.
per violentiam, vel per aliquod malum in­
genium , aut per ( quarpeunque indebitam oppreflionem *, ) talibus Francis
fuas res aut caballos tollat, ut hoftem feî!XfS*«Î» cere ®*·debitos paraveredos fecundùm anoPP<«c^- tiquam confuetudinem nobis exfdvere
oem‘
1 non poflint, neque Comes neque aliquis
mininer reipublicx. Quod ii fecifle aliqui»
eorum comprobatus fuerit, fic hoc coga­
tur componere ficut de illis eft conftitutum in Capitularibus regiis qui tortum in
fuo comitatu vel minifterio laciunt.

X X V 1 1.

<

KA“”

«88

ceperint bannum noftrum, id eft, folidos
fexaginta componant. Et fi ipfos in fervitio luo habere voluerint, vel illorum res
de quibus ccnfus ad partem regiam exicbat, tenere voluerint, cenfum quem
ipfi Franci debebant, vel qui de illorum
rebus exire folebat, ad noftram regiam
partem componant, ficut in przfeto Ca­
pitulorum libro tertio, capituL xv, fic
ixxxvi, fic in libro iv, capituL xxxvi, ha­
betur. Et quia, ficut in facriS ecdefiafticis regulis invenitur, prior obfervatio du­
rior , pofterior autem exigente caus& in­
clinatior fuit, poft hxc prxfara Capitula
deceflbrum fié progenitorum noftrorum,
hujufinodi, ficut przdiximus, Francis
hominibus res fuas ad cafam Dei vel aliis
tradere ac vendere, eofeue ad divinum
fervitium converti, fi vehent, non pro­
hibuerunt , ficut in Capitulis libri primi,
capituL cxxxii, fic cxxxiv, fic in libro ii,
capituL mi, Ac in libro iv, capituL xix,
continetur. Si quis de talibus Francis de
fuis rebus tradere vel vendere voluerit,
non prohibemus. Tantùmut jus regium,
3uoa fibi debetur, fine ratione non perat : quia injuftas confuetudines noviter
inftitutas imponere cuique non volumus,
quas in quarto libro eorundem Capitulo­
rum prohibitas, cap. XLVii, legimus. De
illis autem qui fecundum Legem Roma­
nam vivunt, nihil aliud nifi quod in eifdem continetur Legibus, definimus.

Ut juxta regium Capitulare quod Dom­
nus & Genitor nofter, anno xvi, regni
fui, capitulo vn, conftituit, Comites vel
Milii noftri diligenter inquirant quanti ho­
mines liberi in fingulis comitatibus ma­
neant qui per fe poliunt expeditionem fa­
cere , vel quanti de his quibus unus alium
adjuvet, quanti etiam de his qui i duobus
tertius adjuvetur vel prarparetur, necnon
de his qui à tribus quartus adjuvetur &
prrparecur, five de his qui à quatuor quin­
tus adjuvetur & prxparttur ut expeditio­
nem exercitalem facere poflint, fic eorum
fummam ad noftram notitiam deferant;
ut illi qui in hoftem pergere non potue­
rint , juxta antiquam fic aliarum gentium
confuetudinem ad civitates novas fit pon­
tes ac tranfitus paludium operentur, fit in
civitate atque in marcha waâas faciant,
XXIX.
ad defenfionem patrie omnes fine ulla exUt illi coloni, tam fifcales quàm fic eccufatione veniant. Et qui de talibus hof­
tem dimiferinr, heribannum juxta difere- clefiaftici. qui, fiçut in polypticis conti­
tionem quz in progenitorum noftrorum netur , fic ipti non denegant, carropera Ac
tertio libro Capitulorum, capitulo xiv , manopera ex antiqua confuetudine de­
continetur, perfolvant. Et qui ad defen­ bent , fic margilam fic alia quaeque carrifionem patriz non occurrerint, fecun­ care, quz illis non placent, renuunt, quo­
dum antiquam confuetudinem fic Capitu­ niam adhuc in illis antiquis temporibus
fortèmargila non trahebatur, quz in mul­
lorum conftitutioneui judicentur.
tis locis tempore Avi ac Domni fic Patris
XXVIII.
noftri trahi coepit, fic de manopera in fcuUt illi Franci qui cenfum de fuo capite
ria battere nolunt, fic tamen non dene­
vel de fuis rebus ad partem regiam debent,
gant quia manoperam debent ; quicquid
fine noftra licentia ad cafam Dei vel ad
eis carricare przcipiturde opera carropealterius cujufeunque fervitium fe non tra­
rz quando illam fecere debent, fine ulla
dant , ut refpublica quod de illis habere
differentia carricent; fir quidquid eis de
debet, non perdat. Quod fi aut feipfos aut
opera monoperz , quando illam facere
res fuas ad cafàm Dei, aut ad alterius cu­
debent , przcipitur, fimiliter fine ulla
jufeunque fervidum, fine licentia noftra
dî derentia faciant.
tradere voluerint, ficut in Capitulari avi
XXX.
noftri continetur de his qui pro furto fe
Ut quoniam in quibufdam locis coloni,
in fervitium tradere cupiunt, Comites vel
Vicarii hoc eis non confentiam, fed ex tam fifcales quàm fic de cafis Dei, fuas
banno noftro prohibeant. Quod fi contra hereditates, id eft, manfa quz tenent,
bannum noftrum fecerint, ipfi qui eos re­ non folùm fuis paribus, Λα fic Clericis

i8p

Regum Francor.

Canonicis acviUanis Prefbyteris , fit aliis
quibufeunque hominibus, vendunt, fic
tantummodo feliam recinent, fic hic occafione fie deftruâx fiunt villx, ut non
folùm cenfus debitus inde non pollit exigi,
fed etiam que terne de finguiis manfis
fuerunt, jam non poffint agnofei ; conftituimus ut prxeipiatur à noftris minifterialibus, fic i mimftris ecclefiafticis, ut hoc
nullo modo de extero fiat, ne villx deftru&x atque confufie fiant : fic quicquid de
fingulismanfisfinelicentia dominorum vel
magiftrorum per quofeunque venditum
eft, recipiatur, fic fingulis manfis de qui­
bus terne venditx funt, fic de quibus cen­
fus decidit propter eorum impoflibilitatem qui manfa oefervire non poliunt, reitituatur; fic juxta qualitatem vel ouantitatem terrât, vel vinearum ad finguios inanfoa pertinentium , poftquam reftaurati
fuerint, ab unoquoque manfo cenfus ad
partem dominicam exigatur.

Kaxoti Cun
Rmu *4.

IPO*

unufquifque
rodete, & ufque ad medium
1
:Maium propter feminationem ibidem ma­
;neat ; indeque, fi ÜH necefiitas foerit, ad
fuum condu&um redeat; de inde ad meffionee in terram fiiam unufquifque redeat,
fic de extero ibidem permaneat. Si autem
de iftis partibus in illis partibus femina ma­
ritum aut maritus feminam accepit, illud
conjugium, quia non eft legale neque le­
gitimum , ficut Leo in fuis decretis fic
ianûus Gregorius in fuis epiftolis monftrant, diflolvatur ; fic cujus mancipium vir
vel femina fuerit, fuum quxque poteftas
recipiat, fic fux poceftaris homini conjun­
gere faciat. Et fi infantes inde nati funt,
fecundùm legem fic antiquam coofuetudinem noftram infantes matrem fequantur.
In illis autem regionibus qux legem Ro­
manam fequuntur, fecundùm eandem le­
gem fieri exinde decrevimus.

XXXII.

Ut conlimitanei fic vicini Comites in
una die, fi fieri poteft, malum non te­
XXXI.
neant , maximè poft oâavas Pafchr ,
De adventitiis iftiusterrx, qux à Nort- propter Er ancos homines fic Advocatos t
mannis devaftaia eft, conftituimus ut li- qui ad utraque mala non poliunt occur­
cut in Capitulari avi noftri Karoli Impe- rere ; fed mittant fibi invicem Mtflbs. Et
1 atoris habetur, unufquifque Corne* de fi unus die Lunis mallum habuerit, alter
fuo comitatu fic nomina eorum, fic qui die Jovis aut die Lunis fequentis hebdofunt eorum Seniores, deferibi faciant, fic madx mallum habeat. Et ne grave ei fit
ipfos advenas , qui à tempore Avi noftri qui fuum mallum interjecit, qui uno anno
atque à tempore Domini fic Patris noftri primus tenuerit mallum, fequenri anno
in illorum comitatibus commanent, fe­ cpnfentiat alteri primum tenere. Et fi fàcundùm confuetudinemqux illorum tem­ cramenta legalia in primo die Lunis poft
poribus fuit, eos ibi manere permittant. Pafcha juranda devenerint, aut aliis in fe­
Illos vero qui propter periecutionem riis, quando mallum tenere debuerat, mit­
Nortmannorum nuper de iftis partibus in tat unufquifque Comes Milium fuum, qui
illas partes confugerunt, Epifcopomm Îfa factamenta aufcuket, ne ipfi homines
MHG cum Miflis reipublicx taliter de illis
ieûivi ♦ ) inveniantur. Et ipfe fie mal.
m fuum teneat, ut Barigilcuejus fic AdsCr"
partibus in iftas partes venire faciant, ut
non opprimantur , nec aliquis cenfus vel vocati qui in aliis comitatibus rationes haquxeunque exaâio ab iliis exigantur ; fic bent, ad fuum mallum occurrere poffint.
X X X 1 1 I.
£££«.
habeant licentiam qua: in illis partibus fuo
fervitio promeruerunt, vel quocunque
Er quia facramenta poft quadraginta muZ?]
jufto ingenio adepti funt, commendandi. noftes legaiiter juranda accipiuntur , fic
Et iiK qui nullum lucrum de opere in vi­ in prifatis prxdeceflorum fic progenito­
neis fperant, kalendb Septembris unuf- rum nulirorum Capitulis invenitur ut
quifque ad locum fuum jam perventus fit. poftquam Comes fic pagenfes de qualibet
Et qui lucrum de vineis m iliis panibus expeditione hoftili reverft fuerint ex eo
promeruerit. odo dies poft Miftam fsn&i die fuper quadraginta ( nodes * ) fit
Remigii in inas partes jam fit perventus, banrur refilus , (quod in lingua Theo- <«■»<£··.i
fic fibi in iftis partibus in futurum provi­ dites fcrfltgi, id eft armorum depofitio,
deat, fit fuo Seniori ferviat. Er fi necelfe vocatur ) multi inde contendunt, fic fe
illi fuerit, ad Millam fan Ai Martini ad inter fe /edifeunt. Alii enim iuum Iaerafuum conduftum in illas partes redeat, fic mentum quadragefimo die, in quo illud
ufque ad I.alendas Aprilis ibidem immo­ accipiunt, jurare volunt ; fic in tantum
randi licentiam habeat : indeque Ad ter­ contendunt ut eriamfi intra Quadragefiram fux nativitatis & ad Senioratmn Iuum1 mam faeri jejunii quadragefimus dies ad-

*191

Tone f. 4.

K<r'noJtb.

Awno Chwisti

u*.

f'',- **111
capitularia

venerit , fuum (aeramentum fe jurare de­
bere contendant, fit contra caulatore*
fuos, fi ad hoc audiendum non venerint,
je&ifcant. Numerant enim dies , Ac non
numerant cum eis nodes ; ficut numeran­
tur dies, Ac non numerantur noftes, è Na­
tivitate Domini ufque ad Purificationem
fàndr Manx, Ac à Refurredione Domini
ufque ad Afcenfionem Domini. Quadragelimo enim die Ac Purificatio fandx Ma­
rie à Nativitate Domini, Ac quadragefimo die à Refurredione Domini, qua: eft
in dominica die Afcenfio Domini cele­
bratur, qux evenit quintâ feriâ , id eft,
Jovis die. Et de diebus , fine memoria
nodium, Dominus per Jonam Prophe­
tam dicit : Adhuc quadraginta dies , êC
Nitùve fubvtrutur. Et quadraginta dies
fimul cum nodibus in jejunio Helix Pro­
phets , Ac Moyfijjquando legem fecundo
accepit Ac ipiius Domini jejunio compu­
tantur. In quibus fex feptimanx, id eft .
quadraginta Ac duo dies fiunt ufque ad
Kefurredionem Domini, qux fit in domi­
nica die, ficut Ac initium Quadragefimx.
Et hate non fine Dei myfterio fiunt, per
quem conditores legum jufta decernunt.
Unde, ficut in quibufdam regionibus rectiùs tenere competimus, unà cum con­
fenfu Ac fidelium noftrorum confilio conftituimus ut ab ipfo die quo facramentum
accipitur, poft quadraginta dies Ac quadraSinta nodes, id eft, quadragefimo fecuno die de fex feptimanis, ipsâ feriâ quâ
illud (aeramentum accepit, ficut Pafcha
ipsâ feriâ fit quâ initium Quadragefimx
accipitur , qui facramentum legalitcr ac
cipit, letaliter in locis conftitutis juret,
ficut in Capitulorum libris deceflorum Ac
progenitorum noftrorum continetur. Et
amodo nulla diflenfio vrel retradatio in
regno noftro à quolibet ex hoc fiat. Quod
mandatum noftrum fi quis contemnere
prxfumpferit, bannum noftrum , id eft ,
fexaginta folidos componat. Et fi ipfa dies
intra Quadragefimx facra jejunia evene­
rit. nemo illud facramentum quod acce­
pit in Quadragefima jurare prxfumat ; quia
ex hoc jam etiam manifeftam Dei vindic­
tam vidimus Ac audivimus. Et fi quis prx­
fumpferit , fimiliter bannum noftrum com­
ponat , Ac inde poenitentiam epifcopali
judicio faciat. Ipfam autem Quadragefi­
mam à quarta feriâ , id eft, à capite jeju­
nii , cum ipfa quarta feria, qua publicè
pccnitentes poenitentiam accipiunt, obfervari ufque ad fandam Refurreélionem
fecundùm confuetudinem antiquam prx-

KawuCawi
rsg»

ip*

cipimus. Sed expeâet qui facramentum
ante Quadragefimam fervatum accepit, fi
quadraginta dies Ac quadraginta nodes
ante illam * Quadragefimam non habuit, · [ sir**.
fine ulla legali compofitione vel jeâitione ua'
ufque ad diem Lunis poft odavas Paf
chx; Ac tunc quod legalitcr accepit, le- a*. J
galiter Ac perficiat.

XXXIV.
Notum fieri volumus omnibus Dei Ac
noftris fidelibus , quoniam quidam Comi­
tes noftri nos confuluerunt ac illis Francis
hominibus qui cenfum regium de fuo ca­
pite , fed Ac de fuis refcelGs debebant, qui
tempore famis, neceflitate cogente, feipfos ad fervitium vendiderunt. Unde cum
Epifcopi* Ac exteris Dei ac noftris fideli­
bus tractavimus quid nobis eflet agendum;
Ac quod cum eis inde invenimus ac conftituimus, prxfenti edido decrevimus. Id
eft, quia non in lege Salica ex hoc expret
fius quiddam invenimus, continetur ta­
men in tertio Capitulorum libro , capi­
tulo xxix , de homine libero qui fe loco
wadii tradidit in alterius potenatem, Ac
ibi conftitutus damnum aliquod cuilibet

fecerit, ut is qui eum loco vadii fufeepit, aut damnum folvat, aut hominem
In mallo produdum amittat, perdens fi­
mul debitum propter quod eum pro ra­
dio fufeepit ; Ac qui damnum fecit, dimiffus juxta qualitatem rei cogatur emenda­
re. Si verb liberam feminam habuerit, Ac
ufque dum in pignore extitit filios habue­
rint , liberi permaneant. Et in lege digito
Dei fcripta legimus, ut fi attenuatus fue­
rit frater nofter Ac fe in fervitium tradiderit, fex annis ferviet illi qui eum emit, Ac
feptimo liber egredieturgratis. Qux facra
hiftoria Ac obfervantes moraliter xdificat,
Ac altiori fenfu intelligentes inluminar. In
lege etiam quam prxdeceflbres noftri Ac
nominatiflimi Imperatores conftituerunt
de his qui filios fuos , fame aut alia aliqui
neceflitate cogente, vendunt, plura ha­
bentur Capitula qux omnia hic non necefle duximus ponere. Tamen illud Capi­
tulum quod cum fandis ecclefiafticis re­
gulis ex maxima parte concordari inveni­
mus , hic ponere neceffarium duximus,
in quo dicit : Ut quicunque ingenui filio*
fuos ( quod Ac de ipfis liberis hominibus ,
qui fe vendunt, obfervari volumus ) quâlibet neceflitate feu famis tempore vendi­
derint , ipsa neceflitate compulfi, emptor
fi quinque folidis emit, fex recipiat : fi
decem , duodecim folidos fimiliter reci­
piat :

Liban, car·

_

I93
·[»■«foriu..

Anno Chhisti

U,.

Regum Francor.

194

piat: «ut fi ampliùs t fecundùm fuprafcrip- mus inquirant, qualiter in his noftram
tam rationem augmentum pretii confe- jufllonem adimplere certaverint, ficut in
quatur. Sanctus etiam Gregorius de his * fecundo libro Capitulorum prxdeceflbqui liberi à Paganis capti fuerint, Ii aliquis rum ac progenitorum noftrorum contine­
eoe redemerit , ipfi qui redempti funt pro­ tur, capitulo xvm. Et quicunque negle­
curent ut tantum precium redemptori fuo gens inde inventus luerit, prxeipiemus ut
donent Ucut abeo redempti fuerunt, & in antenoftram prxfentiamvenire jubeatur,
fua libertate permaneant. Si autem Eccle- fic rationem reddat utrum hoc quod juflifia eoa redemerit, grads line aliqua com- mus facere noluerit, aut non potuerit ;
pofitione liberi fiant. Quod fit nos per re­ aut fi aliqua re praepediente id facere non
gnum noftrum , una cum confenfu fic fide- potuit, cur nobis ipfam impoflibilitarem
uum noftrorum confdio , obfervari regii ad tempus non adnuntiavit. Quia fi ipfe
auâoricace praecipimus. Et fi quis dixerit hoc non voluit, aut fuz neglegentix cauaâ
quia non vuk, aut tempore tamis, aut pro non potuit, nos talem invenire volumus
alia neceflitatc precium fuum dare pro li­ qui hoc quod jubemus fervare velit aut
bero homine, ii femper illum fervum ha­ pofiit.
XXXVI.
bere non debet, adtendat quid ei Domi­
nus per Apoftolum fuum dicat : Qui ha·
Volumus ut ficut in fecundo libro Ca­
buerit* inquiens tfubflantiam hujus mun­
pitulorum deceflbrum ac progenitorum
di
videritfratremfuum necejfe habere, noftrorum continetur , capitulo xxiv ,
& clauferii vifcera fua ab eo t non manet
hzc capitula, quz nunc fic alio tempore
caritas Dei in eo. Ét qui non habet hanc
confulru fidelium noftrorum a nobis concaritatem, etiamft ad martyrium fic ad ig­ ftituta iunt, à Cancellario noftro Archienem fe tradiderit, fine ifta caritate remifi
pifeopi, fic Comites eorum de propriis ci­
fionem peccatorum fuorum habere non
vitatibus , modo aut per fe aut per fuos
potent, fic nullatenus in regnum Dei in­ Miflbs accipiant; fic unufquifque per fuam
trabit , quia pro Deo fuos denarios vei dicrcelim exteris Epifcopis, A boatibus,
fuam annonam, qux à Deo accepit, dare Comitibus. aut aliis fidelibus noftris ea
non indurat, cum Deus feipfum fic fantranferibi factant, fie in fuis comitatibus
guinem fuumpro eo in cruce,clavis fic
coram omnibus relegant, ut eundis nofunce! transfixus, fudit. Et quia hominum tra ordinatio fic voluntas nota fieri poflir.
ingenia, qui Deum non timent, diabolo
Cancellanus autem nofter numina Epiffuadente, multa mala excogitant, poteft coporum fic Comitum qui ca accipere cu­
fieri ut qui tales homines liberos neceflita- raverint , notet, fic ea ad noftram notitiam
te , ut diximus, cogente in fervos fufeiperferat, ut nullus hoc prxtermittere prxpiunt, in alteras partes illos difpendant fic
fumat.
vendant. Proptereà uni cum confenfu fic
XXXVII.
fidelium noftrorum confilio conftituimus,
Et quoniam fideles noftri in iftis qui in
quod in antiquis legibus decretum inveni­
mus , ut fi hujufinodi perfonas aliqui aut Sequana fiunt fic in aliis operibus laborant,
ad extraneas gentes aut ad tranfmarina fic heribergum noftrum , quod przterito
loca transferre aut venundare prxfumpfe- anno hic heri juflimus, homines de illa
rint, ipfe qui hoc contra ftatuta prxfump- parte Sequanx in iftas partes venientes, fic
ferit, conftitutionem regii banni compo­ de iftis partibus in illas partes euntes denat. Et fi talis homo anteà liber, ufque ftruxerunt per occafionem, quia in illo
dum in tali fervitio fuerit, de libera fe­ contra debitam reverentiam manere ccx·mina filios habuerit, ipfi filii liberi per­ Kmt, fic nunc iftudheribergum non line
re fic difpendio fidelium noftrorum
maneant , ficut in prxfato xxix capitulo,
III libri Capitulorum predecefibrum ac fieri fecimus, volumus fie exprefsè man­
progenitorum noftrorum habetur de eo damus ut ficut nec in noftro palatio , ita
qui fe loco wadii in alterius poteftatem nec in ifto heribergo aliquis alius fine nofcommifent : falvâ conftitutione legis Ro- tra juflione manere przfumat, nec illud
ahquis deftruat. Quod fi aliquis przfumpmanx in eis qui fecundum illam vivunt.
ferit, fie à cuftodibus . quos ad hoc depu­
XXXV.
tatos habemus , nobis notum fa&uui fue­
Er feiant Comires noftri quia per fingu- rit , non fine debita vindicta przfumptor
los comitatus Miflbs noflros dirigemus, evadet. Quia femper parati efle volumus,
qui fpecialiter de his qux nunc conftitui- fic vos paratos efle jubemus. ut in illis parTom. H.

I

Capitularia
tibus, Ac in aliis quibufcunque nobis neceife fuerit, Ac contra Paganos dc contra
alio* quofcunque, ficut confuetudo fuit,
& vcftri anteceffores noftris anteceflbribus auxilium praebuerunt, & vos nobis de­
bitum Ac neceflarium adjutorium exhibuiftis, ita nunc Ac Temper communiter ad
Dei voluntatem Ac fandz Ecclefir atque
iftius Chriftianitatis defenfionem, Ac nof­
tram communem falutem Ac pacem obti­
nendam Ac detendendam in omnibus ,
quantum Deus auxilium przftare dignatus
fuerit, parati Temper Ac in omnibus fimus.
Er post hjec omnia lecta.
Cap. I.
Monemus fidelitatem veftram ut bare
firmiter obTervetis, A. Temper ficut Dei &
noftri dilecti fideles parati fitis ut, fi need·
fitas nobis evenerit, aut contra Paganos
aut contra quofcunque alios , ut ftatim
quando unicuique nurttius venerit , aut
nobis necelfe audierit, fine ulla dilatione
hoftilicer prrparatus in Dei Ac noftrum
fervidum , ad communem utilitatem poffit movere Ac certiflimè nobis occurrere.
Et volumus Ac exprefsè mandamus ut qui­
cunque iftis temporibus caftella Ac firmi­
tates Ac haias fine noftro verbo fecerunt,
Kalendis Augufti omnes tales firmitates
disfaâas habeant ; quia vicini Ac circum manentes exinde multas deprxdationes Ac

TITULUS
APUD

ι?6

impedimenta fuftinenc. Et qui eas disfacere non voluerint, Comice* in quorum
comitatibus fâtbe funt, eas disfaciant. Et
fi aliquis eis contradixerit, ad tempus no­
bis notum facere curent. Qui fi hoc, ficut
mandamus, adimplere neglexerint, fciant
quia, ficut in iftis Capitulis Ac Capitulari­
bus prxdeceflorum noftrorum continetur,
tales Comites quzremus Ac in illorum co­
mitatibus Conftituemus qui noftrum man­
datum facere velint Ac poflint.

I I.
Et qui interpellatus eft ut hic aliquam
caufam debeat deffinire, hic ftet ufquequd
diffinita fit ratio de qua interpellatus ha­
betur. Et qui pro fua caufa hic demorandi
habet neceflitatem, Ac ipfe nobifeum ftare
poterit quantum ei neceflitas fuerit. Sed
Ac vaftaln noftri cum tantis hominibus fi­
cut eis commoditas fuerit, nobifeum re­
maneant , Ac nobifeum pergan

I I 1.
V os autem alii , fed Ac ipfi qui nobif­
eum remanebunt, in eundo, Ac in patria
remanendo, Ac ad nos redeundo , pacem
à nobis communiter confirmatam fervantes , ite cum Dei Ac noftra gratia. Et Deus
nobis concedat ut cito Ac per plures annos
fani Ac Ixti nos invicem videamus, Ac de
Dei fuper nos mifericordia Ac gratia gau­
deamus.

XXXVII

T U S I A C U M.

[De (latu Ecclefia Ac Regni utilitate ; Ac de illorum communi adjutorio.]
cÎXJX* : H.Î.C ifua Jequuntur Capitula mifit Domnus Rex Karolus in Burgundiam ,
j...
exequenda per Gaujlenum * iC Fulconem dC per Waltarium JC Lantuvinum * ,
·«·- «t
.le Tufiaco , anno Incarnationis dominica DCCCtxv.

nomine fantflæ & individua.’ Trinitatis: Karolus, gratia Dei Rex,
< omnibus Epifcopis, Abbatibus, Abbatiflis, Comitibus, & Vaflis
noftris , feu eundis Dei & noftris fidelibus in regno Burgundiæ confiftentibus, falutem. Volumus & exprefsè pnrcipimus ut in his quae ( fub• η. cas jedla * ) funt exequendis , & in aliis quae ad Dei voluntatem 9i fandae
FXS&ij Ecclefiae ftatum , atque ad noftram fidelitatem & ad noftrum honorem,
ac ad regni foliditatem , necnon ad commune fidelium noftrorum falvamentum pertinent, unufquifoue fecundùm quod fuo ordini & fur
perfonae competit, iftis MifTis noftris obedientes & adjutores in omnibus
exiftatis.
tN

C A ’·

I·

UT ficut noftri infideles Ac communes
contrarii noftri fe invicem confirma' erunt ad noftram contrarietateni, ut nui-

lus de his quz confideraverint foum pa-

rem difeooperiat vel prodat , neque ad
ilia quz adimplere volunt dimittat, ita fideles noftri fe confirment ad Dei volunta-

-Æ1

198*

197 ^um Regum Francor.
tem fle noftram fidelitatem, & ad hono­
rem Ac finds Ecclcfix ftatum, fit regni
utilitatem, fle illorum commune adjuto­
rium Ac fidvamentum. Et nullus fidelium
noftrorum cuicunque infideli noftro quo­
cunque modo fe conjungar, aut in aliquo
faveat, vel in quacunque caufa, in qua
illum impedire potuerit, illi parcat, nifi
ftadm ad fidelitatem noftram fe converte­
re voluerit. Et fi pro certo cognofcere po­
tuerit oui contra iftud capitulum fixerit,
non noma celet. Et fi aliquis audierit quôd
pari fuo fideli noftro neceflitas evenerit
aut evenire debeat ad refiftendum infideli
noftro , non exnedet ut illi hoc mande­
tur , fed ftarim iit przparatus, ficut Dei
fidelis Ac nofter, ad fuum parem in noftra
fidelitate adjuvandum , Ac quantum po­
tuerit pergere feftinet.

I L
Ut omnes qui fidelitatem nobis adhuc
promiflam non habent, fidelitatem nobis
promittant, ficut in Capitulis avi Ac patris
noftri continetur.

I I L
Ut qui fidelitatem nobis promiferunt,
Ac poft illud facramentum adinfideles nof­
tros in noftrum damnum fe conjunxe­
runt , proprietas illorum in noftrum indominicatum recipiatur, donec ipfi per fidcjuflbres in noftram przfentiam veniant.

I V.
kLT'iüu
Ut ( nullus infidelium ♦ ) noftrorum,
nSu &Ç- qui liberi homines funt, in noftro regno
immorari vel proprietatem habere permit­
tatur , nifi fidelitatem nobis promiierit, Ac
nofter aut noftri fidelis homo deveniar.

V.

Ut illae traditiones injuftz, Ac à noftris
anteceflbribus atque à nobis prohibite ,
• t «xeri- quz fade funt aut mulieribus * aut matribus aut quibufeunque perfonis, ut liberiùs ipfi traditores noftram infidelitatem
perficere poflint, aut ut juftitiam in co­
mitatibus non reddant , tanquam fadz
non fuerint, pro nihilo habeantur. Et ficur
ipfi ipfos alodes in fua manu tenuiflent,
ita de ipfis alodibus fiat. Et fi nec ita ad fi­
delitatem noftram aut ad juftitiam redden­
dam adduci potuerint, ipfi alodes in nof­
trum dominicarum recipiantur , Ac certa
illorum deferiptio nobis adportetur. Inii
autem infideles noftri in noftro regno lo­
cum habere non permittantur. Similiter
Ac de commendationibus quarumlibet fa­
cultatum vel pecuniarum nat. Et fi ad caTom. II.

fam Dei aliquid commendatum habent,
ipfe Epifcopus vel Redor Ecclefiz, ubi
commendate funt, aut illis prrfentaliter
in prxfentia Miflbrum noftrorum reddant
Jiui eas commendaverunt, aut coram Mifis noftris figillentur, Ac fub figillo cuftodiantur, donec ipfi veniant qui eas com­
mendaverunt , Ac coram Miflis noftris illas
recipiant, Ac perinde diftringantur ut ad
fideutatem noftram Ac ad pacem Ecclefiz
ac regni revertantur.
V I.

Ut de injuftis commutationibus quz ad . Capitui·cafas Dei faftz funt fine regia auctoritate X? ι*ΪΧ' ’
Mifli noftri ( inquirant, Ac eas * ) diflol- ‘ ; nr»·»·
vaht, ficut in Capitularibus avi Ac patris Xi ,’me·»
noftri continetur. Et fi mortua manus vel
1
prxceptum regium fuper eas interjacet,
deferibantur diligenter atque fideliter qua­
liter fàâz funt, Ac nobis Mifli noftri re­
nuntient j Ac fignatis ipfis przcepcis , ficut
lex Romana prxeipit, ad noftram przfen­
tiam deferri faciant, ficut in Capitularibus
progenitorum noftrorum continetur.
V I I.
Quia, ut comperimus, plures nobis pe
rierunt alodes, Ac petentes parum, plus
inde acceperunt, volumus ut Mifli noftri
hoc diligenter inquirant Ac deferibant, Ac
ipfos homines cum prreeptis ad noftram
przfentiam venire faciant.
VIII.
Ut Mifli noftri de omnibus cenfibus vel
paraveredis quos Franci homines ad re­
giam potcftatem exfolvere debent, inqui­
rant . Ac ubi per neglechim dimiflum eft ,
exfolvi faciant, Ac diligenter de fingulis
comitatibus cunâa deferibant, Ac nobis
renuntient. Similiter Ac de ( terris * ) cenSi^'.
fidibus, Ac de rebus ad cafas Dei traditis.
unde cenfus ad partem Regis exivit anti1
quitus. Et fi aliquis aliquam au&oritarem
regiam inde oftenderit, ad noftram przfen­
tiam ipfam auctoritatem deferri faciant.
I X.
Ut Mifli noftri de locis ad clauftra Ca
nonicorum vel Monachorum, ubi neceffe
fuerit, noftri auétoritate exequantur ficut
in Capitularibus avi Ac patris noftri con­
tinetur.
X.
Ut de nonis Ac decimis ad cafas Dei
reddendis Mifli noftri exfequantur, ficut
in prxfatis Capitularibus continetur.
X Γ.

Ut Jc uno inanio ad ELckfiamdro
N 2

. Cipitui»·
Γζ* * iS.
ν· <■· ·*♦·

c*pitui»r.
X ,v* c*

*199 *"··,£·“"

Capitularia

nullus cenfus, neque caballi paftus, à SeOHuiUi. moribus de Prelbytem requiratur, ficut
LiKt.c.i·. m prxftto Capitulari continetur. Sed ne­
que de terrulis ac vineolis pro loco fepulturx ad eafdem Ecclefias daris, neque de
decimis, ficut in Canonibus Ac in prxfims
Capitularibus continetur. Et ubi inventum fuerit Ac à M iflis noftrisqubd Seniores
fineconfcientia Epifcoporum Prefbytcros
de Ecdcfiis ciciunt vel in Ecdefits ftatuunt, Mifli noftri ficut in pntfàmCapi­
tularibus continetur , inde faciant. Et
Epifcopi de Clericis hominum noftrorum
ita faciant ficut in eifdem Capitularibus
continetur.
X I I.

Ur Mifli noftri juftitias, quantùm temp<>us qualitas permiferit. omnibus indi­
gentibus faciant ; At quod modo pro qua­
litate vel brevitate temporis tacere non
potuerint , Comitibus commendent ut
tempore congruo eis legem Ac juftitiam
faciant. Et in fuis memorialibus adnocent
de quibus Comitibus commendaverunt i
ut fi iterum illi homines fc reclamaverint
quôd juftitiam habere non potuerunt, nos
ipfi mveftigemus, oc decernamus quare
hoc ipfi Comites dimiferunt.
Ut fi infideles noftri fe adunaverint ad
devaftationem regni noftri, fideles noftri,
tam Epifcopi, quàm Abbates , & Comi­
tes , At Abbatiflarum homines, fed Ac ipfi
Comites, ac vafli noftri, feu exteri quique
fideles Dei ac noftri de uno miflatico fe in
unum adunare procurent. Et Miffi noftri
de ipfo miffaoco providentiam habeant
qualiter unufquifque Epifcopus, vel Ab­
bas , feu Abbatifla, cum omni plenitudine
oc neccflario hoftili apparatu , & ad tem­
pus , fuos homines illuc tranfmiferit cum
guntfanonario qui de fuis paribus cum
Miflis noftris rationem habear; Ac qualiter
ipfi Comites At vafli noftri, feu exteri qui­
que Dei fideles, ad hoc occurrerint, no­
bis feripto renuntient. Et fi de uno miflatico ad hoc prxvalere non potuerint, ad
alium miflatxcum celeriter Miflbs fuos di­
rigant , Ac omnes , ficut prxdiximus , de
alio miflatico ad illos qui indigent prxparati occurrant. Et fi illi duo miflatici ad
hoc non fuffecerint, nobis ad tempus hoc
mandent, qualiter aut per nos , aut per
filium noftrum , aut ficut viderimus, eis
neceflarium folatiumtranfmittamus, qua­
tenus in regno noftro nullus nofter infide­
li* vel contrarius locum nocendi habeat

Kakoli Calvi
Rbgis lj.

200

____

X I V.

Ut quia, ficut audivimus, quidam in
domibus fuis refident quandiu pacem ha­
bere po flunt, Ac cùmneceflitas venit, di­
cunt fe in noftrum venire fervitium, no­
lumus ut aliquis de his qui in iOa terra ma- *
nent, Ac eam contra inimicos noftro» de­
fendere debent, deinceps hanc occafionem habeat ; fed cùm neccffitas fuerit,
ficut prxdixbnus, ac Miflbs uoftros Ac ad
pares fuos occurrant. Et ( fi nos eum * )
Ipecialiter ad nos venire mandaverimus,
aut ipfe nobis neceflariam caufam de nof­
tra fidelitate nuntiare voluerit, plenitu­
dinem ( hominum * ) fuorum illic adnoftram fidelitatem exfequendam dimittar,
Ac Miflis noftris vel paribus fuis hoc no­
tum faciat. Aliter autem in nullam partem
de illa terra pergat, nifi cum communi
( confilio vel commendatione * ) Miflorum noftrorum, aut reliquorum fidelium
noftrorum qui illam terram defendere de­ dat KMX.]
bent. Et Miffi noftri cum Epifcopis At
Comitibus ac vafli» noftris , qui fuper
aquas commanent , per quas infideles
noftri ad regnum noftrum tranfeunt, or­
dinent quauter illx naves cuftodiantur ,
ne infideles noftri ad regnum noftrum devaftandum tranlire poflint. Et per cujus
negleâum iptx naves pofteà bene cuftoditx non fuerint, nobis renuntietur, ut
nos decernamus qualiter de illo contemp­
tore prxeepri noftri, quafi de proditore
parrix , agi debeat.
X V.

Ut fi Miffi noftri talem caufam in illa
terra invenerint quam ad debitum finem
nec per ifta Capitula , nec per Capitula
progenitorum noftrorum, neque per le­
galia Capitula perducere poflint, nobis
rationabiliter Ac veraciter remandare pro­
curent , ut nos illis remandemus qualiter
inde agere debeant.

XVI.
Ut miniftri Comitum in unoquoque
comitatu difpenfam Miflbrum noftrorum,
à qmbufcunque dari debet, recipiant,
ficut in traûoria noftra continetur; Ac
ipfi minifterialibus ( Miffbrum noftro­
rum * ) eam reddant. Mifli autem noftri
provideant ne pro hac occafione inde
miniftri Comitum ampliùs, nifi quanthm
in tradoria noftra continetur, inde exi­
gant.

Λλ. η-.ίηιΓtroruœ nof.
rorum : «
nidorem
noJiroxuHB,

zoi

Regum Francor.

zoz*

Ahm hcanuiioaii Dcmi/uce trcxxWf , Xi. ktkrul. Martii , hac putfefumar

RUuiowictu X Xarolas Reger in Tufiaco villa populo adjuuuiavtnuu.
CDE TUITIONE ECCLESIÆ ET REGNI.]

Sicut vos & plures alios audifle credimus, jam fecundo & tertio
in ifto tempore convenire infimul propofuimus : fed variis occupatio­
nibus pnepedientibus v hoc ufque modo implere nequivimus. Nunc
quia , Deo gratias > infimul convenimus, volumus vos fcire quoniam
ad nullius deceptionem vel condemnationem , neque pro ulla inde­
bita cupiditate > infimul convenimus. Propter que autem, excepto
debito ac fraterno defiderio ut no> invicem dileétione mutuâ vide­
remus 9 nofter conventus fuerit, vobis nota facere volumus, & qur
Deo placita, & nobis ac fidelibus noftris lalubria & proficua funt,
unà cum Dei adjutorio, & veftro ac ceterorum communium fidelium
noftrorum confilio dt auxilio , tenere immutabiliter &. augere utiliter
volumus.
fideli deterior, conlideravimus Ôc confir­
C a ». I.
mavimus in fide noftra inter nos de uxori*
χίΜδ noftras & fandx Dei Ecclefix> bus ôc filiis noftris, qui ita fideliter nobis
ac regni nobis commifli neceflitates , fubditi ôc obediences fuerint ficut filii pa­
fratemè Ôc fincerî mente ad invicem ex-tribus ôc fuis Senioribus efle debent, ut
pofuimus.
unufquifque noftriim alterius filios ficut
I I.
proprios m vera dile&ione habear i ôc qui
Illa qux nuper cum fidelium noftrorum luperftes de nobis akeri fuerit, illius qui
confilio apud Confluentes inter nos con­ dcceflerit uxori Ac filiis , ficut inter nos
firmata fuerunt, diligenter rememoravi- convenit, debitum & neceflarium adju­
mus, qux inviolabiliter adjuvante Domi­ torium prxftet ôc fidem confervet.

Ρ

no confervabimus.

I I L

V.

Confideravimus dc ftatuimut ur com­
munem fidelesnoftri , quorum confilio ôc
auxilio fandam Dei Ecclciiam dc regnum
nobis commiflum gubernare debemus, de­
bitum honorem 6c falvamentum habeant.
Et ipfi ad Dei voluntatem, ôc ad noftrum
debitum honorem Ôc vigorem ôc falva­
mentum , ôc ad fandr Dei Ecclefix fta­
tum , ôc ad regni foliditatem ôc detentio­
nem, qualiter populus in regno notlro
legem ôc juftitiam ôc pacem ac tranquilli­
tatem habeat, de corae puro, ôc confcien
tia bona, dc fide non fiâa , fideli confilio
ÔC auxilio nobi* tint in onuntus adjutores.
Et fi aliquis , quod abfit, ab hoc deviare
tentavern, unanimiter ut ad hoc redeat
illum convenere decertemus. Et fi ad hoc
reduci non potuerit, unanimiter ftudeamus ut vel ubi foli noceat, Ôc contra hoc
quod falubriter conferv.ire debemus, non
I V.
pofiit damnabiliter agere. Et omnes, tara
Quoniam , ficut dicit fanda Scriptura, nobis amici, quàm & contrarii, certifliqui iuorum ôc maximè domefticorum cu­ mum teneant quoniam qui contra quem­
ram non habet, fidem negavit, ôc eft in­ libet noftrùm quiddam adverii machinatus

Sicut Deus hoc in corde noftro videt,
volumus & vos fcire quoniam de corde
puro , & confcientia bona, ôc fide non
fiâa, adunati, id eft unanimes effedi fu­
mus , quantùm ipfe dederit à quo eit om­
ne datum optimum & omne donum perfe&um,ad Dei voluntatem, & noftrum
communem honorem & falvamentum, ôc
ad fanâx Dei Ecclefix ftatum, ôc Sacer­
dotum ac fervorum ejus debitum hono­
rem ôc vigorem, ac regni nobis à Deo
commifli loliditatem reftituendam ôc confervandam; ut Ecclefiaôc regnum, quod
Deus in manus progenitarum noftrorum
adunavit, Ôc nobis mifericordiâ fuâ commifit, in noftro tempore neceflariam defenfionem ôc tuitionem , ôc honorem at­
que foliditatem, habeat.

Capitularia

♦ 2O3

vel molitu* fuerit, apud alium locum fa­
miliaritatis fle amicitix non habebit.

V L
Vos icitis qualiter nepos nofter Hlotharius per fuam juventutem , fle per levium
hominum confenfum fle hortamentum, fle
etiam per eorum favorem qui illum falvaredebuerant, fecit fle facit contra illam
legem quam Deu* primb in paradifo pri­
nus hominibus dedit , fle quam in Evangelio per prxfcntiam cami* cum hominibus
habitans renovavit fle confirmavit, qux
ad omnes homines pertinet qui fecundùm
Deum legitimo utuntur conjugio. Unde
Ac univerfalis Ecclefia Dei pulfatur, At Sa­
cerdotes funt dehonorati , At populus
Chriftianus ficut de mali morbi contagio
eft maculatus. Proptereà quod Deu* di­
xit : Diliges proximam tuum ficut te~
ipfum , fle ficut feriptum eft : Ipfe os nofi

APUD

Kakou Calvi
Ricis >7.

2O4

trum dC caro noftra eft, flc Ecclefia nobi*
& iUi commiffa flc regnum unum eft, it
populus ac Chriftianitas una eft, confideravimu* ut ad ilium Miflbs noftro* mitta­
mus , flc ei tale conidium mandemus qua­
liter flc ipfe coram Deo falvu* & coram
fcculo honorati» efle valeat, & Ecclefia
& regnum , quod illi ad falvatiouem commiflum eft , /olidum efle poflk , & popu­
lus Dei falvus fit. & legem ac juftitiam &
pacem ac tranquillitatem habeat.

V I I.
Quia etiam ipfe fuos Miflbs ad nos
tranfmifit quali confilium quxrens , per
nofl rot Miflbs, flc de his unde nobis man­
davit , quantùm nobis Dominus dedit, ei
verum fle fincerum confilium remanda­
mus , 6t talem voluntatem noftram efle
erga eum ficut vobis dicimus , illi per eofdem Miflbs noftros mandamus.

COMPENDIUM.

[ De Ecdefiis fle Monafteriis à Normands expoliatis fle deftruâis. J
pifcNora

CAPITUL A Karoli regis in compendio facia * , anno regni eius x xrnt
Indicitone xv.
*( H*c Capitula J*»e conftituta fuerant ia Synodo Streffionenli anno In , ut videre eft fupri έ Mona H
ad paginam ft ; anno autem 1*7 in Compendio fuire renovata. Ρ7Λ Notai Salax, ufri pag. 1174. Editor Operum
variorum Sinnondi male retulit bxc Capitula ad aamoa 1*1 ; etenim /adiAra ij inodir io amaai Hj. Ia prima
editione Baluzn Capitularium fimiliter legebatur
1*1 ngni ejai ( Karoli ) it , fed errore tantummodo Libra­
rii ut pate; cx ipliui notii fuprà citati* > iplcquc Baluxia* mann pofuit rqnù tpu xx vn pro x x vin. ]

Cap. I.
quifque Ecdefiarum Prxlatus , quando
T IT Mifli noftri pei civitates fle fin gula perlationem Ecclefix fufeepit t ibi inve­
,rp. «Î··
monafteria, tam Canonicorum quam nerit , flc quid modo exinde ibi minùs fit ,
Monachorum five Sandimonialium, unà vel quid 61 Quantum fit fuperadditum.
cum Epifcopo parochix uniufcujufque in Quid etiam Nortmannis per noftram
qua conliftunt , cum confilio etiam fle commendationem, five fine noftra com­
confenfu ipfius qui locum retinet, vitam mendatione , datum fit , quidve relictum ,
ibi degentium fle converfationem inqui­ • el quid à quoquam in eleemofyna datum.
rant , fle ubi necefle eft corrigant, fle ubi Numerum etiam Canonicorum fic Mona­
défunt , congruas officinas conftruere ju­ chorum five Sanâimonalium uniufeujufbeant ; fle ubi funt fadx, fle per neglegen­ que loci deferibanr, fle nobis referant ; ut
tiam funtdeftru&x, inftaurari prxeipiant; fecundùm qualitatem fic quantitatem loci.
fle vi&um, ac potum , fle veftitum, atque cum confiuo Epifcoporum fle fidelium
extera neceflaria, pro qualitate fle poflibi- noftrorum , ubi minor numerus fuerit,
litate loci fle inhabitantium neceflitate or­ noftrâ auftoritate addamus, ubi verb indinent ;flc hofpitalitatem fupervenientium diferetione Prxlatorum fuperluerit, ad
hofpitum, fle receptionem pauperum ibi­ menfuram redigamus. Inquirant quoque
dem difponant fle ordinent. Ecclefix quo- quot tempore avi noftri Karoli flc Domni
què luminaria fle ornatum debitum ordi­ genitoris noftri Hludouvici unoquoque in
>co fuerint, fle quot modb fint ; fle ubi lo­
nent ; fle thefaurum , ac veftimenta , feu
libros diligenter inbrevient, fle breves no­ ca à Nortmannis five à quibutlibet aliis
bis reportent. Inbrevient etiam quid unuf- deftruda funt fic penitus adnullata , quot

W'

ίο;

Regum Francor

ibi nunc propter paucitatem rerum fic devaftationemeorumdernconftituivel ordi­
nari poflint; ut inde cum confenfu fide­
lium noftrorum ordinemus quid de extero
agendumfit. Et qualiter Abbatiarum Prxlari, fic in locis facris inhabitantes. de his
quz Mifli noftri prxeeperunt obedierint,
nobis diligentiflimè fic capitulatim refe­
rant.
I I.
/ ‘jiMifli noftri diligenter inveftigent per
fingulas parochias , (imul cum Epifcopo,
de monafteriis qux Deum timentes in tuis
Œlacibus rdificaverunt , & ne ab
us eorum dividerentur, parentibus
fit przdeceflbribus noftris fub immunita­
tis defenfione tradiderunt, & poftei in
alodem funt data : & deferibant quz fint,
fit à quo vel quibus in proprietatem data
funt, fic nobis renuntiare procurent ; ut
cum Epifcopis fic exteris fidelibus noftris
confideremus quid fit qualiter inde, fe­
cundùm Dei voluntatem & noftram falutem, agere debeamus.

Kakqli Caxvi .
Rieti *7.

1OO*

V I.

Ut Mifli noftri exprefsè & cum omni
diligentia, cum Epifcopo & Praelatismonafteriorum . per fingulas parochias re­
quirant de rebus ecclefiafticis unde nonae
& decitnz folvi debent fic non folvuntur ,
& perfoivi ab eafdem res retinentibus fa­
ciant. Et fi aliqua contradi&io, quz ra­
tionabilis videatur, oborta fuerit, deferibatur ; & Prxlatus ipfius cafie Dei unde
res effe nofcuntur, & ille qui eas detinet,
fic nonam ac decimam folvere detreâat,
fimul cum Midis noftris ad noftram jubea­
tur venire prxfentiam ; ut tunc veritate
comperti, fic diffinitione decreti, quod
rationabiliter invenerimus, inde przcipiamus. Volumus etiam ut inveftigent Midi
noftri qualiter illi qui eafdem res ecclefiafi
ticas, unde decimz dantur five non dan>
tur, illas falvas habeant. & in cafticiis ,
fic in fylvis cuftoditis, vel fi terrx aut man­
cipia inde perdita funt, vel aliquid hujufi
modi, aut fi familia opprefla fit contra le­
gem , & omnia per breves nobis renun­

I I I.
tient
mtüpri,
Ut Mifli noftri per fingulas parochias
V I I.
f
UnàcumEpifcopoparochiz ipfiusrequi­
Ut Mifli noftri ner fingulas parochias.
rant de Capellis & Abbariolis excafis Dei
Comitibus & reipublicx miniftris ex banin beneficium datis , qualis cenfus inde
no noftro prxcipiant ne tnalla vel placita
exeat, ut Ecclefia de qua funt exinde vefin exitibus fic atriis Ecclefiarum 6c Presby­
tituram habere poflit , fic nobis renun­
terorum manfionibus, neque in dominicis
tient ; ut hoc noftri auûoritate commen­
vel feftivis diebus, tenere przfumant. Sed
detur atque firmetur, fie fecundùm quali­
Comes convenientem locum confideret
tatem & quantitatem loci Clericos fic lufic inveniat ubi ftationem ad mallum te­
minaria ibi ordinent , fic loca reftaurari
nendum conftituat ; quianefâs eft ibi reos
faciant.
Îiuniri ubi refpe&u dlvinx reverentix miI V.
èricordiam, confenfu fidelium noftrfirum
Denuntiandum
eft
omnibus,
fie
à
Mifiis
fUloprl.
& decreto prxdeceflbrum noftrorum,
noftris ordinandum , ut omnes Ecclefiz confequuntur.
fic Preibyteri fub immunitate ac privile­
VIII.
gio , fic ordinatione atque difpofitione
Ut Miflinoftr i Comitibus & omnibus ,1*^,
Epifcoporum Cingularum parochiarum in
quibus confiftunt, fecundùm au&orita- reipublicx Miniftris firmiter ex verbo nof’ r' '*■··
tem canonicam fit Capitularia Domni Ka- tro denuntient atque przcipianr ut à
roli Imperatoris avi noftri, fit pii Augufti quarta fcria ante initium Quadragefimx ,
Hludouvici Domni fic genitoris noftri , nec in ipfa quarta fcria, ufque poft octa­
vas Pafchx , mallum vel placitum , nifi
permaneant.
de concordia & pacificatione difcordanrium, tenere przfumant. Similiter etiam
Ut Mifli noftri diligenter inveftigent
à quarta fcria ante nativitatem Donum
cum Epifcopo fic Przlatismonafteriorum,
ufque poft confccratos dies obfervent.
fic per fideles fic ftrenuos viros in una­
Nec non & in jejuniis quatuor temporum,
quaque parochia , de rebus ecclefiafticis
& >n rogationibus , fimili obfcrvatione
in eadem datis ; fic ficut evidentibus fic ve­
eofdem feriatos dies venerari omnimodis
ris indiciis ac audoritatibus compererint,
ftudeant.
diligenter à quo fic quibus datz fint, vel
IX.
quantum exinde fit aeferibant, fic nobis
Ut Mifli noftri omnibus per Ungulas
renuntient.

*107

Anno Christi

·<»

a.. , 1 Λ ·.« Λ
Capitularia

parochias denuntient quia fi Epifcopus,
aut Miniftri Epifeoporum pro criminibus
colonos Aageuavermt cum virgis propter
metum aliorum, fie ut ipfi crimmofi corri­
gantur , cum tali difcrctione fine ulla occafione indebita, ficut in fynodo conlocutumeft, & vel inviti poenitentiam tempo­
raliter fic corporaliter agant f ne xternaliter pereant, fi Seniores ipiorum colono­
rum indigné tulerint, fic aliquam vindic­
tam inde exercere voluerint, aut eofdem
colonos ne diftringantur contendere prxfumpferint , fciant quia fic bannum not·
trum component, fic fimul cum excom­
municatione ecclefiaftica noftram harmifcaram duriflimam fuftinebunt.
X.
rUr ft?*
Ut Midi noftri omnibus reipublicx Mip. jm.i»
denuntjent ut Comes vel reipublicx Miniftri fimul cum Epifcopo uniufcujufque parochix fint in minifteriis illo­
rum , quando idem Epifcopus fuam paro­
chiam circumierit, ciim Epifcopus eis
notum fecerit : fic quoe per excommuni­
cationem Epifcopus adducere non potue­

. λΟ
zoo

rit , ipfi regiâ auûoritate fic poteflate ad
poenitentiam atque rationem vel fatisfactionem adducant.

X I.
Sciant etiam fideles noftri quia concef
fimus in fynodo venerabilibus Epifcopis
ne fuper beneficia ecclefiafiica vel prxftarias, etiamfi Epifcopus aut quilibet mouafteriorum Praelatus inrationabiliter pe­
tierit , prxeepta confirmationis noftrx
ullo modo faciamus. Et ideo ab in ratio­
nabili petitione fe unufquifque compefcat.

Ut Midi noftri omnibus per illorum
miifaricum denuntient ne commutationes f'
rerum 'vel mancipiorum quilibet Prxlatus
earumdem rerum ecclefiafticarum fine
licentia vel confenfu noitro facere prxfiunat, neque mancipia ecclciiaftica quifquam nifi ad libertatem commutet : videli­
cet ut mancipia qux pro ecclefiaftico da­
buntur , in Ecclefix fervitute permaneant;
fic ecclefiafticus homo qui commutatus
fuerit , perpetui libertate firuatur.

TITULUS
APUD

Karoli Calvi
r.«s u.

SANCTUM

XXXIX
ARNULFUM.

A NNO Incarnationis Dominica dccclxeiii, Indictione prima , Metis civitate t
apudfandum Arnulfum, Ka pactiones inter Hludouvicum dC Karolum gloriofos
Regesfactufunt, Kis prn(entibus, Hincmaro Arcftiepijcopo, Luitberto Archiepifeopo, Altfrido Epifcopo , item Hincmaro Epifcopo , JKitgario Epifcopo,
Odone Epifcopo , regni Karoli glorioft Regis xxix.
modo fic deinceps ad Dei volunta­ in confervando atque defendendo , tam
tem , fic fantlx Ecclefix reftauratio- iftud quod habemus quàm fic quod nobis
nem fic honorem atque defenfionem , fic
de orxfàtis regnis Dominus concefferit,
ad noftrum communem honorem fic fal- ablque dolofitate aut deceptione vel fuvamentum atque profedum , fit ad falva- perabreptione illi fincerus auxiliator fic
tionem ac pacem Chriftiani populi nobis cooperator ero , ficut verus frater vero
commifli, ifti fratri meo Karolo fic confi­ fratri per reftum efle debet; in hoc ut ipfe
lio fic auxilio in vera fraternitate, quantum fimiliter erga me confervet. MundeburDeus mihi fcire fic pofle dederit, fidelis dem autem fic defenfionem fanâx Roma­
adjutor ero. Et fi Deus nobis ampliùs ad­ ns Ecclefix pariter confervabimus ; in
huc de regnis nepotum noftrorum d ena­ hoc ut Romani Pontifices nobis debitum
verit , fit in acquirendo ac in dividendo , honorem confervent , ficut eorum an­
ficuti plus xqualiter aut nos aut noftri tecederes noftris anteceflbribus conferva
communes fideles invenerint, quos com­ verunt. Sic me Deus ajuvet fic ifti Sancli.
muni confenfu elegerimus , fic m ipfa diSimiliter dC Karolus Hludouvico proviiione confentiendo , fic in habendo , fic mijit.

A

Schedula Hincmari , Laudunenfs Lpifcopt, potnda Epifeopu apudPiflastx
per eos Regi. Vide in NO’, o Codice Lecvm veterum.
Charta satimm tionis Hincmari , Laudunenfs Epifcopi, ad Karolum Rege.n , pir Odo/iem. Epijcopum mijfa. Vide in NOVO Codice Legum VETERUM.
Epistola

fcprX

iop

Α“*ι£""’ Regum Francor.

Ricis 19.

210*

Epistola Hincmau , Ramtnfis Archiepifeopi , ad Kakolum Regem , fro
ecclqfiafticd libertate tnendd , in catfa Hineman Laudunerfts Epifcopi. Vide in
NOVO Codici Lxgum VCmUM.
Admonitio sxtempo&aus Hincmaai, Ranerfis Archiepifcopi, ad Karolüm
Regem t de diverfis Ecclçfist difeiplinis ob/ervandis. Vide in novo Codici Ligum vnrauM.

TITULUS XL.
A P U D

PISTAS.

[DE honore fit immunitatibus Ecdefiarum fic Sacerdotum ; de mediis ante ex­
communicationem fervandis.]

HÆ.C qua fequuntur Capitula conflituta funt à Domno noftro Rarolo , Rege
gloria/0 r cum confilio êC corfenfu Epifcoporum , ac caterorum Dei dC Juo- cm?
nun fidelium gui adfuerunt in loco qui dicitur Piftis , anno Incarnationis Dominica DCCCLXlX , anno autan ream fui XXX t Indidtonefecunda , êC ab eo de­
nuntiatafunt àfeti ab omnibusfidelibus fuis t fecundum uniufcujufque ordinem
& perfonam 9 inviolabiliter confervanda.

C A p.

L

rur&H>
honore fic cultu Dei, atque ûnûa»»*· »■
JL/ rum Ecdefiarum in regno noftro 9
decernimus ut ficut tempore avi fic patris
noftri excultae fic honora» fuerunt, fic
ficut à noftra largitate honora» fic dita»
funt, vel deinceps fuerint, fidvâ equitatis
ratione,ita fubimmunitatepennaneanu
Archiepifcopi quoquè fic Epifcopi , fic
ceteri Sacerdoces ac fervi fic ancili» Dei,
quique vel queque in ordinis fui dignitate,
honorem atque immunitatem fecundùm
fccras Leges fic Canones habeant.
r<u fupt».
Ut ab Archiepifcopis fic Epifcopis, fic
***'f'
ab aliis fidelibus noftris, honor regius fic
poceftas, ac debita obedientia atque adju­
torium ad regnum noftrum continendum
fie defênlàndum , nobis in omnibus fic ab
omnibus fecundùm uniufcujufque ordi­
nem fic dignitatem atque polfibilkatem ,
ficut tempore antecefiorum noftrorum
iuftè fic rationabiliter confueverat, exhi-

I I I.
Ut omnes noftri fideles veraciter fint de
μι-cm·' nobis fecuri quia, quantum fciero, fie juftè
’·
ac rationabiliter potuero, Domino adju­
vante , unumquemque fecundùm fui ordi­
nis dignitatem fic perfonam honorare fic
falvare, fic honoratum ac falvatum confervare, volo, fic unicuique eorum in fuo or­
dine fecundùm fibi competentes leges ,
tam mundanas quàm ccdeiiafticas, rec­
tam rnrionem & juftitiam confervabo : &
nullum iidelium noftrorum contra legem
Tom. IL

fic juftitiam, vel auâoritatem ac juftam ra­
tionem, aut damnabo aut dehonorabo, aut
opprimam, aut indebitis machinationibus
affligam;fic legem, ut p»diximus, uni­
cuique competentem, ficut antecefforea
fili tempore antecefiorum meorum habue­
runt , in omni dignitate fic ordine, adju­
vante Domino, confervaturum perdono,
cuilibet duntaxat ex eis qui mihi fideles fic
obedientes, ac veri adjutores atque coope­
ratores juxta fuum minifterium fic perfo­
nam , confilio fic auxilio fecundùm fuum
feire fie pofie. fie fecundùm Deum ac fe­
cundùm feculum fuerint, ficut per rec­
tum unufquifque in fuo ordine fit ftatu
Regi fuo fic fuo Seniori efie debet. F.t Ca­
pitula qux avus fic pater nofter pro ftaru fic
munimine fandx Dei Ecclefix ac miniftrorum ejus, fic pro pace ac juftitia populi
fic quiete regni, conftituerunt, fic qux nos
cum fratribus noftris Regibus, fic noftris ac
eorum fidelibus , communirer conftiiuimus, fed fic qux nos confilio fic confenfu
Epifcoporum , ac exterorum Dei & nof­
trorum fidelium, pro fupraferiptis caulis in
diverfis placitis noftris confervanda flatuimus, permanere inconvulfa decernimus.

Ut quia regia noftra potcftas hoc, ad­
juvante Domino, exequi per omnia cupit,
regni Miniftri , quantum Deus feire fic
pofie, illis donaverit, Epifcopis Ac exteris
Sacerdotibus ac fervis fic ancillis Dei, ut
fuum minifterium implere poilint, iicut
ab antcceflbribus noftris Imperatoribus fic
Regibus Ôc à nubis conftitutum eft, adO

*2ii

*««£*■·"

Capitularia

jutorium prarftent, fle. fandis Ecclefiis fle
Sacerdotibus ac fervis 6c ancillis Dei, fe­
cundum facras l^es tam mundanas quàm
eccleliafticas, fle fecundum Capitula avi fle
patris noftri ac noftra, debitum honorem
fle immunitatem confervent fle exhibeant,
ut quitté pro Habilitate regni, ac noftri fle
illorum fiuute, Dominum exorare poflint.

Ut Epifcopi Comitibus,Miftis, fle vallis
noftris, fed fle ipfis fuis fubditis, tam Cle­
ricis quàm laicis, Ac Comitum ac vaffallorum noftrorumhominibus, paternam be­
nignitatem fecundum fuum minifterium,
fle debitum honorem ac legem fle juftitiam, unicuique fecundùm luum ordinem
ac dignitatem impendant fle confervent,
ficut facnr leges tam mundanae quàm ecclefiafticc , 6c Capitula avi fle puxis noftri
decernunt, fle ficut in Capitulis à nobis
fle à fratribus noftris Regibus ac commu­
nibus fidelibus noftris eft conftitutum, fle
ficut temporibus avi fle patris noftri jufta
fle rationabilis confuetudo fuit. Simüker
Comites fle Mifli ac vafli noftri Epifeopis
ac Prefbyteris debitam reverentiam, fle
vaffallis Epifcoporum legem fle juititiam ,
& debitum honorem impendant fecun­
dum przfatas leges fle prxfata Capitula ac
praefatam confuetudinem.

Ut fi Epifcopi fuis Clericis injuftè fece­
rint, fecundùm quod facriCanones fle facrx leges, quas Ecclefia catholica probae
fle fervat, prxfigunt, hoc eorum judicio,
quorum intereft , emendare procurent.
Ut fi Epifcopi fuis laicis injuftè fecerint,
& ipfi laici fe ad nos inde reclamaverint,
noftrx regix poteftati fecundùm noftrum
fle fuum minifterium ipfi Archiepifcopi fle
Epifeopi obediant, ut fecundùm fandos
Canones, fle juxta leges quas Ecclefia ca­
tholica probat fle fervat, fle fecundum Ca­
pitula avi fle patris noftri, hoc emendare
curent, fle ficut temporibus avi 6c patris
noftri jufta Ac rationabilis confuetudo fuit.

VIII.

Ut Preibyteri parochiani fuis Seniori­
bus debitam reverentiam, fle competentem
honorem atque obfequium, fecundum
fuum minifterium impendant , ficut in
Legibus factis 6c in prxfatis Capitulis con­
tinetur , 6c ficut temporibus avi 6c patris
noftri jufta At rationabilis confuetudo fuit.
Quod fi ipfi Preibyteri non fecerint, Se­
niores illorum Epifcopis, non per occafioncm aut malitiam, led per rationem 6c

ILaf ou Calvi
RlGlt i9.

ZIZ

veritatem, hoc innocefecre ftudeant; &
Epifeopi Prefbyteros fecundùm fuum mi*
nifterium & leges ecclefiafticas talker caftigenc, ut hoc illos emendare deleâet;
qualiter cum neceflaria benignitatis con­
cordia 6c Uli pro Senioribus mis orare, 6c
Seniores illqrum liera officia 6c divina
my fl cria puro corde per illos fufeipere
poffint.

I x.

Ut fi Abbates, vel AbbatifTx, aut Co- uv » Ca­
nutes , feu vafli noftri, aut cxreri laici Cle- J*‘utar'c·
ricos probabilis vitae Ac dodrinr Epifcopis
canonicèconfecrandoc, fuifque in Ecclefiisconftituendos,obtulerint, nulla quali­
bet occafione cos Epifcopi vel miniftri eo­
rum reiciant * ; 6c Epifcopi praevideant
V
Î|uem honorem Preibyteri pro Ecclefiis ciLi Γ
uis Senioribus luis tribuere debent. Et
Epifcopi parochias 6c 'decimas antiquis
Ecclelus fervent ; fle Seniores immunita­
tem de manlb ad Ecclefiam dato confer­
vent : fle non fine auctoritate vel confenfu
Epifcoporum , Preibyteri in quibuilibec
Ecclefus conftituantur vel expellantur,
ficut in primo libro Capitulorum avi 6c
patris noftri, 6c ficut in Capitulis patris
noftris, anno xv i imperii ejus feâis, con- c.-.pûui»tinetur. Et Senioribus Preibyterorum hoc £ *“a
fufficiat, fle ampliùs per ingeniofas machi­
nationes à Prefbytens non exigant vel ex­
quirant , nifi ficut in eifdem Capitulis avi
6c patris noftri ac noftris eft conftitutum,
ne Deum offendant, fle pro lucro terreno,
quod abfit, fuas animas perdant, fle noftram offenfam incurrant, ac poft debitam
emendationem dignam harmifearam à no­
bis difpofitam fuftineant. Et Epifcopi tam
Seniores Preibyterorum quàm Preibyte­
ros , fed fle feipfos cuftodiant ne laiciper
ignorantiam, fle Preibyteri per neceflitatem, 6c ipfi Epifeopi vel miniftri eorum
per cupiditatem fle avaritiam, quodabfit,
in fimoniacam hzrefim cadant ; quia, ut
fandus Gregorius dicit, qui prxmio vel
‘/•J*’
gratiâ, aut fupplicatione indebita, ad fa- tt". i”
eros ordines accedit vel promovetur, hr- <ΰβ. ». ep.
reticus à Domino deputatur, tam ille qui “°·
promovetur, quàm ille à quo taliter pro­
movetur , fle cujus interventu taliter pro­
movetur i fic qui pro tali ordinatione inlicita quolibet malo ingenio, quod Deum
latere non poteft, aliquid dederit vel ac­
ceperit , vel mediator faftus fuerit , à
Deo , ficut Canones Dei fpiritu conditi
demonftrant, condemnatur per illorum
judicium qui cum Deo in coriis regnant
6c in terris miraculis corrufeant. Dam-

” Regum Francor.
nantur utique in prrfenti foculo, com­
burendi igne perpetuo, talea negotiato­
res pravi, cum quod juftè benemerkia
dare eratis debent , juftitiam. ficut Judas
Chriftum, qui (ut dicit Apoftolus ) ft&us
eft nobis a Deo juftkia, vendidit, ita &
ifti Deum patrem omnipotentem , tc eandem juftitiam Chriftum , atque confubftantialem illis Sandum Spiritum, qui per
im politionem manuum Sacerdotalium no­
minibus tribuitur, quoniam fande Trini­
tatis una eft natura, voluntas, & opera­
tio , gradus ecdefiafticos temporali com­
modo dantes vel accipientes vendunt ; Ac
qui pretium proinde donant, emunt pec­
catum , & hxrerici fiunt; fle qui premium
proinde accipiunt, ficut idem fandus demonftrat Gregorius , fadi fit ipfi haeretici
eos malitix fux gladiis occidunt quos vi­
vificare orationis fua interceflione de­
buerunt.

X
Ut nemo Epifcopus, nemo Preibyter
excomunicet aliquem antequam caufa
probetur propter quam ecclefiaftici Cano­
nes hoc fieri jubent, Ac donec illum qui
peccavit, fic inde aut fpontè confefliis aut
apertè convidus fiierit, fecundùm Evangelicuin prxeepeum, ut ad emendationem
Ac poenitentiam redeat, commonitum ha­
beat. Qui peccator , fi commonitus de
certa & manifefta caufa ut ad emendatio­
nem & correptionem redeat, inobediens
& incorrigibilis permanferit, & ad emen­
dationem redire noluerit, Ac excommuni­
cationem canonicam de caufis defignatis
Ac manifeftis parvipenderit, regiam vel
reioublicx poteftatem per fe vel per miniftros fuos, aut per litteras fuas, Epifco­
pus adeat, ut conftringatur, quatenus ad
emendationem ac nœmtentiam ifdem pec­
cator redeat ; ne dicatur nobis à Domino
3uod olim populo veteri ab eo legimus
idum : Anathema in medio tui. Aon
7»Γμ>μι·
poteris flare coram inimicis tuis. Si au­
tem idem peccator de manifefta & com­
probata , vel à fe fponte confefia cauia,
ad poenitentiam venire voluerit, fed ipfam poenitentiam propter faidam fecun­
dùm canones fufeipere Ac quietè agere
non potuerit , Epifcopus per fe vel per
mininros, aut per litteras fuas, regiam
noftram vel reipubiicx noftrz poteftatem
adeat, ut ipfa faida fecundùm conftiturioLife. rv. nem avi & patris noftri legaliter pacifice­
Capitular.
tur , aut juxta leges fecundum quas in
aliis regionibus quilibet vivunt, fedetur.
Et tunc peccator medicinam pceuitentix

Kasoh C*tvt
Re<.u

iy.

fecundiim facros Canones, cum pia &
falubri diferetione, fecundùm regulas facras fufeipiat & peragat, Ac reconcilia­
tionem atque communionem percipiat,
ficut in eiraem (acris regulis dilcretiflimè
Ac mifericorditer continetur.
X I.
Ut Comites Ac Mifli ac vafli noftri, Ac
minifteriales regni noftri, unufquifque fe­
cundùm ordinem Ac dignitatem ac poffibilitatem fuam, pacem Ac juftitiam in fuis
minifteriis faciant, Ac juftè omnes fub
Dei rcfpedu judicent, attendentes quod
Dominus omnibus judicantibus dicit : In
f«o judicio judicaveritis, judicabitur de
vobis. Et : Beati <]ui cuflodiunt judicium
4Cfaciunt juftitiam in omni tempore.
XII.
Ut Epifcopiatque Abbates Ac Comites,
ac vafli noftri Ac omnes fideles laici, con­
cordi diledione Ac unanimi voluntate ad
Dei Ac fandx Ecclefix ac noftrum Ac regni
noftri honorem Ac ftatum, atque commu
nem noftram falvationem, fine invidia At
malivolentia atque indebita contentione ,
communiter decertare procurent ut pax
Ac juftitia , Ac vera cum Dei voluntate
concordia, inter nos omnes Ac in regno
noftro maneat; quia, ficut fandaScrip­
tura dicit, juftitia elevat gentem, mijeros Jacit populos peccatum. Et ubi non
eft vera cum Dei voluntate concordia,
ibi nifi ad judicium non liabitat Deui,
qui, ficut Pfalmus dicir, Jacit unanimes
habitare in domo, id eft , in fanda Ec­
clefia. In qua fideliter confiftentibus fpiritum caritatis infundit; qui-propter nimiam
caritatem fuam, qui dilexit nos , tradidit
femetipliim pro nobis ; Ac cùm eflemus
mortui in peccatis noftris, convivificavit
nos in femeripfo, ut eflemus fandi Ac im­
maculati in confpedu ejus in caritate , Ac
fimus fedatores bonorum operum, inquibue cum fide reda perfeverantes pervenia­
mus omnes, ipfo praveniente , adjuvan­
te , & fubfequente, ad regna caelorum.
XIII*.
Epifcopi privilegia Romanx Sedis Ac
Regum prxeepta Ecclefiis fuis confirmata
vigili folertia cuftodiant, ut exinde audorabili firmitate tueantur. Nonas Ac deci­
mas , unde ftarutum eft , abfque alicujus
contradidu recipiant. De cerris cenfalibus Ac poteftate Ecclefix fux, Ac culturis
indominicatis Ac abfitatibus Ac manufirmatis major Ecclefia , qux caput epifeopatûs eft, decimam recipiat : fimiliter Ac
de * carruca indominicata. De maniis heO x

M*n. 1. ».
p‘·1· *·»· ’·

Ρ>οτ.

• [ Oput
îrt .d dertt
in Sitnuxi-

du : à Halv-

aio rrllttu-

tum foi< ea
Codite Ri-

vipullenü. ]

*/ curte

*ziy

Capitularia

redirariis Preibytcr parochi* , ficut conftitutttin eft, decimum confequatur. Et
ne de hoc contentio oriatur t fummoperè
cavendum eft.

I I.

Et volumus atque jubemus ut vaflalli
Epifcoporum , Abbatum , & Abbatiflarum, atque Comitum , & vaflbrum nof­
trorum , talem legem & iuftitiam apud Se­
niores fuos habeant ficut eorum antecefifores apud illorum Seniores tempore anteceffbrum habuerunt. Et fi aliquis Epii*
copus , Abbas , aut Abbatifla , vel Co­
mes ac vafliis nofter , fuo homini contra
reâum fic juftitiam fecerit, fit fe inde ad
nos reclamaverit, fciat quia ficut ratio fic

Et volumus ut fciatis quia commenda­
mus ut unufquifque de fua opera tale cer­
tamen habeat ficut fck necelfe effe ad de­
fenfionem iftius fandx Dei Ecclefiz, fe­
cundùm noftram commendationem. Gra­
tias vobis agimus quia fideliter fecundùm
noftram commendationem in noftro veniftis fervitio. Et ite cum Dei gratia fani
fit falvi, fic Deus nobis concedat ut ite­
rum cum fanitare fic gaudio ad fuam vo­
luntatem reconjungamur.

Volumus vos feire quia fecundùm confuetudinem anteceflbrum noftrorum con·
iideravimus in hoc placito , cum Epifco­
pis fic exteris fidelibus noftris, de honore
fanft* Ecclefix & Epifcoporum ac exte­
rorum fervorum Dei, ut debitum hono
rem habeant, ficur tempore anteccfforum noftrorum habuerunt. Et hominibus
fidelibus noftris , unicuique in fuo ordi­
ne , legem & juftitiam confervabimus ,
ficut eorum· anteceflbrcs tempore antecefforum noftrorum habuerunt.

TITULUS
turn

j. p.

V i,

Annai.

tam

x'°n'

«*r ia ώή.

116

Et volumus atque jubemus ut Epifcopi
atque Abbates, Comites , ac vafli noftri,
concordi diledione fic unanimi voluntate
ad Dei fic fanttar Ecclell* ac noftrum ÔC
regni noftri honorem fic ftatum, atque
communem noftram falvationem, decer­
tare procurent ut pax fic juftitia, fic vera
cum Dei voluntate concordia, inter nos
omnes fit in regno noftro maneat, fic om­
nes ita fint femper parati, ut fi nobis neceflitas evenerit, ad defenfionem patri*
contra Paganos aut contra alios Dei fic
noftros inimicos , ficut confuetudo fuit
tempore anteceflorum noftrorum, abf­
que mora, ftatim ut eis nuntiatum fuerit,
poflint venire.
I V.

Adnuntiatio Karoli Regis.
Cap. 1.

dus . I On-

“K”

lex atque juftitia eft, hoc emendare facie­
mus.
I I I.

X L I.

QUANDO KAROLUS REX METIS CORONATUS EST
IN REGNO HLOTHARII.
A N NO Incarnationis Dominica DCCCLXIX , indiclione fecunda , K. Idus Septernlris , Metus civitate in Ecclefia fandi Stepkani martyris , hac qua fe­
quuntur Capitula Adventius , Epifcopus ipfius civitatis , coram Rege v Epifcopis qui adfuerunt , populo Λ1 feripto ôC verbis denuntiavit.

'ifit. ta

Cap.

I.

os feitis, fic multis in plurimis regnis
▼ eft cognitum, quantos fit quales even­
tus tempore Senioris noftri, quem hadenus habuimus, pro caufu notiflimis com­
muniter fuftinuunus , fic quanto dolore
quantaque anguftiâde illius infâufta morte
nuper cordibus perculfi fumus. Unde uni­
cum refugium fic fingulariter falubre con­
filium , Rege fic Principe noftro deftituti
ac defolati, nobis omnibus efle confideravimus ut jejuniis fic orationibus ad eum

nos converteremus qui eft adjutor in op­
portunitatibus , in tribulatione, fic cujus
eft confilium, ac cujus eft regnum, fic ut D«n. «. »4
feriptum eft , cui voluerit dabit illud, fit in
cujus manu corda funt Regum , fic facit
unanimes habitare in domo, folvens me­
dium parietem, fic faciens utraque unum ;
deprecantes ipfius mifericordiam ut daret
nobis Regem ac Principem fecundùm cor

fuum, qui in judicio fic juftitia nos in omni
ordine ac profeflione regêret, falvaret,
atque defenderet juxta voluntatem ejus,
fic corda omnium noftrorum unanimiter

2.1/

Anno Christi
U<>.

Regum Francor.

ΚΛ£Χί;γν' 218*

in eum inclinaret atque uniret , quem
ipfe ad falutem Ôc profetlum noftrum prxIcitum Sc eledum atque prxdeftinatum
habebat fecundum mifericordiam fuam.

diamus quod aChriftiandlimo Rege fideli
fit unanimi in fervitio illius populo , uni­
cuique in fuo ordine , convenit audire ac
devoti mente fu fc i per e.

I I.

Pfi hac Rex Karolus hac qua fequuntur per fe in eadem Ecclefia eundis
qui affuerunt, denuntiavit.

Quia denique voluntate Dei, qui vo­
luntatem timentium fe facit , fit depreca­
Quia ficut ifti venerabiles Epifcopi
tiones eorum exaudit, in concordi unani­
mitate noftra videmus hunc regni hujus unius ex ipfis voce dixerunt, & cenis in­
heredem elfe legitimum , cui nos fpontc diciis ex veftraunanimiiaiemonftraverunr,
commifimus, Domnum videlicet przfen- & vos acclamat!is, me Dei electione ad
rem Regem ac Principem noftrum Karo- vcflram falvationem & profedum, atque
lutn, ut nobis prxfit fie profit, videtur no­ regimen fit gubernationem , huc advebis , fi vobis placet, ut ficut poft illius ver­ nifle, fciatis me honorem St cultum Dei
ba vobis manifeftabimus, figno certiftimo atque fandarum 'Ecdeliarum , Domino
demonftrcmus quia illum à Deo eledum adjuvante, confervare, & unumquemque
& nobis datum Principem credimus , fit veftrum fecundum fui ordinis dignitatem
eidem largitori Deo ex fuis beneficiis non & perfonam, juxta meum fcire & polle,
fimus ingrati; fed gratiarum adiones illi honorare & falvare fit honoratum ac falreferentes, oremus quatenus & eum no­ vatum tenere velle , fit unicuique in fuo
bis ad falutem fit defeniionem Cindz fuz ordine fecundum fibi competentes leges ,
Ecclehz, & ad auxilium atque profedum tam ecclefiafticas quàm mundanas, legem
omnium noftrûm , cum falute ac pace fit fit juftitiam confervare; in hoc ut honor
tranquillitate, nobis confervet diutids fic regius & poteftas, ac debita obedientia ,
nos fideli devotione illi obfequentes , at­ atque adjutorium ad regnum mihi à Deo
que optata falvacione fruentes fub illius datum continendum & defenfandum , ab
admimftratione , in fuo gubernet fen itio. unoquoque veftrùm fecundùm fuum or­
dinem fic dignitatem atque poflibilitatem
I I I.
mihi exhibeatur , ficut veftn antecelleres
Et ft illi placet, dignum ipfi & necefla- fideliter, juftè & rationabiliter,meis an•tium nobis effc videtur ut ex ejus ore au- teceftoribus exhibuerunt.

Et p oft hac Hincmarus , Remorum Epifcopus , hac qua fequuntur ( apitula ,
jubente ac p finia me Adventio, ipjius ets itatis Epifeopo , ac carens Lpij copis
Trevirorum provincia , Attone Jcuicet Ecclefia l^iruiunenfis Epifeopo , Ct" Arnulfo Tullen/is civitatis Epifeopo , Franc eme Tungren/is civitatis Eipijcopo , conhibentibus prennent Remorum Epifcopi s , coram Epifcopis dC Rege , cunclifque
qui publice adfuerunt in eadem Ecclefia , publice denuntiavit.

Cap.

I.

ditione fervat à , ut qui prior de Remenfi
ficTreverenfi Epifcopo fuerit ordinatus,
prior etiam habeatur.

E alicui fortè videatur incongru^ ac
prxfumpdosè me ac provincix nof­
I I.
trx venerabiles coepifcopos facere, quo­
Et lex divinitus infpirata prxeipit diniam de altera provincia ordinationi fic
i* · /·
*
/j'
*
Fixtrf
caufis hujus provincix nos immifeemus, cens: Jz tranfieris perinejjem amici tui M
fciat nos contra Canones facros non age­ collig"ns Jpicas , manu confiicabis ad
re , quoniam Remenlis fic Treverenfis manducandum , falcem autem non mit­
Ecclefiz in hac regione Belgica cum fibi tas , vel falce non metas. Meifts eft pocommilfis Ecdefiis furores fic compro­ Îiulus, ur Dominus monftrar in Evangeio dicens : Mefiis quidem tfl multa , ope M»tt
vinciales habentur, ficut auctoritas ecclefiaftica fic antiquiftima demonftrat con- rarii autem pauci. Rogate dominum tnef
fuetudo. Ac per hoc unanimi confenfu fis ut mittat operarios in meffem fuart: ;
fic fvnodalia judicia exercere , fic quz à quia vos pro nobis Epifeopis debetis ora­
fandis Patribus conftituta funt , debent re , ut vobis digna polfimus loqui. Mellis
concorditer cuftodire ; hâc privilegii con­ autem amici eft populus in provincia al-

N

»

Icirici
•70.

Karoli
Recis Cxtvi
jo.
Recis
JO.

220

teri Metropolitano commiffa. Unde vo*
f-:'—hortando , quafi manu operis confricans
do , ad Dei voluntatem & veflram ialutem in corpus unitatis Ecclefix valemu*
& debemus traicere. In parochianos au­
tem provinciarum aliis Metropolitanis
commiflarum falcem judicii non mira­
mus , quia nec eft unde , nec noftrum
cflc confideramus.

Francorum A poftoll Catholicam praedicationem cum integra gente converfi , fic
cum tribus Francorum millibus, excepti*
parvulis fic mulieribus , vigilii fandi rafchat in Remenfi metropoli baptizari, fic
cœlitùs^fumpto chrifinate , unde adhuc
habemus, perundi fic in regem facrati ,
ex onus per beatum Amulium , à cuju*
came idem Hludouvicus pius Auguftu*
originem duxit carnis, ficà Stephano Pa­
I I I.
pa Romano ante fandx Dei genitricis fic
Eft & alia caufa , quia ifti venerabiles
temper virginis Marix altare Remis in
Domini & confrarres noftri provinciae Imperatorem eft coronatus , fie demùm
iftius Epifcopi, non habente* metropolifadione quorumdam terreno imperio detanum Epifcopum , exiguitatem noftram
ftitutus, i^prxdidam regni partem una­
fie in fuis, ficut & in (pedalibus noftris
nimitate Epicoporum fic fidelis populi
caufis , nos fraternâ caritate jubent &
ante fepulchrum fandi Dionyfii eximii
commonent agere. Eft ita, Domini fra­
martyris, Ecclefix fandx eft redditus, fic
tres t Fft refponderunt ipfi Epifcopi : H
in hac domo , ante hoc altare protomareft.
ryri* Stephani , cujus nomen interpreta­
I V.
tum , refonat coronatus, per Domini Sa­
Prxter ea qux Domnus Epifcopus fle cerdotes , acclamatione fidelis populi ,
frater nofter Adventius vobis ex lua, fic ficut vidimus qui adfuimus , corona regni
exterorum fuorum ac noftrorum fratrum eft imperioque reftitutu*. Et quia, ut in
& venerabilium Epifcoporum voce, di­ hiftonis (acris legimus , Reges quando
xit, in hoc etiam animadverterepoteftis vo­ regna obtinuerunt, fingulorum regnorum
luntatem Dei elle ut prxfens Domnus fic fibi diademata impofuerunt, non inconRex nofter , qui in parte regni quam hac- gruum videtur iftis venerabilibus Epifco­
teniis tenet & tenuit , fic nobis ac Eccle­ pi*, fi veftrx unanimitati placet, ut m ob­
fiis noftris & populo fibicommiifo utiliter tentum regni, unde vos ad illum fpontè
prxeft ac prxfuit, fic falubriter prodeft fic convenifti*, fic ei vos commendaftis, faprofuit, inde ad hunc locum Domino du­ cerdotali minifterio ante altare hoc coro­
cente pervenerit, ( quo etiam vos ejus infi netur , fie facrâ unctioneDomino*confepirarione confluxiftis , fie ipfi vos fpontè cretur. Quod fi vobis placet, propriis vo­
commendaftis cujus inftindu animantia cibus confonate. Et in hoc conclamanti­
omnia in arcam Noe, fignificantem Ec­ bus omnibus » dixit idem Epifcopus :
clefix unitatem , nullo cogente convene­ Agamus ergo unanimiter Deo gratias,
runt ) quia fandx memorix pater fuus decantantes , Te Deum laudamus.
Domnus Hludouvicus , pius Imperator
Auguftus, ex progenie Hludouvici Regis
Etpefl hac ab Epifcopis cum benedic­
Francorum inclyti , per beati Remigii tioneJacerdotali fl idem Rex coronatus.

Sacramentum Hincmari , Laudunenfa Epifcopi, quofidelemfe Karolo , Regi»
& Htncmaro , Remenfi Arcftiepifcopo , obedtentem t in Synodo apud jdtti/ùacum
profitetur. Vide in novo Codice Legum veterum.

[Sirnflt», Dte J

ni A*"°l7cç;Mm Regum Francor.
ΪΒΒΒβΒ-ΗΗβ·-!■.!■!

.■

C}r* 222*

___I____ Î1 —2... ,1 ! .■■ ■■■.'■'IBB

TITULUS
PACTIO

Rims

X L I I.

AQUISGRANENSIS.

ANNO Incarnationi» Domini Noftri Jtfu-Ckr'tfli DCCCLXX , IndiStone ill , pridie
nona» Martii > anno XXXII. Karoli gloriofi Régir , Aytiifgrant palatio net pac­
tione» inter ipfum & Hludottvicum Regem fratrem tpjiu»facia Junt.
DKhtfe.

Incblramnus Comes ii parte fuo Karolo Regi talem portionem de
regno Hlocharii Regis confentit habere,
Karoli Rbois.
qualem aut ipfi juftiorem , aut plus aequa­
ic promitto ex parte Senioris mei
liorem,aut communes fideles eorum inter
qubd Senior meus Karolus Rex fratri
fe invenerint. Nec eum in ipfa portione ,
fuo Hludouvico Regi talem portionem de
regno Hlotharii Regis confentit habere vel in regno quod anteà tenuit, per ali­
quam fraudem vel fubreprionem decipiet
qualem aut ipfi juftiorem,fic plus squalio­
aut forconfdiabit, fi frater fuus Karolus
rem,aut communes fideles eorum inter fe
eandem firmitatem & fidelitatem quam ex
invenerint. Nec eum in ipfa portione, vel
parte Senioris mei illi habeo promiflam ,
in regno quod anteà tenuit, per aliquam
ifte frater fuus Karolus Seniori rnho ex
fraudem vel fubreptionem aecipiet aut
fua parte , quandiu vixerit , inviolabili­
forconfdiabit, fi frater finis Hludouvicus
ter iervaverit.
eandem firmitatem Ac fidelitatem , quam
Hrc eadem tertius Theodoricus Co­
ex parte Senioris mei illi habeo promiffam, ifte frater fuus Hludouvicus Seniori mes ex pane gloriofi Regis Karoli, Ac
3uartus Radul/us Comes ex parte Hlumeo ex parte fua, quandiu vixerit , in­
ouvici profecuti funt.
violabiliter fervaverit.
Ifti prxfentes fuerunt .Leutbertus ArItem Leutpridus Comes ex parti
chiepifcopus, Altfridus Epifcopus , Odo
Hludouvici Regis.
Epifcopus, Adalelmus Comes .IngelramSic promitto ego ex parte Senioris mei nus Comes, Liutfridus Comes, Theodo­
quod oenior meus Hludouvicus Rex fratri ricus Comes, item Adalelmus Comes.

S

TITULUS
DIVISIO

REGNI

XLIII.
HLOTHARII

ANNO Incarnationi» Dominica DOCCLXX , regni Karoli XXXlii, Indictione in,
VI. Idtis Augufti, inter gloriofos Reget Karolum X Jliudouvicumfu.it hac divifio
tegnifada in Procafpidefuperfluvium Mojam.

Et hxc portio quam sibi

Hludouvicus accbpit.
jhtemacum*.
orream.
Sandi Gangulfi.
Favemiacum.
Stratfburch.
Polemniacum.
Bafuiam.
•(trw Abbatiam Siveftre*. Luxovium.
Berch.
Luteram.
Niu Monafterium.
Balmam.
Caftellum.
Offbnis villam.
Indam.
Megeni MonafteSan&i Maximini.
num.

&

Sandi Deodati.
Bodonis Monafter.
Stivagium ♦.
Romerici montem.
Morbach.
Sandi Grogorii.
Mauri Monafterium
Eboresheim.
Homova.
Mafonis Monafter.
Homburch.
Sandi Stephani in
Straflburch,
Erenftein.

<™'· ». j»*g.

Sandi Urfii in Salodoro.
Grandivallem.
•(sfr-wA»
A .
____
I’M·*
Altam petram.
scnauHu.
Juftenam.
Vallem Clufx
Caftellum Camones.
Hcribodesheim.
Abbatiam de Aquis.
Hoençhirche.
Augunchirche.
Comitatum Teftre- · y-l(, s.
bant ♦.
M.,ben* c'

W—

Capitularia
Blefitchova.
Batua.
Selme
■«""Si Hattuarias*.
>
Maiàu fubterior de Albcchosra.
. Sirr*W'>J'*4
.Λ
Suentiiium.
ιίπι parte.
sd"*·
Item Atafau fupe- Calmontis.
rior, quod déifia Sarachov a fuperior.
Odornenfe , quod
parte cft.
Bernardus habuit.
Liugas quod de ifta
Soloccnfe.
pane eft.
Ditlri&um Aquen- Bafiniacum.
Elifchove.
fc.
Diftridum Trec- ^Warafch.
US t.
Scudingum.
ria;,.In Ripuarias Comi­ Emaus.
Bafalchowa.
tatus v.
In EUfatio Comita­
Megenenfium.
tus U.
Bedagova.
De Frifia duas par­
Nitachova.
tes.
Sarachova fubterior.
De regno quod Hlotliarius habuit fu­
per iftam divihonem , propter pacis 6c ca­
ritatis cuftodiam, fuperaddicumus iftam
adjedionem.
Civitatem Mettis, cum Abbatia fandi
Petri ôc fanfli Martini Ôc Comitatu Moflerft , cum omnibus villis in eo confiden­
tibus , tam dominicatis quàm 6c vaflallorum. De Arduenna , ficut flumen Vrta
furgit inter Biflanc ôc Tumbas, ac decur­
rit in Mofam, 6c licut reda via pergit in
Bedenli, fecundùm quod communes fi­
deles noftri rcdiùs invenerint ; excepto
quod de Conduftro eft ad partem Orientis
trans Urtam. Et Abbatias Prumiam ôc St»
bolau , cum omnibus villis dominicatis ÔC
vaflallorum.

Et h.ec

est portio quam

Karolus

DE EODEM REGNO SIBI ACCEPIT.

ugdunum.
Vefontium.
Viennam.
Tungris.
Tullum.
Viridunum.
Cameracum.

L

Vivarias.
Ucetia.
Montem Falconis.

Kakoli Calvi
Regis jo.

Sennonem.
Abbatiam Mellam.
Molbarimn
Laubias.
Sandi Gaugerici.
Sandi Salvii.
Crifpinno.
Foil as Marilias.
Hunulcurt.
Sandi Servatii *.
Maalinas.
Ledi.
Sumniacum.
Antonium.
Condatum.
Merrebecchi.
Ticiivinni.
Luito fa.
Calmontis.
Sanda Maria in
Deonant.
Echa.
Andana.
Wafloi.
Altum montem.
Comitatum Texandrum.
InBracbanto Comi­
tatus quatuor.
Cameracenfium.
Hanioum.
Lomenfem.
In Holbanio Comi­
tatus quatuor.
Mafau fuperior de
ifta parte Mofar
Maiiu fubterior ,
quantum de ifta
parte eft..

Liugas quod de ifta
parte Mofx eft ,
& pertinet ad
Vcitatum.
*· W
c
· r
num.}
ocarporunfe.
Viridüninfe.
\
Dubninfe.
Arion.
Vaurenfe Comita­
tus duos.
Mofminfe.
Caftricium.
Condruft.
De Arduenna, ficut
flumen Urta fur­
git inter Biflanc
6c Tumbas , ac
decurrit ex hac
parte in Mofam ,
6c ficut reda via
ex hac pane occi­
dentis pergit in
Bedenfi, fecun­
dum quod Mifli
noftri rediùs in­
venerint.
Tullenfe.
Aliud Odornenfe,
quod Termarus
habuit.
Barrenfe.
Portenfe.
Salmoringum.
Lugdunenfe.
Viennenfe.
Vivarias.
Vicetiam.
De Frifia tertiam
partem.

Sandi Michaelis
( Et in craflina,fcilicet ir. Idâs ejufCuldini Monafter. dem menfis , fimul convenerunt, df vale­
Sandx Manx in Bi- facientes fit mutuô ab invicem difcejjefinciono.
runt, Hludotnicus videlicet Aquis re­
Sandi Martini eo­ diens ; & Karolus Leptinis uxorem
dem loco.
fiam obviamfibi venire jubens : panem
Sandi Augentii.
ip/ius regni quam accepit, ficut placuit
fibi divifit * \
i. ‘ Hcc de
Sandi Marcelli.
iiint in SixSandi Laurentii
monde.]
Leudenfi.

Karoli Calvi Regis Rescriptum , ad Hadrianum 11, Papam ( anno 871) de
poteflaie Regta feu Imperatoria , audoritate Papa dC jurifdiclione utriufque regi­
minis. Vide in novo Codice Legum veterum.
Epistola Adriani II, Papa , ad Karoi Um £'alvum, pro Karolomanno , didi
Karoli filio , qui ad Pontificem Romanum per Legatos Juos confugerat. Vide in
novo Codice Legum veterum.
Epistola Adriani Π , Papa , ad Comites regni Karoli &· Hlotharii, quemdam
Re^is ,

;

9.^ : χέ****;<

crΜΡ*ΠΙ'· ·«*>«■

>

22f

x

Codice Legvm veterum.
Epistola AdRIANI II > Papa , ad Epifcopos Regni Karoli dC Hlotharii , quon­
dam Regis , ne Karolomannum. excommunicent.
in Novo Codice Legum
veterum.

Regum Francor.

K^:f" ζζό*

Regis t qud prohibet ne arma capiant contrà Karolomannnm. Vide :n Novo

EplSTOLA HlNCMARl , Remenfis AfchiepiJ'copt , ad Remigium, Lugdunenfem
Archiepifcopum» dC Epifcopos provincia Lugdunen/is, de Karoiomanno *jujque
criminis confortibus excommunicandis. Vide in Novo CODICE Leg UM VETERUM.
• Epistola Adriani II, Papa* ad Karolum Calvum , qud dolet Regem fidis
Apofiolica monita agrius tulijfe. Vide ia Novo Codice Legvm v eterum.
Epistola AdRIANI II t Papa , ad KaROLUM Calvvm , qua etun ajperioribus litte­
ris offenfiim placare fludet, Imperium ei ροβ Hludouvici obitum promittit. Vide in
Novo Codice Legum veterum.
Epistola HlNCMARl , Remenfs Archiepijcopi , ad Karolum Calvum , ut CA/o
Cp plebi Silvanecienfi novi Epifcopi eleüionetn permittat, G1 Kiftatorem dejignet qui
profit electioni. Vide in novo Codice Legum veterum.
Epistola Hincmari , Remenfis Archiepifcopi , ad Adnanum il, Papam, qud
refpondet ad ea qua Pontifex de Regno Hlotharii dC de caufa Hincmari t Epif
copi Laudunenfts, manda\ erat. Vide in novo Codice Legum veterum.
Epistola Hincmari Remetfis Archiepifcopi, ad Adriarium 11, Papam t q..a
Karoli regis nomine , refpondet ad afperiores litteras hujus Pontificis Romani.
Vide in novo Codice Legum veterum.

TITULUS
APUD

GUNDULFI

•r

XLIV.
VILLAM.
Ct) 4ianci

ANNO Incarnationis Dominica o< ( c.LXXii. Indictione quinta * , quinto idus ’"'%·;;
Septembris, in placito generali apud Gundulfi villam , cùm Hludouvicus facramçnia fuperiùs Jcrtpta difiupijfet 6* aquivocofuo itidem Hludouvico Imperatori
n «i» n
fe conjunxifiet t dC facramenta qua fuperiùs Jcripta Junt fieri jufitjfet, Ingilberga Regina dC legatisfedis Apoflolica t Formqfo fcilicct dC Gaderico * , pra- · r
fentibus, hac tempefiate urgente > Epifcopi omnes ex regno gloriofi Regis Karoli
^a,lc ProJeJfione,H tnjia fcriptam jecerunt, dC amnes laid hac facramcruumfimiliter infra feriptum juiaverunt.

Au
vn'

IgnOtua t/i

Professio Episcoporum.

Generale omnium fidelium*.
Sic promitto ego quia de ifto die inan- lu»-· γ γuantum fciero & potuero, adjuvan­
rea ifti Seniori meo, quandiu vixero, fide- mo" Q 1
te Domino , conitiin ôc luxdio fe­
lis fic obediens fic adjutor quantuncumque
cundùm meum minifterium fidelia vobis
adjutor ero, ut regnum quod vobis Deus plus fic melius fciero fic potuero fic confilio
donavit vel donaverit, ad intius volunta­ fic auxilio fecundùm meum minifterium in
tem flcfanfitac Ecclefix ac denitum regium omnibus ero ablque fraude 6c malo inge­
honorem veftrum & veftram fideliumque nio , flc abfque ulla doloiitate vel feducveftrorum falvationem habere fic obtine­ tione feu deceptione , fic abfque refpechi
alicujus perfonx ; flc neque per me , ne­
re fit continere poffitis.
que per MiiTum, neque per litteras, fed
Sacramentum Laicorum.
neque per emittam feu intromittam perfo
Quantum fciero fit potuero , adjuvante nam, vel quocunque modo ac fignificatioDomino , conlilio fic auxilio fidelis vobis ne contra fuum honorem fic fandxEcclcadjutor ero , ut regnum quod habetis ad fix atque Regni illi committi quietem flc
Dei voluntatem fic fandx Ecclefix flc vef­ tranquillitatemacque folidicatem machinatrum honorem atque ad veftram falva­ bo velmachinanri confentiam, neque umtionem continere poffitis , flc quod Deus quam aliquod Icandalum movebo quod
adhuc vobis conceiferit , adquirere fic illius prxlenti vel futur» faluticontrarium
contra omnes homines defendere va­ vel nocivum effe pottit. Sic me Deus ad­
leatis.
juvet fie ifta Sanüorum patrocinia.
Tom. II.

Q

-i,.--.

*217
Ï7X

Anno Christi
«75-

APUD

Capitularia

C A R 1 S I A C U M.

Λ NNO Incarnationis Dominic* DCCCLXXill. regni verb Damni Karoli ΧΧΧΙΠ.
indtSione v ♦. hoc Capitula qu* fle^uuntur, ab eodem Regeflaturaflunt in Placito
generali apud Carfliaciun, omnium cum voluntate
conjenfu, dC <i prafato Rege 1
dC ab omnibus qui praflerues fuerunt cotfîrrnata.
i lAjia

vi.
■f Irfitv ia

in fuo comitatu non poflit, accipiat ho- !
C Λ t. I.
wn> Irg<a4am
mines tam noftros quam Epiicoporum vel tf;
ί aaai ann.
o i a necefle çft ut quod malè rein- Abbarum fic Abbatiflarum in fuo comita­
crefcic, iieruin recidatur, de confti- tu commanentes, fic fic illum perfequatur j
lio «4 V
tutionibus antecellbrum noftrorum & nof
donec comprehendat. Et qui ad talem ma- /UV1.J
’
tris , qux in illorum fic noftris Capitulis lefadorem accipiendum vocatus fuerit,
conftitutz funt, ad refecanda mala qux fic fe inde retraxerit ut ad hoc adjutorium
fbecialiier iterum remergunt, Miflis & non prxftec, fi liber homo fuerit, banComitibus noftris firmiter exequenda pro­ num dominicum componat; fic fi colonus
ponimus , id eft , ut quando Mifli vel fuerit, fexaginta i Cius accipiat. Et fi talis
Comites noftri latronem vel aliquem ma- malefador in illa perfecutione occifus
iefadorem vel infidelem noftrum forban- fuerit , qui eum occiderit leudem inde
nicrint, hoc nobis in noftro palatio & aliis non folvat, fic nullus illi inde faidam porMifiis fic Comitibus fcire faciant, ut fi ad tare przfumat. Quod fi quis facere prxnoftram curtem venerit , inde faciamus fumpferit
*
, per certos fidejufibres
*
ad1 nof'
quod noftrùm eft. Et fi de uno mifladco trani przfeiuiam perducatur.
vel comitatu in alium miflaticum vel co­
De illis liberis homnibus qui infantes
mitatum fugerit, Miflus vel Comes in
cujus miilaucum fugerit, per fidejuflbres vel clamodici funt de cefteiis vel latroci­
conftringat ut velit nolit illuc reveniat fic niis fic rapacitatibus fic alfalturis vel de in­
ibi malum emendet ubi illud perpetravit. fidelitate noftra, fic cum furto non com­
Et fi fidejuflbres non habuerit, fub cufto- prehenduntur , fi eis jam vita perdonata
dia illum habeat,donec ad illum Comitem, eft propter aliquod malefaâum, fiat de
in cujus comitatu forbannitus fuerit, illum illis ficut in Capitulari avi fic patris noftri
revenire faciat. Et fi alodem habuerit vel continetur in liero m. capitulo xj.vn. fic
in ilio comitatu unde fugit, vel in illo co- fi jam de latrocinio revidi funt , fiat de
,
miratu ad quem fugit, Comes ipfum alo­ illis ficut de revidis. Si autem illis adhuc
dem in fifcum recipiat. Et qui talem for­ vita perdonata non fuit, fic revidi non
bannitum receperit, fecundùm quodcon- funt , fic res fic mancipia vel mobile ha­
Capituhr. ftitutum eft in Capitularibus avi fic patris bent , fiat de illis ficut in quarto libro Ca­
hk Ui. ar. noftri in fibro tertio , ii francus eft , cum pitulorum capitulo xxix. dicitur, cùm ad
duodecim fimilibus francis juret quod ip­ mallum Comicis venerint. Si autem ad
fum latronem vel forbannitum efle non mallum non venerint,banniantur, ( fic per
Iciflet, licet pater ejus fit, aut frater, aut res fic mancipia vel mobile diffringan­
propinquus. Si hoc jurare non potuerit , tur * ) ut veniant. Si autem non venerint, • ( JZrWMflvelabal io convidus fuerit quod latronem fiat de illis ficut in Capitulari continetur.
d»<»
4Uvel malefactorem aut infidelem noftrum Et fi poft fecundam Comitis admonitio­ trinfantui.)
forbannitum in hofpitio fufeepiflet, ficut nem ad mallum venire noluerint, rebus
eorum in bannum miflis venire fic jufti­
ipfe forbannitus fic ut infidelis judicetur.
tiam reddere compellantur. Et fi talis eft
Ut Cornues fic Milii noftri maximam quem aut parentes aut propter faidam ho*
curam adhibeant quatinus in illorum co­ mines accufiure noluerint aut aufi non
mitatibus fic miilaticis populus juftitiam fic fuerint, fic cum malefado comprehenfus
pacem habeat, fic de latronibus exturban­ non fuerit fic negaverit, juret cum duode­
dis maximum certamen habeant. Et fi ta­ cim calibus francis,quorum teftimoniumlo
Sir£f
lis maiefaüor aut infidelis nofter emerfe- ges publiez non reiciunt ·, quod tefteiam
ric ut per fe illum comprehendere Comes vel latrocinium aut rapinam non fecerit ; 6«» 'ii'. j

Q

2.19

•(PnrfMK
fe.
kfooeoir·*
danc« yUi
Notat SfceondKM .

A'X™"‘ Regum F rancor

6c poft hxc juret ipfe tantum quod dein­
ceps tefteiam vel latrocinium non faciet,
neqùe facienti confentiet, Ac fi fcierit
qui hxc fecerit, illisminiftri» noftris,per
quos talis caufa emendari debet, non ce­
let. Et qui res Ac mancipia vel mobile non
habent per quz diftringi poflint ut ad.
mallum veniant, fic ibi aut fe legaliter, ut
prxmifimus, ( excondicant *, ) aut fi fe
excondicere non potuerint , quod malè
fecerint legaliter emendent. Poft fecun­
dam bannitionem Comitis fi ad mallum
non venerint , comprehendantur fecun­
dùm prxfatum Capitulare libri tertii ca­
pitulo ivi. quo dicitur de latronibus qui
magnam habent blafphemiam. Quicunque
aliquem ex his comprehenderit, nullum ,
damnum exinde patiatur. Comprehenfus
autem , fi fidejulfores habere potuerit,
Eer fidejulfores ad mallum adducatur « fi
dejulfores habere non potuerit, à miniftris Comitis cuftodiatur , Ac ad mallum
perducatur. Et fi aliquis eum accufave­
rit , fiat de illo fecundùm prxfatum capi­
tulum libri Capitularis. Si autem eum
nullus accufaverit, excondicat fe prxdicto modo, Ac juret quod deinceps tefteiam
vel latrocinium non faciet, neque facienti
confentiet, Ac fi fcierit qui hoc faciet,
non celet miniftris regni per quos talis
caufa emendari debet. Si vero tales , ut
prxdiximus , ad mallum adduci non po­
tuerint , in fbrbannum mittantur, fic de
his Mifli vel Comites, ficut fupràd iximus,
faciant ; fic de illis qui tales receperint,
ficut prxfcriplimus, fiat. Si autem fifcalinus nofter ita infamis in fifcum noftrum
confugerit, vel colonus de immunitate
in immunitatem confugerit, mandet Co­
mes judici noftro vel advocato cujufcunÎ|ue cafx Dei ut talem infamem in mallo
uo prxfentet. Et fi talem prxfentaverit,
fi aliquis eum comprobare voluerit, fa­
ciat : fit fi nullus eum comprobare volue­
rit , tamen fuam infamiam ad Dei judi­
n purget, fic per illud —Dei judicium
cium
aut ]liberetur
----------------------------------------------------aut condemnetur. Si autem
judex nofter vel advocatus de cafa Dei
commonitus talem blafphemum Comiti
in mallo fuo non przfentaverit, fiat inde
fecundùm Capitulare libri tertii Capitulo
xxvi. Et fi fervus alicujus ita clamofus
eft,Comes dominum fervi commoneat ut
eum in mallo prxfentet, fic prxfentatum,
fi aliquis comprobare voluerit, faciat. Et
fi nullus eum comprobare voluerit, ad Dei
judicium przdido modo fe examinet, fit
per illud Dei judicium aut liberetur aàt
Tom. 11.

Kxaott Calvi
JMV. I.

_ -xIP*

condemnetur. Si autem dominus fervi eun
dem fervuin fuum Comiti in mallo prxfentare noluerit, fiat inde fecundum Ca­
pitulare libri tertii capitulo xlvi.
De illis hominibus qui cum Carloman no prxteritis annis tanta mala fit tanta fcelera in regno noftro fecerunt, ficut tunc
fic verbis fic fcriptis przcipimus, ita Co
mites Ac Mifli noftri exequantur in eos in
quibus noftra juffio, quam confilio fide­
lium noftrortm jufltmus., exécuta non eft.
Id eft, ut fidelitatem nobis promittant,
ficut tunc ( fcarivimus * ) , fic fcriptam
Comitibus noftris dedimus. Et cui aliquid
abdiderunt, aut emendent aut deprecentur, Ac poenitentiam faciant, ficut tunc
conftitum fuit. Et qui Seniores, ficut tunc
prxcepinuji, acceptos non habent, per
fidejuffbres ad noftram prxfentiam perdu­
cantur , fic alodes quos habent Comites ,
in quorum comitatibus funt , in fifcum
recipiant.

Ut unufquifque Comes in fuo Comita­
tu provideat ut qui fidelitatem nobis adhuc
promiflam non habent, fidelitatem nobis
promittant, ficut in Capitulis avi fic patris
noftri continetur.
V I.
Ut unufquifque Comes in Comitatu fiio
magnam providentiam accipiat ut nullus
liber homo in noftro regno immorari vel
proprietatem habere permittatur, cujufcunque homo fit, nifi fidelitatem nobis
pronûferit.
V I I.
Et quia audivimus quod malefici homi­
nes fit fortiarix per plura loca in noftro
regno infurgunt, quorum maleficiis jam
multi homines infirmati*,fic plure»monui
funt ; quoniam, ficut fandi Dei homines
fcripferunt, Regis minifterium eft impios
de terra perdere, maleficos fic venencos
non finere vivere, exprefsèprzcipimus ut
unufquifque Comes in fuo Comitatu magnum ftudium adhibeat ut tales perquiran­
tur fic comprehendantur. Et fi jam inde
comprobati mafculi, vel comprobatx feminz funt, ficut lex Ac juftitia docet, dis­
perdantur. Si vero nominati vel fufpedi,
fic necdum inde comprobati funt, vel per
teftes veraces inde comprobari non poffunt, Dei judicio examinentur ; fic fic per
illud Dei judicium aut liberentur aut con­
demnentur. Et non folùnt cales iftius mali
audores , fed Ac confcii ac complices illo­
rum , five mafculorum » ùve feminarum,

[LfeS.ft»-

·[ Jirwe,.

___

Anno Chahti
87 j.

Z"'' _ * , 1Λ
V-jci.pitul.iina

dilberdantur , ut unà cum cis fcientia tanti
nudi de terra noftra pereat.

Kaaoli Caivi
Rtqis

5;.

~ _
2^—

Capitulis habetur, contineri debent ficut
res a<f fifcum dominicum pertinentes con­
tineri folent, aurioritas eft requirenda ,
*?Ρν J>';
Quia j ficut & per fcripturas fic t>er auc- per quam audoritatem quifque illas reti­
'»
" toricatem fic per rationem manifeftum eft, neat , in ipfis Capitulis demonftratur, cum
duo funt quibus principaliter mundus hic dicitur : Ubicunque commutationes tam
■'
regitur,Regia poteftas, fic Pontificalis auc­ tempore noftro yuam tempore genitoris bC .
‘“ ·
toritas , fit in libro Capitulorum avi fic pa­ avi noftri légitimé 4C rationabiliter atque «pAti?
tris noftri conjundè ponitur ut res fic utiles Ucclejiis Deifacite funt , perma­
Adi iv. mancipia Ecclefiarum eo modo contineant. Ubicunque verô inutiles V incom­
neantur ficut res ad fifcum dominicum moda atque inrationabiles facia funt ,
pertinentes contineri folent, juftè fic ra­ diffoh-antur ,
recipiat unufquijqtu
tionabiliter de rebus fic mancipiis qux in quod dedit. Ubi vero mortua manus inter­
regia fic in ecclefiaftica veftitura fuerunt, jacet , am alia qualibet caufa qua ( ra­
uniformiter fic uno modo tenendum eft. tionabilis * ) ejje videatur, im enta fuerit, · [ s >
Ut ficut quxeunque res fic mancipia in diligenter dejeribavr, ÔC ad noftram no- f.V
regia veftitura Avi fic Patris noftri fic noftra titiamperferatur. Sed fic juftum atque rafuerunt, fic nunc ab aliis detinentur , de- tionabile videtur ut ii redores Ecdefia- ,.Λ. f
monftretur qualiter de regia veftitura Avi rum negligenter res quas acceperunt in
fic Patris noftri fic noftra exierunt, ( quia commutationem neglexerunt, fic com­
plures inde per mendacium quxdam obti­ mutantes commutatas excoluerunt, non
nuerunt , fic quidam plura per fraudem ob­ compenfenrur excultx fie negleétx «quali­
tinent ) ita fic de rebus qux in Ecclefiarum ter : fed ficut tunc fuerunt compenfentur
veftitura fuerunt , unde quxftio fuerit, quando commutat* fuerunt. Et ita comdemonftretur qui auctoritate in proprie­ penfatio ad noftram notitiam perferatur ,
tatem eas quifque obtineant. Et quoniam fic noftro ac fidelium noftrorum judicio ,
quidam non contradicunt quod res fic utrum permanere an diffolvi debeant iftx
mancipia qux tenent, in veftitura noftra commutationes, decernatur.
vel anteceflbrum noftrorum five Ecclefia­
I X.
rum Dei non fuiifent, fed Patres diorum
Ut ficut in Capitulis avi fic patris noftri Add. IV.
morientes eis in hereditatem dimiferunt, continetur , Milii noftri, ubi boni Scabiideo non volunt inde ullam audoriratem nei non funt, bonos Scabineos mittant ;
ofterftfere, fed fuam hereditatem probare, &. ubicunque malos Scabineos inveniunt,
contra illos dicitur quia poteft fieri ut ali­ eiciant ♦ , fic totius populi confenfu in lo­
quis de fifco regio vel oe rebus Ecclefix cum eorum bonos eligant ; fic cinn eledi
aliquid proprinoat aut per fraudem obti­ fuerint, jurare eos faciant ut fcienter inneat , fic mortuo illo filius ejus aut filia illas juftè non judicent.
res tenere in hereditatem velit. Proptereà
X.
per Capitula Avi fic Patris noftri , qux
Volumus ut fecundum Capitulare avi IlkJ. c. .07.
Franci pro lege tenenda judicaverunt, fic fic patris noftri, quicunque ae Scabineis
fideles noftri in generali placito noftro deprehenfus fuerit propter munera aut
confervanda decreverunt, difeernendum propter amicitiam injuftè judicaffe , per
eft de quali hereditate audoritas nondebet ndejuffores nuffus ad prxfentiam noftram
requiri, fed legitima hereditas ab aliquo veniat. Et omnibus Scabineis denuntietur
approbari. Oftenditur enim in eis Capitu­ ne quis etiam juftum judicium vendere
lis ubi de rebus alienis alicui per malum prxiumar.
ingenium venditis vel datis loquitur , qux
XI.
fit unicuique legitima hereditas, cum diVolumus ut fecundùm Capitulare avi
AdJ iv. citur inter alia : Similiter de omnibus juf- fic patris noftri, in comitatu omni hi qui
“*■ * titiis ad eum pertinentibus rationem red­ meliores fic veraciores inveniri poliunt,
dere compellatur, excepta fui legitimi eligantur à Miftis noftris ad inquifitionem
hereditate , qux ei per fucceffionem pa­ faciendam fic rei veritatem difeendam , fic
rentum fuorum légitimé evenire debuit. ut adjutores Comitum lint ad juftitias fa­
Et de hac legitima hereditate non eft auc­ ciendas.
toritas requirenda. Sed fi interpellatio inde
X I I.
fuerit , legitima hereditas approbanda.
Volumus ut fecundùm Capitula avi fic
Quia vero de rebus ex fifco regio fic de patris noftri fic noftra mallus neque in Ec- »·.
rebus ecclefiafticis, qux ita. ut in eifdem clefia neque in porticibus, aut atrio Eccle
vin.

2B

Suffi titXI. c. 7.
Opitulo.
Ut». fv. c.

Regum Francor.

fix , neque in manfione Preibyteri juxta
Ecclefiam habeatur : quia non eft xquum
ut ibi homines ad mortem judicentur Ac
difmembrentur Ac flagellentur ubi (i confugerint, fecundùm aliud Capitulum pacem habere debent. Domus vero , ficut
in Capitulis avi Ac patris noftri continetur,
à Comite in loco ubi mallum tenere debet

Kawoli Calvi
Rtats

,4.

* « .

234*

conftruatur , quatenus propter caloren»
fobs Ac pluviam publica utilitas non rema­
neat. Minora vero placita Comes, live
intra fuam poteftatem , vel ubi impetrare
potuerit, excepto in Ecclefia, Ac portici
bus , atque atrio Ecclefix ,
manfione
“
Presbyteri, habeat, iicut ---■
in eifdein Capi
­
tulis continetur.

RECLAMATIO EPISCOPI BARCINONENSIS APUD ATTINIACUM.

ANNO Incarnationis Dominica dccclxxiv. hacquajequuntur Capitula Domnus
Rex Rarolus in Attiniaco kalend. Julii jlatuit.

•(Frvdoinm.
Fi*
No.-'u SiinwndicM .
uifrt p.tM·]

Ac decimis fieri Canones decreverunt ut
C A P. I.
piscopus Barcinonenfis ♦ fe recla­ omnes bafilicas r qux per diverfa loca
mavit quod Tyrfus Prelbyter Cordu- conftrudx funt, vel quotidie conftruun
benfis in Eccleiia intra muros ipfius civitur
­ , fecundum priorum Canonum regu­
tatis fita feorlim conventus agens , pene lam in ejus Epitcopi, in cujus territorio
duas partes ex decima ipfius civitatis (ibi poficx funt, poteflace confidant. Er (anc­

<»p. I

E

ufurpat, Ac fuie illius licentia Miflas Ac
bapnfteria in eadem civitate prxfumit ce­
lebrare , Ac convocatos ab Epifcopo ad
matrem Ecclefiam, etiam in iolemnitatibus Pafchx ac Nativitatis Domini, ad fe
revocat, atque contempto Epifcopo eis
communionem largitur. Unde facrum Niexnum Concilium dicit : Quicunque te­
nure ac periculose , neque timorem Dei
pia oculis habentes , nec agnofeentes
Ecdefiarum regulam t difcedunt ab Ecclefia Presbyteri aut Diaconi vel qui­
conque fub regula prorfus exijlunt, hi
nequaquam debent in aliam Ecclefiam
recipi ;Jed omnem necejfitatem convenit
illis imponi ut ad (uns parochias re­
vertantur. Quod fi non fecerint, oportet
eos communione privari. Hoc de Tyrio ,
3ui inregulariter à fua civitate difceflit,
ecretum eft. Cxterùm de ipfo Ac de aliis
contemptoribus Antiochenum Concilium
dicit : o* quis Presbyter aut Diaconus
Epijcoputn proprium contemnens
ab
Ecclejia fequeftravit , 6" feorfum colli­
gens altare cotfiituit, AC commonenti
Epifcopo non adquieverit, nec confitruire
vel obedire voluerit femel & iterum con­
vocanti , hic damnetur omnimodo, nec
ultra remedium confequatur, quia fuam
recipere non potejt dignitatem. Quodfi
Ecclefiam conturbare V follicitare perfifitt , tanquam Jeditiofus per poteflates
exteras opprimatur. Hinc etiam Africx
provincix Canones decreverunt. Sedtancùm hoc Capitulum de Antiocheno Con­
cilio pofuiife fufficiat. De bafdicis autem

tus GeLdius in decretis fuis : Quatuor >
inquit , tam de reditu quam de oblatione
fidelium , prout cujujbbet Ecclejia fa­
cultas admittit, ficut dudurn rationabi­
liter efi decretum , convenit fieri portio­
nes : quarum una fit Pontificis, altera
Clericorum , pauperum tertia , quarta fa­
bricis applicanda. De quibus ficut Sacetdotis intererit integram miniflris Eccle­
jia memoratam dependere quantitatem ,
fic Clerus ultra delegatam fibi fummam
nihil injolentir noverit expetendum. Ea
veru qua ecclefiaflicts adificiis adtributa
Juni , huic operi veraciter prorogata lo­
corum doceai irfiauratio manifefia Sanc­
torum : quia nefas efi , fi facris adi bus
defiitutis in lucrum fuum Praful impen­
dia his defignata convertat. Ipfarn nihi­
lominus aajeriptam pauperibus portio­
nem , quamvis divinis rationibusfe dif
penfajfc morfiraturus effe videatur , ta­
men , juxta quodferiptum efi, ut videant
opera 1 ejlra bona bC glorificent Patrem
vejlrum qui in coelis efi , oportet etiam
prafenti teflificationepradicari t AC bona
fameepraconiis non taceri. Et hac qui­
dem de reditibus illis & oblationibus fide­
lium decreta funt qux fpecialiter ad Epifcopos Ecdefiarum in illis regionibus per­
tinent qux non abundant rebus , fed timtùm de fidelium decimis ac votis fubfiftunt. λ|
Cxterùm de rufticanis parochiis, quan- 1
tum Epifcopus in partibus Septimanix atSue Gallicix àPrelbyteris exigere debeat,
Iracarenfe Concilium capitulo fecundo
& Toletanum Concilium capitulo quarto

.

_.w

*2Ji

Αίμο»7«
Christi.

Capitularia

demon ftrant. De his autem qui contra auc­
toritatem fit Barcinonenfis. Epifcopi vo­
luntatem Tyrfum Prefbyterum in Ecclefia
Barcinonz civitati* retinene , Capitulare
Auguftorum Domni Karoli fit Domni
Hludouvici decernit hoc modo : De Ais
jik.V.c.,·. qui fine confinfit Epifiopi Presbytero*
AU. IV. in Ecclfiis confluuuut, vr/ dr £ccifiis
eiciunt, veZ nA Epifcopo vel à quolibet
Miffo dominico admoniti obedire noluerint, ut bannum nqflrum rewadtare co·
gantur, dû per fidejujfores ad Palatium
noflium venirejubeantur : dû tunc nos de·
cernamus utrum nobis placeat ut aut il­
lum bannum perfilvant, aut aliam Aarmifcaram fifiineant. Quia vero longum
eft iftos an prxfentiatn Regis adducere ,
vel periculofum eft longius à marcha *
eoe abducere, Domnus Rex commenda­
Not.. Sir. bit fuo Marchioni qualiter eos diftringat
motàic» . atque caftiget. De decimis vero aux in
'«f* ph·
poteftate & difpofitione Epifcopi effe de­
bent , quas illi à matre Ecclefia abftrahunc, fle pro luo libitu alibi donant, idem
Capitulare dicit : Quicunque decimam ab·
Ctpi«l«r. firahit de Ecclefia ad quam per jufti•r·. ' °*· tiam debet dari , dC eam prajumptiosè
a<w. iv. vel propter munera aut amicitiam vel
*°° '
aliam quamlibet occafionem ad aliam
Ecclefiam dederit , à Comite vel à Mijfo
noftro diflringatur ut ejifdem decima
r~-«ir»ir- quantitatem cum fua lege reftituat. Et
*.m ’ ***" ltcm :
Φ** nanai
decimas jam
ASd. IV. W rtut^ot annos aut ex parte, aut ex
·* ·*♦.
toto dare neglexerunt, volumus ut per
Miftds nqflros cotfiringanturutfecundùm
Capitularem priorem folv ans unius anni
nonam dC decimam cumfua lege , dû infuper bannum noftrum. Et Aoe eis denun­
tietur, qubd quicunque Aone negligentiam
iteraverit, beneficium unde kac nona dû
decimaperfolvi debuit amijfurum fifciat.

236

caftrum Terracinenfe fur fubdkun» po­
teftati , fadione Baionis, per Preibyteri
infolentiam fuo refukat minifterio, defi­
nitio prrfàti Antiocheni Concilii fequenda
eft in caufa infoientis Preibyteri. Contra
fadionem autem Baionis fequendum eft
CapitulumCarthagincnfisConcilii, quo
dicitur : Eifim efi univefis ab Imperatoribus pfiulari definfores , propter qfilictionem pauperum , quorum molfiiisfine
intermijfione fatigatur Ecclefia , ut de­
finfores eis adversis potentias divilum
cum Epifcoporum prov fiant delegentur.
Sequendum eft etiam fuprà politum ca­
pitulum ex Capitulari Auguftorum , de
nis qui fine confenfu Epifcopi Preibyteros in Ecdefiis fuis conftituunt, vel de
Ecclefiis eiciunt.

I I I.
De hoc qubd fe reclamavit quia Gothus quidam Madafcius fraude atque fubreptione per przceptum Ecclefiam fandi
Stephani nobilem fle antiquam impetravit ;
ubi, poftpofito Dei cultu , foeda efficitur
converfaao rufticorum. Et fimiHter Ricofindus Gothus fraude fit fubreptione
agrum fandzEulaliz per przceptum ob­
tinuit. Juffio regia hzc per fideles Miffos
diligenter ac veraciter inquirere jubeat ,
fle iplam inquifitionem per fidelium cuftodiani fub figillojad notitiam fuam perferri
faciat. Et fi inventum fuerit quôd predic­
ts Ecclefia fandi Stephani fic ager fandx
Eulaliz à prxfatis Gothis per przcepca
obtenta funt, ipfa prreepta fecundum
legem figillentur, fic unicum ipfainquifitione ad przfentiam regiam perferantur ;
ut fecundùm jura forenfia , qui in preci­
bus fuêre mentiti, non illis profint quz
impetraverunt, fle ffiicareant ipfo feriptorum beneficio qub perducentur referipta,
Ac regii magnincentil recipiat quod eft fui

De hoc qubd fe reclamavit quoniam

TITULUS
JicSS:

SYNODI

XLVII.

PONTIGONENSIS.

J Y NO DUS qua fuit a3a apud Ticinum Palatium anno Incarnationis Dominica
d
co£'
OCCCLXXVI. indi&ione IX. menfi februario ; dû pfieà fuit confirmata ipfa Sy(.ailMrTi·
nodus apud Pontigonem , cum Mijfis Domni Apqftolici Jobannis aliijque mul-

taruin provinciarum Epfcopis.

?«.,·>. ph. Electio Karoli Impkxatoxis ab Italici
*··
Rsgmi Episcopis st camis confirmata.
LORiosissiMOflci Deo coronato,
magno fic pacifico Imperatori, Dom-

G

no noftro Karolo perpetuo Augufto, nos
quidem omnes Epifcopi, Abbates , Comites, ac reliqui, qui nobifeum convenerunt, Italici regni Optimates, quorum

Aim. IV

îj7 A””°„cr"‘ Regum Francor. Kaiïc,M"
nomina generaliter fiibccr habentur infer­
ta , perpetuam optant profperitatem 6c
pacem. Jam quia divina pietas vos beato­
rum Principum Apoftolorum Petri êc
Pauli interventione per vicarium ipforum
Domnum videlicet Johannem fummum
Pontificem & univerfalem Papam foiritualemque patrem veftrum ad profe&um
fandx Dei Ecclefix noftrorumque om­
nium invitavit , & ad imperiale culmen
fandi Spiritus judicio provexit, nos una­
nimiter vos procederem y dominum, ac
defenforem omnium noftrum eligimus :
cui fic gaudenter toto cordis affedu fubdi
gaudemus, & omnia qux ad profedum
totius fandx Dei Ecdefix noftrorumque
omnium falutem decernetis fic fancietis ,
totis viribus , annuente Chrifto, concordi
mente fic prompta voluntate obfervare
promittimus.
Etfubfcripftiuni illi fui in Italia
aelJùentMt.

Sabbatinus Jenuenfis Ecclefix Epifcopus
fubfcripfi.
Eilbertta Comenfii Epifcopus fubfcripfi.
Adelardus fervus fervorum Dei Veronenfis Epifcopus fuMcnpfi.
Ego Paulus fandx Ecdefix Placentiae
Epifcopus fiibfcripfi.
Ego Andreas fandx Florenrinx Ecdefix
Epifcopus fubfcripfi.
Reginerius Abbas fubfcripfi.
Signum Bofonis incliti Ducis & facri pala­
tii Archiminiftri atque Imperialis Mifli.
Signum Richard» Comitis.
Signum Walfridi Comitis.
Signum Liutfridi Comitis.
Signum Atberici Comitis.
Signum Supponis Comitis.
Signum Hardingi Comitis.
Signum Bodradi Comitis palatii.
Signum Cuniberti Comitis.
Signum Bernardi Comitis.
Signum Airboldi Comitis.

A3a jitnt lute in palatio Ticinenfianno
Anfpertus fandx Mediolanenfis Ecdefix Domini DCCCLXXVI. regni Domni Impe­
Archiepifcopus fubfcripfi.
ratoris Karoli Hlttdottvici Augufli pise
Johannes fandx Aretinx Ecclefix humilis memorise filii in Francia XXXVi. imperii
Epifcopus fubfcripfi.
primo , indi&ioneVL.
Johannes Epifcopus fandx Ticinenfis Ec­
Confirmatio Cisapinorum.
defix fubfcripfi.
Benedidus Cremoneniis Epifcopus fub­
Sicut Domnus Johannes Apoftolicusdc
fcripfi.
univerfalis Papa primo Romx elegit at­
.. > — Teudulfiis Tertonenfis* Epifcopus fub- que (âcra un di one conftiruit, omnefque
Italici regni Epifcopi, Abbates, Comites,
Adalgaudus Vercellenfis Epifcopus fub­ & reliqui omnes qui cum illis convene­
fcripfi.
runt , Domnum noftrum gloriofum Im­
Azo Eporedienfis Epifcopus fubfcripfi.
peratorem Karolum Auguftum unanimi
Gerardus exiguus in exigua Laudenfi Ec- devotione elegerunt fibi procederem ac
defia Epifcopus fiibfcripfi.
defenforem effe, ita & nos, qui de Fran­
Hilduinus Aftenfu Ecclefix Epifcopus cia , Burgundia, Aquitania, Septimanis,
Neuftria, ac Provincia pridie kalendas
fiibfcripfi.
Ratbornus fedis Auguftanx Epifcopus Julii in loco qui dicitur rontigonis anno
fubfcripfi.
χχχνιι. in Francia, ac Imperti primo,
Leodoinus Mutinenfis Ecclefix Epifco­ juflii ejufdem Domni & gloriofi Augufli
pus fubfcripfi.
convenimus , pari confenfu ac concordi
Hildradus Aibenfu Ecdefix Epifcopus devotione eligimus & confirmamus.
fubfcripfi.
Et fiïfiripftnuu mttttt Cifebiai Epifnpi fii
Bodo humilis fandx Aquenfis Ecclefix edfturunt, & fK»ntm tumitufwterjiqutetie Ce· p«puula, jua cenfirmevtrettt, tmumtr elfcripte. *♦* * ***’
Epifcopus fubfcripfi.

[CAPITULUM.
DE HONORE ECCLESfÆ ROMANÆ DEBITO, EJUSQUE
IMMUNITATE, DE REBUS ECCLESIÆ NON AUFERENDIS i DE REVERENTIA

EPISCOPIS ET SACERDOTIBUS PERSOLVENDA i DE DECIMIS. J

In nomine Patris & Filii & Spiritûs fandi. Incipiunt Capitula qu«
Domnus Imperator Karolus , Hludouvici Augufli pix memorir filius »
unà cum confenfu & fuggellione venerabilium Epifcoporum & illuf·

df

‘ '

♦2J9

tC77hristi
.

Α*«ο

/^,-»«^4-1
capitularia

Karoii Caivi

iMr240

trium Optimatum reliquorumque Fidelium fuorum, ad honorem Gn&x
Dei Fcclefise & ad pacem ac profedtum totius Imperii fui, fecit anno
Incarnationis Domini noftri Jeiu Chrifti dccclxxvii *. regni verô fui
in Francia xxxvi. Imperii autem fui primo , Indiôlione ix. menfe Februario, in Palatio TicinenlL
·
ίΤϊί/*
Cap. I.

M Aw λβ~
epiftolam feu per legatos prxeipiuntur ,
»>■*
à nullo impune audeant violari.
ντΓ*

[ Ut Romana Ecclefia ab omnibus ho­
C Ut Epifcopi minfieriumfuum fine cunoretur. ]
jufquam impedimento dC molefiia pera·
T fancla Romana Ecclefia, ficuteft
pant.-i
caput omnium Ecclcfiarum , ita ab
omnibus honoretur & veneretur; neque VI. Ut Epifcopi minifterium fuum fequifquam contra jus fit poteftatem ipftus cundiim facros fic fando Spiritu promul­
aliquid injuftè agere przfumat : fed liceat gatos Canones peragant, parochias fuas
ei debitum tenere vigorem , fic pro uni- abfque alicujus impedimento, prxdicanvcrfali Ecclefia paftoralcm exhibere cu­ do, corrigendo , fic confirmando circu­
ram , atque faens precibus omnium pro meant ; fic in hoc agendo nullus eis contra­
ire 5c quod ad minifteriumillorumpertinec
omnibus interpellare au&orem.
[Ut Joanni Papa honor , obedientiaque contradicere in ipfis parochiis audeat p
vel eis exinde aliquam moleftiam inferat ;
ab omnibus exhibeatur. ]
fed adjutor, fi oportuerit, invitatus! Pon­
II. Ut honor Domno & fpiritali patri
tifice quifque Ecclefiz filius exiftat ; ut li­
noftro Johanni fummo Pontifici & univerfali Papx ab omnibus confervetur; fic ceat eis criminalia fcelera fic alia quxque
qux fecundum facrum minifterium fuum corrigenda inquirere, difeutere, fic diju­
dicare canonicè. Quod qui temerare proauâoritate apoftolicl decreverit , cum
tervè
prxfumpferit, triplicem legem fic
fumnu veneratione ab omnibus fufeipian•. SL· «u» tur, ( fic debita ♦ ) illi obediencia in omni- triplex bannum noftrum perfolvat.
[ Ut Epifcopiperfe dC Prejbyteros prabus confervetur.
dicattoni injiflant : Cr fideles diebus
<fc£tl#rj [ Ut res Ecclefia Romana proprias ne­
Jeflis ad publicas fiationes accurant ,
mo diripiat. J
dC nullus domifua Mifias celebret fine
III. Et licèt in omnibus id obfen are
licentia Epifcopi. ]
velimus , prxcipuè tamen fancimus ut in
VII. Ut Epifcopi fecundum facram juftermino beatorum Petri fic Pauli Apoftofionem Domini noftri Jefu Chrifti prxdiiorum Principium nemo in eundo fic re­
cationem per fe, vel per fuos congruen­
deundo , vel ibi morando, aliquam vaftater exerceant, fit Preibyteros fuos ut fitionem fic deprxdationem facere prxfumiliter faciant inftruere procurent. Et ut
mat; fic qux ipfius fandz Ecclefiz propria
feculares fic fideles laici diebus feftis, qui
fiant, nano aliqua iniqui macliinationc
in civitatibus funt, ad publicas ftationes
line voluntate ipfius facri Pontificis fibi occurrant: fic qui in villulis fic pofleftionivindicare ptxiumat. Quod fi quifquam
busfunt, ad publicum officium in ple­
fecerit. reftitutis malè prxfumptis , im­
bem feftinenu Et nullus latibulofa Miftamunitatem ipfius Ecclefiz perfolvat, fic
rum in fuis domibus officia celebrare prxbannum noftrum tripliciter componat.
fumat fine fui rationabili licentia Epifcopi.
[Ut Ecclefiajlicis honor dC reverentia.
f Ut Epifcopi cum Clero fuo in claufirts
prafietur. j
refideant : Prefbyteros vero ab EccleIV. Ut ecclefiafticus honor , fic facer fiisfuis abefie, aut ab eorum potefiate
dotalis atque clericalis reverentia , debita
difitlire non permittant. ]
competetitique finceritatis religione ab
VΙΠ. Ut Epifcopi in civitatibus fuis pro
omnibus amplectatur, fic in omnibus cufi xiinum Ecclefiz clauftrum inftituant, in
todiatur , ficut avi fit genitoris noftri mo­ quo ipfi cum ciero fecundum canonicam
nent edida.
regulam Deo militent ; fic Sacerdotes fuos
[ Ut Imperatori honor ab omnibus obfer- ad hoc conftringant ut Ecclefias non re­
verur. ]
linquant , fic aliubi habitare przfumanr.
V. Ut imperialis honor ab omnibus Sint etiam fubjedi proprio Epifeopo fe­
fideliter obfervetur ; fic qux ab eo feu per cundum canonicam audoritatem , nec

U

**

l^r

«5

Z41

Regum Francor.

per contumaciam ab eorum poteftate difftliant. Neque feculari poteftati ad hoc eis
commendare fe liceat, aut eos quilibet re­
cipere audeat, aut contra canonicas leges
fit debitam Epifeopi poteftatem quodam­
modo defenfentur. Hujufmodi vero Sa­
cerdotes Epifcopalis illico cenfura difcipli
nis ecclefiafticis fubdat. Nec fàs eft om­
nium eorum follkitudinem Epifcopos non
gerere, quibus in committendis factis or­
dinibus dignum vifum eft communicaffe.

£ Ut Sacerdotes à feminarumfamiliari­
tate j itemque à venatione, armis mili­
taribus , v habitu non decenti alflineant. J
IX. Ut domibus Sacerdotum, propter
male opinionis famam , habitatio femina­
rum penitùs tollatur ; neque illi in domos
earum intrare indiferetè prxfumant , ne
nomen Dei, quod abiit, per illos blafphemetur per quos laudari piè fit jugiter
debet. Venationem quoquè nullus tam facri ordinis exercere prxfumat ; neque ar­
ma militaria pro qualicunque feditione
portare audeat , aut habitum quemlibet
tantum apicem facerdocii non decentem
allumai.

f Ut res Ecclefiafficas nemo invadat, dC
quee cum detrimento Ecclefix à Rectori­
bus diftra&a funt, repetantur. ]

X. Ut res Ecclefiafticas tam mobiles
quàm Ac immobiles nemo invadere vel au­
ferre przfumat; Ac quæ aRefloribus Ec­
clefix haâenùs , ob umorem vel favo­
rem , alicui libellario vel emphyteuticario
jure dolosè fic cum damni detrimento Ec­
clefix amififie videntur, ad priftinum jus
revertantur : quatenus liceat illis quibus
earum cura commifla eft, quieto fic paci­
fico ordine eas tenere, fit pro nobis ac re­
gno nobis à Deo commiffo orare, pauperibufque debita ftipendia erogare, familiam
Ecclefix juftè Ac rationabiliter regere Ac
gubernare. Tranferefforibus autem indi­
cimus injuftè prxiumpta reftitu ere, Ac fi­
cut fuperiùs prxfixum eft, triplicem le­
gem Ac triplex bannum noftrum perfol-

vere.
£ Ut decima abfquefraude offerantur, 6*
à Prtjbyteris Epifcopi arbitrio difpenfentur. Et de baptffmalibus Ecclefiis
per earum filios rfflaurandis. ]
XI. Ut decimxconlaborationum fic ani­
malium fecundùm facra prreepta Domino
abfque fraude Ac aliqua rerraflarione offe­
rantur ; Ac in poteftate Epifcopi maneat
Tom. 11.

Kaxou Calvi
Imk g

242*

qualiter Prefbyteris difpenfentur canoni­
ce. Et ut Ecdefias bapcifinales, quas plel>es appellant, fecundùm antiquam confuetudmem Ecclefix filii inftaurent.
f Ut Epifcopi Comitet & vafjos repor
diligant utfilios , dC hi Epifcopos ho­
norent ut patres : dC ut Epifcopi in
fuis Epijcopiis Mifforum dominico­
rum poteftate fungantur, j

XII. Ut Epifcopi Comites & vaflbs nof
tros iu parochia eorum manentes paterno
amore fecundùm Ecclefiafticum minifterium diligant; ipfi vero Comites & vaflalii feu reliqua ge ner alitas prxdidos Epifcopos ut fànâos patres honorent At veneren­
tur, & ad minifterium illorum peragen­
dum , ubicunque potuerint, eos adjuvare
decertent. Si verb , quod non optamus,
eis infefti, qub minus qux Dei funt exer­
cere poffint, reperti fuerint , aut ipfi con­
tra leges officia iùa violaverint,fic eos quos
venerari debent inquietaverint, fecundùm
Capitulare avi Ac genitoris noftri emen­
dent. Qualiter quoque Prefbyteros ac re­
liquos gradus honorent, ipfius Capitularis
forma doceantur. Ipfi nihilominus Epif­
copi , finguli in fuo eprfcopio, mi flati ei
noftri pote ft at e fit auâoritate fungantur.
£ Ut Epifcopi dC Comites in pauperum
lionubus , nifi rogati, non diverfentur ,
dc ut piadas ac devaflationes inhi­
beant. J
XIII. Ut Epifcopi fic Comites in fui·
minifteriis commorantes in fuis confiftant
domibus cum fuis vaffaiiis, neque przfumant occatione hofpitii in pauperioris cu*
jufpiam vicini domo, nili rogati, commo­
rari; quia ob hoc maximè deprxdationes fic
difeordias haûcnùs pullulafl'e manifeftum
eft. Prxvideant quoque, fecundùm minif­
terium unufquifque fuum, ne in poteftate
illorum prxdx fit dsvaftadones fiant. Et fi
aliqui hoc facere tentaverint , omni fui
virtute illis relidant. Et fi ipfi per fe conftringere illos ad emendationem non potue­
rint , conftitutis Miliis noftris renuntient,
ut ipforum judicio legaliterfecundùm Ca­
pitulare avi fic genitoris noftri emendent.
Quod fi fic ipfi hoc emendare nequive­
rint , ad noftram notitiam perducant.
[ Ut defunQi Epifcopi facultates nullus
invadat,fedfuccefferi referventur, vel
pro illius anima erogentur. J
XIV. Utquotiensdivinum judicium ali
quem Ecclefix prxfulem è fircuio voca­
verit , nullusad fuimet perditionem facul­
tates ejus invadat, diripiat, fic ad jus fuum

Q

U.---

*243

AnwoCeartn

ι?<.

ν->3 pl tXllciriH

transferat ; fed erogatariis te eleemofvnariis ecclefiafticis , cura ipfius Ecclefix
conftituto oeconomo , liberum fît , cano­
nico more, juftè rationabiliterque depu1 XcTrf tata ^ucce^>ri futuro * refervare,vei quiferâ /frL· bufcuuque , ficut expedit, pro ejus îpiricu diftribuere. Quod qui iniqui cupidi­
tate tranfgredi przfumpferit, ut fuperiùs
prxlibatum eft , i nr efragabiliter multetur.
Ut infide!et Regi nemo celet, nec ullam
eufuflentationem prêtbeat. J

XV. Ut nemo fidelium noftrorum quo­
dammodo aliquem celet quem noftnim
fcieric infidelem elfe, neque ei fuftentarionem quamcunque przftare pertentet , fi
eum ad noftram fidelitatem revocare ne­
quiverit. Quicunque autem contra hxc
fecerit, przdeceflorum & progenitorum
•tPofti»· noftrorum judicium experietur *.
È"d‘s'a£ (bUBscaiPTiONEsEpiscoporum
mi<’i attum et Comitum. 1

nunfa Ce*

, Abba-

*

Anlbertu» Archiepifcopus fubfcripfi.
<<Kt<u Job*"1!6* humilis Aretinx Ecclefix Epif«pY ]’**’ copus fubfcripfi.
Adalardus fervus fervorum Dei fanâx
Veron en fis Ecclefix Epifcopus fub­
fcripfi.
Adatgaudus Vercellenfis Ecclefix Epif­
copus fubfcripfi.
Aio Eporedienfis Epifcopus fubfcripfi.
Benedi&us Epifcopus Cremonenfis fub­
fcripfi.
Hildradus Albenfis Epifcopus fubfcripfi.
Gerardus exiguus Ecclefix Laudenfis
Epifcopus iubfcripfi.
Johannes humilis Epifcopus fan&x Ticinenlis Ecclefix iubfcripfi.
Teudulfus Terdonenfis Epifcopus fub­
fcripfi.
Hilduinus Aftenfis Epifcopus fubfcripfi.
Sabbatinus humilis Jenuenfis Ecclefix
Epifcopus fubfcripfi.
Signum Bofonis Ducis & Midi Italiz
atque facri palatii Archiminiftri.
Signum Bernardi Comitis.
Signum Bodradi Comitis palatii.
Signum Ricardi Comitis.
Signum Airboldi Comitis.
Signum Cuniberti Comitis.
•[SuMcrip. Signum Supponis Comicis.
Signum Alberici Comitis.
Signum item Bernardi.
acAm. r»- Signum Hardingi Comitis.
«SeTTir- Signum Berardi Comitis *.
££Johannes Tufcanenfis EpifcopusLega·
tu’ f*nâx fetfis Apoftolicx ôc Domni
eoa. sci”
Johannis fununi Pontificis ôc univcriàvaccafi. )

Kam ou Caiv i
1μ>. ».

_ Λ λ

244

iis Papx,in his qux fupri fcripea funt
interfui, confenfi,&Iubfcripfi.
Anfcgifus Senonum metropolis Epifco­
pus , fanâx ôc Apoftolicx fedia per
Domnum Johannem fummum Ponti­
ficem Papam Vicarius , interfui, coa­
lenti, Ôc fubfcripfi.
Johannes Arcrinus Epifcopus , fanflz
fedis Apoftolicx Legatus , interfui ,
confenfi, Ôc fubfcripfi.
Hiucmarus Remorum Archiepifcopus
fubfcripfi.
Frotarius Archiepifcopus confenfi Ôc fub­
fcripfi.
Aurelianus Lugdunenfis Ecclefix Epif­
copus in Chrifti nomine roboravi *.
Ottramnus Viennenfis Ecclefix Epifco­
pus fubfcripfi.
Johannes Rocomagenfis Ecclefix Archie­
pifcopus fubfcripfi.
Bertmundus Ebredunenfis Ecclefix Ar­
chiepifcopus fubfcripfi.
Ragenelmus Tomacenfii Ecclefix Epif
copus fubfcripfi.
Walterus humilis Aurelianenfis Ecclefix
Epifcopus fubfcripfi.
Gerboldus Cabillonenfis Ecclefix Epif­
copus fubfcripfi.
Gifiebertus Carnotenfis Ecclefix Epifco­
pus fubfcripfi.
Hildeboldus Sueflionenfis Ecclefix Epif­
copus fubfcripfi.
Roftagnus fanôx Arelatenfis Ecclefix
humilis Epifcopus fubfcripfi.
Ifaac Lingonenfis Ecclefix Epifcopus fub­
fcripfi.
Lantbertus Matifcenfis Ecclefix Epifco­
pus fubfcripfi.
Ingelvinus fanâx Parifiacenfis Ecclefix
Epifcopus fubfcripfi.
Geroldus Ambianenfis Ecclefix Epifco­
pus fubfcripfi.
Abbo Nevemenfis Ecclefix Epifcopus
fubfcripfi.
Johannes Cvneracenfis Ecclefix Epifco­
pus fubfcripfi.
Hadebertus Sÿ vaneâenfis Ecclefix Epif­
copus fubfcripfi.
Odo Belgivacorum Epifcopus in Chrifti
nomine fubfcripfi.
Ratbertus Valennnx Ecclefix Epifcopus
fiibfcripfi.
Bernarius Gratianopolitanx Ecclefix Epii
copus fubfcripfi.
Angenulfus Gabalitanenfis Ecclefix Epif
copus fubfcripfi.
Birico Waoincenfis Ecclefix Epifcopus
fubfcripu.

’(In fir.
MOndofub.
feri pt io A··
nKa· *raccdic fub»
fcriptio

Hi Α·"Μ£*“" Regum Francor.
■[»«*. AWuiniu Avinionenfis * EcdefizEpifcopus fubfcripfi.
/1 CTÎT Wide Vallavenfis * Ecclefiz Epifcopus
fubfcripfi.
Hildebrannus Sagenfis Epifcopus fub­
fcripfi.
Wdlebertus humilis Catalaunorum Epif­
copus fubfcripfi.
Ragenfiridus Meldenfis Ecclefiz Epifco­
pu* fubfcripfi.
Heirardus Lixovienfis Ecclefiz Epifco­
pu* fubfcripii.
Sigenandus Conftantienfis Ecclefia Epifcopus fubfcripii.
Æcherius Vivarienfis Epifcopus fub­
fcripfi.
Erchambertua Bajocenfis Ecclefia Epit
copua fubfcripii.
Hedenulfi» Laudunenfis Ecclefiz Epifcopua fubfcripfi.
Agilmarua Arvernenfis Ecclefiz Epifco­
pu* fubfcripii.
Anfelmus Lemovicenfis Ecclefiz Epif­
copua fubfcripfi.
Adalbertus Morinenfis Ecclefiz Epifco­
pu* fubfcripfi.
Wdlelmus Cadurcorum Ecclefiz Epifco­
pua fubfcripfi.

K^.rn

24**

Lupus Albienfis Ecclefia Epifcopus fub­
fcripfi.
0
Ottulfus fanâz Tnecaflinz Ecclefiz hu­
milia Epifcopus fubfcripfi.
Berardua Viriaunenfis Ecclefiz Epifco­
pus fubfcripfi.
Amaidua Leucorum Ecclefiz Epifcopua
fubfcripfi.
Franco Tungrenfis Ecclefiz Epifcopua
fubfcripfi.
Theodoricus Vefontiorum Ecclefiz Archiepifcopu* fubfcripfi.
Vala Autifiodorenfi* Epifcopus fub­
fcripfi.
Adalgariua Auguftidunenfis Epifcopua
fubfcripfi.
Hcmico Dienfis Ecclefiz Epifcopua fub­
fcripfi.
Aimarua Ruthenenfium Ecclefiz Epifco­
pus fubfcripfi.
Theotarius Gerundenfis Ecclefiz Epifco­
pus fubfcripfi.
Hugo Abba.
Albuftus Abbas ex monafterio quod vo­
catur Bethleem five Ferrarias.
Hildu'mus Abbas 6c Bibliothecarius.
Wlfardu* Abba fcripfit & fubfcripiit.
Gauzlenus Abba 8c Archicancellarius.

TITULUS X L V I 11·
ACTOR UM Synodi Pontigonenfis Editio altera > illa fortaffe quamcum Legatis
Apoflolicis didajj'e Cr in Synodo legiffè dicuur Odo Epifcopus Bellovaceiyis.

Çîancta Synodusquæ in nomine Domini vocatione Domni JohanO nis ter beatiffimi ac univeriàlisPapæ, & juflione Domni Karoli per­
petuo Augufti congregata eft in loco qui vocatur Pontigonis anno In­
carnationis Dominicr dccclxxvi. Incüélione ix. regni præfati invictiilimi Imperatoris χχχνιτ. imperii autem primo , χνιι. kalendas Augufti, hæc Capitula quæ fubter adnexa funt inftituit.
inftituit inftituimus , 8c quod ipfè confir­
Cap. I.
mavit pari confenfu omnes firmamus.
beunte Hludouvico, qui Romani
I I.
imperii jura regebat, Domnus Jo­
hannes ter beariflimu* Papa per Gaderi-Congregati igitur in Romana urbe ianc
cum Veliternenfem, Formofum Portuen- t& Synodo, ante adventum przdidi Dom­
fem , Johannem Aretinum venerabiles ni Imperatoris , mifit cum confenfu om­
Epifcopos Domnum Karolum tunc Re­ nium epiftolas Hludouvico Regi , filiis
gem ad limina beatorum Apoftolorum in­ quoque ipfius, Archiepifcopis ,Xpifcopis,

O

vitavit , eumque Ecclefiz ipfius defenfo­
rem ac tutorem elegit, imperialique dia­
demate coronavit, eum prz eundi* folum 8c fpecialem eligens qui Romani im­
perii fceptra teneret. Cujus facris i nili tu­
rionibus pro debito parentes, quod ipfe
Tom. II.

Abbatibus, ac reliquis Primoribus regni
fui, monentes eos apoftolici auâoritace
more paterno fervare quz pacis fiint, ne
videlicet aliquam inrcptionem in regno
przfâti Augufti fac ilè tentarent ufque oum
fimul ad muruum colloquium venirent, &

Q’

sbmonGaiiii.Ti.*
riw

n47

Capitularia

Haholi Calvi
Imi. i.

q

24O

ipfe inter eos fic de pace confervanda fic
dc jure regnorum fecundùm fibi i Deo
minifterium creditum decerneret pariter
fic difeerneret. Quas epiftola· per Odo­
nem Bellovacorum venerabilem Epifco­
pum fibi deftinatas fic bis delatas omninb
recipere renuerunt.

1tionem pnrfatorum pariter cum priori ie gatione fufcipientes , ea qux peragenda
funt, cum exteri* Epifcopi* , quos com­
muni confenfu elegerint, vice omnium
Epifcoporum, quicquid feu in evocando
feu in contemptoribus feriendo definie­
rint , apoftolici audoritate libéré defi­
niant , fic quicquid ipfi deliberaverint, fic
I I I.
Domnus Apoftolicus cum omni fanda
Ipfe vero apoftolica fic paterna monita
Romana Ecdefia determinabit & in per­
parvipendens, fic fraterna foedera difrumpetuum manfiirum ftatuet fic firmabit.
pens, hoftili manu tyrannico more frater­
V I I.
num regnum depopulando invafit ; homi­
cidia , ftupra, adulteria, facrilegia , fic in­
Sicut Dominus Papa Johannes (anxit,
numera mala qux enumerari nequeunt, connivence fic confentiente fic condeceraufloritas facientium perpetravit.
nente Domno fic gloriofiflimo Karolo
Imperatore femper Atgufto, Anfigifum
I V.
Hxc mala audiens ter beatiffimus Papa venerabilem Epifcopum , Senonum Arperpetrata efle in regno fpiritalis filii fui chiepifcopum, fuam vicem tenere fic pri­
Domni Karoli femper Augufti ,ta£lus do­ matum ei Gallix fie Germanie contulit in
lore cordis acceleravit mittere Miflbs evocanda fynodo fit definiendo canon icè
fuos, Johannem videlicet, fic Johannem fi quxlibet infurrexerint nece (Tari a, fic ut
venerabiles Epifcopos, cum aliis fuisepif graviora ad ipfiu* notitiam referat, fic nos
tolis, volens eum monere ut à canto ma­ unanimiter omni devotione laudamus, fic
lo poenitudinem de prxteritis ageret, fic ut ita ipfe primatum teneat Gallix fic Ger­
tandem fraternum regnum ipvadere defi- manic decernimus fic fancimus.
neret. Quorum legationem fecundo com­
VIII.
monitus necdum recipere voluit.
Synodum quam Domnus Johannes
V.
Apoftolicus ôç uni verfalis Papa fuper quoPoft hos denique milit iterum alios Le- rundam depofitionem , Formofi fcilicet
fatos, Leonem fcilicet fandiflimum Ga- PortuenfisEpifcopi, fie G regorii Nomen­
inenfem Epifcopum fic fan&x Romanx culatoris , feu fic Scephani oecundicerii ,
Ecclefiz Miflum fic Apocrifiarium, pari- fic Georgii Vefterarii, exterorumque fuoterque fic Petrum Forofemproniatem ve­ rum complicum, ficut in epiftola ipfius ad
nerabilem Epifcopum , hxc eadem obfe nos mifla continetur, nuper inftituit, fic
crando,monendo proteflans. Quorum mo­ nos fecundùm juffionem ipfius, in nullo
nita utrum recipere velit, adhuc ambi­ à capite diffidentes, confentiendo decer­
guum confiât.
nimus , omnibufque apoftolici* illius fanctionibus per omnia parentes ficui decet
obedimus.
Verùm quia prxfatus Leo Gabinenfis
reverentiffimus Epifcopus fic fandx Ro­
Cenfuram verb quam Domnus Apof­
manx Ecclefix Miflus fic Apocrifiarius,
feu fic Petrus Forofemproniatis Epifco­ tolicus fuper nefandiffima afta Hludoupus , pro quibufdam utilitatibus ecdefiaf- vici Regis fic complicum ejus, nifi refiticismorari hic diutius nequeunt, neque puerint, fic debitam obedientiam Sedi
Epifcopos de longinquo venientes fatiga­ Apoftolicx exhibuerint, ftatuit fic firma­
re longiù* dignum eft, decreverunt jo­ vit , omnes nos qui ad prxfentem Syno­
hannem Tufcanenfem fic Johannem Arc- dum convenimus, unanimiter decernimus
tinum venerandos Epifcopos, qui lega-■ atque firmamus.

i x.

[ Sequebatur pofi hac in Codice SanSi Remigii Remenfit confirmatio Synodi Tici·
nenfit>cum Epifcoporum fubfcriptiontiut, utfupràpag. 237 G* 238. J

■w

I

_ 149 AT,£"m Regum Francor.
SBBSS99E9BB95MSH9BISBSBE9SS^9^^^^^^^BBBBBK9IMHBE99S9ESS

T I T U L U S

X L I X>

ALIA QUÆDAM ACTA EJUSDEM SYNODI PONTIGONENSIS.
[ De Hludouvico Rege ; de Preftytero infammato ; de novo Huicmari juramento. ]
fimus 6c ter beatiflimus Papa nos qui­
dem , me fcilicet Leonem Gabineniem
Epifcopum 6c fandz Romans Ecclefiz
Karolo Imperatori oblatus in Synodo Miflum 6c Apocrifiarium t 6c Petrum
venerabilem Forofemproniatem Epifco­
Pontigoncnft.
pum , ad hoc in has panes direxit, ut
aternis magifteriis inftruimur ut fi
ceu pridem per venerabiles Epifcopos
qua majora negotia vel majores caufx
Johannem videlicet & Johannem manda­
exorts fuerint, ad Sedem Apoftolicam,
verat , veftrâ fanâitate adgregatft t de ne­
prout au&oritas docet dc mos antiquus
gotiis quz inter utrofque nattes hoc anno
obtinuit , femper referantur. Ideôque
emerferant determinaremus , fed nos ob
quia imperialem excellentiam veftram Sy­
quafdam fanftx Romans Ecclefiz utilita­
nodo prxefle 6c Vicarios Sedis Apoftolicz
tes quia diutiùs morari nequimus, & vef­
przfto nobis adefTe gaudemus, calamita­
tes 6c miferias Ecclefiz noftrz ac filiorum tram beatitudinem longiùs fatigare nolu­
noftrorum, quas hoc anno ab Hludouvico mus , hos fratres noftros Johannem vide­
Rege itemque Hludouvico filio ejus & licet Tufcanenfem 6c Johannem Aretinum venerabiles Epifcopos vobifeum
complicibus eorum, czdes videlicet, ho­
micidia, adulteria, fornicationes, rapinas, morari decrevimus ufque dum res unde
facrilegia, 6c extera flagitia quz nullus agitur optatum finem divini favente gra­
tia accipiat : qui quicquid feu in evocanda
enumerare poteft, Ecclefia noftra perpetta
eft, veftrae ferenitati innotefeimus , obfe- Synodo , feu in definiendo > feu in con­
crantes ut pro Dei omnipotentis amore , temptoribus feriendo definierint, Apoftolicâ auQoritate libéré definiant ,6c quic­
& pro ingenita vobis benignitate, ac pro
quid ipfi deliberaverint, 6c Domnus Apof
minifterio impofito, nobis 6c Ecclefiz nof
tolicus cum omni fan&a Romana Ecclefia
trz ac filiis noftris fecundùm pervulgatam
omnibus veftram fapientiam confidatis pa­ determinabit & in perpetuum manfurum
riter ac fuccurratis, ne de cztero talia ac ftatuetfic firmabit.

Cap.

I.

SintKm- Libellus proclamationis Ecclefiu Reau« , Conmenfis adversus Hludouvicum Regem
<«l. Galli*,

P

tanta mala Ecclefia noftra ac regnum pa­
tiatur qualia haâenùs pafla eft.

Deftnitio Synodi Pontigonerfts de Adal·
gaudo Preftytero infamato.
, sinnoad.
Pridie Idus Julii, in loco qui vocatur
*
Pontigonis,ita de AdalgaudoPrefbytero à
Legatis Sedis Apoftolicz, Leone Âpocrifiario fanftz feois Romana , Petro , Jo­
hanne , itemque Johanne Legatis memo­
rata fanâz ledis , ac Anfegifo Vicario
ejufdem finûx fedis, 6c ab omni Conci­
lio definitum eft ut illi propria Ecclefia
reddatur, ôc à przfatis kalendis quatuor
menfium dilatio ad tamam fuam purgan­
dam illi concedatur. Si poft quatuor menfes purgare fe canonicè non potuerit ,
nulla ejus vox pofteà penitus audiatur.

Confenfus Leonis Epifcopi Mtffi dC Apocrÿiarii, cùm poft Synodum difcejfurus
effet.
ibâf

Quia Domnus nofter Johannes fan&if-

I V.
Juramentum quod Hincmarus Arckiepif
copus edere jujfus eft apud Portligonem.
Sic promitto ego quia de ifto die in anteà Hin.'.TTlr.
cpift (. ■ ·
ifti Seniori meo, quandiu vixero, fidelis &
obediens & adjutor, quantumcunque plus
Scriptofct
6c melius fciero 6c potuero , & confilio <o-»uuw>
6c auxilio fecundiim meum minifterium in »wt ». ru
omnibus ero abfque fraude & malo inge­
nio 6c abfque ulla dolofitate vel feductione feu deceptione &. abfque refpeflu
alicujusperfonz. Et neque per me, neque
per Minum , neque per litteras , fed ne­
que per emittam vel intromifiïni perfonam, vel quocunque modo ac fignificatione , contra fuum honorem & fuam ,
Ecclefiz , atque regni illi committi quie­
tem Ac tranquillitatem atque folidhatcm
machinabo vel machinant! eonfentiam.
Neque unquam aliquod fcandaium move­
bo , quod illius prefenti vel futurs faluti
contrarium vel nocivum efle poflit. Sic
me Deus adjuvet & i fla fanfta patrocinia.

Αμμο Caaisri

>77·

r

v^apiuViiciria.

Kaaou Caivi
ι»>. ».

_

zyz

Epistola HincNaai » Remenjis Arckiepÿcopi , ad Joannem K11L Papam ,
Kaaou Calvi nomine , de judiciis G* appellaiionikus Epifcoporum X Prêfiyterorum Ecclfii* Gallican* ad Sedem Aptflolicam. Vide in novo Codicb Lkgvm
VETUL'M.

TITULUS

L-

ACTA SYNODI ROMANÆ
De confirmatione eledionis Karoli Imperatoris , Mifla per Adalgarium
Epifcopum Augurtoduneniem.
In vccufto exemplari iftiiu Synodi , iw Sirmondus docet, hcc legnnrar de a&s ipfis ad Karolum

[r>*No-

hnperacoretn Miâu : Synodus qua* attulit Adalgarius Epifcopus de pane Johanais Papa aliorumque JgJ
Eptfcaponun Karolo ad Urbain àvùatem, quando pergebat ifdua Karolus Ramam.
pag.

S EQUITUR gpfta qualiter Domnus Karolus filius Hludouvici Imperatoris fuit
faaus imperator Rom* tempore Jobannis Apoflolici t anno Incarnationis Do­
mini dccclxxvii. Indi&ione x.

SERMO DOMNI APOSTOLICI JOHANNIS
in Synodo Episcopoium.
mnibus generationibus, immô cunfti» mortalibus liquet qualiter omni*
Exerts & creator univerforum Deus
cclefiz fur parte quz gemebunda pere­
grinatur in terris, per generationes At ge­
nerationes eleâos fuos velut in cœlorum
ambitu fidera nova produxerit , ut miro
modo in ejufdem Ecclefiz carlo fixa, di­
vino lumine radiantia , nwerentium ani­
mos inluftrarent, depulfis tetrz moeftitiz
tenebris Ac diverfarum anguftiarum diflipatâ caligine. Inter quas tanquam clariflimum fidus diebus noftris ecce nobis Ka­
rolum Chriftianiflimum Principem fupernâ providentiâ przfeitum à fe Ac przdectum ante munoi conftitutionem Ac przdeftinatum, non nifi copiofiflimi miieratione circa noftram falutem mota, fecun­
dùm placitum fuum , juxta quod con­
gruum erat in ifto periculofo tempore
tribute, nepotem videlicet illius quondam
mayn't Karoli oui rempublicam proeliis
auxit, viftoriis dilatavit, fapientiâ deco­
ravit : qui cùm omnes Ecclefias fublimaffet, femper hoc ei erat in voto, femper
in defiderio, ficut in geftisquz de eo ferip
ta funt legitur, ut fandam Romanam Ecclefiam in antiquum fi atum Ac ordinem re­
formaret. Unde Ac hanc multis honoribus
extulit, multis munificentiis Ac liberalitatibus ampliavit, adeo ut amiifas olim urbes
ei reftituilfet, Ac ex regni quoque fui parte
alias non modicas contuliifet. Sed pauca
dida funt, nifi quz circa religionis incre­

O

mentum geflit magna Ac fublimia memo­
rentur. Religionis quippe ftatum inter diverfurum
in
errorum Ac pravitatum vepres
incultum inventum facris litteris erudivit,
divina pariter Ac humana fcientia perorna­
vit , erroribus expurgavit, ratis dogmati­
bus faginavit , atque intra brevimmum
tempus ita induftrio pietatis ftudio egit ut
novus quodam modo videretur mundus,
magnis luminaribus venuftatus, Ac variis
vernantibus floribus adornatus. Cujus fi­
lius , divz fcilicet recordationis Hludouvicus Maximus Imperator pater hujus à
Deo eleûi Principis Karoli femper Augufti, patrium folium adeo religione imitatus,
pietate laudabiliter aemulatus eft , ut Ac
paterna divini cultus voca Ac erra przlatam principalem Ecclefiam liberantatis infigma pius natus arauipararec Ac roboraret,
fed Ac uberioribus De neficiis Ac dapfilibus
munificentiis, ut heres grariflimuf. amEliaret. Veriim ifte hujus przfulgidus fl­
ue , Karohis videlicet ,de quo nobis fermo eft , fereniflimus Ac tranquilliflimus
Imperator, qui nobis, ut pnrtulimus, in
quos fines feculorum devenerunt,quique
cabginofi temporis ex quadam pane tetras
xrumnas Ac miferias fuftinebamus , tan­
quam fplendidiflimum aftrum ab arce po­
lorum illuxit , non folùm monumenta ,
progenitorum bonitatem eleéhr radicis fe­
rens in ramo alacriter zquiparavit, verum
etiam omne prorsùs avitum ftudium vicit,
Ac univerfum paternum certamen in caufa

km.}

s ill

Regum Francor. '“ίί.?"'

ih*·

religion» atque juftirix fuperavk, Eccle- fraude aliqui, vel pravi machinatione,
fias videlicet Domini diverfis opibus di­ aut inhianti ambitione ad imperialem api­
tans, Sacerdoce» ejus honorant, ho» ad cem afpiravic. Abiit. Neque enim fibi ho­
iutramque philofophiam informans, illos norem prxfumptiosè adfumpfit ut Impe­
ad virtutes fedandas adhortans, viros rator neret ; red tanquam defideratus ,
peritos amptédens , religiofos venerant, optatus, pqftulatus à nobis, fit λ Deo vo­
infibes recreans, 8c ad omne bonum peni- catus fic honorificatus , ad defendendam
tùs lubfecutus, fic omne malum medulli­ Rdigionem fic Chrifti utique fervos tuen­
tus deteftatus. Quapropter & nos, ca- dos humiliter atque obedienter acceflit ,
riffimi fratre», tot ac tantarum dilectio­ operaturus fic roboraturus in Imperio fumnum ejus atque virtutum audientes infi- mam pacem fic tranquillitatem , fit in Ecgnia, fic laudabilium longé latèque di flu fa clefia Dei juftitiam fic exaltationem. Nifi
morum ejut incuentet indicia , pietatis il- enim nos talem ejus cognoviffemus in­
Bis affedus experti frequentiflimè ac mul- centionem , nunquam animus fieret nofter
tifàriè vifcera, non immerito intelleximus tam promptus ad ipfius promotionem, fic
iftum effe proculdubio qui à Deo confti- hoc per Sacerdotum Domini manus minif
tutus effet falvator mundi, multo profec­ trorum ejus officium , ficut David fic Sa­
ti» przftantiàs ac decentiùa ita vocatus lomon fic nonnulli alii Chrifti Domini,
quàm Jofeph , qui penè folam terram S|uos nimirum non efle tangendos Spiritus M«i ><h
lalvavit Ægypci. Ùnde ab univerfa fanda andus per Pfalmorum cantica proteftaRomana plebe, voce aim* illius Anne tur. Quapropter, fratres cariffimi, om­
fànâx penonam geftantis Ecclefix fteri- nes unanimes idipfum fentientes benedi­
lisfic foecunda. prophetico quodam mo­ camus Domino, fic totis cordis ac corpo- I. a<s. ·■
do fpiritu temulento quotidie clamabatur : ris vocibus collaudemus, qui, fecunaùm **
LKsg.*· Damiiuu dabit imperium Ragijuo , K quod pollicitus eft ,fpernentes fprevit, fic
'**
fibliatabu cornu Ckrifii fui. Et iterum glorificantem fe glorincavit, quique hunc
cum David orabat Rege pariter ac Pro- tantum nobis talemque contulit per quem
***· ·»· ’*· pheta, Da, inquiens , patefiatemfive im­ maerentium confolatio ficPaganorum con­
perium puero tuo, & favum fac filium tritio fic Chriftianorum proculdubio fpeancilla uut, fande videlicet Catholice retur cita redemptio : fummamquemajeffic Apoftolicx Ecclefix. Unde nos cantis catetn ejus fic pietatem vocis continuis obindiciis divinitùs incumbentibus luce cla­ fecremus ut confirmet hoc in eo, immo fic
rius agnitis, fuperni fecreti confiliumma- in nobis per eum, quod operatuseft in eo
nifefte cognovimus. Et quia pridem apof- à templo fando fuo, quod eft in fupema
tolicx memorix deceflori noftro Papae Hierufalem. Nofque quod jam in Roma­
Nicolao idipfum jam infpiratione cxlefti na Ecdefia, qux eft magiftra, mater, fic
revelatum fuiffe comperimur, degimus caput Ecdefiarum, sudore Deo famula­
hunc merito fic approbavimus unà cum ti» noftri minifterio geffimus , preces be­
annifu fic voco omnium fratrum fic coe- nedictionis fundentes , fic coronam impo­
pifcoporum noftrorum atque aliorum nentes fceptri fic diadema imperii, etiam
undx Romanae Ecclefix mimftrorum ,am- hic in fanda hac generali fraternitatis nopIiqueSenatûs,totiûfque Romani Populi ftrzSynodo , ad quam Deo duce pro in­
GentifqueTogatx, fit fecundùm prifeam numeris neceffitatibus fit utilitatibus fane­
confuetudinem folemniter ad Imperii Ro­ rai Dei Ecclefix conveniffe dinofeimur ,
mani fceptra proveximus , fic Auguftali iterato cordis affedibus fic oris vocibus fic
nomine decoravimus , unguentes eum manus fubfcriptionibu» roboremus , nec
oleo extrinfecus , ut interioris quoque fint, quod abht. in nobis fchifinata, qux
Spiritfts fandi undionis monftraremus Apoftolus medullitus exeeratur, nec ani- LCcr.i <·.
virtutem, qui unxit eum Dominus Deus morum alicujus divifionis vd diverfitatis
finis prae confortibus fuis ,Chriftum hunc diffenfio.
oleo ustitix delibutum extrinfecus faciens,
fic Principem populi fiii conftituens , ad
Responsio Episcoporum.
imitationem fcilicet veri Regis Chrifti
filii fui Domini noftri, ita ut quod ipfe
Ecce, beatiflime fic apoftolice Domine
poifidet per naturam, ifte confequeretur Papa Johannes , luce dariùs videmus
per gratiam. Deinde non hic perpetuus mentem apicis veftri gratia fandi Spiritûs
Auguftus ad tanta faftigia fe velut impro­ inluftratam, qui profedo quos repleverit,
bus intulit , non tanquam importunus ardentes pariter fic loquentes facit. Nifi

.—

Capitularia
enim ipfe cor veftrum inradians tetigi flet ,
nec ad tantae diledionis erga nos flagran­
tiam accenderetur , nec ad tot mellifluos
ôc falutares efleclus , quibus nos proculdubio piè ôc afliduè inftruitii, proculdubio moveretur. Spiritalem autem filium
veftrum Dominum Imperatorem Karolum Chriftianiffunum & manfuetifltmum
Principem tanto jure cupimus ôc defideramus auguftalia Romani fceptri guber­
nacula inconcufla fit immutilata immo
augmentata ôc ampliata fine tenus retine­
re quanto liquidius non per hominem ne­
que ab homine fublimatum ôc ad tantum
culmen poteftatis eve&urn, fupemâ gratiâ revelante , cognovimus, qui nimirum
cordi facratiflîmo apoftolatùs veftri interiùs infpiravit ut non vos priùs eligeret t
fed anteà vos eum & eligeretis ôc dilige­
retis. Sedôcnos, 6 Domine Ac coangelice
Papa ,veftigia veftrafeûantes, ôc falubria
monita recipientes , quem amatis ama­
mus t quem dilexiftis dilidimus t quem
elegiftis eligimus , & quod in eo autlore
omnium bonorum Deo > five divini be­
nedictione , five facrâ unctione , five co­
rons imperialis impofitione gefliftis, vifcerabili afle&u fequimur, 6c celebri laude
profequimur, ôc digni honorificentii ve­
neramur , atque totius fenfus noftri nifibus ita permanere atque pollere Temper
optamus. Sed ôc fi neceflitas fortaflis exe­
gerit. totis officii noftri conatibus adversùs aliter fendentium molimina refiftere
fatagemus. Cum enim, fecundum ApofKom. >>. tolum , non fit poteftas nifi à Deo , ôc rure
prxcipuè quz tam pio collata eft , haud
dubium quin Dei ordinationi refiftit qui
ifti ordinationi, quz nobis miniftrantibus
cœlitùs fada eft, obftinatâ mente refiftit.
Apoftolico quippe culmini , docente fane*
to Bonifacio Papâ, nemo umquam obices
manus intulit nifi qui de fe voluit judica­
ri. Durum eft autem contra ftimulum cal­
citrare vel adversùs impetus fluminis co­
nari.

Item Summus Pontifex.
Quia igitur , fratres dileâiflimi, infpiratio divina omnium noftrum corda in
unum fenfum ôc in unum eundemque de­
liberationis finem direxit , utfcilicetunum
fentiamus & unum dicamus omnes, ôc non
fint in nobis fchifmata , quz in prxfato
piiflimo ôc tranquilliflimo Imperatore fpirituali filio noftro Karolo , auûore Deo,
live preces benediâionis fuper caput ejus

ztf

infundendo , five facrz unâionis oleo
celfum ipfius verticem contingendo, live
coronam imnerii conferendo geflimus ,
fententix prolatione, fi unanimi generalitati veftrz videtur, ôc per manuum fubferiptionem etiam in przfenti hac venera­
bili Synodo, ficut jam hortati fumus, ite­
rato promulgemus ôc roboremus.

Sancta Synodus respondet.
Placet fle valde placet in omnibus veftra facratHlima fellari veftigia, neque fas
eft ut à culmine apoftolatûs veftri in ali­
quo diflentiamus , quem videlicet ipfe
Chriftus Dominus nofter omnium noftrûm ad vicem fuam in terris effe voluit
caput.

Tunc

surgens summus

Pontifex

SENTENTIAM PROTUtIT , DICENS.

Piiflimi ôc fereniflimi fpiritualis filii nof­
tri Karoli magni fit pacifici Imperatoris
ad imperialia feeptra eleélionem ôc pro­
motionem ante mundi quidem ordinem
divinus ordinatam , nuper autem, id eft,
przteririi noni Indi&ione , per minifte­
rium noftra mediocritatis exhibitam , an­
nuente Deo ex tunc & nunc ôt in perpe­
tuum firmam ôc flabilem decernimus per
man fur am.

Responderunt omnes : Placet t placet.

Item.
Si quistantz rei divinitus aftz procul-,
dubio inftitutionem fuperbiâ aut avaritiâ
vel certe aliquo peflimz ambitionis inftinftu perturbare aut violare tentaverit,
cujufcunque fit ordinis , dignitatis , aut
profeflionis , tanquam Dei inimicus, &
ordinationi eius tyrannide frvâ refiftens ,
6c Ecclefia· Dei hoftis, totiufaue pacis ÔC
Chriftianitatis diflipator , anathemate uf­
que ad fatisfaflionctu teneatur omni tem­
pore annexus.

Responderunt *. Fiat,fiat.
Item summus Pontieex.
Patratores ôc incitatores peffimi hujus
confilii, qui profeâo cùm nuniftrifint dia­
boli , fua quzrunt, non quz Jefus Chrifti,
ôc in imperium fubintroaucere fimukates
ôc difeordiam moliuntur , ac fraudulentia
immittere fchifmata ad confundendam
Ecclefix unitatem regnique congruum
ftatum ôc ordinem reique publier utilita­
tem

Regum Francor.^Z.^"· 258*

^7

tern éc tranquillitatem conantur , fi
deinceps in alita» inventi fùerint, fi
Et xespondexunt omnes tektio ;
quidem ecdefiaftia viri exriterint, tan- fiat tfiat, fiat,
quam veri fchifinatid fie à capite diffiden­
te·, omnimodi·deponantur , laici verb fle
Subfcripfit ergo Domnus Papa, fle cum
monachi perpetuo anathemate feriantur, eo Epifcopi qui adfuerunt.

TITULUS
[APUD

L1.

COMPENDIUM.]

Exa&o Nortmannis conftituta.
HÆC exa&io à Nortxutnnis , qui erant in Sequana temport Raroli Regis , de
fuo regno fuit faaa t ut ab ipfius regno recederent.
exa&io Nortmannis , qui erant in Se- Aimoln».
quana , tribuenda » ut à regno ejus re- ’*· v ’ c'
cederent.
bet Abbatiam, aut Comes qui atquè habet
Abbatiam, de fiio manfo mdominicato,
Epifcopi, Abbates, Comites, ac vaffi
fimiliterque fle de vaffidlorum, accipiat de
manfo indominicato denarios duodecim dominici ex fuis honoribus de unoquo­
de manfo ingenuili, quatuor denarios de que manfo indominicato donent denarios
cenfu dominicato,flc quatuor de fua facul­ duodecim de manfo ingenuili, quatuor
tate i de ferviii vero duos denarios de denarios de cenfu dominicato , fle qua­
cenfu, fle de fua facultate duos. De om­ tuor de facultate manfuarii; de ferviii verb
nibus verb Ecclefiis, unufquifquc Epifco- manfo, duos denarios de cenfu indomini­
pus vel Abbas de fua folummoao poteftate cato , Ac duos de facultate manfuarii. De
accipiant, de Prelbyteris à quocunque omnibus verb Ecclefiis, unufquifque Epif
plurimum folidos quinque, fle de unoquo­ copus de fuo Epifcopatu, vel Abbas de
que juxta quod poffibile fuerit ; ita ut à fua folummodb Abbatia, in cu jufcumque
quo plurimum , quinque folidos , à quo Epifcopi fint parochia , accipiant cum
minimum, quatuor denarios. De Eccle­ Miffo Epifcopi in cujus parrochia funt,
fiis verb quas Comites fic vaffidli dominici de Preibyteris fecundùm poffibilitarem ,
habent,feu de illis qui cum Seniore nof· quinque folidos, vel quatuor , vel tres,
tro pergere debent, five qui remanferint, vel duos , vel unum folidum. A quo plu­
Epifcopus in cujus parrochia confiftunc rimum , quinque folidos ; à quo mini­
fecundum prztaxatum modum accipere mum , quatuor denarios. De Ecclefiis
procurabit. De Ecclefiis verb Imperatri­ verb Imperatoris fle Imperatricis fle Co­
cis Epifcopus fimiliter accipiet prztaxato mitum ac vaffallorum imperialium , tam
de illis qui cum Imperatore pergent,
modo.
quàm fle illis qui remanferint, Epifcopus
A N N o Incarnationis Dominicλ in cujus parochia confiftunt fecundùm
DCCCLXXV U , Nonis Maii , in Compen­ prxdi&um modum conjeâum accipiar.
dio palatio , de aliqua fed non de tota De negotiatoribus autem, vel qui in civi­
parte regni quod Domnus Imperator Ra» tatibus commanent, juxta poffibilitarem,
rolus habuit antequam junior Hlotharius fecundùm quod habuerint de facultati­
defunctus fuiffet t hac corflituta efi bus, conjeîtus exigatur.

Epifcopus qui habet
Abbatiam, aut Abbas qui fimiliter ha
NUSQUISQU1

U

Torn. Π.

R

·"·£*”"

Capitularia

160

^^^^SSBBCBESSEB9SECSSS9BBBSE9SS9E9BSBSSE9E99SS5SS?

TITULUS

L 11-

KAROLI IMPERATORIS APUD CARISIACUM.
[ De Ecclefix & Imperii regimine. ]
HÆC Capitula Conflitutafunt à Domno Karolo,glariofo Imperatore, cum confe/fu
Fidelium fuorum apud Carifiactm anno Incarnationu Dominico DCCCIXXVn.
regni verô ipfiut XXXV Π. imperii aaumjecundoy xvm. k alendae Juliae, Indt&ione
decimd. De φΰίο* quodam ipfe definivit, X de quikifdam afuit Fideliius
refponderi juffu.

C

à

p.

L

s“rrlrM* ΤΊΕ honore fic cultu Dei atque fanc’■
jLJ tarum Ecclefiarum qux auûore Deo
fub ditione fit ci done regimini· noftri
confiftunt, Domino mediante, decerni*
mu» ut ficut tempore bea» recordationi·
Domni fic Genitoris noftri exeukx fic ho­
nora» atque rebus amplia» fuerunt, fic
qux à noftra liberalitate honora» atque
dicacx funt , de extero fub integritate fui
ferventur * fic Sacerdotes ac fervi Dei vi­
gorem ecclefiafticum fic debita privilegia
juxta reverendam audoritatem obtineant;
fic eifdem principali· poteftas ficinluftrium
virorum ftrenuitas, feu republic* adminif
tritores, ut ilium minifterium competen­
ter exequi valeant, in omnibus rationa­
biliter fit juftè concurrant. Et filius nofter
hxc fupraferipta fimiiiter Deo juvante
confervet.
RP. Primum Capitulum, ficut Deo
infpirante decreviftis , omnes conlaudamus fic confervare volumus.

I I.
Ut Monafterium à nobis Compendio
in honore fandx Dei genitricis Marix
conftrudum , à filio noftro fic fidelibus
noftris eo tenore quo coepimus honore­
tur , fic privilegium à Domno Papa fic ab
omnibus Epifcopis confirmatum, impe­
riale etiam decretum, ab omnibus fideli-

libus pro Dei Ac noftro amore benigniffimè atque inviolabiliter confervetur, fic
à filio noftro firmetur.
RP. De fecundo fimiiiter refponde­
mus.
1 1 1.
Ut tales à vobis eligantur , exceptis
illis quibus commendatum habemus, quo­
rum fpeciali confilio fic adjutorio in prxfenti itinere utamur.
RP. De tertio vos, ficut meliùs Deo
infpirante vidiftis , regni veftri defenfio-

nem atque tuitionem , fic filii veftri cuftodiam per fideles veftros , tam per Epif­
copos , quàm Abbates fic Comites, diipofitum habetis, fic neceflarium effe coen of
cimus. Ipiarn difpofitionem nos difordi*
nare non poffumus, nec debemus; fic qua­
liter illam meliùs difponere poffimus, non
fapimus.

I V.
Quomodo fecuri effe poffimus quoufque Deo donante huc revertamur, à nullo
regnum noftrum inquietari poffe , quan­
tùm Deus vos adjuvare voluerit, Ac veftrum poffe extiterit, fic quomodo nos de
filionoftro fic de vobis fecuri effe poffimus,
Ac vos de filio noftro fecuri effe poffitis,
Ac ipfe de vobis, fic ut vos ad invicem cre­
dere poffitis.
RP. De quarto , in quo feriptum eft
quomodo vos de filio veftro fecuri effe
poffitis, refpondemus quia, Deo gratias,
vos eundem filium veftnim Ac generaftis Ac
nutriftis, fic fub nutrimento veftro Deus
ad hanc xtatem illum perduxit ; fic nemo
noftrûm illum ampliùs fahrare poteft, vel
debet, aut fapit, quàm vos, fic in veftro
confilio Ac auxilio ac difpofitione illius
falvatio Ac honor poft Deum fie Sanûos
ejus confiftit. Et qualiter ad Dei voluntaton fic fandx Ecclefix fic regni veftri uti­
litatem fecuri de illo effepomtis, in veftra
difpofitione manet. Et de hoc quod ibi
feriptum eft,quomodo de nobis fecuri effe
Eoffitis, qualiter ufquedum Deo donante
uc revertamini, ut à nullo regnum veftrum inquietari poflit, quantùm Deus nos
juvare voluerit, fic noftrum poffe extite­
rit : refpondemus quia funt facramenta
qux vob's fecimus , fic eft profeflio quam
vobis fic Clerici fic Laid in Carifiaco feci­
mus fic fubfcripfimus, fic eft perdonatio
quam dominatio veftra nobis fidelibus
veftris fic perdonavit fic fubfcripfit, fic eft
profeffio fic facramentum qux in Gundulfi

F

11... ..

■

16l

Regum Francor

Λ.,.

Kaaou Catvi
1mP. i.

_
201

villa pro novis caufis emergentibus ex cepa dileâx conjugi noftrx in proprium
morte Hlotharii Ac mifbtico Domni Apof- habere concedimus, filius nofter ante nos
tolici Hadriani Ac miflatico Hludouvici confirmet; fle ex omnibus qux illi jure be­
nepotis veftri vobis fecimus. Eft etiam pro- neficiario conceflimus five concefferifefiio quam Remi* Ac de veftra fidelitate Ac mus, fi obitui nofter evenerit, & illa nos
de veftri regni difpofirione ac defenfione fupervixerit, quomodo fee uri fu mus qua*
Ac de uxore veftra Ac de filio veftro quem tinus illam fle fua omnia filius nofter &
haberis, Ac fi Deus adhuc etiam alterum fideles noftri condigno honore ftudeant
dederit, profêflifiiimus.Qux omnia hac- confervare.
tenùs confenravimu* Ac confervamus, Ac
RP.De quinto Capitulo , in quo feripadjuvante Deo ufque ad finem vitx noftrx tum eft de dile&x conjugis veftrx Domi*
confervare volumus. Unde pro certo nos nx noftrx honore & falvamento, & de
veraciter credere potefti*. Si autem aliquis confervarione earum rerum quas illi deà prxfâris (aeramenti* vel profeflionibus diftis, vel dederitis, & de confirmatione à
deviavit, hoc fecundùm ranonem Ac auc­ filio veftro exinde facienda , & filius veftoritatem atque confuetudinem emendet ter ad hoc paratus eft , ficut jubetis ; Ac
Ac de extero confervet. Si autem talis eft nos, quantum fcierimus Ac potuerimus ,
de veftris fidelibu* qui has profefliones ad hoc parati erimus.
non ferit, fi necefle fuerit faciat, Ac de
V I.
extero confervet. Fideles etiam veftri poft
De filiabus noftris, cum qutrhenore
mortem fratris veftri ad vos venerunt.
Quale facramentum vobis fecerunt, vos fecundum Dei voluntatem, Ac quali fal­
fcitis. Qui autem de illis illud facramentum vamento aut adjutorio confiftere debeant.
haâenùs confervavit, de extero confer­ Quod etiam parvule noftrx filix datum
vet. Et fi aliquis ab illo facramento de- habemus, aut deinceps dederimus, cum
viavît/ecundùm rationem Ac auâoritatem quali fecurirate tenere poflit. Et fi Deus
atque confuetudinem hoc emendet. Ac eam ad perfeûam xtatem venire donave*
deinceps confervet. De hoc quod ibidem rit, in matris fux fit poteftate , Ac à nullo
(criptum eft, qualiter nos fecuri de filio contra ipfius voluntatem vel marito tri­
veftro efle pouunus, relpondemus quia buatur, vel facrum ei velamen impona­
de filio veftro , quem per Dei gratiam Ac tur.
RP. Similiter Ac de filiabus veftris, Ac
veftram difoofitionem futurum Seniorem
poft vos habere volumus, nullam firmita­ etiam de parvula filia veftra, ficut in Ca­
tem aliam quxrimus nifi hoc quod vos in pitulo venro continetur, Ac filius vefter
Capitulari veftro ftatuiftis Ac decreviftis, paratus eft confervare, Ac ad hoc confernobis unicuique in fuo ordine Ac perfona vandum , quantum fcierimus Ac potueri­
confervet. De hoc quod Ibidem (criptum mus , adjutorium prsrftabimus.
eft, qualiter ipfe de nobis fecurus efle
VIL
poflit, rcfpondemus quod Ac Remis refDe
ordinandis
facris, Ac , fi nepotes
pondimus, quia fi Deus Ac vos illum in
regni regimine fublimaveriti*, Ac in parte noftri, fiii patris imitantes veftigia, contra
denominata illum defignaveritis, fic ei nos aut in itinere, aut poftquamad difpofideles efle cupimus ficut per re&um efle (itum locum Deo duce venerimus, ali­
Seniori debemus. De hoc quod ibi ferip- quid nobis mali aut regno noftro machi­
tum eft, Ac nobis verbis dixiftis . ut ad nari voluerint, quomodo illis , Deo ju­
inv icem nos credere poflimus, verbis fide­ vante , pleniflimè refiftatur.
RP. De fcaris ordinandis, Ac de adju­
liter no* confirmavimus ut ad Dei voluntatemAc veftram fidelitatem Ac honorem Ac torio, fi aliquis de nepotibus veftris aut
fandx Ecdefix ac regni veftri utilitatem inter vias aut in Italia vobis aliquod im­
ac fidelium veftrorum fidvamentum Deo pedimentum facere voluerit, in veftra
mediante adunati fimus, quantum unuf­ difpofitionc erit qui in ifto regno rema­
quifque noftrûm in fuo ordine Ac perfona neant , vel qui poft vos in veftrum adjuto­
per Dei gratiam fcire Ac pofle habuerit, rium pergant.
V I I L
ut ad invicem nos credamus , Ac mutuo

adjuvemus.
V.

Ut

ea qux per largiatis noftrx prxiwn, Z4

Si antequam redeamus, aliqui honores
interim aperti fuerint , confiderandum
quid exinae agatur.
RP. Si antequam, juvante Domino, re-

R a

20j

Capitularia

vertamini , aUquis Archiepifcopus defunc­
tus fuerit, vicinus Epifcopus ipfius diocefeos cum Comite ipfiun fedem prxvideat ufque dum obitus ipfius Archicpifcopi ad veftram notitiam perveniat. Si ali­
quis Epifcopus interim obierit, Archiepifcopus ipti fedi vificacorem fecundùm
lieras Canones deputet, qui uni cum
Comite ipfiun Ecdefiam, ne praedetur,
cuftodiat ufque dum ipfi us Epifcopi obitus
ad veftram notitiam perveniat. & Abbas
vel Abbatifla obierit, Epifcopus in cujus
parochia monafterium illud eft, uni cum
Comite illud monafterium cuftodiat ufque
dum veftra juflio inde fiat.
I X

Si Comes obierit , cujus filius nobifeum
fit, filius nofter cum exteris fidelibus nof­
tris ordinet de his qui illi plus familiares
Ac propinquiores fuerint, qui cum minifi
terialibus ipfius comitatûs Ac Epifcopo ipfum comitatum praevideat ufque dum no­
bis renuntietur. Si autem filium parvulum
habuerit, ifdem cum minifterialious ipfius
comitatûs Ac Epifcopo in cujus parochia
confiftit eundem comitatum prrvideat
donec ad noftram notitiam perveniar. Si
verb filium non habuerit, filius nofter cum
exteris fidelibus noftris ordinet qui cum
minifterialibus ipfius comitatûs Ac Epifco­
po ipfum comitaturnprxvidcat donec juf­
lio noftra inde fiat. Et pro hoc nullus irafcatur, fi eundem comitatum alteri cui no­
bis placuerit dederimus quàm illi qui eum
hadenus prxvidit. Similiter Ac devaflallis
noftris faciendum eft. Et volumus atque
exprefsè jubemus ut tam Epifcopi quam
Abbates, Ac Comites, feu etiam exteri
Fideles noftri, hominibus fuis fimiliter
confervare ftudeant; Ac tam de Epifcoparibus quàm Ac de Abbatiis vicinus Epifco­
pus Ac Comes prxvideant ne aliquis res
ecdefiafticas vel facultates diripiat, Ac
nullus ad eorum eleemofynam faciendam
impediat. Quod fi prxfumpferit, Ac fe­
cundùm leges humanas hoc componat,
Ac fecundùm leges ecdefiafticas inde Ecdefix quam befit fatisfaciat, Ac noftram
harmifearam fecundùm modum culpx Ac
ut nobis placuerit fuftineat.
RP. Cxtera capitula refponfione non
egent, quoniam à veftra fapientia funt
difpofita Ac diffinita.
Si aliquis ex Fidelibus noftris poft obi­
tum noftrum , Dei Ac noftro amore
compundus, feculo renuntiare voluerit>

K*ÏSC.“T'

264

Ac filium vd talem propinquum habuerit
qui reipublicx prtxfeflc valeat, fuos ho­
nores, prout melius voluerit, ei valeat
plackare. Et fi in alode fuo quietè vivere
voluerit, nullus ei aliquod impediment
tum facere prxfumat, neque aliud aliquid
ab eo requiratur, nifi fbmmmodb ut ad
patrie defenfionem pergat.
X I.
Si aliqui occafione filio noftro aut fide­
libus noftris de noftro obitu nuntiatum
fuerit, non fâcilè credatur : fed conve­
niant fimul fiddes noftri, Ac rationabiliter
fecundùm Dei voluntatem omnia à nobis
ordinata difponant.

XII.
Si nos in Dei Sandorumque ipfius fervi­
tio mors prxoccupaverit. deemofynarii
noftri, fecundùm quod illis commenda­
tum habemus, de eleemofyna noftra de­
certent. Et libri noftri, qui in thefauro
noftro funt, ab illis, ficut difpofitum ha­
bemus , inter fandum Dionyiium Ac func­
tam Mariam in Compendio Ac filium noftrum difpertiantur. Id eft , Hincmarus
venerabilis A rehiepfeopus, Franco Epif­
copus, Odo Epifcopus, Gauzlinus Abba ,
Amulius Comes , Bernardus Comes ,
Chuonradus Comes, Adaldmus Comes.
Similiter de his quxad deemofvnam con­
jugis noftrr pertinent, fi ipfa ooierit, fa­
ciant. Qux verb fiiperfuerint, ab ipfis falventur ufque ad noftram, Deo dante, in­
terrogationem.
XIII.

Inveniendum qualem partem imperii,
fi obitus nofter evenerit, fibi decernen­
dam fperare filius nofter debeat ; Ac fi Deus
alterum filium nobis interim donare vo­
luerit , quam ipfe habeat. Et fi aliquis ex
nepotibus noftris ad hoc fè dignum exhi­
buerit, vd fi non fecerit , fecundùm
quod nobis tunc, Ac cui placuerit, cen>
X I V.

Ut filius nofter talem fe Ac taliter prxparet quatenus cùm, Deo juvante, re­
verti fuerimus, Romam ire valeat, Ac
ibi Dei Ac fandorum Apoftolorum, quan­
diu necefle fuerit, fervitium agere Ac ibi,
Deo adminiculante, in Regem poflit co­
ronari.
X V.
Qualiter Ac quo ordine filius nofter in
hoc regno remaneat, Ac qui debeant effe

a*

Regum Francor

quorum auxilio utatur , Ac viciflkudine
cum eo fine. Videlicet ex Epifeopts affiduè
fint cum illo aut Inmluvinus, aut Reinelmus, five Odo , leu Hiideboldus. Ex
Abbatibus, fi alia neceffitas non evene­
rit , affiduè fint cum eo Welpho, Gauzlinus, Ac Folco. Ex Çomitibus vero ,
aut Teudericus , aut Balduinus , five
Chuonradus, feu Adalelmus, alternarim
cum illo confiftent, Ac, quantb fxpiùs
pro noftra utilitate potuerint, Bofo &
Bernardus. Si versùs Mofam perrexerit,
fint cum eo Franco Epifcopus, Johannes
Epifcopus, Arnulfus Comes, Giflebertus, Letardus, Marfridus , Widricus,
Gocbertus, Adalbertus, Ingelgtrus, Rainerus, uni cum prxdi&i*. Si ultra Sequa­
nam perrexerit, Hugo Abba, Waltherus Epifcopus, Wala Epifcopus, Giflebertus Epifcopus, Ac exteri noftri Fideles
illius partis, uni cum prxdiâis. Sed Ac de
aliis F*del»bti« noftris, fecundùm quod in
unaquaque parte regni neceffe fuerit.

XVI.
Si fubitd evenerit in aliqua parte regni
neceffitas, videtur nobis ut quia, Deo gra­
tias , filius nofter juvenis eft , non omnes
fideles noftro· xqualiter faciat laborare ;
fed ficut nos jam, Deo juvante, fxpiffimè
fecimus, acceptis fecum ftrenuis viris ex
fidelibus noftris, inimicis noftris infperatè
fuperveniat, Ac eos viriliter perterreat ; Ac
qui cum eo ire non potuerint , mittant
cum eo eledoe viros , prout neceffitas
fuerit.

XVII.
Adalardus Comes palatu remaneat
cum eo cum figillo. Et fi ipfe pro aliqua
neceflitate defuerit, Gerardus, five Fredricus , vel unus eorum qui cum eo fcariti
funt, caulas teneat; Ac vel uni die in feptimana ipfe caulas teneat ; Ac ubicunque
fuerint, de pace prxvideant.

XVIII.
Comites quoque per fuos Comitatus de
raptoribus Ac malis nominibus prxvideant
qualiter pax fiat, Ac malla teneant, Ac
omnibus qui hoftem debent,denuntient ut
parari fint quatinus, fi neceffitas fiierit,
in Dei Ac noftrum fervirium pergere va­
leant. Et Mifli noftri, qui per omne reg­
num noftrum conftituti funt, miflaricum
noftrum, prout eis opportunum fuerit,
agere non negligent.

X I X.

Si verra in regno furrexerit, quam Co-

Karoli Calvi _ x'z'
Imp. Λ.
200*

me» per fe comprimere non poflit, Hlius
nofter Cum fidelibus noftris earn quantociùs comprimere Audeat, antequam ma­
lum in regno noftro accrcfcere poflic.

X X.
Ut filius nofter cum fidelibus noftris in
illa parte regni moretur ubi major neceffi­
tas fuerit, Ac nemo in villis noftris vel in
villis uxoris noftrx manfionaticum acci­
piat , Ac nullus homines noftros five alios
deprxdari audeat, At eorum qui nobifcum
vadunt beneficia Ac villx fuo immunita­
• [ Sir·»··
te * maneant. Quod fi aliquis prxfumpfe- Su
, mani*
rit, in triplo componat ficut ille qui in
trufte dominico committit. Et qui in villas
Epifcoporum, Abbatum, vel anorum Fi­
delium noftrorum deprxdationes fecerint,
ficut in Capitularibus anteceflbnim noftroruni Ac in noftro continetur emendent.

XXI.
Ut nemo defpiciat litteras noftrâ auûoritate aut filii noftri nomine fignatas , vel
eorum quos in hoc regno cum illo dimitti­
mus , neque inobediens fit qux fibi man­
data fuerint. Qubd fi prxfumpferit, ita
multetur ficut in Capitulari A\ i Ac Domni
ac Genitoris noftri continetur.

XXII.
Monendum quoque Ac hortandum ut
fidelium noftrorum, qui cum filio noftro
remanferint, nullus in confilio tardus ap­
pareat ; fed unufquifque ut fibi melius vifum fuerit loquatur, Ac poft omnium lo­
cutiones , quod melius vifum fiierit eli­
gant.

XXIII.
Qualiter regnum quod neceflitate Brittorubus quondam juramento confirma­
tum fiierat, quia de illis quibus firmatum
eft nullus fuperftes eft, à fidelibus noftris
recipiatur.
XXIV.

De regno Aquitanico.
XXV.
Ut poft nos, cum his qux nobis ferenda
funt pergat, primum 'Willebertus Epifco­
pus, deinde Arnoldus Epifcopus, Ac dein­
de Wala Eoifcopus. Et ut filius nofter Ac
alii noftri ndeles ad hoe ftudeant ut rtihil
novi aut mali in hoc regno furgat quod
aut per equites aut per curfores pedites
non fciamus; quia de veftra profpcritace
ficut de noftra femper folliciu erimus. Et
fi nepotes noftri, filii fratris noftri, fui

+l67 A“-£*,m

Capitularia

patris imitantes exempla, poft nos perge­
re dc contra nos infurgere voluerint, non
expedetur ut commendemus fidelibus
noftris ut nobis occurrant 4 fed prout ple·*
niùs potuerint, ftadm ut hoc cognoicere
potuerint , nobis in adjutorium , prout cidûs potuerint, veniant, dc ad hoc omnes
femper warniti fint.

XXVI.
Ut caftellum de Compendio, à nobis
coeptum, pro noftro amore fit veftro ho­
nore perficiatur in teftimonium diledionis
veftrs erga noftram benignitatem,

XXVII.
De civitate Parifius, & de caftellis fu­
per Sequanam & fuper Ligerim ex utra­
que parte , aualiter oc à quibus inftaurentuç , fpecialiter etiam de caftello fandi
Dionyfii.
XXVIII.
De Wlframno dc Gauzmaro dc Hadeberto aurifice, ficuti ftatuimus, ita per­
maneant.

XXIX.

De monetis.
XXX.
Qualiter hoc perficiatur & ad efiedum
perveniat quodNorcmannis dari debet de
conjedo,

XXXI.

268

Widonis, dc aliorum illarum partium. Et
de cappis dc aliis negotiatoribus, videli­
cet ut 'udari dent decimam , dc negotia­
tores Chriftiani undecimam.

XXXII.
Iii quibus ex noftris palatiis filius nofter ,
fi neceifitas non fuerit, morari vel in qui­
bus foreftibus venationem exercere non
debeat. Carifiacus penitus cum foreftibus
excipitur. Silvacus cum toto Laudunenfi
fimiliter. Compendium cum Caufia fimi­
liter. Salmonciacus fimiliter. In Odreia
villa porcos non accipiat ; dc non ibi ca­
det nifi in tranfeundo. In Attiniaco pa­
rum caciet. In Verno porcos accipiat tantùm. Arduenna penitùs excipitur, nifi in
tranfeundo. Et villx ad fervitium noftrum
fimiliter. In Ligurio porcos dc feramina
accipiat. AriftaQium cum forefte penitùs
excipitur. In Lens dc Wars dc Aftenido
dc feramina dc porcos capere poteft. In
Rugitufit, in Scadebolt, in Launif, tan­
tummodo in tranfitu , dc ficut minùs po­
teft . In Crifiaco fimiliter. In Lifga por­
cos tautiun accipiat.

X X X I 1 L
Ut Adelelmus de foreftibus diligenter
fciat quot porci dc feramina in unaqua·
que à filio noftro caciata fuerint,

De honoribus Bofonis , Bernardi , dc
Fiodoard.

***·

XP"Z kalend. praduli menfis t peflquam Domnus Imperator Xarolus adnuntiavit generaliter in populum dejuo itinere Romam, X quia ordinatum habebat qua­
liter filiusfutis in regno iflo coiftflat, X quorum in /pedalibus X generalibus caufis
utatur confilio Cr adjuvetur auxilio > X quia ordinatum habebat quomodo Nortmanni de iflo regno expellantur , X pqflea defendantur , Cr fi Verra de quacunque
perte in iflo regno furrexerit, comprimatur , vel defendatur , X quia de generalibus
X /pedalibus caufis generalia X /pedi alia Capitula habebat ai/pqfita, quafilio
/uo ζχfidelibusfuit, qui in ifta regno remanebant, data habebat, Xfecum porta­
bat , dixit quia de ipjis Capitulis quadam Capitula excerpta habebat, qua m illo­
rum omnium notitiam recitari volebat. Et tunc juffit Gau^letum Cancellarium ut
hacfequentia Capitula in populum recitaret.

HÆC CAPITULA FECIT DOMNUS KAROLUS IMPERATOR
rr ADNUNTIASI JUSSIT NOVISSIMI APUD CAUSIACUM.

**'

Cap‘ I'
honoratae atque rebus ampliatae fuerunt,
T\ E honore dc cultu Dei atque fime* de qux à noftra liberalitat e non oratae atque

JL/ tarum Ecclefiarum qua autlorc Deo ditatae funt, de caetero fub integritate fui
fub ditione dc tuitione regiminis noftri ferventur, dc Sacerdotes atque fervi Dei
confidunt , Domino mediante , decer- vigoremecciefiafticumdcdebitaprivilegia
nimus ut ficut tempore beatae recordatio- juxta reverendam auctoritatem obtineant,
nis Domni Ôc Genitoris noftri exeukx dc dc eifdcm principalis poteftas dc illuftrium

r^NotM

Bolqueti .4
InooceatlU
ca>- ,*· <
Se Marea
hifior. B<

269

A””°»7Cr'" Regum Francor. KA

uV uT™

270#

virorum ftrenukas,feu reipublicxadminif
tratores, ut fuum miniftcrium competen­
ter exfcqui valeant, in omnibus ration»,
biliter & juftè concurrant. Et filius nofter
hxc fupradida fimiliter , Deo juvante >
confervet.

fuerunt, qui cum minifterialibus ipfius co­
mitatus , Ac cum Epifcopo in cujus paro­
chia fuerit ipfe comitatus , ipfum comita­
tum prxvideant ufque dum nobis renun­
tietur , ut filium illius qui nobifcum erit,
de honoribus illius honoremus. Si autem
filium parvulum habuerit, ifdcm filius ejus
1 I.
cum minifterialibus ipfius comitatûs, Ac
Ut omnes noftri fideles veraciter fint de cum Epifcopo in cujus parochiaconfiflit,
nobis fecuri quia quantùm potuerimus, & eundem comitatum prxvideant , donec
juftè Ac rationabiliter fcierimus , unum­
obitus prxfàti Comitis ad notitiam nofquemque fecundùm fui ordinis dignitatem tram perveniat, Ac ipfe filius ejus per nof& peribnam honorare & falvareôc hono­ tram conceftioncm de illius honoribus
rarum ac falvatum confervere volumus. Et honoretur. Si verb filium non labuerit ,
unicuique eorum in fuo ordine fecundùm filius nofter cum exteris fidelibus noftris
ftbi competentes leges,tam ecclefiafticas ordinet qui cum minifterialibus ipfius co­
quàm mundanas, retiam rationem Ac jufti- mitatûs Ac cum Epifcopo proprio ipfum
tiarn confervabimus i Ac nullum fidelium comitatum prxvideat, aonec juflio noftra
noftrorum contra legem vel juftitiam aut inde fiat. Et pro hoc ille non irafeatur qui
audoritatem Ac juftam rationem aut dam­ illum comitatum prxviderit , fi eundem
nabimus aut dehonorabimus, aut oppri­ comitatum alteri, cui nobis placuerit, de­
memus , vel indebitis machinationibus af­ derimus (piam illi qui eum catenùs prxvifligemus ; Ac legem, ut prxdiximus, uni­ dit. Similiter Ac de vaflallis noftris «cien­
cuique competentem , ficut antecefibres dum eft. Et volumus atque prxeipimus ut
fui tempore anteceflbrum noftrorum ha­ tam Epifcopi quàm Abbates Ac Comites
buerunt, in omni dignitate Ac ordine nos, feu etiam exteri Fideles noftri hoc erga
adjuvante Domino, fervaturos perdona- homines fuos ftudeant confervare.
mus, illis videlicet qui nobis fideles Ac obe­
I V.
diences atque adjutores Ac cooperatores
juxta fuum miniftcrium Ac perfonam con­
Volumus edam Ac exprefsè prxeipimus
filio Ac auxilio fecundùm fuum fcire Ac qubd fi aliquis Epifcopus, vel Abbas ,aue
poffe Ac fecundùm Deum ac fecundùm Abbatifla, vel Comes, aut vaffallus nof­
teculum fuerint, ficut per reâum unuf­
ter obierit, nullus res ecclefiafticas aut
quifque in fuo ordine Ac ftatu Imperatori facultates diripiat, vel Comitis aut vaflak
hio Ac fuo Seniori efle debet. Et Capitula li noftri aut alicujus defundi res aut fa­
qux Avus Ac Pater nofter pro ftatu Ac mu­ cultates invadere vel ufurpare prxfumat,
nimine fanâxDei Ecclefix Ac miniftrorum vel uxoribus defiindorum laicorum ac
ejus Ac pro pace ac juftitia populi ac quie­ filiis quamcunque violentiam inferat, At
te regni conftituerunt, Ac qux nos cum nullus ad illorum eleemofynam faciendam
fratribus noftris Regibus Ac noftris Ac eo­ eleemofynarios eorum impediat. Qubd fi
rum Fidelibus communiter conftituimus, aliquis prxfiimpferk, At fecundùm leges
fed Ac qux nos confilio Ac confenfu Epif- mundanas hoc cum banno noftro compo­
coporum ac exterorum Dei Ac noftrorum nat, Ac fecundùm leges ecclefiafticas in­
Fidelium pro fiiprafcripcis caufis in di ver fis de Ecclefix , quam Ixfit, fatisfaciat. Inplacitis noftris confervandaftatuimus, Ac fuper noflram harmifearam , fecundùm
manere inconvulla decernimus , fimiliter modum culpx , Ac ut nobis placuerit ,
Ac à filio noftro inconvulû confervari vo­ fuftine*.
lumus Ac mandamus.

III.
Si Comes de ifto regno obierit, cujus
filius nobifcum fit, filius nofter cum exte­
ris Fidelibus noftris ordinet de his qui ei­
dem Comiti plus familiares propinquiores

Pofl hxc le&a capitula, dedit omnibus
licentiam cum Dei gratia fua redeun­
di adpropria , exceptis his quos (pecialiter profpecialibus caufis corfiaerandis
vel pro dona liberandafecum aliquantis
diebus manerepracepit.

Karoli Π. Calvi Imper. Aug. constitutio , de Prejbyteris ex criminibus dif­
famatis qualiter judicari debeant. ( anno 878 ) Vide in novo Cooici Legum
VETULUM.
PINIS CAPUULORUM KAROLI CALPI

4",·£Μ"·

Capitularia

172

CAPITULA

LUDOWICI IL
FRANCORUM REGIS
KAROLI

C A L F I

F.

Luoovici II. Regis decretum de libertate Ecclefiaflica , fa&um in comitiie
fPormatienfibus ( anno 8ia. ) Vide in novo Codice Legum veterum.

TITULUS PRIMUS
QUANDO COMPENDII CORONATUS EST.
Anraüa ANNO Incarnationis Dominic* DCCCLXXvn. in Compendio palatio t hac qua
‘ fequuntur ai Epifeopis petita funt apud Hludouvicum Regem , Cr abeo promijja

m·

Epifeopis.

Petitio Episcoporum.

A

•[Relique

•Hoc est Capitulum quod hic hujus Tiiuil
defura in
COMMEMORATUR.
Sirmondo
«t in iltiuf

Vobis perdonari nobis petimus ut

De honore quoque fic cultu, ficc. ut oreribu» *»·
unicuique de nobis fic Ecclefiis nobis
ni* . foil
fupràpagin.a^o fic 2^7.
ilium edi­
commiffis , fecundùm primum Capitulum
tis. iupplec*
foé'eexBaquod noviïTimè in Cardiaco Domnus Im­
Commendatio Anfegifi Epifcopi & alio­ lu«iel
perator pater vefter à fe fie à vobis fervaturum Epifcoporum qui adfuerunt apud
rum, confendentibus fidelibus fuis ac vefCompendium quando benedixerunt Hl»
tris,atqueApoftolicx fedis Legatis,legen­
dotrvicumfilium Karoli Imperatoris.
te Gauzleno , denuntiavit , canonicum
privilegium fic debitam legem atque jufti­
Me ac Ecclefiam mihi commifiam vo­
tiam confervetis , fic defenfionem exhi­ bis commendo ad debitam legem & jufti­
beatis, ficut Rex in fuo regno unicuique tiam confervandam & defenfionem exhi­
Epifcopo fit Ecclefix fibi commiftz per bendam, ficut Rex Epifcopos Ecclefix
redum exhibere debet.
fuz jufto judicio confervare & exhibere
debet.
Promissio Regis.
Professio ipsorum.
Promitto fic perdono vobis quia unicui­
que de vobis fic Ecclefiis vobis commiffis,
fecundùm primuinCapitulum quod noviffimè in Carifiaco Domnus Imperator pa­
ter meus à fe fie à me fervaturum, conien
dentibus Fidelibus illius ac noftris atque
Apoftolicx fedis Legatis, legente Gauzle­
no , denuntiavit, canonicum privilegium
fic debitam legem atque juftitiam confervabo, fic defenfionem , quantùm potue­
ro , adjuvante Domino, exhibebo , ficut
Rex in fuo regno unicuique Epifcopo fic
Ecclefix fibi commiflx per redum exhi­
bere debet.

Ego ille ipfe fic profiteor, de ifta die fic
deinceps ifti Seniori fic Regi meo Hhidouvico.Karoli fic Hermentrudis filio, fecun­
dum meum fcire fic poffe fic meum minif­
terium, auxilio fic confilio fidelis fic adjutor
ero ficut Epifcopus redè Seniori fuo de­
bitor eft, in mea fide fic meo iacerdodo.
Ad fuprqfcriptam verd Epifcoporum.
petitionem nae quafequuntur Rex Hludouvicus profeftus eft Epifeopis, dC iftam
ipfamperdonationisferipturam manufud
eis dedit in Compendio II. Kalendas De­
cembris.
Promissio

Regum Francor.

27i

Pkomissio Hludouvici Regis.
Ego Hludou vicus, mifericordiâ Domini
Dei noftri fle eledione populi Rex conftiCutus, promitto, tefte Ecclefii Dei. om­
nibus ordinibus, Epifcoporum videlicet ,
Sacerdotum , Canonicorum, Monacho­
rum , atque Sandimonialium , regulas à
Patribus conlcriptas fle apoftoticis atteftationibus roboratas ex hnc in futurum tem­
pus me illis ex integro 1'ervarurum. Polli­
m,

... .....JJ·!·"···

'!I

"

ceor etiam me fervarurum leges fle ftatuta populo qui mihi ad regendum mifericordia Dei committitur , per commune
confilium * fidelium noftrorum, fecundùm quod prxdeceflbres mei Imperatores fle Reges geftis inferuerunt. fle. omnino inviolabiliter tenenda fle obfervanda e,‘·1
decreverunt. Ego igitur Hludouvicus
red itud inis fle juftitiz amore hanc fpontaneam promiflionem meam relegens manu
proprii firmavi.

ILI-------- .

! .......... - l,«tffgS8RHBRg

TITULUS
SYNODI

274*

II-

TRICASSINÆ.

.s··™':
cil. G’Ilie

'

ANNO Incarnationis Dominica dccclxxviii. Inditlione xil * , menfe Augtfio ρξ,ρ
leda funt in Synodo TricaJJina hac qua Jequuntur Capitula fftatuta à Domno
Johannefuwno Pontifice Romano , quajanda Synodus tecepii dC confirmavit.
* [ Sic Sinnotuius. Attamen Indi&io tu. c«£t in an. t?* > & Indi&io ii. in an. *7*. Igitur aut legendum eft
«a. I7, aut ΜίΒίοΛί XI. Sed cum cemim fit Joauncm VIII. ventile m Galliam St ibi tcnuiâc Synodum Tricaii·
nam an. D. *7» , fvi PmuiCatit F7 > Lutvvici Btibi Xtfii I, ut legitur in Stnnoodo Conçu. Gallic, idcà
legendum eâ λιμό Ιλ,λτλ. D. S?S, ItéiSitm XI; «pur Indkho mcmoiAtuc infra pag. 177. in Confirmimooc
kgb Karoli dc cooipofitioue lacrilcgiL }

Cap.

I.

[ De honore quem Epifcopis debent
faculi Potejlates. j

dente apud Ravennam ftatuimus fynodali
collegio, inconvulfa ab omnibus obferventur.

[ Ut Epifcopi mutui» in vexationibus fe
T Epifcopi cum omni reverentia
adjuvent. ]
à eundis mundi Poteftatibus debiti
honorentur ; atque coram eis federc nul- IV. Ut Epifcopi nullo modo confia• [ pia de latenus audeant, nili illis prxeipientibus ♦. trum confacerdocumque fuorum parvi­
E* rcs
laicis fle populari- pendere audeant vexationes Eccleiiarumrstfruf. bus prxter Przfulum earum confcientiam que prefluras; fed unanimiter eundi bacu­
■mVm vT nullo modo contingantur. Quod fi poft lo paftorali fle apoftolici audoritate fuchanc noftram definitionem quis tentave- cindi , in prxlio pro domo Ifrael, id eft ,
rit, priùs communione Ecclefiz repuifus, Chrifti Ecclefia , ftare communiter non
fi non refipuerit, anathematis vinculo in­ prxter mittant.
nodetur.
[ Ut àpropriis Epifcopis excommunicati

U

[ Ut Ecclefiarum pojjejfiones ab Epifco­
pis non petant quibus non licet. ]
II. Ecclefiarum fandarum poffefiiones,
id eft, monafteria , manfa, cortes, villas,
patrimonia , omniaque qux jurifdidionidus earumdem conveniunt, nullus fuppetere à Romano feu reliquis Pontificibus
prxfumat , nifi perfonx quas canonica
iancit audoricas ; ut eft illud primo anno
ordinationis noftrx apud bearum Petrum
Apoftolum conftitutum.
f Ut Capitula Ravennafiatuta obfer-

ventur. ]
III. Ut illa capitula quz anno prxeeTom. II.

ab aliis non recipiantur. ]
V. Ut expulfi laid vd quilibet de Clero
ro quibufdam facinoribus à propriis
pifcoois, ab aliis juxta Canonum ttatuta
non fufeipiantur, ut igne poenitudinis decodi, mifericordiam Domini, prout po­
tuerint , lacrymis fletibuique fibimet ante
mortis obitum adquirant.

È

f Ut liberum alterius hominem contrh

leges nemo recolligat. ]
VI. Nemo alterius liberum hominem ,
ficut jam in alia Synodo conftituimus, rc
colligere prxfumat line illis caufis quas
leges mundanx prxeipiunt. Si quis dein-

«7ί

Capitularia

ceps conn a hxc noftra ftatuta tenuverk,
feiat fe ab omni ordine ecckfiaftico eflfe
privandum.

Lvoovtci Balm
Rpgi> i.

£
I/O

Abbo Nevemenfu Epifcopus fubfcripfl.
Ottulfus Auguftx Tricorum Epifcopus
fubfcripfl.
Gillcbcrtus Carnotenfis Epifcopus iub
[ Occulta fatrum accufationee inter·
fcripfi.
diSa. ]
Hildeboldus Suefiionenfis Epifcopus fub*
VII. Confratrum Coèpifcoporumque
fcripfi.
accufationes fieri occulte omni modo
* Teotharius Gerundenfls Epifcopus fub­
prohibemus ; quia fitpe contingit ut in­
icripfi.
nocentes à mans hujufmodi condemnen­ Ingelvinus Parifiorum Epifcopus fubtur. Sed fi accufâtio fuper perfona cujuffcripfir
libet Epifcopi dicitur , canonicè fancitus
Edcnulfus Laudunenfis Epifcopus fub­
in publicum praetendatur. Quoniam ferip
fcripfl.
'* tum eft : Cecidit de calo accufaiarfra­
Adebertus Silvaneélenfls Epifcopus fub­
trum ,qui accufabat tot ante confpeSum
fcripfl.
I Ima. i. agni. Et iterum : Qui odit fratremfuum Bemo Catalaunorum Epifcopus fub­
’■
homicida efl. Et : Qui non diligit fratrem
fcripfl.
i.
Juum quem videt, Deum, quem non vi­ Maricus Biterren fis Epifcopus fubfcripfl.
det , quomodo potefl diligere f His talibus Ecfndus Pidavcnfls Epifcopus fubfcnpfi.
documentis inftrudi, fi quis contra hoc Item Abbo Magalonenfis Epifcopus fub­
Dei decretum tentaverit Epifcopus, Pref
fcripfl
byter, ôc Diaconus , proprio honore pri­ Frodomus Barcilonenfis Epifcopus fub­
vetur , laicus verd cujuflibet dignitatis
fcripfl.
omni Chriftiani careat dignitate; ôc nifi Amsldus TuUenfis Epifcopus fubfcripfl.
unique refipuerinc, anathematis vinculo
Johannis VIII. Ραελ Ad locutio ad
Knew*
innodentur.
dm . CooRegem sub finem Synodi *.
til. Galli*,
Subscriptiones.
Vos , cariflirne fili Hludouvice gloriofe tom. |. PM·
Johannes Apoftolicx Roman» Ecclefie
Rex , precor in defenflonem , liberatio­
prime fedis Epifcopus huic decreto à
nem , atque exaltationem fandx Roma- tuli defant
nobis promulgato fubfcripfl.
inSi retond.
nx Ecdeflx , flcut prrdeceflbres veftri
V albertus Ponuenfis Epifcopus fub­
fecerunt, Ar vobis fub atteftatione facere
fcripfl.
mandaverunt, fine procraftinatione & ul­
Petrus Forufempronii Epifcopus fub­
la dilatione fuccurnte : quia miniftri Dei
fcripfl.
eftis j vindices in ira in his qui malè agunt,
•(Sir J*.
Pafcalius *
Epifcopus fubfcripfl.
<v**Au t rr
Λ non fine caufa gladium portatis ; ne forF- <tt H.'*t Hincmarus Remorum metropolis Epifco­
tè, quod abflt, illa vos aut regnum vef­
Arnrrinur
pus fubfcripfl.
trum culpa contegat qux quoldam vete­
EF.fcopu. J
AnfeçifusSennenfis Archiepifcopus fub­
res Reges inimicis ôc infidelibus Dei quon­
fcnpfi.
dam parcentes damnabiliter ftrinxic Vel
Aurelianus Lugdunenfis Archiepifcopus
fl aliud placet, prrfcntaliter in ifto loco
fubfcripfl.
date , per Deum & beatum Petrum vos
Sigebodus Narbonenfls Archiepifcopus
conjuro , fine mora refponfum.
fubfcripfl.
Roftagnus Arelatenfis Archiepifcopus CONFIRMATIO LEGIS K.AROLI DE COMPO­ SirmonduiSITIONE SACRILEGII , edita coram Hlu- Cone. G«l.
fubicripfi.
J>*.tom. t.
douvico Rege Ôc Efpifcopis im. in
Adalardus Turonenfis Archiepifcopus
Concilio
Tricaffino
,
ôc
eorum
audofubfcripfl.
ritate junda Gothicx legi.
Tcudericus Vefontionenfls Archiepifco­
Johannes, Epifcopus fervus fervorum Ivo part.
pus fubfcripfl.
Octramus V ienneniis Archiepifcopus fub­ Dei omnibus Epifcopis per Narbonenfem
atque Hifpanicas provincias confinent»-»
fcripfl.
bus , Abbatibus, rtefbyteris, cundifque
Ifaac Lingonenfls Epifcopus fubfcripfl.
Gerboldus Cabillonenfls Epifcopus fub­ fimul ordinibus divino ininifterio manciEatis . necnon Comitibus , Vicecomitifcripfl.
ut, Vicariis, Centenariis , Judicibus ,
Agilmarus Arvernenfis Epifcopus fubôc omnibus in poceftatibus confticutis in
fcripfi.
Bemerus Gfatianoponcanus Epifcopus Hifpania ôc Gothia provinciis degentibus, H4t tom. L
omnique populo occidentali catholico , ne <»·.
fubfcripfl.

___

»77

Ammo Cmkhti
>7>-

Regum Francor.

fetorem flc apoftoTicam benecBâîonem.
Auâore omnipotenteDeomediante, In­
carnationis Domini noftri Jefii Chrifti
anno Dcccuanu. Indidione xi. xv. Ka­
lendae Septembria, Domno videlicet Hludouvico fereniffimo regnante anno pri­
mo, a£tom eftà nobis amid urbem Trecaa
pro ftatu tânÛx Dei Ecctefi* fynodate
Concilium : ubi fedentibus nobis m coro­
na, venit ante pnrfendam noftram filius
nofter Sigebodus prims fecBs Narbonenfia Epifcopo* cum fins fiiffraganeb Epif­
copis , fle detulit nobia librum Gothicae
Legi· ,ubi nihil habebatur de fàcrilegiis ;
flt in eifdem legibus feriptum erat ut caufie
quas ili* teges non habent, non audiren­
tur à judidmis illius patri*. Atque ita jus
tend* Ecclefi* fuffocabatur ab incolis
Galli* fle Hifpaniz provinciis. Unde nof­
tra ferenitas cum prxfcriptis Epifcopis,
infpe£tis Legibus Romanis,ubi habebatur

CONVENTUS

278*

de fâcritegiis , invenimus ibi έ Juftiniano
Imperatore legem cotnpofitionis facrile­
gii conftitutam, fcilicet in quinque libras
auri optimi. Sed nos leniorem legem prarcipimus effe tenendam qux à Karolo eft
conftitutapio Principe de compofidone
facrilegii, videlicet intringinta libras exa­
minati argenti, id eft, fexcentorum folidorum argenti puriflimi. Ideoque quifquis
inventus merit reus facrilegii, iftam levio­
rem compofitionem emendet ipfis Epi fcopis vel Abbatibus five nerfoms ad quos
facrilegii querimonia jufte pertinuerit. Ec
fi ipfe reus facrilegii facere noluerit ,tamdiu excommunicationi fubjaceat ufquequo prrdiftam compofitionem fexcencorum folidorum perfolvat. Et fi in hac obftinatione mortuus fuerit, corpus ejus cum
pfalmis Ac hymnis non deferatur ad fepulturam. Et prxeipimus ut in fine codicis
legis mundan* feribatur hxc lex.

Qwj.

FURO N ENSIS.

CO NP E NTΙΟ aua inter gloriofos Reges Hludouvicum filium Karoli Impera­
torie f ieemaue Hludouvicum fili-im Hludouvici Regit, in loco qui vocatur Furo­
nis , iafrtfy Novembris , ipjls Cr communibus fidelibus ipjbrum faventibus dC
confemientibus > facia efi anno Incarnationis Dominica * DCCCLXX1X , Indictione
ΧΠ , dicente Rege Hludouvicofilio Karoli.
*( Sic StrnmUm. At Codex Arrctau. Icpt
S;l, lruiaient XI. Kldt Nom SitmondicM
Ex Mâoricadb·· aUr» memorat» freto bçoet prricrendam elle leibooeœ Coi Atrebat. ]

peg· «1».

te u T inter patrem meum Karolum fie nis noftr* modo , quibufdam prxpedienpatrem veftrum Hludouvicum regnum tibus caufis, effe non potuit, ufque ad
•(.«fem·. Hlotharii divifum luit * , volumus
ut placitum
ita
illud
quo fimul ut conveniamus
confiftat. Et fi aliquis noftrorum fidelium ftarutum habemus , talis amicitia inter nos
regno P*™
hoc aliquid purpri- maneat, Domino auxiliante, de corde
fum habet, juflu noftro illud dimittat.
puro Ac confcientia bona Ac fide non fifla
De regno verb quod Hludouvicus Im­ ut nemo fuo pari vitam , regnum , aut fi­
perator Itali* habuit , quia necdum ex deles fuos , vel aliquid quod ad falutem
Hio aliaua divifio fâ&a eft , quicunque five profperitatem ac honorem regni per­
modo illud tenet, ita teneat, donec Do­ tinet , difeupiat aut forconfiliet.
mino volente iterum fimul venientes, cum
I I.
communibus fidelibus noftris inveniamus
Ut fi in cujufcunque noftrum regno Pa
fle diffiniamus quod ex hoc melius Ac jufgani five pfeudochnftiani infurrexerint,
tius nobis vifum fuerit.
unufquifque veraciter fuum parem , ubi­
De regno autem Itali* quia modo nulla
cunque neceflitas illi fuerit, fle ipfe ratio­
ratio effe poteft . omnes iciant quia par­
tem noftram de illo regno fit requifivimus nabiliter potuerit ,aut per femetipfum aut
per fuos fideles Ac confilio fle auxilio ,
fle requirimus , fle Domino auxiliante re­
prout melius potuerit, adjuvet.
quiremus.
I I I.
IstA sequenti die statuta sunt.
Ut 11 ego vobis fuperftes fuero , filium
C A E. I.
veftrum Hludouvicum adhuc parvulum*
Ut quia firmitas amiciri* Ac conjundio- Ac alios filios veftros quos vobis Dominus
8 a
Tom. II.

S

Mt. ȣ]

• [ ΓΛ No-

*279

t„.

Anno Chkists

Capitularia

donaverit, ut regnum paternum heredita­
rio jure quietè tenere poflint, & confilio
& auxilio, prout melius notuero, adjuva­
bo. Si autem vos mihi fuperftes fueritis,
filios meos Hludouvicum At Karlomannum & alios quos divina pietas mihi dona­
re voluerit, ut regnum paternum quietè
tenere poflint, fimiiiter & confilio fic au­
xilio , prout meliùs potueritis t adjuvetis.

°-1 j

z8o

nino venire fie nos fecundùm Dei volun­
tatem conjungere omnimodis non omitta- *
mus; nili forte talis inevitabilis neceflitaa
evenerit pro qua id fieri nullatenus poflit.
Et fi hoc acciderit, ad tempus quifque
pari fuo hoc refcire faciat, fic prqpterea
amicitia noftra nec minuatur nec immu­
tetur , donec , Domino volente , congruo
tempore perfeâè confirmetur.

I V.

VII.

Ut fi aliqui fufurrones & detradores ,
fit qui paci noftra: 'invident, & quietum
regnum elfe non patiuntur f inter nos li­
tes & contentiones & difcordias femina­
re voluerint, nullus noftrum hoc recipiat
aut libenter acceptet ; nifi fortè hoc aa ra­
tionem coram nobis utriufque fit commu­
nibus fidelibus noftris perducere voluerit.
Si verb hoc poluerit, cum nullo noftrum
aliquam foci etat em habeat; fed omnes
illum licut mendacem fit falfarium, fit in­
ter fratres volentem feminare difcordias ,
communiter à nobis abiciamus*, ne de
extero quifque talia mendacia auribus
noftris inferre audeat.

Ut res Ecclefiarum , in cujufcunque
regno caput fuerit, tam deEpifcopatibus,
3uam de Abbatiis, fine ulla contradictione
edores ipfarum Ecclefiarum illas poffideant. Et fi aliqifid ibi misfadum à quo­
quam eft , in cujufcunque regno illx res
confiftunt, legaliter exinde juftitiam red­
dere faciat.

V.
Ut communiter, prout citiùs potueri­
mus , Miflbs noftros ad Karlomannum fic
Karolutn gloriofos Reges dirigamus, qui
eos ad placitum , quod vm. Idus Februa­
rii ftatutum habemus, invitent , fic ut nul­
latenus venire differant, obfecrent. Et fi
fecundum quod optamus venire volue­
rint , communiter nos ad Dei voluntatem
fic fandx Ecclefix falvationem ac com­
munem honorem noftrum fic profedum
ac falvamentum totius populi Chriftiani
nobis commiifi , Domino coopérante , ita
conjungamus ut de extero in eo qui unus
eft unum (imus, fic unum xelimus , fic
idipfum dicamus, fecundum Apoftolum ,
fic faciamus omnes , fit non ftnt in nobis
ulla fchifmata.

V I.
Si autem illi obfecratione noftrâ vocati
fic invitati, aut Miffi eorum ad prxfacum
placitum venire diftulerint , nos , fecun­
dum quod ftatutum habemus , illuc om-

VIII.
Et quia per vagos fic in tyrannica confuetudine inreverentes homines pax fic
quies regni perturbari folet, volumus ut
ad quemcunque noftrum talis venerit ut
de his qux egit rationem fic juftitiam fubterfugere poflit, nemo ex nobis illum ad
aliud recipiat vel retineat nifi ut ad rec­
tam rationem fic debitam emendationem
perducatur. Et fi rationem redam fubterfugerit, omnes in commune in cujus re­
gnum venerit, illum perfequamur, donec
aut ad rationem perducatur , aut de regno
expellatur, vel deleatur *.

I X.
Volumus ut hi qui merito proprietatem
illorum in noftro regno perdiderunt, ita
judicentur ficut temporibus antecefforum
noftrorum inventum fuit. Qui vero dicunt
fe injwftè proprietatemillorum perdidiffe,
veniant in noftram prxfentiam , fic ficut
juftum eft , ita illis judicetur , fic fua reci­
piant.

• ' SirtHf··
A· Iri
<-.atui ■ *
f/·"*
Mtn
itrfiwwT vel
dcliaiur. 1

* Hoc di3o , Hludouvicus Hludouvici ' [Quefefilius adβια rediit ; bC Hludouvicus Ναroli filius per Arduennam venans anno n»»<^v·1
Incarnationis dominica DCCCLXXIX. in
Longlario Nativitatem Domini celebravit.

Concilium Mantalense in quo Regis nomen Bosoni ah Arelaunfis Regni
Epifcopis Procerihufque delatum eft idibus OSobris , anno Chrifti DCCCLXXIX anna
KllLudovicRarlomanniprimo. Vide in novo Codice Legum vetEXUM.

ζ8ι

Regum Francor.

z8z*

CAPITULA

K ARL Ο M AN NI
FRANCORUM REGIS,

LU DO F IC 1 11.

F.

Epistola Joannis VIII, Papr »
Kaalomannum Remm, quj. rogat ut Gofi
perto Diacono KercelUnfem Ecclefiam tribuat, Vide in Novo Codjcb Legum
VKTKXUM.

TITULUS PRIMUS·
APUD

CARISIACUM.

QUANDO pofi mortem Ludovici Fratris integrum regnum fortitus efi anno
DCCCLXXXil. menfi Septembri,
Petitio Epifcoporum ad Domnum Cbarolomannum Regem, quando ei je com­
mendaverunt in Carifiaco r , Idus
Septemb. anno dccclxxxii.

Promijfio Domni Karolomanni Regis ad
Jupradiciam petitionem.

Promitto fic perdono vobis quia unicui­
que de vobis fic Ecclefiis vobis commiflis,
fecundum primum Capitulum quod novifV o b i s perdonare petimus ut uni­ fimè in Carifiaco Domnus Imperator avus
cuique de nobis & Ecclefiis nobis meus à fe fic i patre meo iervaturum ,
confentientibus fidelibus fuis ac patris mei
commiflis, fecundùm primum Capitulum
quod noviifimè in Cardiaco Domnus Im­ atque apoftolicr fedis Legatis , legente
perator avus vefter à fe & à patre veftro Gauzleno, denuntiavit, canonicum pri­
feri aturum, confentientibus fidelibus il­ vilegium fic debitam legem atque juftitiam
lius ac patris veftri atque apoftolicx fedis conlervabo , fic defenfionem , quantùm
Legatis, legente Gauzleno, denuntiavit, potuero, adjuvante Domino , exnibebo ,
canonicum privilegium fic debitam legem ficut Rex in fuo regno unicuique Epifco­
atque juftitiam confervetis , fic defenfio­ po fic Ecclefix libi commiflx per reclum
nem exhibeatis, ficut Rex in fuo regno exhibere debet, fit quemadmodum conti­
unicuique fic Epifcopo fic Ecclefix libi netur in feripto quod in Ferrariorum mo­
commiflx per retium exhibere debet , nafterio coram aitarc fandi Petri perdonafic quemadmodum continetur in feripto vi. In hoc ut vos mihi fecundùm Deum fic
quod in Ferrariorum monafterio coram fecundùm feculum fic fideles adjutores fic
altare fandi Petri perdonaftis , fic manu confilio fic auxilio fitis ficut veftri antecefproprii uni cum fratre veftro confir- fores boni meis melioribus prxdeceflbribus extiterunt, fecundum Icire fic poffe.

A

©

Sùœo.iJu.J

<z8}

Capitularia

TITULUS

'îKïï'T

284

II.

IN BKOILO COMPENDIL
H£C Capitula, mtn fiqunntur, font promulgate à Domna nlorirfo Regt Lariuuoao anno lacamottonit Doodjucn
viil koi. Mtniutftnl
anno regni fid in Francia prùno, in Brodo Compendii palatii , de rapiaio.

DCCCmm

vi.

C

a

r. I.

I I L

Ut fi quis poft hunc conventum fit ban­
omm uni fidelium noftrorum confilio ftacucum habemus ut rapinam nul· num noftrum rapinam faciens inventus
fuerit, is cujus homo eam fecerit, eum
lus deinceps fàclat, aut facienti confenad legalem emendationem in pnrfentiam
tiat.
noftram adducat. Qubd fi eum adducere
I I.
non potuerit, pro eo fecundùm ftatuca
Ut rapina qua retro eft aûa, cum om­ legum emendet. Eum autem qui juftitiam
ni diligentia emendetur , fit condignam fugerit feiant omnes effe fbrbannitum, ita
pro hoc harmifearam is qui eam feck ful· ut nullus eum nifi ad pnefentandum reci­
piat.
tineat.

C

TITULUS

III-

APUD VERNIS PALATIUM.*
C -D<

«Ηλ

df

Religioftif in ngio palatio } de compofuione fiord ; de
odjatoribtu Epifcoponun, ]

[PRÆFATIO. Ί

TN nomine finitae & individue Trinitatis, Kailomannus, gratia Dei
A Rex, omnibus ventralibus Epifcopis, Abbatibus, Comitibus , Judi­
cibus , omnibufque fànlùe Dei Ecclefi* A noftris fidelibus. Cùm ad
palarium Vernis anno Dominicae Incarnationis dccclxxxiv. anno autem
regni noftri quinto, Indi&ione fecunda, menfe Martio conveniflemus,
& pars fidelium noftrorum nobifcum , placuit ut quaedam ftatuta facrorum Canonum necnon quedam Capitula anteceflorum noftrorum reno·ιλ~— varentur* , quia graviter A molefté ferimus quod peccaris impedienriicwii. I bus, & malitiis perverforum hominum exuberantibus, ultra modum
v^c^cunt At4ue pend * adnullata exiftunt, pnecipué illa qur contra
malum rapine & depraedationis à fànâis Patribus funt promulgata , Se
à Chriftianiftimis Regibus audoritate regii confirmata. Si quidem ita
paffim longé latèoue hoc venenum diftùium & difperfum eft ut quafi
libéré jam maid abutantur omnes infe&i & corrupti corpore & animi
hoc tam fceleradflîmo atque mortifero morbo, non recogitantes hoc
1. c«. t. ouod Paulus dicit, immô Deus omnipotens per ipfum : Rapaces regnum
*G*i. f it. Dei non pofildebunt. Neque illud quod alibi Apoftolus ait 9 quia h nof
meripfos comedimus & confumimus, id eft > depraedamur, citô deficie­
mus. Completur ergo in nobis > immo per nos , quod omnipotens Deus
ia. t- per Ifaiam Prophetam improperat dicens : Unufquifque carnem brachii
fui vorabit, id eft , fubftantiam fratris fui diripiet. Carnem enim bra-

i8y

‘-“’J;-"·

286*

Regum Francor.

chii fui devorat, Λ fxnguinem brachii fui bibit» quifubftantiamproxi­
mi fui tollit » unde caro luftentari debuit Non eft autem mirum fi Pagani
dt extera! nationes nobis dominantur, nobifque bona temporalia tollunt,
dum unuiquiique proximo fuo per vim tollit unde vivere debet ideo
juftè convenit nobis illud quod omnipotens Deus per Ifaiam Prophe­
tam minatur dicens î
qui pradaris , nonne & ipje pradaberis ? Nos *&>»·*·
vero praedamur fratres noftfoc, & idcirco Pagani meritô nos noftratnque
fubftantiam depnedantur. Quomodo igitur fecuri poterimus pergere con­
tra inimicos fcnlhe Dei Ecclefi K&. noftros, cùm rapina pauperis inclufa
eft in domo noftra ! & non ioltun domi reclufa eft, verum etiam plcrunque evenit ut pleno ventre rapina in hoftem quidam proficifcantur.
Et quomodo poterimus inimicos noftros devincere, cùm (anguis fratrum
noftrorum ab ore noftro diftillat, Λ manus noftræ plens funt fanguine , dt brachia pondere miferiarum & rapinarum gravantur, tota­
que virtus animi corporiïque debilitatur ! Preces noftrr à Deo non re­
cipiuntur , quia clamores & ploratus altaque fufpiria pauperum & orpnanorum, pupillorum atque viduarum préoccupant & praeveniunt pre­
ces noftras , quae crudis carnibus fratrum noftrorum gravatae raucitudinem acceperunt , nullam fonoritatem virtutum habentes. Et funt multi
2ui ex ipia rapina videntur eleemoiynas facere, non intelligentes quôd
e talibus dicit Efaias : Qui offert Domino de rapina oblationem , quafi
qui macietfilium ante patrem. Et funt nonnulli qui de homicidiis , adulte­
riis , perjuriis , incendiis confilium & poenitentiam quærunc, & malum
rapinae pro nihilo ducunt, non intellegentes quia quot pauperes quis
exlpoliat, & fame ac nuditate periclitari facit, tot homicidia perpe­
trat : quia tunc proximum fuum interficit, dum unde vivere debet ei
tollit. Et fcimus, dicente Paulo Apoftolo , quia omnis homicida non
habet vitam in regno Dei, dt homicidas & adulteros judicabit Deus.
Quia ergo rapaces regnum Dei non poftidebunt , nifi ea reddiderint
quæ tulerint, & infiiper poenitentiam egerint, fugiamus hoc tantum
malum unde tot ac tanta alia mala procedunt, & diligamus proximos
ficut riofinetipfos , adimplentes legem quæ dicit : Non concupifcas rem t
»0.
proximi tui, nec omnia qua illius jiint. Quia aliter neque inimicis nof­
tris poterimus rellftere , neque regnum Dei polfidere.
Cap.

I.

olumus itaque ut palatium nof­
trum , more prjfdeceiTorum noli ro­
rum , 6c Dei cultu, & regali honore,
& religionis habitu , & unanimitatis concordii, atque pacis ordine ftabUiatur, &
in eodem palatio noftro pax prxdeceflbrum noftrorum fanftionibus fervata per

V

ornhe regnum noftrum exequenda profe­
ratur.

I I.
Decernimus igitur ut omnes in palatio

noftro commanentes , & illud undique
adeuntes, pacifice vivant. Quod fi aliquis
corrupti pace rapinam exercuerit, per
noftram regiam autioncatem 8c Miih nof­
tri juflionem ad pakcmam adducatur au­
fed
dientiam ; ut fecundum quod in Capitulis
antecefforum continetur, legali multetur
judicio , tripli compoficione pera&i cum
dominico banno.
I 1 I.

Si quis vero al.fque Seniore aut infrà
palatium aut circa illud degens hoc idem
fecerit, hunc Miflus nofter adeat , & ad

*z87

Amo,ir”n

Capitularia

i^fum palatium juffu noftro eutn venire
prxcipiat. Qubd (i aufu temerario venire
contempferit, vi ad noftram prxfentiam
adducatur, fubdendus prxdeceflbrum nof
trorum fandionibus. Si autem flc nos &
MiiTum noftrum contempferit, fic ad nos
venire noluerit, & fe defendendo ibi occifus fuerit , & aliquis parentum aut ami­
corum ejus inde faidam fidelibus noftris ,
qui eum occiderint, portare voluerit, poteftativè eam jurare faciemus, & fideles
noftros regia audoritate exinde adjuvabi­
mus.
IV.
Placuit etiam nobis fic fidelibus noftris
ut quicunque infra regnum noftrum aiiquid rapuerit aut depraedatus fuerit, om­
nia in triplum componat, fit bannum do­
minicum perfolvat, fic infuper publicam
Ernitentiam inde faciat, ficut in Capituri anteceflbrum continetur. Si autem
colonus aut fervus fuerit, fimiliter omnia
in triplum componat, aut dominus pro eo
fexagitua idus bene preflbs accipiat, fic
infuper publicam pœniientiam inae agat ;
cujus modus erit in confide ratione Epifco­
pi , fecundum quantitatem fadi : quia for­
nicationes fic adulteria atque homicidia,
necnon incendia , ebrietates , aliaque
quamplura vitia exinde prodeunt. Si quis
autem negaverit fadum, fi comprobatus
non fuerit, propria manu juramento fe excondicat i excepto noftris vaflis dominicis,
pro quibus illorum homines meliores ju­
ramentum perfolvent. Hoc vero cum
fijmma diligentia tali modo procurabitur.
V.

tnp( cte.e^7.',’ ”b'
i
»>.’ ’ ‘

Epifcopus in cujus parochia aliquis
cori£j(jens.aliquid deprxdatus fuerit * ; fein-l & bis atque tertio , fi necelfe fuerit,
vocabit illum fuà admonitione per fuum
Preibyterum canonicè ad emendationem
[ five ad compofitionem ] fic ad poeniten­
tiam , ut Deo fic Ecclefix fatisfaciat quam
Ixfit. Si autem defpcxerit atque contemp­
ferit ejus admonitionem atque faluberri
mani invitationem , ferjar illum Paftorali
iirgâ, hoceft, fententiâ excommunica
tionis, ut à communione fandx Ecclefix
omniumque Chriftianorum fit feparatus
ufque ad congruam fatisfadionem & [ di­
gnam j emendationem. Quam excommu­
nicationem debebit idem Epifcopus Se­
niori illius notam facere fic omnibus fuis
coepifcopis , ne eum recipiant ufque ad
[ dignam j fatisfadionem.

“ίΚΤΓ

z88

V I.
De illis autem qui infra parochiam
beneficia fic alodum non habent, fic alterius Epifcopi parochiani funt , flc dum
ad curtem pergunt, aut de loco ad locum iter faciunt, rapinas fic dcprxdatio- <· ·<>»: ,
nes infra parochiam faciunt, placuit no- «r ». c. tbis ut fi ita propè Epifcopum , ut ei D^itnd.
deprxdatio illorum nota fieri poffic, an- ■·£·
tequam parochiam ejus exeant, mittat
ftrenuum fic prudentem Preibyterum, qui
fuâ vice rationabiliter illos ad emendatio­
nem vocet. In quo fuperior modus compolirionis fic emendationis fervabkur, fi
vocati venire noluerint. Si verb vocatio­
nem atque ammonitionem Epifcopi fiiperbè contempferint, fimili fententiâ excom­
municationis feriantur quâ fic illi qui infra
parochiam res aut beneficia habent, ficinlu per excommunicentur, ne extra paro­
chiam exeant antequam fuperiùs ftatuta
adimpleant. Quorum excommunicatio
Seniori illorum fic proprio eorumEpifcopo fignificanda eft, ne eos recipiant anteauam illuc redeant ubi rapinam fecerunt,
>ique pleniter emendentur.
V I I.

Et quoniam Epifcopi , qui noftris fic iib.\7o»·
fuis fic communibus Ecclefix atque totius
regni neceflitatibus occupati funt, non
valent eunda foli profpicere * qux infra
fines parochix ulorum perpetrantur , ftatuimus ut quotielcunque Epifcopi à propria civitate digrediuntur, tales adjutores
unufquifque in fua civitate relinquat qui
hxc omnia in lua civitate prudentiffimè
peragant, fic pauperes fanguine Chrifti
redempti femper in civitate prxfentem
inveniant à quo refponfum fic confolationem acccipiant. In vicis autem , fic villis
longé à civitate remotis, conftituat unu£
quifque Epifcopus reverendos fic cautos
atque prudentia [ morum ] temperatos
Prefbyteros , qui fu& vice fuperiùs fta­
tuta [ modeftè 3 perficiant *, fic ad quos
alii Preiby teri juniores fic minus cauti fuam
caufam referant.

*’■

1*"'"*!’·
ceic. Kuie
r·*·uM·1

y&tfaa»

»ai.]

VIII.
Placuit nobis [ fic fidelibusnoftris jpro
communi utilitate fit inftanti necefiitate ut ‘Buùbârd.
nullus Epifcoporum graviter ferat fi ejus
parochianum pro hujufmodi caufa deprxdationis alter Epifcopus excommunicaverit.
IX.

i8p A--’srr"· Regum Francor.
I X
Et quia ad tantum malum funditus era­
dicandum [ atque tollendum J fic tantum
bonum plantandum [ atque ftatuendum ]
et ♦ epifcopalis au&oritas ju•«•■«Η,ι·. diciali poteftate adjuvari, placuit nobis
noftrifque fidelibus in commune ut Midi
dominici iliis in locis ex hoc fideliter ad­
juvent, & Comes przcipiac fuo Vicecomiti fuifque [ Vicariis atque ] Çentena• i fu No- riis ♦ ac reliquia miniftris reipublicx, necnon frimc*· hominibus mundanae legis do**u. F’ cumends eruditu, ut pro amore Dei om­
nipotentis ac pace fanttx Ecclefiz & fide­
litate noftra ex hoc adjuvent , quantum
melius potuerint [ tam per fe quàm cum
Miniftns Ecclefix, ] quoties Epifcopi aut
miniftri illorum, five etiam ipfi pauperes ,
[ fuper hac re ] eos appellaverint ; ita ut
Miniftri Ecclefiz habeant audoritatem fui
Epifcopi, & Miniftri Comitis audori­
tatem noftram & fui Comitis.

X.
XegiM.Ub.
«.<·«»*·

Volumus autem ut fi epifcopalem aut
regiam audoritatem aufu temerario ali­
quis pro nihilo duxerit, in Comitatu conliflens, aut iter faciens, fi quod injuftè
abftulerit, Icgaliter emendare contempferit, fic rebellis exiftens , fi ibi occinis
fuerit, nulli fidelium noftrorum, qui eum
occiderit, aliquis faidam portet , neque
pro ejus morte aliquid componat. Si vero
aliquis parentum [ aut amicorum ] ejus
aliquam [ indè] faidam portare voluerit,
poteftativè eam jurare faciemus, fit fideles
noftros regia audoritate exinde adjuvabi­
mus.

X L
De noftris quoque dominicis vafTallis
jubemus ut fi aliquis prxdas egerit, Co­
mes in cujus poteftate fuerit, ad emenda­
tionem eum [venire] vocet. Qui fi Comi­
tem aut MilTum illius audire noluerit, per
fbreiam illud emendare cogatur , prout
lex docet, fic quemadmodum in Capitu­
laribus Regum [ anteceflbrum noftro­
rum ] tenetur infertum , in eodem loco
ubi pnrda commiffa fuerit. Quôd fi pro­
clamaverit fe ante przfentiam noftram
velle diftringi potius quàm ante Comi­
tem , per credibiles fidejuflbres aut per
làcramentum melioris hominis ante nos

Tank It

Κα*κΓο“Α^1

2po+

venire permittatur, ut ibr talis ratio finem
accipiat. Honorem enim talem noftris vaffis dominicis concedimus ut ipfi non ficut
reliqui manu proprii facramentum jurent,
fed melior homo illorum fic credibilior
illud agere non differat. Si autem qux fuprà diximus defpexerint, fic nullo modo
emendare voluerint, fic in contemptu per­
manentes ibi occifi fuerint, nullam con­
tra ipfos qui eos occiderint iracundiam
teneoimus unquam. Quod fi aliquis paren­
tum [ aut amicorum eorum ] indè iaidani
portare voluerit, [ poteftativè eam ei ju­
rare faciemus , ficut fuperiùs diclum
eft, fic ] noftra regià exinde eum* juvabimus. Si vero dixerint quod eis come, cuul)
non fecundum legem fecerit, fed pro ali­
quo iracundia [ aut invidia ] quam [ ante ]
contra illos tenebat, [ illud fecerit, ] hoc
Cornescis ante nos fatisfaciat, [ fecundum
quod nobis placuerit, j quod non ob aliud
quàm pro rapina fit aclum.

X I I.
Ut autem omnis occafio rapinz tolla­
tur , volumus ut Prefbyteri, qui bonum
exemplum [ caritatis ] omnibus offendere
debent, hofpitales exiftant, ( ficut Apoftolus dicit : Hofpuales invicemfine mur­
muratione ; quam prxbeant iter facienti­
bus , quia per illam placuerunt quidam
Deo angelis hofpitio tufeeptis. * )

XIII.
Placuit nobis [ fit noftris fidelibus ] ut
Prefbvteri fuos parochianos admoneant
ut fic ipfi hofpitales exiftant, fit nulli iter
facienti maniionem denegent. Et ut om­
nis occafio rapinz tollatur, ( nihil cariiis
vendatur tranfeuntibus nifi ficut in mer­
cato accipiunt* ). Quod fi cariiis vendere
voluerint,ad Prefby teram tranfeuntes hoc
referant, fic illius juffu cum humanitate
eis vendant.

X I V.
Volumus ut Prefbyteri fic miniftri Co­
mitis villanis przcipiant ne colledlam fa­
ciant , quam vulgogeldam vocant, con­
tra illos qui aliquid rapuerint. Sed caufam
fuam ad illum rrefbyterum referant qui
Epifcopi MifTus eft , fic ad illos qui in illis
locis miniftri Comitis fuper hoc exiftunt ,
ut omnia prudenter Oc rationabiliter cor­
rigantur.

T

•
Jo­
cus
aliter
pni ■·«» Je·
R:lut in Re ·
giooni &

IuiJm.-.v.

1'ir heu.»
Jckti.-nem

p»g.
Rcg.iûl.h.
a.op ,>i.

?·/:·.«ui

Ktf no ) , ‘ti-nr . η , I
c»riuj «.■,·
d»nt Ci.-nfetsntibus' i
Ii
qui..·')
in merca o
rende· <
poduût. 1

*291

Capitularia

OoOMIt

RtGIS i.

zpz

CAPITULUM
ODONIS REGIS,
QUANDO unfius eft. à Walterio Archiepifcopo Senonenfi anno DCCCLXXXvm.

Promissio Odonis Regis.

uniufcujufque fervitium , prout fcire &
poile mihi l)eus rationabiliter dederit &
romitto & perdono unicuique vef- tempus didaverit, ftudebo, ficut mei antriim & Ecclefiis vobis commiflis quia teceffores y qui hoc bene & rationabiliter
obfervaverunt, veftris prardeceffbribus; in
canonicum privilegium & debitam legem
atque juftitiam confervabo, & contra de­ hoc ut vos mihi fecundùm Deum fit fecunpraedatores & oppreflbres Ecclefiarum dùni feculum fic fideles adjutores & conveftrarum & rerum ad eafdem pertinen­ fdio ôc auxilio litis ficut veftri anteceflbres
tium defenlionem fecundùm minifterium Irani meis melioribus prxdecefforibus
meum, quantùm mihi poffe Deus dederit, extiterunt, fecundum fcire ôc poffe. Et
exhibebo ; ôc jus ecclefiafticum ôc legem qux retro malo funt ingenio depravata ,
canonicam vobis ita confervabo t dc res in meliorem ôc priftinum gradum, adju­
Ecclefiarum veftrarum, tam à Regibus, vante me diviua clementia, reformabo
vel Imperatoribus, quàm à reliquis Dei cum veftro ôc aliorum noftrorum fidelium
fidelibus collatas , fub integritate ôc im­ confilio ÔC auxilio. Confirmatio Odonis
ODO.
munitate abfque aliqua inhonoratione per­ Regis.
manere concedam, quas modo juffè ôc
O [ Hoc Capitulum deeft in Sirmonlegaliter veftrx retinent Ecclefix ; Ôc eas
augmentare ôc exaltare fecundùm debitum do. J

P

Diploma Odonis Regis auo Trenorcienfi Monafierio conceffam facultatem Ab­
bates eligendi confirmat. Viae in novo CoDICE Legum VETERUM.
Diploma Odonis Regis auo Abbatiam S. Hilarii Piddavienfis concidit Egfredo Pi&avicrfi Epifcopo. Vide in Novo CoDICE LEGUM VETERUM.

*95

Regum Francor.

Rsgis ij.

ij>4+

CAPITULA
KAROLI

FRANCORUM

I IL

REGIS,

LU DOT I CI II. F.

PRIMUS

•tttcTi-

ίβ’1

CONSTITUTIO Dotis Fridcruna Regina Uxoris Karoli III. fa&a.

apud Attiniacum anno Chnjii DCCCCFII.
que per hanc prxfentem concedimus auc­
toritatem , Ac de noftro jure in jus Ac pro­
dementi!, Rex. Si Regum conluetudi- prietatem feu dominationem illius trans­
nes antiquorum exequimur, necnon pa­ fundimus At perpetualiter habendos dele­
trum mores prxeedentium imitamur, fide· gamus. Quapropter regia? hoc munificen­
Üumque noftrorum benignè con fulta fuP· tia? edi&utn fieri ac memorat* feu dilcctx
cipimus t regium proculdubio honorem conjugi Friderunxjuflimusdari; per quod
amplificamus , nobifque profuturum in* Sirxcipimus atque prxeipiendo jubemus ut
upraferiptos fifeos, Corbiniacum fcilicet
dubitanter credimus. Proinde omnibus
fanûx Dei Ecclefiz noftrifque prxfenti- Ac Pontigonem, uti prxfentialiter ad nos
bus atque futuris compertum ftt fidelibus pertinere videntur, cum omni eorum in­
qubd cum noftris nos regni negotia trac­ tegritate, Ecclefiis videlicet prxfcriptis
tantes confdiariis , de noftro nos com­ Ac mancipiis utriulque fexûs , terris cultis
monuere conjugio , falubre dicentes fore Ac incultis, vineis, filvis , pratis , pafcuis,
& opportunum fi conjux condigna lateri aquis, aquarumve decurfibus , molendi­
adhaereret regio, ex qua filiorum, Deo nis , pifcationibus, mobilibus Ac immobi­
largiente, tonus regni profutura proce­ libus , exitibus Ac regreflibus, Ac univeriis
deret propago. Eorum itaque admonitio­ legitimis terminationibus juftè Ac legaliter
nibus folhcitati fit confiliis exhortati quan- ad fe pertinentibus, perpetualiter habeat,
dam nobili profapia puellam nomine Fri- teneat, atque poifideat, Ac quicquid exin­
derunam, communi duntaxat confenfu de facere voluerit, liberam Ac firmiflimam
fidelium, Deo, ut credimus, coopérante, in omnibus habeat poteftatem. Ut autem
fecundùm leges dc ftatuta priorum nobis hxc largitionis noftrx donatio Ac concefimperiali connubio fociavimus, regnique fionis roborario continuum obtineat firmi
confortem ftatuimus. Quocirca regali eam tatis vigorem, manu proprii fubter firma­
more propriis rebus difponentes ditare , tam noftro prxeepimus anylo inftgniri.
duos ei dotis nomine concedimus fifeos
Signum KAROLI gloriofifiimi Regis.
jugiter poflidendos Ac pro libitu difpoArnuiphus Notarius ad vicem * Alberici Epifcopi recognovit.
ΚΛΙΉ5Ρ· nendos , Corbiniacum videlicet in Comi­
<oire
des
tatu Laudunenft, cum Ecclefia qux eft
Datum xm. kalendas Maias, IndiflioReliqua.
beati Petri Apoftoli honore dicata , ubi ne decimi , anno xv. regnante Domno
co nfe fibris Cnrifti quiefeie corpus Ma- Karolo gloriofifiimo Rege , rediutegrantulfi *, Ac Ecclefia una in Cruona ; Pon- tex.
* Marculfi
ticonem quin etiam in pago Pertenfi fuActum Attiniaco palatio in Dei nomine
pci fluvios Saltum & Bruftionem, utrum- feliciter. Amen.
Twn. II.
N NOMINE SANCTÆ ET INDIV1DCÆ TrINlTATis. Karolus , divini propitiante

I

Tom. IV.
<■»1. Chrilt.
F. 1·ο > col.

Sr/pplemoo
U AniiqiiiUt
P»rif.

peg. υ

' Alber i. r

*’9y

Capitularia
TITULUS

Ricis 19.

296

II.

TUNGRENSIS EPISCOEATUS CONTROVERSIA*
/ N nomineJ~a tela
individu» Trinitatis. KaroluSy vir illuflris^ divina propitiante
dementiaJRex F rancorum , omnibus Archiepifcopis dC Epifeopis inregno nobis
à Deo commijfo confiitutis, pax G* falus ab eodem Deo «terno.

eft altaribus admovendus , fic qui ultro
ambit, vel qui importunus fi ingerit ,
u 1 λ divinx propitiationis beneficia, proculdubio efi repellendus. Nam qui ni­
qux ab ipfo ab ipfis crepundiis ex­ titur ad altiora contendere , quid agit
perti fumus, nullatenus enumerare poffunifi ut crejeendo decrejcat ? Cur non per­
mus, idcirco laudem Domini loquetur os pendit quia benedictio illi in maledictum
meum, & benedicet nomen fandum ejus convertitur qui ad hoc ut fiat hareticus
in feculum feculi. Unde quia, pluribus promovetur.
noftris exigentibus meritis, multoriensadI I.
verfa quxque fuftinuimus , credimus non
hoc ad noftrx damnationis meritum , fed
Cùm quidam peftiferi viri, ut fuprà
ad gratiam fux reconciliationis nobis fore memoravimus , à noftra fidelitate devia­
permiffum : ut flagellis ejus eruditi, difea- rent , convocavimus Archiepifcopos prxmus perverfa cavere , fic in eundis ejus fules xvi. noftri regni, nonnullos etiam
voluntatibus parere. Sicut vobis de mul­ Proceres, Marchiones, & Comites, Optitis notum eft, cùm olim quidam noftri matefque, ut eorum confilio, audontafideles, à noftra debita fidelitate exorbi­ te , atque virtute, tant* vefanixrefifteretantes, vitam fic regnum nobis auferre mus. Inventum eft ut nova gibborum ge­
moliti funt, euntes poft inimicos noftros, nera novis medicationibus locarentur ac
eifque familiariter inhxrentes, res fit epif- fanarentur, pellentes eos epifcopali auc­
copia noftri regni ab ipfis dari fibi concu­ toritate facrorumque Canonum conftitupierunt. Ut ergo de multis taceamus, tione à coctu & contortio Chriftianorum.
unum, qui nobis noftris vifceribus fer- Quorum prxfumptioni ac nefandx tyran­
pentinum virus infudit, veftrx fanditati nidi Hilduinus femtumefeens, datis Hein• ; s.rme»- propalabimus *, Hilduinum videlicet, qui
rico fuilque Proceribus complurimis auri
Uvimas.j contra regalem agens poteftatem, contra argentique ponderibus , non foliim cum
quoque Apoftoii dida , ( ubi dicitur :
eis fcienter participavit, fed etiam ex thekÜ 1» ? Deum timete , Regem honorificate. Et : fauris Ecclefix Tungrenlis , quos inftincNon efi poteftas nifi à Deo. Et : Qui po- tu diabolico rapuerat vel furatus fuerat ,
tefiati refifiit , Dei ordinationi reftfiit. quibufdam minis ac terroribus egit ut HeNon efi enim patefias nifi à Deo. ) fic ad­ rimannus Agrippinx civitatis Archiepifversus citharoedi David dida , ubi ad copus per violentiam Heinrici fuo cum­
FU.«i.». Dominum loquitur: Impofuifii homines que fidelium illum in Pontificem confcfuper capita nofira , quique ultra Rhe­ craret. Nam fî non feciftët, ficut ipfe ve­
num ad inimicos noftros proficifcens , nerabilis Archiepifcopus nobis poftea in
minimèque reminifeens facramentorum prxfentia plurimorum retulit, fibi vitam
fuorum nobis promiflbrum , eaque retro refque eccleftaftica» auferret , omnemque
• t Duce Sa­
familiam trucidaret, ac illorum bona diri­
loni* ac dorfum abiciens, ab Heinrico * inimico
Thuri»noftro Epifcopiun. Tungrenfis Ecclefix peret. Ideôque abfque legitimorum anteexpedit , fuaque damnatione contra ceflbrum audoritate eum confecravit, ut
omnia ftatuta tam fac rorum Patrum ipfe adhuc teftatur. fed tantis terroribus
quam Regum videlicet anteceflbrum nofi ac diris crudelitatibus coadus. Unde in
trorum ufurpavit. De qualibus in fibro Nicxno Concilio ita ad locum invenitur:
C.jBuulir. Regum Capitulari ita dicitur:
quis pr«- Si quis ex Clero deprehenfus fiierit cum
Jumpferit quam non meruit à Principe excommunicatis communicare , etiam
vel Seniore juflo dignitatem , ficrilegus ipfi privetur communione , tanquam qui
I b Vll In· habeatur. Et beatus Gregorius : Sicut qui
regulas confundit. Qux longé latèque in
d it a. Ck>·
t:i\ itatus renuit , quafitus refugit tjacris diverfis Conciliis fit Capitularibta Re-

Q

297 *»··£··«' Regum Francor,

ΚλΛΟιΊ SiMILICI»
Rt.is x<j.

Λ
2po*

gum de excommunicatis inveniuntur.

fandi gratiam obtinere voluerit, p'oprii
gradus periculo fubjacebit ; Cr
rx
I 1 I.
hac ordinatione vel promotione , qi.a tjl
Idem etiam Hilduinus res noftri regni per negotiationem Jada , proficiat > Jed
ex prxfato Epifcopio invaiit, diripuit, Ac anathematizetur.
pro fibito abduxit , agens contra ftaruta
V I.
Anaclcti Papx, ubi dicitur : Saucius AnaJam
di&us
Hilduinus
, ad cumulum fux
cletus, qui ab ipfo Petro Apoftolo ordi­
natus eft Preibyter ,poftea in fede Ro­ damnationis, ante venerabili» Herimanni
mana fucceflbr illius fadus Epifcopus , prxfentiam veniens, fuper facra nefancum totius mundi Sacerdotibus judicavit. dè juravit quod ego Karolus Epifcopium
KttraO.r»K
Tungrenfcdederim; Ac quofdam ex Cle­
Qui abjlulerit
j. ς,
j,
■> inquit,
i ■ »patri vel matri alii hornicidee particeps eft. Pater nofter ricis Ac Laicis jurare compulit.Quodquam
Ivovâr.'i,. fine dubio Deus eft. Mater vero noftra fit abfurdum , quamque vitandum , Iparfim fandarum Scripturarum tcftimonia
c’ Gfstisn. Ecclefia eft, qua nos in baptijmo rege^•,5^'5·*· ne ravit. Ergo qui pecunias Chnfti 6· Le­ approbant.
defia rapit , aufert, vel fraudatur , ho­
micida eft, atque homicida in confpedu
jifti Judicis deputabitur. Qui rapit pecu­
niam proximiJui , iniquitatem operatur.
Qui autem pecuniam vel res i. cclefta ab­
jlulerit fiacrilegiumjacit, dC utJacrilegusjudicandus eft.

I V.
Prxfatus denique Hilduinus thefauros
Ecclefix Tungrenfis Ac Aquifgrani palatii
juxta beati Lambcrti Martyris corpus in
quadam arca pofitos avida cupiditate ra­
puit , eofque inimicis noftris , fuis videli­
cet fautoribus, contulit, Ac Ecclefix abf­
tulit. Dequoquibufquehujufcemodi facri
Canones ita decernunt : St quis inventus
fuerit aliquid de miniflertis Ecclejta
vendidiffe velabftulijfe fijacrilegiurn commiftt. Placuit eum in ordine ecclefiaftico
1 b VI c» non haberi. Unde At beatus Auguftinus
fitulat. t.
XLVii. evangelii homiliâ Johannis dicit :
Ecce interJanclos eft Judas , ecce fur eft
Judas ; êC ne contemnas , fur hicfacrilegus eft, non qualiumcunque fur loco­
rum fifed dominicorum } locorum, fedfa­
ctorum. Et poft pauca : Quicunque ali­
quid de Ecclefia aufert velfraudatur, Ju­
da proditori comparatur.

Hos Ecclefix thefauros Epifcopis Ac
Comitibus Ac fautoribus pro fua ordina­
tione dedit, nonprx oculis habens ftatuta
Africani Concilii, quibus prxeipitur ut
nullus per pecunias ordinetur(, ita inquiens : Si quis Epifcopus per pecunias
obtinuerit dignitatem, deiciatur , modis
omnibus abiciatur, ficut Simon magus
abfcijfus eft à Petro. Item in Concilio
Chalcedonenfi : Si quis Epifcopus , Pres­
byter , aut Diaconusfub pretio Spiritus

V I I.

Memoratus prxterea Hilduinus per
Domnum Herimannum Epifcopum ter­
tio vocatus ad Synodum , ut contra hxc
qux fibi obiciuntur refponderet, (i juftam
caufam haberet, aut fi non poflet, Cano­
num feriretur (piculis. Qui quoniam qui­
dem venire diftulit , incidit fententiam
Bonifacii Papx ita dicentis : Probat vera
effe illa qua adverfusfe di3afunt, qui ad [[
ea confutanda adejfe minime vult. Et ne
dubitet quôd ita judicium nocens (ubterjugit quemadmodum ut abjolvatur qui eft
innocens quarit. Et poft pauca : Confite­
tur enim de omnibus quijquis fubterjugere
judicium poffe dilationibus putat. Dem
ipfe : J7 adejfe voluerit ,prte(ens ,fi confi­
dit , ad objecta refpondeat. Quod fi adejfe
neglexerit, dilationemJeruentia de abjen­
tia non lucretur.

VIII.
Omnes tam Clerici quàm Laid fupradictx Ecclefix noftram adeuntes fublimitatem, luduofis vocibus innotuerunt quod
jam memoratus Hilduinus cum fuis pradonibus bona illorum diripuit , omnemque illorum facultatem Ac fupeiledilem
abftulit, nihil illis remanfit unde faltem
fibi vidus fufficientiam adhiberent. Ad­
dentes etiam in precibus , ut veftro confilio citius ageretur ne amplius prxdx Ac
direptioni paterent ; fed illis ad ordinan­
dum daremus Pontificem Richerum ,
quem concorditer elegerunt. De quibus
videlicet omnibus hic Capitulatim infer­
tis veftrum precamur pontificium , ut
ær Deum Ac debitam , quam nobis
deftis, fidelitatem pro viribus exin­
de adjuvetis ut nofter honor in hujufmodi negotiis amplius non decrefcat, Ac ftatus fandx Dei Ecclefix ftabOiatur.

_
xjzpp

Anno Ciikhti

911.

f 1 !o
v><ipit.uia.ncL

In tomo tertio Conciliorum G aliia pag.
57 ç. Λ. fequentibus extant epiftola dua

Johanms X. Papa Romani de cauj'a

Rtcis ip.

300

Epifcopii Tunfrttyls,prima ad Heriman- ■
num Archieptfcopum Colonienfem , altera ad Karoluni Regent.

TITULUS
PACTUM

Karou Simpucij

KAROLI

IIIET-

HENRICI.

N nominefandx&individuxTriniratis. juraverit ipfumeundemque facramentum,
Divinâ propitiante dementia anno Do- & attenderit qux promiferit. Si me Deus
(r*No- minier Incarnationis DCcccxxvi adjuvet
* anno fic iftx fandx Reliquix.
E contrà Rex Heinricus eandem prodicas liv'd verb regni Domni fit gloriofiflimi Regis
ρ^··>4·] Francorum Occident alium Karoli xxix. miflionem facramento eifdem profecutus
redintegrante xxiv. largiore verb here­ eft verbis fubfequenter, ut hujus amiciditate indepta x. Indidione ix. anno quo­ tix firmitas inviolabiliter obfervaretur.
Hxc funt nomina Epifcoporum qui
que regni Domni & niagnificentiilimi
Regis V rancorum Orientalium Heinrici cum nobilibus ac fidelibus laicis firmita­
tertio , inter ipfos prxfatos Principes una­ tem quam prxmemorati Reges inter fe
nimitatis partum ac focietatis amicitia fecerunt , collaudando acceptaverunt ,
quxtita reperdue exordia fumpfit, prout Ôc manibus fuis facramentum firmaverunt
vifa funt competentia. Convenerunt enim nunquam à fedeftruendam.
Epifcopi ex parte Domni regis KarolL
ambo illuftres Reges , ficut inter fe difeurrentibus Legatis convenerant, 11. Nonas Herimannus Archiepifcopus Agrippinx,
Novembris , feriâ primâ : Domnus enim qux modb eft Coloma vocitata , RodgeKarolus fuper Rhenum flumen ad Bon­ rus Archiepifcopus Trevirorum , otenam caftrum, & ftrenuus Heinricus ex phanusPrxlulCameracorum, Bovo Epif
altera parte Rheni. Et eâ tantùm die mu­ copus Catalaunenfium , Baldricus Tratuis fe vifibus inruentes fuper ripas ejuf- jedenfium Epifcopus. Hxc nomina Co­
dem fluminis huc fit ultra, ut fui flerent mitum. Matfredus, Erkengerus, Hagano,
fideles innoxii facramefito quo hanc eo­ Bofo, Wakkerus , Ifaac, Ragenberus,
rum conventionem fuerant polliciti. Ve- Theodricus, Adalardus, Adelelmus.
rùm feriâ quartâ, Vu. Idus Novembris ,
Epifcopi ex parte Regis indyti Heinin medio Rheni fluminis, fxpius didi rioL Herigerus Archiepifcopus MogunPrincipes in navibus quifque fuis in ter­ tiacorum, Nithardus Epifcopus Mimmotiam afeenderunt, qux ancorata in flu­ serneferde , Dodo Epifcopus Ofiiominis medio gratiâ eorum colloquii fixa broggx, Ricavdo Epifcopus Vangio­
erat ; ibique in primo hanc fibi viciffim num . qux nunc dicitur Warmatia, Huconvenientiam ob flatum pacis juramento nuardus Epifcopus Paderbomenfis, Notingus Epifcopus Conftanrix Alemanlinxerunt ita.
Ego Karolus, divini propitiante de­ nicx. Hxc funt nomina Comitum. Eumendi, Rex Francorum Occidentalium, rardus, Chonradus , Herimannus , Haamodb ero huic amico meo Regi Orientali to, Godefredus, Otto, Herimannus,
Heinrico amicus, ficut amicus per redum Cobbo, Magenhardus, Fridericus , Foldebet effe fuo amico , fecundum meum dac.
fcirc ac poffe > eâ verbrarione , fi ipfe mihi

I

£*”" Regum Francor.

ÎO1

302*

KAROLI CALVI
E T

LUDOVICI EJUS FILII
REGUM FRANCORUM
CONSECRATIO

SEU CORONATIO.

ITEM REGINARUM

FILIÆ

JUDITH
E T

HERMINTRUDIS CONJUGIS
KAROLI

TITULUS

EJUSDEM.

PRIMUS

KAROLI CALVI, QUANDO IN REGNO LOTHARII
CORONATUS

EST.

ORDO qualiter Raroltts Rex fait coronatus in Mettis civitate anno DCCCLXIX.
in menfe Septemb. v. Idus Septttub. qux evenit die Kineris , cum iftis Epifcopts,
videlicet Hincmaro Arhi'pijcopo , Advenito , Hattone, Arnulfo, Ft ancone,
Hincmaro , Λ7 Odone> quando quondam Rex Hlotkarius , filias Hdoiharu
Imperatoris , fait mortuus in Placentia civitate.
ADNUNTIAT1O

AnviNTH Emeor anti initium Mksx.in
Ecouma S. Stbphani , coram Rsqs «r
Episcopis it alus quampluuimis.

ADNUNTIATIO
H IN CM A t 1 AltCHlEPISCOPl.

Ne alicui fortè videatur incongrue ac
przfumptiosè me ac provincix noftrr ve­
os Icitis, & multis in plurimi» regnis
nerabiles Coepilcopos facere quoniam,
eft cognitum quantos Ac quales even*
Atc. ufqueTe Deum laudamus, pag. 217*
tus tempore Senioris noftri, quem hado220.
nùs habuimus, Acc. ufque devod mente
BentdilHonsjfuper Regem Rarolum ante
fufeipere. utfuprè. pag. 31 ; -a 18.
Mifiam Λ altare fandi Stephaxi

V

RESPONSIO

Karoli

id populum.

Quia , i tcut ifti venerabiles Epifcopi
unius ex ipüs voce drxernut, Ac certis in­
dicii» ex veftr* unanimitate monftravcrunt, &c. ufyus antecetfbribus exhibue­
runt ,pag. à 18.

Aovnmua Episcopus Mrr rusis.
Deus, qui populis ruis indulgentia con­
fidis & amore dominaris, da huic famulo
tuo fpiritnm fitpientix , cui dedifti regi­
men difciplinxt ut tib· toto corde devo­
tus , Ac in regni regimine maneat femper
idoneus, At in boni; operibus perfeve-

+3OJ A’,"î£ww Coronationes κΑ£Χ
rans, ad aeternum regnum te duce valeat
pervenire. Per Dominum, ficc.
HaTTO VUDUNINSIS.

Gratix tur, quxfumus, Domine, huic
famulo tuo tribue largitatem ; ut mandata
tua te operante fedando, confolationem
Çtrientis vmr percipiat & futurr. Per
>ominun>5 ficc.

Ainulfuj

Tullbnsis.

Noftris , quxfumus , Domine , in
regimine iffius famuli cui propitiare tem­
poribus ; ut tuo munere dirigatur & nof­
tra fecuritas & devotio Chriftiana. Per
Dominum.

Franco Tunorbnsis.

304

nibus vilibiliutQ fic invifibUium inimico­
rum infidiis. Arnen.
Angelos fuos bonos femper fic ubique,
qui te procédant, comitentur, fic fubfeqifantur, ad cuftodiam tui ponat ; fic i
peccato, feu gladio, fic ab omnium peri­
culorum difenminete fuâ potenti! liberet.
Arnen.
Inimicos tuos ad pacis caricatifque be­
nignitatem convertet, fic apud odientes
te gratiofum fic amabilem faciat. Pertina­
ces quoque in tui infedationc fic odio
coniufione falurari induat. Super te aufcem
fendificatio fempiterna effloreat. Arnen.

Ad ifla verba , Coronet te Dominus f
inunxit eum Hincmarus Archiepifropus de chrifnuue ad dextram auricu­
lam , Cr in fronte ujfre ad jiniftram

auriculam , X in capite.
Da. quxfumus, Domine huic famulo
tuo falutem mentis & corporis ; ut bonis
operibus inhrrendo , tua femper merea­
tur virtute defendi. Per Dominum.

Hincmarus Laudunensis.
Benedictionem tuam , Domine , hic
famulus tuus accipiat : qui corpore falvatus & mente , & gratam tibi femper ex­
hibeat fervitutem , & propitiationis tux
beneficia femper inveniat. Per Dominum.
Ooo

B E L L Ο V A C E N S I s.

Conferva, quxfumus, Domine, hunc
famulum tuum, & benedidionum tuarum
propitius ubertate purifica, ut eruditioni­
bus tuis femper multiplicetur fic donis.
Per Dominum.
BENEDICTIO
HINCMAR 1

ArCHIEPISCOPI.

Extendat omnipotens Dominus dexte­
ram fux benedidionis, fic effundat fuper
te donum fu» propitiationis , fic circum­
det te felici muro cuftodix fux protedionis, fandx Marix fic omnium oandorum
intercedentibus meritis. Arnen.
Indulge» tibi mala omnia qux geffifti,
fic tribuar tibi gratiam fic mifericordiain
quam humiliter ab eo depofeis ; liberetque te ab adverfitatibus eundis fic ab om­

Coronet te Dominus coronft glorix in
miiericordia fic miferationibus fuis , fic
ungat te in regni regimine oleo gratix
Spiritûs fandi fui, unde unxit Sacerdotes ,
Reges, Prophetas, fic Martyres, qui per
fidem vicerunt regna, fic operati funt
juftidam , atque adepti funt promifflones ;
eifdemque promiffionibus grati! Dei di­
gnus efficiaris , quatenùs eorum confortio in coclefti regno perfrui merearis.
Arnen.
c Vidoriofum te atque triumphatorem
de vifibilibus atque invifibilibus hoftibus
femper efficiat ; fic fandi nominis fui timo­
rem pariter fic amorem continué cordi tuo
infundat ; fic in fide reda ac bonis operi­
bus perfeverabilem reddat ; fic pace in
diebus tuis concefll, cum palma vidorix
te ad perpetuum regnum perducat. Arnen»
Et qui te voluit fupa· populum fuum
conftituere Regem, fit in prxfenti feculo
felicem fic xternx felicitatis tûbuat effe
confortem. Arnen.
Clerum ac populum, quem fu! voluit
opitulatione tux fubdere ditioni fuâ difpenfatione fit tu& adminiftratione per diu­
turna tempora te faciat feliciter guberna­
re ; quo divinis monitis parentes ,. adver­
fitatibus omnibus carentes, bonis omni­
bus exuberantes , tuo minifterio fideli
amore obfequentes , fic in prxfenti feculo
pacis tranquillitate fruantur , fic tecum
xternorum civium confortio potiri me­
reantur; Arnen. Quod ipfe prxftare di­
gnetur.

_

.

30;

Anno Ckkisti
877.

TJ —jt» iLvsovrci Balbi

Ad ijla verba, Coronet te Dominu»,
miferuiu Uli Epifcopi coronant in
capita.
Coronet te Dominus coroni gloriz
atque juftitiz ; ut cum fide reria de multi­
plia bonorum operum fruôu ad coro­
nam pervenias regni perpetui, ipfo lar­
giente cujus eft regnum dc imperium in
fecula feculorum.

AdUta verba » Det dbi Dominus velle ,
dederunt illi palatam Cr fceptrum.
Det tibi Dominus velle dc poffe qux
przcipit, ut in regni regimine fecundùm
voluntatem fuam proficiens . cum palma
perfeverands viûoriz ad palmamjcn enias gloriz fempiternz. Gratii Domini
noftri Jefii ChriAi, qui vivit.

Obationbs

in

Rian,

Kegum.

Missa.

Da nobis , omnipotens Deus , ut beari
Gorgonii martyris tui veneranda folemnitas dc devotionem nobis augeat dc falutem. Per Dominum.
Quzfumus, omnipotens , ut famulus
tuus , qui tui miferatione fufcepit regni
gubernacula, à te virtutum eoam per­

„_ x

306

cipiat incrementa : quibus decenter or­
natus, dc vitiorum monftra vitare , dc
ad te , qui via, veritas, dc vita es, gratiofus valeat pervenire. Qui vivis dc re­
gnas cum Deo.
S V n l OBLATA.

Refpice, Domine, munera populi tui
Sanctorum feftivitate votiva, dc tuz teftificatio veritatis nobis proficiat ad fidutem.
Per Dominum.
Munera, quzfumus, Domine, oblata
fanâifica ; ut dc nobis unigeniti tui corpus
dc fanguis fiant, dc Karolo Regi noftro
ad obtinendam animz corporifque falutem, te largiente , ufquequaque profi­
ciant. Per eundem.

Post Communionim.
Sacramentorum tuorum , Domine ,
communio fumpta nos fidvet, dc in tuz
veritatis luce confirmet. Per Dominum.
Hzc , Domine , communio falutaris
famulum tuum ab omnibus tueatur adver­
tis: quatenùa dc ecdefiafticz Dacis obti­
neat tranquillitatem , dc poft iftius tempo­
ris decurfum ad ztemam perveniat here­
ditatem. Per Dominum.

TITULUS

II-

LUDOVia IL QUANDO REX FRANCORUM CONSECRATUS EST.
ORDO qualiter Hludottvicus Rex , anno Incarnationis Dominica DCCCLXXVU,
fi. Mis Decembris > ab Hincmaro Arcbiepifeopo fuit coronatus in Compendio
palatio ; quando dC hac, quafequuntxr, ab Epifcopis petitafunt apud Regem,
fr ab eoproniijja Epifcopis.
P1TITIO EriSCOFOAUM.

Vobis perdonari nobis perimus ut

Berudi&ionesfuper Hludouvicum Regent
fa3a.

Deus, qui populis tuis virtute confulis,
unicuique de nobis dc Ecclefiis no­ dc amore dominaris, da huic fiunulo tuo
bis commiflis fecundùm primum Capifpiritum
­
lapient» cum regimine difdplitulum , dcc. ufque exhibere debet, ut nz ; ut tibi toto corde devotus , in regni
βψ™» png. »7i.
regimine maneat femper idoneus, tuoque
munere ipfius temporibus fecuritas Eccle­
Promissio Reois.
fiz dirigatur, dc m tranquillitate devotio
Chriftiana permaneat. Per Dominum.
Promitto vobis dc perdono quia unicui­
que de Vobis dc Ecclefiis vobis commit
Sacri olei intusio.
fis fecundùm primum Capitulum, dcc. tfOmnipotens fempiterne Deus, creator
que exhibere debet ,pag. 271.
V
Eoet. //.

A

*jo7

Coronationes ι’^Γ" }o8

Ac gubernator cocii fle terrae , condicor Ac Chriftianum tibi à Deo commiffum, re­
difpofitor Angdorum Ac hominum, qui gia virtute ab improbis defendas, pravos
Abraham famulum tuum de hoftibus corrigas , redos ut viam redam tenere Na·, » ·>.
triumphare fiteifti , Moyfi Ac Jofue po­ poffint tuo juvamine dirigas : quatenùs de
pulo tuo potiatis multiplicem victorum temporali regno ad «ternum regnum per­
cribuifti , humilem quoque David puerum venias , ipfo adjuvante cujus regnum Ac
tuum regni faftigio fubumafti , cumque de impenum fine fine permanet in fecula feore leonis Ac de manu beftix atque Golix t cuioi um. Arnen.
fed & de gladio maligno Saul Ac omnium
B E N E DV1 C T 1 O N E S.
inimicorum e jus liberafti. Ac Salomonem
fapientix pacifque ineffabili munere di­
Dominus Deus omnipotens, qui dixit
cam , refpice quxfumus ad preces humili­
tatis noftrx, Ac hunc famutum tuum vir­ ad Moyfem fervum fuum , Loquere ad
Aaron fratrem tuuip, Ac ad filios ejus di­
tutibus t quibus profatos fideles tuos decorafti, multiplici honoris benedictione cens , Sic benedicetis populo meo, Ac ego
condecora, Ac in regni regiminefubhnu- benedicam ëi, benedicat tibi, Ac cuftoter colloca, Ac oleo gratix Spiritus fandi diat te. Arnen.
Illuminet faciem fuam fuper te, Ac mltui perunge, unde unxiftiSacerdotes, Re­
ges , Prophetas, Ac Martyres , qui per fi­ fereatur tui. Arnen.
Convertat vultum fuum ad te , Ac donec
ci em vicerunt regna , Ac operati tunt juftitiain , arque adepti funt promifliones. Cu­ tibi pacem. Arnen.
Extendat dexteram fux benedidionw ,
jos tacratiffima unctio fuper caput ejus de­
fluat , atque ad interiora ejus defeendir, Ac effundar fuper te donum fux propitia­
Ar cordis illius intima penetret, Ac. pro- tionis, Ac circumdet te felici muro cuftoinilfiotubus, quas adepti funt vielorioGf- uix fux protedionis, fandx Manx Ac om­
iimi Reges, gratiâ tuâ dignus efficiatur ; nium Sandorum intercedentibus meritis.
quatenùs Ac in prxfenti feculo telkiter Arnen.
Indulgcat tibi mala omnia qux gelbfti,
regnet, 6< nd eorum confortium in c<rielti regno perveniat. Per Dominum nof­ Ac tribuat tibi gratum Ac mifericordiam
trum Jefum Chriftum filium tuum , qui quam humiliter ab eo depofeis, liberetundus eft oleo Ixtitix pro confortrbus que re ab adverfitatibus eundis Ac omni­
itiis , & virtute crucis poteftates aerias bus vilibilium Ac invifibilium inimicorum
debellavit, tartara deftruxit, regnumque infidiis. Arnen.
Multiplicet in te copiam fux benedic­
diaboli fuperavit , Ac ad cxlos victor afcendit. In cujus manu victoria omnis , tionis , Ac confirmet in fpe regni coeleftis.
gloria . & poceflas confiftunt, Ac recum Arnen.
Actus tuos corrigar , vitam emendet,
vivit Ac regnat Deus in unitate ejutdem
Spiritus fandi per omnia fecula feculo- mores componat, Acte ad coeleftis paradifi hereditatem perducat. Arnen.
rum. Arnen.
Talique intentione repleri valeas quae
ei in perpetuum placeat. Arnen.
I .4 P O S I T l O C Ο R C N .E.
Angelos fuos bonos femper Ac ubique,
qui te procedant. comitentur, Ac fubfeCoronet te Dominus coronâ glorir quantur , ad cuftodiam tui ponat; Ac à
atque juftitix honore Ac opere fortitudi­ peccato, feu gladio, Ac ab omnium peri­
ni··» , uc per ofiicium noftrx nenediaionis, culorum diferimine de fua potentia libe·
cum fide reda Ac multiplici bonorum
ret. Arnen.
operum frudu , ad coronam pervenias
Inimicos tuos ad pacis cantariique be­
regni perpetui, ipfo largiente cujus re- nignitatem convertat. Ac odientibus te
guum Ac imperium permanet in fecula fe- gratiofum Ac amabilem faciat. Pertinaces
culorum. Arnen.
quoque in tui infedanone Ac odio contuiione fnlntari induat. Super te autem fancSceptri traditio.
tificatio femoitema effloreat. Arnen.
Vidorioiuni te atque triumphatorem
Accipe fceptnim , r<^i.v pote flat is in­ <lc t ifibilibus atque invifibilibus hoftibus
figite , virgam fcilicet redam regni, vir­ Dominus femper efficiat, Ac fandi nomi­
gam virtutis : quâ re ipfiim bene regas, nis fui timorem pariter Ac amorem conti­
landam Ecclefiam , populum videlicet nué cordi tuo infundat, Ac in fide reda ac

.-^K^mtAVewaKSA·..·

309Ni

TT
Kegum.

Αμμο Cmusn

λλ»,

iJ<5.

boni* operibus perfeverabiUm reddat, fit
pace in diebus tuis concefsi, cum corona
viâorix ad perpetuum te regnum perdu­
cat. Amen.
Et qui te voluit iuper populum fuum
conftimere Regem , fie in pnefenti feculo
felicem Ac xtems felicitatis tribuar effe
confortem. Arnen.
Clerum ac populum, quem fuâ voluit
opitulatione tuae iubdere ditioni, fu& difo

r' ■

■

11

■—

1

'

Kasoir Catvt
μ.

310*

penfatione A tu& adminiftraticne p€r
diuturna tcrnj>ora te laciat feliciter gu­
bernare : quo divinis monitis parentes ,
adveriitatibus cunttts carentes, bonis emmbus exuberantes, tuo minifterio fideli
amore obfequentes , Ôc in prxfenti feculo
pacis tranquillitate fruaniur . fit tecum
acernorum civium confortio potiri me­
reantur. Arnen. Quod ipfe præftare di­
gnetur.
~

■

TITULUS

III,

JUDITH KAROLI CALVI FILIÆ, CUM REGI ANGLORUM
DESPONSATA EST ANNO DCCCLVI. AQUD VERMER1AM PALATIUM.
Annonrccivi. Edilwlf Rex occiiientalnim A>igl.>ntm R<wl rediens. Judith filiam Karoli
Aecis, tnenfe Julio dcfponfauun , xaleudis Odububus, in Venneria palatio in matrimonium
accipit, &: eam Hincmaro Durocorrori Remorum Epicopo benedicente , impofito capiti ejus
diademate, Regime nomine infignit. Quod libi fueque genti eatends fuerat infueeum. Pjtraroqne
regiis apparatibus utrinquc arqua muneribus matrimonio, cum ea Britanniam rcgiu lui umonem
navigio repetit. A v Jnnalikm Berùnuuùt.

BENEDICTIO fuper Reginnm quam Edeluifus * Rex accepit in uxorem.

•(r^Xfc.-e
SirmaiKii

'·■</“■ Rf.
Anna. ixoümi, favente auâore fie fanc- ·*· Ï

ubas in Chrifto obnupta nube cacWi, & refrigerata gratii fpiritali, tificatore nuptiarum JefuChrifto Domino
noftro , qui vivit Ac regnat in fecula ieac procéda ab omni in licita concupifcentia , pungas foedus cum oculis tuis , ut culorum.
De ins qui in mun-Ji crefcentis exordio
non videas alienum virum ad concupiicendum eum . & non moccheris in cor­ multiplicand* proli benedixifti, propi­
pore vel corde tuo , & avertas oculos tiare lupplicationibus noftris, &. huic fa
tuos, ne videant vaniorem : quatenùs in mulo tuo fic huic famulx tux upem tux
via Domini vivificeris , ut poliis dicere benedictionis infunde ; ut in conjugali
cum propheta : Ad te levavi oculos meos confortio fecundùm beneplacitum tuum
qui nahaas in cselis. Er : Let avi oculos afiêâu compari. mente con limiti, fancmeos in montes , unde veniat auxilium titare mutua copulentur. Dita eos frudi­
mihi. Per conditorem & redemptorem bus fandis & operibus benedictis. Fac
ac Dominum noftrum Jefum Chriftum, illos talem fobolcm generare qux ad tui
qui cum Patre fic Spiritu fando vivit Ac Eiradifi pertineat hereditatem. Aperi ,
omine , Januas cœh, Ac vifita eos in
regnat in fecula foculorum.
Benedic, Domine, has dotes, fic acci­ pace. Inriga terram eorum , ut germinet
pientes tuâ benediâione dotare digneris : fruâum ipiritalem. Sandifica eos, qui
ur conjugii fidem Ac thronum immacula­ datus es nobis ex virgine ; fic prxfta cis
tum fervantes , fandorum Patriarcharum tempora faturis. qux ante tuum adventum
trxoixit fanâus Propheta Johannes , ut
adfeifei mereantur confortio. Per 1 )omi
ic fideliter credant, fie beatè vivente·
num.
Accipe anulum , fidei Ac dileâionis vitam fic regnum confequantur xternum ,
flgnum , atque conjugalis conjundionis gratifi tuâ, Chrifte falvator nofter , qui
vinculum, ut non feparet homo quos con­ cum Deo Patre in unitate Spiritus fandi
jungit Deus. Qui vivit fic regnat in omnia vivis fic regnas Deus per omnia.
fecula foculorum.
Benedictio Recini.
Defpondeo te uni viro virginem caftam
atque pudicam futuram conjugem , ut
Te invocamus, Domine fande, Parer
fanâc mulieres fuêre viris fuis, Saira ,
Rebecca , Rachel , Hcfter , Judith , omnipotens , xteme Deus , ut hanc fa­

N

Pfal. 1».
a n»

Ta*. IE

Coronationes
mulam tuam , quam tux divinx difpenfationis providentia in przfentem diem
juvenali flore Ixtantem crefcere conccffifti , tux pietatis dono ditatam , plenam
veritatis , de die in diem coram te & ho­
minibus ad meliora femper proficere fa­
cias ; ut in regimine fuo Rttùx fupernx
largitatem congaudens fuicipiat ,ficmifericordix tux muro adveriitate undique
munita , cum pace propitiationis vivere
mereatur. Per Dominum.

Sursum corda.
Domine fande , Pater omnipotens ,
xterne Deus , eledorum fortitudo , &
humilium cellitudo, qui in primordio per
eflufionem diluvii crimina mundi purgari
voluifti, & per columbam ramum ofivx
portaptem pacem terris redditam demonftrafti, iterum Aaron famulum tuum per
unctionem olei Sacerdotem unxifti , &
pofteà per hujus unguenti infuiionem ad
regendum populum ïfraeliticum Sacerdo­
tes , Reges , & Prophetas perfecifti,
vultumque Ecclefix in oleo exhilarandum
prophetica famuli tui voce David efle
prxdixifti , qui hoc etiam unguento fa­
mul* tux Judith ad liberationem fervo­
rum tuorum & confufionem inimicorum
vultum exhilarafti , & ahcillx tux Hefter
faciem hac ipiritali mifericordix tux unc­
tione adeo lucifluam reddidifti ut effera­
tum cor Regis ad mifericordiam fic falvationem in te credentium , ipfius precibus
inclinares. Te quxfumus , omnipotens
Deus , ut per hujus crearurx pinguedi­
nem , Columbi pace , fimplicitate , ac
pudicitiâ decoram eflù ias. Per Dominum
noftrum Jefum Chriftum filium tuum, qui
venturus eft judicare.

ju

Coronatio.
Glorii fic honore coronet te Dominus ,
fic ponat fuper caput tuum coronam de
fpiritali Rapide pretiofo ; ut quicquid in
fulgore auri fic in vario nitore gemmarum
fignificatur , hoc in tuis moribus, hoc in
actibus femper refulgeat. Quod ipfe prxftare dignetur cui eft honor fic gloria in
fecula feculorum.
Benedictiones.
Benedic , Domine , hanc famulam
tuam , qui regna Regum à feculo mode­
raris. Arnen.
Opera manuum illius fufeipe fic bene­
dictione tuâ terra ejus de pomis fruttuum
cceli fic rore atque abyflb fubjacente re­
pleatur. Arnen.
De vertice antiquorum montium fic
collium xternorum , de frugibus terrx ,
fic plenitudine ejus tuâ benediâione Ixtetur. Arnen.
Benediélio illius qui apparuit in rubo ve­
niat fuper caput ejus. Da ei de rore coeli
fic de pinguedine terrx abundantiam fru­
menti fic vini ; ut ferviant illi ac femini ejus
populi, &. in honore ruo tribus illam fic
femen ejus adorent. Arnen.
Reple eam benedictionibus uberum fic
vulvx. Benedittiones patrum antiquorum
confortatx fint fuper eam fic fuper femen
ejus, ficut promiiifti fervo tuo Abrahz fic
femini ejus in fecula. Arnen.
Concede, quxfumus, omnipotens fic
mifericors Deus, ut hxc dona tua, quz
fideles tui acceperunt de manu tua, dan­
tibus , accipientibus, fic difpenfantibus ad
przfentis vitx fubfidium, ac redemptio­
nem animarum, atque ad vitam capeflendam proficiant fempiternam. Per Domi­
num.

3I3

Anno Christi

8ό6·

Regum.

TITULUS

3'4,
IV.

HERMINTRUDIS REGINÆ , QUANDO SACRATA EST ANNO
DCCCLXVI. MENSE AUGUSTO IN SYNODO SUE SSI ON E N S I.

«dan "mX”

ADLOCUTIO duorum Epifcoporurn in Ecclejia fanilt Aiedardt .juandu Her.

minirudis J'uit confecrata in Reginam.

Concii. WOlumus vos fcire , Fratres , quia
’ Domnus & Senior nofter Karolus
Rex gloriofus noftrse humilitatis petiit
devotionem ut auctoritate minifterii nobis
à Deo conlati, ficut ipfe in Regem eft
unctus Ôc confecratus epifcopali auctori­
tate , unctione facrâ ôc benedittione, veluti in Scripturis legimus Dominum prxcepiffe ut Reges ungerentur ôc facrarentur
in regiam potcftatem , ita uxorem fuam
Dominam noftram in nomine Reginx be­
nedicamus , ficut ôc à fedc Apoftolica ôc
à noftris deceifonbus antea de aliis fadum
comperimus. Et ut non vobis fit mirum
quare hoc petat, fraternitati veftrx ratio­
nem reddere maturamus. Videlicet quia ,
ficut multis eft cognitum , Deus omnipo­
tens fui gratia iftud regnum in manus tuo­
rum antecefforum mirabiliter adunavit.
Quod ipti deceffores fui nobiliter guber­
naverunt , ôc per fucceffiones fua proge­
nies ufque ad hxc tempora rexit. Et ifti
noftro Seniori Deus lilios , ficut vobis
notum eft, dedit : in quorum nobilitare
ad fandam Eccleiiam ôc regnum, quod
Deus illi ad regendum commiiit, fideles
illius fpem maximam iè habere funt gra­
tulati. De quibus ipfe aliquos Deo obtu­
lit , ut etiam de frudu ventris fui obla­
tionem Deo offerret. Aliquos Deus ad­
huc artate immatura fuâ gratià de hoc feculo rapuit, ne, ut feriptum eft, malitia
M *· »*· mutaret corda eorum. Aliquibus autem ,
quod vos non latet , fuo judicio talem
Saffionem permifit incurrere ficut Fideles
lius agnofeuntur dolere. Propterea petit
benedi&ionetn epifcopalem fuper uxo­
rem fuam venire; ut talem fonolem ei
Dominus de illa dignetur donare unde
fanda Ecclefta folatium , ôc regnum neceffariam defenfionem , ôc Fideles illius
deftderabile ajutorium , 5c ifta Chriftianitas optabilem tranquilitatem ôc legem at­
que juftitiam , cum illis quos adhuc habet,
annuente ôc coopérante Domino, poilit
habere. Et de hoc in fandis Scripturis ha­
bemus audoritatem, quia ficut Dominus

ml ucui.

I

ad Abraham dixit : Infemine tuo benedicentur omnes gentes t un jam centenario
de nonagenaria uxore llaac lilium dedit ,
ita ôc ipfum Ifaac uxorem fteiilcm acci­
pere fecit, ut & in hoc , licut in multis
iblet facere , niifcricordix fua largitatem
oftenderec. Et inde dicit Scriptura quia
deprecatus eji Ijaac Dominum pro uxore
Jua , eu quod ejjetjieri/is , ÔC concepit. Et
non iit vobis mirum cur antea hoc non
fecit. Quia, ficut facra Sc riptura dicit, in
primordio conjunctionis malculi 61 femi­
nat dixit Dominus ad Evam : Ad virum
tuum erit converjio tua , t? ipfe domina­
bitur tui. Et cum jam edent moribus in
legitima conjunctione maturi ôc provedx
xtatis , Abraham ôc Sarra > ôc , ut fandus
Petrus dicit , Sarra obediebat Abraha ,
dominum eunt vocans , dixit Dominus ad
Abraham quod antea nec ipli nec alio ho­
mini legimus illum dixifle : Chnnia aua
dixerit tibi Sarta , audi, vocem ejus. Jam
enim ôc Abraham Prcil vier merito voca­
batur , ôc defecerant muliebria id eft om­
nis laiciviecas Sarrx : ôc tunc acceperunt
benedictionem feminis benedicti a Domi
no , in quo benedicuntur omnes gentes.
Arnen. His ergo fulti auctoritatibus . in
difpenfandis Dei donis, qui ab illo minii
tri ejus fumus ad hoc couftiruti , ut Leo
dicit, non debemus effe difticiles , nec
devotorum petitiones negligere ; maxime
li iplas petitiones evidentibus indiciis ex
Dei viderimus infpiratione conceptas.
Quia multiplex mifericordia Dei ita laluti
humanx fubvenire decrevit, ut prxcipuè
Sacerdotum fupplicationibus ipla fatus de
beat obtineri. Cui operi, ut in facris lice­
ris legimus , ipfe Salvator intervenir , nec
unquam ab his abeft qux miniftris luis
exequenda commiiit dicens : E.\e ego
vabijcum fum omnibus diebus. Et ii quid
per fervitutem noftram bono ordine ôc,
gratulando implemus afleUu , ut Leo di<
cit. non ambigamus per Spiritum fandum
nobis fuiffe donatum. Er ideo , Fratres ,
quoniam ita eft , Ôc noftra pro vobis mi-

Ge> u ■<.

Qen. >>

.

Cca , ,6

1. ptI , 6

Grn.

ico
»'

m.u

ut

„

‘*

tf

!

Anno Cnkhti
166.

Coronationes

y6

niftratio , & veftra erga no· conjunda veftru bonorum operum, circumdata vir­
devotio t ut una fiat apud Dominum fup- tutum varietate. Fac illam talem fbbolem
plicatio , ficut legimus quia ad hoc conf generare quz ad paradifi tui pertineat he­
rituri Tunc Saceraotes , ut priùs pro fuia , reditatem. Przfta , Domine , huic famudeinde pro populi orent peccati·, fit ora­ Ix tuz tantum caritatis afiedum Ac mife­
tio fiebat fine intermiflione ad Deum pro ricordiz ftudium atque religionis augmen­
Petro, id eft , pro omni Epifcoporum tum ut tuum jugiter promereatur auxi­
choro , orantibus nobis pro communi lium. Callidi ferpentis ab ea venena repel­
noftra immo pro totius Ecclefiz ac populi le', Ac lorica fidei indutam fcuto fiuutia
neceffitate atque falute , commune vo­ eam defende, adus ejus corrige , vitam
tura etiam veftra communis profequatur emenda. mores compone, Ac eam in feoratio apud eum qui facit unanimes habi­ nedute bona ad cocleftia regna digneris
tare in domo, & vivit Ac. regnat in fecula perducere. Per eundem Dominum nof­
trum.
feculorum. Arnen.
Coronet te Dominus gloria Ac honore
Ac fempitemâ protedione. Qui vivit Ac
Domine fimde , Pater omnipotens , regnat.
«terne I)cus, quipoteftate virtutis tuar de
Deus omnipotens, qui benedixit Adam Gau ». »·.
nihilo eunda fecifti, & difpofitis univerfi- Ac Evam dicens: Crejciu & multiplicami­
tatis exordiis, homini ad imaginem tuam ni t tu. Patriarcharum benedixit conjugia ,
fedo infeparabile mulieris adjutorium quique cum Tobia mifir Raphael Ange­
condidifti, ac femineo corpori de virili lum fuum , cujus minifterio dzmonium
dedifti carne principium, docens quia efiugavit à Sarra uxore ipfius, benedicat
quod ex uno placuit tibi inftitui , non li­ ce Ac illam futuram uxorem tuam ? ut fe­
ceat ab homine feparari, refpice propiriùa cundùm prreeptum Domini eflediduo in
fuper hanc famulam tuam maritali junc­ came una, quod Deus jungit, homo non
tam conforcio ,qurtuâ fe expetit protec­ feparet. Ac det vobis benedidionem de
tione muniri. Sit in ea jugum diledionis rore cam Ac de pinguedine terre. Benedi­
Ac pacis. Fidelis Ac cafta nubat in Chrifto, cimus enim vobis m nomine Domini : qui
tnutatrixque fandarum permaneat femi­ mittat Angelos fuos bonos, ut vos cuftonarum. Sit amabilis ut Rachel viro , la­ diant femper , Ac omnem phantafiam Ac
piens ut Rebecca , longzva Ac fidelis ut nequitiam atque verfiitiam omnium mali­
Sarra. Nihil in ea ex adibus fuis audor gnorum feirituum Ac hominum λ vobis depraevaricationis ufurpet. Nexa fidei man­ pellant , Ac ab omni inquinamento omnis
datis permaneat, um thoro junda contac­ adulterii, omnibufqueinfidiis humanis Ac
tus inlicitos fugiat. Muniat infirmitatem diabolicis protegant, muniant, Ac defin­
fuam robore aifciplinr. Sit verecundi! dant. Grana Domini noftri Jefu Chrifti,
gravis, pudore venerabilis, dodrinis eas- qui amorem Ac timorem fuum jusjeer cor­
teftibus erudita. Sit foecunda in tibi placita dibus veftris infundat; ut confenefeatis

fobole, fit probata Ac innocens. Percipiat
per hanc facram mifericordiz, Ac Iztitiz,
Ac exultationis olei undionem fanicatem
mentis, incolumitatem corporis, tutelam
falutis, fecuritatem fpei, corroboratio­
nem fidei, plenitudinem caritatis. Coro­
na eam , Domine, coronâ juftitix, coro­
na eam frudibus fandis Ac operibus benedidis. Sit meritis Ac nomine atque virtute
Regina , adiiftens in hoc feculo fide redâ
Ac operibus bonis, Ac in futuro honore
Ac gloria coronata à dextris Regis, in

pariter in fenedute bona , Ac videatis
filios filiorum veftrorum florentes in vo­
luntate Domini, Ac pax vobilcum per­
maneat, atque in fide reda, ac bonis
operibus, Ac concordia bona, Ac amore
conjugali fincero , necnon Ac in confeflione fandr Trinitatis Ac Ecclefiz Ca­
tholice communione perfeverantes, ad
vitam perveniatis rternam. Quod ipfe
przftare dignetur cujus regnum Ac impe­
rium fine nne permanet in fecula fecu­
lorum. Arnen.

ji8*

317

IMPERATORIS.
TITULUS PRIMUSs / re

CAPITULARE ROMANUM,
DATUM ANNO CHRISTI DCCCXXIV.
£ X Conflitutionibus Hiotkarii fub fecundo Eugenio Papa gtftis menfe Novembris
in atrio beati Petri Apofloii.

Cap.

I.

ptML»e|· Z^ONSTITUIMUS ut otiinu qui fub fce** V>ciali defenfione Domni Apoftolici
feu noftri fuerint fufcepri t impetrati
inviolabiliter utantur defenfione. Qubd
fi quis in quocunque violare prxfumpferit, fciat fe periculum vit* fu* incnrfurum. Nam fit hoc decernimus t ut
Domno Apoftolico in omnibus jufta fer·
vetur obedienria, feu Ducibus & Judi­
cibus fuis ad juftitiam faciendam.

I I.
Ut deprxdationes qui haûenùs fieri
(olebant, nullo modo hant, neque vivcn!!»■M,S1 te Pontifice, neque defundo. Si quis verb
ulteriùs hoc fecerit, fciat fe legali fcntentii condemnandum. Qux vero retro
fadx funt > légaliser emendentur.

I I Γ.
ub i.Ufj
*

Tn ele&ione autem Romani Pontificis
nullus five liber five fervus prxfumar aliquod impedimentum facere ; fed illi folummodo Romani quibus antiquitus conceffum eft conftitutione fandorum Pa
trum, fibi eligant Pontificem. Quod fi
nuis contra hancnoftram Conftitutionem
facere prxfumpferit , exilio tradatur.

I V.
Volumus etiam ut Mifli conftimantur

i Domno Apoftolico fit à nobis , qui an-

nuatim nobis renuntient qualiter (inguli
Duces fit Judices juftitiam populo faciant
& quomodo noftra Conftitutio fervetur.
Decernimus itaque ut primbm omnes cla­
mores qui neglegenti! Ducum aut Judi­
cum fuerint , ad notitiam Domni Apof­
tolici deferantur ; ut ftatim aut ipfe per
fuos nuntios eofdem emendari faciat , aut
nobis notificet, ut legatione à nobis direââ , emendentur.

V.
Volumus etiam ut omnis Senarus &
Populus Romanus interrogetur quali ” H i{ dt
vult Lege vivere» ut fub ea vivat; eif- Bcvi.fu
que denuntietur quod proculdubio , fi H* * ’’
offenderint contra eandem , eidem legi
qui profitebuntur ex difpofitione Dom­
ni Pontificis & noftri omnimodis fubja­
cebunt.
V I.

De rebus autem Ecdefiarum injuftè retentis, fub occafione quafi licentia acceptâ à Pontifice, volumus ut i Ixgacis nof
tris in poteftatem Domni Pontificis & in
jus Romanx Ecclefix celerius redigantur.
V I I.
Prxeipimus etiant ut deprxdationes in
confinio noftro non fiant ; & qux faci*
funt fic exter* injuftitix fecundum legem
ab utrifque partibus emendentur.

i <g la­

_

*3ΤΡ

AmNoCkHUTI

,χ4

capitularia
*

V I I î.

Λ«. ιλ- ’·
“ · “■

A

Placuit edam nobis ut cuifei Duces
Judices, five alii qui cuadiafrreffe de*
bent, in noftram pirxfentiam, dumRonu fumus, conveniant. Volumus enim fit
numerum A nomina eorum (cire A fingu*
lis de minifterio fibi credito admonitio­
nem facere.

Hlotmarh

η». ».

3x0

IX.

Noviflime pnrcipimus A monemus ut ,
omnis homo, ficut Dei gradam A noftram
habere defiderac, ita pntftct in omnibus
obediendam atque reverendam Romano
Pontifici.

TITULUS

A.

II.

SIEE

ALIA EDITIO
EJUSDEM

CAPITULARIS.

Ex libris Legis Longobardorum editis , fed emendatis auctoritate veterum

exemplarium.

ntod^uü’.'

imp. tom.
’·***-

Capitula qux Domnus Hlotharius addidit

Cap.

I.

s&ubu /^ONSTiTUTVM habemus ut omnes
ut.u.c.i*' V-» qui fub fpedali defenfione noftra

feu Domni Apoftolici fuerunt recepti,
impetrati inviolabiliter juftâ utantur
defenfione. Quod fi quis contemptor
in quocunque tempore noc violare prr»
fumpferit, fidat fe periculum vitat fur
effe incurfurum. Nam A hoc decerni­
mus , ut Domno Apoftolico in omnibus
ipfi juftam fervent obediendam , feu
Ducibus ac Judicibus fuis ad juftitiam
faciendam.

I L

thi4.c. 1.

ad limina beati Petri.

[ De eleâtone Romani Pontificis dC de Legihu Romanarum. ]

Volumus ut deprzdadones qux hac­
tenus fieri folebant, ne fiant , neque
vivente neque defundo Pontifice. &
quis verb hoc ulteriùs fecerit, fciat fe
legali fentendâ effe damnandum. Qux
autem retrà adx funt, placet nobis ut
per difpofitionem noftram legaliter fiant
emendat*.
I I I.

Volumus ut in eledione Pontificis nuiIus prrfumat venire, neque liber, neque
> r»t. ■«>. fervus, qui aliquod impedimentum faciat
illi i exceptis folummodo Romanis , qui­
bus antiquitus fuit confuetudo cooceffa
per Conftitucionem fandorum Patrum
cbgendi Pontificem. Et fi quis contra

hanc juflionem noftram facere prxfumpferit, in exilio tradatur.

I V.
Volumus ut eundus populus Roma- u*. Uanus interrogetur quali lege vult vivere, S^,1·*· “
ut tali lege quali vivere profeffi funt

vivant ; illifque denuntietur , ut hoc g·^·
unufquifque tam Duces quàm Judices
Hiita*
vel reliquus populus fciat, qubd fi of- ■<** m·
fenfionem contra eandem legem fece- Ml' '
rint, eidem legi qui profitentur vivere ,
per difpenfadonem Pontificia ac nof­
tram fuojacebunt.

V.
De rebus Ecdefiarum injuftè invafis Lee ,1*1'
fub occafione quafi licentia acceptâ à
Pontifice, A de his qux necdum redditx
funt, A tamen à poteftate Pontificum
injuftè fuerunt invafx , volumus ut per
Miffos noftros fiant emendatx.

V L
Placuit nobis ut eundi Judices, five hi
na. f
qui eundis prxefle debent , per quos “*■ ’*■
judicialis poteftas in hac urbe Romana
agi debet, in prxfendam noftram veniant;
quoniam volumus nomina A numerum
eorum fcire, A lingulis de minifterio fibi
credito admonitionem facere

VU

Imperatorum.

pz*

tiain fie reverentiam huic Pontificu

YII.
Noviflïmè admoneamus ut omnis
homo t ficut Dei gratiam fic noftram
habere defiderat, ita prxftet obedien-

Capitula IP
PU. omifimut t quia
relata non rtperiuntur in libros Legit
Loagobarforum.

TITULUS
APUD

I I L

OLONAM.

INC1P1UNT Capitula qua Domnus Hlotharius Imperator primo anno imperii
fui., quatulb in Italia accejju t in fuum generale placitum curte ΟΙοηηά tnftituit.

C a r.

Lfc,

I.

Oi liber homo feipfum ad fervitium imû plicaverit pro aliquibus caufis, fi libe­
ram feminam habuerit aut infantes , ipfi
in eorum libertate permaneant. Et fi ipfa
mulier defunda fuerit t fic aliam liberam
feminam fibi copulaverit fervienti, ipfa
in fervido permaneat.

I I.
Si quis homo alienam uxorem adulteo<· ’··c' *· iverit > & fecundùm legem ei in manus
tradita fuerit , fic poftea convidi fuerint ,
partibus publicis recipiantur ; fic qui ipfos
comparatos habuerit, pretium fuum per­

dat.

1 I I.
wid.nu ».
Volumus ut Comites noftri licentiam
«·«··». habeant inquifitionem facere de Vicariis
fic Centenariis qui magis propter cupidita­
tem quam propter juftitiam faciendam
fxp'iflimè placita tenent, fic exinde popu­
lum nimis affligunt, fic ita teneatur ficut
in Capitulare Domni Karoli continetur,
id eft, ut nullus ad placitum banniatur
nifi qui caufam fuam quxrit, aut fi alter
ei quxrere debet ; exceptis Scabinis feptem, qui ad omnia placita effe debent.

I V.
ub.i.tk.
Volumus de obligationibus ut nullus
,, e·*·
homo per facramentum nec per aliam
obligationem adunationem faciat. Et.fi
hoc facere prxfumpferit , tunc ille qui
prius ipfum confilium inchoavit fic hoc
ndum habet, in exilio ab ipfo Comite in
Corficam mittatur , Ac illi alii bannum
noftrum , id eft , fexaginta folidos com­
ponant. Et fi talis fuerit qui nqn habeat
unde ipfum componat , fexaginta idus
accipiat.
Tom. IL

V.
Volumus ut cum coileda vel fcutis in
Êalario Comitis nullus prxfumat venire.
x. fi prxfumpferit , bannum noftrum
componat.

t b · ·«*
k’

V I.
De fandimoniali femina ftatuimus ut fi
adulterium fecerit, fic inventum fuerit ,
res quas habet fifco foetentur ; perfona
verb ejus fit in poteftate Epifcopi in cujus
parochia eft, ut in monafterium intromittatur.

ib■ J <i' ·*·
c *’
κ*α<
*”·

V I L
Volumus ut Epifcopi fic Abbates fic
Abbatiffx fuos Advocatos habeant, fic
?denam juftitiam faciant ante Comitem
ùum.

<·

V 1 1 1.
De illis hominibus qui rea fuas aliena­
verint ubicunque, fic fuper refident, diftringat eos Comes per fcubias publicas,
ficut lex habet.

I X.
Volumus ut Epifcopi unà cum Comite
fuo Advocatos eligant.

fcü r. >

X.
Placuit nobis de omnibus liberis horni- n>id· i’b. ».
nibus , ut nihil eis fuperponatur nifi ficut ri‘ ”
1
lex fic reditudo continet.

X I.
Volumus ut de fcubiis publicis, quod jya. <>· ·
ad utilitatem noftri regni pertinet, prx- ‘
ceptum emuniatis impedimentum non
prxftet, fed adjutorium.

X I I.
Ut Cancellarii eledi boni & veraces ψΜ. u...
chartas publicas confcribant ante Comitern fit Scabinos fit Vicarios ejus; & nul­
lis modis hoc facere prxfumant de pecu
nia antè quàm legitimum pretium detur.

*313
imxc. ·.

x 11 L

Capitularia

De Cancellariis qui veraces dedi funt,
ad homines infirmo· veniam, fit fecun­
dum legem mftrumenta chartarum confcribant, fie à teftibus roborentur. Et ftatim cùm (cripta charta facrit .oftendatur
ante Epilcopum fit Comitem fiveJudicem
vel Vicarios, aut in plebe , ut veraces
agnofcan tur efle.

XIV.
ibid. tk. r.

Ut mulieres Romani quae viros habue­
runt Longobardos, eis defundis à legi­
bus virorum fint folutx, fic ad fuam rever­
tantur legem. Et hoc ftatuentes, ut fimili
modo fervetur in carterarum natione mu­
lierum.

X V.
. Placuit nobis ut fi pro quibuflibet cul­
pis aut criminibus quxcunque perfona to­
tiens fuerit correpta ut etiam excommuni­
catione epifcopau pro contemptu digna
habeatur,Comitem fuum Epiicopusfibi
confociet, fic per amborum conlenfum
hujufcemodi diftringatur contemptor, ut
jufiioni fui Epifeopi obediens exiftat. Si
Verb affenfum non dederit, bannum nof­
trum nobte folvat. Qubd fi adhuc contu­
max perftiterit, tunc ab Epifcopo excom­
municetur. Si verb excommunicatus cor­
rigi nequiverit, à Comite in vinculis diftnngacur quoufque noftrum is contemptor
fufcipiat judicium. Si verb in talibus Co­
mes repertus fuerit noxius , per Epifcopum ejus nobis nuntietur. Si autem vaflallus nofter in hac culpalapfus fuerit, ficut
fuprà per Comitem diftringatur. Qubd fi
non audierit, nobis innotefcat ante quàm
in vinculis mittatur.

324

nem. Qubd fi quis poft ejus interdidum
facere prxiumpferit, à Comitibus, ficut
fuprà œâum eft de contemptoribus, prxcipimus ut diftringantur.

Prxcipimus utfingulx plebes fecundùm AM. fib-ii
antiquam confuetudinem fiant reftauratx. *]££££,
Quod fi filii ejufdem Ecclefix eas reftau- B»iu»u mrare noluerint, à miniftri* reipublicx diftringantur ut volentes nolentefque nof­
tram obfervent ^rxceptionem.
De precariis quoque qux à Redoribus
Eccleiiarum irrationabiliter fiebant, fic fe tU·10
fuofque fucceflbres pcenâ gravi obliga­
bant ut fada ipfius nequeant diffolvere,
Îincipimus ut nemo fucceflor in anteceforis fui poena ftatuta fit obligatus ; fed
fuxprovidentixfitconceflum,utfi ante­
cellor ejus res Ecclefix irrationabiliter
diftribuerit, ib eo ad jus Ecclefix tenen­
dum revocetur.

·*

XXII.
Placuit nobis ut liberi homines, qui
non propter paupertatem, fed ob vitan­
dam reipublicx utilitatem , fraudulenter
ac ingeniosè res fuas.Ecdefiis delegant,
eafque denub fub cenfu utendas reciEiunt, ut quoufque res fuas poffident,
oftes fic reliquas publicas funoiones fa­
ciant.

XXIII.

De feminis quibus, defundis viris, Lex η>Μ. in>. ··
I -ongobardorum prohibet ante anni fpatium veftem religionis mutare veiumque p«*. >wfufeipere, petierunt noftram licentiam ut *
mox dum cuvina pietas infpiraverit , eas
indemnes liceat fufeipere. Nos autem
confiderantes quia prxterito tempore pro
XVI.
ipfa dilatatione multe etiam raptu intra
ibid, tit φ.
Volumus ut om ni modo emunitates pro idem fparium ad aliam partem diftradx
Î
Cenitoris noftri mercede feu noftra pleni* fuerunt, ideo fic earum petitionem , quia
ter ac juftè conferventur.
cenfuimus efle juftam , fufeepimus , fic
X V I I.
eis fieri ità concedimus.
iw.w. <«.
Volumus ut res qux à liberis perfonis
X X 1 V.
Ut nullus Cancellarius pro ullo judica£’ *■
locU Deo dicatis conferuntur, liceat fibt
ufumfrudum fic ordinationem earumdem to aut feriped aliquid ampliùs accipere au- «·«'■<■ *·
rerum, fi aliter fibi placuerit, refervare. dear nifi dmurfam libram argenti de ma­
Si aliter eas non ordinaverit, ita maneant joribus feriptis. De minoribus autem in­
fra dimidiam libram, quantum res aflimi,
ficut priùs datat fuerint.
lare poflit, fic Judicibus redum videtur ,
.
XVIII.
ibii <it.
Singulis Epifeopis , Abbatibus, Abba- accipiat. De orphanis autem vel de extec *
tiifis duos concedimus habere Advocatos; ris pauperibus qui exfolverehoc non poleofque , quandiu advocationem tenue­ funt, in providentia Comitis fit ut nequa*
quam inae aliquid accipiat. Notarii autem
rint , ab hofte relaxemus.
hoc jurare debent, quod nullum feriptum
X I X.
Prohibemus ue nemo u furam facere falfum faciant, nec in occulto feriptum
prxfumat poft Epifeopi fui conteftatio- aliquod faciant, nec dc uno Comitatu in

w
·« *

Imperatorum.

•So nifi per KcetttbmUlinaComttisin cu­
jus Comstatuftare debent. St verb necef
fitas tn mnere aliqua computer», auc infirtmaa gravis, fecundùmCapitulareGe’ neor»· noftri faciant. Si notarius «Ster fe­
cerit, appareat inanis fic vacuus.
XXV.
De chartis que à quibufdam perfonis
fidfie appellantur confutuimus ut fi Nota­
rius fupervixerit fit teftes ipfi, veram fic
idoneam faciant. Et fi teftes mortui fue­
rint , fic Notarius fupervixerit. cum duo­
decim juratoribus tpfam chartam veram
fic idoneam fedat.

X X V L
Placuit nobis ut hxc Capitula , qux excerpfimus de Capitulare bonae memoria
Avi noftri Karoli ac Domni Genitoris not·
tri Lodoici Imperatoris , ab omnibus fic
fimfex Ecclefix fic noftris fidelibus in re­
gno Italie confiftentibus pro lege tenean­
tur fic conferventur. Et quicunque eorum
Capitulorum contemptor extiterit t fexaginxa folidos componat.

XXVII.

nofter pacifici fub noftro regimine vivere
poffic.

XXX.
Concedimus edam Gaftaldiis noftris
curtes noftra· providentibus ut fi proprio c· ·■
eorum precio res emerint , aut auonbec
jufto aatra&u adquificrint, ficut lex illas
res ad noftram partem concedit, ita nos
eas illis concedimus, fi in fervitio noftro
fideles inventi feerint.
XXXI.
SI quis aliauem de aliquo negotio mal- mid. (;t.
lavent, fic ille qui niallatus fuerit dicat :
viL
Ideà et rtfpotidtre noto quia Jin us abe- <-vacL. »·
rituJit t aut fi teftimonia produxerit, fic >n**
fimiiiter dixerit quod ea recipere non de­
beat quia aliquis eorum fervus fit alterius,
nominet dominum ejus , fic lie det va diam de eo ad placitum adducendo. Et
pofito placito, in quantum ire, ubi eum
invenire credit, fic reverti poflit, Judices
dicant. Et fi in placito publico conftituto
dominum non adduxent, prxbeat facra­
mentum quod pro nulla dilatatione juftitix ejus hoc dixerit, nifi pro certo ita ve­
rum effe crediderit. Quod fi jurare aufiis
non fuerit quia pro occatione prolongan­
de juftitix hoc non dixiflet, componat illi
bannum noftrum fic juftitiam pleniflimam
fàciat. Si vero aliquem adduxerit qui fe
dominum ejus effe dicat, fic illum ouem
de fervitio appellavit replicare ad fervi­
dum non potuerit., tunc ille qui fe domi­
num eius dixit effe, bannum noftrum ilB
componat, eo quod pro conculcandajufdtia cale ingenium fecere aufus luit. Cri­
mina verb fi fuper eum pro dilatanda jufritia imponere voluerit, probare cogatur.
Et fi probare non potuerit, juftitiam fe­
riat, fit infuper bannum noftrum pro tan­
ta calliditate componere cogatur.
XXXII.

Quicunque liber homo ammonitus à
** **
Comite fuo vel Miniftris ejus ad patriam
defendendam ire neglexerit, fic exercitus
fupervenerit ad iftius regni vaftationem
vel contrarietatem fidelium noftrorum,
capitali fubjaceat fententte. Similiter obfervandam eft fi vocati fuerint audito ini­
micorum noftrorum adventu, fic ita con­
tigerit ut hoftes non fupervenerint, ii qui
vocati audire noluerint, unufquifque lecundùm fuarn legem emendet.
XXVIII.
ΐΜ,ιη».·.
Ut fi cujufcunque fervus liberam femi“*·*·*·* asm fibi, ei confentiente , in conjugio
copulaverit, fie inftà anni fpatium fecun­
dùm tegem ad vindiâam traditi non fue­
rint , ficut lex tales perfonas fifco noftro
fodat, ita noftri liberalitate concedimus
& fortè quifpiam aliquem mallaverit, Uj ion
ut in poteftate fic fervitio domini illius cu­ fic ille qui mallatus fuerit dixerit eum fer‘‘ ‘ "··
jus fervus fuerit ambo revertantur.
vum fuum effe, vel alius in ipfe alterca­
XXIX.
tione veniens eum ad fervidum mallaverie, volumus ut prefentaliter fe vadiet,
•M. 4lm. Similiter concedere volumus ctmfeis 11beris perfonis ut nullusjudex publicus feu uc ad primum aut fecundum vel tertium
Miniftri publici eos contra legem audeant placitum caufam ipfam deliberet. Inter
pignorare in bubus; quia audivimus multa placitum fic placitum fint dies quindecim.
damna fie affliâiones propter hoc populos Tertium vero , quando Comes placitum
noftros (uftinere. Neque cogantur ad pla­ habuenr, fi infràunum Comitatum eft,
cita venire prater ter in anno , ficut in fint dies quindecim. Sin autem in alium ,
Capitulare continetur, exceptis Scabinis fint dies viginn ; ne pro tali occafione ejus
fic caulatoribus fic teftibus neceffariis ; quia juftitia prolongetur. Quod fi in his tribus
omnia hxc auferre volumus, ut populus placitis ille qui quvrit venire neglexerit,
Tom. JZ

Capitularia
excepto fervitio Regis aut inevitabili ne*
ceflitate fit Comes placitum habuerit,
ille quoque alius ad fuam probandam li­
bertatem , paratus fuerit, tunc Comes
infam caufam liniat , vêluri fî ipfe qui quzrit przfens fuiflet , fic ultri ille qui quxfierit, facundiam dicendi de fervitio illius
non habeat, fic infuper bannum noftrum
illi componat ac juftitiam pleniter faciat.
Et funt aliqui dum aliquos in fervitio mal
lant, fic ipfi de fua libertate probanda dant
vadiam , in tantum eos mutando per
placita lacerant ut vix per fuam pauperta­
tem evadere poflint. Unde tertium Capi­
tulum placuit addere.

X X X I 1 I.
uid-c. i.

bemus ut fuprà ut ad primum vel ad fe·
eundum vel ad tertium placitum caufam
deliberet. Inter placitum fic placitum fine
dies quindecim. Tertium vero, quando
Comes placitum habuerit , ft infràunum
Comitatum eft , tine dies quindecim. Si
autem in alium eft , tint dies viginti. Et ft
in his tribus placitis ipfe qui quxrit venire
contempferit, antenofito quod fuperiiis
antepofuimus , ft eft in fervitio Regis vel
inevitabili neceflitate, & Comes placitum
habuerit, ille autem alius cüm luis teftibus paratus fuerit , tunc Comes ipfos
teftes recipiat, fic caufam diffiniat, veluti
ft ipfe qui quxrit prxfens fuiflet; fic ultra
ille qui quxfterit, tacitus de fervitio illius
permaneat.

Sj verb alium ad fervidum aliquis mallaverit, fic ille qui mallatus fuerit, ad pro­
bandam libertatem vadiam dederit, ju­

Défunt nonnulla.
j

TITULUS
S

Tom. vn.
Cemil, p.

328

IV

I V E

CAPITULA ADDITA AD LEGEM LONGOBARDORUM.
Hxc funt Capitula qux Domnus Hlotharius Rex inftituere juflit.

[ Collaia cum Codice

BibliotkcceCo/bertine.]

Cap.

nem, fit deuniufcujufque Ordinis Clerico
fecundùm fuam compofitionem in triplo
perfolvarur,inli.per banno noftro. Simili­
ter fie de ictus fine fanguinis effiifione de
uniufcujufque Ordinis Clero fecundùm
fuam compofitionem triplo perfolvatur,
infuper banno noftro. Et qui non habet
unde ad Ecdefiam perfolvat, tradat fe in
fervitio eidem Ecclefiz ufque dum totum
debitum perfolvat.

I.

Lb- f.ju. T\E Ecclefiis emendandis volumus ut
t°.nV
JLz ita obfervetis ficut in Capitulare noftro continetur quod ad Olonam fecimus.
Ubi in uno loco plures Ecclefiz funt,
deftruantur. Quod fi fortè in aliquo loco
fit Ecclefia conftruâa, quz tamen neceflaria fit, fic nihil dotis habuerit, volumus
ut fecundiim juflionem Domni fic Geni­
toris noftri unus manfus duodecim bunuariis de terra arabili ibi detur, & man­
cipia duo aut liberis hominibus qui ad ea­
dem Ecclefia officium Dei audire debent,
ut facerdos ibi pc flit efle fic divinus cultus
fieri. Quod fi hoc populus facere nolue­
rit, dcftruatur.
I I.

i.it> ·.
”'ί- '

Sanguinis effiifio in Ecclefia fada cum
fùfte, fi Preibyter fuerit, in triplo com­
ponatur , duas partes eidem Prefbytero ,
tertiam pro freao ad Ecclefiam , infuper
bannus nofter. Similiter de Diacono juxta
compofitionem ejus in triplo cum banno
noftro componatur. De Subdiaconis fimiliter triplos fecundum fuam compofitio-

III.
Statuimus de Prefbyteris fic Diaconibus ecclefiafticis honore privatis, ut re­
digantur fub poenitentia, ficut Canones
przcipiunt. Et fi habet Epifcopus in fua
parochia fuum minifterium , ibi mittitur.
Quod fi minifterium non habuerit, tunc
prxeipiar Epifcopus ut illi tales habeant
in illa plebe unde fune, elidant fibi pa­
tronum qui de ipfis rebus viÛum fic veftimentum eis miniftret. Ipfi tatnen nullam
habeant licentiam vagandi aut difeurrendi.
five ad placita, five ad palatium , five ad
ipfas res quas proprias antè fecerint fine
licencia fui Epifcopi. Sed in eodem loco

ttid

ubi, ficut conftkueum eft, fuam perniten­
tium jugiter agaflc. Quôd fi hoc non obfervavcrint , primum verberibus coer­
ceantur. Quba fi nec fic fe caftigaverint,
tn tali loco retrudantur ubi velue (ub poe­
nitentia vivant.

I V.
Liu **”

330*

Imperatorum.

μ9

Ut nullus ebrius fuam caufam in mallo
poffit conquirere, nec teftimonium dice­
re. Nec placitum Comes habeat nifi jeju­
nus.

V.
tbid.dc.ii.
De reclamatoribus vel caufidicis qui
M·
nec judicium Scabinorum acquiefcere nec
blafphemare volunt antiqua confuetudo
fervetur, id eft, ut in cunodia recludan­
tur donec unum ex duobus faciant. Et fi
ad palatium pro hac re reclamaverint, Cc
litteras detulerint, non quidem eis creda­
tur , nec tamen in carcere ponantur ; fed
cum cu ftodia & cum ipfis litteris pariter
ad palatium noftrum remittantur , ut ibi
difeutiantur ficut dignum eft.

V I.
De confpirationibus , quicunque fa­
tu». ». Λ. cere przfumnferint, & facramento quam*r'c' ’*
cunque conipirationem firmaverint, tri­
plici ratione judicentur. Primo , ut ubi­
cunque aliquod malum Der hoc perpe­
tratum fuerit, auctores facti interfician­
tur , adjutores vero eorum alter ab altero
flagellentur, & nares fibi invicem praeci­
dant. Ubi vero nihil mali perpetratum eft,
fimiliter quidem inter fe flagellentur, ôc
capillos fibi viciffim detundant. Si verb
per dextras aliqua confpirario firmata fue­
rit , fi liberi funt, aut jurent cum idoneis
juratoribus hoc pro malo non feci fle, aut
fi facere non potuerint, fuam legem com
ponant. Si verb fervi funt, flagellentur,
ut de attero in regno noftro nulla hujufmodi confpirario fiat , nec per facra
mentum, nec fine facramento.

V I I.
De oppreflione pauperum liberorum
hominum, ut non fiat à potentioribus per
aliquod malum ingenium contra juftitiam
opprefli, ita ut coacti rea eorum vendant
aut tradant. Ideo hac de liberis homini­
bus diximus , ne fortè parentes eorum
contra juftkiam fiant exheredati, &. rega­
le obfequium minuatur , & ipfi heredes
propter indigentiam mendici vel latrones
feu malefactores efficiantur.

VIII.

Si quis litteras noftras difpexerit, id eft, n> i. ti<- r
tra£toriam qtue proocer Mutos recipien- c’ *·
dos dirigitur , aut honores quos habet
amittat, aut in eo loco ubi prxdittos Miffos fufeipere debuit tamdiu refideat & de
fuis rebus legationes illuc venientes fufcipiat quoufque animo noftro fatisfaâum
habeat. Qui vero epiftohm noftram quo­
cunque modo difpexerit, juflu noftro ad
palatium veniat , & juxta voluntatem
noftram congruam ftultitix fur calliga­
tionem accipiat. Et fi homo liber vel minifter Comitis hoc fecerit , honorem ,
qualemcunque habuerit, five beneficium
amittat. Et fi fervus fuerit, nudus ad pa­
lum vapuletur, & caput ejus tondeatur.

I X.
Decernimus ut quifquis aliter teftes Lib > l t.
habere non potuerit, v olumus ut per Co- »1 · 1 ' ·
mitis juffionem quos in fuo teftimonio neceflarios quifque habuerit , veritatem
probaturi in publico conventu adducan­
tur, ut per ipfos rei veritas cum jura­
mento valeat inquiri. Qubd fi de duabus
partibus fuerit inquiikio fa&a , idcirco
quod nullus eorum poflit habere teftes,
antequam jurent fiat inquifitio fââa. Quod
fi omnes ad unam partem dixerint tef
timonium , jurent verum dixifle teftimo­
nium. Quod fi diflenferint, & quxdam
pars teftium uni prxbuerit teftimonium,
0c alia alteri, tunc interrogentur fi au­
deant per pugnam illorum teftimonium
approbare. Quod fi nulla pars alteri cef(erit, jurent, & pugni probetur illorum
teftimonium. Quôd fi una pars fe fubtraxerit, tunc pars illa qux aufa fuerit con­
tendere , recipiatur ao teftimonium.

X.
Quod per triginta annos fervus liber 1 5 ;
fieri non poffit, fi pater illius fervus aut n 1 ’
mater ejus ancilla fuerit. Similiter & de
aldionibus, przcipimus.

X I.
Quod nullus Cancellarius pro ullo ibU.
judicato aut feripto aliquid amplius acci- ‘ *'
pere audeat nifi dimidiam libram arge iti
de majoribus feriptis. De minoribus autem
infrà iufam dimidiam libram quantum res
cxpoicit & Judicibus rectum viderur ac­
cipiat. De orphanis autem 6c exteris pau­
peribus , qui exfolvere hoc non poffunt,
m providentia Comitis fic ut nequaquam
inae aliquid accipiat. Notarii autem hoc

♦.

♦jji
r

331

Capitularia

jurare debent, quod nullum fcriptum falfum faciant , nec in occulto fcriptum ali­
qui· faciat, nec de unoComitatu in alio ni
n per licentiam illius Comitia in cuju Co­
mitatur ftare debet. Quod ii aliter fecerit,
inanis Ac vacuus appareat. Si verb necelli
tat itineris aliquem capitulaverit .autinfirtas gravis, fecundùm Capitulaient Geni­
toris noftri faciant.

X I I.

Ukbtk.
Placuit nobis ut hxc Capitula, quae
1 exccrpi*mut ^e Capitulis fande mcmorix Avi noftri Karou ac Domni Genitoris
’*
Hludouvici Imperatoribus, ab omnibus
fandx Dei Eccienx Ac noftris fidelibus in
regno Italix conliftentibus pro lege te­
neantur fic conferventur. Et quicunque
eorum Capitulorum contemptor extiterit,
fexaginta (olidorum multam componat ,
ficut in Capitulis prxdidi Domni Avi no£
tri Karoli continetur.
XIII.

Placuit nobis de Uberis feminis qux
fibi fervi copulant , ficut ad noftram
regiam poteftatem perteneutit, ita volu­
mus ut deinceps ad ipfos Longobardos

pertineant ipfir cum filiis fuis Ac fifiabu*
eorum.
X I V.

Statutum eft ut n qua femina libera cum £-£tL’
fervo alterius fe copulaverit, Ac parentes <·*·
ejus eam anni fpatio ad vindidam non
dederint, volumus ut curtis regia adquirat. Si ipu femina cum ipfo fervo annum
Ac diem fteterit, habeat eam cujus (erva
eft, Ac filii qui ex ea nati fuerint fint (ervi
ficut pater eorum.

X V.

Statutum eft ut fi quis liber homo uxo«it. >«.
rem habens liberam propter aliquod eri- *· *
men aut debitum fervitium alteri fe fubdiderit, eademque conjux cum ipfo manere
nolucru , ipforum procreatio , qux de
tali conjugio fit, Aberratis ftatum non
amittat. Si verb eâ defundi , fecunda
uxor , Ac tamen libera , tali fe fciens
junxerit conjugio , liberi eorum fubdantur.
XVI.
Si quis percuflerit Prefbvterum, id eft,
Sacerdotem, componat auri optimi libras
decem.

TITULUS V
CAPITULA EXCERPTA EX LEGE LONGOBARDORUM.
Cap.

I.

Le»Loa<· T\E homicidiis in Ecclefiis vel in strife
c. n’fcfii· -Lxearum commiflis fic obfervetur Ac

teneatur ficut in Capitulari priori conftitutum eft. Si quis ex levi caufa aut fine
caufa hominem in Ecclefia interfecerit,
de vita componat. Si vero foris rixati fue­
rint, Ac unus alterum in Ecclefia fugerit,
Ac ibi fe defendendo eum interfecerit, fi
hujus fadi certes non habuerit, cum duo­
decim juratoribus legitimis per facramen­
tum affirmet quod fe defendendo eum in­
terfecerit. Et fi ipfe audor commotx in­
ter eos rixx extiterit, leudum interfedi
componat, Ac infuper bannum noftrum
folvere cogatur , Ac publicam agat poeni­
tentiam. Si autem non ille qui alterum in­
terfecit , fed is qui interfedus eft, eandem
rixam commoverit, abfque compofitione
jaceat ; Ac is qui eum interfecit, fecundùm
Canonum judicium publicam agat poeni­

tentiam. Si cujuflibet fervus proprius hoc
commiferir, judicio aqur ferventis exa­
minetur utrùm hoc fponte an fe defenden­
do feciffet. Et fi manus ejus exufta fuerit,
interficiatur. Si autem exufta non fuerit,
publici pcenitentii multetur; nifi forth
ipfe audor commotx rixx inter eos inven­
tus fiierit.Tunc enim dominus ejus. juxtà
quod vidrilgild illius eft , ad Ecctefiam
perfolvat, aut eum, fi voluerit, eidem
Ecdefix tradat. De ecclefiaftico Ac fifcalino feu beneficiario fervo volumus ut pro
uni vice vridrigild ejus pro eo compona­
tur , alteri vero vice ipfe fervus ad fupplicium tradatur. Hereditas tamen liberi no­
minis qui propter tale facinus ad mortem
fuerit judicatus , ad legitimos heredes il­
lius perveniat. Si in atrio ipfius Ecdefix ,
cujus portx Reliquiis Sandorum confecratx funt, hujufmodi homicidium perpetra­
tum fuerit, fimili modo emendetur vel
componatur? Si vero portx Ecdefix non

333

Imperatorum.

funt confecrat*, eodem modo compona­
tur quod in aerio committitur ficut com­
poni debet quod in emunitate violenter
committitur.
I I.
JW- «· ir. De homicidio unde Lex pro fimplicitate
probationem trium teftium quxrk, fi teftes habere non potuerit , concedimus ut
cum duodecim juratoribus juret, & ab
eadem (implicitate fit abfolutus. Pro­
prium tamen non amittat.

/

I I I.
ma. ut. 1+
Poftquam Comes & pagenfes de quali*· ’*
bet expeditione hoftili reverfi fuerint, ex
ea die fuper quadraginta nodes fit bannum recifliim ; quod lingua Teudifcâ Aer£/&< , id eft, annorum depolitio, vo­
catur.

I V.

334
v I I.

Videtur nobis de aldionibus ut ficut
Lex habet, ita fiat.

VIII.
Prxcipimus ut nova conditio aldioni à Ibl<1·c· ·»·
domino fuo non imponatur.

I X.
ui fponfam alienam rapuerit, illa non uzd i>r. >0.
entientc, licet cum ea concubuerit, c' *’
reddatur ei cujus fponfa eft , & ducat
eam, fi velit : quia vim pafla potiùs quàm
violata efle videtur. Quod fi eam ducere
noluerit, accipiat fibi aliam feminam. Ta­
men li ipfa nubere voluerit, excepto rap­
tore , alteri, cui voluerit, legitime copu­
letur. Raptor vero adulterii criminis reus
teneatur. Quôd fi ipfa confenferit, fimi­
liter ut raptor à nuptiis alterius prohibea­
tur ; fic is qui eam accepturus erat, aliam
qualem voluerit accipiat.

S

fW4.dc. 1»
Colledam ad malum faciendum omniX.
’
bus modis prohibemus fieri. Et ubicunque
De his qui difeordiis fic contentionibus
a dt >7.
hujufmodi prxfumptiones faâx fuerint,
digni emendatione corrigantur. Et fi per ftudere folent, in pace vivere nolunt, fic c· *
negligentiam Comitis vel fadx fuerint, inde convicti fuerint, fimiliter volumus
veTinemendatx remanferint, hoc ad nof­ xut per fidejuflbres ad noftrum palatium
tram notitiam perferatur. Audores vero veniant, & ibi cum noftris fidelibus confifàâi, fi fuerint Prxpofiti, aut Advocati , deremusquidde talibus hominibus facien­
five Sculdafii, vel quilibet alii dignitate dum fit.
X I.
prxdita libera perfona, poft legalem emen­
dationem in loco factam fub fidejufloribus
De feminis qux viros amittunt, placet ia,.
ad noftram veniant prxfentiam. Multitu­ nobis ne fe, ficut haâenùs, indiferetè ve- «· *
do vero, five de liberis, five de fervis fit, lent, fed ut triginta dies poft deceflum
legitimi emendatione multetur.
viri fui expect ent, fic poft tncefimum diem
per confilium Epifcopi fui, vel fi Epif­
V.
IM. uz. i».
Volumus ut fi quxlibet perfona in fini­ copus abfens fuerit, cum coniilio aliorum
bus regni noftri ignem infilva comminare refigioforum Sacerdotum fuorumque pa­
aufa fuerit, diligenter inquiratur. Et fi fer- rentum atque amicorum id quod eligere
vus comprobatus fuerit hoc fecifle, domi­ debent eligant.
X I I.
nus ejus ad flagellandum & caput tonden­

dum tradat eum, aut pro eo quicquid damnietatis fecerit emenaare cogatur. Si quo­
que libera perfona hoc fecifle pronata
fuerit, emendare cogatur, & infuper bannum noftrum componat. Et fi non habue­
rit unde componat, flagelletur. Quod fi
fàdum fuerit, per meliores loci illius in­
quiratur. Et fi in qualibet perfona fuerit
iufeipio , fi fervus eft , aut dominus ejus
eum mittat ad judicium, aut ipfe pro eo
facramentum faciat. Quod fi libera per­
fona fuerit, proprio facramento fe ido­
neum faciat.
V I.
lb<4- tit *n
]}c fugitivis prxeipimus ut Miniftri rei­
publicx a domino fugitivorum nihil acci­
piant cum reddiderint eos.

«

Confobrinam , neptem , novercam, jsu. ù. ».
fratris uxorem, vel etiam de propria co- c
gnarione, aut quam cognatus habuerit ,
nullus prxfumat in conjugio copulare. Si
quis huic tali nefario conjugio fe conjun­
xerit , fic in eo pennanferit, fciat fe epifcopali auâoritate anathematis vinculo
efle innodatum, fic nullus Sacerdos ei tri­
buat communionem. Si verd converfus
divifufque fuerit ab illicita copulatione ,
dignx pœnitentix fubmittatur, ut Sacer­
dos loci confideraveik.

XIII.
De his conjunûionibus aux fecundum
Canones fie Ediâum copulatx efle non
poflunt, placuit nobis ut feparentur ab
invicem; fie qui de noftris Judicibus negle-

yd

Capitularia
xcrit caufam iftam ad judicandum aut dift lingendum, componat widrigild fuum.
ibid c-

ij.

dc jnccftis conjundionibus hoc prxcipitttr, ut nullus deinceps propinquam ,
nec quam propinquus habuerit uxorem,
ducat in conjugio, Ac uxoris parentela ita
fit viro ficut propria parentela.

Nulli liceat, excepta causâ fornicatio­
nis , adhibitam fibiuxorem relinquere, Ac
deinde aliam copulare. Alioquin tranfgreiTori priori convenit fociari conjugio.
Si autem vir Ac uxor divertere pro iola
vita religiofa inter fe confenferint, nulla­
tenus fine confcientia Epifcopi fiat, ut ab
eo fingulariter in prxvifo conftituantur
loco. Nam uxore nolente, aut altero eo­
rum , etiam pro tali re matrimonium non
folvatur.

XVI.
iWt.b

Cond.
Rom. Euge­
nii 11. c. v

Let. LonRol*. lib. ».

Ibid. (it. M,

Nulli liceat uno tempore duas habere
uxores , vel uxorem Ac concubinam : quia
cùm domui non fit lucrum , animx detri­
mentum fit. Nam ficut Chriftus caftam
obfervat Ecclefiam , ita vir caftum debet
cuftodire conjugium.

X V 1 1.
De his qui proprietates habent, Ac fpontaneâ voluntate alicui delegant, Ac potlea
fraudulenter ab aliquo alio ignorante pre­
tium de eifdem rebus venundaris acci­
piunt , & is cui ipfx res prius traditx fue­
rint , cognito negotio , anno integro filens non contradixerit, fed propter illufionem tacens fuerit, ut emptorem illu­
dere poflit , fi intra patriam per anni fpatiurn , ut didum eft , tacens fuerit, prior
traditio nihil ei valeat. Ille vero qui poft
primam traditionem res vendiderit, fi vi­
vens comprobatus fuerit hanc illufionem
fecifie , bannum dominicum , id eft ,fexaÊinta folidos componat. Si vero non hauerit unde bannum componat, verbe­
retur.

XVIII.
Quicunque res alienas cuilibet homini
vendiderit, Ac ipfe homo eafdem res ali­
cui alteri dederit five vendiderit, Ac ipfe
qui tunc eafdem res comparatas habet,
per malum ingenium proprio filio fuo aut
alteri cuilibet necdum legitimos annos
habenti juftitix tollenda: causa tradiderit,
volumus atque prxeipimus firmiter ut fi
pater ejufdem parvuli vixerit, ipfe intret
in caufam rationem reddere pro filio fuo.
Si autem ipfe pater mortuus fuerit, tunc
legiriinus ejus propinquus, qui ei tutor

juftè ac defenfur e fle videtur, pro ipfb
rationem reddere compellatur. Similiter
Ac de omnibus aliis juftitiis ad eum perti­
nentibus i excepta fuâ légitimé hereditate,
qux ei per fucceflioncm parentum fuorum
légitimé obvenire debeat. Quod fi quis
hanc noftram jufltonem contempferit aut
neglexerit, ficut de exteris contemptori­
bus , ita de eo agatur. Is vero qui eafdem
res primum invafit Ac injuftè vendidit,
necnon Ac emptor, excepta folà perfonâ
parvuli, hoc quod fraudulenter admiferunt, intra patriam emendare cogantur,
& poftea ficut contemptores juflionis noftrx , fub fide ju floribus ad noftram prxfentiam venire compellantur.

X f X

Statuimus ut fi femina, qux veftem ha- ib;d. tit n.
bet mutatam, maxha deprehenfa fiierit, ***
non tradatur genicio, ficut ufque modo;
ne fortè qux priùs cum uno, poftmodùm
cum pluribus locvm habeat moechandi;
fed ejus poffeflio fifco redigatur , Ac ipfa
epifcopali fubjaceat judicio.

X X.
Ut Mifli noftri, ubicunque malos Scabinos invenerint, eiciant, Ac cum totius
populi confenfu in eorum loco bonos eli­
gant ; Ac dim eledi fuerint, jurare faciant
ut fcientes injuftè judicare non debeant.

XXI.
Ut in omni Comitatu hi qui veraces Ac
meliores inveniri poliunt eligantur àMiffis noftris ad inquifitiones faciendas Ac rei
veritatem dicendam
Jjutores Comi­
tum fint ad juftitias faciendas.

fcid.c*

X X I I.
Volumus ut quicunque de Scàbinis de- Ibid.
prehenfus fuerit quod propter munera aut
amicitiam vel inimicitiam injuftè judicaffet, ut per fidejufibrem miflus ad noftram
prxfentiam venire compellatur. Et exte­
ris omnibus Scabinis denuntietur ne quis
deinceps etiam juftum judicium vendere
prxfumat.

X X I 1 I.
De liberis hominibus qui fuper alterius Ibid. <ic. *€*
terram relident, & ufque nunc à Miniftris €,<·
reipublicx contra Legem ad placita trahe­
bantur , Ac ideo pignorabantur, conftiruimus ut fecundùm Legem patroni eorum
eos ad placitum adducant. Et fi quis eoi
contra hanc noftram audoritatem Ac con­
tra eorum Legem pignorare autdiftringere
prxfumpferit, patronis eorum omnia cum
I^ege emendet, Ac infuper pro prxfumptione bannum noftrum componat.

XXIV.

Imperatorum

337
XXXV.

Ut omnes Epifcopi, Abbates, de Co­
rnues , excepti infinnkate vel ooftri juffione, nulbm habeant excufctionem quin
ad placita Mifiorum noftrorum veniant,
aut talem vicarium mittant qui in omnibus
caufis pro ilis rationem reddere pofiit.

XXV.
Singulis Epifcopis, Abbatibus, Abbatiliis duos concedimus Advocatos habere,
unum qui caufem procuret, alium qui facramenrum deducat ; eoique , quandiù
advocationem tenuerint, ab hofte rela­
xamus.

XXVI.
Ut Epifcopi univerfique Sacerdotes h»
beant Advocatos i quia Epifcopi univerfi­
que Sacerdotes ad folam laudem Dei dc
bonorum operum aâionem conftituuntur. Debet ergo unufquifque eorum tam
ecciefiafticis quàm etiam propriis aftionibus fuis, excepto publico videlicet crimi­
ne , habere Aovocatum, non mali ferai
fufpicstum, fed bona opinionis dc lauda­
bilis artis inventum ; ne dum humana lu­
cra accendunt, sterna prends perdant.

338

malum in bonum rftimetur, in providen­
tia Epifcopi proprii lit, ita ut coram ic
aut competentibus Judicibus aut aliter ve­
ritatem honorificè tollant.

XXXI.
De Judicibus, ut inquirantur fi nobiles
fic lapientes & Deum umentes conftituti
funt. Et jurent ut juxta eorum intelfi^entiam retium judicent, fit pro muneribus
vel humana gratia juftitiam non perver­
tant nec differant , dc quod judicaverint ,
fui fubfcriprione confirmare non diffimu
lent. Ubi autem tales non funt , i .Mi fin
noftris conftituantur , dc inde facramentum facere cogantur. Qubd fi viles per­
forat ôc tninùs idonee ad hoc conftitutr
funt , eiciantur. Similiter dc Notarii legi­
bus eruditi dc bone opinionis confticuantur, dc jusjurandum pntbeant uc nullate­
nus felfitatem vel colludium fer ibant. Et
qui hoc fecifle praeterito tempore inven­
tus Aserit, prwfendaliter damnetur, dc
perdat manum.

XXXII.

De pontibus verb vel reliquis his fimilibus operibus qu« per sntiquam confuctudinem ecdefiaftici homines & per jufti­
X X V I I.
tiam cum reliquo populo fecere debent,
*“■·*·♦··
De viduis dc pupillis dc orphanis fic cae­ hoc praecipimus,ut Ecclefia Reâores eos
cis dc claudis tuitionem atque adminicu­ interpellent, de às, fecundùm quod poflum habere praecipimus juxta noftram fibilc fuerit, portio deputetur, dc per
poffibilitatem vel vires, ficut in percepto alium exaltarem ecdefiaftici homines ad
Domni Regis continetur.
opera non compellantur. Si vero opus
XXVIII.
fuum coaftituto die adimpletum non ha­
fu
ut in tefthnoaium non recipiantur de buerint , liceat Comiti pro poena poflpohis Capitulis, id eft, de hereditate, aut fiti operis eos pignorare, juxta x(lima­
de libertate, aut de proprietate, id eft, tionem vel quautatem imperfedi operis,
mancipiis, dc terris, five de homicidiis, quoulque perficiatur. Comes autem fi ne­
dc de incendio, illi qui non habent, fi glexerit , à Rege vel à Miflb Regis eft ju­
conviéti fuerint felium dixiffe teftimo- dicandus.
nium, unde fecundùm legem compofiXXXIII.
tionem plenam fecere poflint.
De his qui line contentu Epifcopi PrefXXIX.
byteroa in Ecclefiis fuis conftituunt, vel
nu.c.14. Quicunque comprobatus fuerit quod de Ecclefiis fuis eiciunt, dc ab Epifcopo
fe feiente telles in perjurium produxi fiet, vel à quolibet Miflb dominico admoniti
ad palatium noftrum fub fidejuflbribus obedire noluerint, ut bannum noftrum
venire compellatur ; dc ibi cum fidelibus vadiare cogantur. dc per fidejuflbrem ad
noftris confideremus quid de tali homine palatium venire jubeantur, dc tunc nos de­
feciendum fit.
cernamus utrum nobis placeat ut aut illud
XXX.
bannum perfolvant, aut aliam arifcadam
ibis c. i·..
Quamquam Sacerdotis teftimoniumcre- fuftineant.
dibue habeatur, tamen ipfi in fecularibus
XXXIV.
De Ecclefiis que inter coheredes divi­
negotiis pro reftimonio aut conficiendis
inanimentis non rogentur ; quia eos in ta­ de funt confiderandum eft quatenùs fi fe­
libus rebus efie non convenit. Si autem cundùm noftram providenaam dc admoeveniente causi aliquid audierint aut vi­ nionem Epifcopi ipfi coheredes eas tene­
derint , ubi null* idonex feculares perfo- re voluerint, dc honorare feciant. Si au­
q£ inveniantur, ne veritas occultetur, fit tem hoc contradixerint, in Epifcopi poTom. 11.

♦359

TW c. «j

teftate marai
iCJWC
maneat wram
utrùm cu
eu ita
ua cuihuict
confiftere
^

cfiéhim ai,
uiciuni
eft,

permittat,aut Reliquias exinde auferat. Et
”
ubi ad noftrum beneficium Ecclefix
per­
tinentes ita divifz fuerint, ut defcrioantur, &. nobis nuntietur.
XXXV.
De Ecclefiis deft ru dis, ut Epifcopi noftrique Miffi inquifitionem fàciant utrùm
per neglegentiam aut per impoffibilitacem
deftrudx fint. Et ubi per neglegentiam
inventx fuerint , Epifcopi auâoritate
emendare cogantur qui eas debueruift
reftanrare. Si verb per impofiibilitatem
contigerit, ita ut plu res fint quàm neceffe
fit , aut majoris magnitudinis quàm ex re­
bus ad eas pertinenuous reftaurari poffint,
Epifcopus modum inveniat qualiter emen­
dari congruè fic confiftere pofiint.

rebelles vel contradiâores effe voluerint,
fic fuper ipfiun vi£ra> intrare przfumpferint, tunc à Miniftris Regis in cuftooiam
mittantur ufque dum ad judicium publi­
cum perducantur; & ibi fecundum legem

x x x y i.
Statutum eft ut fi quis liber homo per
confenfum Epifcopi Ecclefiam in fua conftruxerit proprietate, fontefque ab Epifcopo in ea fuerint confecran , ideo non
perdat fuam proprietatem ; fed fi Epifcopus voluerit . officium facri baptiimatii
m fuam Ecclefiam transferat ; ipfa verb
Ecclefia, à qua transfertur, in conftructoris maneat jure.
XXXVII.
De decimis, ut dentur, fic dare nolen­
Ibid. tic. i.
C. 4
GoldWT. tibus , fecundùm quod anno praeter ico de­
conlt lmp. nuntiatum eft, à Miniftris reipublicz exi­
gantur. Et eligantur quatuor five novem
nomines optimi, vel prout opus fiierit, de
fingulis plebibus, juxta qualitatem uniufcujufquc plebis, ut ipfi inter Sacerdotem
& Plebem teftes exiftant ubi datat vel non
datr fuerint. Hoc autem ideo tantos teftes
mittendos effe diximus , ne ibi juramen­
tum aliquod faciendi neceffitas incumbat.
Non tamen ideo tantos teftes mittendos
effe dicimus ut ipfos femper omnes in dan­
dis decimis pretences eue pariter neceffe
fit ; fed ut dum pluribus committitur, mi­
nus graventur. Duos autem teftes , fi ad­
fuerint , fufficcre credimus. Negligences
autem à Preibyteri* Ecdefiarum admo­
neantur ufque ad tertiam vicem ut ipfi de­
cimam dent. Qubd fi contempferint, ab
introitu Ecclefix prohibeantur. Et fi hoc
minimè emendaverint, à Miniftris rei pu­
blice diftri&i finguli per caput fex folidos
Ecclefiis componant, fic infuper decimam
dare cogantur. Nam Ii iterùm contemp­
tores cxmerint, tunc per publicam aufto*
rfcatem domus vel cate eorum ▼itentur,
quoufquc pro ipfa decima , ficut fuprà
Ibid, c

34°

Capitularia

fatisfaciant.
imiwii wau Qubd
yuuu fi
u denub
uuiuu

vel ad Comitemvel ad partem reipuuicac
componant; reliquam verb decimam, ut
fupra didumeft, fic fex folidos ad Eccle­
fiam fatisfaciant.

XXXVIII.
Quicunque decimam abftralüt de Ec­
clefia ad quam per juftitiam dari debet, &
eam przfumpcivè vel propter munera aut
amicitiam aut quamlibet aliam occationem
ad alteram Ecclefiam dederit, per Co­
mitem vel per Miffum noftrum mftringarur ut ejufdem decimx quantitatem cum
fua lege reftituat.

rob.iii.
Ut. i. c. ;

XXXIX.
De decimis quas populus dare non vult
nifi quolibet modo ab eo redimantur, ab
Epifcopis prohibendum eft ne fiat. Et fi
quis contemptor inventus fuerit, ut nec
Epifeopum vel Comitem audire velit, fi
nofter homo fuerit. ad noftram prarfentiam venire compellatur. Cweri verb dis­
tringantur ut inviti Ecdefix reft ituant qux
voluntarie dare neglexerint.

Ibid. Cl.

X L.
Ut terminum habeat unaquxque Ec­
clefia de quibus villis decimam accipiat.

IW.c. ».

X L I.
Diéhim eft nobis qubd in quibufdam
locis Epifcopi fit Comites ab inceftuofis fic
ab his qui decimas non dant vadias acci­
piant , fic pro Prelbyterorum quorumdam
negligent iis, fit inter fe pecunias dividant.
Qubd pennùs abolendum effe decerni­
mus , ne farté avaritie locus detur. Et
conftituimus ut inceftuofi juxta canoni­
cam fententiam poenitendâ multentur.
Qui verb decimam poft tertiam admoni­
tionem fic pnedicationemSacerdocumdare
neglexerim, excommunicentur. Juramen­
to vero eos conftringi nolumus, propter
periculum perjurii.

Mc «e.

X L I I.
Ubicunque commutationes tam tempore noftro quàm genitoris noftri inlegitimz atque inrationabiles fic inutiles ia
Ecclefiis Dei faite funt, diffblvantur, fic
recipiat unufquifque quod dedit. Ubi
vero mortua manus interjacet, aut alia
qualibet caufa qux rationabili* effe videa­
tur , inventa fuerit, diligenter perferibatur, fic ad noftram notitiam perferatur.

mm4.cs.

34’
M4C.»

Mitto, μ.

Si qui· Epifcopus , aut propinquitatis
affeâu, aut muncrbambidone, aut causi
anucitix. xenodochia aut monafteria vel
liaprifmalcs Ecdefiaa fiat
nentes cuilibetper emphkeofeosconrractum dederit, fe fuofouc fuccefibrespœnâ
multandos coMctipfetit, poteftatem talia
mutandi Reâoribus Ecciefiarum abfque
pocox confcnpta^falutione concedimus.
Auditu competimus in finibus Tufcix
talia (cripta effe prolata quz funt abfque
menfe fit die menfisj de quibus volumus
ut fi deinceps prolata fuerint, nullam ha­
beant morem.

X L V.

IM*».

342*

Imperatorum.
X L I IL

Competimus quod ab his qui fecundùm

mundanam legem viduarum fic orphanonun tutelam fibi vindicant t non folùm
negliguntur. fed edam aliquotiens oppri­
muntur ; quibus ecdefiaftici foUicitudine
fuccurrendum effe cenfemus. Et fi hujufmodi oppreffionem ab epifcopali admoni­
tione corrigere voluerint , gratulandum
his eft. Sin autem in obftinatioais impieta­
te duraverint, fuggerendum eft Impera·,
tori dementiffimo quatinùs ipfecihcacem
tutorem tribuat i ut fic illi remunerati»
reddatur à Deo, fic de inutih identic faccrdoralis ordo non damnetur.
XL VI.
Diaconorum, Epifcoporum, Preibyterorum filio» Notarios, Sculdafios, Co­
mites , Judices fieri omnibus modis pro­
hibemus.

TITULUS

VI

EDICTUM de refliiuniru EblttnLt /irckitfi/cofi Eirrun/is infedem X, dixcefirrt
fu.i >1 ex crimine infidelitatit amiflam.
DATUM anno Chnfti occcxc. poft mortem Ludovici Pii Imperatoris.

an

·*

MmA. ·».
·*■

**’*·

rwififtffNkoL ê»-

•λ. «ο. I.

r N nomine Domini nostri J esu Chris
-1 τι Dei jeterni. Hlochariuj, diviniordinante providendi, Imperator Augufius.
Quia confeffio defiâorum non minus in
adverfisneceflaria eft quàm in profperis,
fic cor contritum fic humiliatum Deus non
defpicit, gaudium etiam e<T’ Angelorum
in ccelo fuper uno peccatore poenitentiam
agente non dubitamus . nos mortales in
terris eos nequaquam defpicimuspro qui­
bus (raudere Angelos in cado divino tcft i
momo non ignoramus. Accufantes fic re­
prehendentes in exceffibus femetipfos di­
vina nos benignitas non condemnare fed
recreare docuit ; qui meretricem non fo­
lùm à legali damnatione eripuit, verùm
etiam publicanum humiliatum fic accufantem fe non condemnavit, fed magis juftificando exaltavit ; qui non dixit : Ornnij qui
fe humiliat non condemnabitur , fed exalmbitur. Poteftatem ergb quam pro caui?
noftra raptus perdidifti, repetentibus Ec­
clefix tux filiis , fedem ac diocefim Remenfis urbis tibi , ELbo, reftituimus, ut
priftino fanftr largitatis apoftolicx pallio
indutus, concordiam atque gratiam divini
officii nobilium , humili fattsfadione explctâ f folemru noftrâ à largitate recipien­
do exerceas.
Torn. //.

Drogo Epifcopus ( 1 )
1
Otgarius Archiepifcopus.
I
Hecli Archiepifcopus.
I
Amalvuinus Archiepifcopus. 1
Audax Archiepifcopus.
■
Jofeph Epifcopus,
■
Adalulfiis Epifcopus.
■
David Epifcopus.
■
Rodingus Epifcopus.
I
Gifelbertus Epifcopus.
I
Flotarius Epifcopus.
y affenfi.
Badaradus Epifcopus.
|
Hagxno Epifcopus.
i

HartnriusEpifcopus.
Λ do Epifcopus.
Samuel Epifcopus.

■
■
H

Rambertus Epifcopus.
■
Haiminus Epifcopus.
■
Ratoldus Prefbyter vocatus 1
Epifcopus.
1
AmalricusvocatusEpifcopus. I

Cum cscteris plurimis Preibyteris ac
Diaconis publiefi affiftentibus.
( 1 ) Ante Arddrpiicofot febferyfa Dkm . qeia ’«>penrom erae Anrhiriyrflwi > <uun Anhiuffiitui
•Zn· fiât eft» if ttftu
tifMrgnm ftleiitariu».
Proftaboc ana· «♦< Ebrem«< , IMeverara Eftùopus
fatal *
Weniionrtn , Scnoaum Ar nxpiteopar· . pueceK: in Cooolio habito in rc.-nu ,.Uno.

VUt Hinaur. EpUL XIX.

Ya

tie al­

+}4j

Capitularia Imperatorum.

344

Aftum in EnetenhcSm palatio publico Griare anno reverfionb ejus primo, fuo
in menfe Junio VIILkalendaa Juni, rcg- ccffor patris fââus in Francia > Indiâione
nante fc imperante Domno Hkxhano tertii.
Hlothaaii I. Imp. Aug. Rescaiptum ad Leonem IV. Papam de Pr^byttro
ixit/untfum nlinqaeiueptr Pajfam citato ad Synodum. Vide in NOTO Codice
Lagum viteaum.
Diploma Hlothaaii Impeaatoais. yuo licentiam concedit Monafterio Nanutacenfi Abbaut eligendi ( ann. 840. ) vide in noto Codici Lagum veteaum.
Pamceptum Hlothaaii , Impeaatoais , meo coenobium Rautu/ft Kunneift
Ecclefix fuAjicit ( ann. 844. ) Vide in novo Codici Leoum vitaaum.
Pamceptum Hlothaaii , Impeaatomj y ftto canobum Saviniactan Ecclefix
iMgduncnfi/abjicit ( ann. 8;a. ) Vide in novo Codici Legum vateaum.

c

34**

34/

CAPITULARIA

II,â

IMPERATORIS.
TITULUS PRIMUS,
siri
CAPITULA DATA ANNO CHRISTI DCCCL IN CONVENTU TICINENSI.

CAPITULA derehujüAarihuMU/flatMyiiffi»uub^eratorHwowyicuz9
gtue gioritfquoqnt Genitori/ejtu Hurrusuai, jeren^fimt Augefli^ aiAoritate
fimiu/fiuu.

rint , legalibus poenis abfque ulla dila­
tione fubiciantur, ut hujufinodi inquietu­
nvBNTUM eft ad no· qubd eo· qui do fic injufta direptio à populo noftro au­
Romam orationi· cauti pergunt, vel feratur , fic liceat omnibus fub noftra ditio­
qui negotiandi cauti per regnum noftrumne degentibus cum fidvadone ac pace vi
(fiicurnmt, colleâl latrone· dirimant, vere,ut ordo reipublicc fecundùm juftam
eofque aliquoties vulnerent vel occidant, adminiftrationem prorsùs fâlvus fit quietus
fic eorum bona diripiant. Ideb volumus permaneat.
♦»-.-· ut Comites noftri, eorum Sculdafii ♦
adjunâis fecum vaflallb Epifcoporum >
Audivimus quoque qubd quidam do­
State- fi neceffitas fuerit, ubicunque talesfeeasr tint, ftudiofiflimè perquirant f ut eos ca­ mos fic pofleffiones habentes, concilient
piant atque diftringant. Et fi hujus crimi­ fibi atque confocient latrones aliunde ve­
nis reos invenerint, poenas in legibus po­ nientes , eofque occulté foveant fic folalita· erga eos abfque ulla negligentia exe- rientur ad tale facinus perpetrandum, ut
quantur , ut ab his male&âoribus regnum quicquid ipfi ex pemkioio opere adquinoftrum purgetur , fie qui in noftrp fidu­ uerint, cum eis partiantur, quod genus
cia huc veniunt. five orationis five nego­ xnaiefaâorum peflimum judicamus ; quia
tiandi gratift. fidvi efle poflint. Sciat au­ non folùm ipfi malaperagunt, fed etiam
tem unufeuifque fidelium noftrorum quia aliorum opere fic officio ad fcelera utun­
quifque Comes fic quilibet publicus Mi- tur. Ubicunque igitur in tali fufpicione
nifter hujufinodi malefaâoribus aut aflen- quilibet venerit, fic rumor jn populo diffcm prebuerit, aut eos qui perfequi ne­ perfus fuerit qubd harc facinora exerceat,
glexerit t noftro indignationis motum fen- ii adhuc prolatumeft, cum duodecim fe
purget. St autem in aliquo manlfeftatus aut
uet, fic proprio honore privabitur.
deprehenfus eft , flatun capiatur fic d&
tringatur, fic damnationem legibus proI I.
fixam fiiftineat. Ubicunque vero five ma­
Sed fic hoc comperimur quia ex diver­ nentes five vagantes latrones comprehen­
tis locis hujufinodi noxii homines inter fe dere pubfici muneris adminiftrator volue­
confpirent, fic diverfos Comitatus circum­ rit, fic ille fedcfenfhre conatus foerk, fi
euntes , pntdas fic rapinas per villas feu per inter hsrc fbrtè eundem latronem occidi
vias vel per filvas faciant, fic innocentes contigerit, nulli is qui eum occidit dam­
homines deprodeneiir fic fpolienc. Er hi natione multetur, neque ullas inimicitias
quoque fimiuter volumus ut diligenti ftu- i parentibus aut ullam perfecutionem ab
mo perquifiti capiantur fit diffringantur. ullo ejus amico vel propinquo fiiftineat.
Et u obnoxii hujus fceleris inventi fue­ Qubd fi aliquis ejus lenior aut propin-

C

P

a

P.

L

dii-

HLUDOUVICI

Capitularia

*J47

Lvmvks U.
Im». <.

O

340

quus propter hoc vinditem fecere cona­
tus fuerit, dc Judex publicus eum compefecre non potuerit. per fideiuflbres
idoneos talis perfena ad noftram oeduca-

nofter, quacunque ad noftram pntfentiam
properat, nihil in veniendo aut reverten­
do abalimio violentertottat, fed fuie ho­
minibus «equi·, nifi ferte ab amicis ftipendia acceperit, ab hofpitibus fuis pretio
jufto comparet. Nam quicunque hujus
mali fiunam habuerit, cùm ad nos venerit,
habitare t inquifitio per facramentum per veracem hominem volumus ut det qui pro
omnem populum circa manentem fiat ; dc, fuis omnibus juret nihil eos in itinere tu­
cujufcunque genti* aut conditionis fuerit, lifle. Et fi forth in aliquo fe fuoiquc ob­
per quos hoc inquiri mefiùs potuerit, jus­ noxios recognofcit, oonet idoneum ho­
jurandum dare, cùm à Comité conventu· minem qui juret, aut eunda reftituat his
fuerit, recufàndi non habeat poteftatem. à quibus abftuliffe vifus eft.

I V.

V.

Sed dc hoc pervenit ad notitiam nof­
tram , qubd quando potentes dc honora­
ti , five ecclenaftici, five Peculates, ad noa
veniunt, à populo , in quorum domibua
manfiones accipiunt, fuit ufibus fuorumque equorum neceflaria per vim tollant,
dc hac occafione populus nofter affliga­
tur. Idcircô prxcipunus ut nullus fidelis

Hoc etiam'multorum querelis ad nos
delatura. qubd potentes dc honorati viri
locis quibus convertantur minorem popuL—
dc opprimant, eorum
, manfionum etiam contra
voluntatem privatorum hominem five
pauperum domibus fuis..... Catera défont.

BK

TITULUS

II·

S l Vi
CAPITULA EDITA ANNO DCCCLIV. IN PALATIO TICINENSI.
Γ COLLATA cum Codice ijftr , Bibliotheca Colbertina t cujus opere font '
emendata , iUifyue tria Capitula addita, ]

«(Mta* TN nomine fanûr dc individue Trinitatis, anno Incarnationis Domini noftri Jefu
Chrifti dcccljv. noftri Imperii VL Indifidone IV ♦, dum conventum fidelium nof
non in '»n. trorum palatio noftro Ticinae civitatis convocaretur, dc fimul Epifcoporum dc No!
bilium noftrorum confultu non folixm Eccleiiafticam utilitatem dc populi pacem,
fajvationcm, fed etiam totius regni ftatum perquirere ftuderemus, inter reliquos
populus nofter nobis quafdam petitiones obtulit, quas nos Dei amore dc eorum
fidelitate dudi libenter fiifcepimus, atque ideb fubter annotata Capitula ad eorum
utilitatem confcribi fecimus , quas in futurum pro lege tenenda firmamus.

Cap.

L

TV feminis quas defendis viris lex
l onroknC J-/ Longobardorum prohibet ante anni
*'e' ‘
fpatium veftem religionis mutare, velum­
que fufeipere, petierunt ut noftri licen­
ti! eis mox dùm divina pietas infoiraverit,
eas indemnes licere fufeipere. Nos autem
confiderantes quia prxterito tempore pro
ipfa dilatatione mutae etiam rapte intra
eundem fpatium ad aliam partem diftract« fuerunt, ideb dc eorum petitionem ,
quam juftam cenfuimus, fufeepimus, dc
eis ita fieri concedimus.
I I.

Noftra majeftati reclamaverunt tempo­

re patris noftri vel noftro feper eas fuperfluas faâas feiffe inquifitiones. Ideb eis
concedimus ab hinc in futurum nullas alias
feper eos fieri inquifitiones nifi unde Karoli dc avi noftri tempore fete feerant.

III.
De liberis hominibus qui fuper alterius L%,(<f.
res refident,dc ufque nunc à Miniftri· rei- Lo«<oi nr.
publice contra legem ad placita protranebantur, dc ideo pignerabantur , conftituimus ut fecundùm legem patroni eorum
cos ad placitum adducant. Et fi quis con­
tra hanc noftram auâoritatem dc eorum
legem eos pignorare aut diftringere prxfempferit, patrono eorum omnia cum le­
ge emendet, dc infuper pro incauta prx-

"W

Regum Francor. uK,“n 330*

349

VIL

fumprione bannum noftrum componat.
I V.
De homicidio , unde lex pro (implici­
tate probationem trium teftwm quxrit ,
& teftes habere non potuerit , concedi­
mus ut cum duodecim juratoribus juret,
& ab eadem fimplicicate abfohrcue pro­
prium non amitat.
[Lee Lo·-

[Dc chartis qu« à quibufdam perfonie
ftlfac appellantur confhtuimus ut fi Nota»J
rius fuperfuerit ftc teftes qui eam Teram fic
idoneam faciant; fit fi teftes mortui fue­
rint , & Notarius fuperfuerit, cum duo­
decim juratoribus veram & idoneam eam
• Hac de> faciat. *jConceffaa denique petitiones vqf
tras confideravimus etiam ea qua: ad nos
jampridiè pervenerunt, & ad refecandas
malorum infidiatoresiifdem adjungere ca­
pitulis ; id eft :
V L

(Left. Lo·-

Si quis aliquem de aliquo mallaverit negotio,

6c iHe qui mallaras fuent dicat ideb ei eefpon-

.

dere nolle, quia fervus eft alterius, aut fi teftimonia produxerit, & fimiliter disait qubd ea
recipere non debet quia aliquis eorum fervus fit,
nomina dominum ejus, dc fic det vadi* de eo
adducendo ; dc polito placito in quantum ire
ubi eum invenire credit dc reveni polle judica
dixerint, fi in placito conftituto dominum non
adduxerit, nifi pro ceno id verant verum effe
crediderit. Quod fi jurare unfits non fuerit,
quin pro occafione prolongandi juftiriamobdixerit * , componat illi bannum noftram dc

juftiriam pleniffimam faciat. Si verb aliquem ad­
duxerit qui fe dominum ejus dicat, dc illum
quem de fervitio appellavit applicare ad fervioum non voluerit, tunc ipfe qui fe dominum
efle dixerit. bannum noftrum uii componat eb
■iTOMiea qubd conculcandam juftitiam injejunium * tale
aufus fuerit fecere. Crimina verb fi fuper eum
pro dilatandaJuftiria imponere voluent, pro­
mue cogatur. Et fi probare non potuerit, ei jufti­
tiam faciat, dc inlupet bannum noftrum peo
tanta calliditate componere cogatur.

vit.

Si forcé quifpiam aliquem mallaverit, 8c ille ^«Lca)
qui mallaras fuerit, dixerit eum fuum ferrum
elfe, vel alius in ipfe altercatione veniens ad fetvitium mallaverit, jubemus ut pntfeatalitet inter
fe wadiem, ut ad primum aut fecundum vel
tertium placitum esufem ipfiun definiat. Inter
placitum verb de placitum fint dies quindecim.
Tatium autem quandb Comes placitum habue­
rit * C infra unum comitatum eft. Si autem in
alia, fini xx, ne pro tali occafione ei juftitia pro­
longatur. Qubd fi in his tribus placitis ille qui
qunrit mglexerir, excepto fervido Regis
aut
inevitabili ueceffiute, dc Coma placitum ha­
buerit , ille quoque alias ad fuam probandam
libertatem parttus fuerit, tunc Coma caufem
prodefiniat veluti fi ipfe qui quzrit ptxfcns fuiflet , dc ulna ille qui quxfient facundia de fer
vitio illius dicendi non habeat, dc infuper ut
fupra bannum noftrum illi componat, & jufti­
tiam pieniter feciat.
V I 1 L
Et funt aliquid dum alii in fervirium mai- ( Ibid.c. j ,
lant, dc ipfi de fua libertate adprobare wadia
dant in tantum eos murandi placitum lacerant ut
eis pro fua paupertate evadere poffint. Unde ter­
tium addere Capitulum placuit. Si verb aliquid
alium ad fervirium malbverinr, dc ille qui mallatur wadia de fua probanda libertate dederit,
jubemus, ut fupri ad primum aut fecundum
vel tertium pisatum caufem deliberent. Inter
placitum dc placitum dia xv : tertium verb ,
quandbComa placitum habuerit, fi infri unum
comitatum eft, fi autem in alium, fint dia xx.
Et fi in his tribus placitis ipfe qui quxrit, venire

eonttmpferir, ancepofito que fuperiùs ante pofuimus, dc Coma placitum habuerit, ille nam­
que alius cum fuis teftibus paratus fuerit, runc
Comes ipfos retes recipiat, de caufes definiat
veluti fi ipfe qui qunrit onefens fuiflèt, de ultri
ille qui qurfierit tacito ulius de fervido perma­

neat.
Alio rempote diâus Setcniflîmus Auguftus

inftiruere prxvidit capitula.... ( Hoc tditt Jim
infrà pag. 1x94. idi vUt.}

TITULUS

III

SlVE

CAPITULARE INTERROGATIONIS AD EPISCOPOS.
datum , ut videtur , anno Chrifti dccclv.

CAP I TU LA qut gtoriofij Imperator HluÂouvicus fuis Epifcopia Jt flatu fui
regni corftieran praecepit.

*T\ E converfatione Epifcoporum, Prêt lo, de confcriptione librorum , de reftau ·
L-A byterorum , & exterorum Clericorum , de doârinaôc prxdicatione in popu-

ratione Eccleharum, de ordinatione ple­
bium & xenodochiorum, de monaflerüt

Tom. VW.
Concil. p.

W-. f«a

GoMaftw
Ceôlit. im­
per. tom. ».
usu.

A„%c.«n.

Capitularia

virorum feu feminarum qux fecundùm
regulem fan& Benedicti, vel ea qux fecundùm canonicam au&oritatem difpofita efle debent, quicquid in praefati» ordinibus extra ordinem eft, aut per negle­
gentiam prxpofitorum, aut per defiduun
fubditorum, vehementer cupio (cire, ôc
fecundùm Dei voluntatem veftrumque
fanûum confilium fic emendare defidero,
ut in confpedu Dei nec ego reprobus
fim, neque vos & populna in commifli*
iram fux indignationi* incurrat. Quomo*
db autem iftud rationabiliter qurfitum ôc
inventum perficiatur, vobis hoc ad trac­
tandum ac nobis renuntiandum commictimus. De minoribus quoque caulis, qux
generaliter omnes , fpcciuiter aliquos tan­
OolMat
Confth.ta».
*c*. ro*.*.

jp

gunt . ôc indigent emendatione, volumus
ut pofthac illas quxrads, ôc ad noftram
notitiam reducatis; ficut eft de Comitibus
ôc eorum miniftri*, fi juftkias negligunt,
aut ipfas vendunt, fi funt rapaces, aut Ecciefiarum , viduarum , orphanorum, aut
pauperum oppreflbres, u ad prxdicauonem veniunt, fi debitum honorem aut
obedientiamSacerdotibus fui* impendunt,
fi aliquas novitates aut argumenta, qux
ad detrimentum poculi pertinent, agere
prxfiimunt, ficut en in acquirendis pro­
prietatibus , aut irrationabiles preces ad
adjutoria facienda, five in reliquis caufia
qux ad peccatum noftrum pertinere pof
funt ac populi noftri.

Il £ S CRIPTUM corfultationisfeu exhortationis Epifcoporum ad Domnum
Hludouvtcum imperatorem·

PM “·

omino gforiofiflitno Regi Hludouvico pax & vita ôc viâoria miniftretur à Deo
patre ôc Domino noftro Jefu Chrifto. Nos quidem in Dei nomine Angiibertu*
Archiepifcopus ôc Andreas Patriarcha unà cum Jofèph Archicapellano, cùm ad
hanc Synodum in urbe regiâ Ticino congregatam veniflemus, replicavimus eis piam
veftram exhortationem , qu& vivi voce ad nos ufi fuiftis, flagrante* Spiritûs fanâi
munere, ôc ultra quàm hujus «tatis teneritudo capere potuifle videretur , totius
modeftix ôc gravitati* atque fapore fapientix conditam protulimus , etiam ôc coram
eis relegi fecimus commonitorium à veftra nobis magnificentia traditum. Quibus
auditis , omnes unanimiter pro veftra indole omnipotenti Deo digniflimè gratias
egerunt quia populo fuo tam piiflimum tamque fancuflimum Principem dedit, qui
cun&a ordinabibter difponere cupit.

D

C A F.

I.

TJ* T quoniam religiofa folicitudo veftra
-Es primùm de converfatione Epifcopo­
rum , Prefbycerorum, ôc exterorum Cle­
ricorum quxrere ftuduit, nos quoque,
3uo regulariter meliùs fieri potuit, euaem ordinem fervamus. Epifcopum qui­
dem ita converfari debere pronuntiamus
ut ejus vita reftè vivendi fit norma. Prefbyteros verb ôc Clericos ira vivere opor­
tet ut fiibditx plebi exemplo fux converûdoms proficiant. Et quidam Coôpifceporum noftrorum, qui bons converfationis fibi confcii funt, palam fateri recufabant, ne fui ipforum laudatores videren­
tur. Qui verb negligentiam fuam recognofcunt, more humani ingenii fe ipfos
accufare verebantur. Juxta commonitio­
nem tamen veftram diligenrià* perferutantea, quofdam quales defideraus, qualefque populi Dei Paftores Ôc Redores efle
decet, invenimus. Quorumdam verb ne­
gligentiam vel erga Clericorum fuorum
cuftodiam vel erga plebium foiicitudinem
reperimus ; quibus ut aliquantulum emen­

dandi fpatlum tribuatis , humiliter peri­
mus. Qui fi dtb delida non correxerint,
feveriorifententix fubjacebunt.

Cxterùm fi quilibet laicorum vel Cleri­
corum contra Epifcopum vel a&cujus or­
dinis Clericum aliquid queritur . nove­
rint nos paratos ôc legitimam prxbere au­
dientiam , ôc fi quid perperàm aeffifle pro­
bati fuerint, debiti animadverfione puniri.

I I L
Dodrina verb ôc praedicatio in popu­
lum , partira Epifcoporum ôc reliquorum
Sacerdotum, partim vero populi negligen·
tift,non ficut neceflarium eft procuratur.
Et Sacerdotum quidem incuria nullatenus
eft excufanda. Quidam verb laici, Ôc ma- r* νοτμ
ximè potentes ac nobiles, quos ftudiofiùs
ad prxdicarionem venire oportebat. juxta °»**
domos luas bafilica» habent ; in quibus di­
vinum audientes Officium, ad majores Ecclefias rariùs venire confueverunt. Et dùm
foli affiiôi ôc pauperes veniunt quid aliud
quàm ut mala patienter ferant illi* praedi­
candum eft? St autem divites, qui paupe­
ribus

5β

Regum Francor.

ribus injuriam facere foliti funt, venire
non renuerint, admoneri utique poflent
ut eieemofynis peccata fua recumerent fic
à fluxu rerum temporalium fe abftinerent.
Admonendi funr igitur potente» ut ad ma­
jores Ecclefias, ubi prxdicationem audire
poflint, conveniant, de quantùm dono
omnipotentis Dei divitiis dt honoribus ex­
teros antecedunt, tantb ad audiendum
prxeepea conditoris fui alacrius feftinent.

nMiM?

Quidam autem Comites dc Vafli domi­
nici Frelbyteros dc Clericos noftros exte­
ros , quod nec Epifcopis tacere licet , abf.
que noftra licentia recipiunt. Infuner
etiam ubicunque ordinatos, dc quofdam
de quibus dubium eft utrum confecrari
funt, in parochiis noftris abfque noftra
examinatione Mittas celebrare faciunt.
Quod ne ukeriùs fiat, omnimodis eft inhibendum. Quare in ordinandis * plebium
rationibus civium uutituta ferventur , dc
peftiferx ambitionis virium radicitùs exrirpetur, dc neque ob quorundam propin­
quitatem , neque pro alicujus familiarita­
tis gratia, neque, quod maximè deteftandum, propter pecuniarum acceptionem ,
indignus quilibet ordinetur. Er primum
2uidem ipfius loci Preibyteri vel exteri
üerici idoneum fibi Redorem eligant.
Deinde populi qui ad eandem plebem afpicit fequatur attenfus. Si autem in ipfa
plebe talis inveniri non potuerit qui illud
opus competenter peragere pottit. tunc
Epifcopus de fuis, quem idoneum judica­
verit , mibi conftituat.
V.
Sani removenda quorundam laicorum
procacitas, qui hoc Colo obtentu quod ad
cledionis confortium admittuntur, Archipreibyteris fuis dominari prxfumunt,
quo· tanquam patres venerari debue­
rant , velut lubditos contemnunt. Hi igi­
tur intra proprii juris termino· funt redi­
gendi. Et fi extraordinariam dominatio­
nem in Ecclefiis exercere prxfiamp ferine,
reçiâ funt difciplind codrcendi. Ipfi vero
qui ad gubernandas plebes légitimé pro­
funt, nullatenus fuis Epifcopis re­
pellantur, nifi aut in alicujus criminis rea­
tum inciderint, aut «afdem plebes male
tradaverint.
V I.
Tollenda eft enim prava omnino coafuetudo qux in quibuidam locis oriri coe­
pit i quia nonnulli Archipreibyteri, vel
aliorum titulorum cu ftodes, fruges vel

dc

ved!

à

alios Ecclefiarum reditus ad proprias doTam. IL

Ludovic? Π.
imP. 7.

3Ï4*

mos abducunt. Quidam verb aliorum
nn poffefliones
conducunt,
r*/,:-----------J-------- ■ut* in eisqux
---------ab
v Ec­'
clefiis fuis malè fubtraxerunt recondant.
Nonnulli autem laicorum in tantum eo­
rum nequitix fe complices faciunt ut qux
hujufmodi transgreflores ab Ecclefia fubnpuerunt, ipfi in fuis domibus abfeondant.
Tales ergb primum à fuis Epifcopis corri­
piantur. Quod fi fe citius corrigere nolue­
rint , tanquam qui ecclefiafticas res facrilegâ temeritate tradaverunt, fynodali
fentenriâ feriantur. Laicos vero qui poft
hanc denuntiationem focios fe hujus ex­
pilationis prxbuerint, tanquam furti reos,
judiciaria coardabit audoritas.
V ! L
De reftauratione Ecclefiarum illud Ca­
pitulum fuflicit quod Genitor vefter in Ca­
pitulare fuo conftituir. *Sed ut fervetur ,
veftri indiget admonitione.
VIII.
Similiter & de xenodochiis, ficut in
eodem Capitulari continetur, obfervandum eft.
1 X
De Monafteriis aurem virorum feu fe­
minarum , qux fecundùm regulam fandi
Benedidi vel fecundùm canonicam aucto­
ritatem difpofita effe debent, quiainfpiratio omnipotentis Dei, ut credimus, cor
veftri moderaminis incitavit, ipfi gratias
referimus. Nam quôd jam maxima ex
parte ordinem fuum amiferint, omnibus
eft manifeftum. Qux ut ad priftinum ftatum reducantur, in Domini ac Genitoris
veftri ac veftra gloriofii difpofitione confiftit.

X.
Ea quidem Monafteriaqux adhuc ftatum fuum retinent, unumquemque Epifcoporum in cujus parochia conftituta funt
providere oportet utrum ordinem fuum
teneant. Qubd fi aliter invenerit, uni
cum Redore Monafterii corrigere debe­
bit. Quod fi Rcdoris Monafterii principa­
liter culpa fuerit, & fe fuofque fubditos
ad Epifcopi fui admonitionem corrigere
diifimulavcnt, fynodicâ debet audoritate
percelli.
X I.
Quidam autem Epifcopi & Redores
Monafteriorum res Ecclefiarum fuaruin
fubtradas dc aliis perfonis largitas ette
queruntur, dc ideo ecclefiafticas utilitates
nequaquam fe implere potte dicunt : qux
ut reftituantur, veftram regiam Majeftatem imploramus. Quia fi ni qui eas pro
animarum fuarum remedio Ecclefiu con-

Z

Capitularia
tulerunt, premium merentur, fine dubio
damnatione digni funt qui eas fubcrahere
moliuntur.

XII.
In facris Canonibus preftxumeftut de*
cimae juxta Epifcopi difpofttiooem diftribuancur. Quidam autem laid, qui vel in
propriis vel in beneficiis fuas habent bafdicas, contempti Epifcopi difpofitione, non
ad Ecclefias , ubi bapcifmum & predicationem, manus impoiitionem, & alia
Chrifti (aeramenta percipiunt, decimas
fuas dant, fed vel propriis bafilicis vel fuis
Clericis pro fuo libitu tribuunt. Quod om­
nimodis divinat Legi & facris Canonibus
confiât effe contrarium. Unde veftram
poteftatem, ut eos corrigatis, expetimus.

‘T^"·

if6

fores effe decet. Nonnulli autem ut fe
fuoique miniftros corrigant, veftri admonitione indigent. Quibus tamen ut aliquan­
tulum emendandi fpadum tribuatis, expofeimus. Qui (i fe ciriùs corrigere nolue­
rint , regii tunc audoritate reprimendi
Statuimus etiam ne Epifcopi, quando
pro confirmando populum parochias cir­
cumeunt, Archiprewyterosfuosgravent,
fic hujufmodi difpenfa contenti fine, Da­
nes centum, frisking** quatuor, vini (ex­
taria quinquaginta, pullos feptem, ova
quinquaginta, agnum unum, porcellum
unum , annonam ad caballos modios fex ,
fanum corr. tres * ; mei, oleum, cera, * fert, i<xni
corbet ttca.
quod fufficit.

XVII.
Sacra docet auûoritas ut publicè pec­
cantes publicat poenitentiat fubiciantur.
Inveniuntur autem quidam qui incefta
matrimonia contraxerunt, fic vel proxi­
mis fuis vel Deo (acris mulieribus copu­
lati funt. Quidam etiam publiez poffunt
poenitentiat fubjugari. Petimus ut Comi­
tum veftrorum auxilio fulciantur.

X I V.
Quofdam Miniftros Comitum propter
frequentia placita pauperiorem populum
nimis affligere compenmus. Unde Maieftatem veftram obfecramus ut Capitulare
Avi veftri de hac re obfervari precipiads.

De Comitibus verb, de quorum vita fic
aûibus à nobis querere voluit fublimios
veftra , quofdam tales effe fcimus quales
Dei miniftros fic veftre reipublicx provi-

Λ

Petimus etiam ut emunitates Progeni­
torum veftrorum ia confervari praecipia­
tis ficut à gloriofo Genitore veftro in fuo
Capitulare conftitutum eft.
FUtBicnoa

XVIII.

Per lingulas parochias eas feftivitates
populus obfervare ftudeat quas proprius
Epifcopus venerari predicaverit ; ia ut
neque ulas negligent quas Sacerdotes mo­
nuerint, neque inani fuperftitione eas ce­
lebrare prelumant quz nequaquàm funt
obfervandst.

X I X.
Si verb aliqui inventi fuerint qui Sacer­
dotibus obtemperare noluerint, per mi­
niftros reipublicx diftringantur, fic fatisfa&ionem poenitentiz, quam Prefbyteri
impofuerint, fubire cogantur.

CAPITULA VI.

&*·’· EDITA POST RESPONSIONEM EPISCOPORUM.

N nomine Dei omnipotentis. Anno Incarnationis Dominior dccclv.

Indi&ione ni. menfe Februario , die menfis ejufdem quarto , cùm
IDominus
magnificentiflimus Hludouvicus Auguftus apud Ticinenfem
civitatem in auguftali aula relideret , tra&aturus de ftatu fancftx matris
Ecclefiar & pace divinâ difpofitione commifii fibi imperii ac generali
totius populi falute , praefentibus Optimatibus fuis, dixit : Crebro vef­
tram fidelitatem retroa&is temporibus commonuimus ut fecundùm
normam Chriftianae Religionis vivere unufquifque noftrorum fidelium
fatageret > & fuos à rapina compefceret. Attamen quia haétenùs indi­
ligenter eft aéhim , amodo omni conamine omnes ftudere volumus quô
penitùs à noftro regno rapina eliminetur , &. pauperum voces ufque
nunc domini Sabaoth aures pullantes querimoniis incipiant fuo Creatori
laudes rependere pro ubique pace & quiete concéda nobis agentibus.

jr

Regum Francor. Lt,,“T.u jtf*
Cap. L

I V.

tatuimus autem ut Ecdefir Dei per
Porrb cftmadnoftntm quifobet nottrvtotius regni noftri fundatae terminos fub rum fidelium properat obloquium, tam
noftrx emunkatb tuitione fecum cum re­deni genendis utÛicat ^n fouimvaüat
bus de fimilib permaneant ceu pnedecet
forum noerorum puflunormn viddicer fe ftatutb, juxta maneat. Epifcopus dc Co­
Auguftorum temporibus fuifte probantur^ mes , per quorum tranfount terminum ,
earumque Redores propriis utantur priva diligenter provideant ne moleftentur in­
legib, dc Monachi per fua coenobia regu­ colat .aut eorum domus per vim patiantur
larem teneant ordinem. Similiter dc Cle­ invadere, vel propria dinpereablque pre­
rus omnis proprio fungatur minifterio, ne tio. Sed neque indigné per folita loca tec­
mine moleftante noftriterroris formidine. tum, focum , aquam dc paleam hofpiribus
denegare aut aquam cariu* quam vicinis
I I.
audeant vendere.
■«Μ,ρ.
Sassdimssnihilominùsut finguli ComiV.
**
tes dc Adores reipublicat in fub minifterii*
legalem procurent populo facere jufti­
Igitur quia haâenùs in regno noftro fre­
tiam . pupillos dc viduas protegant, per nati vixifle nulli eft ambiguum, fancimus
loca folita reftaurent palatu quibus, cum unumquemque fuorum hominum folicituiter diâaverir, nos legatofquc noftro* va­ dinemgerere,nefolitamrapinam patrare
leant recipere , ne gravetur Ecdefia. {«rxfumant. Qua pro re fi qub arâatus
Quandb etiam Epifcopos, Abbates, vel
burn Seniorem dimiferit, penicù* interdi­
Comites, feu Fidelium noftrorum quem­ cimus ne recipiatur ab altero ; quatenus
piam in propria villa morari contigerit, nifi cornai voluerit, à noftri regni penicum fuis m fub maneant domibus, nec tùs excludatur finibus
fob obtentu hofpirii vicinos opprimant,
V L
vel eorum bona diripiant.
Hxc olim £rpe inculcata, dc auguftali
I I I.
noftri fenâione promulgata . qub ex
Denique quia Chrifti cuftodiente de- parte in aliquibus videntur negfeâa hac- '
mentU neminem injufti privavimus, fed tenùs, acriori ulcifci debuerant examine.
neque privari abfque legali fandione ali­ Attamen noftri manfuetudine dt corri­
quem noftrorum fidelium volumus bene­ gantur quantulumcunque largimur ipaficio, jubemus ne qub fuum depravet ullo tium, quo quique necfeda emendare va­
modo, fed inftauret fecuriter ; ne qui diri­ leant , deftinaturi poft modicum legatos
gendi font à nobis undique, fi depravata ftrenuos emendata inquirere. Qui vero
repererint, legalicer emendare compel­ negligent repertus foent, proprii* i.onolantur, dc eos deinceps perfrui prohibeant. ribus noftro privabitur judicio.

S

TITULUS

IV·

tes
«V»

CONSTITUTIO proatotianu atreuis «iftnuuij panilnu Btn&au t fub
ΙλΛΛλλλλ ψΰηίΑ 4ci*a.
C A P.

I.

uicunqux de mobilibus sridrbrid
fuum habere poceft, pergat in hofte.
verb medium ▼ idrigjd habet, duo
îunâi in unum qualitatem inftruant ut
bene ire poflint. Pauperes vero perfonc
ad cuftodsam maritimam vel patris: per­
gant ; ita videlicet ut qui plufquam decem
folidos habet de mobilibus, ad eandem
cuftodiam vadant. Qui verb non phis
quàm decem folidos habet de mobilibus,

§

nil ei requiratur. Si pater quoque unum
filium habuerit. dc ipfe filius unEor patre
eft , inftru&us à patre pergar. Nam fi pa­
ter utilior eft, iple pergat. Qui vero duos
filios habuerit, quiconque ex eis utilior
fuerit, ipfe pergat. Alius autem cum pa­
tre remaneat. Qubd fi plure* fifio* habue­
rit, utiliores omne* pergant. Tanti:m
unus remaneat, qui utilior · fuerit. De fra· (
tribus indivifu, juxta Capitularem Do- ££iuo/u<
mini Genitori* noftri volumu* ut fi duo ,άκΛ·:
fuerint, ambo pergant. Si tro. fuerint,

Torn, II.

j

V9

Capitularia

unus qui inutilior apparuerit, remaneat i
exteri pergant. S quoqub plure* omne»
utiliore» apparuerint , pergant i unus inu­
tilior remanear. De qua cOndirioue volu­
mus ut neque per praeceptum, neque per
advocationem , aut quamcunque occafionemexcufatusfit, aut Cornea aut Gaftald
vel miniftri eorum ullum excuütum ha­
beant i porter qubd Come» in unoquoque
Comitatu unum relinquat qui eundem lo­
cum cuftodiat, fic duos cum uxore fua.
Epifcopi ergh nullum laicum relinquant.
Quicunque enim contra hanc inftitutionem remanere prxfumpferit , propriis
ejus amiflis , quod fubter ordinatum ha­
bemus , prxfenrialiter ad noftrum opus
recipdre juflimus, fic illum foras ejicere.

I I.
Omnibus enim notum effe volumus
quia jam à prioribus noftris juxta hanc inf
titutionemtultz fuerunt, fed prima recu­
perare meruerunt.Nunc autem cerriflimè
icitote, cujufcunque proprietas tuita fue­
rit , vix à nobis promerebitur recupera­
tionem.

I I I.

A fluvia Pado ufque Trebia fit Miffus

Ub£?.tt

yfa

V.
Quod fi Comes aut Bdfi noftri aliqui
infirmitate remanferint, aut aliquem ex­
cufatum retinuerint. aut Abbates vel
Abbatiffz fi plenU&me homines fco» non
direxerint, ipfi fuos honores perdant, fic
eorum Baffaui fic proprium fit ocneficium
perdant.

V L
Si quoquè Epifcopus abfque manifeft*
infirmitate remanient, pro tali negiigentia ita emendetur ut in ipfà marcha refideat quoufque alift vice exercitus illuc
pergar, in quantùm Dominus largire di­
gnatus fuerit.

VII.
Et ut cerriflimè friatis quia hanc expe­
ditionem pleniflimè explere vohmiu»,
conftituimus ut Epifcopus, Comes, aut
Baffus nofter, fi in infirmitate incerta de­
tentus fuerit , Epifcopus quippe per fuum
Miffum, quem meliorem habet, Comes
verb fic Bafli noftri per fe ipfos hoc fub facramentum affirment qubd pro nulla occafione remanfiffent nifi quod pro ccrriffima infirmitate hoc agere non potuiffent.

VIII.

Lotfelmus. Inter Padum fic Ticinum
Omnes enim volumus ut omnem hoftiEriulfus. Inter Ticinum fic Adda Erem- lem apparatum fecum deferant, ut ciirn
bertus. Inter Adda fit Addiza Landeber- nos hoc profpexerimus, fic inbreviare fe­
tus. Ab Addiza ufque ad Forum Julii cerimus , non négligentes appareant, fed
Theobaldus. Petrus fic Arthemius Epif­ gratiam quoque noftram habere me­
copi , jundis fecum Miflis Epifcoporum reantur.
fic Comitum , Pila, Luci, Piftoris, fic
I X.
Lunis. Theutmondus, Florentia .VolterVeftimenta
autem
habeant ad annum
râ, fic Ariftio. Rotfefmu»,Vlufid; fic Seni,
Andreas. In minifterio Witonis , Rimmo unum , vidualia vero quoufque novum
fic Johannes Epifcopus de Forçons. In frudum Ipfa patria habere poterit. Framinifterio Vereneari, Hifelmundus Epif­ gidis enim quicunque eundo 6c redeundo
copus. In littore Italico, Ermefridus, Ma­ commotionem fecerit, vitx incurrat pe­
riculum.
cedo, fic Vulferius.

I V.
Hi volumus ut populum ejiciam, fic
cuftodiam prxvideant, fic populum in cafcella reftdere faciant, etiam fic cum pace.
N am Π Miffus aliquis aufus fuerit prxtermittere, qui nominibus remanferint, prxfentaliter proprium tollant, fic eum foris
ejiciant. Et fi inventus fuerit ipfe Miffus,
proprium fuum perdat. Et ft Comes ali­
quem excufatum , aut baffallum fuum ,
porter quod fuperiùs diximus , dimiferit,
honorem fuum perdat. Similiter eorum
miniftri, fi aliquem dimiferint, fic pro­
prium fic miuiftcriiun perdant.

X.
Et quia temporis congruentia imminet

quadragefimale , in quo ftudenda funt
pnrceptaDei, conftituimus ut quicunque
Ecclefiam fregerit, adulteria fit incendia
fecerit, vitx incurrat periculum. Quicun­
que caballum, bovem, frifeingas, veftes,
arma, vel alia mobilia tollere aufus fuerit,
triplici lege componat, fic liberum armil·
cara, id eft, fella, ad fuum dorfum ante
nos à fuis femotus bis dirigatur, fit ufque
ad noftram indulgentiam fuftineatur, fer­
vi vero flagellentur fit tundantur, fic illo­
rum domini, qur ipfi tulerunt, reftituant.
Quod fi clamor ad Seniores venerit, fic

3όι

Regum Francor.

ipfi talia non emendaverint, tunc horum
deniores ipfiun compofitionem feciant,
6c eidem armifearâ , quandiu nobis pla­
cuerit , fu&ctre compellantur.
X I.

Et hoc coaftituimua , ut ex utraque
partejuftitia fervetur, videlicet noftri iicut
circa vicini, que neceflâria funt, emenda.
Vicini autem nullatenùs cariùs quàm fuis
circa vidait vendere prrfumant.
XII.

Λ ysz

fumptiosè fecerit, vbe incurrant pericu­
lum.

XIII.

cani autem , cum populo qui de ultra ve­
niunt . per Romam veniant ad Pontem
Curvum, inde Capuam, ôc per Beneven­
tum defeendant nobis obviam Luceria
viu. kalendas Aprilis.

Qui verb homicidia indiferetè 6c prz-

FRAGMENTA

CAPITULARIUM.
Dc dubia conventione.

clefias, cenfus, quia inde magni redditus
poflunt exire in commune bonum, nulli
commutatione,nullo paûo liceat ad pro­
prietatem alicujus transferre. Quod poftquam compertum fuerit, refeindatur.

M^l»· L Ç1 quis de conventione ulla aliquem
O interpellaverit, non per poftremas
aut adjacentes, fed per pnmarias ratio­
nes , juxta quod in primis res bria fe ha­
buit , tradetur. Quod fi tefte* legitimi ad­ De non accipiendis qualibufiunque perfinis in judicio , in occupations , dC
fuerunt conventioni, juxta teftunonium
tefiimonio.
eorum maximè, non alus pofteris occafionibusquz per primam ftipulationem quod
IV. Hoc fancimus, ut in palatiis nof- fe «»4fadum eft , oportet definiri.
tris ad accufandum 6c judicandum 6c tefJzfervus Clericusfiat.
timonium faciendum non fe exhibeant
fc eoi
U. Si fervus fciente & non contradi­ viles perfonx fit infames, biftriones fcilicente domino in Clero fortitu» fit , ex hoc cet, nugatores, manzeres, fcurrx , conipfo liber & ingenuus fiat. Si enim igno­ cubinarii, neque ex turpium feminarum
rante domino confecratio faéta fuerit, li­ commixtione progeniti , aut fervi , aut
ce» domino intra annum tantùm condi­ criminofi. Frequenter enim homines hutionem probare dc proprium fervum reci­ jufinodi ex fufpicione converfationis pra­
pere. Si autem fervus fciente vel igno­ ve dc nature, ut inferiores non videan­
rante domino, fecundùm ea que diximus, tur , quod placet aflerere nituntur contra
ex ipfo honore clericatûs libertatem me­ digniores.
ritus, pofteà ecclefiafticum miniftcrium
De nonis êC decimis,
reliquerit, & ad Laicorum vitant tranfieV. Quicunque nonam dc decimam ad- e* co4. oi
rit, domino fuo in fervitio tradatur. Ex
monente Epifcopo vel Abbate vel quoliNovella corflitutione cxxm. Imp. Juftibet alio Rectore ad primam ejus admoni­
niani^cap. \η.
tionem dare contempferit, regii poteftaSi Ecclefix aliquid fui juris defrauda- te cogente eafdem decimas 6c nonas foltumfuerit.
vat, Acin fu per ad partem ejufdem Ecclo·
fe CO4.
ΠΙ. Si Ecclefix aliquid fui juris defrau­ fix legem fuamcomponat. Si fecundo ad*
darunt fuerit à pravis procuratoribus aut monitus przdkia* nonas dc decimas red­
{»rece aut pretio aut privati gratiâ prxeef- dere neglexerit, cum eifdem nonis dc de­
brum , fucceiToribus omni tempore li­ cimis bannum dominicum perfolvat. Nam
ceat inferre calumniam : quia nullo tem­ fi tertio admonitus in eifdem nonis dc de­
pore Ecclefia debet fuum jus amittere , cimis dandis neglegen* evenerit, res Ec­
prxter mobilem pofTeflionem, ut eft au­ clefix , de quibus eafdem nonas dc deci­
rum , argentum , veftes, aut pecora, aut mas dare debuerat, penitus amittat. No­
domus. Prxdia vero , terras , villa*, Ec- ne verb dc decime tantùm de annona, le-

♦j6j

Capitularia

gumine , vino , focno , 8c nutrimine , 8c
omnis generi* animalium dande funt. Et
hi qui nona* 8c decimas dare debent, juxta
quod rerum ecdcfiafticarum habeot, ad
Ecclefia* 8c clauftra Re&orum venerabi­
lium locorum adjutorium faciant.

tt"·

j<s4

puniatur, 8c resipfiu* in fifcum noftrum
redigantur.
De decimit novalium.
IX. Novalia rura, qux juxta cultos
Mia·,
agros fiunt, Ecclefix antiqux dedmen- **■*·****’
tur. Et fi ukri milHaria quatuor vel quin­
que in faku quxiibet digna perfona ali­
quod novale conlabonrverit, ibidemque
cum fid Epifcopi confenfu Ecclefiam
conftruxerx , poft confecrationem Eccle­
fix provideat Prefbvterum. ejuique con­
ductu de eodem elaboratu decima* eidem
Ecclefix conferat.
Lit omnit controverfia, fi iudicio ecclefiqfiico expetit agitari, nequaquam ad
ficulare judicium tranfeat,
X. Statutum eft ut quxeunque controverfix judicio 8c auâoricate ecdefiafticâ
**
coeperint agitari, nequaquàm ad feculare
judicium tranfeant,ul>iiteratb provocent,
fed ecclefiaftiasfan&onibu· terminentur.
Nam a Judicibus quo* communis confen­
fu* elegerit ad alio· Judices non licet pro­
vocare, nifi major auâorita· fit, fecun­
dum canonicam nonnam. Si autem in feculari judicio,id eft, in Comitis placito,
caufapriusfiieritventilata, fecundùmle­
gem mundanam finiatur. Salvo ecdcfiafticx legis privilegio.
De eo qui bannum Epifcopi velPrfiyteri
parvipendit.
XI. Quifquis bannum vel excommuni- n><4. c. «».
carioneni Epifcopi vel Preibyteri fui fuperbiendo parvipenderis, hic talis ab Ec­
clefia penitùs evellatur. Ait enim Domi­
nus aci Moyfen .* Anima quxfuperbienda
«/.>·.
mandatum Domini tranfgrefld fiierit ,
peribit de populofuo. Hinc Dominus in
Evangelio :
vot fpernit, mefpernit. Lue- ··. >«.
Et Moyfes contumacibus dicit 'Aon conira me eft murmur veftrum ,fed contra Dominum. Et Dathan 8t Abiron vivi abibrpei funt, quia infurrexerunt adveniri eun­
dem Moyfen, 8c ejus mandatum fpreverunt. Et ideb tale fcelus graviffimè vindi­
candum eft.

De nejiwatiaiuiiu dC coifpirodonibus.
ExCoucilioChalcedonenfititulo xrm.
E>m4.KS*
VI. Conjurationi* vel confpirationis
crimen etiam à veteribus legibus eft omninb prohibitum. Multb magi* hoc in Ecdeua Dei ne fiat, admonere convenit. Si
qui ergo Clerici vel Monachi reperd fue­
rint conjurantes vel confpirante* * aut in·
fidias ponentes Epifcopi* aut Clerici* ,
gradu proprio pemtùs abiciantur, 8t poftmodùm imperiali fententiâ modis omni­
bus feriantur.
DtkùpùfacruuiUofeoUigaM ne ad
pacent redeant. £x Concilio.
VII. Qui (aeramento fe obligaverint ut
litigantes cum quolibet ad pacem nullo
modo redeant, fi Clerici fuerint, depo­
nantur i fi laci, pro perjurio uno anno à
communione corporis 8c (anguini* Domi­
ni fegregentur ; reatum verb fuum eleemofynis 8c fletibus quanti* potuerint jeju­
nii* abfohrant; ad caritatem vero , qux
operit multitudinem peccatorum , celeri­
ter redire feftinent. Quod qui contemple­
nt facere > imperiali fententiâ feriatur. .
De immunitate 'mfracla Karolut
Augtfiur.
Τι ro4. *iVH!. Si qui* infra clauftra Ecdefiarum
▼ipuU.
Dei violenter intraverit, 8c immunitatem
infringere prxfumpferit, ufque ad (atisfa&ioni* emendationem veniat, omnium
communione privetur , 8c à fandx Dei
Ecclefixliminibus arceatur, nec cum fide­
libus communicet qui facrofanQo loco
divino cukui confecraro vim inferre non
metuit. Primbm ergo ab Epifcopo paro­
chi» excommunicandus eft. & an eo ex­
teri* Epifcopi* innotefcendum t ut nul­
lius communioni jungatur donec emen­
dando (âtisfaciat. Come* vero pagi ipfiu*
eum per bannum venire faciat, 8t per le­
Ne mancipia ecelqfiqflica in feculartm
gem omnia emendare compdlatur ; 8c
fervitutem redigantur. Ex Capitulit
pro damno quod in immunitate fecit ,
ad Carifiacum.
fexcento* folidos componar. Si autem ij>XII. Injuftum videtur 8c impium ut
fe nec Epifcopi*, nec Comiti acquieverit,
à. Midi* noftri* comprehendi* in caufas mancipia qux fideles viri feu feminae pro
noftra* legales deducatur * 8c pro eo qubd remedio animx fux Deo 8c San&is eju·
Epifcopi* inobediens fuit, 8c Comiti* confecrarunt, cujufcunque muneris , pre·
noftri 8c Scabinorum judicio non acquie­ tii, vel commutationis commercio itérùm
vit, 6c bannum noftrorum tranfgreflus in fecularem fervitutem redigantur, cùm
eft, per legem judicatus capitali fententiâ Canonica auâontas fervos fugitivos tan-

jÊA&ri.

i«o ■ w-1·
Gnùân. >..
Uui"

îôy *-£“·■■ Regum Francor.
tummodb diftrahi permittat. Et ideb om­
nes Redores Ecclefiarum fummoperè ca­
veant ne unius deemofyna alterius pecca­
tum fiat. Sicut enim indecens eft ut ex li­
bero fervus fiat, fic abfurdumut ex ecdefiaftica dignitate fervus decidens humanx
obnoxius 1st fervkuti.
De fatilegu &Jàrtiariis.
XIII. Ut Epicopi Epifcoporumque
Kcffnojib.
Borctiani. miniftri omnibus viribus elaborare Au­
lib >o.c. I.
Ivo par. h. deant ut pcmiciofam de à diabolo inven­
tam fortilegam dc maleficam artem penitùs ex parochiis fuis eradant, dc fi aliquem
virum aut feminam hujufcemodi fceleris
fedatorem invenerint, turpiter dehoneftatum de parochiis fuis eicunt. Ait enim
Tit.
Apoftolus : Hareticum pofl unam & fe~
cundamalmorutionemacvttafcunsquia
fulverfus efi qui ejufinodi efi Subverfi
funt de à diabolo capti tenentur qui, derelido Creatore luo
fuo, a
i diabolo fuftragu
luflragia
rehtto
quxrunt. Et ideô à tali peftc mundari de­
bet fàn&a Ecclefia. Illud etiam non omit­
tendum , quôd quxdam feeleratz mulie­
res retrb poft Satanam converfx, dxmonum illufionibus fit phantafmatibus fcducck , credunt fe dc profitentur noâumis
Capitola horis cum Diana, Paganorum Dea, & in­
numerata multitudine mulierum equitare
fuper quafdam beftias , dc multa terrarum
foatia intempeftx noéHs filentio pertranfire . ejufque julfionibus velut domine
obedire, & certis noâibus ad ejus fervi­
dum evocari. Sed utinam hr iolar in per­
fidia fua periffent, dc non multo· fecum
in infidelitatis intentum pertraxiffent.
Nam innumera multitudo, hac falft opi­
nione decepta, hxc veraeffe credit, dc
credendo à reda fide deviat ; & in erro­
rem Paganorum revolvitur, cùm aliquid
divinitatis aut numinis extra unum Deum
effe arbitratur. Quapropter Sacerdotes
per Ecclefia· fibi commiffas populo cum
omni inflantia predicate debent ut nove­
rint hrc omnimodis falfa effe, de non à
divino fed à maligno fpirku talia phantafmata mentibus infidelium inrogan. SiquiSfe Satanas, qui transfigurat fe in
im lucis,cùm mentem cu jufcunque
:ulx ceperit, dc hanc fibi per infi­
delitatem & incredulitatem fubjugaverit,
illicb transformat fe in diverfarum perfonarum fpecies atque fimilitudines , &
mentem, quam captivam tenet , in fomnis deludens, modo Ixta, modb triftia ,
modb cognitas, modo incognitas perfonas oftendens , per devia quxque dedu­
cit i dc cum folus fpiritus hoc patitur t in-

'T/T;."

y66

fidelis mens hrc, non in animo, fed in
corpore, evenire opinatur. Quis enim
non in fournis de noâumis vifionibus ex­
tra fe ipfum educitur, dc multa videt dor­
miendo qux nunquam viderat vigilando t
Quis vero tam ftintus & hebes fit qui hxc
omnia, qux in folo fpiritu fiunt, etiam in
corpore accidere arbitretur , cùm Ezechiel Propheta vifiones Domini in fpiritu,
non in corpore , viderit, dc Johannes
Apoftolus apocalypfis facramenta in fpi­
ritu , non in corpore, vidit dc audivit,
ficut ipfe dicit : Scatim fui infpiritu, Et Apec.
Paulus non audet fe dicere raptum incor­
pore. Omnibus itaque publice adnuntiandum eft qubd qui talia dc his fimilia cre­
dit .fidem perdidit. dc qui fidem redam
in Deo non habet, hic non eft ejus , fed
illius in quem credit , id eft , Diaboli,
Nam de Domino noftro feriptum eft :
Omnia per ipfitm fa&a fuat. Quifquis Joan. t. v
ergù aliquid credit poffe fieri, aut aliquam
creaturam in melius aut deterius immuta­
ri aut transformari in aliam fpeciem vel
fimilitudinem, nifi ab ipfo Creatore , qui
omni* fecit, dc per quem omnia fada
funt, proculdubib infidelis eft.
Ut in immunitatibus Ecclefiarum mallum velplacitam publicum nemo tene­
re prsefitmae,
XIV. Placuit ut nullus Comes neque Ex codice
aliquis ex judicari* poceftate mallum aut
placitum in immunitatibus vel atriis Ec­
clefiarum tenere aut quemquam de fami­
lia earundem Ecclefiarum qu&cunque oc­
catione aut temeritate injuriare prefumat.
Quod fi fecerit, bannum dominicum perfblvat, dc infuper Deo dc Ecdefix quam
Ixfit fecundùm canonicam inftitutionem
in omnibus fatis&ciat. Quod etiam fi fa­
cere diftulerit, tamdiù à coctu fidelium
arceatur donec poenitentia accepti rea­
tum quem commifit emendet.
De libertis exfamilib Ecclefin factis.
ExConcilioToletano tcap. Lxvu.
XV. Si nihil ex proprio conferunt Sa­ Exeodcod.
cerdotes his qui eos faciunt, dc fi qui nulla Condi To
1«. IV.cae.
ex rebus fuit pauperibus Chrifti diftri- <7
buunt, secerni Judicis voce in futurum
•urtbard.
condemnabuntur , quantb magi· hi qui Hb.
I- cap.
auferunt pauperibus quod non dederunt. ’fop*..
Quapropter Epifcopi qui nihil ex proprio
C’ Gratian.
fuo Ecdefix Chrifti compenfaverunt, 11. ·· · c.
hanc divinam fententiam metuant. dc li­ If.KtfiUiL·
beros ex familia Ecdefix ad condemna­
tionem fuam facere non prxfumant. Im­
pium eft enim ut qui res fuas Ecclefix
Chrifti non contulerit, damnum inferat,

♦j67

Cap. Reg. Franc. 1W· 3<58

dc jus Ecclefix alienare contendar. Taies in noftro judicio, quiaecclefiaftiae leges
igitur liberos fucceffor Epifcopus abique & divinx eas recipmnc.
aliqua oppoiitione ad jusÊcdeiix revoca­ Ut quos rtpa pot^lu in gratum receperit , his tùm humtu patriotes
bit , aula eos non «queas, fed improbi­
communicent.
tas «abfohrit.
XVII. Si quos culpatorum regia poDe eo qui de objetUsfi expurgare noluerit. teftas aut in gratiam benignitatis receperit
XVI. Probat illa vera efle qux adver- aut menfie lux participes effecerit , hos
J.opai.«4
etiam Sacerdotum dc populorum conven­
C’ amintt· stan fe diâa funrqui ades confutandanûK>toli UL
nimè vult adefle. Unde in fecularibus le­ tus fufeipere in ecdenaraca communione
gibus invenitur feriptum : Injuftè vidua debebit > ut quod principalis pietas reci­
Infra tres menfes reparet caunm. Quod fi pit, nec à SacerdotibusDei extraneum
facere neglexerit, lententia qua adventa nabeatur.
F*d» Mate·* faiHbw dt CommA* (SavMMcm«d
eum collata fuerit perfeveret. Et ne fit
Sidon, pt. SjiSSMtemcataCoaciL GaU. pag. jji jSdvobis contrarium vel etiam ne miremini donum
<fe Syaadtts. Ub. i. par. w.
qubd de fecularibus legibus locutus fum
VH» etiam Codicem AaioaJce, m £ne Ifeci
Hludouvici Π, Imper. Aug. Rescriptum ad Bafilium Imperatorem Conflanti·
nopoluanum. Vide in NOVO CODICE LEGUM VETERUM.
*
Episcoporum DECRETUM da divortio inter Regem dC Reginamft^un in Con­
ventu five Synodo Aquifgranenfi à Hlothario IL Rege convocatd annno 8i i.
Vide in novo Codice Legum veterum.
Hlotharii II Regis Rescriptum de majoritate Regis in temporalibus Cr obedierui a in Jpiritualibut ad Nicolaum /. Pontificem Romanum. Vide in novo Co­
dice Legum veterum.
Episcoporum et communium Ordinum Germania Transrhenana Edictum
de unitate Regum & Ordinum utriufque Francia confideranda dC ne alter aletrius homines ad defi&ionem folltcitet. Vide in novo Codice Legum veterum.
Karoli III, £>λ#Ιμρ. Aug. Constitutiones. Vide in Novo Codice Legum
veterum.
Arnulphi t Imp. Aug. Confirmatio contrafl&s concambialis cum Ecclefia
falli quifine au&aruate Imperatoris ratus tffe non poterat. Vide in Novo Codice
Legum veterum.
Sacramentum Fidelitatis Arnulpho, Imperatori, à populo Romanoprofli­
tum. Vide in Nnvo Codice Legum veterum.
Zuendfboldi Regis decretum de rtflitutnda poflejfioneper injuftitiam ablata.
Vide in Novo Codice Legum veterum.
HludoviciIV, Imp. Aug. Constitutiones de cotfirmationePraceptorum ac
Privilegiorum à Juperioribus Imperatoribus editorum. Vide in Novo Codice Le­
gum VETERUM.
Hludovici IV, Imp. Aug. Leges portoria Sancita in Comitiis Rafveltadianis,
anno J04. Vide in Novo Codice Legum veterum.
IIludovk i IV, Imp. Aug. Edictum de ritu manumijfionis. Vide in Novo Co­
dice Legum veteru m.

marculfi

3<*9

37°

M A R C U L F I
MONACHI

FORMULARUM
LIBRI DUO.

IN DEI NOMINE
INCIPIT

P RÆF ATI O

omino San&o, meritis
beatiffimo , & apoftolico
femper honore fufcipiendo . omnique praeconio
laude celebrando Domno
ac Reverentiffimo Papx
Landerico Marculfus ultimus ac viliffimus
omnium Monachorum. Utinam, fande
Pater, juilionem veftram tam efficaciter
quàm fpontaneè obtemperare valuiüem,
quia jam fupra vires meae poffibilitatis
conatus Cum mjunttum à vobis future ne­
gotium , cùm ferè feptuaginta aut ampliùs
annos expleam vivendi i & nec jam tre­
mula ad Icribendum manus eft apta, nec
ad videndum mihi oculi fufficiunt caligan­
tes . nec ad cogitandum fuffidt hebetudo
mentis. Quia iuxtà didum cujufdam prudentiihmi viri, in pueris crefcit fenlus, in
juvenibus viget, in fenibus minuitur.
Proptereà qui eleganter facere non potui
ut volui, fed tamen ordinatè ut potui,
Tam. II.

D

LIBRI

HUJUS.

non folùm ea qux juffiftis t verum etiam
multa alia in hac fcedola, tam prxceptiones regales, quàm chartas pagenfes, juxtà
(implicitatis Ac rufticitatis mex naturam
intimare curavi. Scio enim multos fore &
vos & alios prudent i fli mos viros Ac eloquentiffimos ac rhetores Ac ad didandum
peritos qui ifta, ii legerint, pro minima Ac
velut deliramenta, eorum comparata fapientix, reputabunt, vel certè legere deaignabunt. Sed ego non pro talibus viris,
fed ad exercenda initia puerorum, ut po­
tui, apertè Ac (impliciter fcripfi. Cui li­
bet, is exindè aliqua exemplando faciat.
Si verb difplicet, nemo cogit invitum; nec
prxjudicat mea rufticitas eruditorum Ac
rhetorum floribus verborum , Ac eloquen­
tis facundi». Sunt praeterea nonnulla ne­
gotia hominum, tam in palatio, quàm in
pago, qux fcribi non queunt antequam
invicem conferantur, Ac juxtà propofitiones vel refponliones eloquia eorum

A a

*37*

Marculfi Formularum

372

tunc fcribantur de gefta. Ego verb hec varc in unum curavi, de Capitula prarnoaux apud majores meos, juxtà confuecu- tari, ut feciliàt quod vohterit à qucrente
dinem lod quo degimus , didici , vel ex manteà fcripco reperiantur.
fenfu proprio cogitavi, ut potui coacer-

Incipiunt Cautula scïdoli
I. ff\UAUTta privilegium condatur.
а.
Conceffio Rt^is de hoc privilegio.
3. Emunitas Regis.
4. Confirmatio de Regis emunitote,
$. Praceptum Regis de epifeop atu.
б. Indiculus Regis ad mctropolitanum
Epificopiun ut alio Epifcopo bene­
dicat.
•j. Confienfius civium pro epifeopatu.
8. Charta de ducatu , patriciatu , aut
comitatu.
p. Indiculus ad alium Regem , cùm le­
gatio dirigitur , dC verbisfaggeri­
tur commendatitiis.
1 o. Rejcriptum ad Regem pro fuo lega­
tario.
II. Tractoria legatariorum vel minima
facienda ad ifilius injlar.
12. Praceptum interdonationis.
1 y. Praceptum de lafiuverpo per manum
Regis.
14. Prologi tres de cejjtonibus regalibus.
1 y. Conceffio ad locofando.
ii. Confirmatio Rtgts ad locofando.
17. Iterum confirmatio pro fecularibus
viris.
18. De Regis antruflione.
19. Preeceptum de clericatu.
ao. De divifiione ubi Regis accefferit
Miffus.
21. De confias alterius receptas.

O?imi

hujus.

as. Praceptum destruit.
23. Charta de caufafiffpenfa.
04. Charta de mundebarde Kegit & Prin­
cipis.
ay. Prologo de judicio Regis, cùm de
magna re duo caufiuiturfimul.
26. Indiculus commonitorius ad Epifcopurn,
17. Item indiculus ad Epificopum pro
altum difilringendum.
a8.< Charta audienuale.
29. ludieui'us ad laico.
30. Commutatione cum Rege.
31. Confirmatione Regis de omni corpore
facultatis.
$ 2.Si quis contravoluntatem Regis egerit,
fiecuritas cui eum perfequt jufferii.
33. Praceptum quorum ab hofiibus vel
alio modo fuerint inflrumenta incenfa,
34. Relatione pagenfium ad Regem direda.
jf. Confirmatio alia de omni corpore
facultatis ad monqfierio.
$6. 1st confias auSorum adfiumtndi fuorum aliqui licentiam habeant,
yt. Judicium evinditaie,
38. Chartaparicla.
$9. Ut pro nativitate Regis ingenui re­
laxentur.
40. Ut leudefamio promittantur Regi,

INCIPIUNT exemplaria de diverfiis conditionibus qualiter regales

chartas oagenfes , cui hac formola habere placuerit, & melius non
valet, Jcribantur.
'v

Domino retributio fperatur futura pro
fucciduis contemplante temporibus quàm
omino fando & in Chrifto vene­ ad prxfens munera pauperibus offerente.
rabili fratri illo Abbati , vel cundz Et ne nobis aliquis detrahendo zftimet in ΙΌ*?*·
id nova decernere carmina, dum ab anti- u».
congregationi monafterii illius in honore
beatorum illorum ab illo inpago illo con- quitus juxta conftitudonem Pontificum
ftruûo t ille Epifcopus. Compellit nos per regalem Pandionem monafletia fancafie&o caritatis veftrx, radio inflamman­ torum Lirinenfis , Agaunenfis. Luxote divino, illa pro veftro quieti providere vienfis, vel modb innumerabilia per
qu« nobis maneant ad mercedem, fle ea omne regnum Francorum fub libertatis
redo tramite inconvulfo limite terminari privilegium videntur confiftere , fed pro
quae perennem deinceps propitiantsDoml· reverentia fandorum beaeorumque om­
no, obtineant firmitatem ; quia non minor nium fratrum implendo jufla, cuftodienDe privilegio,

D

Î7Î

Liber primus.

do przcepta, obedientiam propalabo.
Quid verb vos vel fucceffbres veftri fancto fuadcnte Spiritu deinceps cuftodiatis,
immô fandz illius Ecclefiz Epifcopus
debeat adimplere .huic paginat credidi­
mus inferendum. Hoc eft. Ut de veftra
congregatione oui in veftro monafterio
fanda debeant bajulare officia , quam
Abbas cum omni congregatione popofcerit, à nobis vel à fucccflbribus noftris
facros percipiant gradus, nullum pro ipfo­
rum honore przmium percepturus. Altare
in ipfo monafterio przdidus Epifcopus
benedicat, fic fandum chrifma annis lin­
gulis , fi voluerint poftulare , pro reveren­
tia loci fine pretium concedat, fic juxta
difpenfàtionem divinam, cùm Abbas de
ipfo monafterio à Domino migraverit,
quem unanimiter omnis congregatio illa
Monachorum ex femetipfis optimz re­
gula compertum fic vitae meritis con­
gruentem elegerint, fimiliter fine prz­
mium memoratx urbis Epifcopus ipfe
promoveat Abbatem. Nullam penitus
aliam poteftatem ad ipfo monafterio, ne­
que in rebus, neque in ordinandisperfonis, neque in villabus ibidem jam conlatis
aut deinceps regio munere aut privato­
rum conlaturas, vel in reliqua fuoftantia
monafterii, nos fuccefforefaue noftri
Epifcopi, aut Archidiaconi, leu czteri
abi ordinatores , aut quzlibet alia perfona
przdidz civitatis habere non prziumant,
aut quodcunmie de eodem monafterio,
ficut de parocniis aut exteris monafteriis,
muneris causâ audeant fperare aut auferre ;
nec de hoc quod à Deum timentibus ho­
minibus tranfmiffum aut in altario offer­
turn fuerit, aut facris voluminibus, vel
quibufeunque fpeciebus ad ornatum di­
vini cultus pertinet, ad przfens conlata
vel deinceps conlatura fuerint, auferre
przfumant. Et nifi rogatus à congrega­
tione illa vel ab Abbate, pro oratione lu­
cranda, nulli noftrûm liceat monafterii
adire fecreta aut finium ingredi fepta. Et
fi ab eis illuc Pontifex poftulatus, pro lu­
cranda oratione vel eorum utilitate, acceflerit, celebrato ac nerado divino myfterio, fimplicem ac fobriam benedictio­
nem perceptam, abfque ullo requifitu do­
mum ftudeat habere regreffum ; ut quate­
nùs Monachi, qui Solitarii nuncupantur,
de perfeda quiete valeant duce Domino
per tempora exultare, fic fub fanda regula
viventes , fic beatorum Patrum vitam fectantes, pro ftatu Ecclefiz fic falute Regis
vel patnz valeant pleniùs Dominum exoTom.U.

374

rare» Et fi aliquid ipfi Monachi de eorum
religione tepidi an fecùs egerint, fecun­
dum eorum regulam ab eorum Abbate, (i
praevalet, corrigantur. Sin autem,Pon­
tifex deipfa civitate coercere debeat: quia
nihil de canonica auctoritate convellitur,
quicquid domefticis fidei pro quietim tran­
quillitatis tribuitur. Si quis autem ex no­
bis, quod Deus avertat, calliditate-conimotus, aut cupiditate prxventus, ea quz
funt fuperiùs comprehenfa temerario l'piritu violare przfumpferit ,-à divina ultione
proftratus, reatu anathematis fubjaceat,
& tribus annis à communione omnium
fratrum fe noverit alienum. Et nihilominùs hoc privilegium perpetim maneat in­
corruptum. Quam conftitutionem nof­
tram , ut firmis fubfiftat vigoribus , & nos
fic fratres noftri Domini Epifcopi fubfcriptionibus manibus noftris decrevimus ro­
borari. Atium ibi, fub die illo , anno illo.
Concejfto Regis ad hoc privilegium*
Π. Ille Rex viris apoftolicis patribus
noftris, necnon & inluftribus viris illi Co­
miti, vel omnibus agentibus przfentibus fic
futuris. Oportet enimclementiz principali
ut inter czterorum petitionibus Sacerdo­
tibus debeat benignum accommodari au­
ditum , fit quod pro timore divini nominis
poftulatur, ponatur proculdubio ad effec­
tum; ut fiat in mercedem conjunctio, dum
pro quietem fervorum Dei congrua im­
pertitur petitio : quia fides perfecta non
dubitat ad altiflimi gratiam pertinere quod
fecundùm facro eloquio przcipuè à do­
mefticis fidei devoti mente impenditur,
quia fcriptum eft : Beati pauperesjpiruu,
quoniam ipjorum eft regnum calorum. Mi«k. ».
Ergo dùm fic ille Epifcopus, aut Abbas,
aut inlufter vir monafterium in honore
fandi illius, in pago illo, aut fuper fua
a’ietate, aut fuper fifco, nofcitur zdie, ubi ad prrfens ille Abbas vel
turba plurima Monachorum adunata efle
nofcuntur, ad petitionem illius clementia
noftra pro quiete ipforum fervorum Dei
praeceptionem vigoris noftri placuit pro­
palare , fub quo tranquillitatis ordine,
Domino protegente, ipfi Monachi juxta
Religionis normam perpetim valeant refidere, elegimus ut & hac ferie debeat ple­
nius declarari : quia nihil de canonica inftitutione convellitur, quicquid ad dome­
fticis fidei pro tranquillitatis pace concedi­
tur. Nec nobis aliquis detrahendo zftimet
in id nova decernere carmina, dum ab
antiquitus juxtà conftitutionem Pontifi­
cum per regalem fandionem monafteria
A a 2

-J

37i

Marculfi Formularum

fandorum illorum vel cztera in regno cédentibus Regibus, pro mercedis com­
noftro fub libertatis privilegium videntur pendium debeant cuncta proficere , ut
confiftere, ita & prxfens valeat, Deo ad­ pro aeterna falute vel felicitate natrix feu
jutore, conftare. Ergo, fi quid in villabus, Regis conflandam delectet ipfisMonachis
mancipiis, vel reliquis quibufeunque re­ immenfam Domini pietatem jugiter im­
bus , atque corporibus^, aut regio munere plorare..Quem praeceptum decreti noftri,
aut privatorum aut fupraferipti illius, vel Chrifto in omnibus fuflraganti, ut firmibr
à quibuflibet eft delegatum, aut deinceps habeatur , ôc perenniter confervetur ,
fuerit additum , juxta quod ab illo Ponti­ fubfcriptione manus noftrar infra ftuduifice vel exteris Domnis Epifcopis ardprx- mus peragrari.
fato monafterio, juxta quod eorum con­
Emunitote regid.
tinet privilegium, quem nobis prxfatue
ille protulit recenfendum, fancitum efle
IIT. Maximum regni noftri augere cre­
cognovimus, nullus Epifcoporum, ut di­ dimus munimentum , fi beneficia oppor­
ximus , nec prxfens, nec qui fuerint fuc- tuna locis Ecclefiarum , aut cui voluerit
ceffbres, feu Archidiaconi, vel eorum dicere, benivolâ deliberatione concedi­
ordinatores, vel quxlibet perfona, poflit mus , ac Domino protegente ftabiliter
quoque ordine de loco ipfo auferre, aut perdurare confcribimus. Igitur noverit
aliquam poteftatem fibi in ipfo monafterio follertiaveftra nos ad petitionem apoftoliprxter quod feriptum eft adaptare , vel co viro Domno illo, illius urbis Epifcopo,
aliquid quali per commutationis titulum talem pro xterna retributione beneficium
minuare , aut de minifterii ornamenta vel vili fuimus indulcifle ut in villabus Ecde offertione in altario inlata abftollere , clelix domùs illius, quas moderno tem­
nec ad ipfo monafterio vel cellulas ejus, pore aut noftro aut cujuflibet munere ha­
nifi tantùm pro lucranda oratione , & ip- bere videtur , vel quas deinceps in jure
fud, fi fuerit, cum voluntate Abbatis vel ipfius fandi loci voluerit divina pietas am­
ejus congregationis, abfque difpendio pliare, nullus Judex publicus ad caufas
eorum, aliter accedere penitùs non prx- audiendo aut freda undique exigendum
fumat ; qub facilius fecundùm delegatio­ nullo umquam tempore non prxfumat in­
nis votum vel hujus feriz audoritatem ad gredere ; fed hoc ipfe Pontitex , vel fucipfo monafterio abfque ullius inquietu­ ceflbres ejus , propter nomen Domini,
dine ibidem eunda proficiant in augmen­ fub integrae emumtatis nomine valeant
tis. Adicientes ut nulli penitus Judicum dominare. Statuentes ergo ut neque vos,
vel cuilibet hominum licentia fit de rebus neque juniores, neque fucceflbres veftri,
prxfati monafterii abfque voluntate ipfo- nec nulla publica judiciaria poteftas quo­
rum fervorum Dei in aliquo iniquiter de­ que tempore in villas ubicunque in regno
fraudare , aut temerario l'piritu fuis ufibus noftro ipfius Ecclefiz aut regia aut priva­
ufurpare; ne, quod primitus eft , & Dei torum largitate conlatas, aut qui inanteà
iram incurrat & noftram offenfam , vel à fuerint conlaturas , aut ad audiendum al­
fifco grave damnum fuftineat. Illud nobis tercationes ingredere, aut freda de quafpro integra mercede noftra placuit adden­ libet caufas exigere, nec manfiones aut
do , ut tam quod ex noftra largitate quàm Îiaratas vel fidejuflbres tollere non przumatis ; fed quicquid exinde aut de in­
delegatione ipfius vel exterorum aut cujuflibet ibidem eft aut fuerit devoluta pof- genuis aut de fervientibus exteri fqu e na­
feflio, quoque tempore, nulla judiciaria tionibus qux funt infra agros vel fines feu
poteftas, nec prxfens, nec fuccidiva, aut fuprà terras przdiâz Ecclefiz comma­
caufas audiendo, aut aliquid exarando , nentes fifcus aut de freda aut undecun­
ibidem non przfumat ingredere ; fed fub que potuerat fperare, ex noftra indul­
omni emunitate hoc ipfe monafterius vel gentia pro futura falute in luminaribus
congregatio fua fibimet omnes fredos ipfius Ecclefiz per manum agentium eo­
conceflos debeant poflidere. Et quicquid rum proficiat in perpetuum. Et quod nos
exinde fifcus nofter forfitan de eorum ho­ propter nomen Domini & animz noftrz
mines aut ingenuos aut fervientes in eo­ remedium feu noftrâ fubfequenti proge­
rum agros commanentes vel undecunque nie plenâ devotione indulfimus, nec reioterat fperare, ex indulgentia noftra in galis fublimatis nec cujuflibet Judicum
uminaribus ipfius fandi loci vel in ftipen- fzva cupiditas refragare tentet. Et ut przdia fervorum Dei, tam nobis in Dei no- fens auâoritas tam przfentibus quàm fùmine viventibus, quam per tempora fuc- turis temporibul inviolata, Deo adjutore,

f

V7

Liber primus.

permaneat, manùs noftrx fubfcriptionibus infrà roborare decrevimus.
Confirmatio de cnuinitate.
IV. Principali quidem clementia cunc­
torum decet accommodare aure benigna ;
prxcipuè qux pro compendio animarum
à pi a-cedentibus Regibus parentibus nof­
tris ad loca Sanctorum probantur effe indulta, devota debemus mente perpende­
re , & congrua beneficia , ut mereamur
in mercedem effe participes, non negare,
fed robuftiffmio jure per noftris oraculis
confirmare. Igitur apoftolicus vir ille , il­
lius civitatis Epifcopus , clementix regni
noftri fuggeflit eo quod ille Rex per fuam
auctoritatem fua manu fubfcriptam de vil­
las Ecclefix fux illius , quod ad prxfens
poilidebat, vel quod à Deo timentibus
nominibus 'bidern inanteà delegabatur ,
integram emunitatem conceffiffet ut nul­
lus Judex publicus ad caufas audiendum,
vel freda exigendum, nec manfiones aut
ftararas faciendum , nec fidejuffores col­
endum , nec homines ipfius Ecclefix de
quallibet caufas diffringendum , nec nul­
las redhibitiones requirendum, ibidem in­
gredere non debeant. Unde & ipfam prxceptionem jamdido Principe, leu & con­
firmationes illorum Regum, eorum mani­
bus roboratas , antedidus Pontifex nobis
oftendit relegendas , & ipfe beneficius cir­
ca eodem vel memorata Eccleiia fua, fi­
cut à fupradidis Principibus fuit indultum,
moderno tempore adierit effe conferva­
rum. Sed pro firmitatis ftudium petit celfitudinem noftram ut hoc denuo circa eo­
dem vel memorata Ecclefia fandi illius
noftra deberet audoritas generaliter con­
firmare ; cujus petitionem pro reverentia
ipfius fandi loci, ut mereamur in mercedem fociari, pleniffima voluntate prxftitiffe vel conhrmaffe cognofcite. Prxcipientes ergo jubemus ut ficut conftat ab
antedidis Principibus de villis prxfatx
Ecclefix Domini illius integra emuniras
abfque introitu judicum fuit conceffa , ita
ficinantea, auxiliante Domino, infpedas
priorum Principum audoritates omnimo­
dis conferventur ; & neque vos, neque
juniores, neque fucceffores vcftri, vel quiflibet de judiciaria poteftate in villas antedidx Ecclefix , quas moderno tempore
ubicunque in regno noftro poffiderc nofcuntur , vel qux inantea à Deum timen­
tibus hominibus fuerint conlatx , tam de
ingenuis , quàm de fervientibus vel quibuilibet nationibus hominum in prxdidx
Ecclefix villas commanentes, nec ad

378*

agendum , nec freda exigendum , nec
fidejuffores tollendum, nec manfiones aut
paratas faciendum , nec eos de quaflibet
caufas diftnngendum, nec nullae redhi­
bitiones requirendum, ibidem ingredere
non prxfumatis; fed ficut ipfe beneficius
à jam didis Principibus ad jam dida Ecclefia fuit indultus & ufque modoconfervatus, ita& deinceps per hanc noftram
audoritatem generaliter Confirmatum in
Dei nomine perenniter maneat inconxulfum ; & quicquid exinde fifcus nofter po­
terat fperare , in luminaribus ipfius Eccle­
fix in perpetuum proficiat. Et ut fuc
audoritas tam pr.v(cnnbu> quàm futuris
temporibus inviolata, 1 )co adjutore, poffit
conftare , fubtus eam piopriâ manu de
crevimus roborare.
Pracepium de epijcopatu.
SirmonV. Ille Rex viro apoftolico illo Epifco ,,ζ’αίικ*.
po. Quamvis nos adininiftranduni gubci lOni ·
nandumque rerum flatum prxcelfis occu­
pationibus regix follicituainis cura conltringat , nihil tamen tam principali quàm
Principe dignum eft ut cùm à paftorali
paululùm aberrat plebs deftituta ρπτίιφο,
f>ro falute animarum hujufmodi perfonis
ocis celfioribus pontificalem profpiciat
committere dignitatem in quibus maneat
dupliciter fermo , ut populus magiftrum ,
adus Chrifti imitetur diicipulus ; qui ple­
bem non minùs pierate quàm feventate
conftringat, qui feiat commiffa fibi talen­
ta afftdux prxdicationis fermonibus ex­
polire , 6c adquifita multiplicataque gre­
gis fui falute, ad ovile dominico nullis
maculis fordidato valeat prxfentare. Et
quia cognovimus fandx recordationis
Domno Olo urbis illius Anteftite evocatione-divina ab hac luce migraffe , de cujus
fucceffore foUicitudine congruâ uni cum
Pontificibus vel proceribus noftris plenius
tradantes , decrevimus inluftri viro ( aut
venerabili ) illo in ipfa urbe pontificalem
in Dei nomine committere dignitatem ;
quem plerunque apud animos noftros &
ad io probata commendat, 6c nobilitatis
ordo fublimat, ac morum probitas , vel
manfuetudinis&prudentix none ft as exor­
nat. Qua de re ftatura prxfentibus ordi­
namus ut cum adunatorum caterva Pon­
tificum , ad quos tamen noftrx ferenitatis
devotio feripta pervenit, ipfum, ut ordo
poftulat, benedicere veftra induftria ftudeat & voluntatis noftrx deliberationem
referatis oraculis publicare , atque effec­
tum Domino annuente fortire : quatenus
dum Ecclefiam libi àdifpenfatione divina

♦J79

rUrSHnon.
dum . Corvcil Galli*.
tom.a.pag,
«I*.

r^aSrmfindum. Concil.Galli*,
rom- *■ PM·

Marculfi Formularum

380

committam ftrenuè regere atque guber­
nare videtur, nobis apud aeternum retri­
butorem mercedem fuffiragia largiantur ,
& die pro peccatorum noftrorum mole
indefinenter immenfum Dominum debeat
deprecare.

manu noftri hunc confenfum decrevimus
roborare.

Conceffio civium pro epifeopatu.
VII. Suggeftio piiflimo ac prxcellentifliino Domno illo Regi vel Seniori com­
mune illius, à fervis veftris , quorum fubferiptiones vel iignacula fubter tenentur
inferta. Principalitatis veftrr circumfpecta clementia novit jufta petentibus dig.
nanter adnuere , fuo moderaminis judicio
ponderante , przfertim cùm illa depofcuntur generab prece, eundorum voce,
communiter quod proficiat , conftanter
Ecclefiz regimen pullulare quod & ipfz
regali clementiz profit falutis pariter ac
mercedis. Quoniam fandz memoriz vir
apoftolicus ille , illius urbis Epifcopus ,
fine adpropinquante ab hac luce migra­
vit , tempore naturz complente , ne defritutr fint, quod abfit, oves decedente
paftore, in loco ejufdem fuppliciter poftulamus ut inftituere dignemini inluftrem
virum illum (aut venerabilem illum)cathedrx illius fucceiforem, in quo eft przfpicuitas fublimis, ingenuitas nationis , ele­
gantia refulgens, diligentia caftitatis, ca­
ritatis locuplex voluntas. Inxefragabilitcr

Indiculus ad alium Regem, cùm legatio
dirigitur X verbisJuggeritur commendatitiis.
IX. Domino gloriofo atque przcellentiflimo fratri illo Regi in Dei nomine ille
Rex. Defideratus eventus fidelilfimam
nobis obtulit facultatem, qui veftrz ferenitati falutationis honorificentiam przbeamus , eo videlicet diledionis affeou pros­
peritatem veftrz celfitudinis cognolcere
cupientes quo veftram gloriam erga nos
fraternitatis individuam arbitramur. Proindè prxfentcs viros inluftrcs illo Ac illo ad
prxfentiam fraternitatis veftrz direximus;
quibus, ut veftram gloriam condecet, benigniflimâ tranquillitate fufeeptis ? peti­
mus ut dùm officium legationis injundr
peregerint , refponfis veftrz clementiz
przmoniti , ad referendum falutis indi­
cium facris veftris litteris honorentur.
Refcrpitio ad Regem.
X. Domino gloriofiffimo atque prxcellentiffimo Ac à nobis cum fummo cari­
tatis vinculo in amore Chrifti ampledendo illo Regi ille Rex. Apices veftrz celfi-

( Ν<χλ. Formule V , VI, & VU à Sinnondo referun­
tur cum

«jrubuiikm ddfctcniiis. ]

Charta de ducatu, patriatUy vel comitatu.
VIII. Przfpicuè regalis in hoc perfec­
Indiculus Regis adEpifcopum ut alium, ta conlaudatur dementia ut inter eundo
populo bonitas Ac vigilantia requiratur
benedicat.
VI. Domino fando fedis apoftolicz perfonarum ; nec fàcilè cuilibet judicia­
dignitate colendo in Chrifto patri illi Epif­ riam convenit committere dignitatem ,
copo ille Rex. Credimus jam ad veftram nifipriùs fides feu ftrenuitas videatur elfe
reverentiam perveniffe fanâz recordatio­ probata. Ergo dùm Ac fidem Ac utilitatem
nis illum illius urbis Anteftitem evocatio­ tùm videmur habere compertam , ideo
ne divina de przfentis feculi hice migraf- tibi adionem comitatûs , ducatus , ac pafe : de cujus fucceflbre follicitudine con­ critiatûs in pago illo, quem antecellor
grui cum Pontificibus vel Primatibus po­ tuus ille ufque nunc vifus eft egilfe , tibi
puli noftri pertractantes, decrevimus in- ad agendum regendumque commiftmus j
fuftri viro illo,( aut venerabili viro illo,) ad ita ut femper erga regimine noftro fidem
frzfatam urbem pontificalem regulariter, inlibatam cuftodias , Ac omnis populus
)hrifto aufpice, committere dignitatem. ibidem commanentes, tam Franci, Ro­
Et ideb falutationum jura dignum debito mani , Burgundiones, quàm reliquas na­
honore folventes , petimus ut cùm ad vos tiones fub tuo regimine Ac gubernatione
pervenerit, ipfum, ut ordo poftulat, be­ degant Ac moderentur , Ac eos redo tra­
nedicere veftra fanâitas non moretur, Ac mite fecundum legem Ac confuetudinem
iundis vobifeum veftris Comprovinciali­ eorum regas, viduis Ac pupillis maximus
bus , ipfum in fupraferipea urbe Pontifi­ defenfor appareas, latronum Ac malefacto­
cem confecrare,Chrifto aufpice, debearis. rum fcclera à te feveriflimè reprimantur ;
Agat ergo almitas veftra ut & noftrz vo­ ut populi bene viventes fub tuo regimine
luntatem devotionis incundanter debea­ gaudentes debeant confiftere quieti ; Ac
tis implere , Ac tam vos quàm ipfe pro fta- quicquid de ipfa adionc in fifei ditioni­
bilitate regni noftri jugi invigilatione ple­ bus fperatur, per temetipfum annis Cin­
gulis noftris arariis inferatur.
nius exoretis.

Liber primus.
tudinis per magnifico· fle inluftres viros
illo ôc illo fumma cum aviditate nos sccepifle comperire, per quos veftr* celfitudinx falutationum munera, ut condecet ,
praemittentes, ôc qu» circa vos funt prof- Λ
pera cognofcentes ^gravifi, ipfos in vef­
tro amore, tales ut concedet viros, de­
votione benigniflimâ fufeepimus , o(li­
cium legationis fibi à vobis injunctum
noftris auribus pandiderunt ; fed omnia à
nobis in refponfis accepta, qui cùm feli­
citer in Dei nomine remeaverint, celfitudinis veftrae auribus debeant enarrnre.
Tra3atoria Legatariorum vel minima
facienda ifius injlar.
XI. Ille Rex omnibus agentibus. Dum
& nos in Dei nomine apoftolico viro illo
necnon ôc inluftre viro illo partibus illis
legationis causa direximus, ideo jubemus
ut locis convenientibus eifdem à vobis
eve&io fimul ôc humanitas miniftretur,
hoc eft, veredos five paraveredos tantos,
pane nitido modios tantos, vino modios
tantos, cervis! modios tantos, lardo li­
bras tantas, came libras tantas , porcos
tantos , porcellos tantos, vervices tan­
tos , agnellos tantos, aucas tantas, fafianos tantos, pullos tantos, ova tanta, oleo
libras tantas, garo libras tantas, meile
tantas, aceto tantas , cymino libras tan­
tas , pipere tantas, cofto tantas, gariofile
tantas, fpico tantas, cinamo tantas, granomaftice libras tantas, daâylas tantas,
S' ft acias tantas, amandol! tantas, cereos
irales tantos, cafeo libras tantas, falis
tantas, olera , legumina , ligna , carra
tanta, faculas tantas , itemque viûum ad
caballos eorum , fceno carra tanta, fuffufo modios tantos. Hxc omnia diebus
fingulis tam ad ambulandum quàm ad nos
in Dei nomine revertendo unufquifque
veftrûm per loca confuetudinaria eifdem
miniftrare ôc adimplere procuretis ; qua­
liter nec moram habeant, nec injuriam
perferant, fi gratiam noftram optatis haPreceptum donationis.

ΧΠ.

Dum Dominus omnipotentes ,
creator coeli ôc terrae, permilit, juxta
quod legitur, in principio mafculum dc
remittam copuls fociariconfortio dicens:
Relinquet nomo patrem. & matremfuam,
Cr adnertbit uxori fua , dt erunt duo in
carne una, fi aliquid pro amore dileâionis inter fe invicem condonare decreve­
rint , hoc noftra ferenitas in idipfis non
renuit confirmare. Igitur venientes ille ôc

582

ôc illa ibi in palatio noftro , pro eo qubd
filiorum procreationem inter fe minimè
habere videntur, omnes res eorum inter
fe per manu noftra vifi funt condonsflc ,
ôc fi ita convenit villas aliquas inter fevhi
funt condonaife. Dedit igitur prxdittus
vir ille per manu noftra jam did* conjugi
fux illi villas nuncupantes-illas , hus in
pago illo , quas aut munere regio, aut dc
alode parentum , vel undecunque ad pr.rfens tenere videtur , cum terris , domi­
bus, extera. Similiter in compenfatior.e
rerum dedit prædida femina antedido ju­
gali fuo illo villas nuncupantes illas , liras
in pago ilio, cum terris , fic extera, feu
przfidio domus eorum , argentum &. au­
rum, fabricaturas , drappos, veftimenta,
vel omne fupelledile eorum, pars parti
per manu noftra vifi funt condonafie ; ita
ut dum pariter advixerint In hunc feculum, omnes res fupraferiptas ab utrafquc
partes pariter debeant poilidere , vel fi en
{>ro ammabus eorum aliquid exinde ad
oca Sandorum dare decreverint, volun­
tatis eorum liberum maneat arbitrium ; dc
qui Dari fuo ex ipfis in hunc ieculum fuppreftis extiterit, ambabus rebus, quandiu
advixerit , ufufruduario ordine debeat
poflidere ; ôc poft amborum de hac I ace
difceflum, ficut eorum delegationes con­
tinentur , tam ad loca Sandorum quàm
benemeritis vel eorum propinquis de­
beant revertere heredibus tam fupraferip­
tas villas quàm ôc de prefidio eorum ,
quicquid morientes reliquerint. Propterea per prsfentem prreeptum decerni­
mus ac jubemus ut dum taliter fupraferiptis illis decrevit voluntas, ôc per manu
noftra invicem condonatum efle dinofeitur , per hunc praeceptum robuftiflimo
jure fufiultum atque firmatum , quicquid
fuperiùs continetur , auxiliante Domino,
cum Dei ÔC noftra gratia debear perdu­
rare ; ita ut nulla refragatio nec de prte
fifei noftri, nec à parentibus eorum pro­
pinquis , nec à quocunque pofiit convelli,
fed omni tempore maneat inconvulfum.
Quam vero au£torltatem, ut firmior ha­
beatur , vel per tempora confervetur,
manu proprii fubter eam decrevimus ro­
borare.

Preceptum de lefttverpo per manum
Regie.

ΧΙΠ. Quicquid enim in prxfentia nof­
tra agitur , vel per manu noftra videtur
efle tranfvulfum, volumus ac jubemus ut
maneat in pofterum robuftifltino jure fir-

383

. Marculfi Formulariam

384

mifiimum. Idebque veniens ille fidelis accolabus , mancipiis , vineis , Alvis ,
nofter ibi in palatio noftro in noftra vel campis , pratis , pafcuis , aquis , aquaprocerum noftrorum prxfentia villas nun­ rumve decurfibus , farinariis , adjacen­
cupantes illas , litas in pago illo t fuâ fpon- tiis , appendiciis , vel qualibet genus ho­
taneâ voluntate nobis per fiftucam vifu$ minum ditioni fifci noftri fubditum , qui
eft leufeuverpifle vel^condonafle , in ea ibidem commanent, in integra emuni­
ratione fi ita convenit, ut dum vixerit eas tote , abfque ullius introitu Judicum , de
ex noftro permiflb fub ufu beneficio-dc- quailiber caufas freda exigendum , perpe­
beat poflidere * fic poft fuum difceffum, tualiter habeat concefla ; ita ut eam jure
ficut ejus adfuit petitio , nos ipfas villas proprietario abfqueullius expeclata Judi­
fideli noftro illo plenâ gratiâ vifi fuimus cum traditione habeat, teneat
atque
conceflifle. Quapropter per prxfentem poflideat, & fuis pofteris t Domino ad­
decernimus prxeeptum, quod perpetua­ juvante , ex noftra largitate t aut cui vo­
liter manfurum efle jubemus, ut dummo­ luerit ad pofndendum relinquat vel quic­
do hlitcr ipfius illius decrevit voluntas quid exinde facere voluerit, ex noftro
qubd ipfas villas in fupraferipta loca nobis perm i flo liberam in omnibus habeat povoluntario ordine yifus eft leufeuverpifle teftatem. Et ut hxc aufloritas.
vel condonafle, fie nos prxdidoviro illo
Cejfio Regis ad loca (ando. .
ex noftro munere largitatis, ficut ipfius
XV. Cognoicat magnitudo feu utilitas
illius decrevit voluntas, conceflimus, hoc
eft, tam in terris, domibus, xdificiis, ac- veftra nos propter nomen Domini ad Bacolabus , mancipiis, vineis, filvis, cam­ filica illa vel illa, ubi apoftolicus pater
pis , pratis, pafcuis, aquis , aquarumve nofter ille aut venerabilis vir ille Abbas
decurfibus, ad integrum quicquid ibidem Îirxefle videtur , villa nuncupante illa,
itâ in pago illo , quam ufque nunc fifcus
ipfius illius portio fuit, dum advixerit ,
abfque aliqua deminuatione, de qualibet nofter aut ille tenuit, promptifllmâ de­
re ufufruâuario ordine debeat poflidere, votione cum omni integritate vili fuimus
fic poft ejus difceflum memoratus ille conceflifle. Quapropter per prxfentem
hoc habear , teneat, fic poflideat , fic aufloritatein noftram decernimus , quod
fuis pofteris aut cui voluerit ad pofliden- perpetualiter man furam efle jubemus, ut
ipfa villa memorata Ecclefia illa t vel
dum relinquat. Et ut hxc auctoritas.
antediâus Pontifex , aut ille Abbas , ut
Prologi de Cejfionibus Regit.
diximus, in omni integritate cum terris ,
XIV. Meritb largitatis noftrx munere & extera qux fuperiùs funt, ita ut eam fic
fublevantur qui pareqtibus noftris vel no­ ipfi & fucceflbres fui habeant, teneant, &
bis ab adolefcentia xtatis eorum inftanci poflideant , vel quicquid' exinde ad profe&um Ecclefix illius aut bafilicx facere
famulantur officio. Item alio. Prxfpicuè
voluerint, ex permiflb noftro in omnibus
compendiis regalibus illud adfcnbitur
habeant poteftatem. Et ut hxc auctoritas
quod pro contemplatione fervitutis fide­
firmior habeatur vel per tempora confer­
libus fuis, concedente Domino, confultifit. Tin. 4.
vetur , manus noftrx fubfcriptionibus fubfimè muneratur, item alio ad loco sanc­
ter eam decrevimus roborare.
to. Nihil, ut ait Apoftolus , in hoc mundo
Confirmatio,
intulimus , nec quicquam ex eo auferre
nobifcum poterimus, nifi quod ob animx
XVI. Quem divina pietas iublimatur
falutem locis Sandorum devotè Domino ad regnum , condecet faâa confervare
offerentes impertire videmur. Ergb co- Êarentum ; prxcipuè qux pro compendiis
gnofeat magnitudo feu ftrenuitas veftra
iccleliarum aut locis Sanflorutn a regali
nos inluftri viro illi promptiflimâ volun­ clementia pro xterna retributione proba­
tate villa nuncupante illâ, lita in pago tur effe indultum, oportet confervare in
illo , cum omni merito fic termino fuo , xvum. Igitur apoftolicus vir pater nofter
in integritate, ficut ab illo aut à fifco nof­ in Chrifto ille illius urbis Epifcopus cletro fuit poflefsâ, vel moderno tempore mentix regni noftri detulit in notitia quod
poflidetur, vifi fuimus conceflifle. Qua" ille Rex pci fua prxeeptione fuâ manu
propter prxfentem au&oritatem noftram fubfcripta ad Ecclefia illius , cui prxefle
decernimus, quod perpetualiter manfu- dinofeitur , tillâ nuncupante illa , fits
ram efle jubemus . ut ipfa villa illa ante- in pago illo, cum integritate fua, fub omni
diéhis vix ille , ut diximus , iq omni inte­ emunitate, abfque illius introitu Judicum
gritate t cum terris , domibus , xdificiis , de quailiber caulas freda exigendum
propter

,■.

'■ *4' :· ·■ ··<-< ;

Liber primus.

386

propter nomen Domini concefliflet j & proprietario poflidere Videtur , per hunc
ipfam prxeepeionem fe prx manibus ha­ prxceptum pleniùs in Dei nomine confir­
bere adfirmat, dc memoratam villam ipfe matum , inipe&l ipsi prxceptione , tc
Pontifex fiib eodem modo ad partem Ec- ipfe fle pofteritas ejus eam teneant fic pofclefix poflidere videtur, petit celfitudini udeant, & cui voluerint ad poflidendum
noftrx ut hoc circa eodem vel memorata relinquant, vel quicquid exinde facere de­
Ecclefia Domni illius per noftris debere­ creverint, ex noftro permiflb libero permus confirmare oracuus. Quod nos prop­ fruantur arbitrio. Quam vero au&oritater nomen Domini fic reverentia iplius tem, ut firmior habeatur, fit per tempora
- fandi loci vel merita prxfàto Pontifice confervetur, proprii manu fubter eam
gratante animo prxftttifle fit confirmafle decrevimus roborare.
cognofcite. Prxcipientes enim ut ficut
De Regis antruftione.
conflit prxfâta villa 1 jamdido Principe
XVIII. Re&um eft ut qui nobis fidem
memoratx Ecdefix illius cum Integritate
pollicentur inlxfam , noftro tueantur au­
fub omni emunitate fiiiffe concefla, & xilio. Et quia ille fidelis Deo propitio nof­
eam ad prxfens poflidere videtur, infpe&l
ter veniens ibi in palatio noftro uni cum
ipsâ ceflione, per hunc prxceptum pleniùs
arimania fua in manu noftra truftem ÔC
in Dei nomine confirmamus , fub eo or­ fidelitatem nobis vifus eft conjurafle, propdine & ipfe & fucceflbres eius vel me­
terei per prxfentem praeceptum decerni­
morata Ecclefia Domni illius illam teneant
mus ac juoemus ut deinceps memoratus
fiepoflideant, fit eorum fucceflbribus ad
ille in numero antruftionum computetur.
poflidendum relinquant , vel quicouid Et fi quis fortafsè eum interficere prx fumpexinde pro opportunitate ipfius fandi loci ferit, noverit fe wirgildo fuo folidis fexfaciendum decreverint, ex noftro per­
ceqris efle culpabilem judicetur.
miflb liberam habeant poceftatem. Et ut
Prxceptum tU Clericatu.
hxc au&oriras. Et caetera.
XIX. Si eis qui fe ad ornis clericati
Zrt’Ti confirmatio adfecularibut viris.
transferre deliberant licentiam non nega­
XVII. Regiam confuetudinem exerce­ mus , retributorem Dominum exinde ha­
mus , fit fidelium noftrorum animos ad- bere confidimus, quia lcriptum eft : Aoli
hortamus, fi petitionibus noftrorum fide­ prohibere benefacere ei qui potefi Si valet,
lium libenter annuimus, & eas in Dei no­ êC ipfe benefac. Igitur veniens* ille ad nofmine effe&ui mancipamus. Igitur inluftris tram prxfentiam petiit ferenitati noftrx ut
vir ille demendx regni noftri fuggeflit eb ei licentiam tribuere deberemus qualiter
quôd ante hos annos ille quondam Rex comam capitis fui ad onus clericati depo­
parens nofter villam aliquam nuncupante nere deberet, & ad bafdica illa aut moilli, fitam in pago illo, tjuam antea ad nafterio defer vire deberet. Quod nos prop*
fifco fuo adfpexcrat , fic die tenuerat , ter nomen Domini hoc eidem gratante
pro fidei fui refpe&u , ejus.meritis com­ animo prxftitiffe cognofcite. Prxcipientes
pellentibus , cum omni integritate ad ergb juoemus ut fi memoratus ille de caput
ipfa villa afpicientem per fuam prxeeptio- fuum bene ingenuus efle videtur, fit in
nem fui manu roboratam in integra emu­ poleptico publico cenfitus non eft, licen­
nitate abfque ullius introitu Judicum de tiam habeat comam capitis fui ton forare
quaflibet caufiu freda exigendum eidem & ad fupraferipta bafilica vel monafterio
conceffiiTet. Unde fic ipfam prxeepeionem defervirc vel pro nobis Domini mifericorantedido Principe nonis offendit relegen­ diam adtentiùs exorare.
dam , fic memorata villa ad prxfens fub De divifione, sd/ Regit aceejferit Afiffut.
eodem modo poflidere videtur. Petiit ergb
XX. Dum & divifio vel exxquatio in­
ut hoc circa eodem noftra pleniùs deberet ter illum & illum feu confortes eorum de
au&oritas generaliter confirmare. Cujus alode illo aut de agro illo celebrari debe­
petitionem pro refpe&u fidei fux ficut tur, & quatenùs petitio illorum adfuit ut
unicuique de fidelibus noftris jufta peten­ Minus de Palatio noftro ad hoc inter eos
tibus nequivimus denegare, fed gratante dividendum vel exzouandum accedere de­
animo prxftitifle fic confirmafle cognof­ beret , ideb cognofcite oubd nos Miflb
cite. Prxcipientes ergb,ut ficut confiât noftro inluftre viro illo aa hoc inter eos
antedi&a vula illa cum omni integritate exxquando vifi fuimus direxifle.Proptereà
fua ab ipfo Principe illo memorato lui perprxfentem decernimus Prxceptum ac
fuifle concefla, fic eam ed prxfens jure jubemus ut ipfum in hoc vos recipere fa­
ll b
Tom. U

Pro».

♦387

Γ«β »'7·

Marculfi Formularum

cutis, fic unicuique ex ipfis juftè debita
portionem terminetur , fic decima illius
fumptus litis, quod exinde in fifei ditioni­
bus t tam de terra , vineis, mancipiis,
vel undecunque fedebetur, ipfe vir ille
habeat ex noftra indulgentia conceffum ,
vel quicquid exinde facere voluerit libe­
ram habeat poteftatem.
De caufas alterius receptas.
XXI. Fidelis Deo propitio nofter ille'
ad noftram venions prxfentiam fuggeflit
nobis eo qubdpropter fimplicitaternfuam
caufas fuas mininae pofltt profequere vel
admallare , clementi* regni noftri petiit
ut inlufter vir ille omnes caufas fuas in vice
ipfius tam in pago quàm in palatio noftro
admallandum profequendumque recipere
deberet, quod in prxfenri per fiftucam
eas eidem vifus eft commendafle. Proptercà jubemus ut dum taliter utrifque de­
crevit voluntas, memoratus ille vir omnes
caufas lui ubicunque profequere vel ad­
mallare deberet, ut unicuique pro ipfo
vel hominibus fuis , reputatis conditioni­
bus , fit di retium faciat, Ac ab aliis fimili
modo veritatem recipiat. Sic tamen quandiu amborum decrevit voluntas.

Praceptum denariale.
XXII. Et quia apoftolicus aut inlufter
vir ille fervo fuo nomine illo per manum
Hilus in noftra prxfentia jaâante denario
fecundùm Legem Salicam dimifit inge­
nuum , ejus quoque abfolutionem per
prxfentem autloritatem noftram firma­
mus; prxcipienres enim ut ficut fic reliqui
manfoarii, qui per talem titulum à jugo
fervitutis in prxfentia Principum nofcuntur efle relaxati ingenui, ita fic amodo me­
moratus ille per noftro prxeepto pleniùs
in Dei nomine confirmatus nullum inquie­
tantem Deo auxiliante perennifque tem­
poribus cum Dei fic noftra gratia valeat
permanere bene ingenuus atque fecurus.
Charta de caufafufpenfa.
XXIII. Cognofcat magnitudo feu utili­
tas veftra, dum 6c nos ad prxfens apofto­
lico viro illo ( aut inluftri viro ) pro noftris
utilitatibus ibi ambulare prxeepimus, ideo
jubemus ut dum illis partibus fuçrit demo­
ratus , omnes caufas fuas fuifque amicis
aut gafindis, feu undecunque ipfi legitimo
redebit mittio, in fufpenfo debeant refi­
dere. Propterea per prxfentem decerni­
mus ac jubemus Prxceptum ut interim
quod de illis partibus revenitur , omnes
caufas ejus aut amicorum fuorum , tam
illorum qui cum ipfo pergunt, quàm qui

388

ad propria eorum relident, vel undecunque ipfe legitimo redebit mictio, in fufpenfo reiideant, flc pofteà unicuique pro
ipfis de reputatis conditionibus & juftitiam
reddat fle ab aliis fimili modo veritatem
percipiat.
Charta, de mundeburde Regis &* Principii.
XXIV. Rectum eft ut regalis poteftas
illis tuitionem impertiat quorum necefiitas
comprobatur. Igitur cognofcat magnitudo
feu utilitas veftra qubd nos apoftolico ( aut
venerabile ) viro iuo de civitate ( aut de mo­
nafterio ) in honore Sandi illius conftrudo,
cum omnibus rebus vel hominibus fuis aut
f'afindis, vel amicis, feu undecunque ipfe
egitimo reddebit mittio , juxta ejus peti­
tionem , propter malorum hominum inlicitas infeftationes , fubfermone tuitionis
noftrx vili fuimus recepifle, ut fub mun­
deburde vel defenfione inluftris viri illius
Majoris domûs noftri cum omnibus rebus
prxfatx Ecclefix aut Monafterii quietus
debear refidere , fle fub ipfo viro illo inluftris vir ille caufas ipfius Pontificis aut
Abbatis vel Ecclefix aut Monafterii, vel
qui per eum fperare videntur , vel unde­
cunque legitimo reddebit minio , tam in
pago quam in palatio noftro perfequi de­
beret. Propterea per prxfentem decerni­
mus ac jubemus Prxceptum ut memoratus
Pontifex aut Abba fub noftro fermone fle
mundeburde antedici i viri quietus refideat,
& nec vos, nec juniores, aut fucceflbres
veftrijvel quiflibee eum de inquifitis occafionibus injuriare nec inquietare non prxfumatis. Et fi aliquas caufas adversùs eum
vel fuo mittio furrexerint, qux in pago
abfque ejus gravi difpendio definitx non
fuerint, in noftri prxfentia referventur.
Quam prxeeptionem, ut firmior habea­
tur , proprii manu fubfcripfimus.

Prologus de Regisjudicio, cùm de magna
re duo caufantur Jimul.
XXV. Cui Dominus regendi curam
committit , eundorum jurgia diligenti
examinatione rimari oportet, ut juxta
propofitiones vel refponfiones alloquia
mter alterutrum falubris donetur fententia ; quo fiat ut fle nodos caufarum vivacis
mentis acumen coerceat , fic ubi prxlucet
juftitia, illuc greffum deliberationis im­
ponat. Ergo cùm nos in Dei nomine ibi
in palatio noftro ad univerforum caufas
redo judicio terminandas unà cum Dom­
nis fic patribus noftris Epifcopis t vel cum
pluribus Optimatibusnoftris ulis, Patribus
illis > Referendariis illis , Domefticis illis ,

389

Liber primus.

vel Senifcalcis illis , Cubiculariis t & illo
Comite palatii, vel reliquis quampluribus
noftris Fidelibus relideremus ; iLique ve­
niens ille illum interpellavit, cùmdice­
ret. Et extera.
Indiculus commonitorius ad Epijcopum.
XXVI. Domino fando & apoftolicâ
fede colendo Domno Ac in Chrifto patri
illi Epifeopo ille Rex. Fidelis Deo propi­
tio nofter ille ad prxfentiam noftram ve­
niens fuggeilit nobis eo quod villa ali­
quante nuncupante iilâ , qux ad eum de
parte illius pervenire debuerat, poft vos
retineatis indebitè , ôc nullam juftitiam
vobifcumobhoc poflit confequere. Prop­
tereà prxfentem indiculum ad coronam
beatitudinis veftrx direximus, ut Ac pro
nobis orare debeatis , Ac fi taliter figitur,
antedido illo de fupraferipta villa legibus
reveftire faciatis. Certè h nolueritis, Ac
aliquid contra hoc habueritis opponere ,
vofmetipfi per hunc Indiculum commo­
niti , aut Miflus in perfona veftra inftructus, nunc ad noftram veniatis prxfentiam,
ipfius lui ad hoc dando refponfum.
Item indiculus ad Epijcopum pro alio
diflringendo.
.XXVII. Domino fando Ac apoftolico
Domno Ac patri illi Epifeopo ille Rex.
Veniens ille ad pra fentiam noftram fuggeilit quali Abba vefter, aut Clericus,
vel homo vefter ille, eidem fervo fuo per
fortiam tuliflet, vel poft fe retineat injuftè ,
Ac nulla juftitia cum eodem ex hoc con­
fequere poflit. Proptereà prxfentem In­
diculum ad fanditatem veftram direxi­
mus , per quem petimus ut Ac pro nobis
orare dignetis , Ac ii taliter agitur, ipfo
Abbate veftro aut Clerico prxfentahter
conftringatis qualiter fi ita agitur, hanc
caufam contra jamdido illo legibus ftudeat
emendare. Certè (i noluerit, Ac aliquid
contra hoc habuerit quod opponat , ipfo
illo per fidejuflores politos tunc ad nof
tram ftudeatis dirigere prxfentiam.
Charta andientiale.
XXVIII. Ille Rex vir inlufter illo Co­
mite. Fidelis Deo propitio nofter ille ad
prxfentiam noftram veniens clementix
regni noftri fuggeilit eo quod pagentis
vefter ille eidem terram Tuam m loco
nuncupante illo per fortiam tuliflet Ac
poft fe retineat injuftè ; Ac nullam jufti­
tiam ex hoc apud ipfum confequi poflit.
Proptereà Ordinationem prxfentem ad
vos direximus ; per quam omnino jubemus
ut ipfo illo taliter conftringatis qualiter ii
ita agitur , hnne caufam contra jamdido
Tctn.il.
7

390

illo legibus ftudeat emendare. Certi ii no­
luerit, Ac ante vosredc non unitur, me-'
morato illo tuitis Iidcjuflbribus kalendas
illas ad noftram eum omnimodii dirigere
faciatis prxfentiam.
indiculus ad laico.
XXIX. Ille Rex \ ir inlufter illi. Fidelis
nofter ille ad prxfentiam noftram veniens
nobis fuggeilit quali vos eum nulla ma­
nente causâ in via adfallifletis Ac graviter
livoraflet», Ac rauba fua in folidos tantos
eidem tulifletis vel poft vos retineatisindebitè, Ac nullam juftitiam ex hoc apud vos
confequere poflit. Proptereà prxfentem
Indiculum ad vos direximus, per quem
omnino jubemus ut fi taliter agitur , de
prxfente hoc contra jamdido illo legibus
ftudeatis emendare. Certè fi nolueritis ,
Ac aliquid contra hoc habueritis quod opfonerenon aliter fiat nifi vofmetipfi per
une Indiculum commoniti kalenaas illas
proximas ad noftram veniatis prxfentiam
eidem ob hoc integrum & legale dare ref­
ponfum.
Commutatio cum Rege.
XXX. Ille Rex illo Regi. Nihil fibi
quifque cernitur minuendo quicquid è
contra recipitur in augmento. Dum inter
nos Ac inluftre viro illo unanimiter conve­
nit ur loca aliqua inter nos commutare
deberemus, nos dedimus ei locello nun­
cupante illo in pago illo , cum colonicas
illas vel omnes adjacentias eorum Ac me­
rito fuo , tam domibus , mancipiis , vi­
neis , filvis , çampis, pratis , pafcuis,
vel reliquis quibufeunque beneficiis,
quodcunque ille vel fifcus nofter in ipfa
loca tenuifle nofeitur. Et ipfe lixc contra
dedit nobis omni portione fuâ quod in
villa illa in pago illo habuifle vilus eft ,
cum itemque domibus, mancipiis, vineis,
filvis , vel reliquis quibuibunque benefi­
ciis , quxeunque ibidem habuit, Ac nos
pro animat noftrx remedium ibi dedimus.
Quapropter hunc Praeceptum ad modum
commutationis ipfius viro fieri decrevi­
mus , ut à prxfente die ipfa locella cum
omnia fuperiùs feripta vel cum omni in­
tegritate fua, quicquid, ut diximus, ille vel
fifcus nofter ibidem tenuit, ipfe ille hoc
habeat, teneat, atque pofliceat, Ac fuis
pofteris ad poflidendum rehnquat, vel
quicquid exinde facere voluerit, ex noftra
commutatione liberam habeat poteftatem ;
Ac unaquxque pars quod in concambio
bonx pacis placuit accepiflc, exinde per
longa tempora debeat Deo permittente
gratulare. Et ut hxc prxeeptio. Et extera.
Bb 2

391

Marculfi Formularum

Confirmatio Regis de omni carport
facultatis.
XXXI. Meriti» regalis clementia in illis
conlata munera vel proprietates parentum
noftrorum confirmare deliberat quos cognofcit anteriorum Regum parentumnof­
trorum vel nobis fidem integram confervaf
feinlzfam. Idcirco inlufter vir ille Chartas
prxcedentium Regum nobis pj jtulit recenfendas , qualiter parentibus fuis loca
aliqua fuiffent concefla ; petiit ut eum de
omni corpore facultatis luar , tam quod
regio munere ipfe vel parentes fui prome*
ruerunt, quàm quod per venditionis, ceffionis, donationis, commutarionifque ti­
tulum ad pratfens juftè fic rationabiliter eft
conquiiitum, fic ad prxfens poftidere vi­
detur per noftrum in ipfo deberemus ge­
neraliter confirmare Przceptum. Quod
nos pro divino intuitu , vel ejus meritis
compellentibus, integri devotione magni*
tudo veftra prxftitiiie cognofcat. Prxcipientes enim ut quicquid ex fucceftione
parentum , vel ejus voluntate , tam mu­
nere regio , vel per quaelibet inftrumenta
chartarum ad eodem juftè pervenit, tam
in villabus, mancipiis , xdificiis, ac colabus , aurum, argentum, fpeciebus , or­
namentis , mobile fic immobile, aut quod­
cunque in quibuilibet rebus per inftrumenta chartarum tempore przfenti cum ra­
tionis ordine dominare videtur, perha<*c
audoritatem firmatus cum Dei fic noftra
gratia in integritate hoc valeat poftidere
ôc fuis pofteris auctore Deo derelinque­
re. Et ut hzc audoritas.
.fz aliquis contra Regis voluntatem ege»
rit ,feeuritas cui tum perfequi jufferit.
XXXII. Qui regiam obtemperant juffionem , experire malum in pofterum à
quemlibet non debent. Igitur cum fic ille
cum reliquos pares fuos, qui eum fecuti
fuerunt, faciente rebello Ùlo interfecit,

39Z

ubi juftimua, vel reliquorum qui cum eo­
dem mixti fuerunt, ex hoc comprehenfum adduxerunt, ideo jubemus ut dum per
noftra ordinatione faâum eft, nullo umquam tempore nec à jamdido illo t nec
qui cum eo mixti fuerunt, nec ab heredes
eorum exinde quilibet oalumni&aut repe­
titione ulli habere pcnitùs non debeant
fed tam ipfe ille quàm pares, gafindi, vel
I, amici eorum, quicquid de res przdiûo
illo fuerunt fit abftultum fuit, dum per ejus
culpas Ac noftri ordinatione faftum eft ,
omni tempore exinde edu&i fic abfoluti
permaneant , fic ut diximus, calumniâ
aut repetitione vel damnietate quandoqui­
dem exindè fupraferipti viri illi fideles not
tri non pertimefeant habere. Et ut hzc
Pnrceptw firmior fit.

Praceptum quorum ai htflibus vel alio
modo fuerint iiflrumenta incenfa,

XXXIII. A regale neceffe eft releven­
tur clementia qui damnietate ab hoftibus
vel pafti finit violentia. Igitur fidelis Deo
propitio nofter ille clementi» regni noftri
fuggefiit eô quôd ante hos annos, aut
anno fuperiori, exercitus nofter aut illius
Regis domus fuas incendio cremaffent ,
vel res fuas quamplures unà cum ftrumenta chartarum , tam quod per regio
munere perceperat , quàm fic quod per
venditionis, donationis, ceflioms, com­
mutationis titulum, vel de alode paren­
tum in quocunque loco in regno noftro
aliquid poflidebat, ibidem concrematas
fuiflent. Unde relationem bonorum ho­
minum manibus roboratam, qualiter ipfis
ita cognitum fit, fuggefiit nobis, Ac pro­
tulit recenfendam ; fic omnes res fuas un­
de ipfa inftrumenta perierunt , abfque
ullius inquietudine, ficut Ac antcà fecit,
quietus poftidere videtur. Sed. pro firmitatis ftudium petiit memoratus ille ut per nof­
aut quaflibet alias caufas contra Regem tra auûoritate omnes res fuas, tam quod
admifit, vel de regno noftro fe tranftulir, regio munere, quàm quod per venditionis,
quod nobis fatis fuit moleftum, fie unà cum donationis, ceflionis, commutationifque
confilio fidelium noftrorum omnes res titulum, vel reliqua alode ad prae fens cum
ejus fub fifei titulum inluftribus viris illis «quitatis ordine quietus pofleoit, deinceps
przcepimus revocare, quia fi fe non dif- in jure Ac dominatione ejus confirmare
tuliftet, non folùm res perderat, fed pro deberemus. Cujus petitionem gratanti ani
tali rebello in vita ipfius eos ordinaveramus mo pnrftitiffe vel confirmafle cognofcite.
infequere, proptereà pntfentem Percep­ PrZcipientes ergb jubemus ut quicquid
tionem dedimus ut dum prstdiûi viri ilu t memoratus ille um in terris . domibus ,
vel reliqui pares aut gafindi eorum , non xdificiis, accolabus, mancipiis, vineis ,
ex fùa przfumptione, nili per noftra ordi­ filvis , campis. pratis, aquis, aquarumve
natione unà cum confilio Seniorum fide­ decurfibus, vel reliquis quibufcunque be­
lium noftrorum ipfas res fub fifco noftro neficiis , quod per relationem fuprà ferippofitas habuerunt > fic noftris ditionibus torumvirorum cognovimus, juftè Ac ra-

393

Liber primus.

tionabiliter ufqu^nunc ubicunque in re­
gno noftro poflidere videtur, dum ejus
inftrumenta cremata effe cognovimus, per
hunc przceptum plenius in Dei nomine
circa eum iuffultum atque confirmatum
abfque ullius inquietudine vel refragatio­
ne teneat fic poffidcar, fit fuis pofteris aut
cui voluerit in Dei nomine ad poflidendum relinquat. Quam vero audoritatem
perpetuis temporibus valituram proprii
manu fubter roborare decrevimus.

394

re facultatis ejus, tam quod anteceflbres
Abbates ibidem laboraverunt , vel ille
DOmnus Abbas, qui ibidem fuifle dinofcitur , de re monafterii ibidem vifuseft augmentaffe aut comparaffe, quod ab iplo
fando loco moderno tempore poflidetur,
per noftrum deberemus generaliter con­
firmare przceptum. Quod nos pro divino
refpeclu vel mercedis noftr» augmentum
Êrzftitiffe veftra non dubitet magnitudo.
itiam & privilegium ipfius monafterii ,
quod ex inftitutione fedis apoftolic» feu
Relatio pagenfium ad Regem dire&a,
reliquorum Epifcoporum vili funt meruifXXXIV. Suggerendo piiffimo atque <e , & per audoritatem Domni illius feu à
praecellentiflimo IJomino illo Regi, & reliquis fucceflbrihus parentibus noftris
Majorem domus illo, à fervis veftris pa- adumbratum fuiffe dinofeitur, juxta quod
genfibus illis, quorum fubfcriptionibus
etiam per priorem przceptionem noftram
velfignacula fubtus tenentur inferta. Prin­ erga fe perhibentes le munitum , pro pe­
cipalitatis veftre circumfpeda clementia renni ftabilitate decrevimus roborare.
novit jufta petentibus dignanter annuere
Praecipientes ergo ut omnes facultates ipfic neceflitatem patientibus fubvenire cle­ lius monafterii, quicquid aut regii conlamenter. Penè omnibus patet regionem no-' tione, aut privatorum munere, vel anteftram ab hoftibus depopulatam effe, & ceffores Abbatis, feu & Domni lui ibidem
domus multorum igne crematas, vel res eft legaliter adquiiitum aut comparatum ,
ablatas ; inter quot fervus vefter ille non immode quibulcunquerebus reefè adtrac­
modicum ibjdem perpeffus eft damnum tum , quodcunque dominatio ipfius fandi
Ac de rebus fuis difpendium, vel omnia loci undique moderno tempore in villa
inftrumenta chartarum, quod ipfe vel pa­ bus, domibus, mancipiis , vineis , filvis ,
rentes fui habuerunt, tam quod ex muni­ pratis, palcuis , aut cjuibuflibet beneficiis
ficentia Regum pofledit, quàm^uod pet
cernitur cum xquitatis ordine poflidere ,
venditionis, cefuonis, donationis, com- per hanc audoritatem fuffultum, abfque
mutationifque titulum habuit, unà cum cu juflibet inlicitas controverfias, inibi tam
domo fua incendi· concremata effe nof- pr»fenti quàm futuro tempore , Chrifto
cuntur. Unde noftram parvitatem petiit, przfule,proficiat in augmentum. Adicienquod veraciter exindè cognovimus, per
tes ut & privilegium tam de Abbatis inhanc notitiam fuggeftionis veftrx innotef
greffu ipfa congregatio, poftquàm alius
cere clementi». Quod & facere fervi vef­
migraverit, ex le inftituendo, quàm Ac de
tri curavimus. Veftra pietas jubeat quod reliqua omnia quod per inftirutionem Pon­
ufque modo in regno veftro quietus poffetificum de tempora illius ufque nunc ipfe
dit, circa eodem per veftro munere prz­
monafterius habuit conceflum & ufque
ceptum ut inantea valeat, dum fua perdi­
haûenùs confervarum, vel per deceffodit inftrumenta, poflidere auietus fit ferum Regum circa fe firmarum, ita & inan­
curus. Nos fervi veftri quod exinde veratea , refecatas qnarumcunque fuperfluas
ciùs fcimus innotefeere przfumpfimus.
inquietudines, fub eo ordine valeant in no­
Veftrûm eft neceflitatem patientibus fub­
ftro fermone,auxiliante Domino,per tem­
venire.
pora permanere. Et vos fic fucceflbres ve­
Confirmatio de omni corporefacultatif
il ri, ubi neceflitas fuerit, in conditionibus
Monofterii.
ipfius monafterii juftum faciatis auxilium
XXXV. Ule Rex illo Patricio atque om­ impartire, ut eis deledet pro falute noftra
nibus Agentibus. Re&um effe cenfemus crebrius exorare, fic vobis ob hoc ad gra
ut petitionibus Sacerdotum qux ad pro- tiam noftram debeat pertinere. Et ut hzc
feOum pertinent locorum Sandorum ad przceptio firmi ftabuitate fubfiftat, pro­
effe&um, Chrifto prxfule , perducamus. prii manu infrà decrevimus roborare.
Igitur venerabilis vir ille, illius fandi Mo­
Ut caufas auSorurri ^dfitmendifuonun
nafterii Abbas,glori» regni noftri petiit ut
ajiquis Itcentiasilha^eat.
dum ipfe fandus monafteriusdeconlatione parentum noftroruni^Jeo adjutore,vi­
XXXVI. Malorum neceffe eft ter
detur effe conftru&um, nos omni corpo­ giverfationem regali coercere ceufuÆ

395

Marculfi Formularum

396

Igitur apoftolicus vir ille illius urbis Epif­ moniavit quôd antedidus ille placitum
copus, aut venerabilis ille Abbas, aut Deo fuum legibus cuftodivit. fic eum adjedivic
facrata illa Abbatifla de monaftcrio illo , vel follàtivit, fic ipfe iue placitum fuum
vel quilibet fidelium Domnorum, milia cullodire neglexit, jubemus ut quicquid
rîtitione, aut ipfe nobis innotuit eo quod lex loci veftri de tali caufa edocet, vobis
diverfis hominibus eorum fpontanea vo­ di ft tingentibus , antedidus ille partibus il­
luntate tam ipfe quàm anteceflbreseorum lius componere & fatisfacere non recufet.
Chai ta parida.
dati pecunia infra regnô noftro plurima
XXXVIII. Cum in noftra vel proce­
in terris aut mancipia comparaflcut, vel
reliqui homines ad ipfa Ecclefia vel mona- rum noftrorum prxfentia homo nomine
flerio pro animx eorum remedium non­ ille itemque homine nomine illo interpelnulla per eorum inftrumenta delegaflent, laffet dum diceret quafi fervo fuo nomine
& hoc ad prxfens cum arquitatis ordine illo , unà cum rauba fua in folidos tantos,
poffidere videantur, petiit ut pro tempore poft fe fogitivos pedes recepiflet, vel poft
futuro vel malorum hominum ingenia fe recineret indebitè, aut hxc prxfatus ille
coercendo, dum plures benefactores vel omnia hxc fortiter vifus eft denegafle,
venditores pro clade qux graffatur in po­ qubd nec ipfe ipfo fervo fugitivos pedes
pulo, vel complente fine naturx, abique nec rauba fua poft fe nunquam recepiflet.
heredibus de hac luce difcefferunt, fi ali­ Sed dum inter fe intenderent, fic eidem à
quis per quodlibet ingenium de ipfas res proceribus noftria , in quantùm inluftris
eum inquietare voluerit, licentiam habe­ vir ille Comes palatii noftri teftimoniavir,
ret in vice audorum fuorum ipfe vel Advo­ fuk judicatum, ut de quinque denomina­
catus fuus eorum caufas adfumerc. Quod tos idem ille apud tres fic alios tres, fui
nos propter nomen Domini & reveren­ manu feptimi, tunc in piatio noftro fu­
tiam ipfius fandi loci prxftitilfe cognofci- per capella Domni Martini. ubi reliqua
te. Prxcipientes ergo jubemus ut memo­ facramenta percurrunt, debeant conju­
ratus Pontifex aut Atibas vel Abbatifla rare quod fupraferipto fervo illo memo­
feu Advocatus ejus in vice auAoruin fuo­ ratus ille pedes fugitivos unà cum rauba
rum caufas ipfius licentiam habear adfu- fua in folidos tantos poft fe nunquam re­
mendi vel obmallandi, fic per eorum in­ cepiflet. Si hoc conjurare potuerit,de hac
ftrumenta aut de annis ipfam rem, unde caufa ductus fedeat. Sin autem non po­
tunc à quolibet inquietari videntur, parti­ tuerit , ipfo fervo unà cum rauba fua in
bus Ecclefix vel monafterti fui, cum xqui- folidos tantos cum legis beneficium par­
tatis ordine refpondendi, vel obmallandi, tibus antedido illo reddere ftudeat. Inte­
fuper annis contra quemcunque fanciendi. rim verb ufque in ipfo placito, non nec
utra pars ex ipfis vida appareat , unde
Judicium evinditafe.
arquales prxeeptiones cis neri fic accipere
XXXV11. Veniena ille in noftri vel juflimus.
Ut pro nativitate itgu ingenui rete­
Procerum noftrorum prxfentia fuggeflit
quali homo nomine ille pagenfis vefler
xentur.
XXXIX. Ille Rex Francorum viro incum in villa nullâ manente causà adfalliflet
Ôc eum graviter livoraflet, vel rauba fua in luftro illo Comiti. Dum fic nobis divina
folidos tantos eidem tuliflet, & ob hoc pietas juxta votum Fidelium fic Procerum
vobis per noftram ordinationem tales da­ noftrorum de nativitate filii noftri ifliua
tos habuiflet fi de ju flores ut Kalendas illas magnum gaudium habere concefiit, ut
ex hoc in noftri prxfentia debuilfent aftare mifericordia Dei vitam eidem concedere
caulântes. A quo placito veniens memo­ dignetur, jubemus ut per omnes villas noratus ille ibi in palatio noftro, & per tri­ ftras , qux in veftra vel in eundo regno
duo feu amplius, ut lex habuit, placitum noftro aliorum domefticorum funt affîofuum cuftodiflet, & memoratus ille ab- nibus, tres homines fervientes in utroque
jedus fit vel folfatisfit, ipfe nec veniflet fexu in unaquaque villa ex noftra indulad placitum , nec nulla funnia nuntiaflet, gentiaper veftras cpiftolas ingenuos rela­
adftrmat. Proinde nos taliter ttnà cum xare faciatis.
Ut leudefamio promittantur Regi.
noftris proceribus conftitit decrevifle, ut
XL Ille Rex illi Comiti. Dum fic nos
fi evidenter memoratus ille pro hac caufa
tales vobis datos habuit fidejuflcres , & unà cum cunlenfuProcerum noftrorum in
placitum fuum minime cutlodivr , dum fic regno noftro illo gloriole filio noftro illo
inluftris vir ille Comes pilatu noltri tcfti- regnare prxeepimus, ideo jubemus ut om·

397

Liber fecundus.

398

net pageniêf veftro·, tarn Franco·, Ro- quem ex noftro latere illuc pro hoc diremanos, vel reliqui natione degentibus
bannire Ac loci· congrui* per civitates, vicos, Ac caftella congregare Eaciatis; quate1*
nùs prxfenrc Ml/Γο noftro inluftri viro illo,

LIBER

ximus, fidelitatem prxcelfohlio noftro vel
nobis Adeode Ac famio per locaSanâorum
vel pignora qux illuc per eodem direximus, debeant promitte re Ac conjurare.

SECUNDUS.

Incipiunt Capitula de chartis pagenftbus.

t
2.
j.

4.
f.
6.
"J.

8.
9.
i o.
11.

12.

13.
t 4.

t
16.
17.
18.
19.
• 0.
at.
0 2.
a 3.
24.

a;.
»6.
αη.
a8.
u9.
30.

Ç^I quis monafierio aut exfenodocnio de magna re vult conflruere.
Prologus qui de magna refacit Ec­
clefiis donationem,
Item alio prologo cum. ipfa donatione
ad hoc opus.
Cejfio ad die prafente ad Ecclefiam t
de villa
Preecaria de ipfa villa , dum ad­
vivit.
Donatio de pan a re ad Ecclefiam.
Charta interdonationis inter virum
&feminam de eorum res,
Item aliafine aliqua minuatione.
Charta obnoxlationis à patre infiliis
foda.
Epiflola cim in locofiliorum nepotes
inflituentur ab avo.
Charta qui fuo nepote aliquid melio­
rare voluerit.
Charta ut filia cum fratres in pa­
terna fuccedat alode.
Si quis extraneo homine in locofilio­
rum adoptaverit.
Padum inter parentes, de hereditate
eorum.
Labellum dotis.
Si aliquis puella invita traxerit.
Qualiter in uno volumine tejiament.
perfona condat.
Securitas pro homicidio Jacio t Jife
pacificaverint.
Penditio de villa.
Penditio de area infra civitate.
Penditio de campo.
Penditio defervo aut ancilla.
Concambio de villis.
Concambio de terra aut vinea vel
prato.
Cautiones diverfo modo fadas.
Item alia,
Item alia.
Qui fe in feniiio alterius obnoxiat.
Charta de agnatione yfifervus inge­
nua femina traxerit.
Libellum repudii.

•<l. Mandatum.
32. ingenuitates diverfo modo fadas.
33. Item ingenuitates alio modopqfl difcejfum.
34. Item alia adhuc alio modo.
jf. Evacuatoria de cautione , fi non
ini enitur.
$6. Si quis aliquis fervo fuo aut gajindo
aliquid conceaere voluerit.
37. Gejla juxta confuetudinem Romano­
rum , qualiter donationes vel tejlamenta legantur.
38. Mandatum ad gejla.
Epiflola fi aliquis 'rem Ecclefix ad
ufum habeat , £r de fua proprietate
aliquid donet.
40. Praflaria de re Ecclefiis ab Epifcopts foda,
41. Precaria , qui rem alterius fatire
t ult Id non potefl, ptfi êC precaria.
42. Indiculum cùm Epifcopus ad alium
in rrfurredione Domini eulogias
dirigit.
4 j. Rejcripto ad Epifcopo de vifitatione.
44. Quomodb ad Rege , Regina > vel
Epifcopo pqft nativitate Domini
vifitatione direda feribatur.
4J. Item alia de Nativitate Domini,
4i. Commendatitias litteras ad Epif­
copo jam cognito.
qj. Item commendatitias l'uteras adAb­
bate noto.
48. Suplicaturio pro eo qui de monafierio
regreditur, aut illo qui ingredi vo­
luerit.
4p. Indiculum generale ad omnes ho­
mines.
jo. Indiculo commendatorio ad viris inluflris leucis.
j i. Indiculus ad omnes potentes palati­
nos 9 maxime ad cognitosfibi.
j 2. Qualiter pro nativitatefilii Regis ex
ordinatione dominica domefUcus de
villas Regis ingenuitates facere de­
beat adfervientes.

399

Marculfi Formularum

400

INCIPIT SCEDOLA QUALITER CHARTAS PAGINSES FLANTUR.
De magna n qui wdt exfenodocfuo aut
mo/uflaii mfrttn.

I. TAomino verè fim&o atque fe·
-Lxdull oftenfione patentibus vir­
tutum miraculis Chrifti renumeratione
fulgenti , oratorio ac celhdl in honore
fcn&sr ac femper Virginis genitricis Domi­
ni noftri Jefu Chrifti aut in akeriusSanâi
conftru&i, ille, reus quidem meritis flagiciis , quoque fceleribus, prxlafcivis a&ibus ac nimia fceditatcpoUutus, vel opere
omnium bonorum dhriftianorum longé
fatis extremus. Hoc tota penè fandarum
Scripturarum feries Chrimanis fidelibus
pii exhortatione pronuntiat, hoc edam
tonitrualis illa Evangeliftarum vox, fando
fuggerente Spiritu, fui poteftate concele­
brat, ut faciat in pauperes eleemofynam
vuk tartir* evadere fupplicia. Unde
& Dominus in Evangelio dicit : F'ende
omnia qua habe/ ,dC da pauoeribtu 9 dC
habebis thefaunun in calo. Perdemus er-

EccU.

Ê omnes Chriftiani quanta fit pietas fic
gitioRedemptoris ut eleemofynas pau­
perum promittantur nobis thefeuri regni
adorum. Procuremus igitur, ficutDomi­
nus ôc felvator nofter prxcepit, & ac fi
non quantum avemus, faltim in quantùm
poflumus, eleemofynam faciamus. Nemo
itaque dubitet, nemo tardet : quia fi nos
fecimus qux Dominus fic (alvator nofter
pnecepit ille fine dubio fethirus eft qux
promifit. Ait enim Scriptura : Abfcondite
eletmojynam in corde pauperie , dC ipfa
pro te deprecabitur Domino. Abfconda-

£«& «.

mus ergo eleemofynam in corde paupe­
ris, ut proveniat nobis deprecatio paupe­
rum in remiffionem peccatorum. Mulca
quidem fic alia qux laoniofa funt profequi
pro eleemofyms faciendis teftimonia in
Scripturis fandis repetimus; inter quibus
vel ex quibus illam ego exiftimo podorem fententiam qux ait : Sicut aqua esc·
tinguie ignem ,Jtc eleemofrna extingui/

ergb verius poteft credi,
quid confidendus , quidve expreffius ,
quia ficut aqua exdngiut ignem, fic eleemofyna extinguit peccatum l Juftè ergb
extinguirur qui peccatorum incendia eleemofynis juxta pollicitationem divinam extinguere non feftinat. Faciant quippe ex­
teri quod voluerint, agant quod ipfi ma­

peccatum. Quid

luerint , idcircb quia omnis homo fiio
ftnfii ducitur ; ego tamen hujus rei exem­
plum fecutus elegi ad prxfixo oratorio
vel cellulA , iuxta Apoftolorum numerum
duodecim ad prxfens pauperum, pro remiflione peccatorum meorum, vel pro
diluenda meorum mole peccaminum ,
Chrifto prxfule conlocare ;ubi edam per
prxfentem epiftolamdonadonis mM dono
ad prrfente die quod in luminaribus ipfius oratorii vel in alimonia fic fubftantiali
yidu , veftitu quoque fic fiiftentatione
ipforum pauperum vel Clericorum ibi­
dem fervieadum , Deo gubernante fic
opitulante , proficiat, donatumque in
perpetuum effe volo , atque de meo
ture in eorum dominatione fic poteftate
lego, trado , tranfinitto , atque trans­
fundo . hoc eft t agros quorum vocabula
funt illa fic illa, qux ponuntur in terri­
torio illo, pari modo , fic quicquid in
illo territorio ponitur, in omni foliditate
portione mei, uni cum mancipiis , ardi—
nciis, vineis, terris, pratis, filvis, omnique jure eorum, uni cùm colonicis
adnin&s, adjacentiis earum, in omni
fofiditare earum t ficut à me nofeitur
fuiffe poffeffum , aut mihi ex legitima
fuccefuone aut undecunque aliquid mihi
ibidem obvenit, cum omni folidkate vel
opportunitate earum ad integrum i eft fcilicet ratione atque prxtexto ut remoti
Pontificum fimulque ecclefiafticorum om­
nium officialium leu publicorum omnium
poteftate , nullas fùnâiones vel exadiones , neque exquifica fic lauta convivia ,
neque grariofa vel infidiofa munufcula,
neque etiam caballorum paftus, aut pa­
raveredi , vel exteras angarias , aut in
quodcunque fiin&onis titulum dici po­
teft , de ipfa facultate penitùs non requi­
ratur , fed fub integra emunitate ftcultaticulaipfa, ficut à me huc ufque poffefla
eft , in jure oratorii fandi illi fic prrdictorum pauperum debeant,Deo protegente
fic opitulante,perfiftere ; nifi tantùm fandi
fic apoftolici illius urbis Epifcopi, in cujua
oppido exfenodocius ipfe ponitur, pro
tradendis benedidionibus vel fiibfttcuendis Abbatibus , Prefbyteris quoque fic
Diaconibus , abfque ulla pecuniarum
adeptione. Amplius verb donandi, exi­
gendi t vel minuendi caufem nullam ha­
beat

401

Liber fecundus.

beat poteftatem. Sed nec |per commutationis locum quicquam ex noc auferendi
nullo tempore occatio vel aditus tribua­tur, led perpetualiter h poceftace pretipfocumpaufàti oratorii
mnaneat. Hoc
etiam ipfis Pontificibus obfecro vel com­
mitto, ut iHos per fuccedentibus eemporb
bus, cùm cafus mortis extiterit, Abbatibus aut Clericis vel reliquis Clericorum
gradus in eodem loco dignentur vel de­
beant inftkuere quos Capientia fic eruditio
fcripturarum clarificat , vel quos vita
fànaa fic a£tio bona aut converfatio honefta commendat. Unde obfecro dementiffimis Regibus tanv prxfentibus quàm
futuris dc omnibus in Deo Epifcopis omnibufipie Poteftatibus ac Primatibus, om­
nes etiam Seniores, quofcunque Judices
effe conftiterit, per ineffabilem Dei om­
nipotentiam dc per infcparabilem Patri fic
Fuio fic Spiritui fando Trinitatem, ut hac
voluntate mei pro nullis occationibus ,
ficut exiftente fine Deo cupiditate res
exigi folet, nulli ratione nulloque tem­
pore convellere permittatis, fed per follicitudinem & curam Epifcopi conflare
potitis pro reverentia Trinitatis immenfac
vcftro tempore fic ftudio vel opere jubea­
ris ; quatentis ut dc ille vobis mercedem
reftkuat in futuro qui fcit me eleemofynis ipfis fandis Dei pauperibus pro amore
Domini noftri Jefu Chrifti ardenti defiderio tribuiffe. Si quis huic voluntati mer
pro quibuflibet adinventionibus feu op
pofiuonibus, ficut mundus cotridie arti­
bus dc ingeniis expolio obvius, vel repe
ritor, convulfor etiam, aut tergiverfator
extiterit, anathema fit ; fic tam qui fece­
rit quàm qui faciendo confenferit, ana­
thema fit; dc ficut Dathan dc Abiron hia­
tu terrae abforpti funt, vivens in infernum
defeendax, dc cum Zieri fraudis merca­
tore dc in prrfenti dc in futuro feculo
partem damnationis excipiat; dc tunc ve­
niam confequatur quando confecuturus
eft dc diabolus, qui fefe fallendo aetheria
fcde dejeâus , cruentâ adinventione bo­
nis operibus femper obviare pervigilat;
infuper etiam inferat fociante quoque tam
in perfecutiooe quàm in exa&one facr»tifluno fifco , vel fando Epifcopo Eccle­
fiz ipfius auri libras centum ; dc nihilomintis nzc prxfens epiftola, quz à me pro
timore Dei dc amore pauperum conicripta eft, firma, incorrupta , intemerata ,
inviolataque permaneat. Ego namque de
conlatis ac fuperiits prznocatis rebus omTom. U.

402

nia ad curam dcfblfidtudlnem aut defieafionem rerum vd gubernationem ipforum pauperum iânâo ac pnmOtamlMmno illo Epifcopo vel fuccefforibus fuis}
Deo fibrtefte, committo;dc inftrumenta , per quod res ipfas, auxiliante Domi­
no , per eorum follicitudine detententur,
fuperfcripto Domno ilii Epifcopo pre
.manibus tradidi t dc qualiter ibidem
pro­­
rn pro
vidi , piè, redène fêcùs egerit , Cnrif
~
to' Domino in fe judice recognofcat.
Mihi autem nihil exindè proprietatis ti­
tulum penitùs non refervavi : quia fàcilè
contemnit omnia qui cupie ab infemî
faucibus erui , vel ille qui peccatorum
remiffionem,Deoremunerante , defiderat, aut ille qui femper cogitat eum velit
nolit effe moriturum. Stipulatione. Et
caetera.
Prologue qui de grandi caufa facit
donationem.

Π. Quanttim intelledus fenfufque hu­
manus poceft mente fagaci penfarc atque
foUerti indagatione perpendere , nihil am­
plius valet in hujus fcculi luce gaudia fu­
gitiva lucrare quàm quod de rebus fuis
locis venerabilibus in alimoniis pauperum

curetur impendere: quatentis fragilitatem
naturz quod omnes generaliter patiun­
tur , pnufquam fubitanea trantpofitio
eveniar, oportet pro falute anime vigi­
lare , ut non inveniat quemquam impara­
tum , dc fine aliquo refpedu difceoat λ
feculo. Quin jxxiiis, dum proprio liber­
tatis jure fubfiftir, ex caducis fiibftantiia
in ztema tabernacula vitam quaerat mer­
cari zternam ; ut inter juftorum confortium defiderabilem valeat adipifci locum,
dc retributorem fibi praeparet Deum, ut
de frudu indeficienti paradifi mereatur
foveri ; de cujus vivo fonte , perfedi fide
pofcente , nec fubtrahitur poculum, nec
minuitur alveus , fed potius uti quifque
hauferit, inrigatus dulcedine cœHtùs, at­
que fuavis ei flagratur odor balfami pa­
radifi.

Jient alio prologo.
In nomine tenâz Trinitatis. Profperum ac fidubriter confilium immbque fa­
tis jocundum effe dinofeitut ut homo de
mundanis rebus comparet paradifiim fic
de terrena transferat in coeleftia. Sic Do­
minus in fando Evangel» praeclaram in­
tonat vocem, dicens : TAcJattritate robii MmA. «
tkefauros in calo t ubi nec fur effodit ,
nec tinea fulcat.
Cc

F

40J

Marculfi Formularum.

Prologo de Clerico qui in Monafterio tonJorantr , quifuam. rem adipjb loco donat,
Debet unufquifque, largiente Domino,
dum verfatur in corpore, futura tradare
Ac de caducis rebus mercari sterna ; ut
quandoquidem, jubente Deo, de corpore
egredi contigerit, de mammona iniquita­
tis manfionem fibi reperiat comparatam
in cadis. Idcircb ego ille cedo ad monaf­
terio illo , ubi Abba ille cuftos nrxefle
videtur, Ac comam capitis mei ibidem depofui, Ac in ipfo monafterio fub norma
Sandorum vivere cupio , ceflumque in
perpetuum.
Ium prologo.
Opportunum eft unumquemque , dum
terrena munera poflidet , pro anima fua
frequentius cogitare, ut terrenam beatitudinem poflidere mereatur. Ego inlufter
vir ille fentio me infra corpus meum in­
firmum effe Ac infra anima mea nimis efle
peccatorem. Admonet me divina poten­
tia , vel compundio cordis mei mihi ob­
venit , ut pro puxatis meis remedium ali­
quid de res meas locis Sandorum delegare
oebeam. Ideo cedo.
Ium prologo.
In nomine fandx Trinitatis. Profperum, fidubre, Ac fatis jocundum efle cenfuimus ut homo de caduca quifpiam feculi
a J peccata fua redimendum valeat offerre,
aut quid promptiore confilio , ut homo
de mundanis rebus feculi comparet paradifum , Ac de terrena fubftantia fe trans­
ferat in cœleftia. Itaque ego ille pro divi­
no intuitu Ac mei mercede compendii, ut
me Dominus in futurum veniam conce­
dere dignetur , vel ut nomen meum in
libro vitx adferibatur, dono ad jamdido
monafterio in luminaribus Ecclefix vel in
ftipendiis pauperum aut Monachorum ,
donatumque jure legitimo efle volo.
Ium prologo.
Dum hujus exempli in quodam nofeitur cecidiflc, patimur xrumnam , td die
mortis cotidie ante oculos fufpicamur efle
propinqua, oportet unicuique ob amore
cccleftis patrix devotionis lucra compledi
Ac res fibi datas in Sandorum vel etiam in­
digentium ufibus alegatas relinquere, ut
peccatorum pondera , qux pontificium
poenitendo non valent laxare, ab eorum
mterceflione pleniùs ad veniam debeant
pervenire. Idcircb ego ille.
Item alio prologo cum ipfa donatione
aa hoc opus.
III. Mundi terminum ruinis crebref-

404

centibus adpropinquantem indicia certa
manifeftant Ac experimenta liquida dedarare nofcuntur
' , ôc ad difcutiendas *torpen­
tes infidelium mentes illa dudum in evangeliis à Domino dida oracula incumbere
nofcuntur. Ergo operat pretium arbitror
futurum viciflitudine pntoccupans antici­
pare , Ac incertum humanat condicionis
eventum fagaci mentis intuitu providere;
quatenus ex hoc inflidis facinorum vulne­
ribus , indultâ pietate, remedia merear
adipifci. Ergo ego in Dei nomine ille Ac
conjux mea .illa confiderantes quâ grava­
mur fare ina peccatorum, fic reniinifcentes
bonitatem Dei dicentis *. Date eleemojynam, Cs* omniamundafiunt vobis, de tan­
ta igitur miferarione & pietate Domini
conti fi , idcircb per hanc epiftolam dona­
tionis donamus, donatumque in perpe­
tuum effe volumus, atque de jure noftro
in poteftate Ac dominatione Monafterii
illius in honore Sandi illius in pago illo
conftrudi, ubi prxeft venerabilis iUe Ab­
ba , vel turma plurima Monachorum adu­
nata , cranfmittimus atque transfundimus
villas nuncupantes illas, firas in pago il­
lo, cum terris, domibus, xdificiis, accolabus, mancipiis, vineis, filvis, cam­
pis , pratis , pafcuis, aquis, aquarumve
decurfibus , adjundis , adjacentiis, ap­
pendiciis , peculium utriufque fexûs, moDÏTibus & immobilibus, ficut i nobis mo­
derno tempore poflidetur, vel fi inantea
ibi undecunque aliquid augmentare vel
meliorare poterimus, ad praefato monaf­
terio in alimoniis vel fubftantiis Mona­
chorum ibidem habitantium, Chrifto pro­
tegente , proficiat ; eâ fcilicet ratione ut
dum pariter advivimus , antedidas villae
fub ufo beneficio tantummodo abfque
ullo prxjudicio vel diminutione aliqua
ipfius monafterii poflideamus ; nifi tantùm fi aliquem ex fervientibus noftris à
jugo fervitutis pro communi mercede
relaxare voluerimus. Poft obitum verb,
quandoquidem Deus voluerit, noftrum
abfque ullius Judicis vel heredum noftro­
rum expedatâ traditione, cum omni re
emeliorata, quicquid in fupraferipeas vil­
las in quibuflibet rebus vel corporibus
augmentatum vel melioratum fuerit, de
prxfènci hoc pars antedidi monafterii vel
memoratus Abbas fuique fucceflbres in
Dei nomine perpetualiter recipiant poflidendum , tanquam fi ad pr»iens abfque
ufu noftro eorum fuiflet fubfecuta poffef
fio ; ita ut quicquid de prxdiâas villas
propter opportunitatem ipfius monafterii

«·

Liber fecundus.

406

ftcere decreverint t liberum in omnibus ad noftra pervenit dominatione, fic ad
pociantftr arbitrium. Prxfentem vero do­ prxfens poflidere videmur, cum omni
nationem , ne quicquam auri talium vili­ merito fiç termino fuo, cum adjacentiis ,
tate , geftis municipalibus alligari curavi­ adjun&s, appendiciis, cum terris, do­
mus , Icomninb decernimus ne aliquando mibus , aedificiis, accolabus , mancipiis,
in eamob hoc caufam quifquam valeat re- vineis, filvis, campis, pratis, pafcuis,
perire. Quod fi aliquos in ftrumentis de aquis, aquarumve aecudibus , farinariis ,
ipfas villas de nomen noftrum in adverfi- cum paftoribus gregis, peculium utriulque
tare prxdidi monafterii quolibet ordine fexus majore vel nunore, mobilibus & im­
comprehenfus, aut anteriùs aut pofteriùs mobilibus, vel quicquid dici aut nominari
prxnotatos, quod nos nec fecimus nec poteft, fic tempore prxfente noftra videtur
facere rogavimus , à quocunque praeter effe poffeflio, ad prxfente Ecclefia volu­
iftum, quem firmiflimum volumus efla, mus effe conceflum* ita ut ab hac die me­
quoquo tempore oftenfu* fuerit, nullum morata villa illa pars antedidx Ecclefix,
lortiatur effedum, nifi vacuus fit inanis vel Pontifex civitatis illius, aur audores
appareat; audorcm vero criminis vel fal- Ecclefiarum, eam habendi, tenendi, pof·
farium nec inultum tunc temporis patia­ fidendi, vel quicquid cxindè pro oppor­
tur judiciaria abire poteftas. Si quis vero , tunitate ipfius elegerint faciendi, liberum
quod futurum effe non credimus, huic in omnibus perfruantur arbitrium ; ita ut
voluntati noftne per quibullibet adinven­ nomen noftrum in libro vitx confcribationibus aliquis de heredibus noftris, aut tur , vel pronos utrumque facrificium poft
Judicum fieva cupiditas, vd qualibet per- obicum noftrum pro Domino offeratur.
fona, obvius repetitor extkerit, à con­ Licèt in ceffionibus poenam adneûi non
ventu omnium Chriftianorum vel limiti­ fit neceffe, fed nobis pio omni firmitate
bus Ecclefiarum extraneus habeatur , dc placuit inferendum. St quis verb, quod
Judx traditoris Domini noftri Jefu Chrifti futurum effe non credimus, nos ipfe, quod
perfruacur conforrium, infuper etiam in­ abfit, aut aliquis de heredibus vel proheterat partibus ipfius monafterii vel fra­ redibus noftris, feu qualibet perfona, cal­
trum ibidem confiftentium, fociato quo­ liditate commocus^iut cupiditate prxvenque tam in actibus quàm in profecutione rus, ullo unquam tempore contra prxfenlacrarilfimo fifco, auri libras tantas, ar­ tem epiftolam ceflionis noftrx, quam
guito pondo tanta, dc ne fic quoque quod propter nomen Domini fic veneratione
repetit valeat vindicare, nihilominus prx- landi ipfius loci fpontanel voluntate fieri
fens donatio, qux à nos pro timore Dei decrevimus, venire aut aliquid agere vo­
dc amore pauperum Chrifti confcripta eft, luerit , aut tergiverfator extiterit, ana­
firma dc inlibata omni tempore debeat thema fit, fit cum fupraferipto Domno
permanere. Stipulatione fubnixâ. Aftum illo ante tribunal Chrifti deducat rationes,
infuper inferat juxta perna feculi, cum
ibi fub die illo.
congenti fifco, partibus ipfius Ecdefix ,
Cejfia à dû praftnu ad Ecclefia,
aut auri libras tantae, aut argenti pondo
IV. Dum fragilitatis humani generis tanta, fit quod repetit nullatenus valeat
pertimeicit ultimum vitae temporis fubi- vindicare, fed prxfens ceffio omni tem­
tanei tranfpofitione ventura, oportet ut pore inlibata permaneat, cum ftipulatione
non inveniat unumquemque imparatum, fubnixa.
ne fine aliquo boni operis refpeau migret
Precaria de ipfa villa , dam vivit.
de feculo ; nifi dum fuo jure dc poceftaee
confiftic, praeparet viam fiilutis, per quam
V. Domino fan&ofit apoftolici fede co­
ad aeternam valeat bcatitudinem perve­ lendo Domno fit inChrifto patri illi Epifnire. Idebque ego in Dei nomine ille dc copo ego ille fic conjux mea illa. Pluribus
conjux mea illa pro remedium animae not non eft incognitum qualiter propter no­
trx fic remifiionem peccatorum noftro­ men Domini ad Ecclefiam illam in honore
rum , ut veniam in futurum confequi me­ fandi illius villa noftra nuncupante illi,
rcamur, cedimus à prxfente die ceffum- fita in pago illo, quicquid ibidem unde­
que in perpetuo effe volumus, atque de cunque fuit noftrapoffeffio, in integritate
jure noftro in jure fic dominatione fandx per epiftolam ceflionis noftne vifi fuimus
Ecdefix illius in honore illius conftruftx, concefliffe, fit eam vos ad parte fupraferipvilli nuncupante illi, fita in pago illo , tx Ecclefix recepiftis. Sea dum pofteà no­
qux ex alode parentum aut undecunque ftra fuit petitio, fic veftra benevolentia
Cc »
Tome II.

4°7

Marculfi Formularum

dc pietas habuit, ut ipfa Villa, Hum advi­
vimus, aut qui pari frio ex nobis iuppreftis
fuerit, dum advivit, nobis ad beneficium
ufufruduario ordine excolendum tenere
pe rm i (ift is i el fcilicet ratione ut nihil
exinde penitùs de qualibet re alienandi
aut minuandi pontificium non habeamus ,
fed abfque ullo prxjudicio fiiprafcripcz
Ecclefix vel veftro eam tantummodo ex­
colere debeamus. Ideb hanc precariam
vobis emittimus, ut nullo unquam tem­
pore noftra pofleflio, etiamfi fpatium vitx
nobis Dominus prolongaverit, nulloprxjudicio aut deminutione aliqui de ipia vil­
la vobis generare non debeat, nifi ufu tantùm, dum advivimus, habere debeamus,
& poft noftrum ambobus difceffum, cum
omni re meliorata, quicquid ibidem un­
dique adtrahere aut meliorare poterimus,
per hanc precaruriam , ac fi temper per
quinquennium renovata fuiflet, abfque
ullius Judicis aut heredum noftrorum expeâatâ traditione, vos vel fucceflbres ve­
nd aut agentes Ecclefiz in veftram eam
faciatis dominationem revocare perpetua­
liter poffidendum , vel quicquid exindè
facere elegeritis, ficut noftra continet epi. ..
t
ftola,t ad profeâum
prrfatx
Ecclefiz
r
.
Domni...........................
illius liberum ....
habeatis arbitrium,
Faâa
”
precaria ibi.

408

cuis, aquis, aquarumve decurfibus, vel
reliquis quibufeunque beneficiis Abba de
ipfa hafinca vel agentes ejus in eorum de­
beant dominatione revocare perpetuaErer
poffidendum ; habendi, tenendi, vel quic­
quid exinde pro opportunitate aneeaiâz
Ecclefiz elegerint odcncfil&enm in om­
nibus habeant poeeftatem. Si quis vero,
quod futurum eue non credimus, nos ipfe,
quod abfit, aut aliquis de heredibus no£
tris, feu qualibet oppofita perfona, calli­
ditate commotus, aut cupiditate praeven­
tus , contra hanc epiftolam donationis
noftrx, quam fpontaneâ voluntate prop­
ter nomen Domini fieri decrevimus, veni­
re aut qen infirangere conatus fuerit, iram
trinx majeftatis incurrat. & cum fujraferipto Sanflo illo ante tribunalChrifti de­
ducat rationes ; infuper inferat partibus
ipfius bafllicx, cum cogente fifco, auri
libras tantas, argenti tantas, & quod re­
petit vindicare non valeat ; fed prxfens
epiftola omni tempore firma & inviolata
permaneat, ftipulatione fubnixi.

Charta interdonationis inter viro &
femina dc corum res.

VII. Quicquid enim inter conjugatos
de propria facultate, manente caritate,
pro amore diteâionis in invicem condo­
nare placuerit, feripturarum neceffe eft
Donatio de parva rt ad Ecclefia.
titulis allegare, ne in pofterùm ab heredi­
VL Si aliquid de rebus noftris locis bus eorum vel à quocunque poflit convel­
San&orum vel in fubftantia pauperum li: quia fecundùm legem, fi manente con­
conferimus, hoc nobis proculdubium in jugio vir uxori vel uxor marito aliquid do­
srterna beatitudine retribuere confidimus. naverit , fi is cui donatum eft prior mor­
Ergo ego in Dei nomine ille in amorem tuus fuerit, apud donatorem ea qux do­
Domini noftri Jefu Chrifti dc remiflionem nata fuerint remanebunt. Imtur ego in
peccatorum meorum, ut veniam deliûis Dei nomine ille, & te dulc&na conjux
meis confequi merear in futurum, dono mea illa, dum dc inter nos procreatio
donatumque in perpetuum efle volo ad filiorum mimmè efle videtur, ioeb conve­
bafilica illa in honore fanâi illius coaftruc- nit nobis ut omne corpore facultatis nof­
ta portionem meam in villa nuncupante trx invicem ufufruâuario ordine condo­
illa , in pago illo, quicquid ibidem ad nare debeamus. Quod ita defecimus. Proin­
prxfens tam de alode parentum vel de de dono tibi, dulciffima conjux mea, fi
qualibet adtra&u poffioere videor , to­ mihi in hunc feculum fupreffis fueris, om*
tum dc ad integrum ad przfata bafilica ni corpore facultatis mez, tam de alode ,
volo efle donacum ; e& videlicet ratione aut ite comparatum , vel de qualibet adut dum advixero, fub ufu beneficii teneam traéhi, ubicunque habere videor, dc quod
abfque ullo prxjudido vel deminutione pariter in connisum pofiti laboravimus,
aliqua de qualibet re antediâx bafilicz tam terris, villarius , domibus, cum omni
excolere debeam. Poft meum quoque prufufio,accolabus,mancipiis, vineis,
3uandoquidem Deus de hac luce voluerit campis, pratis, aquis, aquarumve ctecurifoeflum , de prxfente, abfque cujufli­ fibus, aurum, argentum, veftimenta, pe­
betJudicum aut heredum meorum expec­ culium utriufque fexûs majore vel mino­
ted traditione aut contrariecate, cum re, ita ut dum vixeris ufufruâuario ordine
terris , domibus , xdificiis , accolabus , valeas poffidere vel dominare, excepto
mancipiis, campis,vineis, (Uvis, pratis,paf- quod pro animae remedium ad loca Sane-

409

Liber fecundus.*

torum condonavimus , ut infpeââ nof­
tri delegatione in ommbus conferveur,
ôc quantumcunque de alode noftra poft
meum difceffum pro communi mercede
ad loca Sandorum legalicer condonare ôc
delegare volucria , hoc licentiam habeas
faciendi, ÔC infpeââ delegatione inconvulfum permaneat ; in reliquo verb omnes
res ipfas , quantum poft tuum difeeiTum
inteftamentum remanient, ad noftro* le­
gitimos revertatur heredes. Similiter &
ego illa , dulciffime jugalia meus ille,
commonet me dulcitudo tua, in compenûtione rerum tuarum quod in me
vifus es contuliffc, ft mihi in hunc feculum fupreflis fueris, dono tibi omni cor­
pore facukada meae, ubicunque, unde­
cunque , tam de hereditate parentum
quàm de comparatum , vel quod pariter
laboravimus, totum ôc ad integrum, tam
in villabus, domibus, ôc caetera, excepto
quod proanimz remedio ad loca Sancto­
rum delegavimus, ut infoeââ ipsi inftrumentâ, in omnibus confervetur, ôcouod
de ipfa alode mea poft meum difceftum
pro communi mercede ad loca Sando­
rum *** vel ingenuos relaxare volueris,
licentiam habeas , ôc infpeââ ipsâ inftrumentâ , in omnibus confervetur. Poft
tuum quoque difceflum , quicquid intef­
tamentum remanferit, ad noftros heredes,
qui tunc propinquiores fuerint, reverta­
tur. Si vero, quod futurum efle non cre­
dimus t aliqui oe heredibus noftris vel qui­
cunque contra hanc interdonationem ,
unde inter nos uno tenore confcriptas fir­
mavimus , venire aut infirangere voluerit,
nullatenus valeat vindicare, fed inferat
partibus veftris, cum cogente fifco, auri
libras tantas , argenti tantas ; prafente
vero epiftola in nullo poflit convelli, fed
firma ôc inlibata permaneat.

410

fidere, Ôc nullum pontificium quicquam
exinde alienandi aut minuandi prater ufum
tantùm non habens, ôc poft tuum difccflum
ad legitimos noftrosrevertatur heredes.
Chàrta ahnoxiatioau àpairt infihitfacia.

IX. Dulciflimts filiis meis ego ille. Om­
nibus non habetuPincognitum qualirer
ante hos annos villas aliquas nuncupantes
illas, fitas ibr, genetrice veftri ifla, antequàm eam meo fociaflem conjugio, per
epiftolam ceflionis aut libellum dotis vifus
fum condonaffe. Sed dum ôt ipfa, pecca­
tis meis facientibus , ab hac lucc dilccflir,
ÔC vos omni alode ipfius genetrice veftra
illâ, juxta quod ôt ratio prxftitit, mecum
exinde in prafentia bonorum hominum
aut Regis altcrcaftis , per ipfam epifto­
lam , quam in eam feceramus , conna
nos evindicaflis , ôc in veftra poteilacu
omne alode ipfius recepiftis. oed dum
mea fuit petitio, ôc vos, ut condecet
bonis filiis, voluntatem meam obtempe­
rantes ipfas villas vel res qux fuerunt ge­
netrice veftrâ , quas ego ei dedi vel con­
donaveram, mihi ad ufum beneficii tenere
ôc excolere abfque ullo veftro prajudicio
permififtis , ideo nobis complacuit alias
villas noftras illas pro veftra benevolentia
ôc fupraferipto ufu de villas veftras per
hanc epiftolam obnoxiarionis vobis obn-o
xiafle i ita ut deincepa tam fupraferiptas
villas quàm etiam ôc illas quas fupra feriptx
genetrice veftra per meam epiftolam con­
tuleram , per veftro beneficio excolere
debeamus, ôc nullum pontificium de om­
nia fiipraferipca nec vendere nec alienare
nec concambiare nec per qualibet ingenio
minuare habere non debeam, poteftatem,
nifi tantùm ufum , fed per hanc epiftolam
obnoxiarionis men in veftro fint arbitrio
ôc potefbte, ôc quandocunque volueri­
tis , ôc vobis placuerit ? abfque ulla mea
Item alia fine aliqua minualione^
contrarietate aut repetitione omnia fupeVIII. Ifla alia à capite ufiarprioru riùs pranoeata , tam quod veftnim anteà
ufque dum advixeris ufuftuâuario ordine de parte genetrice veftra fitir alode ,
deoeas poflidere , poft tuum quoque dif- quàm Ac illas alias nuncupantes fic , quod
cefliim ad legitimos noftros revertatur he­ vobis pro ipfo ufu vifus fum obnoxiafle,
redes , ôc nullum pontificium quicquam in veftra debearis revocare dominatione
exindè alienandi aut minuandi habere non perpetualiter ad poflidendum, vel quic­
debeas. Similiter ôc ego ifla , dulciflime quid exinde facere volueritis , liberam
jugalis meus ille, commonet me dulcitudo inde habeatis poteftatem , abfque alia ali­
tua in compenfatione rerum tuarum, quod qua intercedente precaria , fed per hanc
in me vifus es contulifle, fi mihi in hoc obnoxiarionem, ac fi femper per quin­
feculum fupreftis fueris, omnes res meas quennium renovata fùiflet, perpetim va­
quafcunque, aut ubicunque, tam in terris, leat obtinere vigorem. Stipulatione fubôc reliqua, fub ufu beneficio debeas pof- nixa. Actum Ôc reliqua.

♦411

Marculfi Formularum

411

ΈριβοΙα cùm in loco filiorum nepout ft mihi jam feneâus adgravat t dc nccefTiinflituuntur ah avo.
tates meas ut oportet procurare non va­
X. Dulciflimis nepotibus meis illis ego leo , & tu mihi in neceflttatibus meis Γο*
ille. Quicquid filiis vel nepotibus de fa­ larium prxbere non defiftis, dc die no&ucultate pater cognofcitur ordinafle, vo­ que defervire non ceflas, ideb pro boni­
luntatem ejus in omnibus Lex Romana tate dc pro refpeôu fervitii tui, qua circa
conftringit adimplere. Idebque ego in Dei me deludas , cedo tibi ceflumque in
nomine ule, dum dc peccatis meis facien­ perpetuum efle volo, dc de meo pire in
tibus genetrix veftra filia mea illa , quod tua transfundo dominatione dc poteftate,
non optaveram , tempore natura fu* abfque confortio fratrum tuorum vel fi­
complente ab hac luce aifceflit, ego verb liis meis , loco nuncupante illo , quic­
penlaiu confanguinitatis causi, dum dc quid ibidem ufque nunc tam de alode pa­
per lege cum exteris filiis meis avunculis rentum quàm de reliquo adtra&u vifua
veftris in alode meo fuccedere minimi fum tenuifle, unà cum terna, domibus ,
potueratis, ideb per hanc epiftolam vos, editiciis t accolabus, mancipiis, vineis ,
dulciflimi nepotes mei , volo ut in omni fdvis, campis , ptatis, paicuis, aquis,
alode mea poft meum difceflum, fi mihi aquarumve decurfibus , vel reliquis quifupreftis fueritis , hoc eft , tam terris , bufcunque beneficiis , tibi, ut diximus ,
domibus, accolabus, mancipiis , vineis , à die prxfente volo efle conceffum ; ita ut
filvis , campis , pratis, pafcuis, aquis , ab hac die « ficut fuperiùs diximus, eum
aquarumve decurfibus , mobilibus dc im­ cum omni integritate fua habeas,teneas ,
mobilibus , peculium utriufque fexus ma­ poflideas, vel quicquid exinde facere vo­
jore vel minore , omnique fupelleélile lueris , abfque confortium fratrum tuo­
domus, in quodcunque dici poteft, quic- rum vel filiorum meorum , liberam in
S|uid fupradi&a genetrix veftra , fi mihi omnibus habeas poteftatem. Si quis vero,
upreftis fuiflet, de alode mea recipere quod futurum eue non credo, aliquis de
potuerat, vos contra avunculos veftros heredibus vel proheredibus meis , feu
hilos meos prxfâtâ portione recipere fa­ qualibet perfona, contra hanc ceflionem
ciatis , dc dum ipfius filix mex genitric* meam quoquo tempore venire aut eam
veftrx , quando eam nuptam tradidi, in infrangere voluerit, inferar tibi cum co­
aliquid de rebus meis mobilibus, drappos t gente fifco auri tantum, dc quod repetit
fabricaturas , vel aliqua mancipia in foli­ vindicare non valeat ; fed prxfens epiftola
dos tantos dedi , vobis hoc in pane vef­ firma permaneat, ftipulatione fubnexà.
tra fupputare contra filiis meis faciatis. Et A dum.
fi ampli ùs vobis infuper de prxfidio nof­ Charta ut filia cum fratrihtu in paterna
tro obvenerit, tunc cum filiis meis avun­
fuccedat alode.
XII. Dulciflima filia mea illa, ego ille, u» s»Bc»
culis veftris portionem vobis ex hoc de­
bitam recipiatis, dc quicquid exinde om­ Diuturna, fed impia, inter nos confue- 1 cqi^iib.
nia fuperiùs confcripta facere volueritis, tudo tenetur, ut de terra paterna forores J;
liberam habeatis in omnibus poteftatem. cum fratribus portionem non habeant.
Si quis vero, quod fiiturum efle non cre­ Sed ego perpendens hanc impietatem ,
dimus, aliquis de heredibus vel prohere- ficut milu à Deo xqualiter donari eftis
dibus meis, vel qualibet perfona, contra fil'd, ita de à me fitia xqualiter diligendi,
hanc epiftolam venire tentaverit, aut eam dc de res meas poft meum difceffum xqua·
infrangere voluerit, inferat vobis tan. dc liter gratuletis. Idebque per hanc epifto­
quod repetit nullatenus vindicare valear, lam te, dulciflima filia mea t contra ger­
fed prxfens epiftola omni tempore firma manos tuos filios meos illos in omni he­
permaneat, cum ftipulatione fubnexa. reditate mea squalem dc legitimam efle
conftituo heredem, ut tam de alode pa­
Artum illo.
Charta qui filio aut nepote fuo aliquid terna quàm de comparatum vel mancipia
aut prxfidium noftrum vel quodcunque
meliorare voluerit.
XI. Dulciflimo filio vel nepote meo illi monens reliquero , aquale lance cum
ego ille. Quicquid pater unumquemque filiis meis germanis tuis aividere vel cxxde filiis vel nepotibus plus habere volue­ quare debeas, dc in nullo penih'is portio­
rit , boc fibi fecundùm legis ordinem fine nem minorem quàm ipfi non accipias ,
confortis repetitione defendat, nec prx­ fed omnia vel ex omnibus inter vos dii ifumat aliquis contra voluntatem patris dere vel exxquare xqualiter debeatis. Si
agere. Igitur ego in Dei nomine ille, dum quis vero. Et quod fequitur.

4B

Liber fecundus.

Si quis extraneo homine in locofiliorum
adaptaverit.
XIII. Domino fratri illo ille. Dum pec­
catis meis facientibus, diù orbatus à nliis,
fic mihi paupertas fic infirmitas afficere vi­
detur , fic te, juxta quod inter nos bonae
Eacis placuit atque convenit, in loco fiorurn meorum vifus fum adoptaffe, ita
ut dum advixero, viâum fic venitum, tam
in dorfo,quàm in ledo, feu calciamentum
mihi in omnibus fufficienter impertias fic
procures , fic omnes res meas, quafcunque habere videor, tam manfb, vineâ ,
prato , peculio , feu reliquâ fu pelle cille
domus mei, falvo jure ille , me vivente
in tua poteftate recipere debeas, proptereà tibi hanc epiftolam fieri decrevi, ut
neque ego, nec nullus de heredibus meis,
aut quicunque hanc convenientiam inter
nos radam emutare non poffit, fed ficut
fuperiùscontinetur, me^neceflitate, dum
advixero, debeas ptocurare, fic omnes
res meas fic ad prxfens fic poft meum difceffum in tua poteftate permaneant, fic
quod tibi exinoè placuerit faciendi libe­
ram habeas proeitatem. Qubd fi aliquis
hoc quoquo tempore emutare voluerit,
inferat tibi tantum, fic quod repetit vin­
dicare non valeat, fed prxfens epiftola
omni tempore firma permaneat.
Padum interparentes de eorum hereditate.
XIV. Quicquid enim inter propinquos
de alode, parentum, non à judiciaria po­
teftate coadi, fed fponte, manente cari­
tate , juftè debita unicuique portio termi­
natur , non de rebus detrimentum, fed
augmentum potius poteft effe cenfendum.
Et ideo neceffe eft inter fe eorum fadâ
feripeurarum ferie alligari, ne ab aliquibus
in pofterùm valeat refragari. Ideo dum in­
ter illo fic germano fuo Olo de alode geni­
toribus eorum ill. fic ill. bonx pacis placuit
atque convenit ut eam inter fe manente
caritate dividere vel exzquare deberent.
Quod ita fic fecerunt. Accepit itaque ille
vulas nuncupantes illas , fitas ibi, cum
mancipia tanta illa fimiliter. De prxfidio
vero , drappos , fabricaturas , vel omni
fupelleâiledomûs, quicquid dici aut no­
minari poteft , squalentia inter fe vift funt
dividifle vel exzquaffe, fic hoc invicem
pars parti tradidiffe, fic per fiftuca omnia
partitum effe dixiffe. Proptereà prxfentes
epiftolas duas uno tenore confcriptas lo­
cum pa&ionis inter fevifi funt confcripfif
fe, ut nullus deinceps contra pare fuo, nifi
quod ad prxfens accepit, de ipfa alode

414

genitore eorum ampliùs requirendi pon­
tificium habere non debeat. Qubd h ali­
quando aliqui* ex ipfisaut heredes eorum
hoc emutare voluerint, aut amplius re­
quirere quàm accepit voluerit aut adfumere , inferat pari fuo ifta tuta fervanti auri
libras tantas , argenti pondua tanta, &
quod repetit vindicare non valeat, fed
prxfens paci i o omni tempore firma per­
maneat. Stipulatione fubnexâ. Actum.
Libellum dotis.
XV. Quod bonum, fauftum, felix ,
profperumve eveniat. De difponfandis
maritandifque ordinibus, ac procreatione
liberorum, caulis qux flant neceffe eft ,
ut omnia, etiam donatio , per feripturarum feriem pleniorem obtineant firmita­
tem. Donat igitur ille honeftx pueilx ac
nurui fua: illae, fponfa lilio fuo dio, ante
die nuptiarum, donantifque animo tranffert atque tranferibit, hoc eft , in tanto
dono villâ nuncupante illi, fitam ibi, cum
domo condigna ad habitandum, vel omni
integritate ibidem afpiciente. Similiter &
in doris titulum alias villas nuncupantes
illas , fitas ibi, mancipia tanta illa & illa,
inter aurum & argentum , fabricaturas in
folidos tanto*, caballos tantos , boves
tantos, gregem equarum, gregem armen­
torum, gregemjporcorum, gregem ovium;
ita ut hxc omnia per manu fua ad fupraferipta puella nuro fuâ illi ante die nup­
tiarum debeant pervenire fic in fua domi­
natione revocare, vel quicquid exinde fa
cere voluerit liberam habeat poteftatem.
Qubd fi quis contra hunc libellum dotis
venire fic eum infrangere conaverit, infe­
rat partibus ili. tantum. Et reliqua.
Si aliquis puella invita traxerit.
XVI. Dulciffimâ con juge meâ illâ, ille.
Dum fic te per voluntate parentum tuo­
rum habui difponfatam, fic abfque tua vel
tarentum tuorum voluntate , rapto fceere, meo conjugio fociavi, id eft , dum
fic te faciente contumo contra voluntatem
parentum tuorum rapto fcelere in conju­
gio fociavi, unde vitx periculum incurre
re debui, fed intervenientes Sacerdotes
vd bonis hominibus vitam obtinui, fic ta­
men ut quod tibi in tanto dono, vel in do­
tis titulum , ante die nuptiarum, fi te difponfatam habuiffem, conferre debueram,
per hanc epiftolam compofitionalem aur,
fi convenit, ceffionem firmare deberem.
Quod ita fic feci. Ideoque dono tibi loc ello
nuncupante illo, fitum in pago illo , cum
domibus ad manendum condignis, vel

f

...

4< ;

Marculfi Formularum

416

omnia intrinfecùs utenfilia necefiaria, mus, qua* ad loca Sanûorum heredibus
cum ten is, accolabu* , mancipia tanta il­ noftri* deputavimus , quod pariter flante
conjugjo adquifivimus , prxdida conjux
la, vincis, filvis, prati», pafcuis, vel reli
qui* quibufcunquc beneficiis , caballo* noftra tertiam inde habete potuerat, prop­
tanto*, boves tantos, gregem equorum, ter ipfam tertiam vdb* nuncupante* illas ,
gregem armentorum, gregem porcorum, fitas in pagos illos, in integritate, fi nobis
gregem ovium, inter aurum dc argentum, fubpreftis fuerit, in compenfetione reci­
fabncaturas in folidos tantos, drappos piat. Et quicquid exinde pro commune
tantos, hxc omnia fuperib* comprebenfa mercede, vel in pauperibus, aut benemeà die prxfente in tua tradidi poceftate & riris noftri* facere decreverit, licentiam
dominatione poflidendum, habendi, te­ habeat. Et poft ejus difceflum, fi aliquid
nendi, vel quicquid exindè elegeris fa­ inteftamentum remanferit, herede* noftri
ciendi liberam habeas poteftatem. Si quis recipiant. Libero*, libera*, quo* quafque
pro animx remedium fecimus , aut inanverb. Et estera.
teà fecere voluerimus, dc eis epiftolas ma­
Qualiter in uno volumine ttflamentum. nu noftri firmatas dederimus, obfequium
filiorum noftrorum habere cognofcant, dc
. duarum perfonarum condatur.
oblata vel luminaria , juxta quod ipfas
XVII. Regnante in perpetuo Domino epiftolas continent, ad fepuichra noftra
noftro JcfuChrifto, loco uio. anno illo, tam ipfi quàm proles eorum implere fturegnante illo Rege, fub die illo, ego ille deant. Et quibus aliquid de feciucate nof­
& conjux mea illa fani mente integroque tra contulimus, fingulariter in hoc tefta­
confilio, metuentes cafus humanx fragi­ mentum noftrum inferere curavimus. In
litatis , teftamentum noftrum condidimus, reliquo verb, qualefeunque à quocunque
quem illi Notario feribendum commifi- epiftolas de nomine noftro manus noftra*
mus, ut quomodb dies legitimus poft tran- firmatas oftenfas fuerint , dc ante hoc
fitum noftrum advenerit, recognitis figil- teftamentum pntnotas , qua* hic non
iis, incifolino, ut Romans Legis decre­ commemoravimus, excepto de ingenui­
vit auâoritas, per inluftris viros illos, tatibus , quas pro animx noftrx remedium
quos in hac pagina teftamenti noftri lega­ fecimus aut adhuc fecere voluerimus, va­
tarios inftituimus, geftis reipublicx muni­ cuas permaneant. Et qui ex nobis pari fuo
cipalibus titulis eorum profecutione ab ip- fupreftnis fuerit, dc per qualecunque infi
fis muniatur. Igitur cùm, jubente, Domino trumentum de fiiprafcripca facultate in
de iftius vitx curfu migraverimus, tunc cujufiibet perfona vel benemerito* nof­
quicquid in omnibus pndic quàm moria­ tro* munçre aliquid contulerimus , in
mur tenere videmur, quicquid ex proprie­ quantum lex permittit, firmi ftabilitate
tate parentum, vel proprio labore, fe j ex debeat perdurare. Reliquas vero epiftolas
munificentia à piis Principibus percipere vacuas dc inanni* permaneant. Et fic no­
meruimus, vel de quibufhbet titulis atque bis pariter convenit; fi tu mihi, dulcifficontractibus venditionis, ceflioni*, dona­ ma conjux, fupreftis fueris, dc ad alio ma­
tionis, vel undique,Domino adjuvante, ad rito , quod tibi Deus non permittar, trannoftram pervenit dominationem, tu tunc fire volueris , omnem feoikatem meam ,
dukiflima conjux mea illa, heredesquoqui quod ad ufu frudu poffidere tibi conccflimeos quo* efle volo, hereditatem meam mu*, vel quod à cue patiente deputavi­
habeuxe. Reliqui verb exheredes fint. Er­ mus , dc haberepotuera*, hoc prxfent»go excepto quod unicuique per hoc tefta­ liter heredes noftri recipiant inter fe divi­
mentum dedero dareque juflero, id ut fiat, dendum. Itemque ego illa ancilla tua,
detur, prxftetur, impleatur, te, omnipo­ Domne dc jugali» meus ille , in hoc tefta­
tens Deus, teftem committo.V illas vero il­ mentum promtiflimi voluntate feribere
las dc illas, fitas in pago illo, filius nofter ille atque perpetui confervatione rogavi, ut
recipiat. Similiter vmas illas fitas in pago il­ fi tu, Domne dc jugalis meus , mihi fulo filius meus vel filia illa recipiat. Villas il­ preftis fueris, omni corpore facultate mei,
las, bafilica illa vel monafteria fitas ibi reci­ quantumcunque ex fucceffione parentum
piat. Id ut fiat, detur, prxftetur, impleatur, habere videor, vel in tuo fervino pariter
te omnipotens Deus ad defenfandum com­ laboravimus, dc quod in tertia mea acce­
mitto ; hcèt de omnibus, dum advivimus , pi , in integrum, quicquid exindè fecere
noftrum refervavimus ufum. Sed dum in elegeris, aut pro ammx remedium in pau­
villas aliquas, qua* fuperiùa memoravi­ pere* diipenfare, aut ad valfos noftros vel
benemeriri*

4i/

Liber fecundus

benemerkh noftris, abfipie repetitione
heredum meorum quod tua decrevit vo­
luntas fidendi liberam habeas poceftatem.
Et poft dUceflum veftrum , quod non
fuerit difpenlàtum, ad legitimos noftros
revertatur heredes. Hanc paginam teftamenti dc manus noftrx proptie fubfcriptionibus , quod ex confuetudinc habui­
mus , fubfcripfimus , & per perfonas reli­
quas ftuduimus fubfcripcionibus roborari.
Et ut hxc pagina hujus teftamenti in difceptatione venire non poflit, fi qux litu­
re , caraxatur* , adje&iones, fuperdi&ionefve fadx funt, nos eas fecimus vel fa­
cere juflimus , dum teftamentum noftrum
frpiùs recurrimus vel emendavimus. Si
quis noftri voluntate refiftere aut tefta­
mentum noftrum cujuflibet calliditas co­
natus fiierit cafu aliquo refragari, id im­
plorantes divini nominis majeftatem obteftamur ut pro noftrorum omnium cri­
minum ac peccatorum obnoxius in die
judicii teneatur expers Ecclefix carholicx communionis & pacis ante tribunal
Chrifti pro violari defimâi voluntate
compellatur fubire rationem , atque in
eum Dominus fuam ultionem , quam promifit injuftis , cùm venerit feculum judi­
care per ignem , feriatur , & accipiat in
confpe&u ejus damnationem perpetuam,
2uam fufeepit Judas traditor Domini.
Ilud namque intimare volumu -, ut ft aliquis de heredibus vel proheredibus noftris
leu qualibet perfonna contra hanc tefta­
menti paginam , quam plena dc integra
voluntate fieri rogavimus, venire aut ali­
quid pullare voluerit, inferat contra quem
repetit tantum & alium tantum quantum
in hunc teftamentum continetur ferip­
tum , dc infuper fatiatas fifco auri libras
tantas , argenti tantas , dc quod repetit
vindicare non valeat.
Securitas pro homicidio facio.

XVIIL Domino fratre illo ille. Dum dc
inftigante adverfario, quod non debueras,
germano noftro illo vifus es interfeciffe,
dc ob hoc vitx periculum incurrere potue­
ras , fed intervenientes Sacerdotes dc ma­
gnificis viris , quorum nomina fubtus te­
nentur adnexa, nos ad pacis concordiam
ob hoc vifi fuerunt revocafle, ita ut pro
ipfa caufa folidos tantos in pagalia mihi
dare deberes , quos & in prxfente per
vadio tuo vifus es tranfolvifle, dc nos
ipfa cauta per fcftuca contra te vifus fum
werpifle. Γroptereà, juxta quod conve­
nit, nane cpiftolam fecuritatis in te nobis
Toni. 11.

418

confcribere complacuit, ut de ipû mone
germano noftro nec à me nec ab heredi­
bus meis aut fuis, nec de judiciaria pocef
tate , nec à quemlibet nullo cafu, nec re ■
fragatione ahquâ aut damnietate ampliùs
habere non pertimefeas , fed in omnibus
exindè duétus dc abfolutus appareas. Et fi
fortafsè ego ipfe aut aliquis de heredibus
meis vel quicunque te ob hoc inquietare
voluerit, de à me defenfatum non fuerit,
inferamus tibi cum cogente fifco duplum
quod nobis dedifti, dc quod repetit quii
vindicare non valeat, fed prefens cpiftola
fecuritatis à me fada firma permaneat ,
ftipulatione fubnexi.

Venditio de villa,
XIX. Domino fratre illo iHe. Licèt
empti venditique contraflus fols pretii
adnumeratione fic rei iplius traditione con·
lift at, ac tabularum aliorumque docimentoruin ad hoc tantùm interponatur inftrudio ut fides rei fââx fic veri ratio com­
probetur , idcircb vendidifle me tibi conf
tat fic ita vendidi villa juris mei nuncupan­
te illa, ficam in pago illo , quam ex legiti­
ma fucceflione parentum ( vel de quolibet
modo ad eum pervenit ) habere videor ,
in integritate. cum terris , domibus, xdificüs , accolabus , mancipiis t vineis, fil­
vis ,campis, pratis,pafcuis , aquis, aquarumve decurlibus, adjecentiis, appendi­
ng , vel omni merito fic termino ibidem
afpiciente. Et accepi à vobis in pretio,
juxta quod milii complacuit, tantum , dc
memorata villa vobis prxfentaliter tradidi
ad poffidendum, ita ut ab hac die haben­
di , tenendi, vel quicquid exindè elegeris
faciendi liberam in omnibus habeas potefcatem. Si quis verb, quod futurum efle
non credo. fi ego ipfe. aut aliquis de he­
redibus vel proheredibus , feu qualibet
oppofita perlbna, contra venditionem ve­
nire tcnraverit, aut me malè vendidifle
convicerit, fit à me vel heredibus meis defcnfàtum non fuerit, tunc inferamus vo­
bis heredibufque veftris dupla pecunia
quantùm à vobis accepi fic ipfa villa me­
liorata valuerit, fic quod repetit vindicare
non valear , fed prxfens venditio omni
tempore firma permaneat , ftipulatione
fut nexa. A&um.

Veiiditio de area infra civitate.
XX. Domino fando fic apoftolico
Domno dc patri illo Epifeopo ille. Conf
tat me nullius coactum imperio , neque
imaginario jure , fed proprio: voluntaria
arbitrio , vobis vendidifle fic ita vendidi
Dd

4i?

Marculfi Formularum.

arean juris ma infra muro· civitatis il­
lius , habentem per longo pede» tantos fle
in lato pedes tantos, qux fubjungit ad
uno litue terra illo > ab auo latus terra illo,
à fronte uno terra illo, fle ab alio fronte
terra illo. Et accepi à vobis in pretio, jux­
ta quod mihi complacuit, auri folidos tan­
tos , fle prrfata area vobis prxfentaliter
tradidi poflidendum, ut habendi, tenen­
di , vel quicquid exinde elegeritis faciendi
liberum pertruatis arbitrium. Si quis vero,
'quod futurum efle non credo , fi ego ipfe,
aut aliquis de heredibus meis, feu quali­
bet perfona contra hanc venditionem ve­
nire tentaverit, aut eam infrangere cona­
tus fuerit , inferat vobis aut auâoribut
veil r is dupla pecunia vel quantum area ipfa
eo tempore meliorata valuerit. Et extera.

Penditio de campo
XXI. Domino fratri illo ille. Confiât
me tibi vendidifle fle ia vendidi campo ju­
ris mei, fitum in territorio illo, habentem
plus minùs tantùm, qui fubjungit à latere
uno lui, ab alio latere lui, à fronte uno
illo, ab alio verb fronte illius. Et accepi à
vobis in pretium , juxta quod mihi com­
placuit , auri folidos tantos; fle ipfo campo
vobis prxfentaliter tradidi poflidendum,
habendi vel quicquid exinde volueris la­
ciendi liberam habeas poteftatem. Si quis
vero. Et carters.

Ptnditio defervo aut ancilla.
XXII. Domino fratri illo ego ille.
Confiât me tibi vendidifle fle ita vendidi
fervum juris mei aut ancillam nomen illo,
non furo , non fogitivo , neque cadivo ,
fed mente fit omne corpore fano. Pro quo
accepi à vobis in pretio, juxta quod mihi
complacuit , auri folidos probos atque
prxfentes numero tantos, fle ipfo fervo
vobis prxfentaliter tradidi poflidendum ,
ία ut ab hac die habendi, tenendi, vel
quicquid exindè decreveris faciendi libe­
rum potiaris arbitrium. Si quis vero,
quod futurum effe non credimus, fi ego
ipfe, aut aliquis de heredibus meis , feu
qualibet perfona contra hanc venditionem
venire tentaverit, aut eam infrangere vo­
luerit , inferat tibi cum cogenti fiico auri
tantum vel quantum fervus ipfe eo tem­
pore melioratus valuerit, fit hxc venditio
omni tempore firma permaneat, ftipulatione fubnexi. A&um illo , fub die illo ,
anno illo.

4x0

permanferit, pars parti beneficia oppor­
tuna prxftantur : quia nihil fibi de rebus
proprii» center minui quod è contra reci­
pit in augmentum. Ideo pheuit atque
convenit inter venerabile viro illo ex per·
miflb apoftolico viro illo fle inluftri» viro
illo ut locella aliqua inter fe eoncambiare
deberent quod fle ita fecerunt. Dedit igi­
tur die venerabilis vir lui locefio nuncu­
pante illo, fitum foi, de parte bafilicx
un&i ili. memorato lui quicquid ibidem
ad prxfens de qualibet adtra&u tenere vi­
debatur , cum terris , domibus, xdificiis ,
accolabus, mancipiis, vineis, filvis,cam­
pis , pratis , pafcuis, aquis, aquarumve
decurfibus , vel omnia ibidem afpicientem. Similiter in compenfationem hujus
meriti dedit fupraferiptus ille ad panem
memorato Abbate illo vd prxdiâa bafdica alio locello nuncupante illo, fitum ibi,
quicquid ibidem ad prxfens de quocun­
que adtradu ibidem habere videbatur ,
cum terris , domibus, xdificiis, accola­
bus , mancipiis, vineis, filvis, campis,
pratis, pafcuis, aquis , aquarumve decurfibus, vel omnia ibidem afpicientem, ita
ut ab hac die unufquifque memora» loca,
quod acceperunt, habendi, tenendi, vel
quicquid exindè pro eorum opportunita­
te fle compendio facere elegennt, liberum
perfruantur arbitrium. IHud verb addi
convenit, ut fi aliqua pars ex ipfis aut
heredes vel fucceffores eorum hoc emu­
tare vel refragare voluerit, rem quam ac­
cepit amittat, fle infuper inferat pyi fuo,
qui hoc facere prxfumpferit, auri libras
tantas, argenti pondua tanta, fit quod re­
petit vindicare non valeat, fed prxfens
commutatio, unde duas inter fe uno te­
nore chartas confcripferunt, firma fle in­
violata permaneat, ftipularione fubnexft·
A£him ulo.
Concambio de terra aut vinea.

XXIV. Idebque placuit inter illo fle
illo ut terri aliqua, aut prato, aut vinei,
feu qualibet inter fe commutare deberent
quoa ia fit fecerunt. Dedit igitur ille illius
campo in loco nuncupante ulo, habente
tantùnq, qui fubjungit λ latere uno Ulo,
ab alio latere aut fronte illo. Simili modo
è contrà in compenfo dedit ille illius alio
campo ibi, aut in alio loco, habente tan­
tum , qui fubjungit de lateribus à fronti­
bus illius. ita ut ab hac die unufquifque ex
ipfis quod accepit habendi, tenendi, vel
Concambio de villis.
quicquid exinoè elegerint faciendi libe­
XXIII. Inter quos caritas inlibata ram habeant poteftatem. Si quis vero ali-

Liber fecundus.
quid ex ipfis aut heredes eorum vel qui­
cunque hoc emutare voluerit, quam ac­
ceperit pari fuo amittat, dc infuper inferae
cum cogenti fifco auri tantum, dc quod
repetit vindicare non valeat, fed prxfens
commutatio, unde inter fe pro firmitatis
ftudium duas uno tenore confcripferunt,
omni tempore firma permaneat, ftipuladone fubnexâ. Aâum illo.
Cautiones diverfo modofallas.

XXV. Domino mihi propitio illo ille.
Dum dc ad meam petitionem dc neceflitatem fupplendo veftra bonitas habuit ut li­
bram de argento dc rebus veftris mihi ad
beneficium prxftitiftis, ideb per hunc vin­
culum cautionis fpondeo me Kalendas il­
las proximas ipfum argentum veftris parti­
bus effe redditurum. Quod fi non fecero,
dc dies placitus mei prxfinitus tranfierit,
pro duplum in craftinum me aut heredes
meos vos aut heredes veftri, aut cui hanc
cautionem dederitis exigendam, teneatis
obnoxium. Fadâ cautione ibi, fub die
illo, anno illo.
/tem alia»
XXVI. Domino fuo illo ille. Confiât
me à vobis accepiffe dc accipere debere
dc debeo , hoc eft, folidos tantos ; pro
quos folidos fpondeo me, quandiù ipfos
poft me retinuero, annis fingulis per Un­
gulos folidos fingulos triantes veftris parobus efie redditurum. Et fi hoc facere
contempfero, aut exindè neglegens appa­
ruero , ad duplum ipfo locario vobis red­
dere fpondeo. Et quomodo de mea pro­
prietate ipfos folidos veftros reddere po­
tuero, hanc cautionem à vobis recipiam.
Item alia,
XXVII. Domino fratri illo ille. Qua­
tenus à neceftitate mea fupplendo folidos
veftros numero tantos mihi ad beneficium
prxftitifti, ideb juxta quod mihi aptlficavit, taliter inter nos convenit, ut dum ipfos folidos de meo proprio reddere potue­
ro , dies tantos in unaquaque hebdomada
fervitio veftro, quale mihi vos aut agentes
veftri injunxeritis, fecere debeam. Qubd
fi exinde négligeas aut tardus apparuero,
licentiam habeatis ficut Ac extero· fervientea veftros difciplinam corporalem
Imponere. Et quomodo folidos veftros
reddere potuero, meam cautionem abfque
ulla evacuaturia intercendente recipiam.
Quife in fervitio alterius ohnoxiat,

XXVIIi. Domino mihi proprio illo
ille. Dum & inftigante adverferio. fragiTom. 11.

411

liate mei prevalence, in cafus gravet ce­
cidi , unde morti· periculum incurrere
potueram, fed dum veftra· pietas me jam
morti adjudicatum de pecunia veftra redemiftis , vel pro mea (celera res veftra·
quamplures aediftis, dc ego de rebus mei·
unde veftra beneficia rependere debuiffem non habeo, ideb pro hoc flatum bigenukatis mex vobis vifus fum obnoxiarfe ,
ita ut ab hac die de veftro fervitio penitùs
nondifcedam, fed quicquid rcliquifcrvi
veftri faciunt pro veftro aut arentium veftrorum imperio fecere fpondeo. Quod fi
non fecero, aut me per quodlibet inge­
nium de fervitio veftro abftrahere volue­
ro, vel dominium alterius expetere aut re·
fufcipere voluero, licentiam habeatia
mihi qualemcunque volueritis difciplinam imponere, vel venundare, aut quod
vobis placuerit de me facere. Fada obno·
xiatione, tunc, fub die illo.

Charta de agnatione, fifen us ingenuam
trahit,
XXIX. Igitur ego in Dei nomine ille,
illa femina. Omnibus non habetur incog­
nitum qualiter fervus meus nomine ille te
abfque parentum vel tui voluntate rapto
fcelere m conjugium fociavit, dc ob hoc
vitae periculum incurrere potuerat. fed
venientes dc mediantes amicis vel boni·
hominibus convenit inter nos ut fi aliqua
procreatio filiorum ora fuerit inter vos,
in integra ingenuitate permaneant.
Et fi voluntaria Cervum accipit, dicis.
Omnibus non habetur incognitum qualiter fervo meo nomine illo voluntaria fecuta es dc accepifti maritum. Sed dum te
ipfa dc agnatione tu& in meo inclinare po­
tueram fervitio, fed propter nomen Do­
mini dc remiffionem peccatorum meorum
proptereà prxfentem epiftolam in te mihi
complacuit confcribere, ut fi aliqua pro­
creatio filiorum aut filiarum inter vos orta
fuerit, penitus nec nos nec heredes noftri
nec quulibet perfona ullo unquam tem­
pore in fervitio inclinare non debeamus,
fedininteg;ra ingenuitate, tanquam fi ab
utrifque parentibus ingenuis fiuflent pro·
creati vel nati, omni tempore vier fur
permaneant, peculiare conceflb quod­
cunque laborare potuerint, dc fub inte­
gra ingenuitate fuper terra noftra aut filio­
rum noftrorum abfque ullo prxjudicio
de ftatu ingenuitati» eorum commanere
debeant, & reditus terrx, ut mos eft pro
ingenuis, annis fingulis defolyant, dc fem

Enkerd.
If· AA·

4^

Jam di«»rroiio. tvl.

Marculfi Formularum

4-4

per in integra ingenuitate permaneant tam tione «terna te ilio cx familia noftra à
ipfi quàm fit pofteritas diorum. Si quis prxfente die ab omni vinculo fervitutis
verb, quod futurum efle non credimus, abfolvimus t ita ut deinceps t tanquàm fi
nos ipfi , auc aliquis de heredibus, vel ab ingenuis parentibus fumes procreatus
quiconque contra hanc chartoiam venire vel narus, vitam ducas ingenuam, fic nulli
centaverlt , aut eam infringere voluerit, heredum ac proheredum noftrorum vel
inferat tibi aut heredibus tuis auri libras cuicunque fervitium impendas nec libertantas, argento pondo tanta , fic quod tiniiaiis obfequium debeas nili foliDeo,
repetit vindicare non valeat, fed praeiens cui omnia fubjeda funt ; peculiare conceG
chat tola omni tempore firma rcrmancat, fo quod habes aut deinceps elaborare po­
ftipulatione fub nexi. Adum illo.
tueris. Si tibi neceffitas ad tua ingenuitate
tuenda contigerit, abfque ullo prxjudicio
Libellum repudii.
ingenuitatis tuae defenfionem Ecclefix,
XXX. Certis rebus fic probatis caufis aut cujufcumque te eligere placuerit, li­
inter marirum & uxorem repudiandi locus centiam habeas, fic vitam femper Lcnè fic
pate\ Idcirco dum fic inter illo fic conjuge intégré ducas ingenuam. Si quis vero ,
fua illa non cantae fecundùm Deum, fed quod futurum efte non credimus , nos
difconlu regnat, fic ob hoc pariter con- ipfi , quod abfir , aut aliquis de heredibus
verfare minimè poflunt, placuit utriufque nofiris, vel qualibet oppofira perfona con­
voluntas ut fe à confortio feparare dete­
tra liane ingenuitatem tuam venire aut
rent. Quod ita fic fecerunt. Propterei has eam infrangere conaverit, aut te in fervi­
epiftolas inter fe uno tenore confcriptas do inclinare voluerit, divina illum ulrio
fieri fic adfirmare decreverunt, ut unuf- fublequatur, fie à limitibus Ecclefiarum
quifque ex ipfis, five ad fervitium Dei in ve! à communione extraneus efficiatur,
monafterio, aut ad cnpolam matrimonii fe &. infuper inferat tibi cum cogenti fifco
fociare voluerit, licentiam habeat, fic nul­ auri libram unam, fic quod repetit vindi­
li requititione cx hoc de parte proximi fui care non valeat, fed prxfensingenuitas
habere non debete. Si quis vero aut aliqua omni tempore firma permaneat, ftipulaf>ars ex ipfis hoc emutare aut contra pare tione fubnexâ.
im repetere voluerit, inferat pari fuo auri
Litor un unam , fic fua repetitio nullum ob- hem ingenuitas alio modo poft· dijcejftm.

XXXIII. DileSo fuo illo aut illa, ille.
Pro refpechi fidei ac fervidi tui, quam
mihi famularis, pro remiflione peccato­
rum meorum, te ab omni vinculo fervitu­
tis abfolvo , eâ tamen conditione ut dum
advixero, mihi defervias ; poft obitum vero
meum, fi mihi fupreftis fueris, fis inge­
XXXI. Domino fratre illo ille. Precor
nuus , tamquam fi ab ingenuis parentibus
fic fupplico dominationi veftrx, dum fic
fuiffes procreatus, fic nulli heredum ac
caufa pro alode aut qualicunque cum ho­
proheredum meorum vel cuicunque fervi­
mine nomine illo in palatio aut ubilibet
tium impendas ÿ peculiare conceifoquod
habere videor, ut ipfa caufa fufeipere ad
habes aut elaborare potueris. Et extera.
mallandum vel profequendum in vice mea
Item alia adhuc alio modo.
1*0. μπ. r.
debeas, fic cum fupraferipto illo ex hoc
exmdè cum eo de
’
rationare,, vel quicquid exindfi
XXXIV.
Si aliquos ex fervientibus nogeiterifve, rarum fie défi- ftris à jugo fervitutis abfolvimus, merceipfa caufa egeris
ej
d me effe cognofcas. Faftum dem in futurum nobis ex hoc retribuere
rutum apud
~..........
confidimus. Igitur ego ille propter nomen
mandatum fub
die illo.
Domini fic retributione xterni te illum ab
Incipiunt ingenuitates diverfo modo omni vinculo fervitutis abfolvimus, itant
facias.
ab hac die vitam ducas ingenuam, tam­
quam fi ab ingenuis parentibus fuiffes pro­
Ingenuitas à die prafenu.
creatus , fit nulli heredum ac proheredum
. »»rt *. ΧΧΧΠ. Qui debitum fibi nexum relaxat meorum vel cuicunque fervitium impen­
fervicium , mercedem in futurum apud das , nifi fub integra ingenuitate defenfioDominum fibi retribuere confidat. Igitur ne cui te ex meis heredibus elegeris habere
ego in Dei nomine ille fic conjux mea illa debeas, fic oblata mea, ubi meum requiefpro remedium animat noftrx vel retribu- cit corpufculum, vel himinaria annis fin-

tinc .r ctieclum , fed vt decreverunt, à
proprio conlbrrio fequeftrari, in ea quam
elegerint pane permaneant. Fada epillola
fub die illo , anno illo, regnante Rege
ilio.
Mandatum.

Liber fecundus.
gulis debeas procurare ; peculiare conceflb quod habes aut elaborare potueris,
aut fi convena defenfionem Ecclefi* il­
lius , dc vitam femper ducas ingenuam.
Si quis vero.
Evacuatoria.
XXXV. Domino fratri illo iUe. Om­
nibus non habetur incognitum qualiter
ante hos annos, aut ante anno, folidos
noftros numero tantos ad beneficium accepifti, dc cautionem nobis pro hoc emififti ut ipfos folidos tunc nobis reddere
deberes. Quod dc ita fecifti. Sed dum illi
cautione quod nobis emiferas ad prarfens
non invenimus, ideb tibi hanc epiftolam
evacuaturiam fecimus , ut de ipits folidis
tantum omni tempore duâus fic abfohitus
refideas ; fic fi ipfa caurio apparuerit, vel
à nobis aut heredibus noftris quoque tem­
pore oftenfa fuerit, nullum lortiatur effeQum, fed vacua dc inanis permaneat.
*fx aliquis fervo vel gqfindo fuo aliquid
concedert volucra.
XXXVI. Juftiflimis noftris fublevantur
muneribus qui nobis fideliter fic inftanter
famulantur officio. Ego in Dei nomine ille
fideli noftro illo. Pro refpedu fidei dc fervitii tui, quam circa nos impendere non
defiftis, promptiffimi voluntate cedimus
tibi à die prxfente locello nuncupante illo,
aut manto illo infrà termino villa noftra
illa cum omni adjacenda ad ipfo locello
aut manfello afpiciente , terris , domi­
bus , mancipiis, vineis, pratella, filvola,
vel reliquis beneficiis ibidem afpicienribus, ita ut ab hac die ipfo jure proprie­
tario , fi ita convenit, aut fub reditus
terras in tua revoces poteftate , fic nulla
fon&one aut reditus terne vel pafcuario
aut agrario , carroperi, aut quodcunque
dicipoteft , exinde folvere nec tu nec tua
pofteritas nobis nec heredibus noftris nec
cuicunque poft nos ipfe villa poffederit,
non debeat», nifi tantum fi ka vult riga ;
fed ipfum omnibus diebus vkae tux aut
heredis tui emuniter debearis poifidere,
vel quicquid exinde fecere volueritis libe­
ram habeatis poceftatem. Si quis vero quod
futurum effe non credimus, aliquis de here­
dibus noftris , vel quicunque contra hanc
ceflionem noftram acere aut ipfem remribi
auferre conaverit, inferat tibi cum cogente
fifco auri tantum fic hxc epiftola firma per­
maneat , ftipulatione fubnexâ.
C^la juxta confuetudinem Romanorum ,
qualiter donationes vel ttflamcnta alle­
gentur.
aXXVII. Anno illo , regnante Dom-

426

no noftro Rege illo, fub die illo , in
civitate illa, aditante viro illo laudwile
Defenfore fic omni Curam illius civitati·,
vir magnificus ille Profecutor dixit : Peto,
optime Defenior, vofque laudabiles Cu­
riale· atque Municipe·, ut mihi codice·
publico· parere jubeam. Quadam enim in
manibus habeo quae geftorum cupio alle­
gatione roborari. Defenior fic Curiales di­
xerunt .* Pacent tibi codices publici. Pro­
fequere quod optas, dicere non moreris.
Vir magnificus rrofecutor ille dixit : Ve­
nerabilis vir aut inlufter vir ille per char­
tam mandari fui mihi injunxit ut illam
donationem teftamenti aut ceflionem
quam ad bafilica ad locO fan&o illo aut inluftri viro illo ad prxfens aut poft difceP
fum delegavit, in vice fua, ut mot eft,
geftis municipalibus ipfem donationem
debeam allegare. Vir noneftusDefenfor
dixit illi : Mandatum quod in te confcrip- '
tum habere dicis nobis oftende, vel in
prxfente recitare. Et ille Profecutor hoc
modo recitavit.

Texttun mandatum,
XXXVIII. Domino magnifico fratri
illo ille. Peto fic fupplico cantati tu* ut in
vicem meam epiftolam donationis aut tef­
tamenti feu ceflioni· quod de rebus mei·
illis ad bafilica iDa pro anime meat reme­
dium aut inluftris viri illius poft difeeffum
meum vel ad prxfcnsdelegavi, m civitate
illa publicè profequere fic «eftis munici­
palibus, ut mos eft, eam debeas allegare,
rroptereà tibi hunc mandatum confcripfimus, ut ficut fuperiùs continetur, taliter
profequere dc firmare debeas; fic quicquid
exinde egeris gefferifve, ratum fit defini­
tum apud nos m omnibus effe cognofcas.
Fa&um mandatum tunc. ibi, anno illo.
Poft recitationem mandati, vir honeftus
ille Defènfor dixit 1 Mandatum quidem
recitatum eft ;fed fupraicripcft donatione,
teftamentum, aut ceffione , quam prsr
manibus habere dicis, nobis prxfentwus
recitetur, dc ut poftulas geftis publici·
firmetur. Quam verb donationem ille profeffor recitavit. Poft recitationem vero vir
laudabilis ille Defenior dc Curiales dixe­
runt : Epiftola qui recitata eft .geftis pu­
blicis inferatur dc quod ille rrofecutor
vellit fit petit, gefta ei publicè datur. Ille
Profecutor dixit *. Sufficit mihi, bone
Defenior, ut donatio qu* recitata eft, fi
mihi gefta tradere jubearis. Ille Defenior
dixit : Et quia epiftola donationis aut ceffionis feu teftamenti dc mandatum m te

4*7

Marculfi Formularum

conferiptum per ordinem condita & bono­
rum hominum manibus roborata, atque
fignaca, manifefta elfe cognovimus, dig­
num eft ut gefta ex hoc conferipta atque
fiibfcripca tibi tradatur, Ac ut in arcipibus
publicis memoranda fervet ur. Edatur fuper
ordine & mandatus fuus in loco. & totum
textum, Ac manumiflbris epiftout feribantur ; & pvdeà Defenfor Ac Curiales civium
& reliqui eam fubferibantur atque iignentur.

Eptflold fl aliqui nem Ecclefia ad ufum
/tabeant, Cf eorum proprietatem pro
hoc donent,
XXXIX. Domino fando & apoftolico.
Domno fic in Chrifto patri illi Epifeopo
ille It conjux mea illa. Quatenùs ad nofsram petitionem veftra nabuit pietas Ac
benevolentia ut locello aliquo Ecdefix
veftra;, nuncupante illo, fitum in pago
illo, quam Hie pro animae fux remedium
ad Eclcfia veftra dia in honore Sandi illius
delegavit , nobis ad beneficium , dum
pariter advivimus, aut qui ex nobis pare
fuo fupreftis fuerit, dum advixerit, exco­
lere permififtis. Et nos pariter, juxta quod
convenit, tam pro ipfo ufu quàm pro ani­
mae remedium, alio locello nuncupante
fic, fitum ibi, poft noftrum ambobus difceffum, vobis vel fiiccefforibus veftris ad
memorata Ecclefia vifi fuimus condonaffe,
ei tamen conditione ut dum advivimus,
fupraferipta loca, tam illa quam nobis prxf
titiftis , quàm Ac ea quod nos pro aninte
noftrx remedium ad ipfam Ecclefiam de­
legavimus , abfque ullo prxjudicio Ec­
defix veftrx fine ulla diminutione de qua­
libet re ufufruduario ordine poflidere de­
beamus , Ac poft noftrum , ut diximus ,
ambobus difceffum, prxfeca loca abfque
_____ ,
ulla alia renovata, ut mos eft in exteris
precaria per hanc epiftolam abfque ullius
heredum noftrorum aut cujufcunque confcrarietate vd expedata traditione vos vd
fucceffores veftri aut agentes Ecdefix in
veftra faciatis revocare dominationeperpetualiter dominandum, Ac noftra poffefflo
nullo unquam tempore pullum prxjudicium vobis ex hoc generare non debeat. &
quii verb, quod futurum effe non credi­
mus , nos ipfi , aut aliquis de heredibus
noftris , vel qualibet perfona contra hanc
epiftolam venire aut aliquid de ipfa locelia
vobis minuari aut auferre voluerit, cum
lupraferipto Domno illo ante tribunal
Cnrifti deducat rationes, Ac infiiper in­
ferat partibus Ecdefix veftrx tantum,

4x8

Ac quod repetit vindicare non valeat, fed
prxfens epiftola firma permaneat, ftipulatione lùbnexâ. Adum illo.
Proflaria de re Ecclefia ai Epifeopofacia,
XL. In Chrifto fandx Ecdefix filiis,
( aut, fi tales fuerint, inluftribus viris illis,)
ille illius Ecdefix gratiâ Dei Epifcopus.
Dum ad petitionem veftram, alio locello
nuncupante fic, fitum ibi, vobis pariter
ad benefidum , dum advixeritis, excolere
permifimus, Ac per hoc alio locello nuncu­
pante fic, fitum ibi, de proprietate veftra
tam pro ipfo ufu quàm pro animx veftrx
remedio poft amborum difceffum ad ipfa
Ecdefia fandi illius per veftram epiftolam
ddegaftis, ideo nobis cum confenfu fra­
trum noftrorum convenit hanc epiftolam
prxftariam in vobis pariter confcribere,
ut dum pariter advixeritis, aut qui ex
vobis pan fuo fupreftis fuerit Ac advtxerir ,
nec nos nec fucceffores noftri nec quiflibet de parte Ecdefix noftrx ipfa locdla
de veftra poteftate pontificium auferendi
non habeamus, fea per noftrum benefi­
cium aut fuccefforum noftrorum , dum
advixeritis, abfque ullo prxjudicio Ecde­
fix noftrx vd minuatione aliqua de qua­
libet re in integritate amba locelia excolere
debeatis, Ac poft veftrum ambobus difcelfum , ficut Ac veftra continet epiftola lo­
cum prxearix feda, abfque ulbus expectata traditione eas nos aut fucceffores nof
tri ad partem Ecdefix noftrx revocare
debeamus. Fada epiftola.

Si aliquit rem alienus quam excolit ad
proprietatem habere vult , & non po·
tefl, dC pofleà earn precaverit.
XU. Domno inluftri illo Ac mihi pro­
prio Domno illi. Dum per maiorum ho­
minum confilium, quod non debueram,
de terra veftra in loco nuncupante illo,
quem excolere video, revellare amavi Ac
ipfe terra ad proprietatem fecire, Ac non
potui , quod nec ratio prxftitit, Ac vos vel
agentes veftri eam ad partem veftram rcvocaftis , vel nobis exindè ejeciftis , fed
pofteà ad petitionem bonorum hominum
nobis eam ad exedendum reddidiftis.
Proptereà hanc precariam dominationi
veftrx emittimus , ut quandiu vobis pia·»
cuerit ut eam teneamus , abfque ullo vef­
tro praejudicio, quicquidreliquiaccolani
veftri fàciunt , nos reddere fpondimus,
Qubd fi non fecerimus, & ob noc negle­
gentes , tardi, sut contumaces fuerimus ,
publicè per hanc precariam, ac fi femper
per quinquennium renovata fuiffet t con-

429

Liber fecundus.

demnari, utlex pnftat tardis aut negtigentibus , Ac de ipfi terra nos pontificium
habeatis ciciendL Fada precaria ibi, fub
die ilio, anno illo, illo Rege.
Indiculus Efpifcopif ad alium ia refitrredione Domini eulogias dirigendo,
XLII. Domino findo ôc apoftolicâ ve­
neratione colendo Domno Ac in Chrifto
fratri illi Epifcopo ille gratiâ Dei, ac fi
peccator, Epifcopus. Dominicae feftivitatis refurredioniique myfteria, in qua
idem Deus Chriftus tartarius per femetipfum decrevit abfolvere, nudus vidorgue
de exfu perato hofte triumphans captivitatern , dedit bona hominibus, proptereà
remeavit ad coelos, anni circulum revol­
venti , qu* felicitas profperitatem vef­
tram connitit induftriam, aut fanditatem
excepifle, ipfoque Deo prafule percogifle, cum eologias peculiaris patro veftro fandi illius, & falutationis officia ve­
neratione pracipua, quefumus ut noftram
extremitatem aflatu dignabili jubeatis fpecialibus informare.
Refcriptio ad Epifcopo.
XUII. Domino fando, meritis apoftolico, in Chrifto defiderabili, Domino
Ac fratri illo Pap*, ille peccator Epifco­
pus. Veftras facras common, almitatui
veftri deferenti venerabile filio commune
illo, ut coeliths donabile, nos accepifle
pranufce Ac competite. De edulium in­
quit dedepafti recreari fando hoc de mu­
nere veftro trepudiantes, multum de qua
pagina firrrit. Quod valitantes vobis prafcimus efle cum veftris Ac quintari habuit
veftra dignatio inftigio ut in virendotirio
fiiiftis dignati, infimo gratiae agimus. In
his è plura folventes, plufculum quod va­
leat internum congignere compus , vel
verborum carmina pandant, oracula dictua dicimus. Et illud guod nos flagitare
oportet, ut in veftris urpiùs nobis remimfcat orario.
Qttomodb Epifcopus Nativitatem Domi­
ni ad Regi, Regina, vel ad Epifcopo
vifitationij dingitferiptum,
XLIV. Gloriofo atque pracelfo Ac
univerfide catholice fande Ecdefie filio
Uli Regi, ille Epifcopus. Gloriofà atque
precelfa Ac umverfide catholice finde
Ecdefie filia illa Regina, ille mifericon
dii Dei Epifcopus. Domino inditoque
cultore atque apoftolico Domino Ac in
Chrifto fratri illi Epifcopo, ille peccator
Epifcopus. Dum generaliter dominice

Narivicarisexukainu· adventam, cenfum

430

debita fubjedionis defolvere perurguemus ex voco : atque ideo falutarionum mu­
nia cum eologias peculiaris patroni veftri
fandi illius {fi ad Regem} dementi* ve­
ftra , {fi ad Epifcopum ) fiuiditari veftra
direximus, cum omni humilitatis genere
dementiflimè dependentes , fuggerimus
ut jugi nos praemunientes orato, de vef­
tra fofpitate integritatem trepudiare fa­
ciatis , dignabili prorinùs referibeu.
Item alia de Mativitate Domini,
XLV. Jocunditaris mutux gratiàm cognofeere cupientes, divinitùs univerfitate
conlata , non diftituemus epiftolis pra fe­
rendam veftram praevenire clementiam,
aut fanditatem, cum eulogias peculiaris
patroni veftri illius, honorabile ac devoto
cultu pofcentes ut qui alacritate fcftivâ
Nativitatis dominice peregiftis infignia ,
nos doceant veftra fanditatis exempla.
Erunt enim nobis proveduum veftra in­
crementa fahiris, locuplexthefauri facul­
tatis.
Commendatitias lituras ad Epifcopo
noto.
XLVI. Domino reverentiflimo illo
Pap* ille. Reminifcentes veftram aflfectuofam bearitudinis caritatem, quâ tunc
ab obtentu retributionis artem* noftra
extremitatis perfonolam in intimis vifceribus ac fi ume* dile&ionis vinculum ampledebamini fedulè ; quâ fiduciâ provo­
catus hos apices vilitatis noftra fidenter ad
dignationem veftram per fratres noftros
filios veftro· gerulos prafentes deftinare
prafumpfi, per quos veftram almitatem,
fi prafumprio non offendit, fidutationum
munia, ut decet, non arroganter , fed
humiliter deftinare prafumo, quos ut
commendato· in omnibus recipere digne­
ris , quxfumus opportunè. Etenim in tam
longinquis regionibus propter neceflitates
fratrum comparandum euntes, veftris,
Chrifto prafuie, indigent adminiculis; pro
quibus beneficiis centuplicato foenore à
Domino retributore bonorum omnium
refertum mercedis cumulum in «vum re­
cipiaris digniflimum. Dominus Deus nof­
ter piam coronam veftram memorem mei
Ac prafenribus repleat bonis Ac dignam
reddat «terni·, Domine femper meus.
Item commendatius litteras ad Abbate
noto.
XLVII. Domino beariflimo Ac meritis
venerando fando patri illo Abbati ille in
Domino perpetuam mittit fidutem. Mul­
timoda nobis benivolo veftro generare
comperite gaudia quotiens aditus dederit

4P

Marculfi Formularum

opportunus ut ad indagandam fofpitatem
veftram noftras dirigere debeamus litte­
rales. Idcirco cum falutarionem officiis
humili prece almkari veftr* quxfumus ut
pro nobis mifericordiarum dominum, ubi
dignas fedulafque funditis preces, exorare
non dedignemini quatenus veftris fold
precibus olim optatam adire mereamur
patriam. Pariterque latores prxfentes fa­
mulos veftros, fratres In Chrifto noftros,
quos ob neceffaria monafterii noftri illuc
ufque deftinavimus , veftr* beatitudini
plurimùm commentfare prxfumknus ? ut
eb in quo neceflarium auxerint folatnim
prxbere pro divino intuitu non dedignetis. Valepro nobjs orans, Domine fande
ac beatifume pater.
Supplieaturio pro eo ftd in monajlnio
convtrfare d^iderat.

XLVIILDomino fando, Deique cui
tore, dc mihi in Chrifto honorabile fratri,
illi Abbati, ille falutem optans mitti in
Chrifto. Primum illud tanquàm prxfens
fandis veftris fuggero provolutus pedibus
ut me* extremitatis liiterohc, cum veftris
fuerint facris manibus tradit* , pro me
meifipie , quos mihi in Chrifto cohxrere
fecit amor, fratribus , precibus Domino
conunendetis. Deinde fubjedus veftri
frater in Chrifto nofter ille, fuperno injptratua munere, veftrx fan&itati obeaientix noftras fe periit litterolas almrtati
veftr* commendant per quas fuppliciter
poftulamus ut ovem fauce hipi boni paftoris Chrifti manu erepta , ad caulas Chrifti
gregis tuâ fit diligendi reduda, ac vice
patns ac medici pià, oro, circa hunc fit
vigilantia xgrum: quem fi priftinx reddi­
tum fanitati pafton omnium cum exteris
prxfentaveris inlxfum, qux fequatur tuo
merces laboris, opcimè divinis nofti inftrudusoraculis. Vale, memor efto mei
venerabilis in Chrifto frater.
Indiculum generale adomnes homines,

XLIX. Domno noftro , orthodoxo
Roman* fedis apoftoliex à Deo inftituto
illi Papx, vel omnibus apoftolicis Dom­
nis Ac patribus , feu Abbatibus, vel Deo
dicatis coenobiis degentibus . necnon fle
inluftribus viris Patnciis, Ducibus ,' Co­
mitibus, vel omnibus Chriftiani cultûs
divine Religione fedantes, ille peccator
Epifcopus viliflimus omnibus in Domino
prxftimo mitti fidutem. Quatenùs prxfens
portitor ille, radio inflammante divino ,
non ( ut plerifque mos eft ) vacandi causA,
fed propter nomen Domini, itinera ardua

4P

fit laboriofâ parvipendent , ob lucrandam
orationem, limina fimdonim Apoftolorum Domni PetriflePauli adire cupiet»,
me* parvitate fejpetiit veftr* commenda*
re almitate ac induftric littentiasiper quas
viliflimus omnium, tanquam veftrispro­
volutus veftigiis (ungulorum , foppBcare
pnrfumo ut pro me minimo exorari jubea­
tis, & eundem euntem vel redeuntem,fi
Dominus permiferit, propter nomen Do­
mini folita pietate commendatum reci­
piaris, flt quod necefle habuerit impertire
tanti habearis: quatenùa ab ipfo merea­
mini mercedem recipere cumulum qui
fibi dixit impleri quantùm quia m fois pau­
peribus vifua fuerit erogare.
Indiculum ccmmendatuium ad viros
inluftres laicos,

L.Domino iniuftre, fle pr* eundis magnificentiflimo, ac nobilitatis ptofapix de­
corato atque fublimato illi, ule peccator
in Domino prrfumit mittere fidutem.
Quamquam veftra excellentia me* parvi­
tate minimè fit cognita, tamen multorum
relatione dedici veftram in Domino maxi­
mam devotionem fle in fervos Dei velpau*
peres ejus ob aeterna retributione ibAicitudinem non pigram. Qui fidudft provo­
catus , hos apices vilitatis me* per latores
pnrfentes famulos veftros , fratres in Chri­
fto noftros, ad dominationem veftram di­
reximus ; per quos veftram induftriam. fi
prarfumpeio non offendit, plurimùm Cuucare prxfumo ; fle peto ut eis euntibus vel
redeuntibus, in quo neceflarium duxerint,
propter nomen Domini folitâ pietate conIndiculum ad homines potentes Palatia
nos t maximi ad cognitos,fibi.

LI. Domino inluftri fle prx eundis mag*
nificentiffimo viro illi ille peccator peren­
nem in Domino mittit fidutem. Uberem
ftrenuitaris veftr* agapem erga nos potif-.
fimo jure flagrantem litterarum ferie non
omittimus excitare , qub, avidi facilitatis
veftr* quxftus prxftolantes , uberes in
Domino à vobis frudus femper fufeiptamus, 8c dum pnefenri in vita tibi rerum
arbiter locum dedit quo Ac Ecclefiarum fle
amicorum feras fuffragia , non pigeat fubire laborem qui in pofterbm mercedem
conferat lucra, fle nunc multiplicia ex nu­
mero amicorum ferant fuffragia, fle unde
tibi prxfentium portitores, fodales mei,
famuli veftri fuggeflerint, piè obaudien­
tes affe&ui manciperis.V ale, vir vigoris at­
que tuorum decus amicorum. Omnipo­
tentis

433

Liber fecundus.

tenth Domini pietas ad Ecclefiarum pro fèâum per multa fpatia temporum vos
confervare fit cuftodire dignetur.

Qualiter ex ordinatione Regis pro nati­
vitatefiliifui Domeflicus de vilia Re­
git perfua epfiola relaxat ingenuos.

LIL Ego in Dei nomine ille Domefticuaac fi indignus ^oriofiflimi Domni illius
Regis fuper villae ipfiusillas, illi ex familia
dominica de villa iua. Dum generaliter ad
omnes Domefticos Regis ordinatio pro­
cellit pro nativitate Domnicelli noftri illo ,
ut à Domino meliùt confervetur , dc una­
quaque villa fifcale tres homines ex fervientibus inter utroque fexu à fervitio la*
xarentur , fic nos ita faciendum ob hoc
ordinatione recepimus, propterea te per

434

hanc eniftolam noftram , ficut mihi juffum en , ab omni vinculo fervitutis abfolvo, ia ut deinceps > ranquàm fi ab
ingenuis parentibus niiftes procreatus,
vitam ducas ingenuam, ficin nullofer­
vitio nec à nobis nec à fucceftbribus Domefticis nec à quocunque de parce fifei
penitùs in fervitio inclinari non poliis,
fed per hanc epiftolam ingenuitatis, ficut
nobis juftum eft fieri, benè fie intégré
ingenuus cunelis diebus vior tuae debeas
permanere. Si quis vero aliquis te de ftatu
ingenuitatis tuz impulfare voluerit. info­
rat tibi cum cogenti fifco auri libram
unam, fic quod repetit vindicare non va­
leat, fed prxfens epiftola firma perma­
neat . ftipulatione fubnexâ. Actum ibi fub
die illo , anno illo , Rege illo , fupraferipto illo Domno noftro Rege.

BHBMBMHBmBaBsameamasssEBSB

APPENDIX

FORMULARUM MARCULFI,
S 1 K E

FORMULÆ VETERES
INCERTI
INDEX

AUCTORIS.

CAPITULORUM.

i. Noti Tin de colono evindicato.

а.
j.
4.
y.
б.

7.
8.
9.
10.
! 1.
12.
17.
14.
1 ç.
id.
17.
18.

Charta facramentalu.
Notitia defervo.
Judicium evindicatum de colono.
Notitia de colona evindicata.
Notitia de fervo quem colonus com­
parat.
Notitia de terra evindicata.
Ingenuitas.
Mandatum.
Tra&uriapro itinere peragendo.
Ceffio ad Ecclefiam à novo adificatam.
Littera commendatitixfeuformata.
Ingenuitas.
Kenditio.
Cautio.
Qbnoxiatio,
Commutatio de terris.
Charta agnationis.
Tmo. II.

19.
20.
21.
22.
23.
24.
2j.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
3 2.
3 3.
34.
3f3d.
37.
38.

Traditoria de tetra.
Traditoria de tnanfo vel vinea.
Notitia defervo.
Notitia de jadivis.
Securitas.
Charta denartalis.
Mandatum.
Ceffio ad Ecclefiatn.
Precaria.
Prafiarta.
Notitia de homineforbatudo.
Indiculus regalis.
hem alius Indiculus.
Notitia de colonitio.
Notitia facramentalis.
Notitia de herbis maleficis.
Ceffio.
Evacuatoria.
Libellus dotis.
Indiculus regalis,
Ee

4V

Λ]

ALquahnti* velpaSum.
Donaùo ad cajam Dei,
Prtema,
Praflaria.
Proditoria de terra.
Emunitas Satiflorum.
Indiculus regatis.
Relatum •juod.
4Ί. Hereditaria.
48. Redemptianale.
j ?.
40.
4 Γ.
42.
4 j.
44.
4J.
46.

Notitia de colono evindicato.

I. ^VT otiti* qualiter vel quibus prx·!· ’ fentibus veniens homo aliquis, no­
mine ille, Advocatus Sandi illius de Monafteno illo & illo Abbate, in civitate illa
in mallo publico ante illuflri viro illo Co­
mite, vel aliis quampluribus pcrfonis ibi­
dem relidentibus , interpellabat homine
aliquo nomine illo , repetebat ei, dum
diceret eo quod ante hos dies ipfe homo
facramcntum contra ipfam cafam Dei vel
ipfius Abbatis habuiffet adhramitum ad
fuam ingenuitatem defenfandum in ipfo
mallo in oafilica Sandi illius ob hoc jurare
debuiffet, dc ipfe homo de ipfo facramento jedivus remanlit, ôc ipfe homo
nullatenus rationes potuit tradere per
quod ingenuus effe deberet, vel ipfo facraniento jurare potuiiTet. Et dum hxc
caufa apud ipfo Comite vel ipfis Racimburgiis diligenter fuit inventa vel inquifita,
& legibus fuit definita , ôc ipfe homo in
prxfenre pro colono ad cafam Sandi illius
vel ipfius Abbatis fibi recognovit vel recredidit , & ipfe Vicarius per juffionem
ipfius Comitis ipfum hominem per ma­
nus , pro colono ipfius , Advocato illius
Abbatw vifus eft reddidiffe, proptereà ta­
liter ei fuit judicatum ut de hac caufa no­
titiam bonorum hominum manibus robo­
ratam cum accipere deberet, quod ita Ôc
fecit, ut ipfum hominem ipfa cala Dei
vel ipfe Abba feu redores eorum pro co­
lono habeant evindicatum , ôc fit inter
ipfos poftmodùm ex hac re fublata caufatio. His prxfendbus qui fubter firmave»·
runt.
Charta jacramentalis.
II. Veniens Advocatus Sandi illius dc
Monafterio illo , feu ôc illius Abbatis dc
prxdido Monafterio illo , caftro illo , in
mallo publico , ante iliuftre viro illo Co­
mite vel aliis quampluris qui ibidem ade­
rant , interpellabat homine aliquo nomen
illo , repetebat ei dum diceret eo quod
genitor fuus nomine ille colonus Sandi

ïndix
49.

fo.
ji.
j 2.
Î4.
fÇ-

$8.
58.

436

Hcreditoria.
Cautio de vinea.
Securitas.
Donatio ad filios.
Mandatum.
Gefla.
Eptftola.
Gefta tnanttmijfionis.
Traditoria.
Oinoxiatio.

illius de villa illa foiffçt, ôc ipfo colonitio
de capud fuum ad ip£a cafa Dei redebeat,
Ôc exindè neglegens aderat ; dc ipfe in
pr* fente hoc fortiter denegabat, & taliter
oedit in fuo refponfo quod de patre franco
fuiffet generatus, dc de matre franca foiffct natus. Unde tale facramento per fuam
fiftucam vifus foit adrhamire, dc taliter
ei foit judicatum, ut hâc causa apud pro­
ximiores parentes foos, odo de parte ge­
nitore fuo, de quatuor de parte genetricx
fux, fi prxmortui non funt, dc fi prxmortui font , apud duodecim francos,
tales qualem fe effe dixit, in illo caftro ,
in bafdica Sando Ulo , ubi reliqua facramenta percurrunt, in quadraginta nodes
in proximo mallo poft bannum refifum
hoc debeat conjurare.

Notitia de fervo.
III. Notitia qualiter vel quibus pr*fentibus veniens ille in caufa Monafterii
Sandi illius , civitatis illius Pontifici, ad
vicem venerabile viro illo Abbate de prardjdo Monafterio, die illo, illa civitate ,
in mallo publico, ante inluftre viro illo
Comite, dc ance illo Epifcopo, vel aliis
plures magnificis viris qui ibidem refedebant, homine aliquo nomen illo ibidem
interpellabat dicens eo quod fervus Mo­
nafterii Sandi illius de capud fuum aderar,
dc colonus ipfius Sandi ille nomine Ufom
de franco homine comparaflet, dc malo
ordine ipfo fervitio panibus Monafterii
Sandi illius effugiebat vel intendebar. In­
terrogatum foit ipfi fervo fi ipfa caufa vera
erat aut non. Sed ipfe fervus in omnibus
hoc foniter denegavit, dt ipfe Abba vel
fuus Advocatus contra prrchdo fervo in­
tendebant , dc taliter dixerunt, qubd tef
timon ia homines francos prxfentare pete­
bant , qui hic adftabant, qubd ipfe colonuS ipfo comparaverat, dc in fuum fervitium eum viaerant defervite, dr per lege
fervus Sandi illo effe debet. Et ipfa hora
ipfe Abba , vel ipfe Advocatus, fua cefti·
monia homines feptem, his nominibus illo

437

Marculfi.

& illo , adrhamivit ut in craftinum die
illo ibidem pntfentare deberent. Quod
ita fie fecerunt. Et ipfi homines fie teftimoniaverunt , quôd per lege fervus Sancti
illius aderat debitus, fic quomodo hoc
'tcftimoniaverunt.... fuper altario Sandi
illius, in illa capella, quàm in curte fifei,
ubi reliqua facramenta foluta funt, jurati
dixerunt. Denub ipfius fervo fuit interro­
gatum ii ipfa caufa recognofcebat, G Gc
erat veritas. Sed ipfe fervus in omnibus
hanc caufam recognovit, fic ad fervirium
Gbi re ver fus fuit ; fic ipfe Abba per ju­
dicium ad ipfas pertonas, per juflionem
illius Comite , de manu ilL Vicario ex­
ceptum , ibidem pro fervo Sandi illius
evindicabat. His przfentibus.

438

qui fubter firmaverunt , femina aliqua
nomine illa ibidem interpellabat, repete­
bat ei dum diceret eô quôd avus fuus no­
mine ille quondam , vel genitor fuus ille
quondam, coloni Sandi illius de villa illa
hiiffent, fic ipfa femina colona effe debe­
bat, fic ipfo colonitio malo ordine de ipfa
cafaDei effugeret. Sic ipfa femina in prxfente adftitit, fic ab ipfis perfonis ei inter­
rogatum fuie fi ipfa caufa effet veritas, an
non. Sed ipfa..... in omnibus fortiter dene­
gavit , fic taliter dixit, qubd avus fuus ille
quondam, nec genitor luus ille quondam ,
coloni Sandi illius de villa illa nunquam
fuiffent, nec ipfa colonitio de capud fuum
adipfacafaDeiSandi illius nunquam rede
bebat, fed de patre fit de matre bene inge­
nua nata vel procreata fuiffet. Sic ab ipfis
perfonis taliter ei fuit judicatum , ut apud
duodecim homines parentes fuos, odo
de patre. fie quatuor de matre, fi prarmortui non funt , fic fi prxmortui funt, apud
duodecim homines bene francos Salicos,
in ipfo mallo fuper altario Sandi illius, in
proximo mallo quem ipfe Comes ibidem
tenebit, hoc conjurare debeat quôd avus
fuus ille quondam , nec genitor fuus ille
quondam, coloni Sandi illius de Monafterio illo de villa illa nunquam fuiffent, nec
ipfa colonitio de capud fuum ad ipfa cafa
Dei non redebeat. Et fi hoc in eo placito,
ficut fuperiùs infertum eft, conjurare po­
tuerit, de hac caufa duda fic fecura refideat. Sin autem non potuerit, ad ipfa cafa
Dei fe recognolcere faciat. Datum ibi.

Judicium evindicatum de colono.
IV. Cùm refediflent venerabilis ille
Abba & inlufter vir ille in villa illa in pago
illo, ubi ille Comes effe videcur, per juffionem Domno & gloriofo illo Rege, ad
univerforum caufas audiendum vd reda
judicia in Dei nomine terminandum ; i bi­
que veniens ille Advocatus Monafterii il­
lius vel illius Abbatis homine aliquo no­
men illo interpellabar, repetebat ei, dum
diceret eo quod legitimo colonitio pani­
bus Monafterii Sandi illius vel illius Abba­
tis ad villa illa de parte genetrice fua redeberet, & negligens & jedix us exindè
adeffec. Sed ipfe homo de prifenti adita­
bat , dc ipfam caufam nullatenus potuit de­
negare , fic ad ipfum colonitium fe reco­
gnovit , fic per manibus ipfum hominem
ipfius Abbatis reddidit. Proindè taliter ab
ipfis Mifiis dominicis . vel illo Comite ,
leu fic ab ipfis Raclfimburgiis , ipfius ad­
vocato in caufa Sandi illius vel ipfius Ab­
batis pro firmitatis ftudium fuit judicatum
ut dum ipfa caufa taliter fuit inventa fic
legibus definita, ut tale judicio evindicato
exindè accipere deberet, quod ita fic fe­
cit , ut omni tempore ad ipfum coloni­
tium Sandi illius ad villa illa iUum habeat
evindicatum vel elidiarum, Ac fit in poftmodùm inter eos ex hac re fublata caufatio. Datum in menfc illo , in anno illo.
Notitia de colona evindicata.
V. Veniens homo aliquis nomine ille
Advocatus Sandi illius , de Monafterio
Sandi illius, vel illius Abbatis de ipfo
Monafterio , die illo , in mallo publico ,
ante inluftre illo viro illo Comite , vel
ante quampluris perfonis qui ibidem ade­
rant ad univerforum caufas audiendum vel
reda judicia in Dei nomine terminandum,
Torn. Z4

Notitia de fervo quem colonus comparat.

VI. Notitia qualiter vel quibus prxfentibus veniens magnificus vir ille die illi
in illa civitate in mallo publico ante inluf­
tre viro illo Comite fic anteapoftolico viro
illo , vel prartentibus quampluribus viris
venerabilibus Rachimburgis qui ibidem
ad univerforum caufas audiendum vel reda
in Dei nomine judicia terminandum refidebant vel adftabant , quorum nomina
fubter tenentur adnexa , homine aliquo
nomine illo interpellabat, dixit eô quod
fervas ad colono fuo nomine illo de ca­
pud fuum aderat, fic venditionem liabebat
quomodo ipfe colonus ipfum comparave­
rat, fit ipfam venditionem ibidem oftendebat ad relegendum. Reledâ epiftolà ,
fic ipfi viri ipfum interrogaverunt, fi ali­
quid contra ipfa charta dicere volebat,
vel fi eam agnofeebat, an non. Sed ipfe
fervus ipfa charta vera fic legitima reco­
gnovit. Sic ipfi viri tale decreverunt judi-

Ee a

439

Appendix

cio, ut ipfe ille ipfiim ad fervicium reci­
pere deberet ; quod ita fic fecit, fic per
manu illius Vicarii per juflionem inluftre
viro illo Comice fic per judicium ad ipfas
perfonas prxfentaliter recepit. His pra­
tentibus. Datum ibi, fub die illo.
Notitia de terra evindicata.

VII. Notitia qualiter vel quibus prxfentibus veniens venerabilis vir ille Abbas
de Monafterio illo , die illo, in illo loco,
ante inluftribus viris magnificis illis fic illis
Miffis Domno fic gloriofiflimo illo Rege,
vel aliis quampluris qui fubter firmave­
runt , quorum nomina fubter tenentur
inferta, homine aliquo nomine illo inter­
pellabat , repetebat ei, eb quod illa terra
quam apud homine illo concambiavit, qui
eft in pago illo, in grafia illa, in loco qui
vocatur Ule ,poft fe mdo ordine retineret
in juftè. Et ipie homo in prxfente adftabat,
fic hanc caufam nullatenus potuit dene­
gare , nec tradere rationes per quas ipfam
terram habere debeat. Sic ipfi homini fuit
judicatum , ut ipfam terram ante ipfos
Miflbs dominicos fecundum fuam legem
ipfi venerabili viro illo Abbati reddere vel
reveftire deberet. Quod ita in prxfente fic
fècit. Proptereà jubemus ut dum hanc
caufam fic aciam vel perpetratam efle
cognovimus, ut ipfa terra ipfe Abbas
habeat evindicata atque elidiata, fit poftmodùm ex hac re omnique tempore fublatacaufatio. Datum ibi fub die ilio, anno
illo, regnante Domno noftro illo gloriofiflimo Rege.
Ingenuitas.
VIII. Quoniam fan&iifimi Hludouvici
Imperatoris pietas, quam habet in Deum,
ea quxrere & indagare non ceflat qux Do­
mini potiflimùm congruant voluntati ,
quibus quoque Religionis honor fic devo­
tio magis ac magis de die in dies crefcat
atque proficiat, fic ea qux ad divinum
cultum fic officium fandum pertinent,
decoris fie honeftatis ampliùs in diebus
ejus quàm priùs habuerint accipiant, fic
eundis in futurum temporibus qux fecun­
dùm Deum ab eodem inventa procurataque funt proficiant, fic perenni ftabilitate
à fucceflbribus ejus fic fidelibus fandx
Dei Ecclefix inviolabiliter in perpetuum
conferventur , memor femper quod diProt.M. citur : Mijericordia êC veritas cuftodiunt
Regem, 6* juflitiâfirmatur thronus ejus ;
adeb ut veriflunè fie propemodùm fpeciaE«!c£ .·. lirer de eo didum videatur ; Beata terra

SapiMt. «.

cujus Rexfapiens çfîycui etiam illud non
inconvenienter poteft aptari quod Domi­
nus de David penûbuitcucens:/m'r/wD«*
vidfecundùm cor meumt quifaciat omnes
voluntates meas. Hujufmodi itaque ftudiis Rex ifte fapiens fie beatus indefinenter intentus, fie Domini femper adhae­
rens voluntati, cupiens, ut prxmiflum eft,
divinum officium modis omnibus honeP
tare, & eos qui Domino Deo facrificium
fuper altare fandum offerre debent, &
corpus & fanguinem dominicum precum
meaiatione confecrare, honori habere ,
fic ampliore gratii circumdare , ftatuit ut
Epifeopi fic Abbates fic quicunque ecclefiafticis pofleflionibus jure praelati funt, fi
aliquos ex familia ad prefbyteratûs ordinem
promovere velint, priùs eos , permiflu
ipfius, libertate donent, fic fic tandem ad
Sacerdotii eradum digniflimè fubvehant.
Igitur ego ifle minimus fervorum Dei famu*
lus, Ecclefix Senonicx Archiepifcopus,
tanta fereniflimi Hludouvici Augufti auc­
toritate , qux Senonis in arcibo Ecclefix
epifeopii fervatur, fultus per hunc libel­
lum manumiflionis te fratrem noftrum,
quem fervilis conditio hadenùs addi dum
tenuit inter hujus Ecclefix familiam , quia
fratrum teftimonio , inter quos enutritus
es, dignus ad facerdotalem honorem fufcipiendum prxdicaris , cenfeo te atque
ftatuo ante facri altaris cornu in confpedu
Sacerdotum fic Cleri fic populi adftantis à
prxfenti die fic deinceps ab omni jugo fervitutis humanx abfolutum fore civemque
Romanum appellari, fic ita ut nulli homi­
num pro fervili conditione quicquam de­
beas fervitii, nec obfequii, neque etiam li*
bertinatis munus impendere, non mihi,
nec fucceflbribus, aut adoribus, quicun­
que prxfuerint huic Ecclefix , non judi­
ciaria prxditis poteftate ; fed foli Deo li­
centiam fic facultatem habeas libéré famu­
landi , diefque tuos vitamque ipG dicandi;
ut in ipGus Ecclefia proficias ad honorem
fic profedum plebis pretiofo fanguine
Chrifti redemptx ; quatenùs hanc pro
modulo tuo monitis inftruas , orationibus
juves, exemplis informes, corporis fic fan
guinis dominici confecratione, propter
cujus honorem hanc confecutus es digni­
tatem , reficias ; ut ficut ab humana fervitute liberatus per hanc manumiflionem efle
co gno fee ris, ita per divinam doceat diabo­
lic* dominationis jugum evadere plebem
qux tibi à proprio Pontifice fuerit commit
fa. His quoquefubnedere placuit, canoni­
cis admoniti conftitutionibus, ut fi qua

Marculfi.

442.

deinceps praedia vel mancipia tui nominis lium quxfivit de hoc videlicet fado qubd
titulo comparaveris,hoc obiervare Audeas inftigante adverfario, peccatis facienti­
quod in eifdem decretum efle cognofci- bus , proprio filio fuo vel fratre fuo five
tur. Et fl fortè, quod abiit, à tuo propo- nepote nomine illo interfecit, dc nos pro
fito exorbitaveris, Prelbyteratus gradum hac caufa fecundùm confuetudinem vel
Canonico judicio amittere cogaris. Hanc canonicam inftitutionem dijudicavimus ut
ingenuitatem manu proprii fubfcripfi , in Lege peregrinorum ipfe przfàtus vir an­
dc qui fubfcriberent rogavi. Adum. Et nis tot in peregrinatione ambulare debe­
reliqua.
ret. Proptereà cognofcatis , fandiflimi
Patres, has litteras, ut quando ad fandiMandattun.
IX. Legibus inftitutum eft dc confuetu- tatem veftram venerit, meliiis ei credatis,
dine per tempora confervarum ut qui­ de quôd nullatenùs pro alia caufa ambula­
cunque Advocatum inftruere velit, man­ re ainofeitur nifi, ficut fuperiùs diximus,
dato legaliter dato atque folenniter con­ pro peccatis fuis redimendis, ut vos eum
firmato eum inftruere debeat, ut omnes nullo modo teneatis ; nifi tantùm, quando
caufas quas adgredi vel repellere debet, ad vos venerit, manfionem ei dc focum,
frofcqui dc defendere in offensé valeat, panem dc aquam largire dignemini; dc
gitur ego ille fanttae ilix Ecclefix voca­ pofteà fine detentione liceat ei ad loca
tus Epifcopus injungo, mando, & per has Sandorum feftinare. Sic exindè agite pro
litteras delego tibi iflo fideli meo de rebus amore Dei dc reverentia fandi Petri, fancSandi illius, ficis in pago illo, in locis nun­ tifftmi Patres, ut vobis pius Dominus in
cupatis fic, cum adjacentiis vel afpicienti- illa beata feu immortali vita remunerare
bus ad eas locis aliis per omni jure invefti- dignetur, quia in ipfo perigrino Chriftum
§are, inquirere , profequi, & admallare {uviftis feu fufcepiftis, confiderantes videicet quod ipfe Dominus dixit : Hofpes
ebeas per mallos, vicos, caftella, oppida,
dc civitates , necnon etiam, ii necefiitas fui , O' fufcepiftis me. Et ; Quod uni ex
incubuerit, in palatio ante Vicarios, Co­ minimis iftisfeeiftis, miAi feciftis. Quid
mites , Miflos dominicos, Comites pala­ plura ? Ad lapientes fufficit feme! loqui.
tii , live ante omnes Judices quibus hoc Commendamus nos obnixè in veftris fa­
officium delegatum eft, ut caufationes dc ctis precibus, ut noftri meminifle digne­
lites definire determinare juftè dc rationa­ mini. Valete in Chrifto feliciter , fandifbiliter debeant ; dc quicquid legibus cum fimi Patres , ut ad xternam Angelorum
juftitia inde profecutus fueris dc definieris, digni habeamini manfionem * perpetuam.
fcito apud me ratum dc acceptum atque Fada hxc epiftofa fub die illo.
inconvulfum man furum. Quod manda­
tum in te conlatum ut firmum fixumque
permaneat, manu propria fubter firmavi,
dc qui adfirmare deberent rogavi.

Trotluria pro itinere peragendo.
X. Dominis fandis dc apoftolicis fedibus allocatis Epifcopis, Abbatibus, vel
Abbati ilis , dc omnibus in Chiifto Patri­
bus , Ducibus, Comitibus, Vicariis, Cen­
tenariis, dc Decanis, vel omnibus in Chrifto credentibus dc Deum timentibus, ego
in Dei nomine ille, ac fi indignus pecca­
tor , ultimus omnium fervorum Dei fer­
vus , Epifcopus videlicet, five Abbas de
civitate illa, vel de monafterio illo , ubi
pretiofus illeMartvr. fiveConfeffor Chrifti
numanitùs in corpore requiefeit, falutem
vobis perennem in Domino deftinare cu­
ravimus. Cognofcatis fiquidem , Domni
dc fandi Patres,feu dc Sorores inChrifto,
quia innotefeimus vobis eo quod peregri­
nus ifte , nomen ille, ex genere illo, ad
nos venit, dc nobis innotuit atque confi-

Ceffto ad Ecclejlam à novo xdifcatam.

XI. Regnante Domino Jefu Chrifto
in perpetuum, ego ille Epifcopus. Omni­
bus non habetur incognitum qualiter ego,
auxiliante Domino, in pago, in villa cujus
vocabulo eft ibi, bafilicam fand...... atque
fandi Stephani, vel in honore extero­
rum Sandorum quorum ibidem Reliquiae
quiefeunt, conftruxi atque Kalendas Ju­
nii dedicare certavi , confentientibus
etiam Confratribus, tam Canonicis quàm
dç Monachis, vel exteris hominibus qui ad
prx fentes fuerunt, ut villx quarum voca­
bula funt Cadiliaco, Tanculfovilla, Fagido, dc Barbitione villare, ut ibidem afpicere deberent, ad Miflasveniendidc ad
bapcifmum vel praedicationem, dc ut de­
cimas fuas ad memoratam bafilicam dare
deberent. Proptereà pro firmitatis ftudium
hanc confenfionem fcnbere rogavi mus, ut
temporibus noftris atque fucccfloribus no­
ftris hxc noftra confenfio firma dc ftabilis
valeat permanere, dc fciant omnes tam

Mucth. v.
Ibid. >L

* petTenite.

*443

* XltîU

Appendix

prxfentee quàm Ac abfentes feu fucceflbres noftri,quia dedimus in memoratum il­
ium Cadiliaco duos manfos ad ipfam luminariam providendam vei unde Preibyter
qui ibidem officium fungere videtur vive­
re debeat. Et addimus ad hoc infuper de
terra arabile.
& de vinea aripenne uno
& dimidio, ut arvo tempore in dimofinam
noftram feu fucceflbrum noftrorum ita va­
leat perdurare. A&um fuit hoc fub die
memorato KL Junii in anno vin. Chriftopropitio imperii Domni Karoli fereniflimi Augufti, & anno* regni ejus in
Francia, atque xxxv. in Italia, Indictione
Sritnâ, in Dei nomine feliciter. A men.
Iis prae fentibus qui adfuerunt, illuc his
prxfentibus.

Litter* commendatiti*.
d ίίXH. ^an^° & Deo amabili Magnoni,
i.u'oiiûe. dono Dei Archiepifcopo ex Senonica ur··
bc Ego en-m jn j^ej nomjne Ebroinus.do

no Dei Archiepifcopus ex Bitorige urbe,
in Domino Jefu falutes optamus vobis in
perpetuum. De extero notum facimus
landitati veftrx quia ifte prxfens Preibyter , nomen Dodobertus , parochianus
nofter, in noftra diocefe natus, & facris
litteris edocatus fit, ad ordinem facrum
eum promovere juflimus. Pofteà verô pe­
tivit nobis licentiam ut in veftra parochia
apud hominem aliquem nomen Hercambaldum manere voluiffet. Nos vero peti­
tionem illius non denegavimus, nifi licen­
tiam illi dedimus , quia icimus quôd de
bene liberis hominibus ortus iit. Unde has
litteras commendatitias more ecclefiaftico fadas ad fanclitatem veftram mil imus,
ut fcire valeat Deo digna caritas veftra
eum nec fuga lapfum , nec fuâ malitiâ à
nobis ejedum. fed noftrâ voluntate deftinatum. Et ut certius credatis, Grxca ele­
menta qua odogenarium quadringentefimum & primum numerum exprimunt
inprimitùs adnexuimus. n. Petri quoque
nomine primam litteram fumptam in me­
dium adicribere rogavimus. Nihilominus
etiam parvitatis noftrx nomine primam
litteram ». magnitudinis veftrx fecun­
dam litteram a. iftius fratris nomine ter­
tiam litteram Δ. civitatis noftrx quartam
Ac Indictionem quartam adjunximus.
Addidimus nonagenarium fit nonum nu­
merum , id eft ♦. Ac o. Ac infequenter impreflione ligilli noftri fubter confirmavi­
mus , & manu propria eam roboravimus,
ΪΧιί'νί*^
Clericis noftris roborari juflimus. Ac01.
tum in anno decimo imperii Domni noftri

444

ill. & anno xlih. regni ejus in Dei nomine
feliciter. Arnen.
In nomine n & r Ac A. Reverentiflimo
Sancto Ac Deo amabili illi Archiepifcopo
Senonicx urbis. Ego enim in Dei nomine
ille Cinomanicx civitatis Epifcopus in Do­
mino Jefu Chrifto opto vobis falutem in
perpetuum. De extero notum facimus fanditati veftrx quia ifte prxfens Preibyter
Acc. fu* ad verbum eadem funt cumfupt~
riori ,ideô^jue hic repetita noluimus.
In Dei nomine. Sandiffimo ac reverentiflimo fratri illo Epifeopo ille illius ur- Conc.Gui.
bis Epifcopus in Domino fempiternam fa*’p,<’
lutem. Cognofcat fraternitas feu caritas
veftra quia ifte prxfens Preibyter nomine
ille in parochia Ac in Ecclefia noftra facris
litteris edocatus fuit, Ac ab infantia fuit
apud nos feu prrdeceflbres noftros bonum
habens teftimonium , bonamque conti­
nentiam Ac innocentiam vitam deducens.
Unde placuit illi modd ut ad aliam Ecclefiam fe converteret, volens fibi quxrere
Seniorem qui fe de rebus temporalibus ad­
juvet , & cui ille fecundùm minifterium
quod fibi injundum eft obfequium prxbeat. Unde veftram fraternitatem com­
pertam facimus ut cuicunque placuerit
eum fufeipere, abfque ulla ambiguitate
hoc faciat, fciens ilhim Ac boni effe teftimonii Ac à nobis fibi ab Ecclefia, qux no­
bis ad regendum concefla eft , migrandi
licentiam accepifle. Et ut hr litterx fir­
miorem obtineant dignitatem, melhifque
eis fides adhibeatur , manu noftrâ eas
fubter roboravimus.
Ingenuitas.

XIII. Dum omnipotens Deus nobis
concedit in hoc feculo fanum corpus ha­
bere , oportet nobis pro falute animx nof­
trx frequentius cogitare debere ut ali­
quantulum de peccatis noftris minuare
mereamus. Itaque ego ille in Dei nomine
pro animx mex remedium, vel pro meia
peccatis minuendis, ut in futurum Domi­
nus veniam mihi prxftare dignetur , fervum juris mei nomine illum relaxavi inge­
nuum ; eâ vero ratione ut à die prxfente fit
bene ingenuus, tanquàm fi ab ingenuis
?arentibus fuiflet procreatus vel natus,
eculiare vero fi aliquid habet, aut inanteà Chrifto propitio laborare potuerit, ceffum habeat. Et nulli heredum ac proheredum meorum nullum impendat fervitium,
nec li be 'tin itaris , nifi foliDeo ,cui omnia
fubjeda funt. Teftamentum etiam fa­
ciendi , defenfionem vel mundeburdeni

445·

Marculfi

Ecclefiarum aut bonorum hominum, ubicunque fe eligere voluerit licentiam habeat ad conquirendum. Si quis verb, quod
nec fieri....... fi ego ipfe, aut ullus de he­
redibus meis , vel quiflibet ulla oppofita
perfona , qux contra hanc ingenuitatem
ifta , quam ego plcniflimâ voluntate mei
pro amore Domini noftri Jefu Chrifti fic
pro meis peccatis fieri fic adfirmare roga­
vi , venire conaverit, inferat tibi unà cum
focio fifco auri uncias tantas effe multan­
do, fic prxfens ingenuitas omni tempore
firma permaneat , ftipulatione fubnexâ.
A dum illo.

446

dies tantos opera tua , qualia mihi injunxcris
ratio prxftat
—~ . flc-------------A“ , ftccrc
------- ‘ debeam.
Quoa fi minime fecero, aut neglegens
aut tardus exinde apparuero, aut ante ip­
fo placito me immutare prxfumpfero ,
tunc fpondeo me per hujus vinculum cau­
tionis, ubi ac ubi me invenire potueris ,
fine uno judicio interpellationis pro dupu
fatisfââione me retineas debitorem. Et
quomodo ipfi anni tranfadi fuerint, de­
bito tuo tibi reddito , cautionem meam
per manibus recipiam, ftipulatione fubne­
xâ. Et reliqua.
Obnoxiatio.
XVI. Domino fratri illo ille. Omni­
Penditio.
XIV. Domino inhiftri illo ille. Ratio bus non habetur incognitum qualiter mihi
fit confuetudo expofeit ut inter emptore gravis necefiitas fic natas pefiimas mihi opfic venditore feripeura confirmat, ita ut prefferunt, fie minimè habeo unde vivere
nec diftrahendi, fed ulla repetitio , nec vel veftiri debeam. Proptereà ad petitio­
comparandi qualibet videtur effe formi­ nem meam mihi non denegafti nih ut in
do. Idcirco nulli cogentis imperium , nec fumma neceflitate mea argentum vel ado
à judiciaria poteftace coadus , fed meâ tuo valente folidos tot in manu mea mihi
propriâ fic fpontaneâ voluntate fit arbi­ dedifti, fie ego minimè habeo unde ipfoe
trium , accepto vero pretio , confiât me folidos tuos tibi reddere debeam. Propte­
vendidiffe vel tradidiffe , fic ita vendidi, reà obnoxiationem de capud ingenuitatis
vel de prxfente tradidi, hoc funt ree pro­ meae in te fieri fic adfirmare rogavi ; ut
prietatis mex in pago illo, qux dicuntur quicquid de mancipia tua originalia veftra
illx, id eft , tam manfis, domibus , xdifi- facitis, tam vendendi, commutandi, fic
ciis, totum fic ad integrum re inexquifitâ. difciplinam imponendi, ita fit de me ab ho­
Et accepi à te pretium pro hoc quod milvi dierno die liberam fic firmiffimam in om­
bene complacuit, hoc eft, tam in argen­ nibus poteftatem faciendi habeas. Si quis
tum quàm in adum valentes folidos tantos verb, quod nec fieri credo,fi ego ipfe, aut
tantùm. Et fuperferiptas res per haneven- ullus de heredibus meis, vel quiflibet op­
ditionem publicè tibi à die prxfentetradi­ pofita perfona, qui contra hanc obnoxia­
di ad polhdendum, ut quicquid exindè à tionem iftam venire conaverit, inferat tibi
die prxfente facere volueris , liberatn fic unà cum focio fifco auri uncias tantas effe
firmiffimam in omnibus habeas potefta­ multando, fic prxfens obnoxiatio firma
tem faciendi. Si quis vero, quod futurum permaneat , cum ftipulatione fubnexâ.
effe non credo , fi ego ipfe, aut ullus de A dum illo.
nveis heredibus, vel quiflibet ulla oppofita
Commutationes de terris.
perfona, qui contra venditionem iftam
XVII. Inter quos caritas inlibata pervenire conaverit, fie à me vel heredibus
manferit, pars pari fuo opportuna fic con­
meis non fiierit defenfatum, tunc inferat
grua benencia non denegabit. Idebque,
tibi, unà cum focio fifco. duplum tantum
auxiiiante Domino noftro, placuit, atque
quantum à te accepi, vel quantùm ipfas
convenit inter illum fic illum de commu­
res immelioratas valuerint in duplum effe
tandis terris eorum, ut pro communi op­
reddendum, fic prxfens venditio omni
portunitate inter fe commutare deberent.
tempore firma permaneat.
Quod ita fic fecerunt. Dedit itaque ille de
Cautio.
parte fua ad partem ipfius illius terram
XV. Domino fratri illo ille. Ad peti­ proprietatis fux in pago illo , in loco qui
tionem meam mihi non denegafti nifi ut dicitur ille. Habet in longo dextros tan­
in fumma neceflitate mea argento vel tôt, fic in lato dextros tantos. Subjungit
ado tuo valente folidos tantos in manu de uno latus terra lui, de uno fronte terra
mea ad prxftitum beneficium mihi prxfti- illius , ex alio verb fronte terra illius infra
tifti. Et ego pro hoc talem cautionem in ipfa terminatione fic menfura ad integrum.
te fieri fic adfirmare rogavi ut ufque ad E contrà ad vicem dedit ille de parte fua
annos tantos in unaquaque hebdomada ad parteipfius lui terram proprietatis fux

447

448

Appendix

in pago illo, in loco qui dicitur ille. Ha* hos cfies homine aliquo nomine ille per
bet in longo dextros tantos , fic in lato vcndkionis titulum accepto
vero
B
tero pretio
cretio
dextros tantos. Subjungit de uno latus vifus
" fidt vendidiffe ; fed ante ipfos bonos
terra ltd, de alio lacus terra illius infra ipfa homines ad integrum, ut quicquid przterminatione fic menfura ad integrum. Ita diüâ venditione ei vendidit, per manus
ut ab hodierno die unufquifque contra pa­ partibus ipfius lui vel herbam vel terram
re fuo quod accepit habeat, teneat, atque vifus fuit tradidifle, fic per fuam fiftucam
5>oflideat, vel quicquid exindè à die prx- contra ipfum illum exinde exitum fecit,
ènte fecere voluerit, liberam fic firmifli- ut quicquid ipfe ille de ipfe terra à die
mam in omnibus habeat poteftatem fe* prrfente fecere voluerit. liberam fic firciendi. Si quis verb, quod nec fieri credo, jniflimam in omnibus habeat poteftatem
fi ego ipfe, aut aliquis de heredibus meis, faciendi. Et caetera.
vel quiflibet ulla oppofita perfona qui
Traditoria de venditione,
contra hanc commutationem parscontra
XX. Notitia qualiter fic quibus prefenpare fuo venire conaveric , inferat pars
pari fuo ifta tota fervente, unà cum focio tibus veniens homo aliquis nomine ille
fi fco, auri uncias tantas efle multandum, Miflus inhiftris viri illius luper fluvio illo,
fie prrfentes commutaôones duo uno te­ in loco quod dicitur ille, ad illo manfo vel
nore confcriptas omni tempore firmas fic illa terra quam ille homo hominibus illis
ante hos dies adcafaSanéd illius pagenfis
inviolatas permaneant.
per chartam ceffionis partibus ipfius illius
Charta agnationis,
per illud oftium vel anaticula de ipfe cafa
XVIII. Femina illa , ille. Omnibus per herba vel terra de ipfo manfo , vel
non habetur incognitum qualiter te per quicquid ad ipfo manfo afoicit, ficut in
voluntatem tuam fervus juris mei nomine ipfa ceftione eft infertum,ad partem ipfius
ille ad conjugium fociavit uxorem. Unde Ecclefiz vifus fuit tradidifle velconfignaf
te vel procreationem tuam in fervitio in­ fe. Id funt quibus przfendbus.
clinare potueram. Sed mihi pnrpatuit vo­
luntas plcniflima ut talem epiftolam dona­
tionis in te fieri fic adfirmare rogarem, ut
fi aliqur procreationes filiorum aut filia­
rum ex ce natae vel procreatae fuerint, fub
integra ingenuitate cum omni peculiare
eorum valeant, Chrifto propitio,permane­
re, fic quicquid laborare pexuerint ceffum
habeant, fic nullj heredum ac proheredum
meorum nullum impendant fervidum nec
hominium vel patronatûs obfemdum, nifi
foti Deo , cui omnia fubie&a funt. Teftamentum etiam feciendi, oefenfionem verb
vel mundeburdem Ecdefiarum aut bono­
rum hominum, ubicunque eligere volue­
rit , licentiam habeat ad conquirendum.
Si quis verb, quod nec fieri credo, fi ego
ipfe, aut ullus de heredibus meis, vel quiflibet ulla oppofita perfona, qui contra
hanc epiftolam agnationis venire conaverit, interat ei cui litem intulerit iftâ toti
fervante, uni cum focio fifco, auri uncias
tantas efle multandum, fic przfens agna­
tio omni tempore firma permaneat.

Traditoria de terra.

XIX. Veniens homo aliquis nomine
ille in pago illo , in loco qui dicitur ille,
ance bonos homines qui fubter firmave­
runt , terram illam, id eft, tam maniis
ficc. totum fic ad integrum , quàm ante

Notitia defervo.
XXI. Notitia qualiter fic quibus prrfenribus veniens homo aliquis nomine ille
in pago illo, in loco qui dicitur ille, feu
in mercato, vel in quocunque loco, ante
bonis hominibus qui fubter firmaverunt,
dato fuo pretio ad hominem negotiantem
folidos tantos, fervum fuum nomine illum
vifus eft comparafle. Et ipfe negotians ip­
fum fervum luperibs nominatum per ma­
nus partibus ipfius lui vifus eft traoidifle .
non fraude , led in publico, ut quicquid
exindè à die pnefente fecere voluerit, li­
beram fic firmiflimam in omnibus habeat
poteftatem feciendi. Id funt.

Notitia de jactivis.
ΧΧΠ. Notitia qualiter fic quibus przfentibus veniens homo aliquis nomine ille
in pago illo, in loco qui dicitur ille, in
mallo publico, ante viro illo Comite vel
reliquis quampluris bonis hominibus qui
fubter firmaverunt, repetebat ei, dum di­
ceret eb quod homine aliquo nomine illo
ante ipfum Comitem aframitum habuiflet.
A quo placitum venit ipfe, ille placito fuo
cuftodiebat, fic nec ipfe ille ao eum pla­
citum venit, nec miflb in vicem fuam di­
rexit qui ulla fonia nuntiaffet, fic placito
fuo neglexit, fie ja&vus exinde remanfit.
Id fiint quibus przfendbus fuerunt.
J*ecuritas.

449

MarculfL

4JO

des meos. Et ut hoc mandatam poft te fir­
Securites.
mius retineas, fe taliter obtineat firmita­
XXHL Non minima fed maxima ver­
tem quafi geftts fuiflet rihgatum , manu
titur difcordia inter iHoa & illos. Venien
propni fubter decrevi adfirmare, fe qui
tea ante iflo & iflo, repetivit ipfe ille ad­
fubferipferunt in pnrfente rogavi.
versi» ipfius hd, eb qubd genitore fuo
Ceffio td Ecclefiam.
aut germano fiio illo malo ordine interfedflèr. Interrogatum fuit ab ipfi* viris ipfi
XXVI. Dominx fendx ac reverentiflui fi haec causa itàaôa vel perpetrata fiiif fimx Ecclefix fandi illius, qu» eft conffee an non, id ipfe ia prxfente «ficere de­ trudain pago illo,in loco qui dicitur ille,
beret. Sed cùm ipfe iHe hanc caufem mi- ego in Dei nomine ille, pro meis peccatis
nimè potuit denegare. fic ab tofis viris minuendis, ut in futurum Dominus ve­
fuit judicatum, ut mos mode, utfcaerat, niam mihi prxftaxe dignetur, cedo ad lu­
defolveredeberet. Quod ka in prxfente & minare vel facrificio ad ipfa cata Dei vel
fecit. Et ego hanc fecuritatem in ipfo illo ipfo domo Dei condirgendo, ceflumque
fieri dc adfirmare rogavi ut nullo unquam in perpetuum efle volo, fe de jure meo in
tempore de jam dkla morte nec de ipfe jure fe dominatione ipfius Ecclefix tranfleooe nec ego ipfe,nec ullus dc heredibus cribo atque transfundo, hoc eft, res pro­
meis, nec quiilibet ullas calumnias nec re­ prietatis mex in pago illo , in loco quod
petitiones agere nec repetere non debea­ dicitur iflo, in jammda loca, id eft, tam
mus. Quod qui attentaverimus, nullum manfis, domibus , xdificiis, cotum fe ad
obtineat eflieâum, fe infuper inferamus integrum re inexquifitâ, ita ut ab hodier­
tibi, unà cum focio fifeo, auri uncias tan­ no me ipfe cala Dei ad altare Domini pro­
tas efle multando , & prxfens fccuricas ferendo , vel ad ipfo domo Dei condirgen
Omni tempore firma permaneat.
do, ipfas res habere debeat. Et fi milii
placuit inferendum ut nullus Pontifex aut
Charta denarialia ante Restai.
XXIV. Ille Rex Francorum vir inluf­ quiflibet Rector, fi de ipfa cafe Dei, de
ter. Et quia ille veniens ante nos vel pro - ipfo luminare vel fecrificio ipfes res abftracerum noftrorum prxfentiâ jadantedena­ nere conaverit, au in beneficium dare
rio fecundum Lege Salicâ fervo feo no­ prxfumpferit, tunc ipfes res as ad me vd
men ille dimifit ingenuo, ejus quoque ab- neredibus meis perveniant. Si quis verb ,
fohitionem per prxfente auftoritatem fir­ quod nec fieri credo, fi ego tofe, aut ullus
mamus. Prxcipientes enim ut ficut enim & de heredibus meis, vel quiilibet oppofita
reliqua manfuaria qui per tale titulum in perfona, qui contra hanc celTionem mam,
prxfentia Principum nofcuntur elle rela­ quam ego pleniflimi voluntate mei pro
xati ingenuum , ita & admodùm memo­ amore Domini noftri Jefu Chrifti fien fe
ratus lue per noftro prxeepeo pleniùs in adfirmare rogavi , venire conaverit, infe­
Dei nomen confirmatum perennis tem­ rat tibi ifta tota fervante unà cum focio
poribus cum Dei fe noftra gratia valeat, fifeo, auri uncias tantas efle multando,
Chrirto propitio, permanere bene inge­ fe prxfens ceflio omni tempore firma
permaneat.
nuus atque fecurus.
Precaria,
Mandatum.
XXVII. Dominx fanâx ac reverenXXV. Domino magnifico fratri illi,
ille. Omnibus non habetur incognitum tifiimx Ecclefix oagenfi , his nominibus ,
qualiter me fene&us adgravat fe infirmitas qux eft conftruda in pago illo, in loco
domat, fe caufas meas minlmè vuleo pro­ quod dicitur ille, ego In Dei nomine ille.
fequere vel admallare. Proptereà precor Omnibus non habetur incognitum quali­
fe fiipplico caritati tux ut in viceni meam ter re* proprietatis mex in pago illo, in
omnes caufas meas, tam in pago, quàm loco cui vocabulum funt illas fe illas, in
fe in palatio, vel in quibufeunque pagis jam dicta loca, id eft, tam manfis, om­
vel territoriis ubicunque mihi oportet, nia & ex omnia per mea ceflione ad lumen
apud quemlibet hominem, tam ad mal- vel fecrificium ad ipfecafe Dei à die prrlandum quàm ad refponfum dandum pro­ fente delegavi; pofteà ad petitionem meam
fequere racias. Et quicquid exindè egeris mihi non denegafH, nifi ut ipfes res, quangeiferiive, apud me in omnibus fe ex om­ diù advivo, mihi ad ufandum vel condirnibus ratum fe aptum atque tranfachim in Î'endum prxftare deberetis. Quod ita fe
omnibus definitum efle cognofeas : quia
èciftis, fic taliter ut tempore vitx mex
amo te plus quàm me, plus te quàm here ipfas res habere fe ufare vel condirgere
,
Tom. II.

4ji

Appendix

452

debeam , fic poft meum quoque difceffum aliquis nomine ille , icafadus, apud arma
cum omni re immeliorata, agentes ipfius fua fuper me venit, fic coipus fuper me miEcdefiz abfque exipcdata traditione in fit, fic fic mihi Deus diredum dedit, ego
eorum revocent dominatione vel potefta- ipfo de arma mea percufli, fic talis coipus
te. Propcereà talem precariam ad ipû cala ei dedi pro quid ipfe mortuus eft; fic quod
Dei fieri fit adlirmare rogavi ut ipfas res' feci fuper me feci ; fic ego hodie ipfo facio
nec vendere,nec donare,nec commutare, infra damno fic forbacudo infra nodes
nec per nullis modis nullifque ingeniis de xui. ficut lex eft fic noftra confueeudo ,
ipfa cafa Dei abftrahere,nec minuarepon- apud tres aloarius, fic duodecim conlautificium non habeam . nec mea pofleffio dantes juraverunt, fic de linguas eorum le­
nullo prxjudicio vobis nec ad ipfa cafa gibus dixerunt. Id funt qui przfen.
Dei agere nec generare non debeam nec
indiculus regalis.
ego ipfe, nec uuus de heredibus meis, nec
XXX. Ille Rex Francorum vir inlufter
quilhbet oppofita perfona. Quod ii atten­
magnifico fratri ilii Comiti. Cognofcas
taverimus , nullum obtineat effecium , dc quia ifte przfens ille ab hac miffa petitione
infuper inferamus panibus ipfius Ecclefiz nobis fuggeflit eo qubd homo aliquis no­
vel luisRedoribus, uni cum focio fifco , mine ille res fuas in veftro minifterio ad
auri uncias tantas effe multando , & alias fando illo delegaffet, fic dicit qubd ille
precarias per quinquennium fiierint reno­ vel alii homines ipfas res contendunt malo
vatas t ifta per fe obtineat firmitatem.
ordine. Propcereà omninb tibi rogamus
uc, fi veritas eft , integram juftitiam fine
Prxfiaria ad Ecclefia.
XXVIII. In Chrifto filio illo,in Dei ulla moratione ei facias exindè. Et fi antei
nomine ille donum Dei Redor,quieftcuf minimè definitum non feerit, tunc ipfos
tos Ecclefiz illius, quz eft conftrufta in homines qui hoc contendunt malo ordi­
pago illo, in loco quod dicitur ille. Om­ ne , per fidejuflbres pofitos, fuper nodes
nibus non habetur incognitum qualiter tu tantas poftquàm has litteras recipies, ante
res proprietatis tuz tam infra civitatem nos facias advenire. Taliter agas, fi gra­
quàm fic aforis in ipfo pago , in loco cujus tiam noftram velis habere.
vocabulum funt illas fit Ulas, in jam dida
hem alias Indiculus.
loca omnemreratuam per tua conccffione
XXXI. Ille Rex Francorum vir inluf­
adapta cafa Dei vel ipfo domo Dei à die prz- ter illo Comite, feu junioribus atque fucfenee delegafti. Pofteà ad petitionem tuam cefforibus veftris, feu Miflis noftris difnon denegavimus, nifi ut ipfas res ad prz- currentibus. Cognofcatis quia in noftra
ftitum beneficium tibi prxftare debere­ eleemofyna taliter ifto prefente illo, dum
mus. Quod ita fic fecimus, fic taliter ut * fic ipfe fenus effe videtur, taliter ei contempore vitz tue ipfas res per noftro be­ ’ cedimus, ut de omnes hoftes vel omni­
neficio habere vel condirgere five ufare bus bannis feu fic arribannus fit confervadebeas, fic annis fingulis in feftivitate fanc- tus, ut neque vos neque junioresatque
xo illo cenfo ad lumen vel facrificium foli- fucceffores veftri ipfo pro hoc inquidare
dos tantos per temetipfos folvere facias ; nec difmanuare non przfiimatis , nec fa­
fic nec nos ipfe., nec nullus de fucceffori- cere dimittatis ; fed Eceat ei cum Dei Ac
bus noftris, nec quiflibet de parte noftra, noftra gratia quieto ordine ad propria vi­
ipfas res tempore vitz tuz tibi abftrahere vere vel federe. Et ut certius credatis,
nec minuare non debeamus. Et ut has lit­ manu noftri fubter adfitmavimus', fic anu­
teras firmius poft te firmiores retineas , lo noftro figillavimus.
manu proprii fubter decrevimus adfirNotitia de colonitio.
mare.
XXXII. Notitia qualiter vd quibus
Notitia de homine forbatudo.
przfentibus veniens homo aliquis nomine
XXIX. Notitia qualiter fic quibus prz­ dio in pago illo , in mallo publico, ante
fentibus veniens homo aliquis, nomine viro illo Comite vel reliquis quampluris
ille, in pago illo, in loco quod dicitur ille, bonis hominibus qui fubter firmaverunt,
intnallo publico, ante ipfo Comite illo homine aliquo nomine illo ibidem inter­
vel aliis bonis hominibus qui fubter firma­ pellabat , repetebat ei eb qubd genitor
verunt , pofitâ manu fufi fuper facrofanc- fuus aut genetrix fiiaillacoloni fui fuiffent.
do altario fando illo fic juratus dixit : Ac ipfe ille fuus colonus effe debebat, fic
Hic juro per hunc loco fando fic Deo al- malo ordine de ipfo colonaüco fe abftraciflimo fic virtutis Sandi illius quod homo hebat Ac neglegens erat. Interrogatum

4Π

Marculfi.

fiaitabipfisviri·ipfius, fiipfeille colonus
ipfius lui effe debebat, an non , in prae­
tente ei dicere deberet. Et ipfe ille nullatenus potuit dicere, nec adponere , nec
nullam ratione tradere per quid ipfe de ip­
fo colonatico fe abftrahere potuiffet ; &
in prxfente pro colono ipfius lue fe recredidit vel recognovit. Sic ab ipfis viris Fuit
judicatum, ut ipfe ille ipfo iUo pro colo­
no habere debeat. Et fic jam didus Comes
ipfoiiloper manus partibus lue vifus eft
reddidifle. His prxfentibus.

Notitia focramentalis.
XXXIIL Notitia qualiter dc quibus
prxfendbus veniens homo aliquis nomine
ille in pago illo, in bafilica fanâo illo, ubi
plurima lacramenta percurrere videntur ,
ante viro magnifico illo vel reliquis quampluris bonis hominibus qui fubter firma­
verunt t pofitâ manu fui fuper facrofanâo
altario fando illo , fic juratus dixit : Hic
juro per hunc loco fando & Deo altiflimo
dc virtutis iànâo illo, unde me ille homo
in mallo publico mallabat, quôd ego ter­
ra fua aut ad conjuge fua illa , in pago illo,
in loco quod dicitur ille t de eorum potef­
tate per fortia nunquam proprifi aut pervafi , fed de ifta pane triginta dc uno an­
no fere amplius........ femper exindè fui
veftitus, dc poft me divifi , dc per legem
dc juftitiam plus obtineat me adhabere
quàm ipfius lue aut conjuge fui reddere ,
dc ad quod mihi judicatum fuit in nullo
non reaebeo, nifi ifto dc unico facramento, per hunc loco fando dc Deo altiflimo
dc virtutis fando illo. Infequenter vero
poft ipfo tres aloarii dc duodecim conlaudantes juraverunt , ôc de linguas eorum
legibus dixerunt. Id funt. Et reliqua.
Notitia de herbas maleficas,
XXXIV. Notitia qualiter vel quibus
prxfentibus veniens femina aliqua nomine
illa in pago illo, in mallo publico , in ba­
filica undo illo t ante illos dc illos dc alios
quamplures bonis hominibus qui fubter
firmaverunt, pofitâ manu fuâ fuper facrofando altare fando illo , fic jurata dixit :
Hic juro per hunc loco fimdo dc Deo al­
tiflimo dc virtutis fando illo, unde me ille
ante viro magnifico illo vel aliis bonis ho­
minibus mallavit, qubd ego herbas male­
ficas temporaffem, vel bibere ei dediffem,
per quid ipfe infirmaffet aut vitam fuam
perdere debuiffet, ego herbas maleficas
nec potiones malas nunquam teinporavi,
nec bibere dedi , per quid ipfe infirmus
vel infanus fuiffet, aut vitam fuam perdeTom. II.

414

re debuiffet, dc aliud de ifta caufa in nul­
lum non redebeo nifi ifto unico dc idoneo
(aeramento per hunc loco fando dc Deo
altiflimo dc virtutis fando illo. Infequen­
ter verb poft ipfam tantae juraverunt, dc
de linguas eorum legibus dixerunt. Id funt.
Cefio.
XXXV. Dulciflimo atque in omni­
bus amantiflimo filio meo illo ille. Ammonuit mihi amor dc dulcitudo tua , dc ex
alia parte tu cotidie mihi non ceffas defer
virende in bono impendas effedum. Frop
rerea mihi prxpatuit pleniflima voluntas
ut aliquid de heredibus propriis meis ex­
tra confortium germanus tuus tibi conce­
dere deberem. Quod ita dc feci. Proptereà cedo tibi poft meum quoque difeeffum
de hac luce , à die prxfente , ceffumque
in perpetuum effe volo, dc de jure meo
in jure dc dominatione tua tranfcnbo at­
que transfundo , hoc eft, fervo juris mei
nomine illo , vel aliam rem . terris . vel
quacunque domum , ita ut ab hodiernum
diem habeas, teneas, atque pollideas,
vel quicquid à die prxfente facere volue­
ris , liberam dc firmiflimam in omnibus
habeas poteftatem faciendi. Si ego ipfe,
aut ullus de heredibus meis, vel quiflibet
ulla oppolita perfona , qui contra hanc
ceflionem ifta venire conaverit, inferat ti­
bi uni cum focio fifco auri uncias tantas
effe multando , dc prxfens ceilio omni
tempore firmapermaneat, ftipulatione fub
nixa. Aûumiflo.

Evacuatoria.
XXXVI. Fratri illo ille. Omnibus
non habetur incognitum quia ego ad peti­
tionem tuam folidos tantos ad prxftitum
beneficium in manu tua tibi prxftiti, detu
pro hoc talem epiftulam cautionis in me
adfirmafti ut ufque annos tantos in una­
quaque hebdomada dies tantos opera mea
facere deberes , quod ita dc fecifti, ( * ad
placito ipfo debito meo mihi reddere de­
beres , quod ita dc fecifti ) & ego ipfam
cautionem mlnimè invenire poffum. Proptereà talem epiftolam evacuaturiam in te
fieri dc adfirmare rogavi, ut fi ipfa cautio
ullo unquam tempore inventa aut reperta
fuerit, nullum obtineat effedum, evacua­
tu ria inanis permaneat, dc nec ego ipfe,
nec ullus de heredibus meis, vel quilfibet
de parte mea ipfo debito fiiperiùs nomina­
to neque in ipfa cautione , nec per nullis
modis nullo unquam tempore tibi ex hoc
nullas calumnias nec repetitiones agere
ncc repetere non debeamus. Quod fi acFfa

♦Hxcidditi lune in
margine in
codtcc Ms.

F

4ff

VUe Juret,
(n Notit ad
Svmm*rh.
rag. at·.

•UlOrtfuiL

Appendix

40

tentaverimus, ifta tota fervante, uni cum juftè. Ad quod placitum veniens ipfe ille
focio fifco , auri unicias tantas eiie mul­ per triduo feu amplius placitum fuumcuP
tando , fic prxfens evacüaturia omni tem­ todivit;fic nec ipfe ille ad eum placitum
venit, nec mifium in vicem fuam non di­
pore firma permaneat.
rexit qui ulla Ionia nuntiafleu Proindè
Libellum dotis.
(
nos taliter unà cum fidelibus noftris vel
XXXVII. Dum omnipotens Deus
Comite palatii noftri illo vifi fuimus judiconcedit jugale confortium & tale permit
caflc ut dum ipfe ille per triduo feu am­
fum dedit ei in omnibus ut unufquifque
plium placitum fuum legitime cuftodivit ,
cum vira fua nubat * juxta confuetudinem
fic nec ipfe ille ad eum placitum venit, nec
anteriorum Chriftianorum f fic item legi­
mifium in vice fua direxit qui ulla fonia
mus quod ipfe Dominus nofter cum dilcinuntiaflet, fic placitum fuum neglexit, fic
pulis fuis ad nuptias invitatus fuiftet , fic
jeüivus exindè remanlit, proptereà jube­
cui Deus conjungit, homo non feparet ;
mus ut quicquid lex loci veftn de tale cau­
quod bonum, felix, fauftumquc lit. Er re­
fa debuerit, vobis diftringentibus ipfe ille
liqua. Donat itaque ille honeftx puellx
partibus ipfius lue hominis componat at­
fponfx fux , nomine illa , quam, fi Chrif­
que emendare ftudeat.
to placuerit, in conjugium fociare uxo­
Æqualenüa vel pactum,
rem cupio , donatumque in perpetuum
XXXIX. Auxiliante Domino noftro
efle volo , & de jure meo in jure À domi­
Jefu Chrifto, placuit atque convenit in­
natione ipfius puellx tranfcribo arque
ter illo fic germano fuo illo de alode qui
transfundo, hoc eft , res proprietatis n.ex
fuit genetore ill. Ut inter fe srqualenria di­
in pago ilio , in loco quod dicitur ille.f.im
videre vel cxxquare deberent. Quod ita
manfis ,domibus, xdificiis, totum tv ad
fit fecerunt. Accepit igitur ille de parte
integrum re inexquilita , leu mancipias
tantas 1. i.» nominibus ille &. ille , feu cabal­ fua manfo in pago illo , in loco qui dicitur
illo, cum omni defuper pofito, leu vineis,
los tanto;, boves tantos , vaccas cum vi­
olicis , campis, totum fic ad integrum re
tulos tanto», oves capita tanta. fodis ca­
inexquifirâ. £ conrrà ad vicem accepit ille
pita tanta, leâarios condignos ad lectos
deparce fua manfo in pago illo, in loco
tantas . fabricaturia? vero , auro . argento
qui dicitur illo, ubi accola commanet, id
in folidos tantos, .... oftenfolia vero tam
eft, tam manfis, vineis, olicis, totum fic
areis quàm ferreis « feu & lineis , quicad integrum re inexquifita, etiam aurum,
quki in domo lationaLiliter contenir. Om­
argentum ,drapalia, xramen , peculium,
nia luperius nominata, cum dies feliciflipra. fidium utriulque lèxûs, mobile fic im­
mus nuptialis advenerit, Julcillima fponmobile , inter fe scqualentia vifi fuerunt di­
fa mc ili.·., à clc prxfentehabeas, teneas,
vidi flent , fic pars contra pare fuo invicem
atque poflideas , vel quicquid exindè à die
tradiderunt, fic per eorum fiftucampars
prxfente facere volueris , liberam fic hrcontra pare fuo fe exindè exitum fece­
miilimam in omnibus habeas poteftatem
runt ; ita ut ab hodierno die unufquifque
fteiendi. Si quis vero , quod nec fieri cre­
quod accepit habeat, teneat, atque pofdo, ii ego ipie, aut ullus de heredibusmeis,
fideat, vel quicquid exindè facere volue­
vel quiflibet ulla oppoftta perfona , quia
rit , liberam fic lirmiflimam in omnibus ha­
contra hunc libellum dotis venire coni­
beat poteftatem faciendi. Si quis verb,
verit , inferat tibi, unà cum focio fifco ,
quod nec fieri credo, fi ego ipfe, aut ali­
auri uncias tantas efle multando , fic prxquis de heredibus noftris,vel quifiibec optens libellus dotis firmus permaneat.
pofita perfona,qui contra hancepiftolam
Indiculus regalis,
loco pa&onis venire conaverit, inferat
XXXVW. Ille Rex Francorum vir pars pare fuo cui lirem intulerit ifta tota
inlufter. Cùm nos in Dei nomine palatio fervante unà cum focio fifco auri uncias
noftro ad univerforum c au fas aucuendas tantas efle multando , fic prxfens epiftovel reda judicia terminanda unà cum Pro­ la pactionis omni tempore firma perma­
ceribus noftris relideremus , ibique ve­ neat.
Donatio ad cafam Dei.
niens homo aliquis nomine ille fuggefiit
XL. Domino verè ïanâo ac revereneo quod apud noftro fignaculo homine
aliquo nomine illo mar nito habui flet ut fu­ tiflimo Monafterio illo quod eft conftruo
per nodes tantas ante nos debuiflet veni­ tum in honore fan&e Marix femper vir­
re in rationes, pro eo quod dixit quod ginis genetricis Dei fic Domini noftri Jefu
res fuas poft fe malo ordine tenebat in­ Chriftj, vel exterorum dominorum fuo·

1

457

Marpulfi

rum, quorum Reliquix ibi conditx funt.
fic inlufter Deo fecrata illa Abbatiffa unà
cum norma plurimarum ancillarum Dei
ad laudem Chrifti canendum cuftrix prxeffe videtur, ego in Dei nomine femina
aliquanomine illa dono ad prxfeto Monafterkr à die prxfente, donatumque in per­
petuum efle volo, fic de jure meo in jure
fic dominatione ipfius Monafterii vel fuis
Redoribus trado atque transfundo ad poffidendum, pro eo qubd in ipfo Monafte­
rio fub religione fic fanda converfetione
habitare debeam, hoc eft , res meas in
pago illo, in loco nuncupante cujus voca­
bulum eft illo fic illo, in grafia illa t fuper
fluvium illum , quantumcunque à die
prxfente in jamdida loca vila fum te­
nere vel poflidere, quod manente conjuf,io apud jugale meo illo vife fum conquiiffe, vel in mea portione recepi, vel
quantumcunque de filio meo nomen illo
oe luduofa hereditate mihi obvenit, ficut
dixi, quantumcunque in hxc loca à die
prxfente mea elt poffeflio vel dominatio,
totum fic ad integrum ad ipfo Monafterio
à die prxfente de jure meo in jure ipfius
Monafterii fic fuifque Redoribus trado
atque transfundo ad poflidendum , hoc
eft , tam terris, maniis , unà cum fuperpofids, domibus, xdificiis , vineis , filvis, campis , pratis, pafcuis , cultis fic
incultis, adiacentiifque omnibus, aquis,
aquarumve oecurfibus, unà cum mancipia
tanta his nominibus illa, ficut dixi, inexquifiti portione meâ ad integrum publicè
trado atque transfundo ad poflidendum ;
ut quicquid ab hac die ipfa Abbatiffa vel
Redores ipfius Monafterix ad profectura
ipfius exindè fecere voluerint, liberam fic
nrmiffimam in omnibus habeant potefta­
tem faciendi. Si quis vero, quod.

Precaria ad caja Dei.
XLI. Domini viri fendi atque oftenfionc crucis patibulum mirabilis remuneratione fulgente bafilicx , qux in honore
fanda Mana fic fandi Petri fic fendi Pauli
princeps Apoftolorum, Gaico Monafte­
rio conftrudo in pago Waftinenfe, fic inluftri Abbatifll ul£ inibi conftris przeffe
videtur, unà cum norma plurima ancilla­
rum Dei ibidem confiftenrium , ego illa
femina. Dum non habetur incognitum ,
fed à pluris eft manifeftum, quboego rea
propnetatis mex in loco qui dicitur illo
]>er epiftolam donationis ad ipfo Monafte­
rio veftro delegavi, proptereTexpetivi
vobis, fiepeckione meânondcnegafti, ut

à

4j8

ipfas res , quandiu advivo, fub ufo bene­
ficio veftro tenere & ufare debeam , fic
aliubi ipfas res alienare pontificium non
habeam, & poft meum quoque difceffum ,
cum re immeliorata ad ipfo Monafterio
abfque ulla exfpedata traditione vos vel
Redores ipfiusMonafterii in eorum faciant
revocarepoteftatem fic dominationem, fic
vos reverentia difcorditis ut inpoftmodùm mea poffeflio aliqua prxjudicio ex
hoc generare non debeant. Proptereà
hanc precariam in vos vel in ipfo Monaf­
terio veftro emittendo decrevi, ut neque
ego, neque ullus de heredibus meis,quam­
vis per longinqua fpatia ipfas res ad ufendum habeo , agere nec repetere non de­
beamus. Quod qui fecerit, inferat vobis
vel partibus ipfius Monafterii fuifque Rec­
toribus auri liora una, argento pondo duo,
fic prxfens precaria firma permaneat, fic
ut alias precarias de qumquennium in
quinquennium renovantur , ifta vero non
fit neceffe renovandi. fed per femetipfam
omnique tempore obtineat firmitatem ,
cum ftipulatione fubnixL A dum illo.

Praftaria.
XLII. Dulciflima femina illa , ego
illa Abbatiffa. Dum non eft incognitum
qualiter tu ante hos dies rem proprietatis
tux in pago illo t in loco qui dicitur ille,
ad Monafterio fandx Marix adfirmafti,
unde precaria nobis vel ab ipfo Monafte­
rio adpetifti, proptereà has litteras in te
adfirmavimus, ut dum advivis, ufualiter
ipfam rem tenere fic dominare debeas ,
fic aliubi ipfas alienare pontificium non
habeas. Et ii hoc conaveris fecere, ipfam
rem à die prxfente perdas. Et ut bas litte­
ras vires hrmioresobtineas, manu noftri
fubcer adfirmavimus , cum ftipulatione
fiibnixa. Adum illo.
Tradituria de terra
XLUI. Notitia qualiter fic quibus prxfentibus veniens homo aliquis Advocatus
fando illo de Monafterio illo ad resilias.
in pago illo, in loco cujus vocabulum eft
ille, quas ante hos dies femina aliqua no
mine illa per fuo inftrumento ad ipfo Mo­
nafterio vife fuit delegaffe cum omni in­
tegritate , ficut in ipfe donatione confiât ;
quod portio fua eft ad integrum à die
prxfente Miflus ipfius feminx ille ipfius
Miffo Monafterii nomine illoper ipfooftio
de ipfe cafe per... herbam κ cefpitem ,
ficut lex eft , ipfius Miffo ad partem
fando illo vel ipfo.... vifus eft tradidi (Te ,
fic per fua tiftuca ipfo Miflb vel ipfa femina

459

460

Appendix

de ipfas res fe exicas ex omnibus cifc dixit.
Id funt.
Emunitas Sandorum.
XLIV. Ille Rex Francorum vir inlufter. Quotienfcunque petitiones Sacei
dotum aut ancillarum Dei ad effetlum per
ducimus > regiam confuetudinem exerce­
mus , & noms ad mercedem vel ad ftabi
litatem regni noftri in Dei nomme perti­
nere confidimus. Idcôque Dominis viris
fanftis ac venerabilibus apoftolicis in
Chrifto patribus omnibus Epifcopis , vel
omnibus Abbatibus, feu inluftribus atque
magnificis viris Ducibus, Comitibus ,
Vicariis, Centenariis , feu omnes Vaflbs
noftros , vel omnes Miflos noftros difcurrentes. Cognofcatis quôd inluftris Abbatiffa illa de Monafterio illo, in pago illo ,
in loco qui dicitur ille , in honore Sandi
illius conftrudo, unà cum Monichas vel
Dei ancillas ad laudem Chrifti canendum
fub religionis normaconverfari videntur,
clementia regni noftri fuggeftionem intulit
eo quod gloriofus Domnus & Genitor
nofter ille quondam Rex per fua praecep­
tione fuâ manu roborata talem immunita­
tem ad ipfa cafa Dei, Sando illo, vd feu
Monafterio illo, vel ipfa Abbatifla habuiffet conceflum atque indultum ut nullus
Epifcopus aut Archidiaconus loci illius
nifi orationem aut praedicationem lucranda
gratia , ut nullus Judex publicus quiflibet
judiciarii poteftate accindus in.... villis
ipfius Monafterii nullum debuiffet habere
introitum, nec caufas audiendas , nec
freda exigenda, nec fide juffores tollendos,
nec manfiones aut paratas requirendas,
nec nullas retributiones exadandas, fit
quod fifcus nofter exindè exigere poterit,
nullatenùs exadeturnec requiratur. Unde
& confirmationes anteriorum Regum pa­
rentumque noftrorum nobis in prxfente
protulit relegendas, dc petiit celfitudine
noftri ut circa ipfo Monafterio noftra hoc
deberet audoritas generaliter confirmare.
Cui nos hunc beneficium gratante animo
pro mercedis noftrx augmentum non fo­
lùm confirmaffe , fed etiam in novo fub
immunitatis nomine concefliffe. Denub
per hunc Prxceptum fpecialiùs decerni­
mus ordinando , atque omnino jubemus,
quod in perpetuum abfque ullis obftaculis
dc refragationibus volumus efle manfurum
cognofcite, prxeipientes ut ficut confiât
in fupradidis titulis feriptum effe ut
illud Monafterium maneat abfque ullum
introitum Epifcopi aut Archidiaconi, nifi
orationem aut przdicationem lucrando,

ut nullus Judex publicus in curtes vel villas
ipfius Monafterix nullum debeat habere
introitum , nec caufas audiendas , nec
freda exigenda, nec fidejuffores tollen­
dos , nec manfiones aut paratas requiren­
das , nec nullas retributiones exadandas,
dc quod fifcus nofter exindè exigere po­
terit-, nullatenùs exadetur nec requira­
tur , nifi, ut diximus, pro mercedis nof
trx augmentum , ficut ab anteceffores
Reges parentes noftros feu dc Domno dc
gloriofo genitore noftro illo quondam
Rege moderno tempore fuit conceflum
atque indultum , ita per noftris oraculis
pleniùs confirmamus, quod in perpetuum
volumus effe manfurum. Et ut hxc prxceptio firmior habeatur dc per tempora
meliùs confervetur , manu noftrâ fignaculis fubter ea decrevimus roborare, dc
de anolo noftro fubter fegelavimus.

Indiculum regale.
XLV. Karolus, gratia Dei Rex Fran­
corum, tam prxfentibus quàm dc futuris
Domnis fanthsdc Apoftolicis, ac venerabilibus in Chrifto Patribus, Ducibus, Co­
mitibus , Domefticis, Vicariis, Centena­
riis, vel omnis Agentes noftros, dc junio­
res ac fucceflbreique noftros, vel omnes
amicos noftros, feu dc omnes Miflos nof­
tros difeurrentes. Cognofcat magnitudo
feu almitas veftra quôd nos partibus nof­
tris bene habemus compertum quôd do­
minus taliter illius fidele noftro illo illa
merito fuo compellente conceflimus ,
ubicunque infrà regno Deo propitio nofi
tro homines fui ad negotium exigendum
advenerint, nullus quiflibet de judiciaria
poteftate veftra nec Miffus nofter nulla
telonea, nec nullas venditas, nec rodaticus, nec foraticus , nec pontaticus, dc ,
ficut dixi, nullus ouiflibet teloneo nec
venditas ejus in nullo exaétare non prxfumatis ; nifi, ut diximus, inquafcunque
portus civitatis feu mercada mulo contra­
dicente fuos vin. vel fuus commercius
quiflibet negotium abfque ullo contradi­
cente poteflatem habeat vendendi, quia
nos tauter ei habemus conceffum. In reli­
quo verô de parte noftra vel veftra ex
noftra indulgentia vifi fuimus concefliffe
atque indulfiffe, feu dc in omnibus confirmaffe. Et ut hxc prxeeptio noftra firmior
appareatur dc pier tempora confervetur,
manu noftri proprii fubter eam decrevi­
mus adfirmare.

Relatum quod dicitur apennis.
XLVI. Mos nobilium Romanorum

461

462

Marculfi.

adfuevit, & ratio jure depofcit, ut Γι cujufcunque domus igne cremetur , is per
feriem fcripturarum chartulam relationis,
quod dicitur apennis , recipiat. Quamobrcm cum quadam die inlufter ille Co­
mes ad multorum caufas audiendum vel
reda judicia terminandum unà cum pluri­
bus perfonis redderet; ibique veniens ho­
mo aliquis nomine ille fuggerit intulit eo
Sjuod ante hos dies, clfu faciente, cafa
uacum omni mobili, vel intro domo com­
pendia , feu & ftrumenta chartarum ibi­
dem igne cremaflent. Et quia ille judex
vel vicini pagenfes ipfius ad prxfens ve­
nientes ita dixerunt vel teftimoniaverunr
quod ad hoc videndum acceflerant, fic
vero tc a£tum aderat, fic fupradidus ille
Comes vel reliquis francis perlonis juxta
pratforium rctrbque prxcedentium chartola relationis, que dicitur apennic , ei
dare decreverunt, ut quicquid ex acceffione parentum aut ex contractu habebat,
tam per venditiones, donationes, cefliones, judicia, obnoxiationes , cautiones,
commutationes,feu quod per exteris ferip·
turis ad eum pervenit, dominum vel pote­
ftate inceps perveniatur in fuo jure abfque
refragationis vel modolacionis in fuo per­
maneant, vicinarum manu propria fubter
roboravimus Ac'poft noftro roborare de­
crevimus.
Hereditoria.
XLVII. Dulciflima filia mea illa, ille.
Dum non eft incognitum, fed per popu­
lum devulgatum & pateiadum, quod ego
in ancilla mea nomine illa tibi generavi,
Ac pofteà ante Domno illo Rege jadante
denario fecundum Legem Salicam te in­
genuam dimifi, Ac tu minimè in hereditate
mea fuccedere potebas , proptereà ego
hanc chartulam nereditoriam in te fieri Ac
adfirmare rogavi ut fi tibi Dominus juflerit qubd mihi in hunc feculum fu pretiis
apparueris, de omnes res. meas , tam ex
alode parentum meorum quàm Ac ex
meum contradum mei obvenit, in here­
ditate fuccedas, tam terris, man ft s , domi­
bus, «diliciis, mancipiis, litis , libertis, accolabus, merito accolanarum, vineis, eli­
cis , fiivis, campis, pratis, pafcuis , aquis,
aquarumve decurfibus , in quibufeunque
pagis, aut territoriis, feu agris vel omni­
bus locis ubi habere videor, etiam pecu­
lium , pnrfidium utriufque generis Ac fexûs, aurum, argentum, drapalia, mobile
Ac immobile, quicquid dici aut nominari
poteft, quantumcunque morions de meum

dereliquero, i.i omnes res meas in heredi­
tate apud germanos tuos filios meos fuc­
cedas , Ac xqualentia inter vos exindè di­
videre vel exxquarc faciatis ; Ac quod ad
pane tuaexindè recipis, quicquid exindè
facere volueris, liberam tx firmillimam in
omnibus habeas .poteflatem faciendi. Si
quis vero , quod nec fieri credo, fi ego
ipfe-, aut aliqui de heredibus meis, vel quibet oppofita perfona , qui contra hanc
ch an olam heredetoriam iftam , quam ego
pleniflimâ voluntate mea Heri Ac adfirmare
rogavi, venire conaverit, tibi unà cum focio fifco auri uncias tantas elle multando,
Ας prxfens hereditoria omni rempore fir­
ma permaneat, ftipulatione fubnixà. Ac­

tum ilio.
tdemptianale.
XLV1II. Dileciiflimo mihi bene me­
rito illo , ille. Omnibus non habetur in­
cognitum , fed patefadum , qubd tu quo­
tidie in bonis partibus fideliter mihi defer­
vite non cellas , Ac pro refpedu fervitii
tui, Ac pro fidelitate tua, quam circa par­
tibus meis impendere non defiftis , mihi
prxpatuit pleniflima Ac integra voluntas,
propter nomen Domini, ut de fervitio
meo temetipfum vel omne peculiare tuum
redimere deberes. Quod ita & fecifti ; Ac
dedifti mihi pro hoc quod mihi bene com­
placuit , tam in argento ouàm in amido,
valentes folidos tantos, Proptereà hanc
chartulam redemptionalem in te fieri Ac
adfirmare rogavi, ut taliter fus ingenuus
tanquam fi ab ingenuis parentibus Enfles
procreatus vel natus, cum omni peculia­
re tuo; Ac nec mihi, nec ulli heredum meo­
rum nullum impendas fervidum,nec horni
nium, nec libertaticum,nec nullum obfequium, nec patronaticum ; fed eam pergas
panem quam volueris, liberamque Ac firmifljmam in omnibus habeas poteftatem ;
Ac neque fervido, nec........ onio nec libcrtacico , nec patrocinium, nec nullum
pbfequium, nec egoipfe, nec ullus de he­
redibus meis, nec audlibet oppofita per­
fona, tibi exindè nullas calumnias, nec fa­
tigationes, nec repetitiones agere, nec ge­
nerare,nec repetere non debeamus.Quod
3ui tentaverit, Ac à me vel heredibus meis
efenfatum non fuerit, inferamus tibi unà
cum focio fifco auri uncias tant as e fle mul­
cando, Ac prxfens redemptionale omni
tempore firma permaneat, ftipulatione
fubnixL Adum dio.
Heredttoria.

KLIX. Dulcifiima atque in omnibus

Appendix

4<5j

amantifltma filia mea illa. Ego enim vir
magnificus ille. Omnibus non habetur in­
cognitum quod, ficut Lex Salica concinet,
de res meas, quodmihi ex alode parentur t
meorum obvenit, apud germanos tuosfi
liosmeosnûnimè in hereditate fuccedere
potebas.Proptcreà mihi prxpatuit plenifiima fe integra voluntas ut hanc epiftolam
heredetoriam in te fieri fe adfirmare roga­
vij^R ii mihi in hoc feculo fubpreftis apxplrueris, in omnes res meas, tam ex alode
parentum mcorumquàmexmeocontradu
mihi obvenit, in pago illo , in loco qui
dicitur ille , & in qujbufcunque pagis aut
territoriis, ubicunque habere vioeor, tam
manfis, domibus , «dificiis, vineis, olicis,
filvis, campis , pratis, pafcuis, antiis,
aquarumve decurfibus, quicquid dici aut
nominan poteft, quaatumcunquc de meo
proprio moriens dereliquqro, in omnes res
meas in hereditate apud germanos tuos
filios meos fuccedas, fe squalentia inter
vos exindè dividere vel exaequare faciatis.
Et quod ad partem tuam exindè recipis,
quicquid exindè facere volueris, liberam
& firmiflimam in omnibus habeas potefi
tvem fadendi. Si quis vero, quod nec
fieri credo.
Cautio dt vinea.
L. Domino fratri illo ille. Ad petitio­
ne mea mihi non denegalii, nili ut in fumma neceflttate mea argento vel amicto va
lentes folidos tantos in manu mea ad przftitum beneficium mihi prxftitiftL Proptereà oppignore tibi vineam prophetatis
mei in pago illo , in loco qui dicitur illo
aripennos tantos. Subiungit de ambobus
lateribus fe ambobus frontibus terra lui,
infra ipfa terminatione fe menfura ad in­
tegrum , fe ufque annos tantes frudum
quem ibidem Deus dederit, ad parte tua
elidiatum habere debeas, fe per temetipfum ipfa mea condirgere facias ; fe quo­
modo ipfo frudus tantos annos tranfados
habueris, fe debito tuo tibi reddidero,
cautionem meam per manibus recipiam ,
ftipulatione fubnixâ. A dum illo.

Seeuritat.
LI. Non minima, fed maxima vertitur

difeordia inter illo dc illo. Venientes in
loco illo ante bonis hominibus, repetebat
ipfe ille in caufa fua , vel in conjuge fua
illa, adversiis ipfius lue, dum diceret eb
quod ipfa genua fua impinxerit, & fuper
filia eorum nomine illa cefliflet, fe ipfam
ibidem occific; fed ipfâ illa hanc caufam
miuimè potuit denegare. Exinde taliter ad

'464

ipfos bonis Luminibus fiiit judicatum ut
illam Icudeiu, ut lex er*, ipfius luo folvere deberet. Quod ita in przfente fecit,
oc lervo fuo nomine illo vel alia rauba fua
iplâ illa pro illa leude ipfius hie velconjuge
fua illa , in quod eis bene complacuit,
dedit. Propcerci jam didus ille fe con jux
fua illa hanc fecuritatem in ipfa illa vel.~^
go fuo fieri fe adfirmare rogaverunt, ut
nullo unquam tempore de jam dicta caufa ,
nec de illa morte, nec de ipfa leude, nul*
las calumnias, nec repetitiones, nec fatiga­
tiones nec nos, nec ullus de heredi bus nof­
tris, nec quiflibet oppofita perfona agere,
nec generare,nec repetere non debeamus.
Quod qui attentaverit, fie à nobis vel he­
redibus noftris delenfatum non fuerit, in­
feramus tibi unà cum focio fifco auri un­
cias cantas, argento pondo tanto efle mul­
cando , dc prxfens fecuritas omni tempore
firma permaneat, ftipulatione fubnixi.
A dum illo.
Donatio ad
LI1. Gefta lex dc confuetudo expofcit
ut quxcunque pertona naturales filios ha­
buerit , & aiios pIu res non habuerit, fi eos
in fua voluerit inftituere hereditate, quali­
ter in fuum potius arbitrium ad faciendi de
id putei hoc quod in eos voluerit, liberam
habeat poteftatem. Idebque ego ille, dum
«on eft incognitum quod femina aliqua
nomen illa Lene ingenua ad conjugium
mihi fociavi uxore , fed qualis caufas vel
tempora me opprefleruntut chanolam li­
belli dotis ad eam, heut lex declarat, minimè excellit facere, unde ipfi filii md ,
fecundum legem, naturales appellantur,
fe filios in ea generavi, quibus bapcifmo
nomen impofuunua illos dc illos, proptercà volo ut pnedidi filii mei in omni cor­
pore facultatis meat in pago illo, in loca
denominantes illos fe illos, in legitimam
fucceflionem debeatis addere apparuere,
hoc eft, tam terris, manfis, una cum fuperpofitis domibus, aedificiis, utriufque
generis fcxûs peculiis, mancipiis ibidem
commanentibus , tam ibidem quàm dc
afiundè tranflatis, ficut dixi, quod noftra
eft pofleflio, fe quod de iucceffione pa­
rentum nobis obvenit, tam dealode, quam
de comparato, vel de qualibet adtradu ad
nos noteirur pervenifle, & quicquid à die
prxfente noftra eft pofleflio vel domina­
tio , cum omni jure fe merito fe omni re
inexquifita quandoquidem moriens dere­
liquero . in veftra debeatis revocare poten­
tate fe dominatione, fe faciatis exindè
jure

465’
.

ι

466

Marculfi

jure proprietafio quod volueritis, & nul­
lus vobis de omnihereditatemea repudiate
non debeat, nec facere poffit, ftipulationc fubnixa.
Mandatum.

LIH. Dulciflimo amico meo illo, ego
ille. Rogo atque injungo caritate tuâ ut
liias ad vicem meam ad civitate illa, ad illô
dcfenforc ôc illo profeflbre, vel curiâ pu­
blici ipfius civitatis t fic hanc epiftolam,
jquî ego filios meos illos in totius heredi*
tatis mex legitima fucceflione inftituere ôc
legitimos filios meos, ficut in ipfius epiftolx textu continetur, confcribere volui,
ea geftis municipalibus, ut mos & lex ei!,
juxta morem & confuetudinem alligare
atque firmare facias. ad profecutionem
celebratam. Quod tibi rogo mihi referibere pigrum non graveris , ftipulatione.

Heredituria de hereditate.

LIV. In nomine Domini. Anno illo
Domni noftri illius Regis , menfe illo,
gefta habita apud laudabile viro illo defenfore & illo profeifore vel curiâ pu­
blici ipfius civitatis, ille ait. Quxfo vobis,
optime defenfor, ut mihi codices publicos
patere jubeatis, quia habeo quadam profequere qux geftorum allegatione cupio
roborari. Memorati defenfor & ordo cu­
ria· dixerunt : Patent tibi codices publici,
profequere qux optas. Ille dixit : Amicus
meus ille mini injunxit per fuUm manda­
tum.folemniter roboratum ad laudabilita­
tem veftram accedere debere, ôc liane
epiftolam, quam ipfe, ficut textus decla­
rat, in prxdi&os mios fuos illos confcripftt, pro eo qubd in bene ingenua femina
illa ipfos generavit , ôc tamen chartolam
libelli dotis ei fecundum legem non adfirmavit, proptereà jam didi filii fecundùm
legem naturales appellantur > ita antedictus pater eorum ei complacuit ut ipfos
fecundùm legem R omanam in ipfa civitate
ance curiam publicam debeat in legitima
totius hereditatis fux inftituere hereditate,
ita ôc fecit, dum improlis, nec legitimos
infantes non habuerit, ipfos in legitima
hereditate pro legitimis filiis in omnes
caufas recepit ; ut prxdida epiftola juxta
morem At confuetudinem geftis municipa­
libus alligari atque firmari debeat. Supraferiptus defenfor unà cum fuis curialibus
vel fubfcriptionibua inftituerunt vel inobodierunt fub fignaculis. Et hxc gefta
quomodo eft confcripra , manu eorum
roborata , ei vifi fuimus tradidifle, ftipu­
latione fubnixâ. Adum.
Tom.lL

Epiftola.
LV. Magnifico amico meo ilio, ego
ille. Cognolcas juxta injun&ionem tuam ,
ur per tuum mandatum mihi rogafti, ad
illa civitate ad illo defenfore vel curia pu­
blica ipfius civitatis me acceiTiiTc, ôc liane
chartolam, quâ infantes tuos, quod natu­
rales funt, in legitima hereditate fecun­
dum legem inftituifti, ficut in ipfa chartoia tam de rebus quàm Ôc de ipfa munera
ad ipfius infantes continetur, geftis muni­
cipalibus juxta morem fic confuetudinem
aliegafle atque firmaffe cognofcas, fic de
perfecutione celebrata , quod milu ro
gafti, referibere vel profequere milii pi­
grum non fuit, ftipulatione fubnixâ.

Gefta manumiffionis.
LVl. Quod fecundùm legem Roma­
nam adum eft nullatenus revocetur. Itaquè fub die illo , anno illo regni Domni
noftri illius Regis, Indictione illa, vir ve­
nerabilis ille Diaconus teftatur eis quia
ftabili fub feripturis manumittere in Ec­
clefia illa vindidaque liberare famulo illo
fuo nomen ifto bene fibi merito fecun­
dùm conftitutionem bonx memorix Conftantini legis , quâ fixum eft ut omnes qui
fub oculis Epifcoporum, Prefbyterorum,
feu Diaconorum in Ecclefia manumittun­
tur , ad civitatem pertineat, fic ab Ecclefia
defenfetur, fit vult eum juxta confuetu­
dinem , cujus commemoratio * fubpravida
’ t M »·
eft, ad civitatem pertinere Romanam, eâ j
tamen conditione ut eat ubique , quam '
voluerit partem pergat, tanquàm fi ab in­
genuis parentibus ni i fiet natus vel pro- ‘
creatus, fic nulli heredum ac proheredum
meorum minimè quicquam debeat fervitutis, nec libertinitatis gratiam, nec patro­
natus obfequium, fed, ficut dixi, fub inte­
gra fic legitima ingenuitate debeat perma­
nere ingenuus atque fecurus, fic femper
ad civitatem debeat pertinere Romanam,
teftamentum etiam faciendi liberam in
omnibus habeat poteftatem. Si quis vero.
Traditort a.

LVII. Notitia traditionalis , qualiter
vel quibus prxfentibus venit homo aliquis
nomine ille ad illo manfo, quem ante hos
dies per chartolam venditionis ad filium
fuum adfimiavic , per..... vifus fuit tradi­
difle vel confignafle, fic exitum inde fecifle. His prxfentibus.
Obnoxiatio.
LVIII. Domino meo femper, ego
enim ille. Dum non eft incognitum quanG g

4<$7

468

Formulae

ter mitigante pane adven& mihi contigit
quod ego caballo ad hotnine aliquo nomine illo in texaga fubduxi, unde & de
furto viâus apparui, fic vitx periculum
exinde incurrere potueram, ficego non

habeo unde ipfum facinut vel ipfum furtum emendare vel fadtfocere debeam ,
propcereà expetivi à vobi» , fie habuit
pietaa fic dignatio veftra. Et reliqua,

F O R M U L Æ
V

SIRMONDICÆ,
s

i

y

VETERES

FORMULÆ
Λ ECUNDUM Legem

e

Romanam , primo edita ex codice clariffuni

viri Jacobi Sirmondi.

CAPITULA.

INCIPIUNT
i. JLJonatio Ecclefia,

2 4.
aj.
a6.
wj.
28.
29.
30.
31.
3 a,

Epiftola qualiterpupilli recipiantur.
Palium inter parentes.
Commutatio.
5. Gefla.
Confirmatio legis,
4. Cejfio.
Item appennem.
y. Venditio,
Editio legibus comprehenfa.
6. Obligatio.
Relatio cum judicio.
f. Precaria.
Breve facramenti.
8. hem venditio.
Si quandô ma/culustffemina pari­
9. Venditio de fervo,
10. Venditio dejemetipfo , qualiter homo
ter raptum confenferint t infra quin­
liber venundetur.
quennium litigetur.
11. Epiftola collectionis.
33. Judicium evindicatum.
34. Epiftola Abbatis.
12. Ingenuitas.
3j. Donatio ad Ecclefiarr poft obitum.
1 j. Cautio.
36. Cejfio à dieprxfente.
14. Donatio in fponfa facia.
1 y. Traditio.
yj. Venditio adEcclefiam.
16. Charta in puellam fa3a ab eo qui 38. Epiftola Abbatis.
ipfam invitam traxerit.
39. Securitas de homicidio.
\η. Donatio truer virum dC uxorem * 40. Judicium 9 juxtd quod caufa conti­
tamen gefiisfit alligata.
net.
18. Item alio modo.
41. Breve facramenti fecundùm ipfum
19. Libellum repudii.
judicium.
20. Mandatum qualiter maritus nego­ 42. Notitia de alode evindicato.
tium uxoris profequatur.
43. Venditio de cafavel area infra civiai. Charta qualiter pater filium vel ne­
’
totem.
potem de rebusfuis meliorare poteft. 44. Qui fe in alterius poteftate commen­
aa. Epiftola qualiter nepotes in locofilio­
dat.
rum infti tuuntur ab avo.
4f. Evacuatoria.
Epiftola qualiter extraneo homine 46. De caujis commendatis.
quis in locumfilii adoptetur.
3. Mandatum.

E X P L I C I U N T

CAPITULA.

4ό9

Sirmondicæ
Donatio Ecclefia.

Undi terminum adpropinquan*
|V1 tem ruinis crebrefcennbus jam
cera ligna manifèftantur. Idcirco ego
in Dei nomine ille confiderans gravitudi­
nem peccatorum meorum, Ac reminifeens
bonitatem Dei dicentem : Date elcemofynam , Ac omnia munda fiunt vobis.
I

Item alio modo»
Si aliquid de rebus noftris locis Sando­
rum vel in fubftantia pauperum conferi­
mus, hoc nobis procul dubio in attema
beatitudinc retribuere confidimus. Ego
2uidem <^e tanta mifericordia Ac pietate
lomini confifus, per hanc epiftolam do­
nationis dono donatumque in perpetuum
efle volo ad bafilicam fandi Martini, ubi
ipfe pretio fus corpus requiefeit, vel omni
congregationi ibidem confiftenti, Ac ve­
nerabilis vir ille Abbas prxefle videtur,
villam juris mei nuncupantem illam, fitam in pago illo, in condita illa, cum ter­
ris , xdificiis, accolabus, mancipiis, liber­
tis , vineis, filvis, pratis, pafcuis, aquis,
aquarumve decurfibi^, cum exits Ac ingreflis, mobilibus Ac immobilibus, cum
omnibus appendiciis fuifque adjacentiis,
ficut à me prxfenti tempore videtur efle
pofleflum, totum Ac ad integrum de jure
meo in veftra vel fandi Martini jure pro­
prietario trado atque transfundo ; ei verb
ratione ut quandiù advixero, fub ufu be­
neficii veftri abfque ulloprxjudicio vel diminutione aliqua prxdidas res tenere Ac
ufurpare debeam, Ac poft meum quoque
difceflum, quicquid in jam dida villa vel
in finibus fuis additum, adtradum, emelioratum, repertumque fiierit, Actranfitus meus ibidem dereliquerit, cum omni
fuprapofito, redores ipfius Ecdefix agentefque illius abfque ullius expedata tradi­
tione,vel Judiciim confignatione in noftra
eleemofyna vel fubftantia Monachorum
ibidem vitam degentium, Chrifto prote­
gente , tanquam fi ad prxfent abfque ufii
noftro eorum fuifletobfecutapofleflio, in
eorum faciant revocare poteftatem vel
dominationem; ita ut quicquid exindè pro
opportunitate Monafterii facere decreve­
rint , liberam Ac firmiflimam in omnibus
habeant poteftatem. Et fi fiierit ulla quiflibet perfona qui prxter iftum, alterum
ftrumentum exinde prxfentaverit, aut an­
teriorem aut pofteriorem , quod nos nec
fecimus nec facere rogavimus , nullum forTom, U.

470

tiatur efiedum, nifi vacuum 6c inane per
m jieat; audorem vero criminis vel falfarium judiciaria poteftas condemnet. Et
fi fiierit, aut ego ipfe, aut ullus de here­
dibus meis j vel quiilibet perfona, qui con­
tra hanc donationem aliquid refrangere vel
calumniam generare prxfumpferit, illud
quod repetit non vindicet , Ac infuper
contra cui litem intulerit folidos quingen­
tos componat, Ac harcdonatio cum ftipulatione lubnixa inlibata permaneat. A dum
in illo loco.

Mandatum.
II. Magnifico fratri illo, ego ille, fi­
lius illius. Rogo, fupplico, atque tux
caritati injungo ut ad vicem meam civita­
tem illam adeas, Ac donationem illam ,
quam ego partibus illius de locis noftris
nuncupantibus illis, fitis in pago illo, per
mea legitima ftrumenta confirmavi, geftis
municipalibus cum curia publica Ac defenfore facias alligare vel profequere, Ac de
ipfa prbfecutione mihi reddas certiorem.
Et quicquid exindè egeris gefferifve, ratumameiiromnibuseUecognofcas. Quod
mandatum, ut pleniorem obtineat vigo­
rem , manu proprii fubter firmavi Ac bo­
norum virorum lubfcriptione roborandum
decrevi.
Gefla.
III. Anno illo, regnante Rege illo,
fub die illo, cum conventum Turonus ci­
vitate adfuiflet, adftantc venerabili viro
illo defenfore, uni cum honoratis princi­
palibus fuis. venerabilis vir ille dixit : Rogo
te, venerabilis vir ille defenfor, ut mihi
codices publicos patere jubeatis, quia in­
lufter vir ille per hoc mandatum ad me
fperavit ut donationem illam, quam de
rebus fuis propriis, de locis nuncupantibus
illis, fitis in pago illo , partibus illius per
fua legitima ftrumenta confirmavit, geftis
municipalibus cum curia publica Ac defen­
fore profequere Ac alligare deberem. Ecce
ipfam donationem; jubete eam recitari.
Venerabilis vir ille defenfor Ac ordo curix
dixerunt : Codices publici te patefaciant,
Ac Ule amanuenfis hanc donationem acci­
piat vel recitetur. Qui flarim accipiens, per
ordinem eam recitavit. Jam dictus profecutor dixit : Et quia petitiones meas lauda­
bilitas veftra per ordinem implere dignata
eft, rogo ut publica monumenta fufcipiat.
Et patefa&is codicibus, gefta cùm à vobis
fuerit fubfcripta, mihi nobilitas veft ra, ut
mos eft, tradi praecipiat. Venerabilis vir
ille defenfor Ac ordo curix dixerunt : Gefta
Gg a

471

Formulæ

cùm à nobis fuerit fubfcripta,, flc à vene­
rabili viro illo amanuenfe edita , tibi trada­
tur ex more, u: facilius quod fuperiùs in­
fertum eft diuturno tempore maneat inconvulia.
CeJJio.

IV. Latores legum fanxerunt ut quic­
quid unufquifque alteri cefferit, profitea­
tur fe tantum rem cefliffe , vel concedi,
& fola voluntas illius aut fcriptura aurteftibus comprobata pro omni firmitate fufficiat. Igitur ego in Dei nomine ille fideli
noftro illo cedo tibi à die prxfente ceffumque in perpetuum effe volo, hoc eft, villa
juris noftri nuncupante illa ftta in pago illo,
in condita illa, cum terris, xdificiis, accolabus, mancipiis , libertis , vineis , filvis ,
pratis, pafcuis, aquis, aquarum ve decurfibus, mobilibus dc immobilibus, cum om­
nibus appendiciis fuifque adjacentiis, cum
omni fuprapofito , vel quicquid in jam
dido loco a dic prxfente tenere fle poflidere videor ; ita ut quicquid exindè facere
volueris, jure proprietario liberam & firmiftimam in omnibus habeas poteftatem :
quia malo hoc te hab-rc quàm me , plus
te quàm exteris heredibus meis. Et fi fue­
rit , aut ego ipfe, aut ullus de heredibus
meis, vel quiflibet perfona, qui contra
hanc ceflionem aliquid refragare vel ca­
lumniam generare prxfumpferit , illud
quod repetit non vindicet, &c infuper
contra cui litem intulerit, unà cum focio
fifco, inferat folidos tantos, fle hxc ceffio
meis vel bonorum hominum manibus
roborata , cum ftipulatione fubnixâ , diu­
turno tempore maneat inconvulfa. Adum.
cnditto.
V. Magnifico fratri illo , ego ille. Cons­
tat me tibi vendidiffe, & ita vendidi, rem
proprietatis mex , litam in pago illo , in
condita illa, in loco nuncupante illo, cum
terris , xdificiis , accolabus , mancipiis ,
libertis, vineis , filvis, pratis , pafcuis ,
aquis , aquarumve decurfibus , mobili­
bus , & immobilibus, totum & ad inte­
grum cum omnibus appendiciis vel adja­
centiis fuis vel omni fuprapofito , ficut à
me prxfenti tempore videtur effe poffeffum , de jure meo in tua trado poteftate
vel dominatione , unde accepi a te pre­
tium in quod mihi bene complacuit, illis
prxfentibus qui fubter tenentur inferti,
valentem folidos tantos. Ita ut ab hodierna
die quicquid exinde facere volueris , libe­
ram habeas poteftatem. Et fi fuerit, aut
ego ipfe, aut ullus de heredibus meis, vel

47*

quiflibet perfona, qui contra hanc vendi­
tionem aliquam calumniam vel repetitio­
nem generare prxfumpferit. illud quod
repetit non vindicet, & infuper contra
cui litem intulerit foUdos tantos compo­
nat , fle hxc venditio firma permaneat.

Obligatio.
VI. Domino venerabili illo, ego in Dei
nomine ille. Dqm fle omnibus habetur per­
cognitum qualiter veftro accepto pretio
rem proprietatis mex fitam in pago illo ,
in condita illa , in loco nuncupante illo ,
cum omni integritate, vel cmicquid à me
prxfenti tempore inibi fuir poffeffum,
vobis per venditionis titulum cuftraxi. Sed
pofteà mea fuit petitio , fle veftra decrevit
voluntas, ut mihi ipfam rem ufufhi&uario ordine confervare juberetis. Quod ita
fle feciftis. Et ego pro hujus merito bene­
ficii , obligo voois ran proprietatis mex ,
fitam in pago illo , in condita illa, in loco
nuncupante illo , cum omni integritate
fua, vel quicquid ibidemprxfenti tempore
à me videtur effe poffeffum. Eâ vero ra­
tione ut quandiu in caput advixero, utrif
que partibus fub veftro praetexto tenere
fle u furpare debeam, fit mihi exindè non
liceat aliubi nec vendere nec donare nec
in nullo modo diftrahere, nec infos ufus
in alterius manus transferre. Sed poft
meum quoque difceffum , abfque ullius
expetlata traditione vel Judicum conti­
gnatione , abfque diminutione rerum vel
mancipiarum, cum omni fuprapofito ,
vel quicquid in ipfa loca afpicere vel per­
tinere videtur, vos heredefque veftri, vel
cui à vobis permiffum fuerit, in eorum
faciant revocare poteftatem vel domina­
tionem. Et fi fuerit aut ego ipfe, aut ullus
ex heredibus meis, vel quiflibet perfona
qui contra has obligationes aliquam ca­
lumniam vel repetitionem aut contemp­
tum generare prxfumpferit, illud quod
repetit non vindicet, fle infuper contra
cui litem intulerit folidos ducentos com­
ponat , fle hx obligationes uno tenore
confcriptx firmx permaneant.

Precaturia.
VII. Domino venerabili illo Re&ori
Ecclefix illius vel omni Congregationi
ibidem confiftenti, ego enim iue. Ad
meam petitionem veftra decrevit voluntas
ut mihi villam veftram, fitam in pago illo ,
in condita illa , in loco nuncupante illo ,
cum omni merito ad fe pertinente vel afpiciente, ufufruüuario ordine mihi confervare juberetis. Quod ita dc feciftis. Eâ vero

473

.

Sirmondicæ.

ratione ut mihi exindè non liceat alftibi
nec vendere , nec donare. nec in nullo
modo diftrahere » fed fub veftro prxtexto, quaternis decretum veftrum manferit ? hoc tenere fic ufurpare faciam. Undè
cenlivi me annis fingulis ad feftivitatem
ipfius Sanfti partibus veftris reddere argen­
tum tantum. Et poft meum quoque dif­
eeffum fupraferiptam rem cum omni inte­
gritate fic foliditate fua, quicquid ibidem
afpicere vel pertinere videtur, cum omni
fuprapoitto , vel quicquidibidem tranfitus
meus dereliquerit , abfque ullius expectata traditione vel Judicum conftgnatione,
aut heredum meorum repetitione, vos
agentefque ipfius Ecclefix in eorum fa­
ciant revocare poteftatem vel dominatio­
nem. Et fi fuerit aut ego ipfe, aut ullus
de heredibus meis , vd quiflibet perfona
qui contra hanc precatorum aliquam ca­
lumniam vel repetitionem aut contemp­
tum generare prxfunipferit, iUud quod
repetit non vindicet , fic infuper contrà
cui litem intulerit folidos centum compo­
nat , fic h.vc precatoria, quamvis per diverforum annorum curricula à me fuiffet
poiTelTa, nullum prxjudicium vobis non
prxparerur, fed ita firma permaneat quali
per quinqiîenniumfuiffet renovata,cum
ftipulatione fubnixa , omnique tempore
inviolata permaneat.

Item venditio.
VIII. Magnifico fratri illo, ego ille.
Conftat me tibi vendidiffe fic ita vendidi
infra terminum SanQi illius, in loco nun­
cupante illo , campum vel vineam juris
mei, habentem aripennos tantos. Eft qui­
dem de uno latere fic fronte terra illius ,
de alio latere fic fronte terra illius. Undè
accepi à te pretium , in quod mihi benè
complacuit, valentem folidos tantos, ita
ut ab hodierna die quicquid de fupradiâa
re facere volueris, liberam hebeas potefta­
tem, falvo jure ipfius Sanâi. Et fi fuerit,aut
ego ipfe, aut ullus de heredibus meis, vel
quiflibet perfona qui contra hanc vendi­
tionem aliquam calumniam vd repetitio­
nem generare prxfunipferit, contra cui
litem intulerit folidos quindecim compo­
nat, fic hxc venditio firma permaneat.
J^enditio de fervo.
IX. Magnifico fratri illo , ego ille.
Çonftat me tibi vendidiffe fic ita vendidi
fervum juris mei nomine illum , non fu­
FMtJureti
rem , non fugitivum, fed fanum corpore ,
MitellaneaadSym bonifque moribus conftru&um. Unde ac­
math. raf.
cepi à te pretium , in quod mihi bene com-

*

474*

placuit y valentem folicoa tantos. Ita ut
ab hodierna die quicquid de fupradifto
fervo facere volueris , liberam habeas
poteftatem. Et Γι fuerit, aut ego ipfe ,
aut ullus de heredibus meis, vel quillibec
pcrfona qui contra hanc venditionem ali­
quam calumniam vel repetitionem gçnerare prxfumpfcrit, contra cui litem intu­
lerit folidos fexaginta componat, fic hxc
venditio firma permaneat.
Ktnditio de femetipfo , qualiter homo
liber venundetur.
X. Domino femper meo ilio , ego iHe.
Placuit mihi ut ftatum ingenuitatis mex
in veftrum deberem obnoxiare fervidum.
Quod ita & feci. Unde accepi à te pre­
tium , in quod milii benè complacuit ,
folidos tantos , ità ut ab hodierna dia quic­
quid de me fervo tuo , ficut fit de reliqua
mancipia tua, facere volueris , à die prxlct.ee liberam fic 'firmiflimam in omnibus
habeas poteftatem. Et quod jieri non cre­
do , li Fuerit ulla quiilibet perfona qui
contra hanc venditionem, quam ego mei
fpontanei voluntate fieri fic adfirmare ro­
gavi , qui contra eam aliquid agere vel
calumniam generare conaverit, illud quod
repetit non vindicet, fic infuper contra
cui litem intulerit auri libram unam , ar­
genti pondo quinque coaflus exfolvat,
fic hxc venditio firma permaneat.
Fpifiola colle3io»is.

XI. Nos quoque in Dei nomine matri­
cularii Sandi illius, dum matutinis horis ad
oftia ipfius Ecclefix obfervanda conveniffemusjibique infantulum fanguinolentum,
iericulo mortis imminente, pannis invoutum invenimus , fit ipfum per triduum
feu amplius apud plures homines inquilivimus quis fuum elfe diceret, fic non invenimusjeui nomen ipfum impofuimus. Sed
pofteà pietate interveniente , fic Domini
roifericordia opitulante, ipfum infantulum
homini aliquo nomine illo ad nutriendum
dedimus; ut fi,Deo prxfule.con valuerit ,
ipfum in fuis fervidis ac folatiis juxta legis
ordinem retineat. Pro quo pretium acce­
pimus , in quod nobis bene complacuit ,
valentem fol. tantos. Et ut prxfens epiftola
finnior fit, manibus propriis eam fubter
firmavimus, fic bonis nominibus roboran­
dam decrevimus, fecundum fententiam
illam qux data eft ex corpore Theodôfiani libri quinti, dicens : Si quis infarP \|ntetp,et
tem à fanguine emerit > fi nufuum domi- U wüc? '
nus vel pater eum recipere voluerit , atu Thcôd.
ejufdem meriti mancipium, aut pretium

f

*47 ί

Formulae

nutritor tptaniùm voletait confequaiur.
Et ut praefens epiftola firmibr fit, manu
noftri prqpriâ eam fubter firmavimus, Ac
bonis honunibus roboranda* decrevimus.
Adum.
Ingenuitas,
Kb.·, cap-

ktf<no.lib.

XII. Qui debitum fibi nexum relaxat
fervitium, premium in futuro apud Do­
minum fibi retribuere confidat. Igitur ego
in Dei nomine ille pro remedio animx
mex vel xterna retributione fervutn juris
mei nomine illum ingenuum effe prxeigio, Ac in facrofanfta Ecclefia beatif&mi
andi illius, fub prxfentia Sacerdotum ibi­
dem confiitentium , ante cornu altaris ab
omni vinculo fervitutis eum abfolvo, ita
ut deinceps, tanquam fi ab ingenuis pa­
rentibus fuiffet natus vel procreatus, eat,
pergat partem quam maluerit, Ac ficut alii
cives Romani vitam ducat ingenuam. Et
fi aliqua procreatio filiorum vel filiarum
ex ipfo orta fuerit, fimiiiter vivat inge­
nua ; Ac nulli heredum meorum nec cui­
cunque ali» per fonx quicquam debeat fervitutiv nec libertinitatis obfequium, nifi
foli Deo cui omnia fubjeda funt. vd pro
cujus amore ipfum devotus obtuli. Pecu­
liare quod habet, aut in ante laborare po­
tuerit , ceffum in perpetuum habean Pa­
trocinium Ac defenfionem cuicunque fe
elegerit, in omnibus illius perfruatur ar­
bitrio. Si quis verb , quod futurum effe
non credo, fi fuerit auquis ex heredibus
meis, vd quiflibet per fona qui contra hanc
ingenuitatem venire aut eam refragare
prxfumpferit, illud quod repetit non vin­
dicet , Ac infuper contra cui utem intulerit
folidos fexaginta componat, Ac prxfens
ingenuitas meis vel bonorum hominum
manibus roborata , cum ftipulatione fub­
nixa, omni tempore maneat inconvulfa.

Cautio.
ΧΙΠ. Magnifico fratri illo, ego ille.
Ad meam petitionem veftra decrevit vo­
luntas ut mihi beneficium de rebus veftris
Diis inter annos tantos facere debereris.
Quod ita Ac feciftis. Et epo pro hujus me­
rito beneficii oppignoronbi locellum rem
proprietatis mex nuncupantem illum ,
fitum in pago illo , cum omni fua integri­
tate vel foliditate. Eâ verb ratione ut quomodb jam didi anni adimpleti fuerint, Ac
tu frudes ipfius terrr per quinque annos
tantos exindè collegeris, ego fupradidum
debitum tuum tibi defolvam , Ac rebus
meis unà cum cantione mea de manibus
tuis recipiam. Et fi neglegens aut tardus

476

exindè apparuero } fuprafcriptum debitum
tuum in auplum partibus tub fum reddi­
turus.
Donatio inJponJafaSa.
XIV. Lex Ac confuetuao expofck ut
quicquid inter fponfum Ac fponfam de fu­
turis nuptiis fuerit definitum vel largitum ,
aut ex confenfu parentum t aut ipfi, fi fui
juris funt, feripturarum folemnitate fir­
metur. Idcircb ego in Dei nomine ille ,
dum multorum habetur percognitum quod
ego te tUa,unà cum conienfii parentum vel
amicorum noftrorum,tuâ fpontaneâ volun­
tate (ponfavi, mihi placuit ut aliquid de
rebus meis per hunc titulum fibelh dotis
ante dies nuptiarum tibi confirmare debe­
rem. Quod ka Ac feci. Ergb dono tibi donatumque effe volo locellum rem proprie­
tatis meae nuncupantem illum , litum in
pago illo, cum terris, aedificiis, accolabus, mancipiis, liberas, vineis, filvis,
Eratis, pafcuis, aquis, aquarumve decurbus , mobilibus Ac immobilibus , cum
omni fuprapofito fuifque adjacentiis, tam
de alode quàm Ac de comparato, feu de
qualibet adtrachi, totum Ac ad integrum,
ficut à me prxfenti tempore videtur effe
poffeffum, Ac in fabricaturas aurum tan­
tum , argentum tantum, veftimenta. Hxc
omnia fuperius jam diâa per hunc titulum
libelli docis diebus nuptiarum tibi fum im­
pleturus vel traditurus, ka ut dum advi­
xeris fecundum legis ordinem teneas atque
poffideas, noftrifque qui ex nobis procreati
fuerint filiis vel filiabus derelinquas. Si quis
verb, fi ego ipfe, aut ulla quiflibet pertona
fuerit qui contra hanc donationem aliquid
agere vel calumniam generare prxfumpferit, illud quod repetk non vindicet, Ac
infuper contra cui utem intulerit folidos
centum componat, Ac haec donatio meis
vel bonorum nominum manibus roborata ,
cum ftipulatione fubnixa, firma perma­
neat.
Traditio adfponfam.
XV. Dum multorum habetur percog­
nitum qualiter ego ille puellam aliquam
nomine illam uni cum confenfu parentum
vel amicorum noftrorum legibus fponfavi,
Ac aliquid de rebus meis ei donare ante dies
nuptiarum difpofui, ideb placuit mihi ut
de ipfis rebus miffo ipfius puellae nomine
illo traditionem vel introductionem loco­
rum fecundùm Legem Romanam facere
deberem. Quod ita Ac fisci. Ergo trado ei
Ac tradidiffe me confiât locellum rem pro­
prietatis mex nuncuj mtem illum , fitum
in pago 'illo , cum terris , aedificiis , acco

477

Sîrmondicæ.

labus, nandpüs,vel eaten que fequuntur, aurum, argentum, veftimenta. Hxc
omnia fupcnùa jam diûa te ille ad vicem
fponfztnez tibi trado, ita ut tempore nup­
tiarum in jam dide fponfie mez eveniant
poteftatem, ita ut fecundùm legi» ordinem
teneat atque poflideat. Et fi contra hanc
traditionem aliquid refragavero , partibus
ipfius puelle folidos tantos componam ,
& hzc traditio firma permaneat.
Charta in puellam facia ah eo qui illam
invitam traxerit.
XVI. Viventibus patribus inter filios
«»:.in familias fine voluntate eorum matrimonia
*** non légitimé copulantur , fed conjunda
non folvuntur. lacircbego in Det nomine
ille, dulciflima conjux mea illa, dum & te
fine voluntate parentum tuorum rapto (ce­
lere in meo fociavi conjugio , unde vit*
periculum Incurrere debui. fed interve­
nientibus Sacerdotibus vel bonis homini­
bus vitam obtinui. Ideo placuit mihi ut
per hanc epiftolam compofitionalem, aut
fi convenit ceflionem , aliquid de rebus
meis tibi confirmare deberem, quod ita
& feci, hoc eft , locellum nuncupatum
illum , ficum in pago illo , cum terris ,
zdificiis, accolabus, mancipiis, libertis,
vineis, filvis, pratis, pafcuis, aquis, aqua·
rumve decurfibus , mobilibus fit immobi­
libus , cum omni fuprapoiito fuifque ad­
jacentiis , vel cum omni integritate, quic­
quid inibi przfenti tempore mea videtur
efle pofieiiio , de jure meo in tua trado
poteftate vel dominatione, ita ut quicquid
exindè à die przfentc facere volueris, li­
beram ac firmiilimam in omnibus habeas
poteftatem. Et fi fuerit, aut ego ipfe, aut
ulla quiflibet perfona qui contra hanc
epiftolam refragationem aliquam aut ca­
lumniam generare przfumpferit, illud
quod repetit non vindicet, & infimer par­
tibus tuis vel contra cui litem intulerit fo­
lidos tantos componat, & hzc epiftola
firma permaneat.
Donatio inter vimm hC uvorem : tamen
geflis ft alligata.
XVII. Quicquid enim inter conjuga­
tos de propria facultate ob amorem dilec­
tionis invicem condonare placuerit, feriprurarum necefle eft titulis alligari, ne ur
pofterùm ab heredibus eorum poflit conPwijn»^ velli : quia fecundùm legem , fi manente
μ. » inut- conjugio vir uxori vel uxor marito aliquid
***
donaverit, fi is cui donatum eft prior mor­
tuus fuerit, apud donatorem ea quz do­
nata fuerant remanebunt. Igitur ego in

MM. **

VS·■ <M* > 4

478

Dei nomine ille, dulciflima coniux mea
illa, fi priùs mortuus fuero quàm tu,
dono tibi per hanc epiftolam donationis
donatumque in perpetuum efle volo tres
partes de omni re facultatis mez , quan­
tumcunque in pago illo in villas nuncu­
pantes illas habere vifus fum , hoc eft ,
tam terris , zdificiis , accolabus , manci­
piis , libertis , vineis, filvis , pratis, paf­
cuis , aquis, aquarumvedecurfibus, mo­
bilibus & immobilibus, aurum tantum ,
argentum tantum , «ramentum in folidos
tantos. Hzc omnia cura omnibus appen­
diciis fuifque adjacentiis vel cum omni fuprapofito tibi dono atque transfundo ,
Siuartam verb legitimis heredibus meis reervo ; quia malo hoc habere te quàm me, p.ui.
plus te quàm exteris heredibus meis. Simi- «
liter ego in Dei nomine illa dulciflimo
jugali meo illo , fi prior mortua fuero
quàm tu , dono tibi per hanc epiftolam
donationis. SequiturJupradi&um textum.
Si quis verb , quod fieri non credimus ,
fi fuerit ullus de heredibus noftri* , vel
quiflibet perfona qui contra has epiftolas
uno tenore confcnptas , quas inter nos
fieri rogavimus, aliquid agere vel refra­
gare cenaverit, illud quod repetit non
vindicet, fle infuper contra cui litem in­
tulerit folidos tantos coadus exfolvat, fle
hz epiftolz contulitionis , cum ftipula­
tione Aquiliana, noftri* vel bonorum ho­
minum manibus roborat* , firm* perma­
neant.
Item alio modo.
XVIII. Igitur ego in Dei nomine ille
dulciflima conjux mea illa, dono tibi per
hanc epiftolam contulitionis donatumque
efle voio locellum rem proprietatis mez
nuncupante illo , fitum in pago illo, cum
terris , zdificiis , accolabus , mancipiis,
libertis, vineis, filvis , pratis , pfcuis ,
aquis, aquarumve decurfibus, mobilibus
fle immobilibus, cum omnibus appendiciis
fuis, vel omni fiiprapofito, quicquid inibi
przfenti tempore mea videtur efle pofleffio. Ei verb ratione ut fi tu mihi fupreftis
fueris, ufufiruduario ordine hzc omnia
abfque repetitione heredum meorum hoc
tenere &. poflidere debeas. Et poft tuum
quoque difceflum, cum omni re emeliorata vel fiiprapofito , ad legitimos filios
noftros, qui ex nobis procreati fuerint,
revertantur. Similiter ego in Dei nomine
illa dulciflimo jugali meo illo. Sequitur
fupradiUum textum. Et illud inter nos inferere placuit, ut fi fuerit ullus de heredibus
noftns, vel quiflibet perfona qui contia

479

Formulae

480

ha* duas contulkiones uno tenore con- manu proprii fubter firmavi, fic bonorum
fcripcas aliquid agere vel refragare pnr- virorum roborandum decrevi.
fumpfcrit, illud quod repetit non vindi- Charta qubOter peterfilium vel nepotem
cet, & infuper contra cui litem intulerit
j. ^νίpotg/L
folidos tantoe componat, fic hx contuiiXXL Quicquid pacer unumquemque
riones noftris vel bonorum hominum ma­ ex filiis vel nepotibus meliore habere vo­
nibus roboratx, cum ftipulatione fubnixa f luerit , hoc fi* fecundùm legis ordinem
firme permaneant.
fine confortis repetitione detendat, nec
prxfumat aliquis contra voluntatem partis
Libellum repudii,
agere. Igitur ego in Dei nomine ille, dulXIX. Certis rebus fic probatis caufis ciflimo filio vd nepoti meo illo , cedo
inter maritum & uxorem repudiandi locus tibi ceffumque in perpetuum effe volo ,
rep^^mia- patet. Idcirco dum inter illum & conju- fic de meo jure in tua trado dominatione,
ΚΊ*“·
gem fuam illam non caritas fecundùm abfque confortio fratrum tuorum vel filüs
Deum fed difeordia regnat, fic illorum meis , in loco nuncupante illo , cum
nulla eft voluntas pariter converfandi , terris , domibus, accolabus, mancipiis ,
}Jacuit utrifque voluntatibus ut fe à^con- libertinis , vineis , filvis , campis, prabrtio conjugali fepaiirarc deberent.
’ ’
Quod
"2
* tis, pafcuis, aquis , aquarumve decurfi*
ita fic fecerunt. Proptereài has
epiftolas
v
λ_ι__ bus, mobilibusficimmobilibus,cum omni
uno tenore confcriptas inter fe fieri 6c. fuprapofito fuifque adjacentiis, vel qukadfirmare decreverunt, ut quicquid unuf- quid inibi prxfenti tempore mea videtur
quifque ex ipfis de femetipfo facere vo­ effe poffeflio , totum fit ad integrum ,
luerit , abfque repetitione (ocii fui liberam dic prxfente tibi volo effe conceffum at­
habeat poteftatem , fic nullam requifitio- que mdultum ; ita ut quicquid exindè fa­
nem neque ipfi in caput neque ulla quiffi- cere volueris, liberam fit firmiffimam in
bet pertona exindè habere non petumef- omnibus habeas poteftatem. Si quis verb,
cat. Qubd qui contra parem tuum vel quod nec fieri non credimus.
contra alium quemcunque hominem ullam Lptfiola qualiter nepotes in locofiliorum
repetitionem exindè facere conaverit,par­
inflituuntur ab avo.
tibus illius contra cui litem intulerit (oli­
XXII. Quicquid filiis vel nepotibus de'
dos tantos componat, fic fua repetitio
facukate patris cognofcitur oramaffe, vo­
nullum obtineat effe&um ; fed unufquifluntatem ejus in omnibus Lex Romana
que ex ipfis per hunc libellum repudii
conftringit adimplere. Idebque ego in Dei
eorum manibus roboratum omnique tem­
nomine flle dulciffimis nepotibus meis illis.
pore quieti valeant refidere.
Dum peccatis meis facientibus filia mea
Mandatum qualiter maritus negotium genetrix veftra illa tempus naturae fuse
complevit, fic ego penfiins confanguiniuxoris profequatur.
XX. Dum fic humana prodit utilitas , tatis caufa, dum fic per legem cum filiis
fic Lex Romana expofeit , ut quicunque meis avunculis veftris in alode meo ad in­
uxorie fu* negotium fuerit profccutus , tegrum minimè fuccedere poteratis, ideo
quamvis maritus fit, nihil abud agat nifi per hanc epiftolam firmitatis volo, ut in
quod ei agendum per mandatum illa com- omni alode meo poft meum difceffum, fi
miferit, igitur ego in Dei nomine illa, mihi fupreftites fueritis, quicquid moriens
filia illius, te dulciflime jugalis meus ille, dereliquero, ficut fupradida genetrix vefdum me (implicitas dominatur quod mi­ tra, fi mihi fupreftiifuiffet, na fit vos cum
nime res vel caufas meas valeo exercere, avunculis veftris fuccedere faciatis. Eft
te in omnibus rebus vel caufis meis infti- vero ratione ut quicquid tempore nuptia­
tuo dominum procuratoremve fie aâo- rum ei tradidi vel dem, hoc in parte veftra
rem, ita ut quicquid exindè egeris geffe- recipiatis. Et fi ampliùs infuper de rebus
rifve , ratum vel definitum à me in omni­ noftris obvenerit, tunc cum filiis meis ma­
bus effe cognofcas : quia malo hoc habere tris veftrx portionem recipiatis j ita ut
te quàm me , plus te quàm exteris here- quicquid exindè facere volueritis liberam
dibus meis. Et adhuc milii inferere pla­ habeatis poteftatem. Si quis verb frient. Et
cuit, ut hoc mandatum ad civitatem illam reliqua.
cum curia publica, ut mos eft, geftis mu­ Lpfiola qualiter extraneo homine in lo­
cumfilii adoptetur.
nicipalibus facias alligari. Et ut noftra vo­
luntas arvis temporibus firmius perduret,
XXIII. Ego enim in Dei nomine ille.
Dum

à

481

482

Sirmondicæ

Dum peccatis meis facientibus orbatus
fum ànliis, mihiplacuit ut illum unicum
confenfu patris fui in civitate illa cum cu­
ria publica de poteftate patris naturalis
difcedentem fle in meam poteftatem ve­
nientem in loco filiorum adoptaflem ; quod
ka fle feci. Eâ verb ratione ut quandiù ad­
vixero , fideliter mihi prxftet folatium vel
adjurorium, fle omnes res meas diligenter
excolat; fle poft obitum quoque meum,
ficut à me genitus fuiflet, ita m omni he­
reditate mea per hanc eptftolam adoptio­
nis fit fucceflurus; vel quicquid de fupradiâis rebus meis, quantumcunque moriens dereliquero, tacere voluerit, jure
proprietario, abfque repetitione heredum
meorum, liberam fic firmiffimam in omni­
bus habeat poteftatem. Et illud mihi inferere placuit, ut fi fuerit ullus ex heredi­
bus meis, vel quiilibet perfona qui contra
hanc epiftolam adoptionis aliqiud contra
te aut contra eum cui tu ipfas res dereli­
queris calumniator aut repetitor acceflent, illud quod repetit non vindicet , fle
infuper contra cui litem intulerit folidos
tantos componat, fic hxc adoptio geftis
alligata firma permaneat.
Epiflola qualiterpupilli recipiantur»
jl*? 0,
XXIV. Lex Romana conftringit ut
y: csbta qui tutores noluerint efle parvulorum, fi
C**·
forth ceflerit luduofa hereditas, ex ipfii

cum retineat. alteram verô aKquis homo
nomine ilk de manu noftra vel jam di£ti
pupilli fufcipiat, ut foturis temporibus,
Deo auxiliante, Tub teftificatione bono­
rum virorum , qui fubter tenentur inferti,
per ipfem cum omni integritate omnia fua
exigere debeat*
Padum inter parentet»
XXV. Caritatis ftudio & dile&ioms
afièâu inter propinquos decet ut quicquid
de rebus eorum inter fediviferint, fcripeurarum ferie alligetur,RomanftqueLege or­
dinante ut quicunque in artate perfeaa paûionem να definitionem per feripturam
fecerit, fle hoc quod fecit implere negle­
xerit, aut contra eam ire prxfumpferic, U( C Th
infamis vocetur, fic ipfam caufam agere
non permittatur, atque pcenam ftatutam
cogatur exfolvere. Igitur placuit atque
convenit inter illum fic germanum fuum
illum ut hereditatem paternam atque ma­
ternam inter fe dividere vel exxquare de­
berent, quod ita fle fecerunt. Accepit ita­
que ille in portione fua villas nuncupantes
illas, fitas m pago illo, cum terris, xdifi­
ciis , accolabus, mancipiis, vel extera qux
fequuntur. Similiter è contrà accepit ille
in compenfarione portionis fux villas nun­
cupantes illas, fitas in pago illo, cum ter­
ris , xdificiis, accolabus, mancipiis, vel
extera qux fequuntur. Hxc quidem om­
nia unanimiter confenrientes , pars partem
tradidifie vel confignafle cognofcite, ita
ut quicquid poft hunc diem unufquifqae
de hoc quod accepit facere voluerit, aofi>
que noftris repetitionibus liberam fle firmiffimam in omnibus habear poteftatem.
Et fi aliquandb aliquis ex nobis aut here­
dibus noftris contra has epiftolas aliquid
agere vel refragare prxfumpferit, ejus
repetitio nullum obtineat effeâum, fle in­
fuper contra cui Ktem intulerit folidos tan­
tos componar, fle prxfens pa&io vel defi­
nitio cum ftipulatione fubnixa firma per­

habeantur extranei. Proptereà ego in Dei
nomine ille Judex provincix illius, dum fle
omnibus habetur percognitum qualiter
parentes iftius prxfentis orphanuli nomine
illo ab hac luce difceflerunt. fle teftamentarium tutorem ei non dimiferunt, fle minimè fuas procurare poteft neceflitates,
ideo uni cum ccnfemu primatibus civita­
tis convenit nobis ut iftius patrui fuo, unà
cum omnia bona fua, faûo ac confcripto
rerum inventario, ei fub officio tutoris
commendare deberemus ; quod ita fic feci­
mus. Ei vero ratione ut per nullam occa- maneat.
fionem fupradiâi pupilli hereditas, quic­
Commutatio.
quid in pago illo in vulâs nuncupantes illas
XXVI. Inter quos caritas inlibata
videtur habere, non minuatur ; fed ipfas
res vel mancipia atque omni fua fubftan- permanferit, à parte parti beneficia op­
tia diligenter excolat, fle ipfum pupillum portuna prxftantur. Ideoque placuit at­
exindè nutrire vel miniftrarc faciat. Et fi, que convenit inter illuftrem virum illum
Deo propitio, in perfeflam venerit xta- fit iUum ut loca aliqua inter fe commutare
tem, omnia ei fecundùm legis ordinem deberent; quod ita fle fecerunt. Dedit igi­
cum omni integritate fervata reddantur. tur vir inlufter ille partibus illius locellum
Unde convenit nobis ut duas epiftolas uno nuncupantem illum, (itum in pago illo ,
tenore confcriptas exindè conicribere vel cum terris, domibus, xdificiis, accolabus,
adfirmare deberemus; quod ita fic fecimus. mancipiis, libertinis, vineis, filvis «pratis
Unam quidemyam dictus patruus fuus fe- pafcuis, aquis, aquarumve decurfibus,

Hh

*4gJ

Formulae

484

mobilibus & immobilibus, cum omnibus linquat. Quam vero auâoritatem proprii
manu fiibccr roborare decrevimus.

appendiciis fuifque adjacentiis, vel omni
fuprapofito, totum & ad integrum t de jure meo, ficut prxfenti tempore λ me vide*
tur effe poffeffum, in tua trado poteftate
vel dominatione. Similiter in compenfatione hujus meriti dedit jam dirtus ille par­
tibus illiu? alium locellum nuncupantem
illum, litum in pago illo, vel cetera qux
fequuntur , ita ut ab hac die unufquifque
de hoc quod accepit facere voluerit, jure
proprietario liberam & firmiflimam in
omnibus habeat poteftatem. Et illud inter
nos inferere placuit, ut fi ullus ex nobis vel
heredibus fuccefforibufque noftris fuerit
q ui hoc immutare vel re fragare tentaverit,
rem quam accepit amittat, & infuper quis
contra cui litem intulerit folidos tantos
componat, & fua repetitio nullum obti­
neat effertum, fed hx commutationes
uno tenore confcriptx omnique. tempore
maneant inconvuifx.
Confirmatio
ιηΓρ*&Λ ifl·* »
cujufcunque Principis, in eo qui ab
hoJÎibus ejl depradatus vel ab igne
concrematus.
XXVII. Merito largitatem Regis mu­
nere fublevantnr qui ab noftibus velincendio pafli funt damna vel violentiam. Igitur
fidetis nofter ille clementi* regni noftri
fuggeffit eo nuod ante hos annos exerci­
tus nollei aut illius Regis, vel per negle­
gentiam alicujus hominis in loco nuncu­
pante illo , domus fux vel res quamplures unà cum ftrumenca chartarum. tam
3uod regio munere perceperat, quàm &
e diverfis partibus per venditiones, dona­
tiones , cefitones, commutationes adrraxerat, vel quicquid in pago illo, vel loca
nuncupantia illa poffcderat, incendium
fiiiffet crematum; unde relationem fubteftificatione bonorum hominum cognovi­
mus recen fendam, omnes res fuas vel ftrumenta chartarum periffe, vel fibi, ficut
nobis fuggeffit, damna fuftinuiffe. Praeci­
pientes ergo jubemus ut quicquid memo­
ratus ille, ficut ufquè nunc tam de terris,
domibus, accolabus, mancipiis, liberti­
nis , vineis, pratis, filvis, aquis, aquarumve decurubus, vel reliquis quibufcunque beneficiis, ufquè ad prxfens cumxquitatis ordine quietus poftedic, & ita dein­
ceps in jure & dominatione ejus perma­
neat , & per hunc prxeeptum plenius in
Dei nomine circa eum tuffukum atque
confirmatum abfque ullius inquietudine
teneat fit poflideat, fuifque pofteris aut
cuicunque voluerit ad poflidendum dere-

Item appennem.
XXVIII. Confuetudo hujus lod vel
etiam legis terrenx mftitix confiat effe
erofpertum ut quicunque ab incendiis vel
oftibus feu à latronibus fiierit perpeffua
difpendium, oportet fibi hoc caiii in foro
publico vel civitate cum curia publica fic
defenfore vel reliquis civibus publicare.
Idcircb dum non habetur incognitum
qualiter homo nomine ille per timorem
illi us q ui Turonus civitatem anno prxfente
hoftil:ter venit, & multa mala ibidem per­
petravit, ftrumenca fua de loca denomi­
nata vel de diverfis facultatibus fuis fubtus
terram in villa illa mifit, & ibidem com­
putruerunt & perierunt, proptereà ei necelle fuit ut unà cum notitia pagenfium ,
qui hoc cognitum bene habebant, Turonus civitate appennem exindè deberent
adfirmare ut quantumcunque per ipfa
ftrumenta tam in terris quàm in manci­
piis , feu & reliquiirebus, ficut ufijuè nunc
quieto ordine tenuit & poffedit, ita 8c admodùm liceat inanteà ipfas res quietè te­
nere & poflidere, & cui voluerit, Chrifto
auxiliante, derelinquere. Undè convenit
ut duas epiftolas uno tenore confcriptas
exindè fieri vel adfirmare deberent, ut una
in foro publico in ipfa civitate fit adfirta,
aliam vero ipfe fecum pro cautela & tem­
pora futura apud fe retineat, ut fi ei inan­
teà neceffe fuerit, in prxfentia Regis aut
Principis loci fit proferenda. Artum ibi­
dem.
Editio legibus comprekenfa.

XXIX. Lex Romana pro utilitate hu­
mani generis expofeit ut fi quandb cujuf­
cunque injufta appellatio * comprobatur,
fumpeus quos poft appellationem adverfarium fuum accufator compulit fuftinere,
non in fimplum ei fed in quadruplum ab
accufixpre cogatur reftitui. Igitur e^o in
Dei nomme ille, dum non eft incognitum
qualiter apud te homo ille nomine illo in
rationes publicas ante inluftre viro illo vel
reliquis viris qui fiibcer tenentur inferti,
Turonus civitate adfteti de aliquibus lo­
cellis nuncupantibus illis ,firisin pago illo,
qux mihi per legitima fucceffione funt de­
bita, & tu potienti tempore malo ordine
eos poflidere videris; undè apud me in reP
pomum introire noluifti, nifi, ficut lex
edocet, tibi inferiptionem de fumptibus
Ac expenfia confirmaffem. Idei> placuit
mihi ut hanc editionem in te adfirmare de-

i

48;

486

Sirmondicæ.

berem, quod ita Ac feci, ut fi apud me de
ipfis rebus in rationes vel in juaicium in­
troieris , Ac ipfa caufa inter nos legibus de­
finita fuerit, Ac mea injufta fuerit accufatio comprobata, de eadem caufatione
omnique tempore quietus refideas, Ac
fumpcus vel expenfas fuperiùs nominatas,
quibus pro neceflitatibus tuis me com­
pellente vifus es expendifle, fecundùm
legis ordinem, tranu&o litis tempore,
partibus tub cogar reftitul Et pro rei
totius firmitate nane editionem manu
proprii fubter firmavi Ac bonorum viro­
rum roborandam decrevi Finit.
Et fi de homicidio accufalio procejjerit t
fecundùm. hanc fententiam injeriptio
celebretur.
Quicunque alium de homicidii crimine
periculofa vel capitali obje&ione pulfaverit, non prius i Jucidibus audiatur quàm
fe funilem poenam quam reo intendit confcripfcrit fubiturum. Et fi fervos alienos
accufandos effe crediderit, fe fimili infcriprione conftringat futuruni, ut aut
fupplicia innocentium fervorum,aut poeni
capitis fui, aut facultatum amiffione compenfet.
Relatio cum judicio.

fibi ambulabat, jam di&us ille quondam
eum malo ordine adfallivit, & evaginato
gladio fuper eum venit, & fuper ipfum
Uvore* vel capulationes mifit, Ac res fua·
illae ei diripere voluit, Ac poftquàm iftos
przfentes Uvores recepit, neceuitate compulfus ipfum plagavit per quem mortuu·
jacet, Ac in fua orta contentione vel in fua
movita atqueper fua· culpae ibidem interfe&us fuit. Et fic eft veritas abfque ulla
fraude vel conludio, Ac in fua culpa fecun­
dùm legem ipfum ferro battudo fecit. Pro­
inde opportunum fuit ipfius illi ut hanc
notitiam ad inftar relationis exindè acci­
pere deberet; quod ita Ac fecit. Sed pofteà
vero taliter in jam di&o loco ipfius illi ju­
dicatum fuit ut in no&es quadraginta
apud homines triginta fex manu fui trigefima feprima jam di&o illo quondam in
Ecclefia illa, in loco nuncupante illo,
conjurare debeat apud homines vifores Ac
cognitores eo quod ille quondam malo
ordine fuper eum veniffet, Ac res fuas ei
contendiflet, vel primitùs ipfum plagaflet
vel livoraffet, Ac ipfum in via adiaUiflet
vel infidiaflet, Ac in fua movita vel in fua
culpa ibidem interfe&us fùifiet. Et fi hoc
facere poterit, de ipfa morte quietus va­
leat relidere.

XXX. Au&oritate legb prxeeptum
eft ut in toto litb termino requiratur per
quem orta eft contentio. Et h quis ad ra­
pinam faciendam adgreditur, aut iter
agentem infidiaverit, aut domum alterius
noôumus fpoliaverit, mors animae ipfius
ne requiratur. Igitur ego in Dei nomine
ille Judex veniens in loco nuncupante illo,
fub die illo, uni cum bonis hominibus, ad
locum acceffionb, ubi aliquis homo no­
mine ille quondam interfettus jacebat, re­
quirens pro qua re ibidem interfe&us fuif
let, fed venientes homines ibidem comma­
nentes , qui in initio liris ibidem fuerunt,
vel qui ad ipfos uccos cucurrerunt quando
jamai&us homo ibidem interfe&us fuit,
taliter teftimonium prxbuerunt, ut dum
aliqub homo nomine ille follemniter fibi
ambulabar, fic jam di&us ille quondam
ipfum adfallivit vel infidiavit, Ac res fuas ei
contradixit, atque violenter fuper ipfum
evaginato gladio venit; unde livores vel
capulaturz atque colaphi manifefti appa­
rent. Ideo etenim, dum fic veritas comErobatur, veniens jam di&us ille adpreenfiun manum vel arma przdi&i Judicis ,
ficut mos eft, apud homines duodecim
manu fui tertia decima dextracus vel con­
juratus dixit qubd dum ipfe follemniter
Time II.

Brevi facramenti.
XXXI. Breve facramenti qualiter ingreffus eft ille in loco nuncupante illo, in
Ecclefia illa, fub przfenria illius Judicia
vel bonorum virorum qui fubter cenentur
inferti, ad placitum fuum cuftodiendum.
Unde retroa&is diebus quadraginta rela­
tionem de morte illius per judicium bono­
rum virorum accepit, juratus dixit. Per
hunc locum fan&um Ac Dei reverentiam ,
dum ego folemniter mihi ambulabam, jam
di&us ille quondam in loco nuncupante
illo me malo ordine adfallivit vel livoravit,
Ac colaphos fuper me pofuit, Ac ad rapi­
nam vel ad infidiam fuper me faciendam
adfterit, Ac res meas mihi malo ordine di­
ripere vel tollere tentavit. Et ego in fua
orta contentione vel in fua movita atque
per fua culpa in ipfo loco ipfum interfeci.
Etper reverentiam iftius fan&i Ac Deo alciflnno fimiliter teftes fibi fimiles vifores Ac
cognitores, fecundùm quod ei judicatum
fuit, poft ipfum juraverunt ut quicquid
jam di&us ille de hac caufa juravit, verum
Ac idoneum facramentum exindè dedit. Id
funt qui hoc facramentum exceperunt,
manibufque eorum fubter firmaverunt.

Hha

4^7
Λ*

Fonnulæ

mafcultit X femina pariter
raptum confenferint t infra qutn<]uentuam litigetur.

1

488

<
tibus
iftius componere fie fatisfâcere non
irecufet.

XXXII. Noritia fub quorum przfentia ibi veniens ille ante ilium vel eos qui
fubter tenentur inferti, ibique accufabac
aliquem hominem nomine illum eo qubd
aliquam feminam nomine illam jam anno
expleto fine diffinitione parentum, vel
fine ejus clamore aut vociferatione , eam
volentem rapuiffet, atque in conjugio fibi
malo ordine contra legem & juftitiam fociaffec. Qui jam didus ille fic praefata illa
hoc denegare non potuerunt ; fed in omni­
bus taliter fuerunt profeffi , qubd ambo
pariter confentientes, fic ab eidem adum
vel perpetratum fuerat. Tunc ipfi viri qui
ibidem aderant, tale dederunt judicium ,
ut fecundùm Legem Romanam pro hac
culpa ambo pariter vitz periculum incurriffent, vel fentendam mortis ob hoc fcelus
excepiffent. Sed intervenientibus bonis
hominibus taliter eis convenit ut jam didi
homines pro redemptione vitae eorum ra­
dios fuos jam dido illo unufquifque pro
folidos tantos dare deberent , quod ita fic
fecerunt,fichoc placitum inftituvum, quod
evenit tunc temporis, hoc debeant defolvere. Undè fic fiacjuflorem pro ipfis folidis
aliquem hominem nomine illum obligave­
runt. Propcereà neceffe fuit ipfis ut hanc
notitiam exindè accipere deberent, quod
ita & fecerunt, ut fi neceffitas evenerit,
omnibus fit manifeftum qualiter fupradidi
homines infra quinquennium ab hoc fcelere convidi vel comprobati apparuerunt.
Judicium evindicatum.

XXXIII. Ille Rex vir inlufler illo Co­
mite. Veniens ille in noftra vel Procerum
noftrorum przfentia fuggeflit eo qubd ali­
quis homo nomine ille pagenfis vefter eum
in via malo ordine adfalliuet, fic res fiias ei
tuliffet , vel graviter ipfum livoraffet ; fic
ob hoc vobis per noftram ordinationem
juflimus ut,datis fidejufforibus, kalendas il­
las ex hoc in noftra przfentia debuiffent:
adftare ratiocinantes. Sed memoratus qui­
dem ille per triduum fuum cuftodivit pla­
citum , fic jam dido ilio fecundùm legemi
adjedivit vel fblfativit i qui nec fonia nun­
tiavit , nec fuum placitum adimplevit.
Proptereà omnino tibi jubemus, dum ta­
les vobis datos habuit fidejuffores, fic pla­
citum fuum nullatenùs cuftodivit, ut quicquid lex loci veftri de tali caufa edocet,
vobis diffringentibus memoratus ille par-

Ep'flola Abbatis vel Reflorit Ecclefitt*

XXXIV. In Dei nomine quamquàm
peccator Abba diledo amico noftro illo.
Dum fic omnibus habetur percognitum
qualiter tu rem proprietatis tuar ilum ac­
cepti pecuniâ de thefauro ipfius Sandi per
venditionis titulum diftraxifti, undè fic pre­
cariam nobis ex hoc emififti, fic cenfifti te
dare in luminaribus ad feftivitatem ipfius
Sandi, hoc eft tantum , ideb unà cum
confenfu fratrum noftrorum hanc epifto­
lam tibi emittendam decrevimus, ut ipfum
locum cum omni integritate unà cum
Dei gratia fic noftra voluntate abfque prz
judicio Sandi illius diebus vitz tuz ufualiter cibi liceat tenere. Et poft tuum quoque
difeeffum ipfe locus cum omni integritate
vel re emeuorata vel fùprapofito partibus
noftris vel ipfius bafilicz revertatur. Quam
epiftolam manu propriâ fubter firmavimus.
Donatio ad Ecclefiam pofi otitum.
XXXV. Lucrum maximum credimus
animarum, fi dum unufquifque corpori­
bus motibus terram inhabitat, pro amore
cogitet domùs zternz, vel amore tempo­
ralium rerum Jperandarum fibi cumulet
munimina divitiarum, aut certè fi id quod
remanendo perire poterat in feculo, in
alimoniis pauperum vel loca diftribuatur
Sandorum Dei. Quamobrem ego in Dei
nomine ille pertradavitam de Dei parte,
quàm fic reverenciaSandi illius civitatis,ubt
ipfe pretiofus Domnus in corpore requief
ctt, feu animz remedium ad facrofanda
bafilica Sandi Domni illius , ejufque con­
gregatione. ubi ille Abba vel Redor
przeffe videtur , dono donacumque in
perpetuo effe volo , hoc eft , villam rem
proprietatis mez nuncupantem illam ,
fitatn in pago illo, fuper fluvium illum, in
condita dia, cum omnibus adjacentiis vel
appendiciis fuis, quantumcunque ad iplam villam afpicere vel pertinere videtur,
vel quantumcunque inibiprzfenti tempore
mea videtur effe poffefno , totum fic ad
integrum per hanc donationem cibi trado
atque transfùpdo, eo videlicèt modo ut
dum ego in caput advivo , ipfiun villam
cum omni integritate ufualiter fub prztexto ipfius bafilicz tenere fic ufurpare
faciam. Poft meum quoquè difeeffum ipfa
villa cum omni integritate vel fùprapofito ,
hoc eft, cum terris, domibus, zdificiis,
accolabus , mancipiis , vineis , fihris ,

'$9

Sirmondicæ.

pratis, pafcuis, aquis, aquarumve decurfibus. mobilibus dc immobilibus, pecuniis,
peculiis utriufque fèxûs, przfidiis, vel
omni fiipeUedite , vel quod ibidem inanteà addere , adtrahere, comparare, aut
emdiorare potuero, fit tranfitus meus ibi*
dem dereliquerit, pars ipfius bafilicx, ejus
Redores, abfque ullius expedata traditio­
ne vel Judicum contignatione, in eorum
vel ipfius bafilicx faciant revocare poteftarevel dominatione, & ad ipfam fandam
bafilicam proficiat inaugmentum : quia
malo hoc poft meum difceflum ipfius bafilicx habere quàm caeceris heredibus meis.
Si quis vero.
Cejfio

ù dit prajèate.

490

tate placuit inferundum ut fi ego aut ullus
de heredibus meis. Et reliqua.
Ktnditidad Ecclefiam,
XXXVII. Domino venerabili ôc in
Chrifto patri illo Abbati de bafilica Sandi
illius, civitate illi, ubi ipfe pretiofus Dom­
nus in corpore requiefeit, vel omni con­
gregationi ibidem confiftenti, egq enim
m Dei nomine ille. Confiât me vobis vel
partibus ipfius bafilicr vendidifle, ôc ita
vendidi, hoc eft , locum rem proprietatis
meat, fitum in pago illo, fuper fluvium
illum, in condita ula, in villa illa, cum
omni integritate vel adjacentiis, quicquid
ad ipfum focum afpicere vel pertinere vi­
detur , vel quantumcunque prxfenti tem­
pore mea videtur eflepofleflio, hoc eft,
tam cerris , manfis, cans, domibus, aedi­
ficiis , accolabus, mancipiis, vineis, fil­
vis , pratis, pafcuis , aquis, aquarumve
decurfibus , libertinis, minifterialibus,
mobilibus 6c immobilibus, pecuniis. pe­
culiis utriufque fexûs, vel omni fupeiiedi-

XXXVI. Dum fragUkas feu cafus hu­
mani generis pertimefcit ultimum vitae ter­
minum fubitaneâ tranfpofitione ventu­
rum , oportet ut non inveniat unumquem­
que imparatum, nec fine aliquo boni ope­
ns frudu migranti de foculo; fed dum in
fuo jure & poteftate quiique confiftit, prae­ li, totum ôc ad integrum, rem quzfitam
paret fibi viam fàlutis, per quam ad aeter­ ôc inquifitam, quicquid dici aut nominari
nam beacitudinem valeat pervenire. Idcir- poten, vel quicquio ibidem prxfenti tem­
cbego in Dei nomine ule, pertradans pore mea videtur efle pofleflio, per hanc
tam de Dei parce quàm ôc reverentia San­ venditionem à die praefente trado atque
di illius , feu animae meae remedium, ce­ transfundo. Undè accepi à vobis pretium
do ad fàcrofàndam Ecclefiam Sandi illius, pro jam dido loco, de theiauro ipfius San
quae eft conftruda infrà urbem illam, in di, in quo mihi complacuit, vel aptifihonore Sandiillius, ubi ille Abba ôc Reo carum fuit, hoc eft tantum. Quod pretium
Kxefle videtur, non occulté, fed pu- in manus meas accepi ; ôc ipfum locum
, non privarim, fed palam, ceflum- cum omni integritate, ficut dixi, per hanc
que jn perpetuo jure legitimo efle volo, ôc venditionem vobis vel ad ipfam fandam
de jure meo in jure dc dominatione ipfius cafiun tradidi perpetualiter ad pofliden­
Ecclefix trado atque transfundo, hoc eft, dum , ita ut ab hodierna die quicquid
locum rem proprietatis meae illum, ficum exindè vos aut fucceflbres veftri vel pars
in pago illo, in condita illa, cum omni in­ ipfius bafilicx facere volueritis, liberam
tegritate vel adjacentiis-fuis, hoc eft , cum ôc firmiffimam in omnibus habeatis pote­
terris, manfis, cafis, vineis, filvis, cam­ ftatem faciendi. Si quis vero.
pis , pratis, pafcuis, aquis, aquarumve
Epiftola Abbatis vel ReSoris ipfius
decurfibus, urinariis, mobilibus ôc im­
Ecclefia.
mobilibus , pecuniis , peculiis Utriufque
In Dei nomine ille Abba
îèxûs, praefidiis, vel omni fupellediie , in Chrifto nobis diledo illo. Ad tuam pe­
quantumcunque ibidem prxfenti tempore titionem noftra decrevit voluntas ut tibi
mea videtur efle pofleflio, totum ôc ad in­ res noftras vel Sandi illius in pago illo be·
tegrum rem quaefitam dc inquifitam, per neficiare ufufruduario ordine deberemus.
hanc ceffionem à die praefente ad ipfam Quod itaôc fecimus. Et tu pro hujus meri­
findam cafiutn delego ôc confirmo, na ut to beneficii obligafti nobis res tuas tam de
ab hodierna die quicquid exindè pars ip­ alode quàm ôc de comparatu, feu de qua­
fius Ecclefix ejuîque Redores de ipfa re libet adtrado, denominatas, in pago il­
facere voluerint, liberam ôc firmiffimam lo , in condita iUa, in loca nuncupantia
in omnibus habeant poteftatem faciendi, illa ôc illa, quas prxfenti tempore tenere
quia ipfam fandam Ecclefiam plus id ha­ ôc poflidere videns , hoc eft, cum terris ,
bere volo quàm me vel exteris heredibus vel omnia ôc in omnibus. E& verb ratione
meis. In ceflionibus vero licèt poena non ut tibi ex ipfis rebus, quas nobis obligafti,
inferatur, mihi tamen pro rei totius firmi­ & illis quas tibi ufufruduario ordine bene-

xxxvm.

491

Formulae

492

ficiavimus, non liceat aliubi nec vendere auditoribus vel reliquis viris qui ibidem
nec donare nec alienare nec in nullo modo aderant vel fubter firmaverunt j ibique
diftrahere nec in naufragium ponere , fed interpellabat aliquem hominem nomine
fub noftro vel Sandi illius prxtexto tibi li­ illum , dum diceret eô quod hereditatem
ceat tenere & poflidere. Et poft tuum quo- fuam in loco nuncupante illo , quae ei erat
què difceffum , abfque diminutione rerum debita, poft fe retinerer, vel ei malo or­
vel mancipiorum, cum omni re emelio- dine contradiceret injuftè. Interrogatus
rata vel fuprapofito, quicquid in jam dic­ ille ante ipfos viros taliter dedit in relpontas res inventum repertumque fuerit , in lis , quôd ipfam hereditatem , quam ipfe
noftram vel ipfius oandi abfque ullius ex- contra eum repetebat, genitor fuus vel
pedata traditione vel Judicum configna- quilibet parens ipfam ei moriens dereli­
tlone faciamus revocare poteftate vel do­ querat , & de annis triginta inter ipfum &
minatione. Undè cenfifti te à nobis annis parentes fuos, qui ipfam ei dereliquerant,
ipfam tenuiffent, & fecundum Legem ei
naribus ipfius Sandi, vel pro mercedis tuz fit debita. Dum fic intenderent, fic ipfi
augmentum , argentum folidos tantos. Et viri memorato homini decreverunt judi­
fi de ipfo cenfo neglegens apparueris , cium, ut in nodes tantas, quod evenit die
fidem exindè facias, & ipfas res perdere illo, apud homines tantos iuâ manu tanta
non debeas. Quam epiftolam manu pro­ in bafilica Sandi illius, in loco nuncupan­
te illo, taliter debeat conjurare, quôd
prii fubter firmavimus.
ipfam hereditatem, quam ipfe homo con­
Securitas de homicidio,
tra ipfum repetebat, per annos triginta
XXXIX. Fratri illo , ego enim ille.
inter ipfum & memoratos parentes fuos ,
Dum Ôc omnibus habetur percognitum
,
j.
.
qui ipiam hereditatem morientes ei dereg /rant& per
?ualiter tu ante fhosie.
J — .mlhpnceadver:-Λ--------- J—
ario, germano meo ,dÆ°?b“?ar!ni' .pfosannMrrigmurecundurnLegimplu.
interfecifli, undè ôc pofteà ex hoc com­
fit ipfa hereditas ei habendi debita quàm
probatus apparuifti, fit ante me apud illum
ipfo homini reddendi. Si hoc ad eum pla­
judicem exindè in rationes fiiifti, & pro
citum conjurare potuerit, ipfam heredi­
integra compolitione pro jam dido paren­
tatem abfque repetkione ipfius hominis
te meo, pro ipfa morte , ficut mihi bene
omni tempore nabeat elitigatam atque
complacuit, argentum folidos tantos dedifti, ideô banc epiftolam fecuritatis tibi evindicatam. Sin autem non potuerit, hoc
legibus emendare ftudeat. His przfentibus
ex hoc emittendam decrevi, ut neque à
adum fuit.
me , neque ab heredibus meis , neque à
Breve facramentum fecundùm ipfum
quolibet oppofita vel emiffa perfona nul­
judicium,
lam calumniam neque repetitionem de
XLI. Brçve facramentorum qualiter
jam dido homicidio habere non pertimefingreflus eft ille die illo in loco nuncupan­
cas, neque tu, neque ullus de parte tua
te illo, in bafilica Sandi illius, juxta quod
Îiui.tecum commorantur, fed dudi atque
judicium fuum loquitur , apud homines ‘
ecuri in omnibus exindè valeatis relidere.
tantos fui manu tanta, pofitis manibus
Si quis vero , fi fuerit aut ego ipfe, aut ul­
fuper fando altare juratus dixit : Per hunc
lus de heredibus meis, feu quiflibet perfo­
locum fandum & reverentiam iftius Sandi,
na qui contra hanc fecuritateu venire aut
quia undè me ille interpellavit, quafi he­
agere vel refragare tentaverit, & à me vel
reditatem fuam , quz ei effet debita, in
ab heredibus meis defenfarum non fuerit,
loco nuncupante dio, poft me retinerem,
fociante fifco qui litem intulerit folidos
vel ei malo ordine contradicerem injuftè ,
tantos componat, & fua repetitio nullum
ipfam hereditatem parentes mei mihi mo­
obtineat efledum, fed fit inter nos vel he­
nentes dereliquerunt, & inter me vel ip­
redibus noftris ex hac re omnique tempo­
fos parentes meos de annis triginta fempet
re calcanda caufatio, & haec fecuntas
exindè veftiti fuimus, & fecundùm Legem
meis vel bonorum hominum manibus ro­
plus eft mihi debita habendi quàm ipfius
borata , cum ftipulatione inferta, diutur­
nomini reddendi, per Deum & reveren­
no tempore maneat inconvulfa.
tiam iftius Sandi juro. Similiter venientes
Judiciumjuxtd quod caufa continet.
teftes fill per fingula jurati dixerunt, quic­
XL. Veniens ille die illo , quod fecit quid ifte de hac caufa juravit, verum &
men fis ille dies tant os, in loco nuncupante idoneum facramentum exindè juravit. Hii
illo, ante venerabilem virum illum fuifque funt qui fubter firmaverunt.

493

Sirmondicæ.

Notitia de alode evindicato.
XUI. Notitia qualiter vel in quorum
przfentia veniens ille die illo , in loco
nuncupante illo, ante illum Judicem vel
reliquos viros qui ibidem aderant vel fub­
ter firmaverunt ; ibique interpellabat ali2Liem hominem nomine illum , eb quod
ode qui fuerat genitori fuo nomine illo,
in loco nuncupante illo, poft fe malo or­
dine retineret, vel ei contradiceret injuftè.
Interrogatus ipfe homo ab ipfis viris ii fic
erit ventas an non ; fed ipfe judicium vel
breve facramentorum ibidem ante ipfis vi­
ris protulit ad relegendum, qualiter cùm
ipfo homine ante hos dies exindè ante il­
lum Judicemin rationes fuerat, ôc qualiter
ipfo alode contra ipfum hominem vel con­
tra germanos fuos eiitigatum atque ev in­
dicatum legibus habebat. Reledo ipfo ju­
dicio vel ipfo breve facramentorum, fic
Sfi viri ipfum hominem interrogaverunt fb
iquid contra ipfum judicium vel contra
ipfum brevem opponere volebat. Sed ipfe
taliter dixit , quod nihil habebat quod
contra ipfum opponere deberet, ôc fe in
omnibus recognovit quod contra legem
ipfum hominem calumniabar, ôc fe exindè
omni tempore taciturum efle fpopondit.
Proptereà opportunum fuit ipfius ut hanc
notitiam ex noc accipere deberet. Quod
ita ôc fecit. His przfentibus aéhim fuit.

Kenditio de area vel de caja infra
civitatem.
XLUI. Magnifico fratri illo , ego enim
ille. Confiât me tibi vendidille , ôc ita
vendidi, hoc eft, cafe mea cum ipfa area
ubi pofica eft , infra civitatem vel bur­
gum illum, in ratione illius, in loco illo ,
quem ego data mea pecunia de aliquo ho­
mine nomine illo comparavi. Habet ipfa
cafà in matriamen tantum , membra in
gyro tanta, éde lateribus vel frontibus
cafa vel terra illorum ôc illorum. Undè ac­
cepi à te pretium in quod mihi bene com­
placuit , hoc eft , tantum : quod pretium
in manu mea accepi, ôc ipfam cafam vel
aream per hanc venditionem tibi tradidi à
die prxfente perpetualiter ad poiT·^—
dum ; ita ut ab hodierna die qui<~indè fecere volueris, liberam
mam in omnibus habeas pote
ciendi, falvo jure ipfius terrz.
Quife in alterius poieftate commendat.
XLIV. Domino magnifico illo , ego
enim ille. Dum ôc omnibus habetur per-

494

tgo minime habeo unveftire debeam, ideo
petii pietati veftrx, ôc mihi decrevit vo­
luntas , ut me in vcftrum mundoburdum
tradere vel commendare deberem. Quod
ita & feci. £o videlicet modo ut me tam de
viâu quàm ôc de veftimento, juxtà quod
vobis icrvire & promereri potuero,adju­
vare vel confolare debeas , & dum ego in
caput advixero, ingenuili ordine'tibj fer­
vidum vel obfequium impendere debeam,
& me de veftra poteftace vel mundoburdo
tempore vite meae poteftatem non ha­
beam fubtrahendi, nifi fub veftra poteftate vel defenfione diebus virx mex debeam
permanere. Unde convenit ut Γι unus ex
nobis de his convenientiis fe emutare vo­
luerit , folidos tantos pari fuo componat,
ipfa convenientia tirma permaneat.
Unde convenit ut duas epiftolas uno tcnorc conferiptas ex hoc intèr fe facere
vel adfirmare deberent. Quod ita & fe­
cerunt.

E vacuaturia.
XLV. Domino magnifico fratri illo ,
ego enim ille. Dum ôc omnibus non habe­
tur incognitum qualiter ante hos annos fo­
lidos noftros numero tantos ad beneficium
accepifti, 6c cautionem nobis emififti ut
ipfos folidos tantos tunc nobis reddere de­
beres. Quod ita ôc fècifti. Sed dum illam
cautionem, quod nobis emiferas, ad prxfens non habeo, ideo hanc epiftolam evacuaturiam fecimus, ut de ipfis folidis tan­
tis omni tempore duftus 6c fecurus refedeas. Et fi ipfa cautio apparuerit, vel à no­
bis vel ab heredibus noftris ullo quoquè
tempore oftenfa fuerit, nullum fortiatur
effe&um, led vacua ôc inanis permaneat.
De caufis commendatis.
XLVI. Magnifico fratri illo , ego
enim ille. Rogo, fupplico, atque publiciter tux caritati injungo ut omnes caulas
meas tam in pago quàm ôc in palatio, aut
ante Judices, vel ubicunquè mihi neceflitas evenerit, ipfas caufas meas ad meam
cem profequere ôc admallare facias, Ôc
ipfa profecutione mihi reddas certioi. Et quicquid. exindè egeris geflerifve, ratum ôc bene acceptum à me in om­
nibus efle cognofcas. Quod mandatum
ut pleniorem obtineat firmitatem , manu
propriâ fubter firmavi, ôc bonis viris adnrmare rogavi.

w

Formulae

496

r O R M U L Æ
BIGNONUNÆ,
S I V B

FORMULE QUÆDAM
VARIÆ ET INCERTI AUCTORIS;
Ex veteri codice Petri Dametis primum edita à dariffimo viro Hieronymo
.
Bignonic.

INCIPIUNT CHARTÆ REGALES
SIVE P A RENS ALES.
CAP [TULA.
f. I RGWUlTAS.

e. Nenditio defervo,
5. Kendutode terra.
4.
f.
tf,
7.

8.
9.
10.

11.

13.
1 j.
14.
»$.

Benditio de fervo ad Ecclefiam·
Donatio adJponfam.
Notitia de mancipio.
Notitia de homicidio.
Securitas de homicidia.
Donatio quam pater donatfiliofuo.
Conculcatoria.
Donatio quam homo donat adfilium
fuum.
Notitia de cruce evindicata.
Cautio de clavibus.
Concamiatura inter duos Abbates·
Charta traduria.

Ingenuitas.
enim unumquemque
hominem, dum in hac vita vi­
vit pro animz for remedio cogitaro. Idcir­
co ego in Dei nomine ille, recogitans pro
Dei intuitu vel pro animz meat redemp­
tione , ut ab impiorum confortio erui me­
reamur , dimitto ergo à die prxfente ver­
naculum juris mei nomine illum inge­
nuum t in ea verb ratione ut ingenuus per1.

16. Donatio quam homo donat adfuam
parentem,
—.
17. Donatio ad cqfam Dei.
18. Padum divifiostis interfratres.
19. Kenditio ad Monqflerium,
no. Precaria.
ai. Commendatitia.
aa. Indiculus precatortus adEpfcopum.
Λ). Indiculus quem prnpqfitus trasfmittit ad Abbatem.
34. Indiculus quem Abba tra/fmittu ad
hominem pagenjem,
α Indiculus quem Epifcopusvaifoil·
tu ad Abbatem.
ab. Cautio de infraduris.

maneat, tanquàm fi de bene ingenuis pa­
rentibus fuiffet natus vel procreatu*. Pe­
culiare verb fi aliquid habet, aut inanteà
laborare potuerit, m omnibus habeat conceffum atque indultum;* mundeburdem
vel defeniionem ad bafilicaro Sanfti illius
fe habere cognofcat , non ad affligendum,
fed ad fe derenfandum, nifi, ut diximus ,
bene ingenuus de hoc die valeat refidere.
Si quis verb, quod fieri non credo, fi fue­
rit, aut ego ipfe , aut ullus de heredibus ,
aut

497

Bignonianæ.

aut ulla emifla perfona , qux contra inge­
nuitatem i£ am venire aut eam infrangerc
tentaverit, fifco difcutientc folidos tri­
ginta mukx componat , fic quod repeat
per nullum ingenium evindscare valeat ;
prxfens ingenuitas fit merces noftra firma
fic flabilis permaneat, cum ftipulatione
fribnixa. Adum in loco illo.
Ftnditio dt/ervo.
II. Domino magnifico fratri illi empto­
ri , ego in Dei nomine ille venditor. Con­
fiât me, non imaginario jure, nec nullo
cogentis imperio, fed proprio voluntatis
mex arbitrio tibi vendere , quod ita fic
vendidi, à dieprxfente, vernaculum ju­
ris mei nomine illum , non furem, non
fugitivum , nec cadivum , nec ullum vi­
tium in fe habentem, fed in omni corpore
fcimus eum fimum ufquè ad annum fic
diem. Et accepi à te in pretio pro hoc,
juxta quod mihi benè complacuit vel con­
venit , folidos tantos, ita ut ab hac die
memoratum vernaculum fuperiùs deno­
minatum t quem dato pretio de me legi­
bus comparafti, habeas, teneas, atque
poffideas, & quicquid exindè fecere vo­
lueris , libéré fie firmiflimè in tua perma­
neat poteftate ad faciendum. Si quis verb,
quou fieri non credo, fi fuerit, aut ego
ipfe, aut ullus de heredibus meis, qui con­
tra venditionem iftam venire aut eam in­
fringere tentaverit, fifco dilcutiente foli­
dos triginta multx componat, dc quod re­
petit nihil evindicet, fed prxfens fite.

Ktndiiio dt terra,
ΙΠ. Domino magnifico fratri illi emp­
tori , ego in Dei nomine ille venditor.
Confiat me, non imaginario jure, nec
ullo cogentis imperio^ led proprio volun­
tatis mex arbitrio tibi vendere, quod ita
& vendidi tibi à die prxfenti bunuaria
tanta de terra arabili, in loco nuncupante
1110, qui eft in pago illo, quem de parte
parentum meorum tam fit de alode quàm
fic de comparato vel de quolibet adtra&o
ad me legibus obvenit, noc eft, de uno
latere terrx illius fubjungit, de alio latere
1111, fic de uno fronte terrx illius, de alio
verb fronte per viam publicam. Et accepi
te in pretio taxato pro hoc, juxta quod
mihi benè complacuit vel conventum fuit,
folidos tantos, ita ut ab hac die memora­
tam terram fuperius denominaram, quam
de me legibus comparafti, ipfam hanc ha­
beas , teneas, poffideas , vel quicquid
exindè facere volueris, libera in omnibus.
Γο/η.

à

II.

498»

Chrifto propitio Jn tua permaneat potef­
tate fecKndum. Et extera.
KtaduioiefenvidEccl^iui.
IV. Breve in vicem venditionis qualités
vendidit homo aliquis nomine ille ad Ecclefiam aliquam nomine illam vernaculum
fiium nomme illum, à die prxfente, non
furem, non fugitivum, non cadivum, nec
ullum vitium in fe habentem, fed in omni
corpore fcimus eum fanum ufque ad an­
num fic diem. Et ficut fuperiùs * fe&um « c·»· ·.
eft.
Donatio adfronfam.
V. Dum Dominus ab initio conceflit in
veteri teftamento fic prxeepit ut relinquat
homo patrem fic matrem fit adhxreat fux
uxori, ut fint duo in camc una, fic quod
Dominus conjunxit, homo non feparet.
Ego enim in Dei nomine ille, dulciflimx
conjugi mex illi. Dum fic ego te per folidum fic denarium fecundùm Legem Salicam vifiis fui fponfare, ideb in ipfa amoris
dulcedine dabo ergb tibi à die prxfente ,
quod in perpetuum volo efle manfurum ,
rem pro portione mea in loco nuncupante
illo, qui eft in pago illo, qux de pane pa­
rentum meorum ad me legibus bbvenit j
hoc eft, in ipfa portione, manfis ad com­
manendum , cum cafticiis , fuprapofitis ,
terris arabilibus, ficmancipiis, vel quicuid in ipfa portione eft afpe&um, tibi
ico efle donatum atque firmatum ; ut
quandb die feliciflimo nuptiarum infimul
nos Deus conjunxerit, ifta omnia fuperiùs
con feripta in tua permaneant dominatione
ad poflidendum. Si quis verb ficc.
Notitia di mancipio.
VL Cum refediffet ille Vigarius * inluf * Vicit iu».
tris viri illius Comitis in Illo mallo publi­
co , unà cum ipfis Scabinis qui in iplo mal­
lo refedebant ad caufas audiendas ve! reda
judicia terminanda \ ibique veniens Mo­
nachus San&i illius, vel ille Abbas nomine
illo, de illo Monafterio, unà cum Advo­
cato San&i illius nomine illo, feminam ali­
quam nomine illam interpellabat, repete­
bat ei dum diceret eo quôd colona effet
San&i illius, de curte fua qux dicimr illa,
de parte avix fux nomine illius quondam,
fic ipfe illa fic de ipfe fervitio San&i illius
negligens aderat; fed ipfa femina de prx­
fenti adftare videbatur, fie nullatenùs ha­
buit quod dicere,nec opponere,nec trade­
re rationes per quas de ipfo fervitio San&i
illius fe abftrahere potuiflet, fic ei in prx­
fenti fuit judicatum , ut ipfum fervitium
San&i illius, unde negligens aderat, ipfi
Advocato Sancti illius reuvadiarc deberet.
Ii

3

499

Formulae

joo

Quod ica 6c fecit, & fe ad ipfum fervidum him quondàm benè ingenuum in via malo
Sancti illius ibi ft in pncfenti recredidit, ordineipfamadfallifiet, dc ipfum ibidem
Exindè opportunum fuit ipfo* Monacho· interfeciflet vel occidifliet, dc rauba fua,
Sanôi illiu* , vel ipfam Advocatum Sanfti caballo· , aurum dc argentum , dc drapalia
nomine illum , talem notitiam ante ipfe· exindè tuliflet vel deporcafFet, vel leudem
perfona* quz in ipfo mallo relidebant contra Legem ibi buriflet; fed ipfe ille de
manibuique eorum roborata* accipere , przfenti adftare videbatur, dc nane cau­
quod ita dc fecerunt, ut omni tempore
ipfe Advocatus, vel cafe fanâa illa να ille ter fait profeflus, qubd faciente inimico
Abbw, vel fucceflore* fui, ipfam femi­ ipfum hominem occidiffet vel interfecifnam fuperiùs nominatam vel agnationem let; fed taliter in ipfo mallo ei judicave­
fuam aa opus Sanâi illius habeant evindi- runt , ut ipfiim hominem vel ipfam leu­
catam atque elitigatam. Prxfentibus his dem lembus exindè tranflblvere deberet.
quorum prxfentia a£him fuit. Fa&a noti­ Quod ita dc fecir. Sed pofteà apud ipfam
G rationem vel apud ipfo· bonos homines
tia in loco illo publiciter.
qui in ipfo mallo refedebant epiftolam fe­
Notitia de homicidio.
curitatis manu eorum firmatam accipere
VIT. Dum & per plures homines poni­ deberet, quod ita dc fecit, ut poft hanc
tur in notitia qualiter veniens homo auquis diem nec ipfi illi nec ullus de heredibus
nomine ille in contubernio , hominem ali- fais, nec ullus in caufa ipforum dc homi­
Siuem nomine illum ipfum ibidem adfallif- nis interfecti quondam, nec ulla oppofita
et, fic ipfum ibidem interfeciflet vel oc- perfona de przfenti die de ipfa morte il­
cidiflet ; fed venientes parentes dc amici lius, nec de ipfo homicidio, nec de ipfa
ipfius hominis interfeéti ante inluftretn vi­ leude contra ipfum illum nullam reclama­
rum illum Comitem, interpellabant ipfum tionem nec nullum impedimentum ponti­
hominem oui eorum parentem in contu­ ficium non habeat ad faciendum; dc qui
bernio adfaliiiiet vel interfeciffet ; fed ipfe hoc facere przfumpferit, duplum tantùm
ille in przfenti adftarc videbatur, dc hanc quantùm ipfa leooscontinet, dc partibus
caufam nullatenus potuit denegare , fed cui hzc fada eft, unà cum focio fifco
taliter fuit profeflus quod inftigante ini­ coaûus multz componat, dc quod repetit
mico ipfum nominem interfeciflet vel oc- vindicare non valeat.
cidifler. Tunc taliter ei judicaverunt, ut
Donatio quam pater facit filiofuo.
ipfam leudem vel ipfum homicidium ad
ipfos parentes legibus tranflblvere debe­
IX. Dulciflimo atque amantiflimo filio
ret. Quod ita & fecit. Sed pofteà in ipfo meo illi, ego in Dei nomine ille genitor
placito ei fait judicatum ut ipfi parentes tuus. Dum dc ego te dulciter enutrivi, dc
talem epiftolam fecuritatis manu eorum tu mihi fideliter defervifti, vel tuum fervi­
vel bonorum hominum firmatam ei fieri dum vel benevolentiam circa partem nof
vel confcribere deberent, quod ita dc fe­ tram habemus compertam , ideb in ipfo
cerunt , ut poft hunc diem nec ipfi illi, amore dulcedinis vel tuo fervitio compo­
nec ullus in caufa ipforum, nec ulla op­ nente , dabo ergbtibi à die przfente quod
pofita perfona de przfata morte illius in perpetuum volo efle manfurum, hoc
quondam, nec de ipfo homicidio, nec de eft, manfum ad commanendum cum cafipfa leude nullam reclamationem nec nul­ ticia, fuperpofita , terris arabilibus, dc
lum impedimentum pontificium non ha­ màncipiis his nominibus illis dc illis, ut per
beant ad faciendum. Qui hoc facere vo­ hanc epiftolam donationis vel deliberatio­
luerit , ipfos folidos per manus reddat, dc nis noftrz manu meft vel bonorum firma­
ob hoc folidos tantos unà cum fifco dif- tam , ut quandiù advivis tam tu ipfe quàm
cutientibus multz componat, de qui re­ hereditas tua, contra tuos germanos dc
petit nihil evindicet.
germanae quieto ordine vel elitigato va­
leas poflidere vel dominare. Proptereà
Securitaj de homicidio.
hanc epiftolam traditionis vel deliberatio­
VIII. Cum refediffet inlufter vir ille ni* noftrz manu meâ firmatam exindè tibi
Comes in illo mallo publico ad univerfo- fieri vel confcribere rogavi, ut de przfen­
rum caufas audiendas vel reûa judicia ter­ ti die de ipfo manfo, vel quicquid ad ipminanda , ibique veniens homo aliquis no­ fitm manfum afpicit, dc ipfa mancipia iumine ille repetebat ei, dum diceret eb periùs denominata hoc nabeas, teneas,
qubd ipfe ille hominem fuum nomine il- atque poflideat.

Bignonianæ.

foi

CtMceicauuia fuam Allasfacit ad hondtuafaon.
X. Ego in Dei nomine, ac fi peccator,
venerabilis vir ille Abbas de monafterio
fando illo, quod eft in pago illo conftnsctum. Dum fic omnibus non eft incognitum
qualiter filius fervi noftri nomine ille
quandam feminam noftramnomine illam,
bene ingenuam, filiam illius quondam ,
contra voluntatem parentum ipfius feminx
Ibciavit fibi ad conjugium , fed pofteà
ipfis parentibus complacuit fic nobis ut
talem epiftolam conciacaturiam manu nof­
tri vela fratribus noftris firmatam ipfi fe­
mina fieri vel firmare rogaremus, ut de
ipfo fervido , fi agnatio inter ipfos appa­
ruerit , in fervido publico nunquàm une
coinquinati. fed fub integra ingenuitate
dies eorum debeant perfeverare, idebpre­
cor atque fapplico ad fucceflbres noftros
vel ad Deum timentes homines ut béné­
ficia noftra jubeant confervari qualiter ipfi
vellent ut in poftmodùm eorum fada de­
beant efle ftabilia; & per malorum homi­
num infêftadonem multam in ipfe epiftola
conculcacuria fieri vel confcriocre roga­
vimus , ut fi fuerit, quod Deus non per­
mittat j extranea pars qux hzc fada noftra
infirangere voluerit, in primis iram Dei ôc
Sandi illius incurrat, fit ob hoc folidos
centum partibus ipfius cui hzc fada eft
mutae componat, flc quod repetit vindi­
care non valeat.
Donatio quam homofacit adfluanfuum,

XI. Ego in Dei nomine ille. Conflat me
in amore Domini noftri Jefu Chrifti, ut
veniam deiidis meis confequi mereamur,
donaffe flc dono donatumque efle volo ad
dulciffimum filium meum nomine illum
peciam de terra arabili in loco qui dicitur
ille, qui eft in pago illo, per loca defignaca
velcircuita, in ea ratione ut poft hunc
diem jamdidus filiolus meus, cui epiftola
donationis ifta legibus fada fuit, ipfam
terram habeat, teneat, atque polfiaeac,
vel quicquid exindè facere voluerit, libe*
ram in omnibus, Chrifto propitio, habeat
poteftatem. Et fi quis, flec.
Notitia de cruce evindicata.

ΧΠ. Dum flc omnibus non eft incogni­
tum qualiter veniens homo aliquis nomi­
ne ille ante Vigarium inluftr» viri illius
Comitis nomine illo, adversùs hominem
aliquem nomine illum, repetebat ei dum
diceret cb qubd terram fuam de fuo tnanfo
vel de fua poteftate malo ordine propriflflet. Sed ipfe ille de prxfenti adftare videToot, 11.

;ot*

batur, flc hanc caufem fortiter denegavit
qubd fuam terram de fuo manfo malo or­
dine nunquàm proprififlet, nec poft fe
nunquàm retinuerit. Sed taliter ei fiitt ju­
dicatum in ipfo placito ante ipfam Viga­
rium, vel ante ipfos pagenfes, ut ad cru­
cem ad judicium Dei pro ipfe terra in noc­
tes quadraginta duas in ipfo placito pro
hoc deberent adftare. Quod sta flc fece­
runt. Sed venientes ad Ipfum placitum,
ficut eis fuit judicatum, ante ipfum Viga­
rium , vel ante ipfos pagenfes , ad ipfum
judicium vd ad ipfam crucem vifi fuerunt
ftetiffe i fed ipfe illum hominem f qui ip­
fam terram proprifir, ad ipfum judicium
vd ad ipfam crucem eum convicit i fed
ipfe in ipfo placito ad ipfem crucem vifiia
cadiffe; fed dum hzc caufa fie fait inven­
ta . qubd ipfe ille qui ad ipfum judicium
vel ad ipfam crucem cadiflet, folidos tan­
tos ei tranffolvere deberet, quod ita flc
fecit, flc de ipfa terra ipfum illum lembus
reveftire deberet, quod ita flc fecit. Tunc
taliter d judicaverunt, ut ipfe ille de prx­
fenti die ipfam terram tam contra iptiim
illum vd heredes fuos quàm contra quem­
libet hominem omnique tempore habeat
evindicatam atque eErigatam, ut tam ipfe
ille quàm flc pofteriras nia poft hanc diem
prxdidam terram quieto ordine valeat
poffidere vd dominare , fle dudi fit fecuri
exindè valeant refidere. Fadum judicium
in loco illo publicker.
Cantio de clavibus.

XIII. Dum fic per plures homines eft
patefadum qualiter in Dd nomine ille
veniens in placito ante illos vd quamplures bonos bomines adversi» hominem no­
mine illum, repetebat ei dum diceret eb
qubd cellaria vd camara fic granica, quic­
quid in eis habuit repofitum, hoc eft, au­
rum , argentum, drapalia, arma, vinum ,
annonam, vel vitalia faaper fais claves
commendaflet ad cuftodiendum vd ad
falvandum, fic ipfam rem in naufragium
vd in damnum pofuit. Sed ipfe iue de
prxfenti adftabat, flc hanc caufam nullatenùs potuit denegare ; fed tafiter ei fuie
profefii», qubd ipfam rem faperibs deno­
minatam per fuum negledum fic perfinim
facinus fait perdita vd naufranta. Tunc
talker d juoicaverunt, ut ipfem rem ei mr».*.
tranffolvere vd emendare deberet. Sed
ipfe ille nullacenbs habuit undè ipfam rem
tranffolvere vd emendare deberet. Sed
talker ei fak judicatum, ut calem cautio­
nem de capite fuo , manu fui vd bonorum
Ii a

yoj

Formulae

hominum firmata , ei fieri vel confcribere
rogaret, quod ica ôc fecit, ut dum ipfam
rem non habui, nec pretium undè transfblvere vel emendare debuiflem, ut quan­
diu advivam in fervitio publico. quod mihi
injungitis, vobis defervite debeam; fle fi
negligens aut tardus de ipfo fervido appa­
ruero , qualemcunque difciplinam ad anos
fervos tuos impendis , talem fuper me
poteftatem habeas ad faciendum. Et fi
Fuerit aut ego ipfe, aut ullus de meis he­
redibus , qui contra hanc cautionem ve­
nire aut reclamare , flcc.
Concamiatura inter duot Abbatet.

104

direximus, ut in amote Dei ôc Cmûi Petri
ipfum ad hofpkium recipiaris ad benefa­
ciendum vel ad fuamconfblationcin, tam
ad eam ambulando quàm ôc in redeundo,
ut per vos fidvus ex ôc (àlvus revertatur.
Interim, ficut veftra eft confuetudo bona,
vd conibhrioaem vd adjutorium d im­
pendere jubeatis , iaxumque diem jubea­
ris habere. Cujus ooteftas regnat in «ter­
num , ipfe vos cuftodiat in regno fuo per­
pétué. Salutamus vos omnes ûlutaoone
pleniflimâ.

Donatio quam homo donat adfuam.
parentem.
XVI. Dilediflimr atque amabili mihi
XIV. Placuit,auxiliante Domino, «que
convenit inter venerabilem virum illum in Domino confobrin* meat nomine illo,
Abbatem de Monafterio illo , vel Con­ ego in Dd nomine ille. Dum dc pluribus
gregationem Monafterii fui, necnon ôc eft percognitumeb qudd tu partibus meis
magnificum virum illum , de commuta­ amabilia lerviria impendere non definis,
tione locorum, quam inter fe facere de­ pro tua bonitate, Ôc pro eb qubd didum
berent. Quod ita fle fecerunt. Per quam eft Facianuu bonum ad omnet > maximi Gets.
accepit venerabilis vir ille Abba ad opus autem ad domefiicos fidei vel adpropinMonafterii fui in loco nuncupante illo , Î|uos noftros, igitur dono tibi à die prx3ui eft in pago illo , hoc eft, in ipfo loco
ente per hanc epiftolam donationis, qux
lo manfos ad commanendum , cafticiis in perpetuum fit manfura , ôc de jure meo
fu perpolitis, terris arabilibus , vel quic­ in tua dominatione trado atque firmabo ,
quid in ipfo loco ad prxfens cernitur efle id eft, manfum ad commanendum in pago
pofleflio , totum Ôc ad integrum re inex- illo, in loco qui dicitur ille. ôc eft ipfe
quifitâ in commutatione vel in concamio. manfus per loca deftgnata de latere uno ôc
Simili modo vir magnificus ille accepit ad de fronte terre iiuus, ôc de alio latere ôc
opus fuum aliam rem in loco nuncupante fronte terre illius tanto, ita ut ab hac die
illo, qui eft in pago illo, hoc eft quod memorata confobrina mea illa quicquid
fuperiùs diximus, totum ôc ad integrum de ipfo manfo facere voluerit, ut abfque
re inexquifitâ in commutatione vel in con­ uniufcujufque repetitione liberam in om­
camio. Undè duas epiftolas pariculas uno nibus habeat poteftatem ad faciendum.
tenore confcriptas manu eorum vel bono»
Donatio ad cafam Dei,
rum hominum firmatas inter fe fieri ôc fir­
XVII. Prudens confilium bajulat qui
mare rogaverunt , ut unufquifque poft
pro animx fu* remedio cogitat illi Domi­
hunc diem quod à pari fuo in commuta­
num retribuere, ôc exindè habere cogitat,
tione vel in concamio accepit teneat atque
fle de Dei mifericordia non dubitat. Idcircb
poflideat, vel quicquid flcc. ]
nos in Dei nomine ille, ôc conjux mea illa.
Charta traduria.
Admonet nos divina pietas ôc Chrifti mi­
XV. Domnis fandis fle apoftolicis ac fericordia ut aliquid de rebus noftris pro
venerabilibus in Chrifto Patribus , Regi­ redimenda ultione noftrorum peccamibus, Comitibus, Epifcopis, Abbatibus, num Domino offerre deberemus, ut in die
Sacerdotibus, Clericis, vel omni populo judicii mifericors Dominus vd in aliquan­
Chriftiano qui in Romanorum vel Longo­ tulum de fcelere noftro nobis relaxare
bardorum provinciis Deo ferviunt, tam dignaretur, donamus compunâo corde ôc
in Monafteriis quàm fle in civitate, feu per devoto animo ad bafilicam illam, qux eft
pagos, vel per vicos, ego in Dei nomme in honore Sandi illius conftruda in loco
ille Major domùg. Cognofcat Magnitudo illo, hoc eft, rem noftram in loco nuncu­
feu fle Sanditas veftraquod ifte frater nof pante illo, hoc eft , in ipû re manfis ad
ter nomen ille ferviens vefter petiit nobis commanendum, cafticiis, fuperpofitis,ten
ut ad bafilicam fandi Petri patris veftri pro ris arabilibus, ut poft hunc diem ipfi cuftofuis culpis vel pro noftra nabilitate valeat des qui ad ipfum fandum locum deferambulare ad orationem. Proptereà has viunt, ipfam rem fuperius denominatam
litteras cum falutarione per iplum ad vos habeant, teneant, atque poffideant, vel

joj

Bignonianæ,

quicquid exindè facere voluerint, libe­
ram fic firmiffimam habeant poteftatem ad
faciendum. Et fi quis.
Padum divifianit interfouru.

XVIII. Padum divifionis inter fratres,
id funt ille fic ille, heredes illius fic illius
quondam. qualiter fe de alode eorum di­
videre vel enequare deberent. Quod ita
fic fecerunt. Per quem accepit vir magni­
ficus ille manfum illum in loco nuncupan­
te illo, qui eft in pago illo, hoc eft, ipfe
manfus circumcindus, cum arboribus fic
cafticiis, fuperpofitis, cerris arabilibus, fic
cetera. Simili modo vir magnificus ille ac­
cepit ad opus fiium ahum manfum in loco
nuncupante illo, qui eft in pago illo, in
centena illa, hoc eft, quod fuperiùs dixi­
mus , manfum circumcindum, cum arbo­
ribus fic cafticia, fu perpolita, terris arabi­
libus, fie cetera, vel quicquid pan contra
parem fuum per equuenaam inter fe diviferunt, abfque mia repetitione vel re­
clamatione hoc habeant, teneant, poflideant, vel quicquid exindè facere volue­
rint , libera in omnibus, Chrifto propitio,
in fua permaneat poteftate ad faciendum.
Si quis verb.

Venditio ad Monqfterium.

XIX. Venerabili in Chrifto patri illi
Abbati de Monafterio qui vocatur Sandi
illius , quod eft uvpago illo fuper fluvium
illum conftru&um , emptori, ego in Dei
nomine ille venditor. Conftatme non ima­
ginario jure, nec nullo cogentis imperio,
fed proprio vohintatis meat arbitrio, vo­
bis vd ad Monafterium veftrum vendere,
quod ita fic vendidi vobis à die prxfente,
rem pro proportione mea, in loco nuncu­
pante illo, quod eft infra pagum illum ,
quod de parte parentum meorum ad me
Legibus obvenit, hoc eft, tam maniis,
cans, cafticiis, mancipiis , ingenuis his
nominibus, vel quicquid ibidem prxfens
eft mea dominatio. totum fic ad integrum
de jure meo in dominatione veftra per
hanc venditionem tradidi vobis ad pofli­
dendum ; fic accepi à vobis in pretio ta­
xato , juxta quod nobis apcificatum vel
conventum fiiit, folidos probos atque
penfantes numero tantos ; na ut ab die
memorata omnia fuperiùs nominata, qux
de me legibus comparaftis , hoc habeatis,
tenearis, poflideatis tam vos quàm fic fucce flores veftri, liberumque fic firmiflimum
in veftra permaneat poteftate ad facien­
dum. Si quis verb.

joi
Precaria.

XX. Ια Chrifto venerabili patri fic
Domno illi Abbati de Monafterio Sandi
illius, quodeft in pago illo fuper fluvium
illum conftruQum t ego in Dei nomine
ille. Precator accefli ad vos ut rem pro
portione veftra t in loco nuncupante ille,
qui eft in pago illo , quam ego ille ante
boa dies per venditionis tituhim dato pre­
tio Sando illi feu vcftro Monafterio adfirmavi, hoc eft , in ipfa portione manfum
ad commanendum, cafticiis , fuperpofitis,
terris arabilibus, mancipiis, ingenuis his
nominibus, vineis, pratis, filvis, pafcuis,
vel quicquid ibidem afpicit vobis delega­
vimus. Sed pofteà taliter vobis fupplicavimus , ut ipfam portionem ad ufum benefi­
cium ad excolendum quandiù advivo mihi
nrxftare vel relaxare deberetis. Quod ita
& feciftis. Proptereà hanc precariam manu
mei vel bonorum hominum firmatam vo­
bis exindè emi fimus, ut annis fingulis cenfum denariorum tot ad luminarisSanâi il·
liue fit decimam de omnibus frudibus ,
quicquid fupra ipfam conlaborare potue­
rimus , die illo , quod eveniet fefto ipfius
Sandi illius, pro hoc vobis dare fit adim­
plere faciam. Et fi négligent aut tardus de
ipfo cenfu ad illudplacitum apparuero, fi­
dem exindè vobis legibus faciam, fit ipfam

rem dum advivo per veftrum beneficium
tenere fic ufulruduare faciam ; in ea verb
ratione ut aliubi ipfas res nec vendere,nec
donare^iec alienare/icc ad alias cafas Dei
delegare, nec in naufragium ponere, nec
ad proprium facere, nec heredibus meis
in aloae derelinquere pontificium non ha­
beam ad faciendum, nifi poft meum difceflum , unà cum re immeliorata vel fuperpolita, quicquid ibidem inventum fiie­
rit, abique ullius Judicis contradidione
pars Monafterii veftri ad veftrum faciat
revocare dominum. Si quis verb.
Commendatitia de re vendita.
XXI. In Chrifto filio Ecclefix iUi, in
Dei nomine ille Abbas de Monafterio illo
Sandi illius, quod eft in pago illo, unà
cum confenfu fratrum noftrorum. Dum
fic tua fiiit petitio fic noftra decrevit volun­
tas ut duas partes darem pro portione no­
ftra in loco nuncupante illo, qui eft in pa­
go illo, quem tu ipfe ante hos dies per ven­
ditionis titulum dato pretio de tnefauro
Sandi illius nobis vendidifti ; fed pofteà
taliter nobis fupplicafti ut ipfius portio­
nis duas partes m prxdido loco illo ad
ufum beneficium ad excolendam, quan-

^07

Formulae Bignonianæ.

diù advivis, tibi pntftaredeberemus. Quod
ita fic fecimus, Proptereà hanc commen«laritUm manu noftra firmatam fibi pro hoc
dedimus, ut annis fingulis cenfum tantum
fic Olam decimam de omni frudu, quic­
quid fupra ipfam terram conlaborare po­
tueris , die ulo. quod eveniet fefto Sandi
illius, pro hoc dare debeas. Et fi négligera
aut tardus ad id placitum de ipfo cenfii
fueris, fidem exindè pro hoc nobis facias,
fic ipfiun rem ad viventum tuum per nof. trum beneficium teneas , in ea tamen ra­
tione ut ipfam rem aliubi nec vendere/icc
donare,nec alienare,nec ad alias cafas Dei
delegare, nec ad proprium facire, nec he­
redibus tuis in alode derelinquere, nec in
naufragium ponere, poteftatem non ha­
beas aofaciendum, nifi poft tuum difcef­
fum , unà cum ipfa re immeliorata vel fuperpofita, quicquid ibidem inventum fue­
rit , fine ullius Judicis confignatione pars
Monafterii noftri elitigato ordine prafental iter ipfam rem immelioratam in noftrum
faciat revocare dominium, fic hxc com­
mendantia firma fic. Fada commendaticia
in ipfo Monafterio Sandi illius publicicer
in anno duodecimo regni.
\

jo8

nos tranfmififtis. per verbum inluftris viri
illius Comitis , fui juniora non exindè fecerant quomodb eh fuk demandatum.
Propcereà has littera» ad vos direximus, ut
deipfo certiores fids, dc inanteè quomodb
vom» eft utile fic compeofetis ut noftram
tem non perdamus. Quid phiraf Saluta·
mus vos ufque ad gaudium.
Indiiuhu quem Abbas tmfiùtm ai
Aominempagenfem.
XXIV. Dukifiimo noftro fit ut credi­
mus amico Sandi illius in Dei nomine illi,
ille,edi peccator^Abba, nos fic noftri , fervientes veftri. in Domino vobis dirigimus
falutes, & illud precamur Deum ur me­
rearis agere in ifta vita quod Deo fit bene*
placitum. Precamur vos de illis veftris homunciunculis qui in veftro Minifterio
commanent, vd de noftris caufis invicem

noftrum bonum certamen exindè mitta­
tis , ficut nos de veftra caritate benè con­
fidimus , ut fie exindè perportare faciatis
ufquè nos infimul conjungimus. Quid
plura 1
Indiculos quem Epifcopus tranfmittu
ai Abbatem.
XXV. San&orum meritis beatificato
Domno atque patri, Deique cultore, dc
Indiculus precatorius ad Epifcopum.
ut confidimus vero amico noftro illi gratit
XXII. Domino fando fic apoftolici fe* Dei Abbati, nos enim in Del nomine ille ,
de colendo in Chrifto veneraoili Domno quamvis peccator, donum Dei Epifcopus.
fic patri illi Pontifici urbis illius, civitatis Deus fort, vefter in omnibus proprius
illius, ego in Dei nomine ille, benè cu­ amicus, imprimitùs falutationem. Défunt
piens vefter, in Domino vobis dirigimus
reliqua.
Salutem fic precamur Sanditatem veftram
Cautio de injraduris.
ut pro nobis orare dignemini. Denique
XXVI. Contigit qubd cellarium vel
cognofcatis qubd ifte nomo vefter, no­ fpicarium veftrum infregi. fic exinde anno­
mine illo, ad nos confugium fecit, fic di­ nam vel aliam raupam in folidos tantos fuxit qubd contra vos culpas habeat com- ravi. Dum fie vos fic advocatus vefter ex­
miflas. Proptereà has litteras cum faluta- indè ante illum Comitem interpellare fe­
tione ad vos direximus, fic precamur vo­ ciftis, fit ego hanc caufam nullatenùs po­
bis ut vitam fic immancationem fic difei- tui denegare , fic ab ipfis Racimburgiis
phnam corporalem ei concedere jubeatis.
fuit judicatum, ut per vadium meum eam
Aliam poenitentiam, qualem ei volueritis contra vos componere atque fetisfàcere
judicare, in veftra eft poteftate. Qualiter debeam, hoc eft. folidos tantos vel *. Sed
ipfe homo fecum gaudeat qubd noftram dum ipfos folidos minânè habui undè
fuggeftionem ad vos deportafret ; fie undè
tranffolvere debeam, fic mihi aptificavit,
notas reconjungitis votas rcn.crirc cupi­ ut brachium in collum pofiii, fit per co­
mus. Quid plura ?
mam capitis mei coram prsfentibus homi­
Indiculus quem Prapofitus tranjmittu
nibus vadere feci, in ea ratione ut interim
ad Abbatem.
qubd ipfos folidos veftros reddere potue­
XXIII. Diligendo ad nos Domno fic ro , fic fervirium veftrum fic operam qua­
in Chrifto patri noftro venerabili illi Ab­ lemcunque vel vos juniores veftri injunxe­
bati , ego die ferviens atque Prxpofitus ritis , facere fic adimplere debeam ; fic fi
vefter. In primis illud precamur Sandka- exindè negligent vel ja&ivus apparuero,
tem veftram, ut tn veftra fanda oratione fpondeo me contra vos ut talon difciplipro me effe non dedignenûni. Deniquè, nam fwprà dorfum meum facere jubearis
Domne, cognofcatis de ifto fervitio ubi quam fuper reliquos fervos veftros.

ί°9

no*

F O R M U L Æ

LINDENBROGII,
S1FB

Altéra editio Formularum Marculfi à Friderico Lindenbrogio
in publicum emifla.
INCIPIUNT exemplaria de diverfis conditionibus, qualiter regales
vet carta pagenfes out fenica , quas bac formula continet, fcribantur.
tis , in fupradida urbe illa pontificalem in
Dei nomine vobis comnufimus dignita­
I. Tlli Rex viro apoftolico illi Epif tem. Proptereà per prxfentem praeceptum
Acopo. Quamlibet no·, ôcc. utfu- decernimus ac jubemus ut fupradida urbs
pràpag. 378.
vel res Ecclefix ipfius -fic clerus fub vefIndiculus Regs ad Epijcopum ut alium tro arbitrio fic gubernatione confiftant,
fic erga regimen noftrum femper fidem
benedicat.
inlibatatn cuftodire debeatis , fit juxta
Π. Domino fimâo fede apoftolicx dig­ canonicam inftitutionem plebem vobis
nitatis colendo in Chrifto patri illi Epif· commiflam afliduis prxdicationum fercopo ille Rex. Credimus jam, ôcc. at monibus expolire , fie non minùs pietate
quàm feveritate conftringere ftuaeatis ,
fupràpag. 3J9.
fic curam pauperum vel neceflitatem pa­
Conc^fio civium pro Epifcopatu.
tientium cum ingenti cura fic diledione
ΙΠ. Suggeftio piifltmoacprxcellentif- procuretis, ut adquifiti mukiplicatâque
fimo Domino ilL Regi , ôcc. ut fuprà gregis veftri falute, ad ovile dominicum
nullis maculis fordidatum valeatis prxfenP*g- 37S>tare ; quatenùs dum Ecclefiam vobis difCarta de Epifcopatu.
penfatione divinà commiflam ftrcnuè re­
gere atque gubernare videamini , vobis
r* sirIV. Dum juxta A poftoli didum omnis apud xtemum retributorem mercedum
poteftas fublimatur à Domino , fic quatefufiragia largiantur , fic vos immenfum
rae.t.pas· n^t poft Deum in regia manet poteftate
Ghriftum pro noftrorum mole peccamiqualiter eunda terrena debeant guber­
num afliduè exorare debeatis.
nari. Undi oportet nos fàlubri confilio
retradare ut illi in locis Sandorum infti- Carta de magna re , qui vult xenodo­
tuantur euftodes qui dignèad ipfurn offi­
chium aut monaflenum conftruert.
cium gubernandum apparere nofcuntur.
Igitur dum & veftra fic cleri vel pagentium
V. Domino verè fando , ficc. utfuprà
civitatis illius adfuit petitio ut relidi urbe
399·
illi, quam prius regere fic gubernare vide­
Emunitas Regia.
bamini , m fupraicripea urbe iUa cathe­
dram pontificalem fufeipere deberetis, fic
VI. Maximum regni noftri augere eredum vos apud animos noftro· fic adio
commendat probata, fic nobilitatis ordo dimus munimentum fi beneficia oportuna
fiibliraat, ac morum probitas velmanfiw- locis Ecclefiarum benevoli deliberatione
tudo fic prudentiae honeftas exornat, cum concedimus, ac Domino protegente, Ha­
confilio fic voluntate Pontificum Piocc- biliter perdurare confcribimus. Noverit
rumque noftrorum, juxta voluntatem fic igitur follertia veftra nos ad petitionem
conienfum cleri fic plebium ipfius civita­ apoftofici viri Domni ili illius urbis Epif
De Epifcopatu.

ju

Formulas

dan Chrifti canendum fub religionis nor­
ma convcrfantibus, dementia: regni nof­
tri fuggeftioncm intulit eb quod gloriofus
Dominus fit genitor nofter ill. quondanv
Rex per fuam prxeepeionem fui manu ro­
boratam talem emumtatem ad ipfam cafam
Dei Sandi iU. vel Monafterü ilLvel ipfi
Abbati habuiflet conceflam atque indultam,ut nullus Judex publicus να quiflibet
judiciarii poteftate accindus in cortes vel
villas ipfius Monafterü nullum debuiffet
habere introitum, nec ad caufes audien­
das, nec ad fredam exigendam, nec fidejuflores tollendos, nec manfiones aut pa­
radas requirendas, nec ullas retributiones
exadanoas ; quod fifcus nofter exindè ha­
bere poterit, nullatenàs exadetur, nec
requiratur. Undè fit confirmationes ante­
riorum Regum parentum noftrorum nobis
in przfente protulit relegendas ; petiitque
Celfitudinem noftram ut circa iptum Mon afterium noftra hxc deberet audoritas
generaliter confirmare. Quod nos benefi­
cium gratanti animo pro mercedis noftrx
augmento non folum confirmantes, fed
etiam novum fub emunitatis nomine con­
cedentes , per hoc prxceptum fpecialiùs
decernimus atque omnino jubemus, quod
in perpetuum abfque ullis obftaculi» fic re­
fragationibus volumus efle man furum, ut
abfque introitu Epifcopi aut Archidiaconi
ad orationem aut prxdicationem lucran­
dam nullus Judex publicus in curtes vel
villas ipfius Monafterü ullum debeat ha­
bere ingreflum, nec ad caulas audiendas ,
nec fredam exigendam, nec fidejuffores
tollendos, nec manfionesaut paradas re­
quirendas , nec ullas retributiones exadan·
das {quod fifcus nofter exindè habere po­
terit , nullitenùs exadetur nec requiratur.
Confirmatio de emunitote.
Nifi , ut diximus, pro mercedis noftrx
VII. Ille Rex Francorum vir inluftris. augmento, ficut ab anteceflbribus Re­
Quotiefcunque petitionem Sacerdotum gibus parentibus noftris , feu fic Domno
vel ancillarum Dei ad efiedum perduci­ gloriofo genitore noftro iit quondam
mus, regiam confitecudinem exercemus, Rege, moderno tempore fuit conceflum
fit nobis ad mercedem vel ad ftabilitatem atque indultum, ita noftris oraculis ple­
regni noftri in Dei nomine pertinere con­ niùs confirmamus , quod in perpetuum
fidimus. Ideoque Dominis viris fandis ac volumus efle manfiirum. Et ut hxc prxvenerabilibus apoftolicis in Chrifto patri­ ceptio firmior habeatur, fit per tempora
bus omnibus Epifcopis , vel omnibus Ab­ melius confervetur , mantis noftrx fignabatibus , feu inluftnbus atque magnificis culis fubter eam decrevimus roborare,
viris Ducibus, Comitibus, Vicariis, Cen­ fic annulo noftro fubter figillavimus.
tenariis , vel omnibus Vaflîs noftris , vel
omnibus Miflis noftris difeurrentibus. Co- Confirmatio de omni corpore facultatif
Monaflerii.
gnofeatis quod inluftris Abbas ille de moVIII. Ille Rex illi Pafritio atque om­
nafterio illo in pago illo , in loco qui <£«
citur ill. in honorem Sandi ill. conftrudo, nibus Agentibus. Rectum efle cenfeuni cum Monachis vel Dei ancillis ad lau- rnus, ficc. ut Jupràpag. jpj,
Ut

copi tale pro «terna retributione bene­
ficium indulfifle ut in villis Ecclefix Do­
mni iU. quas moderno tempore aut nof
tro autcujuflibet munere habere videtur,
vel qua deinceps in jure ipfius fandi loci
voluerit divina pietas ampliare, nullus
Judex publicus ad cauias audiendas aut
fredam undique exigendam ullo unquam
tempore prxfumat ingredi i fed hoc ipfe
Pontifex vel fucceflores ejus propter
nomen Domini fub integra emumtate
omninb valeant dominari, statuentes ergb
Jubemus ut neque vos, neque juniores
veftri aut fucceflores, nec ulla publica ju­
diciaria poceftâs quoquo tempore in villas
ubicunquè in regno noftro ipfi Ecclefix
aut regia aut privatorum largitate conla­
tas , aut qux inanteà fuerint conlature ,
ad audiendum altercationes ingredi, aut
fredam de qualibet caufa exigere, vel
manfiones aut paratas vel fidejuflbres tol­
lere prxfumatis ; fed quicquid exindè exi­
gere , aut de ferviencibus cxterifque na­
tionibus qux funt infra agrds vel fines feu
fupra terras prxdidx Ecclefix commanen­
tes , fifcus aut de freda aut undecunquè
potuerat fperare, ex noftra hac indulgen­
tia pro futura falute in luminaribus ipfius
Ecclefix per manus agentium eorum pro­
ficiat in perpetuum. Et quod nos propter
nomen Domini fic animx noftra remeatum
feu pro noftra fiibfequente progenie plenâ
devotione indulfimus nec regalis fublimicas , nec cujuflibet judicium feu cupiditas
refragare tenter. Et ut prxfens audoritas
tam prxfenti quàm futuris temporibus in­
violata, Deo adjutore, permaneat, manus
noftra fubfcriptionibus infrà roborare de­
crevimus.

)

«w·.

PJ

Lindenbrogii.

Ut confias nudorum adfiumendi aliquis
licentiam AaAeat.
IX. Malorum neceffe eft tergiverfationem regali cofircere cenfuri. Igitur apofrolicus vir ille, illius urbis Epifcopus, ficc.
taJupràpag. 3^.
indiculus Regit de privilegio.
X. Ule Rex Francorum vir inlufter illi
Comici, (ne. ut fiuprà pag. fp.
Altus indiculus tegalis.
XI. Karolus gratia Dei Rex Franco­
rum , ficc. utfitprà pag. 46c.
item alius.
XII. Ule Rex Francorum viris inluftribus Patriciis, Comitibus,Telonariis, vel
omnibus curam publicam agentibus. Si
opportuna beneficia ad loca fandarum
Ecclefiarum vel Sacerdotibus prxftare
non definemuijhoc nobis procul dubio in
aeterna bearitudine retribuere confidimus.
Igitur cognofcat magmtudo feu almitas
veftra qubd nos ad petitionem apoftolici
Viri, illius urbis Antiftitis, talem propter
nomen Domini, ejus meritis compellen­
tibus, beneficium prxftkiffe cognofcite
ut ubicunque infra regnum noftrum Mifli
fui mercare videntur, vel pro reliqua neceflitate difeurrunt, nullum teloneum nec
quamlibet redhibitionem exindè. ad par­
tem fifei noftri nec ipfe nec Mifli fui folvere non debeant. Proptereà per prxfen­
tem Prxceptum decernimus quod per­
petualiter manfurum efle volumus , ut
nullum teloneum in nullis civitatibus aut
pagis vel ubicunque in regno noftro teloneus exigitur, nec de navali nec de car­
rait evedione, nec de rocatico, nec de
pontatico , nec pulveratico, nec fakuatico, nec cefpitatico, nec de faumariis,
nec de eo quod homines eorum ad dorfum portant, nec nulli redhibitione, quam
fifcus nofter exindè foerare poterat, nec
vos nec juniores aut fucceffores veftri non
requiratis nec exigatis ; fed omnia fic in
omnibus hoc propter nomen Domini ipfe
Pontifex vel fucceffores fui aut memo­
rata Ecclefia Sandi illius habeant indul­
tum , vel in luminaribus ipfius loci profi­
ciat. Qux verb audoritas ut perpetuis
temporibus valear, propria eam manu
infra decrevimus roborare.
Epiftola donationis.
XIII. Mundi terminum ruinis crebrefcentibus adpropinquare indicia certa manifeftant, ficc. utjuprapag.^o}.
Aha donatio.
XIV. Ego ille de mifericordia Dei fic
pietate confifusjper hanc epiftolam dona-

P4

tionis datum donatumque in perpetuum
efle volo ad bafilicam Sandi illius, ubi ipfiu» pretiofum corpus requiefcit, fic vene­
rabilis vir ille Abba prxefle videtur , ficu
Jupràpag. 469.
Donatio deparva re ad Ecclaftam.
XV. Si aliquid de rebus noftris locis
Sandorum , ficc. ut(uprapag. 407.
Cçffio à die prsefente ad Eccleftam.
XVI. Dum fragilitas humani generis
pertimefcic ultimum vitae tempus, ficc.
utfuprà pag.W.
Item alia cejjlo.
XVII. Ego ille cogitans Dei amorem
vel xternorum bonorum retributionem ,
ideo cedo i die prxfente ad fupradidam
bafilicam fic Monachos ibidem confiftcn
tes ceffumque in perpetuum efle volo
portiones meas in loco nuncupato ilL fitas
in pago iU. qux mihi tam de alode quàm
de comparato vel de quolibet adtrado
advenit, vel legibus advenire poteft , in
fupri memorato loco, tam terris, domi*
bus, xdificiis, mancipiis , libertis, acco*
labus, merito accolonorum, vineis, fil­
vis , pratis , pafcuis , campis, cultis, in­
cultis , aquis , aquarumve decurfibus,
mobilibus fic immobilibus, cum omnibus
adjacentiis fic appendiciis vel colonicis ad
me pertinentibus, vel omni integritate f
vel fu perpolito, quicquid dici aut nomi­
nari poteft in fupra memorato pago vel
loco fuprà nominato vel utique oe fiipradidis portionibus tenere vifus fiun, totum
fic ad integrum à die prxfente ad jam me­
moratum Monafterium vel ad ipfos Mo­
nachos ibi confiftentes perpetualiter trado
atque transfundo de meo jure in eorum
dominationem ad poflidendum , ut quic­
quid à die prxfente exindè facere volue­
rint , liberam ac firmiifimam in omnibus
habeant poteftatem faciendi. Si quis vero ,
quod fieri non credo, in futurum. five
ego ipfe, aut ullus de heredibus ve prohereoibus meis, aut ulla emiffa vel oppo­
fita perfona, vel quiflibet, qui contra
hanc ceflionem meam, quam ego boni
voluntate fieri fic adfirmare rogavi, ve­
nire , agere. aut refultare, vel quibufcunque modis repetere aut infringere
conatus fuerit, nec hoc valeat vindicare
quod repetit, fic infuper partibus fuprà
memorati Monafterii vel Monachis ibi
confiftentibus duplum tantum quantum
ipfx res eo tempore melioratx valuerint
componat, fic infuper focio fifco multi
auriubramunamcoadusexfolvat, fit hxc
Kk

jt$

Formulæ

ceffio omni tempore firma permaneat ,
ftipulatione fubnexâ. Adum loco illo.

neat inconvulfa. Adum. Et reliqua,
Precaria ad cafam Dei.

Doaatio ad cafam Dei.
XVUL Ille benèooffidet resin feculo
qui fibi de terrenis feu de caducis rebus
"
comparat premia fenwiterna. Quapropter
ego in Dei nomine iue , necnon & conjux mea, ambo pariter cogitantes de Dei
timore vel xternâ retributione , proptereà donamus, tradimus aliquas res noftras ad Monafterium quod dicitur ilL quod
dedicatura effe dinofeitur in honorem
Sandi illius , ubi venerabilis vir ille Rec­
tor prxeffe videtur. Donamus igitur &
donatum in perpetuo effe volumus, hoc
eft , in pago ili. nuncupato ill. fluvio ilL
manias cantos, cum hominibus ibidem
commanentibus vel afpicientibus ili. vel
ili. cum domibus , xdrficiis , curtiferis ,
cum vadris , campis , terris , tam cultis
Jiuam fic incultis, filvis, pratis, pafcuis ,
arinariis , cum inviis , perviis , aquis ,
aquarumque difeurfibus , mobilibus ôc
immobilibus , prxfidiis , peculiis, peco­
ribus , omne ôc ex omnibus, quicquid in
ipfo loco noftra videtur effe poffeffio vel
dominatio , rem exquilitam, totam ôc ad
integrum, tam dealode quam & de com­
parato feu de quolibet adtradu , quicquid
ad nos ibidem nofeitur perveniffe , de
noftro jure in jus ôc dominationem jam
didi Monafteriiper hanc chartulam dona­
tionis five per feftucam atque per andelanguin à die prxfente donamus , tradi­
mus, atque perpetualiter in omnibus trans­
ii rmamus. In ea vero ratione ut pars prxdidi Monafterii ab hac die hoc habeat,
teneat , atque poffideat, vel quicquid
exindè facere voluerit, liberam ac firmiffimam,Chrifto propitio,in omnibushabeat
poteftatem. Et fi quis deinceps , quod fu­
turum effe non credimus, fi nofinetipfi ,
quod abfit, aut ullus quiflibet de heredi­
bus noftris, feu ulla quxlibet extranea per·
fona contra hanc donationem venire aut
eam calumniari prxfumpferit, fi fe exindè
non correxerit, à liminibus fandx Eccle­
fix excommunicatus ôc fequeftratus appa­
reat , ôc infuper ante tribunal Chrifti hac
de caufa fe judicatum iri cognofeat. Cui
verb calumniam intulerit, auri uncias tant,
argenti libras tant, coadus exfolvat, fic
quod repetit nullo modo evindicare prxvalcat -, fed prxfens donatio hxc noftris ôc
nobis rogantibus bonorum hominum ma­
nibus roborata, quorum nomina vel fignacula fubter tenentur inferta , ftipulatione
noftra pofitâ , diuturno tempore ma-

Domino venerabili fic in Chrifto
patri ilL Epifcopo de Monafterio illo,
quod eft conftrudum infra muros illius civitatis juxta fluvium ilL ficc. Igitur ego in
Dei nomine ille. Dum non eft incognitum
qualiter omnem rem portionis meae mpago
ill. in loco nuncupato ilL fuper fluvio ul.
fic in alio loco qui dicitur ill. id eft manfos
tantos , cum domibus, zdificiis, curtife­
ris , cumsradris, filvis,terris arabilibus,
campis , pratis, pafcuis, cum inviis , per­
viis , fic mancipiis ibidem commanentibus
vel adfpicientibus , quantacunque in ipfis
locis mea fuit poffeffio vel dominatio, vo­
bis ad ipfum Monafterium fuperiùs nomi­
natum ad opus Sandi ili. tradidi atque
transfirmavi. Sed pofteà mea fuit petitio ,
fic veftra non denegavit voluntas , ut ipfam rem , dum advixero , per veftrum
beneficium ufufruduario mihi prxftitiffetis ad habere. Quod ita ôc feciftis. Simili
etiam modo expetivi à vobis aliquam rem
veftram in pago illo , in loco nuncupa­
to ill. fuper fluvio illo illam videlicet reni
quam quondam ille homo per veftrum be­
neficium tenere vifus eft, ut eam mihi in
ufum concedere dignaremini. Et pro ipfo
uiu cenfivi vobis annis fingulis denario·
feu folidos tantos, ut ipfos ad fèftivitatem
Sandi illius, die menlis illius, excivere
facerem. Et fi de ipfo cenfii tardus aut
negligens apparuerim , fidem exindè fa­
ciam , fic contra ipfam cafam Dei compo­
nere debeam. Et fic nobis complacuit at­
que convenit ut ipfas res nec vendere,
nec donare, nec concambiare,nec in ul­
lum quodlibet naufragium imponerelicentiam non habeam , nifi tantùm , dum ad­
vixero , ufitare ôc meliorare fiiciara. Ec
poft meum ex hac luce difeeffum, filius
meus nomine ill. in ipfa precaria vel in
ipfo cenfu adftare debeat. At poft ejus
difeeffum ipfas res cum omni fùprapofito ,
quicquid ibidem adtradum emelioratumque repertum fuerit, vel tranfitus ejus
ibidem dereliquerit, abfque ullius con­

XIX.

tradictione vel judiciaria contignatione
revocare faciatis in veftrum dominium.
Ec ut hxc precaria firmior habeatur , de
quinquennio in quinquennium fit renova­
ta, quatenùs fic femper permanere valeat
in effectum, ftipulatione interpofitâ. Ac­
tum. Et reliqua.
Prajiaria ad cajam Dei.
XX. Ego in Dei nomine ille , Abba de
Monafterio illo quod eft conftrudum in

Lindenbrogii.
honore Sandi illius, diledo amico noftro
nomine ill. & uxori fux nomine ill. Dum
non eft incognitum qualiter aliquas res vcf
eras in pago illo, in loco nuncuparo illo ,
fuper fluvio illo, hoc eft , manfos tantoe ,
cum domibus, xdificiis, curtiferis, cum
wadris , campis, terris, piatis, pafeuis ,
cum inviis , perviis , ôc mancipiis ibidem
commanentibus vel adfpicientibus his no­
minibus ilL fic ili. vel quantacunque in ipfo
loco veftra fuit poffeffio vel dominatio,
nobis ad jam ditium Monafterium ad opus
Sandi ill. tradidi it is atque confirmaftis.
Sed pofteà veftra fuit petitio , & noftra
non denegavit voluntas, ut ipfas res, dum
advixeritis, ufufruduario jureprxftitiflemus ad habere. Quod ita & fecimus. Et
pro ipfo ufu cenfiftis nobis lingulis annis
denarios tantos, ut ipfos ad tvftivitatcin
Sandi ill. die meniis ill. exolvere faciatis.
Et fi de ipfo cenfu tardi aut négligentes
apparueritis, fidem exinde faciatis , fic
contra ipfam cafani Dei componere de­
beatis. Et fic nobis complacuit atque con­
venit,ut ipfas res nec vendere,nec donare,
nec alienare,nec concambiare, nec in ul­
lum quodlibet naufragium ponere licen­
tiam non habeatis ; nifi tantum, dum ad­
vixeritis , u litare & meliorare faciatis , fic
poft veftnim amborum difeeffum ipfas res
emelioratas abfque ullius contradidione
vel judicaria aflignatione revocare facia­
mus in noftrum dominium. Et hxc prxftaria de quinquennio in quinquennium fit
renovata , quatenus permanere valear in
effedum, ftipulatione com|M>fita , diutur­
no tempore inconvulfa. Adu.n. Et reliqua.
Donatio ad cafam Dei.

XXI. Domino verè fando ac reverendiflimo Monafterii illius, ôte. ut fuprà
Precaria ad cafam Dei.

ji8

ipfas res alienare pontificium non 1 tabeam,
& poft meum quoquè difeeffum cum om­

ni rcemeliorata ad ipfumMonafteriumabf
que ulla expedata traditione vos vel Kec·
rores ipfius Monafterii in eorum faciant
revocare poteftatem ôc dominationem.
Ec ut in poftmodum aliquod praejudicium
ex hoc generare non debeam , proptereà
hanc precariam vobis vel ipfi Monafterio
veftro emittendam decrevi, ut neque ego
neque ullus de heredibus meis , quann is
per longinqua fpatia,ipfas res repetere non
debeamus. Quod qui fecerit, inferat \ obis vel partibus ipfius Monafterii fu iique
Redoribus auri libram unam argenti pon­
do duo, ÔC prxfens precaria firma perma­
neat. Et ut alix prxearix de quinquennio
in quinquennium renovantur , iftam vero
non fit neceffc renovare , fed per femetipfam omni tempore obtineat firmitatem ,
cum ftipulatione fubnexa. A dum. Et re­
liqua.
Preeflaria.
XXIII. Dulciflimx femine ili. ego illa

Abbatiffa. Dum non eft incognitum qua­
liter tu ante hos dies rem proprietatis tue
in pago ill. in loco qui dicitur ill. ad Mo­
nafterium fande Marie adfirmafti, undè
precariam à nobis vel ab ipfo Monafterio
petiifti, proptereà has litteras in teadfirmavimus , ut dum advivis ufualiter ipfam
rem tenere ôc dominare debeas , fic aliubi
ipfam alienare pontificium non habeas , ôc
(i hoc conatus eris facere, ipfam rem à die
prxfente perdas. Et ut has litteras firmio­
res obtineas, manu noftri fubter adfirmavimus, cum ftipulatione fubnexa. Adum.
Et reliqua.
Traditoria de terra.
XXIV. Notitia qualiter ôc quibus prx­

fentibus veniens homo aliquis Advocatu*
Sandi illius, ôcc. utfupràpag. 4Ç8.

Precaria de ipfa villa dum 1 ivit.
XXII. Dominis verè fandis Monafterii
XXV. Domino venerabili in Chrifto
in honorem fandx Marix ôi fandi Petri
& fandi Pauli, Principum Apoftolorum , Patri Domno ili. Abbati de Monafterio ill.
conftrudi in pago Waftinenh , ubi illuf- vel omni congregationi Monachorum in
tris Abbatiffa ill. cuftrix prxeffe videtur, Monafterio illo , quoi! eft >n pago illo, in
unà cum nonna plurima ancillarum ibidem honorem Sandorum illorum conftrudo ,
confident ium, ego illa femina. Dum non ibidem Deo defervienri, ego enim ille.
habetur incognitum , fed plurimis eft ma- Dum non habetur incognitum, fed inter
nifeftum, quod ego res proprietatis mex plures cognofcitur, quod ego res meas
in loco qui dicitur ill. per epiftolam dona­ juris ac proprietatis mex, qux funt in pago
tionis ad ipfum Monafterium veftrum de­ illo fic illis conditi* vel finibus illis , villas
legavi. Proptereà ex peti i à vobis , ôc vos fic loca nuncupata ill. ôc ill. cum omni me­
petitionem meam non denegaftis, ut ipfas rito vel termino fuo, cum omni integritate
res , quandiù advivo , fub ufu beneficii vel appendic iis, vel adjaebuiis, vel funra
veftri tenere & ufuare debeam, ôc aliubi politis, feu fervos ôc ancilfcrç , accolas,
Tom. II.

Kka

'■'W,

Formulae
libertos, libertas, cum omni peculiari fic terium noftrum ilL confirmavit * id eft *
merito eorum , ad jam di&um Monafte- manfum cum cafe , vel alias terras , νεζ
rium à «fie prxfenti per meam epiftolam quantùm ipfa epiftola continere videtur *
confirmavi, fit vos omnia fiiprà memo­ ut quandiù advixeris, aut ad v. aut x. aut
rata vel quantùm ipfe epiftola commemo­ xv. annos ipfas res ufualiter habere fic pofrat , per meam traditionem ad panem jam fidere vel excolere debeas, at nihil exindè
diêti Monafterii in veftro jure vel poteftate minuendi,aut alienandi,vel·detrahendi,aut
recepiftis ; fed dum pofteà mea fuit petitio in pejus vertendi non habeas poteftatem t
vel fupplicatio, fic veftra pryftitit bona vo­ neque transferendi quicquam, quod ii fe­
luntas , ut ipfas res, quandiù advixero , ceris , aut in alio contrario aut iniquo in­
per veftrumprxftitum beneficium tantum- genio vel contrarietate aut tu ipfe,aut ali—
modb ufufru&uario ordine habeam vel quiflibet homo de ipfis rebus adefle aut
poflideam, eo videlicet modo ut quic­ aditare conatus fuerit in primis ipfas res
quam exindè minuendi aut diftrahendi aut amittas vel perdas, & alias tantas vel tales
alienandi non habeam poteftatem. Quôd partibus jam didi Monafterii componere
fi fiierk , quod abftt, aut ego ipfe, aut de folvere fâcias. Et cenfuimus de annis
aliquis de heredibus meis , vel quiflibet fingulis pro ipfis rebus in fefto San&i ilL
qui in aliqua contrarietate aut diminutione ceram aut argentum tant, partibus ipfius
feu calumnia orta fuerit,aut furrexerit, aut Monafterii folvere facias. Et fi deipfo cenadefle conatus feerit, in primis ipfas res fu negligens fueris, ipfum duplum reddas*
amittat, fic Abbas Monafterii veftri eas ad fic hxc prxftaria noftra ufque ad eum pla­
integrum recipiat, infuper fic alias tantas citum firma permaneat, ftipulatione fubres panibus ipfius Monafterii componere nixâ. A&a ibi. Et reliqua.
fic adimplere faciat. Et quiacenfiftisme an­
Alia precaria.
nis fingulis pro ipfis rebus in fefto San&i
XXVII. Domino fando fic apoftolici
ili. argentum vel quidlibet folvere feciam,
fi de ipfo cenfu ad eum placitum negligens fede colendo Domno fic in Chrifto patri
fuero , fpondeo ut ipfum in duplum fol- ill. ego ilL fic conjux mea illa. Pluribus
vam. At dum hxc omnia fuprà memorata non eft incognitum qualiter propter no­
inlibata fervavero , nec vos nec juniores men Domini ad Ecclefiam illam in hono­
aut fucceflbres veftri de ipfis rebus ullam rem San&i illius villam noftram nuncupa­
diminutionem vel contrarietatem , fi fpa­ tam ill. fitam in pago ill. per epiftolam
tium vitx Dominus mihi prolongare digna­ ceflionis vifi fuimus concefliffe, etiam vos
tus fuerit, facere prxfumatis. roft meum ad partes fuprafcriptx Ecclefix recepiffe.
quoque difceflum omnes ipfas res , cum Seu dum pofteà noftra fuit petitio , fic ve­
omni addita melioratione vel omnibus fu- ftra benevolentiaficpietas, ipfam villam,
prapofitis, cum omnibus rebus atque cor­ dum advivimus , aut qui parte fuâ ex no­
poribus , opibus atque prxfidiis , abfque bis fuperftes fuerit, dum advivit, nobis ad
ullius judicis aut heredum meorum expec- beneficium ufufru&uario ordine excolen­
tata confignatione aut traditione vos aut dam tenere penuififtis, eâ fcilicet ratione
agentes veftri jam didi Monafterii veftri ut nihil exindè penitùs de qualibet re alie­
in eorum faciant revocare vel recipere do­ nandi aut minuendi pontificium non ha­
minationem vel poteftatem , ficut eorum beamus , fed abfque ullo prxjudicio fupra­
continet epiftola , perpetualiter faciendo fcriptx Ecclefix vel veftro eam tantum­
quod egerint.
modo excolere debeamus, ideo hanc pre­
cariam vobis emittimus, ut nullo unquam
Sequitur prafiaria.
tempore noftra poffeflio, etiamfi fpatium
XXVI. In Dei nomine ille Abba fic om­ vitx nobis Dominus prolongaverit, nul­
nis Congregatio fratrum noftrorum aut lum prxjudicium aut diminutionem ali­
Monachorum in Monafterio ili. Domino quam de ipfa villa vobis generare non de­
defervientium , in Chrifto filio illo. Dum beat ; nifi ufu tantùm, dum advivimus*
tua fuit petitio vel fupplicatio, fic noftra habere debeamus. Et poft noftrum ambo­
decrevit voluntas , ut prxftitum benefi­ rum difceflum, cum omni re meliorata ,
cium de rebus noftris tibi facere debere­ quicquid ibidem undiquè adtrahere aut
mus , quod ita fit fecimus , qux funt in pa­ meliorare poterimus , per hanc precatogo ill. in condita illa , in loco qui vocatur riam, ac fi femper per quinquennium re­
fic , quem tu aut ill. per epiftolam dona­ novata fuiffet, abfque ullius Judicis aut
tionis à die prxfente ad jam di&um Monaf- heredum noftrontm expe&ata traditione

Lindenbrogii.
vos dc fucceffores veftri aut agentes Eccle
6* ία veftram eam faciatis dominationem
revocare perpetualiter poflidendam vel
quicquid exindèiàcere elegeritis, ficut
noftra continet epiftola , ad profe&um
prxfetx Ecclefix Domni illius liberum
Labeatis arbitrium. Faûa precaria ibi. Et
reliqua.
Kenditio ad Monaflerium.
XXVIII. Venerabili in Chrifto patri
illi Abbati de Monafterio Sandi illius dcc.
utfuprà pag. fOf.
Precatia de venditione.
XXIX. In Chrifto venerabili patri &
Domno illi Abbati dcc. utfuprà pag. y 06.
Commendatitia de re vendita.
XXX. In Chrifto venerabilis Abbas ille
de Monafterio illo, quod eft in pago illo
dcc. utfupràpag. $06.
Preceptum de clericatu.
XXXI. & eis qui fe ad onus clericatus
transferre deliberant, licentiam non nega­
mus dcc. utfupràpag. 3 85.
Carta de ducatu dC patritiatu vel
comitatu.
ΧΧΧΠ. Perfpicuè regalis in hocperfeda conlaudatur clementia dcc. utfuprà
pag. 380
Tra&oria in itinere pergendo.
XXXIII. Dominis Sandis & Apoftolicisfedibus collocatis Epifcopis, Abbati
bus, vel Abbatiflis dcc. ut fuprà pag. 441.
tilia tradoria.
XXXIV. Dominis Sandis & Apoftolicis ac venerabilibus in Chrifto patribus
Regibus dcc. utfupràpag. J03.
Epijlola tradoria legatariorum vel mi­
nima facienda ifliut inftar.
XXXV. Ille Rex omnibus Agentibus.
Dum & nos in Dei nomine Apoftolico
dcc. utfuprJ pag. 381.
Carta de caufa fufpenfa.
XXXVI. Cognofcat magnitudo feu
utilitas veftra dum & nos ad prxfens Apof
colico viro ill. Ôcc. utfuprà pag, 387.
Carta de Mundeburde Regis & Principis.
XXXVII. Redum eft ut regalis poteftas illis tuitionem impertiat quorum neceftitas comprobatur. Igitur dcc. ut fuprà
pag. 3 88.
Alio modo.
XXXVIII. Ille Rex vir inlufter Dom­
nis Sandis ac venerabilibus in Chrifto pa­
tribus omnibus Epifcopis, vel omnibus
Abbatibus , feu & inluftribus viris Duci­
bus , Comitibus , Vicariis, Centenariis,
vel omnibus Agentibus, feu omnibus MïÇ
fu noftri» difeurrentibus , vel omnibus

jtx

paribus dc amicis noftris, tam prxfentibus
quàm futuris, bene cupiens vefter. Comperiat magnitudo feu induftria veftra oubd
veniens venerabilis vir ille,Abba de Mo­
nafterio Sandi illius,tam fe quàm dc ipfum
Monafterium cum omnibus rebus fuis ad
nos fe pleniiu commendavit ; dc nos pof
teà gratante animo ipfum venerabilem vi­
rum illum Abbatem cum ipfo Monafterio
vel hominibus fuis dc omnes caufas fuas
amabiliter fub noftro recipimus munde­
burde vel defenfione. Ideôque felutantes
magnitudinem feu induftriam veftram ,
vobis omnino per has litteras rogamus at­
que praecipimus ut nullus ex vobis jam dic­
tum venerabilem Abbatem , vel ipfum
Monafterium, nec homines, nec res fuas,
quas ad prxfens habere videtur, vel inanteà,Chrifto propitio,per bonis hominibus
ibidem conlatum fuerit, nullus inquietare
nec condemnare vel aliquid de remis fuis
minuare omnino prxfumat ; fed cum Dei
gratia dc noftro mundeburdo vel defenfio­
ne tam eum quàm fuos homines refidere
cum quiete finatis. Et fi aliqux caufx adversùs ipfum Abbatem vel Monafterium
ipfius feu homines ejus fuerint, qux in pa­
go abfque fuo iniquo difpendio redè definitx non fiierint, eas ufque ante nos om­
nimodis fiant fufpenfas vél refervatas, dc
pofteà ante nos per Legem dc Juftitiam fi­
nitivam accipiant fententiam. Et ut certiùs credatis, manu propriâ fubter firma­
vimus dc dc anulo noftro figillavimus. Si­
gnum Domno illo Rege. Ille recognovi
dc fubfcripfi. Datum die illo, anno illo ,
loco illo.
Ut leudefamia promittantur Regi.
XXXIX. Ille Rex Comiti illi. Dum dc
nos unà cum confenfu Procerum noftro­
rum dcc. ut fuprà pag. ^96.
Sacramentum fidelitatis.
XL. Repromitto ego quod ab ifto die
inanteà fidelis ero Domno Karoio dcc. ut
fuprà torn. \.pag. ypj.
Commutatio cum Rege.
XLI. Ille Rex illi Regi. Nemo fibi quicquam cernitur minuere quicquid è contrà
recipit in augmento. Dum inter nos dcc.
utJupràpag. 350.
Confirmatio Regis de omni corpore
facultatis.
XLII. Merito regalis clementia in illis
collata munera vel proprietates parentum
noftrorum confirmare deliberat quos cognofeit dcc. ut fuptà page 391.
Pra cepium de iefouverpo per manum
Regis.
XLIII. Quicquid in prxfentia noftra

'M·· rm IIIHMIHi I I

am «
—w

pj

Formulæ

agitur , vel per manum noftram videtur
die tranfvullum ôcc. arfupràpag, 382.
Prologi de cejfionibus regalibus.
XLIV. Merito largitatis noftrx mune­
re fublevantur ôte. utfuprà pag. 383.
hem. Perfpicuè compendiis regalibus
illud adferibitur ôcc. utjqpràpag. 383.
Ccfiio ad laicos.
XLV. N ihil, ut ait Apoftohis, in hune
mundum intulimus , nec quicquam ex eo
auferre nobifcum poterimus ficc. ut juprà
pag. 383.
Confirmatio adfeculares viros.
XLVI. Regiam confuetudinem exer­
cemus ôc fidelium noftrorum animos ad­
hortamur &c. wfupràpag. 38;.
De Regit amjlnuione.
XLVII. Rectum eft ut qui nobis fidem
pollicentur inlxfam , noftro tueantur au­
xilio. £t quia ilL nofter fidelis Ôcc. utfiepràpag. 3 Si.
Preceptum donationis inter virum êC
uxorem.
XLVITI. Dum Dominus omnipotens.
Creator coeli ôc terrx,permifit, juxtà quod
legitur in principio, ôcc. utfuprà p. 381.
Carta donatiorûs inter virum & uxorem ,
qu.ee grflis munietpolibusfit allegata.
XL1X. Quicquid inter conjugatos de
proprii facultate ob amorem diledionis
ÔCC. ut fuprà pag. 4.08.
Alia donatio.
L. Quandoquidem Deus voluerit inter

virum & uxorem, ad pacis vinculum atque
concordiam nedendam, ut res eorum in­
ter fe condonare deberent, ficuti ôc fece­
runt. Ideoque complacuit atque conve­
nit inter venerabilem virum illum ôc uxo­
rem illius nomine illam, eô quod inter eos
agnatio minimè efle cerneretur , ut alter
alteri de rebus eorum inter fe condonare
deberent. Quod ita ôc fecerunt. Dedit ita3ue venerabilis vir ille uxori fux nomine
la de rebus fuis in pago ill. in loco nun­
cupato ili. fuper fluvio ill. hoc eft manfos
tantos, cum aomibus, xdificiis, curtifcris,
cum sradris, terris, filvis, pratis, pafcuis,
campis , mobilibus ôc immobilibus , man­
cipiis ibidem commanentibus vel adfpicientibus his nominibus ili. Ôc ill. cum om­
ni integritate vel foliditate, quicquid ibi­
dem jure hereditario ad fe pertinere vide­
tur. Similiter vifa eft reddere uxor ill. no­
mine ill. prxfato jugali fuo nomine ill. de
rebus fuis in pago illo in loco nuncuparo
ill. fuper fluvio ilL manfos tantos , cum
domibus, xdificiis , curtiferis , cum sradris,

p4

terris, tam cultis quàm incultis, filvis,
campis, pratis, pafcuis, cum inviis fic per­
viis eorum, integra omniaôc ex omnibus,
quicquid ibidem fua fuit pofleflio vel do­
minatio. Similiter etiam omne prxfidium
vel elaborata eorum inter fe pan parti vifus eft donare. In tali verb tenore, ut quit
quis de eis pari fuo in hoc feculo fuperftes
merit, omnes res quas dedit & quas acce­
pit , in fuo jure ôc dominatione recipere
debeat, habeatque tenendi, dandi, ven­
dendi , commutandi, heredibufque fuis
ad poflidendum relinquendi liberam in om­
nibus poteftatem. Proptereà has duas epiftolas adfatimas uno tenore confcriptas in­
ter fe fieri vel firmare rogaverunt, ut nul­
lus quilibet de heredibus ac proheredibus
eorum hanc congruicatem inter eos fac­
tam ullo unquam tempore pofiit irrumpe­
re , nifi abfque ullius contradidione omni
tempore firma ôeftabilis permaneat. Quod
fi aliquis de heredibus ac proheredibus
eorum hanc ceflionem calumniari prxfumpferit, dupliciter quantum eo tempore
ipfz portiunculx valuerint, ôc infuper ad
fiartem fifei, auri uncias tantas, argenti
ibras tantas coa&us exfolvat,ôt quod re­
petit nullum obtineat effectum, fed, ficut
diximus, hx epiftolx tam à nobis quàm
ab aliis bonorum hominum manibus roboratx, omni tempore firmx Ôc ftabiles per
maneant, ftipubtione interpofità. Actum.
Et reliqua.
Obnoxiatio Ù patre infiliosfacia.
LI. Dulcifllmis filiis meis illis. Omnibus
non habetur incognitum qualiter ante hos
annos ôcc. ut fuprà pag. 411.
Donatio quam pater donatfiliofuo.
LII. Dulcilfimo atque amantiflimo filio
meo illi, ego ille genitor tuus. Dum ôc
ego te dulciter enutrivi ôcc. utfupràpag,
joo.
Alia donatio de eadem re.
LIII. Ego in Dei nomine ille. Amore
Domini noftri Jefu Chrifti, ut veniam dé­
liais meis ôcc. utfuprà pag. 501.
Charta cùm in locumfiliorum nepotes
1’ifluuuntur ab avo.
LI V. Dulciflimis nepotibus meis illis ,
ego ille. Quicquid filiis vel nepotibus de
facultate pater cognofcitur ordinafle, vo­
luntatem ejus ôcc. utfupràpag. 480.
Alia de eadem re.
LV. Ego in Dei nomine ille ôc conjux
mea illa dueaiflimis nepotibus noftris necnon 6c neptibus noftris illis. Conftat vero,
prout fragilitas Humana expofeit, qux

Lindenbrogii.
primi parentis culpi exiftente mortis det>itum quotidiè nolens volenfque perfolvit, quod genitor vefter nomine iile filius
nofter de hacluce ante nosvifus eft deceffifle, fic nos Dei omnipotentis providen­
di ei refervati fuporftices fuerimus. Hac
igitur de caufa complacuit nobis atque
convenit ut pro ipfo proprietatis jure , in
quo genitor vefter légitimé fuccedere de* huit fi nobis in hoc feculo fuperftes fuiflet,
ita vos poft noftrum quoquè difcefliim
«qualem partem cum avunculis vel amitis
veftris filiis vel filiabus noftris ad integrum
accipere debeatis. Proptereà per hanc
chartulam traditionis/rve per feftucam at­
que per andelangutn donamus, tradimus
vobis, ficut diximus, de omni re proprie­
tatis noftne, quicquid ad prxfens poflidere
vifi fumus, id eft , tam in terris quàm
in filvis, camps, pratis , pafcuis , vineis,
mancipiis, peculiis , pecoribus omnia fic
ex omnibus, ut ipfam hereditatem, ficut
diximus, aequaliter contra heredes noftros
filios vel filias noftras, ipfam videlicet por­
tionem quam pater vefter ille hereditare
voluerit accipere debeatis, ut ab hac die
habeatis , teneatis , atque polfideatis , fic
inter vos légitimé dividere faciatis , vel
quicquid exindè facere volueritis, libe­
ram in omnibus habeatis poteftatem. Et fi
quifpiam contra hanc chartulam ceflionis
aliquam calumniam ftabilire przfuoipferit, vel vobis ipfam portionem per frau­
dem abftrahere voluerit, componat vobis
dupliciter, id eft , quantum eo tempore
ipla portio valuerit, fic infuper inferat ad
partem fifei auro uncias tant, argento li­
eras tantas. Et hoc aâu exfolvat, fic infu­
per quod repetit nullatenus evindicet, fed
prxfens epiftola hxc omni tempore firma
fic flabilis permaneat, ftipulatione fubnexl Aâutn. Et reliqua.

Cana cùm quis nepoti aliquid meliorare
voluerit.
LVI. Dulciflimo nepoti meo illi. Quic­
quid pater unumquemque de filiis vel nepotibusplus habere voluerit, hoc fibi fe
cundùm Legis ordinem line confortis re­
petitione defendat, nec prxfumat aliquis
contra voluntatem patris agere. Igitur ego
in Dei nomine ille, duin fic me jam feneetus adgravat, fic necellitates ut oportet
procurare non valeam ficc. ut fupràpag.
fll.
Alia de eadem re.
LVII. Dulciflimis nepotibus meis illis,
necnon fic neptibus meis illis, ego in Dei

,

jz6

nomine ille. Licèt pro fervido vel benevo­
lentia quam circà me die noâuque exhl··
buiftis , de rebus proprietatis meae vobis
aliquid condonare deberem, ficuri fit fed.
Ideôque per hanc epiftolam ceffionisdive
per feftucam atque per andelangutn dono
trado vobis aliquam rem meam in pago
illo, in loco qui dicitur ille, id eft, man­
fos tantos , cum xdificiis fuprapofitis ,
unà cum terris , filvis , campis, pratis ,
pafcuis , communiit, necnon fic manci­
piis ibidem commanentibus vel adfpiciencibus, omnia fic ex omnibus, quicquid
in ipfo loco mea videtur effe pofleflio vel
dominatio. In tali vero ratione ut hxc
omnia fuperiùs nominata à die prxfente
habeatis, teneatis, atque poflideatis. vel
quicquid exindè facere volueritis, libe­
ram in omnibus habeatis poteftatem. Et
fi quis deinceps, quod neri non pofie
credo, fi ego ipfe, quodabfit. aut ul­
lus de heredibus ac proheredibus meis
hanc ceflionemrefragare tentaverit, fife
exindè non correxerit, à Collegio fandx
Dei Ecclefix alienus exiftat, fie infuper
inferat vobis dupliciter, id eft, quantùin
eo tempore iput res valuerint, fic quod
repetere videtur, nullum obtineat effec­
tum , fed prxfens hxc epiftola tam à me
quàm ab heredibus meis defenfata omni
tempore firma fic ftabilis permaneat. Ac­
tum. Et reliqua.
Traditio rejpe&itaiis \five epiftola qualiter
extraneus in locumfiliorum adoptetur.
LVIII. Domino fratri illi , ego in
Dei nomine ille. Dum igitur fic peccatis
meis facientibus procreationem filiorum
minimè habere videor, fie me paupertas
vel infirmitas corporis afiiduè opprimere
videtur, ideo complacuit mihi atque con­
venit ut in locum nliorum vel filiarum te
adoptare deberem, qubd ita fit per hanc
epiftolam vifus fum tecifle. Dono igitur
tini omnes res proprietatis mex, quafcumque de parte paterna feu de materna adquififfe videor, id eft , in pago illo, in lo­
co nuncupato illo, hoc eft , manfos tan­
tos cum xdificiis fuprapofitis, curtiferis ,
cum «adris, filvis, terris arabilibus, cam­
pis , pratis, pafcuis , adjacentiis , feu fic
mancipiis ibidem commanentibus , cum
omni iuppellediii domus mex , quicquid
ibidem przfenti tempore poflidere videor,
in tuam transfirmo dominationem. Simi­
liter fit in alio loco qui dicitur ill. in ipib
jam dido pago, id eft, manfos tantos ,
cum xdificiis fuprapofitis, curtiferis, fil­
vis , campis, pratis, pafcuis, communiit.

ή7

Formulae

fie mancipiis ibidem commanentibus vel
adipsdenribus, id eft, quantùmcunque in
ipfo loco maa videtur efle pofleflio vel do*
minatio , totum fic ad integrum per hanc
chartulam ceflionis /ive per Feftucam at­
que per andelangumde meo jure in jus fic
dommationem tuam perpetualiter tranffirmo. In ea verb ratione ut quandiù ad­
vixero , viâum mihi, potum, fic veftimenta, fit calciamenta in omnibus fufficienter procurare debeas, ut exindè mihi om­
nibus diebus vit* meae nihil deficiat;
qubd fi hoc non feceris, ipfes res, quas
obi delegavi, ad integrum perdas. Proptereà hanc epiftolam tibi fieri vel firmari
rogavi , ut nullo unquim tempore ali­
quis de heredibus meis feu proheredibus
hanc convenientiam inter nos feûam im­
mutare vel refragare non poflàt t ficut
/ùperiùs continetur. Ei fcilicet ratione
ut quandiù advixero, meam neceflitatem
in omnibus procurare debeas in cibo fic
potu , in veftimentis feu calciamentis ;
fic poft meum difceflum ipfx res , quas
tibi tradidi, in tua dominatione perma­
neant , vel quicquid ibi deinceps facere
volueris, liberam in omnibus habeas po­
teftatem. Et fi ullui quiflibet, quod flen­
dum efle non credo, fi aliquis de pro­
pinquis meis , vd qualibet alia perfona
noc emutare vd temerare prxfumpferit,
inferat tibi tantùm quàntùm ipfx res va­
luerint , fic infuper ad partem fifci auro
uncias tant, argento libras tantas coactus
exfolvat , fic quod repetit nihil evindicet, fed prxfens hxc epiftola adoptionis
omni tempore firma fic flabilis perma­
neat , cum ftipulatione fubnexa. Adum.
Et reliqua.
Alia de eadem re.
LIX. Ego in Dei nomine ille. Dum
peccatis meis facientibus orbatus fum filiis
meis, placuit ut te illum,unà cum confenfu patris tui, in civitate illa cum curia pu­
blica fic defenforede poteftate patris natu­
ralis defcendentem fic in meam poteftatem venientem in locum filiorum adopta­
rem , quod ita fic feci. Ei verb ratione ut
quandiù advixero , vidum fic veftitum ,
tam in dorfo quàm in ledo , feu calciamento, milii m omnibus fuffiictenter im­
pertias fic procures, fic omnes res meas,
quafcunque habere videor, tam in manto,
vinea, prato, peculio, feu reliqui fuppel
ledili domûs , falvo jure meo, diligenter
excolas. Poft obitum quoque meum, ficut
à me generatus fuifles, ita in omni here­
ditate mea per hanc epiftolam adoptionis

$

ρ8

ftatim fis fucceffurus , vd quicquid de fitpradidis rebus meis, quantafcunquemo-*
riens dereliquero, fecere volueris, jure
proprietario abfque repetitione heredum
meorum liberam fic firmiflimam in omni­
bus liabeas poteftatem. Qubd fi aliquis
hoc temerè emutare voluerit, inferat tibi
tant, fic quod repetit vindicare non valeat,
fed prxfens epiftola omni tempore firma
permaneat. Et reliqua.
Donatio ad filios naturales.
LX. Gefta lex fic confuetudo expofcic
ut quxeunque perfona naturales filios ha­
buerit , fic dios plures non habuerit, fi eos
voluerit in fua inftkuere hereditate, fa­
ciendi id liberam habeat poteftatem. Ideb3ue ego ille ficc. utfupràpar. 464.
i aliquis jtJTO luo gafinaiave aliquid
concedere voluerit.
LXI. Juftiflimis noftris fublevantur
muneribus qui nobis fideliter fic inflanti
famulantur officio. Ego in Dei nomine ille
fideli noftro illo ficc. utfupràpag. 425.
Charta hereditaria.
LXII. Dulciflima filia mea illa. Dum
non eft incognitum , fed per populum
divulgatum fic patefedum, quod ego ex
ancilla mea nom. iit te generavi ficc. ut
fupràpag. 4tfi.
Mandatum.
LXIII. Dulcif&mo amico meo illi,
ego ille. Rogo atque injungo caritati tux
ut eas ad vicem meam aifeiviratem illam
ficc. utjùpràpag. 46 f.
Hereditaria.
LXIV. In nomine Domini. Anno il­
lo Domini noftri illius Regis, menfe illo,
gefta habita apud laudabilem virum illum
defenforem ficc. utfuprà pag. 46 f.
Refcriptum,
LXV. Magnifico amico meo illi, ego
ille. Cognitft jufti injundione tui, ut per
tuum mandatum me rogafti ficc. utfuprà
pag. 466.
Charta utfiliet cum fratribus in paterna
fuccedant alode.
LXVI. Dulciflima filia mea illa > ego
ille. Diuturna fed impia inter nos confue­
tudo tenetur ut de terra paterna foreras
cum fratribus portionem non habeant t
ficc. utfupràpag. 412.
Padnm interparentes de eorum hereditate.
LXVII. Quicquid inter propinquos de
alode parentum , non judiciaria poteftate
coada ficc. utfuprà pag. 413.
Item alio modot
LXVin. Caricacis Audio fic diledionis
affedu

jz9

Lindenbrogii

i3°

affectu inter propinquo· decet ut quic­ augmentum. Illas vero cefliones quas ad
quid de rebus eorum inter fe diviferint libertos meos illos ad ingenuitates eorum.
dcc. utfuprà pag, 48a.
confirmandas fecimus, id funt ill. dc ili.
Item alia aaualrntia , vel polium,

quando illos pro animae noftrx remedio

LXIX. AuxUiante Domino noftro Jefii ingenuos dimifimus, dum advivunt, ha­
Chrifto,placuit atque convenit inter illum beant , dc poft eorum deceflum cum omni
& germanum fuum illum dcc. ta fuprà fuprapofito ad jam didam Ecclefiam SanAliud padum diviponit interfratrtt.
LXX. Pactum divifioni* inter fratre· »
id funt ille dc ille, herede· illius dc illius
quondam, qualiter inter fe alodem dcc.
ut Jitprà pag. joj.
Qualiter in uno volumine viri dC tutoris
teftamentum condatur.
LXX1. Regnante in perpetuo Domino
noftro Jefu Chrifto, loco illo, anno ilio,
regnante illo Rege, fub die illa, ego ille
dc conjux mea illa dcc. utfuprà pag. 41;.
Alio modo qualiter teftamentum quit
faciat,
LXXII. Regnante in perpetuo Domino
noftro Jefii Chrifto, anno illo illius Re­
gis , fub die illius mentis, feriâ illi, indic­
tione illi, ego ille filius illius fani mente
integroque confilio, metuens cafus hu­
manae fragilitatis , teftamentum meum
condidi. quod illi fcribendum commifi,
ut quando dies legitimus poft tranfitum
meum advenerit, recognitis Tigillis, incifo lino, ut Legis decrevit audoritas, per
inhiftrem virum illum, quem in hac pagi­
na teftamenti mei legatarium inftitui, geftis reipublicx municipalibus titulis eju·
perfecutione ab ipfis muniatur, dc in ar­
chiis bafilicx Sindi illius confervetur. Et
quicquid unumquemque de rebus meis
propriis habere decrevi, fingulariter in
hoc teftamentum meum inferere curavi.
In reliquo vero qualefeunque aut quacun­
que epiftoU aut teftamenta aut confcriptiones de nomine meo manu me& firmata
oftenfx fuerint, dc ante hoc teftamentum
prxnotatx , quas hic non commemorave­
ro , excepto de ingenuitatibus quas pro
anima mex remedio feci aut adhuc facere
volo , vacua permaneant. Et quod uni­
cuique per hoc teftamentum dedero darique juflero, id ut fiat, detur, prrftetur,
impleatur , te omnipotens Deus teftem
committo. Quapropter non habetur in­
cognitum <pnlia difpenfante Deo ad loca
Sandorum illorum de rebus meis propriis
delegavi in perpetuum ad poffidendum :
dedi quoque ad bafilicam illam portiones
measilL dc quod in locis denominatis ha­
bere videor, id totum dc ad integrum ad
bafilicam fuperiùs nominatam proficiat in
Tom. II,

Oi illius, ubi eis patrocinium dc defenfionem conftitui , revertantur. Volumus
enim ut ingenuos quos modo aut inanteà
fecimus, quanticunque in ipfis locis ma­
nent qux ad fandam Ecclefiam delegavi­
mus, infpeâà eorum libertate, fuper ipfas terras pro ingenuis commaneant, dc
aliubi commanendi nullam habeant potef­
tatem, fed ad ipfa loca fanda debeant
fpedare, dc nullus de ipfis lidemonia ad
meos heredes ullatenùs reddat, dc hoc
quod aliquibus ex eis per canas dedimus,
nullatenus aliubi nec vendere nec alienare
habeant licentiam. Similiter donavimus
donanunque in perpetuum efle volumus
ad Monafterium illud, ubi venerabilis Ab­
ba ille prxefle videtur, villas illas in pago
ili. cum omnibus adjacentiis vel appendi­
ciis earum, quantumcunque ibidem tene­
re vel poflidere videmur, dc quolibet adtraâu ad nos pervenit, aut Legibus per­
venire debet, totum dc ad integrum cum
omni fuperpofito à die prxfenti in hono­
rem Sanfiti illius , ubi Abba ille, tradimus
ad poffidendum , cum domibus , xdifi­
ciis , mancipiis, accolabus, libertis, tam
ibidem oriundis quàm aliundè tranflatis
vel ibidem commanentibus, vineis, filvis, campis , terris cultis dc incultis,
pratis, pafcuis, aquis, aquarumve decurlibus, cum exitu dc regreflu, omni gene­
re pecudum , tam majore quàm minore,
mobilibus dc immobilibus, omni re inex2uifitâ, tam auro quàm argento, vel re­
quis fabricaturis, tam mimfteriis Eccle­
fix , vel ftrumentis chartarum, libris vel
veftimentis Ecclefix , vel omni prxfidio quod vivens Legibus poflidere vi­
deor dc mihi debetur, dc quicquid dici
vel nominari poteft, totum dc ad inte­
grum ad jamcfiâum Monafterium Sancti
illius proficiat in augmentum, infpedo
illo ftrumento quod anteà ad jam diâum
Monafterium fecimus. Prxter ifta omnia
refervavimus in Falcidia heredibus nof­
tris villas fllas in pago illo, in ea ratione
ut fa&a. mc> in omnibus Audeant confervare atque defendere. Qubd fi hoc fa­
cere neglexerint, quicquid eis deputavi­
mus perdant, dc de omni corpore facul­
tatis mex penitùs reddantur extranei. Et

■w

Formulae

jμ

ft aliquid comparavero, aut ex parenti­
bus meis mihi obvenerit , vel adtraxero ,
vel quolibet ingenio ad me pervenerit,
quod in ifto tenamento fapra non com­
memoravimus , poft meum difceflum caia
Sindi illius per Redores fuo· recipiat
perpetualiter ad poifidendum. Per praefens teftamentum bafilicam Sanâi illius
heredem meum inftituo , dr quicquid uni­
cuique deputavi, fidei tu« committo.
Quia hoc quod tibi deputavi, malo te
habere quàm mc, te magis quam exteros
heredes ac proheredes meos. Si quis verb,
quod faturum efle non credo, five aliquis
heredum ac proheredum meorum , vel
quiflibet oppofita perfona przfens tefta­
mentum meum infringere conatus fuerit
vel tenore prarfumpferir , inprimis , ufque dum ad veram emendationem proinde
corrigatur, Deum dc Sandos faoe habeat
contrarios, de à liminibus Ecclefix effi­
ciatur extraneus, dc infuper ei quem uulfaverit, unà cum focio fifco, auri libras
tant. Coactus exfolvat, & nihilominùs
przfens pagina firma permaneat, quam
manu meâ propriâ fubter firmavi, dc bo­
norum hominum iignis vel allegationibus
roborandam decrevi , ftipulatione fubnexi. Adum. Et reliqua.

Gefta juxta confuetudinem Romanorum ,
qualiter teftamenta alligentur.
LXXIII. Anno illo regsante Rege
illo, fub die illo, in civitate iFa, aditante
viro ilio laudabili defenfore & omni Curift
publicâ , vir magnificus ille profecutor
dec. ut fuprà pag. 42;.

Textus mandait.
Domino magnifico fratri illi, ile. Peto
dc fupplico atque tuz caritati injingo, ut
in vicem meam civitatem illam aleas, dc
donationem illam quam ego partibus illius
de locis noftris nuncupatis illis fttis h pago
illo per meum legitimum inftrummtum
confirmavi, profcquidcgeftis municipali­
bus coram Curia publica dc defenfox fa­
cias allegari. Proptereà tibi hoc mandttum
confcripfimus dcc. ut fuprà pag. 416.
Poft recitationem mandati, vir horeftus ille defenfor dixit. Mandatum quidem
recitatum eft , fed fupraferiptum tefta­
mentum , quod prae manibus habere dicit,
amanuenfis accipiat, dc nobis ptzfentibu;
recitetur, dc ut poftulas geftis publicis fir­
metur. Qui ftatim accipiens, per ordinem
illud recitavit. Poft recitationem vero ille
perfecutor dixit. Quia petiones meas lau­

iP

dabilitas veftra per ordinem implere dig­
nata eft, rogo ut publica monumenta fufi
cipiat. Vir laudabilis ille defenfor dc curia­
les dixerunt.Teflamentum quod recitatum
eft, geftis publicis inferatur, dc quod ille
perfecutor veHt dcperit, gefta ei publicb
dentur. Ille perfecutor dixit. Sufficit mihi
bone defenfor, fi teftamenti, quod redtatum eft, mihi gefta, ut mos eft, tradere
jubearis. Defenfor dc ordo Curiz dixerunt.
Quia teftamentum dc mandatum inde corifcripcum per ordinem conditum dc bono­
rum hominum manibus roboratum atque
fignatum manifeftè cognovimus, aequum
en ut gefta’ ex hoc confcripta de à nobis
fubfcnpta tibi ex more tradantur , dc ia
archiis publicis ferventur , ut fâciliùs,
quod fuperiùs infertum eft , diuturno
tempore maneat inconvulfum. Edatur
ordine dc mandatum dc totus teftamenti
textus , de pofteà defenfor dc Curiales
civium dc reliqui fabferibant atque lig­
nent.
Epiftola qualiter pupilli recipiantur.

LXXIV. Lex Romana confirmât,
ut qui tutores noluerint effe parvulorum,
fi fortè cefferit hiduofa hereditas, in ea
ipfi habeantur extranei. Proptereà ego in
Dei nomine ille, Judex provinciz illius
dcc. «rfuprà pag. 481.

LiMlus dotis.
LXXV. Dulciflima atque amantiffima
fponfa mea nomine illa, ego in Dei no­
mine ille. Igitur Dum taliter parentibus
noftris utriufque partis complacuit atque
convenit ut ego te folido dc denario fecundùm Legem Salicam fponfare debe­
rem , quod ita dc feci, fimiiiter compla­
cuit nobis atque convenit ut de rebus pro­
prietatis meae cibi aliquid in dotis titulum
condonare deberem. Quod ita dc feci. Id­
circb per hanc chartulam libelli dotis five
per feftucam atque per àndelangum dono
tibi dc donatum in perpetuo efle volo, id
eft, in pago illo, in loco nuncupato illo ,
fuper fluvio illo, hoc eft, manfos tantos ,
cum hominibus ib'dem commanentibus
vel adlpicientibus i' nominibus ilfis vel
illis, cum terris tan ultis quàm dc incul­
tis , filvis,pratis, can pis, pafcuis, aquis,
aquarumve decurfit
( mobilibus dc iihmobilibus, przfidifa. peculiis, pecoribus,
vineis, farinariis, vel ]uicquid m ipfo lo­
co mea videtur efle y Teflio vel domina­
tio , rem inexquifitan cocum dc ad inte­
grum , ficut fuperiùs ? ti, dono, trado,
aeque cransfirmo. Infimer etiam dono tibi

“*"■’•“-«ite

m

Lindenbrogii

«4

in pecoribus, id eft , Inter boves dc vac­ belli dotis, cùm dies nuptiarum advenerit,
cas, inter porcos ôc verveces, capita tanta, tibi fum impleturus vel traditurus ; ita ut
in fabricaturis, id eft, in auro vel argento dum advixeris, fecundùm Legis ordinem
folidos tantos. In ea vero ratione ut hxc teneas atque poflideas, noftriique qui e'*
omnia fuperius norpinata , quandoquidem nobis procreati fuerint filiis derelinquas. Si
dies nuptiarum evenerit, ôc nos Deus quis vero aut ego ipfe, aut ullus quiflibet
conjunxerit , tu dukiiEma fponû mea perfona fuerit qui contra hanc donatio­
nomine illa ab ipfo die hoc habeas, te­ nem aliquid agere vel calumniam generare
neas , atque poiudeas, vel quicquid exin- prxfumpferit, illud quod repetit non vin­
dè tacere volueris, liberam ac fitmiflimam dicet , 6c infuper/dii litem intulerit ibin omnibus habeas poteftatem. Et fi quis lidos centum componat, ôc hxc donatio
deinceps contra hanc chartulam libelli meis vel bonorum hominum manibus ro­
dotis , quod flendum efle non credo , borata , cum ftipulatione fubnexa, firma
venire aut eam temerare prxfumpferit , permanear.
Conflitùtio doits.
fi fe exindè non correxerit, illum qui
LXXIX. Cum conftet faecunditatem
ab initio mafculum ôc feminam condidit
contra fc ultorem fondât, ôc infuper au­ humanx prolis à protoplafto Domino pr.rro uncias tantas, argento libras tantas cipiente crevifle, Crejcite, inquiente, &
coactus exfolvat, ôc quod repetit nulla* multiplicamini, atque ob adjutorium mu­
tenus evindicare prxvaleat, led prxfens lier de latere fumpta fit viri, dicente Do­
hxc epiftola tam à me quàm ab heredi­ mino t faciamus ei adjutorium fimilefibi*
bus meis defonfata omni tempore firma ÔC , idcircô relinquet nomo patrem Cr ma­
ôc ftabilis permaneat } ftipulatione inter- trem , dC aAhserebit ustori fua , & erunt
duo in carne una , ÔC ut certius humana
pofitft.
fragilitas poflit dignofeere bonum atque à
Alius libellus dotis.
LXXVI. Quod bonum, fauftum , fe­ Deo conftitutum efle conjugium , ipfe
lix , profperumque eveniat defponlandis auctor redemptionis Chriftus Dei filius
maritandifque ordinibus ac procreationi invitatus ad nuptias venit, ibique aquas
liberorum ÔCC. ut fuprà pag. 414.
in vinum mirabile convertit, ideoque ego
in Dei nomine Gaufndus, prxcedentium
Alio modo.
LXXVII. Quod bonum, felix, fau- patrum-veftigia fequens, unà cum con­
ftumque. Et reliqua. Dono itaque ego ille fenfu Virorum illuftrium propinquorum
honerae puellx iponix mex nomine ill. meorum, vifum eft mihi Legibus copuIuam,, fi
3uam
fi ‘Chrifto
Chrifto placuerit
placuerit,, in
in conjugium
conjugium lare legitimum conjugium ad procreatioefidero fociare uxorem,donatumque ôcc.
ôcc. nem filiorum, atque in dotis titulum dare
fponfx mex nomine Hifdemei , filix
ut fuprà pag. 4Hquondam Wtardi atque Ofbrenx . decre­
Alio modo.
LXXVIII. Lex ôc confuetudo expof- vi in prxfentia Virorum nobilium agere,
cit. ut quicquid inter fponfum ôc fponfam ftuduique ut ejus temporibus inconvulde futuris nuptiis fuerit definitum vel lar­ fum permanere queat. Quod ita Ôc feci.
gitum , aut ex confonfii parentum vel Ergo dono tibi donatumque fecundiim
ipforum, fi fui juris funt, feripturarum fo- Legem Salicam in tua dote à die prxlemnitate firmetur. Idcircb ego ille, dum fenti jure legitimo in perpetuum efle vo­
multis habetur percognitum quod te illa lo, ôc de meo in tuum jus ôc domina­
unà cum confenfu parentum vel amico­ tionem trado atque tranferibo, hoc eft,
rum noftrorum tui fpontanei voluntate manfum juris mei indominicatum , cum
fponfavi, mihi complacuit, ut aliquid de aliis quatuor manfis forvilibus feu adfpi­
rebus meis per hunc titulum libelli dotis cientibus fimul curtiferis , Vineis arpenante diem nuptiarum tibi confirmare de­ norum quatuor, filvis, viridigariis, pra­
berem. Quod ita ôc feci. Ergb dono tibi tis , campis cultis vel incultis, pafeuis,
donatumque efle volo locellum proprie­ perviis , exitibus ôc regreflibus, ôc reli­
tatis mex nuncupatum idum fitum in pa­ quis adjacentiis , mobilibus ÔC immobili­
go illo, cum terris. Et reliqua. Totum ôc ad bus , cum mancipiis utriulque fexus, quo­
integrum , ficut à me prxfente tempore rum hxc funt nomina. Giofredus ôc uxor
videtur efle pofleflus, ôc in fabricaturis au­ fua donavit eam infantibus Geroldo ôc
rum tantum, argentum tantum , vefti- Abdone, necnon ôc Poppa. Magexrarmenta. Et reliqua. Hxc omnia , ficut jam dus ÔC uxor ejus Adalburgis cum filio fuo
fuperiùs diéhun eft, per hunc titulum li- nomine Burando. Ifembertus,Aimbertus/
Lia
lome II.

<

Formulae

,

Petitus, Vltegerius, Alboinus,Olfardus, fentia ibi veniens ille ante illum vel eos qui
Lanceri fic uxor fua Sicberta, Airmannus, fubter tenentur inferti , accufabat aliquem
fic conjux ejus Adalburgis , fic filia eorum hominem nomine illum eo qubd ficc. ut
,
Ingelcrudis , Cathindes, Megecardus , fuprà pag. 487.
Pucellita , fic Albutius. Qui prxfcriotus Charta compofitionis, fi aliquis puellam
man fus cum omnibus appendiciis eft in
invitam traxerit.
LXXXII. Dulciflimr atque amanpago Camotenfe, in vicaria Ganegiacenfe , in loco qui dicitur Sicheri villa. Hxc tiflimx conjugi meat nom. ilL ego ili. ma­
omnia fuperius comprehenfa die prxfenti ritus tüûs. Lkèt ergb ut ego rapto fcelere
tibi fum daturus vel traditurus , totum fic abfque voluntate parentum tuorum te mi­
inexquifirum, ut quicquid exindè facere hi in conjugium vifus fum fociaife , undè
x olueris , liberam fic firmiflimam in omni­ vitx periculum incurrere potui t nifi inter­
bus habeas poteftatem faciendi. Dono venirent Sacerdotes vel reliquar plures iletiam tibi in prxfixo pago vel in eadem vi­ luftres perfonx, qui nos ad pacis concor­
caria , in loco qui dicitur Bonervtlla , di am vel unanimitatem vifi funt revocafle.
omnem medietatem , tam ex mancipiis Quà de re convenit nobis ut de rebus
quàm ex alode, quam ibi videor habere, proprietatis meae tibi aliquid donationis
hoc eft , manfum unum cui adfpiciunt cauta condonare deberem. Quod ita fic
rnanli fervilés quatuor cum mancipiis quo­ feci. Idebque per hanc epiftolam com­
rum hxc funt nomina, Galaftus, Erga- pofitionis , five per feftucam fic andelanrius, Pafcarhis , Marlinus , Polita , fic gum , dono tibi fic donatum in perpetuo
Amelberga, vineis arpennorum quatuor, elfe volo, id eft, aliquam portiunculam
pratis, filvis, aquis , aquarumve decurft- meam in pago illo, in loco nuncupato
dus , terris cultis fic incultis, exitibus fic illo, fuper fluvio illo , hoc eft , manfos
rcgreifibus, vel quicquid ibi adfpicit, om­ tantos cum hominibus ibidem commanen
nem medietatem, tam in terris quàm in tibus vel adfpicientibus utriufque fexus ,
mancipiis, id eft, manfum unum cum man- cum terris arabilibus, filvis, campis, pra­
fis quatuor ibi adfpicientibus, cum pratis tis , cum inviis , perviis, pmnia fic ex
arpennorum duorum, fic medietatem Ec- omnibus, quicquiain ipfo locopoflidere
prxfenti tempore vifus fum , totum fic
cleiix Dei.
ad integrum tibi per hanc chartulam comTraditio adfiponfiam.
L X X X. Dum multis habetur per­ pofttionis dono , trado , atque transfircognitum qualiter ego ille puellam ali­ mo. Similiter dono tibi in auro vel ar­
quam nomine illam unà cum confenfu pa­ gento folidos francos tantos. In tali λ ero
rentum vel amicorum noftrorum Legibus tenore ut hxc omnia fuperiùs nominata à
fponfavi, fic aliquid de rebus meis ei do­ die prxfente habeas , teneas, atque poflinare ante diem nuptiarum difpofui, ideo deas , pofterifque noftris ad poflidendum
placuit mihi ut de ipfis rebus miffo ipfius relinquas , vel quicquid exindè facere vo­
puellx nomine illi traditionem vel intro­ lueris , liberam in omnibus habeas pote­
ductionem locorum fecundùm Legem Ro­ ftatem. Et fi aliquis contra hanc epiftolam
manam facere deberem. Quod ita fic feci. competitionis venire aut eam irritam fa­
Ergo trado ei ôc tradidifle me conflat lo­ cere voluerit, inferat tibi tantùm fit aliud
cellum proprietatis mex nuncupatum il­ tantùm quantùm eo tempore ipfà por­
lum , fitum in pago illo , cum terris, xdi- tiuncula valuerit. Et infuper publico nfco
ficiis, accolabus, mancipiis, fic extera qux auri uncias tantas, argenti libras tantas
fequuntur, aurum, argentum, veftimen- coadus exfolvx, fic quod repetit nulla­
ta. Hxc omnia fuperiùs jam dida tibi ill. tenus evindicet; fed prxfens hxc epiftola
ad vicem fponfx mex trado, ita ut tem­ compofitionis omni tempore Arma fic fla­
pore nuptiarum in jam didx fponfx mex bilis permaneat , ftipulatione fubnexâ.
veniant poteftatem, ita ut fecundùm Legis Adum. Et reliqua.
ordinem teneat atque poflideat. Et fi con­
Alia cnarta compofitionis.
LXXXIII. Viventibus patribus inter
tra hanc traditionem aliquis refragare vo­
luerit, partibus ipfius pueux fol. tant, com­ filios familias fine voluntate eorum ma­
ponat , fit hxc traditio firma permaneat. trimonia non légitimé copulantur. Idcir­
Si quandô majculus &* femina in raptum co in Dei nomine ille t dulciflima kc. ut
confienjerint, X infira quinquennium fuprà pag. 414. 477.
litigetur.
. Libellus repudii.*
LXXXI. Notitia fub quorum prxL XX XIV. Certis rebus fic probatis

W

Lindenbrogii.

β8

caufis inter maritum fic uxorem repudiandi dem vel defenfionem ubicunque eligere
locus patet. Idcircè dum inter illum & voluerint , licentiam habeant eligendi.
conjugem fuam illam non caritas, ficc. ut Sicut cives Romani, ponas-apertas ha­
beant , pergantque partem quam volue­
fupràpag. tpi479.
Charta agnationis >JlJervus ingenuam rint ambulare. Et nulli heredum ac proheredum noftrorum tu Ac agnatio tua,
LXXXV. Ille illi feminx. Illud non . ficut diximus, ullum deinceps reddere de­
habetur incognitum qualiter fervus meus beatis libertinitatis obfequium ; fed magis
nomine ille te abfque parentum vel tua hxc epiftola trifeabina tam à me quàm ab
voluntate, &.c. ut Cuprapag. 4^2. .
heredibus meis defenfata omni tempore
Etfi voluntariajervum accepit, dicis.
firma & flabilis permaneat, ftipulatione
Omnibus non habetur incognitum qua­ fubnexâ. Atium.
liter fervum meum nomine illum volun­ Ut pro nativitate Regis ingenui relaxen­
taria fecuta es , ficc. utfuprà pag. 422.
tur.

Alia Charta agnationis.
LXXXVI. Omnibus non habetur in­
cognitum qualiter te per Voluntatem tuam
fervus juris mei nomine ille ad conjugium
fociavit uxorem, ficc. ut fupràpag. 447.
Conculcatoria quam Abbafacit ad
hominemfuum.
LXXXVII. Ego in Dei nomine, etfi
peccator , venerabilis vir ille Abba de
Monafterio Sanûi illius, quod eft in pago
illo conftru&um. Dum & omnibus non
eft incognitum , ficc. ut fupràpag. 501.

LXXXIX. Ille Rex viro inluftri illi Co­
miti. Dum & nobis divina pietas juxta vo­
tum Fidelium fic Procerum noftrorum, de
nativitate filii noftri, &.c. utfuprà pag.
Epiftola ingenuitatis.
XC. Ego in Dei nomine il)e Domefticus , aefi indignus , gloriofi Domni illius
Regis fuper villas ipfius illas ex familia
dominica illa. Dum generaliter ad omnes
Domefticos Regis ordinatio proceffit pro
nativitate dommcilli noftri, ficc. ut fuprà

Charta trijeabina,
InGENLITATES DIVERSO MODO FACTÆ.
LXXXVIII. Ego in Dei nomine ille
Ingenuitas à die piafente.
cogitans de Dei timore vel xtemabona re­
XCI. Qui debitum fibi nexum relaxat
tributione , proptereà dileâa extranea
fervitium , premium in futuro Dominum
puella nomine illa , licèt te fervus meus
fibi tribuere confidat. Igitur ego in Dei
nomine ille abfque voluntate parentum
nomine ille pro remedio animx mex vel
tuorum te ad conjugium vifus fuit fociafle,
xterna retributione, ficc. utfupràpag. 47 j.
undè vitat periculum incurrere debuit, fi
.Item alio modo.
non quamplures extranex perfonx vel
XCII. Qui debitum fibi nexum relaxat
etiam illuftres viri hac de caufa fxpius interveniflent, maximè verb quia tu infra fervitium, mercedem in futuro Dominum
nodes quadraginta fecundiim Legem Sa- fibi retribuere confidat. Igitur ego in Dei
licam vifa es reclamafle, nunc igitur com­ nomine ille fic conjux mea illa, ficc. ut
placuit nobis atque convenit ut talem fuprà pag. w.
chartulam trifeabinam feu ingenuitatis ipfi
Item alio modo poft difceffum.
fervo noftro nomine illo fieri vel firmare
XCIII. Diledo fuo illi aut illi. Pro refrogaremus, ut nullo unquam tempore in f>eâu fidei ac ferviriitui, quo mihi famualiquod fervitium inclinari non debeas. Sed
aris , pro remiffione peccatorum meo­
& fi aliqua agnatio de ipfo fervo noftro ex
te apparuerit, in nullum fervitium nec rum , file, ut fupràpag. 424.
Item alio modo ingenuitas»
nobis nec heredibus ac proheredibus nof­
XCIV. Si aliquos ex fervienribus nof­
tris nullatenùs debeat adferviri ; fed, ficut
diximus, tantùmquantùm & agnatio tua, tris à jugo fen itutis abfolvimus, merce­
qui de ipfo fervo noftro procreati fuerint, dem in futurum nobis ex hoc retribui con­
omni tempore ingenui fint, & ingenui fidimus. Igitur ego ille propter nomen
permaneant, tanquàm fi ab ingenuis pa­ Domini fic retributionem xternam , ficc.
rentibus fuiffent nrocreati vel nari. Pecu­ utfupràpag. 424.
Alio modo.
liare verb fuum live conlaboratum, quod
prxfenti tempore habere videntur, vel
XCV. Dum omnipotens Deus nobis
deinceps habere potuerint, fibi habeant concedit in hoc feculo fanum corpus ha­
conceuiim atque indultum. Mundebur- bere , pro falute animx noftrx frequentiùs

Formulae
cogitare debemus , nt aliquantulum de
peccatis noftris minuere mereamur. Ita­
que ego ille in Dei nomine t ficc. utfuprà

W 444-

Ηθ

eruditus, &. in^er noftrx parvitatis ftudia ,
feientiâ, vitâ , ac moribus pro modulo
qualitatis quanritatifve inftrudus , jam
munus clementix veftrx dandum nobifquefignificandum ejus de libertate expec­
tantes, ad gradus ecclefiafticos eum pro­
movere veftrx largitatis munificentii pa­
rati fumus mox ut ftatutam de eo veftram
canonicamve dignitatis fenferimus licen­
tiam. Deus coeli fic terra: univerfxque con­
ditionis ad tutelam vos femper protegat
Chriftianam , ira ut hoc xvo veftro iuperexaltatam in omnibus fandx matris Ecclefix fentiat caufam.

Alto modo.
XCVL Qui debitum fibi nexumque
' faviciu·. fervum * relaxat,premium ex hoc Domi­
num in rtema beatitudine retribuere con­
fidat. Quapropter in Dei nomine ille co­
gitans Det amorem vel sternam bonam
retributionem , vernaculum juris mei no­
mine illum ab omni vinculo ferv ituris ad
prxfcni abfolvo, ita ut ingenuus fit fic in­
genuus permaneat tanquam fi ab ingenuis
Libertas civium Romanorum.
parentibus fuiffet procreatus vel natus Pe­
culiare verb fitum quod habere videtur ,
CI. Auctoritas ecclefiaftica patenter ad- Suuhud.
vel deinceps elaborare potuerit f fibi ha­ monet, infuper fic majeftas regia cano- 'J* ·· t,p·
beat conceflum atque indultum. Munde- nicx religioni aflenfum prxbet, ut quem- Rr'·*>.
burdemvel defenfionem ubicunque fibi cunque lacros ad ordines ex familia proeligere potuerit, licentiam habeat eligen­ pria promovere Ecclefia quxque delege­
di. Civis Romanus portis apertis eam per­ rit , in prxfentia Sacerdotum, Canoni­
gat partem quam voluerit ambulare; Et corum fimul fic nobilium Laicorum , ejus
nuHi heredum ac proheredum meorum qui fubjechis eft manumiflio fub libertatis
ullo unquam tempore reddar libertinitatis teftamento folenniter roboretur. Idcirco
obfequium ; fed ipfe fic agnatio fua inpof- ego in Dei nomine ille Epifcopus quon­
terum femper valeant permanere benè dam Ecdefix noftrx famulum nomine il­
ingenui atque fecuri. Et fi quifpiam dein­ ium facris ordinibus dignum. ad altaris
ceps. Et reliqua.
cornu , nobilium virorum in prxfentia,
civem Romanum per hoc auûoritatis tefAlia ingenuitas.
XCVII. Quoniam fanftiifimi Hludou- tamentum ftatuo, ira ut ab hodierno die
vici Imperatoris pietas , quam habet in fic tempore benè ingenuus atque ab omni
animo , ea quaerere fic indagare non celfat fen ituris vinculo fecurus permaneat, tan­
qux Dei potiflimùm congruant volunta­ quam fi ab ingenuis parentibus fuifiet pro­
creatus vd natus, eam deniquè pergat par­
ti , ficc. utfupràpag. 4 jp.
tem quamcunque volens canonicè elege­
Alia ingenuitas.
rit , habenfque portas apertas, ita ut dein­
XCVIII. Secundum Legem Roma­ ceps nec nobis neque fuccefloribus noftris
nam, nullatenus revocetur. * fub die illo,
ullum debeat noxix condicionis fervitium
regnante Domno noftro illo Rege, Indic­ neque aliquod libertinitatis obfequium ;
tione illi , vir venerabilis ille Diaconus fed omnibus diebus vitx fux fub certa pleteftatus eft , ficc. utJupràpag. ^66. ■
niflimaque ingenuitate, ficut alii cives Ro­
Redemptionale.
mani , per hunc manumiflionis atque in­
XCIX. DiledilTimo mihi benè merito
genuitatis titulum benè femper ingenuus
illi. Omnibus non habetur incognitum , atque fecurus exiftat. Suum vero peculiare
fed parefadum , quod tu quotidie in bonis quod habet, aut quod abhinc aifequi po­
partibus fideliter mihi delervire non cef- tuerit , faciat indè fecundùm canonicam
fas , ficc. utfupràpag. 462.
aucloritarem libéré quicquid voluerit. Et
Epiftola Regi mittenda pro libertatefervi
ut hoc teftamentum atque ingenuitatis
fui impetranda.
audoritas inviolabilem intervulfamque
C. Domino invictiflimo atque gloriofo obtineat firmitatem , manu proprii firma­
Regi illi ; fanda Lingonenlis Ecclefia vi. Sacerdotes quoquè fic Canonicos necprxfentem perpetuamque inccfianter fe­ non fic laicos nobiles prxfentes fimiliter
licitatem devotifiimis exorat precibus. Ad fubter firmare rogavi.
notitiam celfitudinis veftrx perferre nos
Denariale Praceptum.
ecclefiaftica provocat neceflitas de pro­

motione fervi veftri nomine illius ex loco
juris veftri nuncupato illo , de Minifterio
illo s vel de beneficio illo , cujus gratiâ

CII. Ille Rex Francorum vir inlufter.
Quia fidelis nofter nomine ille veniens an­
te nos vel Procerum noftrorum prxfen-

,w

.4 ,ΛΛίΜ > 0?***-***»«> τ

Lindenbrogii,

*

tiam jadante denario fecundùm Legem
Sal i c am fervum fuum nomine ilium dunifit ingenuum &c. ut fuprà pag. 38',
Ingenuitas quam poteftfenus ad alium
fervum. facere.
CIII. Dominus inquit in EvangeHo:
Dimittite ,
dimittetur vobis. Idebque
in Dei nomine ille, quamvis omnium fer­
vorum Dei famulus, tamcnunà cum permiflione domini mei illius Epifcopi vel il­
lius Abbatis vernaculum meum nomine il­
lum , quem ego dato pretio ab homine illo
vifus fum comparaffe, per hanc chartulam
ingenuitatis ingenuum effe cenfeo & Ube­
rum effe concedo, ita ut à die prxfente in­
genuus fit Ac ingenuus permaneat tanquam
fi ab ingenuis parentibus fuiffet procreatus
vel natus. Peculiare vero fuum five conlaborarum quod habet, feu deinceps ela­
borare potuerit, fibi habeat conceffum at­
que indultum. Mundeburdem vero vel detenfionem ubicunque infra poteftatem
Sandi illius eligere voluerit, licentiam ha­
beat eligendi, & nulli heredum ac prohcredum meorum reddat tibertioitatis obfequium ; fed, ficut dixi, femper valeat per­
manere bene ingenuus atque fecuru*. Et
fi poftmodùm quifpram contra hanc inge­
nuitatem venire aut eam calumniari prx­
fumpferit , cui litem intulerit, auro uncias
tantas, argento libras tant, coadusexfoL
vat, fle quod repetit nullum obtineat ef­
fectum, fed prxfens ingenuitas omni tem­
pore firma & ftabilis permaneat, ftipulatione fubnexâ. A dum. Et extera.
Relatio pagenfmm ad Regem direda.
CI V. Suggerendum piiflimo atque prxcellentifftmo Domno illo Rege AcMajore
domus illius à fervis veftris pagenfibus illis
quorum vel fubfcriptiones vel fignacula
fubter tenentur inferta. Principalitatis veftrx circumfpeda clementia ficc. utfuprà
P«g· 393·
P rxceptum quorum ab hoftibus vel alio
modo fuerint irflrumenta incenfa.
C V. A regali neceffe eft releventur cle­
mentia qui damni etatem ab hoftibus vel
violentiam funt parti. Igitur fidelis Deo
propitio nofter ille clementix Acc. ut Juprà pag. 392.
Relatum quod'dicitur ave nais.
CVI. Mos nobilium Romanorum adfuevit, & ratio jure depofeit, ut fi cujufcunque domus igne cremetur, per feriem
feripturarum chartulam relationis , qux
dicitur apennis , recipiat. Quamobrem
cùm quadam die inluftris Comes ille Acc.
ut Jùprà pag. ±6q.

54Z

Confirmatio civium in eo qui ab hoftibus
eft depreedatus vel ab igne concrematus.
CVI1. Confuetudinc hujus loci vd
etiam Legis terrenx juftitiâ confiât effe
profpedum ut quicunque ab incendiis vd
nofiibus feu à latronibus perpeffus eft difpendium Acc. ut fuprà-pag. 48 4.
Alio modo.
CV1II. Suggerendum Domino piilfimo & prxcellentiffimo illi gloriofo Regi,
nos fervientes veftri pagentes illius, quod
veraciter cognovimus, vobis innotefeere
prxfumpfimus. Homo aliquis nom. ill.
nobis dixit eo quod cafa fua vel inftrumenta fua chartarum, tam venditionis,
cautionis , obnoxiationis, judicii, ce Itio­
nis , vel donationis , feu & reliqua firumenta chartarum ab igne ibidem cremaffent, quod Ac Judex vd vicini pagenfes
ipfius talker nobis dixerunt vd teftimoniaverunr qubd ad hoc videndum accefferant, Ac fic vero adum erat. Proindè
quod exindè cognovimus, vobis innotui­
mus. Domine, noftrûm eft ad fuggerendum , veftrum eft ad ordinandum quid
ipfe exindè agere debeat.
Prologus de judicio Regis ubi duo
caufantur.
CIX. Cui Dominus regendi curam
committit , eundorum jurgia diligenti
examinatione rimari oportet, ur juxta
prppofitiones vd refponfiones aliqua in
ter alterutrum falubns donetur fententia
&ic. utfuprà pag. 388.
Commonitorium ad Epifcopum.
CX. Domino fando Ac apoftolicâ fede
colendo Domno Ac in Chrifto patri illi
Epifcopo ille Rex. Deo propitio, fidelis
nofter ule Acc. ut fuprà pag. 389.
Indiculus ad laicum.
CXT. Ille Rex vir inlufter illi. Fidelis
nofter ille ad prxfentiam noftram veniens
nobis fuggemt quafi vos eum , nullâ ma­
nente caufa in via ad failiffetis , Acc. utjuprà Fag- ?S>o.
Indiculus ad Epifcopum pro alio
dijlnngendo.
CXII. Domino iando Ac apoftolico
Domno Ac patri illi Epifeopd ille Rex Ve
niens ille ad prxfentiam noftram fuggeflit
quafi Abba vefter aut Clericus Acc. ut fu­
prà pag. 389.
Indiculus ad Comitem pro alio homine
dflringendo.
Ille Rex vir inlufter illi Comiti. Fidelis
Deo propitio nofter ille ad prxfentiam
noftram veniens clementix regni noftri

V

545

Formulae

faggeffit quod pagenfis dec. utfuprà pag.
385.
De divifione ubt MiJfus eft Regis.
CXIV. Dum & diviiio & exxquatiq
inter illum & illum feu confortes eorum
de alode illo aut de agro illo celebrari debet ôcc. ut fuprà pag. }8f.
De eaufis alterius recipiendi.
CK*. Fidelis Domino propitio nofter
ille-Sa noftram veniens prxfentiam fuggeffit nobis eô quôd propter fimnlicitatem fuam caufas fuas minimè poflit profequere vel admaliare^&c. ut fuprà pag.

Formula citationis.
CXVL Quoniam imperialibus fanâionibus cautum eft ut abfentes, contra quos
aûiones exercere cupiunt, in judicio co­
piam fui facere edictis citentur , idcirco
ego Judex has admonitorias tibi delego ,
quatenus in judicio prxfentiam tui facias,
intentionemque adoris fu fe i pias , eique
oppofitiones legum atque exceptiones
objicias.
Editio legibus comprehenfa.
CXVII. Lex Romana pro utiutate hu­
mani generis expofeit ut u quando cujufcunque injufta appellatio comprobatur ,
fumptus quos poft appellationem adverfarium fuum accufator compulit fuftinere
ôcc. ut fuprà pag. 487.
Si de homicidio accufatio procefterit}fe­
cundum hancfententiam injeriptio ce­
lebretur.
'
CXVIII. Quicunque alium de homi­
cidii crimine periculo ia vel capitali objec­
tione pulfaverit ôcc. ut fuprà pag. 48 j.
Relatio cum judicio.
CXIX. Audoritate Legis prxeeptum
eft ut in toto litis termino requiratur per
quem orta eft contentio t ôc fi alium ad
rapinam faciendam adgreditur &c. ut fupràpag.4^·
Breve facramenti.
CXX. Sacramentum qûaliter ingreffus
eft ille in Ecclefiam Sandi illius in loco
nuncupato ilio fub prxfentia illius Judicis
vel bonorum virorum qui fubter tenentur
inferti ôcc. ut fuprà pag. 486·.
Securitas pro homicidiofaSo
fe
pacificaverit.
CXXI. Domino fratri illi. Dum inftigante adverfario , quod non debueras ,
germanum noftrum illum vifus es interfeciïïe ôcc. ut fuprà pag. 417.
Alia fecuritas.
CXXII. Non minima fed maxima ver­
tente difeordiâ inter illum ôc illum, ôc

544

ille venierYsrante ili. ôc ill. repetivit ipfe
ill. adversus ipfum ili. eb quôd genitorem
fuûna ÔCC. utjuprà pag. 44$.
Alia Jccuritas.
CXXI1I. Non minimi fed maxima
vertente difeordiâ inter ili. Ôc ill. veniens
in locum ill. ante bonos homines repete- \
bat ipfe ill. caufam fuam vel conjugis ôcc.
utfuprà pag. 4Î 3.
Alia feeuritas.
CXXIV., Dum ôc plerifque vel om­
nibus non habetur incognitum, qualiter
homo aliquis nomine ille nominem illius
Epifeopi five Abbatis nomine illum inftigante diabolo , peccatis facientibus, ma­
lo ordine interfecit, unde vitae periculum
incurrere debuit. Sed poftquam venit if·
dem homicida coram ipfo Pontifice , vel
coram illo Comite, feu quampluribus
magnificis viris quorum nomina fubter
tenentur inferta, percunctati funt ab eo
utrum ille hoc quandoquè perpetratum
haberet, an non. Ifdem vero homo, qui
ex hoc inquirebatur , prxfens aderat, ôc
hanc caufam nullatenus denegabat; fed
magis exindè confeffus fiiit, fcilicet ouod
hominem ipfius Epifeopi vel illius Abba­
tis , unde inquirebatur, interfeciflet. Hac
igitur de caufa judicatum eft ei ab ipfo Co­
mite vel ab ipfis Scabinis ôc pagenfibus lo­
ci illius ut illam leudem , quod funt folidi
tanti, pro fuo vadio ponere deberet.
Quod itaôc fecit. Pofteà vero neceffe fuit
ut ipfi homini, qui ipfam leudem ponere
vifus eft , talem epiftolam fecuritatis per
manus eorum firmatam ab ipfo Pontifice ,
vel ab ipfo Comite , feu' âb aliis illius loci
pagenfibus accipere deberet, ut in poftmodùm de illo homidicio, quod tunc com­
ponere vifus eft, fecurusvaleat refidere.
Et fi pofteà aliquis exftiterit, quxeunquelibet perfona, qui ipfiun hominem de hoc
remallare voluerit, ipfi fratres vel fucceflbres ipfius, feu agentes ejus, qui hanc compofitionem accipere vifi funt, ipfum ho­
minem contra quemlibet defenfare de­
beant ; ôc fi hoc facere non potuerint, reftituere debeant tantum quantum dedit.
Complacuit itaque tam ipfiPontifici,quàm
ipfi Comiti, feu aliis quampluribus mag­
nificis viris ut talem fecuritatem ipfi ho­
mini facerent, ficuti ôc fecerunt. Et fi ali­
quis poftmodum eum de compofitione re­
mallare voluerit, ut ipfe Epifcopus vel
fuccefibres ejus feu agentes ipfum homi­
nem de hac caufa omnino defenfare de­
beant , aut reftituere ei debeant tantum
quantum dedit. Actum. Et extera.
Aha

Lindenbrogii.
Aliafecuritas.
x

ι

CXXV. Cùm refediflet inlufter vir ille
-Comes in illo mallo publico ad univerforum caufa» audiendas vel reda judicia
terminanda, ibique veniens ficc. ut fuprà
pag· 499·
Securitas in eum qui per jujjum Regis
aliquem perfitquitur.
CXXVI. Qui regix obtemperat juffioni, experiri malum in pofterùm à quo­
libet non debet. Igitur cum fic ille cum
reliquis paribus fins , qui eum fecuti fue­
runt, faciente rebello illum interfecit ficc.
atfuprà pag. jpi.

Venditio de re.
CXXVII. Magnifico in Chrifto fratri
illi emptori, ego venditor ille. Conftat
me tibi non imaginario jure , fed propriâ vel fpontanea voluntate vendidifle ,
& ita vendidi, tradidifle, fic ita tradidi,
hoc eft, aliquam rem meam in pago illo,
in loco nuncupato illo , fuper fluvio illo ,
id eft , manium unum qui mihi ex pane
ijeniroris feu genitricis hereditario jure
ucceifit, cum omni aedificio fuprapoiito,
necnon de terra arabili ad ipfum manfum
adfpiciente vel pertinente bunuaria tanta ,
fimiliter fit de prato bunuaria tanta , vel
quicquid ad ipfum manfum pertinere dinofeitur , totum fic ad integrum tibi per
hanc chartulam venditionis five per feftucam atque per andelangum dono, trado /
atque perpetualiter in omnibus transfirmo. Undè accipere à te vifus fum pretium,
id eft, folidos valentes tantos, in quo mihi
complacuit atque convenit. Et pro ipfo
pretio, ficut fuperiùs dixi, ipfum maniuin
tibi coràm pferibus teftibus tradidi atque
delegavi;in ea vero ratione ut à die prrfente hoc habeas, teneas, atque poflideas,
vel quicquid exindè facere volueris, libe­
ram ac firmiflimam in omnibuadubeas po­
teftatem. Et fi quifpiam deinceps, quod
futurum efle non credo , five ego ipfe ,
quod abfit, aut ullus de heredibus, feu
quaelibet perfona, contra hanc chartulam
venditionis venire aut eam calumniari prae
fûmpfèrit, cui litem intulerit, auro uncias
tantas, ygento libr. tantas coaâus exfol
vat , fic infuper quod repetit nullum obti
neat effedum , led prxfens venditio ifta
tafti à me quàm ab heredibus meis defenfata omni tempore firma fic ftabilis perma­
neat , cum ftipulatione fubnexa. Actum.
Venditio de villa.
C X X V111. Domino fratri illi, ego
ille. Licèt empti venditique contraâus
Tum. il.

ί4<*

fola pretii adnumeratione & rei ipfius tra­
ditione codifiât ficc. ut fupràpag. $ 18.
A'"tnditio de area infra civitatem.
CXXIX. Domino fando & apofto
lico Domino fic patri illi Epifcopo. Con
ftat me nullius coadum imperio , neque
imaginario jure ficc. ut fuprà pag. 418.
Venditio de terra.
CXXX. Domino magnifico fratri illi
emptori, ego in Dei nomine ille vendi­
tor. Confiat me non imaginario jure , nec
ullius coadum imperio, fed propri* vo­
luntatis met arbitrio tibi vendere ficc. ut
fuprà pag. 497.
Vtnditio infra emmunitatem Ecclefia
vel fifci.
CXXXI. Magnifico fratri illi, ego
ille. Confiât me tibi vendidifle, fic ita
vendidi, infra terminum tcrrx Sandi illius
in loco nuncupato illo ·, campum vel vi
neam juris mei habentem aripennes tan­
tos , efique de uno latere fic fronte terra
illius , de alio vero latere fic fronte terra
illius. Undè accepi à te pretium quod mihi
bene complacuit, valentes folidos tantos ;
ita ut ab hodierno die quicquid de fupradida re facere volueris, liberam habeas
poteftatem , falvo jure ipfius Sandi- Er (i
fuerit aut ego ipfe. Et reliqua.
Venditio de feno.
CXXXII. Domino magnifico fratri
illi emptori, ego in Dei nomine ille ven­
ditor. Confiât me non imaginario jure ,
nec ullo cogentis imperio ôcc. ut fuprà
Pag- 497·
. . '
Alia venditio de jervo aut ancilla.
CXXXIII. Domno fratri illi , ego
ille. Confiât me vobis vendidifle , fic ita
vendidi, fcrvum juris mei aut ancillam
nom. ill. non furem, non fugitivum, ne­
que cadivum ficc. ut fuprà pag. 41p.
Qualiter homo ingenuus femetipfum
venumdet.
CXXXrV. Domino femper meo illi,
ego ille. Placuit mihi ut ftatum ingenui­
tatis meat in veftrum obnoxiarem fervi­
dum. Quod iu fic feci, ficc. ut fuprà
pag. 474.
Qui in fervitiam alterius fe obnoxiat.
CXXX V. Domino mihi proprio illi ,
ille. Dùm inftigante adveriario , fragili­
tate meâ praevalente , in cafus graves ce­
cidi , undè mortis periculum incurrere po­
teram. Sed dùm veftrâ pietate me ficc. ut
fuprà pag. 421.
Alia obnoxiatio.
. CXXX VI. Domino fratri ill. fic ik.
Omnibus non habetur incognitum quaMm

~

Î47

Formulæ

Uter me gravis neceffitas & anatas peflima
oppreflerunt, ut minimè habeam undè
viVere vel mè veftire poflim. Proptereà
ad petitionem meam mihi non denegaftis ,
nifi ut in fuTnma neceflitate mea argen­
tum vel amictum valentem folidos tantos
in manu mea mihi dedifti, fie ego minüuè
habeo undè ipfos folidos tuos tioi reddere
queam. Proptereà obnoxiationctn de ca­
pite ingenuitatis meae in te fieri fic adfirmare rogavi, ut quicquid de mancipio
tuo originali facis, tam vendendo , com­
mutando , difciplinam imponendo, ita fic
de me ab hodierno die liberam fic firmiflimam in omnibus poteftayem faciendi ha­
beas. Si quis vero, quod nec fieri credo.
Et reliqua.
Alia obnoxiatio.
C X X X V11. Domino meo femper,
ego ille. Non eft incognitum qualiter inftigante parte adversâ mihi contigit quod
ego caballum ab homine aliquo fite. ut
Juprà pag. 466.
Epiftola colleclionis.
CXXXVIII. Nos quoquè in Dei
nomine matricularii Sandi illius , dùm
matutinis horis ad oftia ipfius Ecclefix obfervanda conveniflemus > ibi infantulum
fanguinolemum ficc. utJupràpag. 474.
Concambium de villa.

CXXXIX. Inter quos caritas inlibata permanferit. pars parti beneficia op­
portuna przftat. Ideo placuit atque con­
venit inter venerabilem Virum illum ex
permiflb apoftolico Viro illo &.c. utfuprà
pag.^9.
Commutatio de terra.

CX L Inter quos caritas inlibata per­
manferit , pars pari fuo opportuna fic con
grua beneficia non denegabit. Idebque,
auxiliante Domino noftro , placuit atque
convenit inter illum fic illum ficc. ut Juprà
pag. 446.
Concambiatura inter duos Abbates.
C X LI. Placuit, auxiliante Domino ,
atque convenit inter venerabilem Virum
illum Abbatem de Monafterio illo vel con­
gregationem Monafterii fui, necnon ficc.
ut Juprà pag. joj.
Cautiones diverfo modo facite.
CXLII. Domino mihi propino illi.
Dùm ad meam petitionem, neceflitarem
meam fupplendo, veftra bonitas habuit
ut folidos tantos de rebus veftrismihi prxftaretis , ideo per hoc vinculum cautionis
fpondeo ficc. tu Juprà pag. 421.

Î48

Item odia.
CXLIII. Domino fuo illi. Conflat
me à vobis accepiffe , fic accepi, debere fic
debeo, hoc eft, folidos tantos. Pro quibus
folidis fpondeo me , quandiù poft me ip­
fos retinuero, annis ungulis per fingulos
folidos fingulos triantes, ficc. utjupià

> Itent alia.
C X L Γ V. Domino frat/ί illi, ego ille.
Quatenùs neceflitatem meam fupplendo
folidos veftros numero tantos mihi ad be­
neficium prxffitiftis , ideo juxta quod ficc.
ut Juprà pag. 42 r.
Item alia.
C X L V. Domino fratri illi. Ad peti­
tionem meam milii non denegafti, nifi ut
in fumma neceflitate mea argentum vel
amidum valentem folidos tantos in manu
mea ad przftitum beneficium mihi przftitifti ficc. ut fuprà pag. 44 j.
Alia.
C X L VI. Magnifico fratri illi, ego
ille. Ad meam petitionem veftra decrevit
voluntas ut mihi beneficium de rebus x eftris iliis in annos tantos facere juberetis
ficc. ut fuprà pag. 47 J.
Cautio de vinea.
C X L V11. Domino fratri illi, ego
ille. Ad petitionem meam mihi non dene­
gafti , nifi ut in fumma neceflitate mea ar­
gentum fic amidum valentem folidos tan­
tos in manu mea ad prxftitum beneficium
mihi dedifti. Proptereà oppignoro ficc. ut
fuprà pag. 461.
Evacuatoria.
C X L V111. Domino fratri illi. Om­
nibus non habetur incognitum qualitet
ante hos annos folidos noftros numero
tantos ad beneficium accepifti ficc. ut fupràpag.^.
Alia evacuatoria.
C X LI X. Fratri illi. Omnibus non
habetur incognitum quod ego ad petitio­
nem tuam folidos tantos ad prxftitum be­
neficium in manu tua tibi przftiti ficc. ut
fuprà pag. 4Î4.
Si a/iqutt rem alterius, quam excolit, ad
proprietatemfacire vult, fed non poleft, dC pojleà eam precanaverit.
C L. Domino inluftri illi fic mihi pro­
pitio Domino illi. Dùm per maiorum ho­
minum conidium, quod non debueram ,
de terra veftra in loco nuncupato illo ,
quam excolere videor, avellere amavi fic
ipfam terram ad proprietatem facire, fic
non potui, quod nec ratio prxftitit, fic
vos vel agentes veftri eam ad partem vo-

549

Lindenbrogii.

ftram revocaftis, vel nos exindè ejeciftis,
fed ppfteà'ad petitionem bonorum horni*
num rtogis eam ad excolendum reddidiflis, proptereà hanc precariam domina­
tioni veltrx emittimus , ut quandiù vobis
placuerit ut eam teneam , abiqueullo vef
tro prxjudicio , quicquid reliqui accolani
veftri faciunt, nos reddere Ipondemus.
Quod ii non fiécerimus, & in hoc négli­
gentes , tardi, aut contumaces fuerimus,
publicè per hand precariam, ac ft Temper
per quinquennium renovata fuiflet, con­
demnati , ut Lex prxftitit tardis Ac negiigentibus , de ipfa terra nos pontificium
nabeatis ejiciendi. Fada precaria ibi fub
die illo, anno illo, illo Rege.
*
CeJJlo.
C L I. Latorum Legum audoritas &
Principum decreta fanxerunt ut unufquifque, dum manet in corpore, de propria
quam poflidet facultate ft quid alteri conceflerit, voluntatem fuam geftibus aut teftibus aut fcriptura profiteatur, ut peren­
nibus temporibus inviolata permaneat. Igi­
tur ego in Dei nomine ille tibi fideli noftro
cedo a die prxfente Acc. utfupràpag. 471.
Traditio cuicunque trpdere voluerit.
CLII. Latores Legum fanxerunt ut qui
de jure proprio alicui aliquid tradere vo­
luerit , hoc coram pluribus reftibus per
fcripturarum firmiter feriem faciat obliga­
ri , utinxvum inconvulfum valeat perma­
nere. Idcirco ego in Dei nomine ille vene­
rabili viro illi. Dono Iiquidem tibi per hanc
chartulam traditionis , five per feftucam
atque per andelangutn , aliquam rem
meam in pago illo, in loco nuncupato illo,
fuperfluviumillum, id efi,manfos tantos,
cum hominibus ibidem commanentibus
vel adfpicientibus , cum terris arabilibus ,
filvis, campis , pratis, pafcuis, vel quic­
quid in ipfo loco noftra videtur efle pofleffio vel oominatio, in ea vero ratione ut ab
hac die hoc habeas , teneas, atque pofli·
deas ,vel quicquid exindè facere volueris,
liberam in omnibus habeas poteftatem.
Et fi quis deinceps, quod futurum efle non
credo, fi ego ipfe , quod abiit, aut ullus
quiflibet de heredibus meis, feu quxlibet
extranea perfona , contra hanc traditio­
nem à me fpontè fa&am aliquam calum­
niam generare prxfumpferit, cxfolvere
faciat dupliciter quantiim eo tempore ipfa
res valere dignofcitur, & quod repetit nul­
lo modo evindicare prrvaieat, fed magis
prxfens hxc chartula, tam à me quàm ab
aliis bonis hominibus roborata.omni temTonu U.

550

pore firma permaneat, cum ftipulatione
uiterpofita. Adum.
Traditoria de terra.
C LIII. Veniens homoaliquis nomine
ille in pago illo , in loco qui dicitur ille ,
ante bonos homines qui fubter firmave­
runt , terram illam , id eft Acc. ut fuprà
pag. 447.
Alia traditoria de venditione.
C LIV. Notitia qualiter & quibus prx­
fentibus veniens homo aliquis nomine ille
Miflus illuftris viri illius fuper fluvio illo,
in loco qui dicitur ille , illum manfumAcc.
ut fuprà pag. 448.

Alia traditio.
C L V. Notitia loco traditionis, quali­
ter vel quibus prxfentibus ante eos qui
fubter firmaverunt, ibique veniens homo
aliquis nomine ille Ulas res vel villas illas ,
3uas ipfe ante hos dies per fuam epiftolam
onationis ad Monafterium illud in hono­
rem Sandorum illorum conftrudum, ubi
Dominus ille Abba prxefle videtur, à die
prxfente ad integrum conceflit Ac confir­
mavit ( jam nomina ill. ) per ponas & per
oftia, ôc didam donationem ad Miflum
de fupradido Monafterio vel didi Abbatis
nomine illum vifus fiiit per omnia & in om­
nibus , quantum illa epiftolacommemorat
& infertum eft , confignavit, tradidit, &
veftivit, & per durpilum Ac feftucam fibi
foras exitum alienum vel fpoliatum in om­
nibus efle dixit, Ac omnia virpivit, his
prxfentibus. Adum fiiit ibi. Et reliqua.
Alia traditoria.
C L V L Notitia traditionalis, vel qui­
bus prxfentibus venit homo aliquis nomi­
ne ille ad illum manfum, quem ante hos
dies per chartulam venditionis ad filium
fuum adfirmavit per oftium Ac anatalia ,
per herbam Ac vicem ei vifus tradidifle vel
confignafle, Ac exitum indè fe fecit, his
prxfentibus. Et reliqua.
Carta audientialit.
C L V11. Cùm in noftra vel Procerum
noftrorum prxfentia homo nomine ille
hominem aliquem nomine illum interpellaflet, diim diceret quod fervo fuo nomi­
ne illo unà cum rauba fua Acc. ut fuprà
pag. i96.
Judicium evidentale ,five chartaje&iva.
CLVIII. Veniens ille in noftram vel
Procerum noftrorum prxfentiam, fuggef­
fit quod homo nomine ille pagenfis vefter
eum in villa, nullâ manente causâ, adfalliflet Acc. ut fupràpag.
M m a

Π1

Formulae

«a

niens ante nos homo nomine ille tibi in pa­
latio noftro placitum fuum Legibus culrodivit, quod habebat apud honjinem ali­
quem nomen illum, quem ner fuam feftucam ante nos vifus fuit aarhamiffe. Sed
nuncupatus ille ad placitum fuum non ve­
nit , nec ipfum facramentum juravit, ne­
Notitia de nomine mortudo.
que juratores fui nec ullus fuit teftator qui
CLX. Notitia qualiter & quibus prx- iunia nuntiaffet. Proindè nos taliter unà
fentibus veniens homo aliquis nom. ift. in cum fidelibus noftris,id eft, illis & reliquis
pago illo, in loco qui dicitur ille , in mallo
tuam pluribus, vifi fuimus judicalfe ut
publico, ante ipfum Comitem &c. utfu~ j·
Jum ipfe ille tale facramentum habuit adpràpag. 4ft.
firmatum, & ipfum nullatenus juravit,nec
Notitia de fervo.
ipfe nec juratores fui, fed exindè fe jeâiCLXI. Notitia qualiter & quibus prx­ vum in omne dimifit, proptereà jubemus
fentibus veniens homo aliquis nomine ille ut dùm hanc caufam ftc actam vel perpe­
in pago illo , in loco qui dicitur ille, feu in tratam effe cognovimus, ut ipfe ille ipfas
mercado &c. utfuprà pag. 448.
res in loco illo contra fuperiùs nuncupa­
Notitia defervo quem colonus comparat. tum illum omni tempore nabeat evindicaCLX II. Notitia qualiter vel quibus tas atque ejudicatas, & iit inter ipfas poftprxfentibus veniens magnificus vir ille die modùm ex hoc omnique tempore fublata
illo in illa civitate in mallo publico ante caufatio. Datum quod fecit mcnlis ili.
illuftrem virum illum Comitem &c. utfu- dies tantus.
Judicium feu notitia.
pràpag.^33.
Notitia de colonitio.
C LX IX. Dùm refideret Comes ille
CLXI II. Notitia qualiter & quibus in mallo fuo publico ad univerforum cau­
prxfentibus veniens homo aliquis nomine fas audiendas vel refla judicia definienda ,
ille in pago illo in mallo publico ante vi­ ibique veniens Advocatus illius Epifcopi
rum ill. Comitem vel reliquos &c. utfuprà aliquem hominem nomine illum interpel­
labat , dum diceret eb quod de capite fuo
PaS' 4H· .
Notitia de colono evindicato.
Legibus effet fervus ipfius Ecclefix vel ip­
CLXI V. Veniens homo aliquis nom. fius Epifcopi, & propter hoc de ipfo ferviill. Advocatus ili. de Monafterio Sancti il- tio negligens atque jedivus adefle videre­
lius vel illius Abbatis de ipfo Monafterio tur quod genitor fuus vel genitrix fua aut
die illo in mallo publico ante illuftrem il­ avus fuus aut avia fua fecerunt. Sed ipfe
lum virum illum Comitem &c. ut fuprà vir prxfatusin prxfente adftabat, & hanc
caufam in omnibus denegabat, quod nec
Fag- 4J7Aha notitia de colono evindicato.
ipfi Epifcopo nec ipfi Ecclefix Dei fecunC L X V. Notitia qualiter vel quibus aùm Legem nullum fervitium agere debe­
prxfentibusveniens homo aliquis nomine ret , eô qubd de parte paterna aut de ma­
ille Advocatus Sancti illius de Monafterio terna fecundùm Legem ingenuus effe vi­
illo & illiusAbbatis in civitate illa in mallo deretur. Sed ipfi Scanini, qui tùm ibidem
publico ante illuftrem virum illum Comi­ aderant, ei vifi fuerunt judicaffe ut fupra
tem &C. ut fuprà pag. 43 ç.
nodes quadraginta cum duodecim Fran­
Jf acramentale.
cis , fex de pane paterna, & fex de mater­
CLX VI. Veniens Advocatus SanfH na, in Ecclelia illa jujare debuiffet qubd
illius de Monafterio illo, feu & illius Ab­ de parte paterna aut de materna fecun­
batis de prxdido Monafterio illo , in dum Legem Salicam ingenuus effe videre­
mallo publico ante inluftrem virum illum tur. Ipfis vero no&ibus expletis, venien­
Comitem ôcc. utfuprà pag. 4 ? ç.
tes utique ad Ecclefiam illam, vifus eft
Judicium evindicattonis de colono.
ipfe homo effe jedivus, eb qubd non po­
CLXVII. Cùm refediffent venera­ tuit ipfum facramentum explere ficut ei
bilis ille Abba & inlufter vir ille in villa fuit judicatum.
illa in pago illo, ubi ille Comes effe vi­
Notitia de terra evindicata.
detur , per juflionern Domni fit gloriofi
C LXX. Notitia qualiter vel quibus
illius Regis fitc. ut fuprà pag.
prxfentibus veniens venerabilis vir ille
Aliud 'judicium evindicati.
C LX VIII. Ille Rex vir inluftris. Ve- Abba de Monafterio illo, die illo, in loco
Indiculus regalis de ja&ivis.
C LIX. Ille Rex F rancorum vir inluftr.
Cùm nos in Dei nomine in palatio noftro
ad univerforum caufas audiendum vel re­
da judicia terminandum ficc. ut fupràpag.

H4

Lindenbrogîi.

5B

Vrniens in placitum ante quamplures bo­
ut Juprà pag.^9.
nos homines adversiis hominem nomine
Indiculus Jt qui» in prafentia Regis illum repetebat ei dum diceret, Ôcc. ut
auflorfuerit.
fupiàpag. çoa.
Indiculus regalis.
CLXXI. IHe Rex illi Comiti. Veniens
CLXXVI. Ille Rex Francorum vir
ille auc Miflus ipfius in perfona (ua ibi in
Î>alatio noftr.o , clementius regni noftri inluftr. magnifico Comiti illi. Cognofcas
ùegeflit quod homo aliquis nomine ille quiaifte prxfens, mifla petitione, nobis
villain fuam illam in pago ilio , quicquid fuggeilit qubd homo aliquis nomine illo
ibidem vifus fuit tenuiife, per venditionis resfuas in veftrominifterio, ôcc. ut fuprà
titulum accepta pecunia fua eidem vifus f^g- 4S^·
Item alius Indiculus.
eft diftraxiife , & ea ad prrfens poflidere
videtur. Sed dum ôc ipfe ille ad pruriens
CLXXVII. Dominis fandis in Chrifto
adftabat, interrogatum eft ei à nobis vel Patribus omnibus Epifcopis, feu ôc ve­
à Proceribus noftris fi ipfam venditionem, nerabilibus omnibus Abbatibus , atque
quam ipfe ille de fupraferipta re in prx- inluftribus viris , feu ôc viris magnificis
(ente proterebat ,de nomine ejus fcciifet, Domefticis, Vicariis, Centenariis, etiam
aut memoratam rem vendidiflet, aut ane­ paribus ÔC amicis noftris , feu ôt Miliis
tor eidem efle voluiflet. Sed taliter in nof­ noftris difeurrentibus , ille Rex Franco­
tra prxfentia memoratus ille profcfliis eft , rum vir inlufter. Cognofcatis quod ifte
quod ôc ipfam venditionem fecerat , ôc prxfens ille ad nos venit, ôt noftram com­
pretium de fupraferipta re , quod ipfa mendationem expetivit habere , ôc nos
venditio continebat, acceperat, ôc auc­ ipfum gratanti animo recepimus vel reti­
tor eidem ex hoc ôc ad pra tens ôc inanteà, nemus. Proptereà omnino vos rogamus
ii ei neceflitas contigiflet, ôc erat ôc efle atque jubemus iit neque vos,neque junio­
volebat. Ideo dum taliter coram nobis res , neque fucceflores veftri ipfum vel
profefliis eft , per prxfens jubemus ac homines fuos , qui ad ipfum légitimé
decernimus Prxceptum ut memoratus ille foedare videntur , inquietare , nec conipfam villam in jam dido loco in integri­ demnare.nec de rebus fuis in ullo abftra*
tate , ôc quicquid per ipfam venditionem here,necdifmannireprxfumatis , nec fa­
accepiifet, abfque contrarietate vel repe­ cere prxcipiatis. Et fi talis caufa adversus
titione illius aut heredum fuorum quieto eum turrexerit aut orta fuerit ( * ôc ibidem
ordine debeat poflidere , vel quicquid adimpletis vos abfque eorum in quo difexindè facere ipfe aut heredes fui decre­ pendio minime définira fuerit, quod ante
verint , libero potiatur arbitrio.
nos feparare vel refervatas * ) ôc talis
Notitia Je cruce cvtndicata.
caufa ante nos fipitivam accipiar fentenCLXXII. Dum ôc omnibus n-»n eft tiam. Et ut certius credaris, manu noftrâ
incognitum qualiter veniens homo aliquis fubter firmavimus , ôc de anulo noftro
nomine ille ante Vicarium inluftris viri figillavimus.
illius Comitis , ôcc. utfupràpag. ;ot.
Mandatum.

illo, ante illuftres vîros magntficos , ôcc.

Notitia facramentalis.

CLXXIII. Notitia qualiter ÔC quibus
prxfentibus veniens homo aliquis nomine
ille in pago illo in bafilica Sandi illius ,
ubi plurima facramenta percurrere viden­
tur , ante virum magnificum illum, ôcc.
utfuprà pag.
Notitia de herbis maleficis.

CLXXIV. Notitia qualiter ôc quibus
prxfentibus veniens femina aliqua nomine
illa in pago illo in mallo publico , in bafi­
lica Sandi illius, ante illos ôc illos ôc alios
quamplures bonos homines, ôcc. ut fupràpag.^3.
Cautio de Clavibus.

CLXXV. Dum ôc pluribus hominibus
eft patefactum qualiter in Dei nomine ille

CLXXVIII. Domino fratri ilh. Pre­
cor ôc fupplico dominationi veftrx, dum
& caufam pro alode ( aut qualemcunque )
cum homine nomine illo in palatio aut
ubilibet habere videor , ôcc. ut fuprà
MÎ-4MΛ ho modo.

CLXXIX. .Magnifico fratri illi, ego
ille filius illius. Rogo, fupplico , arque
tux caritati injungo ut ad vicem meam
civitatem illam adeas, Ôc donationem il­
lam J ôcc. ut fupràpag. 470.
Mandatum qualiter maritus negotium
uxoris profequatur.

CLXXX. Dum & humana prodit utilitas,ôc Lex Romana expofeit, ut quicun­
que uxoris fux negotium fuerit profe-

· - ίΐιιιιιιιιιι mnimi^·

¥jyj

Formulae Lindenbrogii.

quutus, quamvis maritus fit, nihil aliud
apt, dec. ut fuprà pag. W*
Aliud Mandanuu.
CLXXXI. Domino magnifico fratri
illi , ego ille. Omnibus non habetur inco­
gnitum qualiter me feneâus adgravat, dc
mfirmitas donutc, ut caulas meas mkümè
valeam profequi vel admallare. Proptereft
precor dc fupplico caritati tuse, dcc. ut
fuprà pag. ^9.
Aliud mandatum.
CLXXXII. Legibus inftitutum eft dc
confuetudine per tempora confervatum
ut quicunque Advocatum inftruere velit,
mandato legaliter dato atque follemnicer
confirmato eum inftruere debeat, dcc. ut
fuprà pag.
Aliud mandatum.
CLXXXIII. Magnifico fratri illi, ego
ille. Omnibus non nabetur incognitum
quàm me gravis zgritudo domet, ut eleemofynam meam minimè valeam procura­
re. Proptereà rogo caritatem tuam ut
propter Deum de rebus meis in vice mea
eleemofynamfàcere vel difpenfare debeas.
Pro hoc trado tibi à die prxfente omnes
res meas in nago illo , in loco cujus voca­
bulum eft ule, id eft , terris , manfis,
domibus, xdificiis, quantumcunque vifus fum tenere, totum dc ad integrum ,
quicquid dici aut nominari poteft, tam
ae alode, aut de comparato, vel de quo­
libet adtraûu , in quibufeunque pagis aut
territoriis vifus fum liabere, totum dc ad
integrum, rem inexquifitam , per meos
vadros aut andelangos, per hoc manda­
tum ad meam eleemofynam faciendam in
pauperes vel Sacerdotes tibi trado , ut
quicquid exindè egeris geflerifve , apud
me in omnibus dc ex omnibus ratum dc
aptum atque tranfaâum definitumque efle
cognofeas. Et, quod nec fieri credo , ii
ipfe aut aliquis. Ec reliqua.

556

Deformatu £ Epiftolit J.

CLXXXIV. Grxca elementa littera- *'*,**'*
rum numeros exprimere nullus qui tenui- cÆi.
ter Gned fermonis notitiam habctpgnorat. Ne igitur in faciendis epiftolis cano­
nicis , quas mos Latinus Formatas vocat,
aliqua fraus fidfitudinis réméré prxfiimeretur , hoc à patribus cccxvni. Nicxx
congregatis iâluberrimè inventum eft dc
conftttutum , ut formatx epiftolx hanc
calculationis feu fiipputationis habeant ra­
tionem ; id eft , ut aafumantur in fupputationem prima Grxca elementa Patns dc
Filii dc Spiritus ïànâi, hoc eft , η.τ. a.
qux elementa oâogenarium quadragentefimum dc primum fignificant numerum.
Petri quoque ApoftoTi prima littera , id
eft , n. qui numerus oâoginta fignificat i
ejus qui feribit epiftolam, prima littera ·
cui feribitur, fecunda littera, accipientis ,
tertia littera ; civitatis quoque de qua feri­
bitur , quarta ; Indictionis quoque, id eft,
tempons qui fiieric numerus adfirmarnr.
Atque ita his omnibus litteris Grxcis ,
qux , ut diximus, numeros exprimunt,
in unum duûis, quxeunque coUeâa fue­
rit fumma, epiftoh teneat, hanc qui fufcipit , omni cauteli requirat exprefsè.
Addat prxtereà feparatim m epiftoh etiam
nonagenarium dc nonum numerum, ( qui
fecundum Grxca elementa fignificatur.* )
•
Sinaaad» faa ïac&dbMw ûrrâ femtktfri , fc
Itgutar :.. φύ, fecandtia Cnrca ekmcnta , ügmficat
ΑΜΗΝ

Vidcada eft Nota Slnnoodi in numen» qui m
Fermatü obicnrabentur, Ceeeil. GtlL te». t-feg. *»a·

Idturtt Commtndatiûu.

San&o dc Deo amabili Magnoni, dono mc£“£inJir·
Dei Archiepifcopo ex Senonica urbe. evalli.
Ego enim in Dei nomine Ebroinus,dono
****
Dei Archiepifcopus ex Biturige urbe, dcc.

ϊί7

NOVA
COLLECTIO

FORMULARUM.
Stephanas Balufuts Tutelenfis ex veterrimis Codicibus mamifcripds eruit,
in unum collega, primum edidit anno 1677INCIPIUNT

CAPITULA.

Τ>ΒΓ1ΤΙΟ Epifcopiperegrini ad 28. Ad uflamentum faciendum.
29. item etfiud tfiamentuni ad locum
JL
propriam Epifcopum.
fan&um.
2. Commendatoria & exhortatoria ad
30. Confirmatio traditionis ad MonqfteSantiimonialem.
rium.
3.
Conqueftio de vajjô quijuftitiamface­
31. Qualiterparentesfilios fuos offeram
re renuit,
m Monafteriis.
^.-Atem de eadem re,
32. Promijfioftabilitaiis in Monafterio.
y. Indiculus regalis.
$ 3. Petitio quam ante votum Monachi
6. Indiculum de /ervis fugacibus.
quiflibetfacere debet.
7. Donatio ad cafam Dei pro Miffas
34. tpfapromi/fto.
canendo.
ff. Exemplarpromiffionisficutfolebant
8. Supplicatio ad Regem.
antiqui Monachi regulam promûtere.
9. Indiculum.
56. Indiculus pro Monacho qui fugerit
10. Indiculum.
de Monafterio.
11. Indiculum,
37· Qi**· Monafterium in proprio etdifi12. Item alium.
cat, qualiter chartam faciat.
13. Parabola.
38. Qualiter privilegium condatur.
14. Item alia.
39. Epiftola qua formata dicitur five
if. Indiculum.
commendatitia.
16. Incipit ediQio.
40. hem alia.
17. Indiculum gtnerale ad omnes.
41. hem adhuc alia.
18. Item alio.
42. hem adhuc alia.
19. Item alio.
43. Exemplar libertatis.
20. Item alio.
44. Traditio adMonafterium.
21. hem alio.
4;. hem alia.
ij. Item alio.
46. Praflaria.
23. Item alio.
24. Item alio.
47. Kindicatio traditionis.
48. Charta commutationis.
2f. Item alio.
4P. Coefliiuùo dotis.
36. Item alio.
27. Donatio h die prafente.
1.

dignati eftis facere & circa Congregationem noftram aux eft in oppido iata quod
dibitur ilium. Fecifti enim ut Apoftolus
N Chrifti nomine. Ille Epifcopus illo commendans ait : Pradica verbum, infla Π.ΤΪ
Epifcopo amico noftro devotam dirigo opportuni X inopportuni nolentibus. Qui
ûlutem. Gratias vobis referimus de cari­ enim fequitur Apoftolorum veftigia, luce
tate veftra , quam erga fidelem noftrum gaudebit perpetui. Rogo vos humiliter
Petitio Epifcopi peregrini ad Epifcopum
proprium.

I

Π9

Nova Colledio

dirigere nobis per Epiftolam veftram quid
nuht de noftro liceat celebrare oflicium
in parrochia veftra fic in Ecclefiis veftris
qux in noftro funt beneficio, fi prxdicare
liceat, fi emendare, fi corrigere, fi eri­
gere Ecclefiis, fi confirmare, aut bapti­
zare , aut poenitentiam dare, aut quid no­
bis concedatis , aut quid prohibeatis ,
fcire nos faciatis citiùs petunus. Amici­
tiam verb veftram valdè firmam optamus
inter nos confiftere. Et obfecro ut mihi
commendare dignemini quafi firmo amico
tuo quodlibet fervitium , fic paratum me
habetis in omnibus honeftis fic juftis man­
datis veftris. Bene valere.
Commendatoria & exhonatqria ad
San&imonialem.

jdo

ferviens vefter nomen ille ad nos venit &
nobis dixit eb qubd vaflus vefter nomen
ille res poft fe malo ordine reteneat injuftè f fic cfixit quod nulla juftitia apud ipfo
exmdè confequere poflit. Proptereà foticitamus vobis .precamus ut hoc caufa di­
ligenter inquinare jubeatis , ut ipfe homo
nofter ferviens vefter fine ulla dilatatione
ad fuum exindè debeat perquirere jufti­
tiam. Et fi hoc facietis , venram bonam
confuetudinem adimpletis. Et undè nos
injungetis , fic nos potebimu», vos vel
fervienres veftros in bonis partibus reme­
tire non tardamus. Agite taliter qux nos
per vos bona habemus fiducia, ut ifte ho­
mo nofter fen iens vefter fibf congaudeat
quod noftram ad vos deportaflet fuggefΠ. In nomine fandx Trinitatis. Vene- nonem. Ad fapientiflimum iufficit.
hem de eadem re.
randx fic Almificr gloriofxque Πΐχ , ego
IV. Domino fando apoftolicl fede
ille inferior eundis fervis veftris poftujo
fummo à Deo xternam venire falutem. colendo Domno fic in Chrifto patri illo
Hinc rogo vos fic ammoneo ut laus popu­ Papx ille. Deus fcit, cui nulla latent oc­
laris , qux per vulgares fpargitur aures , culta , in quantùm video fic noftra eft pof·
veftram adtingat mentem t fic crefcendo fibilitas, in omnibus amicus fie benè cu­
polluiat lapientia veftra apud Deum fic piens vefter, illud inprimitùs quod plu­
nomines. Omnis verb populus hic pro­ rima funt fic nobis opportunum , falutes
clamat voce dicens his verb efle dicatam in Domino optafnus vobis in quantùm to­
felicibus donis, quod in perpetuum fir­ tus mundus fulget in gloria, vel quantùm
miter permaneat, citam omni bono con­ diftat ortus ab oriente fic deficit ab occi­
filio fic claram facie omni confpe&ui hu­ dente , feu fic fi fieri potuiflet qubd tota'
mano f varias fcilicet gazas miro ordine membra vertiffent in hngua. De cxterùm
beataque mundi regna mirifice difponere, fupplicamus gratia veftra ut pro me pec­
pulcram corpore fic in mente quieta, lu­ catore in veftris fandis orationibus inter­
cidis autem luminibus veftram fieret fla­ cedere digneris. Et iterùm t Domine, fupturam, in aulem dicunt. Debetis enim pticamus cognofcat admitas veftra ifte prae*
femper gratias agere, ut in vobis hxc fic fens homo nofter ferviens vefter nomen
his (imiu crefcant pet omnia momenta. ille res fuas malo ordine poft fe retinebat
Vide, ut Apoftolusak , quomodo cautè injuftè , fic nulla juftitia apud ipfo exindè
ambulaveris , ficut fapientes. Er iterum : confequere poflit. Proptereà precamur
Rom. t». JVon folùm coram Deo ,fedetiam coram vobis ut hanc caufam diügenter inquirere
*· °** * hominibus providentes bona > &c. Feftina jubeatis ; ut ficut veftra bona eft confueitaque, virgo gloriofiflima, fandis ftudiis tudo, ipfe homo nofter ferviens vefter
te fic bonis operibus ornare, ut cum fane­ fine ulla dilatatione ad fuam exindè debeat
tis fic beatis virginibus centenum merearis pervenire juftitiam , fic fibi congaudeat
qubd noftram ad vos deportaflet fuggeftiocollegere frudum.
nem, fic nos vobis gratias agamus. Et fi
Conqueftio de vaffo qui juftitiam facere locus advenerit, vos vel fervientes veftros
renuit.
in bonis partibus remetire non tardamus.
ΙΠ. Domino ini u ft er atque prx eundo Ad fapientiflimo fufficit. Salutamus vobis
magnificentiflimo, ut confido, viro amico fatis fic fuper omnia fatis ufque ad gau­
meo illo ille. Deus fcit, qui omnia non dium magnum.
latet occulta antequam fiant, in omnibus
Indiculus regalis.
amicus ôc benè cupiens vefter, illud ii>
V. Dominis fandis fit in Chrifto patribus
primitùs quod pluruna funt fit nobis op­ omnibus Epifcopis , feu fic venerabilibus
portunum , falutem in Domino optamus omnibus Abbatibus , atque ilhiftribus Vi­
vobis in quantiim arcana cordis mei con­ ris, feu fic viris magnificis Domefticis, Vi­
tinet plenitudo. De extero cognofeas in- cariis, Centenariis etiam quod omnis pars
duftria veftra ifte prxfens homo nofter fic amicos noftros feu Ac Miffus noftros
difcurrentis.

01

Formularum.

difcurrentis, ille Rex Francorum vir inlufter. Cognufcatis ifte prxfens iile ad no»
venit , Ac noftri commendatione expe­
tivit habere » 6c nos ipfb gratante animo
recepimus vel retenemiis. Proptereà omninb vobis rogamus atque jubemus ut ne­
que vos neque juniores neque fucceflbres
veftri ipfo vel homines fuos > qui per ipfo
legitimi fperare videntur, inquietare, nec
condemnare, nec de rebus fuis in nullo
abftrahere, nec die nec node non prxfumatis, nec facere permittatis. Et ii talis
caufa adversùs eo furrexerit ut oft......
fuerit fic ibidem adimpletis vos abfque
eorum in quo difpendio minimè defini­
tas fuerint t quod ante nos feparare vel
refervatas , fic talis caufa ante nos finiti­
vam accipiant fententiam. Et ut certius
credatis, manu noftri fubter adfirmavimus , fit de anolo noftro Gelavimus.
Indiculun definit figacibus.
NI. Dileâa Dei t Sponfa Chrifti , focia
fandarum virginum meritb coxquanda,
inluftris Deo furata illa, ille. Deus fcit
in quantùm valeo in omnibus in Chrifto
amore amicus fie benè cupiens vefter illud
imprimitùs quod plurima funt falutem in
Domino optamus vobis in quantùm totus
mundus finget in gloria , aut fi fieri potuiflet quodtoca membra vertiflent in lin­
gua. De cxterùm cognofcat dilcda caritas
veftra, ficut nobis aidum fuit, eo qubd
homines veftri nobis confugium fecenmt,
fic nos auditum habemus ubi efle debeant.
Proptereàapices noftros vobis direximus ,
fi veftri hominesfunt, Miflb veftro ad nos
dirigere faciatis, fie quantùm nos poteri­
mus hic causi diligenter procuramus ut
ipfos homines recipere faciatis.
Donatio ad cajam Dei pn> MiJJds canenJb.
VII. Igitur ego in Dei nomine ille ve­
nerabilibus fratribus illo fic illo. Admonet
mihi amor Domini noftri Jefu Chrifti fic
defiderium de illo paradifo ubi jufti ha­
bitant , ut me Dominus ibidem partici­
pare dignetur, feu fic timor gehennae, ut
me exindè Dominus eripere jubeat. Prop­
tereà cedo vobis ad dic prxfente ad mea
eleemofyna faciendo à pauperis vel à Sa­
cerdotibus ad Miflas canendo difpenfando f ceflùmque in perpetuo efle volo , 6c.
de jure meo in jure fic dominatione veftra
tranfcribo aeque transfundo, hoc eft , res
proprietatis mex tam in civitate dia quam
fit foras in ipfo pago feu fic in alios. Ha­
bent ipfas terras cum omni tuperpofito de
longo tanto, fimiiiter in larus fic in frontis
Tom. 11.

fubjungit de ambobus frontus fic de ambo­
bus latus terra illius , ipfas res fic cafas fuperpoliti» ad integrum feu fic vineis in op­
pidum civitate illius cum terra proprietatis
mei. Habet ipfa vinea arpennes tantos.
Subjungit de ambobus latus fic ambobus
frontes terra illius. Etiam fic in ipfo pago
in agro illo portione mei, tam terris ,
manfis , domibus , .xdificiis , vineis ,
olicis , filvis , campis , pratis, pafcuis,
aquis, aquaruinque decurfibus quicquid
in ipfa loca portio mea eft , totum fic ad
integrum rem inexquifttam fic aliam rem
quantumcunque vifus fum habere aut inanteà laborare potuero , tam peculium ,
prxfidium utriufque generis icxûs , au­
rum, argentum, drapJia, xramen , ufentilia, mobile fic immobilibus , quicquid
dici aut nominari poteft, ubicunque vifus
fum haLere , medietatem ad integrum ,
ita ut ab hodierno die habeatis , teneatis ,
fic in mea eleemofyna difpenfando liberam
fic firmiflimam ad die prxfente in omnibus
habeatis poteftatem faciendi. Si quis vero,
3uod nec fieri credo, fi ego ipfe,aut aliquis
e heredibus meis, vel ullus quiflibet ulla
oppofita perfona qui contra hanc ceflionem iftam venire conaveric , fie à me vel
heredibus meis defenfatum non fucrir,
inferamus vobis unà cum fixio fiico aut i
uncias tantas, argentum pondo unto efie
multando , fic prxfens ceflio ifta omni
tempore firma permaneat.
Supplicatio ad Regem,
VID. Inclito atque prxcellentiflima
Domno illo gloriofo Rege, ego ancilla
veftra uHmiflima, fervifnma omnium an­
cillarum veftrarum. Cognofcat, Domne,
gratia veftra hominis vafli veftri nomen ille
multas inquietudinis fic contra rationis or­
dines fervientesSanctx illius, qui in veftra
mercede in regimini ordinaftis, habere
hos faciant,fit nulla juftitia apud ipfo illo
confequere poflb. Proptereà , Domne ,
fupplico, fic fi ante v eftra prxfentia fuifle,
genua flexa ad terr? proftrata ad pedes vef
tros fuggerere mihi ancilla veftra oporte­
bat fit in veftra mercede fic amore Deo vel
illos Sanftos cujus famulas nobis exindè
defenfare jubentis ut contra malicu con­
tra fervientes ipfius Sandorum vel me an­
cilla veftra facerenon debuiflenr. Domine,
noftrûmeftad fuggerendum. Veflrumeft
ad ordinandum qux exindè juftitiam reci­
pere debeamus, pietas veftra eft nobis.
Indiculum.
IX. Suggerendo Dcmno piîflîmo atNn

c

*03

Nova Colledio

que precellentiflimo illo gloriofa Rege.
Nos, Domni, fervientes veftri pagenfes
illius t quod veraciter cognovimus, vobia
innotelcere prxfumpfimus. Homo alicus
nomen iUe nobis dixie eb quod cafa fea
vel ftrumenta fua chartarum cam vendictionis , cautionis, obnoxiationis , judicius , ceflionis , vel donationis , feu Ac
reliqua ftramenta chartarum ab igne ibi­
dem cremaflent, quia Ac ille Judex vel
vicini pagenfes ipfius taliter nobis dixerunt vel teftimoniaverunt qubd ad hoc vi­
dendum acceflerant, & fic verb & adum
aderar. Proindè, Domne, fuggerere prxfumpfimus, & quod exindè cognovimus
vobis innotuimus. Domne, noftrûm eft
ad fuggerendum. Veftrum eft ad ordinandum quod ipfa exindè agere debeat.
Indiculum,
X. Domni & dulciflimâ genitrice mei
illi , prolis vefter ille. ferviens vefter,
illud imprimitis quod plurima funt, & fic
neceflarium fi prxfumptio oftendit falutem
pleniflimam in Domino Jefu Chrifto vobis
deftinare prxfumo, Ac fupplico pro eo
qubd ifte prxfens ille ferviens vefter à
mea parvitate expetivit ut nulla malitia de
iftas culpas qubd ipfe confugium fecit
exindè non habeat, fed ad mea precatione
exeufatus exindè effe debeat. Agite taliter
quem ego per vos boni fiducia Ac quem
Domno Ac genitore meo jugale veftro illo
fano Ac Ixto proprios oculos celerius me­
reamur videre. Iterùm felucamus vobis.

Indiculum,
η* Hill,
de N l). de
Skidom. p.

XI. Sanctorum meritis beatificando
Domno Ac fratri Importuno. Domne dulciflime Ac frater cariflime Importune ,
qubd recepifti tam dura atftimafti nos jam
vicinâ morte de fiune perire, quandb ta­
lem annonam voluifti largire, nec ad pre­
tium nec ad donum non cupimus tale an­
nona. Fecimus indè comentum, n domi­
nus imbolat fermentum, à foris turpis eft
crufta, ab intus miga nimis eft fefea , afperaeft in palato, amara Ac fertius adora­
tus , mixta vetus apud novella laciunt indè
oblata non bella femper habeas gratum qui
tam largi manu voluifti donacum, dum
Deus fervat tui poteftate, in qua cogno­
vimus tam grande largitatis. Vos vimftis
in domo qubd de fiune nobifeum morimur.
Homo, unis re prxfumo felutare, Ac rogo
ut pro nobis dignetis orare. Tranfmifimus
tibi de illo pane. Probato fi indè potis
manducare. Quandiu vivimus plané libe­
ras nos Deus de tale pane. Congregatio

564

puellare fenda refutat tale pafta. Noftra
privata ftultitia ad te in fiaosma amidtbe.
Opto te femper valere At caritatis tux jura
tenere.
Ium elitan,
XII. Beatificando Domno Ac fratri
Frodeberto Papx. Domne Frodeberte ,
audivimus qubo nofter fromentus vobis
non fait acceptus. De veftra gefta volu­
mus intimare ut de veftros pares nunquim
deledet hoc jogo tale hoc referre. Illud
enim non fuit condignum quod egifti in
Segeberto regnum de Grimaldo Majorem
domûs, quem ei fuftulifti fuâ unici ove
fui uxore, undè poftea in regno nunquam
habuit honore, Ac cum gentes venientes
Toronici regione mififti ipfe in fanda
Congregatione......... Monafterio puella­
rum qui eft conftrudus in.............. .........
Non ibidem, lediones divinis legiftis ,
fed.................. nis inter vos habuiftis.
Oportet fac ........................... conlocutione quem nec eft adeb ar ••••••••••••••♦••ο
------------ ta fic eft ab hominibus veftra

dentix, fed qualem
------------------Mbnafterio puella...........
Monafterio tuis..............
······*♦········«····«·· perdifti ·«······♦··············*·*·
Impoxtunus de Parifiaga terra.
ParaMo,
XIII. Domno meo Frodeberto , fine
Deo, nec Sando , nec Epifcopo, nec
regulari Clerico , ubi regnat antiquus
hominum inimicus. qui mini minimè cre­
dit fadu tuu vidit illum tibi neceffe defidero, quare non amas Deo. nec credis
Dei filio. Semper fecifti malum. Contra

adverferium confilio fecis ce putas lapien­
tem. Sed credimus qubd mentis. Verb
non times Chrifto, nec tibi confcnrit. Cui
amas, per omnia ejus feds opera. Nec
genetoris cui diligebant Chriftum ^quan­
do in Monafterio fecerunt temeripfinn.
Tuus pater cum Domino non fecit unda
opera/ Propter Domnus digito relaxavit.
te vivo docuit Ac nutrL~~ undè fe poftea
poenecivit. Non fequis feripeura nec ren­
dis...^ iqua memores'Grimaldo qualem
fecifti damnum......... Ac Deo non obli­
tuit de bona que tibi fecit quid indè...
muliere fuâ habuifti confosentia nua nec~
norum perada fed contra canonica......
ea de fanda Congregatione apud.........
non ex devotione, fed cum gran........
.. cur nos fcimus damnas nimis------- toflis eis aurum Ac argentum Ac honores...

Formularum.
.«. liberat per h» regiones cur te prrfantis tantum damnare fuum thefeunun.
Quod ut alibi ubi eum roga· per tua malo*
feâa, quod non funt ipu, amu puella
beUa de qualibet terra pro nulla bonitare
nec fen&a caritate. Bonus nunquam eris
dum tale via tenes. Per tua cama longa fet
ire fi non eft. Per omnia jube te caftnre,
ut non pereas per talis ; quia fornicatoris
Deus judicabit. De culpas tuas alias te
poflb contriftare. Sed tu jubes mihi exindè
aliquid remandare, ut in quale nobis re*
tense in tua caritate exeant ifta· exempla*
rias per multas patrias ipfo domno hoc
reliquo fe vidis amico qui te hoc nuntiat
êc donet confilium verum , fed te placit
lege dc piiga in pedore repone. Sin au­
tem non vis > innerec in dude.
hem alia.

XIV. Incipiunt verba per fimilitudinem junda de fide vacua, dono pleno
falfetore. Agino Salomon pro fapienria
benè fcripfit Mnc fententiam, ut ne fimilis fiat ftulto, nunquàm refpondes ei in
murto, flcretradavi tam in multumfic ref
pondera jufli ftulto ut confundantur ftultum grado nunquàm przfumat gloriare
refpondi dixi te falfatore nec ei parcas in
Termone qui fe plantatum ex rooore qui
non pepercit fuo ore vaneloquio fuforrone verborum vulnera murone qui fui
obL^. adjutoris. immemores nutritoris,
calcavit._ qui rei date dc prioris alodis
fui reparatons fordidas vomit pudoris in­
credulas dicit loquellas fle inprobus coin­
quinat & confcienrias bonum merito conquifitas, mundas, fandas & antiquas, pul­
chras firmiflimas fle pulitas meas rumpit
amitadeos , verba aicit qux nunquam
vidit, ea icribit qux fecit animus. Parcat
qui eum credit. Et fi loqueftem non ftringk furorem latro fraudolentus homici­
dium eft reus certus adulter , raptor eft
manifeftus. Innumeros fecit exceuus. Er­
rando vadk quafi coccus. Fufcara tentât
meum decus. A Deo difpedusflc déferais,
ab inimico eft perventus fle per lingua fic
per peâus. Nolite , Domne,, nolite for­
tis, nolite credere tantas fortes. Per Deum
juro fle fecras fonti», per.Sion fle Sinai
mpntis, felûtor eft iUe, fadu» excogita­
tor eft defamatus, deformatus vultu, fle
deformata funt. Qualis eft animus, talis
eft ftatus. Non eft homo hic, mifer talis
latrat, fed non ut canis pfallat de trapa ,
ut linguatis dilator major, nullis talis falfator grunnit, poft talone buccas inflat,
Tom. II.

i<56

in rotore crebatflc cunitin fudore, fleumas jadat in pudore i nullum vero facit
pavere qui non habet adjutorem fuper fe­
cundum meum tutorem non meum.....
tale baronem non.M co contra in fontem
non ceflâc...m.MM. ab exaperto facco....
.... acco fle faite detrafeia.... non timere
falco non perdas Hio Ipco , non vales
uno coco, non (imulas tuo patre, verè
nec tuâ matre, non gaudeas de dentes ,
deformas tuos parentes. Ad tua falfatura
talis decet corona.
Indiculum.

XV. Nolite Domnx , nolite fandr,
nolite credere fabulas felias : quia multum
habetis falfetores, qui vobis proferant falfos fermones, furi atque mutonis, fimilis
etiam fle fufurronis i fle vobis, Domnx .
non erunt protedoris. Latrat vulpis, fed
non ut canis. Faltus mit femper inanis
cauta proferit jam non fronte. Cito decadet antè cano fortè. Volat upua, fle non
arundo, ifteo commedit in fo frundo. Hu­
mile fecit capta dura, ficut dilatus in fal­
fatura felfacor vadit tanquàm latro , ad
aura pfallit, ut Efcotus mentit, femper
vadit toritus , fle occidit quod nunquam
vidit. Nolite Domnx atque prudentis veA
tras non confrangat mentis, fle non dere­
linquere ferventes. Tempus quidem jam
tranfeûus. Et hoc feci quod vobis fait
adaptum. Jam modb per verba fallacia fexum dejadus de veftra gratia.
Incipit

XVI. Cùm in prxfentia inlufter vir ilL
illo mallavit. Sea ille periit ut feriberet
quod perivit, irrita Imperatores faneferant decreta ut nullus à judicio fufei­
pere praecurrit, antiquam folemnia patefe­
cerit , ut his qui fidem datis fle nec obje&i funt prromaricis diriionis Lex poena
fuccurrit. Ediâio inquam ob rem petitio
in confpeâu magnitudinis veftri, ut homo
nomen illi eft illas poft fe mali ordine prxoccupafle dinofcitur, ut hoc veftra pru­
dentia integrum fle legalis fentenria de­
beant definire. Ea verb fcilicet ratio, ut fi
in conftitutum placitum res illas mihi juftiflimè debitas adprobare non potuero, ut
Lex mundana Theodofiano corpore ar­
bitratus difeemit, me impleturum efle
polliceor data edidione de inferiptionibus
accufatoribus recrafcant Theodofiano no*
no in ira prima tam civile neque crimina­
lem adio profeflio manu accufatore conP
cripta prxdicat, nifi in fe repetitione oelebrata priùs à Judice non audiatur.

Nova Colledio

jtf8

hxc noftra fuggeftiuneula vobis detule­
XVII. Domino magnifico fapientîîque rit , iicut veftra in omnibus bona erga nos
decorarum & dono Dei regali gratia lu- eft confuetudo, inter nos feu erga omne
blimato illo ille ultimus fervorum Dei noftra jufticia inquirere jubeatisqualiter
fervus ac fi vilis ille infimus vocatus Epif­ congregatio noftra obfecrantes Deo ora­
copus t falutem vobis multimodam unà tores veftros melius Dei mifcricordiam
cum confratres noftros oratores veftros , pro vobis deleâet implorare.
qui ad liminaSanâorum illorum die noâuItem alio.
3ue pro vobis obfecundare nofcuntur,
XX. Domino fancto ac fandis ceremo­
irigere prxfumimus. De cxtciiimcognuf- niis obfervante Domno illo & in Clirifto
cat induftria veftra precamur atque impli­ patre ego ille falutem vobis in Domino
camus vobis de ifta caufa undè ifte prxfens unà cum omni congregatione fratrum nof
ferviens vefter MiiTus nofter innotuerit, trorum plenilfimam dirigere prxfumimus
ei ir. fuum placitum effe dignetis, agat al- tam vobis quàm fcilicet Congregationem
mitas veftra ita ut confuecudo veftra bona veftram, quam Dominus fub norma fanclx
erat erga nos frequenter operata eft.
regulat ad protegendum in manu mifit.
Supplicamus caritatem fic fraternitatem
Item alio.
XVIII. Domino Procerumque illuf- veftram ut inter nos feu Monachis noftris
trem Optimate ill. regale gratia fublima- orationes peculiares elle debeant : quia
tum fic a nobis cum magna veneratione quamvis in ipatia terrarum diftet corporalis
atque reverentia nominandum in Dei noftra converfatio , fed , ut benè noftis ,
nomen ili. ultimus fervorum Dei fervus non feparant fpatia terrarum quos fociat
falutem vobis in Domino tam multimoda caritas vera : quia fi unus in oriente fic alius
deftinare prxfumimus unà cum omni con­ in occidente confiftat, ambo pariter oran­
gregatione fratrum noftrorum quam arca­ do Domino in caritate glutinantur. Suppli
na cordis noftri continet plenitudo. Me­ camus etiam.
Item alio.
morare dignemini qualiter vos nobifcum
XXI. Domino inclito fidelique Deo at­
antè hos dies confabohre dignaftis & in
oratione quamvis nos indigni commenda­ que regale gratia fublimato atque à nolis
re dignaftis. Precamur atque fuplicamus venerationqfic amore colendo inluftre viro
clementia veftra ut ad necelfitatem fra­ illo Optimateillo maximam falutem & in­
trum noftrorum oratores veftros aliquid violabilem cupio fic vobis prxfumimus def­
de eleemofvna veftra confolare jubeatis, tinare. De exterhm comperiat induftria
& quicquid exindè veftra clementia erga veftra eo quod fic «era gaudeat floreatoue
nos difponit agere, per veftro venerabile per tempora nobilitas veftra , fic quando­
feripto nobis dignetis facere certiores ; & que terrena linquitis , cxleftibus mereatis
undecunque nobis injungitis aut injunc­ agminibus glomerare.
tum habetis de orationibus vel de alio ferItem alio.
vitio, parati fumus veftris partibus vefXXII. Domino fic in Chrifto patri apof
trorumque omnium fervientium fidelis colica fede colendo Domno illo ille pro­
refervire.
prius vernaculus vefter falutem vobis in
hem alio.
Domino multimodam deftinare prxfumi­
XIX. Sandifiimo ac fanetis ceremoniis mus. Cognuicat, Domne, famSitas veftra
obfervantem xquè fonte fpirandx exfu- quod ferviens vefter nomine illo ad nos
perantem Domno Patre fic multorum gre­ venit fic dixit fe neglegentia contra vos
gem Chriftique vice agente illo Pontifice habere pro qua gratiam veftram non ha­
ultimus omnium fervorumque Dei fervus beat. Proptereà fupplicamus, quafi ad
ille. Ad clementiam pietatis veftrx has api­ prxfens genua veftra deofculantes , ut
ces deftinare prxfumpfimus , non noftri ipfe apud vos excuiàtus fit fic eum per
freti obfequio, fed veftra magnitudine cul­ noftram precationem recipere fic confi­
minis pietate. Ideoque quafi ad prxfens lium ei facere ordinetis. Agat, Domne ,
genua veftra deofculantes , fuggeftiuneula fanftitas veftra ficut femper erga nos fa­
noftra vobis propter quod mancipia beati cere confueviftis. Sanum fic incolumem
[latroni veftn de Monafterio noftro fuga vos citius merear videre.
Item alio.
apfain veftro dominio pnrlapfi funt adveniffe. Ideo fupplicamus clementix veftrx
XXIII. Domino almifico , excellentix
ut quomodo ifte MiiTus nofter nomen ille decore ornato, ac beariifimo, meritifque

- Indiculum generale ad omnes.

f6ç

.

Formularum.

venerando t amabiliter diligendo, fanâitatit culmine confpicuo, ac nobilitatis titulo
decorato, piiflimo, five facra eloquia feu
prxcepca Deipleniffnno, Sanètorum me­
ritis coxquando, de palmâ triumphationis
atque fanditatia grati! ornato , inclito
prxclaroque. Deus omnipotens faciat in
fanda Religione permanere. Venerabili in
Chrifto fit a nobis cum fumma reverentia
nominando illo Epifcopo ego ill. in Do­
mino perpetuam mitto falutem. Multimo­
da nobis benevolentiam veftram generare
comperire gaudia quotiens nobis aditus
dederit opportunos ut ad indagandam fofpitatem veftram noftras dirigere apices dc*
beamus. Quia nihil melius nili ut invicem
mutuam caritatem orando in invicem alter­
utrum fpiritalia pabulum fubminiftrare non
ceffemus , Hilarem fic gaudentem citius
vos cernere mereamus.
Item alio.
XXIV. Summi veneratione nobiliffimi
generis feu induftrix vel fagacitatis culmi*
nifque fublimiratis ineffabile à nobis fcelentix veftrx, Domine inluftriflime. cum
fumma nobis reverentia nominando illo
ille exiguus tam multiplices vobis falutes
dirigere cupimus. Et reliqua. Obfecranres
Îniuimo Domino ut vos unà cum culminis
ublimitatis veftrx longa per tempora trina
confervet deitas , fic quandoque terrena
linqueris , fuffragantibus fandis Angelo­
rum mereatis coetibus glomerare , prxcellentiffime & inclite Domne.

Item alio.
XXV. Domino venerabile inluftrique
fagaciflimo, fed inluftriore fanditate fic
gratia Dei pollente, fic facerdotale apice
iublimato, Domno illo ille alumus vefter
falutem in Domino vobis prxfumpfimus
deftinare. Supplicamus, Domne , gratix
veftrx ut nos pro mercede veftramora, inf
truere faciatis , fitjuxta veftram bonam
confuetudinem, quod femper nos piè ut
dulciter gubernare dignaftis, ita fic nunc
agi non dedignemini, ut ad cumulum mer­
cedis veftrx perveniat. Et fi ita agitis, ma­
xima dona fratribus noftris juxta folita bo­
nitatis veftrx. Iterum atque iterum quafi
ad prxfens ante genua veftra proftrati pre­
camur ut à coepta gubernatione veftra nos
difcedcre nunquam patiatur.
Item alio.
XXVI. Reverendiftimo confratri meo
illo ille in Domino falutem. Cùm enim
longitudo terra· caritati illorum non queat
evelli quos Chrifticonneûitamor, defi-

>70

derans defideravi literolas parvitatis mex
fraternitati tux dirigere , ut flarim quod
prxfens loquella confpedui tuo loqui «on
valet, vel has apices tibi enarrent. Cupio
valdè quem recordor abfentem, ut cum
quo mente fum , cum eo etiam corpore
fim prxfenti. Divinitas te fervet per mul­
tos. annos , parens fit cuftos Dei xterni ,
quem colimus , Jefu Chrifti.

Donatio à dieprajente.
XXVII. Sacrofandxbafilicx Sandi illi
Monafterio vel alio loco illo conftrudx ,
ubi venerabilis vir ille Abbas vel Epifcopus
aut Preibyter cum fuis Clericis vel Mona­
chis prxelTe videntur, ego ille cogitans
Dei amore vel xternâ retributione, ideôque cedo ad die prxfente ad fupradifla b>
filica fit. Monachis ibi coufiftcntes ceffumque in perpetuum effe volo portiones meas
in loco nuncupante illo, fitas in pago illo,
qux mil»i tam de alode quàm de comparato
vel de quocunque libet adtra&o advenit
vel advenire poteft legibus in fuprà memo
rata loca, tam terris, domibus , xditiciis ,
mancipiis , libertis , accolabus , merita
accolanorum, vineis, filvis , pratis, paf­
cuis , campis culeis fic incultis , aquis,
aquarumque decuriibus, mobilibus & im­
mobilibus , cum omnibus adjacentiis fic
appendiciis vel colonicis ad fc pertinen­
tibus , cum omni integritate vel fuperpoiito, quicquid dici aut nominari poteft ,
in fupramemoratos pagos vel ubique de
fupradidas portionibus tenere vifus fum ,
totum fic ad integrum ad die prxfente ad
jam memorato Monafterio vel ad ipfos
Monachos ibi confiftentes perpetualiter
trado atque transfundo , de meo jure in
veftratrado dominatione ad pollidendum,
ut quicquid exindè facere voluerint, libe­
ram ac firmifltmam in omnibus habeant
poteftatem à die prxfenti faciendi. Si quis
verb, quod fieri non credo, in futurum,
fi ego ipfe, aut ullus de heredibus meis,
aut ulla emiffa vel oppofita pedona, vel
quiflibet qui contra hanc ceflionemmeam,
quam ego bon! voluntate fieri fic adfirmare rogavi, venire, agere .aut refultare,vel per quibufeunque modis repedire
aut in frangere conaverit, nec hoc valeat
vindicare quod repetit, &. infuper parti­
bus fuprà memorato Monafterio vel Mo­
nachis ibidem confiftentibus duplum tan­
tum quantum ipfas res eo tempore eme*
lioratas valuerint componat ; fic infuper
focio (ifco multa auri libra una coathis
exfolvat, fic hxccellio omni tempore tir-

î7»

Nova Colledio

nu permaneat , ftipulatione fubnexâ. Ac­
tum loco illo.
AdtMam^ttum facundum.
XXVIII. Regnante in perpetuum
Domno noftro Jefii Chrifto. Anno illo
illius Regis , Tub die xn. kakndarum
illarum , têriâ illi, Indidione illi. Ego
ille filius illius fani mente integroque
confilio, metuens cafus humans fragili*
tatis, teftamentum meum condidi,quem
illi fcribendum commifi , ut quomodô
dies legitimus poft tranfitum meum adve­
nerit , recognitis figillia, incilo lino, ut
Legis decrevit audoritas, per inluftrem
virum illum, quem in hac pagina teftamenti noftro legatorio inftitui, geftis rei­
publicx municipalibus titulis ejus profecudonibus ab ipfis muniatur , ôc in ar­
chivis bafilicx Sandi illi confervandum
decrevi ; ut quicquid unicuique de rebus
meis propriis habere decrevi, fingulariter
in hoc teftamentum meum inferere cu­
ravi. In reliquo verb qualelcunque aut
quxcunque epiftulas aut teftamenti vel
confcriptionis de nomine meo manus meas
firmatas oftenfafque fuerint, & ante hoc
teftamentum prznotataa , quas hic non
commemoravero, excepto de ingenuita­
tes quas pro animx meae remedio fecimus
aut adhuc facere volumus, vacuas per­
maneant ; & quod unicuique per hoc tef­
tamentum dedero darique jullero, id ut
faciat detur , prxftetur , impleatur, te
omnipotens Deus teftem committo. QuaEropterdum non habetur incognitum qua­
ter difpenfante Deo ad habendum vel
poflidendum loca Sanctorum illorum de
rebus meis propriis delegavi in perpetuum
ad poflidendum, dedi quoque ad bafilica
illa portiones meas atque denominata, id
funt illa , quicquid in ipfa loca fuperiùs
nominata habere videor, totum ôc ad in­
tegrum ad bafdicas fuperiùs nominatas
proficiat in augmentum. Illas vero cefliones quas ad libertos noftros illos ad eorurfi
ingenuitates confirmandas fecimus , id
funt ille Ôc ille , quando ipfos pro animat
noftrx remedium ingenuos dunifimus ,
ut dum advivunt hoc teneant & poft eo­
rum difceffum cum omni fuperpofito ad
jamdida Ecclefia Sandi illius , ubi eis pa­
trocinium & defenfionem conftituimus ,
revertere faciant. Volumus enim ut inge­
nuos quos fecimus aut in antea fecerimus,
quanticunque in ipfa loca manent quod
ad fanda Ecclefia illa delegavimus, infpedâ eorum libertate fuper ipfas terras
per ingenuos commanent, & aliubi com­

px

manendi nullam habeant poteftatem, (êd
ad ipfa loca fanda debeant fperare. ôc nul­
lus de ipfis lidemonio ad noftros herede·
nullatenùs reddant ; & de hoc quod ali*
quibus eis per chartas dedimus , nullate­
nùs aliubi vendere nec alienare habeant
licentiam. Similiter donavimus donatumque in perpetuum efle volumus ad Mo*·
nafterium illum , ubi venerabilis Abbas
ille prxeffe videtur, villas illas in pago illo
cum omnibus adjacentiis vel appendiciis
earum, quantumcunque ibidem tenerevél
poflidere videmur, per qualibet adtrado
ad nos pervenit aut legibus venire debet ,
totum ôc ad integrum cum omni fuperpo­
fito à die prxfente in honore Sandi illius
vel Abbati illi tradimus ad poflidendum,
cum domibus, xdificiis, mancipiis, ao
colabus , libertis tam ibidem oriundi·
quàm aliundè tranflatis vel ibidem com­
manentibus , vineis, filvis, campis, ter­
ris cultis & incultis, pratis, aquis aqua­
rumque decurfibus, cum exio ôc regreffo, omne genus pecodum tam majore,
mobilibus ôc immobilibus, omhem rem
inexquiiitam , tam aurum quàm arcento
vel reliquas fabricaturas, tam mimfteria
Ecclefix vel ftrumenta chartarum, libro·
vel veftimenta Ecclefix, vel omni prxfidio quod mihi Legibus vivens poftidere
videor ôc mihi redmetur, & quicquid dici
aut nominari poteft, totum ôc ad integrum
ad jamdido Monafterio Sandi illius pro­
ficiat ad augmentum , in (pedo illud nrumento quod antea ad jamdido Monafterio
fecimus. Prxter ifta omnia refervamus in
Falcidia heredibus noftris villas illas in
pago illo, in ea ratione ut fada mea in
omnibus ftudeant confervere atque de­
fendere. Quod fi hoc facere neglexerint,
quicquid eis deputavimus perdant, Ôc de
omni corpore racultatie mex penitùs red­
dantur extranei. Et fi aliquid comparavero,
aut ex parentibus meis mihi obvenerit, vel
adtraxero, vel per mjolibet invenio ad
nos pervenerit, quod in ipfo teftamento
fuprà non commemoravimus, poft nof­
trum difceflum cafa Sandi illius per Reo
tores fuos recipiat perpetualiter ad pofli­
dendum. Per prxfentem teftamentum bafilicam Sandi illius heredem meam inftituo,ôc quicquidunicuiquedeputavi,fidet
tux committo ; quia hxc quod tibi depu­
tavi malo te habere quàm me , te magis
quàm exteris heredibus ac proheredibus
meis. Si quis vero, quod futurumeffe non
credo , fi aliquis heredum ac proheredum
meorum , vel quiflibet oppofita perfona

r

jzj

Formularum.

prxfentem teftamentum meuminfrangere
conaverit vel centare prxfumpferit , in
primis ufque dum veram emendationem
proindè corrigatur, Deo fic Sandia fuis
nabeat contrarios , & à liminibus Eccle­
fiarum efficiatur extraneus, fic infuper in­
ferat ei cui pullaverit unà cum focio fifco
auro libras coadus exfolvat, fic nihilomi­
nus prxfcni pagina firma permaneat, quam
manu mei proprii fubter firmavi, & bo­
norum hominum fignis vel allegationibus
roborandam decrevi, ftipulatione. Adum
loco illo.
Item aliud teftamentum adlocumfandum.
XXIX. ·♦·*♦ manfus fic peculiare feu
narita eorum, porter tantùm illa & illa
loca, ad legitimos heredes fervo. In reli­
quo verb ego jamdidus ille quantùm fu­
periùs eft infertum vel comprehenfum ,
omnia fit in omnibus, quicquid dici & no­
minari poteft, ad fupraferipto Monafterio
ejufque congregatione in alimento feu in
ftipendia feu fubftantia pauperum ad die
prxfente dono, cedo, trado, atque trans­
fundo , ut quicquid omnia fupermemoraa
{>ars ipfius Monafterii ejufque Redores
àcere elegerint, liberam & firmiffimam in
omnibus habeant poteftatem libero arbi­
trio. Licèt verô in ceffionibus minimè eft
necefle pernam inferere , fed tamen pro
rei totius firmitate mihi complacuit intima­
re fi fiierit, quod nec fieri credo, aut ego
ipfe, quod aofit, aut aliquis de heredibus
aut proheredibus meis,vel quiflibet potens
aut inferior vel emifla perfona qui contrà
prxfentem epiftolamdonationis,quam ego
plenâ & devoti voluntate fieri & adfirmare
rogavi, venire aut eam in frangere tentaverit, aut aliqui calumnia aut repetitione vel
refragatione infurgere aut opponere co­
natus fuerit aut prxfumpferit, in primis
tantùm quantùm ipfas res eo tempore me­
lioratas valuerint, contra cui pulfatur feu
partibus jamdidi Monafterii componere fic
fatisfacere adimpleatur, infuper unà cum
focio fifco aurum tantum coadus exfol v ac,
fic fua repetitio nullo umquam tempore
non obtineat effedum, fic hxc donatio
omni tempore inlibata permaneat, ftipu­
latione funnixi. Adum in loco illo.
Coffirmatia traditionis ad Monafterium»
XXX. Notitia locum traditionis quali­
ter vel quibus prxfentibus, qui fubter fir­
maverunt,ubi veniens homoalicue nomen
ille vocatus Monachus ad illas qubd ille
ante hos annos per fuam epiftolam dona­
tionis ad Monafterio illo, quod eft in ho­
nore Sandi illius t ubi ille Abba unà cum

774*

Congregatione Monachorum prxefle vi­
detur , jamdidus ille in villa illa qui voca­
tur illa , fic ad prxfens fiiit, fic per unam­
quamque villa· fic loca per lingulas per
portas fic per oftia de ipfas villas vel de il­
las cafas oominicatas jam prxfatus ille ad
Milfo de ipfo Monafterio vel ipfius jam­
didi Abbatis illius nomen ille , omnia
Îpiantum in illa epiftola donationis eft inertum vel comprehenfum , in omnibus
tradidit fic confignavit fit cum de ipfas res
in omnibus veftrum fic pillo fic fiftuca
exindè in omnibus fe exitum dixit fic fecit.
His prxfentibus adum fuit.
'·

Qualiter parentes filios fuos offerant in
Monaftcuis.
XXXI. Dum legaliter fapeitum anti- Tom » Do
quitûs tenéirur Ac cautumyfm oblationi­ cbcinn,p«g'
as». Kt\>bus Domino parentes fuos tradere.fifios in muru . pag.
“KmUV.
templo Domini feliciter fervitu ros, proculSvicrt. ΓΜ·
dubio hoc de noftris filiis faciendum nobis
falubriter prxbetur exemplum. dEquum Conceid.
etenim judico creatori noftro de nobis red­ Retul. pat
»lj. k
dere frudum. Idcirco hunc filium noftrum »··
r* Honomine ilL cum oblatione in manu atque miJ.tx cvd.
p.
petitione altaris palla manu mei involuta Lugdun
r.uucnuu
adnominaSan&orum quorum hicReliquix
continentur, fic Abbate prxfente, trado
coram teftibus regulariter permanfurum,
îtà ut ab hac die non liceat illi collum de
fub jugo regulx excutere, fed magis ejut
dem regulx fideliter fe cognofcat inftituta
fervare fic Domino cum exteris gratanti
animo militare. Et ut hxc noftra traditio
inconvulfa permaneat, promitto cum ju­
rejurando coram Deo fic Angelis ejus quia
nunquàm per me, nunquàm per fufpedam
perfonam, nec quolibet modo per rerum
mearum facultates aliquando egrediendi
de Monafterio tribuam occafionem. Et ut
hxc petitio firma permaneat, manu mea
eam fubter firmavi. Ifti funt teftes.
Hxc Formida in ufu adhuc erat an. ιοί j.

Promijfiofiaiiluatii in Monafterio.

XXXII. Ego ille initio converfationis
mex diligenter adtendens confidero quod
petitionibus meis primum non facilis concciliis eft introitus , fed dm mihi pulfanci
vix hofpitii locus eft mifericorditer adtributus ; in quo per paucos dies demoratus,
noviciorum fum domum progrefius ; in
Îpia mihi dura fit afpera primtan à Seniore
unt prxdicasa, fic ftsbiiitatis mex promiffio expetka, ficter in anno leâa atque tra­
dita regula cum admonitione dicentis ■
Ecce lex fub qua militare vis. Si potes
obiervare, ingredere. Si non potes, liber

*pj

Nova Colledio

difeede. Hoc ergà vident, ordinatiflimum
atque morofum mihi fpatium adtributum
dubitant aditum prxtermiflb ut me jam
veftro corpori fbciare dignemini humiliter
dapofcoj£go tamen hujus regulx inftituta,
Domino juvante, fervare promitto , fic
propter vite zternz premium coram Deo
fit Angelis ejus humiliter militaturum fubicio t ita ut ab hac die non mihi Liceat coi*
Ium de fub jugo excutere regulx, quia fub
annali optione aut excufare licuit aut fufcipere. Et ut hxc profeflionis mex petitio
vobis firmiter teneatur , ad nomina
San&orum quorum hicRcliquix continen­
tur & prxfcntis Abbatis ili. confcriptam
trado in perpetuum habendam, & manu
mea roboratam fuper altare repono perenniter refervandam.
Ego ille promitto ftabilitatem meam &
converfionem morum meorum fic obedientiam fecundùm regulam fandi Bene*
didi coirn Deo & Sandis ejus.

à

Ku· «3
Cone o<a.
Metui.»*
MO· »’»· *
■ out.
S. GrcfOt
!■(>.>. Er>

Petilio quam ante votum Monachi quifItbet facere debet.

Muth.

ΧΧΧΠΙ. Domino venerabili in Chrifto
Patri ilio Abbati de Monafterio illo, qui
eftconftrudus in honore Sandi illius, ti­
mui cum felici Congregatione veftra ,
quam Dominus de diverfis provinciis ad
peregrinandum propter nomen fuum fub
jugo militix atque fervituti* Chrifti atque
ala protedionis fecundum Evangelium
Chrifti regulariter vobis coadunavit. Igitur
audivimus quod Dominus nofter JcfusChriftus per Evangelium fuum adnuntiat
dicens : Nifi quis renuntiaverit omnibus
que pqffidet, non potefi ejfe meus dijeipulus. Et alibi : Qui reliquerit patrem aut
matrem , fratres aut Jorores, domus aut
agros , dC cetera propter nomen meum ,
centuplum accipiet, & vitam eternam
pofidebit. Petimus ergb beaticudinem ca­
ritatis veftrx ut nos in ordine Congrega­
tionis veftrx dignemini recipere, ut ibi­
dem diebus vice noftrx fub regula beati
Benedidi vivere ôc converfare debeamus,
quatenùafuave jugum Chrifti & onus ejus
leve fentiamus. Igitur noftra fuit petitio &
veftra decrevit voluntas id ipfum implere.
Quod ita feciftis. Abrenuntiamus ergb
omnibus voluntatibus noftris propriis,
ut Dei fola voluntas fiat in nobis , fit om­
nibus rebus quas poffidemus, ficut Evan­
gelic* At regulans traditio edocet. Nihil
rebus terrenis ab hac die pofiefluros nos
fpondimus, nifi quantum a Patre Monaf­
terü donante aut permittente alimenta aut

376

tegumenta corporis acceperimus. Obedienriam vobis, in quantùm vires fuppetunt. Dominus dederit nobis adjutorium ,
confervare promittimus. Stabilitatem converfationis noftrx in congregatione veftra
tefte Domino, devoco animo cum obfer·
vatione regulat ufque in finem profitemur
fervare , nui tantum, quia ignoramus fu­
tura , fi fortafte caufa utilitatis animx ac­
cedat ut per veftrum comiatum difcedamus, aut etiam illud fi contra voluntates
noftras, quod abfit, feparemur à princi­
pibus vel à barbaris ; fic ipfum fi fuerit fac­
tum , in quantùm pofiumus, femper ad
ipfam congregationem revertere facia­
mus , fic fub fando ordine perfeveremu».
In reliquo verb per nullum ingenium de
prxdida congregatione veftra vel jugo
fandx regulx feu de poteftate obedienox
veftrx nullam habeamus licentiam nos abf
trahendi aut contradicendi. Quod fi inftiganec antiquo hofte aut voluntate noftri
Eroprii hoc facere tentaverimus, in nuls modis hoc vindicare valeamus, fed
ubicunque nos MifTus vefter aut aliquis ex
congregatione veftra invenerit, etiam no­
bis nolentibus , in ipfa veftra fanda conŒ'one, Deo auxiliante, per vofinetipatis revocare fit fecundùm regulam
ibidem nos dijudicare, ut diebus vitx nof­
trx fub divina regula fit regimine veftro
perfeveremus ; qualiter in die judicii ante
tribunal xtemi Judicis, ipfo adjuvante, falvos nos reprxfeutare pouki&Et quicunque
contra hanc petitionem , miam nos boni
voluntate feribere rogavimus fic fubter
firmavimus, per quemlibet modum agere
aut infrangerevoluerit, in primis fciat fe
à Deo damnandum, quem imtar, fic in fuper fecundùm canonicam icftiturionem
à communione omnium Fratrum fit extra­
neus ufquequo de hac caufa ad veram
emendationem perveniat. Manus noftrx
fubfcriptione aa honorem Domni fit pa­
troni noftri Sandi illius hanc petitionem
volumus roborare
Ipfa promifiio,

XXXIV. Ego ille, Domne Abba ille,
obedientiam vobis fecundùm regulam
fandi Benedidi, juxta quod ia ifta peti­
tione continetur, quam fiiper iftud altare
pofui, coram Deo fic Sandi* ejus, in
quantum mihi ipfe Deus dederit adjùtorium, Deo dc vobis promitto cuftodire,
fic in quo poflum, ipfo auxiliante, confervo. Arnen.
Exemplar

577

Formularum

iz8*

to Abbatis fui prxfumat re­
1
tinere.
Regula namque fimeti Benedidi,
1
quam ipfe promifit in omnibus cuftodire,
XXXV. In nomine Domini. Promitto ita
i ediUerat: Sciensfe lege regula corfluu$·
me ego ille in fàcro Monafterio bead Mar­ tum^quàdei ex illa die non liceat egredi de J^**·"*·
tyris five Confeflbris illius fecundùm infti- Monaflerio nec collum excutere defubjugo
tuta bead Benedidi coram Deo & fandis regula.Έχ paulo poft : nec ex illâ die pro­
Angelis ejus,prxfenteedam Abbate no£ prit corporispoteflatemfe habiturumjciat.
•t. * ero illo, omnibus diebus meis in hoc fano- Quid multa replicem f Vos fenfibus dodis
to Monafterio amodo & deinceps perfe- utimini. N ec mihi pluribus verbis opus eft
veraturum fic in omni obedienda, quod­ vobis feribere. Quacunque enim à me pocunque mihi prxceptum fuerit, obeditu- tu erunt dici, hxc jam divina gratia vobis
rum. Ego ille hanc promiflionem à me contulit. Oportet namque ut dodrinx
fadam manu proprii coram teftibus jungatur vita fidelis. Agnofci graviùs non
fcripfi fic roboravi.
oblervanda nocebit. V os autem fecundùm
datam à Deo vobis fapientiam facite eum
Indiculus pro Monacho quifugerit de
ad locum unde exivit reverti, ut agat poe­
Monaflerio.
nitentiam. Scientes autem quoniam qui
XXXVI. Domino illi ille. Suggerentes converti fecerit peccatorem ao errore vix
Retui. p*f. Sanditati veftrx, cerd de vobis quia vert- fux, fidvabit animam ejus à morte , fic
fta. ιοί©.
- pietas non reculât
*■ , nec
tatem animofa
operit multitudinem peccatorum. Nec
Flodoard.
fides reda aliquandb patitur quamcunque vobis decet hominem perverso ambulan­
jaduram. De extero cognofcatis qudd tem fecundùm defideria cordis fui auxi­
nofter frater ille, qui in Monafterio no- lium prxftare ut magis ac magis eat in in­
bifeum fiiit nutritus , tonfuratufque eft , teritum. Sed auferte malum ex vobis : quia
obedientiam coram Deo & Sandis ejus ac qui tangit picem , coinquinabitur ab ea.
ftabilitatem promifit, atque in noftra Cle­ Et nec abfeondere poteft homo ignem in
ricatus officio ipfe ordinatus eft , hoc ip­ finu fuo ut veftimenta illius non ardeant,
fum oblitus difceflit à nobis fic rediit poft aut ambulare fuper prunas ut non combu­
CoeeOrtL Satanam, ficut reverti folet canis ad vomi­
rentur plante ejus; fic qui confenferit ini­
Rffulir. p.
tum fuum, fie fus lota in volutabro luti, quitatem non erit mundus. Ifti, qui excom
fic nunc honorem feculi diligens, divitiis municarus eft, nolite ei communicare, ne
ac terrenis rebus fedans, vobifeum de- bonorum vcftrotum premia amittatis ;
§ens. Vos tamen fcids quicquid facrum fed cum fandis Patribus, qui hujufcemoivina lumina verbis,eloquio fenfuque do­ di hominem excommunicaverunt, partem
cent,quod nemo mittit * rtianum in aratro, habere mereatis. Et ubicunque fuerit, Ab­
afpiciens retro, aptus eft regno Dei. Nec bati fuo audoritate Canonum revocetur.
vobis latet quid facere Canones de hac re Canon Chakedonenfis : Non liceat Clerir-^:i
commendent, vel regula atque tradato- cum confcribifirnul in duabus Ecclejiis,
' c*
res Sandi expofuerunt. Hxc enim vos Cr in qua o/ dinatus efl
ad quam profu­
eunda relegentes, memoriter retinetis git quafi adpotiorem, ob inanis gloria cu­
quod animo fidenti bibiftis. Nam fanda piditatem. Hoc autem facientes revocari
oynodus Nicxna ordinat ut fi quis in Mo­ debere ad Ecclefiam in qua primitiis or­
nafterio nutritus ufoue ad fununum Ru­ dinatifuni, bC ibi tantummodo miniflradium fuerit, fit poftmodum difceflerit, re. Eos verô qui aufi fuerunt ex his qust
nifi revertatur, aefertoris crimine dain- funt prohibita petpetrare , à proprio
netur. Et iterum : Si quis fufecperit Mo- gradu recedant. Et nc quis Clericus qui
*··>·.
nachum alienum , ambo ex communicandi
derelidâ Ecclefiâ fuâ, nullâ causâ exiffunt. Canones vero Chalcedonenfes ita tenre probabile , vagatur , per alias Ec- *
c c prxeipiunt, ut Monachus in oradone fic defias fufeipiatur in communionem. Ca­
jejunio permaneat in loco in quo renun- non Aurelianenfis. Miniftri in quibufeuntiavit feculo. Deferentem vero excommu- que locis ordinati fùerint, pervagati, ubi­
nicatum efle decreverunt. Canones autem cunque invend fuerint, cum auxilio EpifAgathenfes ita pronuntiant : Monachum t copi tanquàm fugaces fub cuftodia revo­
rufiper Abbatisfuipermijfum, ad alterum centur. Et reum fe ille Abbas futurum
Monaflerium migrantem nullus tenere efle cognofcat qui hujufmodi perfonas Agackca»
Uri'ditTrii.' Prtrfumat. Canones verb Auguftidunenfes non regulari animadverfione diftrinxerit, *’·
ita ftatuunt, ut nullus Monachum alterius vel qui Monachum fufee^it alienum.
Zoom /J.

Exemplar protnijfionisficutfislAant an·
liqui Monachi regulam promittere.

Î79

Nova Colleétio

Qui Afbaaflerutm ia proprio eedificat,

qualiter chartam jaciat.
XXX VII. Antiqua Legum audoritas &

Principum decreta fanxerunt ut unufquifque , aum manet in corpore , de propria
quam poffidct facultate voluntatem fuam
literis inferat, ut perennis temporibus in*
violata permaneat. Quapropter dum non
habetur incognitum qualiter ego ille unà
cum confenfu. Galliarum Pontificum
in re mea propria, qux ex fucceflioneparentum meorum milii obvenit, Monafte­
rium in honore Sandi illius aedificavi in
loco nuncupante illo, in pago illo, in fine
illa , & conftituimus ibi Abbatem nomine
illum, qui ibidem fandum Ordinem, Deo
auxiliante,gubernare faciat & fuis Mona­
chis ibi conftituat, & per ejus ordinatio­
nem ipfe fandus Ordo perpetualiter fit inf
titutus ôc confervatus. Proptereà donamus
& donatum in perpetuum elle volumus ad
jam nominato Monafterio Sandi illius vel
ad Abbate illo ipfum locum ubi ipfe Monailerius eft conftrudus, cum omnibus
adjacentiis & appendiciis fuis & locella
feu colonicis in villas illas in pago illo. Ifta
omnia qux fuperiùs memoravimus , cum
omnibus adjacentiis vel appendiciis eo­
rum , quantumcunque ibidem tenere vel
poffidere videmur per quolibet adtrado ,
totum fic ad integrum cum omni fuprapolito ad die prxfenti in honore Sandi illius
f>ro remedium animx mex vel xternâ fa­
ute dedimus , cum domibus , xdificiis ,
mancipiis , accolabus , libertis , vineis ,
iilvis , campis , pratis, pafcuis , aquis ,
aquarumque decurfibus , ftrumenta char­
tarum , libris , vel veftimenta, feu Minifi·
teria Ecclefix , mobilibus & immobilibus,
omnem rem inexquifitam , quicquid dici
aut nominari poteft , totum & ad integrum
ad fuprafcripto Monafterio vel jam dido
Abbati cum Monachis fuis perpetualiter,
protegente Domino, tradimus ad poflidendum. Et dum omnes Prxfules & nobiles
perfonx agnofcunt & comprovincialibus
noftris cognitum eft quod ego ille in mea
re propria jam nominatum Monafterium
xdificavi vel cornobiolo fando ibi conftirui propter Deum, vel quicquid exindè
facere volo , prxfenti tempore in omnibus
mihi maneat libera poteftas , proptereà
per prxfentem paginam cum confenfu fupra memoratorum Pontificum conftituo
ut nullus Epifcopus alius civitatis , aut
Archidiaconus, vel quilibet ex clero , aut
adores Ecclefix, nullum ibidem prxlu-

j8o

mant exercere dominatum, non ad manfionaricos aut repaftos exigendo, non ad
Minifteria defcribendo, non ad Abbatem
mittendo. Cùm verb neceffe fuerit chrifma petere, tabulas aut altaria confecrare ,
facris ordmibus benedici, Abbas vel Mo­
nachi ibidem confiftentes , à quocunque
de fandis Epifcopis fibi elegerint qui hoc
agere debeat, licentia fit eis expetere, 6c
illi hoc benedicere vel confecrare. Si vero
caritate exigente Pontifex quilibet ab Ab­
bate loci illius ibi fuerit invitatus, fimpliciter qux ei à fratribus offeruntur accipiat,
nulla exenia vel munufcula amplius eis
quxrat , neque de omnibus rebus ipfius
Monafterii nullam habeat poteftatem.
Cùm verb Abbas ipfius loci acceperit
traniitum, quemcunque de femetiplis Mo­
nachi ibidem habitantes fecundùm regu­
lam fandi Beiiedidi meliorem invenerint,
ipfum Abbatem ibidem conftituant. Quod
fi ipfi de feipfis talem non invenerint, cum
communi confilio illi fanciores Monachi
aliundè regularem Abbatem, qui eos fub
regula fandi Benedidi regat, elegendum
in eorum maneat poteftate. Quod veri»
Deus avertat, ne ibi fandus Ordotepefcat, & ipfe Abbas hoc emendare non prxvalet aut negligit, poteftas maneatur ipfis
Monachis ubicunque in propriis Monafteriis rediùs & fandiùs fecundùm regulam
fandi Benedidi invenerint, expetere , &
per eorum falubre confilium infum fanctumOrdinemregulariteremenuare. Quixi
Ii Pontifex vel aliquis ex ecclefiafticis
Monafteriis quiflibet vel aliqua emiffa per­
fona contra ipfum Abbatem vel ejus con­
gregationem de fupradidis ordinibus vel
benedidionibus vel de rebus meis pro­
priis Monafterii per qualecunque ftrumento aut quocunque modo ad ipfam
cafam fuit vel inantea fuerit delegatum ,
additum , commutatum , vel conceffum*, vel quicquid ad ipfum Monafte­
rium vel ad eorum homines pertinet,
aliquid calumniare aut inquietare vel per
quodlibet ingenium minuare tentaverit,
à gloriofo Domno, quem tunc Deus re­
gnum Burgundix gubernare permiferit, hoc protinus emendetur. Precor
igitur gloriofo Domno qui eft tempori­
bus modernis , & futuris fucceffbribus
Deus regnum Burgundix gubernare permiferit, & per Dei tremendum judicium
adjurare prxfumo ut prxfentem pagi­
nam vel fada mea ex jamdido cocnobiolo meo fua fortitudo contra omnem adveriitatem pro mercede fua poft Deum

Formularum.
jubeat defenfare atque folidum in omnibus
cuftodire, ut hullatenùs ab infeftarione
malorum hominum poflit inrumpi, fed deledet ibidern Abbati vel Sacerdotibus feu
Monachis ibidem confiftentibus pro vita
iplius Ac filiorum ejus vel exercitu Ac omni
pupulo catholico quieto ordine Dominum
supplicare. Si quis verb.

j8x

conlatum fuerit, ut nullam exindè Epif
copus civitatis illius habeat poteftatem *
neque Archidiaconus illius, vel Miniftn
Ac Adores Ecclefix, autquiflibçtex Clero
in rebus prxdi&i Monafterii nullum prx-»
fumat habere principatum in nullam omninb rem quoa dici aut nominari poteft t
non pro pafto exadandum, non pro manfionaticoa requirendum , non pro todus
Qualiter privilegium condatur.
omnino re repetendo, non pro Abbatem
XXXVIII. Dominis apoftolicis prx- conftituendo , non pro minifteria diferifentibus temporibus Ac futuris , quicunque bendo, non pro altaria aut tabulas confe·
fub fide catholica paftorali fedantur offi­ crando, non pro facros ordines dedicando,
cia , ille Epifcopus Chrifti humilis. Op­ illius civitatis Epifcopus nullum ibidem
portunum eft etiam ut Deum timentes prxfumat habere acceffiim , nifi fortafsè
propter ventura fùturaque judicia diligen­ per communem confenfum Abbas vel ipfâ
tibus Deum bonum operare , quatenus congregatio eum caritatis grati& pro fan­
qui Pontifex vocatur in populo , timenti­ dx vitx meritis crediderit evocandum. Et
bus Deum fuccurrat affedus ; ut qui fecu- Π fortafsè ab eis fuerit evocatus^non hoc in
lum calcant Ac Chrifto fervire defide- confuetudine vertat, nec munera exindè
rant, per confenfum Paftoris quieti ab requirat, fed fimpliciter qux à fratribus fibi
omnibus infeftationibus vivant. Quaprop­ fuerint oblata; Ac expleto caritatis officio,
ter dùm non habetur incognitum qualiter ad propria, ficut de relicua Regis domo,
Monafterio in pago illo , qui dicitur ille , cum pace difcedat ; quia dignum eft ut
quem illufter vu ule in alode proprio con- quodKex hujus feculi cum fuis Proceribus
ftruxit , Ac pro totius defenlionis ftudio pro commune falute voluit effe conftruper fiiam epiftolam ad prxcellentiflimum dum, fub integro privilegio fit in perpe­
Domnum Regem Burgundix ipfum Mo- tuum à calumniandi occationibus confer­
nafterium afpicere decrevit, ut communis varum. Confirmamus igitur jure perpe­
mercis illius pro fundamento Ac regale cle­ tuo ut cùm Abbas ipfius coenobii de nac
mentia pro defenlionis auxilio crefcac vita migraverit, quemcunque fibi Mona­
apud Deum , Ac nobis jamdido Domno chi ibidem habitantes fecundùm Deum
gloriofo Regi illo opportunum eft petere elegerint, abfque ullo arbitrio civitatis ip­
ut privilegium Monachis ibidem habitan­ fius anteftitis ipfi fibi Monachi Paftorem
tibus deberemus largire, ob hoc maximè inftituant, qui eorum facrum Ordinem inquia folet contingere ut morientibus reli- ftanter adtentat. Cùm verb fuerit op­
giofis Epifcopis , paftoralem locum fufci- portunum Ecclefiam dedicare, aut facros
pianc feculares, Ac res qux pauperibus ordines benedici, vel tabulas confecrare,
fuerunt condonate magis per Galindos quemcunque de religiofis Epifcopis Ab­
quàm per Sacerdotes difpergantur, Ac ec- bas ipfe vel Monachi fibi voluerint invoca­
clefiaftica vita negleda conlata bonorum re , in eorum maneat poteftate Et fi ,
magis per venatores Ac canes &, quod eft quod abfit, ibi Ordo fandus tepefeat, Ac
gravius, per meretrices expendantur, vel Abbas Monafterii hoc per fe emendare
religionis normâ diftrudâ levitate laico­ neglexerit, aut etiam ipfe cum Monachis
rum fecularia injuftè confentiantur, Ac per Statuta regularia fervare contempferit ,
eorum iniqua corifilia Monachorum vitam etiamfi vix pauci videantur de Monachis
conturbare prxfumant. Proptereà ergb quorum religio in Chrifto proficiat, poab hac parte temper Chrifto propitio dire- teftas illis maneat quemcunque fibi elege­
dore dirigentes communi voluntate ille rint de proximis Monafteriis quem rediùs
Epifcopus Ac exteri confenfimus ut in eis Ac fandiùs fecundùm regulam fandi Beprivilegium claro animo confirmaremus. nedidi invenerint expetere, ut eorum faStatuentes ergb jubemus fubteftimonium lubri confilio ftudeant fandum ordinem
fandx Trinitatis Ac pretium fanguinis revocare. Statuimus etiam mulierum acChrifti coràm Deo Ac Angelis atque Ar- ceffus intra portas Monafterii nullatenùs
changelis ut de prxdido Monafterio illo fiat. Si quis itaque conftitutionem prxfen­
vel quicquid ibidem tam regio munere tem pro quocunque conludio mutare ce­
quàm privatorum vel quibuflibet rebus at­ naverit , reus omnipotenti Deo effedus à
que corporibus eft conlatum aut inanteà pace Chriftianorum omnium habeatur exTom. U.

WP"

♦rfy

Nova Colleôio

584

craneus, fie indiffolubili anathematis vincu­ dirum, fic ufque in Presbyterii dignitatem
lo vindus fortem damnationis Juda: prodi­ à noftro prxceffore proveâum, vobis vetoris incurrat. Quod privilegium ut in per­ ftrxque Ecclefix neceffarium effe fic uti­
petuo tempore confervetur , ftipulatione lem , mutui caritate fic fraterni compafîubiûxâ, manu proprii.
fione deftinamus eum veftrx paternitati,
ut in omnibus, ficut ex veftris uno, illo
In Dei nomine. Incipit epiflola quafor­
quoquè utamini in Chrifto , hoc fcientes ,
mata diciturfive commendantia.
quia nullius malx famx apud nos ufque
XXXIX. Rcverentiifimo atque reli- nunc fuit, viti honeftus, moribus fimplex.
giofiflimo fie à nobis cum fumma venera­ Scientia quidem non extollitur i nobis :
tione nuncupando iDi Epifcopo ego ille ex­ quia nec poteft Homerica, fed. ut ira di­
tremus fub pontificali officio Deo famu­ camus , ut in pluribus non civilibus fed ex­
lantium perpetuam in Domino Jefu opto terioribus vuigô egonica. Et quia non diFl** falutem. τ Ά. taa
a a i. dlxxv. vifa , fed unica eft Ecclefia Chrifti, non
<a«um ta
Prxferu frater nofter ille petiit ab extre­ multiformis, fed concors , inter nos etiam
Gloffvie
•d Julian. mitate noftra licentiam ad veftram almiquxdam familiaritas prx diis familiaritati­
AnrereÆ p.
tatem proficifcendi, atque vobifcum five bus animata, decet omnino ut fic vos uta­
cum veftris habitandi. Cui & nos benivo- mini noftris ut veftris, fic nps veftris ut no­
11 mente & fraterno affeâu , non folùm ftris. Hxc omnia invicem agamus in Chri­
ei copiam ad vos veniendi non negavimus, fto Jefu Domino noftro. Et ut hx noftrx
•verùm etiam ut à vobis five à veftris grati- humilitatis litterx de prxfato fratre veftrx
ficèfufcipiatùr expofcimus. Et fi vobis pla­ caritati miflx non fidx, led fixx, non
cuerit ut aut in gradu quem modo tenet ventofx , fed firma comperiri valeant,
facris altaribus miniftret, aut ad altiorem Grxcos apices, quos Ecclefiafticusmosin
hujufmodi rebus agendis decrevit, conftifin vciuë· gradum promoveatur, noftro * five noftro­
rum teftimonio fufcepco,id ei facere liceat^ tuit, fic obtinuit, fubter addere cum nu­
quippè qui nihil in eo tale noverimus quo meris ad fe pertinentibus curiosè decrevi­
id faciendi ei licentia denegetur. Benè mus , hoc eft , primos quos jam fuperiùs
namque in Ecclefia in qua hadenùs fuit pofuimus Patris n , Filii t- Spiritùs Sandi
educatus, benè converfatus, hoc nobis de a , qui exprimunt numerum octogenarium
fe five de fua vita oftendit, ut in quantum quadringentefimum fic primum,Petri quo­
humana fragilitas fcire poteft , adminiftra- què Apoftolorum principis primam n ,
tione facrorum minifteriorum non iit in­ qui habet numerum, ut jam didum eft ,
dignus. Nos itaque, ut homines divini fen- odogenarium. Noftri quoquè nominis
fus infcii, fic arcanorum ignari , prxbe- primam, veftri fecundam, accipientis ter­
mus de fratre qdale fcimus teftimonium. tiam , noftrx quoquè civitatis, de qua feriDeus eft enim quem occulta non fallunt, bitur , quanam , fic veftrx , ad quam ferific qui omn: n fecreta rimatur, juxta il­ bitur, quintam , Indidionis quoquè prxlud : Hom videt in facie, Deus autem in fentis anni numerum , fic fummam utriuCΙΜ·'1·
corde. Has ergo litterulas ideo illi petere que numeri. Addidimus prxtereà feorsùm
fic nobis facere libuit ut ille non folùm pro in conclufione epiftolx univerfa prxfata ,
profugo aut abjedo non habeatur, verùm claudentes nonagenarium fic nonum nu­
etiam noftrx humanitatis fic caritatis com­ merum , qui, fecundùm Grxcaelementa,
mendatione , à veftra fraternitate libentif- fignificat [ΑΜΗΝ.] Orate pro nobis
fimè fufcipiatur. ΑΜΗΝ, xcviu. Salus orantibus pro vobis. Arnen.
xterna , qux Chriftus eft , fit in hoc prx­
hem adhuc alia.
fenti tempore vobis longxvam falutem fic
X L I. C lari (fimo in Chrifto atque fanin futuro cum Sanctis fic Electis fempiterdiflimo fratri illo Epifcopo itemque ille
nam largiri dignetur. Arnen, dcxciv.
indignus Archiepifcopus in Domino falu­
Item alia.
tem optat. Prxfens denique Presbyter ille
X L. In nomine Patris π fic Filii y fic nomine ad noftram confugit exiguitatem ,
Spiritus Sandi a. Ille Epifcopus venerabi­ nobis rememorans qualiter anteceffor nof
libus Prxfulibus illis cariifimis nobis pa­ ter Domnus Jofeph * eum ordinavit per
Archùpjltribus fic confratribus pacem omnem fic deprecationem Fredegifi Abbatis in titulo copua
Tufalutem fempiternam. Audientes prxfen- fandi Martini in villa qux dicitur illa, fic roncnlw.
K* Vicam
tem Ecclefix noftrx filium illum , in ea­ recordans quod nos in ipfo diefux ordina­ Alcuini, p.
dem quoquè natum, nuuitum, atque eru- tionis eum inquifivimus. Ideo ad veftram

j8j

Formularum

mifunusipfum prudentiam , utinveftrailli gia catholicx religioni aflenfum prxbet,
licitum fit fuum peragere parrochia offi­ ut quemcunque ad facros ordines ex fa­
cium. Et ut ceaàùe credatis à nobis ipfum

milia propria promovere Ecclefia quxque

ordinatum, hanc epiftobm, quam Forma­ delegerit, in prxfentia Sacerdotum, Ca­
tam dicimua, concludimus eo tenore ut nonicorum fimul dc nobilium Laicorum ,

Ito, jnr.
Com il.
Gall·»,

credimus à fandis Patribus conftitutum effe, id eft, primam litteram Patris & Filii
& Spiritus Sandi, ut in nomine ipfius con­
dita confervetur. Item primam litteram
Petri ponimus , qui primus Apoftolorum
fuit, quae , ut tranftulimus , LXXX. fignificat. Ponimus ad noftrorum nominum
litteras loci quamvis diverforum ordine
tamen ut conftitutum eft , id eft, me indig­
num primam litteram, veftri gloriofi fe­
cundam , tertiam civitatis noftrx de qua
mittitur, quanam veftrx urbis ad quam
mittimus. Addidimus Indictionem qux
eft. ΑΜΗΝ. Quod nonagenariumnonum
numerum exprimit. Valete in Domino.
Item, adhuc alia.
XLII. Reverentiflimo almifluxque
Religionis cultu finceriffimo fandx illius
Sedis Archiepifcopo vel Epifcopo Adventius reverenox Mettenfis Ecclefix ac Ple­
bis ipfius humilis famulus in Chrifto paftorum Principe maniuram cum gaudio
profperitatis & perpetuitatis gloriam. De­
creta fandorum c c c x v i 11. Patrum
Nicxâ conftitutorum faluberrima Cervan­
tes, Deo dignam piamque fraternitatem
veftramcanonicèaggredimur, fit fub no­
mine formatx epiftolx reverenter veftram
Sanditatem adimus, vobis videlicet inti
mando quia prxfenti Presbytero vel Dia­
cono feu Subdiacono nomine ill. has dimifforias dedimus litteras, quem in noftra
Diocefi ecclefiafticè educatum de ordine
Clericatus ad illum proveximus gradum ;
ut his canonicis munitus apicibus , cum
noftra licentia ei in veftra parrochia fub
detenlione ac regimine veftrx carx diledionis degere liceat, & ut eum , fi morum
probitas dc dodrinx dignitas fuppecit, ad
ecclefiafticos ordines promoveatis tideli­
ter annuimus , & in finu fandx matrisEc­
clefix canonicè fovendum ac regendum
committimus. Hanc ergo epiftolam Grxcis litteris hinc indè munire decrevimus,
& anulo Ecclefix noftrx bullare cenfuimus. Chriftus Paftorum Princeps frater­
nitatem veftram ad cuftodiam tui gregis
diù nobis confervet incolumen. Arnen.
[ Viit Sirmonùum in banc Formatam
Epiftolam. ]

Exemplar libertatis.
XLlII. Audoritas ecclefiaftica pa­
tenter ammonet, infuper & majeflas re-

ejus cui fubjedus eft fubfcriptione vel ma*
numiflione fub libertatis teftamento folemniter roboretur. Idcirco ego Adventius. annuente Chrifto , fandx Mettenfis
Ecclefix Epifcopus,quendam Ecclefix no­
ftrx famulum nomen ili. facris ordinibus
oblatum ad altaris cornu nobilium viro­
rum in prxfentia per hoc audoritatis te­
ftamentum ftatuo , ita ut ab hodierno die
dc tempore bene ingenuus atque ab omni
fervitutis vinculo fecurus permaneat, tanquàm fi ab ingenuis fuiflet parentibus pro­
creatus vel natus , eandemque pergat par­
tem quamcunque volens canonice elege­
rit, ita ut deinceps nec nobis neque fuccefforibus noftris iulum debeat noxix condi­
tionis fervitium. Sed omnibus diebus vitx
fux fub certa pleniflimaque ingenuitate,
ficut alii cives Romani, per hunc manumiflionis atque ingenuitatis titulum benè
femper ingenuus atque fecurus exiftat.
Suum verb peculiare quod habet, aut
Î|uod abhinc aflequi poterit, faciat indè
ecundùm canonicam audoritatem libéré
quicquid voluerit. Et ut hxc ingenuitatis
pagina inviolabilem obtineat firmitatem ,
manu proprii illam roboravimus.

IS ON IS

FMrrom.
VI Onif.

MONACHI SANGALLENSIS

W»»»·
ium. i·

FORMULÆ.

manner, p.

Traditio ad Monaflerium*

X LIV. Humano genere peccatorum
maculis fauciato atque ob culpam inobedientix à Paradifi gaudiis dejedo , inter
cetera curationum medicamenta etiam dc
hoc Deus mundo remedium contulit ut
propriis dividis homines fuas animas ab in­
ferni cartaris redimere potuiflent, ficut
per Salomonem dicitur. Redemptio animet
viri, propria divitia ejus. Hinc dc per femetipfam divina clementia in Evangelio
hortatur dicens : Date, X dabitur vobis.
Et iterùm : Date eleemofynam , dc omnia
munda funt vobis. His igitur atque aliis
Scripturarum ammonidonibus ego Wolthugi compundus trado atque transfundo
ad coenobium fandi Galli, ubi Grimaldus A bbas prxefle dinofeitur, quicquid in
pago Turgauvenfi in loco Rammifperage
nominato proprio fudore Scaricholfus

Ker. Ah

jfy

Nova Colledio

•dquifivît, Ac cum manu Advocati fui
Richmari ad prxdidum coenobium con­
tradidit , mihique Ac iegitimx mex pro­
creationi fub ea ratione poiiidenduin de­
reliquit ut cenfum exindè annis fingulis
perfolvamus, id eft , duos denarios vel
duos maldros de grano. Si autem ego illas
redimere velim, cum uno folido id agam.
Si vero ego illas non redimam , legitimi
heredes mei fub prxdido cenfii eas poflideant. Si autem hoc evenerit ut legitimi
heredes mei deficiant atque in fua ingenui­
tate non permaneant integerrime , ftatim
ad prxdiuum redeant coenobium perpe­
tualiter poflidendum, nullufque eas ulte­
rius licentiam abftrahendi habeat , fed
pro remedio animx mex necnon Ac Staricholfi femper illuc fint deligatx, cum
pratis, pafcuis, filvis, marchis, viis,aquis,
aquarumque decuriibus, cultis Ac incultis,
mobilibus Ac immobilibus , quicquid did
vel nominari poteft. Hanc autemTraditionem ideb ego facere volui quia illa prior
tradicio quam Scaricholfus fecit, non perfeda nec litteris fuit mandata. Quod fi
ego ipfe vel ulla oppofita perfona contra
hanc traditionis chartulam venire tentave­
rit , auri uncias tres, argenti pondera quin­
que ad xrarium Regis coadus perfolvat,
Ac efFedum quem inchoavit non perficiat,
fed hxc charta ftabilis Ac firma permaneat,
cum ftipulatione fubnixa. Adum in ipfo
coenobio fandi Galli, prxfentibus iftis
quorum hic fignacula continentur. Sig­
num Wolfhugi, qui hanc Traditionem fe­
cit. Sig. Heitar. f Amalunc. t Witigouvo. f Tagibreht. f Ricman. t Enno Acc.
Ego igitur Ifo inmerensMonachus rogatus
fcripfi Ac fubfcripfi. Notavi diem domini­
cum iv. Kal. Jun. anno xm. regni Lodoici, fub Odalrico Comite.
Item alia.

X L V. Ego in Dei nomine illa cum
manu Advocati mei nomine illo trado ad
Monafterium Sandi illius mancipia toti­
dem , quorum hxc funt nomina. Sed ex­
tra hos unum fervum emptitium nomine
illo. In ea videlicet ratione ut ea habeam
tempus vitx mex , cenfumque annis fin­
gulis folvam , id eft, tantùm. Et fi redi­
mere voluero, eum tanto redimam. Illum
vero fuprà nominatum fervum nomine illo
in eundem cenfum habeam tempus vitx
mex. Et fi redimere voluero, cum tanto
Srctio redimam. Poft obitum vero meum,
antè non redimero , omnia ad jamdidum
Monafterium redeant perpetim pofliden-

j88

da. Si quis verb contra hanc chartulam
traditionis venire atque inrumpere tenta­
verit , illa multa componat ficut in Lege
Alamannorum continetur. Adum in iuo
loco publicè Acc.

Pretoria.
XLVI. Chrifti enim fâvente clemendâ,
ille Abbas Monafterii illius Sandi. Con­
venit unà cum confenfu fratrum noftro­
rum utilia mancipia, qux nobis ille de illo
loco tradidit, ei iterùm per prxftarium
reprxftaremus, quorum hxc funt nomina,
illum Ac ejus fobolem his nominibus , fed
extra hos unum fervum empticium, in ea
videlicet ratione ut ea habeat tempus vitx
fux, cenfumque annis fingulis indcfolvar,
Ac fi redimere voluerit, cum illo pretio re­
dimat. Illum vero fuprà nominatum fer­
vum illum in eundem cenfum habeat tem­
pus vitx fux ; Ac fi redimere voluerit, cum
illo pretio redimat. Poft obitum verb ejus
omnia ad fuprà didum Monafterium re­
deant perpetim poflidenda , fi antè non
redemerit. Adum in ipfo Monafterio pu­
blicè , prxfentibus iftis quorum hic fignacula concinentur. Signum Decani, rrxGditi, Cellararii, Sacratarii, Portarii,
ofpitarii, Camerarii. Sig. aliorum teftium. Ego itaque ille fcripfi Ac fubfcripfi.
N otavi diem illum, illa data, anno illo il­
lius Imperatoris, fub illo Comite.

Vindicatio traditionis.
XLVII. Dnm conftet plurimis quod
à quodam homine nomine ulo Advocatus
coenobii Sandi illius, pro rebus quas ille in
illo loco fitas ad partem jamdidi Monafte­
rii contradidit, frequenter pro illis rebus
interpellatus eft. Qua ex reutrinque com­
placuit atque convenit utdevitandx dein­
ceps caufa contentionis prxfatx res, pro
quibus nos Ac Advocatum noftrum inter­
pellat , ad nos pleniter id eft ad poteftatem Monafterii redeant perpetim poilidendx , accipiatque à parte ejufdem Mo­
nafterii aliquo territorium in confinio villx
illius nomine nuncupata, hoc eft, toti­
dem juchos, fub tali conventione ut etiam
deinceps neutra ullam inquietudinem feu
repetitionem moliatur. Qubd fi inchoa­
tum fuerit, fic tunc pars alteri tantùm cul­
pabilis quantùm expetit, Ac qubd malo in­
genio repetit evindicare non valeat, fed
prxfens conventionis chartula perennem
obtineat vigorem, ftipulatione fubnexâ.
Adum in ulo loco publicè. Signum illius
Abbatis Ac Advocati fui illius , qui haiic

Formularum.
conventionis chartulam perpetraverunt,
Sig. Decani, Cuftoris , Prxpofiti, Ceiierarii, Portarii, Camerarii, Hofpitarii.
Sig. aliorum teftium. Ego itaque ille roga
tus fcripfi. Notavi diem illum, in illa da­
ta , anno illo illius Imperatoris , fub illo
Comite.

Charta commutationis.
XLVIII. Omne namque quod inter
partes diverfas bonis moribus fanifque
confiliis fuerit diffinitum , neceiTe eft
propter jurgia futura fubicienda fuccedendbus temporibus fubfcriptionis vin­
culo conligare. Sic itaque complacuit at­
que convenit inter illum Abbatem cum
Advocato fuo , feu coenobii illius, feu
inter alios feculares inter illum ôc illum ut
fimillas firmitates parique tenore confcriptas cambii fui emitterent. Quas ôc
emiferunt. Ipfum autem cambium in eafdem firmitatis emiifiones nominarim vi­
fum eft nobis inferendum. Deindè nam­
que memoratus Abbas feu alius cum manu
Advocati fui jamdido homini Hio in villa
nuncupata Juchos ôc de pratis ad carradas
ad jus pertinens Sandi illius , ôc accepit
ab illo in villa nuncupata Juchos ôc de
pratis ad carradas, eâ duntaxat ratione ut
pars utraque acceptx jus cambitionis
deinceps inconvulfum ôc inviolabile pe­
rennibus temporibus abfque ullius inquie­
tudine vel repetitione poflideat ; ficque

y$>o

pari diffinitione fanxerunt ut fi pars qux·
libet exin calumniam ingerere , hoc eft ,
fi aut memoratus Abbas, feu rfuccefiores
ipfius, five jamdidus ille vel illius heredes
aliquam repetionem moliri tentaverint,
fit tunc pars parti tantiim culpabilis quan­
tùm repetere prxfumpferit, ôc in xrarium
Regis auri uncias tres cogatur impende­
re , fed nihilominùs prxfens emiffio cambii ejus perpetim fui vigoris obtineat fir­
mitatem , ita duntaxat fi Imperatoris dé­
mentir complacuerit. Adum in illo loco,
prxfentibus iftis. Signum illius Abbatis &
Advocati fui illius. Signum illius Decani.
Signum Prxpoiiti. Signum Cellararii. SiCuftoris. Signum Portarii. Signum Ca­
merarii. Signum Hofpitarii. Signum alio­
rum teilium. Ego itaque immerens Dia­
conus anno illo Imperatoris fcripfi &
fubfcripfi. Notavi diem illum, illam da­
tam , fub illo Comite. Arnen.
Conflitutio dotis.

XLIX. Dulciifima conjux mea atque
amantiflima nomine illo, ego in Dei no­
mine ille. Sumpfit mihi confilium atque
complacuit ut ego te mihi in conjugium
accepiflem. Quod ita ôc feci. Proptereà
dono tibi dotem , ficut noftris ucnufque
complacuit amicis tibi donare , in pago
illo , in illo loco , in villa nuncupata, id
eft, redam curtem cum fxpè circumcinc­
tam &c.

Î91

*ί9ΐ

æFORMULÆ antiquæ
SiKi
DE episcopatu.
bas Fornu)m. ContiI.

Quarum olim ufus fuit fub primis Regibus.

INDEX
I.

CAP

ITULORUM.

Z^LKM i, plebifque viduat»civitatis 5. Indiculus Regis ad Metropolitanum ,
ut defignatum Epifcopum ordinet
V*· preces ad Regem pro Epifcopo

i/tftituendo.
Λ. Przceptum Regis de Epifcopatu, ad
Epifcopum defignatum.

cum fuis Comprovincialibus.
f. Indiculus alter ad Epifcopum , pro

eadem defignati Epifcopi ordinatione.

Cleri t plebifque viduata civitatis preces Indiculus Regis ad Metropolitanum , ut
defignatum Epifcopum ordinet cum
ad Regem pro Epifcopo tnftuuendo.
fuis Comprovincialibus.
*· O uggkstio piiffimb ac prxcellenIII. Domino fando Sedis apoftolicx
1
cii. Gaiii*.
^tiffimo Domino ill. Régi à fervis dignitate colendo in Chrifto patri ilL Epif­
λπ’ ΓΡ"Γ' u»s quorum fubfcriptiones ôc fignacula copo ili. Rex Credimus jam ad veftram
fcbcer tenentur inferta. Principalitatis reverentiam pervenifle fandx recorda­
&c. ut fupràpag. 379.
tionis ôcc. ut fuprà pag. 379.
Indiculus alter ad Epifcopum , pro ea­
Praceptum Regis de Epifcopatu , ad
dem defignati Epifcopi ordinatione.
Epifcopum defignatum.
IV. Ille Rex. viro apoftolico ilL Epif- Λΐ(1
iibM. w.
ÇL Iflc RCx illuftri viro ili. aut venera­ copo. Quamlibet nos ad adminiftrandum «n.l
bili viro ill. Dum juxta Apoftoli didum gubemandumque rerum ftatum prxcelfi*
omnis poceftas fublimatur a Domino ôcc. occupationibus regix follicitudinis caufa
us fuprà pag. J09.
conftringat ôcc. ut fuprà pag. 378.

FORMULÆ DIVERSÆ IN EPISCOPORUM PROMOTIONIBUS
USURPATÆ POST RESTITUTAM ELECTIONUM UBERTATEM.

INDEX
t.

2.

3.

4.
J.

$·

CAPITULORUM.

T? riSTOLA Hincmari ad Regem ,
X-» ut eledionem & f^ifitatorem con­

η. Decretum electionis HedenulfiEpif­
copi Eaudunerfis.
cedat Ecclefia Silvanedenfi.
8. Decretum electionis Ænea Epifcopi
Epiftola Hincmari ad Hedenulfum ,
Partfienfis , ad Guenilonem Arckiut Kifitatorem agat in Ecclefia Cacpifcopum Senonenfetn ej ufquefufframeracenfi.
ganeos mijfurn à Clero EcclejiaraEpiftola Hincmari ad Clerum êC ple­
rifienfis.
bem Cameracenfem, ut eledionem fa­ g. Refcriptum Epifcoporum ad ipfos.
ciant.
1 o. Decretum ele&ionis Anfegift. ArchiEpiftola Hincmari ad Belvacenfes,
epifcopi Senonenfis.
de forma dC modo facienda electionis. 11. Epiftola Cleri & plebis Ecclefia va­
F.xcufatio Rernenfium, qui eledionem
cantis ad Metropolitanum f ut elec­
ante Pifitatoris adventum fecijfe di­
tum ab ipfis Epifcopum confecrare
cebantur.
dignetur.
Adlociuio*Mijforumdominicorumad ia. EpflolaSenonenfisEcclefiaadHil·
duinum Archicapellanum >pro tuen­
eledores.
da

1

i9i
1 3.

14.
IJ.
16.

17.
18.

in^Opo»

va.'sîf
gu>
veritatis p.

Promotionum Epifcopalium

da elèdione quam fecerant.
Examinatio K^illeberti CataiaunenJii ordinandi Epifeopi.
Profefjio Adalberti futuri Epifeopi
Morinerfis.
ProfejfïoalterafuturiArchiepifcopi.
Tradoria Prudentii, Epifeopi Tricaf
fini , cùm elediorù Ænea adejfe
nonpojfet.
Documentum dc ordinatione Electranni, Epifeopi Redonerdis
Canonica littera ab ordinatoribus

Epiflola Hincmari Metropolitani ad Re^em * Ut ^er0 & P™ ^tlvanedenfi
novi Epifeopi eledionem permittat t
& Kifitatorem deftgnet qui prafu elee
tioni.

idic.p&"»
I. T^omino Karolo Regi gloriofo
cX° g Γι 1.
1
fic femper falus & vita. Septimo
P<e’ ^us Junii » circa horam fecundam, ve«î^dÎoi ncrunt tres Pierici & duo Laici Silvanecdinar. Sacr. tends Ecclefia: ad exiguitatem meam ,
*i P*s innotefeentes eandem Ecclefiam , fratre
& confacerdote noftro Erpoino defuncto,
viduatam efle Paftore , ferentes etiam ip­
fius Ecclefix tam cleri quàm plebis peti­
tionem ut eis Paftor fecundùm facras re­
gulas tribuatur. Quos interrogavi fi ver
bum haberent de pace cleri & plebis Ec­
clefix ipfius ex abaua defignata perfona.
Qui refponderunt fe non aliam petitionem
ex parte fociorum fuorum adferre, nifi ut
apud folitam mifericordiam veftram libe
ram illis ac regularem eledionem obtinere
fatagerem : quatenus fecundiim facras re­
gulas ille, canonico Vifitatore diredo ,
ab omnibus Ecclefix ipfius alumnis valeat
eligi cui debeat ab omnibus obediri. Ego
autem licèc, ut prxfatum eft , Sacerdotem
veftrum Erpoinumper fratrem Hildebol
dum comprefbyterum noftrum vm Idtts
Junii defùndum audierim, non tamen fta
tui anteà dominationi veftrx guicquam indè fuggerereaut pro eadem Ecclefia poftulare priùfquam fecundùm regularem mo­
rem ai> ea legatos acciperem. Quia , ut
Leon. I. Leo in decretis fuis dicit fi in qutbuflibrt
decree c. Ecclefia gradibus providenterfci enterque
curandum eft ut in domo Domit i nihil fit
inordinatum nihilque prapoflerum, quan­
to magis elaborandum efl ut in eifti 10 ne
ejus qui Jnpi à omnes conflituitur non er­
retur ? Nam toti tu familia Damini fatus
X ordo nutabit , fi quod requiritur in
Corpore , non fit in capite. Ubi efi illa
beati Pauli Apojloli per fpiritum Dei
Tom. II.

19.

20.

21.

12.

Î94>

data Hedenulfo t Epifcopo Laudunenfi.
Eledio , confecratio , X inthroni^atio Gaufberti , Epifeopi Cadurcenfis.
Decretum eledionis Borrelli t Epif­
eopi Rotenfis.
Eledio, conjeeratio, X inthronipatio ejufdem Borrelli , Epifeopi Rotenfls.
Adaeledionis Riculfi, Epifeopi Helenenfis.

emijja praeeptio t qua in perfona limothei omnium Chrifli Sacerdotum numerus j T m y
eruditur t X proinde unicuique noftrum A.
dicitur : Manas nemini cità impofueris ,
neque communices peccatis alienis. U ndè
religiofa fapientia veftra inter aliahxc duo
deèreta beati Leonis fagaciflimè ponde­
rabit , quibus dicit ut in domo Domini
nihil fit inordinatum nihilque prxpofterum. Qux fi idem fandus Ac fapiens ita
apertè non poneret, fubtilitas intelledûs
veftri fufficienter enuclearet. Proptereà,
Domine reverentiflime ac elementiflime ,
dignetur mihi dominatio veftra litteris fuis
fignificare quem vultis de codpifcopis noftris ut ei ex more litteras canonicas diri­
gam , Ac Viiitatons officio fungens in ea­
dem Ecclefia eledionem canonicam fa­
ciat , Ac aut per fe aut per litteras fuas Vi­
cario fuo deferente , eandem eledionem
cum decreto canonico Angulorum mani­
bus roborato ad me referat , ut per me
ipfa eledio ad dominationis veftrx difcretionem perveniar. Et quia in domo Dei ,
ut ex verbis Leonis prxmifimus , nihil
audoritas patitur inordinatum efle nibilque prxpofterum, ciim vota concordia
cleri ac plebis in elettione regulari vd
veftrx dominationis confenfum cognove­
rimus, litteras Metropolitana eudoritatis fuper eledionem certx perfona ad
Coëpifcopos Remorum diocefeos dirige­
mus , certum diem Ac locum eis defignantes quando Ac qub ad ordinationem ipfius
eledi aut ipfi conveniant, aut litre ras fui
confenfus per Prefbyt· ru;n aut Diaconum
vice fuâ tranfmittant.
, ... .
CoiJcho

Epiflola Hincmari Metropolitani ad Hedenuljuin , Laudunenfem Epifcopum , Ρ*β
ut Ki/ïtatoris oflîc 10 fungatur in elec- îeniûm
tione Epifeopi Cameracenfis.
"ff
Sumoorto
II. Hincmanis. fandx Metropolis Ecclelix Remorum Epifcopus, ac plebis Dei ·ι».ϊ
P p

W

Formulæ antiquae

famulus,dilecto fratri ac x enerabiliCoépifcopo noftro Hedenulfo falutem. Dilecto
fratre ac venerabili Confacerdote noftro
Joanne Ecclefix Cameraceniis defuncto ,
hortor ac moneo dilectionem tuam , fra­
ter carilfime , ut ejufdem Ecclefix officio
Vifitatoris noftrx humilitatis Metropoli­
tana delegatione fuicepto , ad eandem
Ecclefiam quantocius ft u deas properare ,
ac afliduis hortationibus clerum plebem­
que Ecclefix publicè admonere feftines ut
remoto privato ftudio , uno eodemque
confenfu talem libi prxficiendum expe­
tant ac eligant Sacerdotem qui & tanto
minifterio dignus valeat reperiri , ôc à
venerandis canonibus nullatenus refpuaur. Formam autem electionis . qualiter
& qualem eligere debeant, tux diledioni
tranfmitto ; quam publicè coram omnibus
tua folertia relegi faciat , ne de ignorahtia
fe quilibet excufare prxvalear. Qux elec­
tio non tantùm à civ itatis Clericis erit
agenda , verùm fic de omnibus Monafteriis ipfius parochix fic de ruflicanarum pa­
rochiarum Preibx teris occurrant Vicarii,
commorantium fecum concordia vota fe­
rentes. Sed fic Laici nobiles ac cives adeife
debebunt : quoniam ab çmnibus debet
eligi cui deber ab omnibus obediri. Et fi
poft lectionem formx electionis à nobis
per tuum dilectionem eis tranfmiffx con­
cordes omnes in quamcunque regularem
perfonam inveneris , moneas eos decre­
tum canonicum ab eis fieri ac iingillatim
omnium manibus roborari ; & cum de­
creto canonico , atque cum tantis qui fjfficienter omnium vice teftimonium elcdo
ferre poffint , cum eis mandavero , eun­
dem electum ad nos adducere curent.
AdmoviT’,° Sl*
• f K’ wt in
OpenbL·»
cùîaTfi' e
pag.
1

1” ilteri Huuinui epiftola * , qiurn eadem
formula fcnbit ad H.ulebertuin Silvancdenfem
ut l,,t4toris Orticio fungatur 111 eledione Enifcopi Bellovaceniis poft obitum Odonis; hoc folùtn
difctiinen , qubd fub initium adjeda eft mentto confcnlus regn hoc modo ; Officio t'ifuatmis,
con/enju Domini noftri Ludovici Re^is . noftrs
hwnihiatii, frc. Sub finem vero , verbisillisoinifIk, .um en mandai ero , paulo longiùs euurritin
hunc modum · Eundtm eleHum ad nos adduce>e rerum examinandum pro:ura. Tua autem
dilrSio , frater cariffime , J'olerti curd m h^c da­
noise invigilet . prafertim cum noli/cum ribinecefft eri, ei qui ordinatus eft, manus imponere : qui
bene nofti pracepttonem beati Pauli Apoltolt per
Jpiritum Dei rmitfam , qui in perfona Timothei
omnium Chrifti Sacerdotum numerus eruditur.
Proindi unicuique nojl'ùm dicitur . Manus ne­
mini cito impofutru, neque communias peccatu
lienis , &■£.

$96

eft
Epiftola Hincmari Metropolitani ad Cle­ in[ Edita
Opefb.
rum àCplebem Cameracenjem , ut Ca­ Hincmatnonicam electionem faciant cum Etjitett. »«>t.
tatoreJibi dejignato.
pu. >·*.<(

aStmondo
III. Hincmarus, fandx Metropolis Ec­Cone.
Gall,
,. pag.
clefix Remorum Epifcopus , ac plebis tom.
Mo. )
l>ei famulus , Clero fit piebi in Parochia
Cameracenlî confiftenti. Quia defundo
diledo fit venerabili Confratre ac Confa­
cerdote noftro, Patre videlicet ac Pallore
veflro Joanne, neceflc eft ut de eligendo
atque confliruendo vobis Pallore fic Doctore atque Redore fecundùm Ecclefiafticas regulas votis noftris in unum,Domino
mediante,convenientibus, præmiflîs jeju­
niis ac litaniarum obfecrationibus , trac­
tare quantocius maturetis , fic exorato eo
à quo eft omne datum optimum ficornne
donum perfectum, quique facit unanimes
habitare in domo , ira vos unà cum ftudiis hujus venerandi fratris ac coepifeopi
noftri , cui fecundùm inftitutionem cano­
nicam Vifitatoris officium in Ecclefia, cu­
jus amore ac vigore fovemini , delegavi­
mus , in eledione regulari concorditer
uniatis. Talem autem vobis futurum Pafrorem eligite qui merito vitx fic fcientix
dodrinâ vobis prxefTe valeat fic prodefle,
quique à Canonibus facris non diferepet.
De cujus eledione decretum canonicum
unanimi voto agere fic flgillatim omnium
veftrùm manibus in prxfentia hujus Vifi­
tatoris veftri roborare fatagite.

Epiftola Hincmari altera ejufdem argu­
menti , ad Clerum Ter plebem Bellos acenfem , in qua êC Jbrmam reel a elec­
tionis infirmât.

( Edita eft
in Optiib.
Himma'i
r»g. <«». Λ
In Catalog,
tell. »etil.
paf}. ill. Λ
A Snmonoo
Cone.Gall­
tom. i. pag.

IV. Hincmarus,fandx Metropolis Ec­
clefix Remorum Epifcopus,ac plebis Dei
famulus, Clero fic Plebi in parochia Belva- ·**1
cenli confidenti. Quia defundo diledo
vel venerabili Confratre ac Confacerdote
noftro, Patre videlicet ac Paftore veflro
Hodone’, eledione canonicâ à Domino
noftro Rege vobis folitâ benignitate concefla , necelfe erit ut de eligendo atque
conftituendo vobis Paftore vel Dodore at­
que Redore fecundùm ecclefiafticas re­
gulas , votis noftris in unum,Domino me­
diante,convenientibus , prxmiffis jejuniis
fic litaniarum obfecrationibus, tradare
quantocius maturetis, fic exorato eo à quo
eft omne datum optimum fic omne donum
perfedum, quique facit unanimes habita­
re in domo , ita vos cum fludiis hujus ve­
nerandi fratris ac coepifeopi noftri , cui
fecundùm inftitutionem canonicam Vili-

397

Promotionum Epifcopalium.

tarons officium in Ecclefia, cujus amore
vel vigore fovemini, delegavimus, in elec­
tione regulari concorditer uniatis , ut
Paftore vosUiudùs deftitutos non doleatis.
De cujus videlicet à nobis confecrandi
Epifcopi eledione pro impolito nobis misufterio fic cura totius provincia: fecun­
dum myfticx N icxnx Synodi Canones de­
legata fraternitati veftrx auâoritatem di­
vinitus promulgatam intimare fatagimus.
Primo fcilicet, ut decretum fine Vifitacoris prxfentia nemo conficiat, cujus teftimonio Clericorum ac civium poflit una­
nimitas declarari. Deindè, ut de Ecdelia
veftra, five fit in civitate, five in Monafteriis, his diiciplinis inftirutum. fic ita
apoftolicx formx convenientem, de Dia­
conibus vel Prefimeris eligatis vobis,
sudore & fautore Domino , confecrandum Epifcopum, ficut cùm de eligendo
atque conftituendo Epifcopo ageret, Tito
ThlT.a
fic Timotheo Paulus depingit Apoftolus.
ft,.
LTim.HL
Et fi, quod abfit, de civitatis ac parochi*
veftrx Clericis ordinandus Epifcopus nul­
lus dignus vel idoneus fummo facerdocio,
quod evenire non credimus, poterit in­
veniri , tunc alterum de altera diocefeos
noftrx Ecclefia , undè nobis fecundum
Africanum Concilium fine cujufquam
contradictione ordinandi quemquam canonicè ele&um fic petitum eft attributa
licentia, eligere procurate , qui merito
vitx fic fcientix doctrina vobis prxeffe va­
leat fit prodeffe, quique facrisCanonibus,
prxcipuè capitulo Carthaginienfis Con­
Coad I.
Car ib»g.
cilii , qualis debeat ordinari Epifcopus ,
IV. ca»V«.
non debeat obviare , & à decretis Pa­
trum , Siricii videlicet, Innocentii, Celeftini, Leonis, Gelafii, atque Gregorii, quantùm patitur humana fragilitas ,
ftt poteritis confpicere, non valeat quo3uo modo difereoare. Si etiam de alterius
iocefi Archiepiicopi vel parochia Epif­
copi quempiam vobis notum proficuum
ftt utilem eligere malueritis, necefle vo­
bis erit, cum beneplacito illius Epifcopi
cujus intererit, fic litteris canonicis peti­
tum obtinere , fit ad nos illum mediante
Vifitatore veftro examinandum adducere :
quatenus , fi congruus facris Canonibus
inventus fiierit, vobis ordinetur Epifco­
pus. Ante omnia autem cavete in elec­
tione Pontificis malum fimoniaex hxrefeos ; ne pro dato aliquo vel promiflione
inlicita , neque pro gratia cujufcunque ,
vel familiaritate aut propinquitate alicujus, quemquam attentetis digere ; non
cum cui nulla naulium . nulla morum
Tom. IL

dignitas fuftragetur, vel qui Originali aut
alicui condicioni cbligatus detineatur; ne­
minem ex Laicia neophytum, id eft, novi·
ter attonfum, & fine difciplina, vel non
per tempora conftituta ad eccleiiaftico·
gradu* provedum. Quod ideo fpecialitcr
defignamus quia cùtn Canones dicant ,
Ntuhu ex LaicLt ordinetur, demonftranc
quod non de omnibus ftt Laicia conftitutum. Neque enim Clerici nafci ôc non
fieri poffunt. Sed defignata funt genera do

quis fidelis caufas egerit, hoc eft, poftulaverit, fi quis fidelis adminiftraverit, It
quis vir antè fer vixit, fi quis publicam
poenitentiam pro culpis criminalibus egit.
fi quis bigamüs vel maritus viduz fiiit, vel
fi concubinam vd pellicem novit. Cavete
nihilominus ne iniitteratum vd alicujus
hxrefeos pefte corruptum , ac aliquorum
membrorum damna perpeflum, non ne­
gotiatorem Clericum, aut inhoneftis fic
turpibus lucris incubantem , aut horren­
dis quibufdam criminibus implicatum vd
diffamatum , vd dxmoniis fimilibufque
pallionibus irretitum digere attentetis,
fed domui Dd dignum, fidelem , atque
prudentem miniftrum fit difpenfatorem eli­
gite : quatenus interius exteriùique decen­
ter ornatus , formam videndi vobis reli­
giosi converfationedemonftret , vel fani
dodrini, inter hujus mundi ac tribulatio­
num tenebras redi calle gradiendi fine
offenfione ad portum falutis lumen manifeftare prxvaleat, fie contrà barbaricam
infeftationcm, fi, quod abfit, acciderit,
vobis ferre auxilium prudentiâ fciat, uti­
litate valeat, temperantia confidat, fic fic
exterioribus adminiftret ut interiora non
deferat, fic interioribus fervi at ut exte­
riora penitùs non relinquat, fic ambidex­
ter contemplationi mente inferviat, vitx
adivx fervidis intentus , ut fidelis fervus
fic prudens , confervis in tempore tritici
menfuram id eft modum verbi fidei probatè difpenfet, non folùm in prxdicationis fermone ac converfationis exemplo ,
verùm in eundis faluti ac vitx neceflariia
nec diaria fic opportuna provideat. Hujuf
modi, quantùm Dominus dederit, ipfo
coopérante, eledum cum Vifitatore vef­
tro , prxfente fcilicet Contraire noftro ,
fic cum decreto canonico ad humilitatis
noftrx follicitudinem exattqinandum ad­
ducite *. quia , ut longé ante xms didum
eft, non eft facilè dimittendus cui eft pro­
ximus committendus. Prxnofcere vos
Ppa

*$99

Formulæ antiquæ

denique volo quia fi perfonam à facris Ca­
nonibus deviam fcienter nobis adduxeri­
tis , non folùm ex ea Pontificem non habe­
bitis , verum étant pro illicita eledione, ut
contemptores Canonum, judicium incur­
retis. Sed & noftro ac Coepifcorum nof­
trorum judicio,refùtatâ rationabiliter elec­
tione veftrâ incongruâ , talem fecundùm
Laodicenfes Canones ftudebimus eligere
qui veftris vitiofis voluntatibus non valeat
confentire : quia ficut bene petentibus diMmiK VU- cit Dominus, Petite dC accipietis, ita ôc
per Apoftolum male petentes redarguit
lac. V. ». dicens : Petitis X non accipitis , eô quod
male petatis. Petite fratres, at ut vobis
Paftorem fecundiim cor fuum tribuat. In
cujus eledione fi non plus temporalia
quàm fpiritualia commoda ftudueritis at­
tendere, gratiam fux eledionis eledioni
veftrx bonorum operum fic piorum ftudiorum audor fic cooperator ftudebit ac­
commodare , qui non ficut homo tantum
t *-« '*· in facie , fed Ungulorum corda ferutatur
fic renes; cui eft honor ficgloria, poteftas
fic imperium in fecula feculorum. Arnen.
τ *«>-·-

mo«oi.

i Edit» i
Sii mon 1o
Con.. G·!1.
«-«I· i
•41. J

fimilis alrera in codice Tiliano legitur
Herivei Archiepifcopi sdeofdem Belknaceiifcs,
de eligendo Epifcopo poft obitum Eiluini.

Excufasio Remenfîum , qui ante Vifitatoris adventum Epijcopurn , poft Hinc·
mari mortem , elegifle dicebantur t ad
Hildeboldum Suefiiorienfem àC cateros
provincia Remenfis Epijcopos.

V. Sandiflîmo fit reverentiifimo Patri
Domno Hildeboldo venerabili Epifcopo,
unà cum exteris Epifcopis hujus fandx fedis Metropolis Ecclefix, Canonici fic Mo­
nachi fic etiam quidam Lai ci fandx fedis
Remenfis Ecclefix, quorum nomina fubter adferipta patebunt, prxfentem felici­
tatem xternamque beatitudinem. Noverit
'iMiguita- paternitas veftra ad exiquitatem* noftram
pervenifle quofdam, qui, ficut ait ApofI Jo»n. II. tolus , in hac parte ex nobis exierunt, fed
’*·
non erant ex nobis , vobis nuper fic Dom­
no Hugom Abbati fic Angeluvino vene­
rabili EpiCopo fic aliis quibufque de parte
noftra generale mandatum pertulifle , vi­
delicet a majori vfque ad minimum omnes
eledione fadi , contra omnem conftituttonem canonicam , antequam Vifitator
ad n<<n perventus fit, confenfiffe , fie no­
mme tenus quendam defignafle , fic hanc
failitjic ii ufque ad regias aures jam per­
veni fic. Quod nos non tam prafumptiosè
fic, ut apertius dicamus t ftolidè ullo

<5oo

modo egiiTe quxfumus vos primum fcire, ac per vos prxfatum Domnufti Abba­
tem vel Epifcopum Angeluvinum exterofque omnes ad quos nare pravitas di­
vulgari potuit , certos reddere flagita­
mus; fic ficut hadenùs abftitimus ab ul­
lius certx perfonx eledione , ita dein­
ceps, donec pietas divina fic regia clemen­
tia nobis concefferit Vifitatorem, abftinere pro certo noveritis. Undè fic uno pa­
rique confenfu unum è nobis non minùa
fidum quàm fidelem fratrem noftrum no­
mine Guntramnum , venerabilem Mona­
chum fic Sacerdotem atque Prxpofitum
Coenobii Altivillarenfis, cum his pariter
apicibus vobis direximus , qui viv a voce
ea etiam quz hic longum fuit inferere ,
verbis per fingula manifeftet. Et hxc funt
nomina eorum qui hujus excufationis fic
prxfatx culpationis uno confenfu ad vos
hxc dirigunt. Valeat fanda paternitas
veftra ad voca noftra femper in Domino.
Data Nonis Februarii.
.Nomina Canonicorum de Congrega­
tionefanda Maria. Framerius Preibyter
atque Vicedominus S. Teuto Preibyter
atque Prxpofitus S. Odelhardus Archiprefbyter pro fe fic ad vicem Hildradi Archipreibyteri S. Otbertus Decanus S.
Rodoaraus Preibyter S. Sichelmus indi­
gnus Preibyter S. Seulfus Preibyter S.
Teudericus Preibyter S. Rothardus
Preibyter S. Caleftus Preibyter S. V althadus Preibyter S. Hardierus Preibyter
S. Romoldus Preibyter S. Guntbertus
Preibyter S. Rodoalus Preibyter S. Samuhei Preibyter S. Heibrannus Diaconus
S. Erchamueus Diaconus S.
Monachi defanclo Remigio. Thetboldus Preibyter atque Prxpofitus S. Rotfridus major Monachus S. Bofo Preibyter
fic Monachus S. Rotgcrus Preibyter fic
Monachus S. Rotfridus minor fic Preiby­
ter S. Floudivimus Preibyter fic Mona­
chus S. Beroldus Preibyter fic Monachus
S. Guntherus Diaconus fic Monachus S.
Bernerus Diaconus fic Monachus S.
Canonici de fando Bajolo. Ramigilius
Preibyter S. Amalricus Preibyter S. Vaningus Diaconus S.
Canonici defanclo Theodorico. Erloldus Preibyter S. Odelbertus Preibyter S.
Engericus Diaconus S. Tetherus Diaco­
nus S. Wakharius Diaconus S. Agenardus Diaconus S.
Monachi de Orbacis. Rambradus Prxpo
fitus S. Heirmardus Decanus S. Lantherus

601 Promotionum Epifcopalium

602*

Diaconus S. Rodoardus Diaconus S. Sicfridus Diaconus S.
Kafalli. f Laudo, t Odalricus. t Fiden­
tius. t Gibuinus. f Rotmarus. f Uto. f
Geroldus. t Giflemarus. t Sidrach. t Alio,
■f Hadericus. t Rodulfo*. f Hagano. t
Rumbertus. t Vuido. t Adroldus. t Ge­
rardus. f Framericus. t Rothardus. t item
Hadericus. t Berno. t Magembodus. f
Brunerus. t Nodilo. t Amalraus. f AmalAsms»*
vto SivtaOMM.

•(taSrmondo <1C
«It litutut «

nonet coram vobis legantur , in quibus
prxcepta noftrx vitx continentur ; ut in
dli« pociùs difcamus quales ad tale minift e·
num promoveri conveniant. Ideb reverà
& fententias A poftoli & capitula Cano­
num legi precipimuspie quis ignorationis
causi fe poflit tueri, ft de eledione fuerit
jure correptus. De Canone Apoftolorum
c. xvii. fic. xvni. & xxx. fic xxxvn. le­
gatur. Item de Canone A ntiochenif Con­
cilii ] c. xix. item de Canone Laodibertus. f Agbertus. t Gerbenus.
cenûum cap. xh. de cap. xin. Item de
HaSdtâs txatfetto Ranenfaae t* veteri tedice
Canone Chalcedonenfi cap. 11. & cap.
findi Laurentii Ltedienfii, ubi inferibitur ; Con­
fertius Caoonicoram & Monachotum Retnenfis iv. Item de Canone Sardicenfis Concilii
Ecclefix de eieâÎMM Domni Fukoui», pti Hinc· cap. 11. & cap. v. Item de Canone Afri­
cani Concilii cap. xvii. Item de Canone
mareftutfi.
Hipponenfis Concilii cap. xvn. dc cap.
Adlocutio MiJJbrum Imperatoris Ludo- Lvii. Item de decretis Pape Siricii cap.
vici Pii · ad Clerutn & Plebem elec­ vm. de cap. ix. dc xiv. Item in decre­
tionis causd congregatam,
tis Zoftmi cap. in. Item in decretis In­
nocenti! cap. * Item in decretis Gelafii
[ Ex codice S. Michaelis ad Mofiun. ]
cap. xxiv. item in decretis Celeftini cap.

V I. Adnuntiamus vobis , dile&iflimi
fratres , quatenus divinâ in (piraticne ad­
monitus Dominus clemendflimus fit Im­
perator Chriftianiflimus Hludouvicus
unamquamque rem qux vitio aliquo de­
pravata fuerat ad fuum jus dc ad reditu«finis tenorem nititur revocare. Et maximè
de his qux ad Dei Ecdefias pertinent cu­
ram gerit , ut fuos omni modo habeant
honores, de ut Redores earum apti lint
ea prxvidere qux eis commifla funt. N otum fit omnibus fuis Fidelibus, qui in ifta
parochia coniiftunt, ideb nos hùc miflbs
fuifle ut conceflam ab eo poteftatem
inter vos eligendi Sacerdotem adnuntiaremus : quia multum ei veftra fatigatio
abhorret , qubd tamdiii abfque Paftore
6c Redore erratis. Quamobrem imperia­
lis clementia atque prudentia talem vi­
rum à Deo dedum dc omnibus probatum
eligere fanxit qui ad utilitatem omnium
in fanda Dei Ecclefia proficiat. Et univerfa veftrx Sanditati enumerare juflit ,
quibus virtutibus dc moribus ornatus ,
quibufque vitiis dc reprehenlionibus innotabilis exiftere debeat qui ad talem
honorem defiderat pervenire ; cujus op­
timi- beatus Paulus Apoftolus vitam moref
que difeutiens in epiftola quam fcripfitad
tTfa». Œ. Timotheum. Dicit enim : Si quis Epifco·■’·
palum defiderat, ufque ne incidat in la~
Tu. L r»·
Diaboli. Item ad Titum de eadem
re feribens ait : Hujus rei gratia reliqui te
Creta, ufque <k' contradicentes refiflere.
Adportetur liber, fic pratentibus vobis iftx
fcntcmix legantur. Volumus ut etiam Ca-

Stm CoiK.
Gali. lom.

»ς

xvm. dc xx. Item in decretis Leonis
Papx cap. xxxm. dc cap. xxxv. 6c cap.
XLIX.

Memmifle vos decet,ô Dei Sacerdotes,
propofiti dc ordinationis veftrx , qui gu­
bernacula tenetis animarum, depoliti eftis
columns in Ecclefia Dei ad fuftentandos
infirmos, ad confortandos imbecilles , ad
confolandos pufillanimes. Vobis cura pau­
perum commifla eft, veftro ore corpus
Chrifti conficitur, per impofitionem ma­
nuum veftraruma laqueis diaboli homines
liberantur. Cavete ne ab adverfario deci­
piamini , ut concefTa potcftas eligendi in
majus vos ponat periculum. Bene noftis ,
fratres, quod periculum vobis dicimus.
Id eft, ne quis per adulationem, aut per
timorem, aut per premium, aut per ali­
quam talem amicitiam quam nonnulli in­
ter fe homines dando dc remunerando ha­
bere folent, fed is qui dignus dc omnibus
amabilis , fic moribus bonis, de fandx
converfationis exiftens, ad iflam fandam
dc venerabilem Sedem Pontifex eligatur.
Mementote quemadmodum de imperitis
vel falfis Paftoribus Salvator loquitur di­
cens : Quodfi cacus caecum duxerit/tonne
ambo in foveam cadent ? Non dominum >«.
eligite, fed Sacerdotem ; non tyrannum ,
fed Epifcopum : non qui prxefle, fed prodefle velit ; non eum cui dominari magis
quàm confulere fubditis placet. Hùc ufque
Sacerdotibus loquimur , de quibus Do­
minus dicit : Sandi eftote, quoniam ego
fandus fum. Nunc ad exteros Clericos
veniamus t qui cum humilitate dc patien-

6oj

Formulae antiquæ

tia expedant donee ad altiorem promo*
veantur gradum , qui benedidionem jam
fibi datam bonis operibus adornent, Ac
nullis vitiis fubjaceant. Vos etiam, fra­
tres , ammonemus ut in hac ele&ione
unanimes fitis , veftrifque Prioribus obedientes , pari devotione communique
confilio utilitatem veftram confidcrantes ,
nihil prxter illorum confcientiam lacien­
tes , unâ voce pariter unum Deum luppliciter deprecamini, ut qui nullis me­
ritis facientibus poteftatem vobis eligendi
tribuit, fibi placibilem fic vobis utilem
gubernatorem inter vos manifeftet. Adtendite ne tam prxclarum ac deificum
munus ab illis deludatur qui magis fuaconiiderant commoda quàm aliorum. His
enim nullus in hac electione locus detur
qui fandum redumque confilium veftrum
perniciofis argumentationibus difturbare
pertemptant’; fed juxtà Caiu.num inftituCboe. Nk. ta > plurimorum ac meliorum praevaleant
wa.*fic roborentur fententix. Vos ergo , vir­
gines t viduxque, admonemus , qux vi­
tam veftram foli Deo dicaftis , ut ab illo
cumulum mercedis alii centefimum, alii
fexagefimum reciperetis , ut fimul cum
bis quibus fuprà diximus unâ mente
Deum deprecemini ut talem vobis Sacer­
dotem daredignetur qui gregem fibi commiflum ab omni periculo defendere valeat
& velit. Non praetermittimus vos nobiles
& fidelesLaicos,qui licitis connubiis ad (Iri­
di & ad generandas proles legitimis conjugibus eftis copulati, ut unâ voce , com­
muni confilio , Deum omnipotentem pa­
riter invocetis ut non de aliena Ecclefia
Sacerdotem vpbis mittat, fed de ipfa fami­
lia , fi dignus in ea aliquis fuerit inventus,
dare dignetur. Sxpè enim inter eum qui
de aliena Ecclefia fuerit Pontifex fadus &
inter gregem fibi cotnmiflum fcandala &
contentiones oriuntur, & peccatis facien­
tibus fit lupus qui debebar efle paftor. Et
llJCot.r. t. femper inter eos, ut ait Apoftolus , foris
pugna , intùsfunt timores. Abfit ut inter
vos talis eligatur qui pofteà de pravis adibus incriminant aut ] condemnari poflit.
C*l. t.j. Nolite errare , inquit Apoftolus, Deus
non irridetur. Si fortè aliquis per veftrum
prxmium aut per aliquam malitioiàm ar­
tem hanc Sedem fubripere conaverit, &
hoc vobis malum conientientibus ut in il­
lum eledio veniat, hoc nequaquàm confentiemus vobis, fed Domno Imperatori
adnuntiemus ; & ille fine ullo periculo, &
cum licentia Canonum , undecunque fic
cuicunque Clerico voluerit, dare potuerit.

604

Et tunc merito auferetur à vobis poteftas
eligendi, quia Deo oftendiftis, fic vofmet
abominationem exhibuiftis. Id noverit
veftra tantummodo aftutia in hac re efle
fequendum quod nec prxeepeis apoftoli- Leo t Ea.
cis contrarium nec decretis Sandorum ***
inveniatur adverfum.
Hadenùs fingulariter unumquemque
per gradum fic propofitum fuum admonui­
mus. Nunc generaliter ad omnes fermo
nofter dirigitur^ quia non folùm hi qui
primores ,led etiam minimi qui in ifta pa­
rochia funt, iftiuftnodi rebus omnino in­
digent. Magnoperè ftudendum eft, dilediflimi fratres , Deum fuppliciter depre­
cari ut talem inter vos ad iuum fervitium
aptum & vobis profeduofum per fuam
magnam clementiam manifeftare digne­
tur. Ideoque ammonemus ut triduana je­
junia ab omnibus in ifta parochia com­
morantibus fieri jubeantur, & ut eleemofynz quantumcunque dare potuerit in fuo
manear arbitrio. Simulque omnes unâ vo­
ce unique mente omnipotentem Deum
deprecamur ut talis Dei famulus, Deoque
dignus, fic bonis hominibus acceptus ? ad
illam venerabilem Sedem Pontifex eliga­
tur , qui poftmodùm nullo vitio, nulli re
prehenfione arguatur; fed fit bonis mori
ous ornatus , fit fandâ converfatione fuffultus « facrifque litteris imbutus, ut ido­
neus minifter elfe poflit ad perficiendum
ea qux ci commifla fuerint. Quifquis abu­
titur minifterio, non fibi tantummodo no­
cet , fed etiam illis quibus ad inftar fpcculr
in altiori fic eminentiori loco pofitus,cujus
vita fic adiones eundis fub illius regimine
conftitutis exemplar efle debeat. Quod fi
ejus opera qui exteris prxpofitus eft dodrinam deftruunt, eundis ad difpedionem fuo exemplo femetipfijm prxbet.
I deôque eadem veftigia reciprocis fermonibus iteramus , ut melius intelligatis quan­
to ftudio atque prudentiâ ea debetis provi
dere qux diutius fie Habiliter debent per­
manere. Nobis quoquè hujus eledionis
tantùrn obfervatio credita eft; ne per ig­
norationem aut ambitionem delinquere
finamus. Ideoque mandamus vobis ex ver­
bo Domini Imperatoris, fic per illam fidem
3uam Deo fic Domno Imperatori Hluouvico jurejurando confervare promififlis, ut ne in illo terribili examine, in quo
omnes ante tribunal Judicis confiftere de­
bemus , in graviflimam damnationis fententiam incidatis , undè ultrà nullatenus
evadere valeatis, fed arternâ damnatione
cxcufabilcxn lugitis in perpetuo poenam f

6oj

Promotionum Epifcopalium.

ut eum quem meliorem & dodiorem fie
bonis moribus ornatiorem in ifta congre­
gatione converfari noveritis , nobis eum
celare non dedignemini. Non enim parva
res eft quam fuperiiis diximus. Eam ani·*
mis infigite veftris, ut diutius ventilata ad
puritatem hujus rei fic ad unanimitatem
corda veftra convertat. Numquid tam obdurati animo eftis ut noftra monita furdâ aure pertranfeanr ? aut lapideum cor
fic ex filice nati eorum noftra non emolliat
oratio ? Quis infelicium de tali non terrea­
tur fupplicio ? Quis miferorum qui talibus
didis non vereatur ? Audiant hi fic timeant,
qui fautores fieri volunt iniquorum , PfalHrf. ♦». «». miftam dicentem : Si videbas furemy curre­
bas cum eo
cum adulteris portionem
tuam ponebas. Et etiam nihilominus delin­
quunt qui pravis adibus confentiunt quàm
inperverfaagunt.Noneosfolummodoefle
Ron, ι·ι>· reos Apoftolus teftatur qui mala faciunt,
fed qui confentiunt facientibus. Timemus
ergo veftram offendere diledionem quod
tam duriter loquimur. Sed confidimus in
Deo quia idcirco nobis indignari non vul­
tis quia perverià confilia vel adateftamur.
Sed quicunque irafei mavult, fuam magis
indicare confcientiain poterit quàm no­
ftram depravare fententiam. Ideôque
priiis vitium accufamus quàm oriatur , ut
penitiis deleatur; fic ne nocivum vel peftiferum genus ambitionis detrimentum in
vobis creat, aut quod ulla ambiguitas fermonum vd diverfitas voluntatum à vero
reditudinis tramite vofmet deviare poffet
t Editum Decretum Cleri & Plebis Ecclejia Laudu
1 Sirreondo
nenfis de elcllione Hedenulji Epijcopi
Com. G>1J.
ad Hincmarum, Metropolitanum dC
k com.
Epifcoposprovincite^ut illum ordinent.
(■FM 410.)
VII. Domino reverentiflimo ôc fanc
tiftimo Hincmaro Archiepifcopocxterif·
que veftrx diocefeos fandis Patribus fic
Epifcopis,Clerus Laudunenfis.cum totius
fiarrocnix plebibus & fibi coniundis Prxulibus, aeternam in Domino Jcfu Chrifto
falutem fic pacem. Canonicis regulis fic
apoftolicis inftitutionibus ftatutum etfe re­
colimus ut quotiens qualibet civitas mijufterio pontificalis dignitatis caruerit ,
proprioque Pallore vacaverit, cum decre­
to eledionis , Ungulorum petentium ma­
nibus roborato , metropolitanum adire
Pontificem debeant, fic de fubftituendo
in loco ejus qui deceflit Paftorc petitione
fupplici commonere ; quatenus fic civitas
folicitudine paftorali deftituta proprio re­
cuperetur Pontifice , ÔC qui ordinandus eft
gratiofins pofiit accedere . quia cui debet

6o<5*

ab omnibus obediri, utique debet fic ab **·*■ ■*·
omnibus ehgi , ne civitas non optatum Idtm epift>
Epifcopum aut contemnat aut oderit, fic «4. c*i.
fiat miniis religiolà quàm convenit cui non
licuit habere quem voluit ; hi verb qui or­
dinaturi funt, in quem viderint omnium
vota propenfiùs concordare , prompciùs
liberiufquc illi manus imponere polfint.
Quapropter cum decreto noftrt eledio­
nis manibus fingulorum noftrorum robo­
rato ad paternitatem veftram accedentes,
Hedenulfiim Ecclefia· no fine filium , fic
in Ecclefia noftra fuffragantibus ftipendiorum meritis ad onus ufque facerdotale
promotum, vitâ fic moribus ôc fandâconverfatione idoneum approbatum , quem
per licentiam veftram , favente Chriftianiflimo Imperatore Karolo, pari confenfu
ac concorai devotione atque unanimi vo­
luntate eligimus, per manus veftras ac caterorum veftrar diocefeos fandorum Epifcoporum confecrari nobifque fic Ecclefir
noftrxDodorem atque Pontificem inftitui
imploramus, precamur, ac petimus. Elc
gimus autem eum nobis fore Paftorem
quem apoftolicx form» , qui Epifcopum
ornatum beatus Paulus efle oportere de­
mo nftrat, congruere fic facris non obviare
Canonibus,Chrifti gratiâ coopérante,con­
fidimus. Oramus fandam paternitatem
veftram nunc fic femper in Chrifto benè
placere. Adum V. Kalendas Aprilis in
bafdica fandr Marix genitricis Dei fic
Domini noftri Jefu Chrifti anno Incarna­
tionis ejufdem Domini noftri Jefu Chrifti
dccclxxvi. * regni Domini Karoli Im­
peratoris xxxvi. fic imperii primo, Indic­
tione nonâ.
'th wwi ί'ι>Λ« S.
XtmatXi Iqr.rw anno Incarna­
tioni·_ dccclxxvh. regni Domini Kjroli Imp. xxxvt·.)

j KdfaH·

Aliud decretum Cleri Parifienjls de electione Ænea Epijcopi, quem Karolus «»»· »■ ms·
Rex infinuaverat , ad Metropolita- ι*ρ««. »i· Î
num Senonenjem ejujque provinciales
Epijcopos.
VIII. Religiofiflitnis patribus fic fratribus, Gueniloni * metropolitan© Senonic* ,·. i ;
Sedis Antiftiti, fic univerfo Clero ejus, fic
exterarum Ecclefiarum Prxfulibus qux in
diocefi memoratx Sedis cenientur , cundifque in eis Deo famulantibus , Clerus
matris Ecclefix Pariliorum , fic fratres
coenobii fandi Dionyfii ficvfandi Germa­
ni fic beati Genovefx ac Foflatenfis, diverforumque Monafteriorumunanimitas,
prxfentem fit futuram falutem. Venera­
bilem Paftorem noftrum Ercanradum nu­
per deceflifle cùm longé latèque divulga-

*607

Formulae antiquae

tum fit, tùm fanâitatem veftram latere
non potuit ; nofque affici moeftitiâ de vo­
catione fratris defundi, ac follicitudine
permoveri de electione fucceffuri,pruden
da veftra intellegit. Cùm enim principali­
ter fe futurum Dominus Jcfus polliceatur
cum his qui Principes Religionis exiftunt,
non patimur diù carere Antiftite , cujus
doârinâ ad falutem noftram inftituamur ,
. exemplo informemur , benedictionibus in
nomine Domini muniamur. Ejus, utpote
bonorum omnium audoris ; nequaquam
nos curâ deftitutos firmiflimè credimus ,
dùm ipfo curas noftras fui clementia fuftulit , fic vota ultronea benignitate praevenit. Namque ipfe in cujus manu cor Regis
eft, gloriofi Domini noftri Karoli, quem­
admodum plenè confidimus , menti infu­
dit ut ejus nos regimini committeret quem
in divinis fic humanis rebus fui fidiflimum
multis experimentis probaflTet. Igitur Dei
pronam in nos ampledentes mifericordiam, fic Regis noftri piam fufeipientes
providentiam, Æneam, cujus praeconia
przmifimus, concorditer omnes eligimus,
Æneam patrem, Æneam Pontificem ha
here optamus. Quamvis enim tanta prudentiâ ac probitate przcellentiflimus Rex
nofter poueat ut folum ejus judicium de
viro memorato poffet fufficere , tamen
conditionis humanae non nefeii, futuro­
rumque curiofi , aulicorum nos ipfi propolitum ac mores longé prius infpeximus,
fic inter graves probabilefque perfonas fic
fan&itate ferventes , hunc quem Antiftitçm habere cupimus, quotquot eum noffe potuimus, ut nunc palàm eft , abfque
errore annumeravimus. Proindè , fandi
Patres , annitimini ne dilatione divini fic
regii beneficii torqueamur; fed nobis fufpenfis , nobis deiiderantibus , nobis fla­
gitantibus , ponatur celeriter lucerna fu­
per candelabrum , ut lumen veritatis po­
pulus Dei videat , ôc armulâ devotione
Prarfulis veftigia tenens, fempiternae beatitudini przparetur. Profeffionem vero
noftri confenfus in Æneam Deo annuente
perveftrum minifteriumnobisfuturumAn·
tiftitem fubfcriptionibus noftris certatim
roboravimus,ut noftra unanimitate compei
rtà, votum fummâ properantia compleatis.
Refcriptum Epijcoporunt ad ipfos.
IX. Guenilo fanclx Senonicz SedisMet lapi Ab- tropolitanus Epifcopus , Heriboldus Au·
MJBrmon- tifiodori Epifcopus, A gius Aurelianorum,
du· . Cone. Prudentius Tricaflinorum , ...
Herimannus
GUI. com.
Nivernenfium , Frotbaldus Carnutum,
Hildcgarius Meldorum} Clero matris Ec-

6o8

clefix Parifiorumfic cunflis in diverfis eoe
nobiis fub ea Deo militantibus falutem.
De exceffu reverentiflimi Coepifcopi no­
ftri Ercanradi non mediocriter anxii, veftrique mœroris participes, tandem juftiffimac difpofidonis Dei memores confolationem recipimus , dùm vos fub Pallore
bono agentes, quifummè bonus eft, Vi­
carium ejus fcilicet vifibilem , minifterii
que noftri confortem , abfque dilatione
expetere veftris litteris tenentibus lineas
rationis cognovimus. Prxparatum enim à
Deo ei bonum exitum credimus cujus
munere talem videmus patere ingreffum.
Quamquam nobis futurus nunc focius
olim fuit praecognitus & merito fua- pro­
bitatis amabilis. Quis enim vel leviter teti­
git palatium cui labor Ænex non innotuit,
& fervor in divinis rebus non apparuit t
Quamobrem eleclionem veftram in eo fa
&am,Deo propitio, libenter fequimur ;ut
eum profuturum populo ejus, ad dignita­
tem Pontificatus promovendum, concor­
diter decernamus. Sit igitur vobis Paftor
qui pro luis in Deum meritis benè compla­
cuit; & fequentes ejus veracem doctrinam,
& fan&a opera imitantes, ad cœleftis reg­
ni pafcua properate felices. Ordinationi
autem ejus fubfcripfimus concorditer univerfi, ut fecuri minifterio poteftatis ejus
fruamini.
[In Sirmonda hujus Rrfcripti /ic efl tiiului : CpifWt U'e■üaaii Utrrofolitaiu tr Cntptf.^rkir. pmiMix iaaùr.JÎUi'iin
ΡαΙτβ»
Dt Orienta »b ipfii Ænu Lp.jc.'p·). )

Aliud decretum Cleri iC Plebis Senonen( Editum
C ordeho
Jis , de eleclione Anfegiji Metropolita­ àcom
Orofc.
ni , qui ex alia provincia petitus efl, Hincm.trip.
617. & À
ad Epijcoposprovincia Senonica.
Aiunondo
Gall,
X. Dominis reverentiffimis ac venera­ Cone.
rom
bilibus Senonum diocefeos Patribus &
Epifcopis , Senonum Ecclefia: Clerus ,
cum totis ejufdem parrochix plebibus
fibi conjundis, pacem perpetuam &
gloriam fempiternam femper & ubique
optamus in Domino. Canonicis regulis ôc
apoftolicis inftitutionibus fancitum e fle
recolimus ut quoties Metropolis civitas
pontificalis minifterio dignitatis caruerit ,
proprioque vacaverit Paftore , Suflraganei ejufdem Metropolis convenire de­
beant , ficelctlionem futuriPontificiscum
confenfu Cleri ôc Plebis facere, ac cum
decreto electionis Angulorum petentium
manibus roborato Suttraganeos adire de­
beant Pontifices, ac de fubftituendo in
loco ejus qui deceflit paftore petitione
fupplici commonere; quatenùs & Metro­
polis civitas paft orali follicitudine deftitutâ proprio recuperetur Pontifice, & qui
ordinandus

609
**

AMtMRτιο SiaatmuM.

Promotionum Epifcopalium. 610*

ordinandus eft. gratiofiùs poffit accedere :
quoniam cui debet ab omnibus obedin ,
debet utique 01 ao omnious eligi ; ne civi­
tas Epifcopum non optatum aut contem­
nat aut oderit, aut flat miniis religiofa
quàm convenit cui non licuerit habere
quem voluit ; hi vero qui ordinaturi funt,
eum m quem viderint omnium vota propenfiiis concordare, promptius ac liberius
illi poffint manus imponere. Idcirco cum
decreto electionis noftrx manibus Ungu­
lorum noftrorum roborato ad.paternita­
tem veftram accedentes, Anfegifum Prcfbyterum Remorum diocefeos . Ecclefix
autem Belvacentium , atque Abbatem
Monafterii fandi Micnaëlis . quem per
licentiam veftram , Patres venerandi ,
Domino etiam Chriftianiffimo Rege Karolo annuente, lecundùm decreta Celefrini Papx, ex propria Ecclefia deficiente
eledione, pari confenfu ac concordia,
voluntate àc devotione elegimus nobis Ac
Ecclefix noftrx Epifcopum atque Pon­
tificem per manum veftram confecrari
implorantes. petimus , rogamus , atque
{irecamur. Eligimus autem eum nobis
ôrè Paftorem quem ecdefiafticx formx,
qui Epticopum ornatum Paulus A poftolus
effe debere demonftrat , congruere Ac
iacris Canonibus non obviare, Chrifti co·
operante gratiS .credimus. Adum v kalendas Julii in bafilica fandi Stephani Procomartyris , anno Incarnationis Dominicx
dccclxxi. regni verb Domni Karoli gloriofi Regis xxxii. Indidione iv.
Ex his tribas Decretis, primam pro Hedenulfb,
quia novi nihil inerat, communi &’ recepta For­
mula contenant eft , alterum pro Ænea , quia io
exigebat, rorum peculiare ; poftremum pro Anfegdo ex utraque Forma mixtum.

Epiflola Cleri X. Plebis Ecclefix vacant
tis ad Metropolitanum t ut electum ab
ipfls Epifcopum confecrare dignetur.
Nom aS lib.
Sacrae, f·

XI. Domino fandorumque meritis coxquando Patri Patrum Domino illi Prxfuli fummo eundus Clerus omnifque PoEulus fandx illius Ecelefix multimodam in
lomino optamus falutem. Igitur quoties
aliqua plebs veftrx ditioni fundita à pro­
prio fuerit viduata Paftorr f non aliundè
nifi à vobis eft implorandum auxilium ,
quem ad hoc di vina prrordinavit majeftas,
ut non foKim veftros fpecialiter pafcatis
filios, fed etiam Redores non habentibus
& fpirirali pabulo indigentibus Pallores
tribuaris. Quapropcer ad veftrx fanditatis
7<w. II.,

paternitatem fiducialiter noftras fundimus
?>reces, pofeentes videlicet ut hunc ilium
iunnue noneftatis humilem veftrum fa­
mulum nobis Pontificem ordinare digne­
mini; cujus converfationem & morca, m
quantum cognovimus , laudamus, Ac ad
tam dignum opus idoneum teftihcamus.
Et quandiu à benedidione epifcopali im­
munes fumus , ejus doctrina Ac exemplo
roborati, ad viam falutis Domino mifts
rante, quafi perdita ovis & inventa. re­
dituros nos credimus. Quod dccreum
noftris inanibus roboratum ill. Ecclefrr
veftrx vobis üingcrc ftatuimus an,i<> In^ar
nationis Domini & Epifcopatus veftri Ac
Regis illius annis illis , Indictione tali,
data tali.
Epiflola Ecclejia Senonicce ad HilduinutK Jtrcfticapellanum , rro tuenda
Metropolitani elethone quam fecerant,
XII. Excellentiflimx venerationis ho­
nore digniflimo Hilduino , Domino verè
fandiflimo, Senonicx plebis humillima
devotio «urnae profperitans in Domino
falutem. Quiadivinâ infpirante mifericordiâ faftidiofx importunitatis noftrx clamo­
ribus , mi Domine, fxpè compati dignati
eftis , idcirco etiam nunc nimid compulit
neceilitate veftrx cellitudinis auics inquie­
tare prrfumpfimus. Novimus etenim, re’ verentiffime Domine , quomodo prioribus petitionibus noftris benignè & mifericorditer adfiftere dignati eftis , quomodb etiam nullis noftris meritis , & quod
nunquam futurum fperabamus , aiceram
nobis eiedionem impetrare ac concedere
ftuduiflis. Sed quoniam peccatis noftris t
ut credimus, exigentibus. vota & defideria , quibus fanditatem veftram tortes
pulfare auli fumus , plurimum impedita
ad effeflum pervenire non meruerunt,
idcirco Ac hâc vice caufas miferix noftrx
referre compulfi fumus. Fecimus, Do­
mine mi, Ac nunc fecundam eiedionem,
Ac invenimus hominem ex noftris à puero
nobis benè notum , genere Ac moribus
non infamem , docilem , xtate huic offi­
cio congruum , litteratorix profeffionis
non ufquequaque ignarum , divinx quo­
que fcientix non penitus expertem , quarundam etiam aliarum artium portionem
habentem. Querneum obtuliffemus, nul­
latenus putantes rejiciendum, ipfis Mifiis
dominicis impedientibus , quod optavi­
mus non meruimus adipifei. Proptereà
veftrx pietati veftigiis animo provoluti
flebiliter poftulamus ut tamdiurem fufpen-

.( Fdha I
Si-r.onJo
Cent. Gall,
coin. >.pag.
OO j

*611

Fprmulæ antiquæ

(Su

dere dignemini quoufque cum feripto ho­ Inclyto Λ. omni nobilitate prxcliro Einhardo
mine ad veftram cellitudinem properan­ Domino finthiTimo Senonicae Ecdeiix humilima
Prxfumpfimu* , mi Domine , auribus
tes , ipfi vobis melius noftram pandamus devotio.
clementi* veftrx neceffitstu noftne caufam innomiferiam. Et fi quidem ad hoc onus fe­ telcere Cr caitra ujqut ad finem ut m /receden­
rendum perfona quam dicimus fufficere ti. Tum fequitur inferiptio: San&iiTimo&pifljmo
minufve poterit, dignationis veftrx judi­ Domno Einhardo merirb venerabili Senonicc
cio aut fufeipiatur aut reprobetur ; dum urbis vilis & abjeâa Congregatio.
ampliùs nec nos adquiiitis occafionibus Examinationuilleberti Catadaunenfis or­ ( Edita λ
Siimondo
quidam fic crucient, nec à nobis abjecdinandi Epifcopi , per Hincmarum Cotte-Gall.
tiflimis veftra manfuetiflima fublimitas
Metropolitanum, ad/lantibus provin­
diutius inquietetur. His itaque clementia:
cia Remenjis X aliarum provincia­
veftrx fuggeftis atque utinam impetratis,
rum Epifcopis.
oramus fupernam mifericordiam ut multi­
FMe FloXIV. Anno ab Incarnatione Domini doirdpa».
modi vos profperitate valere concedat,
dccclxvih. Indidione fecundâ, in. no­ PM. 4«o &
& xternx beatitudinis gaudia confequi
nas Decemb. convenientibus apud Cariquandoquè permittat. Eximio Domino &
fiacum in Ecclefia Sandi illius pro exami­
vere {αηίΐιβπηο Hilduinoferis negotiis à.
natione V uilleberti Prefbyteri, qui futu­
Deopralato Sertonica urbis abjecla hu­
rus erat Catalaunenfis Epifcopus , Hincmilis Ecclefia perpetuam falutem.
maro diœcefis Remenfium Archiepifco ,
Ad Judith Imperatricem , de eadem re. item Hincmaro Laudunenfium Epifcopo ,
I Edit* i
rmundo
one. Gill,
XIII. Inclytx & omni nobilitate cla- Hodone Belgivacorum Epifcopo , cum
am.» pag.
riflimx Judith gloriofx Imperatrici Se- legetis Hrothadi , Erpoini, Hilmeradi,
nonicx Ecclefix humillima oevotio. Prx- Raginelmi, & Johannis ejufdem diocefis
fumpiimus, mi Domina, auribus clemen- Coepifcoporuin,vicem eorundem Patrum
tix veftrx neceflitatis noftrx caufam inno- fuorum cum tradoriis , ficut regulx prxtefcere , ut per veftram pietatem de his cipiunt, exhibentibus , & quamplunbus
celeriter mereamur contolationem reci­ Abbatibus, Canonicis, Monachis, Prêt
pere. Notum vobis efle credimus quod byteris , Diaconibus, atque Subdiaconinobis indigniflimis à Domno Imperatore bus , convenientibus nihilominus Archieconceflum fuerit ut ex nobis ipfis etedio- ptfcopis fit Epifcopis aliarum provincia­
uem faciendi haberemus licentiam. Sed rum , Wenilone videlicet Rotomagencum illum quem icitis elegiflemus, & à fium Archiepifcopo, Herardo Turono­
ferenitate Domni Imperatoris non plenè rum Archiepifcopo , Egilone Senonum
fuiflet receptus , permiflum eft nobis ite­ Archiepifcopo, & Fulcrico ipfius Cocpifrum ut alium , fi potuiflemus, ex nobis copo , prxfentes adfuerunt Clerus, orao,
huic officio congruum inveniremus. Sed & plebs Catalaunica , deceflionem fui pa­
cùm eflet inventus , ut credimus , in Dei tris Erchanravi quondam Epifcopi dolen­
& veftro fervitio habilis , nefeimus ob tes , cum decreto canonico manibus
,
quam caufam à Miliis dominicis non eft fingulorum roborato , Vuillebert&mque
plena benivolentià fufeeptus. Undè vef­ quondam facti palatii Preibyterum à fe
tram oramus benignitatem ut ex hoc no­ electum ab Hincmaro Archiepifcopo &
bis in adjutorium etfe dignemini , quate­ ejus Coepifcopis petentes fibi ordinari
nus fufpendatur donec ipfum de quo di­ Epifcopum. Quos invehens idem Archiecimus ad prxfentiam Domni Imperatoris, pifeopus Hincmarus, cur obitum prxfati
& veftram nos ipfi deducamus, & qualiter Epifcopi per illos non cognoverit, fed per
ju (feriris difeutiatur , & probetur fi nobis alios hoc refeierit, & rationes reddens pro
prodeife valeat 8c in fervitio veftro aptus qua caufa dux elediones in eadem Eccle­
efle poflit an miniis. Optamus vos divinis fia fadx fuerint, fcilicet quia prima non
femper muniri prxlidiis & immortalitatis regulariter fada extiterit, quoniam decre­
coronâ quandoque gloriari , piiffima & tum non canonicè fadum fuit, fed pofteà
fereniflima Domina. Excellentiffima X miflb ad eandem Ecclefiam Vifitatore
omni nobilitate clarijftma Judith Impe. Hodone Epifcopo , & votis omnium in
ratrici Sertonica plebis humillima de­ unum concordantibus , aliud decretum ,
quod canonicum foret, fieri prxeepit.
votio.
Quo decreto coram omnibus reledo, &
In colice SanHi Petri Carnotenfis, unde has
Admominominibus Angulorum qui illud fubfcripfedefer ipfi mus , trat Gr tertia ejuCdem argumenti
tpifto'.a ad Emhardum . fed iifdem plani verbis
rant recitatis, interrogati funt tam Cano­
quibus proxima ad Augujiam m hunc modum.
nici fic Monachi de Monafteriis in eadem

«i;

Promotionum Epifcopalium

parochia ficis, quàm etiam parochiani
Presbyteri fic nobiles Laici, ii in eadem
eledione ipfius Vuilleberd Presbyteri
confentirent. Qui omnes vivâ voce dixe­
runt quod fic ipfi fic illi qui illo venire non
potuerunt, in eadem eledione confenti­
rent. Tùm Hincmarus Archiepifcopus di­
xit : Quia Vuillebertum eligitis, fic nos
illum non cognofcimus , oftendice illum
nobis, ut fciamus quis fic, fic perferutemur fi canto honore dignus inveniri pote­
rie. Qui in prxfentia veniens interrogatus
eft undè effet. Ifque refpondit : Pago Turonico oriundus. Iterùm interrogatus cu­
jus conditionis eftet. Et ille : Peccatis qui­
dem obnoxius , fed Dei gratiâ naturâ liber.
Item i Ubi didicifti ? Item ipfe : In fchola
Turonica liberalibus difciplinis erudien­
dus traditus fum. Item : Cujus ordinis, vel
cujus es ordinatus ? Item ipfe : Prxfentis
patris mei Domni Herardi per fingulos
gradus ufque ad Diaconum fiim ordina­
tus ; poftea autem ab eodem patre meo
Herardo litteris ad Erpoinum datis Pref*
byterii onus fufeepi. Item Hincmarus :
Qua de caufain noftram diocefim venifti?
Et ille : Per licentiam prxfentis mei Archiepifcopi Herardi à parentibus meis re­
giis fum mancipatus obfequiis. Item Hincinarus : Quod minifterium in regio obfequio fufeepifli? Et ille : Inbreviator five
deferiptor ftipendiorum regalium fic re­
lator a Domno Rege fum conftitutus.
Item Hincmarus : Quia condudor alie­
narum rerum fuifti , audi quid fandum
Concii. Chalcedonenfe indè dicat Concilium. Et
, h»ic«d.c. ]c£jum cft hoc capitulum. Ad hoc rel-

<514*

monio fratrum de eodem Monafterio,
quod ita fe res haberet, fic de bona vita fic
converfatione fua , fic qubd non in eodem
Monafterio quidquam contra facras regu­
las egerit, confirmatum eft. Profecutus
eft Domnus Hincmarus : Quia minifteria
Domni Regis habuit , nefcimus fi ifdem
Dominus Rex ab eo aliquid repetit vel re-1
petere debeat. Undè nobis lua voluntas
vel auctoritasneceflaria foret. Et porredx
funt litterx cum figillo Domni Regis,con­
tinentes qubd de omnibus qux illi commifit, optiniè ei rationem reddiderit, fic nihil
ab eo repetebat vel umquam repetere de­
beret. Infuper fic, ft eum dignum ad onus
epifcopale invenire valerent, Epifcopum
Catalaunis eum ordinari petebat. Deni­
que de his fuprafcriptis coram omnibus
teftimonio multorum fic litteris idoneo ap­
probato, Hincmarus Epifcopus ad Herardum Archicpifcopum dixit : Quia vefter natus, nutritus vel educatus, fic ordi­
natus dinofcirur, fic Clerus, ordo, fic plebs
Catalaunica illum expofcit , habeamus
veftram licentiam ut regulariter unà vobifcum eum examinemus fi tanto oneri
vel honori dignus exiftat. Qui libentiflimè
annuit, fic juiluseft federecoram eis. Data
eft ei regula Paftoralis Gregorii. Er jufium eft ut relegeret capitulum de eo qui
prxefle debet, ubi fcribitur : AWZa art
doceri prajumitur. Quo reledo, interrogatum illi eft fi illud intelligeret fic fe
eundum hoc vivere fic docere vellet. Qui
refpondit : Utique. Iterùm datum eft ei ad
relegendum capitulum de canonibus, ubi
Conci!.
fcribitur : Çzzt ordinandus eft. Et proCarrhas- i»
pondit : Sicut dixi, non fui condudor feflus eit fe omnia intelligere fic obedire '
alienarum rerum, nec turpia lucra vel velle. Tunc releda funt c placita qux
exadiones five tormenta in hominibus Epifcopus jam ordinatus ab ordinatoribus'
exercens, fed. ut prxfatus fum, deferip­ fic eledoribus fuis fufeipere debet; ubi
tor fic relator folummodo ftipendiorum re­ continetur qualiter vivere , docere , fic
galium. Undè interrogati funt hi qui in fubditos fuos regere debêt fecundùm i>corte degebant, fi fcirent in illo minifte­ cros canones , enem prxferentia fic Conrio hoc illum exercuilfe quod facerdotali fulem. Et interrogatum eft fi fecundùm
minifterio minimè conveniret. Qui ref- ea omnia agere vellet. Qux minimè ab­
pondcruni, fic Clerici fic nobiles Laici , nuit. Tunc demum oftenfus eft illi li­
quod nullo modo in eodem minifterio per­ bellus fidei fic profeflionis fux , ut le­
petratum haberet qux facris canonibus geret coram omnibus qux in eo feripta
fic iuo minifterio in aliquo obviare debe­ erant, fic fi ea ita credere àc tenere vellet,
rent. Iterùm interrogatus eft fi aliquod manu fuâ fubfcriberet, fic Arhiepifcopo
minifterium de rebus ecclefiafticis aliquo fuo habenda traderet ; fi autem in eo
habuerit loco. Qui refpondit quod Prx- 3uxdam inveniret qux fenfui fuo often·
pofituram Monafterii fandi Vedafti, ju­
erent, liber ficut venerat exiret. Quibus
bente Johanne Epifcopo , fic confentien reledis , verbis fidem accommodavit, fic
tibus Fratribus , fufeeperit. Et de hac juf- per omnia ea fe tenere , credere, ac prxfione litterx Johannis Epifcopi ibi reledx dicare velle profeflus eft. Quia enim, Deo
funt idipfum continentes ; ôc etiam tefti- gratias, poft examinationem eum cachoQq a

+6ij

Formulæ antiquæ

616

licum , litteratum } fie omnimodis aptum Credo in unum fit oblata fic MiiTarum foad farcinam epifcopalem fufcipiendam in­ lemnia, ficut mos eft , peracta, placita
venerunt , fed tamen de aliena prbvincia qux antè pridem ei releda fuerant, quae­
ilium fore cognoverunt, relecta funt fa- que ordinatos ab ordinatoribus fuis iacri
crorum canonum capitula , quid de eo canones accipere jubent, diem fic Con­
dicerent qui de aliena provincia peti de­ futem prxferentia, manibus Archiepif·
beret. Et inventum eft quôd ab eo illum copi ficCocpifcoporumacLegatorum vice
petere deberent cujus natus, nutritus, fic Patrum fuorum fubfcripca, cum capitulo
ordinatus foret.Humiliter Domnus Hinc­ Pauli Apoftoli ad Timotheum, noviter
marus Archiepifcopus, fimul cum Cotpif ordinato ubi dicitur : Teitificor coram UTim 4<
copis, fic clero, ordine ac plebe Catalau- Deo fic dedis ejus Angelis ut hxc cufto- ·*
nica, ab Herardo Archiepifcopo eum dias, iidem Epifcopi in mandatis depopetiit & impetravit , ac canonicè illum ei fuerunt. Et unufquifque feliciter ad pro­
commifit. Quem fufeeptum monuit ut fi pria remeavit.
ab eo Epifcopus ordinari vellet, libellum
Depromptum ex veteri codice Sanâi Lauren­
fidei ac profeflionis fux , quem jam rele­
gerat, fic qux in eo feripta erant fe cre­ tii Leodieniis , ubi appellatur ; Documentum de
dere ac tenere antè paululum profeflus examinuuone f'uillebtrti Catalaunenfit ordinan- momdi."
fuerat, manu fuâ propria in capite nomen di Epifcopi.
fuum feriberet, fic ad finem fubfcriptione
fui roboraret. Quod fine dilatione ipfe ProfeJ/io Adalbert i futuri Epifcopi Mo- f Ed{|a 4
rinenjit Htncmaro Remorum Archiefecit. Tunc reledx funt Tradorix Epifcopiicopo ante ordinationem oblata.
Hincmari
porum qui prx variis incommoditatibus
r ·*
<u it
ad eandem examinationem venire non
invatalti*.
XIV. Ego Adalbertus,vocatus Epifcopotuerunt , continentes quicquid fuper
examinationem & ordinationem fxpefati pusMorinenfis,revcrentiflimo patriHinc
Vuilleberti canonicè inventum & adum maro Remorum Archiepifcopo. Quia Co<k.g«ii.
luerit, feper omnia affenfum prxbere. Et fundamentum bonorum operum , per
fic denuntiatus eft dies & hora ac locus quod ad coelefte regnum gratiâ Domini
ordinationis ejus, id eft , Nonis Decem­ pervenitur , fidem qux per dilectionem
bris , in Monafterio quod Brittennacus operatur efle non dubium eft , non abs re
dicitur, in diocefi Remenfi & parochia cenfuit venerandaEcclefix catholicx conNoviomagenfi. Et commonitus eft idem fuerudo ut ab eis qui ad prrdicationis pro­
Vuillebertus ab Archiepifcopo fuo Hinc- moventur officium, fidei integritas ficconmaro ut ab infantia fua per fingulos gradus feflio requiratur. Quia , ficut magifter
fuos pronuntiaret Domino viam fuam ; egregius fic dodor Gentium Paulus decla­
quatenus in denominata die ad tanti one­ rat , Corde creditur adjuftitiam, ore autem
Kon. »0.
ris dignitatem gratiofus accedere valerer. conftftiofit adfalutem. Et ideb mox fuper- **·
Die autem , horà , & loco denominato , nâ gratia per facrofandum minifterium vef
convenit Domnus Epifcopus Hincmarus trum Morinenfis Ecclefix futurus Epifco­
cum Cocpifcopis fuis Hincmaro,Hodone, pus profiteor unam fidem efle, eamque,
& Legatis qui tradoriasfupradidasfuorum operante gratia fuperni largitoris, me te­
Epifcoporum detulerunt. Et quia jam ple- nere, prxdicare , atque defendere quamà
niter examinatus coram fupradidis Epif­ Deo infpiratam , fic ab Apoftolis traditam ,
copis fic coram clero ac plebe fuerat, atque à fuccefforibus eorum cuftoditam
quando & Domnus Hincmarus fufficien- habemus. Confiteor unum baptifma in retem fermonem de eo coram Epifcopis & miflionem peccatorum, unamapoftolicam
aliis multis Clericis & Laicis & ad omnem fic univerfalem Ecclefiam, in qua folapofpopulum antè diem Dominicam in fexta funt relaxari peccata in nomine Patris fic
fena fecerat, & brevitas diei id pofcebat t Filii fie Spiritùs fandi, tam per catholicum
intermilfo ipsa die fermone , poft Introi­ baptifmum, quàm fic per dignos pœnitentum & Gloria in excelfis Deo & oratio­ tix fructus fic apoftoucc auctoritatis lar­
nem primam de adventu Domini, fecun­ gitam fibi à Domino poteftatem. Extra
dam autem de ordinatione Epifcoporum , nane Ecclefiam Catholicam neminem falfive poft Litanias, ficut facriCanones p ex­ vari poffe confiteor. Sex* denique fandas
cipiunt , iii Epifcopum confecratus eft. fic generales de fide Synodos, quas fanda
Et poft ledionem Apoftoli perlectam & ficapoftolica Ecclefia recipit, me recipere
Refpons. Et Alleluia fit. Evangelium fic fic venerari profiteor, videlicet Nicxnam

6i7

Promotionum Epifcopalium.

<5i8+

cccxvm. Patrum fub Silveftro Papa Ac meus, paflus, mortuus, refurrexit, At in
Conflanti no Imperatore contra Arrium coelos afeendit, fedet quoquè ad dexteram
Ac ejus fedatores celebratam ; Conftanti- Dei Patris omnipotentis , indé venturus
nopofitanam cl. Patrum contrà Macedo­ judicare vivos Ac mortuos, ad cujus adven­
nium Ac Eudoxium temporibus Damafi tum v mnes homines refurgenteum corPapz Ac Gratiani Principis adam ; Ephe- poribus fuis, Ac reddent de fadis propriis
finam cc. Patrum contra Neftoriumfub rationem. Ac recipiet unuiquifque prout
Theodofio Principe Ac Papa Celeftino, geflit, Ac in fadis fuis perfeveravent, ab
cui per fuos Vicanos pntfedit idem beatus eodem jufto Judice Ac fine fine regnante ,
Papa Celeftinus & fandae memori» Cyril- cùm ibunt impii in ignem xternum, jufti
lus Alexandrinus Epifcopus; Chalcedo- autem in vitam xternam. Anathematizo
nenfem dcxxx. Patrum, cui prxfedit per quoquè omnes hxrefes ac fchifmata qux
Vicarios fiios fandus Leo Papa, tempo­ catholica Ac apoftolica Ecclefia anathe­
ribus Martiani Principis, contra Euty- matizat ; Ac quicquid fanr fidei intelligenchem nefandiflimum Prxfulem Monacho­ tix contradicit, refpuo Ac anathematizo;
rum celebratam; item Conftantinopoli- Ac quicquid catholica Ac apoftolica Eccletanam temporibus Vigilii Papz fub Juf- fiarecipit Ac tenet,me adjuvante Domino,
tiniano Principe contra Theodorum Ac recipere Ac fequi, Ac à facris canonibus atomnes hxreticos; item Conftancinopoli- 3ue a regularibus decretis apoftolicx fedis
e ecclefiafticis ordinibus Ac difciplinis ca­
tanam cl. Patrum fub Agathone Papa,
Conftantini Ac Heraclii ac Tiberii Princi- nonum promulgatis, feu à fynodalibus
pum temporibus, pro adunatione facienda conftitutionibus , quas catholica Ecclefia
fandarum Dei Ecclefiarum de duabus na­ ad audoritatem recipit, me per contemp­
turis Ac operationibus in una perfona Dei tum pertinaciter non deviaturum profi­
Ac hominis filii Domini noftri Jefu Chrif­ teor. Privilegio etiam Metropolis Remo
ti. Hos autem, quicunque ab eifdem fane­ rum Ecclefix ac ejus Prxfulis fecundum
tis Patribus in memoratis Synodis, vel ûcrofandos Conciliorum Canones Ac de­
pofteà fimiliter per Spiritum fandum fen- creta fedis apoftolicx ex facris canonibus
tientibus, diverfis vicibus litteris divini- Ac legibus promulgata pro fcire Ac pofle
tùs infpiratis damnati leguntur, eandem abfque dolo Ac fimulatione vd indebita Ac
venerandam Patrum au&ontatem fequens pertinaci contradidione me obediturum
condemno. Sed Ac epiftolam beat» recor­ profiteor. Sed Ac obfervationes ac regula­
dationis Leonis apoftolicx fedis Antiftitis ria mandata facrofandorumque Conci­
ad Flavianum Conftancinopolitanum liorum placita, quz poft ordinationem
Epifcopum datam, Ac omnes ejus epifto­ epifcopalem in litteris canonicis, fecun­
la· de fidei firmitate perferiptas, per om­ dum morem ecdefiafticum, propriis fubnia Ac in omnibus inviolabiliter cuftodire feriptionibus roboratis colleda Ac mihi
Ac me libéré femper predicate profiteor. traaenda coram omnibus prxdixiftis , me
In quibus inter extera, ficut Ac in fermo­ fervaturum profiteor, Ac omnibus fuprane oeati Anathalii, quem Ecclefia ca­ feriptis cum cordis Ac oris profieflione
tholica venerando ufu frequentare con- fublcribo.
fuevit, qui ita incipit , Quicunque vult
Profefiio altera generalis ordinandi
; £j;ta a
falvus eye > ante omnia opus efi ut teneat
.
>■
■r
Sirmoado
Arcniepijcopi.
Conc.G»il.
catholicam fidem. , poft documentum
XV. Ego hujus fedis ordinandus Ar- *>*■!
quo docemur quomodo Trinitas perfonarum in unitate divinitatis Ac unitas dei­ chiepifcopus, & facro minifterio veftro,
tatis in trinitate perfonarum veneranda fandi Patres, prxdicationis officium fuf Η>«η£·ο·
fit, evidentiflimè concinetur , unam ex cepturus, confiteor lanttam atque inenaeadem fanda Trinitate perfonam, Domi­ bilem Trinitatem, Patrem, Ac Filium , Ac
num Ac Salvatorem noftrum Jefum Chrif­ Spiritum fandum, unum Deum naturali­
tum, Dei hominifque filium, ex duabus ter efle, unius fubftantiz ,unius nature,
Ac in duabus naturis , hoc eft, divina Ac unius majeftatis atque «irtutis, Dominum
humana, in una perfonaconfiftentibus, Îuoqué noftrum Jefum Chriftum de Deo
Ac in fua proprietate differentiaque ma­
'atre ante tempora genitum , eundemnentibus , efle credendum Ac praedican­ que fub tempore de Spiritu fando con­
dum. Qui fecundùm apoftolicum Symbo­ ceptum , Ac de Maria Virgine natum cre­
lum de femper Virgine Maria, qux vera­ do. Qui paflus eft pro redemptione huma­
citer Dei eft genitrix, fecundùm carnem ni generis, ad inferna defeendit, indeque

*6ip

Formulæ antiquæ

viüor refurgens, & in coclos afcendens,
venturus eft in fine feculi , ut reddat lin­
gulis prout gefierunt in corpore politi ,
five bonum, five malum. Przterea conftrtutiones quatuor principalium Concilio­
rum , Nierni, Conftantinopolitani, Ephefini, ôc Chalcedonenfis , canones quoquè
Synodorum ôc decreta quae orthodoxa
fides fufeipit & complectitur , me fufeir>ere ^tenere, ôc prxdicare velle confiteor.
Hzrefes verô ôc fchifmata quz catholica
Ecclefia anathematizat, ÔC quicquid fanz
fidei adverfatur, condemno, refpuo, ana­
thematizo. Beato vero Petro ά Vicario
ejus debitam fubjedionem ôc obedientiam, fufiraganeis vero noftris adjutorium
me exhibiturum profiteor. Et huic profellioni mex coram Deo ôc Angelis , fub
teftimonio quoquè prxfentis Ecclefix ,
fubfcribo.
t EJir» i
Snmonao
Conc.Gail.

Tractoria Prudentii.Epifcopi
TricaJJini
.
? rj Z
.
quam per K icartum mijit ad ordinationem Ænea Parijienfis , cùm ipfe
adeffe non poffer.
XVI. Patri venerabili ôc crteris Patri­
bus fratribufque finccriffimè diligendis at­
que Coepifcopis reverendis, Prudentius
rternam in Domino falutem. Quantum
ad meritum peccatorum meorum fpectat, juftifiimo Dei judicio , quantum vero
ad indebitas atque indeficientes ejusmifericordias pertinere dinofeitur , mifericordittimo ipfiusmunere , infirmitatibus nenè
omnibus notis deprelius, fando deliaerabilique veflro convei.nn .idefle prohibeor.
Quod aurem polium , prxfentibus litteris
arque legato Ecclefix noftrx Prefbytero
Arnold·» mei confensûs prxfentiam eatenùs exhibeo , ut is qui ordinandus eft , fi
apoftolicx Sedis omnibus inftitutis , ôc
beatorum Patrum Innocenti» , Zofimi,
Bonifacii, Xifti , Leonis, Gelafii, Celeftini , Gregorii, Hilarii , Ambrofii ,
Auguftini , Ilidori, Primafii , Fulgentii, Hieronymi, Cafliodori, Bedx, alio­
rumque adxquè catholicorum atque or­
thodoxorum virorum feriptis ôc didis, ac
fpecialiter fuper quatuor capitulis quibus
omnis Ecclefia catholica adversus Pela­
gium ejufque hxrefeos fequaces pugnavit
ac vicit, atque ad pofterorum memoriam
litteris audoritate ôc veritate plenilfimis
mandavit, confitendo fubfcribere ôc fubferibendo confiteri voluerit,ejus me ordi­
nationi confentaneum efle profiteor. Sin
alias , prorsus neque attentior, neque
fidelibus Chrifti afientiendum fuadeo. Ca-

6zo

pitulorum verb quatuor przmiflbrum feriem, quamvis veftram prudentiam multo
vivacius quàm tnearn extremitatem com­
pertam eue non dubitem, ncceffarib ta­
men breviter adnedendam judicavi, ut
facilius quid fentiam, cui veritati confentiam , veftra bonitas recognofcat. Vide­
licet , ut liberum arbitrium in Adam me­
rito inobedientiz amifium, ita nobis per
Dominum noftrum Jefum Chriftum red­
ditum atque liberatum confiteatur, inte­
rim in fpe, poftmodùm autem in re , ficut
dicit Apoftolus , fpe enim falvi faSi fu- R»®· · »*.
mus, ut tamen femper ad omne opus donum Dei omnipotentis gratiâ indigeamus ,
five cogitandum, five inchoandum, ope­
randum, ac perfeveranter confummandum, ôc fine ipfa nihil boni nos pofie ulla­
tenus aut cogitare, aut velle, aut operari
fciamus *. Secundb, ut Dei omnipotentis · Noonâu
altiflimo fecretoque confilio credat atque
fateatur quofiiam Dei gratuiti mifericordiâ antè omnia fecula prxdeftinatos ad
vitam, quofdam perferutabili juftidâ praedeftinatos ad poenam : ut id videlicet, five
in falvandis, five in damnandis, prxdeftinaverit, quod fe prxfcierat efle judi­
cando fadurum, dicente Prophetâ : Qui
Jècit qua futuraJunt. Tertio, ut credat
ôc confiteatur cum omnibus catholicis fanguinem Domini noftri Jefu Chrifti pro
omnibus hominibus ex toto mundo in
eum credentibus fiifum , non autem pro
illis qui nunquam in eum crediderunt,
nec hodteque credunt, nunquamquecre­
dituri funt, dicente ipfo Domino : Fenit
enim filius hominis non minfflrari, Jèd »».
miniftrare,
dare animamfuam in re­
demptionem pro multis. Quarto , ut cre­
dat atque confiteatur Deum omnipoten­
tem omnes quofeunque vult falvare, &
neminem pofie falvari ullatenùs nifi quem
ipfe falvaverit, omnes autem falvari quof­
eunque ipfe fidvare voluerit. Ac per hoc
quicunque non falvantur, penitùsnon
efle voluntatis illius ut falventur, dicente
Prophetâ : Omnia quacunque voluit Do,
minus fecit in calo dC in terra , in mari
‘ ’** **
dC in omnibus abyjjis. Et licèt quxdam
fint alia quibus in Pelagio damnatis univerfaliter Ecclefia confenferir, fategerit,
atque fubfcripferit, hxc tamen fpecialiùs
adversùseum ejufque complices per apoftolicamfedem , inftantiâ beatiflimi Aure­
lii Carthaginenfis Epifcopi atque Auguf­
tini cum aliis ducentis quatuoraecim Epif­
copis ab ejus pravittimis fenftbus eruta ,
vindicata f ôc multis tam epiftolis quàm

<5a.i

Promotionum Epifcopalium. <5iz*

Canonica littera ab ordinatoribus data
Jledenulfo Epifcopo Laudunen/l, ad
Clerum dC rlebem Ecclefia Laudunenfis,
XVIII. Hincmarus fandx Metropolis
Ecclefix Remorum Epifcopus , Clero ,
Ordini, & Plebi in fanda Laudunenfi *
Ecclefia confiftenti in Domino pacem &
Hanc epiftolam 1 Prudentioferipram tum futifalutem.
fe cùm in Ecclelia Parifienli ordinandus effet ÆI. Sicut beatus Papa Innocentius do*
neasEpifcopus, sudor eft Hincmarus in pofteriocet, oportet nos hoc fequi quod Ecclefia
ri opsre advenus Gothefcakum. Quoin libro hxc
Romana cuftodit, à qua principium faerx
timui Prudentii capitula, qux Gothefcalci causa
inftitutionis nosaccepiffe dubium non eft.
in quxftione variabantur .examinat & lingtllacim
refutat.
Proptereà documento ac verbis beati Grcgorii vos alloqui procuramus , infinuantes
Documentum de ordinatione Eledranni, quia probabilibus deftderiis veftris nihil at­
Epifcopi Redonenjis.
tulimus tarditatis , fratrem jam & CocpifXVII. Anno Incarnationis Je fu Chrif­ copum noftrum Hedenulfum vobis ordi­
ti Domini noftri dccclxvi. Indictione nantes prxfentiâ vel confenfu ac litteris
XIV. anno piiffimi Regis Karoli xxvn. Coepifcoporum totius nobis commifTx
III. Kalendas Octobris in Parochio Tu- provincix fecundùm facros canones Sacer­
ronica ordinamus ôc ad pontificalem fe- dotem , Paftorem quoque atque Redodem Redonenfis Ecclefix confecramus rem. Cui his litteris , quas facri canones
Eledrannum , eledione atque decreto ordinatos prius de Conciliorum placitis,
cleri ôc plebis ejufdem Ecclefix, nos in ne fe aliquid contra eorum ftatuta egifle
Dei nomine Antiftites , Herardus Turo- perniteat , inftrudos, ab ordinatoribus
nicx metropolis, Adardus Namnetenfis, fuis , manibus eorum confcriptas jubent
atque Rodbertus Cenomanenfis , cum accipere , fecundùm traditionem Eccleconfenfu ôc litteris cceterorum Diocefa- fiafticam dedimus in mandatis ne unquam
norum adhibito , apicibus etiam prxmo- ordinationes prxfumat inlicitas, ne biga­
niti jam didi gloriofi Regis Karoli , hu- mum , aut qui virginem , fi de conjugatis
jufmodi ftatuto ôc paternx commotionis agendum eft, non eft fortitus uxorem, ne­
decreto ipfi viro allato, ut canonicis fanc- que inlitterâtum , vel in qualibet corporis
tionibus , quantùm divina fuffragaverit parte vitiatum, aut ex publicè pocnitente ,
pietas , libenter obtemperet, ôc ab infi­ aut curix vel cuilibet conditioni obno­
citis ordinationibus abftineat, ôc peftem xium , notatumque , ad facros ordines
iimoniaex hxrefis devitet, Concilia quo- permittat accedere. Sed & fi quos hujuf3uè facris préfixa canonibus cenis 'fibi modi fortè repercrit, refpedu divino non
efignata temporibus celebrare procuret, audeat promovere. Alienum etiam Cle­
atque matri fur metropoli debita reveren­ ricum fine voluntate & confenfu Epifcopi
di fefe fubdere non neglegar , ôc juxta fui contra facras regulas non folticitet ,
fandorum Patrum regulas nihil nifiqux non fulcipiat, non in fibi commiffa Ecclead propriam pertinent Ecclefiam extra fia ordinet, nec eos qui probatae fidei
ejus confenfum pertemptet. Hxc ergo non fuerint facris ordinibus prxfumat quo­
aliaque ad inftitutionem ôc informationem quo modo applicare. In ordinatione au­
fideus viri fratris ôc filii noftri Eledranni, tem Prelbyterorum ac Diaconorum ex­
die prrfixo, verbo pariter ôc ftylo pro­ terorumque ecclefiaftici oadinis Miniftro·
mulgantes , pontificali eum infulâ ador­ rum, à totius muneris, id eft , à manu ,
nantes , (aera quoque benedidione more à lingua , aut obfequio indebito , juxta
fandae Ecclefix ditantes , anulo quoque quod Dominus per Prophetam prxeipit,
dotantes, Ôc baculo decorantes , fandx 3uantùm patitur humana fragilitas, munas ôc cordis ôc corporis manus exhibeat i
Redonenfi Ecclefix pontificalieum ordine
Jirxfecimus , ôc paternè cathedral! folio ne uno eodemque gladio 6c dantem ôc ac­
ùblimantes , confratrem , confacerdo- cipientem munus interimat , ôc inlicito
tem, ÔC comparticipem in regimine ôc gu­ munere polluens manus, aliis fe benebernaculo Ecclefix fandx nobis ex inte­ didionetn credat tribuere cùm fuerit jam
gro in Dei nomine efficimus, manuum Cix iniquitati fubftratus, ôc fuâ nihiùs ambitione captivus. Ab eis etiam
quoquè adnotationibus confirmavimus.

libris toto orbe vulgata , omnis hodieque

gaudet, confitetur, prxdicat, ôc tenet,
atque tenebit Ecclefia. His per omnia confentaneam prrdicabilem paternitatem fratemitatemque veftram gratiâ fupcrnâ in­
vidam atque prxvalidam ôc fuo munere
gaudentem perpetim confcrvare dignetur.

MUI.

Cordrlio
cianOpufc.
Hincmari
par A>»-fc
i Sir monde
Conc-Gill.
rom . pag.

.

( Tdîr* >
Coidcho
cum Opup.
Hin. m.ii
J>«g eu. Λ
in Caialof.
celt. vtiit.
P»g f,r. Λ
a Snmondo
ConcGall»
lom ·. pag.
«i». 1
* f G'r fcjîuf
S’ CaUog,

naccnfî E<’
clelù. )
Dtcrtt»
Innuc. ς. ι.

F

*62 j

Formulae antiquaé

quos ordinaverit indebitum & contra fa­
cras regulas fibi facramentum fieri non
compellat. Sed ficut Dominus t prxfcius
nomlullos accepti fandi Spiritu* donum
in >ufum negotiationis inflexuros , prxM»tch. 10. cepit dicens , Gratis accepifiis , gratis
*’
^date , quod gratis, id eft. fine ulla vena­
litate dati vel accepti aut etiam promifli
vel fperati muneris , quantùm ex nobis
eft, ( cxteriim jpfe viderit, habens confcienrix lux teftenrfquem habebit Ac Judi' ceip ) per minifterium noftrx exiguitatis
accepit , fuis etiam Comminiftris gratis
M«!th. »■- conferat, fciens ex Evangelio quid Re“·
demptor nofter per fe ipfum fecerit ; vi­
delicet quia ingreiius templum cathedras
vendentium columbas evertit. Columbas
enim vendere eft de Spiritu fando, quem
, Deus omnipotens coniubtantialem fib i per
impolitionem manuum hominibus tribuit,
commodum temporale percipere. Quod
qui agereprxfumit, fuam Deo judice ca­
thedram ipfe evertit, & quos cum pretio
ordinat, provehendo agit ut fecum Ac ipfi
fimoniaci nxretici fiant, & pro benedicAâ.«. «a. tione maledidionem à beato Petro Apoftolorum Principe Simoni mago, qui do­
mum fandi SpiritAs pretio emere voluit,
juftè inlatam , unà cum ipfo , per ipfum ,
à quo non benedicuntur , fed maledicun­
tur , judicio eiufdem Spiritus fandi fufcipiunr. Et quoniam , iicuti competimus,
quidam diverfis adinventionibus turpia
Jucra fedantes , quod Miniftris altaris minimè convenit , detundis Prefbyteris ,
juxta quod didicerant viduatas Ecdefias
facultates habere , exeniapro his obtinen­
dis exegerunt, & gradus ecclefiafticos eis
non tribuebant antequam illis eadem exenia perfolverentur, ôc Synodos temerè
frequentabant ut factione miniftrorum fuo­
rum diverfo modo denarios quafi pro eu­
logiis acciperent, Ac, quod didu nefas
eft , etiam pro facri chrifmatis difpenfatione> vel de Ecclefiarum confecratione,
quocunque emolumenta ingenio cape­
rent, & necefle eft ut contra peftifera
morborum genera falubria medicamento­
rum qua:ramus experimenta , iicuti ôc de
manus impofitione , ita & de hac iimoniacx hxrefeos ingeniofa ôc malè ftudiofa
collatione quiddam eum accipere interdi­
cimus , monentes illam attendere commi­
nationem Domini per Prophetam dicen. 1. t1* · N*Jori* tgrtdiatur
ignis indigna­
tio mea , & Juccendatur , Cr non fi qui
extinguat propter malitiam Jludioaan
veflrorunt. Undè iterum iratus dicit -.

624

Fifilabo Juper vos 'juxta fru&um /ludio­
rum veflrorum.
II. Verbis quoquè beati Gregorii eum
monemus , illique interdicimus , ut Sa­
cerdotes per fuam parochiam , quotiehs
ad confignandos infantes egreflus fuerit,
ultri modum gravare minimè debeat,
nec fummam collationis , qui fuiprxdeceffores, qui hoc benè mifericorditer
ac rationabiliter atque lacri^ Conftitutiombus executi funt convenienter , con­
senti fuerunt , excedat, ôc de Capellis
antiquitùs fubjedis Ecclefiis non xqualem
ficut de principalibus Ecclefiis collatio­
nem exigat ; fed principalis Ecclefia cum
fibi fubjedis Capellis debitam & antiqui­
tus coniuetam collationem conferat. Prin­
cipales vero Ecclefia* aliis Ecclefiis loco
Capeiiarum non fubjiciat : auia fecundùm
facros Canones non licet Epifcopis pa­
rochiam antiquitùs conftitutaminconfultè
confundere atque dividere. Ne manfionaticos luis amicis aut fuis hominibus
à' Prefbyteris parari faciat. Ne etiam
quafi ad receptionem Regis , vel lega­
tionem , aut ad ornatus fux Ecclefix fa­
ciendos adjutoria quafi petendo , potius
autem exigendo, denarios , vel caballos,
aut verres feu friakingas , aut ad iter ali­
quod paraveredos, aut alia quxlibet acci­
piat , id eft , rapiat. A quo verbo acci­
pere aves qux alias aves capiunt, accipi­
tres nominantur ; cùm Epifeopi fuos fuoditos , non ut accipitres capere , fed
ficut gallina pullos fuos fovere, Ac quofque infirmos ut peritus medicus conve­
nienti medicamento ac tempore debeant
curare, Ac quos curare non potuerint,
aut patienter tolerare aut regulariter ufque
ad corre&ionem fuftinentes à fano cor­
pore fubmovere. Regulam fiquidem qux
de quarta parte redituum Ecclefix, juxti
confuetudinem aliarum regionum , ita ut
eft feripta inteHigat ; Ac non pravè illam
interpretans, perindè in his regionibus
qux funt Prefbyterorum contrà regulas
facras diripiat. Undè fi qua fuerunt grava­
mina illis impolita, temperet : quia Ac in
prxfenti & in .utura vita fibi proficiet, fi
eos qui fibi commiffi funt , fine gra­
vamine confervare ftuduerit. Miniftrôs
verb,ideft, ArchiprefbyterosAc Archidiaconos, fecundùm quod providere Do·
mino infpirante Ac coopérante valuerit,
cales conftituM qui oderint avaritiam , Ac
non diligant munera, nec fequantur re­
tributiones, neque pro ordinandis Cleri­
cis vel reconciliandis pernitentibus munus
accipiant,

n*id. 1«;

6if Promotionum Epifcopalium 616*
accipiant, & ipfo munere eum corrum­
pere fatagant. Et Prelbyteros in paratis fle
exeniis indebitis non affligant. Et ficut
fuprà de Epifcopo diximus , per diverfas
petitiones , ut illis adjutorium faciant,
qux funt Preibyterorum, undè ipfi vi­
vere & hofpites recipere & fuas Ecclcfias continere debent , conludio quo­
cunque diripiant. Et ut eifdem ab inquifitione fui minifterii parcant, fic pro in­
famia eorum calcanda vel cooperienda
quodcunque emolumentum non acci­
piant. Et fi agenrestalia Miniftros repererit, in minifterio manere non finat, &
canonicâ invectione corripiat. Ipfe quo­
què pro conftituendis Miiufterialibus ecclefiafticis videlicet (Economo , id eft ,
Ecclefix facultatum difpenfatore, Archipreibyteris fit Archidiaconis , in quibus
fidei finceritatem fit probos mores ac religiofam vitam debet eligere , prxmia
non conftituat : quia ecclefiafticum obfequium, quod malè comparaverint, acci•t/ fab] plentes munus à fubditis priùs * venun­
dare curabunt. Nec pro quocunque ju­
dicio contrà facras Leges neque fuper in­
nocentem contrà veritatem pretium ullum
accipiat. Nec etiam odio vel gratiâ, livore
aut iracundiâ, quantùm fcierit fic potue­
rit , à judicio redo declinet, dicente DoUvb. >*. mino : Non facies quod iniquum eft t nec
**
injufte judicabis. Jufte judica proximo
tuo , dC juftè quod jiflum eft. exequarts.
Juftè namque quod juftum eft «equitur
qui in aflertione juftitix eandem ipfam
juftitiam quxric.
ΠΙ. Pro baptizandis denique infantibus
vel pro fepultura, obaudiens decreta bead
Gregorii, pretium de terra concefla pu<i>it ». cp. tredini quemquam non permittat inparochia fua quxrere fic de alieno velle racere
ludu compendium. Sed fi quandbaliquem
quifque fepeliri in commi flo fibi loco conceflerit, fi quidem parentes ipfius proximi
vel heredes pro luminaribus vel in eleemofyna defundi fponte quid offerre volue­
rint , accipere non prohibeat ; peti vero
aut exigi aliquid omnimodo vetet ; nc ,
quod valdè inreligiofum eft , aut venalis,
quod abfit, dicatur Ecclefia, aut de hu­
manis facerdotalis religio videatur morti­
bus gratulari, fi ex eorum cadaveribus
ftuduerit quxrere quolibet modo com­
pendium.
IV. Ab omni quoquè avaritia fit ufura
ac turpi lucro fecundùm facrosCanones fic
ipfe abftineat fic Miniftros Ecclefix abfti­
nere laciat, fic etiam Laicos abftinere fua·
Tom. If

"—

deat. Se autem fic fibi commiflbsMiniftros
ccdefiafticos follerter fbllicitèque cuftodiat ne contrà làcros Canones condudores vel procuratores alienarum pofleflionum fiant t ne turpi negotio auPinhonefto
lucro vidum quxrant , neque fecularia ne­
gotia fub cura fua fufcipiant, Deique minifterium parvipendentes, perSecularium
domos non difcurrant, nec propter avari­
tiam gratix , aut honoris , vel pecunix ,
patrimoniorum follicitudines aut alieno­
rum tpftamentoruin defenfiones adfumant,
nec fidejuflionibus inferviant.
V. A familiaritate nihilominus ac contu
bernio illicito & vetito feminarum fe &
Comminiftros fuos, fed à tabernis, fecun­
dùm facras regulas ecclefiafticosMiniftros
faciat abftinere. Attendat quoquè quod
beatus Job dicit : Jz adversant me terra
mea clamat, àCcum eaJulciejus deflent.
Sifrudus ejus comedi abfque pecunia. U ndè beatus Gregorius : Omnis, inquit, qui
praefl,fi pervetfa in fubditis exercet t
contrà Kunc terra clamat, dCjulci de­
flent , quia contrà ejus injiflitiam rudes
identidem populi in murmurationis voci­
bus erumpunt,
imperfedi quique pro
pravo ejus operefefe infledibus affligunt.
Frudus enim terra abfque pecunia come­
dere eft, ex Ecclefia quidemfumptus ac­
cipere, fed eidem debitum pradicationis
pretium nonprabere. De quafcilicet prae­
dicatione audoris voce dicitur : Oportuit
te committere pecuniam meam nummula­
riis , Cr veniens ego recepijfem utique quod
meum erat cum ujura. Terra igitur frudus
abfque pecunia concedit qui ecclefiaflica
commoda ad ufum corporis percipit, fed
non impendit quod jubjedorum debetur
cordi. Non igitur redemptionem aut pre­
tium de collatione Preibyterorum Epifco­
pus debet exigere & alimenta ecclefiaftica
mutus manducare. Et cum Dominus pae­
dicatoribus prxcipiat ut intrantes in do­
mos eorum quibus pacem predicant, illa
edant & bibant qux apud dios funt , per
parochiam prxdicando ac confirmando
pergens Epifcopus non debet fuperfluas
penfiones in pigmentis & aliis quibufque
a Preibyteris qux non habent requirere ,
fic talia qux fortè in domo fua non acci­
pit , voluptati potius ferviens quàm neceflitati, exigere, & fuis parcens opibus,
de fuperfluè acceptis & venditis ditefeere.
Nec ideb debet prxdicare ut fumptus ac­
cipiat , fed ideb fumptus accipere ut fufficiat prxdicare.
VL Ecclcfias quoquè in proprietadRr

Job· >1.
10.

Mitik

♦627

Formulae Antiquæ

bus liberorum hominum ac cohfcredum
confidences ut fuz tradantur Ecclefiz non
'
dehet çogere': fed fecundùm fynodalia Ac
imperialia Canicula , qua regularia effe
probat Ecclefia , fatagat quatenùs dotis
x immunitates , ficut cxterx Ecclefiz ,
auctoritate Regis habeant , & ipfz ab
eifdem liberis hominibus potiantur. Talemque fe coopérante Domino in eundis
exhibeat ut facrum minifterium non vitu­
peret , qui etiam ab his qui foris funt
iTim. t. 7. teftimonium bonum juxtà apoftolicam
dodrinam habere debet. Nam cujus vita
defpicitur, reftat ut & przdicatio con­
temnatur i & cùm Paftor per abrupta gra­
ditur , folet fieri ut ad przcipitium grex
fequatur. Et ne quemquam ecclefiaftici
ordinis Miniftrum , occafione turpis lu­
cri , ut aliquid ab eo abfoluto capiat,
contra facras regulas excommunicet inhi­
bemus. Quia ut fandus Auguftinus expo,F’· Cof· ’· nens fententiam Pauli Apoftoli, Auferte
malum ex vobis , demonftrat, non ré­
méré fit quomodolibet, fed per judicium
auferendi funt rqali ab Ecclefiz commu­
nione. Multo magis autem cavendum eft
ne fine regulari judicio Miniftri Ecclefix
officio fuo priventur. Quapropter , ficut
beatus docet Gregorius , fi quid de quo­
cunque Clerico ad aures fuas pervenerit
quoa eum juliè poffet offendere , fàcilè
non credat, nec ad vindidam illum res
accendat incognita, attendens quod feripit. tum eft ; Caujam quam neftiebam , diligentijjunè inveftigabam. Et przfentibus
>
Senioribus Ecclefix fux diligenter verita­
tem perferutari modis omnibus ftudeat ;
fic tunc , fi qualitas rei popofeerit, cano­
nisé dillridio culpam feriat delinquentis
ferundiim ordinem à facris regulis propoiitum. Et ut eunda brevi cingulo perf
tringamus, nihil per comtemptum contu­
maciter faciat vel fieri in parochia fua per
mittat, quantum ex ipfo fuerit , quod
fit F.vangelicx veritati fic apoftolicz tra­
ditioni aut facris regulis inimicum. Si
autem fadum contigerit, arguendo, obfecrando , increpando , fecundùm quod
cuique viderit expedire , juxta traditio­
nem Majorum, quantum potuerit, emen­
dare procuret.
VII. Paftoralem fiquidem regulam
beati Gregorii mente , ore, ac manu ,
quantùm fibi Dominus fcire ac poffe con­
tulerit , in eundis fequi procuret. Minif
terium itaque, ornatum , vel patrimo­
nium , atque reditus vel facultates Eccle­
fix , prout Leges divinitus promulgate

628

przfigunt, ftudeat confervare, ampliare,
augere , vel difpenfare, fic Monafteriis
in parochia fua litis canonicam providen­
tiam gerat, fie quantùm ex ipfo fuerit,
debita privilegia fic antiquam ac regularem
cqnfuetudinqm fervet. Ordinationes vero
Preibyterortim fic Diaconorum fic facrofandi Daptifinatis facramentum fecundùm
traditionem ecclefiafticam ftudeat agere.
VIII. Cui etiam licèt, infpirante divini
gratia, abundans adiit dodrina, tamen pro
noftri officii debito ex ferinio fandx Me­
tropolis Remorum documentum dare ftudebimus qualiter fe, coopérante Domino,
morum probitate fic dodrinx ftudio de­
bear gerere. Ipfum vero non nefeium
quôd totius provinciz cura per facros Ca
nones fit Metropolitano commiffa , ad
eandem metropolim fuam , ficuti ad ma­
trem , ut ex ejus catholicis uberibus falubrem fugat dodrinam , humiliter ac fedulô atque obedienter monemus recur­
rere , fic non amplius quàm fibi per fa­
cras regulas eft conceffum indebite ufurpare , cum tanto caritatis ac humilitatis
glutino prxeeptis falutaribus adinvicem
fimus connexi ut dicente fibi mandato di­
vino , Interroga patrem tuum , G adnuntiabit tibi , majores tuos, G* dicent tibi ,
fit nobis , Rectorem te pofuerunt , nolli
extolli, Jed efio in illis quafi unus ex
ipfis , fic , Çui major eft veftrum, erit
minifler vefter , obedientibus fcilicet ininiftrando paternam dodrinam , fic inobedientibus quod majoris eft regularem ca­
ritatis correptionem, nos fratrum fic confacerdotum noftrorum falubribus debea­
mus uti confiliis, fic ipfi obedire paternis
ac regularibus monitis. Huic ergo fic hxc
fic alia przcepta falubriaobfervanti devo­
tis animis vos obfequendo obedire opor­
tet , ut irreprehenlibile placidumque fiat
corpus Ecclefiz, per Chriftum Dominum
noftrum, qui vivit fic regnat cum Deo pa­
tre omnipotente in unitate Spiritus fandi
Deus per omnia fecula feculorum. Arnen.
zHrNCMARUS,fandx Metropolis Eccle­
fix Remorum Epifcopus fic plebis Dei
famulus, fic venerabilis fratris Hedenui.fi in fanda Laudunenfi Ecclefia fa­
vente Dei gratii Ordinator , his litteris
canonicis fic ordinato fic eledoribus ipfius
publicè datis anno Incarnationis Domi­
niez Dcccixxvii. anno autem regni
Domni Karoli Imperatoris xxxvn. fic
anno imperii ejus 11. fubfcripfi.
f Odo Belgivacorum Epifcopus fub­
fcripfi.

Deuc. «» r·

Mxtih. »»,

629^ Promotionum Epifcopalium.
j. Raginelmus
η------- 1 . . Noviomagenfis
---------- z- r-Epifcopus
f
fubfcripfi.
+ Joannes Cameracenfis Ecclefix Epif­
copus fubfcripfi.
+ W illebertus Catalaunorum humilis
Epifcopus fubfcripfi.
f Hildebaldus Sueftionenfis Ecclefix
Epifcopus fubfcripfi.
t Gerolaus Ambiancnfis Ecclefix Epif­
copus fubfcripfi.
f Hadebertus Silvanedenfis Ecclefix
Epifcopus fubfcripfi.

Eletiio , conjeeratio , êC intkroni^atio
Gau^berti Epifcopi Caduicenfis.

XIX. Prifca modernaque Ecclefiarum
moderamina theoloquelariis fanxêre Ca­
nonibus , qub arripientibus viam univerfx
terrx quarumlibet fedium Prxfulibus, per
viciniorem Epifcopum, aut per quemlibet
alium Fpifcopum cui Archiprxiul injunxe­
Coecil. Re rit , extindi fratris tumulatorem, orbatx■enfec. «.
Concil. A-j- que fedis Vificatorem atque confolatorem,
Klian.li.c. fine cujus confcientia facri prohibent Ca­
nones confiteri aut confici de fubrogatione
Epifcopi, perficiatur ecclefiafticarum in­
ventarium rerum, tunc vero prioribus viduatx fedes difpofitis oeconomis commen­
detur, poftmodùm autem Cleri plebifque
ordinis aefideriorum confenfus requ iratur,
quinimmo amotis fimoniacis faeculis,poft pofitifque omnium cupiditatum argumen­
tis , univerfa fideliter notitix archiepifcopali fignificentur , quo difoonente eunda
in talibus expedit cum ouffraganeorum
confilio fub divina cenfura difponi nego­
tiis atque ordinari. Igitur Metropolitano
dominici vocatione rebus humanis vita­
que perfundo, hxc eadem fideliter exi­
genda funt omnia à Vifitatore atque tu­
mulatote , & omnium Condiocefanorum,
li fieri poteft, cognitioni fignificanda prudentiahter,quo urbes quas Gentilium tem­
pore habebant idolicolx Flamines , nunc
gubernent Chrifticolx Prxfules. Cum er­
go Pallorem contigerit fubrogandum,poft
adclamationem & vocationem Cleri petiBetter* cionemque viduatx plebis, ne urbs Prxfulem minimèoptatum aut fpernat aut odio
habear, fiatque miniis religiofa quàm
convenit cui non licuit habere quem vo­
luit , quoniam difficile eft quod bono per­
IW4.C.
agantur exitu qux malo funt inchoata
principio , expedit orbatx fedi cum Epifcoporum eledione Cleri ac populi ipfius
Ecclefi* acclamatione Epifcopum ordi­
nari atque inthronifari. Quapropter vir
Zb/π. II.

630*

inclitus Dagobertus primx fandx Bituricenfis Ecclefix fedis Archimandrita * cog •Archi·nofcens obitum beatx memorix Froterii
Epifcopi fandx Sedis Caturcenfis Eccle­ VI. canit
fix , cujus memoria xthereo deferibatur
Mibillooit
in albo, uti facra Canonum audoritas ju­ »·«■»·.
bet , in ipfius loco juLeo & abfolutionem
facio ad Coepifcopos noftros eligere & be­
nedicere Gausbertum Sacerdotem , verè
nobilem, orthodoxum, non cenodoxum,
frugalem, non gaftrimargicum, humilem,
non philarchicum , modeftum , hofnitalem , caritativum , caftum, mifericordem,
fy. juxtà Apoftolum armis divinis dccentiflîmèac pleniter adornatum. Nos qui­
dem humiles Jefu Chrifti Pontifices unà
cum audoritate & abfolutione Domni Archiprxfulis noftri Dagoberti , Bego Arvernenfis, Ingelbinus Albienfis, Froterius
Petragoricenfis, cernentes tantam accla­
matorum unanimitatem & acclamanti
proficuam Ecclefix utilitatem , unà per
confenfum & voluntatem G uillelmi Co­
mitis Caturcenfis roatrifque fux Acilichnx , recepimus in noftro epifcopali nu·inero atque Collegio proclamatum Gaufbertum, & eum per audoritatem canoni­
cam benedicendum ordinavimus, & eledum Epifcopum in ipfam Sedem fandi
Stephani Ecclefix Caturcenfis Epifcopum
exaltavimus , & in nomine fanax Trini­
tatis inthronizavimus & ipfi Ecclefix Pa­
ftorem prxfecimu*. Ada fcedula hujus
indaginis à corporea trabeatione verbi di­
vini anno dccccxc. Indidione. 111. Fadâ
eledione iftâ Nonas Januarii, regnante
Karolo Rege.

«•Çi.

Decretum eledionis Rorrelli Epifcopi
Rotenfis.
Nunc primum editum ex Archivo Eccle­
fix Urgellenjis.
X X. Anno trabeationis Domini noftri
Jefu Chrifti millefimo xvn.xrâ millefimâ
quinquagefimâ quintâ , Indidione x v.
Concurrente 1. Epada xx. Audor & Do·
ninus cum Patre & Spiritu Sando om­
nium creaturarum , quibufque fub illius
gratia commanentes omne Monarchia difponuntur regimina, in quo reverentiflimè
nominando Domno 'Wilielmo illuftriflimo Comite cum omne vulgus populi qui
debent in Comitatu Ripacurcenfis tellure,
una cum Domno Ermengaudo Prxfule
qui eft in finu matris Ecclefix fandx Ma­
rix Sedis Vico Orgellenfis , qui eft caput
omnium Ecclefiarum jamdido Comitato,
Rr a

Formulæ antiquae
venit quidem Domnus Borellus filius Rechildis femina , unà cum confenfu fic vo­
luntate fupradido exccllentiflimo Comi­
te five Optimatibus vel Principibus ejus,
necnon edam religioforum Clericorum
atque Abbatum, id eft, Galindus Abba
fande Mariz Varra, fic Sanila Abba fan­
di Andrez, fit Dacco Abba (andx Ma­
riz Lavajes , fit After Abba fandi Petri
Taberna , fic ManafTeAbba Sandorum
Jufti fie Paftoris Aurigemà, fic Ifamus Ab­
ba de fando Stephano , fic After Abba
fandi Michaelis , fit Abbo Abba fandz
Mariz Alaone. Nos fimul in unum cum
Canonicis fandi Vincentii Martyris Chri­
fti , cujus fedes fita eft in civitate Rota,
Id eft , Barone Archifacerdos , fic Gerallus Sacerdos , fic Galindus Sacerdos,
fic Durandus Sacerdos , fic Miro Sacer­
dos , fic Akemirus Sacerdos, fic Guimara Sacerdos. Subjungimus etiam fi­
delium Laicorum , id eft , Urrato fic
fratres ejus , Miro fic fratres ejus, Garfia fic fratres ejus , Bernardus fic fratres
ejus, Gela fic fratres ejus , Ato fic fra­
tres ejus , Anfila fic fratres ejus, Afnarius de Villanova, Bernardus de Anafpum fic fratres ejus , Martinus fic fratres
ejus, Garfia de Guduli fic fratres ejus ,
Abbo de Tromeda fic fratres ejus, Riculfiis fic fratres ejus. Et expetivit eledionem
fic obedientiam fic benedidionem pontifi­
calem ante facrofando altario almz Ma­
riz fedis prxfatx fic ante Domno Przfule
Êrxnotato five multorum Clericorum in
Ihrifti agonizantes obfequio , id eft, Ifarnus Archifacerdos , Poncius Archilevita,
Tranfeverus Archilevita, Arnallus Archilevita , Wifredus Archilevita, Bernardus
Archilevita , Randulfus Archilevita , Vi­
vas Sacerdos, Bellus Sacerdos, Bernardus
Sacerdos, Wiskafredus Sacerdos, Seniofredus Sacerdos, Gundebertus Sacerdos,
Adalbertus Sacerdos, Seguinus Sacerdos,
WilielmusSacerdos, Arnallus Sacerdos ,
Unifredus Sacerdos, WifredusSacerdos,
Wilielmus Levita, Wifredus Levita,Mi­
ro Levita, item Miro Levita, item Wiliehno Levita, Dela Levita, Lupus Levita, vel aliorum Canonicorum venerabi­
lium quorum nomina longum eft feribere.
Adjuvante Domino fic Salvatore noftro
Jefu Chrifto elegimus hunc Botellum przfixum ut ad eledionem fic honorem Przfulatùs perveniat divinâ miferante clemen­
tia. Eft namque prudens , docibilis, mo­
ribus temperatus, vitâ callus , fobrius,hu­
milis , mile rieurs, hofpitalis,in Lege Do-

mini inftruAus , verbis fimplicibus difertus, fandamque & individuam Trinitatem
Patrem fit Filium fit Spiritum Sanctum
unum Deum omnipotentem credens at­
que confirmans. Deum ante fecula , ho­
minem in fine feculorum praedicat. Cùm
his tantis fic aliis virtutibus decoratum
prxfatum Borrellurn agnofeimus , nos
omnes eligimus illum uno animo , unoque
concentu decrevimus fit cerrobamus ut
ad ordinem fui Przfulatûs fufeeptione
transfundat , atque in Domino filus ac­
cedat. Iterùm atque iterùm ego Ermengaudus prsrfarus Epifcopus unà cum ca­
terva Clericorum przdiâonim advoca­
mus , adclamamus , atque eligimus jamdido Bonello ut per divina manu falvatoris protegente vel donante ad hono­
rem & benedi&onem atque ordinatio­
nem fui Przfulatûs accedat Ac fufeeptione
perveniat fub tuitione almae Mariae Sedis
praefatae 6c fub dominatione Domno Ermengaudo Epifeopo fic Succeflbres ejus.
Exaratus eft autem hic titulus eledionis
Przfulatûs x i. Kai. Decembris , anno
xxi. regnante Roberto Rege. Witardus
Sacerdos , qui hanc eledionem per vo­
luntatem Domno Wilielmo Comite & per
juflione Domno Ermengaudo Epifeopo
fcripfi & fubfcripfl die & annoque prae­
fixo.
Eledio , confecratio , & inthronizatio
ejufdem Borrelli Epifcopi Rotenlis.

Nuncprimum edita ex Archivo Ecdefix
Ùrgellenfis.
XXL Locorum Primates Praecepto­
rum, quibus gerarchicx atquetelatargicae
vigent prifea modernaque Ecclefianun
moderamina, teoloqueriis fanxêre Cano­
nibus , quo arripientibus viam univerfz
terme quarumlibet fedium Przfulibu«,per
viciniorem Epifcopum, aut per quemli­
bet alium Epifcopum cui Archimandrite
injunxerit , extindi fratris tumulatorem
ficc. ut infuperiore ufyue. Quapropter ego
Ermengaudus Sedis OrgeUenfis Eccleliae
Epifcopus unà cum caterva venerabilium
Clericorum almae Mariae Sedis praefatae
cognofcentes obitum beate memoriae Aimerici Pontificis Rodenfts civis Ecclefiae·
que fandi Vincentii ipfius loci fedem , cu­
jus memoria aethereo deferibatur in albo t
uti facra Canonum audoritas jubet, cum
confenfu Domno Wilielmo Comite cum
ejus Optimatibus ac plebe non exigui
concione expoftulanaous, canonico cal-

633

Promotionum Epifcopalium

ciati privilegio , Borrellum filium Richellis femina urbis przfatz Rodenfis , unà
per vocationem Acadciamationem Λ. Jd
diaconorum, Coenobitarum. Ac ruralium
Clericorum, vocamus, acclamamus, Ac
petimus, ac prodeffe pofeimus Epifcopum
lubrogandum , confccranduhi, Ac inthronizandum Borrellum prznotatum in gre­
mio fandz Sedis Ecclefiz Vincentii Rotenfem civem, Ac eum Principem conft’
tuimus Ecclefix Sandorum quorum pr<didz urbe fitz fiint. Ab ipfis utpotè cu­
nabulis Ac fidei rudimentis fcimus eum Cle­
ricum , ac ftudiis liberalibus eruditum, no­
bilem , orthodoxum , humilem, modeftum , hofpitalem , caritativum, caftum ,
mifericoracm, Ac juxtà Apoftohnn armis
divinis decentiflîmè ac pleniter adorna­
tum. Hunc ergô Borrellum ego Ermen­
gaudus prxfarus Epifcopus una cum coetu
Clericorum almz Mariz Sedis jam didz,
Ac cum confenfu Domno Wilieimo incly­
to Comite t .adclamamus eum Ac advoca­
mus fub tuitione vel dominatione przfatz
Sedis Orgellenfis five Domnum Epifco­
pum Ermengaudum vel omnes Epifcopi
qui poft eum venturi funt. Poftulo itaque
ego Ermengaudus Epifcopus przfatus
Domnum Aaalbertum Karchafcnfem ci­
vem Pontificem ut per fingulos gradus ec' clefiafticos fit ordinatus, Ac minifterio facerdotali fic dedicatus. Igitur in Dei nomi­
ne interrogamus populum huncBorrellum
przfatum adclamantem : Vultis eum ha­
bere EpifcopumfRefyondic omnis Clerus
Ac Populus ufque tertib : Volumus. Nos
quidem humiles Jefu Chrifti Pontifices,
Ermengaudus przfatz Sedis Urgellenfis ,
in qua ordinatio iftaconfiftit, Ac Adalber­
ts Pontifex Karkafenfis , Ac Petrus Epif
copus Comenenfis, audientes Ac cernen­
tes tantam adclamatorum unanimitatem
Ac acclamanti proficuam Ecclefiz utilita­
tem , recipimus in noftro epifcopali nume­
ro atque Collegio prz nominatum Borrel­
lum, Ac eum per auctoritatem canonicam
benedicendo ordinamus. Ac eledum Epif­
copum in ipfa Sede fandi VincentiiEpiicopum exaltamus Ac in nomine fandx Trini­
tatis inthronizamus, Ac ipfi Ecclefiz Pa­
llorem conftituimus fub dominatu almz
Mariz Sedis Orgellenfis Ac Domno Ermengaudo Epifcopo vel Succeflbres ejus.
Ada fcedula hujus indaginis à corporea
trabeatione verbi diviiu anno millelimo
xvii. zrâ millefimâ quinquagefim quin­
ti , Indidione x v. Concurrente 1. Epada xx. vin. Kal. Decembris, anno xxr.

<$54

regnante Rotberto Rege. Wit ardus Sa­
cerdos qui hanc acclamationem fcripfic
Dcmno Epifcopo Borrello ful> die anno­
que fuperiùe exarato ad laudem & hono­
rem & gloriam fandz Dei genitrici* Ma. z Secus Vico Orgellenfis & Epifcopo*
bidem permanentes feliciter. Arnen.
Ada eledionis Riculfi Epifcopi Helcnenfis.

Nunc primum edita ex Chartulario Ecclejite Helenenfir.
XXII. Cùm inter prxclues ac pro£
Seros Antiftires fierent fanda Concilia in
ufti delubris atque Paliuris , quzfunt fita
infrà metropolis Narbone moenia, an­
no Dominiez Incarnationis dccccxlvii.
quipotè Aimiricum memoratz urbis Archiopilionem, ac Rodallum Bitarrenfem,
Gifandum Carcafenfem, Dacbertum Agatenfem , Poncionem Magalonenfem ,
unàproruperunt; fic rebus de Ecclefiafticis cum inflanti ftatuiflent (ludio , illo»
potiflimos atque przclaros bearet adjedio, vel quod magis loquax truvatimdifultaret humanitas, & hoc ex eifdem Pa­
tres inter fe connexz caritatis ardore mul­
tis ex quibufdam theophariis Ecclefiarum
diebus funt potiti. Infrà hos clariflimos
Patres aderant topicorum multorum Pri
mates, qui nihilominùs de (latu regendz
Ecclefiz cum ipfis confidebant. Et inter
agendum , cùm confpicarentur fuorum
anediones optimè promotas , de Eccle­
fiarum bene gerendis rebus, etiam cum
inventa foret una eademque voluntas, ne
viduata bafilicarum aliqua proprio Patro­
no illorum in poteftate remaneret, edidum eft Helenenfem Ecclefiam adfore
orbatam paftorali confortio Wadaldi Epifeopi. Cui affatim condolentes, eo
quod exuiflet hominem, abundè confola·
toris apotefia Spiritus repleti, ipfam inquifivere in facra Synodo quis quiviffet ex
hac prznominata Ecclefia regimen vindi
care illius Epifcopii. Hic in illa hora egref·
fa eft in Riculfum digna At affabilis Cleri­
corum eledio , ac conclamatio omnium
populorum Helenenfis Ecclefiz. Et in ac·
clamatione addunt laudibus ejus , haut il­
lum efle degenerem, necne neophyturh, .
nec idiotam; fedefle illum modenum, fo- )
brium , callum , benivolum, hofpitalem ,
& cetera. Et quid plura ? Abundanter at­
tribuunt ei laudes apoftolicas, quas con­
venit habere unicuique Epifcoporum.

F

Formulae antiquae
Hoc audientes memorati Patres, affenfe·
nine illorum vocibus, nec aufi tunc con­
traire quem ele&io atque proclamario
profequebantur. Ec prxfertim affenfum
tribuit ficibus illorum Domnus Aymiricur
Archiprxful, quo ftatim ftuduiflent fubhmare jam prxdidum Presbyterum fo­
re Epifcopum in hujufmodi Epifcopat&s
Helenerilis Ecclefix decore. Quod omnimodè volentes, fupernoque Regi debitas
grates gnavker folventes , conjundim liberaliterque , ut foliti funt, cupitx myfteriutn afltdionis canonicx in Riculfiim

636

adimplevêre, confirmantes ejufdem ekr
ftionem & acclamationem , manu pro­
prii exarando, Ac roborarionis titulo per
nane membranulam nomina deduxere
fuorum. Ada in publico conventu fanda
rum Epifcoporum necnon & prxclhrium
Primatum & roboratum in loco Sandorum Jufti & Paftoris V I. K.al. Aprilis,
Indidione inftantis cr onois habens luftruna
unum annofque ddbs Aimiricus Archi­
prxful. S. Gifandi Epifcopi. S. Dagberti
Epifcopi. S. Poncii Epifcopi. S. Alexan­
dri Abbatis.

FORMÜLÆ ANTIQUÆ PROMOTIONUM
EPISCOPALIUM.

Edit* i Joanne Cordefio Canonico Lcmovicsnfi.

Decretum quod Clerus & Populusfirmare
debet de eltSo Epijcopo.
I. "TV ominis Patribus illis , venera·
1 J bilibus fcilicet Epifcopi» Dio­
cefeos Metropolitanx , Clerus, Ordo, ôc
Plebs huic fandx Ecclefix fpecialiter obfequentes. Veftrx paternitati ôc cogni­
tum quantum temporis eft ex quo acci­
dentibus variis eventibus hxc fanda Ec­
clefia metropolis noftro fit viduata Paftore
ac deftituta Redore. Quod non folùm
ad noftrum, verùm ad veftrûm ac omnis
diocefeos detrimentum pertinere dinofeitur , cùm totius Provincix follicitudinem
Metropolitano conftet effe commiffam.
Proptereà eligimus hujus diocefeos, hujus
Ecclefix, Presbyterum nomine illum, no­
bis fufticientiflimè cognitum , natalibus
ôc moribus nobilem, apoftolicà ôc ecdefiafticâ difeiplinâ imbutum , fide catholi­
cum , naturi prudentem, docibilem. pa­
tientem , moribus temperatum , vita caftum, fobrium, humilem , affabilem , mifericordem , litteratum , in Lege Dei inftrudum , in feripturarum fenfibus cau­
tum , in dogmatibus ecclefiafticis exerci­
tatum , ôc fecundùm feripturarum trami­
tem tradirionemque Orthodoxorum ôc
Canon u m ac Decretorum Sedis apoft olicx
Prxfulum conftitutiones fano fenfu ecclefiafticas regulas intelligentem fanoque ter­
mone docentem ac fervantem, ampledeni. Tta. t. temeum qui fecundum dodrinam eft fide­
lem fermonem, ôc cum modeftia corri­
pientem eos qui refiftunt, ÔC fi qui fanx

dodrinx adverfantur, eis refiftere ôc re­
darguere nrxvalentem, hofpitalem, mo
deftum , fux domui benè prxpofitum,non
neophytum, habentemteftimonium bo­
num , in gradibus fingulis fecundùm tra­
ditionem ecdefiafticam miniftrantem, ad
omne opus bonum ôc fatisfâdionem omni
pofcenti rationem de ea qux in illo eft f pe
paratum ; quem nobis quantocius petimus
ordinari Pontificem ; quatenus Audore
Domino regulariter nobis prxefle valeat
ôc prodeffe, ôc nos fub ejus regimine filubriter Domino militare poflimus: quia in­
tegritas prxfidentium falus eft fubditorum , ôc ubi eft incolumitas obedientix,
ibi fanx eft forma dodrinx. Ut autem om­
nium noftrûm vota in hanc eledionem
convenire nofcatis, huic Decreto canoni­
co promptiflimi voluntate finguli mani­
bus propriis laborantes fufcripfunus.
lOe illius Ecclefix Archiepifcopus in
eledionem Domini illius Ecclefix illius
Epifcopi fiibfcripfi.
Ifti in ordinationem illiu- Ecclefix il­
lius Epifcopi ipfo confentiente ordinati
confenferunt. Quod prxfens infcriptio
manifeftat.

Aliud Decretum Cleri dC Plein.
II. Univerfalis Ecclefix facrofandis Pa
tribus , prxcipuèque illius Diocefis Prxfulibus , Ecclefia illa, unanimitas fcilicet
totius Qeri & Plebis, fubmiffx devotionis
obfequium in Domino. Ad aures veftrx
beatitudinis pervenifle jam novimus ex-

I

6j7

Promotionum Epifcopalium.

cefliun piifliini Patris fie Paftoris noftri il­
lius , fic qualiter Ecclefia fibi credita prrf
tanriflimo Paftore fit viduata plurimis ter­
rarum finibus manifèftum efle comperimus. Et ideo lacrymabiliter preces unani­
mis fiipplicationis veftrx paternitati mittb
mus , ut nobis in fubftituendo Paftore mo­
rem patrum fic prxdecefforum beatorum
Pontificum imitantes , paternum nobis
ferre auxilium *** humiliter pofcentibus
pio *** moribus fit feientiâ *** decora­
tum comperimus, illum gloriofifli. ***
decubantem, ejufque fervidis immorantem t nobis expetivimus..... poftulavimus
habendum , fic per Dei mifericordiam
quxfivimus...... cendum. Et quoniam di­
vini miferante dementia in ejufdem poftularionis devotione benevolum atque
concordem praenominatum noftrx unani­
mitati effecit Regem, juxta hoc quod
Scriptura teftatur dicendo Cor Jtegtt in
manu. Dei eft, quocunque voluerit vertet
illud » totius Ecclefix, Cleri fcilicet Ple-

bifque, in ejufdem prxclariffimi viri elec­
tione par eft devotio , unus idemque affenfus , in nullo diffimilis adeiamatio ;
fed ficut nobis eft unus Deus, una fides ,
unumque baptifma , ita fic nobis omnibus
in fupradidi eledione pontificalifque or­
dinis confecratione atque fubftitutione
unum eft per omnia velle , fic nullum ex­
traneum appetere, quin totius Ecclefix
voce prxfenti decreto concorditer fic confonanter conclamando , virum memora­
tum Knonfimptici, fed multiplici fermone

638

pontificio efle , ficut voce fatemur f ita
edam omnium noftrorum fiibfcripuonibus devotiflunè roboramus, fic communi
adnotationis decreto, Dei mifericordiâ
produce diuturnitate temporum nobis
Paftorem habendum eligimus fic optamus,
more quoquè canonico fub geftorum
ferie confirnuutius.
Epiftola vocatoria Metropolitani pro
confecratione Epijcopi deAi.

ΙΠ. Dilediflimis fratribus fic filiis Prefi
byteris, Diaconis,Honoratis,Clericis ,
fic PofTeiToribus, vel cundx Plebi illius
Ecdefix, fimulquevocatoEpi
illi,
M. auxiliante Domino M
us
fandx Sedis Apoftolicx illius. Diiecnonem veftram falubriter alloquimur , quia
prxdidum talem à vobis eledum Epifco­
pum, virum venerabilem, tali Ecclefix
ordinare compellimur, laudemus fic ho­
noremus Jefum Chriftum, ut qui vobis
hanc eledionis devotionem dedit, nobis
quoquè perficiendi tribuat facultatem. Jam
fatum virum religiofl violentiâ tenete , fic
ad fandam noftnun Sedem ilL perducere
fèftinatc : qui fortèmws dignior erit, fi fe
occultare voluerit. Ob quam rem hanc
direximus admonitionem, quemadmodùm.
optimè placuit fandx Synodo Epifcopum
fine vocatoria fufeipi non detere, ne
obfcuritas dubio ordinationis incurrat.

ό}9

Formulæ Exorcifmorum

FORMULÆ

640

FETERES

EXORCISMORUM ET EXCOMMUNICATIONUM.
Stephanus Balufius Tutelenfu m unum collegit , magnam partem nunc* "n.
primum edidit , reliquas emendavit.
CAPITULA.
* BBNBDiCTio

3.
3.

4.
q.
6.

f.
8.
f.

10.
it.
ia.

vel exorcifmus

aquee calidafeufrigida in qua ma­ 13.
nus adjudicium mittitur.
Judicium aquafrigida.
14.
Exorcifmus aqua ad judicium Dei
demonflrandum.
1 y.
Adjuratioferri vel aquaferventis.
Exorcifmus panis hordeacii vel 16.
ctfei.
17.
Ordo judicii quo rei aut innoxii pro­
banturferro candetui.
Colleda ad malafurta reprimenda.
Probatio à eundisjurtis probandis.
18.
Exorcifmus ad caldaria five ad
aqua.
Refolutio omnium maleficiorum.
ip.
Ad revocandum examen apum dif- 20.
perfum.
Qualiter Epifcopus excommunicare-

infideles debeat.
Item alia excommunicationis allo­
cutio.
hem alia terribilior excommunica·
tio.
Excommunicatio hominum Balduini
Comitis Flandria.
Excommunicatio Ragenardi Comi­
tis Senonenfis.
Excommunicatio quam Suniarius*
Epifcopus Helenenfis Jecit adversus
invafores rerum ecclgiaflicarum.
Excommunicatio quam SaliaJEpif·
copusUrgellenfisAecis adversis in­
vafores rerum ecclfiqflicarum.
hem de eadem re.
Alia Formulaexcommunicationildû
verfa à fuperioribus.

Incipit benedictio vd exorcifmus aqua calida feu frigida in qua manus
ad judicium mittitur,.
I. Z’’’ V M homines vis mittere ad comW' probationem judicii aqua calida ,
primumfac eos intrare cum omni humili­
tate in Ecclefia frprqflratis in oratione t
dicat Sacerdos has orationes.

Prima

oratio.

Auxiliare , Domine , quaerentibus mlfericordiam tuam , fic da veniam conti­
centibus. Parce fupplicibus ; ut qui noftri·
meritis flagellamur t tuâ miferatione falvemur. Per.

Secunda

oratio.

Quxfumus , omnipotens Deus, afilidi
populi lacrymas refpice , & iram tux in­
dignationis averte ; ut qui reatum noftrx
infirmitatis agnofeimus } tuâ confolatione
liberemur. Per.

Tertia

oratio.

Deus qui confpicis omni nos virtute
deftitui, interius cxteriiifque cuftodi ; ut

& ab omnibus adverfitatibus muniamur
in corpore fit à pravis cogitationibus mun­
demur in mente. Per.

His orationibus completis tfurgatpa­
riter , G* coram hominibus Ulis cantet
Presfbyter Mijfam, dC faciat eos ad
ipfam Miffam offerre. Cùm autem ad
communionem venerint, antequam com­
municent , interroget eos Sacerdos cum
adjuratione dC dicat.

Adjuro vos, homines, per Patrem & Fi­
lium & Spiritum fandum, dc per veftram
Chriftiamtatem quam fuicepims, dc per
unigenitum Dei nlium, quem Redempto­
rem creditu, dcjper fandam Trinitatem,
fic per fandum Evangelium. dc per Reli­
quias qux in ifta fanda Ecclefia funt reconditx , ut non prxfiimath ullo modo ad
iftam fandam communionem accedere
nec fumendo communicare fi hoc vel illud
feciftis, aut confenfiftis, aut aliquam ve­
ritatem indè icitis, feu qui hoc egit noftia.

641

& Excommunicationum.

Si autem fsrwrrW, flmdlet 'unliptt
JiffitMH dùteriat, tcctJttStetnÎM ü
altare, Gr CMWMMMCtf nortfofa^rfti
wrd CMMMMMCtt idiot, Cùm autem casswuucMf «Mr then t dicat Stctriu :
Corme hoc Ac fenguis Domini noftôJefii
Chnfti fit vobis aJcomprobariooemhodiè. Etepletd S£fi9 dÿceadatSacerdet
ad locem dediaatum, ubi iffi» ttuen
peragatur. Deferat ficum liinuu £vttgtliorum dC Crucem , dC cauce modicam
letaniam $ dCcùm compleverit ipfam letantam, exorcizet dC benedicat aquamipJam aatequàmfervefiat, ita dicendo,
Exorctao te creatura aquae in nomine
Dei Patria omnipotentia, fic in nomine
Jefu Chrifti filii eyua Domini noftri, ut fias
aqua cxorcisata ad effugandam omnem
poteftatem inimici & omne phantafina
Diaboli; ut fi hic homo qui manum fuam
in ce miffurus eft innocens exriterit de hac
culpa undè reputatur, pietas Dei omnipocencu hberet eum; Ac fi ,
abfic,
culpabilia eft, Ac pnefumpomaè m te ma­
num mittereaufus luerit, ejulitem omnipotentia virtus fiiper eum hoc dedarare
dignetur; ut omnia homo timeat fic con­
tremiscat nomen fimâumdorir Domini
noftri, qui vivit Ac regnat Deus per omnia
fecula.

O * a

t

1 o.

Domine Jefii Chrifte , qui ea judex, ju·
ftut, fortia, fic pariem, Ac rnukftm mifericor», per quem feâa funt omnia ,
Deua Deorum fic Dominus Dominantium,
qui propter nos hominea Ac propter no­
ftram falucem de finu Patria delcendifti,
Ac ex Virgine Maria carnem aflumere
dignatus ea, AcperPaffioncmtuam mun­
dum in cruce redemifti , Ac ad inferae
defcendifti, fic Diabolum in tenebris ex­
terioribus conligafti, fic omnes Juftoe ,
qui originali peccato ibidem detineban­
tur , magni potenti! tuâ exindè liberafti,
ru Domine, quafiimus, mittere digneris
Spiritum tuum (anâum ex fumma coeli
arce fuper hanc creaturam aquae , quae
ab igne fervefeere atque caleicere vi­
detur , ut re&um judicium per eam fii­
per hunc hominem nomine illo com­
probet ac manUeftec. Te Domine Deua
fupplicca deprecamur, qui ia Cana Ga­
lilee figno admirabili tui virtute ex aqua
vinum fecifti, Ac tres pueros Sidrac ,
Mifac, Ac Abdenago de camino ignis ar­
dentia iliefos eduxifti , Ac Sufimnam de
falfo crimine liberafti, ceco nato oculos
Tom. II,

641

aperuifti, Latarum quatriduanum έ mo­
numento firicteafti, Ac Petro mergenti ma­
num porrexifti, ne refricias peccata no­
ftra in hac orariinw , led tuum verum Ac
fen&um judicium coram hominibus in hoc
manifeftare
. __ 2 ‘L____ , _
hac
i, furto videlicet,vel
homicidio, aut adulterio, velluxuril, aut
ventem miferit, Ac culpabilis ex hac caufa
non eft , hoceipreftaredigneris ut nulla
lefio vel macula in eadem manu appareat,
per quam fine culpa calumniam incurrat.
Iterùm ce , Deus omnipotens, nos in­
digni fic peccatores famuli tui fupfJkker
oramus ut fànâum , verum Ac re&um
judicium tuum nobis in hoc etiam manifeftare digneris, quatenhs hic homo ex
hac reputationiscaufa, fi per aliquod ma­
leficium, Diabolo inftigance, aut cupidi­
tate vd fiiperbii incitante, culpabilis eft
in fàâo vel in confenfu, fit hoc compro­
bationis judicium fubvertere vel violare
volens , malo confifus ingenio, manum
fuam in hanc aquam prnfumptuoaè mit­
tere aufus fiierit, tua pietas tauter hoc de­
clarare dignetur ut in ejus manu dinofei
queat quod injuftè egit; ut Ac ipfe dein­
ceps per veram confeflionem poeniten­
tiam agens ad emendationem perveniat,
Ac judicium tuum fen&um fit vetum in
omnibus gentibus declaretur per te, Re­
demptor mundi , qui venturus es judicare
vivos Ac mortuos Ac foculum per ignem.
Arnen.

Itkm alius kxobcismus.
Te autem, creatura aquar. adjurate per
Deum vivum, per Deum fandum, qui
te in principio feparavit ab arida, adjuro
teper Deum vivum, quite de forne paradin manavit Ac in quatuor fluminibus exire
juflit Ac totam terram rigare pnrcepit, ad­
juro teper eum qui te inCanaGahtar fu!
potentia convertit in vinum , qui fuper te
luis fen&is pedibus ambulavit , qui cibi
nomen impofiik SUoha, adjuro te per
Deum qui in te Nahaman Syrum fui lepri mundavit dicens , aqua fanda, aqua
benedi&a, aqua que lavas fordes Ac mun­
das peccata, adjuro te per Deum vivum
ut te mundam exhibeas nec in te aliqua
phantafina retineas, fed efficiaris fons
exorotatua ad effugandum Ac evacuan­
dum Ac comprobandum omne menda­
cium Ac invefbgandam Ac comprobandam

645

Formulae Exorcifmorum

omnem veritatem ; ut ifte qui in te manum
miferit. fi veritatem Ac juftitiam habuerit,
nullam kfionem in te accipiat; Ac fi men­
dacium habet, appareat manu· ejus igne
combufta ; ut cognofcant omne· homine·
virtutem Domini noftri Jefii Chrifti, qui
venturus eft cum Spiritu fando judicare
vivos Ac mortuos Ac feculum per ignem.
Arnen.
Poft hac exuat eumv^limentisfuis,X
induat eum vel eos vefltmentit mundis de
Ecclefia, id fl, indumento deExorcifta
aut de Diacono , Xfaciat eos veleum efi
culari Evangelium Cf crucem Chrifti, &
efpergat fuper eos de aqua ipfa ; X ipfi
qui intraturifunt ad Det examen, det illis
omnibus bibere de ipfa aqua benediSa.Cùm
autem dederit, unicuique dicat. Hanc

manum miferit, fâlvam Ac inkfian mdè
educa·. Qui crea puero· fupradidos Ac Su*
Annam de falfo crimine liberafti, ita, Do­
mine omnipotens, fi culpabilis fuerit, Ac
incrafiante Diabolo cor obduratum, ma­
num in hujus tui elementi ferventis crea­
turam miferit, tua veritas hoc dedaret *, ·£«ΐκΐ»
ut incorpore manifeftetur, fic anima per ***
poenitentiam falvetur. Et fi ex hocfcelere
culpabilis fuerit. Ac per aliquod malefi­
cium aut per herbas aut per diabolicas in­
cantationes hanc peccati fui culpam oc­
cultare voluerit. vel tuam juftitiam con­
taminare vel violare fe pofie crediderit,
magnifica tua dextera hoc malum evacuet
Ac omnem rei veritatem demonftret. Per
te, dement irtime Pater , qui vivis fic
regnas in trinitate perfeda. Per omnia.

aquam dedi tibi, vel vobis, ad probatio­
nem hodiè. Deindi imponantur lignafit­
ter caldaria , & dicat Sacerdos has oratio­
nes quandà ipfa aqua calefcere ceperit.

In nomine fandae Trinitatis. Deus ju­
dex, ju fins , fortis, Ac patiens, qui es audor Ac creator clemens fic mifericors, fic
judicas aequitatem , tu judica qui juflifti
redum judicium facere, fic refpicis fuper
terram , fic facis eam tremere. Tu Deus
omnipotens , qui per adventum unigeniti
filii tui Domini noftri Jefu Chrifti mun­
dum redemifti, qui per ejus partionem ge­
nus humanum fubvenifti fic falvafti, tu
hanc aquam ferventem fandifica. Qui tres
pueros, id eft, Sidrach, Mifâch fic Abdenago fub Rege Babylonis Nabuchodonoforin camino ignis accensi fornace fal­
vafti , fic inlxfos per Angelum tuum eduxifti, tu clementiilime Dominator prxfta
ut fi quis innocens ab hujufmodi culpa feu
caufa five reputatione homicidii, adulte­
rii, latrocinii foerit, fic in hanc aquam

644

Alia.

Oremus. Deus qui beatam Sufimnam de falfo crimine liberafti, Deus qui
beatam Thedam de fpedaculis liberafti,
Deus qui fandum Danidem de lacu leo­
num liberafti, fic tres pueros de camino
ignis ardentis eripuifti, tu libera innocen­
tes , fic configna fadores. Per Dominum
noftrum.
Et qui manum mittit in aquam adipfiun
examen,dicatOrationemDominicam, X
fignetfefignaculo crucis, Xfeftine depo­
natur ipfa aqua fervens defuperjuxta ig­
nem , X Judex perpendat ipfam lapidem
illigatam ad menjuram ill. infrà ipfam
aquam morefelito; X fic indi extrahat
eam in nomine Domini ipfe qui intrat ad
examen judicii. Pofteà cum mama dili­
gentia ficfiat involuta manusfubfigillo
Judicisfignata ufque in die tertio > quo
vifafit viril idoneis Xjlaimata.

Judicium aqua frigida.

I I.

homines vis mittere ad
judicium aqua frigida ob com­
probationem ita facere debes. Accipe il­
los homines quos vis mittere in aquam,
Cr deduc eos in Ecclefiam , & coram
omnibus illis cantet Preftryter Miffam ,
X fac eos ad ipfam Miffam offerre. Cùm
autem ad communionem venerint, ante­
quam communicent, interroget eos Sa­
cerdos cum adjuratione, X dicat : Ad­

Trinkatem, Ac per fandum Evangelium,
Ac pqr illas fandas Reliquias qux in ifta
Ecclejia funt , ut non prefumatis ullo
modo communicare, neque accedere ad
altare fi hoc feciftis aut confenfiftis, aut
fcitis qui hoc egerit. Si autem omnes ta­
cuerint , X nullus confeffus fuerit, ac­
cedat Sacerdos ad altare , X communi­
cet ,feparatis illis qui examinandifunt.
Pofteà verè communicent illi quos vult
in aquam mittere. Cùm autem communi­
cant , dicat Sacerdosperfingulos ante al­
tare : Corpus hoc At languis Domini no-

juro vos homines per Patrem fic Filium
Ac Spiritum Sandum , fic per veftram
Chrintanitatem quam fufcepiftie, fic per
unigenitum Dei Filium, fic per fandam ftr Jefu Chrifti fit tibi ad probationem

& Excommunicationum

646

hodièad laudem dc gloriam nominis fui dc
ad Ecclefix fins utilitatem. Expleti Miffd,

natur per infinita fecula feculorum. Arnen.

Jaciat Sacerdos aquam benedidam
de­
jerat eam adlocum examinis,ubi Aomines
probantur. Cùm autem venerit ad ipfum
locum, letaniam faciens, omnibus pro
eadem caufa Dominum deprecantibus ,
det examinandis bibere de aqua illa benedido. Cùm autem dederit, unicuique di-

Adjuro te, homo, ic conteftor per Pa­
trem fic Filium dc Spiritum ûnâum, dc
per fandam dc individuam Trinitatem, dc
per omnes Angelos dc Archangeloc,dc per
omnes Principatus dc Poceftates,Domina
tiones quoquè dc Virtutes, dc per Dei fedilia Cherubin dc Seraphin, dc per diem
tremendum judicii Dei, necnon dc viginri
quatuor Seniores qui quotidiè laudant
Deum, de per quatuor Evangeliftas, dc
per fandos quoquè Apoftolos, Martyres,
dc Confeflbres, necnon dc per fandam ge­
nitricem Dei Mariam , omnefque Virgi­
nes , dc per eundum populum fandum
Dei, vel per fandum baptifmum in quo
renatus es , fi hoc malum fecifti ex quo
culparis, vel aflenfum prxbuifti, aut bajulafti, aut in domum tuam recepifti, aut
indè confcius aut confentaneu» extitifti,
coram omnibus dicito. Qubd fi , Diabolo
fuadente, celare difpo fueris, dc culpabilis
exindè es, evanefeat cor tuum incraflatum
dc induratum, dc non fufeipiat te aqua in­
credulum dc fedudum ; ut dicat populus
quia Deus nofter Judex eft, cujus poceftas
in fecula feculorum. Arnen.

cur.'Hxc aqua Domini fiat tibi ad proba­
tionem hodiè per Dominum noftrum Jefum Chriftum , qui eft verus judex dc juf-

tua. Deinde conjuret aquam ubi mittendi
funt. Pqft conjurationem autem aqun ,
exuat illos vJumentisfuis , Xfaciat illos
perfingulas ofcularifandum Evangelium
fp crucem Cnrifli. Etpoftknc de ipfa aqua
benedida afpergat fuper unumquemque
hominem , dC projiciat eosJiatimperJtngulosinaquant.Hxc autem omniafacere
débat jejustus ; neque illi anted. comedant
qui tpfos mittant in aqua.
Conjuratio aqua.
Adjuro te, aqua, in nomine Dei Patris
omnipotentis, qui te in principio creavit,
quique te fegregavit ab aquis fuperioribus, dc juflit te fervire humanis neceffitatibus. Adjuro te etiam per invifibile dc
ineffabile nomen Chrifti jefu, fibi Dei vivi
omnipotentis, fub cujus pedibus te cal­
cabilem prxbuifti, qui etiam in te baptizari
dignatuseft, dc fuo baptifmate confecravit. Adjuro etiam te per Spiritum fanctum, qui fuper Dominum in te bapcizacum
dcfcendk, qui te invifibili fanftificatione
ficratam ad animarum purgationem ine­
narrabile conftituit facramentum , per
quam olim dc Populus Ifracliticus ficds
pedibus tranfivit, dc ex aqua ferrum,quod
cafu ceciderat, Helifeus divini virtute
contrà naturam natans in fuo manubrio re­
dire fecit, ut nullo modo fufeipias hunc
hominem, fi in aliquo culpabilis eft ex hoc
quod illi objicitur, fcilicet aut opere, aut
confenfu feu confcientiâ, vel quolibet in­
genio; fed per virtutem Domini Jefu Chrifti rejice ex te, de fâc illum natare fuper te,
quatenùs cognofcant fidelesChrifti nullum
maleficium, nullum prxftigium divinx vir­
tuti poffe refiftere quod non detedum
fiat dc omnibus manireftum. Adjuro etiam
te per virtutem ejuidem Domini noftri Jefu Chrifti ut ad laudem illius cui omnis
creatura fervit, dc cui cceleftis exercitus &
mulatur clamans Sancius ,Sandus , San­
citu Dominus Deus exercituum , ut nobis
adjurantibus & ejus mifericordiam obfecransibus obedias , qui regnat dc domiTom. II.

Hominis conjuratio.

Poft conjurationem aqute exuat illos
veflimentis illorum, & ojculariJancium
Evangelium dCJanSam crucem facias
fandjicatis omnibus aqua benedida cum
timore (f reverentia , jidus de ejus cle­
mentia , proficiat in aquam.
Hoc judicium autem, petente Domno Hludo>
vico Imperatote, conftituit beatus Eugenius, poccipienl ut omnes Epifcopi, Comites , Abbates ,
omifque populus Chriftianus, qui infrà ejus
imperium eft, hoc judicio defendant innocen­
tes, & examinent nocentes. ne perjuri fuper
Reliquias Sanâorum perdant fuas animas in ma­
lum confentientes.

Λlio modo.

Deus judex, juftus, fortis, dc patiens,
qui es audor dc amator juftitix, qui judi­
cas aequitatem , judica, Domine, quod juftum eft, quia reâa tua judicia funt. Qui
refpicis fuper terram, dc facis eam treme­
re , tu, Domine omnipotens, qui per ad­
ventum filii tui Domini noftri Jefu Chrifti
mundum falvafti, dc per ejus Pafiionem
genus humanum redemifti, tu hanc aquam
per ignem ferventem fanQifica. Qui tres
pueros, id eft , Sidrach, Mifach, Abde·
nago, jufiione Regis Babylonis miflbe in
caminum ignis fervafti, tu,clcmentiflûne,
prxfta ut fi quis innocens in hanc aquam

Sf2

647

Formulae Exorcifmorum

ferventem manum mittat , ficut tres pue­
ro· fupradidos de camino ignis eripuifti ,
ôc Sufannam de falfo crimine liberafti, ita
Domine manum illius falvam flc illxfam
perducas. At fi quis culpabilis, incraffante Diabolo cor induratum, pncfumpferit
manum mittere, tua juftiilima pietas hoc
declarare dignetur, ut in ejus corpore tua
virtus manifeftetur. & anima illius per
poenitentiam falvetur.
Deus judex juftus, qui audor pacis es,
& judicas aequitatem, te fu p pii citer roga­

648

mus ut hoc ferrum ordinatum ad juftatn
examinationem cujuflibet dubietatis fa­
ciendam benedicere t & fan&ificare dig­
neris , ita ut fi innocens de praenominata
caufa , undè purgatio quaerenda eft, hoc
ignitum in manus acceperit, illxfus adpareat, & culpabilis atque reus, juftiilima fit
ad hoc virtus tua in eo cum virtute decla­
randum : quatenùs juftitiz non dominetur iniquitas , fed fubdatur falfitas aequi­
tati , per Dominum noftrum ôcc.

Incipit Exorcijmus aquce ad judicium Dei demo^ftrandum.
Ex Ordine Dunftant Archiepifeopi Dorobcrnenfis.

III. T} Eradit coram Sacerdote trium
dierum jejuniis , cùm homines
vis mittere adjudicium aqua frigida ob
comprobationem , itafacere debes. Accipe
illos. homines quos vis mittere in aquam ,
X duc eos in Ecclefiam , Cr coram omni­
bus illis cantet Prefbyter Mijfam, Xfa­
ciat eos adipfam Miffam offerre. Cùm au­
tem adcommunionem venerint, antequam
communicentjnterroget eos Sg^erdos cum
adjuratione & dicat. Adjuro vos ill. & ill.
per Patrem ôc Filium ôc Spiritum fandum,
ôc per veftram Chriftianitatem quam fufcepiftis, ôc per unigenitum Dei Filium,
ôc per fandam Trinitatem, ôc per fandum
Evangelium, Ôc per iftas fandas Reliquias
quz in ifta Ecclefia funt, ôc per illud Baptifmum quo vos Sacerdos regeneravit, ut
non przfumatis ullo modo communicare
neque accedere ad akare fi hoc feciftis
aut confenfiftis, aut icitis quis hoc egerit.
J*z autem tacuerint, X nulli hoc dixerint,
accedat Sacerdos ad altare &· communi­
cet. Pqfleà verà communicet illos quos
vult in aquam mittere. Cùm autem com­
municaverint , dicat Sacerdos ante altare
perfingulos : Corpus hoc ôc fanguis Do-,
mini noftri Jefu Chrifti fit tibi ad proba­
tionem hodiè.
Incipit Mijfa judicii.
Antiphona. Juftus es, Domine , ÔC redum judicium tuum, fac cum fervo tuo
fecundùm mifericordiam tuam. Pfalm.
Beati immaculati.
Oratio.
Abfolve, quxfumus Domine, tuorum
delida famulorum, ut à peccatorum fuo­
rum nexibus , quz pro fua fragilitate con­
traxerunt , tuâ benignitate liberentur, ôc
in hoc judicio prout meruerunt, tuâ juftiu& przveniente , ad veritatis cenfuram

pervenire mereantur. Per Dominum no­
ftrum Jefum Chriftum Filium tuum.
Ledio Libri Levitici.
In diebus illis locutus eft Dominus ad
Moyfem dicens : Ego fum Dominus Deus
vefter. Non faciatis furtum, non mentia­
mini , nec decipiat unufquifque proximum
fiium. Non perjures in nomine meo , nec
polluas nomen Dei tui. Ego Dominus.
Non facias Calumniam proximo tuo , nec
vi opprimas eum. Non moretur opus mer­
cenarii tui apud te ufque manè. Non ma­
ledicas furdo, nec coram cocco ponas of­
fendiculum. Sed timebis Dominum Deum
tuum , quia ego fum Dominus, dicit Do­
minus omnipotens.

Item alia Ledio Epiflola beati Pauli
Apqftoli ad Ephefios.
Fratres , renovamini fpiritu mentis
veftrz, ÔC induite novum hominem qui
fecundùm Deum creatus eft in juftitia ôc
fanditate veritatis. Propter quod depo­
nentes mendacium, loquimini veritatem
unufquifque cum proximo fuo , quoniam
fiimusinvicem membra. Irafeimini,ôc no­
lite peccare. Sol non occidat fuper iracun­
diam veftram. Nolite locum dareDiabcdo.
Qui furabatur, jam non furetur. Magis
autem laboret operando manibus fuis
quod bonum eft , ut habeat undè tribuat
neceflitatem patienti.
Graduale. Propitiùs efto Domine pec­
catis noftris, ne quando dicam gentes ,
Ubi eft Deus eorum. Fvfiu. Adjuva nos
Deus falutaris nofter, ôc propter honorem
nominis tui,Domine, libera nos. Alleluia,
Deus judex , juftus , fortis, ôc patiens 9
numquid irafcetur per fingulos dies.

649

& Excommunicationum.

Sequitur fanâum Evangeliumfecundùm
Marcum.
In illo tempore cùm egreflùs effet Jefus
in via, procurrens quidam genu flexo ante
eum rogabat aim dicens : Magifter bone ,
quid faciam ut vitam aeternam percipiam ?.
Jefus autem dixit ei : Quid me dicis bo­
num? Nemo bonus nifi folus Deus. Prae­
cepta nofti ? Ille dixit. Que t Non occi­
das t non adulteres , non fureris, non fid­
ium teftimonium dicas , non fraudem fe­
ceris. Honora patrem tuum & matrem
tuam. At ille refpondens ait : Magifter ,
hxc omnia cuftoaivi à juventute mea. Je­
fus autem intuitus eum dilexit eum, fic di
xk ei : Unum tibi deeft. Vade, quxcunque habes vende , & da pauperibus, fic
habebis thefaurum in coelo > fic veni, fe-

quere me,
Offertorium.
Immittet Angelum Dominus in circui­
tu timentium eum, fic eripiet eos. Guftare
fic videte quoniam fuavis eft Dominus.
Zr Aie offerant. Secreta.
Interceflio Sandorum tuorum mifericordix tuae, Domine, munera noftra conci­
liet, ut quam merita noftra non valent,
eorum deprecatio indulgentiam valeat ob­
tinere. Per Dominum.
Prafatio.
Æteme Deus, qui non folùm peccata
dimittis, fed ipfos etiam juftificas pecca­
tores , fic reis non tantùm poenas relaxas,
fed dona largiris fic praemia, cujus nos pie­
tatem fupplices exoramus ut famulos tuos
illos non ae praeteritis judices reatibus, fed
hujus culpae veritatem fpedantibus infinues i quatinùs fit in hoc populus tuus prae­
conia nominis tui efferat, fic te vitae prxfentis fic perpetux audorem agnofeat. Per
Chriftum Dominum noftrum.
Benediciio ad judicium.
Deus, de quo fcriptum eft quia juftus
es fic redum judicium tuum, fac cum his
fervis tuis fecundùm mifericordiam tuam,
ut non de priftinis judicentur reatibus,
fed in hoc, prout meruerunt, tuâ benedi&ione praeveniente, veritatis fubfequaturjudicium. Arnen.
Et qui juftus es fic amator juftitiz, fic
à cujus vultu videtur equitas , fac in
confpe&u populi tui ut nullis madorum
prxftigiis veritatis tuae fufeentur examina.

Arnen.
Petitiones noftras placatus intende, fic
culparum omnium praeteritarum eis ve­
niam clementer attribue. Et fi culpabiles
funt, tua larga benedictio non eis ad fuf-

<5jo

fragium, fed hujus culpsr ad infinuandam
veritatem proficiat. Arnen. Quod ipfe
praeftare dignetur , cujus regnum.

Hic communicent per Sacerdotem ,
Et dicat Sacerdos.

Corpus hoc fic fanguis Domini noftri
Jefu Chrifti fit vobis ad probationem hodiè.
Antiphonapoft communionem.
Juftus Dominus fic juftitiam dilexit ,
aequitatem vidit vultus ejus.
Poft communionem.

Perceptis, Domine Deus nofter, facris
muneribus , fuppliciter deprecamur ut
hujus participatio facramenn ôc à propriis
nos reatibus indefinenter expediat, fit in
famulis tuis veritatis fententiam declaret.
Per Dominum noftrum.
Explet& Miffd t faciat ipfe Sacerdos
aquam benedictam,dCpergat ad locum ubi
homines probentur. Cum autem venerit ad
ipfum locum , det illis omnibus bibere de
aqua. Cùm autem dederit, dicat ad unum­
quemque hominem : Hxc aqua fiat tibi ad
probationem. Pqfieàverà conjuret aquam
ubi culpabiles mittat.
Incipit adjuratio aqua.
Deus qui per aquarum fubftantiam ju­
dicia tua exercens diluvii inundatione mil­
lia populorum interemifti, fic Noe juftum
cum luis falvandum cenfuifti, Deus qui in
mari rubro cuneos Ægyptiorum involvifti, fic agmina Ifrailitica imperterrita abi­
re juffifti, virtutem tux benedictionis his
aquis infundere fic novum ac mirabile figmim in eis oftendere digneris , ut inno­
centes à crimine furti vd homicidii vel
adulterii aut alterius nxvi, cujus examina­
tionem agimus, more aqux in fe recipiant
fit in profundum pertrahant, confcios au­
tem hujus criminis à fe repellant atque
rejiciant, nec patiantur recipere corpus
quod ab onere bonitatis evacuatum ven­
tus iniquitatis allevavit fic inane conftituit ;
fed quod caret pondere virtutis, careat
pondere propriat fubftantix in aquis. Per
Chriftum Dominum noftrum.
Alia adjuratio.
Adjuro te creatura aqux in nomine Dei
Patris omnipotentis , qui te in principio
creavit fic juflit miniftrare humanis neceffitatibus , qui etiam juflit fegregari te ab
aquis fuperioribus. Adjuro etiam te per
ineffabile nomen Jefu Chrifti filii Dei vivi,
fub cujus pedibus mare fic elementum divifum fe calcabile prxbuit, qui etiam bap-

<5p

Formulae Exorcifmorum

tizari fe in aquarum elemento voluit. Ad­ rum,Dominationum, Principatuum, Pojuro etiam te per Spiritum fandum, qui teftatum,Virtutum, Chérubin atque Séra­
fuper Dominum baptizacum defeendit. phin , & per omnia milfia fandorum Mar­
Adjuro te per nomen fandx dc individux tyrum, ConfeiTorum dc Virginum. Adju­
Divinitatis, cujus voluntate aquarum ele­ ro te per fanguinem Domini noftri Jefu
mentum divifum eft , dc populus Ifrael Chrifti, de per quatuor Evangelia, dc per
Accis pedibus ftatim traniivit , ad cujus quatuor Evangeliftas, necnon dc per fepetiam invocationem Helifeus ferrum , tuaginta duos ubros veteris ac nov i Teftaquod de manubrio exierat, fuper aquam menti, dc per omnes Scriptores fandos ac
natare fecerat, ut nullo modo fufeipias Dodores eorum. Adjuro te per fandam
hoc homines ill. fi in aliquo funt culpabiles Ecclefiam catholicam, dc per communio*
de hoc quod illis objicitur, fcilicet aut per nem Sandorum,dc per refurredionem eo­
opera, aut per confenfum, vel per con- rum , ut fias aqua exorcizata, adjurata , dc
fcientiam , feu per ullum ingenium, fed obfirmata adversùs inimicum hominisDiafac eos fuper te natare. Et nulla poflit bolum de adversùs hominem qui ab eo fecontra te caufà fada aut ullum prxftigium dudus furtum hoc vel homicidium aut
inimici quod illud polfit occultare. Adju­ adulterium, undè ratio agitur, perpetra­
rata autem per nomen Chrifti, prxeipi- vit , ut nullatenùs eum in te fubmergi aut
mus tibi ut nobis per nomen ejus obedias in profundum trahi permittas, fed à ce re­
cui omnis creatura fervit, quem Chérubin pellas atque rejicias, neque patiaris reci­
de Séraphin collaudant,dicentes, Sandust pere corpus quod ab onere bonitatis inane
Sanctus, Sanctus Dominus Deus exer­ eftfadum; fed quod caret pondere vr tu­
cituum ; qui etiam regnat dc dominatur tis , careat pondere proprix fubftantk·: in
te. Innocentes verb à prxdido crimine
per infinita fecula foculorum.
more aqux in te recipias, dc in profundum
Alia.
innocuos pertrahas. Per Dominum no­
Adjuro te , creatura aqux , per Deum ftrum.
Poft has autem conjurationes aqun ,
Patrem dc Filium dc Spiritum fandum, dc
per tremendum diem judicii, dc per duo­ exuantur homines qui mittendi funt in
decim Apoftolos, & per feptuaginta duos aquam propriis veftimentistdC ofculentur
Difcipulos, dc per duodecim Prophetas, finguli Evanselium dC crucem Chrifti , &
de per viginti quatuor Senioresqui afliduè aqua benediaafuper omnes adfpergatur ;
Dominum laudant, dc per centum qua­ & qui adjunt omnes jejunent , êCfic pro­
draginta quatuor millia qux fequuntur jicianturfinguli in aquam. Etfifubmetfi
Agnum, & per omnia agmina fandorum fuerint , inculpabiles reputentur. SifuperAngelorum, Archangelotum , Throno- nataverint, rei efle judicentur.
Incipit adjuratio ferri vel aqua ferventis.

IV.

unum pondus, in triplo
_
, ~rurn sequiparet pondera ;
di in illa adjuratione non adjint, uCpradiximus t nifi jejuni. Et didis letaniis ,
fic Sacerdos in loco ubi ferrum accendi­
tur , vel aqua infervejeatur 9 adjuratio­
nem initiando inchoet.
Deus qui per ignem figna magna often·
dens Abraham puerum tuum de incendio
Chaldxorum quibufdam pereuntibus e
ruifti, Deus qui rubum ardere ante conf
pedum Moyfidc minime comburi permififti, Deus qui ab incendio fornacis Chal­
daicis plerilque fuccenfis tres pueros tuos
illxfos eduxifti, Deus qui incendio ignis
populum Sodomx & Gomorrx involvens,
Loth famulum tuum cum fuis faluti donafti, Deus qui in adventu fandi Spiritus inluftraxionc ignis fideles tuos ab infidelibus

decrevifti : oftende nobis in hoc parvitatis
noftrx examine virtutem ejufdem fandi
Spiritus & per hujus ignis fervorem difeernere fideles fit infideles, utàtadu ejus fur*
ti, vel homicidii, vel adulterii, cujus in*
quifitio agitur, confcii exhorrefeant, dc
manus eorum vel pedes comburantur ali­
quatenus , immunes verb ab eiufinodi cri­
mine liberentur penitùs & inlxfi perma­
neant. Per Dominum noftrum.
Alia.
Deus judex, juftus,fortis, au&or fle ama- tor pacis , patiens & multùm mifericors ,
qui judicas quod juftum eft , & redum
judicium tuum , qui refpicis fuper terram
dc facis eam tremere, tu, Deus omnipo­
tens , qui per adventum Filii tui Domini
noftrijefu Chrifti mundum falvafti, dc per

& Excommunicationum.

όβ

ejusPaflioncm genus humanum redemifti,
hanc aquam ferventem vel hoc ferrum
fervens fandifica. Qui tres pueros Sidrac,
Mifac, Ac Abdenago juflu Regis Babylo­
nis in camino ignis accensi fornace falvafti fit inlxfos per Angelum fandum tuum
eduxifti , tu, clemcntifltme Pater, Domina­
tor omnipotens, prxfta ut ft quis innocens
de furto noc, vel homicidio, aut adulte­
rio, feu maleficio, in hoc ferrum fervens
vel in hanc aquam ferventem miferit ma­
num fuam, falva, te prxftante Domino
rçoftro, permaneat. Et ficut tres pueros
fupradidos de camino ignis ardentis liberafti, & Sufiuinam de falfo crimine eripuifti, fic manum innocentis, omnipotens
Deus,ab omni Ixfionis in fanie falvare dig­
nare. Et fi quis culpabilis , vel noxius, fic
tumido corde, inuuratoque pedore, vel
fuperbi mente, reus de hoc furto, vel ho­
micidio , aut adulterio , feu maleficio ma­
nual miferit in hoc ferrum vel aquam fer­
ventem, tu, Deus omnipotens, juftiflimâ
pietate fic rediflimo judicio illud declarare
& manifeftare digneris, ut anima ejus per
poenitentiam falvetur. Et fi ille nocens vel
culpabilis fit, fic per aliquod maleficium
vel per herbas aut per caufas diabolicas in­
duraverit , fic peccatum quod fecit confi­
teri noluerit, tua dextera, quxfumus Do­
mine , hoc declarare dignetur. Per Do­
minum.
Idem tertia.
Deus innocentia· reftitutor fic amator,
Îlui audor pacis es fic judicas xquitatem, te
ubnixis rogamus precibus ut noc ferrum
ignitum ordinatum vel hanc aquam ordi­
natam ad juftitiam fic examinationem cu-

ju i libet dubietatis benedicere fic fandificare digneris i ita ut fi innocens de hoc fur­
to , vel homicidio, vel adulterio, vel ma^
leficio, undè purgatio querenda eft, in
hoc ignitum fic tui beneaidione fandifica
tum ferrum, vel in hanc aquam fervidam
fic tui benedidionc fandifiçatam, manus
vel pedes immiferit, tuâbenigniflimâ mi
feratione inlzfus appareat. Si autem cul­
pabilis atque reus contempferit4, fic quafi
tentator judicium tuum adierit, aut per
herbas vel quxeunque tentamenta Ave
molimina maleficiofa peccata fua contueri
fic defendere inflatus per affiatorem malitix contrà veritatis tux examen voluerit,
juftiflime fic mifericordiflime Domine
Deus, ad hoc virtus tua, qux omnia fuperat, in eo cum veritate, qux permaneat in
feculum feculi , declaretur , quatinùs juftitix tux non dominetur iniquitas , fed
veritati fubdatur falfitas, fic'ut exteri hoc
videntes ab incredulitate fua, te miferante liberentur. Qui vivis.
His pera3istaqua benedicta cun3is adflantibus detur ad deguflandum
adfper­
gatur per totam domum, dCferrum profe­
ratur , quodà culpato coram omnibus ac­
cipiatur , dC per menfuram novem pedum
portetur, manusfigilletur fiubfigillofer­
vetur , pofl tres no3es aperiatur. £tfi
mundus efi , Deo gratuletur. Si autem
infantes crudefcens in vefligioferri inve­
niatur, culpabilis dC immundus reputetur.
In aqua fervente accipias homo lapi­
dem qui perfunemfufpendatur infimpla
probatione per menfuram palma, in tri­
pla autem unius ulna. Manus verbfigtlletur dC aperiatur ut fuprà diximus in
confecrattone ferri.

Incipit exorcifmus panis hordeacii vel cafei> quorum appenfio
unius uncia.
s faciat Sacerdos lef tantas , dC omnes qui intusfunt
cum eo jejuni fint, dCfic incipiat.
Confervator fic creator humani generis,
dator gratix fpiritalis , largitor xternx falutis, tu emitte Spiritum tuum fuper hanc
creaturam partis vel cafei cum tremore fic
timore magnitudinis brachii tui adversus
eum qui cum fuperbia fic contumacia ac
zelo iniquo venit fic vult fubvertere juftiriamfic conculcare judicium. Fac eum,
Domine, in vifceribusauguftari, ejufque
guttur conclude , ut panem vel cafeum
iftum in tuo nomine fandificatum devora­
V.

re non poflit hic qui injuftè juravit ac ne­
gavit illud furtum vel homicidium aut
adulterium feu maleficium quod quxrebatur, fic jusjurandum pro nihilo habuit , fic
nomen tuum nominavit ubi redum non
erat. Te quxfumus ut non ei permittas il­
lud abfeonderej quia juftus es, Domine,
fic redum judicium tuum , quicuftodis ve­
ritatem in feculum, faciens judicium inju­
riam patientibus, fic cuftodis pupillum ,
ac viduam fufeipis, fic viam malignorum
exterminabis. Ideo oftende nobis, Domi­
ne , mifericordiam tuam, ut humiles ac
manfuetï ac redi propter veritatem gau-

6;j

Formulae Exorcifmorum

deant ; fupcrbi autem dc iniqui ac cupidi
contriftentur dc humilientur ufque ohm
confiteantur magno de fando nomini tuo ,
dccognofcant exteri quia nomen tibi Do­
minus , fictu folus altilumus fuper omnem
terram, fic fervi tui in te glorientur fic lau­
dent nomen tuum in fecula foculorum.
Amen.
Jkms «Zzn.
Domine Jefu Chrifte, qui regnas in coe­
lis fic in terris, ôc mirabilis es in omnibus
operibus tuis, Dominator Dominantium ,
Deus Angelorum, Deus Patriarcharum ,
Prophetarum, Apoftoiorum, Martyrum,
Confeflbrum, Virginum, dc omnium Ele­
gorum , prxfta,quxfumus,per fandum ac
mirabile nomen tuum ut qui reus eft hujus
furti, vel homicidii, aut adulterii, feu ma­
leficii , de quo hic requiritur , vel in fiuflo
vel in confcientia, ad adpofitam ei pro
oftenfione veritatis creaturam panis fandificati vel cafei faux ejus dauoatur, gut­
tur eju» ftrangulotur, dc in nomine tuo
ante illud rejiciatur quàm devoretur. Sed
fic fpiritus diabolicus, cui nulla eft commu­
nio cum tua fupema veritate , in hoc ne­
gotio ad fubvertendum judicium pravis
prxftigiorum fuorum molitionibus nil
prxvaleat. Sed qui reus fic confcius eft rei
prxfarx , ad hoc pabulum fan&ificati pa­
nis vel cafei, fic prxfertim per dominici
corporis fic fanguinis communionem quam
accepit, tremat fic tremendo pallear, fic
nutaoundus in omnibus membris appa­
reat i innoxius verô fie infcius fobriè ad fa-

6j6

lubritatcm fui cum omni facilitate hanc
partem panis vel cafei in nomine tuo fifr
natam manducando degiuriat; ut cognol·
eant omnes quia tu es juftus Judex , qui
fidvos facis fperantes in te , dc non eft
alius prater te, qui vivis dc regnas Deu·
per omnia fecula foculorum.
TsmnonetMb

Deux cujus fosenti· fenariam rircumferiptionem angelicis dc humanis dong»
tam fonfibus fala interihs penetrat dc exteriùs concludit, quem nulla cceleftium
vel terreftrium aut infernorum voca feUere
poffunc, quantb magis cor unius homini·
culpabile ; refpace ad preces noftra humi­
litatis , quibus fiumuatum fâcri indidifti
ordinis, dc prrfta, non noftris exigenti­
bus meritis , fed tuorum omnium Suffra­
gantibus San&orum precibus; ut quod in
hac culpa humanos latet oculos, dc fermonum humana procacitati· obtegitur
defenfionibus, tui codeftidc fuperni mo­
deratione fine ullo reveletur obftricamine*
fic ficut folus verus es , veritatis in hoc fententiam elucidare digneris : quatinhs inno­
centes fine ulla difficultate hoc pabulum
probationis deghxiant, obnoxii autem obtrepidante mentisftatu, dctotius compaSne corporis vacillante, quod in tuo fano nomine confocratur fic benedicitur ,
nullatenus devorandi valetudinem percipiant/ed coràm omnibusin valitudine confufi , quod prafumptione immeriti fufeeperunt, cum irrifionrprojiciant. Per Do­
minum noftrum Jefum Chriftum.

Inâpit ordo judicii quo rei aut innoxii probanturferro candenti.

VI.

indeficiens, exaudi nos , quia tu es condi
tor omnium luminum. Benedic, Domine,
hoc lumen, quod à te fandificatum eft,
3ui illuminafti omnem hominem vel rodnum, ut ab eo lumine accendamur igne
claritatis tux. Et ficut igne illuminafti
Moyfen , ita nunc illumina corda noftra
dc fenfus noftros , ut ad vitam xternam
mereamur pervenire per Chriftum dcc.
Qud finita, dicat Pater nofter dcc. Sal­
Benedic, Domiae Deus, locum iftum , vum fac fervum dcc. Mitte ei auxilium
ut fit nobis in eo fanditas , caftitas, vir­ Deus ficc. De Sion tuere eum dcc. Domine
tus , fic vidoria, dc fandimonia , humili­ exaudi dcc. Dominus vobifcum dcc.
tas , bonitas, lenitas, fic plenitudo Legis,
Oratio,
dc obedientia Deo Patri dc Filio dc Spi­
Benedic,Domine
fande Pater omnipo­
ritui fando. Hxc benedidio fit fuper hunc
locum fic fuper omnes inhabitantes in eo. tens Deus, per invocationem fandimmi
nominis tui, fic per adventum Filii tui, at­
Benedidio fuper ignem.
Domine Dcus.pacer omnipotens^umen que per donum Spiritus paracleti, ad manifeftandum

ost accufationem legitimifa*
~ 3am dC triduum in jejuniis dC
oratione confumptum , Sacerdos veftibus
faerie prater cafulam indutus , ferrum
ante altare pojitum forcipe accipiat, Gr
hymnum trium puerorum , videlicet Be­
nedicite omnia opera, decantans, ad ignem deferat, dC dicat hanc Orationem
fuper locum ubifiet ignis ad faciendum
judicium.

& Excommunicationum.
nifeftandum verum judicium tuum, hoc
genus metalli, ut fit Ondificatum, ut
omni dzmonum follicate procul remota ,
verita» veri judicii tui fidelibus tuis mani*
fefta fiat. per eundem Dominum, ficc.
Pqfi hoc , ferrum in ignem mittetur,

'ftf qfpergatur aqua benedi&a } êC dum
calejcit, Mijfam celebret, Cùm verb Sacerant Eucharifliamfumpferit, horninem
probandumficut infrafcnptumefl. adjuret
atque communicare faciat.
Officium Miffit,

Juftus es, Domine, & redum judicium
tuum, ficc.
Oratio.

Abfidve quz fumus, Domine, tui delida
famuli, ut à peccatorum fuorum nexibus,
quz pro fua fragilitate contraxit, tu& beni­
gnitate liberetur, & in hoc judicio quoad
meruit, juftmft tui przveniente, ad ve­
ntatis cenfuram pervenire mereatur per
Chriftum Dominum, ficc.
Jn illo tempore, cùm egreffus effet
Jefus, in via przcurrens quidam genu
flexo antè eum, rogabat eum dicens :
Magifter bone , quid faciam ut vitam
sternam percipiam f Jefus amem dixit ei:
Quid me dicis bonum , ficc.
Deinde Secreta , JCc.
Antequhm verb communicet, interroget
eum Sacerdos cum adjurationefic. Adjuro

te per Patrem & Filium fic Spiritum unc­
tum, fit per veram Chriftiamtacem quam
fulcepifti, fit per Guidas Reliquias quz in
ifta Ecclefia funt, fic per bapofinum quo
te Sacerdos regeneravit, ut non przfumas ullo modo communicare neque acce­
dere ad altare fi hoc fecifti aut confenfifti , ficc. Hic communicet Sacerdot illos ,
dC dicat. Corpus hoc dc fimguis Domini
noftri Jefu Chrifti fit tibi ad probationem
hodiè.
Oratio.

Φ8

muneribus, fapplices deprecamur ut hu­
jus participatio (aeramenti à propriis nos
reatibus expediat,fic in famulo tuo verita­
tis fententiam declaret, ficc.
Deindè Kirideifon , fic Letania , fic
PGdmi. Et tum.
Oremus.
Deus, qui per ignem figna magna of
tendens Abraham puerum tuum de in­
cendio Chaldxorum quibufdam per­
euntibus eruifti : Deus qui rubum araere
antè confpedum Moyfis fie minimè com­
buri permififti : Deus qui de incendio for­
nacis Chaldaicis plerifque foccenfis tres
pueros tuos illzlos eduxiiti : Deus qui
incendio ignis populum Sodomz invol­
vens . Loth famulum tuum cum fuis falutedonafti: Deus qui in adventu fandi
Spiritus tui illuftratione ignis fideles tuos
ab infidelibus decrevifti, offende nobis
in hoc parvitatis noftrx examine virtutem
ejufdem Sprints, ficc. Et per ignis hujus
fervorem difeerne fideles fic infideles, ut
h tadu ejus , cujus inquifitio agitur ,
confcius exhorrefeat, fic manus ejus com
buratur, innocens verb penitùs iliztus
permaneat, ficc. Deus cujus notitiam
nulla unquam fecreta effugiunt , fidei
noftrx tua bonitate refpondc, fic prxfta
ut quifquispurgandi fe gratiâ hoc ignitum
tulerit ferrum , vd abiolvacur innocens
vd rei notius detegatur.
Deinde Sacerdos fuperfemtm aquam
benediSam fpargat, & dicat : Benedic­

tio Dd Patris fic Filii fic Spiritus fandi
defeendat fuper hoc ferrum ad difccrnendum redum judicium Deu Et mox accufatut ad novem pedum menj'uram ferrum
perterat. Hujus deniquè man&sfub fiffillo
triduum tegatur y4C fi fanies crudejcens
in vefliffio Jerri reperiatur , culpabilis
ducatur i fin autem munda extaerit t
laus Deo referatur.

Perceptis Domine, Deus nofter, factis
In Chrifti nomine. Incipiunt Collectas ad malis furtis repremendis.

MHwUcwrrgi*.

VU. A oius, agius , agius. Sande
XX Pater, qui es invifibilis, om­
nium rerum conditor, fpiritalium mune­
rator , qui eundorum es condicor, fic ar­
cana confpicis , eunda cognofcis , qui
ferutaris corda fic renes , Deus, depre­
cor te, fic exaudi verba deprecationis
mez ; ut qui hunc furtum illum admiiit,
panis vd cafius ifte tranfire fauces nec
guttur illius nonpoffit. Arnen.
Domine, qui überafti Moyfen de terra
Tome IL

Ægypti, David de manu Saül Regis ,
Jonam de ventre ceti, Petrum de fludibus, Paulum de vinculis, Teclam de beftiis, Sufannam de fàlfis criminibus, tres
pueros de camino'imis ardentis, Danid
de lacu leonis, paralyticum de grabato ,
Laxarum de monumento, oftende mihi
qui hunc furtum illum admiiit * ut panis
vd cafius ifte fauces nec guttur illius tran­
fire non poflit. Arnen.
Exorcuo te , maledide, immundiffime
T t

wc—·

6y$>

Formulæ Exorcifmorum

draco, bafilice, ferpens innoxia per ver­
bum veritatis fit fignum claritatis per
Deum omnipotentem fic Jefum Chriftum
Nazarenum agnum immaculatum, dc altiflimis procreatum, de Spiritu fando
conceptum, ex Maria Virgine , quem
Gabriel Archangdus adnuntiavit ventu­
rum , quem cùm vidiflet Johannes, voce
magni clamavit dicens : Hic eflfilius Dti
vivi Nullo modo hic dimittas communi­
care , nequeprxfumat panem nec cafium
iftum manducare qui hunc furtum illum
admifit. Qui crimen nefeiens eft, mandu­
cet. Et qui crimen fciens eft , ftatim tre­
mebundus evomat. Arnen.
Suggero tibi, Domine Deus omnipo­
tens «terne Deus , qui corios camerafti ,
terram fundafti, mare limitibus firmafti,
& ipfum cœlum fabricafti, qui magna
mirabilia fol fic luna fuper juftos fplenaere
fic lucere fecifti, dodrinam ordinafti ; fac,
Domine, fignum talem ut omnis mundus
fic omnis terra intellegant quia tu es,
Deus , qui facis mirabilia folus, Domine
Jefu Chrifte fili Dei vivi. Et qui res illas
lùravit, fit qui ex hoc confentaneus vide­
tur , ut gula fic lingua faucis fux fint conftridr Ac legate. Arnen. Et panem nec ca­
fium iftum non pofiit manaucare. Arnen.
Conjuro tibi, homo, per Patrem fic
Filium fic Spiritum fandum, per diem tre­
mendi judicii fie quatuor evangelia, fic
per duodecim Apoftolos, per duodecim
Prophetas, per viginti quatuor Seniores

66O

qui cotidie in laudem Domini funt, per ilio
Redemptore qui pro noftra peccata manus
in fanda cnice lufpendere dignatus eft ,
ut hunc furtum mixtus es aut fecifti aut
confendfti aut fraudolenter bajolafti, ta­
liter fit tibi bajulandum fi de manu Domini
de fiia fanda gloria fic virtutem, ut panem
fic cafium iftum nunquam poliis mandu­
care, nifi inflatas bucas cum fpuma fic ge­
mitu fic lacrymi* fic doloribus faucis tua
fint conftridat fic oblegatz. Arnen.
Ifta colleda dtfupcr captu bominis
conjurati.

Domine Deus omnipotens , agius ,
avius, agius, adftans in cxlis fit m terris ,
Domine, fandum fic admirabilem nomen
tuum invocamus, nomen tuum depreca­
mur,Domine Domine Dominantium. No
men tuum invocamus, Deus coelorum ,
Deus JuftorumJJeus Prophetarum, Deus
Apoftolorum, Deus Martyrum, Deus Vir­
ginum, Deus omnhimquc Sandorum. Te
invocamus, ut quicunque furtum illum
fecit aut confenferit, adponatur ei crea­
tura panis fic formaticus, aut in terra vo­
mat quàm pertranfeat; quia tu es Deus, fic
non eft alius prrter te. Fac fecundùm ma­
gnam mifericordiam tuam. Separetur ab
eo fpiritus Diaboli. Qui confcius eft,evo­
mat. Et oui innocens eft, manducet. Et
qui culpabilis eft, tremat, tremefeat, tan­
quam arbor tremulet, fie requiem non ha­
beat donec te confiteatur, Pater fande.

Incipit probatio à cunelis furtis probandis.
Ei reteri
codice Mf.
bibliothe­
ca regi*.

VIII. A ntequam incipias, cani/y tur Mifla de fanda Trinitate.
Antiphona : Benedi&a fit fanda Trinitas.
Domine Jefu Chrifte. Agie, agie, agie.
Aftans in ccelis, in omnibus locis domi­
naris , vides fic regis, judicas fie difponis.
Sandum fie admirabile nomen tuum invo­
camus. Domine Dominantium , Spiritus
Dei,Deus Abraham, Deus Ifaac, Deus
Jacob, Deus Coelorum, Deus Juftorum,
Deus propitiator, Deus Apoftolorum ,
Deus Martyrum , Deus omnium Sandorum , te invocamus , ut quicunque de f
ifto furto culpabilis eft, opponatur ei pa­
nis fit cafeus, ut te jubente conftringantur fauces illius fic guttur ejus claudatur ;
ut qui f iftud furtum commifit, antei re­
vomat quàm pertranfeat ; ut feiat quôd tu
es Deus , fit non eft alius przter te. Fac
fecundum magnam mifericordiam tuam ut
ab eo fpiritus Diaboli feparetur, fic proba-

tus convidus fit, qui culpabilis eft tremat
& tremefeat tanquam folia arboris tremu­
li. Per conftringentes Angelos tuos, per
fandum Michaelem & fandum Rapnahelem , tremens appareat , fie requiem non
habeat donec confiteatur furtum iftud.
Agie, agie, agie. Te jubente liberatus eft
Daniel ae lacu leonum, Petrus de fludibus, Paulus de caiceribus, Jonas de ven·
tre ceti, Sufana de falfo crimine. Tu ma­
ni fefta furtum f iftud ficut manifeftafti
Pharaonem Regem in mari. Sicut ille non
perrranfivit mare , fic non pertranfeat
gula ejusqui hoc t furtum admifit creatura
panis & cafeL Adfit Angchis fandus Mi»
chad, fic fandus Gabriel, fit fandus Ra­
phael. Conftringant guttur illius , fit clau­
datur , fie vidus appareat. Chrifte Jefu ,
pnrfta ouod petimus Trinitas infeparabilis
manifefta. Omnipotens Deus, qui vivis fie
regnas per omnia fecula feculorum. Amen.

«•Λ

66ι

66z*

& Excommunicationum
Incipit exordfinus nd caldaria five ad aqua.

FmmMIJ·
Μ*.!·*.».
F* MS.

fco#4 JX.T^ius. Judex juftus de patiens,
JJ qui· audor es pacis & judicas
aequitatem , tu judica quiod redum eft.
Domine. Redum judicium tuum. Qui rei
picis fuper terram ,ôcfecis eam tremere,
tu, Deus omnipotens, qui per unigenitum
filium tuum Dominum noftrum Jefum
Chriftum mundum fidvafti, & per ejus
Paflionem genus humanum redemifti, tu
hanc aquam per ignem ferventem fendi*
fica. Qui tres puere·, id eft, Sidrac, Mifacôc Zbdenago, juflii Regis Babylonis
Nabuchodonotor, in camino ignis miflbs
accenfo fornace fidvafti flc inhribs per
Angehun tuum eduxifti, tu, Domine, qui
femper dominaris, prafta ut ficut innocens
de hunc fimum in hanc aquam per ignem
ferventemmanum miferit, ficut tres pue­

ros fupradidos de camino urnis ÔC Sufennam de fidfe crimina fiberafti, ita ÔC qui
innocens de hunc fiipratfidum furtum in
hanc aquam per ignem ferventem manum
miferit, fidvam ôc infarfem educat , ita,
Deus ommpotens, fi quis culpabilis, adingrafante Diabolo cor induratum , prefumpforit manum mittere , tua juftiffima veritas hoc declaratur, tui virtute
manifefta , anima pro poenitentia falve­
tur. S quis culpabilis pro aliquo malefi­
cio aut pro herbas diabolicas peccatum
tegere voluerit, tua dextera hoc evacuare
dignetur. Per ipfum Dominum noftrum
Jefum Chriftum filium tuum , qui tecum
femper vivit ôc regnat Deus in unitate
Spiritûs fandi per omnia fecula foculo­
rum. Arnen.

Refolutio omnium maleficiorum <fc malediclionunï æ incantationum
conligationum & in..... fionum * & inftigationum & %eli & invidia
Damonii & omnium malorum quacunque Jcimiu vel quacunque
nefeimus.

Λ

Bsaliec·*
dit* MC
cjufdOBiMWiodMc*.

te, DeusomnipoI tens, Rex aeterne omnium focu­
lorum , incorruptibilis, immaculate, in*
divi fe, lucis dator, potens manu, ado nai,
doe fabaoth . Deus Deorum flc omnium
virtutum, gloriofe , ^oriofdfime pater
veritatis magne 6c mifencordue, princeps
poceftatum, pater Domini noftri Jefu
Chrifti , benedi&ionem da famulo tuo
nom. ili. omnibus qui
eum pertinent.
Infuper invocamus te , Deus Deorum,
omnipotens, Rex aeterne , qui fodis in
medio duos Chérubin ac Séraphin. Refohre, Domine, fi qua nobis foda funt
maleficia vel conligariones, aut fi tentantur fieri, vel conligavit nos aliquis,
aut devovit, aut pofuit aliquid noxium in
fundamentis noftris, aut ingreflii, aut regreflii, aut ledo, aut in araificio, aut in
exterquilinio, aut in agro ; aut in atrio,
aut in via, aut in femita, aut in deferto
loco , aut in monumentis, aut in aqua ,
aut in igne, aut quolibet loco ubi fcimus
vel nefeimus. Refolve, Domine, ôc ne
permittas aliquem nocere famulo tuo nom.
illo, quarcunque ad eum pertinent. Con­
juro vos omnia quxeunque noxia eftis vel
nociva, five jam fada, five futura, agniX.TNVOCAMUS

Tom. II.

ta vel incognita. Conjuro vos, Dcmones
ôc omnis Spiritus immundus, per Deum
timendum ôc tremendum ôc honoran­
dum ôc glorificandum ôc enarrabile no­
men , per beleoi, hadonai, doe febaoch,
ne nocearis vd adpropinmieris ad famu­
lum Dei nom. illo, quod ad illum per­
tineat { fed recedke à me, ôc ite finguli
fuper capita eorum qui vos fecerunt vd
dixerunt vd confcii fime. Quicunque
ille , five vir. five mulier, five de qua­
libet gente vel natione, quos icimus vd
nefeimus, convertimini, ôc ite finguli
per iftam conjurationem ôc hoc confervatorium, per fignum venturi Ôc judica­
turi vivos ôc mortuos Regis Jefu Chrifti.
Sed flc Virtutes cœleftes ôc Angeli Dd ,
qui adfiftaris antè confoedu Domini in
coelis fandis atque altiffimis confiftentes ,
Michad, Gabriel, Raphael , Chérubin
ôc Séraphin, cuftodite omnem inferiptionem domûs noftra, ôc conforvate ra­
mulum Dei nom. ill. quod ad eum per­
tineat ab omni re mala, à zdo, ab in­
vidia , ab infirmioribus, & dzmonio ,
ab inftigarionibus, vd ab omnibus tentationibus, à maleficiis , h malediâo, ÔC
ab omni malo undè fcimus vd nefeimus.

Tta

y*

66}

Formulae Exorcifmorum

Conjuro vos omnia, quaecunque noxia
eftis dc nociva, per Deum qui divifit lu­
cem à tenebris , dc menfus eft coelos pal­
mo fuo, dc conftituk terram fine cul­
mina , penfavic montes in pondere decol­
les in libra. Conjuro vos per venturum dc
Bdicaturum vivos dc mortuos , dc per
eum Ifiracl , qui eduxit populum fuum
de terra Ægypti per manum luam poten­
tem dc brachium tuum fortiflimum,dc per­
cudit Pharaonem una cum exercito luo.
Conjuro vos per eum qui locutus eft
Moyfi in monte Sinai, dc dedit Legem dc
prxeepra Aliis Ifrael. dc fatiavit aqu& ex
petra rupto faxo, dc manna in efca trihuit. Iniuper etiam conjuro vos per infeparabile nomen dc tremendum patrem Do­
mini noftri Jefu Chrifti, quacunque eftis
noxia dc nociva, five in anima live in cor­
pore nocentia, agnita vel incognita , five
jam fada, fi fiira, conligati, five immifla,
five ex vobifinetipfis venientia docere

664

quilibet modb vel quilibet ane maleficiis
arenofis dc indolofi* prefteriaticum live
druconticum , five propé five longé ,
expavefeite dc timete nomen Domini
grande, per quod e^o conjuro vos , ne
noceatis vel adpropietis famuhtm Dei
nom. illo vel quod ad eum pertinet ; fed
recedite ab eo , dc ite finguli fuper ca{>ita eorum qui vos fecerunt. Pax Deus,
imitas Deus, juftitia Deus , lumen Deus.
Cognofcite gentes dc fiiperamini, quo­
niam nobifcum eft Deus, de confwum
fine eritis adversum nos, dc devellet illud
Deus , quoniam nobifcum eft Dominus i
dc fermonem quemcunque locuti fueritis
ad versùm nos, permanebit in vobis. Quo­
niam nobifcum eft Deus, fermonem vef­
trum non timebimus, neque conturbabit
nos, quoniam nobifcum Deus. Dominum
Deum adoravimus, dc illi foli fervimus >
cui eft honor, gloria , virtus, dc poteftas in fecula fecworum. Arnen.

Ad revocandum examen apum difperfum.
codkelSu
S-G*ui-

XI· A D J vio te, mater aviorum ,
f)eum Regem coelorum,
dc per illum Redemptorem filium Dei te
adjuro ut non te altum levare , nec longé
volare, fed quàm plus citô poteft ad ar­
borem venire. Ibi te allocas cum omni
tua genera , vel cum focia tua. Ibi habeo

bono vafo parato, ubi vos ibi in Dei no­
mine laboretis , dc nos in Dei nomine
luminaria faciamus in Ecclefia Dei, dc
per virtutem Domini noftri Jefu Chrifti,
ut nos non offendat Dominus de radio
folis , ficut vos offendit de egalo flos in
nomine fandx Trinitatis. Arnen.

Qualiter Epifcopus excommunicare infideles debeat.
fiscoprs cùm excommunieare
m t vel anatkemati\are aliquem
infidelem pro certis DC manifeftis fceleritus dijpojitum habet y poft legionem Evan
gelü clarum & plebem ita debet alloqui.
XII.

Allocutio.
Noverit caritas veftra , fratres mei,
quod quidam vir nomine ille , Diabolo
iuadente, poftponens Chriftianam promiflionem quam in baptifmo profcflus eft,
per apoftafiam converfus poft fatan , cui
abrenuntiavit dc omnibus operibus ejus ,
vineam Chrifti , id eft Ecclefiam ejus
devaftare dc deprxdare non pertimefcit,
pauperes Chrifti, quos pretiofo fanguine
luo redemit , violenter opprimens dc in­
terficiens , dc bona eorum diripiens. Undè
quia filius hujus noftrx Ecclefix, cui Deo
audore prxfidemus, debuerat efle ,,quia
in ea per aquam dc Spiritum fandum re­
natus eft , dc inter adoptivos filios Dei

adnumeratus , quamvis modo filius dia­
boli fit imitando diabolum, folliciti ne
per neglegentiam paftoralem aliqua de
ovibus nobis creditis deperiret, pro qua
in tremendo judicio ancéPrincipem Pano­
rum Dominum noftrum Jefum Chriftum
rationem reddere compelleremur, juxtà
quod ipfe terribiliter nobis comminatur ,
dicens : Si non adnuntiaveris iniquo iniquitatemfuam tfajiguinem ejus de manu
tua requiram , mifimus ad eum Preibyterum noftrum dc litteras commonitorias
feme! de iterùm atque tertio, invitantes
eum canonicé ad emendationem dc iatisfadionem dc poenitentiam, corripientes
eum paterno afledu. Sed ipfe , proh
dolor ! diabolo cor ejus indurante, mo­
nita falutaria fprevit, dc in coepta malitia
perfeverans, Ecclefix Dei, quam Ixfit,
fuperbix ipiritu inflatus, fatisfacere de­
dignatur. De talibus itaque tranfgrefloribus dc fandx Religionis pacifque quam

bech.

66f

& Excommunicationum.

Chriflus ipfe fuis difcipulis dedit atque re­
liquit violatoribus prxcepta dominica &
apoftolica habemus, quibus informamur
quid de hujufcemodi praevaricatoribus
agere nos oporteat. Ait enim Dominus
Msob. i», in evangelio : J* peccaverit in te frater
tuus, corripe eum. Fratres , in unoquo­
que noftrum peccat qui in fandam Ecciei. Cor. ■*. fiam peccat. Si enim fanda Ecclefia unum
corpus eft, cujus corporis caput Chriftus
eft, frnguli autem fumus alter alterius
membra, & cùm patitur unum membrum,
compatiuntur omnia membra , proculdubio in nos peccat qui membra nof­
tra laedit. Jubet ergo Dominus ut frater,
id eft, Chriftianus, in nos peccans, primo
fecretè corripiatur , deinde cum teftibus
redarguatur , noviffimè in conventu Ec­
defix publicè conveniatur. Quod Ii bar
tres admonitiones & pias correptiones
contemnit, & fatisfacere defpicit , poft
·*“*· ·»· hxc fit tibi , inquit, ficut Ethnicus , id
eft, Gentilis, atque Paganus ; ut non jam
Êo Chriftiano, fed pro Pagano habeatur.
: in alio loco membrum quod à fua com­
page refolvitur, ôc à junctura caritatis diffociatur, & omne corpus quod fcandalixat, Dominus abfeidi & proici jubet, difbia.
cens : Si oculus vel manus vel pes tuus
fcandalitat te, erue eum , X protce à te.
1. Cor. r. Et Apoftolus : Auferte, inquit, malum à
l.t.oi». vobis.Etinm·. Infidelisfi dijcedit, difcedat : Et ia alio loco rapaces à regno Dei
LCor.s. excludit dicens : Neque rapaces regnum
LCor.j. Dei pojfidebunt. Et alibi .Si quis frater
nominatur, &· eft fornicator, aut adulter,
aut homicida, aut rapax, cum hujufmodi
nec cibumJ'umere licet. Et Johannes dilec­
tus prx exteris Chrifti difcipulis talem ne­
farium hominem falutare prohibebat di0. Joan. cens : Nec ei ave dixeris > tuque eum in
domum receperis. Qui enim ei ave dicit,
communicat operibus ejus malignis. Do­
minica itaque atque apoftolica prxcepta
Dccrm s?. adimplentes, membrum putridum & infar· nabile,quod medicinam non recipit, ferro
excommunicationis à corpore Ecclef. abfcidamus,ne tampeftifero morbo rei. mem­
bra corporis, veluti veneno, inficiantur.
Excommunicatio.

Igitur qùia monita noftra & crebras
exhortationes contemnit, quia tertio fe­
cundùm dominicum prxceptum vocatus
ad emendationem & poenitentiam venire
defpexit, quia culpam fuam necdum co­
gnovit nec conferfus eft , nec mifla nobis
legatione , qui caufam ipfius exequimur ,
quianofter parrochianus eft, veniam pof-

666

tulavit, quia in coepta malitia. Diabolo cor
ejus indurante, perfeverat, &, juxtà quod
Apoftolus dicit, fecundùm duritiam fuam
& cor impoenitens thezaurizat fibi iram in
die ira, tdcirco nos eum cum «niverfis
complicibus Ac communicatoribus fautoribuique fuis judicio Dei omnipotentis ,
Patris, Filii, & Spiritus fandi, fic beati
Petri principis Apoftolorum, & omnium
Sandorum, necnon Ac noftrx mediocrita­
tis audoritate & poteftate nobis divinitus
collata ligandi & folvendi in cœlo & in
terra, à pretiofi corporis ôc fan gu inis Do­
mini perceptione & à focietate omnium
Chriftianorunt feparamus , Ac à liminibus
fanûx matris Ecdefix in coelo & in terra
exdudimus, Acexcommunicatum At ana­
thematizatum efle decernimus, & damna­
tum cum Diabolo & Angelis ejus Ar omni­
bus reprobis in i£ne xterno judicamus ,
nifi fortè à Diaboli laqueis re fi ( i ( eat. Ac ad
emendationem & poenitentiam redeat} &
Ecdefix Dei, quam Ixfit, fatisfaciat. Et
refpondeant omnes tertio : Amen. Autt
Fiat, Fiat. Aut : Anathema (it.
Debent autem duodecim Sacer dotes Eptf
copum circumflare bC lucernas ardentes in
manibus tenere , quas in concluftone ana­
thematis vel excommunicationis protcere
debent tn terram dC pedibus conculcare*
Poft hac Epifcopus Plebi ipfam excom­
municationem communibus verbis debet
explanare, ut omnes intellegam quàm ter­
ribiliter damnatusJit, 1st ut nov erint quod
ab illa hora in reliquum non pro Chrijliano, fed pro Pagano t habendusfity dC qui
illi quoji Chrytiano communicaverit, aut
cum eo manducaverit aut biberit, aut eum
ofculatusfuerit, vel cum eo colloquium fa­
miliare habuerit, nififorte ad'fatis faftionemX poenitentiam eum provocare ftudue.
rit, aut in domofua eum receperit, autfi·
mulcum eo oraverit, proculdubio limiliter
fit excommunicatus. Deinde epiftola Pref
by teris per parochiam mittantur, conti
nentes modum excommunicationistin qui­
busjubeatur ut dominicis diebus poft left.
Ενang.plebibusfibi commiffis publicè ad
nuntient ipfam excommunicationem , ut
ne quis per ignorantiam communicet ex­
communicato. Oportet etiam ut aliis Epifi
copis ipfa excommunicatio manifeftetur.
Pracipit enim Toletanum Concilium ut
invicem mox feripta percurrant per om­
nesprovincix Epifcopos quojcunque adire
Seniori etiam potuerint, ut excommuni­
catus audiatur. Seniori etiam ejus ipfa
excommunicatio dtbet notafieri.

Concil.
Tolcc. i. c.
11.
ViU Capi­
tula K»'Iq
tnannilii. |.

667

Formulæ Exorcifmorum

6<s8

Item alia excommunicationis allocutio.
A tmicrrs, dile&iflimi, quanta
XX 5c quam horrenda pravitatis
ac iniquitatis opera ille à Diabolo inftigatus perpetrare non timuerit, fic quomodb
pei apoôafiam à totius Chriftianx religio­
nis cultu profani mente rccefferit. Audiftis quemadmodùm canonicè ad farisfàciendum evocatus fit, fed venire diftulerit, quomodà frequenter admonitus ut
refipiiceret à laqueis Diaboli t quibus te­
netur adftridus, faluberrimas admonitio­
nes obturatis auribus cordis audire contempferit. Dominus dicit in Evangelio de
tali contumaci fratre , qui Ecclehafticam
μ.>.κ u< renuit fufcipere correptionem , Si Ec­
clefiam non audierit , fit tibi , inquit,
ficuzEthnicus bC Publicanus ; id eft, jam
non eft computandus inter Chriftianos,
fed inter Paganos. Hinc Paulùs, Domini
ficMagiftridodrinamfequens, Corinthios
redarguit quare cum cnminofis ac fceleratis communionem haberent , dicens :
L Cor. fe Pas inflati fiis , & non magis lucium
habuiflis , ut tollatur de medio vtflrùm ;
id eft , feparetur à veftro confortio qui
cale (celus operatus eft. Et adjungit : Ego
quidem abjens corpore , prxfens autem
Jpiritu , jam judicavi ut prxfens eum qui
fic operatus efi, in nomine Domini nof­
tri Jefu Chrifli congregatis vobis & meo
jpiritu f cum virtute Domini mei Jefu
tradere hujufinodi Satante in interitum
carnis. Et poft pauca : Scripfi vobis ne
commifceamini fornicariis. Et ftatim in­
fert:
quis frater appellatur , id eft ,
1 Cor. r. Chriftianus, u*fornicator eft aut rapax,
eunt hujufinodi nec cibumfumere. Et alibi :
XDI.

Auferte malum ex vobis. Et : Infidelis ,
fi difcedit, difcedat. Una enim ovis mor­
bida omnem gregem contaminat , fic modicumfermentum totam maflam conumpit, fic plerunque unum membrum putri­
dum totum corpus inficit. Et ideo tam
perniciofa peftis à corpore Ecclefix radi­
citus evellatur.
Excommunicatio.

Dominicis igitur atque apoftolicis in­
formati praeceptis, judicio Patris & Filii
ejus Domini noftri Jefu Chrifti fie Spiritûs
fandi, audoritate & poteftate Apoftolis
Apoftolorumque fuccefforibus a Deo
concefll , una vobifeum prxdidum peffimum virum à liminibus iandx matris
Ecclefiae excludimus & ab omni focietate
fic communione Chriftiana feparamus ,
feparatumque efle in aeternum decerni­
mus ; id eft , in prxfenti feculo fic in fu­
turo. Nullus Chriftianus ei ave dicat, aut
eum ofculari prxfumat. Nullus Preibytcr
cum eo Miffam celebrare audeat vel facrofandum corpus fic fanguinem Domini tra­
dere. Nemo ei jungatur in confortio , ne­
que in aliquo negotio. Et fi quis ei fe fociaverit fic communicaverit ejus operibus
malignis, noverit fe fimili percuflum ana­
themate ; his exceptis qui ob hanc caufam
ei junguntur ut eum revocent ab errore
fic provocent ad fatisfadionem ; nifi fortfi
rciipucrit , fie Dei gratiâ infpirante, ad
pocnitcntix remedium converfus fuerit,
fic digni emendatione Ecclefix Dei, quam
Ixfit, humiliter fatisfcccrit.

Item alia terribilior excommunicatio.

ANON1CA inftituta fic fandorum Patrum exempla fequenres, Ecclenarum Dei violatores, videucet
raptores , deprxdatores , fic homicidas
illos in nomine Patris fie FÛii fie in Spiritûs
fandi virtute , necnon audoritate Epifco­
pis per Petrum,Principem Apoftolorum,
divmitùs collata, à fandx matris Eccle­
fix gremio fegregamus ac perpetux maledidionis anathemate condemnamus. Sintque maledidi in civitate , maledidi in
agro , maledidum horreum eorum, fic
malcdidx reliquix illorum , maledidus
frudus ventris eorum, fic frudus terrx il­
iorum. Maledidi fint ingredientes , fic ma­
XIV.

ledidi fint egredientes ; fintque in domo
maledidi, in agro profugi ; veniantque
fuper eos omnes illae maledidiones quas
Dominus per Moyfen in populum diviiix
Legis prxvaricatorem fe eflemiflurum in­
tentavit ; fintque anathema maranatha, id
eft, pereant in fecundo adventu Domini.
Nullus eis Chriftianus. ave dicat. Nullus
Preibytcr Miffam celebrare prxfumat,
vel fandam communionem dare. Sepulturâ afini fepeliantur, fic in fterquilimum
fint, fuper faciem terrx. Et ficut hx lucernx de manibus noftris projedx hodie
extinguuntur , fic eorum lucerna extinguatur, nifi forcé refipuerint, fic Ecclefix

l.Coc

66g

& Excommunicationum.

Dei, nuam lx ferunt, per emendationem
& condignam panitentiam fasisfecerint.
£xcommunicatio brevis.

Canonica inftituta fic fandorum Patrum

670

exempla fequentes , Ecclefiarum Dei
violatores illos audoritate Dei fic judicio
fandi Spiritus à gremio fandx matris Ec­
clefiz fic confortio totius Chriftianitatis
eliminamus, quoufque relipifcant fic Ec­
clefiz Dei fattsfaciant.

Excommunicatio hominum Balduini, Cbmitis Flandria, propter occifioncm

Fulconis> Archiepifcopi Remenfis, ab illis perpetratam.
Λ NNO nongentefimo Domin· auditum , quia non eft adum , in nomine
JLJLCZ Incarnationis, pridiè No­ Domini fic in virtute fandi Spiritus necnas Julii, primo fcilicet die quando ordi­ non audoritate Epifcopis per beatum
natus eft Heriveus in archiepifcopatu Re- Petrum,Prine ipemApoftolorum,divinitus
menfi Epifcopus , leda eft excommuni­ conlata, ipfos à fandx matris Ecclefiz
catio hxc qux fequitur in Ecclefia fandz gremio fegregamus ac perpetux maledic­
Mariz Remis t prxfentibus Epifcopis tionis anathemate condemnamus ; ut eo­
rum aliquando per hominem non fiat re­
infrà feriptis.
Heriveus nomine non merito Remo­ cuperatio , nec ulla inter Chriftianos conrum Archiepifcopus ac plebis Dei famu­ verfatio. Sintque maledidi in civitate,
lus, Wide Rotomagenfium Archiepif­ mal edi di in agro. Maledidum horreum
copus , Riçulfus Sueflionum Epifcopus, eorum, fic maledidz reliquix eorum. MaHeidolo Noviomagenfium Epifcopus, ledidus frudus ventris eorum , fic frudus
Dodilo Cameracenfium Epifcopus, He- rerrx illorum. Armenta boum fuorum, fic
rinandus Morinenfium Epifcopus, Ot- greges ovium fuarum. Maledidi fint ingarius Ambianenfium Epifcopus , Ho­ gredientes fic egredientes. Sintque in do­
noratus Belvacenfium Epifcopus, Man- mo maledidi, in agro profugi. Inteftina
cio Catalaunenfium Epifcopus, Rodul- in feceffum fundant, ficut perfidus fic in­
fùs Laudunenfium Epifcopus, Otfridus felix Arrius. Veniantque fuper illos omnes
Silvanedenfium Epifcopus, Angelrannus illz maledidiones quas Dominus per MoyMeldenfium Epifcopus. Notum fit omni­ fen in populum divinz Legis prxvaricabus ubique fandx Dei Ecclefix fidelibus, torem le efle miflurum intentavit. Sintque
tam Clericis quàm Laicis, quôd nos fic anathema maranatha, fic pereant in fe­
commiffa nobis omnis Ecclefia nimia per­ cundo adventu Domini. Infuper quicquid
turbatur triftitiâ pro inaudita re poft per- maledidionis facri Canones fic A poft olifecutionem temporis Apoftolorum eo- eorum virorum Decreta decernunt fuper
rumque fuccefforum, de occifione nimi­ homicidis fic facrilegis. Nam illos facnlerum Patris fic Paftoris noftri Folconis ab gorum nomine notamus qui in hunc
impiis impiè perpetrata , qui pro regni Chriftum Domini manum mittere aufi
utilitate fic totius fandx Ecclefix ftatu pro funt. Omne fuper illos ac perpetuum in­
viribus die noduquedefudans, ac feipium teritum per juftiflimam divmz animadverin defenfione omnium Ecclefiarum in hoc fionis fententiam congeratur. Nullus ergô
regno confiftentium murum protedionis eis Chriftianus vel ave dicat. Nullus Prefopponens , ( Res enim earum à Balduino byter Miflas aliquando celebrare, nec ,
Comice filio Balduini ac Judith contra fi infirmati fuerint , confefliones eorum
omnem Le^em fic divinam fic humanam recipere, vel facrofandam communio­
pervadebantur ) ideo ab ipfius Balduini nem eis « nifi refipuerint, etiam in ipfo
nominibus Wineemaro , Euverardo , fic fine vitx fux prxfumat unquam dare ; fed
Ratfrido, cxterifque eorum complicibus lupukurâ afini fepeliantur, fic in fterquiinterfedus crudeliflîmè occubuit. De e>ue linium fuper faciem terrr fint ; ut fint in
morte totius Ecclefiz ordo atque profei- exemplum opprobrii fic maledidionis przfio merito contriftatur , fic lamenta com- fentibus generationibus fic futuris. Et ficut
paflionis ex intimis cordium fufpiriis enut­ hz lucernx de noftris projedz manibus
rit. Quia igitur tale fcelus noftris tempo*- hodie extinguuntur, fic eorum lucerna in
ribus perpetrare non timuerunt quod an- xternum extinguatur.
teà , nifi fortè à Paganis, in Ecclefia non
XV.

- μμ»·^«^-·μ>ι*·ι»;||ΜΙΙΜ>Μ^ι1ι ■

671

Formulæ Exorcifmorum

671.

Excommunicatio Ragenardi, Comitis Senonenfis , renovata adversus
Gaurjridum & Geilonem, Canonicos Senonenfes.

XVI. T mm en s us dolor nos urget ad
Xgemitum, ac indicibilis mceftitia commovet ad fletum, quando illos
quos Paflio Chrifti à jugo Diaboli redemit,
ficà fordibus peccatorum facer Baptifinus
Îiurifîcavit, fic Ecclefix catholicz corpori
bciavit, nunc iterum fe ipfos fponte an­
tiquo hofti fubdere videmus, fic non folùm membris Chrifti perfecutionem in­
ferre , fed etiam contra ipfum totius creaturx audorem fit dominum bellum moliri.
Qui enim facrofandz Ecclefiz ftrudores
atque defenfores efle debuerunt, modo
venenato Diaboli furore vexati, atque fe­
rina rabie concitati, omni timore Domini
poftpofito , fic remedio pcenitentiz negledo, EccleGas in Dei honore ac perpetuz virginis Mariz fandique Stepnani
dicatas lacerare ac fine Paftore efle nen
pertimefeunt, violenter ufurpantes ea
undè fanda Dei debet reftauran Ecclefia.
Ammonemus etiam fic ammonendo ad­
juramus ut incorrigibiles , fic qui peftiferis
fic flagitiofis moribus funt inretiri, ficut
à boms moribus alienati, ita fie à confortio fidelium fiant extranei. Igitur cognofeat univerfalis Ecclefia hoftes fzviflimos fic tyrannos improbos , adverfariosfic perfecutores peflimos fandz Dei
Ecclefix , Ragenardum
Giuzfridmn atque Geilonem

Ac Rodmundum ejus filium , eorumque
Canonicos, Prxceptorum

commilitones , Ecclefiafticarum rerum
Dei contemptores , fandorum Canonum tranfgreffbres, Partons fui contradiâores ,

ervafores . quos ab ipfo fummo Paftore

ÊChrifto fic beaciflima ejus matre Maria ,
atque beato Petro Apoftolorum principe,
cujus , quamvis indignus , audoritate fic
magifterio fungor , nifi citiffimèie emen­
daverint fic fatisfaciendo commifla fideli­
ter refticuerinr, eos cum omnibus Sandis
in coelo meritis viventibus fic in terra mi­
raculis fulgentibus obligamus, fie à nobis
fecundùm poteftatem noftrx pravitati conccflam ligandi atque folvendi excommu­

nicamus atque anathematis gladio transfi­
gimus. Deindè excommunicamus G. a. u.
z. f. r. i. d. u. m , G. e. i. 1. o. n. e. m ,
Grûbertum Diaconem , qui meum injuftè
ufiirpat Archidiaconatum, Vangerium ,
Arricum, pofteà vero Anfellum , item
Anfellum, nugonem, Anfegifum , Balduinum, ...... Hos fic omnes qui poftquàm Archiepifcopalem fufeepi benedic­
tionem , fandum Sennenfis Ecclefiz lo­
cum ingredi non permiferunt more anteceflbrum meorum , defiftentes à veritate ,
adhzrentes mendacio, infuper anathema­
tizamus per Patrem fic Filium fic per Spi­
ritum fandum fic per audoritatem nobis
à Deo conceflam, ut nullam Chriftianorum habeant portionem, Ecclefiamque
Dei non ingrediantur, neque Mifla eis
ab aliquo celebretur , nifi eidem poenx
voluerit fiibjacere. Nulla pro eis vel pro
illorum offenfis , nifi fatisfecerint, fix
oblatio vel commemoratio. Non thuris
neque incenfi, fed neque facri luminis ,
carne viventes vel monentes portionem
accipiant, fed cumpravis fic contra Deum
tumentibus fandofque lacerantibus fiat
pars fic hereditas eorum ignis indeficiens
fic cruciatus perpetuus. Maledidi fint in
civitate, maledidi in agro. Arnen. Male­
didi fint in domibus, maledidi fint in vil­
lis. Arnen. Maledidi in faltibus , male­
didi in aquis.Arnen. Maledidi fintin vicis,
maledidi in plxeis fic in omnibus locis.
Anien. Nifi corredi exiftant, multiplici
nialedidione induantur. Amen. A nemine
Sacerdotum in articulo mortis viiitentur ,
neque in cimiteriis Chriftianorum fepeliantur, fed velut cadavera foetida proiciantur. Arnen. Maledida fint horrea eo­
rum , fic maledidz fint reliquiz illorum.
Arnen. Maledidi fint ingredientes fic
egredientes. Arnen. Percutiet eos Dominufegeftate, febri, fic frigore , fit zftu ,
fic perfequatur donec pereant. Arnen.
Sicut hzc lucerna extinguitur in oculis
hominum , fic extinguantur lucernz eo­
rum in perpetuum. Arnen.

’Excommunicatio

674

& Excommunicationum.

6γ$

EX CO MMUN IC AT10 auam Suniarus, Epifcopus Helertenfis, fecit adversus
brvajorts rerum ecdejiajucaium.
E* Chartu­
lario I'ctJc-

AM vis igitur fint aliqui in
K^curfu hujus declivi temporis
qui prober defiderium regni coriorum ,
Chrifto favente, à noxiis vitiorum fordibus
fe abftrahant, & ad compunctionem lau­
dabilem afliduè fe provocent, tamen è
contrà exiftunr plures Ecclefix catholicx
mimici, qui inftindir- diaboli tamdiu fe
peftilentiflimis damnabilis cloacae faetori­
bus prxfbcant quandiu rei & nudi in profunuiflimis gehennx flammis xtemâ dam­
nati mone defeendant, nihil fecum prxter
peccata portantes. Hujus rei causâ extant
quidam pervafores fanctx matris Eccle­
fix , qui fe fatentur Chriftianos elle, ôc
non funt, fed funt fvnagoga Satanx , vi­
delicet quia juftitiam Dei deferentes , &
fuam volentes conftituere, juftifix Dei
non funt fubjedi ; fed fubftantias fanda­
rum Ecdefiarum, ac fi immaniflimi lupi,
rapientes, corpora âc animas fuas Diabolo
tradere non dubitavere, mretiti laqueis
illius. Quapropter ego Sugnerius, favente
largi clementia Chrifti Epifcopus fandx
fcdis Helenenfis,excommunico & anathe­
matizo cum Clero mihi commiflb tam vi­
ros quàm mulieres, tam Clericos quam
laicos, eos videlicet, ôc V olver ad us Levi­
es , qui aufi fuerunt inrumpere Ôc invadere
fubftantias feu oarochias qux ad fedem
fandx Eulalix feu diocefim pertinere vi­
dentur, qux funt in Comitatu Valie Afperi
ÔC in Comitatu Confluenti, ita ut excom­
municari & abominati permaneant ôc fequeftraci à liminibus fandx matris Eccle­
fix , nifi ad fatisfâdionem ôc emendatio­
nem infra iftos odo dies venerint, ôc Eccleliasquas violenter rapuerunt ad fedem
fandx Eulalix reddiderint, & honorem ôc
debitum ôc cenfum qui mihi ex ipfis Ec­
clefiis debetur reddiderint. Prefbyteros
etiam ipfarum Ecdefiarum, qui baptizare
vivos, vel fepelire mortuos, aut Miffas
canere , vel aliquod (aerum minifterium
in eis extra voluntatem meam facere aufi
fuerint, fitnili modo excommunico ôc
anathematizo , ita ut non habeant licen­
tiam baptizare quetnquam , vel fepelire,
ad Miffas canere, vel aliquod facruni mi­
ZAu
XVII.

Tom. 11.

nifterium celebrare, ufque ad fatisfadio*
nem dc emendationem veniant. Ab hoc
igitur anathematizationis ôc excommuni­
cationis vinculo excludimus Olibanum
Comitem ôc Minorem fratrem ejus Ephcopum, coenobium etiam fandi Michaelis
Ôc umnes habitantes in eo , ôc coenobium
fandx Marix in Valle Afperi; ita tamen
ut non recipiant illos, neque liabeant cum
eis colloquium, aut ullam participationem,
quos nos excommunicamus. Quod fi fece­
rint , in eodem excommunicationis ÔC anathematizationis vinculo perjnaneant. Ab
hodierna igitur die conliituimus eis termi­
num ufque ad odo dies, ut veniant ad fatisfadionem , ôc congruam emendatio­
nem , omnes qui Ecclelias diocefis fandx
Eulalix fine voluntate mea, id eft, Sugnerii Epifcopi, invadere aut t-nereprxfumpferint vel prxfumunt, ôc honorem ôc de­
bitum ôc cenfum qui mihi ex ipfis Ecclefiis
debetur reddiderint. Sin autem emendare
noluerint ; omnes perfonx, five laici, five
Preibyteri, five feminx, qui contra volun­
tatem meam injuftè tenere Ecclefias &
cenfum earum, ficut jam diximus , prxfumpferint, qux funt diocefis fandx Eu­
lalix , vel Preibyteri qui in eas aliquod facrum minifterium fuper excommunicatio­
nem meam celebrare prxfumpferint, ôc
omnes confentientes Ôc adjutores eorum,
fint anathema rr.aranatha, ôc fint excom­
municari , ôc à liminibus fandx matris Ec­
clefix expulfi,ôc à confortio omnium San­
ctorum extranei, Ôc à corpore ac fanguine
Domini noftri Jefu Chrifti alieni, Ôc à con­
fortio Chriftianx Religionis fegregati, nifi
ad dignam poenitentiam atque facisfadionem infra fupraferiptum tempus coram
Deo 6c coram me venerint ; cujus vicem
veri Paftoris fungimur , quamvis indigni.
Quem ôc fupplices deprecamur ut ori,
noftri alloquio aurem pietatis accommo­
dans , quos excommunicamus excommu­
nicet , ôc quos anathematizamus anathe­
matizet, uniis & verus Deus Dominus
nofter Jefus Chriftus, qui venturus eft
judicare vivos ôc mortuos ôc feculum per
ignem. Amen.

V v

-

ii miiW

Formulae Exorcifmorum

676

Urgellenfij >fecit adversis
£XCO MMVNICATIO fuam Sill*,.Epifcopus
.
dquflicervm.
imajores renun ecclt
Ex wchi*· XVHI.T Tniveksis Epifcopi* circumFideli*
V/ quaque ubique commanenti­
I'rgeUeiK

bus per quadrifida climata cofmi , Santanus. Dei gratia humilis fàndx fedis UrgelIcnlis Epifcopus. Gratia vobis Ac pax à
Deo femper multiplicetur. Veftris auri­
bus , ό fandiffimi Patres, noftra lingua ne­
quit effari nec litteris comprehendi quan­
ta; Ac quales perfecutiones nobis à pravis
& perverfis hominibus cotidie inferuntur.
Aatamen, neceffitate cogente, vel pauca
de multis vobis intimare fatagimus. Anno
denique prxfenti nongentefimo nonagefimo primo trabeatioris dominica: emerferunt fe viri iniqui ad deftruenda ecclefiaftica jura , ut everterent animos Principum qui videntur terere vel regere terras
velComitatos diocefaneosEccleli.r noftrx
principalis , genitricis videlicet Domini
noftri almx Marix, cui Deo audore defer­
vimus. In tantum excrevit malitia eorum
ut ad illorum fuafionem Comites vel Prin­
cipes noftri vi auferrent à nobis fic ab Ec­
clefia cui largiente Chrifto prafidemus,
omnes diocelanas Ecclelias & omnem
cenfum quod jure epifcopali debetur exfolvere nobis de duobus Comitatibus inte­
gris , Cerdanienfem fcilicet fic Berchitanum , nullâ culpâ fuper nos cxiftente; fed
femper cum humilitate ac fatisfadione requifivimus eos. Et non folùm eafdem Ecclefias fuffraganeas abftulerunt, fed infu­
per ipfas fruges omnes vel decimas quas
prxterito anno Dominus ibidem dedit,
necnon fic noftros Minifteriales exinde
cum vi expulerunt. Ob id denique obfecramus nimiùm fanditatem culminis veftri
ut ipfos nefandos homines, qui animos
Principum vel Comitum ad hoc nefas exci­
tarunt , id eft , Arnaldum fic Radulfum ,
excommunicare ne differatis , necnon fic
omnes fequaces eorum, fimul fic ipfas Ecclcfias omnes cum illorum terminos oui
funt in fupradidis comitatibus, ita ut nullus
Epifcopus, nullus Prefbyter , nullus Dia­
conus, nullus Clericus , cujufcunque fit
ordinis, audeat ibi ullum minifterium ecclefiafticum facere vel celebrare ufque ad
legitimam fatisfadionem vel emendatio­
nem veniant,fic ipfeEpifcopatus canonicè
fit redditus Ecclefix generali cui à Deo eft
adtributus , fic in............ didi rei de me
Sanlane Epifcopo abfolutionem acci­
piant. Sane ipfam Comitiflam Ermengards

cum filios fic filias fuas ab hac excommu­
nicatione excludimus Ac feparamus atque
fequeftramus ; Ac volumus atque noftri abfolutione firmamus ut in qualicunque Ec­
clefia...... comitatibus venerint, licitum fic
illis ibidem orare Ac Miffas audire Ac divi­
num officium celebrare ; ipfxque Eccle­
fix tandiu fint folurx quandiu illi Comites
Ac illaComitiffa intus perftiterint. Excom­
municationem quoque taliter in conlpectu veftro volumus fieri ficut fubter inlerrum eft, vobis in eadem contendentibus
vel fubfcribentibus. Sandam itaque indi­
viduam invocantes Trinitatem, auxilium
quoque omnium Sandorum nobis peten­
tes , exoramus ut Arnaldum Ac Kadulfum , qui animos Comitiflx Ermergardis
vel animos filiorum illius ad hoc incitârunt
ut auferrent Epifcopatum Cerdanienfem
vel Epifcopatum de Berchitano de jure
vel ditione fandx Marix fede Vico vel de
poteftate Sallani Epifcopi, Ac omnibus
in hoc errore confentientibus, Dominus
fuâ virture comprimere eos Ac brachia il­
lorum alligare dignetur. Sequentes quui[ueapoftolicam fententiam, eos Ac omnes
equaces eorum à liminibus fandae Dei
Ecclefix fequeftramus, Ac à corpore Ac
fanguine Domini noftri Jefu Chrifti fepa­
ramus , Ac ab omni confortio fandx Reli­
gionis Chriftianx difrumpimus ipfos Ac
omnes quicunque partibus illorum confenferint aut illis adjutorium praebuerint.
Ab hodierno die Ac deinceps maledidi Ac
excommunicati permaneant ufquequo ad
fatisfadionem veniant aut venire volue­
rint. Si quis vero fuperbus aut contumax
huic noftrx definitioni adfentire noluerit,
vel hanc excommunicationem obfervare
neglexerit, hunc divino zelo accenfi cum
Juda Domini proditore xtemfi punitione
fub anathematis vinculo, nifi refipuerit,
in inferno damnatum contradimus. Qui
verb hujus excommunicationis pro Dei
timore obfervator extiterit , gratiam Ac
mifericordiam à Domino noftro Jefu
Chrifto confequatur. Amen. Salla, gratiâ
Dei Epifcopus Orgellenfis , huic ftatuto
noftro, in quo totam caufam Dei judicio
commiflimus, fubfcribimus Ac confirma­
mus. Aimericus, Epifcopus Ecclefix Ripacurcenfis, hanc Conftitutionem confir­
mavi atque fubfcripfi.

1

678

& Excommunicationum
Ium de eadem re.
feaafaa XIX.aTHOooxoauM

catholicorum
Vz ratrum divinitufque inspirato­
rum Canonum promulgavit audontas per
umverias provincias pro ingruentibus ecdefiaftici» ftuduarionibus ut nullus Epif­
copus , Sacerdos, aut aliquis fideli* ordo
ecdefiafticus fe przfiunat vindidam exer­
cere in armis carnalibus , nifi tantum ir»
oratione Ac virtute Spiritûs Sandi Ac ca­
nonici damnatione feriatur. Quod autem
fedes Epifcoporum Ac thronus fpecuiationum potenas judicandi Ac folvendi at­
que ligandi à Domino eft illis data atque
conceffa, ficut ipfe Salvator in Evangdio
ait : Queecunque ligaveritisJuper terram,
erunt ligata. & in caelo ; & tpueeunque
Jolveritu fuper terram , erunt Joluta &
in caelo. Et alibi : Accipite Spiritum
Sanâum. Quorum remifèritis peccata,
remittuntur eis. Et auorum retinueritis ,
retentafunt. Ideo ifta przcolimus, carif
fimi, ut intelligatis poteftatem Epifcopo­
rum veftrorum, in eifque Deum venere­
mini , Ac eos ut animas veftras diligatis ,
At quibus illi non communicant non com­
municetis , Ac quos ejecerint non recipia­
ris. Multum enim timenda eft fententia
eorum, quia à Domino collata eft illis poteftas ligandi ataue folvendi. Ob hoc igi­
tur ego Salia indignus, non meis meritis,
fed nutu Dei Epifcopus, tanta audita fan­
dorum Patrum Canonum inftitura , cum
confenfu & adjutorio Domni Vivant Barchinonenfis Epifcopi, feu etiam Domni
Aimerici Epifcopi, cum Canonicorum Ac
Sacerdotum noftrorum necnon Ac Abbati­
bus vel Monachorum fufiragia, acc en fi
flammS Spiritus fandi, excommunica­
mus atque alligamus omnem Epifcopatum
Cerdanienfis vel Berchicanenfis ad Pa­
trem Ac Filium Ac Spiritum Sandum , Ac
omnes Ecclefiis quz in didos Comitatos
funt, tam przcipuas quam fuffraganeas
Sui infra ejus termines funt, ut non habeat
>idein nullum minifterium facerdotale
faâum nifi per noftra abfolutione aut per

Tome II.

noftra propria voluntate de feria tertia
poft Dominicam primam de quadragefima
inantea ufquequo prcdiéhis Epifcopatus
redditu* fit ad unâa Maria dc in noftra fit
poteftate cum ipfa» parochias quod nobis
abftulerunt vd rapuerunt dc cum ipfo*
oblatos qui exinde exierunt. Veruntamen
fciatis quia ipfa Comitifia Domna Ermergarda cum filios Ac filias fuas nec excom­
municamus , nec nullius vinculo canoni­
cae damnationis contra eos facimus , fed
tantùm omnes homines tam Clericos quàm
Laicosqui hanc malitiam traôaverunt ad­
versi» fanda Dei Ecclefia . dc confilium
dederunt Ac ipfaComitifia dc filios fuo» de
hunc maximum peccatum , Ac vaftatores
fuerunt atque raptores Ac fraudatores vel
facrdegi Ac fitres , ficut Juda proditor.
Ho» talea przfumptores Ac Ecclefiis fan­
dae Mari* raptores, vel fuarum faculta­
tum alienatores , excepto ipsi Comiti f*&
cum filios fuos , nos fupradidi Salia Prae­
fui, dc Vivas gradi Dei Epifcopus, Ac Aimericus Epifcopus, cum Canonicorum Ac
Sacerdotum noftrorum, five cum Abbati­
bus vd fuffragia Monachorum, excommu­
nicamus eos ad Patrem Ac Filium Ac Spiri­
tum Sandum Ac per omnes ordines Ange­
lorum Ac Archangelorum Ac omnes Vinu­
res cocionim,five per omnes Patriarchas
Ac Propheta», Ac per omnes A poftolo» Ac
Martyres vd Confeffores, Ac per omnes
Sandos Dd fic eos excommunicamus Ac
anathematizamus atque abominamus Ac
alienamus eos atque abjicimus à liminibus
land* DeiEcdefi*, Ac fegregamu» eo» à
corpore Ac fanguine Domini noftri Jefu
Chrifti Ac à confortio Chriftianorum fide­
lium , ufque ad dignam fâtùfadionem Ac
emendationem vernant ante altare fande
Mari* fedis Vico Ac coram Salia Epifcopo
Ac Canonicos ejus; Ac ufaue abfolutidnem
habeant de fupradido Salia Epifcopo, ita
fiermaneant excommunicat! Ac abominati
icut jam fuprà diduin eft in fecula feculorum. Arnen.

Vu*

mM

679

Formulæ excommunication.

680

A LIA Formula excommunicationis , diverfa à fuperioribus.

»

XX. E* x audoritate Dei omnipotentia
H Patris Ac Filii Ac ôpirilûs fandi,
Ac fandorum Canonum, fandarque Ac in­
temeratae Virginia Dei genetricis Marne ,
atque omnium cceleftium Virtutum , An­
gelorum , Archangelorum, Thronorum,
Dominationum , Poteftatum , Cherubim
ac Seraphim , fic fandorum Patriarcha­
rum , Prophetarum, fic omnium A poftolorum Ac Evangeliftarum, & fandorum
Innocentium. qui in confpedu Agni fbli
digni inventi funt canticum cantare no­
vum , Ac fandorum Martyrum , fic fando­
rum ConfefTorum , fic fandarum Virgi­
num , atque omnium fimul Sandorum fic
Eledorum Dei, excommunicamus fic ana­
thematizamus hunc furem, vel hunc malefàdorem, Ac à liminibus fandae Dei Ecclefiz fequeftramus, ut aeternis fuppliciis
cruciandus mancipetur cum Dathan Ac
Abiron , Ac cum his qui dixerunt Domino
Deo : Recede à nobis ^fcieruuun viarum
tuarum nolumus. Et ficut aquâ ignis extinguitur , fic extinguatur lucerna ejus in
fecula feculorum, rufi refipuerit fic ad fatisfadionem venerit. Arnen. Maledicat
illum Deus Pater, qui hominem creavit.
Maledicat illum Dei Filius , qui pro ho­
mine paflus eft. Maledicat illum Spiritus
fandus, qui in bapdfmo effufus eft. Ma­
ledicat illum fanda Crux, quam Chriftus
pro noftra falute hoftem triumphans af·
cendit. Maledicat illum fandaDei Gene­
trix fic perpetua virgo Maria. Maledicat
illum fandus Michaël, animarum fufceptor facrarum. Maledicant illum omnes An­
geli fic A rchangeli, Principatus Ac Poteftates, omnifque mÜitia cccleftis exercitûs.
Maledicat illum Patriarcharum fit Prophe­
tarum laudabilis numerus. Maledicat il­
lum fandus Johannes przcurfor fic baptifta
Chrifti prxeipuus. Maledicat illum fan­
dus Petrus Ac fandus Paulus atque fanctus Andreas, omnefque Chrifti Apoftoli,

FINIS

fimul Ac exteri Difcipuli, quatuor quoque
Evangelifbe, qui fua praedicatione mun­
dum univerfum converterunt. Maledicat
ilium cuneus Martyrum Ac ConfeiTorum
mirificus, qui Deo bonis operibus placi­
tus inventus eft. Maledicant illum facra­
rum Virginum chori, quae mundi vana
causa honorisChrifti refpuenda contempferunt. Maledicant illum omnes Sandi qui
ab initio mundi ufque in finem feculi Deo
diledi inveniuntur. Maledicant illum coeli
Ac terra Ac omnia fanda in eis manentia.
Maledidus fit ubicunque fuerit, five in
domo, five in agro , five in via, live in
femita, five in filva , five in aqua , five in
Ecclefia. Maledidus fit vivendo, morien­
do , manducando , bibendo, efuriendo ,
fitiendo , jejunando , dormitando , dor­
miendo , vigilando , ambulando , ftando,
fedendo, jacendo, operando, quiefeen
do, mingendo, cacando, flebotomando.
Maledidus fit in totis viribus corporis.
Maledidus fit intùs Ac exterius. Maledk
tus fit in capillis, maledidus fit in cere­
bro. Maledidus fir in vertice, in tempo­
ribus , in fronte, in auriculis, in fuperciliis , in oculis , in genis , in maxilhs , in
naribus , in dentibus mordacibus , in la­
bris , five molibus, in labiis, in gutture,
in humeris, in armis , in brachiis, in ma­
nibus , in dicitis, in pedore, in corde, Ac
in omnibus interioribus ftomacho tenus,
in renibus, in inguinibus, in femore , in
genitalibus, in coxis, in genibus, in cru­
ribus, in pedibus, in articulis, Ac in un­
guibus. Maledidus fit in totis compagini­
bus membrorum} à vertice capitis ufque
ad plantam pedis non fit in eo fanitas. Ma­
ledicat illum Chriftus Filius Dei vivo toto
fuae majeftatis imperio ; Ac infurgat adver­
sus eum caelum cum omnibus virtutibus
qux in eo moventur , ad damnandum
eum, nifi pcenituerit Ac ad fatisfadionem
venerit. Arnen. Fiat, fiat. Arnen.

FOR MULARUM.

0

ό8ι

68ζ

FRANCISCI PITHOEI

GLOSS ARIUM,
SIVE
INTERPRETATIO OBSCURIORUM FERRORUM
in Ltgt Salica habtntur.
■o» Sauça] Francotum;quoa
confaetudo Salios vocitavit, fi­
cut Ammianus Marcellinus fcri. bit. Fortifié Ataliendo.Sidonius*

Tibi vincitur illic

I

Cur/κ Heruhu . Chunnus jacu­
lis , Frantu/fee natatu.

Saxromata clypeo, Solius pede, falce Gelonus.
Et in prologo harum Legum ; Gem Francanon inclyta, form m armis, audax , velox, & a(pera.
Lex (impliciter dicitur Synodi* Cabillonenti 6c
Rhementi. Videantur Ado, Einatdus, Ottho
Frifingenfis, Sigebettus, Trithemius, & Nico­
laus Vignerius libello cui titulus eft. Traité it
Tétât & ouginc dei anaem François.
TIT. L
Mallom ] Fiodoerdus ex epiftoli* Hincmati :
Quia de Prejbytero & Eccitfta ad Epifcopos tr
Synod. definitio pertineat. non ad mallum vel ci­
vilium judicium difpofitiontm. Vide Gloflarium
ad CapituUtia. Quid enim repetam qux ibi ha­
bentur ?
Mann it vs ] monitus, femont. Mannitiones,
femoncts &* adfournemens Nortmannis.
Sunnis ] Sic veteres omnes. Nec tamen alibi
malè Sonnit. Veteres G Iodi. Sonnis, impedi­
mentum. Efoine, ou empêchement. Confuetudines Hannonenies. Tit. xix, $. 6 , Legis Salic* in
editione Germanica : Si in mallum vocatui fue­
rit
is qu. vocatui eft non venit ,fi eum aut in­
firmitas aut ambafeia dominica detinuerit, vel
forti aliquem de proximis mortuum inter domum
fuam habuerit , per ifias funnis fe potefi homo
oxeufare. Ahds de vita componar,
Dsnarios 1 Monet* minutioris fpecies funt,
ftt hodie hx apud nos. Denier, Denarius. 1'nde
dcnree , denarata in adauntiatione Caroli apud

Piftas occctxn, 6r fruitL· adenereq Bkfitnfibua.
Double. Unde doublon binio,dinummium Æge>
fippo, Vet. GlolT. de C. Tu. de Alex, primat.
Lior, Miliarifium Epiphanie dcCerdreno. Blanc,
Germanis K^eifpenntng : B tance Italis, Ajprum
Gmcis, Katau Perfis, & Grand blanc, ad dif­

ferentum du fols nerets.

Solidos ] Solidus lege Salad fuit quadraginta
denariorum. Quod Pipinus immutavit. Canon·
xli , Synodi Rhemenhs : Ut Deminui Imperator
fecundùm fiatutum bona memoria Pipini mifèricordiam faciat ne folidi qui in Lege habentur per
quadraginta datarios dtf>currant. quoniam prop­
ter eos multa perjuria medtaque frdfa tefiimonia
reponuntur. Quod tamen omnino non placuit Ka>
rolo Magno Capital, lib. ;, cap. «o. Sed tandem
Ludovkus Pius conftituit lib. 4, cap. 71. L't emnu felutso atque compofitio qua in Lege Salica tenlinentur, inter Francos per dnodotim denarios
folidos componatur, excepto ubi contentio betra
Saxones & Frifines exorta fuerit. Remanent
amen hodie veftigia folidi iftius moribus noftri·
in mulftis de bebtra.îf five laudimiis.

Si in jussions Racis ] Lettres £Efiat. Mar­
cui fu* in formula pro caufe fufpenfa. Cognojcat
magnitudo tua, aum nos ad prstfent αρημοίκο
viro illuflri pro nojtrii utibtatibui illic ambulare
prxeipimus. Ideo jubemus ut dum in illii partibus
fuerit demoratus , omnes caufa fua fitorumque
amicorum aut gafindorum in fufpenfi debeant refidere.

Infra pacum ] Anonymus de rranflatione
beati Gildaiii : Per illud tempus cum omni reve­
rentia nobis nominatus gloriofus princeps nobilis
Ebbo maximam partem pagi Bituricenfis fub
ditione fua tenebat. Siquiditn d Choro fluvio ufi
que ad Wcrumpam fp Eagliam potmtijfmi

f

68}

Fr. Pithœi doflarium

prMoprtaMF. Sigebertus ann? 7 5 9. Xrrcnwnm
papa* depopulatum promit , & audu cafteUa,
ipfam urbem Arvernis copie.

T IT.

II.

Cloccn » belle. Cloccarium vel lucar, bell— bus.
Sic trimarchifia apud Paufaniam , qudd fingulx
equites Galli connatent ea tribus.

Taurum Regis ] Sic veteres tres.

Lactantem1 Retinui omnium codicum fcrip.
tutam. Grammatici* quidem iaâans dicxntr que
lac prrbet, laâen* cm lac pezbetur. Sed hcc tant
anxie a noftri* obttirat* non funt.
Dt hranne J Sic veteras très, 3c Gennana
editio Rhan. Undo Campani* neftru Mettre lu
oorcs en rhan , ut pinguiores fiant

Gaiutali ] Tu. ta. Si f«û animal aut cabal­
lum vel quodlibet pecus ùi nette fua invenerit, pe­
nitus eam ladere non debet. Quidfifecerit & conftjjus fuerit, capitale m loctun reftitusu, ipfum
verb debile quid pereuffit ttd fe recipiat. Et rit.
txviu , Caballum ipfum in capùc reftituat. Et
tir. 5 ftc 1, legi* Alamannorum.
Dilatu*a ] Giotf./rede.
Di sudi ] Porcorum ftabulo. Noftris Seu. Li­
ber de arithmeticis proportionibus , five u Getbetti fit, five altenus : Paterfamilias ftabilivit
curtem novam quadrangulam. in qua pofoitjcroÊc , qua pepertt vorctllas feptem in media fade.
tit. > I, infr. fi qui fodem cum porch.
Scrovam ] Stc veteres quinque.
Sumatit ] GloiT. porcellos in ventre matrix
occidit. Recapitulatio : Si quit fcrqfem tlttritu
fubbeuu ut porcellos non hobta.
Tertussum ] Gloft. qui domi nuimur. Der
Zubov.
Vs AHUM ] Sic omnia exemplaria. Ferrât.
Scrovam ducariam ] GloiT. du&rscem alia­
rum firevtrum. Longobardis fenepar feâarius
dicitur five dux gregis, aut ducator, ficut loqui­
tur Tertullianus. Nam ftnneitm 6c fente armenta
fignificatut in legibus Ripuatiorum dr Anglio­
rum. Unde Senifcalci nomen, armentorum miniftri. Alamannorum leg. 1’ubdt. decoqui pallo­
re* vei artifice* occiderit. Sic apud Otfridum D ru­
thints fcalche , Domini miniftri five Apoftoli.
Kero : fervus ,fcsd. Ut Adelfcalbe , fervt prin“ipb in Synodo fub Thallilone habita. Theodulphu* Antulphum Senefcalci oflicio functum
Ierint, quetn Sigebertus & Aimoinus poepofiturn meniz Regu , Regino principem coquo­
rum dicunt. Videndus Hincmarus Rhemenfis
admonitione ad Epücopos & ad Regem Karolo-

mannum cap. X}.
Sacrivum ] Glofl. qui ejl defenfor aliorum
porcorum. Sacrivr arbore* Synodus Anriffiodorenli* cap. 4. Auctor de reditudine catholicz
fidei : Fomes £r arbores quos fairivos vocant focciditt. Porci lâcres V’arroni & Fefto dicuntur ad
iacrificium idonex.
Qui dicitur votivus J Greg. luron. 1,
miiac. }. Que fit manfoeiudo pecorum in hac
bafilica votivorum , qualiter vituh pétulantes,
calcitrantes equi, grunnientes fies, ut limenfane­
turn mgrefii funt, conquiefcunt. Idem : De his
verb qua votiva funt, nulli penitus quippiamfubirahtre licet.
TIT. III.
Hoc rsT TRcsPïLiius ] Germana editio:
TreftelUo, id eft, de tribus villis, de trois do­
llars . ficut loquuntur confuetudinarii. GloiT.

684
iv.

IIT.

Bsrbices ] Herbis. Gregor, eptlt 1 $, lib. S.

T 1 T. V.
CavaitVM ] Hircum , u^rit.
Si quis succum ] noftds fime. Germ. boch.
I uron. 9,1}. Jfuccu/ validus vocabatur.

VL

TIT.

SxvsiuM ] Sic veteres omnes. Vid. tit. r 9, leg.
Bapsar. tir. 41, leg. Aiatnan. Videturque nomen
iftud reponendum tit. 15. Refponf.Papiani, cùm
vetus exemplar habeat, fi faucnum al. Jactum.
V11 t* em ] Canis Gallicus Ovidio 8c Martiali.
Clemens Scorns, five potius incettu* fantti Galli

Monachus in vita Caroli Magni : fiffumfit dues
camculos ut manum fuam, quos Gallica lingua
lettres vocant, qui agilitate fud vulpes cr ceteras
minores befiias facillimi capientes. Veltro Danti,
noftris vaultroy dicitur. Et tit. 1 o, leg. Burgund.
Vdtrahus. Et apud Gradum de venadoM :
—— At r< lava fi qua
Tengir opus.pavidofque juvat compellere dorcas.

Aut ver/uta fequi leporis vefiigia parvi,
Petroniosficfasna canes , volucrefque Sicsunbros,

EtpiSum macula veltrahum diligefidfa.
Sue enim legendum. Petrunculonim fit mentio
eodem titulo legis Burgundionum.

Aagutaaius ] Sic veteres quatuor.
occultos & fignis arguat hofiet.

Qui feint

Curtis 1 Leg. Alam, qui curtem defendit. Pe­
trus Beneventanus : Curtu vulgare tfi Gallico­
rum , ficut manfus Italicorum.

Canem pastorem ] Sic veteres ouaruoc. Alii*
psfioraltm. Vid. tit. xxxn, legis Alamanoruni.

TIT.

VII.

Acceptorem ] Sk antiqua omnia exemplaria
& tit. 99 , leg. Alamannorum. Charifius : Accep­
tor quoque & accipiter dtcuur. Kireilius enim

accipiter dixit. Lucili, acceptor.
dmi·

Giofl.

Acceptor,

Sparv ARivM ]Sic vet. E/pervicr. Getaa. Spanever.

Anstam ] Sic veteres duo Sc tit. 99 , leg.
A Laman. GiofT. Aneta ened. In veteri formula ;
Similiter Cr porcellos habent, (r unam vaccam ,
& duas anetas d ceteru ftparat, & dat illis quo­
tidie abundantu
Gallum j Unum exemplar, coccum. Gloff
Gallus, cocc. Gallina, henn.
Si qui* turturem ] Duo vetera exemplaria :
Si quis aucdlum de trapa furavent. Sicut fic Ger­
mana editio. Inde Trappe fic entrapper.

TIT.

VIIL

Matriamen ] Sic veteres tres , fic infri tit.
xxix. Inde noftris Marien.

Concapulaverit ] Sic veteres quatuor.
GloiT. Truncaverit vel exciderit. Tit. } x , edi­
tionis Germanicz de debilitate. Vet. Gloif. Scapcllare, id eft, exfiindere , frangere. In legib.

6fy

Legis Salicæ.

Longob. Si quit cAAU obtritu rawtai otpdloverit. id tJI, fetus trasrerit.
TIT.

IX.

Db intro clave] Sic veteret quatuor. Ajfcuit
Jmm clsf.
TIT. X.

Incluserit 1 Vetere» quatuor indaufèr'u. Et
inf. inclaufa. Taran. j. Hac noSt cùm equos ad
claudendum adduxeris.
Aut minentur ] Paulus Diaconus t Agere
modb fignificat ante ft pellere
minare.
Veras intetpres AAor. cap. il. fir minavit cos d
tribunali.
Si Alic»;®» ricona] Conveniunt motes. Dt
Uhcrt. Tit. } , an. 9, 19.
Strut auinam aperuerit ] Qui cleft ratpcfche. Gregorius Turon, de vit. &. Martini :
Prune dit Pafclus jugiu eft d domino fuo ut agrum
tinniret ; invtnteque aditu ends pecora intro»butt, dtum eum claudere conatur, tsrcttcatus tft.
In quemubet laborem J Gregorius Turon,
lib. 7, cap. as. Mun data effet in Ubertate, equi
«c pecora perfifties pauperum vintqfqtu dimitte­
bantur. Qubdfi expellebant ur A his quorum ever*
ecbantlAorem.fiatim d fisis arcebantat.
.

TIT.

XL

In tixaga ] Glofl*. Intra teSa.
Vinitorem] GloiT. Finitor. ·ν»ί*η. Tu­
ron. $. 4I. d fifcalis vinitoris fen λ
Siva venatorem 1 Addinu in uno exem­
ptaifive fcantiontm. Vet. GloiT. Scantit, pin<eriu. Inde nobis Efchanfon, & in Condlio To­

letano Comes fcancqiarum.
Da ministerio ] Flodoardus : Plebeiis quoque
Eibafdom perfmis , villarum fctlictt minifteriaM,, pre rebus minifteriorum fuorum nonniut*
quam fcribens, qualiter res fibi commijas troc-

tart deberent.
TIT.

XIII.

ci», ictus accipiat ] Nec enun olim arbi­
trio camihcis, ficut hodie , cedebantur condem­
nati ad ftragra quod ex fiera Scriptura confiât.
Perron. Harmenopulus :
Mt··
Er aiiut :
.Quod idem eft. GloiT. ^«ryAeCe «aa«m« h, legibus
Bajoatiorum : quadraginta gamaSas accipiat,
8c rumpatur dorjum tjut quinquaginta gamaSit,
que funt veteri interpreti percujfiones.
Aut castretur J Sic tit. »7 A 41. Furae
affigitur apud GregoriumTuronenfem de virtu­
tibus fânfiti Martini lib. 1, c. » 1, & lib. } , c. 5 j.
Genitoris, inquit, chit noftris fiirvus d iudtet
pre furti fcelere comprekenfus, patibulo dijudi­
catur , 8c de glor. ConfefT. cap. 1 o 1,8c de gloria
Man. lib. t , cap. 7 j, 8c lib. 6, hift. cap.

TIT.

8.

XIV.

Screuna ] Sic codices veteres quatuor. Alii
firtona, ficut leodes, leudcs, beodurn, beudum
Tit. 19, lee. Butgund. EfiraSores omnes qui aut
domos aut ferunias. Sic quinque. Efcrenci etiam
hodie rufticit Campanis dicuntur camerx ilhc
demerfx in humum, inultoinfuper fimo onera­
tur , in quibus hyeme puellx fimul convenientes
pervigilant ad mediani nodem.

, <586

In verbo Abois] lUbuatioram tie. ,7. Greg.
Taran, lih 9, cap. 19. Bnnichildis graviter acetpifat, <* fUd in tjut vtrba Stcharhu ptfitut
talutr fuerit inttrfiSut. Et alibi t PrnetptiMtM
tribui jtffu ut in verbafuo pofita d nulla unguam
partntwm defuaSi iUiut in aliqua utoltfiiaui pattrttur. Inde hodie, En partit de Roy.

Paoptkk. ratnuM. ] Gteg. Tuton. Quafdam
tx ett qui Afoltai fuerant ad ft vtnific , atqut
coinpofiuoncm fifet debitam, quam illi frtdum
vacant, fe futje eu indultum.
Litos ] Sic duo exemplaria ; ut tit. 1,
Fnfign, be ut. 1. leg. Saxon. Turiu, fi per juQum
vel canfiliiiM damini fui. Alias Lidut. GhmTFifcahnut vef fanSuariut. In Synodo Bavarica :
Horna Regit, id eft, ffcalinut. vel eccle/iafticut, vtl Udat, inttrft&u. Albertus Stadeniis *.
Plurtt autem ft eis dediderunt propriat, tr qui
A tit vivere funt ptrmiffi , litatur funt A ea­
dem vocabula nuncupati. Inde litoatt in provin­
cia Satronum iunt exorti. In privilegio conceflo
ab Henrico imperatote anno 1009. Ecclefic
Mindenfi : Aut homines ipfius Ectlefia f'rancat,
liberat, Er tccltfitfticos titanes mualman , vd
fervat cujuflibtt eonditionit ,ftu colons rentra ra­
tionem diffringendae. In privilegio ab Ortone IU.
Imperatore eidem Ecclefir : Aut hommes tpfiut
Ecclefia litet vtl cujuflibtt cenditieuti Jen oi cen­
tre retiMum diffringendas. In privilegio conceflô
ab Octone I. eidem Ecdefic : Homincbut quoque
famulatum tjufdem monafterii facientibus, qui
Saxonici malman dicuntur, pradidum munaeburdum &· tuitionem noftram conftuuimue. In
Çonftirutionibus Caroli Magni , A lib. j , leg.

Longobardorum : Aldioncs <d lege vivant in Ita­
lia in fervitote dominorum fiurum yad Udi ia
Francia.
Ingenuam feminam tkaxfrit ] Marculfus
in formula. Si aliquis puellam invitam traxerit.
Duicifiima can fugi mea ill. Dum te prater volun­
tatem parentum tuorum habui dtfponfatam , (x
abfque tua vel parentum tuorum volumaie rap­
tam fcelere meo conjugio jociavi, unde vita pe­
riculum incurrere debui. Et charta de agnatione,
fi fervus ingenuam trahit. Dum hominibus non
habeiur incognitum qualiter fervut meus ill. te
Afque tua voluntate rapto fcelere in conjugium
ficiavii , & A hoc vita periculum incurrere po­
tuerat , fed intervenientibus amicis vel bonis ho­
minibus convenit inter nos ut fi aliqua procreatio
filiorum orta fuerit inter vos, in integra tngcnid·
tate permaneant.

Db sua voluntati ] Marculfus in formulis:
Didis hominibus non incognitum qualiter fervum
meum nomine N. voluntarii accepifti maritum,
ut te ipfam & agnationem meam in meo incli­
nare potuerim fervitio.
Druchtb ]GloiT. Sponfa:a. DrAtines haut ,
Templum domini apud Otitidum. Kero inter­
pret. Vocab. barbar. Dominus , Truftin. Sido­
nius : Neque patiaris ut te A hoc propofito propediem conjunx domum feliciter ducenda defteSat.
Par virtutem] fic veteres omnes codices.
Vulgat. Per vim machatus fuerit.

Fr.PithœiGloffarium

687

<588

Sororis ] Ahis, jêrerem ont firatr'u filiam.

Hincmar. Rhem. advert. Hincmarum Laudun.

Cun altbrivs ] Sic vetcca quatuor. Aba
duo, certi ulteruu.

Infuper & fiuriam ipfius interdufit. & miwumb
de terra dambnicatis collodam fme licentia tpfiut

Fratris uxorim ] Gregor. Turon, lib. « ,

Prejbyttri in earn mifit. Et tit. 4 , kg. Bajuvar.
Qui defendere voluni cafiu vel feurias ubijitnitm

cap. i.

T 1 T.

X V

Di 10 qui ] Vetera duo exemplaria, fient fle
Germanica editio, it fupervtntit & expoliationÜMi. Et fané mirum eft quàm malè conveniat
ia plerifque editio Tiliana cum Germanica. Nec
tamçn urraque fine veteribus libris, ut putem
Tilianam repetit* pcrleûioiiis ede, falcem ροίteporem Germanici.
In supbrvxntu J Turon. >. 40. furta fuperventa, pervafionet. GloiT. imftur·, Juperventum
facio. Tit. 19 , lee. Burgund. Si quit fupervontu
μ latrocinti feeure negotiatorem mu aliquem
O< ciderit.
PræciptumRxgishabbntis ] Grtga Turon,
lib 9, hiftor. cap. ao.Aimo. j. c. } 6. Pra cepturn
tamen de confirmatione toeiut Abbatia de more
Principum fecit. Odo Monachus Fodâcenfis in
vita Burcardi Comitis : Poft lute etiam Aegit
adeuntes prafentiam deprecati Junt ut hoc dona
pracepti fui «vâeruaze roboraret & anuh fui iao·
prejjione munire dignaretur.
Aosalirb] ajfatllir.
Via laciniam at facerx] Germanica edl·
tio : Extra ordinationem Regt* r·litre aut ndfaliire prafumpferit. Arrefter. Atreftaxe in leg.
Langobard, lib. 3, nt. 1 , L 78.

Fuaru ]

Sic veteres omnes, ut inf. tit. 17.

TIT.

XVI.

Contubbrnio ] Glofl'. auxilio.
UnVSQUISQÜB EORUM CULPABILIS JUDICXtub.. ] Défunt hxc in antiquiffimo exemplati.
TIT.

XV 11.

Nau to ] Sic veteres tres. G Ιοί Sarcofago ligneo. Noftris Nsu, Noue. Gregor. Turon, d·
glor. ConfelT. Cùmque /unda corpora pallit etc
ntufii exornata. Sic veteres. Nec tamen male
vulgat. edit, mappis.
Aristatonbm ] GloiT. Staplum fuper ruma*
lum mtjfum. Ut tit. 57 , inf. Palla tegebant tu­
mulum. Einardus de ianftis Martyribus Marcel·*
lino & Petro foi. 518 , in editione recentiori:
Lapidem gut fummuas fepulchri tegebatur, de
loco fuo levare moliuntur. Gregor. Toronen, cap.
54, de miraculis fandi Martini : De palla qua
fandum tegit tumulum , 6c lib. 1 , mirac. Pallam
holofcncam auroque exornatam ex gemmis . fine
fandum tegebat JipuUhrum , temerario aufu de­
ripuit fecumque fujtulit. Et de glor. ConfieiL Poilu
erat lignea quo fandum confejbrii tegebat Jepulchrum. Nobilibus fuperponebant tapetem. In ve­
teri Cartulario : In redemptionem unius tapet.s ,
quod patri mortuo fuperpofitum eft ,ut eft conjue-

tudo nobilium.
TIT.

XVIIL

SricAMUM ] Gioi Horreum cum te&o. Germ.
Sftckcr.
Maiiolum ] Sic veteres quatuor. Gloff. Hor­
reum fine tedo. Noftris, Machau.
S c v a i a m] Alaman. Schvre five fcheurt.

Inde noftris, Efcurie, fe
fortaiTe Glotfat. B. Gexm. Ctria , lumn Poȏ.
Fbnilb ] Fenil. GkÆ Fenile locnt nbifmon

vel granum inveniunt.

ponunt.

Mallaub

Fenile. fenifecium.
bum

mbbnt

] Inde luuntdlut»

rit. 4VConcisam ] Sic veteres quatuor. Vetus Chio*
nicon : Et nunin feftm^tiene Snxenum cnfet fen
jirmitatet fubitb introiit. Item : Multet Britenee
conquifterunt und auu cafttllit, & firmitntet eo­
rum Ucit peluftnbus & inceftt. Quod alius amor
fic ; Et ibi multe cafttlU acquifterunt. &* loen
firma &· munita paluftria & inctfe. Nec tamen
omnino malè vetus unum exemplar ceucidemha­
bet. Grejoc. Turon, lib. a. Franci fimulato metn
fe in remotieret /altui receperant, concidibut per
extrema ftlvartun proceratit. Et : qui conjunSu
arborum truncit vel concidibut fuperftanttt. Con­
cedes appellat Cxfar, & Marcel limit 1 Cenaede,
inquit, arborum demi undique ftmuit claufii.
Et alibi : Difficilet viat & fuapte naturi elivqfat
coneetdibut clauftrc jolcrttr, arborant immenft
robori» cttftt.
TIT.

XIX.

Coipos ] GiofiT. Idui. Coup.
SAerrra toxkaia ] Gregor. Tur. a , hift.
Sagittat tormentorum ritu eftudere inliuu herba­
rum venenie.

PiACAViarr ] Vetus interpres Juvenal. Mere
d Diomede.

citm plagatu» eft

Ut sanuois ao tuluam caoat ] Riboar. a,
ut fanguit eiteat terramque tangat.
1NTAANIA ] Sic veteres quinque. Greg.Tur. 4,
miracuL fandi Martini : Dolori» malum <■ iiltt
intraniontm ftexuefii receffibu» bacchabatur. In
edido Tuta Aproniani Prxf. Urb. reliqua caro
cum pelle & inttranei» proficiat venditori.

Plaga simpca curait ] la playe court·
TIT.

XXL

VIII. MNAutos ] Apud Nitardum in fluvium
merguntur. Gerbergam, inquit, more maleficorum in Ararim mergi prnctpit.
Hiabas bxdiait ] Herbarum venena. Greg.
Turon, lib. a , cap. 9 8c cap.
, lib. 4, de mi­
raculis fandi Martini : Ligamina herbarum atque
tncantationum verba proferebant. Unde enhetber.

Vetus Poeta:
Sony gift le frait ferpent en fherbe .*
Fuyeq enfant, car il tnherbe.

Supiamctatus PuiAtT ] Sic veteres fex.
Cum LteATVRit j Turon, mirac. a. cap. 4$.
Incantationtt immurmurat . farter jadat. liga­
turas celle fufpendit · & de mine. S. Man.
cap. a6. Hincmatus in geftis habitis fuper di­
vortio Thiecbergx ad 1 5. interrogationem : Ad
bac non pertinent ligatura cxecrdbilium remedio­
rum qua ori medicorum commendata fh't inpracantationibut .five in charadcribut · vel inquibufdam rebut fifpendendit ntque Uganda. Quk
vàtba

6i?

verb* extanr apud Rahannm epiftola ad Bonoium. Burchardus lib. 19, Colled.Canon. Fecifti
ligaturas & MMItfatMittJ.
TIT. XXII.
MaMntam strinxerit ] Editio Alamaneka, copulaverit. Vid. tir. Leg. Lang. Dt pau­
pere. Burchard, decret. lib. 19.
TI T. X X 1V.
In molino annonam] Greg.Turon.de virturib. S. Mart. Quidam nen metuens uejtt Aeneranr
dirm fiutSum dominica Rcfurrt&iosùs , acccptd
SMiri ad meta· vadit s impofitoque tritico.,
molam maint yerrcrc capit. Ec de glor. ConfeiT.

cap. 107.
Si quis sclusam ] Efelxqe. Inde
.
Clufetra five fclufa. Anonymns in Pipino : AftulphusRex Langobardorum fispradiSamjuftitiam
vetando fcbtftu Langobardorum patiit. Quas Ai*
moinus vocat claufuras.
Da Farinarjo ] Marculf. pratis, pofcuis,
aquis, afuanunvr dccurfibusfarinariis, adja­
centiis , appendit iis. Odo Fomuenf. Monachus
in vita Burcardi Comitis : Item prope cafirum
farinarium quod vocatur Toluia.

TIT.

Pro so

XXV.

quia descenderit ] Sc veteres om­

nes. Tilius , pro equa quam afeenderit.
TIT. XXVI.

Sivi

690

Legis Salicæ.

crinitum] Lucanus: Crinibus in no­

dum totis venere Sicambri. Apud Romanos ufÎue ad pubertatem conue nutriri conlucveranr.
faum i crinitis. Agarhias t. 9.
Totonbbrit ] An refpicic ad illum morem
de quo Orto Frifing. lib. 1 , cap. 1 ί, & veteres
annales. Karolus, inquiunt, Francorum Princeps,
filium fuum ad Liuthprandum mifit, ut more fide­
lium Chrifiianorum ejus capillum primus adtondtret & pater illi fpiritualis txifttrct. An ad cle­
ricatum ? Greg. Tur. j , hift. 19 , & fibi proprid
manu capillos incidens Clericus faSus efi. Et lib.
4 , cap. 4. Vid. dt. 61 leg. Burgundionum. Marculfiis in prxeepto de clericatu : Keniens ille ad
noftram prafentiam petiit ferenitati noftra ut li­
centiam tribuere deberemus qualiter comam capi­
tis fui ad onus clericalis deponere deberet. Sequi­
tur paulb poft : Fracipientes ergo jubemus ut fi
memoratus ille de capite fuo bene ingenuus eft vi­
detur , & ia polypticho cenfitus non eft, licentiam
habeat comam capitis fui tonfurare. Gregorius
Turon, lib. 9, cap. 3 S. DrochtUum incifis capil­
lis & auribus ad vinesun exercendam delegavit.

Intra ix. noctes ] Sic veteres omnes. Pueris
ergo nono die nomina impofuerunt, ficur & Ro­
mani Feftus Luftrici. Inde vir 8c uxor inter fe foiidum capere poterant, ii duos trimos vel fi tres
poft nonum diem amifilfent. Lib. a , leg. VTifig.
tit. 4, $. 17, 18. Ulpian. lib. Regul. Alii fepnmo -, quidam decimo. Ariftot. Harpocrat.Schol.
Ariftopn. Suidas. Galli vero omnes fpatia omnis
temporis non numero dierum fed nodium finie­
bant , ut nodem dies fequeretur ; ut docui Gloffario ad Capitula Caroli Magni.
mi. dbn. ] Non igitur multa pleditur qua qui
virum occiderit. Quod eft contra jus Romanum.
Leg. pen. C. ad L. Cornei.

Frbdus mi non requiratur ]«n. Tab. Im­
puberes fi furtum fecerint, Prxtoru arbitratu
verberantur.
TIT.
XXV11.

Aluna ancilla ] Jure Romano tenetur in­
juriarum adione. L. inter liberas. D. ad leg.Jul.
de adult, Et aliam reformate cogendus eit.
Paul i. fentent. tit. ia.
Imb cum ia in servitio ] SC. Claudiano
mulier qux fe alieno fervo jungit, ancilla fit.
Ulp. tu. xi. lib. fing. regular.
Castretur ] ut qua parte peccavit, eadem
multetur. Niceph. hift. n. Λ ·> v4 ·>>
»«.< /»
•rrO. Mi »·ΑίΛ«,
Postquam infantes habere c®pit. ] Rib.
i a. Poftquam parturire ceperit, ufquead quadragefimum annum.
TIT.

XXV m.

In hoste] Er 1'kcft. Inde hoftage.
Per denarium ] Pnecepti denarulis formula
extat in explicatione obfcuriorum vocabulorum
Capitularium. In vereri chartula Ecclefix Lugdunenfis : Servum juris veftri manu proprid, tr
manu illius exeutientes denarium. fecundùm Le­
gem Salicam liberum, cum omnibus qua habet
vel adquifierit, fecimus. In veteri formula : Inde
quemdam fervum N. ut <um ob mercedis augmen­
tum liberum dimitteremus rogarunt. Nos vrrb
manu proprid noftrd exeutientes de manu fupradiSi N. denarium vel nummum vel argentum vel
aureum 1 el dragmam velfeftertium vel minam,
j e eundum Legem Salicam , eum iiberum dimifimus, Cr ab omni jugo fervitutis abfolvimus.

TIT.

XXIX.

Dt pecoribus tintinum ] Clementianus For­
tunatus:

TmriflRuni rapit alter inops, magis improbus ille
Qui jumentorum colla tenere folet.

Skbllam ] Sic quinque exemplaria, non fil­
iam , ut editum erat ante*. Tintinnabulum, Ala­
mannis Siel. Tolofimis Efquila. In vita B. Anfelmi : Unum eorum fumpta in manibus corda pro
excitandis fratribus , faillant pulfantem ad ejus
fonitum. Durandus 1. de divin, offic. cap. 4.
Nota fex effe genera tintinabulorum quibus in
Ecclefiapulfatur j fquilla,cymbalum &c.Squilla
pulfatur in triclinio, id eft, rcfeSorio. Aimoinus
lib. j. cap. 8a.
Reptari ] Editio Bafilienfis : Repafcere. Alias
trtpaverit aut meterit. Gloll. Raptor, reofere.
Meffbr, Rftere. Et hodie Germanis Reupfen ,
gaïlicè Roffter , vellere eft.

In potos ] Sic veteres quinque. An inde impfftn Alamannis , Enter noftris. Gtoif fruRus
paftin.
Mil Ario ] Sic veteres quinque. Gloff. Mala ­
rium pomum. Vet. donat, inftrum. & a. mclarios in ipfo loco.
Decorticaverit ] Exemplar primum, txcervicaverit.
Cultellum ] Noftris Coultre.
Si quis aratrum ] Gallas adinvenitfe for­
mam aratri cum rotis icftaw Plin. lib. t·.
cap. 11.

Xx

Tome II.
/

Fr. Pithœi Gloffarium
Tistaverit 1 Sic retere* omne* libri peter
unum, qui habet : Si ψχύ ererrvm de camp*
alieno asueoftaverit eut jaSaverit eutt ttftaverit.
Bafilienfis : aratrum anteorutver'u tua jaSaverit·
Dkscargavbrit ] dtfchxrge.
Si viro tantum tulerit ] Licèt tamen
viam tranfeunti pabuli nonnihil equo carpere.
Leg. i. Long. De tranfeunc Leg. Neapol. lik j,
tit. 5S. Jure Saxonko lib. a. Speculi.

Post annum quam euerit signata. ] In
diplotn. Ludovici 11. apud Lazium : Ex parte
Auftri ufque ad medium month Slavonum Colmiqa diaa ; ubi duobus arboribus fitaa certa pofita fint. Et in Chronico Lauréhamenfi, ex
donatione Canctonis : De illo rubero ut per Agilofim & fios confortet pro figna incifi. Et paulb
poft : ficut ipfi incifio arborum in ipfi die fa&a
eft , fiua vulgo lachut appellatur five divifio. Inde
Laye. Saint-Germain-en-Lay e.
SratvjM ] Sic veteres ieptein. Alii flavam.
Noftris Efiave. Genus majoris retis. Palum.
Germ. Staf.

Tremaculum ] Sic veteres quinque. Alii Tr<maculam, Tremaculum, Trimaclcm, Vrtmalium.
Trtmlil noftris.
Vkrtivolvm ] Sic veteres quinque. Duo
Kertuolum. AI. Verticulum. Noftris Verueil.
Genus pifcatorii retis ; quo cùm intravit pifcis,
eaire non poteft.
Brachile ] bracelet. Tacitus de moribus Ger­
manorum : Nec alius feminis quàm viris habi­
tui ; partemque vellitis fuperioris in manicas non
extendunt, nuda brachia ac lacertos.
Si quis casam ] Sic veteres feptem. Tacitus
de moribus Germanorum : Ne caementorum qui­
dem apud illos aui tegularum ufis. Materia ad
omnia utuntur informi.

T I T.

XXXI.

Truncaverit ] Baiil. edit, capolaverit.
Digitum quo sagittatur ] Ribuar. rir. 5,
digitus unde fagtttatur.
Si vero pollix mancatus pependerit ]
Rib. 5. Quôd fi pollix ibidem mancus pendiderit.
T 1 T. XX XII.

Cenitum ] GloiT. oculum erutum habentem.
Borgne.

Conchagatum 1 GloiT. fordidatum. Honos
auribus, foireux , breneux.
Vulpigulam] remrd. Greg. Tur. S. hift.
cap. 6. Multas eis perfidias & per/urta expro­
bravit!, vocans eos /aptus vulpes ingcniofiss. In
vita S. Remigii: Jufjit nominari vulpeculam p
quod cur ita eum nominari voluerit, qui fraudes
(r Jigmficationes ipfius animalis cognofcit, fatis
advertit.
Leporem ] Sidonius : Cùm fint in pratoriis
Icones , in caflrts lepores. Eufebius in Chronico;
Cornificius poeta d militibus defiitutus interiit »
quos firpe fugientes galeatos lepores appellarat.
Si qua mulier] Abeft |hic paragraph us in
omnibus exemplaribus, prxterquamin vetuftiori.

Quod scutum

suum projecisset] Videndus

692

Agathias libro fecundo. Gallos feue» patria rhireos Tocafle feribit Pauiânias. Hodie larger.Ta­
citus de moribus Germanarum -. Scutum rcliquijfe pracipuum fiagttium ; nec aut facris adejfe,
aut concilium inire ignominiofo fas ; multique
fuperftttcs bellorum, infamiam laqueo finierunt.
Delatorem ] GloiT. mendacem vel latrato­
rem.
T1T. XXXIV.

Via lacina ] Sic veteres quatuor. Alicui
viam fiam obfiare. Lib. i. hk 8c nt. 8 a. leg.
Ripuar. Viam contradicere. Tit. 66. leg. Longooard. Vecorint.
Baroni ] GloiT. Baro ■» αϋρ. Tit. 76. leg.
Alxman. Si quis mortaudit Baronem. Cefarius in
vita Engelberti Archiepifcopi Colonieniis : Ex
Teutonico enim Latinoque compofitus, Engelbertus vocabatur, angelicam fonat libertatem. Kero,
liberorum harono. Inde Barones homines Regis ,
five qui hominhun Regi debent.
TIT.

Hominem

XXXV.

sine causa ligave­
rit ] Tacitus de moribus Germanorum : Aleam
ingenuum

fobrti inter feria exercent, t? noviffuno jaSu de
libertate & de corpore contendunt. ViSus volun­
tariam fervitutem adit. Quamvis junior, quamvis
robufiior » alligari fe ac vinciri patitur.
Hominem noxium ligatum ] Gregorius Tu­
ron. de miraculis S. Martini lib. i. cap. 17, Λ
lib. 4. cap. 16. & cap. 55.

TIT.

XXXVI.

Retortas ] unde fepes continetur. Ribuar.
tit. 4 5. fuperiores virga, qua fepis continent fir­
mitatem. Et tit. 74. Si quis hominem intertiaverit, fir infra placitum mortuus fuerit in quadri­
vio cum retorta in pede. Sic quinque. Vid. rit. 17,
leg. Bajuvar. Chron. Calin, lib. a. cap. 61. Duo
nigerrimi fpiritus retortas ex agreftibus vitibus
fidentes. eumque per guttur ligantes, in ipfa
lacus profunda miferunt. In Chartulario Majo­
ris- Monafterü : fir defilva bofio dedit Monachii
quantùm eis in omnibus Jùjficiat, fimiliter quoque
retortas, fir rollones, fi imulos quoque (r cavillas fir
hucias fir fi quid aliud in rurali opere eis necejfi
fuerit.
Cambortas ] GloiT. qua fepem defiper fir­
mant. Eadem origine forutan quà Camboritum
Britannis. Baculus incurvatus in vita B. Notkeri.
Walafrid. Strabus invita B. Galli cap. aj. Ac­
cepit à fratribus epiflolam ad B. Gallum conti­
nentem venerandi tranfitum Columbani. Qui fir
baculum ipfius , quem vulgi Cambotam vocant»
ptr manum Diaconi tranfmiferit. Eckerhardus in
vita B Notkeri : Fefiinati autem aram fanEli
Galli odientes, Cambotam quam fandus magifitr
Columbanus par Manoaldum Diaconum miferat
Crc. Cùm autem illum baculo finSo.
Hirpicem ] Servius in Virgil. 1. Georg. Vimineafquc trahit crates. Ad agrorum fc. exttquvrionem , quam rufiici hyrpicem vocant. Herce.
Per malum ingenium ] Par malcngin.
TIT.

Trienti uno,

XXXVII.

quod est tertia pars so­

lidi ] Sic veteres omnes. Gregor, l uron, de vita

6pj

694

Legis Salïcæ.

S. Man. ΙΛμμ trientem mercodu intuitu detulit.
Er cap. i9 lib. 1. de gloria Matjrrasn: Qaida·
tltttl tnentem praftiterat. Ec de gloria Confeit
lavenite unum-irtentem, tffumdmtani vinum do­
gnum tmdit paafcrum cumparabu. Et cap. 109.
Jassur de ioc triente vmum cemferat. idem hift.

LKiTmnuimrr ] IntellcMrit fccundàm

Iqgcm ie defimdara. Tu. »1. fiifi trait & rc«μπ d In . 6ou Moribus Leodienfibus ha­
betur.
Oamallajlx ] Marculfi formula, Vc caa£u
auAorum adlumendas foorutn aliquis licenciant
liabeac. Mi cliqua per quodlibet ingenium it
cpfu rebut ou· Mfiurrarc voluerit, licentiam ha·
beet in vita μΟβημι Jiurum 'ipfa vel odvocatut
fimt tjat caufiu adfumere tw. Pracifientu ergo
Jubenun at memoratui Pontifex , aat Abbot. nl
Abbatijfc .feu Advactual rial . in viceai aa&entm
aarfat igfint licentium habeet adfumendi vel eb*
mmlandi. Quod alibi refjmadendi vel obmaUandi.
Ec alibi ; Fiddit Dta propitio aaftrÜhaà inf­
eram venient prafemiam figgtfit nobit eb frtd
propter fimplicitetem fuam canfac faat minimi
perfaqui vil homallare pojfit. liai dementiam
nojlram petiit at iilufter vir Hit omnet caa/it
fiuu ia vice ipfiui tarn m page qudm 'at palatio
noftro admoliendum vtl prqfauendum recipere
deberet. Qaai ia prnfetuperfijbuam tat cidtm
vtfiu eft cetnmendajfe.

TIT.

XXXV1IL

Mbmitatsm compositionis ] Bafilienfis
•dit» ; Medietatem it ipfa leudi componat, &
fra alia mtdieteie ipfum quadrupedem homiri
dontt. Tit. 4L Ribuar. ia medietatem iffarregcldi ftapiatur.

TIT. XXXIX
D« TBSTIG1O MINANDO ] GtCgOt. ΤοΓΟΟcap. 11. de glor. Confed. Alteriui hominit. moliiiafurù bovtt abftulerct, qui adprthenfo vtftigio , inter infufei aqua viarum tramitu ad pro­
fundat lad varagintt perdito.
Inina tmi noctbs ] Ribuar. 49. Et tertio
iit i* dome cufaflibet vtl in quolibtt let· cum
utvvurit.
Concambiasss ] Prifcianu*. Al. Cmnfi,
Marculf. Concomio de villa : Aliqua lata inter ft
ttataadara deberent. Et : Concamio de terra aat
vinea.
SiQuiTDK ] fait fu btftti, Morib. Bitnricenf.
PaocLAMAvra.iT I In lege familix data À
Burcbardo Epifcopo Wormarienfi : Si pari ex
familia S. Petri ad fociom fuam légitimé venerit»
quicquid in dotem dederit .Or hoc iffa annum &·
diaat ata frtelaautaat ftffidtt, Ji vir frier tat·
ritar t axer ejut totam habeat dotem ttfqae ad
finem vita (ax. Libro x. de feud. rit. χγ. $. 4.
^DMHAMiKL ] Jurtrr. Noftri» Arramir. lu

inftrumenco de concordia cmu Tetbaldo filio
Leuru Vindoc. Pro lut rebut acquirexdu arra·
mtvtir.’t bellum in curia yindocinetji. Al. arra·
vimat. Vide Gloiïanuni ad Capitularia.
Szcundvm lsgem cuLCAVtniT ] Sic lèpcecn
exemplaria. Al. ctUoeatarit. Ut rit. 41, ud. L

Tome JJ.

alibi firpe. Noftric, Adjettraer t an dxaatr joar·
Nam foli» occafut fuprema weipcftai erar. Grog.
Turon. 7. hift. cap. a j. btlarUjuttamte «d fia·
tittua ia taa^Abtoegu CUUabtrti advenit, 6r
fer trtdxaat afifta ad octafum frlit ebfervavit,
Sed
Uc venifit^ negne de eeutfa hae ab alla
Mtrftilatnt fiùfit » ad frtftia rediit.
R«» «va» QOAMiarr ·τ invinuut ) Rib.
rituL 49. Quidfi in domeJatrit, Hf etftrxtinium
αψα tfi deauu eeturadixtrit .fur habeatur.
Illo alio aiclamantb ] Inde Rttlain

cmm

TIT

XL

Caaaogam ) Sic quatuor. Al. rarruam, eharrut. Grog. luron, a. miracul. cap. 14. frafa/·
ratit tarraeu cemfefitegue flaufire.
Vakaniombm ] Sic vocem quatuor. An inde
harae flu. it. Leg. Bovariorum angargnaco
dicitur equus qui ui hofte atrii» non eftSradatom j cafttatum. Equorum plurimi η
ufu caftrantnr ( na auc ieminarum uiu exagitati
cunAootur. «ur in fubfidiii ferocientes prodant

hinnitu denhore veAom. Ammianus MatcciliDUL
Amiscakium 1 Sic veteres otto. Gloflâr. fui
ttatfen earn tfaabat efi. Lo Camotenf.
epift. B. In conventione paris intit Elfiuix proομμ

ceres dc civitates : Egal natem admijfarii, quod
vulgariter Sntot vocatar, &■ vinea & fegeter fab
hae faut conditione ftnetab ferment an:. Ribuar. tit. j. Si ixgtnmu fontfii. id eft, duodecim
eauat cum amijfario, fex fcruvar cam verre. vtl
duodecim vaccat cam tauro furatut fuerit. Marculfus : Armentorum tam mb amifiario caballoi
tantôt. Equus ad ftaiium dicitur lïb. 8. Wihg.
rit.

4. §· 4. Sic

enim veteres libri. Eftalen.

Si qvis TOLBDavMl Sic quatuor. A!, pole­

tram, ut inlcgib. Vingort. lib.
foutre. Glofl*. Pullae. ··*«.

8. foudre

ΓηιΒΑΤΤΕΚίτ] Sic quatuor veteres.

AI.

ou

trr-

batterit. debilitaverit. aut pcrcujjcrit. In cdiuone
Germanica tir. xl. Si quii feminam maenuem

gravidam trabatu . & iffa Jemma Juerit inor­
na.
TatAix componat ] Sic exemplaria quatuor.

Alia duo : fruutte ano.
ExcuATAvaarr ] Sic quinque. Alia : fcartoverit. Tit. 4, lib. t. leg. Wifigott. $. j. Si Mis
alieni cabalU comam turpavtnt, aut caudam
curtaverit·
ExcoATrcAYiaiT ] Sic quinque. Alia duo :

excoriaverit. Plentùs unum exemplar : Si quit
caballum menmtm fine fcnniffu domini jui cxcorckavtrit.

TIT.

XLH.

Sursa scamnum tlnsu·. ] Ad malam manfionetn exteniits. L· 7. D. depofit. hufeb. «dr
ό «a t«a« AanirLv r·» *·/·..
Gregor, l uron,
hiftor. j. cap. 49. Gefta Francorum ■. Chremnut
fuper fcamnam tenfui orarie fuggtlUtui eft. Ai·
moin. lib. 1· cap.

TIT.

XL1I1.

th

HALLis] Txt. 69. Ripuar. Glofl". Siccit
ram>s. Inde, Halle de Mari. Et quae À Philippo

Xx x

<$9f

Fr. Pithœi Glofiarium

Augufto LutetLr xdificatx font , Les HaUes.
Rieord.
In trusti ] Antraftionem Rmb, cui dabatut
duploma, cujus formula hxc eC ReRum eft Ut
qui nobis ftdtm pollicentur inlafasn , noftro tttea·
mur auxilio. Et quia Ult nofter fidelis Domina
propmo i enttns irr·palatia noftro und cum arima·
nia fua, m manu noftra truftem Er fidelitatem
nobis vfus eft conjurajfe ,~propterea fer prieft tu
praceptum dccernimus^c jubttatu ut deinceps me·
mort rus ille itp numéro antrufttonum computetur t
Er fl quis frtajj'e tum interficere prxfumpferit.
noscrit fe virgtldo fuo folidos ft x centos ejfe culpihilem. Germants rrr»-.
Convivam Ricis ] Venandus Honorius Clcmentunus Fortunarus , Presbyter Italicus , de
Comia Domeflico :
Λ’;<η; enem placidi Sigebertl Regit amore
Sun: da a fn ittit libera dona tuis.
Jufft Er egregios inter refidere potentes,
Convisam reddens proficiente gradu.
Rex potior reliquit merito meliora parat it ;
Et quod majus habet , hoc tua caufa docet.

Gregor. Turon. hb. 7. cap. 16. de Pnrtextato:
Foti reditum verb Juum ad urbem Parijiacam
advenu, at Je Gunihcramo Regi reprtefcnravit,
exorant ut caufam fuam diligenter exquireret.
Afferebat enim Regina eum non debere recipi cui
futjfet per judicium quadraginta quinque Epifcoporum d facerdotah afficto fegregatus. Sequitur
deinde: E:fie à R:ge Jujiepius, atque convivio
ejus adjatus , ad urbem fuam regrejfus eft. Ut
jure fe tueatur Ivo ep.rt. nj. Capitularibus re­
galibus ο.ιλΙ Gecvaiium ad communionem in
Pafihali Curia iukepitfet.

Possissoris ] Ingenuus. Greg. Turon, j. de
mir. S. Martini csp. 1 j. Erant enim ingenui Er
ρ*ΙΙ<Γμοηιιη propriam poffideme’.

Romanum tributarium ] GloiT Et Sto·
fhariui nommaiur qm eenfum Regi Jolvit. Nec
e .im Franci ingenui pendebant tnbutum. Turon,
hb. 7. cap. 16. In exemplari de donationibus
fartis Ecclefix Salisburgcnfi : Tradiditque tribu·
tales Romanos ad eundem locum m diverfit locis
tolmes ccntumjedtcim. Tom. 6. Canifii pag.
1 i $ i. Ibidem : Dedit qui dicuntur Romanos
triburales txxx. pag. 1 1 ji. .4iii erant exercitab<. Ibid.
K' Qu A driv 10 J Aufonius :

.dbjcRa m triviis inhumati glabra jacebat
Tejla hcm.ms.
SlNI MANIBUS IT PIDIBUS ] Gregor. TutOD.
bili. hb. 8. cap. 19. Truncatis mandat auribufque & nuribus, sarus funt mortibus interempti.
hb. 10 , cap. 1 $. dlui manibus, nonnullis au­
ribus nanbufque decifis, feditto deprejfa quievit.
Et hb 1 o. cap. 1 -, Aboi manibus ineifit relin·
quum , nonnullcs auribus , nanbufque amputatis,
ad ridic.dum laxaverunt. Er cap. 11. it.
In putium ] Tur. 7. 1;. s?j. Judas eum
duobus Chrtjlianis ah Injunofi hominibus inter·
febh . m puteum qui propmquui erat domui ejus
protect funt. Ado : Comprthenfus d CUodomero
cum uxore & filiis fuis necatur , &■ in puteum
projeRus occultatur.

. Tota

696

liudi sua componatur j Tit.

jj,
& tit. 7. leg. Angi. & tit. a. leg. Fnfion. In
Capitulis Caroli Magni in Sylvaco editis : Si la­
tro ibi occifus fuerit, qui eum occiderit leudem
inde non folvit, Er nullus illi inde faidatn penore
prdfumat. Venu formula : fic ab ipfis fuit judi­
catum , ut illam leudem . ut lex erat. jdls ere de­
beret.
t 1 r.
x L1 v.

In domo sua adsauliirit ] Marculfus :
Qualiter vos nulld mos ente caus.i m na adfallijjetis Er graviter hvorafietts.
T 1 T.

X L V.

St in convivio ] Porniter.tiale Romanum
cap. 15. ex Concilio apud Wermerias.
TITT.

XL VI.

Dr Rtirrus] GloiT. de fponfiilitiis viduarum.
Pretium emptionis vidux matrimonii caufa.
Tit. 41. leg. Saxon.
Tvnginus ] Glolf. Judex qui pofi Comitem
eft. Dcgen Sollenlib. dc in prifeis Anglorum
legibus, Thegn.
Scutum hamri dibit ] Tit. 4I. Scutum in
ipfo mallo hub.at. Inde apud Ottonem de geftis
Friderici lib. t , cap. 11. Efl autem conjuetudinis Regum Francorum. qua Er leutonum. ut
ituotiefeunque ad Jumendam imperii coronam miitem ad tranfalpi^andum coegerint, m pradiRo
campo manfiontm faciant. Ibi ligno in altum
porreSo fcutum fufpcnditur. Guntherus :

Ligno fufpenditur alti

EreRo clyptus. Tum praco regius omnes.

Convocat d dominu feudalia jura tenentes.
An quod armati in Concilium venirent ? Li v. lib.
xxi. de Gallis.TaciuisdemoribusGetmanonim.
Tris hominis] Tit. 4I. 6c tit. $6. Sagiiarones plus qudrn tres effe non debent.
Tris solidos jCqo· pinsantis ] Majores
noftri, ficut Sc nos hodie, uxores fibi emebant
iblido & denario. Fredegarius Scholafticus : Le­
gatos ad Gundebaldum dirigit petens ut Chrotildem neptem fuam ei tn conjugium Jôciandam tra­
deret. Quod ille denegare metuens. Cr Jpcrans
amicitiam cum Chlodoveo inire, eam daturum
fpopondit. Legati offerentes , fohdo & denario,
ut mos erat Francorum, eam partibus Chlodos ct
fponfant, placitum ad prsefens petentes ut ipfam
ad conjugium traderet Chlodoveo. Marculfus in
formulis : N. filius N. puellam ingenuam no­
mine N. illius filiam per folidum & denarium
fecundùm legtm Salicam fr antiquam confuetudinem defponfavit. Proptereà uxor in poteftatem
viri cedit, nec liberam habet rerum adininifrrationem. Qfiod ftt Gallis in ufu faille tortatur
Cxfar.
Habiri dibit ] Additur in duobus : Et tres
erunt qui folidos penfart vel probare debent.
Quafi libripendes intervenerint.
Cur Rtrppus DiaiATUR ] Nec enim debetur
ei qui in hereditatem defiinrti mariti fuccedit.
Post sutum cinucvlum ] Synod. Agripp.
can. 6. Meldenf. can. 7. ufque ad ftptimum
gradum.

697

Legis Salicæ.

Causa ] Gloff. Patmi propter folcmnia non

Di eo qui villam ] De complainte en cas de
faifte Cr nsuvelleté dedans Can. Ut lallantur qui
D. Ludovicum Rtgem aut Simonem de Bucy
jus iftud ante nefcitum inna Frauciam proquintatfe tradunt.
Si VEKO xxx. NOCTES IMPLETA FUERINT ]
Jure Romano cùm in rem aliquam agetent liti­
gatores , & poena fe ficramenti peterent, pofcebant judicem, qui debetur poft mcelimuin diem.
Afcon. 3. in Verrem.

Prastos habeai j Sic vereres tres. GlolT.
prafentci. Alii duo : prafius. Jure Romano fuperftitibus, ideft, teftibus prafentibus, ii inter
quos conttoveriia erat, vi ' ;ias fmnere jube­
bantur.
Supra fortuna sua ] d fes périls & for­
tunes.
Ut accedat ad locum ] Exécution &fournifitmeni de complainte jur le heu. Cap. 11.
Confuetud. Infulati. Gellius lib. 10. cap. 9.
EiARoRAVir ] Turon, cap. 8a , de gloria
Conftlf. Cumque alterum vas apium vellet auferre,
ait jacerdot .· Sufficiat nunc fili ifiud, alterum
verà ei qui ipfum laboravit referve. Marcolfus in
formulis ; i am de alode aut de comparato vel de
qualibet adiraQu , ubicunque habere videor, tr
quod pariter in conjugium pofiti laboravimus. Et
canone 14. Synodi iribonenfa : Si veri in qua­
libetfilva vel deferto loco aliquod dtftrtum coUaboraverit.
FIT. XLVI1I.

• Affato“*·

Di affatomi æ · ] Sic veteres quinque : GloiT
De donationibus qua fiunt fcfluca m Jinum ei cui
donabatur prêcha. Matculfus in formula affatinux : Dulcifitmts nepotibus meis dits , ego avus.
Dum cognitum efl qualiter genitor vefler films
meut compellente fine natura de hac luce decefiit,
& vos in alode minimi accedere poteratis , ideo
penfantes caufam confanguinitatis dono vobis per
hanc ajfatimiam pro omni portione in pago dio ,
centena illa , quidquid in jam diSo loco &c.
Idem : quicquid jam diSo loco genitor vefler
filius meus dividere & exaquare deberet, 1 os
quoque nepotes mei per hanc afiatimiam ροβ obi­
tum meum dividere (y exaquare fiuiatis.

Festucam ] Aliquot codices, fifiucam. Symbolum traditionis. MartUlfuS : Confignai 11 &*
tradidit (y vejlivit, ty per durpilum & ftfiucam
fibi foras exitum alienum vel jpoliatum in omnibus effe dixit. Et alibi : quod m prxfente Cr per
fifiucam eas eidem vifus efi commenda ile. Idem 1
Inter fe vifi funt divififje vel exxquajfe (y invi­
cem pars pariem tradidijfe & per fifiucam omnia
partitum panifie. Inde exfefiucarc Henrico 1V ,
Imperatori, Sigebefto, & Ottoni Frifingenli. Et
formulariis noftris , bailler un fefiu en figne de

deguerpijfement.

In LAtsuM ] GloflT. in fixum. Merculfus dtf
Lrfoverpo per manum Regis : Villas nuncupatas
N. fitas in pago dio fui fpontanti voluntate

698

nobis per fiflucam vifus efl laifirverpiffe vel condonafie. Inde tendre le giron.
In casa ipsius manere ] Greg. Turon. 4.
de mirac. S. Martini c. 1 x.
In potestati sua ] Car donner Cr retenir
ne vaut.
Ante xn. menses ] Temps cTinfinuOtion.
Beu do ] Al. Brode; À Ja table. Vet. dollar.
Mcnfa , beod ; RefeRorium , Beoddcm. Inde opi­
nor, Unir & metire d fa table.
Theada ] Veteres , Theoda. Al. Theuda.
G loft. Liplii : Teado, gentes, nationes , Thiadon.
Ante Rec.em aut in mallo publico ] Do­
nationis per manum Regis formula errat apud
Marculfum. Moribus Bolonienl.
Pontivenf.
Avant que le donataire putflt jouir du don a lui
fait, Cr en faire fan acquefl . faut qu'il l'appré­
hende par mift de fait Cr juflice compétente.
TIT.

XLIX.

De filtortis ] GlolT. de intertiatis ribus.
In tertiam manum ] En main tierce.
Carbonariam ] Qux eft inter Cametacum
& Tornacum. Tritenkeim. ex Hmunbaldo. Sulpit. Alexand. apud Gregor. Tutonenf. lib. 1.
cap. 8. 9. Sigcbert. ann. 880. Camaracum obfedst & ctpit. Inde movens per Carbonariam
filvam , ad Tornacum fefiinans. iter direxit in.

Ihoringtam.
Noctes xl. ] Sic tu. 31. &: in Çonftitutionibus Caroli Magni : Pojiquam Comet fy pagenfes de qualibet expeditione hoftili reverji fue­
rint , ex eo diefupra quadraginta noâes fit lan-

nus rtjcifius, quod lingua Tnetuifca fcattegi, id
efi . armorum depqfitio, vocatur.
Rfm intertiatam j Chafe entiercét. Aure­
lian. In legibus Eduardi Regu Angl. Si quifpiam
a liquid intertiet fuper aliquem, & intertiatus non
poterit marantum fuum habere, erit forlsfaRura
1
fua.
■
Vendiderit aut cambiaVerit ] Unde
Confti tut io Caroli Magni : Nullus comparet ca­
ballum nifi illum hominem agnofeat qui ei vendi­
dit , aut de quo pago efl, vel ubi manet, aut quii

ejus fenior.

Quod si

nunciassbt ] Editio Germanica :

quomodo ei mancaverit.

Ista omn> a uai suus hamallus 1st ] Exem­
plar unum : Ifla omnia facere debet in mallo ubi
ipfe
arnallus efie dignofcitur fuper qsum &c.
1
Aliud : Ιβα omnia in mallo debentfieri ubi illi'
efl
hamallus.
Id eft, ψκΙ fificipit caufam admal1
landum
in victm alterius. Tit. 35. leg. Ripuai
riotutn.
1

Adfirmare ] Sic veteres fex.
Di ipsis con juratoribus ] Veter» durt: de
ipfis juratoribus. Matculfus in formulis : 3ed
nuncupatus ille neo ad placitum fuum venu > nec
ipfum /aeramentum juravit, neque juratores fut,
nec ullus fuit tefiatus qui fuma nunclafiit· Piaur.
Prnul. ros juratoris tflis, quirfo operam date.
Seneca : Quu unquam an htfiotuo jurOtorti exegit·
Nortmannis, Jureurt.

&99

Fr. Pithoei Gloflarium

Pekjvrasset ] Ma.imè in caulis qua· fub
jutejurando finie nux lune. Can. t. Syn. AureL
TIT.

LL

Forbanniti ] Sic veteres tres. Alia qumque
exemplaria, FerPaitniri. In ConftitutjoniDus Caioli Magni : De thclonen qui yam amea /wfanniu futragf . nemo tollat. Er dibi ; Quiarnqm<
abhinc inante latronem receperit, maximi autem
ilium qui fbrbannitus filerir.

TIT.

ferio'. Er fragilitate mea prnralente, m cafur
gravet cecidi , unde mortis periculum incurrere
potueram ; fed dim veftra pietur me jam morti
adjudicatum dc pecunia veftra redemiftis , vel pro
mea culpo rei vejtras quampiuret dediftis, & ego
de rebut meis, unde veftra beneficia rependere debuijfem , non habeo , ideb pro hoc ftatum meum
voott vifus firm obnoxivijfe, ita ut ab hoc de veftro
fervitio penitus non difctdam.
TIT.

LIL

Dl BO QUI FiDEM factam J Gloffar. Qui Me­
dium alteri dut, Sr poftca perfolvere fpreverit.
Al. Dt fide fcSa, ficut Bafiiicniis editio, quam
cum hac confer. Tic. 5 9. ucc dt ulla lege fidtm
factrc noluerit.
Admallari ] Editio Germanica , mannire ad
mullum. Marculfus in fomiula de caulis alterius
■ ecipiendis : tfi qubd propter Jimplicitaiem fuum
caufas fuas minimi pojfu projêqui vel admallere,
clementia regni noftri petiit ut inluftru vir ille
omnes caufas fuat in viet ipfius tum in pa°o qudm
in palatio noftro admoliendum proJljuendwnjue

rtcipert deberet.
Judex ] Funginus. Editio Germanici.
Gasacchionxm j AI. Gafacchium. Adverfanum caufarorem. Gcgenfac. Mithtfseci.

Indi eum arstringas ] In form. Rom. Inde
ego te ex jure mjr.u confertum voco.
Judex) Duo exemplaria, Tunginut.
Debitum ascendat ] Lu debte monte d neuf
fibAdiactivum ] Videnda Notitia de ja&ivis.
Marculfus in formulis : Dum tff dlufins 1 ir ill.
Comet palum nojiri ttftitnoniavit qued an:td:Bus
illt placiium Juum legibus cuftodn it, & eum ad·
jtQnit, vel folfalttvit. &■ ip/e placitum fuum
ciifbdirr neglexit. Jrfltvtis five négligent. In for­
mula quam adfcripli tit. de Racinburg. infra, fic
allisi apud Marculfum : Ut dum ipfe tule facra­
mentum habuit udftrmatum, iff ipfum nullatenus
juravit, nec ipfe nec iuratorei fui , fed txinde
fe jcRivum dimtfit. Et in adnuncianone Caroli
apud Piftas : Er ft facramtntu legalia in primo
die Luna poft Pafiha juranda devenerint, aut in
aliitferiis, quando mallum tenete debuerit, mit­
tet quifque Comet mijjum fuum, qui ipfa jaeramenta aufcultet, ne ipfi hemines jebfivt invenian­
tur , Er ipfe fic mallum fuum teneat ut Barrigildi.
Et jeSare in Conihtuuonibus Caroli Magni : Ut
naliut prtrjumat hominem ad judicium fine cuuja
feflare, nifi judicatum fuerit.
Per tres mannitas ] Trinundino, Rom.
Per singulas admonitiones ] Pour chacun
defaut.
Racinburcios ] Sic veteres tres Glofl. Judi­
cet. Kero. Caufa, rahcha. Tit. 57. leg. Ripvar.
fic in fbrmubs Salic. Ideb venientes pariter illo
mallo ante illum Comitem vel reliquor raemburgios. An Rechtburgen ?
Di fortuna irsius tollant ] Alioquin li­
cuit res adverfatii polfidere , donec fatiskcilTet.
Gteget. Turon. 4. q6.
Aut de vita componat ] Vide prxfadonem
Burgund. leg. Matculfns in formula, Qui fe in
fervitio alterius obnoxut: Dtun infttgaaic advee-

ZOO

De

LIII.

eo qui c.raeiomm ] Vetus unum, de

andoStmito. Editio Bahlienlis : de undocmito.
Stigger. de poileflion. tnonait B. Dionylii : Ab
opprefiione exaBorum regiorum , quos dicunt
Graftionet.

Admallatum ] Additur in duobus exempla­
ribus , vel adjcüisum. Aliud exemplar habet:
antequam legitimi admoliatur aut fides ei fy&a
fuerit. Editio Baiilienlis : Antequam eum ptr le­
gem habeat admallatum aut confecutum quid ei
in mallo fidem fecijjet.
Aut se redimat ] Editio Balilienfis : Aut
H tregildcum fuum redimat.
I I I.

L1V.

Dt re tram ata] Al. de prafi'ta. Dupreft.
Sot m collocet ] Gregorius Turoncnfù libu
7. cap. a j. Jnjuriqjus ad placitum tn confpcBn
Hegu Uhildebeni advenu, ir per triduum ufque
occafum folir obfervevit.
Super ulos fitc. ] Unde 9c moribus Ambianenlium multam dico inferunt qui ad dietn
non folverunr.
T1 T.

De

L V.

aneo j GloiT. de caldario. GloiT.

«■mi*,.

Olla, xneum , miliarium. Gregor. Turon. B.
hirtor. c. 6. Confpicio eminur rneum fuper ignent
pfitum fervere vehementer. In fomiula confecrationis ejufmodi aqua: : Ut fi hic homo pro hac
r.puiMionit caufa , furto videlicet, vel homici­
dio, aut adulterio, vel luxurtd, aut pro quali­
bet caufa culpa modo ad prajins maitirm fuam
in hanc ««uim igne ftn tniem iniferit. Unde in
confuet. Nort. fe purger par eau Er par igntfe.
Et leg. Wiligoct. Examtn caldaria. Et commu­
nis apud nos loquutio: J'en mettroir la main an
feu.
Ad as-vm ] GlotE mterlineans, id eft, ad
judicium. Aimoinus lib. 5. cap. 34. Art. 39. Jur.
Sax. E cl in aquam bullientem brachium uj'que ad
eubttum imponant.

TIT.

L V I.

Scgibaromim] GloiT dicuntur quafi Senato­
res. AL Sachbaroner, hommes de loy ou de roùfer. Artic. S 5. Confuet. Hanno. Senatorum urbis
Arvenx meminit Gregor. Toronen, de glor.
ConfelT. cap. 5. 4a. <»j. fic ao6. Senatorum
Bituricenfmm lib. 1. c. 31. Furonenlium lib. 1.
c. itf. hiftoriar. In Synodo Aquilgranenli : Sena­
tore univerfi regni Francorum perficere fe accla­

maverunt.

Id est elibs qua ad unum mallum conviniri solet I Tacitus de moribus Germano·
tum : Eliguntur in iifdem conciliis Er Principes
qui jura per pagor vicofquc reddunt. Ceiutiu

Legis Salicæ.

701

rius Capitula appellanda effe prohibuit, fed ut
Lex tantùm diceretur voluit.
Vel ubi reliquix ] Gregor. Turon. 1. mi­
rae. cap. 40.
Di altari ) t. q. j. c. Qun/irum. Et c.
Gravem, de exceiT. Pnelar.

fingulis ex plebe Comitet t confilium fimul Cr
auHoritas, adfuht,

TIT.

LV1I.

Tumulum] GloiT. Tumfam. Jornandcs Tn
hiftur. Gotthor. NoSuque fecreto cadaver eft terra
reconditum , cujus coopercula pnmùm auro , fe­
cundo argento , tertiO ferri rigore communiunt.
Amstatonim ] Pag. 6S7 .-tit. 17. fuprir
Pallio cadavera tegebantur. Apulejus t. Hotidor.
Man dualem ] GloiT. Cancel- n qui defuper
tumulum flat. Einhardus lib. 1. de tranilatione
beatorum Martyrum Marrellini & Perri : Sacra
beatorum Martyrum corpora nono recondita tn
abfida bafihca locavimus, & ficut tn Francia
mot eft, fuperpofito ligneo culmine Unctio acfericii palliis ornandi gratid conteximus, apponen­
tes altare , ac duo Vextlla Dominica Pajionu,

Si quis Diaconem ] Ita in omnibus.

TIT.

In

qua in via feretrum praccdere jolebant, hinc at­
que hinc erigentes, locum illum d.vinis affictis
celebrandis aptum facere curavimus.
Selave ] Alemannis columella feule uicitur.
Et tit. 7. leg. Baioar. fui. Inde Hermjul, Mer­
curii columna.
Ponticulus ] In vita beati Evettnati : Pofl
exequias accuratiori Jipulturd cohoneftantes dimi­
dio clypeo corpori efus fuperpofito. & alterd clypei
parte ei fuppofitd. In epiftola Theodulphi Aurelianenlis, A can. q. Synodi Meldeniis : Tumuli
qui apparent profundius in terram mittantur, &·
pavimento defiiper faSo , nullo tumulorum vefiigio apparente &c. Einardus fuprà pag. 687. tit.
17. In GloiT. Lrpfii : Slapigravi, fipulchro.

Corpus jam

sepultum ] Nam veftttum fe-

peliebant cum ornamentis. Gregor. Turonen. lib.
6. cap. ult. Ablutumque vefiimentis melioribus in­
duit. Anularius lib. 4. c. 41. Idem Gregor. Hb.
8 , cap. 11. Sepuha efi cum grandibus ornamen­
tis £r multo auro. Paulb poft : Detexerunt fepulchrum , tollentes & auferentes omnia ornamenta
corporis dcfun&t qua reperire potuerunt. Idem
alibi : Exinde : .Jtitus atque ablutus in Ecclefiam
defertur. Et: Adfuit quadam matrona, qua ablu­
tam dignis vefliit s ejiimentis.

Vargus j hoc eft, dejcSus &· expulfus. Sic
vet. GloiT & tit. 87. leg. Ripuaf. Vagus & pro­
fugus juper terram , ut habetur cap. 4. Genehs.
Inde apud Sidonium lib. 6. ep. 5. Vargus, Bandouiller.
In modum Basilicc ' Gregor. Turonen. de
glor.Martyr. Bafiltcam Juper tumulum SanHi ma­
gnam ad ficavit. Et i. hiftor. cap. 14. Idem de
glor. Confefl'. cap. 51 A 115.
Factum ] Sic veteres quinque.
Quicunque

hospitaliaatem

dtderit

]

«lyw apud Plutlrch. in Cicerone. Alioquin quemcunque mortalium arcere redo nefas
habebant majores noftri. Cxfar hb. 6. Tacitus de
moribus Germanorum.
IIT.

702

I. V 111.

Df INCFNU1O Vit EXFOLIATIONE EcCtfSlZ ]
Hxc Capitula Domnus Ludos icus Imp. anno im­
perii fui quinto cum unherfo catu populi in
Aqutjgrani palatio promulgavit, atque Legi Sa­
lira addere pracepit. Ipjdque poflea cùm in Theo­
dorus vslla geneialem cem entum habuijjet, ube­

LIX.

xi, noctis ] In formula relationis cum

judicio : Sedpofieà taliter in jam diHo loco tpji
illi judicatum fuit ut in noiles quadraginta apud
homines xxxvi. manu Jud tngefima Jeptima in
Ecclefia illa . in loco nuncupante ille , conjurare
debeat.
Rex extra sermonem suum fum assa di­
judicet ] Extra mundeburdem. Marculfus in
formula de mundeburde Regis : Sub fermone.
inquit, nofiro £r mundeburde quietus rejideat. Et
alibi : fub fermone tuuioms nojlra 1 ifi fuimus re-

cepijfe.

Per legem

se fducikf ) veteres quinque,

per legem fe edicere noluem.
F.r QUICONQUE El ΓΑΝΕΜ

DELEBIT ] Cxfar

6. de bell. Gal. Sacr.Jicus interdicunt. Hac pana
ejl apud eos graviffima. Quibus na inttrdtSum
efi , ii numero impiorum ac fieleratorum haben­
tur , ab its omnes decedunt , aditum eorum ,
Jermonem defugiunt „ ne quid ex contagione in­
commodi accipiat, nejue his petentibut jus red­
diturneque hono> ullus communicatur.

T ! T.

De Raciniurgiis ]

L X.

Ketonis ; C.r.ji,
Rahcha, In formula cautionis de infracturis
Contigit qudd cellarum vel jpicarium vefirum in­
fregi, & exinde annonam vel aliam raupam in
Joiidos tantum furavi, dum & vos &· advocatus
1 cfier exinde ante ilium Comitem interpellare
fis ijh, 6* ego hanc caujam nullatenus potui de­
negare , fic ab ipfis Racinburgiis judicatum , ut
per wadtum meum eam contra vos, hoc efi. com­
ponere vel fatisfacere debeam Crc. Sed dùm ipfos
Joiidos minimi habui unde tranjfolvere debeam,
fic mihi aptificavtt , ut Irachium in collum poJui, & per comam capitis mei ceram prajentibus
hominibus tradere ftei, in ea ratione ut interim
quod ipjos folidos 1 efiros reddere potuero, £r fervmum vejlrum & opera qualecumque vos vel ju­
niores vcflri injunxeritis , facere & adimplere
debeam ; & Ji exinde negligens veljaHivus ap­
paruero , fpondeo me conira vos, ut talem dijciphnam fupra dorfum meum facere jubeatis quam
fuper reliquos fen os vejlros.
Ego vos tangano ] Adjuro^, interpello. Ribuar. tit. 50. Et fine tangano loquatur
dicat."
Ego ignoro utrum fervus meui culp. an innocens
de hoc extiterit. Et tit. 60. Tabularium tnterpelΙα·ΐ"η in judicio non tanganct, £r nec aljaccia
requirat, fx /aeramenta abfque tangano conju­
rent. In foedere Ludovici A Caroli apud Nitardur.i, plaid. Thing. GloiT. vetus: placitum, plait,
s el gedinge ; placitare, Dengen. Germ, dmgen,
accufare dicitur.
Legem judicetis ] Inde Jugement de loyHannonienf. mor. cap. 17. & Mont. cap. a.
A iy.

■™F

70S

Fr. Pithœi Gloffarium

Contra unumquimqui ] /imende à» fol
apoei. Ut Ribuar. tk. <7.
• TI T. L XI.

(

In DuariLO ] In liminari five veftibnlo. Marcultus ·. φ per durptllum &· ftftuctm fibi foris
exitum alienum vol fjsoliotum in omnibus ejfe
dixic. In vita S. Eugendi : ClaufuramforttJJimom
fulerjlitiqfiffimi ttmpU , quod Gallica lingua
^^Jfandor , id eft, ftrrei hoftii.
Ds illa terra ] Unde moribus noftris,
Mettre en fa main le gaqon de l'heritage. In no­
titia traditionis : Qualiter veniens il. die illo m
villa illa ante bonoshomines per hoftium &* exaioria feu terram vei herbam homini illi nomine
illi &· conjugi fint ill. rem illam vifus fuit tradidifiè, non in fraude , fed in publico, & per
meam fiftucam de jam diSa re ilia exitum ftctffe. Et alibi : Per terram &" per herbam feu per hoftium vifus fuit tradidijfe. In formula traditori*
de terra : Mijfut ipfius femina Hit ipfi mijfo mo­
nafterii nomme illi per ipfium hoftium de ipfa
cafa per terram vel herbam , ficut lex eft , ad
partem SanSi illius vifus eft tradidtjje, &· per
fuam fiftucam ipfiim miffum vel ipfam feminam
de ipfis rebus je exutos ex omnibus effe dixijfe.

Ultra scaxulas jactare ] Inde, Riche par
defias fejpaule.
Caaiisa 1 ALCamifia. Guitbert. ce bello la­
cto lib. ?. Adoptionis autem talis pro genti· confuetudine diciturfuifie modus. Intra Irneam inte­
rulam, quam nos camfiojn vocamus, nudum in­
trare eum faciens ,fibi adftrtnxit. Ad hac omnia
ofeulo libato firmavit.
Discinctus ît discalcxatus ] Dcfceint &
fons koujeaux. Arric. 71. Confuet. Borbon. &
cap. *0. Alvernix artic. 4. Marchix 64. Inde
tendre Êr donner la teinture. Et laifief les houreaux. Videatur quxft. 46. Drulii.
T 1 T.
L X 1 1.
At ODE 1 In epift. Joan. PP. VIII. Proprietates
Bofonis &- Engthrtidis, quas vos alodium dicitis,
filiabus eorum heredibus reftituatis. Matculfus :
Terra patern i. Aviatica. rit. 58. leg. Ripuariorum. Biens papoaux fcr xvitins Wakonibus. Di­
citur tamen de de conquirito, ut notavi in Gloffario ad Capitularia.

Ft mhos non dimiserit ] filix enim Patri
in alode non fuccedebant , nili aliter caviller.
Marculfus in formula qux extat apud Dbdorem
meutn Obfervat. 8. Innominatus Audor de for­
mulis Salicis : Dulctfftma filia mea , dum cogni­
tum eft qualiter fecundùm Legem Saltcam in
portione paterna cum frjcr.bui tuis filiis meis
minimi potes accedere. Sed nec in lege familix
quam Burchardus Wormatienris Epifcopus feripfac : Si ex familia , inquit, vir aliqtiis & uxor
ejus obierint, & filium tam filia reliquerint,
filius hereditatem fervitis terra recipiat, filia
autem veftimenta matris &· pecuniam operatam
recipiat.

Qvicunqob proximioris ] Vetus famula.
Ut in locum filiarum nepote* inftituantur *0
avo : Dulajfimis nepotibus meis S. Dum peccatis
meis facientibus genitrix veftra filia mea, quod
non optaveram, tempore natura fisa completo ab
hac luce detejfit, ego verb penfans confanguinstasis

704

caufam, dum fr pro Lege aim exteris fîliix mets
avunculis veftris in alode me» minimi accedere
potueratis, ideb per hanc epijlulam vos dulcijfimi
nepotes mei volo ut in adole mea poft meum difi
ctjfum.fi mihi fuperfûtes fueritis, &c.
Da tErra vero Salica ] In donationeÇaroli Magni Ecclerix Tigurine : Atque infuper in
Honica duos manjos tr dimidium ptrater Salt­
cam terram de noftra propria manu in fuam ma­
num ut juftum eft percepit. Id eft, terra qux hoftibus decidis Regi militibufve Saliis forte obti­
git. Gregor. Turonenf. hiftor. >. 17. Aimoin. 1.
11. Thoromach. 678. Hincmants in vita beati
Remigii. Unde & decima Salica in deferiptione
hubarum ad curiam Furde pertinentium , 'apud
Marq. Freherum vir. dod. Et Salica domus in
Polypcico fandi Galli, tam marchis quam adificiis ( exceptd domo Salicd ) curtilibus terris frc.
anno xxxv. Hludouvici piijfimi Regis. Nam agri
ex hofte capti partim in publico , vel Principi ,
partim veteri polTeilbri relinquebantur, parturi
militibus dc veteranis in premia allignabantur.
Procop i. de bello Wandalico : Giqerichus deinde
fi quid inter Afros bonifierai, aut agri, aut re­
rum aliarum, omne inter filios divfit Honorichum & Genqonem. Nam Theodatus omnibus ju­
nior jam decejferat fine liberis. Ceteros item agree
Optimos Africa à dominis ereptos Wandalis dsftri·
butt, qui adhuc hodie
saitamu Malè
interpres Latinus. Unde in edido Hunnerici
apud Vidorem Epifcopum Uticenf lib. m. Sor­

tes Yendilorum. Et lib. ro. leg. Wirigotth. tit. a.
Sortes Gothica & Romana. Sidonius lib. 7. ep. 6.
Limes Gotthica fortis. Videantur leg. Burgund.
& Calliodorus.

Nulla roarto kirbditatts mulsiri vbNiAT ] Carol. IV. de vita fua·: Eodem anno
cbtit Carolus Francorum Rex , rehSd uxore pragnanie, qua filiam popertt. Et cùm de confuetudine regni filia non fuccedant, provenus eft Phi­
lippus filius jocer i mei in Regem Francia, quia
propinquior erat heres ia linea mafculina. Alber­
tus Argentin, in Chronico : Cùm Francia d nulle
haberi dicatur in feudum, quamvis è contra nul­
lus per femininam lineam fuccejftjfe dicatur. Ve­
tus Chronicon : Obeunte inhumatoque Carole
Pulchro. orta eft quaftio non modica quis in
regno de ipfius progenie proximior exifteret ad
faccedendum ùrc. Tandem opinionibus & alter­
cationibus fopitis , per Principes fr regni fapientes conclnfum fuit &* unanimiter determina­
tum quid regnum, eb quid de confuetudine &*
ftatutis ejufdem in genus femineum defcendecenen
valebat, Comiti de Valefio Philippo pertinere de­
bebat. Bald, ad L i. D. de Senator. Et ad tit. da
feudo Marchix. Petr. Jacobus tit. de caulis ex
quibus Vafall. FtoilTard. volum. 1. c. 4. Garibay
lib. s.6. hift. Hifp. cap. id. Et ianè jute antiquo
feudorum filiae à iucceflk>ne feudi removentur,
quia femine neque firidam levate neque pugnam
facere poliunt, lib. t. de feud. tit. t.
TIT.

LXIIL

Da 10 qui si di pamntua ] id eft, de eju­
ratione cognationis.

Fustis

705

706

ad libros Capitularium.

Fustis

Stria

axninos super caput suum fran­

gat ] An inde fuftis fra&io in funere Regum

malefica. Plaut. Pfeudolo. Strigibus vivis. «n_
vivis inteftina qua exedant. Vid. tit. de horni
cidiis fervor, lib. 1. Leg. Langobardorum. Genichialet Hincmaro dicuntur, Genochm Bituri­

noftrorum ? Er Rompre It fuft ou feftu avec quel­
qu'un. Sicut contra mpribus noftris > Livretnent
ke fuft. In ver. infiniment. Unde ejufmodi auSoramentum prius ibidem in Capitulo quodam fuftt,
ut moris eft, fecit, & pofteà eundemfuftem fuper
altare pqfuit. Et alibi : Ex quo molendino dum
fuper edure donationem quodam fuftt, ut moris
eft , faceret. Item : Pofted hoe majus mon afterium in Capitulo noftro , quodam fufte qui apud
not nomine ejus infertpto inetftimonium fervatur,
prafentt Domino Abbate Alberto fecit guerpitiontm.
Di tota iorum si rationi ] De toute leur

cenilbus.

TIT.

Uti incrocatur ] Inde Pendre au croc.
Quod inimicus ] Ducllio. Mos Francis Colirus. Aimon. 5.15.

Vivum hominem ] In quxftionibus adhiben­
dis more Francico, reus revindis poft tergum
manibus, fufpenfus ad arborem dependebat.
Gregor. Turon, lib. 5. hiflor. cap. 49.

L X V.

Mfdiitatem parentes ] Nam univerfa do­
mus recipiebat fatisfadionem. Tacit, de moribus
Germanorum : Suos enim opprimi quifque û*
circumveniri non patitur. Cxfar.
TIT.

LXIX.

De bargo ] Ramo. Tacit, de morib. Germ.
Proditores transfugas arboribus fufpendunt. Inve­
nio in GloiT. Saxonic. antiquifl. Baar , feretrum.
Inde fortaftis Bargina,

race.
TIT.

hominem comederit] **0·»-·». Striga*

TIT.

LXXI.

Di tirra condemnata ] Totus hic titulas
abed in omnibus exemplaribus. Ædificionun
condemnatorum tat mentio Speculo Saxon, libr.
j. tit. 1.

LXVII.

Hereburgium ] Equeftribus Her ege, Helve­
tiis Herberger. An inde Hurebeq ?

r R.A N c i s ci ριτΗαι
GLO SS ARIUM
AD LIBROS
CAPIT U L ARIUM.
Nunc prodit multo auclius

emendatius ex autographo ejufdem

Pithoti.
Bsis] V. 117. Canone jx. Synodi Car-

capita à Sacerdote, ficut ubique vulgatum eft,
thaginenfis tertia:. Veteres G lolia: : Abfida,
ante abfidam accipiant, quid unufquifque publica
fedes Epifcoporum. B. Auguftinus Albinx : pernitens
Ad
ab Epifcopo fuo, de cujus parochia eft,
noftra fubfellia rtliSd turbd redieram. Et paulb
debet ftifeipere.
poft -. Dicebam ego quibus poteram, qui ad nos in
Actor dominicus ] IV. 44. aSorrei domi·
abftdem honoratiores &· graviores afcenderant.
nicte, Rationalis. 1. n. C. Th. de jurifdidion.
Idem Maximino Epifcopo Donatiftx : Tranfit
omn. Judic. L 4. de conlation. fundor, partim.
honor hujus feculi , tranfit ambitio. In futuro
Significatur & adionis nomine quodlibet offi­
Chrifti judicio nec abfida gradata, nec cathedra
cium. Vidor perfec. African, a. Juftinian. pragvelata , nec fanSimonialium occurfantium atque
mat. Gregor. Turon. 4. hiftor. Franc, cap. j6. Et
cantantium greges adhibebuntur ad defenfionem.
de gloria Martyr, x. 16. Marculfus : Idei aSioEvodius lib. i. de miraculis B. Stephani cap. 5.
nesn comitatis, ducatâs, patriciates, in page
Et lib. 1. cap. x. Pauhnus ad Severum : In qua
ill. quam antecejfcr tuus ill. videtur egifft, tM
aqul abfidem faSam indicavit. Sed de hoc. abagendum regmdumque commifimus.
fidam aut abftdem magis dicere debuerim, tu vi·
A cupiCTiLi ] I. 7 $.Phrygium opus. Iddor. 9'.
origin, cap. 19. Servius in illud VirgiL Et phry·
dtris ; ego ncfcire me fateor , quia hoc verbi ge­
nui nec legiffe reminifcor. Sic veteres. Ifidoc. 1 j.
giam Ajcanio chlamydem.
orig. cap. S. Hincmarus Rhemenfis de geftis ha­
Adnuntiatio ] Append. II. 9. Sic Adnun·
bitis pro divortio Thietbergx : Et facri Canones
tintio Karoli & nepetis ejus Lotharii apud S.
jubent ut panittntes tempore quo panittntiam
Qumtinum &r. l'olumus vos feirr quodfecit nofter
petunt » impojituram manuum & cilicium fuper
conventus. Et alibi ; Adnuntiatio Karoli apud

A

Tome 1L

y

t

?c>7

Fr. Pithœi Gloffarium

Piflas. Item : Adnuntiatio Ludovici Regis apud

Confluentem.

Adrham^re

sacramenta ] III. 58. IV.

18.

jurare. Arramir Francis.

*

Malt its

arramir,

Strtmni faire & foy plevir
Qiuf pur morir ne fy falltront.
Tri fra comm il fera ftrant.

708

qui de noftra donatione non venit &c. Hereditas
Reginoni' : Ut perderent ingenuitatem Er here­
ditatem. Ado : Baptiqatis Saxontbus . ex tngenuiiate'Xx alode firmitas roborata. Elodoardusex
Hincmaro ; Cupiens cas ere ne cenfus ipfe depe­
riret , tf villa in alodem verteretur , Er ecclffiafttca mancipia in fervos Er ancillas difpertiantur.
astyitifurui ] VII. j 5 6. an»»C»re« Harmeno-

pulo.

AdrhamiRT se ] I1L 58. IV. 19 Marculftu:
Lenten j anti nos horn0 ille ibi in palatio nojiro,
placitum fuum legibus cujîodis it quod habebat
apud hominem nomme illô, quod ipfe vel per
fuam fijiucam anti nos sifus fait adrhatnijfl'e ,
Sed nuncupatus elle nec ad placitum fuum > enit,
nec ipfum facramentum juravit.
Advena ] III. 18. Aubatns. Albani. Nam
Scoti vagi.Vide, Scotorum hofpitalia. Su à Sclavis Efclos es. In vita Bonifacii Moguntini : Ut d
Sciat is Chnfttanorum terras habitantibus tribu­
tum exigatur, ne fibi proprium vindicent quod
colunt, in duplomate Hlotharii A' Hludouvici ad
petitionem Edifiai di Epifcopi Parilienfis : Nec de
liberis hominibus Albanijque ac colonis m fupradifla ttrra commanentibus aliquem cenjum i tl
aliquas redhibitiones accipere.
Advocati j IV. j. Advoeq. Definforcs five
protcbhres. Ex'Canone 99· Atru-;ix Synodi

poft confutatum Snliconis induda eti advocato­
rum defenfio pro cautis Ecclefue. Vide privile­
gium quod monafteno Vrtenburrhano concedit
Karolus Magnus apud Btufchiuin. in Edido Cariliacenii Karoli Calvi anni υ< cccxiv. Et ipfefic
inultum jiium teneat ut bartgildt ejus & advoca­
ti . qui in aliis comitatibus rationes habent, ad
fuum mallum occurrere poflint. Chronicon Befuenfe : Anno oAavo regni fui Clotharius Rex
defen ^r.m t? udi acatum Cengulfum sirum tlluflrtfl. monafterio Befvenfi injitiuit. Quod ejus
littera indicant. Petiit d nobis ut tlluft. vir Gengufus omnes caulas ipfius monajleru ad profitqu.ndum £r redintegrandum deberet recipere.

A.onda j V. 55. VI v>6. Synodus KanhaEincniis fecunda cap. ix. dgepda mortuoium in
jclioturio B. Hieronymi. Agtnlt vefpertina
vel matutina in regula B. Benedicti. Beda in
vira Anguftini ; Per omne fabl athum â Pi c<!jtero loci
brantur.

ili.us agendx eorum folcnniter cele­

Aggeru Ligeris ] IV. 10. Tureis Er levées
dc Loire. GlolL Agger aptata , via publica. Hie­
ronymus in chronico; rfopter mundationem ag­
geres conjiruxit.
Ai ode ] 1. 110. Gallicum vocabulum. Plin. 11.
,Sueton. in Julio cap. 14. Res mancipi Sigeberto dicitur. Cap. to. lib. 5. hic. Can. 41. Sy­
nodi Meldentis. Karolus in Capitulis quae conftituta font apud Suellionas anno 8 5 4. Et poftea in
alodem data funt, ut dejlnbant qua fint, Er d
quo vel d quibus m proprietatem data Junt. Et
in adnuntiatione HluJovici Regis : Et illorum
alodes de hereditate (r de conquijiiu , Er quod de
donatione nfitri Senioris habuerunt. Ibidem ; Ut
Mifli nojlri his qui firmitatem fecerunt , alodes
illorum quos de hereditate (f de tali conqutfitu

- Ambo ] I. 81. Pulpitum. Beatus Cyprian,
epiit.. ; A veteri interpr. can. x 5. Synodi Laodicenx. Epiphanius Tripartitae x. cap. iv. Epifropus verb Eutropio fub altare jacenti , nimioque
rtpercuflo timote, refidens fuper ambontm, ubi
foiebai psius facere confuetum fermonem. So­

cru v l. cap. v. «·3«»9ιή "»i *8

, X5«»

•aGi «j *(jus(j· tfuS.ii· , nJqi· ri
Zotiatas in Anallaf. ·· ·’» rt
ea »’n J*(.Cantr
·»·><». Eitlbthio :n (ΛΜΓ. ifu *·'♦·». t »Ure
«i.» ·'♦»»». Benedictus cunctis Epifcopis in Garoliglorioti Regis regno inorantibus : Ut in divinis
celebrandis m\lieras, more Subdiaconorum, fa.
cras letliones . conjcendens ambonem , populis
nuntiaret.

Anguorvm nomina Ί I. t6. contra Adebettum A Clementem. In Synodo Romana tub Zach?ria Papa , cpi.c refertur in vita Bonitacn :
Cumqut per ordinem legeretur , petsenit ad lo­
cum ubi ait .· P’.cor vos & son;uro soi Er fuppheo me ad i’
’<de Uriel, angele Raguel,
angele Tubu ’
c Michael , an^etc Adi”’',
angele lubuat , . J. Sjl.'.o'h ,an£<.lc S mihel.
Dum verb hac oiatio jacrilega ufque a ! finem

per' .Lt fui flet tjc. Quid aliud agendum e/l nifi
ut omnia ir.it co’ .tm nobis lebiafunt ignetoncrcmentur ? 03o enim nomina Angelorum qua m
Jua oratione Adebertus myocurit , non Angelo­
rum , prater Michaelis , Jcd magis Dctmonum
nomina funt & c. Nos autem , ut d vtftro fanAo
apoftolaiu edocemur, (o d.s ina tradit auSoritas,
non plus quam trium Angelorum nomina agnojeirntis, id eft, Muhad , Galrici, Raphael.

Annona ] I. m. ih. Gregorius Turon, j.
de virtur. B. Marrinrcap. ;. Asceptd annond ad
tr^lim i adit, impofitoque tritico, molam manu
vertere catpit. Art. 59. Speculi Saxonum : Qui
prius annonam molendino prafentavtnt, prius
molere debet.
AqVÆ FERVENTIS AUT FR1G1DÆ JUDICIUM]

IV. ij. Additione IV. u ;. Leg. Frilto. tit. 3.
Burchardus in lege quam dedit familiar. Hincmarus pro Lothario : Hoc examinandus judicio
conhgatus in aquam dimittitur , & aut purgatus
ftatim judicio arbitrorum abfolvitur, aut ufque
ad purgationem conhgatus judicio examinatur.

Idem Hincmarus contra Hincmarum Laudu-

nenfem : Prafati homines quia non libera con­
ditionis junt , aut cum aqua frigida , aut cum
aqua calida, inde ad judicium Dei exirent.
Cujus ritu* & aliorum ejufmodi 3c precum con­

cipiendarum formula· varix pro eujufque regio­
nis more editae funt. Qux fequuntur, extant in
ordine Dunftani, IXirobernentis Ecclciia- Archiepifeopi, ex bibliotheca illufttis Ecdehx Parilienbs
& mea·

[ In hoc loco Francifcus Pichoeus edi­
dit formulas precum quibus uti folebant
a»gqui in juificiis Del Nos illas heic oniifimus, quia éditât funt fuprà inter Formu­
las Exorcifinoruml it. III.IV. Be V. ]
Asm* ] 111. xi.VI. 90. Can. 17. Synodi Moguntiæ ; Lairif verb qui apud nos funt arma por­
tart non prxjudiccmu' , quia antiquus mos efl &
ad nos ufque pervenit. Can. 8. Synodi Salegunft.
Decretum eft etiam ut nemo gladium in Eccltfiam portet. regali tantum excepto.
Auctoritas ] I. 8x. Videnda qux exSvnodi
RhemenG & Toletano referunt Butchardus lib. 1.
Collectarii Canonum & Ivo patte 6. Decreti.

B
Balationis I VI. 196.Can. 61.Synodi fextx
înTnillo.Can. 80. Synodi Brach. & Synodi Rom.
fub Lothario 3c Ludovico cap. } 5. U: Sacerdo­
tes admoneant viros Cr mulieres qui feflis dit­
ius ad Ecclefiam conveniunt, ne balando Cr
turpia verba decantando choros teneant & du­
cant. Nobis Balq. Apud Vopifcum Balliflea.
GlolT.
, ballo. Meminit 8c Atheu.rus
Ti
Bannus dominicus ] III. 6}. IV. 1. VU. xx.
ji. fi. Bannus regius lib. 1. Speculi Saxonici
art. 6 : id eft multa qua tft fexagtnta folidorum.
Inde confuetudinibus noftris majores multx folidis fexaginta frequentiùs taxantur. Bannus fran­
cilis in edtdo Karoli regis CariiiacenG de mo­
netis.

Annonam

710

ad libros Capitularium.

7Oÿ

super bannum dominicum

xe­

nii ]

111. 66. Abbo : Q«dd fi it locus interdiSo
veflro (s,ut folemniter dicamus » veftra banno
jure tenetur adftriSus.

Proprietas sivi possessio in bannum
missa] 111. 45. IV. 14. Hincmarus Karolo
Regi : Quicquid de rebus fr facultatibus ecclefiafiuis fibi in epifcopali ordinatione munere
Spiritûs fanfti ad gubernandum fr difpenfandum commiffis acceperat, jujfione veftrd per
Vicecomüem illius pagi in bannum, quod in lin­
gua Latina profcnptio confifcando vocatur , eft
tnijfum.

Banriri ] III. 40. Marcui fus : Ideb jubemus
sit omnes pagenfes veflros tam Francos qudm Ro­
manos bannire & locis congruis per civitates,
vicos. fx taflella congregare faciatis. Fredegarius icholafticus, live continuator Gregorii Turorenlis : Exercitum in auxilium Sifenandi , totum
regnum Burgundix bannire pracepit.

Baptizentur

de quibus dubium est utrum

baptizati ] VI. 184. In epiftola Gregorii Papx
ad Bonifacium Moguntinum : Baptizentur d
Paganis baptiqati. VII. 401. in altera epiftola
Gregorii Papx ad eundem Bonifacium. Vi­
deatur epift. Zachatix Papae in vita ejufdem
Bonifacit.

Bastonicum. ] VI. 97. ArSifiima cuflodia.
Battere ] l. 75. battre. In admonitione Ka­
roli Piftis : Et de manopere in fcuria battere nolutc. Repperio in G loliario : Battutum , mrlait
Battuit. •unite1
.— Quomodb fcrtbeudum videTome II.

tur apud Suetonium. Sic Battualia qux vulgb ~
battalia, exercitationes militum vel gladiatorum
Adamando Martyrio. Inde Battaile.
Bauga ] Append IL 5. Armilla. VI. xay.
Bogen quidem Alamannis arcus.
Beneficium ] I. 1 <7. in vita fandi Gothardi
Epifcopi Hildeieœenüs -· Inftitutum monafticum
praclari illic profecit ufque nd dtjfenfionem qu»
extitit inter Ludovicum Caroli magni filium &
liberos ejus. Ed enim tempeflaie complures fpoliabantur Ecclefix , monsfleria vaftabantur.
atque in his etiam Aljahenfe , cujus poffejjiones
e fidelibus ei collates militantibus, pro voluntate
eorum qui fic debacchabantur , beneficii imo verb
maleficii nomine attribuebantur. In vita beati
Guiberti confiions cap. x. aqud Surium torn. 3.
Guibertus apud C.rfarein accufatur qubd Gemmelaus regalem fifcum , majoribus ipfius muni­
ficents! imperiali loco beneficii attributum , in
partem proprietatis fua ufurpaverit , &· injujfu
Regis > fundato ibi ratnoLto. m fortem ecclefiajuci
juris injufti transfuderit. Quod fieri nullo modo
lex publica finit.

Beneficiario juri ] In Capitulis Regis Ka­
roli VI. In diplomate Karoli Calvi Imp. Kal.
Od. Indid. vin. in pago Andegavenfi apud Hodoard. lib. j. hift. Rhcm. cap. 4. Proinde noverit
omnium fidelium Dei ac noftrorum Jblertia quia
res ex epifeopatu Rhemenfi, quas magni neceffitaie, & per omnia inviti, dum à paftore fanila
fedes illa vacaret, fidelibus noftris ad tempus.
unde quoddam temporale Jolatium in noftro ha­
berent fervttio, commendavimus , elefto & ordi­
nato munere fanRi Spiritus per Det & noftram
difpofitionem in tadtm fanSa fede Htncmaro
uireniepifeopo, hoc noftra auBorttatis prattpto .
cum integritate quicquid exinde nos fidelibus nofi
tris benefitiavimus, prxfentalttcr rejiituimus. Ibi­

dem : Quicquid ex eodem epijcopatu, quando de
manu Fulconis illud recepimus, alicui praftito
beneficio concejfimus. Nollem virum multa lectio­
nis ex interpretatione Gallica alienis à fenfu ver­
bis hoc idem diplomata retulille..

Blasphemare ] UI. il. Blafnier de faux ju­
gement.

Breve ] UI. 81. brevis App. II. 9. Can. 4.
Synodi Meldenfis. GloiTar.
, pittacium ,
brevis. Anna Alexiad. 5' ■· f&u» *· fflr··
OfulitiT· , Ofi-i» ra*ia> «
·>'/·
··« a··>gpF<Tai «4 it r»a«a Tifiirt »*■ au>>4a>a. Cap. }*.
Reg. B. Benedicti. Inde brevet Λ Brief.

Brunia] Hl. 14. VI. tit· Addit. ÎV. 94.
Lorica. Nobis Brume. Ut omnis homo de duode­
cim manfis brumam habeat. Inde feuda loricee
qux Nortmannis fiefs de haubert. Sicut feutagium , id efl fervitium feuti, Anglis. Invenio ra­
men veruftiori Saxonum lingua Brynn galeam
iignificare.

'

Buccellx ] VI. 194. Can <0. Synodi Matifconenfis.
Joan. 10. Concil. Fol. 16.
can. 6. Tertullianus de monogamia cap. xi. £r
illi plani fic dabunt viroi & uxores quomodo
buccellas. Evodius de miraculis beati Stephani :
Megetia buccellam omni die in oleo fhnfificoto
tinftam prius accipiebat . & fic exteros cibos j'umebot. Bcrnoldus Presbyter Conftanttenfis us

Yya

/ii

Fr. Pithœi Gloffarium

expolitione ortfinis Romani conqueritur in quibufdam Ecclehii oblatas panis, qux ptiicà Ecclefue confuetudine ad ufum facridoi À populo Sdeli
ad'menCun Domini offerebamur, ad unaginrin
nummorum & ad tenuilEmam quandam & levifiimam formam à veri panis fpecie alienam
füifïe redaéUs. Honorius lib. 1. Gemnut animae :

Et quit populo tun communicante ion erat necejfe panem tam magnum fieri, fta.utum eft in
modum denarii formart.
Butticularius ] Append. Illa 6. dollar.
iUrlw., Cupella. Ρ*Ί“, Cupa. Gloff. Germa­
nicianum : Cupa » Vagna , e/Tw
> »» »<»«
. Erin inftrumenco veteri apud Doctorem meum : butt* , butticell*. Inde Coupe »
Bouteille» Cuve. Bagnoire, Botte de fin.

C

Campus ] II. 46. In duplomate Roberti Ré­
gis : Legem duelli » q.<od τ ulgà dicitur c.iniput.
Nions Francis folitus annis impacta diluere. Al­
moin. j. i j. bb. x.Neapolir. Conilit. tit. $2. $t.

Campio ] IV. i}. Champion. Alamannis
Kampjfir. Burchardus in lege quam dedit fami­
liae : Duo eligantur ad pugnam » Sc cum duello
litem decernant ; & cujus campio ceadcrtc » per­
dat , &c. Ainji le battu pajoit l amende.
Cancillar.ii] 111. 45. Gloll. Cancellarii ,
dfajffftuariîe. Qui chartas fcrilunt. I. i$a.Can.
44. Synodi Cabdlon. i. Tabelliones. Notarii
Anian. I. 1. C. Th. ad leg. Cornel, de fallis.
Cancellar.il's ] II. 14. In vira B. Asberti :
Capit ejje aulicus Jcriba , doXus, conditorque
regalium privilegiorum» & gerulus annulli regalis
quo eadem fignabunturpris ilegu. In Conllitutione
Karol i Calvi facia in Catihaco aiuio dccclxi.
Praterei neceffanum duximus ut commendatio­
nem noftram ex hoc feribere rogaremus » qua ex
more in nojlro palatio apud Cancellarium nof­
trum retineatur , fjr inde per Miffos nofiros diri­
gatur. Hincmarus Rhemenlis ad Epifcopus quofdam Franci* : Cui ( Apocrifiario ) Jociabatur
fummus Cancellarius » qui à fecretts olim appel­
labatur ; erantque illi fubjefli prudentis & in­
telligentes ac fideles viri, qui pracepia regia
abfque immoderata cupiditatis venalitate fermè­
rent , & fecreta ilii fideliter cujiodirent.
Canes in bextro armo tonsi ] VI. 2 ?0.
Cantus G allicanus ] I. 74. Karoli M. Imp.
lib. i. contra Synodum Graecorum de Imaginibus ;
quem ea de re quatuor libros Romam miiilïè
Hincmarus refert, A cujus ( Roman* Ecdefix )
fanbia tr reverenda communione multis receden­
tibus , noftrx tamen partis nunquam receffit Ecclefia ; fed ed apoftolicd eruditione inftruente, Gr
eo à quo eft omne donum optimum tribuente»
femper fufeepit reverenda chanfmata. Qux dum
d primis fidei temporibus cum ea ptrfiaret in
religionis faerx unione, & ab ea pauli diftaret»
quod tamen contra fidem non eft , in officiorum
celebratione » veneranda memori* Genitoris noftri illuftriffimi Pippini Regis curd & induftria»
five adventu in Gallijs reverentiffimi & fanctiffimi viriStephant Roman* urbis Antiftitis , eft
ei etiam in pfallendi ordine copulata ; ut non
effet difpar ordo pfallendi quibus erat compar

712

ardor credendi. (y qua unit* erant unius fanS*
legis facrd IcSione » ejfent etiam unit* unius mo­
dulationis venerandi traditione » nfc Jejungeret
officiorum varia celebratio quas conjunxerat untex
fidei pia devotio. Quod quidem G nos collate
nobis d Deo Itali* regni fecimus , fanSx Ro.
man* Ecclefia Jaftigium fubhmare cupientes» re­
verentiffimi Papa Adriani falutaribus exhorta­
tionibus parere nitentes ; fcilicet ut plures illius
partis Ecclefia» quaquondam apoftolicafedis tra­
ditionem in pfallendo fufapere recujabant » nunc
eam cum omni diligentia amplexantur » Cr cui
adhaferant fidei munere,, adhxrcant quoquepfal­
lendi ordine. Quod non folùm omnium Galharum provincia , Gr Germania, five Italia » fed
etiam Saxones.Cr quadam aquilonalis plaga gentes
per nos » Deo annuente, ad vera fidei rudimenta
converja facere nofcuntur. De quo conqueritur
Lcidradus, Archiepifcopus Lugdunenfis, ad Carolum Impetatotem. Habeo, inquit , fcholas can­
torum » ex quibus pierique ita Junt eruditi ut etiam
alios erudire poftint. Prêter hac habeo fcholas lec­
torum. Molarius cap 42. lib. 2. de Canonicis ex
hiiloria Lugdunenti per Paradinum lib. 1. c. 10.
Idem Karolus in prxratione Omiliarii totius anni.
Emhaidus. Chrouicon Engolifmenlc : Mox petiit
Domnus Rex Karolus ab Adriano Papa cantores
qui Franciam corrigerent de cantu. At ille dedit
ei Theodorum & BenediXum Romana Ecclefia
doihffimos cantores » qui d fanfto Gregorio truditi fuerant. Tribuitque antiphonarios janRi Gre­
garii » quos ipfe notaverat noti Romand. Domi­
nus verb Rex Karolus revertens in Franciam,
nnfit unum cantorem in Metis civitate » alium in
Sueffionis cis itate» prxctpiens de omnibus civi­
tatibus Franci* magiftroi fihola antiphonarios eis

ad corrigendum tradere, G* ab eis dijeere can­
tare. CorreHi funt ergb antiphon arti Francorum ,
quos unufquifque pro arbitrio fuo vitiaverat » vel
addens vel minuens ; & omnes Franci* cantores
didicerunt notam Romanam » quam nunc vocant
notam Francifcam. Excepto qubd tremulas vel
colhfibilcs vel ftcabiles voces in cantu non pote­
rant perfeXè exprimere Franci» naturali voce
frangentes in gutture voces potius qudm expri­
mentes. Majus autem magifterium cantandi m
Meus civitate remanfit. Vide Agobardum pag.
400. Waltndum Strabum de rebus eccleiialL

cap. xxv. & Joannem Salisber. lib 1. Policrar.
cap. vi.
Capitulare ] Capitulare dominicum.Tit. tx.
Pcenirent. Roman, cap. ι
A Capitulis. Hadria­
nus Papa Karolo Magno : Edidit nos Capitulare
adversus Synodum &c. Unde per unumquodque
Capitulum refponfum reddidimus. In Lege Lon­
gobardorum : Jam non ulterius Capitula, fed.

tantùm Leges dicantur. Aimoin. 5. jj. Lupus
Ferrarienlis epift. 42. Canones eofdemfive» ut
vos vocatis Capitula. Capitularium tricatorum
apud Giegor. Turon, lib. p. cap. jo. Capdaflre
Septimanis Gotthis.
Capella ]V. ))4. Can. 5.Synodi Aquifgran.
Can. 5. Synodi Rhemenlis. Hincmarus Clero
& plebi Tornacenh : De capellis antiquitus fubjeRis Ecclefiii non aqualem ficut de principalibus
Ecclcfiis collationem exigat. Sed principalis

7ij

ad libros Capitularium.

Ecclefia tum fibi fiibjeSis capellis. Capellani
PreftyterLV. 1. Hincmacus ad Epifcopos quof-

dam

714

quo Canone manifeftum eft fepretn fuiftê Dia­
conos Cardinales urbis Romx , A ex can. 7.
Subduconos ufque ad Leâorcs omnes illis fubditos. Fortalfe â Cardine in quo vertitur oftiuin.
Unde Oc Cardines mundi feptentrio Sc meridies»
qubd in ipfis ccelum volvitur. Inde Cardinales
DonatiftaD. Auguftino lib. 1. de bepnfmo ad­
venus Donariftas , tanquam Cardines fa&ionis.
Et: Cardinales tituli m urbibus fy fuburbiis Can.
j 4. Synodi Meldenfis.. Cardinales Prefiyteri in
epiftola Zacharix Papx ad Pippinum Majorem
domùs , Epifcopos, & Abbates in regione Fran­
corum conftitutos. Quartum Capitulum efi, in­
quit , de Prejby teris agrorum , quam obedientiam debeant exhibere Eptfcopis (y Prefby.eris
Cardinalibus. Ex Concil. Neocafarienf. cap. 1 j.
ita continetur. Prefij/teri ruris in Ecclefia civi­
tatis Epifcopo prajente vel Prefbyteris urbis ip­
fius offerre non pojjunt. Et xv. Capitulo : Ut m

Francis : Apocrifiarius autem , quem noftraies Capellarum vel Palatii cuftodem appellant,
amnem clerum fitb cura (y difpojitibnefua regebat.
Ibidem : Apocrifiarius quidem de omni ecclejiaftjca rt vel ordine , necnon etiam dc canonica vel
monaftica altercatione , feu quacunque Palatium
adibant pro ecclefiafticis necejjitatibus , follicitudinem haberet, (y ea tantummodb de externis
Regem adirent qua fine illo pleruut definiri non
potuiffent. Valafridus Serabo Abba» Augienli»
capite ultimo de exordiis 6c incrementis rerum
ecclefiafticarum ; Sunt Cr illi quoi fummos Capellenos Franci appellant. Clericorum caufit pro­
lati. Capellani autem minoret fyc. DiSi autem
Jùnt primitus Capellani à Cappa fanHi Martini,
quam Reges Francorum ob adjutorium viSorix in
praliit folebant fecum habere ; quam ferentes (y
cuji odientes cum exteris Sanii.it um reliquus Cle­
eodtm loco nec futuris temporibus baptijlena
rici , Capellani ceperunt vocari. Monachus qui­
conjiruantur nec Prejbyttr conjiituatur Cardi­
dam S. Galli : Quendam optimum didaiorem ty
nalis. Sed fi ibi Mijjas facere malueris , ab
feriptorem in Capellam fuam ajfumpfit. Quo no­
Epifcopo noverit Prejbytcrumpoftulandum.
mine Francorum Reges propter Cuppam S. Mar­
Casati homines ] Ul. 80. Cafoti vafalli
tini, quam fecum ob fui tuitionem fy hoflium opLxxiii. qui intra cajam jerviunt. Ivo epiftol.
prejfonem jugiter ad bellum portabant, fan Ha
105. Chronicon Andegavenfe : Tertullum uxore
fua appellare folebant. Fel patrocinia SanHorum
ei traditd , adaquando beneficio Landonenfi cafi
V. 1. In formula chart* audientialis : Dum inter
tro ty aliquibus terris tam in pago Gaftinenfi
fi contenderent, fic eidem â proceribus noftris, in
qudm in aliis locis per Franciasn, cafatum ficis.
quantum inlufier vir ille Comes palatii nofiri
Casa ta ] V. j. Zacharias Bonifacio cucteftimoniavit, fuit judicatum , ut de quinque de­
pifcopo : De cenfu autem Ecclefiarum , id eft,
nominatis idem ille apud tres Cr alios tres fui
jbltdum de cafata jufcipe , fy nullam habeas hamanu feptima tunc in palatio nojlro fuper ca­
fitationem, dum ex eo poteris eletmojynas tri­
pella Domni Martini , ubi reliqua facramento
buere ac in Chrifti pauperes partiri. Cotrupti
percurrunt . debeat conjurare, txkcrhardu» in
Roma ita editio Caffata.
vita beati Notkeri tum. 6. Canifii pag. 9 j ». CapCastitia ] V. 179. Vetus formula : manfis
fam folidi auream , gemmis regaliter inclitam ,
ad commanendum , cum caftitits fuprapofitis,
Reliquiis fummis refertam , in modum Capella
terris arabilibus. In epiftola Epifcoporum dioceformatam, cujus fuperfcriptio fic eft :
feos Rhemorum atque Rothomag. ad Hludovi·
En Crucis atque pia cum (anilis capfit Maria.
cum : Judices &c. adificeni villas fuas moderatu
Hanc Carolus fummam delegit habere Capellam.
coftitiis. Et alibi Et in caftltiis & in villis cufEt : Capfam illcm fufpendens collo. Evodius lib.
j. de miraculis beati Srepham : Capella argen­

tea , in qua erat Reliquiarum portio.
Capulari ] I. 7$. Hincinarus, Rhemenfis
Archiepifcopus, in libto contra Hincmarum Laudunenlem, de fententiis Engelramno Metentium
Epifcopo datis : Qudm diverfa d facris canoni­
bus , & quàm difcrtpan.es in quibufdam ab ec­
clefiafticis judiciisl habeantur, ut hic quadam de
plurimis ponam , ‘evidenter manifefiatur. Dela­

tori , inquit, aut lingua capuletur , aut ConvtHo
caput amputetur &c. In Legibus Longobardorum.
Hafus ei capidetur. Le nej luifott coupé.

Diaconus in Cardine constitutus
Roma] L 1 j j. Glotf. Cardinalis,

in

vkm

Diaconus Cardinatus Gregorio Magno , Incardinetus & Cardinarius Hmcmaro & aliis. Car­
dinalis Diaconus, qui dalmaticd uritur. & cu­
jus lavem pallia Itnoftima tegunt, Canone vi.
Synodi Romanx fub Sylveftro, qubd in ejus po­
teftate ac moderatione verteretur diaconia ( xe­
nodochium in vita Giegorii I. 164. f live hofpitale pauperum cum fua capella, ut Petrus Urbevetanus interpretatur m viratu Fabiani. Ex

Toma II.

todisis. In duplomate Karolomanni : Cum om­
nibus appendunt ad tundem mnnfum pertinenti­
bus & efpicienibus, caftitiis, campis, pratis, fil­
vis , pafcuis, exitibus (y reyejfibus equarum, (y
earum decurfibus.
Cauculatoris ] I. dt. Gaucher Alamannis.
Circulator es, parfit fiatores , coclearii.
Causam Quærers ] 111. 40. Conquirere jt.
Aquirere. 51. Caufator. 10. Litigator. '

Centena ] 111. 10. IV. 1 j. Hundred Anglis.
Vetus Chronicon in Aluredo : Centurias quas
hundredas vocant, fy decimes quas thetmge αρη
pellant injhtuit, ut omnis Anghgene lagalitef
vivens fy centuriam habeat (y decimam. Qubd
fi quis altcujus deliSi argueretur incommodo,
ftatim exhiberentur ex centuria qui eum vada­
remur (y decima. Eidem ommnb ratione la
Sepiatne Biturigibus fir Quintes Andegavenfibu»

appellantur.

Centenarii) II. 18. Ill. 11. 79· IV. 16.
minores Judices, mmifiri comitum. Can. 11. Sy­
nodi Cabillon a. Can. 50. Syn. Mogunt. Can. 1.
Synodi Tircinenfis. Walafridus Strabo: Centena­
rii , qui ^y^Centenarionts, vel Ficarii, yui per

λ

]

7is

Fï. Pithœi Gloffarium

7^

pages ftawi fient. Preflyurb plebium, qui FeptijmaUs Bcclafias tentai, & milribur Prej^teris pretfitnt, confirri queunt.
Charta im«<nvitat» ] I1L j S. £piftda
itytMUiu ΜμμΜμη : Propterea u per hanc
epifiolam noftrom.ficut midi jufimi tft. chômai
vinculo firviuuis obfdvo. ite ut deinceps tanquamfi it ingenuis parentibusfoifu procreatus
ritam ducat ingenuam, ir et mouo forv'itio m>
Umati pofiis, Jed per hanc epiftolam inguuûtalu. fient nobis juffum tft fieri, bene & integri
ingenuus cunSis diebus vit» tua debeos perma­
nert. Si fût verb Êrc. ] Home Chartularius VI,

ter umra peni ùuümttrabilia ia bee aiaariari fitlicitud» erat ut omnes conientionet Ugpiai, ye«
alibi arui propter aequitatis judicium pedatim*
aggrediebantur. jufti ac rationabiliter determina­
ret ,fim perversi Judicate ad nqnitarit tramitem
reduceret. Si quid verb efet tale fuod lagee mm»·
dasue kec ia fiiitdefinitieaibut fiatmxm aoa *·>
ierear, aut f«eundùm Gentdiun cm^mtudiirem
crudeliis fancisum eget quàm Cbriftiaaitatit rec­
titudo vel fitnBa amSoritat mérité non confituiret, hoc ad Regis moderationem perduceretur Crc.
Einardus in vita Karoli Magni : Si Cornu palatii
litem aliquam eje diceret quu fine ejus iufu d^11 ). per chartain live epiftolam liber lââus. La» nsri aoa pqfit, flarim litigantes introducere fifHolhenfis Epifcopus cap. 1i. Chronici Çalfinen- fit; 6r velati pro trsMaali fidens, lite tomitd
fis : Serves quidim fuoi &· enciUei omnes priât fintentiam dixit. In duplor* *'* />** * ’IL an.
per chartulam hbertefe donavit. Non dtÆmrliter 1001. Et quicquid ceuttntionis inter eos emtrfiric
cap. S4. Coofuec. Hannoa. Killes dunrett di­
d^iniat ficut definiendam eget mue not vd nofrtum hiijfum jeu Comitem palatinum.
cuntur.
Chrisma sdi vratextu medicin· vn
Comiatus ] V. 1«. Can. 9. 1 j. Synodi Ver­
MALtricu ] V. 145. 11L 55. Can. 18.Synodi
Atelateniîs, Can. 17. Synodi Mogunt. Nem cri-

màtofos eodtm chrifieete undos mu potatos ne­
quaquam ullo examine deprehendi pqffe à multis
putabatur. Burchardus Woctnat. lib. 19. Colleâ.
Cano. Bibifii chrifina ad fubvertendum Dei judi­
cium &c. Can. 4. Synodi Tribus. Can. j. fic to.

Synodi Turoneniis.
Clamor ] IL f f.Clain. In duplomate Hludouvici: Centraregiam mejeftmem noftramfiquit
injufti aliquid commiferit, clamorem de illo ad
Abbottm faciemus. Inde clamatorii H. 1i. HL
7· 59·
Clausa,] V. 179· CW*» Sclufn, interpofitioues. Inde Efdufis.
Cocliarii ] 1. 11. Canone }6. Synodi Laodiceniu : ^«VW t nurdit ·,'·« , «
. ·
Wftairw, ; »NÎr »
Hincmaro».
Cocci on es ] App. L j 4. VI. j 7 9. Coquins.
Sangalleniîs Monachus lib. 1. de geftis Karoli
Magni : Rejponfumque accipient qubd quidam
cocci» derafus infulfus & infitnitns, linea tanrùm &- femoralibus indutus.
Collbcta. I 111. 6). V. aot. cum colligitur
populus. Waiatridus Serabo cap. ult. de exordiis
rerum ecdehafacarum.
Comam dimittere in pcbnitentia ] V.
ri4. -Gregorius Turon. 6. 18. Caput toton­
dit , atque panitentiam accipient , fpiruum ex­
halavit.
Comitis. ] 11. 6. 9. 10. 11. n. Adfeftores
Judicum Papiniano. 1. 4. D‘ de othe. ad/effor.

Francis Judicet ordinent. Gregor. Turonenf. de
B. Nicetio : Nam vidi ego quodam ttmport Bajihum Prtftyterum mijfum ab eo ad Armentarium
Comitem . qui Lugdunenfim urbem hit diebus
pottftate judtciariA gubernabat. Idem de B. Gre­
gorio Lingoncnli Epifcopo : Jn comitatu pqfitus
regionem illam per quadraginta annos juftitid
aomstante correxit. Erat enim fivtrus atque diftriSus in mnlefaSoribui, ut vix ei ullus reorum
pofitt evadere.
Comis Palath] III. 77. V. ?o j. Comes pa­
latii in vira B. Aqftrebenhx fub Dagoberro.
Comet fiera aula Gunthem. Hincmarus ad
Epdcopo» quofdani Franci· : Comitis palatii ut­

nis habitat. Can. j. Aurelia. 4. Coajd.

Commendatiti· liter·,]!.
(·«* ( i»fùt )
Jv-Omt «· tVm
Htm morinO· vm»
f>Om -i IMi amoriov mKsm mbtfà s^pvA, Sic
veteres. Malè vu%. b'mt ·λ*ο«μβ j

"»ιΤ··ΐ can ij. Synodi Calchcd.

aaetMW^

MaU m editione Romana Leâmcs. oaM «·
ait Zonaras , iaaum Uvmm m fwvibn" m>o« >■■»< upOftOfA·"· > · ôy*o*M( msidoaw»
·· ilif» uiut ΑοΛμ , «J noafcai r> ό τί mUi /mh»
'tevJw rà iriffO·* ùt sasdetm At tmh(dm i mei»
"tu. ScptsoMis tamen Canon Synodi Antiochena
vetat mri-o
riicUb— vA> Vmw, cùm Itfmml eptilole, que 8r ·*ο·1μ1 dicuntur , ùrit
Mtfmi «w» 'xoimium aap· v* pilqjoatrto ho
■vAo7<M , 4 VMS xfie/rmrimtt ,
At ottlomfum ·»' ùr ^fm^oZ··^ > fit Ad «m· Xfdm mormtm
aulon tfff gmiSi· , mm inh oi οαρχίμη·· ·*··*■■if «ayd τΑ ««U«a* 'Mwd·*, 9/avm ΰ*
·/tut OT«A*«* i£ a«raA>»*M< r| tri aMl**M. Βφ*·«ΜΜ A*
Λ Ufid" Stfiherti , ô y* p il nffpt »/Mas t«* M(fu ririnOe »><♦■<« aM* v*bfm ή mtrriw otri ttJ iotbvmt μ* «MÏM, >ÿ < JeUfavl ad·<*> Quôd enantiophanes fic conciliat Zonons (cheHo in diâum Canonem fepcimuni : ί*»«< ·· Γ·μη
ri tft wJftm eaitAi , dut ·»· «iffiama) law*Aa> ,
e «A<« (fWahaal. l«w« tri râ*o«*a agi rie rixuooe Myb,
*w |’| ·*« xùtft Um lit uSrit
, ·»·
rit tSufirit rie iri iatt Oumurrit lie b»io àeritrit·,
it
ri ^/«wAat vtfp vri Offttdlut rit Baal**·» it
rit ttri< , Suerit «votylamw . ab>* elfemoe mtttSJi
ritOtffetM rfc (fuûlu· Tri feaSttiri 4 ht

Quidam Deo solummodo ] Addit. HL J7·
Can. tf. Synodi Cabillonenlis. Alcuinus fratri­
bus A* patribus in provincia Gothorum : Dici­
tur verb nemintm ex Uricis fuam velle confejfionem Sacerdotibus dare. quos i Deo Chrifto cum
fanSis Apoftolis ligandi filtrendique poteftatem
occepijfi credimus &c. Deo vis, i bimo , un-

fiten , quem volens nriens latere non poteris;
'Ecclefia Chrifti, in qua ptccofti, fiuisfocere ne­
glegis.
Conjectum ] IV. 69. In Edido Karoli in Car
xiEaco anno ίόι. Unde volumus propter pan-

/i/

ad libros Capitularium

penatem hominem , quia necejfe fuit m iftis tmporiinti tonjtRum do illis accipere, & ad navium
compofuiontm , 6r in Normannorum caufa, pn
regni fui, ficut res conjacet, falvamtnto. Gre­
gorius Turon. 6. 45. Nihil defifco fuo Rex duri
prxcepit, nifi de pauperum conjeRuris. Quod ita
refert Aymoinus j. 5i. Ut de fubftantiupaupe­
rum neceftitria eu in itinere fubminiftmtur. Flodoardaa de coxjeRo Nbrmunnu dando.

Conjuratoris ] UI. i j. 16. Confacramentales homines UL <8. Audoenus Rochomagenfa
Epifeopus de via B. Eligii lib. 2. cap. jo. Lata
igitur finientia eft, ut vir ille cum mulsis aliis
juraret. Sic enim apud Francos in more pofinm eft.

TbRTIA CONI ABOR ATIONIS ] IV. 9. Tit.
xxxix. Legis Ripuarionun. Appendix Gregom
Turon, cap. 8$. Aymoin. 4. j6. Marculfus ;
Quod paruct fente conjugio adquifivimus , prxdiRa conjux noftra tertiam habere potuerat. Ibi­
dem : Quomumcunque in fevitio tue pariter la­
boravimus , & quod in tertia mea accepi. Gefta
Dagobeni : Tertiam tamen partem de omnibus
f imi Dagobertus Rex adquifierat poftquam Nanthildis Regina regnare ceperat, eidem refcrvavit.
Can. $. Synodi Mcldenns.
Ç o n s u c t u ο 1N a s ] IV. 48. irlf · ·*&·*
ynvrM). Couftumes.
Conversi ] App. 1. 8. Converfto 137. Cenverfio morum in formula promiflionis monachalis : Ego promitto ftabilitatem meam & converfanem morum meorum. Petrus Venerabilis Ep*
I1. lib. 4. in Capitulo leRam tam litteratis qudtn
illiterates, quos Converfis vocamus, expofui.

Communio peregrina ] Addit. IV. 1 $9.
Can. 2. Concilii Agathenfis. Clericis olim non
imponebatur (blennis ac publica poenitentia can.
8. Concilii Carthag. 4. & Carthag. 7. c. 11. nifi
prius ab ordine remori aut regradati edent, ia
ut inter lakes haberentur. Vide epift. 8. Cypriani
libad Fidum. Communio cum laicis, ordine
poft clerum, & loco extra chorum, qux in p<rnatn dabatur Clericis atque ita ut projprix com­
munionis habitam iaûuratn. Epiftola Symmachi
Papx 42Î. Eufeb. lio. c.
penult. Utnufque ta­
men fpeciei, qualem tunc laicos ex more Ecdefee
cathohcx percepilTe Lindanus probat lib. 4. PanopL Evang. cap. 58. In adis oynodi SueflionenCs -. Sxpe LRum Ebbonem damnavit Epifcopum,
a dei ut inter laicos communionem ramum habere
mereretur. Athanafius apolog. 2. Atqui Coluthum
in gradu Preftjtcui mortuum , omnefque ab eo
conftitutot Sacerdotes five Clericos in laicorum
ordinem redoRos effe. & fub nomine laicorum ad
jfnoxin odmijfos, apud omnes conflat.

Libertatem ante cornu A1TARIS ] I. 82.
Lib. 2. Colleâarii Canonum Burchardi : Idcircb
ego Burchardus , Deo annuente K'ormatienfts
Ecclefix Epifcopus, quendamEcclefix noftrx fa­
mulum , nomine Eberhardum , facris ordinibus
oblatum, ad altaris cornu , nobilium virorum in
prxfentia, per hoc auRoritatis teftamentum ftatuo, ite ut ab hodierno die & tempore bene inge­
nuus ab omni fervitutis vinculo fecurus perma­
neat. Sic traditio ad alture iu veteri inftrumento

718

Majoris monafterii : Et fecerunt in Capitulo nof­
tro guerpitionem calumnia & donum aitRorifiuio·
nisdehis omnibus. Quod dum dc morefuper altare
pofutffent, hi de nqftrit interfuere tenu. Ter cir­
cum altare vertebantur , in Lege Longobardor.
rit. de teftamentis.
Crucis bxaminatio] L 102. UL 46. V.
196. Canone 17. Synodi apud Venneriam. Ago·
hard. pag. x88.VideLeg.Frifionum$. 1. tit. 14.
Bedam de remed. peccat, cap. 4. dc 9. In teftamento Karoli Magni : Judicium Crucis Dei,
Vide infri de Pelagio in voce Purgatio.

Cura domus ] vl. 124. Sic Curapolatii lib.
14. Ammiani Mercellini Bc in epift. Vigilii Pape
& Curopalates.
Curtis ] III. 19. Flodoardus: Quidam Prtft
byttr de Bovonis curte. Sic enim villa vocatur. In
tiupiomate HI udovici : Curtim noftram Turegum
in ducatu Alnmannico. Leo Hofticnfis Epifcopus
Chron. Calin, lib. 1. cap. j 6.

D
Dbcanica Ecclbslai ] V. j 7 8. Videantur que
notavi ad Julianum AntKtff. Conftantinop'

Defensionis tbmpus] V. 201. temps de deffenfe. Leg. Wihgoth. 8. Qui in pratum eo tem­
pore quo defenditur.
Dsi ibbrarb ] VI. J70. délivrer. Nodgeras in
via B. Landoaidi : Locum ad honorem S. Reve­
nii deliberare. In duplomate Friderici Regis Skilix : Reftituit & deliberavit.
Dbnarjalis homo] VI. ii), manumifut
jaRato denario. In Marculphi monachi libro hoc
ponitur denatiale przceptum. Et quia, inquit,
apoftolicus vel inlufter vir ille per manum Juam
in noftra prafintia iaRato denario fecundùm Le­
gem Selicam dimijtt ingenuum, ejus quoque abJolutionem per prxfentem auRoritetcm noftram
firmamus, pracipicntes eum ut ficut & reliqui
manfuarii qui per talem, titulum d jugo fervitutis
in prxfentia principum nofcuntur effe relaxati in­
genui , ita umodb memoratus ille per noftrumprx·
ceptum plenius in Dei nomine confirmatus, nullo
inquietante perenrtifque temporibus cum Dei Er
noftra gratia valeat permanere ingenuus atque
fecurus &c.
Dii verbum fassum] V. «i. Contra Feli­
cem Urgelitanum, iu quem libellus extat Paulini
Aquilegienfis Epifcopi.

Disfacerb Justitiam] I1L 16. ditfaSa
charta Ill. 28. In Leg. Longob. tit. de furtis ;
Ptr juftitiam & pacem faciendam hominem
disfecerit. S'il ne le condamne έ eftre deftakL
Dos Ecceesia [ VL 69. Can. 19. Synodi
Tolet. 5. Can. ). 6. Synodi Wormat. cap. 1. de
ceniib. Can. 4. Synodi Colonienf. Neque ex dota
Ecclefix, id eft, ex uno manft» &* quatuor man­
cipiis . cenfus exigatur. In duplomate Ottbonis I.
Dotem quoqueEcclefix, id eft, duos hobospoffeffas, & beneficium Prefbyteri in eodtm loco dofervientis, id eft , unam hobam.
Dominicus dibs a Vbsfbra ] 1. 1$. V.
189. Can. i j. Synodi Forojulieniis. Vide infeft
NoRes.

Profrium dominicum ] IV. $4. Rabanusad
Otgarium : Proprietas dominicain, qux Domino

Fr. Pithœi Gloffarium

rip

720

Dux] V. 07. AwaMrw Nov. 14J. Fortunam
ad Galaâorium Comitem :

vocab. barbar. Lex, cuva. Et alibi : Ttftamtntum, euva. In paraphrafi ViUerami Abbatis in
Cantico Canticorum voted lingua Francici. Vox
edamnum hodie Anglis ufitatiffima. Ut putem
legendum irfCapitulis i viro de Uteris bene msrito Marco Vellero editis Correptifecundùm envam Baj oariorum vel legem. Vid. cap. de igne
etniflo & exnnvL in leg. Bajuvar.
Exactarb ] 111. 68.1V. ji.Can. 18.Synodi
CabiUonenfis. In duplotnate Caroli Magni : Ca·

DcSct
iffi potem , M odhm ia« crtftm
Pr.ftt er
Ana . fu tibi rtfat apex ,
Ut potrio fxus /v"" Uuxtis & trim.
Idem de Lupo Duce

riattcum
vinum contra omnem juftitiam ab eût
exaBart non cejant. In altero duplomate: arc qum
fifei d longo temporefuit confuetudo txadandum.
Exartus] VII. 176. Can. >7. Syn. Aurel, a.

Imperatori ex patenta fuccejfioae hereditario jure
pervenit. Rege» notai , propter excelientiam,
commune nomen Domini fiveDomini five Dorani effecerunt fuum. Anaftafius Bibliothecarius
Adriani fecundi , five Landulfus figax hiftoria
Mifcella : Grati Francorum merit eft Dominum

id eft Regem fecundùm genus prisuipari. xlm—
five ^O< Graecis, Sire nobis.

Bella moves emit , iv ftktt rtfii.
Foltut atriufme kmil, huu enttii, legiim ilUec.
QuAa bem ft /mtu oùfntt mu teem.

Dux rr Principe Francorum ] V. i. In
vita B. Baboleni : Ab Erchevaldo. qui tunc
Francorum ducatui prrttrat, & amnia palatina
officia fuo moderamine procurabat. Stephanus
Abbas Leodienfis in vita B. Modoaidi : Ea tem-

peftate Dagobcrtus rerum potiebatur ; fub quo idem
Dux. dignitate medicùm  fublimitate regia dif­
ferente praditui . amnia regni negotia prudentififund difpofitione ordinabat. Hincmarus epift. ad
Epifcopos Fraocix.

Can. 18. Synodi Cabillonenfis.ln duplomate Ka­

roli Magni : Conferremus ftirpes vel, ut vulgb
dicitur, exarter quqfdam quoi ex rebus Tricaffirunfit comitatis ipfi proprio labore de.heremo ad
agriculturam perduxiffe nofeuntur. In Canular»
Rhemenfis : Si novalia, qua farta vocant, ibi
funt. Tic. 41. Itg. Burgund. £ dr. de exartis.
EJfartq.
Exheredati ] L nj. Privati rebus fuis.

Can. 6. Synodi Mogunt. Can. 51. Synodi Turonenf. 4. Can. 7. SynodiCabtllon. a.
Expositi anti Ecclesiam ] VL 144. Can.
ji. Synodi Arelat. x. Can. 9. Syn. VafenC
Wandelbertus Diaconus in vita B. Goaris : Moris

£

tunc Trevirorum erat ut citm cafu qualibetfemina
infantem peperijet atjtu nollet jctri partnttm.
aut certi quem pra utopia rei familiaris nequa­
quam nutrire fujficertt, ortum parvulum in qua­
dam marmorea coucha. qua ad hoc ipfum ftatuta erat, tsrponeret. nt in ea dm expqfitsu inSynodi Tribut. Can 1. Syn. Mediomacr. Can. 1 o. fons reperiretur. exifitrtt aliquis qui eum provo­
catus miferatiotu fujciperet Er enutriret. Si quan­
Synodi Aurelianenfis.
Episcopus pbr blbcttonbm ] I. 7i.Can. 9.Sy­ do igitur id contignet, cuflodes vel matricularii
nodi Aurelian. 4. Ut nullum epfcopatum per pre­ Ecclefia puerum accipentes , quurebasu in populo
mia aut comapattone liceat adipifei. fed voluntate Ji quis forti eum fufeipere nutriendum 6r profita
Regit, juxta ele&ionem cleri ac plebit. ficut in deinceps kakre veRtt. Ubi verb ad ram rem of­
antiquis Canonibus continetur. Can. 8. Synodi ferret fefe aliquis, infans qui eftt esrpofitus Epif­
copo deferebatur. & ejus privilegio auBoritas nu­
Parilienf. Can. 1 o. Synodi Cabillonen fis.Videatur
triendi habendimte parvuli ei qui d matricularii»
vira beatorum Medardi, Ausbeni Rothomagenfufccperat
firmabatur.
fis, Eucherii , Udalrici, apud Sudum. Fulbertus

Emendari. ] I. i ιό. IV. 0. Reftaurare, Re­
parare. Emender. Can. 17. Synodi Aquifigr. Ut
domui Ecdefiarum & tegumenta ab titfint emen­
datu qui beneficia exinde habent.
Emunitas] V. 19$. Immunnas. Can. ;o

epift. 10. Ivo epift. 49.

Epistola db cœuo lapsa ] I. 75. Adversùs
Aldebertum hxrericum. In Synodo Romana, qux
extat iu vira BoniHcii Mogundni : Deneardus

P
Faculas

accbndbre 1 VII. j 16. Can. a;.

Synodi Aorelatenfis Burchard, in colleâar. Can.

Prefbyttr refpondit .· Ecce, Domine, epiftola qud Fenifti ad aliquem locum .id eft. ad fontes, vel
utebatur Aldebertut, £r quam divulgabat ejfe ad lapides, vel ad arbores, vel ad bivia ; & ibi
Jefu , fibique de cctlo venijfe. Et accipient Theo- aut candelam autfaculam pro veneratione loci inphamui notariat legit, cujus initium erat. In ne­ cendifti.
mine Domini. Incipit epiftola Domini noftri Jefu
Faida ] III. 17. j j. Inimicitia Jive aperea
Chrifti Filii Dei, qua in Hierofolymam cecidit, fimultas. Wehd Alemannis; Feuud Arylis bo(r per Michaelcm Archagelum inventa eft in porta realib.
Ephraim, & per manus Sacerdotii nomine Scorn
Faidosus 1 ΠΙ. 4. difiidatui. Dtfftd. Theo*
ipfa epiftola fuit exemplata &c. Et recepit doricus de Nihem de juribus imperu : bnporaeam Macrius Sacerdos Dei . & tranfinifit in tori Grace qui tunc ent bellum indixit, eùmque
montem fanSum Archangels Michablis. σ per more Ssucontco diffidavit.
Per pidijussorbs ad palatium ] TIL $4.
manui Angeli Dei pervenit ad Romanam civi­
tatem &c.
V. 98. 1781 VII. 470. Gregorius Turon. 4. c.
Eulogia ] Add. L 69. Honor, lib. 1. cap. 67.
4,. £ Um 8. Franc, hift. cap. 11. 4;. £ lib. 9.
Gemma animae. Cap. 54. Regulz B. Bcnedi&i. cap. 8. £ cap. 70. de gloc. Confertorum. Marcul··
Can. 45. Syn. Meldenfis. Can. 9. Synodi Nanno-

tenfis. Gregor. Turon. 6. hiftor "Franc. cap. j.
Evva 1 111. 6 5. Append. U. j j. Kero interpret.

fus indiculo ad Epifinpum pro aliis diffringendis
£ judicio evidenrali.

Fidelitas pbr sacram. I HL 8.

Hujus

γ,,ι’λλ.

.la&vuiSMi»»a*-nia»'

7it

ad libros Capitularium

711

Hujus formula in memorialibus capitulis qua de­

Can. t j.Synodi Ticinenfis. Epifeopi diocef Rhe-

siit Karolus Rex Miffis fiiis anno dcccuv. meo£0 Junio fuit hec : Eae UL KaroleHludeuvici &
Judithafilio ab ifta die in antg fidelis ero focmdbm eum favirum. ficut Francos tome per rec­
tum eft d/Aet fitoRegi. Su au Detu adjuvet 6r

mor. bc Rochomag. ad Hludovicum Rcgetn 1 Qui

fifa Rdifuiu. At in placito generali apud Gundulfi villam anno ucccxxxiv. lndi& j. V. Ii
Sopramb. hxc fiât pndôffio Epilcopocum. Qus-

tumftiero 6r potuero. adjuvante Domino, cm*>
filio €r auxilioficundim meum minifitrium fide­
lis vobis adjitur era at regnum quod vobis Deu»
doaavit vel donaverit. ad ipfius voUuuattm fr
fassSa Hcdefiat at debituin regium Morem vef
trum fr veftram fidriiumqut varorum falvatranem habere ft obtinere ft continere p^fitis.
Sacramentum verb laicorum iftud.

Quanriitm

Jciero fr patuere . adjuvante Demme. confilio
ft auxiliafidelis vobis adjutar ere ut regnum quod
habetis, ad Dei voluntatem ft fanBx Ecclefia
& veftrum honorem atque ad vtftrontm falvatiouem centintre peffitit . ft quod Deua vobis
tanceferU acquirere &· centra «anus homines dofindere valeatis.
Fisgaumi ajen] UL 1«. En familia demini
ea Marcutpho. Aymoin. μ 0. Ftjialiaorum
multet à parentibus fegregatos , frc. Gregor. Tu­
ron. Franc, hift.6. 45. Familias multas de domi­
bus fifcaiibus. Marculph. De unaquaque villa
fifcali tres homines txferrientibtu e» utnquefeste
d fervitio relaxentur.
Foabannixb ] III. 49. Forbasisum Alamannis ,
Forbanair noftris.
Foxbamnvm: ] III. 50. forbanniffcment.
Foxcaha ] IV. )6.
Foaknsu PnstBYTsxi ] VI. 146. In vira &
PauliVirdunenfis apud Surium,tom. 1. pag. 9 j 4.
Joannes Diacon. Ut», j. de vira Gregorii magni,

cap. 11. Cardinales vioUnttr in pcruciis ordina­

tos Jorenfibus in prifiinum cardinem Gregorius
revocabat. Quapropter Joanni Epifcopo Syracufino fcribens ait .· Queraaufiut ad nos relatione
pcrvtnu Cofmam , qui e* Monacho, ftc. d dtceffore tue Maximiano in Ecclefia Syracufana
Subdiaconus faBus. atque d te pollen· in pojfefiioac fua Juliana vocetur.Presbyter dicitur ordina­
tus. Petrus Urbevetanus : Multitudo Prejbyterorum fr Diaconorum forenfium ad urbem com ur­
entium caufom dedit ut urbani Prfiyteri & Dia­
coni ab eis diftinguertntur nomme Cardinalis.
Foa.AsPa.isBYTsa.iJV.
Can.
Synodi
Mogunrinx.
FoxisTK J lV.4s.ln Pragmatica Childeberti:

illorum pecora vel frifiiahas vel quacunque illo­
rumfunt itoe pradtntttrdiinemarus Clero & plebi
Tornacenfi : Exigendo denarios aut verres feu
firubtngas. In veteri dupkxnare : frifiingas ovi­
nas. Inde Nocgero Abbati S. Galli, quem Pfalrerium de Latina lingua in barbaram tranftulifle
feribir Eckerhardus, Ofterfrifcinch, id eft, agnus
pafcbalu. Frifchling èriamnum nuncupant accolx
Rheni porco· qui nondum pervenerant ad juftum

incramencum.
G.

Gsnibatio ] VI. Io. Ex epiftola Gregorii ad
Bonifâcium Moguntinum. Zacharias PipinoMa»
jori domùs ; Dicimus ut dum ufque fife generatio

cognovtrit, juxta ritum fr normam Chriftianitatis fr religionis Romanorum, non copulentur
conjugiis.
Gildonia ] V. 100. Confirmria Hincmaro.
Globja Patui ] 1. 66. Caffianus apud Madi·
liam Presbyter, lib. a. de inftirut. ccenoo. cap. I.

Illud suttem quod in hac provincia vidimus, ut
une cantante . in claufula pfitlmi , omnes aftanies
cenrinawr cwn clamore, Gloria Patri fr Fdio fr
Spiritui fanSo , aufquam per orientem audivi­
mus .fed cumfientie omnium .abeo qui cantat,
finito pfidme. orationemfuccedere. Can. 7. Syno­
di Vafcnfis.

GxafhioJ V. 1. Gloflu. vobns dmfdm*
Gravius. Ut videarur idem fignificare quod Ba­
ronis notnen, quo, lingud Gallorum, iervi mi­
litum dicebantur, ficut Cornutus five quii alius
notat in illud Perfii Barq refuftatum , frc. Licit
hodie Alamanni Gravionem appellent quem nos
Centre, nos Eereerwt quem ilu Freyharr. Judex
fifcalis hic fignificatur, ficut rit. 5 j-Log. Ribuar.

be in veteri duplomare : Judicem fiftalem . quem
Graftoaem appellam. Suggerius de poficffiooibus
mooafterii B. Dionyfii : Ab apprefiione cxaBonm
regiorum. quos dicunt Graffionet. multe labore
umltifque placitis emancipaveram.
Gmadau ] L 74. Amalarius de ordine Anti-

phonarii. RabanusI.

jy. deinft.Clericorum.

Gaanxa ] Addic IV. 144. Grange. Cap. I r.
Lag. Alamannorum.

Gvnsuodioni ] Capitulare Aquifipaman. 7I9.
cap. <1. Guntbadingi Can. $;· Synodi Aquifgranenfis contra Felicem & Elipandum. Sed lib.

a. Logum Longobard. tit. Qualiter quifque fe de­
findere deb. ubi hoc idem capitulum nat, vernae
exemplaria habent : Sicut Gundebadd Lege viven­
Heu omnes pifiationes qua funt ft fieri pofunt m tes. Et apud Hincmarum pro Lothario de Tietuiraque parte fiuminis . ficut nos ttnemus, fr betga : tamen fi Chriftiani funt. fciasu fe «re
noftra foreftu eft, tradimus ad ipfum locum. Romanis m die judicti. nec Salicis. nec GundoGtoiT. in c. Citat dilcBi. de donationibus. Du
badis.ftd divinis fr apoftolicis Legibus judican­
Tilletj pag. 144.
dos. Agobaidus Lugdunenfis Epifcopus ad LudoFoar actum j GloiT. Midori : Forisfacio, ofen­ vicum Imp. ad versus LecemGundobaldi bc impia
do . noceo.
certamina qust per earn geruntur : CAm forti con­
Fksoa ] UL jo. Gregor. Turan. 4. de virtue tingit ut omnes jtnt veraciter Chriftiani. nemo al··
B. Macrini, cap. ai. Affirmavit Rexquqfdam ex
terius teftimonium fptrnat, cùm fe bonis locutio­
bis qui abfbluti fuerant ad fe venife . compofitit·nibus edificant, fi fubiti contigerit altcui ex ipfit
sumquefifco debitam , quem illi fredum vocant, dtfceptaiio in judiciis . nullum poterit habtrt tefr
di fe indultam.
tem defuis cswijfimis fociit. ei quod non recipia­
, Fkbcinca ] IV. -H. Tolofais Frefinguet. tur teftimonium aluujui Juptr Cm/dobadum. IbiTome 11

7*j

Fr. Pithœi GloiTarium

dem : Qm militai eft propter GundobadamLegem, cujui au&tr ucttae htau kertuau fir jUd
catholic* vehementer inimicae » cujue legii Msieut fiunt perpauci, w non peffitfuper dix* ttftifi.
can alter etia* tauu Cta/tanas, Crc. Si Marant
placeret Domino noftro fiapiatifim· lmp. au aac
trantfemt ad Ergeae Bwcenun, 6r Miliares ipfi
efficerentur , O Au* regio abfiqualoribut miftriarum fiublevaretur. Horn* entm Mqfd «Mugit au
laceffientur ad certamen ff pugna* pro viüffimû
rebut , quibui CMtinvuu homicidia. Et fub fine :
imporibœpradiili Gundobadi Regie Baamindi··
mm. &c. Lit L»i Gombette. Gregor, luron.

*· H·

7M·

Hosti·. ) L 1 H· L^bqfi· W· M*»«· qoe
tamen •bfiagie dtcaiWK in dnplomate Lasdovid
Comiti· Paladni Rheni dat. ann. 1x79·
L

Iboniaui ] 111. <4. UfReacni fi faeera ibid.

89. Immunem fe fie» · crimine quo nuis im­
petitur cum idoneis hominibus. Gtvgoe. Tuto. 9.
hift. Franc. 11. s<. Ut puaam in LegibusThafltlonis legendum : Et partturi efiu non exideueeverint te* ut Uberafiuifitt,
Jeiumidm QVA^oon ] V. 111. Can. y 4. Sy­
nodi Mogunc. In dialogo Bamoni· ftr Garangi
Augianfis Monachi ; CèmuneJUufiindlmtetbe·

lice M«tru Eccltfia unitatem eetnmmdtt, tuera
ipfie in filiir finii mùbufida* canfiteutdlna* diverHaxmtscama ] V. 98. Karalm in Capitulis fitatt aliquando iifitrüt, utde jÿunüt futur
qux Sueflîonis coiifticuta funt anno 8$ j. Sctaac temporum . in quern* tifirretioM unelli vb·
dentur dificordare. Gnfpàa» pmnns oletum
7«ua fy baniut* noftrum comportent, frfimulctan
excommunicatione ecclefiaftica noftra* hanoùfc* quod dicitur Manii, prune quadtagafimali ad*
ram duriffimam fiuftinebunt. Hmifctrtm Icrip- Icnpfit. Micrologue. cap. a4. de cap. a j. Gregotom etiam invenio in Capitalis qua idem Kato*
ritu Papa fiptimm apofiolitm fidi prefidtnt
lus copftiniit anno I 0. Ut/nAMmas ipfia dtpreo- eonfiituit m nfihudt jejunium infra οβηνα* Pen·
detorti per eandem via* catm Mifo tufin redi­ tecoftei annueti* ceMurttur. Quod quidem fitpienre ,ξχ illa omnia gaa« *aU egmuuTcgaluer. rase»· tionbu nvemuie fidii apoflolicx f*iU ptrfiuedarc » fr talem harnificaramficut Mis vifium fut- fit, Simplidoribu ente* nomutlle dubitatio lu­
rit , eut judicia*ficut eamfidelibut neftrit c*fi- par kajùs fiatuti prbuudgatione rtmanfit. Na*
deravimut. fiuftinere. Et in Capitulis que Pmi· non parian d eonfuetudine eorum diferepat t qua*
d quibufidemficriptii nonadeb euthenticu mutuaconftituta fum aano 869. Epifiepi provideant
que* honorem Prtjbyttri pre Ecdefiii finit fient·· rtntu, idefi, dMogentiecenfi Coneiliotempore
Hennci II. Imp.fioao. Hoc enim hanc rtgula*
rtiau fiuù tribut*· debent. & ficnionbut Prefibyteroru* hoc fiuffictat, & amptaas per ingtniofiai jejunii quatuor temporum preefixit, * hebdoma­
mackinatienei à Prr/byierit nm exigant rel ex­ da prima , quarta fime Martii, in ficunda Ju­
quiram mji fient in eifidem Capitulitavi noftri confi- nii , in unia Septtmbrii, omni anno jtjtauur.
titutum , ne Deum «/endam & noftram tftefan Pretttrea & hoc attendunt quod in quibufidam fit·
incurrant . ne *ft. duuam emendationem digne* cramentariù inveniunt, quod & ta prime /abla­
to Martii , in fiettndo Junii, ta unio Septembarn ficorum à nobie difipofitamfiuftineant.
Hiaibannvs ] HL 13. il. jf. L'Iufi banni brit jtjiMn debeamur. Et cap. ay. Jejuniumkyemale juxta traditionem fanSa Romanet Ecclefix
Norttnannis. Bennut in hofttm ; id eft, vocatio
ad caftra aut exercitum, 111. 67· Multa non am» fiemper in tertia hebdomtula de adventu Domini
bulantis in exercitum Gregor.Turon. j. 17. Here
debet celebrari. Can. 1. Synodi Salegunftadienfia
B.

enim Francico , Alamanmco , Anclico idiomate
caftta fave exercitum fignificat. Inde Hérault,
Fecialis.
HsaisLtz ] 111. 70. In quibufdam exemplatibus inveni ita fcripoun hoc capitulum : Si quit
contumax adei aut fiuperbm extiterit ut dimtffo
exercitu abfiqut jufiu fx licentia Regit damn* re­
vertatur, fx quod not Theudtficd Ungud dictmut
eriliq fiectrit, ipfie ut reut majejiatu vite perteulum incurrat, fx ret e/ut fifico Jactentur. Defertio
c dtrorum aut exercitus, live defectionis multa.
Lajfien enim Alamannis deferere eftnobis laifiItr, dtlafifitr. Theodulphus : Et quemodi Dunnum Ptpinum Regem in exercitu derelinquent ,
& ibi, quod Theedifici hngud hertfltq dicitur, vifi
fiunt judicafit eundem TaffUonem ad mortem. Nec
tamen malè herifcliz dicetur , quafi fit exercitus
iciiEo. Lotharius lmp. Su bânnu* refiifiit*.
Quod Theodtficd Itngud herificliq vocatur. Inda Efichfichi Sc Eficlechemtnt de Fief.
HaatasacAat j 111. <8. Herberger. In admo­
nitione Karoli Piftis : Mandatent ut fiettt noc in
nojiro palet i·, na nec in ιβο heriberg· eliquii
altui 1'tne nofitra juffwne manere prxfiunet, nec
illud eliquii deft: eat.

JitUNiuM xu mas Αχτι ] VI. 187. Amalarius, lib. t. cap. j*. & lib. 4. cap. {7. Oftcia-

lis : Net •bfiervemui tree quadramfimae, id efit

ann Pqjdia Demini , circaque ftfiivitatemfianBl
Jeannie, & ante nativitatem Demini, fic d piit
meniibut frequentatum apud nos. Burchard, lib.
19. cap. 5. ex SynodoTriburienfi.

Imsxsvtams] In Capitulis Regis Karoli VI.
In Capinilis apud Suelnonenfetn civitatem anno
ncccuii. Thefiauru* ac vejiimenta fieu libret diligenteiinbrevient » €r brevu nebit reportent. In-

brevienretiam quid unufiquifique Ecdefiarum Pralatue , quandb peelationem Eccltfitt fajcepit , fii
invenerit.
Imoibitaxi] Add. IV. 144. Endebter.
Indiculus ] 111. $8. In juramento Booifacii t
Hunc etiam Indiculum fiuramenti egt Beetifiacha
exignut Epificopue manu preprid ficripfi. Boedfiicius Pipino : Valent ad not arm Indiculo vefibo,
rogatu ut ei jtfiitiM factremut.
Infants·J VII. 14X.Hicronym. inqutation.
Hebraic, in Ganefim.
In re a Inda ) Addic. tV. 1 td.Inlatio. Aymoin.
4. 16. Fredegarius Icbolafticus , five continua­
tor Grcgoni, cap. 74. In dupkxnate Karoli

72J

ad libros Capitularium.

716

Μφά : Neihtt judnr publiau nee ad oanfiu audandum, nec ad bnfraatia» nae freda exigendum.

«arm a Cltrieu dscrnn, ·

lad· inforendoln Mtcca qua* à Ctorhano Senior·
•■nu fingutis quingentas redden couiuerant Saaoncs us Chronico monafterii Befuenfis. Lt in
Geftis Dsgobarti : Super Mc veto centum voccat
inftrndoki . ftue ti At ducoiu Cenomani» annù

fuad apud (irauat mill· mtdo dicitur, tyut

finatlu fobvedantur.
InekNiQM ) IL ) 1. Gregorius Tuion. 6. cap.
11. Quad Jâptdi ta ingcnioquxrtret qualiter eum
•0 wfaftt» dtpcertt. Malum ingenium Ul. *7·

Mel engin.
Rs* intbbtiata 1 111. 46. VI. 114. In.49.
Legis Saliat, & dr- } 5. Leg. Ripuar. 8c in Leg.
Edouardi Regis AngL Chafe enturcerLegib. AurHia. municipal, erne. pg. GloiT. inf·—, Sc-

quefier.
IwTiaTiNTOAts ] V1L iso. Can. 41. Sy­
nodi Canhag. 7. Auguftinos eniftol. 16 j. & cap.

16. de unko bapnliuo contra Peril iaimm.
Iterari juDKjuu ] VI. 64. RetraHore 1. 1.
C. Th. de epife. judicio. Quo remedio uumur
cùm appellandi jus non eft. L. Ult. C, dt tem­
per. uppell. Novell. ÜJ.tai. Can. 4· Synodi
Sardtcentis. Cyprianus epift. q j. Ucroto
à
pluribua nobb in Cencdw anno priore abfietuut.
Sever. Suipit. lib. a. Coa. hiftoc. NscMiem prennnrutvu , r<drgtffue iu cufiodUm donee «d

Principem referret. Gefiit ad palatium delatu,
conjiut Imperator Ptifiillianam foeiofqiu ejut c«pirir damnari eperrtre. Cercrâm Ithaciui vident
fades iwidiofom fibi «pad Epijcopoi foret fi a<c^ato OMM poflremu &c. Etenim uerari judi­
cium tuctjfo ent. Videantur epiftola Karoli Calvi

prpda refoondetm.

& tetidtm votibm uiem Clarifia tityjon diciter.
pre­
cum iormola 8c nationibus in ore fuit, fi vera «ft
vulgata editio Anieni cap. 7. lib. ». «·» Λ, inquit,
rpifttmte oi opAdpm ■>■>»·». ■£ > >t4 iuumod^
(tu,
rnt ,
latura, Λτ<νι«1«· fed
eh*»·". Videantur epiftolr ij. Bafilii 8c 1 νβ. B.
Auguftini. Kynt tuyjan i» dtdecend· cadertre
VI. 197. Can. j. Synodi Arelatenfia
L v

Lamam cxarsai] 1. 75*. Nobis Carder. Plau­
tus Metuechmis : Imtr muiUm Jedere /ubtm.
lamun carpere. Sic legitur in omnibus exemplari­
bus : non Unam carere . ficut apud Varronem,
Ut certatJfotrcitia. fivemlnuiun. Glofl. Car­
pit . IAm* , «ΙιμΙ C·, Ofùnm, oerèfune,. Aliud G lol­
iariam : <w«sa carptui.
L‘ctionakivs ] L io,. Sigeben. ann. >07.
Amalarius t. Officialis.

1 «ΤΑΜΙΑ M«'on Dl SBUS ΤΑΙΒΟΧ ] V. I $Ο.
Synod. Aurclianenf. 1. Can. }]. Synodi Mugunt. Eogationei Sidomo lib. $. epift. 14. hr lib.
y.epift. i. Stw tret diet Rogationem 41Û ctle-

brantur ante Afitnfiamm Demini juxta morem
GoUicaaa Eccltfia, ur babetur in Ordine Ro­
snano, in quo minor litania dkitur , audote Ma­
merco Viennenfi Epifcopo, de quibus «amt bomilia Aldmi Ecdicii Avni, 8t muha multi.ïckerhardus In vita B> Nodreri de Roctpurto 0s.

DiSaverm ttiam Imanim feat Ealeju caaitper
totem orbem m dubui Rogationum. In vita B.
Audomari ; Sub fefirnn domimca ajctnfamh,
lmp._ed>· nnem iummum Pontificem edita cim more recepto triduana fiunt Rogaitenei . 6r
fiurpfanSa Cruc'u vex'UU totlm Ecdtfia proltt
cum Hineman Rhem. Archiepilcopi «.puiolis, 8c
devpto ptflare fauitur.
Add. IV. ay. jo.ee qux Hadrianus Papa ad eun­
Lttania Maioa moks Romano ] VI. 74.
dem Karolum 8c Hincmanun fcripfic, ejufdemque Karoli Imp. &' Hincmari ad Hadrianum Pa­ Can. 10. Synodi Aquifer. Dt litmua ^uo^ue
majore m^ue de rogarionibui ventilatum efii fed
pain epiftola de caufa Hincmari Laudunenfis
communi confenfu ab omnibm tleSum atout deEpiicupi apud Baronium.
'retum, juxta morem Romanum vit. K«J. Midi
Juuai Chrutiana μανομα ] VL 4x4.
i'.lam celebrationem feeundùm confutmdinem nof·
Gregorius Brunkhikfac Regine Francorum ·. Gmmni prettrtà admirati fumut cur tor in regno vef­ ira t cclrfia omittendam. Ordo Romanus : Ro.
mana confaetudo unum diem , id efi, vu. Kai.
tro Judaar Chrifliani mancipia habere permit·
Maii interpenit. quem vocat litaniam majorem,
tilts. Idem Theodorico dû Tbeodeberto Regibus*
non i* jejunio Crc. Hanc «arem legimur ftatutam
Ft x uvorum.
4 fanSo Gregorio. Jujfit autem fieri iu eodem
juniores ] L tdi. 111. 6). Marculfus: Jutedie litaniam ftptcnam ; qux lepiifonnis dicitur
sans tu etc not etc junior" Jeu fuccefforu torum
PauloDtac. lib. t. hiftoc. Long. cap. ap Eadem
ncc quilibet de partibut Judicum Crc. In duplorefert Amalarius lib. 4. Officialis cap. a*. 15.
Bii'e Karoli Magni : Ut neque vot tteque jutuoret
Walafridus Strabo cap. it. de reb. ecclefiafticis,
Jeu fuccefforet vtjlri. In duplomare Hloeharii :
Alcuinus de divin, omc. cap. de litania major*.
Quicquid ad pencm Com num eut juniorum torum
Litmostaotvm ] V. j $ j. Strata. Ipia eti 8c
ha jucreforum exigi poterat. Et m duploonte
delapidato. GloiT. Delapidato, UAfma. Uidorux,
Theodcrki ; L\ neq ut res uefueputioret vefirsjtu
id eft , lapidibus ftrata. Non autem , ut apud
fieu, efferti.
nlinium, elaborata arte piôune, parvulis cruftis
Junioris Eccmsi* ] V. 191. VL 1 $i.Can.

t. Synodi Matifcoo. Can. 10. Synodi Patifienf.
Can. i o. Synodi ad Theodoius vdlam. Gregor,
"cuicn. <· af .
Kyrib EttrsoN I VL io$. Can. ). Synodi
Vafenfis habirx Decio V. C. Çonfule. Grego
nuseptft.
|ib. 7. Ry ne eUyfon autem neque
diximur, negut dirimur ficui a Grata dicitur.
Quia ia Grecu fimul omiw dicunt. Apud um

•c reffellii tin&s in varios colotes.
Lumtmakia arboribus JL da. Can. t. Sy­
nodi Nannec.Can. aj. Synodi Arelat. a.Can. 5.
Synodi Agarhenfis.

M
Majoris ] V. 174. Μίζ» ι Balfamoni Can.
■ o. Synodi otiavx , in quern tic Zonaras : 4 ·ί·
MVWKMn Ji fU/Guftn Oft'I't ii ·
»1»I A'»*4·»
in., « i· «·< ·/*·»'·.:< a»y»f><(v mtdlofâu. Majoe

7*7

Fr. Pithœi Gloffarium

Mgûc ville in vimB. Goatis. Mûres. Huscmaro
FHüratM rcfuu-MN Majores.
Mallos ) UL ji. jl. 4j. VIL 13j. Majus
placitum, live da majoribus cauûs , ubi quem
pœfencem adede oportuit, cap. xxitt. 4c xxtx.
libri quarti. In Capitulis qnx fa£U funt Sueffio-

nisann. t j}. Cernes convenientem locum confi­
deret & iRsenini uii ftatimotm ad mallum renen­
dam conftuuat : quia nefas eft Ai reos puniri ubi
refpe&u divina rtvtrtntut miftricordiam conftfuuntur. In pnecepeo remifliotus five conceflionis
quod fecit Ludovtcu* Imperator Hifpanis : Ipfi
pre majorAu caufis ,ficut funt homicidia, reptus,
incendia , depradoiiones , membrorum amputa­
tiones ,futi. latrocinia, alienorum renuit ίκvajioaes « & undecunque d vicine fio aut crimi­
naliter aut civiliter fuerint occufiti , & «i placi­
tum venire juffi , od Comitii fii medium omnimodie venire non tecufint. Coteras verb minoret
caufis firc. In donatione Udalrici Laureshamenfis Abbatis : 4 tr.bus principalibus mollit ,
qui vulgb Ungtbodendmg vocantur, quAui ad
curttm Luittrtshufem annuatim mannieoantur. In
admonitione Kar oli Piftis : Ut conlimitanei 6r vi­
cini Comitet in una du mallum
teneant, ma­
ximi propter Francos homines
Advocates , qui
ad utrumque molium non poffunt occurrere. Ve­
tus Chronicon : Accufiiiu eft Ai coram Impera­
tore Ceadragus Dux AMritorum , qui infidelis
erat Fwtis , & fida vocatus ad mallum Impe­
ratoris , coatcmpjh venire ner femetipfum , fed
legerer ei mtferat &c. Quod ita refert Aimoinus
4. m. Accufiuui eft in eodem placito Ceadragus
quid fi erga partem Francorum parum fideliter
ageret, & ad Imperatorii prafintiam jaindiu ve­
nire dijjimulajfit.
Mandatum ] Add. I. 14. Ordo Romanas.
Can. to.Synodi Aquifgranenlis : In cana Dornini pedet fiatrum poft mandatum Abbas lavet 6r
ofiuletur. Et Can. 11. Ut mandatum., fi tempus
cana eft, tam fratrum qudm etiam peregrinarum,
poft canam fiat. In ftarutis Congregationis Cafalis
Benediôi non edicis titulus eft, De mandatofine
ablutione pedum , qux fiebant cantante choro.
Mandatum novum do vobis.
Mangonis ] App. 1. J4. Gueux. Germanis
Mengen.
Manniks ] 1. 11 J- III. 4$. IV. s j. Vocare
in jus, tribus teftibus przfencibus. Manen Ala-,
mannis. Monere five commonere, Juftiniano. Sernondre veteribus pragmaticis. Hincmarus ad
Epifcopos Francix : Comti & Ficarii plurima
placita conftituant ; Er fi ibi non venerint, compofiiunem ejui exftlvere faciant. Et quin priiu
per manninai veniebant, excogitaverunt quidam
ut per bannoi venirent ad placito , quafi propte­
reà melini effet, ne ipfas manninai alterutrum
folverent. Hoc ideb facientes, ut ipfi bannum
occiperent.
Μαννιτιο ]ΓΠ. 45· Semonfim adjournment.
Mamou»*] V. jo|. Servitium manuale alibi
dicitur. In adsnonitioM Karoli Piftis : Ut coloni
tam fifcales quam ecclefiaftici Crc. km droeeeiu
carropera & manopera ex antiqua confuetudine.
Et ; De manopere ύι feuria batters nolunt. Inde
Manoeuvre.

km

(j-

728

Mansmssatso ] Π. iy. hofptntm fideepe»*

nes, five upenfis ad hoipcrutn fuicepaones apod
Armenia* 5.10. Hincmarus Ciero Tcenacenfi :
Nee manfioaaiicoi fils amicb ew fids bombnAm
Λ Frejbpttris parari. Marculphus : Mm admoofionaticas vsl tepefies exigendum, km ad mi·
nfttrin deferAendum. Alibi : Non pro pafta exacundo, non pro manfionatico requirendo.
Mansus ] 1. Ij. ^mfloco. Aeix Burgundio­
nibus. Mois Nortmannis. Mat aMk Can. 6 j
Synodi Meldenfis. Vetus formula : Monfii ctrcumcinBus, cum arborAus & cafticiii fuperpofitis, terris arabilibus &c. Et alibi &pè. Alia for­
mula : ad ilium manfum vü terram. In admo­
nitione Karoli Piftis : Ut quoniam quibufdnm in
locis coloni tam fifcalaiquàm de <a/r Dei fias
hereditates, id eft, manfa qua tenent, non folim
fuit paribus, fed Er Clericis vendunt, b’tantummodb cellam retinent, & hac oecafiouefic deftruAn
fint villa ut non JeÛm confus deHiiu inde km
pqffit exigi, fid etiam qua terra de fiagulb manfit fitenmt,
pojiau cogiufci t cooftituimut
nr prncipiatur à nqftrù minifttrialAiu v à mhtifi
tris ut hoc nullo modo de catero fiat, ne villa di·
ftruBa otque confufufiant. Et quioquid defivpt·
lit manfti fine Iktntia domiaorum vel mogiftro·
rum per qtufcunqtu venditum eft, recipiatur. Et
juxta qualitatem vel quantitatem terra vel vi­
neorum ad fixguUi manfis pertinentium , poft·
quam reftaurati fiterint, ab unoquoque manfi
cenfiu ad partem dominicam exigatur. In duplo-»
mate Henrici Imp. apud Laxium : Dmon regalem
manfumcumomnibui fib pertinentibfrntrhtfqne
fixis mancipiis, terrb ctdtb & modtb, areb,
odficib, pratis, pafcub, molendinis, equis,
aquarumque decurfibus , pifiosionAus , filvis,
venationibus, figinatienibus, cum omni utilirase
f«4t aut ftribi aut nominari pottft, m proprium
tradidisnus.
Manus moktua ] V. no. In admonitione
Karoli apud Tiftas : Vir de injuftis commutatunibue, qua ad cafis Dei faBa fiuufine regia auc­
toritate, Mifli noftri inquirent. Etji mortua ma­
nui vel practptum rtgbcm fuper th interjacet,
defertbentur diligenter qualiter faSa fime. In di­
plomate Philippi Regis anno 119$. Neque nos
neque alius fuper hominem de communia mortuam
manum clamabimus. Inde héritages & gens da
mortemain. Fit A in catalogo Leodienfium Epifcoporum mentio legis qux Mkkkj mortua di­

km

cebatur , abrogatz circa annum 11 ai. Cui oeponitur Manus firma in vereri inftrumento. No­
tum jit, inquit, qubd firmam manum fa*M
dedit nAis Otbertm moriens apud Ftndocinum.
Et in eodem polypticho-: Unum manu firmam
terra ccnfira. Aec eft, terram unius carruca,
cum tribus arpentisprosorum, ludenoftris Ferme,
Fermier.
Manu vkopria siNGULASSipo.FAC.lIU.lt.
Manu fua lib. 1. feud. tit. 17. Concadas Ratisbonenfis Epifcopus : Ille qui pro reo habetur ,
fold manu /e poterit expurgare. Anuilfa Lexovienfis. Abbati eft à nobis adjudicata pur­
gatio feptimd manu . trium fcilicet Abbatum, (r
trium Monachorum. In vita B. Goaris : cum aliis
duodecim firmavu. Fit Λ aliis £epè mentio

729

ad Libros Capitularium.

r-s·*·* , ficut cnm tespsebancur , qon

fiebat
manu tarai, quand , qiuntd, feud, feptimi,
duodecima » dedsnequartd » Ac.

z?o

convenientes per circulum anni in Ecdeiïa le­
gendas compilari feciffis in duobus volumini­

mili mede dc Msrcda Hifpanica conflitutum,
€r bee illius limitis PrafeSis imperatum eft.
Theodulfus : Fines vel mercies Bejeerierum dif-

bus ; qui Ufuardum Senflorum feftivitates A
manyrologia colligere juffit qu« in Ecclefiis reci­
tantur , ficut idem Ufuardus fcnbit. Videatur de
Alcuinp Micralogus cap. <0. A de ordine Anriphonarii Amalanus, A lafriculus temporum io
Stephano tertio. In epiftola Karoli Calvi lmp. ad

F&t-

Clerum Ravennatem : NamGr ufyucad tempora

Marcha ] U. 14.11L <4- IV. 4. Marche.
Aymoio. 4. 109. ea geftis Ludovici Pu : Si­

A* mimitatim lamoaans

] 1.1 yj. Metayer

koIms*

Ministuliaus ] IV. $0. 69. Hincmarus:
Flebeüs quomu mubufdam ptrfonis , vülarum
fcslicet mmifterialsbus t pro rebus ramifieriorum
fisorum nennunfeem fertbens . qualiter res fibi
voauniffas traBare deberent. In duptomate Ka­
roli Magni apud Brafehium : Nullum dc mi­
litari /ismilie damnes Ère. fus sidharct vel
edi» nesnsM minificriole». eptime )er< ftr/ruaa·*
sn»“.

Mima

omb. Rom. cumbmitom ] V. ,7 1. Li­
hymnorum B. Hilarii PiAavenfis Epifcopi
* alterius myfterioram meminit Hieronymus,
item Synodo» Toletana IV. cap. sj. A hymni

bri

(Utri» in trctlfii Dee ab eo audi A confummari Alariam da divinis Oficiis. Miflaram À
Sidonio Apollimti compofitanim Gregor. To­
ron. lib. 1. hiftomx. cap. 11. qui de curfibus ecdefiafticis libram unam condi<ut; quod de fe ipfe
teftatur lib. 10. hiftoc. fub finem. Vide lldefonfum de viril dluftribos pag. 770. Conciliorum
Hifpamn in Joanne , A incertum anâorem in
vita Salvi Abbatis Alveldenfis ibid. peg. 774. 8c
Mg. 777. inPetro Uerdenfi Epifcopo. Vide etiam
Ucerhardumin vitaB.Notkcri cap. 11.A vitam
fcn&i Rigoberri Archiepiicopi Remenfis apud
Surinm tomo primo, A vitam fiuiâi Joannü
Climaci apud eundem pag. 419. Sed A B. Walericum curiam tam monafterialem quàm Galli­
canum magno ftudio indefinenter criebcafic, qui
contemporaneus vitam illius fcriplit apud Surium
teftatur. Meminit A PCdterii Gallicani Honorius
in prologo enarrationis pfalmoram , Walafrid.
Strabo cap. 15. de reb. ecclefiafticis , A Radnl-

fu» de Breda five de Rivo propofic. t. de Ceno­
nem obfervantia. Quod à Gallis non ibldm Ro­
mani ( fed A Ilifpani tandem fubGregotio VII.
occeperunt. Deqoo A de officio Gallicano in Hifpaniia cbfcrvaco Rodcncus Toletanus Arcbiepifcopus , lib. 6. hift. Hifpan. cap. a i. conqueritur.
Sigcbertnsin Einardo : Abbrtvutvit
Gal­
licanum pfalterium, quo nei Galli utimur. Muffrum Maftilienfis Ecclefue Presbyterum hortatu
fen&i Venerii Epifcopi eacerpfailè de fanâis
Scripturis loébone* tntius anni, feftivu diebus ap­
tas > refponforta , A pfalmoram capitula le&ionibus congruentia , fimul A compofuitfe SacraatOMMum non parvum volumen per membra pro
opportunitate omeioram A temporum , le&osnsm reatu » pfalmorumque ferie , A cantatione
diferctum Gesmadius, A Nothgenun Sequential
fcripfilTe Honorius refert. Sed A dc Claudiano
Viennent! Sidonius : Hic folemnibus annuit parqvir qua quo tempore leSa convenirent. Sigebettus teftatur Karoium Imp. de feripeuris catholieoram Parram leâiones unicuique feftivitau

Tome II.

abavi noftri Pippini Gallicana & Hi/panu a Ecclofie aliter f«dm Rowiabm vel Medutanenfit
Ecclefia divina oficia celebrabant, fient vidimus
Cr andivimtu ab eb fui ex partibus Toletana Ec­
clefia ad not venttntet t fecundùm morem ipfius
Ecclefia coram nobit Jacra officia celebrarunt.
Celebratafunt etiam coram nobis facra Miflarunt
officia more Hiirofrlymitano auSore Jacobo Apoftelo, 6r more Confiantinopolitano auSore Bajtlio. Sed not fcouendam ducimut Romanam Ec­
clefiam in Mijfarum celebrati^nt. Juanncs V.
Edaldo Viennenfi s Deofficiu Mtfiat um. de fuibut in literis vefirb requtjifib . fiat carit ai vef­
tra fuia vani apud dis erjas Ecclefiat fiunt. Ali­
ter «nise Alexandrina Ecclefia . aliter Hiertfolymitatlg , aliter Ephefina . aluer itomana facit.
Walafridus Strabo cap. de ord. Midst, de exotd.
A inenm. ter. ecdehaft. Et Galltarum Ecclefia
fuit orationibus utebantur . qua adhuc d multis
habentur. Idem. cap. x j. Et quia Gallicano Ec­

clefia , viris non minus peritijfimis inftruBa .faerorum officiorum inftrumenta habebat non minism* excis aliqua Romanorum officiis immixtadicunenr. Auâor Micrologicap. 11. Compofitd au­
tem oblatione inaltari , dicit Sacerdos hanc ora­
tionem juxta GaRicanum ordinem, Veut SamcTtncATOR Oc. Eomanus tamen ordo nullam
orationem inftituit pofi Offerendam, ante Secre­
tam. Berao Augienus de quibufdam rebus ad
Miffiun perrinenab. cap. a. Ad hate pottft aliquis
dkere tunc temporis Gallos & Htfpanes in Mifi
forum fisarum celebratione nendum habuiffe efum
Remana Ecclefia. Quod 6r nos non nepamas.
Trfiatur hoc Abbas HUduinus. vir m divina lego
apprimi eruditus, in ea epiftola quam ad Ludovicum Imp. direxit pro poffione fitnBorum Mar­
tyrum Dyonifii & foetorum ejus ; ubi inter alia
gua fua narrationi videbantur congrua , hac ad­
jecit. Cui asffttpulari videntur anttouiffisni & ni­
mii vetuftate peni confitmpti mflftoes libri conti­
nentes Miffa ordinem more Gallico. qui ab ini­
tio recepta fidei ufus hac oc.idetuali plaga eft
habitus « eflauequb tenortm , fuo nunc usitur Λ
Rraumtm pfctpit. In n^toi quoque monafterii
archive habetur Miffalis toagi aliter ordinatus
qudm Romana Ecclefia habeat ufut. Et quod his
omnibus mejes ejf . cùm una fit fides, cur fuper
Miffarum celebratione Galltorum Ecclefia d Ro­
mana difeordent Auftsftino requirente Gregorius
refpondit : Nevit fraternitas tua Remane Eccle­
fia cen&entdinem. in qua meminit fe effe nutri­
tam. Sed mihi placet ut five in Remana Ecclefia .
five Galliarum, five in qualibet invenjfti quod
plus omnipotenti Deo poflit placere. folltciti eli­
gas. Non videtur ergi ( addit Radulphus de Ri­
vo propotitione 4. ) beati Gregorii futjft confilium ut involuntarii per privilegium ad unam
Z* a

7ΐ·

Fr. Pithœi Gloflarium

arBaremur Ecclefiam fecularem in horis Canoni­
cis obferrandt·. Cuiliielmiu Durandus lib. f. Ra­
tionalis divin, olhcior. cap. a. Legitur in vua
beau Eugeiui quid dum adhuc officium Ambrofianum magis {uâm ùregorianum ab Ecclefia fer·

varetus « Adrianus Papa Concilium convocavit j
ubi jiatutum eft quid Gregor sanum deberet univerjaliter objirvarL Ad quod Karolus imp. om­

nes Clericos minis 6* fipplicsis per diverfas pro­
vincias cogebat. Andréas Colonènfis Epifcopus
K» Latinis agens, fefiione 7. Synodi Fertat iculis ;
aximo, inquit, in Gallia <x m tlijpanus Jchi]mate imminente, cam jam Ex Filioqv< pqflim
celebraretur, Romano Pontifici fuit nectje in
muuorum occidentalium ampla dignitatis magnique ctmfilii Patrum couveatu, addito Ex Fiuoq.
fymbolum iUuftrare. Quod confirmat Ratio qux

habita eft de fymbolo tides in fecretario beati
Petri Apoftoli inter Domnum Leonem fanâiffimum Papam Urbis Ronue & Bcmarium atque
Jelle Epifeopo», feu AdaHiardum Abbatem,
Midos Domni Karoli Imperatoris , edita à Ba­
ie. ύο. AUiiir.us Pauliiv'Patriarchx: Snptùs Domno fiegi fuafi ut fymbolum caiMica fidtt plantjfimis fenflbus & fermonibus luculentiffimis in
unam congereretur J artulam , & per fingnlas
epijcopal->.m regiminum parochias omnibus dare­
tur Preftyteris legendum memonseque commtn
dandum, quatenùs licet lingua dtvtrfa loqueren­
tur. una ianten fides ubique refonaret. Urbanu.*
Revetfus Canonicus & rrreentor Senoneniis ,
Dodor Theologus, m mftona de vio*Pontificum
Senoiienlium ; Anno I f 12. poft pugnam ad Ra­
vennam , iùm iSo fitdtre ruat Maximilian» &
Venetis contra Regem Ludovicum XII. Julius
Papa II. inftauijjet ut in Italia contra Gallas ad
pulfum angelica Jalutattostis Detpara. cum eadem
fabttatione recitarentur tres breves orationes,
r as ipfe diQaverat, ad Virginem Mariam, Rex
udovicus a Pontificibus regni fui obtinuit ut
quotidie ad elevationem corporis Chrifti in EcclcJiis cathedrahbus, collegiatis, Cr conveniuaubui
inter Miffarum foliemnia ille vcrficulus decan­
taretur :
O filutJris hagia ,
Qus caii pandis ojtmm ,
Biila premiou hogilia .
Da rabur , fer .uxii.urr·.

;

Adeuju· flnem lot..) illorum verborum, Fer 2:1xihum , Comores regii adjunxerunt, Serva 11iium. i Cujus hiftona: meminitClichtoveus libro
Eumo hyiniioiu.il ecvleliafticoann , Elpencxus
b. 1. de Euchauftix adoratione cap. 10. De

7V>

ab Imperatore pretfato Magno Raroio Miffus do­
minicus ad reBa judsc'ia determinanda fuerat ante
epifiopatum conftitutus , fuper totam Campaniam
Ère. Walafridus Scrab. c. uk. de «tord. & in
erem. ret. ccclefiaft. Inde Efckiquier.
hichteien Alamannis mittere fignificat.

Nun

MisuComitum ] U. 24. Vicarii, Loci fir*
vatortt.
Missus S. Parai ] V. a. Karolus Maior du­
mbs apoftolicis in Chriftopatribus Eptfcopis, Du*
abut * Comitibus. Vicariis, Domefticis, & omniuus anuc'u noftris. Cognefcatis qualiter apqftoHats vir in Chrifto pater Eonifacius Epifcopus
Miffit fiwBi Petri ad not vtnit. fr nobis fug.
geffit quod fab noftro mundeburde t el defenfiono
eum recipere debeamus. Quod ita no> gratanti
animo fecifie cognofiite. Proinde not epiftolam
vifi fuimus ti mauu noftrd roboratam dare , ut
ubicunque ambulare videtur , cwft noftro amore
vcl Jub noftro mundeburde & defenfione quietus
Cr confervatus tjfi debeat in ea ratione ut juftitiam reddat, &fimUittrjuftitiam accipiat. Et fi
aliqua caufatio vel necejfitai ei evenerit que per
legem definiri non pomerit, ufque ante not quietut vol confetvatus effe debeat , tarn ipfe qudm
oui per ipfum fperare videntur, nr ti nullut ul·
lam contranetatem vel damnationem adversus
tum facere dtbtat. Et ut ceriiis credatur, manu
proprii fubter firmavimus , & de annula noftro
fubter fignavimus. Sic vetus codex.

LaICI QUI MONASTtFIA HAltNT j V, JJJ
Abbicomites Gerberto. Videnda epiftola Bontfa.
cii ad Zachanam P-f.-.m. in Capitulis qux mi
ferunt Epifcop* provinciarum Rhemenlis & Rochomagetifis Hludovico Regi anno bfb. Monafterta citam reliquia atque prstcipua Canonicorum
& Monachorum atque SanBimonialium habita­
cula , que ab antiquo tempore parentet veftri fub
rehgiofo habitu tonftitutrunf , ac frater vefter
Dominia nofter, innuente'partim fragilitate,
partim aliorum callidd fuggeftione , etiam tr tu­
mid neceffitate, quin dutbant petitore/, nifi tit
illa facra loca donaret. ab eo deficerent. & ipfi
aliquando per vot, ficut nunc patet, aliquandb
per fratrem veftro regno deftitutus, ab tit pentitre: , talibus , ficut feitis, ptrjonu commsfit,debito privilegio reftituite. Can. 10. Synodi Mei·
denti'
Mvirvtx ] Add. I. xx. '*>. Mouffiet.

Mundebuxds 1 VI. 247. Tuitio , definfio,
Mamburnie. Froiiïardus voL 1. cap. 15 $. Fuffent

Sain&es de rebus Eiuharilii c repetit. 9. cap. 7.
Missa S. Maktini ] Π. I H. Sic appellari £>lebat die» fcftus ejufdem Àanfti, ficut S. Andrese
II. io. S. Joannis III. 23. Anonymus : Imperaror circa Miffam fan&i Manu.. .Iqui/grani ad
hycinandum venit. Aytnoin. 4. 116. Circa fefium

en gardt , baille , tutelle. cure , manbumit.
Corrupt? vulgo main bot.ne. In annuntiatione
Karoli Regts ad Ludovicum fratrem Filiamnofi
tram Judith viduam fecundum leget divinat &
mundanas fub tuitione ccclefiaftict &· regio mun­
deburde conftitutam Balduinus fibi furatus eft in
uxorem. In Marculphi Monachi libro hxc logi?
tur de mundeburde Regis formula. ReBumeftut

o. Maruni. Et cap. uk. Fefttv.tas beats Andre»,
Anonyme MiJJa dicitur.
Missi Dominici] II. 11. x6. 111. ,8. Diredi à Rege pro qualicimque ecclefiaftica aut
publica utilitate vel opportunitate , qui corrigelent qux corrigenda eile-iit. flodoardus in Re­
me mi tuftoria : i ilyinum Jcquisur fVifarius, qui

regalis poteftas illis tuitionem impartial quorum
neceflitas comprobatur. Igitur cognofeat magni­
tudo veftra quid nos apoftolica (aut venerabili
viro ) ili. Crc. cum omnibus rebus vel hominibus
fuir aut gafindit vel amicis juxta ejus petitio­
ner)i , p> opter malorum hominum illicitas infitftauones, fub Jermonc tuitioni/ nqftr« vifi fuimus

733

ad Libros Capitularium.

recepife, utfiA mnndoburde vol dtftnfione ültqfirii·
viri illius Majora domAs cum ornarim relui prie·
fate Ecclefix quittai debeat refiitrt.

N,
«

Nat aitt S. Remigii j 11, j j . Albini» in Joannem : Diei beatorum Martyrum, quibut dc fecula
tranfierunt. notait* vacuamus, eorumquefidlemnia wm funebria . fed natalitia, dicuntur. Nata­
lis eft .etemi poftremut dks. Seneca epift. aoa.
Chryfologus (ènnone r 19. dç Cypriano : Nata­
lem agi SanSorum cùm auditu, cariffimi, nolite
putant'illum dici quo ssafcitur in terram de torne ,
fed at terra in calum . de labare ad requiem .
de tentatiouAus od quietem.

Nbfratru ionxs ] V- x. In tornis Concilio­
rum , vita B. Bonifacii , A Burchardo legitur ;
Sive illos facrilcgos ignei quot nedfri vocant.
Aliis Ncdfres.
Noctes ] III. 4$. Tit. 16. So 47. leg. Salicae.
Julius Ctefar : Galli Je omnes ab dite patre pro·
gnatos prodicant ; sdque ab Druidibus proditum
dicunt. Ob eam caujam Jpatia omnis temporii non
numere dierum fed noUium finiunt. fre. Tacitus
de moribus Germanorum : Nec dierum nume­
rum ,uinoi,fed noStum computant .fic confli·
tuum. fic condicunt. ut nox ducere diem videa­
tur. Inde veteribus Pragmaticis » Cmparoir de­
dam let nuiSq ; & firniha.

Nominum recitatio ] l. fx. Innocentius
epiftola regulari ad Decentium Eugubinum. Alcuinus de divinis Ofliciis t Cùm dicitur Memento
Domine famulorum famularumque tuarum . Er
fic deinde fubjungitur , & omnium circumflan­
tium . maniftftum' eft qubd quafi quidam locus
fit ubi aliquibus jetcialiter noninntii, etiam ex­
terorum qui afftftunt in Ecclefia commemoratio
adjungatur. In quo loco aut liberum eft Sacerdoti
quoi iefideraverit peculiariter nominare fr nominatlm Deo commendare. aut certi illud ab anti­
quit eft objervatum ut ibi offerentium nomina re­
citarentur. Prius ergb oblatione1 funt commendan­
da , ac tum eorum nomina fini dicenda . &c. Vi­
dendus Micrologus cap. ij.

Non< et decimae] I. 1 f7 , II. xr. IV^o.
Can. 41. Syn. Mogunt. Can. 46. Synodi Turonenf. Nonas ac dtcim.is, quai qui rei ecclefiafticas tenent, fislvereHeSoribus Ecclefiarum ordinati
junt ad luminaria Er fiipcndia Clericorum, mul­
lis in locis abftraRas efle 1 idemui. Can. 6x Syno­
di Meldenfis. Karolus Cal vus Comitibus, Abbat.
Ac. Jubemus ut qutfjuis ,
. 1 enerabilii Archieptftop aliquid habere dtgncftiiur, Ere. nonam
decimam in bfiflorum prajentia noftrorum Mijjo
Eccleji.r fanBa Maria i tl f.bifli Remipit ret a·
diet, (7 anniijinouhf ad eandem Ecclefiam per·
folvere ftudeat. jluicunque 1 eri contra hanc proctptiontm facere prai-mrftrit . fiat fecundùm
digno memoria avi Er genttoru noftri Capitula jc
emendaturum Er ipfai eafdem rei amijj'urum. M
que hoc eft quod Additione ultima dicitur : Qui
nrgligtt cenfum . perdat agrum.
Nonnanes ] V. 1. Nonnatnt. Hieronymus ad
Euftochium : Et quia maritorum experta domi­
natum , viduitatis pro ferunt libertatem. calla vocamurùr Nonna. Idem in epift. 99. ad Alcllam.

734

Invenio apudXiphilinum in Domitiano :
ii *·· ·>·>·«■
···* ,$···»·«
>»«.·«< <wMuu.
In
(Jfuardi xi.
-■
1- Martyrologio
at
1
m...
Kal. Septembr. In portu urbis Rome , fanBus Htp·
polytut, qui dicitur Nosuius.
Nonni] Addit. 1. {4. Can. 18. Synodi Aquif
gran. anno 31 d. ex qua A altera eodem anno
habita, qua in hac ipfa Additione prima haben­
tur fumpca funt : Ut qui prxponuiuur, Nonni vo­
centur .hoc eft,paterna ret erentia· In regulaB.
Benedicti : Priores juniores fuos » Fratre» nomi­
nent. Juniores autem Priora fuot. Nonnos vo­
tent .· quod intelligiiur paterna reverentia. Ai.uobius in pfalm. i c 5. & 140.
Nudi cum ferro. 1 App. I. ,4.
Nutrimen ] 11. 11. IV. 40. Nourry. Can.
111. Synodi Aquifgr. Loca et ■ ongrua attr.buat,
in quibus nutrimina fiant. In Capitulis Epilc ofRe­
turn Rhem. A Rorhoiu. prosim. Jactatu iiainmma congrua & suctjjaria.

O.

Gelata ] 1. 46. V.14. Can. 7. & 8. Synodi
Gangte. ·»ί··<·<«·ι Ji r»»4«« r«.<
·,««.
ro»>«<, ut Zonaras fcribii.
OaclGA TORES J I. 61. VI. 71· AugUlUll. 2. dc
doârin. Chrift. Sermon, in natali Martyr. ProtsliiA Gervatii. Can. 4. Synodi Rothomag. Can,
41.Synodi Rerneni. Non ligaturas oflium vel her­
barum cuiquam mortalium adhibitas prodej/e,jcd
hac efle laqueos (7 infidias antiqui koftii.

Occasiones | IV. 47. In pr.tceptoChlodovei
Erchcnaldo Duci : Nec ullas redhibitionet vel
inhcitas occafionei requirendas. In Capitulis Epifcoporum in Carifiaco palatio anno 858. Quaienui non fit vobis necejje per quajcunque orrafionei quorumcunque hortatibus circuire loca Epijcoparum , Abbatum , Abbattjjarum , vel Comi­
tum , & majore! qudm rano poftulat paratas
exquirere , (7 pauperes ecclefiafticos & fidelium
veftrorum manfuarioi in ca>ricaturii Er parave­
redis contra debitum exigendis grassare· In du­
plomate Hlotharii A Hludovici : Nec ob ullas
redhibitiones aut illicitas encafiones requirenda*
noftris & futuris ttmporibus ingredi audeant.
Aymoin. 5. 17.
Orarium] V. 146. Can. x8. Synodi Mu,
guntinx. Suidx
-ί >·ααΑ··. Rutino »··>«
Nam quod Eufebius lib. 7. ecclef. htftor.n» Λ*
M>* >·>« btdlfut
·«<,- ftimir Rutinus ita :
Ab auditoribus 1 trb non favorem neque plaufum fperarc Jolùm , fed the strati more oraria
moveri fibi expeSabat. Unde allcquemur quis
fit orariorum ulus apud Vopifcum in Aurelia­
no : Ipjùnique , inquit , primum donace oraria
Fop. nom. quibus uiitetur populus ad fav. rem.
Stola lib. VI. can. 171. Alcuino , Rabano, Ivoni Camotcnfi. WaTatridus cap. 1 o. de reb. ec­
clef. Primi ordines tn Et defia utuntur orarm,
quia ad ipfos pirtinet docendi officium. In Ponti­
ficali Romano fub Scephano , de degradatione
Conftantmi mbalilita S. Salvatoris : Conftantinus tn medium aidudui, leliis jacratiffimisCan^nibui , no dcpc^fitui efl. Accèdent Maurianui
Subdiaconui orarivm de ejus colio aljlulu , (r
ame pedet ejus projecit , (7 campegos ipjiut abf-

Fr. Pithœi Glofiarium
eidit. Qui locus lingulatis eft,
perii iet valde
ad cap. Perreau, dulinâ. ?}■ qui edam in Romana recognitione malè habet.
P.

Ρα«ανι.« ] V. a. Bonifaius ad Zachariam
Papam : Sicut affirmant ft vidiffc annis prnteriiis in Romana urbe & juxta Ecdafiam fimBl
Petri, dit ret aefte , fuaadd hdmdse Januarii
intrant , Paganorum cotfuetudine dmrot ducere
ftrpUitu , & acclamationei fir cantionesftart
faerdtgas , & nullum de dome fua vel ignem vtl
firramentum vtl aliquid commodi vicino fuo praftare ville. Dicunt quique ft vidije ibi mulieres
pagano ritu philaderia & ligaturas in brackui &
cruribus ligatas habere. & publici venalei ahu
oferre.
Paginsis.] IV, 19. Ejufdempagi homines.
Pallibm ] VL 7 j. Albinus Alcuinus dc divi­
nis Officiis , Amalar. lib. 1. Officialis cap. ij.
Raban.i. de initie. Cleric, cap. a y. Flodoard. hift.
metrop. Rheinenf. y. cap. 8. Albertus Stadcofis
in Chran. Bomfacius Zacharie Pape ; Dt co
quad jam proterito tempore dt Ardùtpifeopu , &
de palliis d Romana Ecclefia petendis juxta promijfa Francorum fan&uati veftra notum fici, in­
dulgentiam apqftolicn fidisflagao : quia quod promij erunt, tardantes non impleverunt , v vetiti*
tatur, & quid inde perficere voluerint ignoratur.
Can. 6. Synodi Matiuon. 1. Ut Archiepifeopus
fint pallio Miffiat dicere non prafumat. Hincmarus Rhem. Archiepifcopus Nicolao Pape :
Pro cujus ufu apud fidem apoftoltcam nil petii
nifificut deetjforet ac pradecejforts mei to uti m
Epifcopi ordinatione folebant. Non enim ufum

pallii ejje mea dignitatis puto . fed genii fidis
metropolis effe cagnofco , dicente magno Leone
Papl ; Quoniam etfi diverfa nor.nunquam funt
merita Profatum, tamen jura permanentfiduan i
& cùm multi fint fandi Epifcopi qui eodem pal­
lio non utuntur., non nefcio quia fi fine virtutilus. quas exponente beato Gregorio pallium fignat, pallio utor, etfi excellentiorem cateris Rhemorum provinciae fidibus Metropolitarum fidem
pallii ufus demonftrat in oculis hominum, non ta­
men majorem me facit in oculis Domini. Petrus
Dainiani de divinis Officiis : Trevtrenfi Ecclefia
Maternus d beato Petro Apoftolo rrujfus heredita­
tem pallii fuis faccefforibus dereliquit. Valen­
tiniani Imperatoris Refcriptum quo Ravennati
Epifcopo tribuitur jus pallii & archicpifcoparûs
apud Baronium to. t. 6^7. ex Rubeo. Joannes

Papa Vlll. Arelatenh Archiepifccpo Pallium con­
cedit t eique vices fuas committit, pag. ,68.
torn.
Decretalium.Idem y70.ibid.Pro*dolorf
cùm m Gallia partibus efiemus, inter cotera unum
valde prohibendum invenimus. Metropolitani ,
antequam pallium d fide apoftohea fufipiant,
confecnationes facere prafumunt r Pallii ufum
( quem Gregorius appellat genium lib. 7. ep. 111.
8c lib. s. ep t. ) tntroduaum primùm ruifle i
Czfaribus Agnellus judicat, ikut Blondus refert
lib. 1. decad. 1. Fuit autem ex candida lana, qui
foli utebantur Imperatores; 8c videtur fignificara
Gregorius in cap. Contra morem, too. dift. Vide
lib 1. facrar. ceremoniarum. Supponebatur au­

736

rem pallium corporibus D. Petri fic Pauli ; Sc
ideb dicitur Pallium de corpore beau Petri.

Paravxabda ] IL id. Append. 111. 1 o. Hinc,
marus. Clero <Sc plebs Tomacenfi : Aut ad iter
aliquod paraveredos. In duplomata Katoli Ma­
gni quod Swunius lik 4. de' reg. ItaL refert ,
icriptum furite videtur : Perfinjpata territoria ha­
bitantes vel difcurrtntes, mastfioaaticos Er para­
veredos accipiunt. In admonitione Kamli apud
Piftas : Ut pagenfu Franci qui cabaUoi habent
vel habere pojfunt, cum fuit Comitibus in luftem
pergant, & nullus per violentiam udibus Francis
res fuas aut caballps tollat, ut hofttm facere (r
debitos paraveredos fecundùm antiquam coafuetudinem nobis exfolvere non pqffint. In Capitu­
lis Epifcoporum anno occet vu t. menfe Novem
bri in Cardiaco palatio : Judices Ere. faciant nu­
trimina congrua Er nccejfaria , cuftodiMt fiivas,
paftioncm defendant, excolant prata , unde ha­
beant pabula i quatenùs non fit vobis neceffe per
quafcunque occafiones circutre loca Epifcoporum ,
Abbatum , Abbatijarum, vel Cornuum, Er ma­
jores qudm ratio pofiulsu paratas exquirere , Er
pauperes ecclqfiafticos Er fidelium veftrorum manfuariot in carricaturis v paraveredis exigendis
gravare .· quin potius habeatis unda fulcienter Er
honeftè cum domtftka curte veftra pqjfiiis vivere

Er legationes recipere. &e. Inde Palefredus Vd.
Iclmo Tyr. 1 y. bell. &cr. cap. >7. Nobis Pale­
froi. Reda quidem Gallicum nomen eft. Quinti­
lian. t. p. Ex epo' edicas boiaos equorum domito­
res vocade Gallos notat Plinius y. 17.
Par ascivi ir sabbato sancto 1 VII. 450.
Valafridus cap. 11.de rebus eccieuaft. Et re­
latio majorum eft , ita primis temporibus Mifi·
fas fieri felitas ficut
Parajctve Pafi
chx t in quo die apud Romanos Mifst non
aguntur , cemmunicattonem facere Jblemus , id
eft, pramigl oratione dominici, Er ficut ipfi Do­
minus ntfttr pracepit, commemoratione pajunis
eius adhibiti, eas corpori dominico commttnicajfi
ETfanguini oust ratio permittebat. Can. 47. Synod.
CabilL a. Theodidphusad Compreabyteros cap.

41.
Paris 1 III. 71. 71. Pairs 6r compagnons.
In Capitulis qua miiit Karolus Rex ad Fran­
cos 8c Aquitanos qui ab eo defeiverant anno
dccclvi. Hic fumus omnes per illius volunta­
tem Er confenfum confirmati Epifcopi atque
Abbates cum Uicis , & laid cum viris ecclefiaf·
ticis , ut nullus fuum parem dimittat, ut contra
legem fuam Er reffain rationem Er juftum judi­
cium , etiamfi voluerit ( quod abfit ) Rex nofter
alicui facere , non poffit. Ibidem : Et fi aliqui
funt qui homines nail habent . fi volunt in fuit
alodibus confifltrc aut cum aliis torum paribus
vel amicis, faciant. Ibidem : Etfi aliquis dt no­
bis m quocunque ordine contra ftum paSum in
contra illum fecerit, fi talis eft ut ille cum inde
admonere valeat ut emendet , faciat. Et fi talis
eft caufa ut illam inde familiariter non debeat
admonere , ante fuos pares illum in redam ra­
tionem mittat j (r iUe mti debitum paSum Er
redam legem Er debitam Seniori reverentiam non
vult exhibere Er obftrvare , juftum juftitin jtv
dteium fuftituat. Er in admonitione Katoli apud

7i7

ad libros Capitularium.

Kftaa : Ut pinila· bi futo^tan beu celuti raaa
fifialet fudai deeefa Déifiaihendbatet » U efi.
auxfa gaotexoo, xutfilbxfab peribat .fid&
Cbricb teaeritit et riUattii Pnjbjnrit Er altu
gaibvfiaagaeveadiaa.
Patiuni] Π. ai.Perraixt. Ut matrinr «Mar­

reras*. Filioli, fiinur.
Panous) AdA L ii. hadaatexta pedaat
cap. jj. Rmk B. Bonedifti, la Canooibua
Tneodod : Dat ei bttb» tr ftblu. la vira
*. Nicaea Landun. aptatu MMiiu fbu a*e>

Gtoff. ad£a, «Λ ·ι»γι—. Ima* «ia/fo··

PuuuiuvM nr altau &c. L Ai. Pefititfo.
Gnjoc. Ter. hift. y. 14. te
de glot. Man. i. ix.TJtitSaxdbrxaioerperibu
Mi eapfit. Aym. fixe faovfatMb Evaxgdtb.
RabanTad R-çnbald.4caEUfcpt. Pxrpub at
ataaterbi Sat&nta. Aagpftia. epift. 157.
Phtiactmua ] VL 71. Add. Π. 11. Hieronymaa in Match. cap. ij. PUhriela Ma decabfi phfiaEeria veeabext, gabd fairaepir fta-

peraltart

mAu.

bxiftt m . gaafi eb ndMine ft oxxiauxtvai
fit habent be. Hee apod ae, faperfibbftt taalitreabt h fatwUt Evaagtlib fr ÎaCracbUCfr Mhuxedi nbat ( fat katou gaidua yeDtt,Mat faxta Jciratiaai ) afgae Mb
fiSitaat. A AanftÙMB iermoea no· edi» de

Martyribus ft philaAereriis, cujus mihi copiam
fecMvix undeouxpM dottdanoaft nunquam lau­
dem fada Nkolans Faber t Seletfieri, fratnt .

7j8

ccce«c. Prune.9$).ft t.fen.dift. yÿ.videc..4e>
epfate. A. q. 7. c. bfiuaet.,6. q. 1. c. 1.14.4. Ivo
par. J. c. )4j. c. Ataubu. da codecs, ddl 5. c.
dftferaaktii. dift. Zefimuaapud laoMmpar. j.
c. 101.
Pontium hiitadbatio 1 IL ao. IV. ir.
Addk. IV. 111. SanpJWnti. quidam Momchua
degefth Karoli Magni: Fab rodb—d, ft Mb
tuaperibu. at diciaafua difattfu u bfb
nali praeepte fttbbx
. fifaiden peatu
vdaavtt. aat tra/M.five pvrgetb.fta fireateatvaa, wi iaflub voatfenat taaenxa. ao
Ceatitet per ybarbe ft Qpddca Jim tMfmrt»·
tar. ia vtiaeribu dxataxat laMbn. A taajerihu aatm Sr ouutiati awber bAraotdb axlltu
Daooa vd Caatam, atiUtu Epifaepenat vdAb
hattua exeafareor abgae taeda. Cttfat rd te^e,
adhtt (ba area aeatb Magaatfaran/i. Si verb
egott Keclefia ad fat repeat pnprii pertbuaut.
lafoarAai vd ouualibu adaraaado piSxru, id
d vubtit Epiftepb aat Ahhatibu earahatar»
Qahdfi aavtt fidgbu bfataeade . etaaet Epifûpi.Datub· Ceatitet. Afaatet etoaa . vd ftiCMMW ragoUbw Ecddib prafidouet. cm eiuverfuftipeUba eatdeeati faat headbia . à faadaauatUrffuadeabaeabfiaatiguaebber, per·
daxtnat. Aymoin. lib. «.cap. 14.
Pabvaaia ] V. 19I.VL4BA.VU. 141. Add.
DL 49. Sal precarie ft ee^fa V. j. ex Synodo

Upancofi. In Capitolii qun mitonne Eptfeopi
Provinciarum Rhemenfia ft Rotbomagenfi* i

at etieat at aliftaat agrataatrat veaiat perfccater Canûaco palatio Htadovico Regi anno tjl.
expane diaheli. ft dieat .· Si iliumpretext,, Q«MMrà Karelxi Prbctpt, Pipiai Regit pater,
ttrta ttiAtifu.jeafuutfa, Si tharaSerei pruaat ixttr ruts Fraxcerva Regtt tc PriedMat tiki aalaifit aapotdan. jaat peterer fexua- pet nt Ecdefiaraat eb tit ftponvb atpte dhifit
ttat recipen ftc. Potit farti ft aUw tai dicat: ftc. Quad ûgatfiou filiae tjxt Pipiaat. SyaeMitte ad Ulxta dbbuia, trabhitte ad illata daat epad Liptixat ceagrufarifiebdcc. Et gea*
ebtfabax aat fifeiaat taaat. ft* affaciat ftc. tMMtofM de rehu eedtfiafibit t fuu pater fix,
Dicit ft alia* . Bia bexe avril fifivatigare. adflabrat. petait. Ecclefib reddi prvearevu. Et
Nau eaieaxgae hat ficb . fiatitx atdbi hâbab gaeaiam mmci ret Ecdtjiu à ftihu ablata treat
r^Etaere prater ceacertatbaeat pua cion UPai·
ftc.
Piaota ] UL Ij. flaidg. Can. rd. Synodi farb Afiitaaaraat Priaebe habebat nan proveAidât. 4. Ôaxfitbau ighptatbadfn.Can. j $. lab . pneariat fieri ab Eptiopit extudi petiit.
Synodi Turon, j. Pre fâlbtt placbe vd fa- ft août ac dtuxuu ad rtfaxebu teSarata.
dicte.
ft de aaafuaae ctfttt daedecùa daaariu ad
Etdefiata vaJb nt treat beafidaut. faut b, li­
Plvtivm ] Π. rj. Pltvbe.
PoiMiT. ax oxo. Rom.] V. iji. VU. 101. bre Cmtalenoa Ragnm habetar. dart eeafibab
Sosomenoa lib. 7. cap. 16. Hieronymus ad Oc- afab dam ipfit ret ad Ecdtfaatrevexirtxt. Can.

ceanmn.
POBNITMTIALM U141U QVIBAM BUMIMATl]

Addie. ΠΙ. <j. Can. jt. Synodi Cabillo. Can.
ai. Synodi Toran. Can. 51. Synodi Perifienfis :

it. SynodiÉnaon. Can. 11.11. Synodi Midden
fis. Can. (i. Synodi Toran.Can. 0. $7.Synodi
RhemcnLCan. 10.11.11.1 j. Synodi Bemcenfis. Flodoardua : Recepb dotipa nt divtrfat ft

Vtoutt fcilicet fabafdam tedbiOb taetra Caaa- viUat Ecdefix, goat amtccjfarfiuuperprecarukt
tticaat aaSaritattat fcriptb . foar peainatiabi five prtfiariat dberfit cextalerat perfaait.
vataxt. Ut aaafyaiffte Epifcaparvai at fita ftnPaaciptvm ] 11L it. Gngor. Turan, t.
eUa eefdtat ontuet fdbaht dibftaur pergab Franc, hift. cap. 10. ft cap. 1 j. de mirae B.
rat, ft iavouvt igai tradat.
Mardm. Aymotn. j. 17. Cham Angniefm PePowTincia svmmi ] VIL 41). Cathtdraltt ftdaMeLauoEfafiapefidtixbUatfidbfi»Epifcapi Can. j 5. Syn. Agarbcnfia. Gdadua ad Ei Eparchii aaSerbatox proufd de territ eao
Epiuopor Lncanûe : Nt: fiai vteatiaarit villa re­ ibi fixe cextextbxe arene. Quad peaeeptxia Barlieve cetutdi fixe faaoxe Pextifiee SaMiacexxxt tbdxatat Caxcdlarbu efat ferbfit . ft ipfa
vel Acefythxoi jet hahert facitxdi. Sidon 7. Deauuu Eut Karebu auxa fad ft de axxab
eyift. j. Swwmu Aettfiitu Can. j. Synodi Auro* finxerit.
han. I. Epdcopm fununui Sacenioa. TertuU. de
PniuYTiAi ab incoo. Ertscoris ] VL
bapdfim». c. S< Efifitfu. 1S. dilt ftc. ft 1. dift. tr. Ex epiftola Gregom Pape ad Bonife<e. vedram Epifeopis Romania fantnoa fa di> ciin*
Teat, ll
Aaa

739

Fr. Pithœi GloiTarium

Noues TN rnicuu* J Can.* 1.SynodiCarthagin. «x quo hoc Captations fumpeum efti
Nullut ad alien Patrem pro Fili» vel filmai pro

Paire nominet , fed femper oraùmnm ai Patrem
diriaet, nec quilibet oratione utatur, m/S probâti. Vide Microlog. cap. 5. 8t Alcuin, cap. de
cclebcatiooe Mule , libello de divini* Officii*.

PaoraikA at* ] V. *4*. Inrq/n.
Psaiuntiom J V. j7*. Greg. Tur. t. de
glor. Man. 6. $ t. 7$. Ep. ad Damai. Theodor.

Poft vefpertinum officium cum modulate pfaUtatio refeBorium ingrediuntur. Anaftafius Biblioth.
in Hadriano : Ctn/litutpu per tuafmaa
hebdomadam quinta firia cam pfilleniio nr d Jia·
coniafiiftrti ufque ai balatam pergerent.
Psalmus invitatorius ] Addit.L 66. Feaitc
exubtmiu Dommo Grc. Ex editione Romana.
PULSARI SECUND. reg.] L toi. *09. Pul·
fitorium ibid. cap. 69. Can. 6. Synodi Verni*
habitat. Cap. 5 8. Keguhe B. Benediâi.

Pulveraticum j VI. *49. In Pnrcepro Dagoberti de mereat» S. Dionyfii ; Tdoneot , nl

luvigiot , portaticot , pontaticot, rivaticot, ro~
taticot, mdtaticot, dumonaticot , tafpctaticot,
pulvcrcticet, francos, meftaticet , laudattcot,
fiunaticot, filutatko» emnet, & ex omnibut
quicquid ai partem noftram velfifeo publico it
ipfo aureate ex ipfa mercimonia txa&ari Potue­
rat. Pulveratici quidem nomine binoe folidoe
dari fervis qui fe militiae oderunt, in lib. id. C.
Th. de Tiron. Ac Judicum pulveratica aboiita ,
notât Dodor meus 4. Obfervationum.

Purgatio exemplo LxonisJ V. j6. Monachus S. Eparchii EngoHfinenfis in vita Karoli
Magni : Inter qux velmaximam & difficillimam

tret it difiutundii Papa objeEit criminibut. Et
dam nulla» probator aiminam effe poiuit, Dorn·
nu» Pape ( Lee ) coram omni populo in baftlica
beati Petri Evangelium partam umbonem confcendit, & invocato ftnQx Trinitati» nomine, iu·
rt)uranio ab objeSu criminibut fe purgavit. Mo­
nachus Sangallenfi* quidam in vita Karoli Ma­

gni · Uhc in:tmera:us pater Leo affament Evan­
gelium Domini noftri Jefu Chrifti, pofuit fixer
caput fuum, & in confpeSu Karoli tiufque Mill·
turn , affiftentibut ttutm perfecutoribur fib , in
hxc verba juravit. Sic in ite magni judicii ftm
panicep t Evan^elii ficut immunb fum criminb
fabb mihi ab iftb ebje&i. Ado Viennent state
▼i. Aytnoin. lib. tv. cap SS.Fuldenfcs Annale*.

Anaftat Biblioth. in Pelagio : Qui Pelaguu te­
nent Evangelia & Crucem Domini fuper caput
fuum , tn ombontm afeendtm , fatbfteu ennfie
popula & plebi, quia nullum malum pertgjftet
contra VigiUum. Purgationis Damafi memtnit
Stgebert. 8c Anaftaf. X ifti 111. & Symmachi idem

740

Reclamare 1IV. 68. Can. 9. Synodi Verni*
habitr : Qubd Ji abqub reclamaverit qubd ixjuftl jit excommunicatut. Et ih codice quodam
pervecuAo : N. Comet in placito dtvtftivit N. da
fio propria alode propter crimen inctfti. Ptftnam
autem N. Abbot, 6r N. CornuΜΛ dtminicim
illa» pane» veniffent ad iugtontm Demsi Aqpe»
retorb axpUndxm fp iujla judicia terminauda,
reclamavit pntdiAu N. quid iafifto judkie pro·
priit rebut caruifttt Grc. Auditi» ttftibut, ρτχ.
dim Miffi judicovenmt Grc. Hinc «à noftris Reclain , Ac redamer.
Reicula ] VIL * Ac. Monachus firnâi Galli
lib. a. de ÿéfti· Karoli Magni : QnM rticulx
finfli Galli, neu ex rtgalibu» donorib, fed ex
privatorum troditituKuib colbSx.
R*s QUM a Nome. Ecctaatu abiatm ] L
104. Videnda vita Bonifâcii, AC lib. V. infrd
cap. ). Nec verifimiie videtur qubd de Edcherio
Autdianenii Epifcopofabulanrur quidam, quad
vident animam Karoli Marcelli spud mien» cru­
ciari , dun Euchctium relegatum nocet Sigebertus anno7rμobtidê verb fexcoexilii fui anno,

qui contempocaneus vitam illius fcnpfit apud Sunum , vel, ut Moianu* ex archivis Monafterii
Trudonenfis, anno Dom. 717. atque ita Eucherio Karolus Marcellus diù fupcrftes vixerit,quem
obiifle amo Domini 741. omnes antiquiores Hiftorid tradunt. Nec novum videbitur, ( fi tamen
vetum, Ac non fic altem fiibula inventa à Miniftris Ecdefie ] diaconem effriüo fcpulcro Mar­
celli , repertum fuide, cui legerit Plutarclium in
Agide Ac Cleomen.

Allata Eeist. a Riculeo ] VII. *Si. R*.
cholii Mogundni meminit Einardus in vita Ka­
roli. Er extat epiftola Leoni* Pap* ad ipfum tum.
decret, ex qua apparet ei deditum. Marunus
Scocus , Trithetnuts in Chronico Hirfaugienfi ,
Lambertus Schafhaburgeniis. Hincmarus Rhem.
adversu* Hincmanim Laudunenfem Epifcop. de
feruentii* ex Gtscis Ac Larini* Canomou* atque
Synodi* decreciiqne Pontificum colleéh*, Ac Engelramno Macentium Epifcopo daris, quandb
pro fui negotii caufa agebatur : De illb femen·
tib plena eft terra ita , ficut & de libro collectarum epiftolarum ab Iftdoro, quem de Hifpama
allatam Riaftfit JUognntmut Epifemu» in bujufmodi ficut in Cupitulb rtgib curiofu» obthr it,
, £r iftat regione» de 'dio repuri fecit. Unde quo·
dem Epjfioporum ( ait Nicolaus Pape ad Archieptfcopo* Ac Epifcopo* Gallic ) fcripjcrunt haud
illa decretalia prifeonm Pomfficum in toto eodl·
cit Canonum corpore contineri dtferipto. Cujus
codici* five oolloftsoni* , ( quit Ac Corput Cano·
nam dicitur diftinft. ip. Ac xo.) auftor fuicDio-

Anaftafius. Pafchalis Theganus de geltis Lodo-

nytius Exiguus, nor; autem tfidonrs Mercator

vici Pii, 8c auctor anonymu* in vita ejufdetn Lodovici. Vide cap. Not competenter. 1. q. 7. Ac
I iurprandum de Joanne Xlll. apud Omeoem

epiftolarum pontificiarum i B. Clemente uique
ad Gregorium primum colludor. Idem Hinc­
marus epiftoL 7.

Imp. accufiuo.

Roma.ium itir ] Cabillon. Synod, a. cap.
4«. Concilium Sakmmftad. cap. ιΑ. tx impetiti
auquo deliâo non liberentur per fufceptam petegrinationem ad limina A pofttNorum, led prim in
foco ubi deliquerunt Sacerdoti iâtisfaciant j inde,

R
Rachinvurcii ] V. 16. Judicet tir. 5*. 8c
60. Legis Salks, tic. *4. Leg. Ripuar. 8c in
Capiruhs de alia Synodo fub ipfo Domno Rege
PipÎDofaâi*.

velim, cum licenda fui Epifcopi, accepti* ab

ad Libros Capitularium.
•o ticsMMj Hornam putegriMncuc. Vigniet. Hift.
EcdeC ad an. 111. pag. 107.
Roccum ] Add. L aa. Hetaaudus in vira Roberri Aegis: At esmenr fic vtjMmt purpureo,
peed UmjbmA nJEcd dictate Rectu. M». Roctar.

Niceca· m Ifaaco.
Rooatkvm]V1. 14/. Rodage. Tk. io. Ug.
Bianicip. S. Severi,&tu. ia. Aquen£ DretR dc
Rouage. Rotaricum.
Ut jvmcato Entcoro licia r, u micis»
>viB.iT, us. Èoisc. Rom. ambi ] VL 64. 401.
Add. IV. a 9. Greg. Turon, lib. j drift, cap. ao.
At Uli ( Salonim & Sagittarim Epdcopi ) «μ ad>
hucproprûiamjibi Reg.meflcnojjeat.ed coat tuce·
dear. implersmits ft tnfiftt remotes, /Efafee tri­
tai licentiam pt al Papam urbis Rmmm acce­
dere debeasst. Rex verb annuens petitiioiliu te­
ntae, datit eptflolis , eos obire permifit.,lEncxMr
rus Hadriano turiverûlis Eccleti* Pap* : Dt co
gaod pufiUitati w< veftra rtjcripfit fiubtimüas,
et eaïuttia Hinttunuii 6t alios tnt Epifcopos,
nuina Efifitptm ntti Damai Karoli licm
ferentes . ad Synodum Rmmm Mtatrau . 1 cftra
feint anSoritas faut nec pradiRum Hin.marum ,
ntt eiiam quenHiba Epifcoporum diocefeos RtaMWflun, minuta aattat uliarttm provinciarum
Epifcopos, nifi Domnus fax illis pracepcrù. Re­
nam v.l in aliquam portem ated commendatione
mittendi habeo poteftatem, nec ipfie tft ultrafines
fui regni abfque illius fidentia progredi valeo.
Idem Hincmaras Nicolao fumtnc fodis Apofto-

iier & aniverfidi Papa : Nefiuns yaie nos Metropoliioni in iftis regunibiu non habemus poeefitatem ut fint coufirfu vei juffimee fagis ont net
ipfi ire, eut CodpUcopos nofikot quomsam lengiit
pqffinuu dirigere. Flodoardus in Wlrario : Eandi
denique Renutat caa/i orationis ad S. Petrum li­
centiam ab Imperatore fit acceptée in quadam fine
defignot epiftola,
$

Saga ] V. 1. Çan. v Synodi Matifconenfc.
Gallicum vocabulum Vanoni, Straboni, Plinio;
Hifpankum Appiano, Anonymus quidam S.
Galli Monachus m Vita KarouMagtu, ex We-

rimbetto : Erat antiquorum ornatus vtl paratura
Frostcorum, colciomcnta formfeeds aurata , cor­
rigiis trfaditafttar iafignita , faficiolot crurales
vermiculata , & fittiiu tot tibialia ac coxalia
linee,quamvis ex eodtm colere, tomen ertificiofiffime opere variata i fuper qua &> fafcielas in
trucia modum mtrbtjecis & extrMccis, and (r
retrb, loagjffimx ille corrigia tendebantur. Dein­
de camfia gliqqina. Pflfi hec bakheus Jpattt colli·
gerat, Qua fpata primb vagina fagea, fecundb
carie qualicunqste, tertii linteamine candidtffima
cerd lacidifiimi roborate ita cingebatur at ptr m^·
dium cnuicalia eminentibut, ad pcrempiioncm
gtntAium aurarttur. Ultimum kabuut torum erae
pallium cenam vtl fiaphyrinum , quadrangnhtm,
duplex, fic formatum ut cùm imponeretur hume­
ris, oud& rttrb pedes tongeret, de lateribus verb
vix genua contegeret. Tum baculas de arbore malo
nodis paribus admirabilis . rigidus & terribilis
cufpida manuali ex auro vel argento cum calatu·
ris infignibut prafixo, portabatur in dextra. Quo
habitu lentus ege cdm i« Franciam nonnuncudm
Tome U.

742

venirem, vidi caput Francorum Et Monafterio
S. Galli, duefifue fihret mtricomoe ex t/su Itmribut progrefu , quorum qui prior egytfius eft
proceritatem illtus adaquabat, pefierier autem
paalatim excreficent verticem ftipitit fiai fummd
glorid decoravit, & tranfeendende contexit. Sed,
ut eft mos tamemi ingenii , dm inter Gallas
Franci militantes . virgatis eos fiegulis lucere
confipictrcnt, novitate gaudentes, entifuem eenJuttudinem dimifierunt. &* eet imitari ceperunt.
Quod interim rigidifiimus Imp. id- irci non pro·
iubnit, quia bellicis rebus aptior ille videretur ha­
bitus. Sed tdm Frifones hdc lietntid abutentet ad­
verteret , & brtviffima dia palliola ficut priùs
maxima vendere comperijet, prorepit ut nullus
ab cis nifi grandia latiffimnque illa longifiima
pallia confuctudinorio pretio coemeret, stdficicns ;
Quid professu illa piSaciola P h leRo «ea illis
pojumat cooperiri, cabeUicttns contra s entos &·
pluvias nequeo defindi, ud necrffaria notura fitcedens, tibiarum gelatione dejicio. Videndus Pli­
nius.

Sal catbchvmkmis ] Vll. x6j.Can. 5. Syno­
di Carth. j. Otigenes, Itidor. x. de divin. Oftic.
cap, so. Alcuinus cap. de Sabbatho fanâo Pafciu
lib. de divin. Offic. Auguftin. hb. a. de peccat,
merit, cap, s.6. Nam & catechumenos fiecunuùm

quemdam modum fiuum perJigatsm Chrifti & ora­
tionem meads isnpofitimtis puto fanStfiemi, (r
quod uccipiuttt , quamvis non Jit Chrifti corpus,
fianSum eft tamen , & fianSius qudtn cibi quibas
eiimur. Can. 6j. de codectat. diûiniL 4- Sal
colefii 1 fiapientia.
Sanctus , Sanctos, Sanctus, commu­
ni toci ] L 66. Can. 4$. Synodi Vafenlis.
Lib. f. apoftolic. Conftinu. cap. ia. < »«'
Ixà·- ta· ^oûlu
, XrO,
■»···- —ίοΛ.
Ikcibtx sanct. msmobije ] L 41. Canona
5 o. Synodi African*.

Sancti notitia ixvinti ] Append. I. 10.
Can. $ 1. Synodi Moguntin*. Can. 4). Synodi
Franconofurd. Ut nulli novi SanSi colantur aut

invocemur, nec memoria oorstm per vias erigan­
tur. Scd fa Jolt in Ecclejia venerandi font qui ex
auSoritete pajfionsun asu vita merito cleSi fiunt.
Severus Sulpitim in vita B. Martini : Erat baud
longi ab oppido proximus Monafterii locus, quem
falja opinio confiepukis Martyribus fiacraverat
Cxc. Scd Martinas non temeri adhibens incertis
fidem,
his qui majora netu erant Prejbyieris
vel Clericis flagitabat Jibi nomen Martyris vd
tempora paffsonis oftendi, grandi fi ficrupulo
permoveri qubd nihil certi confions fibi maiorum
memoria tradsdsjfet. Ovcatus Milevican. lib. i.
Qu* ante fipirualtm uoum & potum os nefeio
euput Martyris, fi tamen Martyris, libare dice­
batur i Cr eam proponeret calici fialutari os neficio
cujus hominis mortui. &fi Martyris, fici necdum
vindicati, correpta cum confifimot irata difccflit.
Nam fiebat dedkatio offium Mattyris. Hierony­

mus ad Julian. Quod M quodrugefimo dic dormi­
tionis earum lugubrem vtftem mutaveris. (x do-

dketio ojfium Martyris candida tibi veftimente
reddiderit. Vide Vignier. Hift. EcdeC an. 8x7.
pag. to9.

Sanualia] V. J7‘. In Charta Karoli Magni:
Aaa a

745

Fr. Pithœi Gloffarium

Dt ciltNttdtii /cresfoai Λμιμμμ ^Gm. Ra­

744

rum v^finrum Begum aaafirfrfr fr caafiitnta
finrurn Λ at fr frc fr ffr fruuu funt ttataatar.

bin i. de ratic. Cleric. peg. aa. Amaiar. ».
Otbciafo cap. * j. Ata. AIoam.de dniwOft*
ScatrmnvM mou Romano 1 V. tja. Can.
riis. Ord· mmmm. 99.
ScAMim ] IL j«. 1U. 7. )·. |t. 40. 49. IV. 4. Syn. MogtmtinanL ad Carohsm Magnum :
LVat. GloC Sapmo. Jufrn. la Chartulario Sacramtata uam» frpt^natit tframut nt fiem
Ai GaBi : forerrogerir ipfe Cauaes frat Sca- faaBa ufrrafiUt afrunfra « ita aaacafrittr aaètaiN fuid tfb da frc aaA judfrart vtlùfat. Ju uaifimnitar fr tadb parodUfc jfrmfrim
At iUi dirtram .· SkmALu ÿbnm tomium
naaaum atframa mttr net frafrtatnr J^frr
tefiimnium €r /«Mb· vfrrmn freuifitieaem atgut catfrrtnmr, U afi. findahem fr arfr.
jufrcamm. rharmlarium Befuenfis Monafteriit atm frptifinath. CM· Rnminus peg. }u 41.
Ata· fiat pfrtrù fuM «ue tatai virum Qui.,. Synodi Mogtan· fob RhaCo.
Snuoa.es ] L tj. Π. tj. HL ·. Saifttun. In
HiUegartom (tatayh Jfricat, attSaHtw
ftutt, & fsmupfores pcqta·
ata m ade­ Capitnlis qwe mifit Carolus ad Ftancec 8c Aqui­
rant in Montaaiace vUU fr maDe publice fr tanos anno I j«. Et maafra tfrit ntfitr Senior
frnna ttufu frifrti 6r roBat jufiitiat «r- ftinfi afrfafr fr vaHt talit efi tat fmu Senior*,
mfrafrat. ibi taaur Bette Bptfcaputfr Advo­ au non placet fra.
catu jfrtt BwjmcAm, nevtm bgirMwi nfiet ibi
NouVS IN Eccusia MdkrVVM ssfiliat]
prafiatmtit, yueraaa Muw frc fitnt. & alibi : L I j J . Can. 9. Synodi Maldenfo. Theodulphus
Ante Hhfirtm , rirsm JfildtgsrMM Cmumm , AurdiananL Epdcop. ad ficaires Comptwbyteroe:
finJfrimt fact ScAfreat veesut. Taie ipfi Sta- Antipmu fr hit ngiaafru fr Ecdtfia f^elufraMacs unanimiter mduanm. Scbcfim Alamanrut,
EfifrvUu

rum manuerum ufiu fiât. at pltrmtfue laca frvfra frtui umacipma. fir fr frtranfrt Du
frfifrt prepares , csatitem foa pafyanfria
ffra fiat. Ufra valmmu nt ab fren frfre^u
actct . fMS vmgariftrmmt fcarar vecamut, difi abfimtatur. ut nema fr Efrfa findiantr. Gre­
pofitat. Kjvoun lib. 4. cap. »6. CMbfir i gor. Turon. i. cap. )C.hdtar. Can. if. 17.Sy­
Franci» btiUteribui feartat, guarn nm turmam nodi Triburienfia. Hoc pcmleginm recinere Gal­
vet enatum appellare pafunuu. Sebaar Alaman­ li* civitates fcribit Ivo Carnorenfii, Qusc 90s >
nis. Ind· Efyuien. Efiadrm, Efcarmembat.
Galli», abaft in edition· Conciliorum.
Scastlmi ] Add. IV. 114. armerum frS«Mu ) L tai. Seta, Setgi·. Quod inq·»pafitfr
bofoam chardi Uafrun frfrrnagfrm. MoichoScnidvla] L ti. In poc&done tafocmado- puL brea. fr* b r* «mIm» i 9 foe «Meet·,
nil Lndovici Pii ta. LiMfos.
4 AMte ΛοΟτ. bd· Stctfraia.
Scnoam ] L 41. Add. IL j. Can. ta. Synodi
Stoma] VI. 17t. Trinodium 11 <fr> A taW·
Scaaa I HL It. Hineman» ad dimcefis Rhetnenfis Eptlcopos : Domnum Karefos bellatarum

ParifianC Gut. 9. Synodi NannerenL Can. I. Einaidns de aanüaciooe beatorum Maroellini
Synodi Valentine. Can. 4». Syn. CabiUon. 1. 8c Perri lib. ». cap. 1$. Turrifra ft» fimta fr.
Lupus ad Einardnm : Siquidem vtfira mtmaria filiut caatintfrt. ai tit caajpici patuifet. In
per famofifimum Imperatorem Carafrm liter» ordine Dunftani Dorobemenns Arduemfoopi :
capi» revocari, aliquantulum auidem urtulera BeaafrSia fr figptum leelafi» .Uafi, tmtinum.
caput. In privilegio quod idem Carohu Magma Walafrid. Saab. cap. <. fr tab. ecdeC Anula­
dedit Ecclefix Ofoabragen. apud Craamum : In rius Fotam. lib. ». Omdalis. Srùu. Inde Tactafrat loco Gracat & JLatiaat fcbolas inperpo ftfr , 8c ptovetbium : B b*cs faiB pat let ftfrt
team manere ordfravfruu. Angfrmm in C»"^. jomur.
Canticorum. Sad 8c « qui icholas regebat ben··
SlONATI QUt MINT. TAPVXT ] App. Π. 14.

fidum oiim deputatum niiflè per omnes fieri Eo·
defias maiores Gallicanas & iuo tempore dignoid ftribû Alexander, x. Rbemenfi Archiepikopo
Colled. a. Canon.
Scoaticatus ] V. a. VII. 400. Butchardus
in Lege quam dedit familix ; Confiitnimttt at ti
tollantur cerium & capilli.

Scoti qui si Emscofos dicunt ] Addit. III.
<7. cap. 4j. Synodi Cabdion. a. In hiAoria. B.
Rudberti tom. vi. Canidi pag. 1 108. de Scotis:

Nominari, ut ajëltt. itûptoret. gyrevagt, &

Walafndos Strabus lib. a. os mine. B.
Galli cap. 47. Nuper quoque fr natione Scuta­
curforet.

rum . fata canfiutafr ptrtgrinanfr Jam ptai fr
naturam canvtrfa tfi.

ScoTonuM hospitalia ] In Capitulis escarptit i Karolo Hlndovici Imp. filio xn. Can. 14.
Synodi Meldenfis. In Capitulis que mifintnat
Epifeopi provint. Rhemeni. 8c Rothomag. Hlndovico Regi anno t $ 8. Hofpittlia peregrinarum,
ficui font Sctiarum, at 5«« ttmparc anitctfe-

Solidus ] III. $0. IV. 7J. Can. 41. Synodi
Rhemenfo. Hineman» Arebiemfcopus Rhe-,
mends in libro de vita 8c adib. B. Remigii : fo
ttftanfenta d B. Remigia canfrta ItSar atttnfrt
main ftlifrnm guamitai seaure fuafragiata

frnarierum camputatur , fient tunc filifr frfr.
fratur. & fr Francarum Ltgt Sauce cantina·
tur. Et generaliter fr folatiuu ufpta fr ttmpara
Karell perfrrarit, vtfrt fr qut Cnpitdit con­
tinetur. Inde make qnsdam municipalibus
aliquot Frunde Legibus 8c in lingulas libras
ifri&uu five laudimu, quadraginta denariis α-

Bantur.

De Statv svo ] IV. a j. 74. Ado : Baptigatit Sajrenifrt, t» frgomitatt fr afrfr, jmti
fintùtat raberata. Ragino : Sacramanta jtcundim canfattfrfrtm frfrnat ut perderent iagemûtattm & tamam frnfrtatam, nifi conferve­
rent Cbrifiiamtetam. Hincmarns Hadriano Pa­
pe : Ut pre libertate & barefrtatc mfira ufgue
fr morum ctrurt dUkamat.

74ί

ad libros Capitularium.

Snrvuu ] VL >70. VM.tK.4l. Log. SaKcd.
l&fcn· t Fmra fuendi /N rfipuid praminelem
/IMMKMI .Jfimfmmfiae agftftekne, Non dift·
■hunc ia WMd fixunnla earnmiiuHiirtrinnii :
DUrat hedarim Sacariett»Ep$afmacicmnJb
re. b Incernat erimnee ia memhu emere .mtat
fff ceuchfient excemmmdcetieaii petjicut deusae

htrerrarafir mdibicMralcarr.
Sunnis] Iu. 4j. Vrn. GtodC Smmm , hqpedi*
ii·. Smnto. famedimeivam . Ahmamrn &mn>
Mf. Nobm
Exorna. HinonarmKarob
Ham : Que mfaens ri demhMrienemrdb-cm ·»>
cajatieacm
Jiu Mfae μνΜϊ . rs»
tfi ftmmpmrietied Hagndaominmmiitw
nb^yia wnirs myismit. Qmd Mtadi efi
Biati Syltmtu CANON. ]L f jj. Hincma-

tm Rhemenfie epsftoL 7. Jh Uro rt4 eui drim
tm Gtfrrttm ftt^oa Uafruu majotnife B.
Sybefrum araulbi LatouClerice orimca audeat
Âfcrrc. Caure entem mutftdftfmuttur .utfuprà
féfidnuu » ta regtfr ipjuu mm ctajbuùft nenia·
nuam. Qjmfrkfttr tnlniat nm eft nudent
JeaAum virumttiit cmftmfe. UtvidaaturKiDC-

■uuo Canon ifte fuppci&iriua.
T
TabumaIL i4.Can.i4*Syi**Laodi&&Can.

40. Synodi Canhag. ramMbn Taverne.
Ta tonna. ] VL 17 j. Aaftot Micrologji cap.
10. Er&u utta Prubyttr pydim brtatur ai
eraniamibiffL fefifrdcamfrrttam.prafatieatm erdiaar ta CMoamt, in ya fupertuntm ci·
yuan triinct auriti eenammramur be. Unit b
angdicat tamer. id
, Sariut . SaaAu ,
SoSUiJaftfuor, ym battu Sixuu Papa
in eriiaa riaratnriunitvt aattfocr^icûan di>
ccrttnr. Et cap. a j. CaaaL bate Kaaaaata etatuitataaj^i^tt Tc ψητ daacatiKintfaw be.
Tu-onivm 1Π. t y. Tadita. Tootmum,quod
ut exitu repu folvuut. iaut.
Tums-tAnit ] L 4a. baaufirct ttuft/a
tara. Pttnimnriale Romanum. Angobatdm con­
tra iniulfiun opinionem de grandine: AlUnataa
ta^itKtr tenfiratant iacantatiatiiai heminMi.
Îti iicaatar tem^arii t eft Uvataat, fir idai
ici hvetitiant tartan.
Titvu] V. 17 j. Ponebantur riculi lingulis
quibufque domibus, m cujus effent, & ad quem
petrinmenr, infpiceratur, toftants B. Auguftino
in pGL xxi. 8c tV. 8c traâani ▼«· in epiftoi.&
Joannia. Ut putem inde riculocutn denoininarionem qum Evariftum in utbe Roma divififle Prafi
byteris 8c Marcellum xxy. in eadem utbe confmmfte, Amftafius icribit. Idem Anaftafim in SiLwftro: Hit fait iaarb Haan EtcUfiam tapra-

ààt cariant Pnt^ttrifai. fai ttgaaniaaiatar
Efaittatj facta titaitna Raaaaaatcariitaitjaa·
ta Ticratat Dtaititntu,adnfifat inbihnaoa
iàaaafftUatarTitaiaiEfaitii.ViinCaa. ao.

Synodi Rbemeni Can. 14. Synodi Turon, j.
Can. 11, ya. Synodi MeldenL Can. jd. Synodi
apud Alxhcim.
Tomsvaaas ] V. 111. Canon. 7. Synodi
Cabilion. 1.

74^

Txactatus catkouo J I. 7J. Contra Cle­

ro entem 5 norara Bambous Zacharie Pipe :
Alter autem htrtiktu, eui dtcintr Clement, cen­
tra wUkoi aMMMtc Ecdfam . ahtegatu
Jcdicet fir rriutaat Caiuuetfacret. traQauu b <jk
pefitimtiJirienm Petrum Hierm^mL Auguf
liai, b Gregerii.
Taactomja] IV. jo. ye.Videanturquxfcrip·
fit dadtar meus Cod. de TtaAoriisA Statin.
Tbanutuum ]IV. jt. Vetus exemplarhabet
trajhtrat. Trenfiterium tribuum vocatur lib. u
Longobard. tit. deexercitalibus. Inde drotâl

it traktt, 8c trtitttftrutu.
Sofia tvmvxos manducaai ] VL 197.Can.

j. Synod. ArelaranL Can. 70. Synodi. Braccar.
Txanoji ] VII. jpt. Can. 11. Synodi Aure­

lian. 1. Menacb ui erane fr ηαμι bbrenen
Heat. Sic omnes codices manuicripri. Vectu in­
terpres Horarii in illud, Nigrù medium impe­
diit enu Pellihu ] Zangit. GloiT. »/1^», ,i

Aw>u>4

Idem. «G»'·. ··

Geor­

gias Codinus : <j Hter,
"r*^¥*^v*· · ·*»·«·»<
sCarpfe ta’·’· U raeyà* ura »·» »4*< · *— ’*·
«4«* àOit ia a*s> i£ /Mjsafe'.

V.
Vassi ] Π. j. 14. Strviltt. Gallicum vocabu­
lum. Turon, i. ja, Odo in vita B. Gerardi: Nee

bcaattthatar at friAtt fiaitr ba^ciam à fat
vaft /re faaUbt aniati ceauaai one ptftt avfirrt. Theodulphm : Tafia vtait fer ftautivftoa trainu ft ataribt Demini Regit in vaftticam, & rtiiaat incatam JAi untmifum. Rogino : trritat Ji uaniku tjtu ri J^vitiam .
rtiiaat iacataat d Pifüu Rtgt fAt ctmmifem.
In admmriarione Karoli Piftio : KnfaUi neftri nebt b naflra cuuji^i faaudantu. Can. 4 j. Syn.
CabiL Laf Suombus. Witaldus : Sant tttnim
over Ultt eat Eihdmgi tfimt fat FriUttgi ,fiuu
ftiÈafidbrvatlinmtâ iicaatar. Latini veri
làtfd be Jhait aèbUt, bgtnai, attat ftrvi.
let. Hucbaldus Etnonenfis Aboas in vira B. Lebuini : Erat gtnt Saxeanat, ficut tutat ufeucei*
Mitt eririttrinaritai&ifa.Satu enimiMmi il·
Ierunt litanti Eiri.fiet eai friibritJiuuaui
lafvecaatar.^ri Latinifriat Ungui, nMlu , ingtaei. atfttfervilu. b Praeopto evindicaturio Karoli Magni : Tum net ari enatfrli.
bu tufrit. ii
, Harine » Uridarie. Ivichin.
gt. frriegarieCeutitUut.ntc neu b Vafittcf
tritTbeiertte. Strtbliebe.

Vasu dominici ]1IL 7 j.VaWudmStrabo:
Capalhai adaeret ita fan fret U guet Vafu
iemiaicee Gallici eettfimaline uemnumtu. Iu
Capitulis qux Ep&opi Rhemocum diocefeos, at£Rochomagoufii, mifiMunt Ludovico Regi :
ari animavtfira ri cerpen exierit, bc. b
felatie b teudtatn Drriarum étant Prie­
nae ttria æ iMata txiiht.
Vmtttvxa] IV. 19. 14. 4a. 4j. Append.
Π. 7. Ur am adunatur t^bnetda fuper vtftituram Deaud Pÿbü lUgU. Append. Ill a. Vefti-

turem Demal Kanli. J. De rehu «mus Mar­
che trriiiit fiie Befeait. be. nt kit guikut
miitafutrittu, ttfriram fttam accifiam. Ut

747 Fr. Pithœi Gloff. ad Capitularia. 748
phi : Mcaatfue vernaculum Epifcepis trudem
mu psr igùut vuttru butâtiu t Deam de te juiicût tuuufitfiu dultru iadiriû.Nuncius apud
Sophoclem in Antigone :
Mf/m d* n*mt· 4 fty/M
*
•S îiX»

*«lde m*re vimm · mal» & varix leâÛNÛ*
aflètere ne ipfam quidam nomen invofticane
temporibus Karoli Magni faille in ufo. Saltern
mcmioifle pocuit Canonis quem ex Synodo Liptinenfi ad annum 74}. ipieexicripfit, qui Sc ha­
bet : Betlefie atm pnprie petunia revtfiua fit·
Er exrar lih v. Capitular. can. a. ApuUoos : de*
reftireft.
Viaticum ] L too. V. nt. VIL iyt.Can.

9. Synodi Aranfic. Amalar. Official. j. cap. jp
Siriciut ; Qaiiar, fueamm cenmli fregtbûtt te·
eidenuu , Fûuica manere . cùm ad Dewunum œpermtprefac'd, per etmmnnieeit gretùui vtl»·
tmu (iîbvtiûri.
Vicaxii Comitum ] IL il.psrpafor tondu»·
ti. WalafridusScrab. Gregor. Tatou. 9. j. Nunc

Finisrs.
Vicioomimus ] HL 11. ad. V. 191. Karohis
Calvus Hadriano femmo Pontifici : Quia Repu
Fretuerum ex refie genere ned . twn Epifiept-

ntt Ftcedemini . fed ttrrx Demini hnBtnùt fit·

caaipitMri. Sigebertus anno 5)9. Gregorius
Pape : f'ibaiu uiat tu memeratas fréter sof­

mu

ter Peftefaufr Vicedemummfibitrdina Cr M»
jortm demur . faateaùs pegit vtl hofpaibnt fitptrvenientibeu ceufu fut veniunt idaeeut & perarar exifttrt, Can. 14. Synodi Rhcmeniis. No­

\

Wacta ] UL <1. Gaer Francis. IFtckt Ala­
mannis. In raxepm remidionis five ccnceffioois
quam fecit Lndovicus lmp.‘Hiipanis : Expiâtet·
tmut & sjrcatûu ( feed ujiutt vtcthido wtStu
diciuu ) fiutn non n^glignar. In admonitione Karoli apud Piftas : Bt m civittut uque tturdui

vuSuftcuuu té dtfctfittum pttrur.
Wadii ] IL )t. 1U. >9.Can. 11. Synodi Ca­
billo. 1. Gefta Karoli Magni : Perterriti Stxenu
tenui, «d lacum ali Lfue ctefunit vtturwu tx
txtei pent, Gr Deamo ncgi Kerolt per tradient
euutihu fitit reddiderunt petriun. Inde Debitum
nttvtdintum IV. jt. Oddo in vita B. Gerardi :
Debitum wndii nefwfadm dtbittri rtUxnrt Jelùni tret. Et lib. iv. c. 70. Heribemum reeve-

dietum.
Vahti ] Add. 1. aa. Gamy.
Wax da ] Ill. it. Gerde. AngliiWtrit.
Wixgilovs] IV. 1 j. 1$. it. VetusGlolTa-

rium : bFwpld, fteundàm fund eppntietum fue­
rit. Ponitentiale Romanum t Pntiiun fuum · id
bis Fïdame.
wireildtimfuam. In Legibus Edouardi Regis
Vomi an icxin lAppeaLH-j. Vomeretfers'enter. Tir. 15. Leg. Ang.Can 1.14. Synodi Mo- AngL hvtftiai pfepos telu φΰ pojjunt redden
gum. In aâ» Synodi RnctMufis de ourla Axnul·- firxfeSurem, id eft, were fuum.

750

749

JACOBI SJRMONDI

N O T Æ
AD

CAPITULAR! A.

/^HILDIIIXTI a. Coxstit.] Extat in codica
K^Corbeienfi » fed mutila, folio fob &Mmocifo, at quàm moka défait conjici nequeat. Dé­
funt pnctcteà qurdam ali· in «ο toco quern a£
terifco figuavinras. Quan dam integram exem­
plat cocuequi liceat, hac ejus pane frucndam
tit
Pag. t.
Chlothaau ·. Comstit. j Dno hujusConftitutionia exemplaria vidimus, unam è Monaf­
terio Cotbrienu , quod in editione noftta Acuti fumus, alterumè Bibliotheca Tiliana, quid
fuerat oiim Monafterii Cocbfononfis, id aft,
Blefenfis S. Latmotnari.
Omni·. Acimtib. ] Tilianua , eataihu Coal·
tihu. Item paufo poft:&b< MUM parafant* ,
& rursùs, ;luKxafac fifia{Mt.ïiim, Aatmbeat. Item. & iaaaù Mtâtar.
P*f a.
Aut cxkmani xostxj: ] Hnc abfantà Tilia<*»·“·
no. Ambigi autem hoc tocoJure queat, fi ad
Clocatium primum referatur Conftiturio, quan­
tum avum fuum vocet, oui Clericis immunita­
tem conceflecit : fi ad Cfotarium fecundum ,
ecquem dicat gennanum.
Pag-"*
CoNVtNTva AvvnANDUAVM.] De hoc con­
ventu & foedem fcribir Gtcgoriua Turon, lib. ix.
hift. cap. xi : Rtx, inquit , Gumremiiva, cmn
nepote/mo ac Rtainit, ul eft, cum Childebeno
Rege, & cum Brunichilde matre, ac Failcuba
uxore Childebeni, pacem firmavit, &caa[criftb
fa&aaUtu rtgrtfias tft aaafyafâaa in cMtattat
. /îmm. Pariionis verb exemplar profert idem cap.
xx. quo loco iliam Chddebcm legans i Gunttamno prolatam ac relegi juflâm narrat.
Andexavm ] Vetus nomen retinet ope*dum
in pago Lingonenfi, cujus fitum indicat rredoeanua. Aaaa . inquit, xvn. regni Haederici
Lagenas marrie Mato cjrercûw aeiMaear ; dirigen/fiie per jfMefaiim, Na/a ca/ra cqpte , Tat
luat àvtun»pervenit.
p^.st.
Entervm Gmlothaaii ] In manuferipto Sy­
nodum antecedit, Po&poni autem debere vifiim
eft, ob qubd Synodi mentionem faciat, & ea
quae Synodal! decreto foncita fuerant Principia
auAootate cotrfHtuat.
l4f>
Kaalomammi »x. C avito l. ]Dtao ,ut res do­
cet , fub Karlomanno Concilia fuerunt. Unum
in Germania, cujus focus non prodttur , cele­
bratum anno Chrifti oeexut. alteram anno foquenri apud Liptinas in Gallia , in quo fnpenoris quoque Concilii Canones raleâi & <pf*obari font. Quinam ad Germanicam Synodum
Epifcopi convenerint, peufario dedant. In Lipri(»»<■ t·

nenfi qui adfuerint, non eft proditum. Pnduifle
unique Bonifarium fitdia apoftoliot Vicarium
compertum eft. Modo a. i. n. Synopo ] Hxc jam proprii
foedant ad Synodum apud Liptinaa habitam.
Quod nomen oiim palatu & vilus train fait in
pago Cameracenfi , nt ab aliis jam obfervamm.
Lqniau feriptum eft apud Aimoinum ,qui fitum
fori apercé confitmat lik v.cap x j.Caroli Calvi
reditum deferibens έ Procafpide fuper Mofâm ,
ubi regnum Locharii cum Ludovico fitatre divi­
tent. Ljtieviau, inquit , sffM/totuumi rediit ,
Canhu Leptinas neeron jStfin fibi dedam ve­
nire jafit. Indt per MNUpsrnon S. Quiniori ad
SifracMi, Cr inde p* Carnation Cnqpendisun
venit.
Anno sac. Chilm*. ] Poftremi Merovmgerum Regis ; qui poft.aliquot annorum interre­
gnum, quibus teram potitus eft Carolus MartelFus, illo mortuo Rex tandem ab ejus filiis re­
nuntiatus eft. Qui à Manelto ipfo renuntiarem
volutat , non animadvertunt ChJd«iriRqKi.,fi
faperftic· Manelto regnum iniifler, cùm m anno
Chrifti oeexu. vivere defient, antmm hunc fixe
non fecundum .fedtertium.
VL Non. MÂnni.]Iu dc veras exemplar Mr
tenfe, & alteram Flandticum. In Belfovacenfi
tamen legitur v. Jfatar. Quod megis fixtadè cotamt cum Luna xiv. quam numerabant.
1st Abaimato ] vulgari MUbtm. Item codexBéitovacenfiecum^mndrico. NoaMecenfcm
hoc foco, ut in emeris, fecuri fumas· Idem Aldeberau vocamt in «mêftola Bonifarii ad Zacha»
riem, * in Synodo Romana.
Anu rr Aadobiatum. 1 Alteram Remoram, alteram Senonum, «t eft in epcftoh dutan
Zarharir ad Boniforium, ubi pofterfot Aitbettus
•^fir'quo· suxmlavbaitJ Mctenfia, fi pdd

** '**"

pag. ro­

P»<*****

foM.car ».

/•pcnfverA. De hoc veeb cera cantura raine ia
Synodo Liprinrafi, Can. a.
Nec AccmmM poarustr JBeitovaoaofisecatpMrts. Quod idem eft , ut in Lage Salica
cap. vu. Si fait oaccposran de mfare fitravtrit.

ItxAs cavctcvuM. ] Ita Metenfis & Flandri- psg. if·,
eus. la BeUovacenfi veéb crurilfos, ficut in vuL ca>-,a
varia. Sed crucsculas item habet Bonifocias, de
ufdern egens in epifioia ad Zachariam.
Sto. ittvsTA. ] H* fuMcripriooes aberant à Psg. >m
vulgaris. Exftant antem in tribus manuforipcü ,
Moteofi, BeUovacenfi, fc Flandrien.

7P

Jacobi Sirmondi.

Am» TCB.MUUAM] Citant fiibinde hujux Synodi Canones Bmchardus, Ivo , Ac Gratianus ,
xppdUottfau Csuriliwe epiri Kcnacruu, au âeterfuù fiffuMU Re*, vel ttapribu Pifpbti Λ··
gù. Cieatur At in Decratalibas cap. t. de divor­
tiis, Ar cap. t. de eoquicognoritconianguineam
uxoris Acc. Sed ibi «r CenrilM qpud FecnMcûm
Ac ex Ceeuilix tpui Metia» (criptam eft pro
■rpud Kensurixm. Qui locus Kebris nunc dicitur
in pago Ssseffiooeafi.
1m nano mmv ] Tettio gradu propinquita­
tis. Dicabant Ac Mnicalam. Lex Ripuana, tit. j<de alodibus : lÿfne ed ρύηηαη Micalassi, fû
preximui fuerit in hcrtditata [uccedut. Et in
Longebaidicis lib. u. ris. 14. Omni/ penaede
ii/fKS in fepeiaau getuueda» UMRcrcnsr.
t*. tu.
Caatillamius. ] Qui per roiftolam Uber fie(«*.·*
bat, chanularins dicebatur ,' ficut denarialis qui
jaâaro denaria. In Capitularibus Regum lib. vi.
cap a1 j. Awne dttrmlerim.
P4. iir.
Anno dcclv. ] Pippin» Regis anni .quandb
ntimùm inauguratus eft à firnâo Bonifacio, con­
fingunt eaannoChtiûi occur.quod docet Chro­
nicum Pithaanum, Ac confirmant antiqux tabu­
le Monafterii S. Galli, in quibus comparatur ter­
tius annus Pippini Regis viu. Idus Augufti cum
anno Chrifti occivx. liem annus fertus Pippini
xii. Kaleudas Januarias cum anno dcclvil. Ac
rurfutn annus x. Pippmi ejoidem v. Idus Maias
cum anno dcclxi. Confequcns etgb ut annus
quartus Pippini, quem Synodi notat pexfario,
cum anno Chrifti congruere dicatur dcclv,
VtXNis palatio, fin codice Metenti Ftrxit
legitur , ut in vulgatis. At in Bel Io v acenti Ferae
pautie. Quod radius videtur. Sic enim àPippino ipfc appellatur libro v- cap. xm. ficut eit uti

Te«- <*
Ρφ. >4u

7/2

Siftaau. jo. q. 1. Si feu JDiqjlnau.Et jy.q.
a. Si mi cran autre. Tribuum etiam Bureher

Teu-I·

dus Ac lvo,metsdori omnes. Quate omnino cor­
rigendi fisos.
St QUIS BAPYIXATUS. ] Referas eft hic casum P*|,a*
i BenediâoLerita, asm afiqssot aliis Concilii <aF*
hujus, m libram qiuntum OMcalaiiiim cap. i.
7.*. Ac cap. il. a9.10. a 1. Quibus Ioda, qui
Gregorius Epifcopus ia vulgata «dirions appel·larur, Geocgim fcribi debu*L Atque ita ptooùs
fcribitur in antiquis exemphribua. Georgu portb
Epifcopi Ac JoanssisSaceUarii, l.qncten Stepha­
ns Papx id Pippinum, Stephanas ipfctneminit in
epiftda oâava codicis Camtiai » quem Gretfanu nofter edidit.
Si qui FaovTiA SA1AAM. 1 Hk nsnùm poft ftr^rIM*
hnne Canonem fubjiciobanatt m codice & Vsncentii alia qtsatnot Casâmla, nempe , Si heaw m·
ctfium fecerit, i»
wi , Ac de Prubyrerû & Cltriùt « ( <|M
iûpeciùt primo in­
eo potita fitnt ia Capitalis de alia Synodo) Ac
quartum , Quia perftifax ^1 PVdu · qui fiât
canon xiv. Synodi Vementis.
Camtvlailb anni XI. ] Annus tmdeciauu Pm- «>»·
Carol» Magni , menfc Mattio, annum Chrifti
notat dcclxxix. Et quia hoc Chrifti asmo Caro­
lus, Eginhano refte, hibernas amofce egit apud
Hariftallum, ibique natalem Dumiai ac (anc­
tum Pafcha celebravit, non Manie .opinor, fiserirœajeâura, fi Cemcnlate hoc ibidem fiuftum
Ac decretum Hariftaueufc dici pofie fislpicemnr.
Quod ouidem vulgatum podom in Bavaria fue­
rat, fee mendosèptonàa.Torum porrà jamolim
eaoMpram i BencdiAo Levita, rahtumque par­
um in libram quintum Capitularium cap. » y ;.
Ac fcquentibus, panim in Additionem quartam,
poft caput iso.
yentum eriiuuvuuut.
Conunsiaunt Dtcarruit ] Docturi vocem,
Paf.<n·
Ut nbc Episcopus.] Poft hunc Canonem fchoc loco pceturmifiiun, habent libri fetè omnes
c»p. ·»·
quebarur in vulgatis canon xxvi. De jttfiitiu
ftciettdu. In qoo etiam definit codex Metentis; tnanufcripti Ac lib. m. Leg. Loogob. rir. i. tametti
minimi neccftàtia
, quia «w*1**** ipfum
* imm* in- fed ante hunc cras irem alios ptxmittit. De telaw’u,<, &* de immuxitutibui. Quosom- Cantulaxis decretum fignificatCapirulis digefi
cum atque diftinâtsm.
rr« caU c- nes, cùm fuperiùs * relati tint in capitulis de alia
Drcast ALI vascum ] Pertinet iftnd ad an- Psf. n*
“**·
Synodo, jure hoc loco nuffos facit exemplar Bel­
num dcclxxix. Primùm, quia fiune gratiam»
lovacenfc.
faâum conftat. Uloautem anno, m notat Chro­
Fsg. nrCapitula 01 al Synodo ] Edita jam fuerant nicum S. Galli non * oditum, fîmes fuit magna
à Petto Pitheo in fronte Capitularium , cxftant8c mortalitas in Francia. Deinde quia in conice
que in eodem codice S. Vincendi Metentis atque
S. Vincendi reipfc conjungitur asm Capitu- »·*·<**·
in aliis antiquis. Sed quo anno vel loco condita
lari anni x>. Caroli Regis , hoc eft, Chrifti
fint, nufquam tradunt. Sunt tamen qui in Me­
DCCLXXIX.
tenti quondam conventu À Pippino Rege fada
feribant.

Psjt·»’»·

Anno chu. dcclvii ] Huic anno ut Conci­
lium Compendienfe adferiberem fecit Eginhartus in Chronico Ac alii, qui Pippmum Regem in
Compendio vili* generalem populi fui conven­
tum noc anno habuifle tradunt. Nam in codice
manuferipeo nulla eft temporis nota , fle fimplex
utuliu. Decretum quad fuSum fua upud Com­
pendium pulutiur» publicum. Cxtcrùn» Gratianus
i i. q. 1. Si fair, Ivo item & Buichardus, Con­

cilium apud Compendium habitum vocant.
Pra. m.
ri»· »·

Si flmina insinua. J Hoc membrum Cano­
nis hujus & Canonem rursùs xii. ac xiv. Conci­
lio apud Vermeriam tribuit Gratianus 19. q. t.

Capit. Aquiscmansmss. ] Capitula Synodalia vocantur in Concilio Suetiionenb anni dcccliii.
Et horam quidem asm fua patfaftiotse alterum
eft exemplar in veteri.codiro S. Remigii , fcd
breviatum, & quale ab Anfcrifc Abbate tranC·
latum eft in primum libram Capitulorum, fisccifi» nimirum detra&fijue Synodorum ac Pon­
tificum dacreds que pet fingula feri capita com­
memorantur. In esempian autem Aquitania»
cùm fisbdita fisis locis decreta omnia oftendiffem , tninimèque dubium rideretur quin hic
germanus atque integer rodus Capitularu textus
eifet, hoc potiùs modo edendum exiftimavi. Ca
rerum quotquot ex Synodis Greets hk Cano­
nes proteruntur} difcrepaat έ vulgata vetfione
Dionyfii,

*··

s

7jj

Notæ ad Capitularia.

Τμ*Λ

Dsonytîi, dc com *11* interpretatione confontiunt cujus exemplaria nunc etiam forvantur in
Anidenfi dc ia Cocbeienfi atque in aliis Gallic
bibliothecis.

f»g,

Capitviawt secundum. ] In codice fondi
Vincendi Capitulate iftud cum foqoenn conjun­
gitur , & foorsbn utrumque ance Anfegifi colse&onem ponitur cum eo titulo, qui proximè ad
calcem procedentis Capitularis eft additus, Amu
tltnunki hcunuubonu Crc., ut ad eundem lo­
cum & annum pertinere intelligatur. Copulan­
tur fimiliter eidemque titulo iubjiciuntur ui édi­
fions Ba varica.
Capitulare francoford. ] Æftatis initio
celebratum Concilium Fmncofordienfe docet in
Chronico Eginhartus. Synodi porrb hujus , ex­
ceptis Canonibus, integrum ac pervetus exemplar
fuppediravit nobis bibliotheca Ecclefix Remenfis, cujus ope multa pifliin emendata. Canonum
verb, qui antehac ddiderabantiu, copiam naüi
fumus ei verufto item codice S. Remigii, eodem
ipfo quo ufum cooftabac illum qui pntnus libros
Carounos tc oua his primum & fecundum hujus
Concilii Canonem, diflimulato & interpolato
nomine fuo, in lucem dedit. Prxter hoc enim
aliud antiqua* note Canonum Francofbrdienfium exemplat, quod fciam, nullum eft.

Pag. ><>·
StcuM in Monastxrio. J Ta(Illo quippe vi*·** *'
ram hoc tempore ducebat in Monafteno cui *ddidus ante fex annos fuerat poft judicium Ingelheimenfo anni occtxxxvni.

Pag. »*».
Quatuor suffraganeas. ].Ecclefix feu cicap. «·
vitates quatuor, qux Viennent! Archicpifcopq
in proviucix divinone relkix funt, in Leonis
Papxepiftola quina nominantur, Valentia, Taranrafia, ( qux extra provinciam ) Geuava , 8c
Gtatianopolis. Novem porrb Arelatenli concetlx
in codice Lugdunenfi ha* numerantur , Maffilieufium , Albcnfium , Deenfium , Tricaftinorum, Vafenfium, Arauficorum, Cavellicorum,
Avennicorum, & Carpcntorarenfium.

De Tarantasia et Ebrio. ] Id agebant,
opinor, harum civitatum Epifcopi, ut inter Me­
tropolitanos in Ecclefia cenferentur. Erfi enim
tres iftx civitates jam olim capita & metropoles
erant fuatum provinciarum, videntur tamen il­
larum Epifcopi fuperioribus foculis fub aliarum
provinciarum Metropolitanis fitifie , Tarantalicnfis nimirùm fub Vienneiifi, Ebredunenfis 8c
Aquenfis fub Arelatenfi. Hoc membrum diftinctum Canonem facit in manufetiptis, ita ut Sy­
nodi univetix Canones fint ivn.
Cap 7·

In mortem Racis. 1 Nefariam conjuratio­
nem intelligit qux ante biennium patefoâa fue­
rat apud Radsoonam, de qua Eginhardus idem
8i alii anno occx.cn. Breve item aliud Chroni­
cum ejus xvi, nondum editum, in bibliotheca
Tiliana : Eadcra , inquit, mw par</a&<M eft
cett/îliam ûtifuiiM yuad confiliuvtrunt cum Fipfio» filio Kuroli iniqui cenfiliutoret. Unie rejnii uppuruerunt, Cr receperunt confiliorum fitotum meritum. Et Chronicum S. Galli cujus fopcâ
memini : Pippinui com.im capitii depqfuit, &
quidum de Frumit ocriji &· fufpenfi propter eaeJilium pejfimum quod feeerunt fuper Korolnm
Retem.
Terne II.

?S4

A Macnardo. ] Rotomagenfi Atchiepifcopo, ALifo poftd dominico fub Karolo Impera­
tote , quem alis Mainardtun vocant. Gerbodus
veri» is videtur quem inter Ebroicenfes Epifcopos
numerant veteres catalogi, & Girvoldum appel­
lant , ex Abbate Fontanellenfi.
Secundum FRiontM Capitul. ] Ante quindecim annos editum anno xi. Caroli Regis. Ibi
enim de dandis decimis cautum fuerat cap. vn.
Quare quod de valida illius anni fame hoc loco
fubjicitur, hipcriore.n conjecturam noftram con­
firmat , ad eundem ipfum annuin pertinere De­
cretale precum de quo antè dtftum eft.
Angilrsmnum Aacnupisc. ] Mediomatricx, hoc eft. Metentis urbis Epifcopum fuille

T<»· L

Pag. «se­
n'

Op. «’<>·
’*

docuit infcriptic· Capitularis Hadriani Papx.
Quod verb Arcliiepifcopus hoc loco dicitur &
apud Alcuinum epiftola 79. lingulare fuit privi­
legium fed is apoltolicx , quos tres Ecclefix Mctenfis Epifcopos, Chrodotundum, Angilramnum
<fc Drogonem, ornatos titille confiât, ut pallii
honore truerentur cum nomine Archiepifcopi.
Hilbeboldvm Episcopum) Colonienfcm,
ut docebit Caroli ejufdem epiftola adOflam Re­
gem. Hildebaldum Archiepifcopum & Capclunum vocat Anaftafius in Leone III. Fuit enim,
ut ex hoc loco apparet, Caroli Regis poft Angilramnum fummus Cappellanus dc Apocrifiarius
apoftolicx fedis.
Alcuikvm. J Flaccum Albinum Alcuinum, C*R*«'
qui Caroli Regis accitu è Britannia venerat ante
biennium. In codice Remenfi corrupti feriptum erat Aiiquiruun , in altero recentiore Aqui­
linum.
Karoivs homxro. ] Angilberto Cental*
·■’·
Abbati, quem & Alcuinus quoque in cpiftolis
dc Theodulfus in yerfibus nondum · editis Ho· ’ J
metum fimiliter vocant. Atque ut Angitbertus hic *n.
Hometus, fic Riculfus Moguntinus Epifoopus
Damotas, Carolus ipfe David, alii aliis tum
inter familiares nominibus appellabantur.
Canr. 1. anni dcccxiii. ] Titulus in codice
Metenfi iimplcx erat : De unito xiu. In Gandavenfi plenior : Hxc fitiu Cupituiu quot fyifcopi
CMgregati i* aiutnt oifervundu decrtventm Er
«dmaiuNda. Edita conftar in Conventu Aquiferanenfi, in quo cooftitucionum qux in Synodi*
luperioribua raâx fueranr collationem coram
Imperatore habitam docet Eginharrus. Prxter
hxc autem qux tunc à Carol© Imperatore fandta
funt, multa poft hxc ex earundem Synodorum
Canonibus ab Anfegifo Abbate in librum fecun­
dum Capitularium translata, & À Benediâo rur•ftm Lenta tota propemodum Additio tertia ex
iifdem Canonibus conflata.
Ligi Gundobaba ] Gombetam Legem Majores noftri dixerunt Legem Burgundionum i
Gundebado eorum Rege , voce corrupti pto
Gundebudu. quomodb hic legunt codices non
nulli. Inde rurfum in Concilio Francofordienfi
Can. xtv. Guntbodinti. 8< iftCapitulari Aquifgranenfi cap. ixm. Gundebodw^t appellati qui
Gundebada Lege vivebant.
\

An SicHARivM Archwisc. j MiiT* font
Concilii Aqitifgraneniis exemplaria m finguias
provincias cum epiftola Imperatoris ad umukuBbb

P»8· f*·

Γμ· »»»·

Jacobi Sirmondi

7Π
ΤβΜ.1

iufque provincse Metropolitanum. Hine epiAolamm , qux paffim occurrunt, rimli dtvetfi. In
exemplari noftro, quia 1· Aquitaniam faundam
tndliun far, nomen eft Sicharii Archicpifapi
Bardiçatadûi in Autifiodorenfi nomen Magni
Scnomca uifats, qua capot eft provincia illius,
Aschiepifapi. Omnes porri» ejuÜcsn fimc argu­
menti j tametfi quadam, prout tes pofcebat, in

7^6

nir anno ncccxxxit. Ad haac ipfiim prottted
conventam pertinere videtur Ludoviri epifiirm
deMoaafteriis
conftitatam de
Moaafteriis cenû Francorum <mb
Regimilitiam, dona, val ftmsandeandeoobant juxta Nadàdb infidlaiptain, quamoamoadteno S. Ægidü «pad fcpdmano· olim de­
promptam , vd cum his qrohus fates mandis,

IM Coae. AFVO TatOBOMIS viuam ] De Pag.*'·
hoc Conventu imevpraot quodeft apudEginhartum in Chronico dcccxxi. Jftdie , inquir,
mrn/r OAdris cwtveanu grocrdu qpud Theede*
ms stfieei nargué Pftdé Fraxcerum freptentid
eelebrtaa·, ùt pas Letfaw primagenitae left·
ratent Leedaviti, bmiqfgrdMt Huenir Croufts
fitiam ftUmni marr dasrsr «xarwn. Huic couventui abo poft anno fuccetât alter apodTriburiam,
in qao Ludovicus. quod in peinte Synodo roga­
tus fuecat ab Epifapis, Decretum edidit ad­
versis percutâxes Clericorum. Quem conventum
Tribunenfan incautè nonnulli cum 00 confun­
maerentur. mi autem m proxime efi placitum, dunt qui plurimis poft annis habitus eft fub Ar·
qua fier fiabio fiiftitabnur dc afamparaiMnc nuifa
meaderi demius mandati. Quapropter ferutemiCapitulari am. occcxxnt. ] Hac illa ,
at diligenter in paroebia veftra, ite vefirie alio· Minoe, fant Capitula qua Agobardo· libro de
rumgue Motiafitriit, fi profata regula digni per mfpeafatione rei ecdefiaftica in conventu Artiomnia confervetur . & fi officitur juxu iffiu» it· niacenfi edka faille narrat. Ut minimè aberra­
cma tuufiritea atqut innMnuu tuttiitfatunr j ni turus videatur, & cui Capitulare Atriniacenle
cam imperiali fitltrtut prq^nrebimar, JtjtSe appellare libeat. Totum autem ab Anfegifo Ab­
pnad mnlinunt» tUaruni, and ysii/cam ex ut- bate relatum eft in prionm panem libri fecundi
nAtn illi d asib vtriui uitniumr. Et cetera que ^ojhiuj MiucuLUM ] Variant hoc loco ve­
Pitfequuatur in fchedis S. Peni Camotenfis, unde
olira dcfcripfimus.
tera exemplaria. Qnedam enim , ficut in Capi­
Cafitulakk Aquimh. ] Totum estât in li­ tularibus editum eft, pia/riau legunt, alia al«Pag. I*··
bro primo Capitularium cap. ixxvn. Sc fequen- vitem t aut pfainm. alia, qu* wquuri fumus,
ribus, id eft, poft csdut ultimum Capitularis ftriettbtm, Qu* w veterem alteram Gallicanam
Aqurigraoenfis Caroli Magni Rogis. Immemor interpretatur.
Racswahws Efucopvs ] Ita codex S. Remi- Pag- *>·*
enim propoiiti 6c inftituti tui Anfcgifus, cùm
libram illam folius Caroli ecclefiafticis Legibus Si & Tilianue. In aliis Regenerms. Begenariut^ **r' M'
egnaruu , ait J ut ia «diris, Raagariui. Quo
deftinalTet, has etiam Ludoviri filii ConfttturioiKS inierit ; quas quidem hoc anno poft Syno­ rnmlo etiam vocatus ia Concilio ParifienG lib.
dum Aquifgnneiifrm editas fuiftê confirmant ea m. csp. t. dt in vetere catalogo Epifapotum
qux in capite temo leguntur de Synodo illa & Noviomagcnfium.
Ekstola csniralis ] Karolus Magnus uU Psg Ar­
regulis Canonicorum ac San&monialium in ea
rime Impetu fui anno Concilia per Galliam
conftituris.
Convintus Assatum ] Quemadmodum in quinque in locis haberi jutât. Ludovic·» Pius
Ft- m·
hoc anno ctfi quatuor cantùm loris Concilia im­
Aquifgrinenfi Epifcoporum Concilio tradita fum-riore anno fuerat regula Canonicis dc San&i- peravit , in his tamen omms Gallix provincias,
Moniahbus, ita & in hoc Abbatum conveutu unà excepcâ NovempopulaM, comprehendit.
Monachis qux fequuntur onecepca font Capitula. Moguntiam enim, ut ex Metropolitanorum quo·
Quanto autem ftudio adtaboraric Ludovicus ut recenfet nomlnibu imeUigmuu, convenire cum
ab omnibus obfervarenrur, declarat vite auâor Metropolitanis fuis jufli funt EpÛcopi Germanic
his verbis : Ctufiitutt idtm De» aiuMu faps- prime dc fecund*, Bdgicx prune, dc Maxim*
rexor RenediSem dbhetem, & cum u Miudtet Sequanorum. Panfios ex Belgica fecunda, dc
firttutte vite , pii per etmiu Mtnu/hriu M·**· Lugduneafi fecunda, tertia, dc quarta. Lugdu­
tkenau etuttti redeentefyue , Miferittem irtie· num ex Lugduncnfi prima , Viennenfi, Alpibus
rent ctmBii Munufieriii t r<im viru, fudm Smc- maritimis, dc Narbonenfi fecunda. Tolofiund·tinunialibui femutii, vivendi fecundhm regulem nique ex Arclatenfi, Narbonenfi prima , Aqui­
S. BenediSi incommutabilem nerem. Declarat dc tanica prima dc fecunda. Reliqua erat Novem- *
Ludovicus ipfe in diplomate de ordine refticuro populana, cujus, ut dixi. nulla hoc loco fit
in Monafterio S. Dionyfii, quod infra produco- mentio.
Pit· «'··

HABtTATioma.coitSTfcun«ots ]Dno proripit
Imperator, rotulam obfavari , dc monafticas
habitationes iaftaarari. Urtumque pariter com­
plexus eft Hctti Trevitenfis Aschiepifcopus in
epiftola quam de eadem re tunc Icripfit ad Frorarium TuUeaftm Epifcopum. Mpn tteftuii,
inquit, cwn yua cewcfa numdauan fitfeepimat
Domni Imperatorii. nas ia dioufi nefita » &
Ep^cepi jfapli ia perodUis fuit. id efi, de regula augenda reltgtmùs. & dc miaifiratoriii Ca·
noniconiat ofieinu . ut fi guibuo in locit kac
catqpra tfttu , /sinctps cam fumata diligentia

N

757
p<.u

7$*

Notae ad Capitularia.

AD CAPITULARIA KAROLI CALVI.

r- a.

I.
Conventus « villa Colonia.
T ο villa Colonia] Tmdo vn. apud SparnaJLcom,dc«-xviu. apud Irntoilnm. ExporfarioM Synodi Maldtofc lira* aftraa fuifle hanc
coovancum dm Rra Karalaa A Redonis dvitato
nvenorrauc. Quara vittam CsArataara vorifimile
aft illam diri qn* ineo irinen fitaaft non procul

d» νΛα Miti» M«tu advenit. Prifià nominis
vtftagia raÛMC Vulgô eoim Mtf vocant hand
procul A Thoodoois villa.
Dnoeo Μγγτιμκι Ente.] Tk. tn. cap. 11.
qua loco da Drama aluta. Nunc firn* fit adno-

deufis, ob trium in ea regnorum conventum,
norarakin vocat ) pottidera Drogonem Reges votoerunc, habitum ab illi» honoram vided vel Vi­
cario , ut poft dicetur, ledis apoftolica , vd pa­
tii : lit villa fi* éàutar Colonia terrain jmm truo, Caroli olim magni ex concubina, non re,
tarait HHdtiertat, aam Sbra ten muar Broi- fed nomine Ragina, filio.
Ins &C. Vn^
His it a MuaMissts ] Ex his etiam Capitulis
[ Mara jMRritr Strasaodi » ran. j. Craett.
pletaque in Synodum Mddenfcm recepta , nec
GalLpag.btp.
tamen omnia. Quodam enim , ut Panes ipfi preIn villa Colonia—.. Natata» tacirar m valsa*
fantur, ab illis confultb recifit funt, quaedam pro
rei neceflltare incerpofita.
Samuil Profmita ] Notavit Orelerius legen»

I

Pu ,.

N

VadmanCcnooMnooram lubcm faarn ctte docai- dum SraNMi. De Abu qiudeni id narratur 1. Rcg. 11, up. 4
UMM.]
jo- At fisadis de Semeia locus eft eap. t a. ed*. Grere-J
Conssxsu Warsms ) Predpu* djgMtwtas eft
quôd fotas in* Proceras norararaur. Craras ArvatooI I L
ram ofan fucrar, cùm adventa Lupato Vafcoocmcao*
Concilii in Verno piatio.
tnria , at Ludovict Pa vka raftantr. Idm edmDexi
Nahard· libro quam», 9t » Caroli Calvi diplomate
n Virmo valatio) Tit. xvtii. 8c in porfaPa* >ι·
Maratae sana raw, ob vraie» fciHcet admoeftsatta*
tione Synodi Meldenfis. Numeratur dc inter
MS qara divetfes loris petat. Ctaa make aecraoi Wa­
palaria regia Vernam tit. un. cap. p. Synodus
rn© prrdarèpefta meraorantar , non iltad certè pre
reteris taonoraaa qabd vitati· Fentanctic· laudem illi tub Pipptno Rege anno dcclv. Pippimu Rt*
adfcibn Chronicum tabhotheca Memmiane : Λα» Fraacanuit luurerfai peal GaUiamm Epifiepat
BCCOU.
Htadataaa Imp· mn Xmota ft Dtamca/ta—_ .__ ___j e_ ___— 1-^ X»
or_ Γ_
egfngeri fecit ad Caaciliain Venu palati» praMiré. Sic enim codices quidam legunt, alii rrr»
■us. Vita S. Eucberii Epucopi Aurelianenfis: Fer*
Sancta Eccusia 1 Toe lura prefado Caroli Re* nam fifiam puHicet ditmau illici advalenrit. Fora
(isnomine concepts eft- Itaque thetas effe poterat: etiam Sc apud Aimoinum lib. ▼. cap. |<. obi de
ztatarMW Vti tatarâtèed· Kariii Itegù.
Patirni rigni div mo ] Quo pata inftituu Ludovico U. Rege fêrmo aft, ( 6r iter agent par
fuerit hac divifio, Nithardus docet libro quanta. Cartfutu/Λ fr Campambum ùfmu Arvtrnum ,
Sed quanaxn cuique fractum pen terni obtigerit, fNCttxàs ad /ipotarara patrii fui apui Maaof·
neque Nithanlihber co loco motura neque vo- term» S. Dtear/Ri perveniret ) non Atveratun ,
tetwn quifquam fatis explicat. Ceteris tamen ac- fed ad f^mram legendum eft, [ atque ita in mt tn UMjrni
curatiùs Ado Vieanenfis in Chronico. Caffit tu­ Santa Germani *.]
tem Ludovico ad orientem Germania omnis
EiROiMO· Pictavor. Erase. ] Summos CaTranfritenana , com paucis aliquot da Rhenam pellanus Karoli Regia. Quod adnotanim fiicrac
urbibus dc pag» prop* vini copiam. Caralo ad in ora codicis Laumuraufis, ut intelligetemus ,
occtdeotem Gallia, txm imivecta, fed quicquid opinor, principem hic locum «ο nomine datum
ejus ab Oceano, hinc ad Mofiun dc Scaldim, in­
de ad Rhodanum & Ararim porrigitur. Locha* pus Atehiepifeopo pexpooatur. Archicapellanus
rius lmp. reliquas Gallic provincias qtut inter apex olim ruit tc caput omnium dignitatum Pa­
Molam, Schaldim, Sc Rhenum, qusqoe inter latinarum , ut oftendunt que ex Adaiardi com­
Rhodanum, Ararim, & Alpes fit* funt, cum mentario fer ibit Hincmarus epiftola tn. 6t diplo­
Itali* regno foratus eft. Ita ex uno triplex Fran­ ma Ludovia Pii de Ecclefia Hammaburgenfi :
corum regnum fatam eft. Omnes enim Franco­ Cui & pruMim preefc uftt fiUutmttr ctuAtrunun Reges appellabantur.
ri ptr Kuuuu Dregetas Mctraju & fiauutfuS·
Da honori 1 Capitula haec omnia in Synodum PaUtuut âigtiuuù Pnfulit Anfcheriwn frciimu
poftea Meidetuem tranflata funt : in qua nunc Artkitpifctpta». Quibus verbis Archicapdlanum
etiam leguntur, fied corrupto in Halaaiam vili* defignavit. At in epiftola Ecriefi* Senooenfis ad
vocabulo. Ceienrara enim , non Habniam, Ra­ Hilduinum pro uttasne (ucceflbris Hieremi*
bendum probant non modb Capitularium i (lorum Archiepifcopi alitet ex ofidoac munere deferibiexemplana omnia, fed ipfius quoque Synodi Mel- tur. Nam quia is ecciefiaftica 8c facra omnia nedenfis vectu codex Metenfis, quo ult fumus.
Kia vel expediebat ipfe , vel cum Rege rrata1 L
, epiftolam hic verots inferibunt: Eximia Domin» & vari futStffixt» HiUuma f»cru fttgetih
Synodi ad Theodonis villam.
d Dea prelate, Senaitite urhii aijtfi» Ettlt/a.
n loco Q- d. Judicium ] Tit. xvni. apud Bonotlum , & tit. xxvn. c. I. Joannes Abbas CaraliponbCalvi Archicapellanamfuiflie Euroi*
Gonienfis de tranflatione S. Glodefindis : Sui ipfa num Carolus ipfe tutar eft in Pnrcroco quod
feri ^rtituit temperii ,faber qmdam Imptraieriut Gbuuienfi Monafterio cooceffir de villa Jkdif*

I

Tom.lL

Bbb a

*759
Ton. I!·

nique palatii nofiri ArchitapeUaftu Λ aditui adnunu nefiri ftrainttn , deprecatu efi, ÉTc.
[ Prmcmro Caroli ejufdem pro S. Getmano fubfcribit Ebroinus Epifcopus Ac ArchicapeUanns ·.]
P^ 1$,
ImmA PLUJQUAM CIVILEM ] Verna hxc aux
c*> *·
deerant in editione Sii mondi , ipfe manu pomi
inieruit. ]
F»S· >r
Rkmorum Ecclesiam ] Exauâoraro apud
c** *·
Thcodonis villam Ebene anno dcccxxxv. fine
Archiepifcopo decem annis fuit Remotum me­
tropolis , donec in Synodo Bdvacenfi , de qua
titulo fequenti , ordinatus eft Hincmarus ; ut
Hincmarus ipfe narrat in pofteriori volumine advetfus Gothefcalcum cap. jfi. & Flodoatdus lib.
in. liiftorix Remcnlis cap. 1.
Cap. ><v
Acium P^esbyt. vau v.JJonx Epifcopi propinquum , cui in Aurelianentî cathedra fuccdlit

Sr AULtA 1 Liber editus i Srrmondo f.iiliu. Calanao pulici mutavit «ir crudttiftmuis. ]

K- f.

anno dcccxliii. Ex hoc autem loco apparet non
fatis probatam Carolo Regi ordinationem A^ii
fuitfê. Ratam tamen pofteà Ssnodi rogatu habiniFe hinc patet qubd Agii Epifcopi deinceps
crebra paflim eft mentio.
De Pralat. Drogonis ] Sedis apoftolicx
vices intclligit, quas Sergius II. Papa Drogoni
.hoc um> oelegarat. Sergii literas * ex codice
Metenfi alio loco, fi Deus volet, proferemus. In
his fenbit fe ad hum il i uns fux vicem ( fic enim
loquitur ) cunâis provinciis trans Alpes conftitutis Drogonem Archiepifcopum Mctcnfem ,
gloriofi quondam Karoli Imp filium, fandiute
dodrinàque confpicuum prxfccilFc. ^Ceterum
Drogo, refragantious Galltx Germanixque Epifcopis , conceftâ audoritate ufus non eft. Hinc-

matus epiftola vi. cap $0. Drogo Metenfium

Epijiopeu ,fafiu regia projapiafubveHut , ptalationaa in Ci/alpinu regiontbut tempore Hlotkarii
imp. apud Sergium Pupam obtinnit. Sed fuod efftSu ambiit, ejfeSu non habuit ; & q«d ejficacin
ufu, am* conftnticntibut qutbut intererat, obtine­
re non potuit .-petientijfimi, ut eum decuit t to­
leravit ; nefiondalum fratribut Confitcerdotibtu
generant .fthifma in Ecclefiam introduceret.
I V.
Synodi Belvacenfis.

P^.,0·

A rcoBsiVACUM] Tit. xvm. De hujus Synodi

a*. Capitulis, qux fequuntur , Hinonanis in epiftola
* Ukj φ nondum · edita ad Carolum Regem ; Hoc
·
·*·. *. 9ftr, cum oliie pu ibidem loutiueumr, <mav bconuiimui Dominiet DCCCXLV. menfe Aprili > aaao Jbxio regni vefiri,
***·
iu Belgivaco civitate , cum maximo conrcfijcioue amSic
dubut vito wjt-o vo« firvoturvt promififie Epifcopu gui
prefmtet aderant, b iu Miivar eorundem Epifcoporum ad
petiliorum eorum dedifiu. Quibus deinde ofto hxc ca­
pitula fubjicit 1 que eadem in Synodo quoque Mcl·
deni pro pane recitantur cap. χνπ. At in fine Syno­
di , poft caput lxxx. eadrôi rurfus collcftorum, ut
put, errore integra icpctuntm.
Hokum Episcoporum ] Wenilo Senonenfis erat
Ep icopus, Erchanndus Panfiacenfis. Immo NovionugenAs , Rochade» SueAoncnfis , Simeon Laudunenfis, Lupus Catalaunenfts, Ragenanua Ambianen£s t Helias Carnotcnfis , Erpolnus SÜvaneâenfia,
Agnis Aurehancnfis , Hincmarus Retnenfta. Qui om­
ne* Synodo etiam Parifienfi atmo infoquend adroerunt,
& privilegio Monafterii Corbeicnfis . quod cum Ratberti Abbatis Operibus editum eft . lubfctipCerunt.
[ Exactiones ] Exaftanones in editione Sumondi At manu cottexit. Codex quoque BcSev. ftc Alet.
Maftioocs.]

Tu·*- R»

V.
Aped Tolofinu civitatem.

*(.u

Cap. h.

7ό°

Jacobi Sirmondi

ciaco : Venerabilu vir Ebroinui Epifiopm, Ju-

pud Tolosam 1 In tabulario Ecclefix Narbo-

A

P*»'·

nenfis extare diotur Cardi Regi» diploma de
eiuidem Ecclefix privikgns cum hac fublcnptxmc :
Djuu xu. tmkudae JuSi bdiaioue vi. Λ» iv. mgni
prufmuifmi Ληΰ Cem£. Adtum iu cunoiio S. Satwmsi
Monprujmu Toiofmn. Qux ipia eft epocha tituli hu­
ius & anni occcxliii. Quate ToloTx, hoc eft , in
Seprimania fini Gothia tum fwffc dubtum non eft.

[ Notn pofierior Sirmondi Torn. 3. Cone.
Galliet^ pag. 679.
Capitulare Tolosanum.... Editmn eft cum
exteria Caroli Calvi Capitulis tit. v. In Synodo ac­
tum non fuifle Pnefatio ipfi docet. Idei in col!e£tione
illa Capitulorum Synode ahquoc propter carum auAoritatem poftponitur , qtus tempore anteibat. Nqa
quia temporum otdinem (equimur , fuo loco reddidianm.J
Frischincam] Tit. xxvii. cap. i a. fiieUngur.
Hineman'S in Capitulis eux Aichiducmubus fuis de­
dit anno OCCCLXXVII. Quando po’oekiae circuitie , noliic gruvei eft Preeby-terie , peteueee friebingoe. Idem ad
Laudunenfcs dc ordinatione Hedenulfi Epifcopi : exi·
geudo daurioe, vel coboKo» , our verme ,feu fiutinfer.
Frnltingx dicebantur , non porcelli, ( at> htsenim diftinguntut bb. iv. cap. 7). ) fed porcelli* maiores (
nondum tamen jufti incrementi t quod alii pm docue­
runt. Ergi> ut hoc loco (risking* alir fex , alix quatuor
denariis xftimannir, fic in Alamannids S. Galli char­
ro Num. txvii. fnskinga trcmiflali*diâa eft quxtremrfiem valeret : «suta pro rtsta fit incrementi mod·
varii erant pretii. Frefccngix vocantur in diplomate
Ludovici vu. Regis pro S. Dionyfio : Poreoc feu fitfceugieu , ouferte , gouirme (fc.
V I I.
In villa Spamaco.
« Sparnaco villa] Sita eft ad Matronam Al­
sium , Remcnfit Ecclefix antiquiftiiiM poflcAîo à S.
Remigii ufque temporibus, ut docet Flodoanlu* lib. 1.
c. 14. In Chronico item Frodoardi anno dcccclxiv.
de Odelrico F-pifeopo Remenfi ; Heribertue Cornee vil­
lum Hpcnaatm a reddidie , & omitiu'om prufoii Epijcopi impetneoit. Meminit ftc vini quod apud Spartia­
cum naicitur Pardulu» Laudunenâs in epiftola ad
Hincmarum.

1

[ Nota pofierior Sirmondi, Tom. J. Cone.
Gail.p. 080.
In sparnaco... Edita fuerant integra primùm à
Petto Pitlioro fub finem Capitularium, tum A nobis
Tit. vi. Capitulorum Carofi Calvi. Itoc Uco fat»
habuimus poft comtnemoratioaes fingukaram initio in­
dicare , quia plenitudo ipfa m Concibo Meidcnfi con­
tinebatur. Plenitudinem appellat integrum exemplar.
Optat. M». i. adverfu* Pannenianum , de Synodo
agens urtenfi Donariftarum : Horum t inquit, pleoifu£n:m rerum iu navijfmu porte ijtonun libellorum eo ta».
plendum fidem mljuuximiu. ]

Ediderunt

in

«vrodis]

Meldenfi & Parifia-

cenii. Qux enim fequuntur xrx. Capitula , om­
nia quidem in Synodo Meldenfi , fub ite mune­
ris qui fingulis capitibus praefixi funt, continen­
tur; fed qux in Meidenli conftituta fuerant, in
Paiifiacenfi demùm, ut pnrfatio declarat, abfolura & edita funt anno dcccxlvi. Cxterùm qui
inter Epifcopos hic nominantur , Guntboldus
Archiepifcopus fisit Rototnagenfis , Utfnatus

Turonenfis, A malo Lugduneniis, qui Amulo vel
Amuluseft aliis.
Plenitudo ]. b^ide notam hujufite columnx,
qux in margine hoc figno -f· notatur. ]

In benssic.

iure, aut in alod<]

***

761

Notae ad Capitularia.

Alodis eft propria cuiufque poffeflio. Unde propsietas appellatur, iit. xi.cap. a.Ataledcuifint
into. Quod mex ait, in prqprieturem data fatu ,
Bc tit. xxxvh. cap. j. Prsprieras illerim in u»ftrum indominicotum recipiatur. Quod cap. 5. dicit ipfi uUdti. Joannes Papa Vlll. Ludovico Regi
epift. 1 *9. Ipfis proprietates, f*as vm abde: di­
citis. Propterei opponuntur hoc loco alodis flc
beneficium \ quia quod beneficiario jure habe­
tur , beneficiarii proprium non eft. Non omnis
dim tproprietas alodis nomine comprehenia
, fed
(
illa fneciatitn qux fiicccffionis jute obveniebar &
hereditas appellabatur. Quo fenfu & in legibus
antiquis, ut tcâè Hieronymus Kgnonius V. C.
cbiemx, alodis pro hereditate fumuur; & apud
Maroilfiim lib. ti. cap. 7. i compararo, id eft ,
à conquifita proprietate focernirur. Verùm ecfi
principio iu res habuit, invaluit tamen ut alodis
tandem proprietas omnis diceretur t five À paren­
tibus hereditario jure accepta eflêt, five emptio­
ne , aut donatione, vd alio conquifitu compa­
rata. Atque ita paffim in his Capitulis , ut tit.
xxxii. g 4. Atoiet Utrum uuut it htreditute 6r
it ruit cMyviJitu . eui it ionutiont ntjhu nun

, 761*

prxcipuè in f 9. ad Matcuvadum Abbatem Pru- Tess- 0*
mieniem : Aon ienorutis, croie, Rtftt tufint
apud TrnfiBum Mdomuit ficmidJ auadrugtftmu celebraturos colloquium. Hic menw Februario

cdcbmffe dicuntur. Quod eodem (pcâar, cùm
cdcbnffe
anno ncccxivn. quadragefim* initium fuerit die
xvi. Februarii. Matfn*, five, ut Regino vocat
anno dccclxix. 8c foquenti, Mariane ad Trajcâum in diaecefi Leodienfi multis locis memi­
nit Petrus Abbas S. Remigii. Meminit & Gallieus feriptor apud Contadum Urfpetgenfem de
Gifilbeno Duce agens his verbis : Rtctpit ucfuc
Trufi&un , Jupilnm , Hurfttlium, Murfium ,
Littum . Cuprn mutuem , qtut d itfia&u dtr»liSu vaca*Mr.
Raptum Faccux. ] Id cautam opinor propter
Gifàlbertum alterum Karoli Regis vafallum ,

serai. Unde gravis 8c acerba Ixxharii adversùs
Carolum, quem rei confeium fufpicabatur, orta
diffenfio, de qna AnnalesPirhoatuan. dcccxlvi.
& fequentibus.
Ao Ducsm Baittonum ] Nomenoium. Dux
rtnit, kubutrtuu, & fNM finior nofter Domma
hic Britannorum fub Ludovico Pio. Quo mortuo,
Imperutor eis itiit,
dum inset fratre» segni procerum fit difeidium ,
ParcAXi*. ] Tit. xu. cap. 1. ftr tit. xxvn.
Kacoloadhariitanno occcxLi.Nirhas»
cap 7. iterii prttftjrin tit. xi. cap 11. Qui rem Nomenoins
dus lib. it. Ai AfaueuMum Detent BritunnoTum
Ecclefix ad uiumfru&utu fub annuo cenfu impe­ mittit,fiirt
cupitusfifiue fi ditium niitrt vtUtc·
trabant , iis per precariam A' pnrftatiam dari Co­ Qui ndyiitfitiu
plurimoritm KvtU mu*
lebat. Prxftariam dabat Ecclefix Reâor, qui rem nvu ttuttit , ac conflits
fucrumento ftiem ieinctpt fir»
in prxftiram concedebat, & quibus iegilxis eam vendam illi firuutvit.
Biennio poft defecit, &
concederet exponebat : precariam pentot , qui regnum affeâare in Britannia
aufiis eft. Chroni­
rem precario accipiebat ,qul cenfum & aliascon- cum Vindocinenle anno dcccxlih
. Civitas Njmdiciones impolitas expleturum fe profitebatur. ncticu d Nerntumu capitur vice primd
. predn··
Utri ufque extant formule apudMarculfum. Pre­ te eam Lauttowpcr/Ede Comite , ym a fiiuluutt
caria: aUreni exemplum ex tabulario S. Vironi Fruncorum Rtgum ad Nomenoium Brittvnem fi
Virdunenfis ad calcem Notatum inter AnaleèU contulerat : fui etiam ipftut conftlio in Britamüu
proponemus.
rogpum ufurpart unfit tft. Rex ergb exindè À fisis
Hospitalia saotiohum. ] Tit. xxvn. cap.
Namenoias. Sed Franci Ducem tantùm ap­
c»r.
10. Hoipttuliu peregrinorum , ficut funt Scotto- didas
pellabant. Quo modo ftt Synodus apud Sapoaa«
rum, id eft , Hibernorum. Ut in Synodo Cabiin epiftola ad quatuor Epifcopos Britanni* t
lonenfi fub Karolo Magno cap. 4a. Scotti, fui rias
De fua reverentia filubottu d veto & d gente
fi iicunt Epifcopos. Apud Profpcrum libro con­
MttnfilhtM ÎMtultiiù, ttitftn ATotra Caflianum, oriituto Scottis Epifcopo. B paf- s-e/ra
Ducit ( fic enim legendum eft) fir revere»·
fim. Claudianus de laudibus Sriliconis H. totam menai:
tijfimi Pttptt Ltonu, & facttfforù ejiu BneiiSi
Video*. cim Scottus Hihnum movit. Scotti jam olim
peregrinationibus dediti. Walafriihu Strabo hb. firiptu dacnemiu. Priorem gentis fu* appeUaxat
». vice S. Galli cap 46. de narione Scotiorum,
firitos confuttuio ptregrhmnii jumptni in notu­
CoMMVNBM NBPOTBM
rum convtrfi tft. Proinde hafpitales, 8c peregri­
dim Ragis triuni regam .
nis benevoli.
Inquit Symmachus ) Verba funt, non Sym­ gis fiipertute Ludovico pu
M·
uo nc. xi. cap. 5. Regnabat u hoc tempore ia
machi Pape, fed Synodi Arvemicz Can. 4. Qui
quitania. Sed patrui, qubd Aquitaniam Kato»
niculam Eultfiut petunt à Regiius, £r bortmiu
cupiditutis impulfit egentium fttbftuntiam rupium,

J

k> m panem obcigifle cenferent, Pippinium Ro­

6>c. Sic fupei tit. ni. c. 5. Innocenrio Pap« tri­ gis nomine non dignabantur, 8c pro Aquitani*
buitur quod eft Gelafii in epiftola ad Epifcopos
Lucania: cap. ax. A tic. u. cap 4. pallium i Samuele propbeta firiffum dicitur , cùm fciderit
Quam Lawtwiki dicunt J Vo* hec in ufit
A luas Silonires 3. Regum 1 i. & a. Paralip. 10. edunnum Alamannis , qiii reponis fines fignift.
Sunt A' alia hujus generis ac not* non paiwa.
eant. Sive hinc Igitur onginem arcedas qubd ia
fines incurratur, Gve aliud ecymom fingas , du­
i x.
Conventus apud Marfnam L
bium non eft publicum 8c communem belli mo
u loco q. d. MaasnA.]DeliocconvenniLu- tum defignari. [ In cake Codicis S. Remigii Repus Abbas Ferraricnfis epiftoi 50. 8c j t. turn menfis Luuntvi exponitur patrie defcufe*.]

I

♦763

Jacobi Sirmondi
Couventus apud Matinam Π.

ρ*.«Κ

PM.to.in

Ç? ossea. mamibvs raoraiis ] Εκ hac iufaipOrioae nomen indinrm hu Capitulis videtur iu
Chirograph·» Regum dicerentur. lu «aim appellat Caaolua Rex in proclainatione adverms
Wcnilouem tit. xxx. cap. 4.it Epifcopi in epiftola ad Ludovicum dr. xxvn. cap. B. atque ita
appellat* fciet Hincmarus , at di divortio Hiotnarii cap. a j. ad quinum iuterrogarionem s CepmdaJiutc, inquit, Itantia Imptraiaram (r JUgum. qaiififiinm Meet faiprfluMUM law»wem rtctpttù i&ia dunfrtfhtltpM nt/btrni»
hate txfrfl itetrnitar. Et de mon Bofoais:
Rtflat at Rut in «yet rsgue digit, fienniiat

764

LucovMXMituM faxovios ] Hoc eft Laudaaonfium , ut tat. xn. cap. t. Vetus enim dc
voram ejus urbis nome· Lugdunum, vel cum
sdjunfto LafdtuMMn-clavanuu. Cktror. Taraa.
hi. v». tap, 4. Ttiaiatauaa S. Îmifü Mf.

Qoo modo ia Synodis ficpèfidafiniham Epifcopi
LaudunetiÎM, N«|M alitae in nummis Laudum
enti·} ut*n hoC videt· aft , cujus in antica pane
Kanius caatia DuRax.in poftica Ls»v»i
CLAVATI.

Cavsam AxsKNTiA sua ] Alioqul ad fre­
quentandas Srnodos tninimè feguu erat AWticua, cùm molcit intesfniflê confies, m Vormatienfi , in qua reftnutus eft in imperium Ludo­
vicos anno kccxxxv. fic ftqntna anno Amtifcanfiriptiaatm Chwevraphi Amu naflrarvm, nanenfi, unde Legatus eam Erchantado Parierm ai vàri fiù prafiatiam Mati fariat. Et ia ficnfi ad Pippirmm Aqmcanic Regem miifus eft.
fine opufculi ejufdem : Qomum pudeat fiprà Parifiacdnii quoque anno dcocuvi. fic triennio
Otinftfiu Rtgam aafiraramattariuifici, f«« poft Turonice.
it hù liidcm canfiitata fiat, hit fihntSert pen­
PiFFtMVS a surs ] De anno quo Pippinus
etrari. Subneâit autem duo tituli hujus Capitula, hic junior in patrui poteftatem venit atque in
quartum & quintum.
Monafterium Suefisonenfe detrufiu elt, SAipcores non confitotiuoc. Annales Pithtrani & Regi­
Synodi SueÀonenfis.
no adfcnbunt auno dcccli. Sigcberras anno icTsta Cawtula ) Plerique Codices micriptione
quenri , oti favet Chronicum Memmianum ,
* iMcarant. Ia Laudunenfi veto hac non i Karolo,
quod ipfum etiam menfetn notat :Λιηο, inquit,
fed coram Karalo Rene ceaftuata dtamuu. Excerpta
enim fum ex gtflts Synodalibus Concilii Saefinnc»
occem. Laachtrtat Cttatt d Gaafhtnt Ctaa-

fis, cujus brevem fumatam concinent, ex qua de fiotute . qp* in «o Concilio aftt funt, quid decretum
ntcnr inrrlliqiιαιιι Quod dioqui perneus ignoraremus,
cm» èx aâis Synodi, prêter ea que ad primum capm,
hoc efi ad Oeneos ab Ebone Rcmcnfi pofi abdicationem ordinares petrinet, nihil fuperfit. ]
p^.
Camonicb dipositvs ] Depofints fuerat Eho
aft.i.
Unquam aoâor & incentor conipirtrioms adversis
Lndovicnm Aug. in Synodo apud Theodoeu villam
aaae, ut dtfiuoa eft , dcccxxxv. Rem mukts narrat
Flodoardu* tib. u. c. 10. Synodi verb ipfius feriem,
cum fablcripCMaibus Epifcoporum xuii. qui Ebonem
daaananmt, recitat Hmcmann cap. 3 fi. pofierioris
operis advenis Gotbcfcalcwn. Mortuo deinde Ludo­
vico , fodem i Lothario iterdm obtinuit per ediâum
, _ piod apud Flodoatthm eodem loco excit * cum fubIrnpoone 8t rifenfu Epifcoporum vigmri , atque in
Reveni Ecclefia Clencos aliquot ordinavit : quae
Hincmarus fedem illam adeptus, pro Clericis habendos
noo ccnfuk, umacd vitio creatos ab eo qui légitimé
refiitutiB non eflcc. Qua de te illi cùm apud Synodum
Suclfioneniem expoftulaficnt , Synodus fecundum
Hmcmaram pronuntiavit.
Hxkimannvs ] De quo kerùm tit. xit. cap. 1.
a&C'
Apud Lupmn Abbatem epifi. 84. St 99. Hmasunsos
Efiifiatu Niwmfm». Hujus funt in annaris Excle‘Uufiv fijr Nivernenfis tabule * quibus Canonicos in ea numero fexapnta conftituit, eonmque ftipendispartim
. .
· *· ex facultacbu» Ecclefi*, partim ex propriis , fiatas ali'**·
quot villas deleat. Habent & Karoli Regis diploma ,
quo tabulas Herimanui jam antè m conventu Eptfcoporum Paridis anno dcccxlix. menfe Novembri approbatu regii etiam auâoritatc confirmavit apud Vetmenant tx. kalend. Junii Indiébooe xti. triennio videiicer ante Synodum in qua vertamur.
aft
Da Bone haroo j Diaconus hic erat è regno
Lotharii , Wenilonts Senonum Archiepifcopi
conianguineus; ut ex anonymo ejus sevi feriptore
didicimus , qui fub revelationum legati Ecelefiarum nomine multa fui temporis memorabilia
perfequitur. Narrat ergo Burvhardum à Karolo
Rege accitum , St Carnutenlium Ecclefi* , Deo
irato, ac publica de eo famà reclamant· , impo*
filum, artrae 1 Wenilonehoc anno occcun. quar­
to, id eft Junio, menfeconfectarum. Numerarur
idem inter MilTos dominicos tic. xrv. fuprà p. 70.

Αά.«.

Arij.

taaaatajiaat Caatitt Kaleaiit Maii accUitar.
Eadem eant auafi Stputabei Kanlat atpattat
faaat Pippiaa* aifaifivit, Lamberri porro cr-

dem in eundem quoquè annum conjicit aliud
Chronicum EngolilmenicTilianum.
Dvo MOMACHt ] Horum operi elapfum è Monafierio Pippimun auâor eft Regino. Nunc igi­
tur hoc nomiM 1 Synodo pleâuntur. At Pippinum è fuga tandem rerraattm caftroqne Sivancâenfi ad cuftudiam denub inclufum Regino
idem narrat. Csttera Hincmaro debemus, qui
Pippimun in illa fua fuga icfe Paganis, id eft,
Nortmannisibciafi·, atque illegitimas^ inccftas
nupdas iniiflè docet in confilio , cuiod Karolo
Regi fuggerendum de ptmitenria Pipoino irro­
ganda pofieè fcripfit, cum is de anteaois dolere
ac Monachi habitum repetet· velle diceretur.
Reginonis locus anno occcun , cui hanc hiftonam adamat , depravatus eft : male enim Infila Ntau pro ia SUvaatSu editum eft. [ Na­
tam hanc iti nfiripfit Sinaanitu & fifttntia
aua in Nata faa aiiiiarat fir Itgaatar in tditiant
Halajiaaa an. IÎ77. rtficavu i fut tamen nat
at nihil ciitmni Éaltqiana mûtuamat^fic tâta­
it fuiicamai. ] Sed qubd inje&s perperam Lu-

dovici & Lotharii nominibus, qua ne Pippino
juniore feripea ab auZboce fuerant, ad Pipptnum
patrem detona funt. Sincerior codex S. Arnnlfi,
qui omnibus his mevis caret.
Racansbioom 01 acomum ] Sacri palam No­
tarium , qui fâUâ regio nomine précepte fas
diplomata condebat ; eum veriiimde eft c No­
tariorum numero fuitfe qui in palatio fub Archicancdlario merebant. Quare nunc illum efle
Raganfridum conjicio cujus nomen in quibtifdam Caroli Caln diplomatibus legitur , oc in
confirmatione privilegiorum Monafterii S. Dionyfii : Ragttfiiiax Natarûu ai vitem Laiaviei
AMaw rccognavi. CatUftniia x 11. Kaleniat

Aâ.·.

Hr

76s

Notæ ad Capitularia.

Frhrrari*s aura rr. ryneurc Kerala, bUtSitott
th. quod «ft atmo ucccxuv.
SrrriMA actions ] Secuti fumm exemplar
EcriefiB BeUovacuafi·, cam quo PUusums item
codex & Tihanus ac I anduranfii caaieauaat.
Mecanfis verb nofter hRua cap*» loco, to puccodent» de Raganfrido, qux He prakùa orne­
nt, fex alia fubjuagÿt Capitula, atqu· in h» do*
VUtMe.t. finir, quoram mnemd, Ut fit cMttnitoufr
ft orrere.qu* videre «ft in Synodo
Sadi, tv- Soeffiooeafi, tomo ML ConciliorumAb >Ua emm
££"· *· «ditione Mesenfia ML hac in pane non dUcropat. At qui codicma|fa concinnarunt, prapterel
tex ift» Capituli· abftÜMMrunt, quia ia nnooerini
alii· φΝ wquuntar eadem comprehendi vidobeat.
Uta Cautula ] Pfaiqu· codice· infcripcione
ifta cateoc. In Lumaeaii verb bec non à Karolo
fed corem Karolo Rtge awiftknca dicuntur. Ex­
cerpta enim firm ex geftk Synodalibus Concilii
Sucfionenfii, cujus brevem mannam continent,
ex mm de firyolw, quu in eo Concilio aâafiuu,
quid decretam fuerit iacettigima·. Quod alioqai
penkùa ignovaremw, dun ex aft» Synodi potter
ea qua ad mimum carat, hoe eft, ad Clencoe
ab nbone Ramenfi poft abdicationem ordinato·
perttrant, nihd fuperfit. Quidem codices , ia
quibo· hac faxfim fcpcfita leguntur, iaferipeionem habent: Cefhito Kenli Regii fantorit
faite a MtMjkm S. Mtittii,
ratem me­
morialia Capitula Miflis dominici· in diveribe
regni pera· i provincia· itari· tradita, ex quo­
rum pnmrimo mandata exrararennir. De mkvendi· etgb leget» Soeflione Synodi rogem ftarutum fiaerac, ft Capitula que illi* commendaren­
tur conAituta 1 fed Miffi Novembri polled meafe
defignati, & pagi apud Silvacum diftnbuti tk. xi v.
p*°'
Inimvibnt ] Ia breves feu pittacia referant
tk deferibant, ut tk. vn. tit. xxxn. tk. xxxvk
Hincmaro· adversùs nepotem cap. 1. hebeta in*
hrerreMs peer ttfauu fait beptifauut €r ftet
hunûui cutuutuuettt toto tktortoi. Nkhardus li­
bro quarto : mmemt^ue atr vùvtrfam utftruuu , fr tototvitrttttr. Btevee dicebant quot
vulgus torulo· ft inventaria vocat. Lupaa epift.
to. Jiwti ttitutt fMf de fault**· MmtfttrU
vtfiri mittar· dttotifii. Karolus M. in Crauulis
anni dcccxih. Dt rttou pu« Hildegard* JugiM
tretoutfatrwu , ratam» utArar «/ίτφ* ta­
ras, Cr fffir taras ad aer Xaxr addaft*. Inde
iabteviatot ia Documento de cueminaoone Vil·
lebem Epifcopi Catalralenfi· : htoevtotar five
* la£i. tytrif,af fatetor** rtgeltoa. [ Optat. 1. Brevis dt aunmemotamrium *-1
>*«’·
Castiths ] Mak hic duo labci ctfatoiû. alix
'**■
omncsca/fict'u aut crihtüt. uttk. xxvu. cap. 14.
Ædjjfcrat vütoe vtjuret entortuù tefiitito. Qui­
bus ex verbis caftkia incdlieimu· ad ftroftntasft
aedificia pertinere. Quod iptum ex Ladoviri Pfi
Conftkutioae inreUrgare eft lib v. cap. 177- abi
cum Monaftariontm daaftri· comparat caftkia
Ecclefiarum , id eft, aedificia que ad Ecdafias
perorant dc illic coherent. Sic igkur villarum
caftitia interpretamur qua in vUu· inadtficata
fax. Vetus charta K. Germani Parifienfis: ManTira demMicetratteM ta/k &■ eUuufituu.QpK
TaM.IL

766*

caGdia dicuntur in alia vetere charm S. Benig* Τβ“· "*
ni : Mtufut ktüeüricaea cum cefritota fv/tr
tefimBu. Atque alia paftim bujafmodi.
Nostxam uaxmiscaxam ] Tiu xxuLCap. p.
*
Mlm Mnqfhmra fitet
vifiat favit fafito
mrv. Tit. XL. cap. p. dfgMm herat/crâ«m d mH·
Tk. un. cap. I. htfafv ttefirta her*
m^cerrav/kweddai mlmn c«lp* & at radis fav
ouritfifi/ut. Er ahis lode. In quibus omnibus
harmifcara, rat hermifeara , interdem etiam
harfcara laHmr, hamiicar*, quod alii tribune,
ntdquam. Ex hoc ratem Capitulo dr dit· que
defcripfimns liquat harmifcaram naviorem mul­
tam Ηύβ·, quu I Principe pro amnio extra or­
dinem imponi fclerct. Hiramere* Lraduaenfis
Hincmaro Remenfi : & vtlle ti *mxm msreedem venire trfafiatn fultt» illi iMnuradeJcm
herau/cerAM.
X I I.

Synodi apud Venneriam.
von ViautaiAM fau]Tit. xix. cap. 11. *4 *7·
In Capituli· Karoli Magni anno oftavo
Imperii. : De «pendes peUrii ra Kenttrtom. In
diplomate Caroli Junioris pro Ecdefia Remenfi
apud Rodoardum iih ni. cap. 4· Aflaia K<nne>
rut pUnt rtfa. Ska eft ad Ifcram ftuvium. Aimoinus lib. rv. cap. $7. de Karolo Mamelle :
«vrwurc tUfù in vilto l^tntvto faftrfiuvuM
virent. Hodie Verbena, non procul Compen­
dio. Conciliiapud Vermeriam, cuiPippiauiia- ‘I*·/*
terfuk, memink Gtarianus ap. q. a. g. 4. cuius
Canones xxr. * extant in codice noftro Me*.0«.
tenfi.
CnuouxADO Moatust. ] Idem qui primo loco
**"
meer Proceres numeratur tk. xxxi. ft I Valaftido Strabo NbbiUtari· apex diciter in carmine
ad Chonradum Comiem. Quo fit nt de Con­
rad» conficere liceat Judith Mpn* faire ; de
qua qui iaibunt, Veifoni· nobRUfimi Cotnkif
âiam trodeht fade.
Aiu ivulauc· ] Tk. xxviu cap. 7. Faire- IMA
du* Ahbrnrai fitvuftrü S. Dtotnfa ,& finemum CeftUvMHt jtrab ftofitù. Bodam etiam
Capellani marare fundm eft aradKarloraaanum
Regem, ut Ifariomanni ipfius d· S. Dumyfii metC*tt> diploma reftaor. Sed Fultadi & lagaàouura
quas aoZachariam, Paulum, ftScepharam Pon­
tifie·* fumma cum lande rafifit, darior eft me­
moria qudm ut illuftnn debmr.Hoc nraperindè
«xmaibus noenm, pester hunc alterum eiufdam
nominis Abbesses rulradum firiflè, Karoli Mar­
celli ex Hieronymo filio nepotem. Quod ex his
Tbeodulfi Aurelianenfi· verfibm didicimu· ·■

A

Cutton nfat tpn fafavuurvUUt tuto
JMn frintor vUetntttouu.
itonfn toto Hnmtyent Centot fettr atoi UH,
Qri fnftto jfiutotn gutto tri toto ntot.
9ttto gtreu, fennfu neu, gto tttotom ngto
Db fimfti Qemrini «de farno eft, qnam i Ful-

rado hoc Abbate ftniftam ait anno occcxiv.
Karolo ergb magno fnpetftec fuit. Sed nt ad ooftram rvdeamu·, in Karoli riufilem *agni Regis
dipiocnate, quod Fultado Abbati coucoffit, com-

*7&7
Tom. OL

Jacobi Sirmondi

768

memocatut inter extera Monafterii bona , In aoodus cam fttuâura plaranque ad manfionem* Teu. n.
Hincmarus eptftoL 7. cap. 34. Quidam res com-

pogo Alfaciuft cello S. AUxandri , ubi ipfi car­
pen quitfeii. Hoc nempe eft Lebuhac Mouaftm

num in Alfeda.

punuu, ζχ in illis finSurat faciunt , & m cifdem monfii fieninae ncipuun . qpm doatdr curam
Sreut. ualis moffd9 ux apud CadSodocum Bc

Ama» Hlvoov vicus ] Magni & hic neminis
regocium magnum fiepè, atque in formulis an­
Abbas , Karoli Calvi propinquus. Sic enim ap­
pellar ia diplomate quodam pro Monaftet» tiquis Eodefix Romanx: Cstsaii 6rfamilia mafr
S. Dionyfii ; Vir venerabilis ac propinquus nof- ferumfive femderum. Regum autem edi&is Can­
ter Ludovicos Abbot Mouafierü Apoflolorum orum fuerar unicuique bxlefix unum manfiim
principis exceUemi^morumqne Chrifii Martyrum integrum abfque ullo fervitio adtribui, lib. 1.
Dionyfii » Ruflui « €r Eleutherii. Suptà tu. 111. cap. I j. Unde Hincmarus idem in Capitulis quae
inter eos relatus eft qui Vernenfi Concilio prxfi- anno dcccui. Presbyteris dedit, referri ad fe in­
debanc ,Bc tit. xiv. inter Miflos dominicos nu­ ter amra jubet; Si kaiciuauM^MiMemcM bunmeratur , Bc quidem ante Yrminfndum Epifco- muria dusdteun. Fnxadus Epdcopus Leucorum
pum. Fuit pottered Caroli ejufdem Regis Can­ Dromoni Metenfi : Qasedam vçjtri juris baftlica
cellarius , epiflolare ia palatio gerens offeium, inprovidtntta nofira confiftunt, qua nec monfoat loquitur Lupu Ferratienfis', cujusfunt aliquot rum fubjeSione fidciuntur , ncc Sacerdotum pra·
ad Ludovicum Abbatem epiftola qux fummam ftnttd cufiodiitntsar. Quare de hoc manto centum
illius auâoritatem declarant. Scribit ad eundem aut aliud quodvis fervidum exigi ne£u fuit. Ea
Hincmarus Remenfis, & Abbatem fuum vocat, immunitas manfi dicebatur, ut tic xl. cap. 9.
Senioni âwuudMtcm dc manfi ad Ecclefiam
apud Flodoardum lib. in. cap. »4.
dato confervesu. Nunc ergb qui hanc infringant
XIII.
coerceri à Mtflis jubentur, Be tie xxxvi. cap. a.
& dc xxxvii. cap. 11. Ludovici Pii exemplo,
Apud Valentis nas,
qui idem ftatuit lib. v. cap. 100.
·»· Λ · Valintianas ] Tit. xtv. in prxfatione,
Dr cotiicTis qvas Hraizuru ] Tic. xxxtv. Pu *ι·
tit. xxxiv. cap. 1. & 4. quinus in locis cap. 4. Colleâa hoc loco non quxlibet populi <<ν*
huiufee apud Valenuanas cum Lothario Imp. congregatio, fed cum nefadè ad refiflendut» aut
colloquii tat mentio. Einhardus Abbas ad Auguf- ad nm faciendam colligitur. Tit. xxxv 1. cap. 18.
tam : Poftquam de Afuit exivi , tanti» corporis Qui Comiti coUtAd mono nfiften prafumpferit,
incommodis aftStu fum ut dc TrajcBo vix de­ ne. folidar culpabilis judicetur. Quod caput ex iis
cima dic pervenire poffem ad Vnlentianas. Va­ fumptum eft qux Karolos M. anno ten» Imperti
lenciens ad Scaldim fluvium notae funt, ad quas Legi Salicx adjecit. Quod colleSd manu hic di­
Synodum etiam Karolus M. habuifle dicitur anno citur, alibi cum collctia fimplidter. ut lib. 111.
dcclxxi. ut eft in Annalibus Pithœanis. Erant
cap. <4.
Ole tum quidem in ditione Locharii , quippe
Sonwsc ixnr audiixit ] Rumorem. In Evin» C4·’- *
trans Scaldim potiat ; at pofteà in divifione re­ dicatione
S. Remigii, qux Hi ne­
gni Locharii junioris Carolo ceflerunt cum reli­ mati juflîimancipiorum
faâa : Refidentes in placito publico au·
quo pago Cameraccnfi.
dunutt fenum de hit mancipiis, qubdfervi & an·

fbid.

X I V.

cilln meriti effe deberem.

Apud Silvacum.
Lspdcm non solvat ] Tit. xlv. cap. f. Et
Pa« «J* T N S'I-TATICO 1*“* *oco
plerique. At fi tali» malcfaffor m illa perfecutionc occifutfue­
Xiidem tit. xv- Bc tit. xvm. ubi runùm hujus rit, qui eum occiderit leudem inde noirfelvot.
loci atque horum Capstulocum fit mentio, non Hinc apparet leudem di&am fuifle compofitioSilvadcum, fed Silvacum vocant, quo modo hic nem qux homicidii causa fiebat, id eft wcregiledam codices Lauduncnfis Bc BeHovacctifis. Sive dum. Kaiolus M. Imp. anno odavo ; De fervis
igitur utrumqne loco nomen fuit, five in Silva­ verb , fi quit alterius fervum abfque judicio &
tico corruptum eft, confiât halluciaari cos qui fine culpo pendiderit, 6r ibi mortuus fuerit,
cum Siivaneâo confundunt. Procul namque abe­ urcngildui ejue domino folvotur ; &fi dc ipfa
rat Silvacus villa regia in pago Laudunenfi, ut morte evaferit, ipfe ipfam Undem recipiat, &
Hincmarus Laudunenhs docet in epiftola ad Ro- liber permanent. Idem alibi : Nemini licem fervum
menfem : Relegi feripto για mihi dtfiinaftit Λ fuum propter damnum d fe dimitten .· fed juxta

n»r«Tl

inflame anntverfario mti traditionii perpetrata
mea in parochia in loco qui dicitur Silvaau *. Et
tit. ini. cap. ya. Sib acui cum tote Laudunenfi.
Meminit Lupus Abbas epiftola $ 5. Bc sy.Bc Ai-

moinus multis locis.

PAAAlOLAVtaVMT

SIMVt ] Tit. xxv. cap. j.

Qmm ifte meut cariffinuu nepoe cum dilcSijfimo

fratre meo Hludovico parabolovit. Et dt. xxvu.
cap. 4. quicquid cogitavit, paraboUvit, &■ fecit.
Parabolare ergb dicebant quod nos pariare, id
eft, loqui; [ vulgo parier. ]

CiNsuM na Manso ] Ecclefix cujufque.
caeTT *** Manfus dicebatur fundus, hoc eft, cenu» agri

qualitatem culpa, domimu ejui feo ipfo fervo refpondtat, aut componat auicquid ille fecit ufque
ad femiplenam leudem liberi hominis. Quicquid
fuper hsr fuerit, irregauditio effe videtur.
Faidam » roxTAMi ] Tit. xiv. cap. a. Bc
Karlomanni dt. 111. cap. j. 10. 11. raida eft
gravis Bc aperta inimicitia ob exdem ferè ali­

quam fufctpta. Unde & vindiâam mords inter­
pretantur. Synodus apud Compendium fub Pippino Rege cap. 18. Si qui propter faidam fugiunt
tn etiam patriam,
dimittunt uxores fuas, nec
illi viri nec illa femina accipiant alterum conju­
gium. Hinc illa in Capitulis, dc feidis coercendis
Bcde

769

Notae ad Capitularia.

Τβη,Π. & drjkidlspteandb Kb. tv. cap. a7. A <j. &
in noftris «. n. cap-10. at Jiuda pari/tarar.
[Lex FnfiooMn,Tk. u.pNccjartr. net loudem
fobar. fid iaimieMat propinquorum oedfi patia­
tur. Et pealb ante cap t. intakkta prepbefaenua

JJ.!

‘ fa.9 cumiaiaucitfitit,9bùquivùa

BtU.r fc

ïümmt, bat tar qgsmteftuutatt.
LatuoFoxbanmitvs]

in fotbannum miffus
* profcripcm. Tit. nr. can. 1. A j.qoem Μφtan vocabant. In Capitulis Karoli M. anno nono ;
De Jfsptan . id a, Uiroaeforbaaaito , te uwf*
puiffm Cernas ata mandat ·.« mtUw mm recipe-

HMta,

p< tr.· Maxascaxco· abFomlvm ]Marx£calctBor«*· **·
feânm Cea attacoram eqaorum fimat. Ln Alamaimocnm tit. txxrx. panoribas & artificibus marifcalcos adgragat. c. 4. Stauri/cafiw. fat fuper
xn.caballattft. occiditur. xi.filidù componatur.

lot hoc loco mataicalcosaquifiines dicer· videtur.
Sc kina pabulum eqaorum. Karolus M. in Capitulisanni ocociii. Ut aaUat audeat in noth n«ftiiari, excepte vbaodd 9fadre. fued iter ogeettau aers^crû/îtte. Fodrum adcsballos Hincmaras in Capitol» fuit anni nccctxxvn. Nepae du·
cati» fapcrfiud tourner. per meet Met grevetit ia
cito 9 peu» 9frdre ad caballu· At rodrum, five
fodetom, mnrdom eft annona militari*. Auâor
vit» LudovkiPii : hthibuù à nlcbciit uberiiu «n>
nanai militant. φοαι vtigbfoderam vocant . dari.
Et i fodro fbdmrii, qui fateum exigunt Hincmarus idem Karolo Régi annoncccux. Mittite
hominu.feuuUita coofoetediatm pradecefarum
vefiroram » fte ta leagùu pergent propter fodrariot . 9 carum de pote acciptaat. Apud nos fodrarii hodie dicantur metaeotas manuonum ; 8c

hoc monete in equeftribus turmis qui fungun­
tor , marataalci hotaitiocum nuncupantur.
Scacu vocamt ] linguiTeutonicà. Nam 8c hodie Germani latrocinium taach vocant. Otto lmp.
Ids. ti. Legum LoMobardicarum rit. < j.L f7.De

farte eut Jckeche . fi ultrafi*folidatfuerit, fau­
ltier utnerpetgpam verita» inveniatur pracipimu».

Inde fiaacorum ludus, ludus latrunculorum.
Tiscxiam 1 Sic veteres libri hoc loco. At Tit
xtv. cap. j. obi vox eadem fstpids repetitur, tei­
nta perôetub feribitur : De Mit fai tafomu vel
danîetUci faut de tefttii» vd latrocinii» & rapacitatibui 9 afalturu. Origo vocis obfcura eft,
tad nota ex ms capitalis figmficario.
Miss» domintas ] Quos fupci legatos i late­
ra vocavit Tit tn. cap. 1. (fanfimuu et feehrum
paircart» 9 opoAoliea difciplina contemptore»,
mdfad latere vtfro probatafaUlcgmit , abftut
nfpoSu perftnanan ceorctantur. Miffi atgb ao-

770*

•rat torios pagi. Pagus verb Comitis, id eft, Co- τ
mitatus, dividebatur in Vicarias. Centenas, Decanias j in quibus Judices erant Vicani, Cente­
narii , Decani. Decretio Childeberri Regis cap.
9. Si fuit Ceutcearàua cuu fueutlibet JuMcuu. Et
cap. xi. caufiuer Ceateaarium cuat centena refuntt. Tit in. Karlomanni cap. 9. Ceute» proeipict fue Viteceat 'ui fiùfyet Centenarii». Iu Ca­
pitulis Aquenfibas Kandt M. anno decimo impe­
rii: UtanfeYicariuntfr Centenarium dt prtprtetott out Ubertate judicium non terminetur cut acfuiratur t nifi fimper in prementia Mijforum imfarinlium, nut in prafintia Comitum.
Paci i» mimaticos] Mifiàticos 8c milTatica
dicebant regiones tra&ufque provinciarum pet
per quos Miflbrum dominicorum legario A poteftas porrigebatur. Tit. xtn. cap. a. Si de une regne
indtud^utde uns miffiuico in aliud fugerint. Tir.
xxni. cap. a. Epifeopi in fui» parochiu, 9 Mijfi

ia illorum miffaiicit. Cemittfjue ia eorum comitatibut. Et in przfarione tituli hujufit ad MilTos
per regnum canftitutos : utficut in mifauii.it conjunSi 9 deputati efii» .fimul convenient. Et aliis

locisfiepiflûnè. Hi tniflarici quamquam alias ma­
jores nunorefve pro arbitrio Principum inftitui
fidebant, femper tamen amplillimi erant , 8c
nlurts pagos comitxtulque continebant. Quod ex
orevi fubdito videre eft, in quo miflatici duode­
cim pagos continent fuprà oâoginta. In hacetgb
legaoooe Carolus regnum fuum univerfum, ex>
cepti Aquicanit,que tunc feorfim regebatur,A
Britannia, quae rebellarat, in duodecim regiones
feu miflaricos diftribuit , atque in his duodecim
Miflôram dbminicorum Ccilegiaeonftituit: quo­
rum lingula, ut mos erat, Epifcopum aliquem
•ut fimul etiam Abbatem 8c Comitem unum
plurefve defignatos habuere.
Rxmtiano ] pago Remenfi. Pagorum hic no­
mina pro illius fecuh ufu mirum in modum depra­
vata leguntur, ut Adernfo pro Atrebatenfi, Rormenfii pro Rodomenfi five Rotomagenfi , Bagifino pro Bajocenfi, Lisvino pro Lesovienfi, Carrentino pro Carnotenfi, Alciodtifo pro Autifiodotenfi. Sed horum tamen que pagos denotant,
in quibas capita font civitatum 8c dimcefeon, facilis eftconjeâun; dilfidlior in atteris, quae mi­
nores pagos fignificant, quorum multi in unaqua­
que tuocefi. Obficuriora enim funt pleraque ,
qubd ifta pagorum diftin&o poft primam 8c fe­
cundam Regum noftrorum ftirpem obfervari dé­
fiait , ac nomen quoque ipfiim pagi deinceps ,
pneterqulm in vernacula lingua, nx ufurparum fit.
Quara non aliunde feri explicari queant quàm ex
illorum temporum Scriptoribus 8c mommenris.
Longam eflet fingala perfequi. Ut viam curiofis
apenamos, in paucis quibuldam experiemur.
VoMxiso ] pro Vongifi» tau Vongenfi , ut eft
apodFlodoaraum lib. n.c. il.AlcmnusinvitaS.
Vadafti Epifeopi : Venerunt in quondam pagum

minicidicebantur quosPrincsps extra ordinem in
divertas reni partas ad joftdas fiviandas ( fic
earn Iqqaebaatasrl cum amplifiima poteftatedirigabat Chfafinoditegattanam ampla pafim ex­- qui incolanun iliuu coafuetudine Vungfe eagut
tant i fed duo maxime uutftna memorantur.r. dicitur, prope Rtgidiacam villam . qunfita efi
fiorigfrat Axotut flummit ripa». Quo ex
UtdasfiibKaroioMagnolmp.cajusmemiiuiFlo- fuperfit
âoeemur
doadnel. U.C. 11. atarinsfim LadovicoPio,qon _loco
do pagum Vongentam ad Axonam
fulta, in eo nimirum traâuquà Remis Treviros
inCapinihrihmlih < t.cap.aj defcribitut.
CsMTSMAxn ] Judices minores t qui pet cen- eft ita. Quod iter definbem vetus Itinerarium
tanm jua dirabaarfid>Comiw,Coraaaonim Judex Vongurn vicom in eo locat lapide d Durocortore
Ccc
t«m u.

*

77i

Jacobi Sirmondi.

rotf* H- xxn* VffMfwnimtiucÿiiimiFkNfoardodicraiT.ln
Precroro Ludovic! Pii pro Eccicfia Remenfi Ctf
tmm Ktnftn/i. Nomen hodie remet in illo true ■ ■
tu quem dixi, ubi olim pagus Vongenfis.
Folcoin vi J Epifcopus Tarvanenfis, quiCotbeienfiprivilegio cum ceteris fobftripfit in fvnodo Panfiacenn anno dcccxlvi. Rehqui Epifcopi
jam nori Font omnes ex Sjmodo apud Vermeriam
tit. xtt. prrter Dodonem Andegavenfem , qui
Sueflioocnfi hoc anno interfuerat. & Burchardum Camotenfem, de quo diftum eft tit. xi.
F*g. tt.
Tsila v ] Series ipia inter Caletenfem agrum,
qui pan eft pagi Rocomagenfis , ôc Vttnau, id
eft, vimacemem , in eadetn mans ora pofitum
foifle hunc pagum oftendit. Quod verum eft ,coo' firmaturque ex tabulis antiquis , qux docent Lu­
dovicum rium Monafterio 5. Medatdi apod Sueffitmes conccFfille Xrces in fngt TtUnn , 6r Niduai CtrHni in etitm fngt. Tellaus ergb pagus,
ubi caftrum Arcarum, is erat qui nomen oofted
fecit comitatui Talogii, cujus nempe, caftrique
in eo conditi,memjnit WillelmusGemmeticenfis
lib. 7. cap. vn. At Ordericas Vitalis Ebro fexro.
Ain Talovinm appellarunt. Téllau, ut hoc loco,
fcriprom eft in diplomate Caroli Calvi pro S.
Dionyfio : Er filihm ttitfian de vtnnn çntt tft
fact invium Ltch in pngt TtUnn pifcnttntm nan
runty un», h tedmpuro villnm fu< iicitnr Le*
ritneuvallis. ô* mntyi jnprn mnrtjùti, φάnmt·

771

Ara funt. Quin It Rofontum villam in eodem Tou. tt.
pago Rex idem commemorat in diplomate pro
Monafterio Cellenfi, quod legitur in Antiquita­
tibus TncalEnu, nifi quod Merinre/î^erperam
ibi excniutp eft oto MorvteiUL Aliud ergb eft pa­
gus Mornenfis noc loco t auud Morvenni pagus,
qui nomen hodie retinet in dimcefi Auguftodunenfii Quamquam 8c hic quoque Morvenfis pagus
dicitttr in lireris Hetimanni Epifcopi Nivernenfis.
HaTOanm ] Crebra tit hujus pagi mentio in
tabulis Befvenfis ctenobii, quod ipfum fuiflè me­
morant in pago Attoariorum. Chronicum etiam
& Bemgni nugonis meminit Comitis Attoanorum. nnirimus erat pagus comitatufque Attoarienfis pago Cabillonenii & Tomedrilo fiveTornodotvnn , inter utrumque interjetais. Diverfc
autem ab his fuerunt Attüarix tum Belgicx, tum
Germanic», qux nominantur in divibone regni
Lotharii tit. xuu. & in prxeepto Ludovici Pii de
divifione regni inter filios, atque ab his pagus At*
coarienfis in Chronico Lauresiuunenfi. Cxterùm
in eadem KaroE M. legatione longé amplioribus
terminis hic miflâticus definitus eft. Sic enim def·cribitur : In prinui it Anrditaunft tiviuut ti
SsgMUin Memedd rtSnm tfi. Dtinit nd Trim
tnm Tricaffint tntt. Init ni Lhutnm, it Ling»·
nit ni Biitncitn viUnmfnnu Bnrmmiut. Init
vtfi ni ÀHgftfliinnnm ,itSti ni Ltgtnm ‘nfnvt
ad Attrtlinnii fvnt Mijfi M nnnvtArchitpi/tt*
ftu ,£r Goduuiovs.

repeater marts, cum integritate.
Otumoa Saxonia ] Habitude 'aliquandb Saxones in ea ora Gallic quit eftus Sequana: allui­
XV.
tur, argumento eft nomen Erroris Saxomà, quod
in Notitia utriufque imperii hmtur fub diFpofiApud Atriniacum.
tioae Duris Americani dc Netvicani. Propadi
edam locum indicat Gregorius Turonenfis, càm
rvo Attimiacom ] Attiniaco palatio tit.
Saxones Bajocaflinos nominat Eb. v. hiftoric c.
xxvii. At tit. Lrtt. inter palaria regia nume­
ratur cap. j i. Inparrochia , noc eft, in epiico‘7·
Pag ro·
Manaret so) Madriacenfi. In legatione Karoli patu Remenfi fitifiê Hincmarus teftatur in epif­
magni, cujus partem nobw erhdseit Codex Me- tola ad nepotem, quam recitat Flodoardue libro
•Snpràie·. ternis : * In Pnrifinct, Mtlrinnt. Meltinntnfi, tertio. Noc veri» longiore operi aget Attiniacus,
1. f*s >f* Prtvintnfi, Sumptnfi. Cnrnnunfi. Pintinttnfi, cùm de nomino nunc etiam notus fit ad Axonam
Ftrdidfm 6r Sttpluntu. In Ctnmnnnitt > 0*- fluvium, multis olim Synodis & placitis Regum
rntnfi. Lijviru . Bnjnctffinn, Ctnfinntinn, Airim- iiluftris.
eurino , Ebrtciifo. fjr Mnitktnf . & de illn
Da mamtima cvrroniA ] Einhardus epiftoH cap. ».
fnrit Stqnnnn Kodomenji , Mng/tnnrim Enifio- a 1. Htnuna ntftnftatniiun oriinnttomtm trjvf/nu 6r Madtlgnudns. Aliter, ut patet, quam in fitntm Dtnuù Intftnutru ni afniuun mnriti^
ifta Miflis dominicis diftributi Fuerant pegi. Ma- tum fvtmu. Lib. iv.CapituL j. Ctmittt fni ni
driacenfis tamen in ucraque cum Ebrouxnfi ut tnfitiitnian mnrithnnm itfutntifttnt.
vicinus conjungitur. Situm essun in hoc pago
Apvucttonim Aquitanicam ] Unde hxc
Pag. re­
fuite monafterium S. Leufredi, quod ab ipfo nata fit docent Annales Pithoam ncccuss. It
Ebroiconim capite Mediolano paucis millibus DcccLiv. Narrant enim poft Gcuberri Comitis
abeft, docet Karoli iimplici» diploma apud Ai- interitum , quem Carolus Rex juffit occidi,
moinum lib. v. cap. xtn. & £ Leofadi vita capi inftigatum ab illius propinquis pur legatos firif1 o. Madriacenfir pesetered pagi meminit alseram fe Ludovicum Germanus Regem ut Aqukadiploma S. Dfonyfii, cujos partem edidimus in niam invaderet, miflumque i patre LudnviNotis ad Gofltidum Abbatem lib. a. cp. ιί.
cum filiam ut periculum fiusat, Fed cum à
Moxv no] Motvienfi. Fuit autem pagus Mor- exteris non fuiripentur, re iaéèâd rediifle. Hinc
vienfis, ut hic locus indseat ,Pruvinenfi confinia igitur liquer tum au Ludovicos huic colloquio
Quod Karoli Calvi pro S. Dionyfio liten confir­ & fequenti cum ftacribas non utterfiaerit, tum
mant : KUinm Nwlgtntnm fîiprè Stynnnm in cur ex Aquitania nonnulli έ fàâiofis pulfi exce­
fngt MtrvitnfiJitnm. Idem in aliis : villnm Mn- derent.
irinintmn Rwnme in Mtrvitnfi ctmitntn fittm.
Sacaamintdm fibiutatis ] Non abfimiie
p1(.
Atque in eodem pago Bnxidnm quoque & Al­ (aeramentum quod i Karoli Magni Mjflis exi­
tam ripam nominat. Qux omnia in illo uaân gebatur j cujus hac formula in eodem codice

A

J

77J

Notæ ad Capitularia.

774

3^*?η'JE noftro Metenli. Preuuuo ego quod ab ifte die
Domni Akmtolici ] Benedidi IILPapu-Du"πΓ m
«anted
anted'fideiie
■“*·;_
fitm Damne Karole piiffime Impe- bium non eft quin Benedidum incclligxt : fed
reteri
Çr Benhana
Berrbann Regina
ratori,fato
filio Pippini Regit It
Regina,, quam eju* increpationem dicat , incertum. De
puri mente t ahfifuefraude fy mala ingenio , de hac autem fedis apoftolicx commonitione iterilm
mea
parte ad fuam panem, fir
fir ad
ad henerem
benerem regir
meapvte
regni tit. xxvn. cap. B.
fui » ficut per driSim
dedet tie
'
~ hemo daminofup.
‘ '
Sic me adjuvet Deui ,tyiftafaaENrum panocima qua in hoc locofunt .quia diebui vita metper
meam voluntatem, ia queneim mihi Deui intelItSum dederit. fic odiendum Cr confiruiam.

ToM.II·

Bakonou* vistkis ] Regni Primoribus,

Hincmaro interprete, qui quos regni Primore*
dixerat, quotum confilio dc opera poft moram
Pippini panis Kadomannu* dc Karolu* Reges levau funt, eofdempaulbpoftBarone* voratepift.
Sicunbvm mivm savixum] In fecramento
i. cap. 6. Nam fi illi boni Baronei poft mertAn
Ludovici dc Karoli fratrum Romana , id eft , Pippini eum dnobui (retribui fic fano confilio
vernaculi, Ungui conceptoapAd Nithardum lib. egerunt ut pax inter fratrei Reget v inter regni
Suprb m.· In quant Dtui /avir fr podir me donet. Primorei ac Populum effet. Diwidimè apud nos
*■ Quod eft in adnunriarione Lotharii tit. xxv. ttfus perfeveravit ut Barones universè dicerentur
(^itaNtùin Detu mihi fcire & poffe donaverit. Et Optimates. In adis vifitatioms Simonis Archiein formufe juramenti ab Hincmaro exadi : nan- pitoqn Bituricenfis anni mcclxxxv. Delatum
Σ'-'-.-.τ:
tMtcwifite plui & «riais feiero & potuero. £t in fuit corpui Philippi Regis defundi in Aragonia
(aeramento Regi* tie. xxvi. Qmiuhir mihi Deui proctfioimliter
ad majorem Ecdefiam», &
fr rtc(
rtcep
_
prem ta <e d‘ “
D. Archiepiftopo & Epifcopo CarnointeUeeum 6r pofiUditatem donavtru.
In mauo mimis ] Mallus dc mallum, publi ■ tenft . pnefinte novo Rege, f«i carptu pradiSum
eus conventu* majorum caufetum judictocum- gtftabat later brachia und cum mubii Barontbuj.
queauriL Miliorum autem erat idonei* permit Et poft alia, ubi de Miflâ qua ab eodem Archie(atico* fnoelocbmalbcelebrare, atque inbi* tum pifeopo potaidie pro defundo celebra eft, pr<errera exequi, turn fideliraciefacramentum Regi* ftntt nove Rege , Epifcopo Camottnfi . & Orbe­
nomine exigere. Hoc igitur eft exemplum malli nt Comite Burgundii . & pluribus aliu Baroni
Remi* coach, cum brevi vallorum qui fidelitatem bu €r perfonii.
in eo mallo jurarunt : inter quos qui Docani nun­
X 1 X.
cupantur, minore*, ut paulô antè didum, Judi­
ce* erant, qui per Decaniis jus dicebant. HincAd Franco* & Aquitano*.
manuepift. tv. cap. xv. Cmnitei &" Vicarii vd
etiam Decani plurtma placita conflicuaiu.

X V L

ui aa so MtavikAirr ) & Ludovici par­ Pm t»·
tibus poft Aquitanicos motus occulte ftudeoent. Qui (equunru tituli quatuor, ejufdem funt
argumenti, peninentque ad divetfas legatione*
quibu* Karolu* Rex iAot fibi conciliare atque ad ·
fidem dc oficinm revocare conatus eft. Re» autem,
ut fequentia pàft docebam, excito è Germania
Ludovico, in apertum eandem bellum erupit.
Avvncvlv* Rhooouus ] Judith Auguftr
Karoli marris frater. Duo eju* fratre» in hiftoria
noftra celebrantur, Conradu* & Rodulfiu, apud
Theganum cep. jd. dc Nithardum lib. t. De
Conrado fupetuu tit. xn. De Rodulfb Hincmarus in epiftola Karolo Regi (cripta anno occcux.
XdvMcaliiM vcjlrwm Rodalfum t qui Deum tir·
uur« & melem edit, 6r vet ec tignum veftrum
care» beber. Idem Nicolao Pap* : Redulfut

Q

Apud Leudicam.
A vvt>LiUDtcAM ] Loodium. Tit. xvm. in
Leodico. Quo modo dc in vita Karoli M.
anno dcclxix. CAehravit Paftha in Leodico vice
publico. Vico» tunc erat, nunc civitas ampla dc
nobilis. Liugas vocat tit. xliii. in divifione Regni
Lotharii.Legiam alii, ut Joanne* PapaX in epif­
tola ad Carolum Regem.
PxaTvaaATioN* qvam mivs ] Ludoviot*
c·*'.
junior. Aquitanicam incurfionem fignificat, de
qua jam didum tit. xv. Hcc nimirum caufe cur
abfit ab hoc itera oongreftu Ludovicus parer, dc
cur fefe adrecrih illum Karolu* A Lorharim novo
fodere acfirmiratecoajungant. De qua inadnuntratione Karoli tit. xxv. capi t. & f.
quoque ejufdem filii veftri Domni noftri Regii
X V I l L
evuncului. Apud Flodoardum lib. J- cap. ij.
Vixit ad annum ufque occcixvr. IHo virere
Apud Bonoilum.
defiit , ut sudor eft Ado in Chronici* : Xwu
von Bon oho m ] Vicum agri Parifienfia Bo- dccclxvi. rtgeente Karolo Ludovici fiit. duo
ΡΜ·η·
nogilus Lupo Abbatiepift. iS. Ad generale filii illitu msrunuur , Hlothoriui Abbat . 6r
placitum occurrendam, ouod in pradio pudui
Karelu* Rex Aquitanorum. Avunnhu fvegae
Parifiontm , cui Remmio nomen eft, incipietKa- «m Rbedul/iu , Coifiliuriui Primufque palatii ,
len£i /ulii celehrarL Hincmani* in prc&tiooe hominem exuit.
pofttriori* refucarioni* Gotbeicalci : Screwnrrn
Consilium acaftau ] Hoc eodem titulo
rlori, guem mutuante Heriboldo Autifiodorem- cap. i ). Quedecaptert peterrit, pacifici habeat.
fiam Bpifiopo in Synadbdi conventu apud Boeot­ Pro eo quod eft petere» captare, acquirere. Unde
iam eiftripfimu. Sed Lupo* de alto quodam fuum Iodis acatton , dc achtmer noftri*.
(uperiocera conventu loqui videtur, Hurmant*
Commiscvlatvs ut J Hincmarus in epif·
de hoc ipfo Eft & m agio Mddenfi ultri Matro- tola eadem ad Karahitn Regem : Per plurimo­
rum «re vulgatur vee dicere quoniam ae iftit ra­
invitaLtfdoviri.
pinis asyuc deprudationibiu nihil vei debeatii.
Ccc »
|r·

A

Λί4.

*771
It·

Pag.
C. **·

m>

Jacobi Sirmondi

nu/cuUre , eatufyùfen firn defindat nt potefl.

AccoourrET ] Notum fadat dr promulgeLTit
ixaui. in fine : Hone mrflramGtnftituttenem&
in palatio noftro & μ etv'teatibut & in mollii nt·
que placitii Jin mercatit relegi. oAcovùtari. fr
ebfirvart mandatant. Hincmarus roiftolâeâdem :
Exemplar dominationi vtftra tranfmitto , ui jubeatu venirefidekt v^flvot , ditem·» fare oit Ücognitore vultfiAndo adcognicatio tit xaav. co-

Cep it.

gnitameetumdt coenitatn aliis loci*. Illi simulât] lnividetur,il bu/rmltaHmomiru· Lauduneufis ad Remenfem : nt Hit pofllt
rtt de fua Ecclefia ordinart. hr illi liceat fient ei
fimulavtrit difponeH. [ Ite» : Ut mibi boent rtt

• [ Mto. Ecclefix .fient mihi fimulavtrit. dtfpontrt Crgusf btrnart*.]
.
PalL M.
Masulitiomem lAftAT ] Marririo detriman-

776

eft legatio, dc ,< ut Hincusaras in epiftola «udam ad Ladovicum Balbum Loquitur, ambafesatum.
Abalaudum Amatam 1 Adalardo Abbati
feribit Hincaaanu apud Pledoardum lib. j. caja
*4. fed cujas idti Abbas fuerit non expnoûtur.
Nec facile eft ptonantiaM i temeti Monafterio S. »
Martini Turooenfis dc S. Vedafti Atrebatenfie
pmfuiffe hoc tempore nominis hujus Abbates ex
variis diplatttadbiis obfervatum eft.

Tom·

0*

X X ! 1 L

Synodi Carifiac*.

O

m Efiscobo , Missis illis ]Sicconcipi fele- PM·**
bant epiftnl« generale· aut charte quevis alte
ux ad diverfbs eodem exemplo in diverfa loc*
cM· '*·
tum, aut jaôura rei. In chartis Monafterii S.
iiigebantur. Singulis pofteà exemplis qux fie*
Galli. chart» ait. Karlomaano Rege : Sin auttm,
bant adferibebatur proprium nomen Epifcopi de
ipfit rtt fine alla marritiont nd tpfum Monafitrium rtvertantur. Iran in proximo, anno fecun­ Miliorum ad quos mittebantur. Itaque in codice
do Karoli Regis ·. Et poft ntftrum difrejfem ipfte noftro Metenfi, atque in altero quem nobifcum
y
rtt pre animabut noftrit àa ipfum Monefttrinm Heribertus Rofweydus nofter communicavit, pro
fine ulla marritiont revertentur. Quod in aliis generali hae inferiptione , altera his vetbis ex­
dici foiet : cum omni integritate , vel .fine nlln pretis eft : Karoiut grntid Dei Rex Hunfrida vm
diminutione. Marritionem etiam hoc loco inter­ nerabdi Epicopo, Ingtfialto Er Btrtngaria Co­
pretari poflumos moleftiam aut merorem, qua­ mbibat Er mut^erialAtu «c fidelibut Miffit
lis « aamno fequi folet Quo fenfu & majores noftri» in Domina falutem. Hunitidus hic Epif­
noftri eam vocem frpè ufurpabant, & nos vulgi» copus erat ModnenfisfivcTarvanenfis, Felcoini
matricum nunc quoque dicimus illum qui de re nuper defanrti fiseceflor. Ingifcalcm verb dc Berenganus Comites iidem ipfi qui Felcotni colle­
quapiam doleat.
ge inter Miflb* dominicosadleâitit. xiv.Quare
X X.
in mifTaricum illud diredum fuerat exemplar
Milia de Bafiu.
unde codices ipfi deferipti funt.
Afud Ca*iSiacvm J Tit xxvi. apud CariP*g. ·ι> T\ i basim ] Apud Salas Bafiu datum proditur fiaeum palatium, dc tit. uu. fub finem inter reJL7 diploma Karoli Calvi pro Monafterio S. via palatia excipitur Carifiacus cum fereftibus.
Luciahi apud Bellovacos anno regni ejus trigefi- Hinc illa in diplomatibus : Adhun Carifiaca pa­
mo. Eft tt Bafiu filve mentio in Chronico Mon­ tefio regio. Fredegarius Chronico extremo Caritis Dei de geftis Nortmannorum, quo loco Karlo- focum villam palatii fuper Ifaram fluvium lo­
manni Regis mortem delcribitartno dcccxxciv. cat Ut dubitari minimè debear quin ea fit quam
«r^
Karlomannut venandi eautd in Bafiu filva ve­
hodie Crefliacum ad Haram vocant * , ut ab aliis **■ * »v
nient, dum aprum vellet percutere, fu/damcx ejufdem nominis diflinguarur. Synodi apud Carifitit. Bertoldat nomine. afin Retent vulneravit. fiscum plurinue fuerant. Ad hanc noftram anni, rebnmmn
Nominatur etiam in Ottonts IlL pnecepro pro tu reor, dccclvii. referendum quod narrat Flo- mu <*3^*
Ecclefia Cametacenfi villa Bafius ad Sambram doardus lib. m. c. 14. Hincmarum ciun Synodo g»!
fluvium. Sed de hac non agi manifeftum eft.
Epifcoporum apnd Carifiacum habita fcripfiffe om lvu
Pm n
lx villa multa ] quz poftetis Nealfa. Hxc Hilduino Caroli Regis Atchicapellano de liaac N<*ar
«*»· 1·
verb notior eft vel ex nominis veftigio. Neaufla Epifcopi eloûione in Ecclefia Lingonica, poft oSwly
enim nunc dicitur in pago Vilcafimo parrochix mortem fcilicet Teutboldi.
>«uiir- J
Rocomagenfis. Hinc matus contra Gochefealcum
Fxat. n. ac uaror. ] Ludorici, dc filioram
in epiftola ad Regem : Ante triennium nebit M Lotharii. Decefferat enim anno bccclv. Lorha- cap*
villa Rotomagenfit epifeopii aux Nielfa dicitur . nas Imp. regno priùs inter filios tres ita diftrifuandi in txcubiit contra nortmannorum infes­ buto ut Ludovic· Italiam cum imperio relique­
tationem degebamur. Defignat anranhnnc ipfum nt , Lothario juniori eam Galtte partem qtnr ab
annum dccclvi. quia tertio poft anno feribebat, illo ( non, quod alsis placet, À patro ) Lotharii
ut initio prrfatus eft.
exinde regnum dc Locnaringia eft appellata,Caroio natu miaimo Provinciam. Nepote· igitnr hoc
XXL
loco, Lodovicus 1L Impvreroc ,LothariusdcCarolusRegu·.
Per Adalardum Abbatem.
SaCUMBUM LMXM SAM ILM *1 No· ·· dubium Ρ·ΛΉ>
p< ti. Tstum missaticumJ Alio nunc fenfu miftati- quin i» legendum fit ut editam eft iPtfbceo in
JLcurn didi lagarionetn ipfam 8c mandata Midi Capitularibus lib. s s i. cap. «j./iiuudfc· legtm
feu legari, ut m. xxxi. cap. 1. Sic in vifioae Ben- b ouvam. Nam dc hoc
modo Ctf^nnoldi, quam recitat Flodoardus Lib. 111. cap. t B. lem idem recitatur m LegibusLongobardkrtltb.
i. tit. xiv. 1. 9.*m Append, n. lib. tv. cap. j j.
Kidtt quomodè me adjuvit tant miffatieut f id

I
J

^ E

777
Tom.ii.

f*. gf.

I

Nota; ad Capitularia.

I

1.
Pm·»»·

up' ’’

ML

P* e*
P* i«a

Put m.

778

eadem uiùrpaxur, qua ligtm quoque futUceeefefiu. Et ptfl keceruûetr elie pe Te*· H·
prifeft Germanicarum Gentium liaguâ fignifiro- /qpiJidtUhtu vefiru . «tum us Carfifere, preadd
bat. Sad anriqaarii ob&iiritare vocu poreulfi lo­ HIM·petotta ai Bpifcepit pei effiermt. «·
cum hunc mulris modis depravarunt. Manque ndi fiupe/riMns etetfifiu. feie fir m ville
tamen Codices fiacets leAioms voftigi* redneut, Brrenu premijfijlu , nane matam dtc. Quibus ex
legtuuque aac/érendàai Ltgeufiuea illi. autft- vesbis multo in illo couventu aâa feilfe inteiücaadÙM Ltgae fr car*· Ob, emfieeuibe Le- gimus que hoc loco non commemocantut.
gta & eeet Hi·
Hincmaavs Ancuiav. ] Que febiiciuntur Pe*. «·*·
In Bastonsco ] Ar&flîmà cuftodiâ Itérât* nomina funt parum Eprkopocutn , parum Co­
mi tum, ex eorum nempe munero qui Curamena
de. xxxu. ex lik vi. cap. 97.
in hoc placito renovarunt.Hec in uno tantum
XXV.
Ecdefie Laudunenfii codice legebantur. Qui etgb
pofteriore loco nominatui Hincmarus. H incinari
Apud S. Quinrinum.
Remenfis Archiepifeopi nepos hut. Epifeupus
\ eu» S.Qviwtinum] in Monafterio S. Quin- Lauduncnfis, Parduli lucceilor.
/Xtini , quod eiu&iem nominis oppido nci,XXVII.
num eft in agro Veromanduorum j ubi etiam
Epiftola ad Ludovicum Regem.
placitum Karolos idem Rex habuit anno
BcccLXxiv. de quo Aimoinus lik v. cap. j>.
N MtNse Novbmbxio 1 Ludovicus , ut eft in F* ··”
Carafes in ivifiuuMB. Merieaatifitu CortAnnalibus Pithceanis, Augufto menfe in Gal­
Jilieriû pUciuuB fa Meurtrie S. Qfûittiei tt~
liam cum exercitu ex Germania venit Cui ad
tuùt. In admustretionum.poab iftatum coüocaBreonam Katolusoccurrens, maxima ex parte dedone, qui* in codice BeUùvacenfi confiife étant reliâus À fuis pridie Idùs Novembris, ut Hincdt disjedu, fiteuri fumas Merenfem ; fed in eo
marus in epiftola quinto notat, gradum referre '
felfe état ûdcripda. Sic efam inferibebat , quafi coaftus eft. Tumultum Bteonenum Hincmarus
bac fuiiTeot non apud S. Quindnom, fed apud idem vocat contra Gothefadcum. Tertio poft
Valentianai.encM, ut fefpicor, iode nam qubd menfe redintegratis copiis ad Ludovicum remit j
Lotharii Patris dc Caroli alie facrant adeunda- qui pent jam u> omnibus deftitutus de pago Laridonet apud Valendanu dt. xm. De bac verb dunenfi exceflic, atque in patriam ravtrfiu eft.
Lotbarii neporia cam Caralo patruo paârone ac Quo verb tempore m Galha
, partem in
fesdere Annales Pitbceani occcivin.
Attiniaco palatio exegit. Quod dt titulus hic de­
Fixmitas facta 1 Mutue oonjunâionis con­ clarat , dc Katoli Regis prodamalio adveôùs flTefirmatio , apod Leucucam, dt. xvi.
nilonemtit. XKX.cep. 7. In eo igitur oalatio erat
Cum Hlvdoovico faba*. ] Apod Coti- cbm abfipifeopis Karob partiam ftudsofis feripto
fluentes. Annales isdem : Atute ncccivu. fie* eft eodem ipfe November menfe aurea huc epif­
Hluiatviaa mcafe Fcdnuna tellefurtet ftebuit tola. De qua Hioemarus item Karofe JUgi: Et
lulitt
Üi* Cefitele fu* Sjasediu dc C»·
ie Ceefirterue cqpdle eunt Latherie etfett fia.
rifiece ftr WeeEeeete & Erduereree treefieifit
Tali atcxrruM invswit ] Receptum appel­
ei
luet
Auieietue
fruttrite enet Hleitevice
lat viam dc rarsooem rei conficienda. Qm ra­
tione ufurpari έ noftris vulgb felet, cùm boswm firevivifin^ff me trerfreitttett Hietuene ficonfilium bonam receptam dicunt, tranftatione liei mear vebu Mit t ftteeA veAfaue fa BergwsdM fiât. Sei rtUgite tie iUrj/neer .· fem Λ
i medicorum pharmacis petiti
mjfij credite. flet fr· veiit ftiet /re iiie fete
Stnoocm EracorostUM ] Apod Carifiacum
fvervet. Dc cadent Hodoardus likm. c. se. de
dt. xxnu
Hiucutoriemftoltt agem : Imi eUeet dt psrvaCom omni baxnatv ] Summa cum fide dc Juee nanifnvnu aret caterit nfti kuru Efif
ebfervanda, oue Barones dt Regia vatiGdloa in ufit ei eeaieet Eegae LeieviaeefieAitefifieprimis decet. Hinc enim Baraatns, id eft, Bero­ leet tfifiueÜ ermtieenfinu. Qsa voiba
eaee, pro fidelis animi obfisquio. Quod berna- MiAerem tUum hsÿss epMob firifie fignificant.
gium, quafi baiompmn, inferior «tas poftei Nam de hac loqui ebdnnm non eft. Ium pem
aiui·
tetd Karoli Ragjs dipleinM duo, mutui pe*
X X V L
S. Dianyfio Carapeaifii datam aano regni ejuc
xxmu qjmd Ludreriri fegudrem noCat kvih. Ka·
Sacramenta apud Carifiacum.
lendas Februarias, alterem in ipfe fereenur «0»
A MMO Bcca-T,u· ] Quo fcilicet anno Ludo- tearioM articulo edrinu ia Magaioco vico pagi
2k vicos Katoli ragnom invafit : atee cujus ad­ Nitenienfii , cùm ia eo page tapies odvonSe
veniam , cùm fefea&N non immerito Ares Ka- fererem inftaurarat. Hoc vreb iasagnun intdc
rabu haberet, io qgifi* videtur ut icarariainvi- AnaleAa deferibemm.
Rbmw otxvaxsaBMUa ] Hodoardus Hk tu.
c·*· *·
cctn fecTÿmeattt ilfocum animm pUctfefc-fibiqwe
ntiftrfiqMp- Hincmarm Karate Rogi : fcfiM cap. xxi. ie epiftolii Hinonari ad 'nreedorififMtu qpod Cerjjfimea amn accavni. w cum Cameracanfem : Itereieeieeite leieeriei
ferveur* Efifieeü fir ctesrfe /dsUku vefint Treefi^eem^e t qala JUasu vaurit. -tr fasd
aeree fregrii vtfirifineefiu. Qfieatiue ficitn 6r tftrii, gmimv /e^Ufent.
In comitatu MuoonoM ] fidefisuu emip< iet·
nhiuiiiitr pernere &·«. Br poft cutem que fequuatur 1 Sed fir «lia, inquit, ex lut firmefiù eorum. Incoctus auâoc vite K Udaieiri fub «*· «*
vox

779

Jacobi Sirmondi

finem :

780

riot du* pouûîmx
funt
'partes , agricultura & Tam Μ.
.
mt panes
paftio, feu nutricatus animalium. Ad culturam
agti fpedant laborata qux dixit, ad paftkmem
loco dnides exponunt gratos & conhliarios . ab nutrimenta. Utraque fimibter'conjungit A diftin-"
antiqua voce Germanica qu* fidem fignificet.
guttlex Karoli M. lib. II. cap. ai. ut de omni
Sicut comis palatii Γ Tic. lui. cap. 17. conlaborato nona Er decima perfiivatur : de nu­
sidalardus Comet palatii. Qeod munus erat in trimine veri pro decima .fient haSenùi cenfuecudo
palatio Comitis palatii iri confis fecularibus, hoc fifit, obftrvetur. Et infra tit. xivm. cap. n. Dc·
idem in negotiis omnibus ecclefiafticis pcxftabat cima cenlaborationum & animalium.
Paaatas ] tnanfionaticos , hofpitia St manCapellanus, five Cuftos palatii, ut ex Adaiardi
Amatis commentario docet Hincmaras enift. 5. fiones cum expenfis.' Ludovkus Pius m prreepto
c. 1 j. 10. ai.iQuaread luminum Cappellanutn quod Htfoanis ad fis confugientibus conceffit : · ’'SUpritom.
Afijjii noflris aut filii noftri. quot in illas partes 1
referenda hw videntur.
NaMtSTÉvcmiaius ] Detoca hac narratione, müèrimus, aut legatis qui de partibus Hijpania
qux Karoli Marcelli memoriam infamat, liben- ad nos tranfmifti futrint, paratas faciant. &■ ad
ter alfentiot Cardinali Baronio, qui fabulofam fitbvtStuntm etiam vtrtdos donent. Hincmarus
arbitratur , multiique argumentis refelli polle Archidiaconis : Nm graves fuit Prtjbytiru in
docet, tum eà tnaximè quèd ei vira S. Enché­ peratis gumrendis , ntfue ducatis fnperftui vorit , fubdiktisannoram rationibus, confiet illum bfatm homines, vol veftras proprios, vel ami­
.feu propinquos vtllrai, per quos dios grave­
multb ante Kirolum vitam claufilTe. Mihi qui­ cos
dem quod tam enuè fidem huic relationi adftrue- tis in cibo & potu & fodre ad taballes. Didx À
re auctores nituntur , fufpeitim ipfam facit. Ac parando. Hincmarus idem ad Laudunenfes : Ne
mirum fani non animadvertilie illo· nec Flodoar- manfionatteos fuis amicis aut fuit hominibus d
dum (qui eandem hiftorix fux infcruit lib. a. g Prejbyttris parari faciei.
Mansvamios) inaniorum colonos,qui man­
i a. ) PmpiiMm in ea Regem nominari, & Fulradutn Pippini Regis Capellanum, cum explora-. iés ad colendum inhabitant. Ut tit. xxxvi. cap.
tum fit Pippsnum Regis nomen nifi decimo poft ai. d manfimriis. vü ab tu qui cenfum debent.
Karoli obttum anno, id eft txxu. non fumpuflë. Ab.his ergb canicaturas Se paraveredos, id eft
Quem ad annum pervemfle Eucherium nemo canorum aquotumve ad fubveâionem operas,
fomniavic. Sunt & alia ejus nocx ac faporis alia, extra ordinem exigi non debete docent.
Com vicino msgs ] Lothario juniore, quem
quibus fuperfcdeo.
LudovKtu hoc tempore Karolo iubripere, hoc '
Domos Regis schola dicito a ] Ericus mo­ eft, έ Karoli amicitia promillbque illi amrilio
nachus in epiftola quam
.· , prxfixit
, „libns
, carminum
,
, » deducere modis omnibus nitebatur , ut eft in
de vita S. Germani
ad Cardum Calvu
.«rmaniadCMdumCalvumïmp.de
proçkmMkn, Evenus Wenilonem tit. xxx.
ι*«4··μ fubilio
<iuK allru HrwnniiRnc
ΙΡΛ uo
manu.­
fcbolis & ftudiis
florentibus :· . lta
ut me
rui vocitetur fchola palatium . cujus apex ume
UMxaxuNT in Rigem ] Unxerat Venih
miniis JchoUribus quim militaribus confuefcit quO- Senonum antiftes, Remoram vacui tunc fede.
lUU dfciplinis.
Karolus ipfe Rex in eadem prodamatione cap.
Necestvosi ] Vox Hincmare famdiarii, qui
y. Sed & cum aliis Archicpyiopu & Cpifcopu
ufus eft in monitis qux Presbyteris fuis in Synodo ifendo in dsocefi fisa , apud Àurelianù civita­
dedir anno dccclii. ca 9. pauperibus aut qutbufli- tem , in bafiltca Sen&c Crecis, me fecundàm
btt neceftutfii fubvemre. Iten in epiftola 7. traditionem eccUfiaflitam Regem costfecrevit, Er
ca^tj.
in regni regimnu chrifinan-fasroperunxit. &
Neque mhon. pagensis] pagorum incolas. dsadunate atque rtgni fceptro In regni JUio fubliAgobardus de jure Sacerdotii ad Benurdutn mavit.
Epicopum Viennenfcm : De fervit mcu pro­
Iiu MILONIS ] Perfidi dc rebelles. DiAio
priis aut beneficialtbusfive pagenfibus. Einhardus Gallis nota, Sc frequens apud feudoram juris
Gebuino Comiti palatii epift. 7. Rogo diltSio· interpretes i ut cùm libro iv. cap. <<. quxrant
nem atom ut hunc pagtnjem noftrum t manae an ex omni felonia qui vaffkllus reado priva­
David . neceffitares fuos rifc referre volentem tur, Dominus, fi feloniam fecerit, proprietate
exaudire digneris. Pagenfetn noftrum dixit qui privetur.
ejufdem pagi i ut Capitulorum lib. 111. c. 71.
X X V 1 1 L
Comitis paâenies dicuntur qui m pago eram cui
De indulgentia Ludovici Regie;
E inoulgintia Lvdovici ] Reverlb in
pjg. m. Judicis villas. νιοιαα.] Pnovifoces fou proregnum Ludovico , dr operam dante uc
c*P- *«· cutatores. In vita Lndovici Pii ad annum uccxcv.
Karoli natria ac Lotharii nepotis animos fupeMifit illi Karolus patet Ludovico in Aquitaniam
Richardum Comium . vUleuum fueram Provifr· riore ipfius expeditioue oftenfos fibi reconcilia­
rem. precipices ut villa qux «muti ujùi fervie- ret , decreta au illum eft ex Synodo Metcnfi le­
rat rtgia, obfequio refiituerentnr fdlic». Aut gatio Epifcoporum novem cum mandaw uc in­
aoajotes. Hincmarus ad nepotem : Per Jtiicu dulgentiam illi certis legibus overrent. Qui fuerit
ftcularts. Hdudgarutm fcilicet mercari pefcriat eventus, fiibjeâa legaaocum poft redmm narra­
ttlmsarium, Er Flatorium ac Urfimum villarum tio patefaciet. Crteram qui fecundo loce intec
Arcnieoifixvos nominatur Guntarius. A^rippiregiarum majores.
n*.
Nutuiminta ] Qux alii nutrimina. Ra ruf- uenfis £cd$ux Archiepifcopus fiait ·. qui loquitur
Ideb fitpiùs cum imperialibus muneribus
eum vtfiiavit ( Ottonem Imp. ) Er drudes foot
demscongruis fibi complacare Jatagebat. Quo

D

?8ι

Notae ad Capitularia.

7^

Wetiilo, Rotomagenfi*. Inter Epifcopos vorô,
Hildegaritu ( de quo & tit. xxvtt ), Mddenfe j
Adygttius, Metenfis; Abbo, Autifiodorenfi*. Reliquorum fcdei ex fiiperioribus now jam funt.
InStnodo habita aboo Marris f Habita eft
pg. ' paulo poft diceflùm Ludovici Regis qui tub initiuin veris, ut eft in Annalibus Pithcraiutocccux,
de Gallia rediens, IFocautus fubftitprac. Iraque
Wormaria illum convenere legati a Concilie

ilium anno ot cciv tu. diem obtift Verifimilius Tmi. □.
‘ quod tn vente quodam Chromco poft quatuor
annos exccffific dicitur t Xnae dccclxh. Λλγ»Ι«ι
jittat HMarii Ke* Battgandfe monter. Quin
ad illius quoque anni ultimos menfes pervemfle
’ probat Nicolai Pane ad Lotharium Regem epiftola ix. Kalend. Decembris Indiftione ix. hoc
eft anno occaxu. feripta , in qua Karoli ipfius
fratris ut fuperftki* memiiut.
C.p. «·
ζ Mim· *1
Cih Toktoldus nomsnJ Propinquus erat
PU.U7.
In Woamatta] Eb enim b Gallia rediens Weniloms; cujus operi cùm Epifcoparum à Lu­
«onceftrat. Annales Pichtaani occoux. Ludovi- dovico Rege ubtinuilfet, de eo inter reter* quefuu Rex aaafi tacheapto wroe ttmporc do Gellia tus eft in procLmattone Karolus tit. xxx. cap.
ndittu Ivermaùani venir.
«Ii. Synodus Judices Tortodo dedit : quorum
Grimoloo ] Abbate S. Galli, Ludovici Revis fententiâ dejeâur videtur fuifle, cùm in Synodo
Atchicapdlano. Ratperau Monachus de monafte­ que apud Tufiacum anno poft hunc proximo ce­
rio S. Galli can. p. Corpus S. Otkmari i» bajilt- lebrata eft, BajocaeenGum Epifcopus interfiulfe
C4M S. Galli tfi perlatam, profate GrimoUe Λ- dicatur, nonTortoldus, fed Erchambertus.
Januacsnsem ) Codex Bellovacenfis haetnlate & ArtkuapeUane RqpLudovici, & Salo­
Pat­
mone Coaflaautafit Eccdejia Epifcopo , vm. fem. Quod idem eft. Sicut Bajodacetdis Bajocen- ter »
Xalsnd. Novembris anno occclxiv. Qaibus ex fis, tc Parifiaceiifis Parifienfis Januam autem Oc
verbis Salomoni* etiam Epifcopi fcdem agnofci- Genuam illis feculis multi ieribebant pro Gena­
mus. Cur auteDn Salomon & Theodorico item va, ut Janobem civitatem GreroriusTuron. lib.
Epifcopo Gritnoldus Abbas pirooniuur , alia 4. hiftori·cap. yi.deinvitaS. NicctiiLugdunenopinor caufa non fuit quàm qubd idem Regis fis Epifcopi Janubenfem tc Genabenfem orbem.'
iummos erat CapcUanus. Meminu FlodoarJiu Einhardus Genauvam epift. 17. tu fili bccac
lib. ni. C 14. literarum Hincmari ad Grimoldum bcncjkmm foetet htkert aaod ei Doemnat KaroAbbatem , quibus fiiggecebar ut Ludovico fua- l«i impereter didit ia Bergeadia ia page Oederet ne fimuia demcepe advenus Karoluiu fra­ nmtytnfi. Cnteràm hoc Capitulum, quod fes­
trem tentam. Sed oro Gtxnoldo, Grimaldo male tum hic muneratur, par* eft fuperr .1. Itaque in
univerfum duodecim eft debent bnyofuit nobis
eo loco fctiptum en.
pat*·11*·
Vista. sfist. cum cavit.] Synodi epiftolam in tota hac Synodo exemplar Antonii Auguftini,
ad legatos, que mandatorum Capitula concine­ quod Baronin* fccntus> eft, cùm in Colieûione
bar. Atque hoc eft fcripeum quod legati confir­ noftra Synodorum GaBkanatum * multb emen­
matum obfivoauunque à Synodo fe accepdle & datius haberemus. Quod fuo loco, fi Deus annuet,
tepnefcntabimus.
Ludovico tete&um à Gunthario fuift aiunt.
Proclamation!* divloma. ] Editum eft jamDa svo 0Raov ] de fugaefto. Libellus facrofyllabusConcilii FrtncoforSenfi* : Sarge»» rritt- pridetn a Petro Pitheo inter Scriptore» duodecim
reMu Principe da /dia regia, fictif foprd gra­ coetaneos. Mutila verb eft Capituli hujus par*
du»feta. AuguftiMv de pordeftinatione Sanc­ Efterior, atque ita teftitui debdut : litdatia ac

Hi-

Tom. Π.

torum cap. xrv. Libri Sapàtenrûr, gai menut in

Jutlajia Clrifii da grade ItSorun tulcjuc Clnfii
tam longi «wmAmTs rttttari.

XXIX
Synodi apud Sapoaaries.
Tag. ’* TN TBABiT. Tutu J Diem ftc locum indicat
1 titulus prodamaôoais Karoli ut hac Synodo
prolate, inftà tic. xxx. slpad TtMeaftm paroaliam t m fidn^aao afiefidoan nrlitjiud dicitor
Scftwui, em* ncccux. xvin. Kalendae Jaliai.De loco icetnSynodus ipia in epiftola adBrittones : Univerfolu Synodal e* davtrfii pontdai
ad vicinam lam TaUanfi crii, gni dicitor Sapeaariat, congregata. Habita ergb eft paucis

diebus poft Snsodusn Motenfom.
Er rrtM Karulo] Rm Provincia tc Burgtmdiat, Locharii juntocis fratre, quem Cifalpin· Galli·, id eft, vicine Alpibus Gallic, Regem
appellat Kincmarau ad Getardum Comitem fcri
bent apud Rodoatdmn lib. ni. c. al. Hunc titulo
GtqMud Lodovicus Rex in (aeramento fuo cum
duobus Intribue conjungit 1 Ntprnes mem Hia
dearimum, Hlatritm, «ipue Kerelttet. Karolas
etiam nota ooMem tteoocesfuosvocattit. xxxn.
ut dubium eft non poffir de hoc Carolo hic agi.
. Quatefalfan eft quod Regum ftt abi tradunt,

irum dilatio efi coatejfo , &r certa aceitfotio
ptr Epifiopos (r Sjnodita 1 littrai profato Aiehiepifiooe efi intimata ftcnndaai refpriai &c.

Extant lut Synodi literx ad IFenilonem : qua*
Atdriepifcopo commendarat,
Hetardus valetudine impediiux per Robestum
Cenomannenfem mifit cum Commonitorio quod
cum extent qux ad hanc Synodum fpeâant, in
lucem proferendum erit. .
Da attomb Virbun. ] Monachum in Anti- <a*-r·
Godorenfmm Ccnnobio fuift tignificat. Monachi
autem Epifcopi fieri ahbque transferri non pototant fine Abberis fui 8c proprii Epifeoei aeque
Arduepifcopi licentia. Quod Hincmari Ar Aafegifi exempla declarant. Quid verb in Attone poeteriram fuerit, non explicat Fraudi tunen id non
fuit qnb nunùs «pifeopatum retinuerit tc cum
laude adminiftrarit, ut Beoariu* teftatnr in Ex­
cerpto * quodegeftisEpifooMfam Vitdunenfium <S. tUAri’·
eodem fecuio fcripfit ad Dadontm Epifcnpum. • ht ·»·
Ao Emscovo* britton. ] qui fe i 1'uro- ta*, anenfis Metropolitani fui poteftate fubduxeranc.
Exotdmm hoc nempe diuturna: illius concroverfiar que inter Turonenfem & Delenfem Epifco­
pos paucis antb annis nata fub Noinenoio, ad
Lnnocentii ufque HL tcsnpota petduravit. Synodi

Synodus Herardo

783

Jacobi Sirmondi

ΓοΜ. Π. epiftola, cu}us hk mentio, feripta eft ÿd Faftranum Dolenfem, Wemarium Aletenfetn , Garurbrium Briocenfem, fle Felicem Togorenfem
Epifcopos, à quibus ôc origo ôc caufa difeidii.
Narrat enim vetus de ea te indiculus, quem-in
S. Michaelis in mari bibliotheca videre noe me­
minimus , Nomenoium è quatuor Epifcopetibus
feptem ftcilfe, rribqs novis conftitutis, uno apud
Dolum monafterium, ubi ArchiepiKQpi fedem
elle juffept, altero in monafterio S. Bnoci, ter­
tio fimihter in S. Rabatuali, qui fedesfeit EpifoopiTrecorenhs. Integram narrationem Analectis
inferemus. Cui quidem refragari vulgb Britanni­
carum cetum Scriptores non ignoro 3 fed tidem
illius multa tnaenoperè confirmant -, tum illud
in primis , qubd Nicolaus Papa Salomoni Regi
finbit nullam ad id tempus extiride memoriam
Brittones in fua tegione ullam ba^uille metro­
polim.
Excommunicatis etiam} Et hic rursum ali­
qua dciiderantur, qux hoc modo rethruenda
funt : Exremmunicaru eriam. ficu» /acre dresrnunt riguit», lufunqudm ctmmunicw > & Suit·
montm commontunt ut fromifftm /dem ^eritfi
Regi Kunlo obfervtt. & ipfi & Britont» txcommunicuii» ctmmunicuntu ipfi ft €rc. Excommu­

Pag. ■»·.
r ’°·

Cap. 1«.

nicates intelligit illos qui ab Epifinpis quibufdam ob Varia crimina porftriâi hac noti fuerant,
ut eft in epiftola Synodi ad eos fcnpta 3 dc qua
capite fequenti.
Ris-mcta sunt Cautula ] foderim numero
in Synodo Lingonenli paucis antè diebus edita.
De his plané, fed de fex .primis potiflimùm,
qux eadem prima etiam font in Synodo Valen­
tina anni dccclv. gravis inter Epifcopos orta eft
difeeptatio , ex divertis Gotheicalci fautorum
vel advetferiorum ftvdiis nata. Hxc igitur Capi­
tula cùm i Remigio Lugdunenü Epifcopo allata
ad Synodum fuiflent, ôc poft Synodum à Karolo
Regi Hincmato ad examinandum propotita,
Hioematus quantopetè ea improbaret in utraqu·
adversus Gothefcalcum difputatione fui diligen­
ter expofait. Poftcrioris autem operis dedicatoxxamadKarolumabiifdemorditur: NuptrtUpfi
, mtifi Jtutie ftr IndiSimum vu. axM Incarnationi» Domiuicn bccclix. dali/uuohit qundum
CupituU, /eut nofirn ditri/u iumilituti. d Remiffi nvtrtutiffim· Lurduntn/uut Ardutpifctpo vtftrtt porrtSn fiMimituti . jubttut» ut
ttmport congrue dt hi» vehi» reddtrtmue rtfionfum firc.

784

curi , Ludovico· & Karolus iidem cum Lotharic
fratre Imp. feeridic eb cmnrmm mU^mîiun Junetum Cijitrm fuouti. Ibi nunc pacem guana
fuperioce anno in infula Rhrni ejufdem fruftri
rentarant, inter Ct Ôccum Lothario nepote com­
ponunt. Annal·· Pithoaai perçu. LmUvmm
Rar, & Kerelut frutpr eje> , mpe/fM cara··
Letharûu . tum Pranmibu» fui» iu Ceufiuaue

Tom

II.

eujhlle couvtuitntti. puctmldntrfi &/délitutan
mutuum fiuguli jurumaite firmuvcnau, cujut fu·
cnmtntifirioinumufmodifuù.^medi & qutndih
vixero &*c. Integrum enim defcribit.
Altmudus ] Tranfrheneniis Epifcopus dicitur
Flodoardo lib. 111. c. a j.Hildesheimenfu Epifco­
pus in Synodo Moguntina dcccxlviii. cui inter­
fuir. Vir infignis, Saxo’ genere , è primariis Lu­
dovic! Regis (Àxùiliariis, ut ex iis etiam patet
qux tit. xxxv. xxxix. ôc xiu. narrantur, & in
Annalibus Pithueanis anno ncccuiv. atque ex
Hincmari epiftola nondum * edita ad Ludovicuin eundem. Regino dccclxix. Altfridum

Epifiopum it Suxoniu prudtutiffimum virum.
Fbanco, Cbiustianus] Franco Tungtenfis Epifcopus tit. xn. Ôc lui. iterùm occurret.
Chriftianus tit. xxxv. Epifcopus AutifiodorenGs, Abbonis fuccador, atque adeb collega, cùm
uterque hoc anno interfùiffe ôc fubfcripfillè le­
gatur Synodo apud Tufiacum.
Vuuadus Abba J Resbacenfis , opinor,
quem Synodo Piftenfi anno pccolxii. intertuifle unique cum aliis privilegium S. Dionyfio conceffifle «oftendunt tabule ejufdem mo­
nafterii.
Nsc bos roncoNStiiABo ] titulo fequenti ôc
tit. xiu. AnnalesPithotaui legunt foncon/lub·.
quomodb ôc fiweriùs tic. x. fcnptum fortceufiliet.
Quod idem eft. Sicut focfarium ôc forisfarium
idem. Ut igitur forisfacere hominem homini di­
cebant in quem ille fbrfarium committeret, lie
vitam vel honorem alteri , aut alterum in vita
vel in honore forconfiliare, qui malo confilio iu
illius vitam vel honorem machinaretur.
Capitula ab omnib. conssbv. 1 Qux apud
Marinam tit x. finxerant, eadem hoc loco re­
petunt. Vexùm ibi oôo tantùm Capitula, hic
duodecim, quatuor in medium è re nata interjerirs. In tebqui· nullum difcnmen, nifi qubd
cap. xt. addenda fuit mentio Locharii nepotis,
qui huic conventui aderat , cùm in MarlnenG
Lotharios pater adfuiffet.

Rodul». Bittubio. Axchisv. ] Is Abbas an­
Et momma j Deo devocx Sanctimoniales tie.
tea fuerat Monafterii Floriacenûs, Abbatiamque,
tunc etiam Archiepifcopus, haud légitimé retine­ feq. ôc in Florildis vifionibus : Kidit ft in fuebar. Quare paulb inferius ita legendum ex Co­ dum umtNÙ lucu, vdamjut nigrum fi fiptruuput
dice noftro: Redulfiu fubfcripferuc^ fui prnfe· hubert. De pue crin rtfui/Jfit . uôdivit yidd

tum Abbutium irrtguUrirtr rtdttbut. rutum (r /tri Nouuu fabertt. Flodoaraus lib. six. c. ay. de
Hincmari epifclis t Teuthergn etbbutijbi pre er·
intonvulfum frc.
dinutiene Avtuneri menu/erii, de muvrre Clt·
XXXI
rteerum 6* Nemtunuu, jigni/cmu fi difpefiujfi
viginti Cleric·» & gundnginu Neunui ibidem
Apud Çonftuences.
cenjyitrt pefe. Sic etiam appellantur in Synodo
!·< ·|7· T> Asrucx S. Castoxis ] Monafterii S. Caf- Bomfàcii anno neexut. ôc in altera LeptiJLJsoris prapè Coninentes ad Rhenum. Quem nenfi. Vocabantur ôc Noonanes , nt in Capital»»
iu locum, ut Nitherdus lih. iv. narrat, coove- Karoli M.D» nuufiriiiniWu, ubt Noiumnet
Dcnnt oiun , de paterni regni divifmoe aeria- fint ngule fident, volume»» ut uno in lee· cen·
grtguti·

tftr.

Ηιλ·»·

78;
To*· B.

Notae ad Capitularia.

gregatio fau regularis , CzfEpifcepi prxvideant
etbifieri pqffit. Et in Synodo Mqguntina Tub Ka­

rolo eodem cap. χχ. & patEm. Nomen ex reve­
rentia inditum, quo modoapud Guecos Calageri
Monachi diâi, & Cxfoger* Monache. Nonno»
enim Bc Nemu^aunc eoam Itali avo· & avia*
dicunu Qàare dthic Notu» funt Monache, lie
inter Moaacfira etiam eoi qui priores erant, Non­
no* à junioribus ob paternam reverentiam vocari
juifit Regula S. Benediâi.
«fria·
Talem mundebukdem ] tuitionem ac de­
tentionem. Ideb feri cum horum altero conjun­
gitur. Tic. xx<y. cap. $./ûi nuriene ccclefiajlico
<y regia nuMdctardt. Tie. χχχιχ. Mundcburdem
autem fir dt/ra/rara· fimBo Romae* Ecclefia
parutr conferv abimus. Et apud Marculfum in
formula de mundeburde Regis. Alii mundebur* Eitsc dum fcubebant, ut in epiftola * Karoli Majoris
»**· domta pp & Bonifacio in codice S. Remigii : £t
tubis fnggefit qudd βΛ *°fir· mundtburdo vel de-

M

Er in Karoli
Calvi Prxcepto pro Monafterio Celienfi : Quod
Monafterium fdb tuitione 6r mundeburdo ex longe

Jtnfiene cimi recipere deberemus.

tempore confiat effe Comitis pradiSa enatatis.

O». «.

Di Du ban. st os n. vi», bannimus ] Tit.
feq. fub. finem : Dt quibus omnes admoneri at­
que onuiw ex Dei banno fir noftro emere praciptmus. Hic bannus eft edi&um, Bc banni re pu­
blico banno edicere. Decret» ChiTdeberd Regis
cap. 8. Similuer Coloni* convenit . fir ito banniumiu. ut untfqui/qne Judex latronem ut au­
dierit, ligare faciat. In Capitulis qux Miliis do­
minicis data fueram à Karolo M. cap. so. De
bonne Domui Imperatoris . quod per jemetipfum
filant efl bsuenire , id eft de mundtburdto Eccle-

786*

X X X 1 I.
T '* n
Poft reditum i Confluentibus.
issi host, uiscuaa. ] Sub finem tituli huP<· '♦*·
ju? : De hit Miff, noftri difeurremes cum

M Et in formulis antiquis frequenter· Qni in

confilio majorum Mijfirum . ut pram fimus .fin­

iront.

provincias ad certum aliquod negotium mitteban­
tur , ur hoc loco ad denuntianda & obfervanda
ea qux apud Confluentes ftatuta fuerant, & tit.
feq. Miffi od hoc conftituium cxcfuendum. Miffi
dilcurrentes pex exteris appellati jure poterant,
qubd in mitlâticis fuis non fubfifterent , ficut
majores Miffi dominici, qui ad juftitias fa­
ciendas étant conftituti, led impolitum mu­
nus celeriter obirent, ebque perfundi regre­
derentur.
Majores homines ] Capitula Ludovici Pii :

Caf- ’·

five de cateris qua od correSionem majorum ho­

Cujufmodi funt Vaffi domi­
nici , qui alios fub fe valftM habent , Sc qui ho­
mines boni generis à Karolo M. dicuntui in Ca­
pitulis ex Lege Salica, Romana, Sc Goqibata
cap. xii. Ut homines bor.i generis. qui infra comi­
minum pertinent.

tatum iniqui vel injufti agunt, in prafintia Regis
ducentur , & Rex Juptr eoi diftriBionem faciat.

Majores naru, A' fuperiorum natalium , in Sy­
nodis antiquis, inn joies pertinx in Legibus But
gundionum tit. ;8. cap. 4.
Si wadii ad nostr. vakt. ] Si fifco debean- F«r >«*■
tur. Wadium eft pignus j A in wadiutu dare,
*·
pignori dare. Hincinarut/ < Capitulis anni
ccccui. cap. xi. Ut nullus Prtjbyter profumat
calicem rei patenam aut pallium altaris taber­

nario. negotiatori, aut cuilibet laico in wadiutu
dare. Atque ita tit. xxxvi. cap. xxiv. quod vi-

dium dixerat , pignus interpretatur ex libro
tertio Capitulorum. Hoc verb loco wadios dicit,
praecipiebant, id quid banno, id eft, publkâ non pignus, fed multam qux d reo deliUi cauft
denuntiatione, indicebatur , bannus erat. Alix debebatur, Sc pro qua wadium dari mos erar.
fuerunt hujus vocis ab eodem fonte notiones, de Quo fenfu Synodus Cabillonenfis 11, cap. x vin.
DiSum eft nobis qubd in quibi^dam locis Epif­
quibus polled fuis iocis.
Ibid.
De SUO etc wamnitus] Tit. un. cap. XXIV. copi & Comitet ab inceftuofis& ab hit qui decimas
non dant wadios accipiant, & d Prtjbjiteris pro
& nd hoc omnes marniti fint, id eft, parati &
necdTariis rebus inftrudi. Qux nunc eadem in quibufdam negligentiis. & inter fe pecuniam di­
vernacula noftra ejus vocis eft notio, ut cùm vidant. Hoc debitum wadii Odoni lib. 1. de vita
domum warnitam dicimus omni inftrumenro Sc S. Geraldi cap. 14. Idem rursùs cap. a p quomodb
fuppelleâiie.fuâ ornatam atque inftruâatn. Sive consequent ejfet ut cxaStoncs wadiorum fine itoin hoftem igitur, hoc eft, in exercitum, five ad dtdsfentia exegifiit f
Neque wekkibo j nullam in regno fedirioplacita Sc publiera conventus, five ad curtem Sc
palatium Regis veniendum eft, fic de fuo para­ nem excitabo. Suptà tit. xxvn. cap. 15. rixas fr
tum unumquemque domo fuâ progredi jubet ut diffenfiones feu Jeditiones . quas vulgus werras
nulli gravis ede cogatur, atque ab omni pneda A nomtiut. commovere. Et tir. lui. cap. 11.
direptione abftineat.
Mi«>kisb»unt , mishcekvnt ] Pofterkx
Fsg. «**
Etiam db hohoxibvs ] Beneficiis aut digni- eras tertiam vocalem in hujufmodi verbis in fe<B *
taribuE Sc muneribus publicis quibus fungeban­ eundam vertit, misfadum mesfaiSs, mifptentur. Contendebat Ludovicos ut qui i Karolo ad dere mefprendre, eodemque modo in aliis in qui ipfum deiciverant, priftinos honores reciperent, bus prima fyllaba idem fonat quod tnalè ac per­
quibus fpoliati έ Rege fuerant : fed obtinere non peram. [ Hincmarus Laudunenlts ad Hincmarum
‘(dempotuit. Annales Pitkotani dccclix. Ludovicos Kemenfem : Rex dixit » quod mijlliâtum dii
fuerat.·]
SSui'"
tamen eis qui peiore anno d Karolo dejicientes
XXXIII.
fui tjfe&t funt , honores quot prius habuerunt im­
petrare ne* potuit. DiUta enim res tfi in proximo
Ediâum in Carifiaco.
oc bdictum ] Mutilum erat in codice t** ’**·
placito Jùùtnda. At nunc etiam fuipenfa rema­
Bellovacenfi. Quod deerat adjecimus ex
net.
Laudunenfi. De boms denariis non rejiciendis
anted cautum fuerat alio ediâo 1 in cujus cxocuJiarum fir viduarum, orphanorum, & mints potentum. Quod igitur in commune vocabant aut

H

Tbmt II.

Ddd

*787
Tom. U.

Jacobi Sirmondi.

tione cùm dupliuaer i Miflis peccaretur, hoc ell
in mallatione live citatione ad mallum , & in
exadione, banni videlicet ac tnultx quam irro­
gabant , ui utroque Rex quern modum teneri
placeat novi Lege ftatuir.
Aruo Cancrliaiuum J Edidorum quippe
regiorum cuftos Cancellantis. Proinde ab illo

Capitula qui non habent accipere jubentur, tir.
xiv. cap. ii.it tit. xxxvi. cap. *6. Idem enim
edida ipU condebat. Quod ex Adelaide docet
Hincmarus epiftola 3. cap. id. Additio iv. Ca­
pitulorum : Seyucnria inter nqflra Cepirufa re­
nenda generali confultu Erchembald* Cancellario
nofiro inferere juffimut. Eadem Regis nomine po­
pulo adnuntiabat. Tit. tut. poft cap. jxxn. Et
rune jujfit Gauqlenum Cancellarium ur hire feJiuentia in populum recitaret. Quibus omir.'ous in
acis Cancellarius abfolutè diAus pro fumtno
Cancellario vel Archicancellario j cùm alioqui
Cancellant quoque eifent dicique foierent qui
fub illo erant Secretarii ac Notarii palatii, ut in
diplomate Karoli noftri Regis pro S. Martino
Turon, quod anno xxxn. Indictione x. hoc eft
anno poft hoc edictum proximo datum eft :
Gauqlenut regit dignitatit Cancellarius ad vi­
cem Ludovtct recognovi. Qu.xi in aliis eft, rtfia
dignitatit vel faert palatii Notarius.

,

.
vs
**·*»·.

'

Conjectum acctrrxr ] contributionem exi­
gere. Tir. v. cap. 4. de his qux Presbyteri adven­
tantibus Epifeopis pendere debent : Prtjbyteri tale
conjc&um faciant ut Epifcopi filatiutn habeant,
& ipfi nen graventur. Et tit. tn. conjeSus exi­
gatur . de exa&one conftttuta Nortmannis. Con­
jectus ergb, five conjedum, G nex vocis imitaClone , lyinbola dicitur, id eft penfitacio &. tributum, quod aliqua dc caufa exigitur 8c confertur. Katolus M. in C apitulis non editis · : Ut
Uberi homines nullum ohjiquium Comitibus fa­
ciant . ntc Kicarits , neque tn aratura aut si­
nte . Car conjeHum ullum vel rtfiduum eis refai­
sant , excepto fervitto quod ad Regem pertinet
& ad heriOannuorcs & his qui legationem du­
cunt. Et in Capituli» anni dclcvii. Et unicuique
ex ipjit qui in hofit pergunt, fiant conjtRati foItdi qutnque. Id eft, iolidi quinque ex aliorum
conjedu tribuantur.

MeDISTAT. EXANCILIS BANNI ] Bannus hoc
loco non edidum, ut fiiptd, fed firedum, id eft,
mulca & compohtio qux ob negledum violatusnque bannum fifco solvebatur. Gregorius Tu­
ron. lib. v. cap. ay. de Chilperico : De pauperibui Cr juniorthut Ecclefia vel Bafiltca bannes
jujjit exigi, pro eo quod in exercitu non ambulajent. Hine ilia frequenter in Capirulis: Qui
ijla irruerit , bannum douinicitm emniMsdii
componat. Frandlis itaque bannus intelligitur
franci, id eft liberi hominis multa, qux Franco­

rum axnpoiitio dicitur in Lege Ripuariorum tir.
.-.vin. cap. 3. Medietate compofitionis francorum
culpabat judicetur. Qua porrb medietas francilis
banni feu compofuiouis francorwn hk dicitur,
in Karoli M. Capitulis , quorum teftimonio fiiperiùs ufi fumus, femiplcna leudea liberi hosni-

F,g

nis appellator.

Bakcamiahs ]

tricari A tergiverfaxi. Id nof-

cram barguigner.

788

Quod propriè eft licitando

Tom.U.

cuuâari.
XXXIV.
Synodi Piftenfis.

Rix

XT Eriscovi ] Inde Synodus regalis ap­
pellatur in peivilegio de libertate S. Dionyfu, quia Rex aderat, 6e Synodus univerfalis,
quia ex diverfis* provinciis convenerant Epifcopi
qui privilegio eidem fubfctibunt numero am­
plius triginta. Ex annorum autem Chrifti nota dc
indictionis Julio menfe vel Augufto habitam col­
ligimus, cùm annus Karoli xxm. inchoatus jam
effet, Indidho decima nondum finita. Quod pla­
ne confirmant verba privilegii Synodi wfius de
villa Lirado, pro S. Martino Turonenu ; Cum
juper fiuvtum Sequana, tn loco qui Piftas dici­
tur , Miunimiier facYqfanSum Concilium agere­
tur anno dccclxii. Et fubfcriptio : Data menfe
Augufto, xx. ipfius menfis.

Locum qui fisus niciTua ] Piftas noftri
fierè Pixiacum ad Sequanam elle tradunt. Rem
incertam facit qubd pagum Pinciacenfem, five,.
ut titulo xiii. Icriptum eft, Pincefifum , ipfum
efle non abnuunt Pixiacenfem pagumiin quo Archidiaconatus eft Ecclelur Carnotenfis. Qui au­
tem confentaneum eft à Piftis Pincefifum for­
mari, vel tam diverfis nominibus eundem locum
defignari ? Accedit qubd Aimoinus lib. v. cap. j 1.
Karoli Rogis deLribens iter ab Andagavis ad Am­
bianos , per Cenemannot, Cr Ebnitenfe oppidum,
«c Jecus caftelban navum apud Ptfias, Ambia­
nos petvenifTe fetibit. Abfurda porrb itineris il­
lius ratio videatur , nifi Piftas mukb infii Pixia­
cum fuifle intelligamus. De Piftis ûnè conftai,
primùm ad Sequanam fùifiè, deinde pontem êc
caftellum habuiiie, ibi prxrereâ fodes aliquandiù
fixitfe Nortmannos. Quod titulus hic ceftarur. Et
quoniam Nortmannos in Olitello Sequanae flumi­
nis infula refedifie indicat Karoli proclamatio
adversus Wenilonetn tit. xxx. cap. v. idemque
difertè affirmai Hincmarus in libello de villa Noviliaco, qui editus eft cum Flodoatdo, haud va­
nus tortauê oonjecior fuent qui Piftas eo loco
quxrendas fufpicetur. In epifeopam Rocotnagemi argumento eft tqtillola Hmcmari, quam
Weniloni Rotomagenfi fcripferat, de operants &r
qptra quam faciebat ad Pijtas in Sequana ; cujus
meminit Flodoardus lib. ni. cap. ai. [ Es chro­
nico Fontanallenii docemur Piftas olim fuiflê Pe- •td&t.»
Scl.tli, Sir
troniantalum. * j
UMVSi. 1

Cum oaAFMs st calciamintis] Drappi ho­
die Gallis funt panni. Sed ut pannos Itali vocant
veftes ipfas è para» , ita hoc loco drappot dixit
vertes è drappis. Drappos autem depennatos, vef­
tes ufu dereius dc derafiis, qui fotnil item detonfos hominesdc JelavatosdixMarpcoineoiiluflc
illotis. Drapporumdc drappalium nomen frequens

apud Marculfum Λ. reliquos formularum aucto­
res. Legantur A drappe lanex in epiftola Salomo­
nis Britonum Regis ad Hadrianum fecundum.
Facimcs fiamitates] cafteUafle munitiones.
Ut tit. xxxvt. poft finem ediâi : Cafkllu ζχ ftrHUtatei & haut. Pontibus eram A cartel!ο Se­
quanam A Ligerim munire illo feculo uecedê
fuit propterincutfiones Norrnunnoruui.Tit. 11;',
c. 16. De cafitllisfiçtr Sequana*<irfuper L,-

789

Notæ ad Capitularia.

genet ex ntrague pane. De caftello novo apud
Pillas paulb antèdidum eft ex Aimoino, iterum*
que audiemus tit. xxxvi. De ponce fcnbit Hincniarus Karolo Régi apud Flodoardum lib. m. c.
1*. De opéra
P1"
c**m
*c c*re~
ris nonnullisfidelibus fuis faciebat ad Piftas in
£*ÎnuÎann. n. mittantva

] in fifci poteftatem

redigantur. Tk. xxxvt. c. 6. &fi* ipfa res iïli
judicio SmImcmhur M ÿuium mittantur. Hine­
mans Karolo Régi de Hinctnaft» nepote : Qwcquid dt rebeu fr facultatibus ecclefitMicis ad guMMUaduM acceperat . jujjione veftri in bannum.
feed jes lisegud Latine prqfiriptie confifiondi
vocatur t qfl mifiun.

XXXV.

790

faille Balduinus aflirmabac ; ut Niiolaiad Karolum epiftoh fecunda telbtur : jfii veftram fe
hdbtre indignationem ei quàd Judith filiam i cftram illum pra exterit diligentem fine vejlrx vo­
luntati! confenfu in conjugium elegerit, eamque
volentem acceperit , ore proprio retulit. Hic porib
eft Balduinus à quo genus & origo vcteium
Fhndtix Comitum.
Ds uxoat H'otuakh 1 Tl.eurocrga Huix-ri
Abbatis fotore , quam Locarius vuaJdradà pel­

P

Jm in Synodo apud Leucorum civitatem habita

regiam magnitudinem ut corrigatis Lotharium Re­
gem nepotem veftrum . ne tantum piaculum per­
mittat manere in regno fuo,hoc eft. non cenfentiat fugitivam uxorem Bofonit Cernitis tamdiù
remanere «t non reddatur viro fuo. Integra extat

«Μ.
!fa
F* MH I·*

its annalibus ecdefiafticis, fed anno dccclxii. in*
fata, càm ad dccclx. referenda videatur.
Filiam Judith viduam ] Nupfaat illa priùs
Ediluife Regi Aagloram , ut coronationis a&a
declarant, qux fuo loco fub finem poft Ca­
pitula fubjiaentur*. Illo mortuo cùm redilfet in
Galliam , Balduinum Comitem ipfius nuptias
appetentem , patre infeio , Ludovico , ut fe­
runt , fratre approbante , volens fecuta eft. Balduinus Karoli metu in Lothatii regno delituit
quoad Rex Nicolai Paper precibus innexus , an­
nuit ut nuptis legitimx Autifiodon conjungeren­
tur fub exitum anni, at ex Hinanari ad Nicolaum
•piftola (quamFlodoardus lib. m. cap. 11. reci­
tat)' colligete eft, dccclxiu. Qubd ergb furatus
uxorem hic dicitur Balduinus, itemque ab Hinc­
maro in epiftolis ad Theodoricum Cameracenfem
dead HungariumTraieâenfein Epifcopos, ( qua­
rum mentio apud Flodoardum lib. m.c. 10À1 j.)
eo nempè didum eft qubd illam fine patris alien­
is duxerat; volcutem alioqui, ut dixi, fecutam
Tom. U.

p,K >Ta,
<”P ■·

XXXVI.

iimus cum interptllatieeee commoniti. Vetus ad*
notatio in codice Nicolai Fabri : Dum celebrare­

Incdligit autem has ipfas à BofbncallatasNicolai
1. epiftolas, tum ceteras ad alios, tum illam qui
Karolum ut de Engeltrude Lotharium moneret
hortabatur : Unde veftram , inquit, exhortamur

Cn -.

lice inducta repudiavit. De quo div '.io, } -ter Synodos Aquifgrani , Metis, Romx habi­
tas , & prxter Nicolai aliotumque epiftolas , li­
ber extat Hincmari Archiepifcopi. Res hoc anno
inchoata , vatiis deinceps modis toto fexennio
agitata Sc prorrada , non alium qudn\ quem Lo­
llianus viae finem fortita eft.
Illi sic raivarus ] familiaris & amicus. p»g.
Utuntur & in adnuntiatione fua Karolus 8c Lo- “P··

Quantfo Lotharios ad ofculum receptus eft.
no ms causis ] Difcidii caufiun Karolus’, tharius. Inde in vernacula noftra privé familia­
eut À Lothatii colloquio abftineret , tripli­ ris , <Sr privante familiaritas.
cem exponet > Engeltrwdu adulterium, Judith In sua mekcidiiicit ] Tit. xix. cap. i. ut
raptum , & Theutpergx repudium. De quibus ad vot fiut denominatot fideles in fua mcrcedc
mox ordine finguhtim.
eranfmittent. Id eft, gratuita indulgentia. Kar<_.
Ad tusi acum ] villam Tullenfis territorii, in Ius M. in Capitulis anni dcccxhi. qualiter in
qua infignie xiv. provinciarum celebrata eft Sy­ Domini Regit mercede tleemofynafiat fafia. Alio
nodus anno dccclk*. menfe Octobri ; in eaque fenfu in mercede vel ad mercedem fuam fe facere
adum inter cetera de Engel trude Boionis Coori­ dicebant quod fpe fiebat divinx remuneration!'·.
ris conjnge, qux relido viro in regno Lothatii Pippinus in diplomate pro S. Dionyfio : Proptcjam pndem peflîmâ tama vagabatur. Hincmarus red in noftra mercede (x remtdi anima genitor it
de divortio Lothatii : Sicut Befonis mulier , de noftri Karoli donamus ipfum locum, &c.

tur Concilium in villa Tufiaco. hx epiftoUe apofteleta dire&e funt e*ujd Bofonit & uxoris ejus.

Te“ ll'

Edidum Piftenfe.
anhiki it BANNiai ] citari 8c vocari ad

p.t(. i-»,
placitum ac judicium. Differre tamen ifta c*? *
liquet ex lib. tv. cap. x j. non menniatur. fed d
Comite banniatur. Hoc igitur diferimen , quM
mannire dicebantur caulatores ipfi , cùm alter
alterum , ut in jus ambularent, cotam teftibus
admonebar. Hincmarus Laudunenlis ad Rcnicn-

M

fem : Anfgarius regia poteftate ipfas obtinuit. nen
Advocato meo ad mallum, ut publica je habent

leges , pro rebus ipfis mannito. Bannite vero Co­
mites , Vicarii, 6c Judices alii , cùm per bannum ad placita vocabant. Unde qui vocatus ad
placitum non venerat, fi tnannitus fuerat, mannitionis feu manninx compofitionem adverfano
iblvebat : fi bannitus, bannum Comiti cotnpo
nebat. Hincmarus epiftoh 4. c. 1 j. Comites fir
Vicarii vel etiam Decani plurima placita conftituunt ; Cr fi ibi non venerint, compofitionem
ejus exfolvere faciunt. Et quia priât per manninas veniebant. esrcogitarunt quidam ut per bon­
nes venirent ad placita. Quafi proptercd melius

effet , ne ipfes manntnas alterutrum job erent.
Hxc ideb facientes ut ipfi bannum acciperent.
Judicio scabiniokum ] Judicum.KarolusM.
,,z,
in Capitulis Aquenfibus anno nono, de eo cui ad «*»· »·
mortem damnato vita concéda eft : Nec inter
Scabinios ad legem fltdicandam locum teneat. Hi
ad omnia placita. fepteni minimum cumini.<■bant. lib. m. cap. 40. exceptisScabinets vu.
ad omnia placita praefie debent. In plu.tods
mancipiis S. Remmi evindicatis, cujus ameà uieDdda

♦79Î

Jacobi Sirmondi

*

79Z

ΟΜΟΜΜΒ» αάο Mroenntar. Ipfi «»■» videotex lanr, aliis Metullum ditam fuifte probant anti­
cogmfctnxefqfte rd seritate·» «fee cMyretaie- que charae Comatam Augonfium , in quorum
item , /adm ft recredûkrimr. Cr per judicitmt poaaftatc napi dum id eoa. Aâa vifitationis SiScabiaiorum, fusnue i*c fiat «««U , G*tm« tnooss ArtRMpdcom Bsoancsutts : apud Priora­
Jrid·!, Urfoldue. Fredcriau , Urfiandut^ Hro- tum S. Htlarii de Meado ditantem à Prioratu de
daiiu , Herldeerut » Raibertut , Giflehardue .
rtruadiaveruntfervùûtm moitié diebue injùfti re­
tentum vcl negUSum.

Tu·»0·

Leqtignane per vn. leucae PiBavinat. Metullum

prêterai, led fine loci defignaôoae , nominant
gefta Dagoberti Regis cap. xu. Plumbum quod
ci ex MetuUa cenfitum in fecundo femper anno

Nomini» nostri monocramma ] Eaeratnota 8c charaâer ut cùm liccra unica videretur , folvcbatur librae age millia ad cooperiendam Ec­
unde monogramma eft dtétaffn, omnes tamen clefiam concejfit.
Aiqgsntvm sxmsrint ] Purgent 8c merum
uominis (itéras exprimeret. Denariorum enim
2uos deferibit forma h*c erat. qualis hodie paf- reddant. Duo in denariis requirebantur , ut puro
fierent argento, non mixto, & ut penfam , id
m in plurimorum icrintoüs fpedarifblet.
eft, pondus haberent legitimam. In quibus hxc
inerant, men 8c penfantes dicebantur. Synodus
Franoofordienfo cap. |. De denariii .fi merojunt

Cnj». »»·

argento, & jdeniter peufantet.

Cm.

V.

Monogrammatû antiquillîmus olim ufus foil
in diplomatibus Regum noftrorum, in quibus no­
men non integtum, ut mos nunc eft, lignabatur,
led hoc unico charadere. Karolus Calvus inftituilTc primus videtur ut nummis imprimeretur,
xùm ante illum, quod in Karoli M. & Ludovici
Pii denariis obfervare eft , pro tnonogrammate
Principis effigies aut aliud quippiam incidi fo­
llet.
Nisi in palatio nostro) Haec moneta pala­
tins dicebatur, cujus fpecimcn nunc datum eft.
Vetuerat aliquandb Karolus M. monetam ullo
alio loco die nifi in palatio. Qua de re prxter Ca­
pitulum xii. lib. it. aliud estât cjufdem non edi­
tum · : Ut in nullo loce moneta ptreutiatar nif
lifi
ad curtem ;& illi denariipalatini mertentur, fGr

Judicio Dii ts sxamixit] Inftl iterùm cap.
so. 8c tit. χιν. cap. j. A 7. Quibus ex locis Li­
quet folitos ohm, cùm de crimine fufpedusar­
que infimulatus quifpiam fuerat, fi per teftes
comprobari non poterat, ad Dei judicium com­
pellere, ut ex ejus eventu vel Uberaretur vel con­
demnaretur. Karolus M. in Capitulis anui noni
cap. 7. Ut omnei judicio Dei credant abjqut dubi­
tatione. Quod genus examinis tneritb improbat
ac refellit Agobardus in libello quem de eo ar­
gumento fcnpfit. In quo 8c varios ejus modos ex­
plicat. Mitte unum dc tute, qui congrediatur me-

Ibid-

cum fingulari certamint, ut probet me r<am tibi
efit ffi occiderit; aut certi jube ferrum vel aquat
calefieri . quae manibuc illafui attreBtm j «ut
confiunt crucee » ad quae immobilu per/n erem.

Quadruplex genua recenfet, monomachiam, fer­
rum ignitum , aquam ferventem , A crucem.
Aauam frigidam pextertnirtit , cùm in aquam
colligati dimittebantur. Dequo judiciopcolixaeft
per omnia dtfcurrant.
Hincmari epiftola ad Hildegarium Epifcopum
■ Inquwtovico ] Hujus loci denarium vidimus Meldenfem. tt vani hominei, inquit Agobardus,
Ibid.
hàcinferiptione : Karlus Dm gratia rsx; in nominant iftajudicium Dei. Unde probari pottft
altera facie, quentowici. Quentovici pono men­ judicium efie Dei quod Dtue nunquam prneepit f
tio eft in prxeepto Ludovici lmp. de divifioneim Vetùm hcc omnia tandem legibus tum ecclefiafter filios, quod editum eft à Pitnœo poft Thega- ticis tum civilibus damnata & abrogata funt.
num : Adartenfie, Balontenfii, Qaembs io . CoSe Iconium RtoDAT ] Purget fe atque immeraetnfit, Κtrmqndtnfit. idem , ni fallor, qui munem probet i crimine de quo impetitur. Tit.
Wicus (implicitet appellatur in alio diplomate xt. cap. >. Ragamfrido, qui prxeepta falfa regio
Karoli M. apud Aimoinuin lib. v. cap. 1. Nefae nomine compdafle dicebatur, interdiâum ne i
per civuattt tam in Rodomo fadm & in IPï- parochia Remenfi abfcederet, donecfe ab illit qutt
cus, neque in Ambianù. De quo & Dagobertus ei impingebantur idoneum redderet. Id fiebat aut
Reade mercato Sandi Dionyüi : Ad Rothomum Sacramento, ut hoc loco, aut per teftes juratos,
portum, b* ad Wune portum , oui ventum ultra ut lib. tn. cap. 64. aut jedicio Dei, cujus exem­
mare. Et Alcuinus epiftola xn. Revertenti m ibide plum eft in Synodo Francofordienfi cap. 7 de Pe­
Wicut propt-r caufii nectjjariax. [ Beds lib. iv. tro Epifcopu : Exivit ejut boum ad judicium
cap. i. AJumpfitTheodoram cum Ebroini licentia. Dei, neque per Regii xfnsiiMtm , neque per
tr perduxit eam ad portum. em nomen eft Quinto- fanRa Synodi eenjuram , fedJpontaned volun­
*(4Μι.·μ- w«, 6r aevigavit Bu/anai*·». *] Quibus ex focis tate ; qui etiam d Domino liberatae idoneut
aaiirwa*.] quo in traduQuentowicus olim fuerit focilins eft exivit.
conjicere quàm certam 8c veram fedem indicare.
Tortum vacant ] damnum vel injuriam
In mitullo ] Metullum vicum propè Burdi­ inferant, cap. 1 j. & ad. ciruli hujufce. Pro eo­
Ibid.
galam commemorat Chronicum Montis Dei de dem tortura quoque pofitum nomen animad­
geftis Nortmannorum : AnnoDccccM.vm.Nort· verti in refcnpto Godefridi Ducis 8c Marchiomanni Burdigalam Aquitania, Judait prodenti· nis , Virduni editu adversus torturas Advocato­
but, captam dcpopulatamqut incendunt. Deinde rum , quibus affligebant Ecclefia» fidei fu* comMetulium vicum populanui incendio tradunt. De miilas.
illo agi hoc loco non puto. De altero malim ,
Pia dsnsratas vBNDUNT ] denariorum pte­
quod m finibus Pidonum Mellum hodie appel- rio , quafi per denariatas. Sic dcnsxara cettx legi-

F«|. »·*·

ftid-

79J

Notae ad Capitularia.

794

TM.O. cur ia ducta Befimfi, Mt denetata de cera in io CapimfaAquenfibm Karoli M.amsofeprimo,
dutn mgemmaris qui Afaca fti—ia ingenua dc ab Hincmato ia epiftola ad Karatam Rqgem t
fââa eft, in tabulam & Viem : ac eanu fat- Ptr vdlat ia fvibm nsa felàm heminu caballa­
4
mdii idkem dmenoum dt ctre ftrftktt· Ec ibi- rii . fed etiam ipfi csccseaes rapinaifaciunt.
!
dem ia ttftammeo Benatü : pcf/elvanr dues de*
Hostim facxrc ] Hoftia eft exercitus , Pfat
neratai dc sera ad altan S. Fiteui a* Jfalrode* maioribus noftxia. Capitula Karoli M. Bononm
rie /id crma/frAc. Dans denentas da cm dide ad littus maris odita nceexu. Ut ia itfie asm»
quod ia alia Befiwufi ducta eft pccfelvete ia cm partta fiutat vel altsnaa Men eager ; v email»*
duos denarioe.
MuiauttrciatMiaiiHvtatatfiitrU, ia Menda

Ten.ll

pag.
teF»r

Bannum Rsvamatvm ] Hincmarus Laudo* ftU aead autar. aanafyat fi mali ficift cotuf·
neniis ad Remenfan ; fr pro te fidd dia numfa tat. Quare hoftem facete eft eapodicuNMin, ut
intraverat . «u fismnrn rtwadiartr larrrprlfare- proximo capite loquitur , exerritalem facere.
iMr. item in alia epiftola : Fïdciu «erem fuie Quod exercitare in quodam alio Capitulo dixit
rori heroines tsgtrsmw rcavadurc faàd me in Karolus idem Imp. be liberenua heauanat ptfii·
villam Phidiacumfttuifotrnt. Reradiant ban* Mitait, at puna ptalitateat pnprittatit txtreinum qui ad banns mulum judicio damnari pro tart dtitant. Alibi hofidiiattm facere . ut in di­
ea dane wadiam. Eodemque modo in aliis. Wi- plomate pro Maurilio Epifcopo Andegavenlu
chardus Abbas Frotario Epifcopo Leucorum : Hinc he/uiü apparatae tir. fequenti cap. 1 j. dt
Fidttur rcroen nebit .fi voi uriis jadicaveritir. befldiitr praparatat infirà fub hnera tituli hujus
at gxicunfue de ipfit mancipiii . fii ft fibtra- dc in iifdcm Aquenfibus Capitulis.
In marcha wactas radiant ] excubias
1MM.
ben dc nâftra deroiiuuesM nmUantnr.firvitxttm
Jttam ceram vebii rtavadiart ficiatii . at dein· in limitibus agant. Ludovicos Pias in Prxcepro
cepi per fifiitiam fibeSi hanc fraudem perpe* quod Hifpanis ferit qui ad fe coafagcrant : Ia
trare neautaiu. Ec in evindicatwne mancipio atarcka atfira txplaratuatt Gr txtvbiai, ψuod
rum S. Remigii, rtavadiavtrvnt firvitiam, ut afieate vacaMe aaBat dieaat. facere aaa aegligaat. Inde fuum ntadu Germanis \ guet not­
fuprà feriptum eft.
eris.
F< >’».
Fabrictn. bx avro vbl arc. ] vafa aurea
Hbribannvm mrsolvant ] Hcribannus
IM.
<4p ”*
vel argentea, auram omne argenmmve faâum. dicebatur
multa quam luebat is qui ad exercitum
Qux fabricature dicuntur in formulis antiquis.
vocatus venite contetnpferat. < jolus Imp. in
Cqr m·
Vbndatum libra auri 1 Auri ad argentum
Capitulis Bontmienfibus cap. 9. QeràiRfm liber
proportio faè olim, etfi auquando variatum, hamo ixvtniiu faerie anno prxftntt non Seniore
apud Gtxcoc decupla fuit , apud Romano» fie in hofit non faiffe, plena»· heribaaaam perpaulb plufquàm , ut fic loquar, duodecunla. folvert togatar. Eiahardus epift. xx. Et ideb nan
Itaque aureum iUi nummum decem ejufdem videtar aaU jtfiaat tjft at htriMuuoa filven
ponderis argenteis mutabant, hi duodecim & debeant fui aea alMi /itérant nifi abi ipfe Im­
lemillè. Quamquàm autem diverfa ratio videa­ perarer prnetpit. Inde beribannanx in Capitulis,
tur , quandb non mada cum mada fimpliciter, neribanni exaâot.
neque (ignari nummi cum (ignaris, fed mada
In roLTFTtas ] Sic appellarunt libros cen- pa(. (M.
cum nummis comparatur, hic tamen puri auri fuales aliofve rationum publicarum. In Codice c*» **
libra duodecim quoque denariorum libris rfti- Theod. De dUfcajfinbas I. 1. vetat Imperator ne
niatur. Arcadius verb lmp. Lege unicâ Cod. accepta femel ftcaruatti & regefia polypucu, id
Theod. Dt argenti pretio feed tb^axru infertur, eft, ut paulb poft exponit, tatiocinüs publicis
pro rinrulis libris quinos folidos aureos inferri infêtta, è diituffbribai Gr appariteribai denab
jubet. Qubd 6 tunc auri libra folidos lxxii. con­ ptfiaUniar. Qua in his libris continebantur,
tinebat, nt eft in 1. 1 j. Cod. De fufctpteribui fideisipetpecubfaciebant. Unde ftdespolypdeoprapofitit 6r arcariii, confequens eft ut madie rum Cod. eod. De indalgtntia debiteram.
argenti ad auram (ignarum ratio Arcadii Lege
Carrofira st manofbra ] Duplex genus
ftld.
fuerit quae eft unius ad quatuordecim.
favitoris. Canopera funt quas tit. xxxn. cap.
paf ’*
Brvniab ] loricas. Sc enim exponunt glof14. carricMuras dixit, cùm carri veâuncque
«·*■**·
fbgraphL Atque ita intelligenduni quod in Lege opera debetur. Manopera fervitium manuXle
Ripuarioram tit. 0. cap. 11. fctipeum eft, ut diritut lib. in. cap. 51. quia opus manu fit.
qui vreregildam favete debet, brumam bonam Unde manoperarii in diplomate Karoli Calvi
profobdu daedteim tribuat. tc in Capitulis Ka­ pro S. Dionyuo. Inferior etas cuibedas appella­
roli M. ad Theotonis villam anno dcccv. edi­ vit , Cerae». Ad canopera itaque fpcftat quod
tis : Qmnu hmno de duodecim mtnfii bruniam de vehenda masgila (equitur ; ad manopera,
habeat.
battere in fcuria. in Polyptico S. Remigii : Fa·
Cap. ·*■
Pagbnsbs franci ) liberi. Quo fenfu in his ciunt carroper a dt «Mena cut viae in Itagii xiu
Capitulis padim , dc apud alios, ut cùm dc fer­ Sin aatm. dabant denarui xn. Et alio loco;
vis queritur qui francas feminas accipiunt, id Camperai ξχ tnantperat inter retes circabt pain*
eft, libet* condicionis. Inde bannum ftancile fu^r maruilam ] Terat adipem vocat Plinius
ptà liberi hominis bannum incetprctati fumus.
Proripit ergb ut qui per pagos liberi funt homi­ de ratione agens emendande tetre lib. vni.
nes , fle caballos nabent, cum pagi Comite in cap. d. Alla efi ratio fucat Britannia & Gallia
exercitum pergant, dc debitae paraveredos de btrcien . alendi eanr ipfa. Qaad genat vocant
mon pnrftcnc. A caballis caballarii equites di&i margetn. Efiauutnt faidiun ttrra adtpi. ibi dei»-

c<p

4

479;

Jacobi Sirmondi

796

r^fire ad araq^mes redsdM .* dc peulb poft , Tvm.II.
primàm.mdom poft aorpit* difta λ Hodie Mm admeuiriemm ds Meridic, gnandl ad pq*
vulge À pfarifqM usons* , ab aliis mtrU mm~ rammmm vtfinuu vnunut, rsiamr. lude heribeegase ia Capitulis lananientfui KaeoE. Jd.
^ÇT’acuntA MTitM] Lib. i. cap. yj. de
AU.
cap. a. hofpuso earipere, herberaer. Er beribechis qua die domiuico facere non lices : mm Uuum gammn fe literis S. Lndovici Reg», quibus Coe•urftn, Mc
tettcrc. Banere eft tundere fc molas villam i procacacione eegia ft heribetga*
Nnam Ih— heoare, run dards purgare. gio feu gifts liberam ede derferar.
Hk de maftê iaso&lmndum, quam coloai nof­
Er NAiAS ] daufinas. Hair nobis hodie funt
tri baoondo te lagauando purgant. Quare fer­ fepesquxlibec. Olim, ut hinc apparer, pro mimai , que apud toc ftabulum nunc «quorum litari vallo & munitione ufihrpaoe.
X X X V fL
figr*^~«·, laofa ofan ufiupanmt pro ea quam
panai vorioa* HOncmarus adversàs nepoApud Tufiacum.
asm : Smrfafa igjhu ûutrebifit . Gr smmm de
uc Misrr im Bomvnbsam ] In codice
aarrü deauaicarb ceifeAem Jîaa litttuU PrtftyLaudunenfi legatio hac fequenri Regum
adnunriatiom poftponkur. Parvi amem refert utra
ttri fa «mi uùfit. Polypricus S. Remigii : Etduu
ft peftwam «d cerrcM./caruj , ft faction dM- antecedar. Id certum eft , utramque hoc aune
dm/uer.
apud Tufiacum edicam fiaidê.
SaiLAM xitinint Imanfi mkrique. HinctnaIn NOSTavM iMaoimncATVM ] Cap. ▼. ht
raa ibidem cap. 1. de Capsua quam Attala tuftrum dnùtàatttm, hoc eft, in dominatntn
Spdcopua Eccltfie Laudunort donarat t enrpes & poteftatem. In literis Henriri Epifeopi Tul·
utritU tififiilttrut . ft «rapid fillnU ***· lenhs de donatione Sîoknm Ducis Lothariqgorum ft Atleidis amjugis pro S. Manfueco : ele·
filU igfiu Gpelfa.
barrale.
Jacnrt mvtNiANTvx ] Cap. fequanri t fi dmm Jiuun fntdmtnuu, Gr in fi» àhnaùuu
P* «»·.
«P-M.
fater fi it&ifauu. Er, centra tuifinrttfit fie* jqmdmUfei fdfiitmu. Hincmaras de villa Notfant. Et, jba caïqpe^rîeat «c jeftitieM. Ex roc- viliaeo t DeMfle Tiifbt· tenait Rtx Kerefes
dâtaa fmflâ» qui imÉnad^de^auMm^ad JUmogi «pÿopimi iu fin inminiem· , Gr dedit
vilUm Nwiliùaun fa fam^cte 3q/cbers Saxwu.
plarimm venire neglexerant Formula eux. qu* Qui fandum ut domiuMpoAdebar, non ut be­
ladicuhn replu de faâtvis infcribiour : Ntt yfa neficiarius, m efas dotmnxatu fandus effe dice­
«dfiacfcMi raft, MC tfiftem dixtrü gd ûlU batur. Domimcaaua eriam diâa in Praeopto Lu*
fide undent. ft pfarimm Jiaoa tugltxù . Gr devici junioris de Abbatia in Cabotnonte, fuem
fithmt tjrUÂi munit. Hoc Wu joâi&ece igfi Gr tMttJtrti Uttgt tettutn fa htùüutvt
fiiarit deferri vadiœonu accedere ; fariit», aâ» ÜAturtuu, ume verb S, Dionyfa Monafterio
igfi. Sed faâivoe etiam univeoè dicebant ofanes cottcsdebeouto
qui in ta alia quavis negligent*! faiffent, ut in
Fidius homo Mvamat ] Vaflàllus ■T*
Muralis iifidetn extvn. Ac cxxtx. qui dcbtnan fidelitatem vagi ipfi vel abem ejus vafib debeet.
œtamrium eut fervituNm non reddiderant. Er
Muusaiaus aot matxibvs ] Mulieres po*
in chena andicndali civn. Interim rtrè u/jm fuit pro uxoribus; m Synodus apud Compen­
«ifUcitum tttutn peut tx ipfit fiSiv· effcurtcu. dium fub Pippino cap. 1 j. & frne vir mnlimnt
/itaai iimiftrit. Et itèrùm: vir UUuutcifiut nur
id eft. ratifie defaifte ceniêaxur.
tu.
Basucildi uve ] Apparitore». Unde nunc litrtm Utitimem. Mnim Nicolai Papa legatus
etiam apud kaloe bengali vocantur principal in epiftou ad Epifeopoa feripea hoc ipfo anno
Apoaruorum.
acccLxv. : Br fuma· fidtru Btflmuii amm
Lateo a tkiod. scastiigi ] annorum depo- dou Itfittit Ceasidr audtar ftrfarnjfit. Idem
Cap I».
firiot Verba funt cap. 114. Addirionis quarte. Itali vtugb feriunt, quibus nor eft assglie. Et
Quod depromptam eft ex Capitulis amu xvr. nos fimifiter feminam pro uxore dirimas. Quod
LudoviriAuguni. Temonibus hodie ieggnt eft do* veterum etiam fit exemplo, ut in titulo pcxceponere, fttft quid fir dicere non habent. Afine denri : & fanfau eurimat net morfau fuuhun
nmc, feddtven* fignificationis vocabulum/corp •utfit, ulni cMfagfaaa tifiirear. [TeoulL
vel ftttf, pro munere aat pcomio ferai vadetur de exhortât, raftit. XeceeiraniM fuem aifam fi
in epiftola Hincmari Laadrmeabc ad Remenfem hnnfiiuUt, cumfini ifixfimiu· uffi, * ]
de Grivone: yadd ftrnma iffitm nee pre élut n
Cum Gdntvanonaiuo 1 VariUttwo, vol
in rvgrtuiu
nt ititfiiti nubi dem. Quad duce. Manfit vocis ufas a«M kaloe, qui voxil*
tg· mirther ί iietnt, tin nut^eU Mtiet Ium gosrfalonem vocant. Ac Roma mmc oriam
ittuficti fretL ti Âtdijfm Grfiat uUe fnti·. Et Gonfenonarium five, ut vulgb eueariant, Gooin miftanco e)u&iom apud Hmcmarum Remen- felonorium Ecdefia ****—f tu magiftrum Aa
fen poft finem libri lv. capitum : ftkfui de ptnfeftum vexilli militi* errlsfisftinr : ft apud
rthu fiut Etcltfi* fitit fir «rdùuvû . w» yw Honorinoa fanerioribus fecula Sorts fast Magifitf vd ftr siifnm pnpinfiuiatrm uu. utict. ftratus, qui Gonfotanarius juftkhs dicabatur.
In txactojua } Mifas omnibM ad iegarioDa sors nasctun ] Reculis, aut reiculis, ut nm fast pcofeâuns aaâoria dabatur, ideft,
P* ’»*
«W.M.
iupal rit. τη. «r Synodo Arrernenfi.
epâftola cqjus bamficio fafeqûebancur ft confac­
P«P ‘H·
HaximaeoM uostxvm ] paratam mando­ tum acripsebant. Lib. iv. capit, jo. Si gut lit·
aapm
nem ft hofpirium.Quod pantnentum dix k Hinc- ttru tuftrtu Jtfrunrit. Id qff, msAarwa yae
narus Karolo Regi : &■ «aregudm dc pezMiaue fitfttr Mijit rtcifitiUu dbigmtr. Ideo ireSeTen.·.

bwfiUigMUi uudt·. One etrt aura

Imms

H

cmm

λΛ

797

Note ad Capitularia.

798*

MM mm

urifift*
iaeodomlibaocap.7). De

/mat fndftMon dandbm eft pecfrimdamft,»Jrÿftqp «re» ve. ubi

PsfraO*.

aac «ûftbriali, aliam denique Vafidlo regio.
Hlvoouticvs it Kuolvs ) Annales Pi­
th onni alteram horom Kegum conventum amè
fu tomfu habimm findufiqpe in eo imram
namtmoMt hie vorim i rinse acccisnr. Afin*
dumeta fr Karetn* Stgu 6* fittm Ofttd Dufieau vittam unfit SuunM emrenimtet fitdus hmau .6* eaireeia Vt/r ear feritate faonaad
dtoda
fftjv» Muant Jirdsris jeffaitt
initlMittr eaun teayere mifirveeim . n^m

no> /Ltmafim ty^cspw
mitem, Kinbu write*

Imtmnmr. tit admenmrifeu fr gtfia fritrt ad
memermm revecanrifatt , fuUAi ft pr^fftam
fiatnu nfintari ftfiutt.
Ρ*·Μ»

Nbvos noiTU rlionutm] Porrintm hac
ad divortium Lâchant, de quo mprà rit. π»ν.
can. vu Cufta cafta an* damnemm Bams Srnodum Memftem, qu

chiepifimos, mSynodoflfi_________ __
fit* e* hoc anno, oc AnribfimNfcribit, à W»
lao^nmGalliamLegatus Arfentu»Epi&o|
XXXIX.

r* su. KsieadmQnia- TM.&
tilt........ .
fifth mai dm sss. Sed qfta In­
di*» locanda, que adfiftbtDtt^fimmfaHuna
état manu»Septembri, raliqnum a* ut placiram hoc PiAede W*o «d Auyfta amafe edebcatnm taoiligamm.
Faim ucmcarvn ] Tic. snr. findam e£> Pm si»,
condimus diâam fifth apertam ft capitalem car. i·.
inimicitiam d> cwfiun abnuam de yraptriquis
fit&nptam. Et quia Mipebucn iMetotat hnjufmodi fimuhaMt coocaa, pcopotft legibus ürpè
camum de fiûdû coercendis atque ledandis. L«c
Fnficmnm finis habuit cornum locutum induriesprrirrihere in Additione tk. i. Thtufiûé»·
finpecmi hafem ft Seetfie, ft dtme fi»,
Etêi^um wk, it EtchfU nrimnde, adpdasfann onft»« depterimredaudK KatalmMag*
MB fiÙdM
ÛBUMC SMBO ·ΒΒρ·θί
qutnm cap. vûs» fiûifiujnU fit» dÿmâbik
efts vt iinhu twertu fi w pnemi dear, fr
ad pomn« ttunfi mbunat. Idem
fiutrit ft Ludovicm lib. nr. cap. 17. Paid* au­
tem purificatio pterio fiebae, quod d fiudftb pet­
fidvanatur i roopiebat iequi findam .utloqutfiv
lebaat, levabat ft poetabat. Karolus idem lib. 1.
Leftt Longobardorum tic. fy.capi. t.Sifutfr*
fiuMfniiMncifen nluii, id net fi trnfafiu. at net mm dirigaaMr «di deamem auatari fintn ptft. Sittai ntd· tueu fù fn
ftUa/nuua itrt uetaertt , nm <t^itiam mdt
/acere . wn ad ms fit trafijfi. , fr ft tali
teat mfters valtaam st mejat daawam ms

λΛ

Im

Karoli coronario Moris.
n Eœuua S. SnraaMt ] one Mecenfium Pft. »’»·
Epifinporam lodes. Mortno Hacmriat in Imlie Lothario menfit Junio · aum hftus acco.su.
fimul oc in GaHiam periatm o* mrnrim. KatoIm ad vacuom ofm mm occmmtdam Mom
advolavit,ibiqmab afiqaoc utrinmm mgriiatf.

I

ApudS. Antulfura.

P*»*·

£ Macrini Tiiraam»-

frantft. frft

rit, dc fee uijfitdta nutfi escondrife.
De u«m mwot. wocraoa.. ] Ludovic!
Qui Muo* tit am. rr
fiafttiu fr Trwftsqfim
/w
jUt

ApodPifias.
eawr Wf su. ] Cèm anni Kaidi Calvi
confingant es obüu Lndovici patria, hoc
eft, es su. Kalendae Jolies anm access. fis-

R

tsiv.

] Htacmarm

P< si.
a*.»·

«799

Jacobi Sirmondi

<«·· H. Confimilia fiant qpue in alter* ad Ludovicum
Ttasfrhenanom ictibit apud Nodoatdum eun­
dem lib. in. cap. xo.crebtrque omainb&multus
in hoc aiaunento Hincmarus, ut Retnenfem Ecciefiaui 4 revirenii nan itnparem efle doceat. Ind·
advetsùe Gothefoaloum dîlleren* ita concludit .·
Qme Remis nee auner efl Trevirorum wie primer
provincia Eelgica, propter feed anti tfi condi­
ta .· ksc inferior, quia ut fecunda tfi provincia
regionis Belgica conflituta.
*****

Vioiua 8. Paacnm] Quo anni die autano
rneafe beptixams Clodoveus Rex fuerit, nihil
proditum eft à Gregorio Tutonenfi. Hincmarua
hoc loco & in epift. j. cap. i *. de vigilia Pafchx
conjecit, proptared qnbd visilue Pafchx & Pen­
tecôte» publia» dim ac fmemnibus baptdmis
fuerant deftiaata. Sed haliucinatus eft. Coaftat
«nim « Aviti Viemveefis epiftola, quam ad Clodoveum ipfnm Regem ftaiim poft eius baptifaiun fetipfit, bapufmum in Natali Domini fufcepitfe.1-«jar, inquit, fplendorem Congrui Rtdemptofis neftri Mftvita imAmvh . at caffequentcreo die ad falutem regenerari ex und· wn

pareat quo nattan redemptioni[tut call Dominum
muiiduj accepit. IgiHtr £ui cslebtr tfi Natalis
Domini, fit & veflrl j quo vet fcilictt Chrifia ,
μ Chrifitu ortut tfimania; in pte vos animam
Deo, visam prafentibsu, famam pofleris conftcratis.
A fratWANO Para ] Karolus Calvua Nico­
lao Pape : Ptfi obnum diva recordationis avi
noftri Karoli exetUetulfimi Imperatoris , genitor
nefitr Hludouvicus piiffimus Auguflus, Deo da­
nente , paternum adeptus imperium , Remorum
venit ad urbem ; ubi prsoceflor vtfitr fanSa me­
moria Stephanas fimmus rontiftx ti obviam ve­
nit, atque in imperii honorem tum,Dco infpirante,
conjecravit. Qux pluribus narrantur in vita Lu­

8oo

H* taction es ] Ægeè ferent·, ut par
erat, Lndovico regnum Locharii, cujus ipfa
partem fpcravenx, univerfum 1 Karolo ufurpari, inid tandem ppc utriufque legaro» aaâione
conventum eft ut regnum hoc inter ipfos «qui*
porâombos divideretur. Itaque divifio ea fada
eft qux proximo titulo continetur. De his autem
plura Auuoinus libu v.cap. ai. 14.if.
Inmulammds Comis ] Camerant» hic Ka­
roli Regis, eique . ut Aimotni verbo utar, domefticiftitnut ; qui wA haec foafione Richildis
Regiiur honoribus fuis exotus, 8c i Regis fami­
liaritate fummotus , Ludovico Tranithcmenfi
audor fuit ut in Galliam cum exercitu iterum
veniret annoDcccLxxv. Aimoinus lib. v.cap. 31.
X L1 1 L
Divifio regni Locharii.

rxocasptDi ] Inter Heriftallium bc Marf- Μ »»·
nam in pagoLeodicenli. Aimoinus lib. v.cap.
15. Karolus Pontigtnem veniens legatos accepit,
n

I

nuntiantes ut ipfi ad Herifiallium veniret, &
fiattr ejus Hludmtvicus ad Marjiutm venturus
effet ,Gr in meditullio eorundem locorum Kalondis Aupufii colloquerentur. Et poft alia : Tan­
dem v. Kalendas Augufti ad locum colloquii con­
venerunt.

CoiONiAM , Akcintinam ] Qubd in tota
hac enumeratione nulla fit mentio Moguntinx,
Spira, 8t Wocmatia, argumentum eft nias civi­
tates ad regnum Locharii non pettinuiflê, fed ad
regnum Ludovici, atque boa nimirùm pago·
fuifle qui propter vini copiam , ut alio loco mo­
tum eft , tranfrhenanis provinciis adjedi funt,
cùm Ludovici Pii filii paternum imperium inter
fe dividerent. [ Annales inceni
CunSa»
civitatet regni Ludovici in occidentali Utere

Rheni pefitas, id eft Moguntiam, IFormatiam
dovici à Hodoaroo lib. u. cap. 19.
6r Nemetum. * ]
In hac ooMoJin bafilica Metenfi. Flodrordus
vcovn. viioxt. Viennam ] Non fuerant p**· ,H"
idem lib. n.cap. so. Karolus Rex in eadem epif­ hxcLin
antiquo regno Lotharii, fed eidem pofted
tola «I Nicolaum Papam : Ibi etiam , Metis in cum aliis
ex Karoli fitatris fucceflione obtigerant.
Ecclefiam B. Stephana, pifffimus Imperator ab
X L 1 V.
omnibus Epffcopu, ciero, &- papula tfi venera­
biliter coronatus & prifiino refiitutus imperia,
Apud Gondulfi villam.
Qoo ritu res peraAa, exponit anâoc viae Ludo­
nno dccclxxiu. ] Scribendum Dcccixxn.
vici , ubi de conventu apud Tbeodonis villam
non folùm quia Aimoinus Gundulfi ville
ncccxxxv. Sefuenu veri Dominicd, quafiera
Quadraftfima initium procedebat, ia Metis civi­ placitum and Hadriani Papae obitum cottunetatem Domnus Imperatae , fid & Epifcopi, & morar, quem omnes confirntuint an. ncccurxu.,
populus univerfalis illius conventis vtnit ; &· in­ menfe Novembri deceflifib , fed quia Hadriani
ter Miffarum celebrationem fipttm Archiepifcopi obitum, ut fequentia docebunt, re ipfi ante­
ftptem reconciliationis etcltfiafiica orationes Juptr cedit. Adde quod nifi hanc xram ftatuas , pnetum cecinerunt, & ontnet pppdi, hoc vifi , pro pofterus ordo fuerit, & titulus hic fêquenà poftplenaria refiduttone Imperatoris multas Deo gra­ pdnendus.
Avon GuNodtn villam ] Tir. un. cap. 4.
tias reddiderim:.
Palarium tegiifin ad Mofellam Tqllo Leuco­
X L l L
rum finitimumA^iinoinus lib. v. cap. at. Karo­
Paâio Aquifgtanenfa.
lus d Burmmdia ad Gundulfi vUlam, placitum
f»<. »».
A NNO xxxit. Kakoii ] Initium annorum illuc antea condi&um habitans , Kalasulis
4A. Karoli ex xii. Kalendas Junias ducendum tembribus revertitur. ViliaGundolfi in Annalibus
•fle monuimus. Hinc fequitur Martio menfe anni Pithœanis. Gundovilla Frocario Leucorum EmfDcccxxx. nondum expictum fuifle annum eius copo in epiftola xi. ad Hilduinum : Recordari
xpx. Quare icribendum hoc loco non xxxu. fed fi^uidem vtftra paternitas valet qubd cùm ûs pa­
xxx. eandemque obcauliun du icqueftd legen­ latio Gundoviiiat Donum Incerator hoc anno
dum xxxi. aou xxxui.
flaret, veflram. continens marnon, jujfic ut in

A

fionte

8οι

Notæ ad Capitularia.

802*
pum anrtofque provincix Lugdunenfis £pifco*
pus epiftola poft ejus À patre fugam feripta anno
Com HlVBOVVK. SACK. MSA**· ] Part* fifi- •ccxLxxi. Vidimus 9c iynopfim adtocum * Sy­
Heat ngni Lotharii , quam in dtvifione fitetm· nodi Süvaneâenfis hoc anno Regis imperio ac
voluntate adversus Karlomannum eoadbe , in
qua judiciariis Eptfiwporam fencentiis Diaconi
Mudmofciu αροΛ Tridtnium cam Enfüitrgg gradu exauAxarus ad laicam communionem
lofnm , Ludovic* Imp. conjuge, partem rtrni revocatus eft. Aâotum porté exordium έ Karoli
LoAarU, feam cawra Kareliu· accepit, nqftc- Regis filium criminantis proclamarione ad Antn ftatmentii mnr cm paAu . fun confinfu eg fegifumSenoneufem, Hildegarium Meldenfem,
tonfeieatia homiman fuaudam Lotharii, fui ft ac exteros ejus Sptrodi Epifeopos midi, qux hxc
Uli cMmneudmnun, clam reddidit. Dià adm- qux fequuntiu inses extera continebat. Prewdi
m apod Karolum fintw per apiftclii 9c legatos ' guamvie fptaelitcr actefeiiraes at,ut ttflificaHadmaus Paps ut À Lotnarii regno , nmquam timui
*;— rrre/erix
—-----*mz/erenr
"'— Jdc
* *■"
his----------ftur emftis
" r
£(·
*
Ludovico ejus fratri jure debiro , abftincm , dtfig rtgni tttflri ranttMinfuc regamn miis d
idamquenuoc Midi, non à Joanne Haduanifuc- Det ctatmUtua mugnis gtmitiha fir publiai ta
cedore, ot quibufdam vifaineft, led ab Hadria­ fili» wmmm, fii fir dqMpalutiMiri·» per Kar-

[

no ipfi» ( uc confise n ot- un. cap. 4. ) legati » launiM curae ueu mtnttfihum tteftnat » Xclocmofitt Rorruenfis 9c Gadericus VelieKnenfis dtfiu kfcUtafit Setttuim éiortfcti DUëetttm
Epifinpi contendebant. Sed Karolo peefindad fibi Metii dumut. Metre u erdingbdiiu utit mm
non potuit.
aijtetmm vtfinm exeyes vgltttu . per uas, c»>
Sacuam. qua s.s. sunt] Defiderantur hoc fin unit tfi fiuu ( grtpttr rtgium mintfttrium
iacratnenca ; qux uimirùm eè fpeftabent ut mù ttebit d Dtt cummium, clemorti Epifcoporum
conjunfti duo Ludovici, mmrasac nepos, partem gc ceterorum Secerdonm , Cuopictrum feefee
altctam rogni Lotham Karolo extorquaient. Ka­ & Montcborum tt^ut SguSimotiMutm &r viro­
rolus ergb tempeftati occurrens , novis quoqae rum Ulufirium ac pttmifiui fit&t ataiit feu co*·
ferramentis fuos fibi in hoc placito devinciendos iùiouit, guet ui net de 1U0 veturutit. vtlut &*
potavit. Ai morius poft fupetiora : Uadi u/riufttt per reccs praferumm gudirt pottftu, Cgnonico ju­
facramenta pnoribui fiuramentir, fueciou/'erre dicio vtflrt, quorum uturtft de Ditcouo judicu·
/
/ηνρφφΤΜ, dirtrfg fir advtrfa utter cm font re t propoaimut, (re.
StcvT tuée scamivimos ] ftahtimus 9c prrf- Qed.
cripfimus. Ut tit. un. cap. xvi. vel Mum eorum
X L V.
ya turn to fcgrùifiait, id eft t detignari 9c conirimti.
Apud Carifiacum.
Et soariAAisK ] Ita nunc eoam apud nos ftriA vv»Ca»uiacum] Titulus hic aliter in co tt ac malefic* vocautuK. Hincmarus de divortio
JjLdice Laudunenfi conceptus eft. alnee lucar- Lotharii ad xv. intecrogarionem s Alii potu, alii
ηαάιιΰι Dominica Dcccixxni.lndiUione Vi. pri­ autem cibo d fortioriu demoauM, uUi veri nmdie Nattai Jan. kite faxfeptuntur Capiuda Dom- tùm ctrminiiut è firigii Ufciaaâ. Citatur 9c ab
mu Rex Enroba m Carfioco palatio cum fide
Ivone par. I. c. ii^ftcd Gsuriaao )j.q. i.c.4.
lita»fitorum conÜiodtcnvit, (rperCuum rtfnum Si perfonûtrùu gifuo mA^ctot. ta. Mmcmaro
dtmuuiari fir ooftrvarimandavit. Aano Chrifti eodem, fed operis nomine fuMtvfto. Depomncccuxin. 9c Karoli «vani, congruit Indi&io ptom eft autem ex epiftoiu nendum edita * quam
nenqmnta, fed fem. Quate its reftnoendu’ i Synodi Tufiacenûs mandato ad Aquitani* ArM&.
eft. [DU bisCapindis, ac videtur, Aimonmlib. chiepilcopos icriptit de nuptiis Stcphani Comi­ <i. Grit MT·
rn.cap.sp.·]
tis Arvernorum 9c filix Regetnundi ComitisToInvambs in ctAMooici J qui magnam, ut lofem. Cui edendx locus «it inter ada Synodi
infedloquitur, habent blafpheiniam, hoc eft, qm ejufdem.
gtavicnasinis alien jus infamia laborant. ChœoIn aaura vas. in icctts. ybstituila ] qu*
ntm eodem fenfu Sc blafphemum pbft dicet.
fifeus vel Ecclefia jxrffedit. Lib. tv. cap. j 4. &
Sa sxconduant ] Purgent fe atque idoneos fuis pnprimn is^Uui, peed fir eefttrnrageiu.
reddant. Hincmarus in epiftola ad nepotem ,
quam fiipri citavimus t Qirid Hadnift mijfm- nofter pofirienc. Et Append· IL rap. 7. « aea
cum tuum commiftrgi.it pe mifiuito wmJt tteondixit. Non esmfevit fe, aut non fetisfecic.

P»f

CmtU. Gttt.

mituKor rrfranuie fitpor vofburam Doauu
PippM R^Ideft, m ccanovetfiam an vo­

Cum Caalomanno] Filias hicKaroli Calvi,

centur qu* in Pippini pufsmbns fiserunt. Ia his
Mddenfis Ecdefix Oeneus ac Diaconus, hoc enim 9c fimilibes loot vefticura eft ipfe soft
tandem anno patris Jaflii ob varias gradationes 9e fefio.
perduellionem oculisocbaras, rcrrutuiqne in M<>Aliquid ραομινοατ ] Invadat &; ufurpet.
nafterinm Cwbeienfe. Quod docent Annales Pi- In fotinula uociti* fecnunentalu : Quid terram
tboEani ococurxni. Plodostdas lib. m. c. 18. Ai fuam do eorum pottjUtt tue proprfi iuc ptrvgfi.

moimts lib. v. c. sp. 9c j t. 9c alii. De fceleribus Undè porprifam ia Capitulis Ludovid II. c. 3.9c
autem ac latrociniis pec Karlomanmun ejtriquc reiproprÛgbh. vucap. i|i. De rebui proprifii,
homines perpetratis, potter ea qax apud Aitnoi- ut goto Mifu fir Cratires (r /udieei tufirot vtnum & reliquos odita leguntur, luculenta errat nioet, fir ÿbi geeipigtu finitivam fentnaucm t (r
Hincmari Remenfis ad Remigium Atchiepifco- inanité nuihu ptitfumat alwuuru goprinitrt.
Temc Π.

♦&oj

Jacobi Sirmondi

T*M.n, Ab eo quod eft pcoprindere peopcifie res dittr ,
fient ab 00 qnod oft interprindere tic xxxuu interprifmn. Hinemans Ludovico Balbi. E arjScae
ta nomine ittteyrifum efi. unfit fr in «mfa/oars.
Sic de à mifpeindere nufprifum tic xxxiu

XLVL
Reclamatio Epifcopi Bardnonenfis.

»1 scopo» Baucimonsnsis ] Frodoinus,opi«
·· £_a not, qui Synodo Tricaffin* fubfcripfit anno
scccLxxvni. Subfcripfere itidem ex eadem ora
Hifaant* Synodo apud Tufiscum dccclx. Adehulfus Barcinonenfis , Audefindus Rofcellenfis »
8c Wifedus Urgellitanus Epifcopi i Ponrigonenfi
8c TricalGtut Theocarins Gerundenfis. Parebant
enim illo tempore , poft Katoli M. & Ludovici
viâorias , Regum noftrorum imperio tum h«
tum vicine ali* ejufilem ttaâûs avisâtes : qua­
rum Epifcopi proinde 8c Galli* placita fynodofque frequentabant, 8c controverbasfuas vel apud
Archiepsfcooum Narbonenfem, cui faetant attri­
bua , vel m publicis ( ut hoc loco , conventi­
bus agitabant.
Put. »».
Lokgios a maacha ] i Pyreneo. H*c enim
marca feu limes Hifpam* lib. ut. cap. 74. Qui
rem Limrim mantat . atque in Hifpantam profuifii debent. moniti Pyrenees mardtam etc
cernafiant. Quare de hac marcha LudovictuPius
ad populum Emeritanum , que apud Einhardara epiftola eft jp. Vblamui proximi etfiau
Peg. «»j. T?

txtrtlôun nofirum ad marcam ntftram mittere,
tu ibiprnparatutfedeat dante vot mandetu mu»·
de promovere ititat. Marca igitur 8c marcha Ii*
mes feu fines cujufqee regionis *, 8c Marchio ,

Comes matae patpmttus. Vita Ludovici anno

reliait tantitm MarMonibut, fui fi­
ne 1 regni tatntte , muscs , fi forti ingruerent ,
hefiium arcerent incurfiu. Inde Bernardus Comes
dccgxxvi.

Barcinonis, quia in marca Hifoani* ptxfidcbat,
Marchio etiam diâus à nonnullis.
Castxvm tskxacinsnsb ] Vicinum id Barci­
noni ad Rubricatum amnem. Indigenis hodie

ihOr·. Tarrafa *

X L V I I.
Synodi Pondgonenfij.
Ptf. »»τ·

804

ttemb is» Synodo Poarigossenii menfe Junio ejut· Tmm.IL
dem anni iafcepmm pariter i Gallis Imperato­
rem , «c Ticinenfia Croitula confirmata. Itaque
fubfcripdoMm, qme He gesnine leguntur, pno*
res , que Italicorum fient Pnrfalum 8c Opomacum, ad Synodum Tirinonfem pertineat j poft·*
notes, que Gallorum funt, ad Poatigonehfem
referende, non ad Ticineufem , cui malè antei

tribuebantur.
Avon P0MTM0N8M ] Pontigonis inter villas
regias clarum & celebre nomen fait. Ponriconem appellat Gregorius Turon, lib. tv. cap. a j.
8c lib. vs. cap. 37. quomodb legendum tc in
Annalibus Pitheeanis, ubi Panricona fcriptum eft
Dcccivtn. Anaftafius item in vita Stephani HL
Pape, quem Pippinus Rex ia Gallia» adventan­
tem 00 loco excepit, Ponticonem palarium vo­
cat. Ponrigo fifcus dicitur in Chronico Frodoardi occccLft. quo ferè modo apud alios peftun,
nifi qubd Ponaonem etiam eWa liters legate eft,
ut in pr*cepto Karoli noftn pro SL Martino :
A3um Pontiont palatio Imperiali. Ac Ponrioais
hodie nomen manet vico pagi Caulaunenfis,
qui Lingonas fpcâat. Quo in traâu Ronrigonem
olim villam regiam faille , tum ex aliis fupetionunScriptorum vetbis, tum ex his collieere eft
que Aimoinus habet lib. v. c. j 5. Imp. Karolxt
dt Ctmptadie Carifiacam t iadeene ptr Stttff»·
nat ad Jtemrq/bt cmitaum tfyficiurfimm per
Catalaanot fr Poatitanem arpue Lingonaj peragtat, dt Fraaeia Italiam petiit.
Gloxioussimo ] Ludovico Imp. Rege Indic
vitâ fan&o, Karolus Romam profeâus, Impe­
rator i Joanne VIII. Pontifice confecratus efi die
Natalis Chrifti exeuntis anni dccclxxv. Inde Ti­
cinum repetens Synodum habuit menfe Februa­
rio dccclxxvi. in qua Imperator ab Italici regni
Epifcopis Ptoceribulque acclamatus eft , 8c Ca­
pitula qu< feqenntur xv. edidit. Tum in Franciam reveries, alteram apud Pontigonem Syno­
dum eodem anno convocavit : in qua imperium
illi pariter à Cifelpinis confirmatum eft , 8c re­
cepta capitula que Ticini fuerant promulgata.
Hoc igitur loco Synodi utriufque acclatnauoncs
8c capitula cum fubfcriprionibus continentur.
Bosonis iuclvti Ducts ] Ducem in eodem
placiro creatum attendit Aimoinus lib. v. c. 31.
Reme exittu Katolrn Imp. Papiam rediit, &

placitam fitam hakett j & Bofitae axorit fiutfra·

r wool FONTiGOM. ] AAorum hujus Concilii trt Dace ipfiat terre confiitato Çr corona ducali
hadeuùs perpauca, eaquemadia,8c cum Ti- ornato , cum coUegie e)at, faes idem Dax excinenfibusconfaligeftii habebamus. None mulespetiit t in eodem re^no rtliSu . iter acederavit.
partibus auôiora Sc nods queque fuis diftinâa Frater erat Richildu Regine.
prodeunt, adfciti* edam ex divertis exempUnbus
Libellas. 10 joax]quod aliis eft libelUrio no­
epifiolis pontificiii que in hoc Concilio récitât* mine aut titulo, cùm interveniente libello feu
ferebantur Sc plufculis aliis monimends ad ean­ fcripturl res venditur certo pretio 8c certi pendem Synodum fpeâanribus, quorum fit mendo fione in annos fingulos conftituti. Leo Maracaferè omnium in Synopfi Aimouri. Confiat ergb nus libro u. hiftori* Caflinenfis c. S. de Aligerptimùm Rom* coronatum faille Candum Im­ no Abbate : Lihellot plarimet dt rtbat najat
peratorem die Natalis Domini fob finem anni Menafterii fecit. at Monafieriam d Satractau
dccclxxvi. cujus coeonadonis aâa non exilant.
dirutum ex eit pecmiutrtficeret. Nam in dprucie
Turn deindè celebratum i novo Imperatore con­ de curte Tulliana felidet accepit ccc. &* utmuo
ventum faille Ticineidêm meme Februario cmfu xxnr. d Gtfonit filiit. Irem itidem fa8e
dccclxxvi. in coque ab Epifcopis 8c Opdmadtit libello de curte Kingana cccc. modiorum ,
bus regni Italici acclamatum fufeeptumque Im­ fexcentot accepit folidot , annuo autem ctnfit
peratorem , 8c condita Capitula duodecim. Pof folidet. xx. &c« Libellariam ab emphyteufi

S

·<«·
caf. ■··

Sof

Notæ ad Capitularia.

hoc inter (triera diffsm*doceet qubd emphyteufa ni/î mutai» poftêdixe non renovabatur, libel­
laria plerunque ftatis temporibus data pecunia
renovari tolerat.
P< >«** Missat. most. votistatb ] qui praediti font
"P- “·
qui Midi dominici appellantur.
t*.
SussciurTiONes J Quifub&ripcionumiftaram
haâcnùs meminere, plerique omnes Synodi feu
placiti Ticinenfis faMcripriones appelUrunt, manifeAo errore, cùm ad Synodum Ponrioonentan pertineam. Quod verb in his Anfegifus Senoaran Archiep&oprrs inter fëdis aooftolics Le­
gatos , ut Paix Vicariat, fedet te mbCcribu, ex
ua intelligendum eft que «b Aimoino bb. v. cap.
y J. in hujus Synodi axis prodita funt, leâam uimirùtn in Concilio Joanais Pape VUI. epiftolani
qui Primatum Anfâgifb tribuebat , erque per
Galbai tt Genmniaa vices fùas delegabat. Nacli
fumusepiftolc hujus ac reliquarum que in iifdem
•Ais memorantur exemplaria, que m lucem fuis
locis, id eft, cum Synodo ipfii proferemur. ·
X L I X

Alia aâa Synodi Poorigoneafis.
p l|Ol T ea amin το μ] Apud Pitheum poft xn.Scripca *«> ' d rores coxtanoos inferibitur Generale omnium
( bm. 1. Jhsrameneum. Et verfimile eft ab omnibus exacru*n f**J**'
Hincmarus in libello ad Carohim
*’*’
Itpperatocem , quem in codice Leodienfi na&i
fumus, finguh juramenti hujus membra, ut in­
epta tt alienas exagitat, queriturque i fe poft
toc aanos tequifitum effe, cùm latis efte deberet
profidfio quam ut Archiepifcopus ediderat. Fx.
inquit, memerm pater vefter ob Epifcopis ywt rei

voùtatarii vel inviti ia fita dcjeStmu ceafettfentat , fed nec ab ipfe Ebone, qui aa&r 6r incentor
ipfius dtjeEioais daatoxat inter Epifcopos fuit,
naa aliud facromeittum tdft libellos profeffioais à
fe fubjeriput, fmm «fe nabeo , requifivit. Et d
aie, fui ante preftfionem & fabfcriptionem, &
pejl pnftjfieæm ac fubfcriptieeuut , prafeffa &
fabfiripaa per ter «raies à juventute ufque al hotte
fiaedhotm ftrvovi, aune juramentum aliud non
debvdfet requiri. Sed non mirum eftfi per bajulas
invidiafine caujb «niauu benignitatis veftra cornunit nuac à rae requirit fried nee pater vefttr
ht vita fita, e«i utihi per aSe circiter aanos fecreta fita indubitanter credidit, reauiftvit. nec
eras per triginta O fut annes kaStnus reautfftis.

Hincmarnm aliis Epdcopis auâocem raifle ur
Ladovicum Rogem ex Getmama vementem fufeiperenc indicat ejus epiftola quinta.
Amsbuiso st Ahaloauio ] Mdfi ambo Ro­
mam i Carolo fuerant cum Legatis apoftolicis
poft Synodum Puntigoaeniem. Aimoinus Kb. v.
cap. ) j. Sotan eft Synadbu. Pafted Imptraur le­
garet «Mereres tfJld«u, Lnmcx & Petrum,

remifit Enatant, v tata eit Atfegifim Scaeafeta Epifuputa fy Adalgarium AttguftidHuaftm
Epifcaputn,

Toon IL

8o<5*

L.

T.w. il

T- »

Ada Synodi Romans.
am monui Petram Pithctum, qui ture pri-

Ρχ »nmus in lucem protulit, falfum fuiile, quod ea J
ad primam Caroli Imperatoris coronationem per- ^Γ·μ· 1
cinere exiftimavic. Non minus autem aberrarunt
qui ad Trdnenfem poft·* Synodum reterenda
ceufuerunt, ac Synodo Ticinenfi in pofttema
Conciliorum editione adfcripferunt. Pertinent
enim ad aliam Synodum quam Joannes Papa Ro­

J

me Februario menic habuit anno dcclxxvii. in
eaque Carolo Imperium , quod i Germanis difceptahatur , totius Synodi confenfu iterùm con­
firmavit. Cujus Synodi alta Adalgariu* Epifco­
pus , qui ad eam miffuri Carolo fuerat, in rranciam detulit, ut narrat Aimoinus lib. v. cap. j 5.
quod & in vefturo exemplari adnocarum eft his
verbis : Syeedsu ynasn attulit Adalgariui Epif­
copus dc parte Jthatuitt Popa aliorumqua Eptfcepoeum Korola ad Urbam cisuatcm, quandi per­
gebat ifitm Karolus Renare.

L I.
Euiftio Nortmanms conftituta.

ac ixactio 1 Duplex hoc loco exadiopro
Nortmannis deferioitur. Quorfum enim bis

H

Pag. ·ιτ·

eadem inculcarerur ? Pofterior expreffam habet
notam anni dccclxxvii. prior ad aliud tempus
referenda eft, ad annum,
x, occcLxr. quo
tempore ( ut eft in titulo xxxn. ) neceffe fuit era-.
jtSum accipere & ad navium cempejitieacm &
in Nortmannarum caufa pro reges fclvamtnto.
Chronicum Montis Dei anno dccclxi. de Nort­
mannis : Ad fuorum videlicet locarium fumque
millia libras argenti, cum animalium atque an­
nonet fumma non medica , dt regno fu», nt de­
penderetur , exigi Kerelus Rex praecepit.
Da suo manso indomin. ] Manfumjilio loco
diximus effe fundum cum ceno agri modo. Hic
manforum triplex genus diftinguitur, indomintcatus, ingenuilis, êt fervitis. Et in polypticho
S. Remigii : In Tefute habet manfum dpminicatum cum careris adifian , bonum cum arboretis,
vinario (j-c. menfos tngtnuiles xxxit. fervi les
xxxiv. Item: In curte Acuttore , excepto dominitato manfo , manfi ingénuités xcn. ftmis, ftrviles xxxv. Manfum dominicatum vel domini­
cum appellabant proprium & peculiarem domini

manfum, qutm Dominus ipfe excolebat, cujufque fructus percipiebat ; cùm ingenuilis fervilifque manfi fructus colligerent coloni manfuarii,
quibus concedebantur, cenfu tantùm retento, &
aliis conditionibus qux in manfo ingenuili levio­
res erant, in fervili graviores. Itaque Ludovicos
Pius in Capitulis anni xvi. agris dotninicatis,
id eft ptoptiis, opponit terras alienas : De ille
qui agros deminicaioi proptereà neglexit excolere
ut nonas & decimas exindè non pcrjolvat. dr
alienas terras ad excolendsunpropter hoc accipit,
volumus ut dt tribus annis ipfam nonam cum fua
Lege pcrfolvat. Et Karolus Calvus villas indominic<tas villis in beneficium datis in diplomate
pro S. Dtonyfio : Kolanlia de fubfcriptis villes,
five mdominitata five in beneficium fuerint data.

E ee 1

Jacobi Sirmondi.

♦SO/
ypM. 0.

dan regie marc eonftituimus. Leguntur codon
modo
terne & cotte» & vineat indominicatz.

Dr <-ΓΝ<υ oominicato ] qui â domino exigi­
tur , live ad partem dominicam. Supci tit. xxxvi.
cap. }o.
reftaurati fuerint, «è μμquoque nuuifo cenfus ad partem deminicam exi­

gatur.

Non i t tota parti rxcni ] Hzcenun exac­
tio, ut Aimoinus docet, qiue pro Norrmanni» qui
erant in Sequana hebat, parti tantùm Irancùr,
quam Karolus ante mortem Lotharii habuit, 8c
Burgundiae indicia eft. Qui verb trans Sequanam
c’inr de Neuftria, tributum Norttnannis qui in
Lugeri erant petfolverunt.
Pag. m».
QUI CUM Imp. percent ] In Italiam , titulo
fcquetici.

808

rolus M. Rn Faftradx conjugi dc vi&oria Ava­
rie» : Retulit nobuqualiterillaJcaranoftra,quot
prius it kalia iufttmus pergere partibus Avona,
perrexerunt infrd finer ifforum x. kalcndos Sep­
tembris , & inieram pugnam cum tu &c. Scara
Nortmannorum plenum ex.-reitum prmtaiens
apud Aimoinum lib. v. cap. 4».

TsM-Π.

St mcvotm nostri ] F>hi Ludovici TraaC
rhenenfis : quorum ex numero duos in peiora
Italica proredione infelKs Karolus habuerat,
Carolum, dt Carolomannutn ; cum tertio Lu­
dovico infeliciter iupenore anno ad Rhenam

pugnarat.

Honore* averti fuerint] Einhardus epift.
50. Ut aliquam confoiattonem ei faciatis dc bene­
ficiis qua hic in noftra vicinia ai/bhtta & aperta

Cap. t

effe nofcuntur. Aperti honores & apem benefi­
ci» dicuntur cùm vacant. Aperta quoque fetida
nos hodie in Gallia didrnus qur à defundis doApud Carifiacutn.
nelida , vel alio modo vacant, fiefs ouverts. Sic
apertum altare in chartis Vindodneniis cenobii :
tud Carisiacum ] Poftrema bare Capitula
Qvcrio altare illud apertum erit , folummodb
Karoli Calvi, cùm in Italiam , in qua obiit,
centum /elidor in ejut redemptionem dabunt.
alterum iter adornaret, regnumque Ludovico
L I ï

A

filio per abfennam fuam adminiftrandutn relin­
queret. De hilcc Hincmarus epift. 1. ad Ludovicutn Balbum Regem : Et quandb proximi in
Canjiaco inde difpofutt, £r nomina vobts de/rip.
ta dedit quorum confilio & auxilio regni negotia
difponeretis. [ Aunoinus lib. v. cap. 35.]

Profluio quam remis ] Qux facramenta
_pud Carifiacutn fuerim tit. xxvi. vidimus. Profieftiouem Epifcoporum cum facramenco laico­

rum apud Gundiufi villam titulo xliv. De hac
Remenfi proteilione quod Capitulis noftris deeft,
repetendum ab Hincmaro in epiftola fupraferipta : Vos /citis quia poser vefter prius Rimis de
confluutione veftra poft silum in regimine regni
cum primoribus regni fui dtfpofuit: ubi, quantum
recordor, maximi oinnts regni Primores fuerunt,
excepto venerabili Abbate Hugonc & Bernstrdo
Comite Arverncnfe ; &r omnes fecussddm difpofitiontm patris veftri in veftra conftitutione con/inferunt.
Post mortem fratris vestri ] Ludovici
Getmanut Regis, qui anno fupeiiore deceiferat.
Hic cùm 111 Galliam iterum hoftili cum exercitu
veiniliet anno, ut didum eft , dccclxxv. ( quo
tempore Karolus Romam ad capcftendum impe­
rium contenderat ) inultos è Karoli regno par­
tium fuartun fautores habuerat, è quibus Co­
mites etiam aliquot in Germaniam tediens ab­
duxerat i qui pofteà , videlicet illo mortuo, ad
Karoli fidem redierant.

Dilecta coniuci nostra ] Richildi Bofoms 1'oroi i, quam Kaiotas, mortui Hirminmid·,

Cap- A

uxorem duxerat. Praceprum Karoli pro S. Dionyfio : quartum pro nirmintrude olim conjuge
noftra , quintum pro hac conjuge noftra Rschilde.
Di ordinandis scaris] copiis militaribus.
Aimoinus lib. v. cap. χχνιι. ordinatis /caris qua
Karlomnnnum cum fuis complicibus d regno pro­
pellerent. Scatam Aimoinus idem cap.
lib.
v. 'interpretatus eft turmam vel cuneum, Hinc­
marus epiftola j. cap. 1. aciem bellaturam. K».

P»g ·*♦
Ei valiat placitam ] ίασ loco concedere.
Traditio ixx. S. Galli : Poft ejur Prejbyttri obv- c
tum , nepta illius eandem traditionem po/Jideut.
Et fi nepta illam traditionem fibi placitarem dimittere voluerit , tunc locum & prabendam ha­
beat qusfi unus Monachus, & traditionem profatam fibiquepladtatam nobis dimittar.

Er vicissitudine cum so sint ] Karoli c
Magni inftituro vel exemplo, de quo Synodus
apod S. Macram anno dcccxci. habita uc feribit : Karolus Magnat Imperator , ficut quidam
noftram ab tllir audivit qui interfuerunt , nullo
unquam tempore fine tribue dc fapiensioribus &
emmentioribus Confilieriis fuis effe patiebatur j
fed viciffim per fitccejfianu , ut eis pqjfibile fo­
ret , fecum habebat. Et ad capitium IcSi fui
tabulae cum graphio habebat ; fir qua five in die
five in noSe de utilitate fanSa Ecclefia & de
profeSu ac foliditate regni meditabatur , in dfdem tabulis adnotabat, & cum eifdem Confiliariis, quos fecum habebat, inde tratinbat. Et
quendb ad placitum fuum veniebat, omnia fubtihter trallata plenitudini Conjihuriorum fuorum
motfirobai , ür communi ccnjilio illa ad effeSum
perducere procurabat.
Hueo abba ] Notus hoc cognomento apud
hiftoricos Scriptores 8c in epiftobs Joannis octa­
vi. Fragmentum membranz Floriaceniu : Hugo
per Galltes Abbatis honore proditur. Abbatum
fiimmus Lupo epiftola S*. Regali proiapii or­
tum Joannes idem Papa teftatur epiftola joj.
Hugoni ftrenao , nobils , regali prefapid edito,
atque exctUentiJimo Abbati. Propinquum fânè
fuum, appellat Karolus ia diplomate hoc anno

Pontionc dato pro Ecclefia S. Martini : Hugo
Abbas, nofter fidelis tuque propinquus. Item Lu­
dovicos in altero diplomate quod Trecis anno
fequenti concedit eidem Ecclefix Turoncnii :
Venerandus vir, nofter quoque propinquus, Hugo
rtligtofus Abba bcfUtca eximii Confejforis Chrifti
S. Murtini in fuburbio Turonica civitatis. Ejus
mortem notat Abbo lib. u. de obfidionc Parifienfi ;

Sop
T M U.

Cap. if.

Notae ad Capitularia.

810*

Di cafpis ] Quofham hic negotiatores cappos Tom. IL
vocet incertum. In vita Ludovici anno occcxni. Pm “·■
Cum io scauiti stnrt J Uli attributi, aut Gerrici fit mentio Capis pnrlati. Sed aliud Cappi c
cum illo cooibcuri. Frcdmnu·, feu quis alius videntur, aliud Capi. Quin & Capos etiam ei fo­
auâot geftorum Pippins Keg»» : Rsx Pmpinut culo dixerunt aves przdatorias ; uc Theodulfus
in quatuor portet Comitet fcaritot €r leudufuoc in carmine de pugna avium, & io altero ad Ka­
ad perquirendum Waifanum mifit. Legitur vox rolum Regem.
eadem in Synodo Ticinenfi anni dccclv. fub
Colla fiperba tenu , aaaiu ut turba taponm ,
finetn, & in Capitulis Karoli M. non ediris : Ut
Anftnm ut actipittr, talla fuptrba ierat.

Mage Prinaps obit Abbot.

medio mtnft Augufti turn exfcaritit hominibut ad
not eJi debeam. Scariti homine· in re bellica

P.(l· »*♦·

Ibid.

Caj>'J·

In quiius soxtsriius J filvis. F rotariu» in
oropriè dicuntur in fams confcripti & diftri- epiftolis : Interjeci in veftru fcrefttbur lufoe eexu
Dua, aut icaris inftrudi. Hine ad alia Ggnifica- Interfeci duo. yuM me jubente & ingenuante
rionem transferebant, ut hoc loco, ut fupri tit. capti fuerunt. Einhaxdus Popponi Comici epift. 7.
ConviSi de quodam furto, quod commifer uni fu··
xxxiv.
Mansionaticum Accimat ] manGonis five ronde feromuu in fortfte dominico. Karolus M.
in
Capitulis ex tnplici Lege cap. > 1. De fortftn.
hofpiui jut de expends non requirat. Quod onus
declinan nek poterat fine privilegio. Lib. II. ut fbreftorii bene illoe defendant, fmul cuflocap. 17. de Legatis recipiendis : In illit lotie ubi diont beftiai 6r fifcct ; ét Ji Rex buùe fortfte
medb vio & manjioaatici d genitore noftro & d ftremen unm tua mugii dederit, ampLùt n«
nobit fer Capitulare ordinati funt. Aimomus frendat qudm iUi datum eft. Manet integrum
lib. v. cap. jt.de itinere Karoli noftri : Indeque in vernacula noftra vocabulum. Nec folùm ulvas
fer Aumucum & confuetot manfionattcoi Com­ foreftes dicimus ; fèd caoate, venationem exer­
cere.
pendium adiit. Per folita diverforia.
Compendium cum causia ] quz aliis Cotia
In tmusti dominico ] in trufte Regis. Lex
Ripuariorum cap. xi. Si fuit tum interfecerit filva. Gregorius Turon, lib. v. can. x 1. de inorte
Clotarii
Regis : Dum in Cotio /uva venationem
qui in trufte Regit eft, dc. folidii culpabilit ju­
dicetur. Quod Lex Salica cap. χιιιι. dixerat in exereerlt. à febre corripitur,
exindi Compen­
trufte dominice. Truftis apud Marculfum eft fides dium villam rediit. Aitnotnus de Karolo noftro
lib. >. formula 17. in menu noftro truftem & lib. v. cap. x 5. Ptr Cartfiecum Comfendium ve·
fidelitatem vtfut eft conjuraji. Hoc loco truftis nisu, autumni venatiezemedetfaite exercuit.
dominicus dici videtur qui fidem Regi juravit
Salmonciacus ] Locus infignis obitu Karloatque ia ejus tutela eft, quem amtruftiooem ap­ manni Ragis ftauis Karoli M. Annales Pithoani
pellabant. Porri» que in eos committuntur qui anno dcclxxi. Korlemaniuu Rex docejfit 11.
in trufte funt dominica, Legibus Salicis triplo Nonae Decembria in villa Salmuntiaco. Exeant
componuntur. Verbi gratia , G quis hominem Regis utri ufque diplomata Sal mon oeco palatio
occiderer, folidis cc. damnabatur, G eum qui data. Placirum eriam ibidem â KaroloCalvo Imp.
in trufte erat dominica , folidis nc. Rursum fi celebratum anno dccclx x v i. au&or eft Aimoinus
quis collcââ manu hoeunem ingenuum in intius lib. v. cap. J4- [In DiarceG Remenfi, parochu
domo aggrefius occiderat, pc. folidis culpandis Laudunenfi, uc Hincmarus ad Nicolaum Papam.*]
judicabatur; G eum qui in trufte dominica , tri­
In odkeia villa ] Audriacam puto, inter
plo, id eft, folidis m. dccc. damnabatur. Legis Ambianos dt Arrebatas. Aimoinus lib. v. cap. j 1.
Saliez tit.um. cap. 1. & 4.11c. xnv. cap. j.& 1. de Karolo Calvo, quem Ambianos perventife
Rignum quo» bkjttonib ] Hinc apparet fcripfetar : Indequo afud Audriacam villam ac
Karolum belUs Britannici· fatigatum Regis no­ circum circa venationem exercent, ad Monafttmen & infignia Btitoanibus alsquandb concef- rimn S. Yedaft i farvenit. Einhardus epift. ;x.
fifle. Quod quidem ia veter· fcheda Monafterii Et quandb de Audriaca villa ad Compendium
S. Michaelis adnocatum teperi his verbis: Solo· revtrfue fuerit.
mon nd obfidionem Andegevenfim in auxilium
Caviiula ixcsarTA] De his tit. 1. LudoKarolo venit. Hujue rei gpotid Kerolut Salomoni snd Regis. Et Hincmarus epiftola 1. cap. 7. quali,

Regi Britonum hebere permfit circulum aureum
& furfurum & Arthiepiftopakm fodem £r pro­
prium numifma & infuper omnia Regi convenien­
tia. Et non folùm illi, verùm etiam fuccejortbut
fuie dt'meept habenda uemuftt. Sed parùm essftz

fidei hzc narratio. Nam ut omittam qubd hzc
inultb ante obGdionem Andacavenfâm gefta vi­
deantur, ex hoc loco patet Regis nomen i Karolo non omnibus deinceps Salomonis fucceiloribus ) fed iis duntaxat conceflum fuifle qui fupetftitcs tunc étant, Be dequibus inter ipfos eooveutum. Quate illis nunc fublaris dari jubet
operam ut eo nomine in pofteràm abftmeanc.
Quod firitum eft. Qui enim poft Salomonem to­
rum in Brittannia potiti funt, non Reges, fed
Duces appellari funt.

Ibid.

Su*'i tom.

■· Ϊβ-λ.ήΛ.1

ttr illa Capitula qua nater vefterproximi in Cariftaco adxutuiavit. ad ejfeBum pervenire pqffint.
Gauxlinum CANcsiLAMtuM ] Karoli Calvi
duo tantùra in diuturno ejus regno fummi fuere
Cancellarii, Ludovicus S. Diooyfii Abbas, de
quo diâum eft fuperiùs, âc poft hunc Gaualenu*
AbbasSS. Vincentis tc Germani, qui fub Ludo­
vico etiam filio eodem fumftus magiftratu, epifcopatiun adeptus eft PariGenfem.
Pno dona umkanda ] Karolus Magnus
in Capitulis non editis * : Ut quicunque in dona

Pm- »k>.
In hn*.

regia caballei prafintaverR , in unumquem· •g*ÙJW

Se fuum nonun feriptum habeat. Et Frotarius
tsgom Drogonis fratri : Ad horum itinerum
incommoda , feu ad dona regalia qux ad pala­
tium dirigimut , peni quicquid ex optimit equit

♦8ιι

Jacobi Sirmondi

Liberate
hoc loco eft Jan, quod aliis dcuberare,dclMTtr.
Denam esgb regiam & dona replia imclligunt
qox Regt quotannis oftêrri conüieveraM. Undè
annua vel anwialMdicebanatr.ChronicNro SL. Ar­
nold in geftis Ludovici Pii une dcccxxix. IPer*
juxtim rtoiti ikftt kebii» ftntrtli ren*VMu4
•Mua j&i amené dineftUmoi toen fufafit. Eodcmqoe modo anno occcxxxn. Aurelian», anno
dcccxxxv. A duobus fa». Stnuniaci, Womsatiu ûeràm , A ad Theononis villam , annualia
hxc dona ab eodem recepta nocet. Anno etiam
dcccxxxiii. cùm imperio entent eflst Ludovi­
cos : CtndiSum pUchum kuitxdu (MMris L·HrnrHu m Campéndi· bafatr i ibifue Epifetpi.
, Cmüms , Gr mùvtrfiu ptpobu cenve·
niantes, dena mmmIm ti prôfttuevtnutt
btMxnt /rttùftrM. De donis Karolo Calao
apud Dusiacum oblatis anno occcuxiv. Aimotnus lib. y. cap. a t. ( De placteo donorum
• [ 4M,, causa habetî fai» Hincmarus epift. ni. cap.

Τ·ν.Π*

hobtùouu tbJMotn cmofulfi fiumu.

LUDOV ICI IL
I.

REGIS.

Siz

conventu du un. nulla feâa eft mendo. Sed ex Test. n>
Aimcini verbis lib. v, cap. >4. fecilè intelligitnue hos fùiife Penum Spifeopum Forofempronierfsm A Petram item bpifcopumSenogallir,
qui à Joanne Papa nûfi ad Karolum vtuerant
ut illum in Urbem ad mendam à Paganorum
infeftaiiooe Romanam Ecclefiam pellicerent1 L

Synodi TricaflàiMt
n Synooo Trica ssi να] Sjmodi hujus a&a,
K1’1
vel adorum potiùs breviculum quinque feflio·
mbus diftinâum feppeditavit notes bddiorheca
A Marin Vüdunenns, in quo quid pet Ungulas
aAiones a&ntn fit fatumanm exponitur. Huic
edendo · alius erit locus. Nunc quod inftituri
satio poftulabat, felos Canones feu Capitula hoc
loco exhibuimus, adjeâis ex also codice fubferip·
tionibus que in Laudunenfi deerant, quem in
Capitulis focud fumus.
Arvo UAvawNAM ] Indi&aprimum fuerat à C*’ *’
Joanne Pipe Synodus Ravennae in diem vin. Kalendas Julias, ut confiât ex ejm epiftola lvh. ad
Joannem Fpifrnpum Ravennatem. Pofteà, ut
eptftola {9. docet , dilata eft in xit. Kalendas
Auguftasejufdem anni dccclxx vu. Indidwne κ.

I

Quandb Compendii coronatus eft.
Λ · Enscons μτγγα ] In aâù coronationis,
1 I L
2X qux infrà (abjicientur, priore loco pofita eft
hxc EptCcopoatm poftulatio, cum promd&an·
Convenus Furonenfis.
Regia. Quare ad illam pertinere certum eft. Hxc
vero poor futi Ludovici Regis inauguratio, cùm
uronis] AnnalesPithoanidccclxxviuRcx
ab Hincmaro Archiep&opo apud Compendium
HUtiroyiuu «d ofues Ht mtofi Ο/Urii ftrpoft Karoli patris mortem hoc anno confectams
n*it t & c«* «fwyec» fa» KmU JUir hoiti or··
& coronatur eft VI. Idus Decembris. Nam ite­ toi Mi cen«fuirai hefait. Aimoinus apud Marirum pofteà fequenti anno d Joanne Papa in Gal­ nam costvcniHÔ narrat lib. v. cap. i I. Quare Fu­
lia, cùm ad Synodum TricaÆnam venidèt, Im­ rent» in illo traéte finde oportet.
perator cotonarus eft VII. Idfis Septembris. De
Anno incaunat. dccclxxix. ] Aut annos
utraque coronatione Aimoinus lib. v. cap. j6. reveni computat non à Natali Chrifti, fed ab In­
carnatione, contra quam in eneris faèy , aut
J7·
Her «mm Sunt autem qui Ludovicum ab Joanne coro- ferihendum dccclxxviii- Hunc enim Annum
nam hoc loco non regni, fed imperii, fufcepdTe vulgaris nne Dionyfiansc defignat Indiftio duo­
cj a. n». putent. Inde enim Ludovicum Befcum inter Itn- decima. Deinde abfurdum fit Ludovicum dicere
<u* P***®0™» plerique numerant , tùm exteri, tùm coavearam hunc kalendis Novembris anni
noftri edam Scriptores. Quod mirum certi mihi dccclxxix. celebraflê ,· cùm ad kalendas illa*
fidfumqoe temper vifum eft, cùm Joannes ipfe non pervenerit. Septimo enim antè menfe mor­
Papa ia epiftola 47. A in aliis quas nd Ludovi­ tuus eft iv. Idùs Aprilis , ut Aimoinus refert,
cum pofteà feripiit, ipfum Regem, non Impera­ lib. v. cap. j9. [ A Annales incera audoris ·.] ‘f
Hludovicum sarvulum J heftqui pueru- ** '
torem , vocet, m epircola 71. ad Ludovicum A
Carlomannum Ludovici Balbi filios, Caroli Cal­ Ius altero poft anno Raxifponn, qub Luoovicus Pag. >7«
vi nepotes, Carolo eorum avo Imperatoris no­ pater poft Keriomanni fratris obitum concede- ca** **
men triboar, Ludovico patri nomen Regis, Im­ rat, dt ftotfir· ftUüi, ait Regino, cttidiit
peratorem haud dubii appellaturas , fi Imperator ttofraSlit ctrvicihtu txfpirtvit.
Ludovicum st Kaalomannum) quos ex Ptc-v·
fuiflet eodemque modo Hincmarus in epiftolis
quarum meminit Flodoerdus lib. 111. cap. 19. fra­ Anfisardi priore conjuge fiiftulerat. Quam etfi “,*,‘
coaous
à pacte abjecerat, legitimos tamen ejus
tres iftos Reges Ludovici Regis, non Imperato­
ris , Alios nominet. Quid quod Ludovici ipfius filios ducebat, A fucceflbres libi deftinabat. FI0Balbi , ut alia omittam, diploma cxftar pro Ec­ doardus lib. in. cap. 19. inter alia qux ad hos
clefia Niveraenfi IV. Idus Septembres, hoc eft, fratres ab Hincmaro (cripta commemoret, feriptriduo poft coronationem iftam Trucis datum, in fifl*e ait : De t^ftOii JiH d Gtfitiu fitfttr Lod»·
quo non alium fe quàm Regem vocat his vetbir: vui fetrit eorum a/eejii fnarr Auffordim ux·ludevieas m^erteerdid Dei Ruc. Rex ergb fuit, rtm eijiSem eum rtciftrt dm crtgtrit, &" Adt·
non Imperator : Imperatoris verb titulum, anti­ Uidem ub t· rttuuri mu feekibeterit
dt liquis ignotum, alii pofteà réméré adânxerunt.
ttrn Ludmrici Rtgh ed tum pro filitnoi furrum
promrtitnt.
AsolT. saurs liuatis ] Horam inCariüacenli
Ρ<>η·

F

Notæ ad Capitularia.

814*

8ij
ΒβΒΒΒΙΒΒΜΜΜΜΗΕ eBHBBI9HBE9S9B9BBBBBSBI Tm.IL
ΤΗπ.

KARLOMANN1 REGIA
IL

KAROLI I1L REGIA
IL

In Broilo Compendii.
*D boni «vi tv Faamcia L1 Ia dmfione regni
?<·»»». XVpattmi, quam apud Ambianoe meufo Mar­
tio, ■« Chronicum Floriecenfe doc* « anno
Kccnc. inftituerunt, Lmbricus Fraociam &
NeuftriamfocrinMeft, KaxbmanausButgondiam
A figuier ni·m Ludovico drindè pot Mcntûem
moto» menfo Angufti anno ncccxxcn. Kariomannua Fnocum quoque 9c Neuftriam adeptus
eft, fume in Francu regni oordium indd droit.
Quare Februarim meus aturi fiequenris, cùm
promulgsrs hcc Capitula dicuntur, primo «jus
in Fnusoa tugai aaao nOè adfcribitur.
1m mlooa coitriMoti ] Karobs M InCapïtabs anni oâavi : Dc batte ed Aniaiaaua pelo­
ton*. Nemo·· aut fidra. Avefgaudu in litem
quas principio riavwnm 1 Cam JBva fiur veeoutr hrôibu. A broilis id genu matris in Gallia lo­
cis nomen. Pardubs Laatbucnfia ad Hincmarum
Ardricpiicopum : Per v’tua fixa tarant Roarηαα,οαα ruine Barbaria , in, (rpr Joatoro·
cam fin Broilum trorfin, fir iwhGùmu*.
1 I 1.

Apud Venus palarium.
P**· '**’ D >4M1 NO*™ T*1 l<* co<^ex nofter MecenjLVfir , es quo nnico bee Capitula deprompfimot. Hk ergb alia eft ratio annoram Karlonunni. Non enim numerat anno· tantùœ quibn Franriam noft Ludovici frarru obitum oorinuerat, « paeb antediâum eft , M illo» etiam
«ompluAstur quo· cum ilb poft mortem patris
( id eft ab anno ncccixxix. ) vel conjunâûn
ante regni divifionem, vel poft hanc in alter*
regni parte imperant.
1*«* rouciAM imino. cocatv* ] per rim ,
P*rficc. Malcuifie lib. u formula 17. faa/Ttrd«m five* fian per fittaac laUjfit. Sec fitiem
fum A per /artum drprsdert in Legibus anti­
qui* Aliquandb in bonam panem, ux in Lege
BajoaÔMum tit. st. cap. f. uu Dau dedcrir fic­
tion fr viRtriaat. Skat aratra virtutem pro vi
injufta pofuir Lax Salica tit. xtv. cap. 1}.
Iaacvmma ] Cad. Pntar. Iracundd aut invidU,q*am ante contra iftoa ccnebatjiUud fecerit ,
* [ Λ* ·» hoc Comes ets ansa nos ferirfaciat fecundum
quod nobu placuerit, quod non ob aliud quin»
μ· »r» J
pro rapina ta aâum *. J
Pag. ayat
Voie© osloam vocAWT ] Vocabant
“F· *«·
eriam geidotriam. Karolus Rex in Capituli* anni
pcclxxix. ar /StcrxaMSOMi proftifiua umfia,
id eft, pro coUeAa feu Crwyegarione ferienda.
Indè 9c confacriM qooqui fSdoeias appeUnrant. Hincmaras m Capitulis anno ncccut. da­
ris : Ut it nMHt, fuu ftUtalat vtl coafiatriai vtdfi vetant. cantdat fit puuruin ai axe·
taritattta & atUitatm atfit ratiora* pawuc.

In quibus omnibus bris geidoniam fcribunt ve­
teres libri, son gildoniam. De colie&s qoc lingui TheooidL Icrippi vocamur, diAum fapri
ut. χιν. cap. tit.

Tuagftnfa Epifeopat&s courrovesria.

unuMMus Ense. ] Tituli hujus arg—sn
tam explicat Sigebntus in Chronico ad an>
nam pccecxx». Sugunt Lttditefia Efifi»

T

itfi&·, JUchmat vir CaArUaui Kerjtptr
oaeeritatem Papa Ranaai arUaanr Kri/lgpur.
rmudtaM HUioioa , aal petnmd iad Duci GiT·
Mme oaMat abnfiiiori tpMapana». AÊ-

quantb uberius b Chrouico isesn bsoFrodoasdus
anno neoeexx. qoo iniriam fait mamwsrfisr,
Escat in Codice S. Mari· Vinbneoib, uodd
hac Capsarie «xcerpfimu· , Joanais Papa X. ‘
άρα»
ad Karoltun Rmsm epiftola, qui figuifteat fo
Romam Horimanaum Ardûepikopam cam HiL
duioe 9c Ricbero ad examinandam caufem ero»
cafte. At Frodoardm cam perfoqueus Riche- m.
rum Roma έ Jounoe Papa ordinaram Epifco­
pum , Hilduiaum verb exoommaaicacua foifie
fcribsr aaao occccxxii. Tongosnfis poab enifcoparas, five Leodienfis , in regno erat Lotharii.
Quod rapum Karolus poft excedam Ladorici
patrisanudûmd fratribus,occupsramqoe 4 Tranf
chenams, m poteftatem bum revocant.
Aa Humbacoimim. N. ] Duce Saxonis ac
Thuringi·, qoi biennioaatè regnum Germant·
poft Conradum Regem occugpr ·.

1 1 L
Padhtm Karoli A Heiarid.

Dose Inc. occcgxxti. ] Pa&nm hoc
Borasonfo ad Rbennm Karoli 9c Hrinriri
Regum Sigabernu adfcripfit anno nccccxxni.
Sed duplex hoc loco eft charafter, qiri ad annum
aecccxxr. referendum docet, fini· nimirùm
prinur, 9c feris <R*rts , quarum alsera pridk
Nonas , alsera Vll. Idfts Novembris eo aanomcidifte dicitur. Quod quidem anno congruit
dccccxxi. non xxin. ane xxvi. ur perperam Ue
feriatum eft. Quare ra&ùs omntab ia Chronico
Frodoardi poftfo eadem in annum actxcxu. con­
jicitur. Quod ipfum mox etiam Karoli annorum
epoch* domonftrabit. Atque hoc pestered, indiftioaem menfo ilb Norômbd decimam feifte,
non nonam.
Anno *bcni Kabom xnt ] Pterique om­
nes teram noftrarum AnAores Karoli Ssmpliris
annorum exordium ducunt ab obitu Odonis Re­
gis 111. Nonas Januarias anni Dcccxcvin. Karo­
lus amem ipfe in diplomatibus fuis quinquennio
altius tepet», ex die videlicet quo Remis i Fulcone Archiepifcopo unAus eft in Regem, hoc eft
v. kalend. Februarias anni, ut reor , ucccxait.
Diem quidem Karolus defignat in diplomate
Foflstenris Monafterii A in altero S. Martini
Turoniri : Ia iit, inquit, yxe ai rtgai fifi·
gtam ariiaati fiintu , γΰ tvtait v. uimiat Ft9r»ariat, ii eji , ui*li S. Aptiii vir·
fiait. Annum autem indicat Regino , cùm Re­
gem levatum air fob finem anni dcccxoi. Nam
cùm anno· i Chrifti Incarnatione ordiatur, non
i Natali, anno cuique primos etiam feqoenos
nno

A

p<. «m.

♦8if
Ten.·.

Jacobi Sirmondi

sani meBÎMadnument.D«néqnè Karoli rronum
ab hoc quern dixi Chrifti amso ia ejas diploma­
tibus inatoari facilèporfpiciocqm oriis Maoicam
Indidimribui computabit. Sad ne ambigoudi lo­
cus fucat, extat ia rabuhrio SI Martini diploma
qnod cum Karoli aania Chrifti quoque anno· habat adfmame ia hone mu ifasnt Dare ill. UA»
Hut feMime ▼ii. annex». rtpew Demao
Karate gtriaggbut Rrge, rdÜuefMtitnù v uuf►
rasa Ctufutiuptittit um htueatiaeu C^tJH

816

Mngpmiofc VooBMsa, et alibi didam, quam- Tau- Π.
vis ririnuc Rheno, Trnnfidmaeofi tsmenngn»
vini grariA fuerant adtributx.
Efisc. MiMMoWLstmM ] Hodie Monafterienfis in VeftAlia. Synodo Colonienfi anni
ucccxxcvu. fabferibit v iAhnos Mimigarnafardonfis Epifcopus. Sic enim ibi fcriptum eft. Nos
eamledtonem repeeftafsvimin quam exhibuit
P. Heribera ooftti enstrtpiar , ari rori hoc Capindaro debemus.

peexov^anè kanasa Chrifti ooacav. namet*batwr Karoli XU. cosdeqtMaocft et priamn Karoli
anno Chrifti occcxcm.tefpoodMt, St cans anno CORONATIONES REGUM ET REGINARUM.
Chriftj mwHi- comparMsdus fit aatMM Karoli
L
axi», ut hoc loco. Daindè fi anno xn. Karoli Julio
Caroli
Calvi
in
regno Lotharii.
manic Aprima arac ladidio, tebqmmcft ut an­
oronatus in Mimi ] De hac coronatio- p*.
no ejus rra. Jufio eodem UMstfenuoa, poft Sapne April in Capitulis tie. kli. ubi ftr adnunremotam verb decima' faerie Indi&so. Quod arat
demonftnadom. Eft ftr altarum diploma quod tiarionee qu* rowwiirieiieni promBerant intqgne
Karoli anno· cum Chrifti annis comparat, de coonnentur.
RsNBuicnoMS wni bmum ] la Ragum
hoc qu* diximus omni ex pane connmat, in
fcriniu EcdefixParifienfis, de immunitatcclaui- noftrorum conAcratiooo divertis aune etiam bo­
tri quam Rex idem Theodulfa Emicopo poftu- ndidinnes, fed ab aao ArehiepsAepo ptonuolante eoacefit : Damas xv. Astenaas Juûiuàio· rianent. Olim, ut hic locas dedarat, inrotdùm
*c *!?·ί*ι ***** xv*· anno Jucantarienû Deaunior dccccxi. etiam έ divetfis Epifcopi· pronantiabanrar. Quoregneere Deamo Kurde Krjc xo. rodAngraiue modb k ia Lademd ni roftimriooe, quam ia
eadem Mererf Ecclefia faftam fapti dubesmus,
xiv. Jftam vilU Cutgiaca.
RtmuTMaaMT· xxiv. ] Karoh» quo tempora bucr Mtfanun ctUbratitntnt fawn Architpif-

C

a. 1

F**>

in Regem confirmatus eft, integrum regnem in
poteftate fiia non habuit, quia Odo Rex , quoad
vixit, Aquitania de Bunundii potitus eft. Mor tuo poft quinque anno· Odone, que ab illo po£
fidebantur recepit, rtgnumquc redintegravit; at­
que hujus redintegraamus annos regni fui annis
aeincepo in public» tabulis Abjecit. Semper igi­
tur redintegrationis anni regni annis fblido ferè
quinquennio pauciores funt. Ec Calidam fiiiftet,
n Odo, quem 111. Nonas Januarias viri fime­
tum diximus, ad v. Kalendas Februarias, quo
die iaundus fuerat Karolus, vitam ptodoxiffet.
Larciors Hiatn. inmpta x. ] Hoc verb
pertinet ad regnum Lotharii , cujos mxeïfione
Karolus horeditaonn fuam amplificavit : quia
non fblùm pattern illam recepit quam avus olim
k paror ejus podederam, Cad alteram etiam qux
Regum fuerat TranAhenanorum. Sed quo anno
regnum Lotharii receperit, inveftigandum.Sigebernts enim anno dccccxv». receptum notat.
Cxterùm ex hoc loco & ex Karoli diplomatibus
facile eft videte quadriennio antè, hoc eft, anno
Chrifti Dccccxn. regni Karoli xx. receptum futile.
Quo nimirbm tempore, Ludovico ultimo Franciat ftirpis in Germania Rege fine liberis defunc­
to , Karolo, ut legitimo heredi, jure licuit non
regnum modb Lochani, fed Germaniam quoque
ipum , finer in armis vis fuiffet, repetere [ in­
tegrant. Chromcon Befvenfe : /inno Incarnati
wh ococxctu. Odeee regneiue, in Francia
Kerelus, jam jm'eiüi, regni rtpttit fieptra. ^r~
nttlfiu Imparti uevafit Manarchiau *. ]

I**

Efiscofi sx fartu Karoli ] Omnes è re­
gno erant Lotharii, excepto Bovone Catalaunenn, cujus foror Frideruna, olim Regina, uxor fue­
rat Karoli.
Efiscofi xx farti Heinrici.] Nullusinhis
è regno Lotharii, omnes è Tranfiiienano. N am dc

tapi jeptun rtcnnciliatianu tedafiaftien ratiatui
fuptr tam cteiMnnt, Vetus oriam Ordo Roma­

nus in confocrarione Imperatoris fitsnlro onrionrn i finplis Epifcopis, Albes», Ponusnfi, k
Oftieafi fandi AUtrodoctr.
Ao BXXTRAM AURICULAM ] Hodie ungi Re- p«g. lod­
ges forint primùm in vorace, detndd in pedo­
re , tarrib meet fcapulas , tarn in fcapalis ipfis ,
poftei ia btachiorum incamediis , ac poftremo
in manibus.
Palmam st scrftrvm ] Regibus aune cum r*·-,υ*
feeptro, non palmx ramus, firn palma menus
oftormr, id en, lapée inamatus, cui eburnea expanfitmanûsefligioaÎnfiimnroisiifimoA. Sed hanc
juftitia manum noftri vocant. Hic verb ad vidoriam palme, non ad juftitiam, roferri videtur.
B. Goroonh] Hujus agoni lacer dies erat,
quo hxc csiehraMauic, V.ldûs Septembris. Prxcipua autem hujus Martyris apud Mosenfes vene­
rario ob fiuxas ejm Reliquias in Gocxienfi olim
Monafterio conditas i Chrodgango Epifcopo.
I I.
LUDOVICI IL REGIS.
fstita ] Edit* fuprà fuerunt
intef Ludovici U. Capitula primo loco/Exdem ipfe ac fuperioram fequenriumque benedicrionmu pars maxima nunc oriam in Regum Franeorum conlhcrarionihus ufurparur. U; veriiimiie
fit ab Hincmaro, cùm hos Reges Regioafque
coronaret, conceptes fuifle formulas quas polleri
fecurifim.

* Enscoms

A

I I L
JUDITH

CARI· 1.1 F 1 L I

EGIN. QV AM E B I t O t ! vs j Edilul-

R

fùm irem appellat Lupus Abbas epiftola
XIIU

Pag-

l«e.

Si?
TOM. n

Notæ ad Capitularia.

xœ. 9c xun. afii ffrfioiulfirai, alii aliter , ut
Asdomdus life. m. c. ta. ΛΛΛ KenU SLtgu
JRm JUMÎ
& £4mAts, dudum/scrarbaMtrimMimiMpdeM^fir
JbfiM deserter bmoMfo*r ta/gnire Hoc veto
ieced-texiOimeft, girafe., deinde

1 V.

HERMINTRUDtS KAROLI UXORIS.
F*r>fc

S'AUANDO HlUOmSMI ] Nupfctal jaui
Writes Karnin HaafeKradu Vodonis Comiü mi itienfo Decembri «ant dcccxu. ut auc­
tor eft Nirhatdm fibra ΜΠΟ. Nondùm tamen
ante hoc remans m Remnam cosribcrata, nunc
denufen Karaü rogatu Sm&om ab Epiibopb co­

818*

nsute eft, poft mortem, ut verifiable eft , Ca­
roli filii, quam anno dccclxvi. infelici cafo
eatinâam narrant. Hirmincrudis veto iplâ haud
aaafeû aaaia foperftes, cùm anno dcccuix. pridiè Nonae O&obris mortuam doceat Aimomus
Itbir.e. m.
A IFDB APOST. XX A N. MCUL j A fete
apoftolka t ut Ermingardis Ludovici Pü Regi­
na, maun cum Ludovico Auguftxxn appellavit
corônaque aurai anxit Stephanos Papa, utfheganus cap. xvtu. ttftatar & Flodoardus lib. ti.
cap. ta. Ab Epifoopu verb, ut inter alias Bertrada rippini Regis, «b qua Ftodagarius editio­
nis Reveries : Pipptw dtSiant toütu Freiui»
M jtdu* ruai cam cmficrjcitac Bpifcoptnu» &
/id^cAenc Principem md oun Barrradaar Re­
fîna , ut cMifuitiu ori» itpefeit . fMiaueur ûc

Tom.IL

regtu.

A N ALE CTA Minutonun diverfi aneris opufodonm qua in Nais
[Sirmondi]promijfa velcommemorata funt.
Dei omnipotentii adjutorio, proximi cftate exercmnn nomum ad meream nofttam mittere, ut
£p^hU KanU Magni de vitori* Averle*
ibi pcnpuamsfodmt, A expeftet donec vos man­
det· quandb promovere debeat, fi ita vobis bo­
«Mi atoexo.
num vifiun foerit nt peoptatp' ' adjuvandos eun­
aaotos, gtatÜ Dri Rax Francorum, Ac. dem exaratum contra communes inimicos noi­
eras, qui in marea noftra refident, dirigamus,
afifràna. i.pag. »$$·
ad boc ut fi Abdiraman vei «territus ejus contra
1 l.
vos venin voluerit, ilii per noftrum exercitam
EfcjUlt LuJMci Pü Aq. *Λ BOtriutttf Hifpe· impediamur, ut illi A morrituiefoe in adjutorium
contra vos venire non valeant. Nam cwtoe voe
μλ, Λ EMforde, csÿus spîjfdû iaftn* tfi.
facimus qnbd fi ab ilio vos avertere A ad nos
ctteptju*.
cosrvertan volueritis, antiquam libertatem vef­
lu bout icv s divini ordinante providentis
tram plenifimè A fine ulla diminutions vobis
Imperaux Augnftnc, omnibus Pnmatibas A nti concedimus, A abfque cenfu vd tributo im­
canfto populo Emeritano in Domino (datera.
munes vw efle permittimus, A nou aliam le­
Audivimus tribriatiamm vaftrsm , A multi­ gem, nifi qui ipfi vivere volueritis, vos tenere
modas aagrifias quas patimini pet crudelitatem jubemus, nec aliter ecgà vos agere volumus nifi
Regia Abdiratnan, qui vos per nimiam cupidi­ ■t vue amicos A (brios in defenfione regni noftri
tatem renem vefttarum , qma vobis auÉetre co­ feooorificè habeamus. Optamus vos in Domino
natas eft , frpüime violenter opprafl* ; ficut fiteoper bene valete.
A patrem ejus Abdas fixiftu come erimus, qui
fofoftj, feperpofitiosùbm rasdiun, cufos débito­
1 I L
ns non etatie, fibi Wm cogebat, A propter
boc de amicb inimicos A de nhiiliintibiii fibi Practpitan Cerdi Cdvi pn Eccltfia in Mt·
«mtrarioe aeque mobedientes efto cerat j quia A
gntace vice pagi Njvsmsnfo.
Ubertatem vobis tollere A infoftis canfibm ac tri­
butio vos oneraro aeque bnanilian mofitus eft.
N nomine Sanâ* A individue Trinitatis. Ka­
Sed, ut audivimus, voefomper, ficut viri fortes,
raim , gtatd Dei Rex. Si fiddium noftroram
infones A iniquis Regibus vobis inlataa fortiter
peritiosnbm aurem cdfitudinis noftx* commoda­
repuliftii, A crudelitati aeque aviditati eorum vi- verimus, moram pmdaceflbrum noftrarnm paribter ntttiftiB.Quod A vos modb (acere multo­ rentam Regum (edicet exercebimus. Igitur no­
rum ralatioswdimrimus. Qropeopter complacuit tun fit omnibus fiddibus Senft* Dei Ecdefi*,
■obis ad voa bttetas dirigere vdqne cotririari at­ parioribus (alicet atque futuris, quia in conflic­
que exhortari ut in ea qui comftu libettafiu vefi ta altercationis fraterna, quando me noriflîm*
trn defonfioue contra crudelimmnm Regem per- omeertario agebat, ut vires refaftendi penes me
fovocetis, A forori atque fievitru illius, ficut bac- coftautatenu* in feaxrtm, Nevemenfem oomicatcnùs feoftis, cetere non dignamini. Et quia nsm deveni apud Magniacum vicum, ubi corpus
idem Rex cerdffimus advorfimus A inimicus tam (àcntiflmium beati VmcentüConfcflbrisChnfti
nofter quim A vefter eft, communi confilio con­ memorabili veneratione percolitur. Ibique muni­
tra fievitiain cius dimicemus. Volumus enim, cum ficum laigitocem Deum m ejus commemoraoone
Tame II.

I.

K
H

I

Analeâa

820

•dotum dapracsuu fan nt ciu* faicapn mum- Et utnefanlarramae pmfansandtoriras firm i«
men divine prerefaioms adipifaerac , quarmta tatauur, ft taligeotiuri obfacvariouecufto diapar luam eropcabilera inesBorifaioem tranquille* tar .anuli notai imprafionefabcor fignari jafiprafparicati tefaiuerec. Quin vatb fab ίρβ talia mes.
adfactmooM vote me obligari ibidem, ac ta*»hcia cempocalia conferre ejus Minifail peifaw
noter prômifi. Quociral, peraepd qui···, F**urique vàftoril, w fp·· anbekh*. nbuic prèqni
rare doom ipfais EncfaTie . fart vuiensutretnfariera ejuMma tenori* haberet quum avus memo­
rabili· aatar Karofa» quondam Imperarer cunc­
ti* vicie fieri tarait. Quant notais obtutibus daham reoerimmi jam didko tenora alienam «xifme, fcilicet per dsmimicmoa* alwrum beneficio·
ram cnfiidêpoufaMèbus re* quondam ibidem de­
legatas. Tunc placuit nota» re* perirer colleftas
Dannn «in. kalendu Januarias Indid. vi.
per au&oritatis notae conictiptionem ita redin­ anno xix. regname Karolo gioriofitamo Roge.
tegrate , qux abtaaclx inde fuerant , cum iis Ataun in Magniaoo in Dei nomine feliciter.
que ibi perdurabant, & per divifibilia exercitia
ties inde divifiones ficti , anatn in ufu falutaris
I V.
facrificii ac reparationis Ecclefix, alteram ad lu­
minaris adminiftranda, tertiam ad ufus neceflà- Confilium Hincmari Archiepricooi de ^renitenda
ries Clericorum ibi defcrvienriiun excolendos.
Pippini junioris, olim Regis Aquitanis.
Quas quindecim maniis & colonicis quarum,
qux foivunt in cenfum denarios duodeam, ibi­
anctu* Papa Gregorius in' deeratis ad FeliIA- ».
dem , fididot quartior beti (latuimus , quos à noi­
cem Sidlienfem Epricopum : Pnwfltiein futm ftiA «»·
rci* nofautumque fidelium ufibus ex comitatu
iMMUfMORfvc afyaeèdfeptoatm etfirvan decerNevemeofi abftrarimus , ft in honora otnnipo- niauu ftatratieaaa . (re. Item in decreto Synorewth Dei necnon ft veneratione SanAoram ejus dali anta B. Petri corpus : St pair dc pryprta caNivarii ft Vincemii, quorum Reliqui* ibi vene­ gaatioae, rei faam ftfpuau kahdt, datent are­
rantur , fient antsqratu* exriterat , reftaurando rem , awfama fo, fac.
ibi comtdjmus ·, quemadmodtan in «Itero anAoSandhis Siricius Papain decretis fuisdeaooftatis C^·**
riratis notant Pracepto , quod de eadem ratione Monachis: Has , inquit, btyeditu ittmWtfad Presbyterii honcftitcm fieri juflimus, repenti φΛ ftrfiuu à MteuMTwncHi ottn Bttufiwt·
poteft , permanente in fuo ftatu ratione presby­ fut tettvtntihu tliauiMfa mmu huu , frc.
terii ex faobeneficioibt collito. Volumus etiam
In hoc Capitulo ftatmodb Pippinus, & inalio c*. imatri Ecdefie Nevemenfi omnia hxc fint fubjec- Capitulo quod de apoftarie idemSiriciusdocrevit.
ta, fab notaaque immunitate pofira , ft nullius Quia verb nunc dicit fa poeaitere de ptmeritis
oneris oritum alii ibi exerceant, fed fub tutela tnâlîs g (juift hàbtttttn & jMtôfcffiotttin ûûn
Pnefidil eiufdem loci ordinata confidant ; ubi ruit, ft iâcramontum quo fe containxit graviter
anni ortura redeunte libram cerx in cenfam in faf violavit, ft quia cum Paganis it junxit, ft pro­
rivitate S. Cyrici publice pctfclvant. Quapropter fitent ù ad luam nrafamonam ft habitum velle
volumus ut nullus Comes , nullus Judex , nulla redire, quomam illuts caufa Svnodali diffinirioue
oppofita perfona exindè quicquam exigere par-, atque judicio decreta fuît, fi tempus te locus
fumat, nec cenfum , nec pararam , nec aliquod permitteret, Synodali judicio immutari debuerat.
obfequium fervitutis, fed jam diftr matri Eccle- Nunc aurem quia hinc judicium, ft hinc nos drfix tali ordine defervite. Et liceat Adaiardo Pref- cumftat mifeocotdia, pro judicio Synodali nobis
bytero , cujus labore ft (ludio 'hoc agimus. inii­ fequenda funt qux έ fada apoftolica te. per Syno­
que foccedoribus memoratas res quiete poili. ie­ daux judicia fiuir difinita, dicente B. Leone quia
re & abique obftaculo abcuju* impeditionis per­ m dijptaftadüi Dti dtnii nro defames tfft dif- T*·*"1**
petualiter tenere ft ordinare; ut pro incolumita­ ficilu. nec nccit/MtiMU fi gtmiou Uoytu^fyiu
te mea ft conjugis fobobfque profperitate, bea­ lUfligtrt^ tàiKCfftiH ftnütndi tJfi&UtUM et i.Tm.*··;.
tus Vmcenrius, m cujus commemoration· agi­ Dei crtdtMiu ûifiircuÛHU ctctfiu» t diente
tur , ante Deum jpeu precatot adfiftat. Sed ft Afeflel» : Nt fini det illù Detu Mutiteatum .
hoc cun&sCatboocisorthpdoxl religione viven­ at rtfififitxt d diaMi labuit
fiu ctfti tetibus notum manere votamus , quia pro Audio netintr id ufiu »vfaue.fw. Er item idam in do- c*. >s.
laboris ft conftraftioni* quod eiaetn loco Ada- cretis fuis tacit : Prtfafiiua Meatthi fftfr» et' tM....
lardus Presbyter impendit, licentiam cooceffi- farrfa «w *vfaw«M jtficpittm d^firi nen ftteft ·* ***·
mus ut nullus fe opponat fuccedôr, qui jam dic­ •ifipn fecctue. Qved aura pw *·»>« Dee, de- ** ’*
te Ecdefix Saceraos fubrogetur pou ejus obi­ far ci ridden. Uide fui relifte fiydariuuu pratum , nifi quem in vita fua ipfe elegerit, ft vvc fiffieae ad aulùüua vd ad tutptiat dtvdmu eftt
fui Minimum conftiruerit, aut ex parentela pro­ pMcejeaueatue fitiffaSieeu /vegendas tft .·
geniei fu*, aut quemlibet alium quem ad id per fata etfi iaaactnt militia & honcSum f»ttft eje
agendum idoneum providerit. Ipfi quoque i fMfiflam, tUSûtum mdunm deferunt mans- o».
nullo temporale donum acquiratur, nifi toli Oeo,
grcBie eft. Er fequenduin eft de eo Leonis Capi**
cui fervitio fungi unicuique Sacerdoti convenit tufam, quo diat : Si cMrfaie file Gen:ilum & 7»/"

S

U

8zt

822«

Opufculorum.

efeù inuneUtiiiu afi fiait , pefiiaa jefiudit (r
«Mb baptftient pxrgari , at dcôicqps «* idole·
limit dfibunta,fiKramtatenmCirifiipefiat
eJi pantàpu. Si autem idela adarmenau. ant
baiicidih vel frraieatimibat cauaauaati fiait,
ti Csnaumsuras res tlfia pataiteatiam pMicaea aat tporttt admitti. tiaiaaa Canones de

U* **■
*» W*

divivum * Icandalum per eum in fanda Ecclefia
dc in ifta Chriftianitaa odri non pnffit. Accipe ,
frater de fili, iftam rotulam , fed & illam de co­
natione non conjungenda, & porta illas Domno
Regi,dc relege coram illo ; dc de ifta fac ftcundùm illius confilium dc commendationem} dede
illa cognatione non conjungenda, per ejus conhis qui pcxeer MccÆnuin ptxvaricari fuut qua· fitium dc auxilium fequere metas auAoriotes dbi
lierpemitnaut dkum. Quia vetb, ut audivi, on- direâas. Providentia de Pippino non eft >»·£&*
■slytf fialct Pippinus percuri, fequenda eftde ulo genda , & ut cera ac fideles cuftodes illi a&ifeurenria nrigni Leonis, qux dirit : Hit nd i* beantur fetis eft procurandum i nec obtivifeentempore aectgiutu & ia ptriatbua urgtatir infi- dum quod dc eo in MonafterioS. Medatdi accidit,
taatia pr^fiduaa paoittatia fr osur nceacilu- &'quod de Karlotnanno in Corbeia evenit. Nam
OMM uapUraiu ntc fiuirfaSie bmrdiceada efi, quod fâûum eft , adhuc ficti poteft.
ate rtcaitciliitio deatgeida .· ftia adferiurdia
Dei aec tmfiru pefiiamu peaert . aec tempera
dijfiain , apod fuon atdiat patina venue merer
vtra caafcjfi·. dicam Deifidritaper Propham :

Cùm ingemueris, tunc fidrë eris.hr έΐώ.· Die
tin i», ru iniquitates mas prior ut ieftifirsris.Etiterùm.·
<*U >»► r. Quia apud Dominum mirericucda, & copiai*
Qhiapud cum redemurio, Et Innocenriui dixit : Dt
*k.«.

f.

*'* paakentUna faijbt ex gnerierihufive ex ItviarAat paabatiam gmme.fiaaUa bmnaaiat
agrüado , fobad firil ante fafeba tit nmitttadtua Rmsanx Eeclefia coafitetadodamrfirat. Ca­
ttrim de pendere Rimande dAiAenua Sacerdotii
efijndkan . tu adteadat ad Ceafifioaem peni­
tent» fr adfitu atytt lacnmat cerrigtntii. ac
torn jubere dbaitii cùm vidtrit cengruam fittisfaSioncm. Sealfi auii ia agrintdinem inciderit,
atfae ufyue ad dtfperationem demerit . ei eft
ante ttmput P^cha retaxandum, ee dt fecuh
abfifet cemmutieur dfeedat. Pinta font alia qux

hinc poflimus colligere, nifi ifta crederemus poflè
fufficere. Undè, quantùm mihi videtur , non
prxjudicans Synodali fentemtx dc Pippino decre­
ta* , fed confifus de Dci miftricocdia , qui per
Apoftolum fuum dicit m fepercxaltct miiericorM.*. >1. dia judicium. de de caritas Confratrum noftro­
rum , dc de audoritate facrorom Canonum &
Pontificum Romanorum, exhortandus eft Pippinus ut puram confitffiooem de omnibus peccatis
fuis, qux ah ineunse state perpetravit, fecretè
faàat, ( quia farté talia fecit qux turpe eft etiam
in pabbeum dicere ) & de hoc qubd hmm habi
ram dimifit, & ftperjuravit, & quia cum Pagani'
fe junxit, (de qua fia conjundaone multç mala
funt perpetrata ) cotum Ecdcfia inter publicè par­
matum ft Incrymnbiliter aecuftt, de panirenriam dt reamànationem humilitor potet, dc de
omnibus qux vel fecretè coafefliu fuoâr, vel pu­
bici ft accufeverix , per manda impofitionem
epifcopalii asribmûatis publicè tecoocuietur, &
rocMcdiauM sonfieam clericalem accipiat , dc
habitum Monadicum redpiat, de profiteatur fe
deonero ferrate qux expetit dc opedtr , dr fic
rnmmminneir (hôâ altaris recipiat. Reconcilia­
tus aurem benîgnè traAamr , ut tali loco fob Hbera
euftodia mifenœtditet euftodiatur , & euftodes
Monachos acbonos Canoim»i, qui eum exhor­
tantur , dc quorum doârini de exemplo bene
de actm vivra Λ paemme peccata ptangem
difcat.dcquorum providentia dc loci convenien­
tia ita euftodiatur ut ad pciftinum vomicum redira
nequear, edamfi diabolo fiiadente voluerit, dc reTmirlI.

* Λ. recidi-

V.

QsMnsdà Nemtneuù',

Tyru-inus Brittauaa, de
foatner Epifcepatiiai fecit feptemjtapert Ka·
reli Calvi Rtgit Franenriua.
omcuoius

valde fuperbus urbem Namne-

ticam, Redonicam, ac cnam Andecavenfe
Nterritorium
, dc Cenonuumenfe ufque Medua-

nam invafit. His autem urbibus βί ameorüs no­
minatis in fua ditione aifumptis fupetbiot extitit dc potenrior. Ccntctnptoque omninb jure
Francorum regio, Regem fe fieri poflê exillimavit ; mnlrifque artibus, at dolofus dc fraudulen­
tus , perquirens quibus id modis aflèqoeretur ,
reperit utbpifœpos totius fap φοαίτ aliqui feduftione expelleret, de alk» conceffiooe fua confi
titutos in loris illorum fiibrogaret j ficque fariU
conceptam tytannidem polle perficere excogita­
nt. Æftuanrc verb Principe , dc plurima evifceata facie fecum animo revolvente quomodb con­
ceptum feelus perpetrare poflet, tandem invente
unum ex compliciMs fins , qui fe ritcomvenire
poflè Epifcopoe dc abfque ulla examinatione de
purgatione aliqua infamari dc damnari fateretur.
Quod audiens tyrannus , Ixtus efficitur , mula
ei fpondens , fi diâis fada compenfaret. Mintftet itaque doli convocans Britannos Epifcopoe :
Sdsoa , inquit, Domini Sacerdotes, unum me
vobis causâ felutis veftrx pandere myfterium ,
qubd audierim έ fecretis Principis ,quia nifi Bpificopi fe reos ex eis qux eb objiceremur efle au­
diente conventu Prxfidum, quos abondé â difcuffione reatus ipfixum Dux mvtavetar, profi­
terentur , nec eoe lateret fine dilatione capite
plodendos fore. Quo audito Epifcopi confternati
animo, pteter Dei 8c Ecdetae Lqps otnma fe
profiteri qux malignus perfuadebat, amequâm
morie multarentur , promiferunt. In erafttnum
autem evocans Princeps in Monafterio Sandi Sal­
vatoris Synodum Emlcoporam atque Proceram ,
adhibuit teftes fidfimmos pterio condufeMadveosùs Subfiumum Veneeenfem, Salaconem Alo-

tenfem , Felicem Coriibpirenfam , Liberalem
Oximenfem Epifcopo·, qui dicerem em pretio
in Ecclefia imnribs muneribus fiepe from ordi­
nes fiiifle lareme dc omnibus criminibus obno­
xios fixe. Cumque reticerem Epifcopi repentino
mortis mem pereulfi , requifiri fum â conventa
utram vera enem qux opponebantur : qui ita fe
habere profeffi funt ; depofitifcue in Concilio
virgisdc anulis pontificalibus, Gallias petieram,

Flotaifi. S. GuntionU. S. Betmnis. S. Rigfadi.
S.Urfini.S. Alacranni, Aluandi, Balfini.Balthardi, Frodemari, Teutharii, Autharii, Geroardi,
Vuidonts, Righardi, AmaUudi, Rxfbldi, Al­
thea, Amalberti. Ego Hairoaldus Cancellarius
recognovi & fubfcripii. Teftes fupraferiuti com­
probaverunt etiam Teutbertum & Blithehnum
originaliter efle ferves, & per judicium Scabinioram, quorum nomina fuprà videntur (cripta
reuvadiavcnsnt fervitium in eodem placita,

v I.

Dmims S«*A> & Apoftolico ia Chrifto pari
Mtdolvto Epi/copo in Dti tmmint Grinherttu
prttuor.

Notitin it mnncipiii SoitSi Runiÿi periuik'uun
Scebtmorwn trtitdtcttu m pltkito MiJJontm
Hincnuri Arciutptfcopi.

Zmcadata
auiNÀNTuHincmaro Archiepifcopo, venest V/ runt ejus Mifli in Curte Acutiori, Sigloarmood. edi- dus fciiicet Presbyter vel Caput fcholx Sand*
dlt
Remenfis Ecclefwe , & Dodilo vir nobilis vaflâllus ejufdem Epifcopi. Refidentes ipfi in placito
publico, inveftiganteique juftitiam Sancti KemiÎ11 vel Senioris jam didi, audierunt fonum de
is mancipiis quorum fubter continentur nomina,
& de eorum genealogia , qubd fervi & anali*
meritb debuerant ede, eb qubd Berta 8c Avila
eorum avie de pretio dominico fuiflent compara­
ta. Mifli enim fupradidi ut hoc audierunt, requiflemnt diligenter eandem rationem. Et hxc
nomina eorum qui pnfentes interrogati fuerunt.
Grimoldus , Warinherus , Leuthadus , Oftroldus, Adetardu», Koia Hildiardis filia. Ipfi enim
rofpondentes dixerunt. Non eft ita, quoniam ex
nativitate ingenui efle debemus. Pnefati verb
Mifli interrogaverunt fi aliquis ibi fuiffet qui ex
hac ratione veritatem fciret vel approbare voluiffent. Tunc accefletnnt teftes fenrflimi, quorum
hxc funt nomina, Hardierus , Tedicus , Odelmatus, Sorulfus, Gifinbrandus, Gifardus, Teudericus. Et teftificaverant qubd de pretio domi­
nico eorum origo comparata fuit, 8c magis per
juftitiam tc legem fervi vel ancili* deberent effe
quàm ingenui &: ingenua. Mifli autem interroga­
verunt i* teftes contra eos verum dicebant. Ipfi
enim videntes cognofcentefque rei veritatem at­
que comprobationem, ftatimfe recrediderunt,ft
per judicium Scabuuorum, quorum h*e funt no­
mina , Geimfridus, Urfcldus, Fredericus, Urfiaudus, Hroderaus, Hcricherus , Ratberrus ,
GrtlchardoS , reuvadiaverunt fervirium multis
diebus injuftè retentam vel negieftum. AAum in
Curte Acutiori IU. Idus Maias in placito publi­
co , anno VI. regnante Karolo Rege gloriofb,
regente autem Hincmaro Archiepifcopo fandam
fedem Retnenfan anno tertio. Ego Sigloardua
Presbyter omnibus his veris indiciis rogatae inter­
fui , & manu proprii fubfcripfi. Ego Heronodus Cancellarius fcripfi. Ego Dodtlo propria ma­
nu fubfcripfi. Signum Leidradt Monachi. Signum
Adroini majoris. Signum Goflredi vocati. S.
« 7lk>

824

Analeâa

8zj

ad Karolum (t confcreotM. Nomenoûis verb pa­
trato fcelare pfeudoepifcopos conftituit loco ipforum. Cogitans autem Epicopos, quos elegant,
à Metropolitano Tàrotmifi benodidioaem mini­
mi pofla confoqui, mc acceflum ad eum meta
Raps habere, «t quatuor Eptfcopatibue fcpteua
compoiult. Quorum apod Dolum Monaftannm
unum conftitait, quem AKhiepifcooum fieri docrovit Monafterium. verb Sandi Briod fodem
conftttuit epifcopalem. Similiter etiam Sandi Rabutuali. Hr* tree ufupatitioa Epifcopos inftituit, caseris quatuor in antiquis urbibus oerelidis.
Provindl itaque Turonenb ita refcisa , Nomenotas Dolo Monafterio Epifcopos fuos congre­
gans , £e in Regem ungere fecit

VI L
Precaria Grinherti S.

MUnlvto Epjfcopo Vir·
dtuwifi Mot»βΛ enmun dccuxi.

veftra fuit voluntas, & mea fuit peti­ EaKnfeta
tio, dt veftra benevolentia & pietas habuit «xvctcoX
ut res illa in pago Virdunenfi , in loco nuncu­
pante qui dicitur Adex , quas ego ipfe per meum
ftnunentum ad bafilicam veftram Sando Vito­
no condonavi, hoc eft, in manfis, campis , oti­
cis , pratis , pafcuis , concidis , filvis , aquis,
aquarumque decurfibus, fimihter tc alias res ibi
conjacentes, quas Senior meus Sartono per fuum
teftamentum ad bafilicam veftram Sando Vitono
condonavit, und cum farinario cum ipfi» feflô
Xipfofluvidot 6c quam ipfe condonavit,
u expetivi, & vos mihi pro beneficio veftro
Sando Vitono habete pramiCftis. Ideb ego
fpondeo pro hujus vinculo precari* ut annis uaSulis in cenfu ad fèftivitatem S. Vitoai libras xx.
e oleo ad ipfam bafilicam, obi ipfe Domnus in
corpore tequiefeit, ad illa luminaria fadtndadare , 8c in pofterùm promito fââurum. Qubd fi
non fecero, aut fi de tpfb cenfu négligeas fùero ,
ficut lex eft de hoc faciam, & ipiâs res habeam
aut fi ipfiu res meum proprium efle dixero, aut
alienare voluero, poteftas veftra fit fucceflôrumque veftrorum me exindè foras mittere bc cum
emeliocatione res veftras recipere. Si quis verb,
3uod futurum efle non credo, fi ego, aut ullus
e heredibus meis, fcu quiflibet ulla oppofita
peribnna contra hanc chartulam precari* adite
voluerit aut eam infringere, inferat facratiflimo
fifco uni cum bafilica S. Vitoni auri libras 11. ar­
genti pondera v. multam fuftineat, 9c quod re­
petit evindicate non valeat Et ut hxc chartula
precari* firmior fit, manu proprii fubter firma­
vi, & qui fubfcribetent vel figurent, inpcxfenti
rogavi, ftipulatione fabohft. AAum fub die kalend. Julias anno IU. regnante Karicmanno Re­
ge. Signum Grinberri, qui hanc chartulam pre­
cari* fieri Sc firmari rogavi. Signum Grimboidi
germani fui. Signum Taringo. Signum Godoci.
Signum Gobberti. Hoc eft teftamentum quod
Domnus MadalveuS, Epifcopus Virdunenfis, Ecdefiz firmavit fuâ auâoritate.
Dia­
conus hanc chartulam precari* fcripfi & fub­
fcripfi.
um'

D

8ij

Opuiculorum.
V I I L

Ckorto inoetuhetis ,
Aaubicu D’téevtia
AJeirg J!umht lAeruuem cmctffit io Beeltjt
SuSi Kittoi.

ΛΛ vi famulam vel famulam fuam 1 logo fer\y vitutis abfblvit, ûao dubio mercedem recipiecab illo qui dixit : Diminit·, & dimittetur
vobis, Dot·, 6* dateur vote. Quapropter ego
Amakicus Diaconus, atque CutSto Marie Virdunenfis Ecchfin Canonicus, pro remedio tc abfoluriooe anime fixais md Ladoms,dimitto inge­
nuam famulam illius nomine Afairam, quam
ipfe mihi ad libertatem fidendam tradidit K de­
dit, ut hinc Sc deinceps ingenua fit ingeouaque
permaneat, tuitionem Erxlofin fan&i Petri &
Sandorum Confefibrum Vitoni, Pulchronii, Poffêflôris, civitatis Virdunenfit Pontificum, habeat,
dt annis fingulis in fvftivitate findi Vitoni ad al­
tare ipfius in pntdida Ecclefia civitatis Virduni
unam deneratam do cera periolvar, ipfiufque
Ecdefix mundiburdo 8c Abbatis ejus tuitione defenfia, pes hanc ingenuitatis chartam liberam

S16

dc firmiffimam omni tempore obtineat libertatem
8c ingenuitatem. Si quis verb, quod futurum non
aedo, fi ego, aut ullus de heredibus meis vd co­
heredibus, vel ipfius fratris mei Ladonis, feu
quolibet altera extranea perfona hanc ingenuita­
tis chartulam infringere voluerit, cui litem intu­
lerit, uni cum proreta fbcia Ecclefia, cogatur
perfolvere auri libram i. argenti pondera xn.
multa foAineat, dc quod repent non evindicet Et
ut hnc ingenuitatis chartula in omnibus firmior
fit, manibus propriis fubter eam firmarimus, dc
qui fubfiriberent vdfignarent in prufenti roga­
vimus , ftipulatione fubnixi. Adum fub die Iduum
menfis Junii, in prodiâa Ecdefia S. Vitoni, ubi
corpus Ladonis fepultum eft, anno xt. regnante
Ottooe Rege filio neinrici Regis in regno quon­
dam Lotharii junioris. Signum Amalria Diaconi,
qui hanc ingenuitatis chartulam fieri dc firmari
rogavit. Ifti funt |riles. Adelatdus, Albrieus,
item Albrieus, Anfeltnus, Raynboldus, Rober­
tas , Dominicus , Piocheras , Berardus Abba,
Heiroeldus Diaconus, Blicheras Diaconus, Berteras Presbyter calvus. Saroardus Presbyter dc
Cancellarius fcripfi A fubfcripfi.

N O T Æ

HIERONYMI BIGNONII
AD LIBRUM
LEGIS SA L I C Æ.
xais Salice ] Zofimus lib. m. T» Xsai-rdi·* traxerint ignotum eft. Nam quid plerique a flu­
«ep&w* àeJfutffr. Ammianus Mancdlinus lib. minibus nc nominatos efle contendunt , nec
xv». de Juliano : Petit primos emxmm Kencor,confirmare nec refellere in animo eft. Tantùm
eas teWicsr fuos confaetud· Solin oppttiovit. dicam nihil adfèrri quo mihi quidquam ex his
Idem Zofimus lib. ni. Julianum refert Salio­ opinionibus probetur. Quod vero do&ffimus PiA Vienerius de ialtu commehri funt, id
rum ope Quados penitùs excidÜIe , quos do­ thoras
mum in numeros militares adferipfit : xvd*^ belte dc acute magis quitn vert dictum. Neque
r·, t Kwddw rnRVt 5 T*· <’ qi
ri- futfragatur Ammianus dum ait confuetudine
r» *·« rdswsw ifaeltM·*, 4 * mm>' «0 *m* Tit λ·. Francorum partem Salios vocari, cùm liquidi)
Quos Saliorum ordines fuo tempore, conftet confuetudinem pro mote gentis ab illo
durare ait- Idebque in Notitia utriuique Imperii ufurpetam. Longé itaque Romanas ejufmodi bar­
inter auxilia pabtina fispè Saliorum numeri me­ bararum appellationum etymologias fugere de­
morantur : Sed Ofafitune Morifri mslinmpro· bemus , ne cum illis ineptiamus qui Longobardos
fintolis per Orient* Botovi fioitrei, Brteeoti à longis barbis diûos lomaiarunt, cùm tamest
potiens. Solii Ctojlosstiosti. In Occidente verb inter Germanicarum gentium barbara vocabula
fub difpofiriooe Magiftri peditum, Solii Txten- apud Tacitum reperiantur. Idem Λ de Burgun­
tii Attgofloi, am senuu clypsir. Ibidemque, S«- dionibus ftatuo , qui itidem à Tacito nominan­
gittorii Nervii, Solii Gallicani. Et inter equitum tur ; quos tamen Jordanus 1 Burgis Romanis
vexillationes intra Galbas cum viro illuftn Ma- appellatos efle contendit Ut tamen nihil pwsgtftro militum Galliarum, Solii finitres ; alibi, termittam, Salicem oppidum Mœtûc apud Am­
Salii iamores. Francorum quippe multitudo non mianum lib. xxxi. legitur, unde Salios dedocere
in palatio modb, ut ait Ammianus, eâ tempef- poflentqui fbmnia fua obtrudere geitiunt, quan­
tate florebat, fed dc auxilia militaria numerofque doquidem & ex Pannoniis aut etiam ex Scythia
complebat. Sed undè Saliorum appellationem Francos oriundos afferunt quidam apud Grego-

L

»·ί»

· :·;ι*ί·Λ*

8z7

Karoli M. Rranci dusu habent Leges plurimis m
iecri valde diverfas ; quibus Karolum Capitula
pleraque addidifle fanat, qua quidem kodiè
extant. Hac quoque lex eft quà fub Fridcrico
Ænobarbo Francorum nobiliflîmos Salicoe adhuc
■dbs furiTe teftatur Ortho Frifingenfis lib.iv. cap.
j 1., quà ufam fuifle Mathildem Comidftam in
diplomaribus/uis apud Sigonium de regno Italia
lib. vni. ipia docet. Quà tandem vctuftate abo­
liti , Juris Francici praxipua capita in locum ejus
notneoque immigrarunt j prxcipuc illud decantatiÆmum quod regni noftri velat tutelam con­
tinet. De tempore vero quo lata eft, & quid
quoqoè tempore additum vel immutatum iit,
jam accuratè i nobis difputatum eft.
TIT.

Da

828

Hieronymi Bignonii

num. Igitur fupervacuo labore & anxii curiofi
ure icjefti , nihil certi de vetuftiflimis rebus fine
coctancN Scriptoribus pofle dici pronuntiemus.
Porrb hac Lex una ex duabus eft quibus Franci
regebantur, altera vero Lex Ribuarimum. Sic
accipi· Einhards memorabilem locum de vita

I.

apud Piftas
xscccutiv. cap. vi. Et qui» no» habent domes
«d qtrns fecundùm Legem maanirt & banniri
poffint _ duunt qubd de mannitione vel bannitioue
Legibus comprobari aut Itgafiter judicari non
pojfunt.
mannire ] Adnunriado

I. Si tOM SUNNIS MON DITINUIRTT ] Editio

Gennnnica Legis Salica, ut teftatur Pithtsus. Si
ia mellum vocatus fuerit „ & ri qui vocetur eft
non venit, fi eum eut infirmius aut ambafeia
dominica detinuerit &c. Ambascia Leg. Burgund. add. t. tit 17- in ambafeia fua afinum
alienum detinere pro opera. Getm. Atnbacht.
inde Ambafiatcr. 'Petrus de Vineis lib. 1. ep. 8.
lib. su. ep. 81. inde Ambachti Gallorum clien­
tes Ccfan.

TIT

II.

Fuaavskit] Sicinftàpaflim hocrit.deinfeqq.

in campe Sic 1. tilt. $. 1. D. dc Abigeis plenius
coercendus ire. quamquam Cujacius hoc tit. 8c.
obfervat. 6. cap. 8. ex Greets légat lcni:':> .
adduûo Juftini loco dc Scythis.

ij. Scrovam nuiARiAM ] .Codex Thuani,
ferefam . id eft faofam quam extent fequunrur.
Virgilius : Quri pecori imperitet t quem tota ar­
ment» fequantur. Tertullianus adventis Judaeos:
cùm ducator ejus in ea pati haberet- Sic ducatoc
naris, Leg. Quemadmodum. $. Si uavri. ad Leg.
AquiL Et quod proprius ad hunc locum accedit.
gloflx vet. Ducale, dyoyut i et· ■?*>!*. Gloflx quip,
pe ad jumenta qux agmen ducunt rcfpiciunt. Vi­
de Savaronem in notis ad Sidon, pag. j jo.
14. Sacrivum, qui dicitur votivus ] Sa­
cri vus Varroni dicitur ad facrificium deftihatus»
Tertullianus tamen de fanguine reprobi bovis
mori optantia. Ea verb vox tranflata eft ad illos
qui locis lanâù devovebantur, ut apud Gregor.
Turon. Porro facririiftud vocabulum reliquum
eft cx Ethnicis cbfervMionibus quibus tum Salii
tenebantur cùm faibi Leges fuas Juderunt ; etfi
remanferit tanquam de vocivis rebus ageretur ,
qux San&s quibafifauu devons funt. Er quod
heic ex GtegocioTmouenfi affertur , ejus exem­
plum Kodiè estât in unis fandi Petri, ex quo­
rum lana fit pallium. Sacrivus pro vocivo accipi­
tur in Concilio Antifliodor. Can. j. Non licet tr­
ier fentet juu arbores facrivas vel ad fontes vota
exolvere.
Votivus ] Gregor. Turonenf. de miraculis
lib. i. cap. 97. Anus exigua pauculos gallinarum
pullos habebat , auns ex voto Bafilicani ditioni
fubdiderat. Idem lib. 11. cap. 11. Illud memoratu
dignum eft , quse fit manfuetudo pecorum m hac
bafilica (S. Juliani Btivatenfis) vothorum (rc.
De his verb qua votiva funt nulli penitis quippiam fubtrahere licet, nullui priufquam ad bafi­
licam veniat aut commutare prafumit aut emere.
Sic &r de gloria Crinfeflôr. cap. j. Vide de equis
à Cxfare Rubiconi confecraris Sueton. lib. 1.

ubicumque furatus fuerit Legis, in Mi. fetravent
faiptnm eft. Sic Symmachus lib. u. ep. 48.GI0Î
larium infri tit. 19. in Legibus Bajuvariorum.

cap. 81.
17. xv. Porcos ] Quidam decem oves gre­
gem efle putaverunt, porcos etiam quinque vel
quatuor abaâos, L ait. D. de Abigeis.

Hranwe] Hara Varroni R.R. lib. nt. cap. 10.
ExrsrTO Caeitali ft dilatura ] Damnum

Si quis di greci xv. porcos 1 Nam & fues
gregarim pafcuntur. In tit. D. adleg. Aquil. ex

A’ dilatura. Leg. Rip. tit. xvit. Porter Gapirah
fubreptum , J: pr.tter dilaturam , hxc eriam
multa infertur excepto Capitali, id eft, ptsrter
fubreptum vel ejus rci prenum, ut infri tit. u.
Dilatnla veto eft id quod inrereft propter moram. Jacobus Cujacius. Non autem pretium de­
lationis aut iredi, ut malè apud Pitheum 8c Lmdenbrogium glolTx veteres; quibus non eô ftarith
fides habenda qubd itii faiplerint. Mihi namque

conflat edita gloflâria ineptorum hominum &
infeiorum opera, à quibus nonnifi veftigium vo­
cum antiquarum quxrendum eft. Hxc dixifle
fufticiat. Nam non femel ab illis inrià diflentisnut ·, nec illis fumus qui adeb religiosè editas
qudquilui olafavemus ut iuregntm judicium non
retineamus.
4. De Sude fumaverit] Obferva gravida
puniti qui è ftabulo feu hara fubripiunc , deniquè H quid daufum, ut infra Lepe, quàm qui

Homero.

TIT.

111.

5. Si quis vaccam domitam] An gravidam,
qux tauri ruentia in venerem pondus toleravit ’
V ide tamen Columellam de domitu bobus. Fottè
cicurem 8c manfuefaâam, ut intelligatur dc ea
qux in villa nutritur, non de aliis qux cum grege
in agris vagantur.
7. Taurum gregem rig. ] VirgiliusGeotg. j.
Quem Ltsere Ducem. & pteori dixere Magiftrum.
Seneca Hippolyto a& 1. fc. 1. duQor indomiti
gregis. Claudianus de quarto confutatu Honorii :
Sic fsfiua p^veu
V:-dicat, tr necdum firmetis consihu ardu
Jam refit armentum vitulus.

Seneca ep. 90. Mutis gregibus aut maxima cor­
pora prafunt, aut vehementijfima. Non praecdit
armenta degener taurus, fed qui magnitudine ac

1

8i?

Notæ ad Leg. Salic.

tofis exteris metres vicit. Vide de anete gregis
ductore Balilium in plalm. 1·.
Griosm regentbm ] Atqui armentum eft ,
non grex. Sed non mirum ti id noftri non curarunt.
Nam â Jurifconfuld» ipfis confundi videmus ,
L ». $. 1. D. ad kg. Aquil. L 11. de leg. 1.
10. Taurum R1011] Vide libros Regum,de
Regibus Edon.
*
TIT. IV.

j. Br*.vicis]Paulus Diaconus, lib. v.cap. ao.
Ulpianus in L a. $· x. de Abigeu. Qm per-um
vel capram, vtl vtrvictm abduxit. Vulgata edi­
tio habet vtrvictm, fed Florent- bervuem.
T 1 T. V I.
Db ruaris canum ] Vide Columellam, lib.
vu. cap. ia. VirgiL Géorgie. 3. Nec tibi curi
canumfutrii pefbrema.
i. Canem sbusium ] Hemiannus Nuenarius
in lib. de origine Francot. porcarium canem in­
terpretatur vel doâum ad inveftfeandos apros ;
fortaftêdoâus ad venandum aur indagandum. Si­
don Rutilius Itinerar.

hfi-wnema parat vtnaWi villicus kofpcs .
Atque olidam doUrn aoft cumle imi.
Germani dicunt Ein fcushuntd. vel Schuynhuntd.
At in Legibus Alamannorum 8c Bajuvariorum
Loithihunt vocatur, quali manu ducatur, leithen
ducere, hundt , canis. NosLimier ab ea fortatfis
origine. Exemplar ·. habet legu/iwn . omninb
redè, qui catus Gallicus à loco dicitur Arrian,
incynegetico Mf. Vide Leg. Burgttnd. addit. 1.
tit. x. Leg. Alamannor. tit. txxxn. Leg. Bajuvar.
tit. xix. cap. 1. num. 1. 1. 3. Gloria vet. Sufes,
magni canes. Papianus, tir. xx.
Qur maoïste* sit ] Fortè, drejjd d Ia chajje ,
aur qui alios poflit ducere. Canis venatilius apud
Ruftinum Antiquit. Judaicarum, lib. iv. cap. 6.
Canis dodus Leg. Alaman. tit. 79. c. 1. η. i.
Fortafle A' canis duâor, ut in Leg. Aiaman. tir.
xxvni. Boiorum, tit. xix. cap. 1. Fridedcus Im
pet. de arte venandi, cap. 6.
a. Sbusium rbxjquvm] Unnm ex multis ,
inter cctetos.
Viitmem ] Vide Franc. Pithoi notas. Joh.
Belius indicavit hanc vocem apud Xenophontem
in cynegetico latere.
Porcarium ] Leg. Alaman. tit. xxvm. canis
porcoriuus.
VnriiM levoratium ] Vide Lindenbrog.
Gloriar. Leg.Burgundionum addit, i.c- 10.AI*-

rnaim. tit. lxxxii. Bajuvar. tit. xix. cap. 1. J. j.
Firmicum , tir. v. cap. 8.
Qui st Aroutarivs ] Qui ciat occultos fir
fignis arguat bafits. Gratius de venatione. F. Pi­
theus. Hic tamen de cane leporario agitut ,
quem argutarii quoquè nomine vocitatum docet
hic feeds, ab aiguris naribus tc acri oifeèhx no­
men ferarum. Valerianus Cemel. horail. 1 o. Hic
in confliBu «mulis curfihut aurito lepori immi­
net , ida argutis naribus cervi vefligia latentis
inquirit. «fe*»»/ Sophocli & Xenophonti in cyne­
getico.

4. Custodem pomus ] Leg. Aiaman. tir. 81
frif. tit. iv. Bojot. tit. xix.

Qui

C. 1X4.

in d» ligari

] Cieo rei ruft.

830

4. Canem pastoralem ] Leg. Frif. tit iv·
’’ftin. in Lembus Georgicis vocar <fe««v»UH>r·.
Jac. Cujae, Jofeph. lib. iv· cap. ult. ■·»« i1*
i nqufm φΑο·* Sophocles vocat deus
Psifes*, hoc eft , fe «,«^»,„1, «*«>
TIT. VII.

i. Acceptorem de arbore ] Gregor. Turonenf. de mtracul. lib. ri. cap. 16. In Leg. Fri
i ionum rir. iv. num. }. canis acceptorittus. Leg.
Bojot.tit. xix.cap. i. Leg. Burgund. addit. 1. ni.
xi. edit. Til. I-eg. Aiaman. tit. xcxix. Gloltit vert.
acceptor. <’«<v«. Acceptor & accipiter diutur. Vu.
gilius enim aciipiter dixit, Lucilius »ciepn>u
Sohpster Charifius. Acceptor domitus in i .eg. Ht
buar. tit xxxvi. n. 11. qui idem eft ac aicipitct.
Communiter autem accipitrem fparvanum reddi
mus 3 quamquâm heic ckrè diAinguanrur infrj

num. 4. Sed icitè heic diftinguuntur, non male i
vulgo nofttati conjunguntur; idem enim uiriufque
genus, quamquim divtrfx fpecies. In ejufmodi
venatione tribus variis avium fpeciebus utuntut,
aquilâ , falcone. accipitre. Priores dux pinnaric
fuit, feu lorarix ; ultima buccellaria, cujus rur
sùm funt quinque fpecies. Primus eft autour di
âus , femina. Secundus autour mas Ac parùtn ca
piens. Tertix fpeciei deeft mafculus. Quai ta
Iparvanus eft. te quinta Salech omnium mini,
mus. Tardif artis falconarix cip. 1. te 8. Pocrb
acceptor ad verbum eft autour. Quarta fpecies
fparvarius dicitur fringilarins Thuano lib. 1 de
re accipittatu ; quamquim aftr îb vocet Thoa­
ntis ex Julio Firmico ibidem, ec Volaterranus lib.
xxv. Afiorgtos ponir Pau /amat, qw>s ItaUci ado­
res dicunt, aftutcs alii vocant. Ita Fredericus de
arte venandi lib il. c. 19. Sparvarv fum mtn«-cs
u! :is avibus de rapina quibus frequentius utuntur
homines j Cv quia fecundum formam membrorum
& mantriem plunugiiftmiles funt aufturtbus, li­
cit Jint alteriusfpeciei, tasnen ilii qui appropin­
quant forma membrorum convenienti. &· pttlckro
plumagio , auflurum funt laudabiliores.

$. intra clavem ] Obferva majorem po­
nam in furto rei intra elavem fervat·, ut infri
tir. 11. num. 3 tc 4.
v A netam ] Fortè anferera feminam, aut

anatem,!eg. Aiaman. tit. xom. nam. 1 ^.Anetkapich in leg. Bajuvar. tit. xx. cap. j. accipiter anc­
tas capiens. Speculum Saxon, tu. in. art. ja.
TIT. V 1 1 T.

x. Infra clausuram ] De chufura vide in­
fri tit. x. in rubrica.
Excidkrit ] Virgilius eclog. 3. Atque nuda
s ues incidere falce novdlas.
TIT. IX.
1. Vas ahum ] Apiaria , iu Leg. iVitig. lib.
vin. rit. ult. 1.11.
m. Si quis apiaria incivuate
aut in villa forfiian confiruxerit, & alii damnum
intulerit, fiatim moneatur ut ea in aliis locis tranfi
ferre debeat, ne fortè in eodem loco hominibus
aut «nimctikiu damnum inferant. Leg. 4; Si quis
ingenuus in apiariis furti cnusd futtit deprehtnJus. Porrb in Leg. Bajuvar. tit. xxi c. 8. «dvestenda hxc : Si apes. id efl examen olicujus ex
apili dapfum futrit. Et cap 9. Si autem in up­
turn qua ad utpienda t apes ponantur, id eft, vafculis apum . (evolaverant apev, fupple) fimili

Hieronymi Bignonii

8μ
mmIi

(ut fund cap. *.) mrarpelbu am

cujtu eft

tmfcubtm. Vid· m neftica AuAores.

j. Causam ] id «ft » ram , at infri tit. n.
a. 1. Vide noua ad Marcalfan lib. 1. cap. 1.
T I T. X.

Lag. Wifigofchcc. lib. vm. tit
xi. & petut eifyui dem·· in cfeqferem mitte­
rer, feipd «t tui.num. 1. Capitulai, lib. v. cap.
vf9. domtt &r vdlat &· feptn villarum, 6r p^
cetoria mens^sfte, & quidquid fefiii ant ftptbut
vel etiam ari· cleot/erum genere procingitur. Clot,
cipher* noftris.
Clausu ha]

t. PbMFIUS IUM LAMX1 ] L. XXXIX. D. ad

Leg. AouiL Sic ifiud expellere debet quotnodb
â fauna deprehendUfet, alioqui a&o eft ex Lego
Aquilia. Nam ü quod damnum ex ea ra cupit,
haMt proprias a&ooro, do paftu feilioet, L xiy.
de portenpe. verbis. haqnd mu alienum pecus in
agro fiao deprehenderit, non fure id indodit. Hac
Pomponius. Aliud ramen hodiè fervatur. Nam
incradbrnn feaindàmî «gemmuninpilem. Vide
Ant in coaÛMtud. Rife. Speculator, rit de Adore.
veti/rd/MUefar··. BarthoL adi. 9. $. 1.dedam­
no ύώ&>· Contra Oldrad. Vide Mingm ad coafuetudines An dag. Godofred. ad L 39. ad leg.
Aqoil
j. Comssxsus mom run.ft ] Sumptura ex
Lege Aquilia, in qua inficiarione lis emdx.
9. hdiXBNTva ] Hieremias thren. can. j. Aft
nsiMsrit fir addnnu in tenebrat. Vide libras
Regum. Minaro eft agate. Vidor Utkenfis lib.
xi. JU· teererem turie expellentibui quibu/dum
ÆtHopibut minat» eft ferai. Qus vox apud
mb integra confervatur. Anianus ad Pauli len­
teat lib. l tit xviu. actum interpretatur quo pe00 ta minaro confuerimos. Cujae, ad eum locum,
àpuleiuslib. ix. Jumenta Menât cautd promina­
bat. Et lib. m. Nm de» qfinot minantet baeulü
erigant. Feftus ; Agafenu. equor egtntei. U eft.
min nutet. Mox : Agere modi fignificat ante Je
peUtrt « td eft, minore, gloflcma videlicet Pauli
ÏMarom. Undè Cujadus dicit fe aflantiri. Ant.
Oifellio, qui in Aufboii epig. de Myronis Bucu­
la , me movebat ut /uam , legebar , minabat.
11. SeriM ] Prudentius Hamartigenia :
Qaawri'j maceriei ftormui amUa hertei,
Sejiiee it denfit voHeetur vitre» mm.

832.

T 1 T. X I.
j. Imubnvum mmiszkit ] Pro libertate do­
naverit , ut intrà tic. xxviu.
j. Vaumt. sox. χν. aut xxv^ ] Variam
mancipiorum fuit prorium, ut Ac ceterarum ro­
rum venalium, pro tempore icilicet At mancipii
qualitate. Finge aliud efle in noririo, aliud in
veteratore, abud in anifice, m erudito. Vidu
tituL de rdiliôo adifto, Ac Pignorium de fervis.
Communis tatnen xftimario mit riginti aureo .
rum, L 31. D. da minorib.L 1. Coa. de comm.
ferv. manumilT. Gregor. Toron. lib. in. cap. 1 c.
funt xn. felidi, Leg.Barouud. rit. tvn. Conçu.
Mttifcon. 1. ann. it. Guntchramni R. c. ii,
Seneinnu ntnttUm ChriftUnnt JmI*· inneept
debent defervire ; ftd dntitpre pnlibet bene tntmtiptn dttedetin» /elidit t if/»ni nundfitmgttilibet
Chriftuntu feu nd n^enuitntem feu nd fervitium
licmuinm hnbent redimendi.
TIT. X I L
i. Si quis inginuus 1 heic palSm dux tan­
tum huininum fpecics, fervi dc ingenui; non li­

berti , naclibenini.
y. Aut aoultibav bait ] Gloflie interlin.
Thu. & cani furtive nperit. Videndum an
teâè.
TIT. X I I L
r. Aut fvacblus ] Patibulo condemnabantur
ferri pro fuito aut latrocinio, ni eflêt qui re­
dimeret. Gregor. Turonenfis de miraail. lib. 11.
cap. id. Et etiam aliquando liberi. Idem de mi­
rae. lib. i. cap. 73. Seneca epift. 7. Lntreanium
nlifuii fecit , meruit ut pj^endntur. Gregor.
Turooeni da gloriaConfeflor. cap. tot. Idem
de miracut B. Martini lib. 1. cap. xi. lib. m.
cap.f3·
cxx. ictus ] Franc. Pitheus. Capitular, lib.
in. cap. 31. ubi quxdam annotavi. Jofephus
lib. IV. cap. ult. i ii need νβΛ· eeedwt, uter·· mi
turnUm rtevaed^"* ’· i^rrU nflv Imte, fyc.

Synodi MarifeonanL fub Guntcramno R. cap. S.
3i ytiamgut Clericut bec tmplert diftuUrit t fi
junior fiurit t km minùt gundrunUtn iStu necifint j fi hennrntier t trigin/n dierum inclufione
multetur. Vidor UricenCs, pag. at. frfyfttt ucsipint. De quadraginta idtibus ride Baxrorfium

Synag. Jud.pag.4t0.
. . . ..
Pao Doaso svo ] Sic conum fervi redimere,
Leg.
Frifon.
tit
ui.
num.
4.
Sic
Vide infri rit xxxvi. de fcpibos. Vide Columel­ tos fenguinem ûram redimere. apud Jurifeonfullam ,Catonem, PaMadium,de macariis Ac fepibus.
TIT. XIV.
Qvbmumt labohim ] Great «Fr·» : «· «Π
i. Sckboma ] Cod. Thuani , /cremo. Non
, pro in arris , in cultis , Xenophon in cynegetico , Euftathius odylT. t Heüodus : ÿr· ■£ poteft efte feriniora. Fr. Pithcrus feliciter interpceeatus eft cameras in humum demerfes Ac fano
PicoxA Mtsiarr ] Gregor. Furonenf. de mi- oneratas , ia quibus hyeme puella conveniunt;
idque
etiam cum integro nomine apud rufticoe
tacuL lib. 1 de Chunis feu Hunnis Gallias vaftantibsu : Httftit in circuitu depopulabatur vd- Campanos remanereteftarar. Quod Germanis conUt, d«mM rredshtf incendio , egret vincafyne fneram. Tacitus : Solent & ultnretunt fieau ope­
ptcoribut intromMt vaftobat. Alioqui (i apôta rire . oefyue nudtb infuper fimo emerat. fifflteffet terra , nec urpè aut vallo defênië, impune gium fyemi & recepeuculum firugibut , guin ri­
erat, ut & confuetudinibusnoftria. Pithœu*. Sic gerem frigorum ejujmodi lotii molliunt t brfi
Cicero pro Cccinna : Si vi» fit immunit». jubet qutuuU hoftit ndvenit t upertn popedntur , abdit»
Lex qvi velit egere jumenntm. Defendere ponb entem & dtfofid aut ignorantur. aut eo ipfo fal­
eo fenfu apud Columellam Ac in Legibus Wdi- lunt fubd quarendafiait. Infri tit xxix. num. 3 ;.
S/ quit/crtonam qua cUvem habet ejfregcrit. (r
gotth.
Xat replat» rviet femmmtia germina inttuu,
Ant avibni Hfcerpa ftrti locenAitur eve.

aliquid

-λ·

■.<&****

8jj

Notæ ad Leg. Salic.

aliquid furarer it. Des-Accords librum fecit Efcrcnes , à jcKis tbi habitis.

5. Trahitur ] id eft , rapitur, ut fuprà num.
1. & 4. & infra tit. xxix. num. ;8. Marculfus
lib. 1. cap. 16. &. cap. 59. Formula· 1-eg. Rom.
cap 16. Synodia Tuionenf. II. cap. 11. Ut nul­
lus ingenuam puellam a’foue parentum voluntate
trahere aut accipereprcrjumai. Vide Virgüium 1.

ttneid. dc Caliandra :

'

Jibt Jo.ict conjugio , hoc tft, ne. fratris fui uxo­
rem , nex uxoris fui forarem , nec uxorem patrui .
aut parentis ccnjangumei. Si qu., uxo'em patris
ac rpei it, mortem incurrat. Dt prrteritis veri incejlts conjunHionibus , per ptadi.ationem Epijco.
pacum fuffimus emendari. Quod malum in (rallia

Ecct traheiatur pufis P-lwr.ij vnje
CrinihuJ-

In vimo Recis 1 Vide leg. Rib. tit. xxxv.
num. j.
6. Lives] Clortx intetlin. Th. ftfcalinus vtl
fanSuarius.

·}. iNCfNVioAriM suam perdat ] Senatuf
nonfultumClaudiarium. Maiculf. lib. 1. cap. 19.
8. Tulïrit ] id ell , abftulcm , ademerit.
Glodx vet. barbarx Mfs. ademtis, tultis. Noix
ad Marculfum lib. 1. cap. iS.
i a

Druchti I paéla, pionnlfa ; à fide qir

drouu Germanis. Aventinus in gloilat io.
AosAitERir l liatri tit. XV

num. 4.
1 ». ] Tertull. lib. 1. ad uxoiem.
In MiivirifM iMHidtiR ] Infrà tit. nvit.
num. 5. Sic apud nos , en farmanage le pire
emporte le bon. Vide Butcliaidum in Lege fa­
il ulix.

ij. Pta viRTUTiM j Per sim. Ixg. Alanian.
lit. v. c. 1. &. 5. ubi lafto opponitur. Leg. Lon
gobard. tit 1. <Sc ιιι. χ. νπ. I. «. Et collegerit Je
una pars cum i irtute . Er dixerit ; Eamus Er ex­
pellamus eos de ipfo loco per » κ tutem forat. I
mil. adversùs Judxos »nrn prxter quod omnibus
notum eft Orientis s irtutem ( id eft , vires ) aura
& argento pollere foltt.im Anartibus Bibliothc
carius ex Theophane ad ait. Clirilh dcxxv.
Imperator ( Herachus ) ordrn.it it altum Prxtoremnonune Bahanem & Theodorum Sacellanum
tum virtute Romaica , t? adversus Arabes mifit.
Theophanes dixit Æ t·»·;*
Eo retule­
rim iUud Viigdit, Dolus an virtus . quit in hofte
requirar ? Et fane prxeipua militaris vinus for­
titudo eft. Unde virtus etiam in malam panem ,
pro vi, aut pro copits. Nos, forces. I ranci qui­

dem fortitudinem prxcipuam virtutem habuc
runt,
vi virtutis nomen tribuerunt. Pruden­
tius hainaitigenu : Inlulta: ·. trtir.e panned dtjpare fato. Idem ibidem : Parrarum i ti tutis non
sntelieSa coci ce,■. Paulus Warncfrid. lib. vi.g;’.
17. Qui Ctfulfus tempos-t Jcar.n.s Papae cum
omni fua virtute Campaniam 1 cnit , Intn.lia Er
depradationes faciens ê\. Sic Tertullianus de
pallio : Prxfentis impen: prxfens sirtus. Perforuam , Lcg.Ribuar. Leg. Bajuvar. Matcalfus lib. t.
cap. 18.
16. Etfi caput hoc in quibufdam Mis. repetiatur, ut in cod. Jac. Augufti Thuani, Anton. Oifellii, & in Mctenli , ahert tamen a plerifque.
Regii quidem <3c phyliracei duo non habent, fic
rcsfte. Nemo quippe dixerit hanc Ixgem Salios
redolere , fed continuo Romanam elle omnes agnofcent. Unde irrepferit mamfe-ftum eft. Parti­
cula enim eft interpretationis Amam ad Leg. 5.
Cod. Th. de incertis nupriù. Sane Lcge Sahcà dc
Tente II.

854

irnellis nuptiis nihil cautum fuifTe adtirmare aufim, cùm in Decrero fuo Chddebertus Rex fanerionem eâ de te ediderit : Nullus incejlum ufum

primis Fiancotum temporibus, ut qui aut Pagani
adhuc aut >ecein Chriftiam fuetint , gradatum
fuilfe ex repetitis Canonum fanftiombus videte
eft. Synodi Agathenfis c. C, 1. Epaunenfis c. to.
Aurehanenfit 111. c. ΐΛ. Aivcrncnlis c. 1. Aureliatienits IV. c. 17. Ί uronicx II. fub Chariberto R. c. :i. in qua referuntni excerpta ex libris
facris , Canonibus fi 1 penori bus , Λ Legibus qux
huc pertinebant·, nommatimqnc h.vcConftitutio
laudatur : Itemque ait/aera fcittcntta Legum , quit
m hac explanatione omni honani tam doSo qudm
indoilo aperta ef!, u: quifquis aut fororis aut fra­
tris filium aut certe g-adu ; Lege, ulterioris gra­
dus ) confobrtnam aut fratris uxorem fceleratts
nt'pitis fibi junxerit, hut. pang fubjaceat , Cr de
tali con'ortio feparefur , (0 r'Iiqua. VideCapitul.

lib. vi. c. 4 ιo. lib. I egum 1 modolît j.cap. il.
4 ontra illicna conjugia A de viduis, Synod. Parif.
ill. c. 4. torn. 1. Concil. pag. 6,8.
Fratris fiiiam ; Hanc cette conjunftionetn
Romani quoque afperiuti fq0* Senatu licèt m
■patiam Claudii dc.ernenu ut juftx inter patruos
itatrun.que hha^ nuptu: in pofterùmftatucrentur.
S.-d, ut Tacitus fcrihit . nemo repertus eft r.ifi
>:nus talis matrmonn cupitor. Jnriftonfulti qui­
dem fatis doccnr reprobara tuiik· hxc conju­
gia , dùm quod cjr.fmodi matrimonii caufa da­
tum silet , caufa non fequuta condi.bionc (me
caufa repeti aiunt. Papinianus in 1. ult. de con­
dici. fme caufa.
Ai tfrius J Oifelhi Cod. ulterius. Legendum
Ut in Amano , ulterioris.
Ineami X SINT notai i ] Hic ex Aniani men­
te, non ex Impp. feircntia. Neque emin quid bmile in Lege mia icpetire eft. Sed ex quo Ge­
nius ille legerat incedis nuptiis conttaftis nemi­
nem ex c|ufmodi conjunctione, neque uxorein,
neque dotem, neque liberos, fperare debere, con­
tinuo die ipurios infamii notari commentus eft,
cenc pta tei Conltiturionis mentem. Spurios fane
illegitima conjunClio iis <Sc natalium pœnam nota
quadam fultincre nemo ambigit. Verè Plutarchus :
1 ,.r f-.'e, .. ,
.· .1 >. ». <· -/d-·*··"- —7·«OmZk r« ? J.l-rofat ·»»ίΑ »·(* *··· * ■ ”· ΐ ’Ο·
x<-rr·,'
«j
In eam fententiam sidendusCafliodorus lib. x. epift. 11. &
lofephm lib. 4. cap. ult. Idipfurn tradit Cahftus
PP. m epift. ad fratres net Galliam conftitutos c.
1. ex quo Burchardus hb. 7. cap. 1. Conjunfftones confanguineorum prohibete , qubd eas & di­
vina L~ fecult prohibent Leges (rc. Leges verb

Jecuh infames tales s ocant. Er ab hxreditate re­
pellunt'. Leg. Wifigoth. lib. j. tit. v. cap. 1.
T 1 T. X V.
A
Exi otiAvrniT 1 Dépouiller. Salvianus liK vir.
Punit expclsiuores domorum . cùm fit expolitor
Provinciarum.

Ggj

.·«:».. VI ■<*·. S*ii

83;

Hieronymi Bignonii

i. Supirvintu ] Paulus Vamefridas, pag.
280. Super eat venum. Sc palhm. i» Bibi, irruit
fuper eoi. Gallicè, courir fui. Senixa de ita lib.
1. Germania quid animofiut, quid ad incurfum

aertut
j. St viro Francos ] Obferva majorem
poenam adversus Romanum quàm adversus
Ftancum.
4. Vix i acinam ] Vet. cocLThuani, viae la·
cimam. Vide infrà titul. f 3.
TIT. X V L
1. Villam alienam adsalierit ] Vide 1. 11.
D. ad leg. Jul. de vi publica.
Er quicquid inde ABSTULFRtT ] id eft, ca­
pitale , Ut fuprà Sc infrà pullini.
T I T. X V 1 I.
Dl E1PULCHRO VI OL AI O ‘ Vide lliftl

rit. LVU2· Parentis defuncti ] Julius Capitol, in
Maximino juniore : Quadam parent fua librae
Homericos dedit. Lampridius In Alexandro :
amicot & parentet Alexander fi malos reperti ,
aut punivit trc. Vide Notas ad Maiculf. lib. 2.

cap. 14.

Ut inter homines non habitet ] Vide Leg.
Ribuar. tit. ixxxvn.
3. In noffo ] Çlof. interim, cod. Thuan. in
furcopl-tpo hgneo.
4. Arutatonem ] Vide infrà rit. tvn. num.
3. Fr. Puhtrum. Vide A Lindenbrogium ad
Ammianum, de purpura avail* à fepulchro Do­
mitiani.

T 1 T.

X V I I 1.

De iF.cr.NDns ] dc incendiariis, de arfis. Vi­
de Beaumanetr , cap. de hauie Jufiice.

8y5

dtrt illiai herbarum vetunit. Sidonius ii pane­
gyrico Majoruni vetf. 406.
ttrttu part explicat arm,
Spicnlàfue infufim fem latura νΟΜβΜ· .
Qu ftnant Ur wi/i femal.
D. Ambrofius de Tobi* cap. 7. Quafi fervut fagittd toxicaid iSut paululùm procident , tandem
viSut » «nene procumbit j aut quafi pifiit quifuf·
tind fucra infixut, fKoarnjKC fugerit, vulnut
vchit.
10. Adsalierit ] Supri tit. xrv. num. x. tit.
xv. n. 4. at. xvi. n. 1. Sc 2. Infrà tic. xxxviu
n. 1. tit. xtiv. η. I. Marculfus lib. 1. cap. 19.
Adfulifietit Êr graviter hvorajjitii. Vide Notas.
Idem lib. 1. cap. 37. Vide Notas. Capital. Isb. v.
cap. 164. ex Legib. Bajuvar.
T 1 T. X X.
De accufatoribus cahunnianribus.
a. Vin. Den. Ac. ] Ergb Lege Salici calum­
niatori mulcia pecuniari* infligitur , Lege verb
Romani talio. Vide notas ad vetera Formulas
fecundiun Legem Romanam cap. *9. Anaftaf. Bi­
bliothecae. in Leone IV. pag. 19 5. Sc qua ad eum
locum notavi. Pofteà vero ubique fere obfervari
coepit in Gallia. Brito Philippio, pag. 324.

Quadam entem in melim juri contraria mutam .
Confiituit pugUtt , ut in orfoii talia pugna
Sanguinit ia caufit ad ponat exiget aqum ,
Kiitiu u appellam, five oppellatm eddem
'Lege ligaretur , mutilari aut pergere vitam.
Maria ettim extiterat apud illai haSeniu ut fi
Appellam viSut in caufa fonguinit efet,
Sex folidot deciet cum nummo folvtret uno ,
£t fic impunia amifl Lege maneret, &c.

4. Concisa ] Concades dicit Tacitus, ficut
Sed candetn fublarus eft, Sc ad jus Salicum reddi­
Cxfar A Marcellinus. Vide Ft. Pithaum A
tum j fcilicet ut accufatora calumniari deprehenli
Spartianum in Hadriano. Defcnbitur à Sangalmold* pecuniarii Sc przterei in id quod intereft
lenfi lib. 2. cap. 1. Paulus Warnef. lib. ;. cap. 4.
condemnentur.
Strabo lib. iv. de Britannis :
TIT. XXL
uaraïilMpiruc., &C.
De maleficiis ] feu potiùs de Veneficiis.
TIT. XIX.
i. HerbasJ Vide Gregorium Turonenf. pag
i. Colfus. ] Vet. cod. colaphus. Undè ηαί491. vetera Formulas incerti auâoris ( live Ap­
ttll, coup.
pendicem Matculfi cap. 34. & notas. Id i me
Falherit ] Fallire à verbo fallere ; nobis , dicina petitum , qux remedia ut plurimùm ex
faillir.
herbis deducit. Vide Homerum de Machaone.
Sagitta toxicata ] Venenaris faginis ufos Manilius lib. 3. de medicina :
£r viet fuccot mifcere foluirea.
olim Gallos, etiam in venatu , Plinius audor
Kt magia ex medicina nara. Plinius lib xxx.capu
eft lib. xxvn. cap. 11. ut A CorneliusCelfus, A.
i. Claudianus.
Gellius ex Plinio , A Admiranda fub nomine
focale nec trifii gramine mifia Hiant.
Ariftotelis. Quod Germanis in ufu efle hodie
VirgiliusGeorg.
3.
quoquè audivl Barbare gentes ubique ferè A
Mifcruntntqru hérita & non innoxia veria,
olim utebantur, A hodiè quoquè utuntur. Lon­
Gratianus Imper, in 1. 6. Cod. Th. de indulgen­
gum ellet exempla recenfere. De Getis Ovidius
tiis criminum : Qiù noxiit quafita graminibut,
non uno loco, Triftium lib. v. de Ponto lib. 1.
& dirit immurmurata fecretu , mentit & corpo·
Qui
favo geminent ut vulnere taafaa ,
rit venena compofuit.
Omnia vipereo fpictda felle linum.
f. ] Gregorius Turonenf. de miracuL lib. 2
Romani quinetiam ufi aliquando fagittis ejufinocap. 44. & 4$.
di, ni Plipium de omni hominum genere loquuMalelic. superjact. fui. ] Noftris, Jetta
tum fuifle intelligamus lib. xvm. cap. 1. Not &·
du fort. Porrb jaâare pro jacere non novumfagittat ungimus, fx ferro ipfi noceiniut aliquid
Frontinus Agrimenfor. pag. $7. de arboribus im­
damut. Porrb in Lee. Bajuvar. mukb minor eft
minentibus , quarum fruâus in fundum vicini
multa, duodecim fcilicet folidorum, etiam fi quis
decidunt.
non modo fagittam toxicatam emiferit, fed etiam
fi alium vulneraverit , tit. 3. cap. 6. Gregorius
Cum ligaturis] Tertullianus, pag. 824
In remedtit naturaliaplurimùm , aliquid f? ma
Turonenf. lib. 1. Saginat tormentorum ritu effu·

Notæ ad Leg. Salic.

?37

git circumligat . mtdicina cum ferro & poculo
accurrit. Idem de fpedaculis : Μαgicis dninSianibus perfici.
Mi>ΐλίτ ] Mittere, pro ponere.
4. Ut infantis ηλπμ ηον possit ] rflAw·»
Plinius lib. xxix. cap. 4. ubi de Phalangio : I'is
cut annua eft, quam folam ex omni atocio dixiffe
feu fit, quoniam aliquarum fitcundiut plena hbtris tali venid indiget. Fallitur vero Plinius.
Apud Chriftianoc ccnè abominandum illud eft.
Tertullianus, Minutius, Arnobius. Idem Plinius
lib. xxvii. cap. 8. Facunditatem refiituerc ademp-

tam veneficus.

838

gerere feribit, fubditos omnes circumtonfos elfe,
nec illis longiorem comam concedi. Quod ita ac­
cipiendum cenfeo , ut Romanos tantummodb
tonfos fuifle intclligamus , aut Regvs quidem
longam geftafle Cxlariem, fed crinium fl.igellis
diferiminatam & optimi comptam. Quod aliis
non licuit. Capillati Alpium populi, Plinio. Indè
&: Comata Gallia eidem lib. iv. cap. 17. Capilli
apud qualdamgentes probro. Idem Plin. lib. vi·
cap. 1 j. Majores crines & indumenta pellium in­
hibentur 1. ult.Cod.Th.de habitu quo utiopoitet
int. urb.Claudianus dc quartoconfulatu Honorii :

^4ar< Ducm eeaflnm flavam fpa-fiirt Si.amiii

TIT. XXII.
Credo non tam heie agi de dolore quàm de
pullata vciecundia A immodella contreâatione
fic impudica. Vide Herodotum de Legatis Pcrfarum apud Macedones.
j. Sufek cubitum j Nam ur T.v itns ait,
partem veftitus fuptriorit in mantent non c.in­
dunt , nuda brachia ac lacertos.
4. Mamillam stminxbrit ] Ovidius:
Foneu aeaneille^m feline fleet uft.1 /■><■»!.

Injuriarum apud Romanos actio competit.

TIT. XXI11.
Argumentum eft hic titulus feriptam effe Le­
gem aim abac paludicolz efTent I ranci, cui tifui
alcus ; & cùm mare vel flumina accolerent in
Belgio, ubi aqiue mulae.
J. Vil ASCIIM ] Hodie nafeon . vel afeon,
alveolus cujus in paludibus frequens ufus. Vide
Rapini epigramma. Forte heic ab utribus quibus
flumina permeari fxpc diûum eft. Marcell. No­

tuia.

Cefar: em.
Idem de Bello Getico.
C < tige>: Jeetrre pacru , relûta Getarum
C-ie , quot plagte decorat uumerofa tiiatr.x

Sidonius 1.1. ep. a.l. m.ep. j.l. v. ep. 1 t.llidorus
lib. xvi. cap. 1 j. Jornandes ir. hiftoria Gottb.
Gregor. Turontyf. lib. vi.cap. 14. lib. vm.cap.
10 de vira panum cap. 1 a. Claudianus in Eutro­
pium 111', i.

Mi/.ie; ./

Si.jmiria fiptis.

Idem dc laudibus Sulicvni» lib. i.
ingerttu fy.ovdom
Nomtaa , crinigero flaventes vertice Reges.

ibidem : Ne. fluo s aleati
Dextera duxijfet rutilantes qpi Seu alas.
1. Totonmrit ] Tondere , videlicet detur­
pare, decufque capitis auferre. Ovidius-1

T.irpe fetus mutilu·!: rfl t; flr.e <n«z caput.

Unde decalvatio perna in leg. VTiflgott. & Capi­
tul. Caroli M. De cuta capillorum apud veteres ,

etiam apud barbatas gentes. Tertullianus de Pal­
lio : fle umidas etiam equis C.afariatos juxta cu1. Ingfnuus ] id eft, liber. Marculfus lib. 1. tem tonjor, G cultri vertex folus immunis. I ranci
cap. s 1. & Nocx. Gregorius Turonenf. lib. vm
verb fpccialiter capillum curabant , q io f< ilicet
cap. 41.
diftinguerentur i Romanis iubditis. Fere olim
Annonam ] Gregorius Turonenf. lib. vin. Galli comari, capillati Alpium populi Plinio.
cap. 41. Ita ut annonas, fanum . vinum . G
Potiet tentari hunc lucem accipi debere de cleri­
quicquid reperire poaujfet ère. Capitul. lib. iv.
catu. Nam & tum Epifcopi Upc inconfultis pa­
cap. a 5. Gloflic : annona «M»*. Nam de annona
rentibus cotnam juvenibus tondebant, ut ad cle­
militari agitur, fed ab eadem origine. Inde eft
ricatum eos aggregarent. Quidam A imitos .iliarea annonaria. Leg. BurguncLrit. xxm. cap. 1.
quandb tondebant. Nam & iæpè vis b<T.v m qms
qui annonam dedent fervo fugitivo, Leg. LonClericus ordinaretur. Vide inligne ixcmplmnin
gob. lib. r. tit. 1$. L 15. annona ad caballos,
epiftola Pauliui, qux eft inter epiliohis B. AuCapitul. lib. iv-cap ,-j.Vide lib. i.cap. 111.
guftiniep. jt.pag. 145. Nam ego etfi d Dehhmo
115. Leg. Wi ligor. lib. xii tit. 1. 1. 1. lib. 9.
Burdegmta ύ.ιμιι;.κια, à Lampio apud Btrr.ilotit. 1.1. d.
nam in Htfpanit per vm inflammata jabito ple­
y. Scius AM ] Catliodorus Senator lib. i. cap.
bis facratus [im , t.tr en Ambrrfii jemper fx di1 9. Univerfis Gotthis G Romanis , & his qui
ledtone ad fidem nuntius fitm &· nwc m S.tcerportubus vel clufuris prafunt. Baifamon ad epift.
dotii ordine confos rorA.-.cgor. l uronenf. lib. vu.
Bafllii ad Amphiloch. Can. ; 5. C.laufura S. Bacap. ;i. Quia invruiii aiujuando tum totonde­
filii. «n <A>' «*«> ·»>
<·»*··
Tranflatio
rat, inhians facultati cjui.Quafi Epifcopi Vitri
Martyrum Georgii, Aurelii, & Natalix pag. 47.
eorum heredes flerem. Quod notandum, & ple­
Ne forti eii improvifis aut Legatio fraudulenta
nius expendendum. Conciliis itaque id prohibi­
fiat, aut certi magis hofiilis impetus fuptrvtniens
tum eft. Vide df Capitul. lib. v. cap. 111. Prior
eundarum ad fefe viarum aditus continuis fatatamen interpretatio magis arridet, ut quafi de
gat obfirmare cuftodiis . atque ea permaxtmi loca
atroci injuria puero &r parentibus fa&a agatur,
qua ab angufti tramite callis exclufas appellant. cùm decus capitis prxeipuum coma fit, unde Sc
T l T. XXV.
Clericis comam alere Synodis prohibeatur ; quafi
i.SivL cmsiruM ] QudiEer capulatorum in
in notam fervitutis illud fieri videatur. Vide Leg.
Edifto Theodorici R. c. 14$. Decretam ChildeBurg. rit. 6. numero 4. & difeute.
berti R.cap. j. ut nullus decrinq/is. Quod tamen
TIT. XXVII.
abeft AM:·.regiis, A q. C. Agathias tamen lib. 1.
cap. $ fo!o>RegesFrancerumCxfariem prolixam
Ds ADVLTïxiis ancillarum ) Adulterium
Font. U.
G gg r

TIT.

XXIV.

beic improptiè cum ancilla. Vide 1. 6. D. ad
LegJuL deadidMr.Sicaccipiturapud Ambrofium
de Abcahamo lib. 1. cap. 4. Omnefluprum adul­
terium eft; Cr quitquid in ea mm non fit legitima
uxor commtffum fuerit, adulterii crimine dam­

natur. Sic fortafsè Gregorios Tutonenf. lib. rx.
cap. ;p. Et licit effet vorax cibi ae potator vini
extra modum yitdm Sacerdotalem cautelam do­
cet , tamen nullum de eo adulterium qutfpiam tfl
locutus. Sic etiam fortè eodem lib. cap. 34. in

fine.
1. Rrcts anctlla ] In Leg. Longob. lib. 1.
tir. ix. 1.1. Rotharis Regis, mulier libera qua: fe
fervo conjunxit, poteft impunè à parentibus, id
eft, proximis, occidi intra annum. Pbft annum
licet Gaftaldio Regis, aut auClori, aui Sculdaiio,
ipfam in curtem Regis ducere , & intra peiiGIes
ancillas conftituere, id eft , qux penium laciunt.
Er leg. 3. Luirprandi eadem <Je re : Sit ancilia
palatu , & ipfe fervus fimtliter ad palatium re­
plicetur î & filii qui ex eit nati fuerint , curti re­
gia omnimodo ferviant. Ubi quod palatium di­
xit , mox curtem appellat. Ancilla regia in Legi­
bus Ribuar. tit. tvui. ItaLindebrogius. velTuii
to. num. 9. fervi Regis partim, A nfci.
3. Publice junxerit ] id eft,uxorem duxerit.
In servitio permaneat ] Suprà tit. xxv.
num. 11.
4. Castretur ] Caftrationis poena fervo,non
in adulterio tantum , fed & in furto, infri tit.
xLu. num. 4. ·ιί»·ζ<η« caulis abfdffione puniri.
Arraliates pag. 6}. Juris Grxco· Romani.

7. Ancillam alien am ] Foràs nubere. Ter­
tullianus ad uxorem t. 3. fords nubere fetvis fuis
interdicunt. For mariage in confuetudinibus nof­
tris.

TIT. X X VIII.
Di luirtis dimissis] De eo qui alienum fervum manuimfetit.
1. Anti Rigem per denar. ] Marcultus lib.
t. cap. as. ubi nonnulla notavimus, A verus
inftrumentum denariale Caroli Calvi adduximus
ex tabulario S. Matrini Tutonenfis. Wtlheimus
Hedainhiftoria Epifcoporum TrajeAeniiumpag.
X49. n. 13. Egiboldus .nationtFrtfius, unanimi
omnium voto xm. Epifcopus furrogatur m letum
Odtbaldi, vir non contemnenda vua, btteru
clarus, & ipfi Zutiuiboldo Regi acceptus , qui
eius contuuu famulam quandam datis, ut Lex
Salica docet , in commutatione duobus mancipiis
pr.ùs, & pofteà fecundùm Legem Francorum de­
narium ejus excutiens, hoc modo fervitutis vin­
culo hberavit, Cr donant ingenuitati. A&um
Niumaga. Synodus Letnovecenfis Mf. difta ter­
tia.

IllIM.

840

Hieronymi Bignonii

8j9

DENARIOS

QUI

FACIUNT SOL.

C , Ac. ]

Quo cafu nota libertatem manere, feu Uvore
libertatis, feu quia ante Regem celebrati eft, A
muldam tantum inferri cum peculio.

TIT.

XXIX.

i. Tintinnum ] Nonius, & Ifidorus lib. 3.
cap. it. Phxdrus libro 1. Clarumquc collo jac­
tans tintinnabulum. Leg. Gorth. lib. xti. tit. 1.
1. 1. Butgund. tit. tv. cap. 5. Boiomni cap. 8. tit.

Fortunatus lib. a. deB. Medardo.Greges

tinnibulatos dixi Sidonius lib. x.
dus Strabo :

ep.

x. Valafri-

Mata fdati, tiutinaa fanant documenta faba·.

Leg. Wifigoth. lib. th. rit. x. 1. n. Leg. Burgund.
Longobara.lib. 1. tit. xxv. I. 31. Meminit & Ado
Viennenfis. Caufis in bobus, ne in filvis aberran­
do amittantur ; in equis precipuè fagenariis, ut
& hodie, & in mulis onerariis, quo ttnnitu mulceanrur, & fono laborem leniant, in muficz mo­
dum ita ferunt. Adeb muftea brutis eriam impe­
rat. Agatharchides lib. v. de mari rubro cap. 3 o.
Bpwu/A fil
iaoMe ixem nmntftune , adtufat
it
ia rit
...f·', tuar i an aarb,
bip·* di·»/ «i t^aia. Malè interpres , ut tin­
nitus horum fures arctat fuge tque. Vide in hifto­
ria Francos. de ftratagemate per tintinnum. Aiinoin. lib. rv. cap. 8s.
3. Skellam de caballis ) Scella vel frilla ,
equorum clitelliaroram tintinnabulum. Quâ voce
Aquitani adhuc uruntur. Grrcis tuitnt cujus
etiam furem in Legibus Georgicis Juftinianus
coercet. Efquil Tolofatibus. Squillam pro tintin­
nabulo A nola vocat Perrarcha in poematibus
Italide. Et Itali eriam hodie jquillart.
8. Si vero in horto ] Major poena Ii arbo­
rum furtum in horto fiat, ut fuprà. vide.

11.
s7x.

Cultellum ]

Videgloflas Agrimenf. pag.

13. Napinam ] Columella lib. x. cap. x.Sic
rapinam facere , id eft, rapos ferere, uiiirpatur
in 1. Lxxxvm.j. matre. D. de leg. x. Columella
lib. a. cap. x.Cato rei ruft. cap. 31. Pidavisnebme, locus napis confiais, ut monuit Joh. Belius
amicus cari film us.

16. Arborem insertam] Servius Géorgie,
Et ferpi ulteriis. Safti infitas arbores
dscimut, infertas verb caufas aut fabulas. Ovi­
dius :

x. veri

Firmatu adoptivas pojfidtt orior e>eu.
De adoptione Suetonius: Infertus eft eadem figu­
ra. V ide audores tei ruftior.
19. Signata ] An de fignoquod imponebatur
ad limites notandos. Qua de te Siculus Flaccus:
Si notatee arborts in regionibus finales obfervabuntur , intuenda funt nota. Leg. Longob. hb.
i. rit. xxvr. L 3. Si quts liber homo arborem ubi
theclatura fa8a tft, interfines difeernendos in­
ciderit. Vide Refponf. Pâpiani tit. xxxix. Leg.
Wifigoth. lib. x. rit. 3. 1. 3. Bajuvar. tit. xi.
cap. 3. num. X. Et ita Lindebrogius putat; cujus
fentenrix non accedo : nam heic de finibus nul­
lum verbum, A de anno qubd additur contra­
rium evincit. Vide an huc faciat quod eft in Leg.
Wifigotth. lib. vtu. tit. vi. uk. I. 1. in Legio.
Boior. rit. tx. cap. 1 x. Signum quod propter defenfionem ponitur frc.
31. Reti ad ano. cap.] Hord locus apud
nos dicitur in flumine ubi retia tenduntur ad
anguillas capiendas. Vide Martin.
31. Tremaclum ] Tramall.
Vxrtuolum ] J^erreuiL
Casam alun. trax. ] Cafam alienam tra­
here. Sic Gregorius Turonenf. lib. ix. cap. 3 5.
auferre villam. Quamvis abolita fit Mafliitii Sa­
bini fenrentia, qui putabat fundi furtum fieri poffe, Inftit. lib. iv.rit. 1. Trahere autem rapere eft

841

Notæ ad Leg. Salic.

& invadere, fuprà tic. xiv. n. y. Sic Hieronymus
ep. 5. ad Heliodorum : MercMMMi trahunt ,vqf·
tant, rapiunt.
TIT. XXX.

1. Locavirit vr
Éu. t j.

hom. intere.

] Juvenalis

Si JMut otuioi mejere ed crimine . ceefcr
Coauu&tm lutrottem.
TIT. XXXII.

Non de injuria tantum hic agitur , ut vulgi»
dicimus, fed de injuria qmr ht per conviria. Vi­
de de judicio injuriarum apud Athenienfes.
1. Cenitum ] St tides glolT. apud Pitheum ,
codes carnitus eft. Sed vereor ne aliud heic intelligarur. Fortafsè heic cxnitus eft eidem inflexione
qui concagatus num. fequenti, is qui aliquandb
cœno &î fordibus ad fummam ignominiam perfufuseft à populo. Quod injurix genus apud Francos
in ufu. Vine 1.1. D. de extraordinat. criminib. §.
i. Ecdefiaftici cap. 11. verf. i.&r 1. Audor Ety­

mologici : <i
r* <»<’ «·< èfôflifmlf
xp»»nw
Alibi ibidem audor : ·'
tit
ftfifei rm li {fKrailu, w«aS /*<*· r·
■»<«. Vide Gregor. Turonenf. lib. vn. cap. 14.
Leg. Longob. hb. 1. tit. x vi. 1. 8. ubi de fponfa :
Perverfi homines aquam fordidam fir ftercoratam
fuper ipfam JaSafient.
a. Concacatum] Gallis conchid. Honos auri­
bus , chiard. umfiet. Scaliger ad Feftum. Cafaubonus ad Suetonium. I mb non de vitio corporis ,
fed de injuria ab alio illata. Gloflar. Pithcei :
Conchagatum J ferdidatum.
j. Vulpiculam ] Herodes à Domino noftro
ira vocatur Lucx 1 j.
4. Lsfohem] timidum videlicet & fuga­
cem. Greet proverbialiter ,
*(*><·■
Annales Fuldenfes Carolum Calvum leporem vo­
cant. Vide. Magnum certè apud Francos convi­
cium fuifle hinc apparet qubd fugam fibi expro­

brari non patiebantur, quam dedecus extremum
efle exiftimabanc. De Gallis Ælianusde varia hiftoria lib. XII. ■«* Λ «ÜCW* ημίζηη vi
, ie
fte/i ia tia ««<*· aaîiM^am»··* Μ iftnmltcvSr
Nicolaus Damaicenus hiftoriarum
Îcripror Augufto Ac Herodi acceptiflimus h
■*·>·>« apud Abbatem Maximum eclog. cap. tv.
KiAV·) M «· *uavy yurwirtl·· , «.«Xf·’·>·«»'*< nijpt
« ·*·ί»· ftiyin. Ji
ri If·
Jakarta tnfx^d.u, ftp' ttitn aacwinh \etf<wn ?·,
VXren»iXjumet% ïtt fl AaSn
rit iarwrw p.Corlaf.
Strabo lib. 7. «···£«> t. K<4.Tr«.«^t<r,«.taAj{iAi> «<>
Muer àrftltrtf. Qux tamen ridet Strabo. Idipium
de Francis nominarim affirmat Laonicus Chalcondyles hiftor. lib. t. pag. $9. Loi»» j <«·< t,.;,
ptffta aiTài ·» tiffmgtifi
jhiR*·* ή a··' τ·9·» luxiore*/· Hi.tn *£><£ΐ.> rm ·'»«.
itirtfttnîlm uw JttJT.tt.
j. Meretricem clamaverit ] Vide Confuetud. Campanix vett. p. 4y6.an.45.

7. Duatorem 1 Convicium illis temporibus
non leve. Nam delatores, quibus alioqtii pre­
mia magna decernebantur , & à Tiberio cuftodia legum ditti apud Tacitum , ni fallor, fub
malis Principibus utviebant. Plinius panegyrico :
bidimus delatarum indicium quafi grafidtorun ,
quafi latronum. Itaque id genus hominum omnes
adverfiui, deteftari , unde infamia j etfi iniuo

842

bono publico eflènt inrroduûj, ut Ac accufariones, quemadmodum Cicero in Verrein plenè
trad. Martialis : utria gravit paci, firc. Pofteà er
confuetudine fraudis Ac calumnix etiam Principibusexofi, Exetrabiletnuntiatoret dicuntur qui nfco deferunt, 1.4. Cod. dc delatorib. hb.x. Itaque
calomniantes ferto puniri, 1. 5. eodem , Ac illis
aliquandb lingua evnlfa, 1. i.Cod. Th. de peti­
tionibus Ac ultro daris Ac delatoribus. Atque adeb
in bonis cauffis fi idem delator tertio fuerit, ra­
pite punitur, Lia. 1 j. aS. Cod. Th. eodem,
qubd fciiicet jam deferendi ftudium quafi artem
exercete videatur. Unde apparet delatoris no­
men in convicium tranfitiTe , quemadmodum la­
tronis. Convicium eft Ac injuria aliquem delato­
rem appellate, L j. Cod. de injuriis. DeniqueI.
Grzca. 7. Cod. de delatoribus ftatuit eum qui

tyrannos deferat, μί/i <ΑμΚ* wmîAu . fed calum
niatorem. Non tamen eo faâo delatio abolita ;
rranllata ea in palatinos, qui obtentu officii pofterioribus Rom. Imperii temporibus impuni graffati font, I. 7. Greca. Ac 1.1. Cod. eodem.Taci­
tus lib. rv. Sic delaceret, genui hominum publico
exitio repertum,per premia eliciebantur. Delato­
res ftranguiantur Capltul. lib. vn. cap. 177. eis
lingua capulatur ; aut convkftis caput amputatur,
ibidem cap. y<o. Mali gloflx interim. Thuan.
delatorem hoc loco interpretar t mendacem vel
latratorem, »»·· raporteur apua nos.

TIT. XXXIII.

Ds

De via claufa , infid eod.
tit. n. j. fuprà rit. xv. num. 4. Vide Leg. Ribuar.
tit. Lxxxn. Vide Agrimenfores pag. ixj.Ac in
glofia Rigalrii.
viae LACiNA ]

i. Impinxirit ] Vide gloflar. Agrimenfixum
180.
f. Clauserit ] Hietemias thren. cap. ). Coil··
elufit riot meat lapidibut quadbit, femitat meat
fubvertit.

pag.

TIT. XXXIV.

Sine

causa ligaverit ] Additur fine catria,

id eft , innocentem. Alioqui licebat unicuique
furem aut alium quemlibet reum privati aurooritate comprehendere & ligare, ut pofteà à Judi­
ce condemnaretur. Quôd ü vel ipfe qui ligaverat

vel alius cum folviflet , pana legitimi mulâabatut Leg. Ribuar. tit. Lxxm.Nam Ac privari tenebannit latrones infequi in fua vicinia. Decre­
tum Childeberti cap. 11. Ac 15. decretum Chlorarii cap. 16. Locus Taciti dc alea notatus à F.
Pithoeo nil ad rem.
;. Romanus] In ptzfat. Leg. Burgund. in
prxfatione edidi Theodorici : Barbari liomattiqut. Vide Notas ad Marculfum. lib. 1. cap. 40.

4. Si autem Francus ] Obferva minorem
panam in Franco, ut fuprà cap. i 5. Aliud in
Leg. Ribuaria, ubi majore mul&âRibuariusqiiàtn
Romanus damnatur. Sic m decreto Childeberti

η. 7.

TIT. XXXV.
i. Aur cttAVERir ] Ergb aut de regia ve­
natione generali, vere aut autumno , ut in an
nalibus vetuflis, ( quod vix credo ) aut de qua­
dam venatione quam in communi Ftanci facte-

843

Hieronymi Bignonii

bant , quemadmodum d* quibsafdam populis

Anftoteles narrat, dc Itineraria recentia.
a. Cervum domesticum ) Inftitux. lib. a.
m. u
Signum rabentem ] Id eft, nolam. Ita enim
campans Ecckfiarum vocabantur.

Ad VENATIONEM » A CIENDAM MANSUES ACTU»]
Focu^sè.ut quemadmodum aucupes illice urun­
tur , ita & cervis cicuribus Frxna venando ute­
remur, quo ceteros attrahere pollent. Nam mo­
mini me ufpiam legifle ejuimodi venationis mo­
dum. De anatibus qui alios inducunt in decipu­
las in Pi&onibuc docuit Belius.
4· Cervum quem alterius canis ] Contsi
Juftinianus Inftit. lib. x. tit. i. $. Illud quafitunt.

TIT. XXXVI. .
I. Vel retortas ] Leg. Ribuar. tit. xun. Sc
txxn. n. i. j. Conftiturion. Neapolitan* : Tor­
tam vel virgam de ntmorc incidere t lib. j. tit.
xxxvm. cap. 4. Italis ritorta. Proverbium vulga­
re , la rehone rui mieux aut te fagot. cùm ap­
pendix rem ipfam excedit. Docuit Belius.

1. Herpicem traxerit ] Varro lib. iv. Irpir. i regula cum pluribus dentibus, quota item ut
plauflrum lorei tradunt, ut eruant, quee in terra
funt. Videlicet ad occandum. Id notaverat Jac.
Cujacius. Nobis hcrcc. Quali herpee. *»«<, «u. Eu­
ripides Cyclope.
;. Postquam in culmum erigitur ] Vide
Ciccron. de fenedute. ·
4. Possessio ssr ] Agrimenfotes pag. X99.
Γ ffeffîones funt agri lati patentes . publici prie a·
uque, quoi mitto non mancipatione. fed quifque
ut potuit occupavit. unde & nuncupati. Fundus
didas quid in eo fundatur vel ftabiliutur patrimo·
nium. Confer. Siculum Flacum pag. 4. Impp.
Arcadius A' Honorius in l. n. Cod. de Epifcop.
dc Cleric. In Ecclefiis qute m poffeffionibus , ut
fieri adfolet, diverforum , vicit etiam . vel qui·
buflibtt locis funt confiait* , Clerici non ex alia
poffeffione vel vico , fed ex eo ubi Ecc'eftam effe
confliterit ordinentur. Et reliqua, qux vide. Jornandes de rebus Getic. pag. 1. Traproban: quoqui
in qua exceptis oppidis & poffeffionibus di uni mu·
nitiffimas urber , &c. Inde poilellores in Cod.
Th. Sc apud Caifiodorum , Honoratis poffljjoribus (r curialibus, ad differentiam inquilinorum
dc colonorum ; cujulniodi erat ferè plebecula.
Originem inde duceic libet qubd major pars
agrorum fuerit publicata, cùm dévida fuit i poEulo Rom. quzeuaque provincia. Itaque agri pu­
lici , proprietas reipublicx i pofleflio , privato­

rum. Id aliquatenus colligo ex Ciceronis Agraria
1. Dui agrum Recentoricum poffident , setujlate
poffefftonis fe , non jure , mifericordil Senatus .
non agri conditione defendunt. Ntm illum ayam
publicum effe fatentur ; fe.l moi eri poffeffiond.is,
amic<ffimis Jedtbus negant oportere. Unde adlignatio agrorum qux militibus fiebat, ex ejufmodi agris fiebat; ne quis putet proprietarios pulfos.
Suetonius lib. i. cap. y 8. Ad/ignavu agros, fed
non continuos . ne quis pqffeffbrum expelleretur.
Jurifconfulti de agro militibus adftgnato : Modico
honoris gratia poffeffori dato. Sed dilci-riendnin
amplius. Nam aqua adhuc hxrc:. Vide tit.

844

xiiii. num. 7. Symmachi notas pag. x88.
TIT. XXXV 11.

B. Medietati compositionis ]
lxv. n. 1. x.

Legem

Vide riu

intellexerit] Tit. xxxvm. prox, in

fine.

TIT. XXXVIII.
i. Non intilux. secund, leg. ] Sapri tit.
ptox. in fine.
TIT. XXXIX.
De vestigio minando] Vide Gregor. Turonenf. de gloria Confdlbr. cap. 81. Decretioneqx
Clocarii n. x. 16.
Vestigium sequendo ] Livius lib. 1. de Her.
cule & Caco : Ipfa veftigia quaerentem dominum
ed dedudura erant , uverjbs boves eximium
quemque ,· &c. Jamblichus apud Photium num.
94. perfecutionem Rhodanus dc Synonidis 1
Dama Enuclio fadam memorat. Et pag. xyç.
<7wa«v Mr «X»» Ρ·Αβ'μ« t XmMi/m ,
·’’»*
m·» rfiApoS. Inde in teftigarc dc
·.
ApRHAMiRi ] Vide Notas ad veteres Formu­
las ( live Appendicem Marculb ) cap. 1. Adrha·
mire ab amrmate , ut putat Belius. Infra tic.
xLix. Vide Glolfarium Pithoei ad Capitularia ,
ubi adleruntur verfus. Sed fallitur Pithtrus, dum
jurare exponit. Quod ipli verfus ab illo addudi
evincunt. Molt les oyfi'eq arràmir^ferement faire
fir fop plevir. Vbi diverfit videntur adrhamitio
de facramentum. tone illud quod vemaculè di­
cimus arrer, ab arra data. Inftrumentum Tetbaldi apud Pichorum ad hunc locum..
So lam culcaverit ] Infri tit. xlii. n. 9. dt
yx.n. x. adjurnatus. Capitul. lib. v. cap. yoy.
De hominibus ecclefiafticis feu fifialims qui non
erant adjurnati quandi in Cenomanico pago fui­
mus. Anglo Saxonicè Andagar.
T I T. X L.

}■ Spadatum ] id eft, fpadonem fadum, feu
caftratum. infri n. 1 y. Horum equorum Germa­
nicis gentibus frequens ufus, qubd fint laboris dc
xftûs parienriffimi, tnaximè verb in bellis. Airmianus Marcellin, lib. 17. de Quadis Sc Sarmatis
in ea Sarmaric parte quae fecundam profpedar
Hannoniam : Equorum plurimi ex ufu cajirati s
ne aut feminarum vifu exagitati raptentur , aut
in fubfidiir ferocientes, prodant hinnitu denfiore
veSores. Equi ita mutili hodie ex Sarmatia Sc Ungaria in Gallias adducuntur multi. Unde commu­
ni nomine originis eiufmodi Unyres vocamus.
8. Poliorum] Pullum equinum, aliispuicdrum. Qux vox integra Italis ufurpatur , Pull:dro. PoutreRonfardodL Amiorode femina. Pou·
dreau de malculo.
15. Admissarium ] Leg. Alaman. tit. lxix.
Varro de re tuft. lib. x. Cap. x.
St ad AV erit ] id eft , fpadonem fecerit. Jac.
Cujacius Spadones autem a Spada Perfix utbe,
in qua primi eunuchi fadi, ti Stéphane fides :
uJaifeu, MRM b J
fottumeftb
v»v«*. Concilium apud Theodonis villam : Si
quit Prsjbyttrum calumniatus fuerit
Jpadavtrit. Alio capite ; Si quis Prfbyterum mali trac­
taverit & fpadavtrit. Anton. Àuguftinus emen­

dat. Gratiani lib. x. dialog, n. legendum cenfet
fpathuverit. Mali vulgbJpajfaveru.

84$·

846

Notae ad Leg. Salic

Triabn comfonat] Sic vetus codex Thuani.
Legendum triente : niti legas triene. De triente
vide Gtcgor. Turonenf. de gloriaConfeflbt. cap.
luy.v. alibi. vett.formul.Lindenbrogii 14).
i IT. XLII.

4. ti in irso svvrLtcio ] Supplicium |notor­
mento, ut infra num. 5. 8. Anianus in Caii epi­
tome apud Aleandrum pag. 9. b.
Gastrbtur j Vide Sigonium de regno Italic
lib. vi·, ad annum 9 j j. pajj. 159. Caftratur au­
tem fervus iu adulterio fupra tit. xxvn. num. 4.
8. Virgas far
at. hab. ] Fuftuàrium
f-pplifarat
Fuftuarium f
—
ciumSenatorilib.lv
cium
Senatori lib. iv.. epift. 10. Nam. in Leg.
Burgund.
tit.
vi. num. 11. ac::ptis we. fuftibus
Γ
o
’

gor. Turonenl. lib. v. cap. 18. al flipitcm exten­
di. Ammian. Marcellin, lib. xiv. hujt-iu< i crb
ohjeilafidtniius negans , fufpcnjus pi coJem gradu
conflantia fiait. Vide Notas Lindunbrogii p. 11
14. Noctis ] Vide Noras ail Maicuirum ( hvc
ad Appendicem Marculfi ) cap. 1. Id quia hoc
die prior. An verb quia non i dice oriundi , ut
Cefar ; fed à feptentriooe , ubi hyems ferè con­
tinua & longe noâes, ut ab ea diei pane deno ­
minarent ex qua plurimum apud eos conftabat.

Etfi in companfationem longiores dies iidem illi
habuerint, inde Cimmeriorum fabulam Huxillc
reor j & quod N. Paulus etiam fabulatur de tene­
brarum regione. Quamquam , nifi fallat memo­
ria, illi Haythonus Armenius concinat, plenius
damnetur. Iu Leges il Ix interpicr.mrur quod ali* . difeutiendum. In Legib. Canuti R. cap. t o. Poft
z
frequentius dicunt ccc. aut cxx. iSibus.
Vide
" ‘
duodecim hyemes. Anglo-Saxones iu. nei.dk- an
padum pro tenore pscu Dom. Childeberti iS.
nos per hyemes pal.un eft , ex quibus annus iliis
CiothariiR.art. vr.lupiictr.xiii.num i.Gmgvr.
ivnftabar. Bajuv.irn per autumnos numerabant,
Tuionenf lib. i. cap. 4 1. Monachal ad malitiam
1. Bajuvai. tit. v 11. cap. 1 9. num. 4. Adde Juve­
cogi jubet t nolet:· es fulhbus prxcipit verberari.
nalem latyr. 6. Quinque per autumnos. Servius ad
cap. J4. ramdiù [u,'fiiius caditur quoalujqueputa­
eJogatn 1. Pofi aliquot arifias ; quafi rufiicusper
retur exaniinn. \ i le Vktorem Urie. pag. 7. 14.
arifias numeret annoi. } Aux baux ; neuf années
at. ji. j6. Sed ibi rtc Hagelhs ; qux iunidiwrfa
ξχ neuf cueillettes.
Vide l. 1. Cod. de curlu publico lib. xii. & difTIT. XLIII.
cute.
1. Barbarum] Gregorius Turonenf. lib. j
Minimi me. ck'..pt. ] Caroli Calvi adnuncap. ij.
riatio apua Pillas an. dccclxiv. c.ip 1 5. Sivtrb
fervi ecclefiajitci, aut Comitum, aut lajjaliorum
2. Sot. dc. ] Marculfus lib. 1. cap. 18.cum No­
tis Paulus Warnefr. lib. j. cap. j 1. Data eft re­
noftrorum hoc facere prafumpfri uu . quia m prademptio pro capite uniufiuju/que vivi folidi fexfato Capitulari continetur ut fexagmta 'litibus
vapulent . & hdc occafione indifereti homines mo­
ctu:..
dum ui difciplina non faciebant , confiitutmutfi­
In irusti Domin. ] Amftrutio in cod. reg.
Marculfus lib. 1. cap. 18.cum Nocis, ubi trufttm,
delium noflroritm confenju atque confilio ut quo­
id eftfidem. Decretio Clocarii R. cap. y.
rumcunque coloni fy fervi pro hoc conviSi non
6. Convivam Runs ] Suetonius in Vefpafiano
cum grojfafufte, fed nudi cum virgis vapulent ;
cap. a. Martialis lib. ix. epigr. 9). Marcellinus
& in civitatibus atque vicis fhe villis Epifcopi
lib. xv.Senator lib. I. cap. 4$. lex Burgund. tit.
per fuos Miniftrot vel Prejbyteros providentiam
xxxviii. n. 2. Claudianus in Eutropium lib. 1
hanc cum reip. Minifirit accipiant , nec in hac

caufa modus difciplina tranfgrediatur.
F.t
far at. ] Tormenti &. quxftionis
genus Tureis etiam nunc in ufu ; quod cùm ho­
mines tendat , equuleum polfumus appellare.
Nam 6c Medici unum ex tnftrumentis quibus
uruntur ad orta componenda fcamnum vocant
Celfos lib. virt. cap. 20. de femore luxato .
Etiamnum valentius intenditur membrum fuper
fcamnum, cui ab utraque parte axes funt ad quos
habena illa diligantur ; qui ut in torcularibus
converfi rumpere quoqui , fi quis perfevcravet.i ,
non Jolùm extendere nervos & mufculos pojunt.
Hippocrates docuerat
Tenfionem ad
trocleas vocar. Gregor. Turonenf. lib. v. cap. 49.
quem vide lib. v. cap. 8. & j 5. lib. vn.cap. 52.
Vide Magiuni de tintinnabulis , 8c Galionium.
Abdiss luppolititius lib. rx. pag. 1 to.b. Rex ira­
tus jufiii tum extenjum torqueri & cafum recludi
carcerc. Manyroiog. Notkeri iv. id. Manu pag.
79a. Apud Nicomediam B. Petri Manyru ju­
bente Diocleiiaao, eb quid de fuppliciis I>iarcu­
bus irrogatis ( nam unus erat ex fodalibus Dorothei & Gorgonii Martyrum, qui in cubiculo Regis
erant) liberius caujaretur, in equuleo fufpenfut,
& flagris toto laniatus corpore. aceto & fale per­
funditur. Idem idib. Martii de S. Matrona, qux
ancilla erat : In fcamno fxtenta atque ligata. G re-

Claro fubd nMis orto
Conviva ef dentini.
Jornandesde rebus Geticis cap. j j. de Berimun
do : Sifceptus eft cum filio fuo i Rege Theoderice
•norfici nimis, adeb ut nec confili. juq ea penem

nec convivio f'aceret alienum. Gallici- lommenjal.
Vetus cod. Jac. Aug. Thuani habet, in convivium.
/.Possessor. ] videfupri ad tit. xxxyr.num
4 8c Gregor. Turonenf. lib. v. c. 2 8.

TIT. XLIV
1. l.’·.1 cHtRNio ] Sidonius lib. 5. epift. 9.
Inter armatos tumuliuofos, virtute, numero, con­
tubernio cemsimaces. Ita emendavi. Marculfus
lib. 2. cap. 16. Contubernium autem heic non
eft auxilium , ut male Lindenbrogius, fed cretus
eft, manus, quo per turbam vis fieret. Quod no­
men inde deduâum elfe opinor qubd contuber­
nium extrema 8c minima centurie particula eras
qu* ducem haberet, cui pneerat decanus , five
caput contubernii. Vegetiuslib. 2. cap. 8. 8c 1 j.
apud Cxfarcm 8c Suetonium pafEm. At fi quis de­
cem virorum cœtum coëgiiTet , turba erat, 8c de
vi tenebatur, L 4. $. 2. L>. yi bonoium raptor.
Unde 8c ibi Bartolus ex decem populum conftare
cxiftimavK. Et h diligemiùs hoc caput Legis Salice

Hieronymi Bignonii

847

difcutias num. |. novem in conrubernio ordine
terno adfignari invenies. Porro qui convocati fedirione villas expugnaverint, Lege Julia de vi
publica tenebantur i 6c qui hominem obfederit,
incluient concurfu dc turba, 1. j. §. 1.1.5. D. ad
Leg. Jul. de vi publica.
4. Medietas solvatur ] Medietas tantùm
compofitionis, & perm minor in Romano aut li­
berto occifo à Francis.
TIT. XLV.
i.Plusquam septem ] Æqmtas fumma.

Tntba
enim potiùs elle videtur quàm convivium. Inhu­
manum autem fui liet ab uno in turba com milium
exteros luere. Aufonius in ephemer.
Stx enim loivivium
Cum Rege juflum ; fifuper ,
uium tfi.

Regem convivii irrtelligit, ut lint numero ieptem.
Convicium ··«*·*>·«, vociferatio multorum incondirè clamantium. Capitolinus m Vero : Sepiem
convivium, nntmitn ι."Πΐ icium. Varro apud
Gellium lib. xm. cap. 11. Phrri rjfe non conve­
nit . quèdturba eft turbulenta. Archeftratus Svt.icufius vetus Poeta in ww apud Athenaum
lib. i. pag. 5. non amplius quàm quinque convi­
vas admittit :
τρν.’ζ·.

μ.·

«, · rirrUfft ·> (aMUnr.
Hr*> »>>'< yt fd usinis, »7»
ii ίι«
t' i «1«

AliritfJf·· Λ(·βΙ<*ί·><ι mfi f{flunit.

Apte itaque alludit Archeftratus ad tentorium fub
quo unum decem hominum contubernium. Vide
Vegetium. Quamquam in Platonis Sympoiio vi·
gmti fuerint convivar.
TIT. XLVL
i. Tbfs homines ] Infra tit. t vi. num. 4.
1 n. Parin rm am ] Vide infra tit. rxiii, ubi
nota ex Jornande. Fortunatus pag. 99.
J ma pu. vit ali crimine Horna fuit.

Ixg. Burgund. tit. txxxv. art. 1. Capitolinus in
Gordiano : Duxit uxoremJiliam Mifuhet dnthffimi t in, quem cauta eloquenti* dignumparenteld
tr Pi irftflum fatim fecit.
t t. Causa qla tuor orta fuerit ] id eft ,

lud putavit,

perna folemmum non fervatoium. P. P. Ml.
TIT. XLV1H.

De afatomie 1 Forma eft & modusj»ofleilionis transferenda- ex caufa pollellionis. V ideantur
veteres Formule incerti audoris ( live Appendix
Marculti I cap. 19. 10. 41. S7.dc LegisRoman.e
cap. 1$. Edictum Theodorici R. cap. sj. '1res
fufficiant curiales , dummodo sicmis flentibus
1’nplea ur corporalis introduthonis effetius. Vide

ex conl'uetudinibus noftris Raguellum pag. $07.
in verbo faifine. Videatur Andegaventis confuetudo, & aèta poileflionis. Ttaditio m donationi
bus necelfano requirebatur. Vide 1. 1. Cod. Th.
de donationibus in verbo Abi iffu donantis. 1. v 111.
eod. Adfatimire , & adfatimus , Leg. Rtbuar. rit.
ri. pag. 18. edit. Til. epiftoLr aclfatinir. Ver.
Form. Lindenbrogii 50. pag. $15.donatioeft , ut
videtur Ftancifco Pithœo.
τιr. xlix.
In rer rt ar t j Franc. Pith.gloll. Capitularium :
l'eAit fequeffer. it'·.1!*
:<us. <dollar LatinoGrxc.x· : Scqutjier, (*.*'<( ,
,

848

Capital, lib. 111. cap. 46. lib. vi. cap. 114.
1. Adhramire] Adhramire , fuprà tit.
χχχνιιι. Capirtil. lib. iv. cap. 19. qnoa caput
tribuitur Pipino Regi Italia: in Leg. Longob. lib.
r. tit. xxv. I. 76. Et quod in Capitul. lib. j. cap.
58. in titulo dicitur de (aeramentis in palatio
adhramitù, in veteri Mf. Capitulorum apud
Aquasan. ix. fic exprimitur, defairamentis in
palatio faciendis. Sed hoc parum ad rem facit.
Hoc autem caput Imp. Karolo tribuitur Leg.
Longobat. lib. 1. tit. lv. L 10. Vide Fomulas
veteres cap. 1.1.
Carbonariam! Gregor. Turonenf. lib. 1.
cap. 8. Nithardus lib. 1. l>uamobrem cum paucis
Karolus hoc iter accelerans ab Aquitania Cari]:.i ·
cum 1 enit, &* à Carbonariis (r infra ad fe » enitntes benigni fufeepit. Mox cùm Lodharius d
Lodhuvico res exteretur, Er omnes citra Carbona­
rias ad illum i entrent , Mosd trajeiia ratum du­
xit ut Sequanam ufque procederet. Idem lib. iv-

pag. ,όό.
TIT.

L

4. Suter ipsos tres] Tres tantùm confuta­
tores gravius reliquis puniuntur ; quia cum reo
tres praecipui* puto proximiores affirmabant , re­
liqui tantùm probabant. Id patet ex formula vet.
incerti auâons 19. ubi ttes aloatii & duodecim
conia udantes. Lege autem Aiaman. tit. vi. folus
reus conceptis vcibis jurabar , exteri probabant.
Vide Notas ad Marculi, lib. 1. cap. j 8. & ad Ap­
pends. cap. to.
TIT. LI.

1. Noluerint venire ] De teftibus co­

gendis agitur hoc capite , qui nolunt teftirnonii
dicendi causa in judicio fifterc. Quo nomine
olim Athenis a&io prodita. Jul. Pollux lib. vnr.
Auniftn.f'tfttt j m"« τ·> <7«*r»V /.ό . «v
<Ν·“
«» J rf tutifi rU ftafi-f.nt
t·'»
7 S.oifi*· futinfû,
7«*.»L vi fMfnfieer
•ftrrittmt,
j uirif { fttfltfût , * i »ftrim 9 rei «r a»
tiJin , i fu eefit·. i zi*ut èenittn. ATcllineS ■·,»
Quod <Sc jure Romano obfervatum,
ut inviti teftimonium dicerent in caulis crimina­
libus tantùm, 1. iv. v. vin. & xix. De teftibus.
Ex conftitutione vero Juftiniani Grxca , 1. xvi.
Cod. eodem , etiam in civilibus caulis coguntur
inviti tcftes eife.
TIT.

LII.

a. Admallare ] Vide infrà ad tit. tix. Sic in­
fra : vel admallatus fecundum legemSalicam.Tit.
mi. n. i. fecundùm legem habeat admallatum.
Inde forrafsc hamallus fuprà tir. xlix.
SoifM cULCATVM ] Solem occafum , qux
fcilicet fuprenta temnellas obfervabatur, ut infrà
tit. lxix. Gregorius Turomienf. lib. vir. cap. i j.
ubi nos qu.cdam congeflimus non aliena. Unde
& apud Nlarculfumlib. i. cap. yi.foljatire. Ro­
manis quoque idem uiitatum fuirfe fidem facit
Lex ix. Tab. Illud ipfumfignificarevidetur Ho­
merus Odyif. ft.
Hfur »' t’»· JtfTtr itu
><‘*t» <>*«

Quibus verbis tempus velperi defignavit, £ fds.r»
». ti· MAiy «».’· »h , ut Strabo interpretatur

Notæ ad Leg. Salic.

849

lib. 1. Vide fuprà tit. xxxix. infrà tiv. & lx.
Spéculum Saxomcum lib. 5. cap. 40. Juvenalis
ût. 1 3.
Hte qiiorj pars ft/enm qut cuftos GaHuus uriis
Ufaut à lueifero Jvnce lux oeeidat xmiit.

Nortmanms hodie clameur couchée. Quod fuprà
eft , Solem eicollocet, Se infrà, Solem collocatum,
id eft diein conftitutum ,jour afi'igne. Unde ad·
journer , diem dicere. Sol pro die. Arclulocus, &
exeo Ronfardus.
Singui as admonit. ] Tria editia . P. P. Mf.
Pour chacun defaut. F. Pithœus. Doublement fir
tiercement, in ordinationibus Regiis.

Adjactiv t'M J Vide notas ad Marculfum lib.
r.cap. 37. & Appendic. tap. 11.
Racimrurgos ] Gloifr interlinear. Judicer.
Pretiaium] Preciari apud Caffiodot. lib. 1.
cap. 11. Sic dcpietiari Tertullian. adversus Marcion. lit». 1. cap. <5.
AortiTiAivM ] leg. Alainann. tit. rxxv.
Illam optimam vaccam quatuor tremifies licet ad·
prtciare. Capitul. lib. v. cap. 366. Si quit allé·
riur caballo aut bovi vel cuilibet quadrupedi unum
oculum excujjerit , adprecict illud pecus quid va­
let . fir tertiam partem componat. Quod caput de-

8yo

Caroli Calvi apud Piftas an. nccctxin. cap. 10.
Si colonus vel fertius inde reputatus fuertt, aut
judicio Dei indi examinet ; aut fi convitius fue­
rit. hoc, ut fuprd diximus,undi menfuram adulte­
ravit perdat , tnfuper ζν virgis nudo corio va- '
pulet. Capitul. hb. iv. cap. 1 3. Erat & aqu* fri­

gid* judicium , de quo Gregor. Turonenf. hb. r.
cap. 69. & 70. de muliere adulterii à marito aceufatà ,qu* Lugduni fcntentia Judicis in Ararim
probationis caufa demerfa eft. De utroque Hincmarus de divortio Lotharii & Thetoerg* ad
vi. interrog. Sexta interrogatio. Quidam di­
cunt nullius ejfe autioritatis five credulitatis Ju­
dicium quod Jieri folet per aquam calidam five
frigidam, neque per ferrum calidum, fed adin­
ventiones funt humans arbitrii , in quibus frrpi
per maleficia falfitas locum obtinet veritatis, &
ideo credenda ejfe non debent. Hincmarus.
Chriflianitas ex antiquo . qua inter atia eft Cr
agenda judicia , fanxit (a frequentant judi­
cium quod fit per aquam . &c. Et paulô poft ;
Quapropter fieri aquam ignitam ad here duo co­
pulata in unum indaganda judicia , illud videli·
cet quod jam per aquam faflum eft , & illud
quoa per ignem fitndum eft, licit fine pro tempo­
rum varietate difparia. fed unum funt operatio­

lumptum eft ex Legilx Bajuvar. tit. xiu. cap. 8.
pag. 87. edit. Tilia.
;. GRAFio]Gloif* interlinentes, Cornea.
Certa ratio dominica ] Vetuscod.Thuan.
certè. Vide fuprà tit. 1. num. 4. de 5.
Neque mitt, ut cum just.] Refus de faire
ju/îice, infrà tit. lx.

nis Myfterio , in quibus fan&i liberantur mlsefi.
(y reprobi puniuntur additi i Lcclefice ,quamdefignavit arca diluvii . creditur tradidijfe autio-

1 IT. LI 11.

Hincmarum poft haec fequuntux pag. 350.& pag.
357. Aut faeramento aut Dei judicio expurgate ,
Crc» Eodem pertinet quod refert Gregor. Turonenf. de miracul. lib. 1. cap. 81. de altercatiJne
Presbyteri Arriani cum Diacono Catholico pro
fide Catholica : Accinditur ignis .Meusfuperpont-

Vide Leg. Ribuar. tit. tin. pag. 16. edit. Til.
& Tabui. S. Dionytii in tol. min.
i. Graviorem ] Paulus Warnetr. lib. v.cap.
36.pag. 30;. Vide Notas ad vet. Formulas (five
Appendicem Marculfi ) cap. 7. Judex tifcalis di­
citur in textu Leg. Ribuar. tit. lv. pag. 19. edit.
Til. Si quis Judicem fifcalem .quern Comitem vo­
cant , interfecerit, oc.fol. maltietur. Deindè quia
illa freda exigebant Leg. Ribuar. cap. ult. exacto­
res Regii dicuntur à Suggero loco a Fr. Pithrro
allato- Ideo autem mihi videtur dici Judex fifcalis Comes, ad differentiam Magiftratuum muni­
cipalium. Illi enim etiam tum judicabant, ut pa­
tet variis ex locis , pnecipuè ex Gregor. Tu ro­
ne nf. lib. 1. de miraculis c. 3 j. Decretum eft fententid Primorum uriis. Sunt dc multa hujus rei
alia exempla. De Comitibus autem vide Notas
ad Marcultuin lib. 1. cap. 8.
Gasachium j G loll* interlinear, cod. Thuan.
caufatorem.

T IT. LI V.
De Ri »r<stata ] De rebus crediiis noftris,
De preft. Optatus lib. 3. pag. 3 5. b. Pracedente
terrore creditores periculis vallabantur ; (y qui
pro proflitis fuis rogari meruerant , mnu mortis
humiles impellerentur m preces. Juretur ad Sym-

mach.pag. 163. 184.

TIT. LV.
1. Ænevm ] Examen aque ferventis , Leg.
Wifigotthor. hb. vi. tit. 1. cap. 3. Adnunttano

Tome II.

ritas frc. Deindè : Confiat nimirùm, ut inquiunt.
quia in aqua ignita coquuntur culpabiles. fir in­
noxii liberantur incotii, quia de igne Sodomitico
Lot jufius evafit inuftus> &c. Vide qu* apud

tur, fervet valdi, annulus inunda ferventi pro­
jicitur . Pyc. Infignis locus, & qui omnino Legem

Salicam illuftrat, & vetuftiifimam ejufce judicii
formam docet. Ur& de gloria Confeflbr. cap. 1 4.
Videndus idem Gregorius hiftori* hb. a. cap. 1.
de S. Briccio Turonenfi Epifcopo. De ignitis vometibus varii meminere. Leges vett. Capitula,
Ivo Carnotenfis, Burchardus, Pithceus , de Ju­
reras. De aliis quoque purgationum generibus ,
juramento , duello, pane hordaceo, cafeo, cru­
cis , nos quxdam feriptimus. De ferro cadenti
vide Georgium Logotnetani pag. 41. ubi etiam
de duello. Additur de purgatione ferri igniti :
0« in ris fufuutie
, fafCufni j Mf«à»rV<
uâfotmi. Mox dicitur eum qui ex barbaris origi­
nem ducit, barbarico judicio uti debere. Vide de
N. B. Eadem de re Pachymerius lib. 1. Cantacuzenus hb. 3. cap. 17. H*c omnia Judicia repro­
bavit Ecclefia. Agobardus contrà fcripfit pag. 187.
De aqu* judicio videndus item Adhemarus, 8c
ex eoSirmondusadGoffridum.Porrb noftiâ me­
moria paucis abhinc annis folebant Judices reos
maleficii accufatos mergcre , pro certo habente»
incertum crimen hâc ratione patefieri. Quod fcelus merito,fecundùm EcclefirCa nones,ampliffimi
Ordinis decreta refecîrunt. Sic accipio Nithardum , dum ait Gerbertam ut veneficam aquis

Hhh

8fi

Hieronymi Bignonii

porfixatam, qui* fcilicet tea fuilfe tnerfione ap­
paruerat. Unde fortifié ;
£t pm* aafimtu eapOOnat frfitt Memu.
Leg. Longob. lib. i. tit. $ }. cap. i. Si quit fervum
alienumjute voluntate dem.ni Jut in jacr amentum

miferit, cut manum in caldaria mittere fecerit.
Æneum pro aheno. Vide Ezechielem 14. Æneum
in quo eft cruge &c, Salvianus pag. xyx. Infrà
dt. 67. num. i. Æneum portare ubi fint conci­
nunt. Paéhun Childeberti & Clotarii num. 4. Ai
aneum provocatur manum incenderit. In Decretione Clotarii num. 8. Ad Jortem veniat . «ut «d
pltbtium promoveatur. Forcé legendum eft,
uneum , non plebeium. Tit. lix. infrà : Ut per
antum ant per compofitionem fe educeret.
T 1 T. L V I.
x.Sagibar. qui rura a. fuir.] lllequi ju­
dicia Regis exequebacur. Vide Leg. Burgund. de
WittifcaJcis tit. 76. edit. Til. Seionet apud Caffiodorum. Sed ramen hi judicabant. Infrà verf. 4.
virtjagt, P. P. Mi.
4. Malloberghs ] id eft, locis te&s, inquit
Belius, qu·* ftatutum eftConftitutionibus Caroli
M. ut locus malli fub redo Foret. Capitul lib. in.
cap. 57. lib. iv. cap. 18. in tine. La Cour dc
JUanbrrgeuu i Pottirrt.
S*c!»aronis] Vitos xrate& fapientiimatu­
ros interpretor , qu.bus contioveihas definiendi
facultas erat, adeo ut nec pofteà ab his Comes
feu Gratio appellati poilit, quemadmodum bcic
ftatuitur. Perui ii ilicee legum, quos poftea homintt le"i!es dixeiuntÿ quorum & confuerudinario
veteri jute non minima auüoriras in plerifque
caulis, ut apud Matthxum Paris &: alios patlim
videte eft. Illud ipfum eft quod judicium civium
vocat Gtegot.Turonenf. lib. vn. cap. 47. Dehinc
8c ex his deledi videntur qui Legis Doâores in
Adhemati Chronico, fub Ludovico Balbo, cujus
parnculamcdiditPirhrrus fub nomine Fragmenti
htftorix Aquitanica , de Vulgrino Aquitanis
Duce, qui contra Noranannos Maniliacum caftrum conftruxit, ibique mifit Robert um Cifdebertum Legit Do&um, ( al. peritum) & amicum
fuum fidclffimum nomine nanulfum, fecitque
eum vicecomitem fuum. Adrevaldus de miracul.
S. Benediâi lib. 1. cap. 15. Yifum eft Miffit do­
minait placitum Aurelianit mutare. Kenientet
igitur ad condi&um locum Magillri & Judicet.
utraque ex parte accerrimi dccettabant. Aderant
namque Legum DoSoret tam ex Aurelianenft quàm
ex fFaftmenfi provincia 6rc. In diplomate Pippini Majoris domus pro S. Dionylio : Ubicunque
eorum jujhtiam invenimur. ficut prxdecejforet
noftri. feu Comitet palatii noftri. vel reliqui
Legit DoAortt judicaverunt. Prima pars hujus
vocis, Sagibaronrr. ad Saionet accedit ; de quibus
paflim Cailiodorus, Leges Wifigotthor. & Con­
cilia Toletana.

Plus quam tais assa n. deb. ] Suprà tit.
xLVi. num. 1.
An te G r afion em ] qui cum feptem judicat, fu­
prà tir. lii. num. x. Sagibarones verb numero tres.
TIT. L V II.
Vide fuprl tit. xvn. de fepulchro violato.
5. Ponticulus

] Mos antiqua fepultura j dc

8^

qua, & de politione columb*, vide Paulam
Wamefridum, hb. v. cap. 54.
4. Super alium] Sicrntelligo Sidonium lib. j.
epift. ix. Quid plura . jam niger cejpet ex viridi.
jam fupra antiquum Jepulchrum gleba reeentto.
Nec audiendus Savaro pag. xo j. ad verbum torfi
latronet ; unquam illi fpoliandi mortuos causa
fepulchrum violadent. Nam vetus erat fepulchrum avi multo antè mortuo. Viddis epiftolam.
c. Expoliaverit ] Turonenf. de gloriaConfeftor. cap. 6x. Francifcus Pithceus ad verbum

Corput jamfepultum. Et tit. xvn

B. Bafilius :

S10< trt ■Α<·"ι·«·!·«. pag. χ86.
<» ·*·' Wjki.W·»
* ·«·<>■, r· r'A'.Âo ««/>· , «at
ύ .»'·< ~ - -~7f ' ,
»·<·
λ·.···
·<«>? < ■*>« vk* litui, f
·.’·» ·; ..

·?ί ·νΛ ·>· «3,

·<Μ··. *
μ····.

T< J ·«·/?<»» ··«
aùt'ui , i

«»S,?^.. nî

iwr.ft.t,

tÇ

a CO i ·«>«·»
, r·· i*l!i ârotark.
»7 at't'irû ÿ
xafi *«
r,«

aÇ r.<«« *·Λ·7η·>, î

«4««*·. B, Ambrolius de Nabuthc
cap. 1. Eruderato paulb poft tumulum ; ζχ fi cogn-feu egentem argue ; nifi forti hoc folum quid
cum divite plura pereunt. Serina veftet, & aura
intexta velamina, quibut divitiit corput ambitur,
damna vnvntium. non fubfidia defunâorumfunt.
Junge 1. xiv. $.
de religiof. 8c fumpt. funer.
Ubi de ornamentis. Gregor. Turoneul. lib. vin.
cap. xi. Leg. Wifigotth. lib. 1. tit. x. 1. 1. Boio­
rum tit. 8. rap. 4. VideSavarooem ad Sidonium
pag. ιΰι. Lindenbrogium ad Ammianum Mar*
cell. lib. xvr. Quintilianum declamar qpj. Pau­
lum Diaconum lib. tv. cap. 49. Sidonius lib. ni.
ep. j. Nec elutu vtfttmenta . nec veftitit fip>Achra tribuebant, jufti fic mortuit talia jufta folvtnttt. I. xiv. $. 4. D. religiof. L xxix. de in
rem vetfo. Propriè tamen ad pernam heic fubjeâam attinet I. iu. $. 7. de fepulchro violaao.
Vide locum 8c 1. ult. de auro argento mundo.
La&antius lib. a. cap. 4. Arnobius lib. v. Mos
ille in vulgo obfcJerus , in funeribus Epifcopo­
rum 8c Presbyterorum retinetur. Vide Gravamina
de Alliaco à P. Avenionenftbus. Vide Novell. 19.
Leonis lapientis, Phorium Nomocan. tie xtrr.
can. x^. ur. xix. cap. 17.1. x. Cod. Th- de fe­
pulchro violat. 1. v. Cod. eod. i. j. 7. I. Cod.
Th. de indulgentiis criminum, Valentis Novel­
lam de fepulcr. Concil. Toletan. IV. Can. 45.
Savaronem ad Sidon, pag. xn.
Wargus 1 Gloilie interlin. Thuan. dejeSut.
Vide Leg. Ribuar. tit. 87.

Hospitalitatem ] Hofpiraliras Francorum.
Videatur Lex Burgund. Jofeph. lib. iv. cap. ulr.
pag. 109. Heic eft aqux&ignis inrerdUlio.aicmirà tit. lix. Panem dederit aut in hofpitium col­
legerit.
T 1 Γ.

LIX.

I. Ql l EUM ADMALLAT ] Supri tit. UI. Ο. I.
admallatut. Leg. Ribuar. tit. xxxn. }. Conjurare
debet quid eum ad Jlrudem legitimamadmallatuin
habet, in edit. Til. tit. eft J4. num. 4. pag. 19.
Marculfiu lib. 1. cap. xi. admallandum prqfequendumque. Noce ibidem. Leg. Ribaar. tit. ut.
num. f. pag. j 4. 8c rir. ini. n. 1. edit. TiL

Etiamsi

uxor ejus]

tum punitur.

Uxor recipiens mari­

Notae ad Leg. Salic.

8β

TIT. LX
i. Ego rot tanoano &c. 1 IWei it Jufiict,
«t fuprà de Grafione tit. j ». Vide prxfitionem
Leg. Burgund. P. P. Mi.
Causatorbm J Gregor.Turonenf. lib.x. cap.
9. Cuufuturut ucctffit. lib. ix. cap. j. Exponent
cufu. lib. x. cap. 4. Cuufatut cum foc'to, De*
crerio Childebem R· num. 11. Cuufiuor Ccnttnurium cum centeno rtquirut.

T I T.

L X I.

De chrenecruda ] De ceffione bonorum.
1. Nie subtvs terram ] Ίhefaunim aut
quid aliud denotat.
Dt terra illa in pugno ] Vide Leg. Ata­
man. dr. lxxiv. Tollut it ipfit ttrru, fired Ala·
rnunni Curfibdi ( aliis Zurb ) dicunt. Videantur
vert. Fotmulx cap. 19. & Nocx. Mos Germani­
cus, de quo Plinium accipio lib. xxn. cap. 4-Sed
& apud Romanos quid non diflimile obfervabatur, de cefpite Arc.
Ultra suas scapulas ] Quali pro derelicto
habear. Veri enim relinquimus ea quibus oculos
& anticam corporis panem retrahimus, &: pofteriora tantum oftendimus. j. Regum cap. 14.
Preiictrt poft corpui fuum.
Camisia ] Eginhartus : ud corput amifium
Uncem h'ftminalibuj Until induebutur. Additio
CapituL Ludovici L cap. 11. Alioquin hoc omtùnb proviitot ut cumfiu ditat hr tunicat duui &
cucmÛai duos & tttpptt deas unufauifqut Monochorum hoheot. Viâor Uticenf. lu>. 1. Dt palhii
ultorii, proh ntfut ! cumifioifibi fxfemorultu fu
titbut. Reda in Martyrologio xvm. KaL Januar.
Dt ipfit polliit ultorii cumfiui fibi fr jimoruliu
ftcitbut. Qux fumpfit ex Viltore procul dubia
Hieronymus epift. ad Fabiolam de vefte Saceedo
tali : Solent, inquit, miliiumttt habtrt lineat.
quot cumfui vocant, fic aptor mtmbru fuit hr
efiri&ui corporibui firc.
Discinctus ] Hodii quoque bonis cedentes
aooam iolvunt : Sc sonam abjicere pro bonis ce­
dere vulgb apud nos ufurpatur. Pono heic agitur
de ceflione bonorum.
Discalciatus ] Vide de calceis lib. Ruth.
Calceus in fctipcuris noca dominationis. Pfilm.
Extendam calceamentum meum fuper Idumeam.
Ad calceamentum pertinet, ncfcio an huc faciat,
quod fcribit Gregor. Turonenf. in vita B. Leobardi Sc B. Venandi, prifco Gallix ritu ufitarum
ede ut annulus porrigeretur fponfi, unique ofculum Sc calceamentum. De calceis Plutarchus
in 1 hefeo. Difcute.
Dicer est ] Regius cod. 1. dederit. Atqui nil
dedit cùm bonis cedat, nifi legas dtdiffet, aut ilii
fcnpfident itdtrit pro dtdifitt. cùm certum fie
fids malx ne dicam peffimx latinitatis auâores
eife. Legerem indigem eft. Vid.

Per compositionem ] Alibi in eadem Lege,
Per compofittonem ft educere. infrà lxvi. num. 1.
Sc x. compnfitionem quum infru putrium facere
debuit. Leg. Longobard. lib. t. tit. x. 1. x. dt
compofitionibut qux udpalatium pertinent.
TIT.

L X 11.

De alode ] Alode aviatica hereditas dicitur
Tome

11.

%4

in Leg. Ribuar. tit. tfi. aliis 58. pag. ;t. edit.
TiL in fin. tit. Vide Decredonem Childebem R.
num. t. Aviaticum in Conftitutione Conradi. In
Legib. Longobard. lib. j. tit. S. L 4. nepos eft ,
noti hereditas ; quamquàm ibi male accepit!· vi­
deatur Lindebrogius pag. 1 jio. de alode. Vide

notas ad Marculfum lio. 1. c.a.^c t x. ubi plura.
Leg. Bajuvar. tit. x. cap. 1. n. 4. ( in Lindenb.

edic, j.) edic.Til. oag. ji. Leg. Bajuvar. rit. 17.
cap. x. ( lie Linde not. ) TiL j. pag. 105.Leg. Ri­
buar. tit. $6. ( fic Lindenbr. ) Titio 5b. pag. jo.
Vide item Leg. Angliorum tit.6. pag. 48 j. ubi
de exdufione feminarum agitur. Et alia capita
omninb cum hujus tituli captdbus componenda.
Capitiil. lib. 1. cap. txtf. tx beneficio fuum fami­
liam nutricare faciat, Cr dt fuu proprittutt pro·
priant familiam nutriat. Mox : Si in beneficio
uut in ulodt annonam habeat hrc. lib. j. cap. xo.
Sc cap. Si. Quomodb tudem beneficio condriQu
fint, uut quii dt beneficio fuo ulodtm comporuvit
vel ftruxit.
6. Sed ab virilem.] Dum txtittrit. Leg.
Ribuar. tit. $8. Idem apud Athenienfes fincituin : >0^*» J »■» «fji···/, » re« ··
aj/iw,
U· i»
in, t iiijbii ùm’fi. Demofthenes
in Oratione ·ο< Maa/preU. Ubi illud quoque obfervare eft, fepararionetn quodammodo pater­
norum bonorum fieri. Ideo idem Demofthenes
in oratione ·ε«« Λι»χ«ρ*·_ x.pu> «■/
. »S
rA> «Vpo.Rre re» i/fhti , 5 re» ·* th tfHu.
irlif fp nîe ïfiitul» ηκ
, ffo fi ••■A»
μ. , ·
rit
ithAltn·. Quod fcilicet
perpetub obtinebat cùm de legitimis hereditatibus agebatur. Lex verb Salica etiâm in paterne
heredicue. Idque olim apud Armenios obferva-

tum Juftinianus fuftulit Novell, ar. Sic Ribuarii
Leg. Ribuar. tit. jS. SicSaxones Leg. Saxon, tin
j9. Sic Angli vetufti Leg. Angliorum rit. 6. Sic
ohm Hebrxi, undè refertur Jobum caville teftamento ut filix cum fratribus portionem ferrent.
Job. cap. ult. Vide Marculfum lib. x. cap. ix.
Inftitut. tic. de legitima agnator. fuccelT. §. Cuterum ; Ut pltrunqut htreditutei ud mufculoi con­
fluerent. Videndus Philo de vita Mohs pag. 468.
Λ· " re» aA^wx'a» ■//>« iiiuSui. Si pag. 46 9.
TIT.

De

L X 111.

parxntilla toll. ] De modo ejurandx

cognationis.

Tollers vult] Propter onera inimicitiarum,
vindicandr mortis , Sc juramenti. Ut hereditas
proximos, fic permulta onera fequuntur. Onera
proximorum apud Athenienfes , qux mercede
quadam hereditatis rependebantur. Vide Demofthenem in orationem ·/·· v.utifwt.
i. Parin TiLLA ] Jornand. de regnorum fucceilione pag. n. purcnttlu conjunEU. Vide fupri
tit. 46. num. 10.
TIT.

LXI V.

Dt charoena ] Vet. cod. Thuan. churoenu,
Sjc cod. Expilii.
i. Per vim. 1 Cod. Expilii, Per vinuttm.
TIT. LXV.

De compositione homicidii ] Tacitus de
Germanis : Luitur homicidium certo urmentorum
uut pecorum nuryxro. Vide Lee. Scotorum in Ida
Hhh>

Hieronymi Bignonii Notae, &c. 80

8;y

Decorticaverit ] Decorticare fuprl tit.
19. nuln. 10. efcorcher. In cod. Mf. Lefcurii
Expilu decotaverit, id eft, caudam abftulerit &

vitio nec lentatam eam, nec vinum in illa invenijfia , fed aheor de alia tum adduxit tu illam
dimififlejt & aliam habuit uxorem. Nec diflimile
quod veteri jure Romano obfervabatur. Servius
Sulpuiu» lib. d· dotibas apud Gellium1 lib. iv.
cap. 4. Qui uxorem duSurus erat, ab eo unde
ducenda erat flipulabatur eam in matrimonium
duHum 'iri. Qui daturus erat, itidem fpondebat.
Is contraSus fttpulationum Jponftvnumque dice­
batur fponfalia. 1 une qux promijfa erat, fponfa
appellabatur ; qui fpoponderat duSurum, fpon·
fu*. Sed fi poft eas fttpulat tones uxor non dabatur,
aut iwn ducebatur , qui flipulabatur ex fponfu
agebat. Judices cognofcebant. Judex quamobrtm
data acceptave non effet uxor quartbat. St nihil
jufta caufa videbatur, litem pecunid aftimabat,
quantique interfuerat eam uxorem accipi aut
dari, eum qui fpoponderat aut qui ftipulatus erat
condemnabat. Quod obfervarum feribit ad id
tempus quo civitas univerfo Latio Lege Juliâ
data eft. Eadem & Neratius de nuptiis. Vi^e
Ariftotelem politic, lib. v cap. 4. I. 1. Cod. de
fponial. 1.1. Cod. de repud. I. a. D. de divort.

deturpavetit.
1. Si vero negaverit] Inficiatione lis crefcit,ut ir» Lege Aquilia.

Extat hic titulus num. xcvm. in cod. reg. 2.

Bfgtam majeftatem. Huc refpicere videtur Salo-

i non Proverb. 6. t.
Ntc fufixpiet pro re­
demptione doua plurima. Sic apud Aires. Léo
African. parc. a.
TIT.

L X V 1 1.

i. Stri.* ] Hincmar. de divortio Hlonrii de
Tebergx ad t$. ihterrogat. Quidam vcfttbus car­
minatis Induebantur vel cooperiebantur ; alii tu­
tem cibo d fortiarüs dementati, alii veri tatuàm
carminibus d Jlrigis fafimatt, Cr quafi enervet
effcSt reperti funt ; quidam autem d lamiis five
gcnichialibut feminis debilitati £rc.

TIT.

LXVIII.

Caballo excorticato ] ML Expil. deeotato. Apud nos viliiGini qui equorum morticinia
detonant, & ferè inteftabiles.
i. Caballum alienum ] An vivum , an
mortuum ? Puto mortuum , quia corium do­

mini eft.

T I T.

LXIX.

i. Dr ramo ] Mos Germanicus. Tacitus
anna!. 1. p. 51. 'Iruncis orbarum antefixa ora.
Gregor. luronenf. lib. ix. cap. 19.
j. Si quis caput hominis ] Vctuftiflima
Gallorum hxc obfervatio , auâore Polidonio,
quamque à Romanis vetitam, ut docet Stra­
bo , Franci rursùm intulerunt. Strabo lib. tv,

Π^·«·ν< 3 n
( alias ri «···.< ) t ··
£ rl ΐ«0»λ«· , · »»<« rurari
sAu»·■>»; ti «·<’
»<«>a> <·. r.Aip.'·. . jW·· l·
««V.· ri
1
»Μ···ή·Αι»«.· ’L* ><«· 'Mt
Π·>η·Μ<** Jills iin. r·· m **>*··· , iÿ rt, /mi e/*r»<
, «* î
φ·'^’
Ae tUa rmUia·.
Apollonii Tyrii hiftoria apud Photium : Decol­
labatur , fjr caput ejus ad fafligia porta fufpendtbatur. Venationum certe notas & ferarum
captarum capita nobilium valvis affigi hodieque
mos eft , ex illo veteri & immani, ut ventiinile
eft, defeendens. Manilius lib. iv.
Hai>er hok

, poflts oruc fuperbos

Ptlübus , & captus domibus prfigert prodas ,
Et pacare metu filvas , it vivsrt rapto.

Inimicus suus ] Franc. Pithtrus de eo qui in
duello vicit interptetatur. Sed pace ejus didum
fit, non ira accipiendus hic locus, fed de inimico
f.iidofo, ut tum loquebantur. Licebat enim
privatas inimicitias armis petfequi , &. inimicos
qui aliquem cx agnatione fua occiderant aut malè
muldaie , aut impunè occidere.
In palo misirit ] Vide Gregor. Turoueiif.
lib. ix. cap. 19.
TIT.

L X X.

De repudiis , feu de fponfalium diflolutione,
Leg. Alaman. rir. 5). Componat eam quod defponfavst (y dimsfit , cum quadrapinta folidis. Et
Cum duodecim fairamentahbut jurtt, cum quin­
que nominatis O feptem Advocatis , ut pro nullo

TIT.

L X X1.

& **. a. quem ab omnibus abclfe feribit Pitheeus. Huc facit Speculum Saxonicum lib. j.
art. i. Ædtficia praeliorum feu villarum propter
nullam aliam injuriam fuccedi feu ad terram proJlemi debent nifi in ipfis fuerint virgines aut mu­
lieres violenter opprejfte , aut poft faHum intro-

du3a. Tunc enim dom&s illa per jus condemnan­
tur , fi non , «r juris eft t excujentur. Poftouam
condemnata jam fuerint adifiaa ejufmodi ,fi reus

poftmodùm abfolvitur ab aSione, deflruSa jam
adificia non ex/olventur, quia ea d reatu non
rxcufavit cùm jure fuerant exeufanda. Verùm
cùm ejufmodi condemnatio jute hat, & Roma­
nis quoque Legibus in crimine majeftatis non fit
ignota, palam eft non de hac condemnaiione
Legem Salicam heic agere ; fed illud quale fit,
mihi incompertum elfe ingenuè profiteor. Sufpicor tale quid heic defignan quod in Arabia Iblirum fieri & hwUiv»', appellari feribit Ulpianus
1. ix. de extraordinar. criminibus. Fortafsè & ad
terminos eftbfTos, limites exaratos , arbores ter­
minales evulfas referri poteft. De qua re Edi&um
Theoderici R. cap. 104. Porta fit & ad claufum
agri aditum. Quâ figura & condemnare portam,
pro obftruere & occludere vulgb dicimus. Sed hoc

divinare eft.
i. Condemnaverit J Lormul. vet. Linden­
brag. 38. pag. jai. Ut r.uUus'cxvobts jam diSum
Abbatem, vel ipfum Monafftrium, nec homines,
nec res fuas quas ad prxfens habere videtur, vel
in antea Chrifto propitio a bont> hominibus ibidem
conlatum fuerit, nulljus inquietare, tete condem­
nare, vel aliquid de rebus fisis mtnuere omnind
prafumci. Sed ibi de Judicibus loquitur. Putarem
condemnare efle damnum dare, endommager la
terre Tautruy. Sic in Leg. Burgund. tit. 48.
num. 3. Caterùtn fi aut brachium cujufcunquo,
aut tibia fupradiSo ordine fraBa , fx evidenti
fuerint debilitate damnata , ea compofitionis
forma ftrvabltur.......

8y8

Η BIGNONII NOTÆ
AD NONNULLAS CONSTITUTIONES
ANTIQUORUM REGUM.
um host*. ορτιμ. ] De his nonnulla ad

C

Marculi. lib. i.cap. a 5. adnotavimu*. Olymniodorus apud Photium ,
ftrrd rAv^A··
k· « ·*Φ·Αμ»τ«< «dvUrw
, m Jaftaa n*rt ftrnr
Attihiaco ] Locus eft durante fecundi Regum noftrorum dynaftii percelebri*. Palatium
quippe fuit in quo plerique conventus habiti. Vi­
ta Ludovici Pii : Dominus Rtx conventum gene­
ralem cMireii^ù m loco cui vocabulum eft Attiniacus Grc. wtdein indi&um placitum À Lothario
apud Nithardum lib. 1. Rodulfus quoque Rex
Francix (inquit Frodoardus ad an. nccccxxtv. )
placitum tenuit apud Atdniacum ; ac tandem cum
Carolo Rege tedere Remis inito , Attiniacum
reddidit anno nccccxxix. Vicus eft iu ultimis
Rhemorum finibus cis Moiam ûtus , qui anti­
quum nomen hodie retinet Attigar. Heic verb
omnia quotquot vidi exemplaria, Reg. OifeL f.
1. non Attimaco , fed Antonoco habent. Quod
etiam editio Tillii nominarim exhibet. Eft autem
Antonacum oppidum ad Rheni fluenta Romanis
notiflimum ; cujus meminit Itinerarium Æthici,
quod vulgo Antonino adferibitur. Notitia impe­
rii occidentalis fub difpoiitionc Ducis Mogundacenfis Prxfe&um militum Acintenfium Antouam
locat. Quod etiam Alemannisà Juliano ereptum,
munitionibus deindè inftruâum, & moenibus re­
paratis ornatum fuifle narrat Ammianus Marcel­
lin. lib. xvnt. Regum tandem Francorum pala­
tium fuit, & fedes eorum qui Weftrix Aulirafix
feu Francix orientali imperarent. Fortunatus lib.
x. carni. 11.
Asuoaaccnfis c^fiilli promptus ad arcte
InJt prupb ucctdcns .farcina pergo ratis.
Mox : DflUfar Aon profiuu Refer in JfAiitu uda,
j4c mtaft ofeioprandia fefia cobtat,
Retiieu iafpicitar fuo fabaefisfce levatur.
Et aaaurat pifies, cùm fit in <rrct fedens.

& extera qux fequuntur. Quibus verbis elegan­
ter publici conventus fokmnibus diebus i Regi­
bus noftris haberi foliti, deferibuntur. <3alendis
Martii ut plurimum primx familia* Reges conve­
niebant. Feftis poftei diebus Natalis Domini,
Pafchx , Penrecoftes qelebrari placita mori* erat.
Quâ occafione lubet heic aferibere Robeni R.
diploma B. Dionyiii Monachis conceflnm. In
nomine fanStt & individua Trinitatis. Robertas
divin! ordinante clementi! Rex Francorum femper Auguflus, &c. Curtem itaque noftram cùm in

ipfo caflello habe remut, at nos ab inquietudine
ipfius Ecclefia &· fratrum ibi Domino famulan­
tium longi faceremus, Deo & gloriofo prote3ori
noftro S. Dionyfio ex confultu Arducpijcoporum

& Epifcoporum quorum nomina Jubterfignavimus . & Optimatum Francorum , placuit fertnir/r.
tati noftra ab hodie (r deinceps remittere ut folemnem curiam . hoc eft » in Natale Domini, in
Theopkania . m Pafcha (r in Pcntecofte . neque
not neque fuccejbrts noftri in ipfo caflello ulte­
rius ullo modo prafumumus celebrare. Data vnt.
Kl. Februor. IndiS. tt. anno 1. regnante Roberto
Rege gloriofo. Undé judiciarii conventus ( Par la­
menta vocabant ) quater in anno, in Natali Do­
mini , in Purificatione , Pafcha & Pentecofte ,
haberi foliti. Sed ut ad Antonacum revertamur ,
cafte Ilum eft ad Rhenum non longé à Confluen­
tibus , Colonix paret, Andemach vulgb vocant j
qux vox cùm non longé ab Anionaco abiit, pro­
ximior eft Anternaco. Sic enim illud ipfum caftrum , de quo ferma eft , Annales Fulaenfes vo­
cant fub anno nccctxxvt. Hludovicus ( Germanix Rex ) quidam noSe fe fubtraxit de caftrtt, €r
Rheno flumine tranfito . in caflello Anternaco
cum fuis confedit.
Avi at icas ris ] Alode, fuprà tit. Lxir.
5. PïR prædicat. Episcopo*. ] Sic Synodus
Aurelianenf Ill. cap. to. I.lud atom adjicien­
dum tffe credidimus . ut in Epifcopi difeuffiona
confiftot de his qui in civitate fun fir territo­
rio confiftunt, Cr tali funt ordine fociati, utrum
ignoranter ad illicite conjugia venerint Λ en
per contumaciam qua funt interdi&a prafumpfe·
rint, &c.
Excommunicato* suirit ] Svnodi Aurelia»
nenf. til. anno xxvi. regni ejofdem Childeberti cap. 10. Non prius ad communionem recipian­
tur qudm incefti adulterium feparatioae forave­
rint. Synodi Turonnicxil. cap. xxi. Quexdid in
tamo verfatur fcelere . h Chriftiatm τβιη ataue
convivio O Ecclefia omtmunione privabitur, 'ita­
que cùm Charibertus Rex uxoris fux Gxorem

connubio junxiflec , i B. Germano Parilîenâ
Epifcopo communione privatu* eft cum uxore.
Gregor. Turonenf. lib. iv. cap. 16. Id impunè
antè fecerat Chlotarius Rex. Idem Gregorius
lib. nt. cap. 6. De anathemate vide Lindenbrogpeg. * 4 5 j. SanCL Job. Chryfbft. Mb νβ A w

a

{mBc d nhoima. Ibid.

Ds Palat, mt. ixtran. ] Excommunicatio­
nis effeéhu ad temporalia.
4.TRICBNARIA in ] Theodofii juntori*. Valentinianus Novell, lib. a. dt. I. Huma­
no generi profundd quiete orofpexit Et tit. xu.
ubi Anianus. Procepiu» de bello .Vandalico
lib. 1. pag. 94.
τ·,»ί·ο,
w·
nia
xtfti r» roie*fp aivis h»m.
·οΝν1φ
Ifjpie i» ·>μμ>*· bmSit >·*< , nil·* J »·/" mos
■φΐ·*!·· ra<Aa*v/«WM H·*, ia' eeuffNp;*·

8jp

Hieronymi Bigonii Notæ,&c.’ 84ο

^«.«ιr»'t ,·, r«
: tlfttt ίγ··ψ<* ï···
•
Sa>AA«v
, i> ό -p rp fnitwi
A<V<·**·’.
«< rwriv /« »·»« «f«M.n»Ti>
«*«· ♦O;’».
Ldi&um Theoderici R. cap. txix. Tricenrulu.
iegn falubcrrnnum conftttutum. Leg. Wifigothor. lib. x. tit i. lib. m. & lib. tv. tric^nnaiis
ergt tranfturfio temporum cùm jam fic confronter
inoleverit in negotiis aBionum at non jam quafi
ex inftruSione humana . fed veluti ex ipfa re­
rum procefiiOe natura videntur. Conftirurio Chiotaui Mf. Vide Synodum Aurelian. 111. cap. xn.
^adoi tricenaria tempora Ecclefix quoque obftare
feribitur. Id pofteà immutatum , 8c quadragin­
ta annorum prxfcuptione cqntra earn opus eft.
Vide Cod. de triginta vd quadraginta ann.
prxfcnpt.
z Λ
7· Bannivimus ] Vide Notas ad Marculf.
lib. t. cap. 40. & Luidenbcog. pag. i 361.

p.c, ,t,
Ad Anium raovoc. ] Vide tit.
Cjr «·
Salic*.
Pas. ia.
ι»ρ· «.

Legis

Cap. «.

Trustes

Cap , '

adquirat. ] Quid truftis heic?

Ao flesium jr».

aneum. feuinium,utiniA£ cai’i·**
Nam de fortibus heic agitur & purgationibus.
Atrio Ecclssia ] Vide Concil. Toler. X1L
cap. 1 o. can. Diffinivit. j j. cauf. 17. qu. 4. Ivon,
pan. 111. c. in. Capitular, lib. 1. cap. 134.lib.1y.
cap. ij. 18. lib. v. cap. 1 j<. 15$. Vide Titub.in
uaoque Cod. de his qui ad Ecclefias confugiunt.
Sozomenum lib. v.deStilkooe.HomiliamSandL
Chryfoftomi de Sacerdotio pag. 549· Leo Maffican. lib. 3. cap. a6. Atrium ante Ecclefiam.
quod nosRomand confuuudine Paradifum dicimus.
Vide Notas Lindenbrogü ad Pduli Diaconi hif«

toriam Longobardorum.
Quia. atria Cl. non sent ] Concil. Tolet. XIV. mgmt* paftiu tribuit. Vidi Conftitutionem Honorii
buuntur.

Mf. ubi quinquaginta palTus

tri­

Arfennis ] Vide Notas ad veteres Formulas
( five Appendicem Marculfi ) tit. i. Agrimenibrai
pag. 197. Pontanum Origin, lib. vi. pag. 579.
GtegoriusTuronenf. bb. i.eap. 6. Unum Jladtum
habtt artptnnts quinque. Leg Çajuvar. tit. 1. can.
14. num.a.ubidiciturarpentum, Leg. Wifigottn.
bb. vm. rit. iv.l. xj.&lib. iv. tit. 1.1. 14.

ccc. ter. acc. flagell. ] Vide inffi ad dt.
xtn. Leg. Sal. Flagella porrb aliud ab i&bus in
lib. x. Cod. Th. de curfu publico. Vide Philo­

Contentio excusatur , &c. ] Vetus codex
Mf. ita habet Omnium rerum cxcufatio reddatur futurum . aut fi de pretium domine reformetur. De fifcahbut ut contra dominum cenfùimiupro tenore pacis jubemus, ur in trafic * electi * Centenarii ponantur . ’ pro quorum ♦ fide
atque « folhcitudine pax prttdtBa fervetur.* Et
quia propitiante Domino inter nor germanitatis
caritas indifrupto vinculo cufiodiatur, Centenarii inter communes provincias licentiam hebeant
latrones perfequi , vel vefligin afiignata minare , & in truffe qua r defecerit .ficut diSumeft.
caufa remanent ; ite ut continui capitale ei qui

pag. 998.

DecretioChlotharii ] Hxc Conftirutiopar»
fu periods ede videtur, padi fcilicet inter Cnildeberrum &c Clotharium initi, tum qubd paéhnn
illud, quod antecedit, fine congruenti Λ: epilo­
go careat, tum quia pacis foedus dicitur , neque
tamen ulla pacis mentio, de qua in fine hujufce
Conftitutionis agitur veri 17. ut ex Mf. fuplevimus , & verfic. 17. Itaque cum prxcedena con­
jungi debet.

Cap. i.

Vide Leg. Sa­

lic. titTÎXXtx.

Involaverit] Noftris voler. Optatus lib. tv.
Dt involato grmio. Et infti : Pofiejfio Dei efi
turba fidelium . ex quo cotidie fur diabolus cupit
aliquid involari. Juvat fic recenfcre plurium
vocum noftrarum origines , quas barbaras aut
novitias plerique exiftimant. Vet. Gloflar. >α^·Τ· ,
furor, involo. Hygenns fab. 101.

nem contra Flaccum

Pag. 1»·

lv.

Si qw od vefi.gium minandum.

Coklvdio ] Marcell. lib. xvm. ic xxx.
Syuimach. lib. i.ep. $.hb. j.ep. 10.& 50.lib.1v.
eu. 36. Majoriani Novella de eptfcopali judicio.
Edi&urn Theoderici cap. 114. Decretio Childebeni fupri cap. 7. Leg. Bajuvar. tit. vin. cap. 6.
lib. n. Cod. de JuriQidL Gloflx : Conludium ,
Alix : compoftum. collufto.
VssriG. comtrob. latr. ] Lifrà verf. 16.

Pag.··.
»««■ «n»
κ>. «v»·*»

9 ctiirffun·*

a». Et quo

perdiderit reformare * ftfiinet . fr latrmttm 9
perquirat ; qutm fi in trufie ** permvemeTit .me- »
dictatem fibi vindicat, 6c. ut fuprà cap.tx.quod
ejufdem codicis audoritate trajedum inde au­
ferri Sc heic legi debet.

Own.

rer. etc. redd.

Aurelian. 1. cap. 3.
cap. xx. & Not*.

4. A:

] Videamr Synodus
Variat. Fonnula^·

q.

1

8tfi

862

HIERONYMI BIGNONII
NOTÆ

AD MARCULFUM.
’axculfi, quem nunc damus, Erudite Ledor , plures dodi viri memine­

M

runt. Sed quis fuerit, & quo tempore vixerit, nihil certi ab illis proditum
eft. Quidam verb in umverfum circà primam Regum noftrorum familiam illius
tempora conjecerunt. Adhuc tamen aubium remanebat ex librorum varietate,
quibus permulta pofterioris rouis Scriptores infârcierant. Veriun exemplar quod
nadi fumus omnium facilè optimum nos ampliùs dubitare non linit. Prxfixa liquidera
ab audore ipfo epiftola docet profeflione Monachum & feptuaginta annos natum,
cùm hare feriberet, fuifle. DeinoL cùm Landerico Papz opus inferibat, facilè apparet
Landericum illum Pariliorum Epifcopum fuifle, qui Chlodoveo Dagoberti filio
Rege claruit circa annum ere Chriftianz fexcentefimum fexagefimum. Nulli quippe
alii Galliarum Epifcopi Hoc nomine reperiuntur, neque Landerici Parifienfu tem­
pore , neque multis poft annis. Tum Pape nomen omnious Epifeopis paffim tribui
folitum fub prima Regum Francorum dynaftia notum eft. Quod licèt fub fecunda
aliquatenùs continuatum fit, rarius certè ufurpatum reperitur. Accedunt & alie
certiflimz conjedurz ex totius libri ledione, quibus permulta occurrunt que vix
poflunt ad aliud tempus referri, & plané Merovingorum feculum redolent. Quis
enim cùm Majorum domûs non femel repetitam mentionem adverterit, non con­
tinuo deprehendat eo tempore Marculfiim fcripfiffc quo Majores domûs vice regii
omnia regni negotia pertrâdabant, imo verè fubalieni nominis fpecie imperabant f
quod à Dagoberto cocpifle Scripcores notant. Omitto patricios fxpiiis nominatos,
quos fub Carolinas rarô aut nufquam reperiri à dodis obfervatum eft. Alia funt infi­
nita indicia, quz cordatus ledor facile animadvertet. In qua autem civitate Mar­
culfus vixerit, ex qua fit oriundus, aut cujus coenobii Monachus extiterit, nobis
S' incompertum eft. Quôd fi divinare liceret, fufpicarer eum in aliquo Paris diœcefis Monafterio regulariter vixiffe , cùm Landerico Pariliorum Antiftiti
librum fuum inferibat. Quicquid fit, utiliflimus certè audor eft , 6c à dodis non
fruftrà expetitus. Nam ut omittam eo feculo fcripfifle cujus pauca nobis hodie fuperfunt monumenta , fané permultas docet rerum noftrarum origines, Magiftratuum fit dignitatum munia , juris dicendi formam qux tum recepta erat. Jus deni­
que ipfum quo Majores noftri utebantur, darè oftendit, quando non aliud cerrius
juris obfervati judicium requiri poteft quàm cujus ufumex formulis tum utitatis depre­
hendimus. Quz pars noftrx antiquitatis ut inter exteras fruduofa, ita obfcuriffima fic
intada fere temanlit. Quo nomine dodis omnibus fit noftri juris peritis acceptiorem
Marculfiim fore confido. Leges quoquè veteres, Salica fcilicet, Kibuaria, Alamannica, Saxonica, Bajuvarica, & csrterx ejufmodi, quz à Germanicis gentibus tot
feculis obfervatz funt, non alium meliorem habent interpretem. Idipfum de Caroli
Magni, Ludovici Pii, ftc Caroli CalviConftitutionibus, feu, ut tum dicebant, Capi­
tulis dici poteft. Ipfe etiam Gregorius Turonenfis, quo digniorem hiftoricum non
habemus, multis locis à Marculfo lucem accipit & omnino ilhiftratur. Idem & in
plerifque medii zvi Scriptoribus obtinet. Quinimo & ad Juris Romani pleniorem
cognitionem non parùm conferre adfeverare aufim. Sed commendatitiis in publi­
cum proditurus non eget, qui tot prxftantiflimorum virorum ingeniis fzpè jam
commendatus eft. Cujacium dico, Bnflbnium, & Pithœos fratresclariflima lumina,
qui ex eo pcrplura immortalibus fuis feriptis inferendo non levem ejus audoris
guftum exteris dederunt. Defuturos tamen non dubito qui fermonis duritiam dc
ineptam plané rufticitatem exhorrefeant. Facilis vero defenfio eft. Nam ab eo de

.

863

}

Hieronymi Bignonii

864

Latini fermonis peritia edoceri non petimus. Mores illorum temporum etiam fer·*
? monis inculta runicitas penitius oftendit. Seculo fané infeliciflimo vixit} quo omnes
difciplinz fit litters penitus obruti & fepultz erant , àdeo quidem ut qui melioris
doârinz quid attigiflent velpti novi alicujus & pravi opinionis auâores, aut ut
magi & malefici damnarentur. Quâ occafione leâorem monitum velim ne variis
foloccifmis, qui fzpiùs occurrunt, offendatur, nec operarum typographicorum ·
vitio jmputet , quamquam optimè emendatum efle non equidem przftiterim. Sed
meminerit prout, in authentico exemplari fcriptum eft , ita editum efle. Nam fi ea
omnia immutanda fuiffent, non jam Marculfus fed alius proditurus auttor videretur.
Dubitavi cersè utrum Marculfo an potius fcriptori vitia ejufmodi adfcriberem. Et
vero à fcriptoribus permuka in eo depravata fàcilè crediderim ; fed ita ferèMarculfum
fcripfiffe haud dubium eft , cùm id ipfum in reliquis ejufdem ivi monimentis depre­
hendatur. Atque adeo plura in Gregorio Turonenfi occurrunt , ôt infinita propè in
manufcriptis codicibus , qux ab iis qui ediderunt immutata funt. Neque aliter eum
ί fcripfifle dubitari poteft , cùm hiftorici operis initio id deprecetur : rriùs , inquit.
veniam legentibus precorJi aut in litteris aut in jy liabis grammaticam artem excef
fero, de qua adplenè nonfum imbutus. Eadem excufatione utitur & Benedictus Levita in colleâionis fur przfatione. Quô fit ut exiftimem de eo fermonis genere fenfiffe Patres Synodi Turonenfis III. fub Carolo Magno , cùm*unumquemque Epifco­
pum decreverunt curam habere ut Homiliz SanCtorum in rufticam-Romanam linguam
transferrentur , quo facilius polfent intelligi. Nam & ruftico fermone de miraculis B.
Martini libros Gregorium Turonenfem fcripfifle ipfemet teftatur hiftoriar. lib. v. candemque excufationem repetit initio libri I. de gloria Confeflorum : Qui nullum argu­
ment
inquit, in litteris habes, qui nomina difcernere nefcisfapiùspro mafculinis
femininaprofemininis neutra, êCpro neutris mafculina commutas, qui ipfas quoque
prapo/itiones, quas nobilium DiQatorum obfervare fanxit auctoritas , loco debito
plerunque non locas. Nam pro ablativis accufativa
rursum pro accufativis obla­
tiva ponis. Qui verba ideo adfcripfi quod quis fuerit rufticus fermo graphicè expri­
mant , & ut facilius Marculfo ignofcatur, qui adhuc infeliciore feculo vixit, nec, ut
ille, fuit melioribus difcipliniseruditus. Nec tamen dubito hoc opus prifcis illis feculis
non minore iii pretio habitum fuifle quàm Gnzi Flavii fcribz apud Romanos Legis
aâiones. Adeo rari erant qui de negotiis quamquam fuis fcripta conficere & qux
vellent polient facile litteris mandare. Igitur in hujus auéloris editione non parum
laboris in perpurgando , nec minus curando ne quid temerè immutaretur. Ea fiquidem quz Icriptorum incuria manifefto irrepferant emendavimus , dubia reliquimus ;
conjecturas tamen noftras dc emendationes in Notis appofuimus. Unum quidemMar­
culfi exemplar naCli fumus , quod ex ditiflima Regum noftrorum bibliotheca fuppeditavit nobis eruditiflimi viri Nicolai Rigaltii humanitas , fed illud optimum & przftan*
tifllmum , cùm Marculfi ad Landericum dedicatoriam Epiftolam contineat & duo­
rum librorum indices feu capitula ab auftore ipfo prznotata ; ut planum fit esteras
formulas quz illis non continentur, Marculfi non efle. Quod incognitum do&iflimis
viris impofuie, qui librorum vitio , quibus omnes formulz permixti erant, pleraque
laudaverunt. In eo quoque recenfendo ufusfum excerpcisquibufdam codicis Pithocani, quz àdoâiflimo viro Joanne Savarone, Arvernorum rrrfide, ad memiffafùnt,
cui multis nominibus me devin&um nunquam dubitabo profiteri. Secundum porro
Marculfi librum in regio exemplari excipiebant formularum capita quzdam abfque
numeris ; tum ejufdem voluminis initio aliz plures formulz, quarum hrc erat eniShe , Cartasfenicas , quas heic ufurpan monuit me Joannes Savaro quafi for­
is veteres. Senicz enim quafi fenes. Igitur eas etiam formulas in unum colligavi
& incerti auCtoris veteres formulas infcripfi : ex quibus quzdam funt ejufdem zvi
cum Marculfo , quzdam vero, Carolo Magno imperante, procul dubio feriptz appa­
rent. Adjunximus dt alias quz xtvi. capita continent, quas ex vetuftiflimo codice
defcnpferat 6c rmhi.jampridem communicaverat Jacobus Sirmondus , cujus viri fingularis eruditio cumpari humanitate certat. Has , ut facilius à czteris difoernerentur , titulus prrfixuseft : formula veteres fecuhdùm Legem Romanam. Quod ideô
fecimus, quia tèrè omnes iis feripte fint qui Lege Romani uterentur , cùm in hia
fzpillimè reperias , Lex Romana expofeit , & fecundùm Legem Romanam. Saltem
Romana eft obfervatio ; quibus tamen nonnulla Barbarici moris admixta videre eft.
Deniquè

·***.

86;

Notæ ad Marculfum.

8<So

Denique cùm beneficio do&iffîmi viri Caroli Labbzi in manus noftra» ïncidiffct vetus
codex in quo veteres quzdam Formule continebantur, qui olim Petri Daniclis ac
demum JacopTBongarfii fuerat, eas quoque adjicere vifum eft, ne quid Formula­
rum defiderari poiTet. Utere his, Lector , & fruerc. Vale.

AD

L<9 B R U M

AvtaiNT. v. Landkkico ] Auâoris feculum, xtatem, & inftttutum ex hac epiftola
difcsmus, qux ab alio expeâare fruftra eflet. Se

enim

Maculfum nomine, profeflione Mona­
chum fuifle , Sc fepeuaginta annis majorem difimè ceftatut. At cùm Landerico, cujus juflu id
fufeupifle fatetur, opus fuum infcribit, tempus
certiuimè defignat. Ille namque Landericus, etfi
civitatis cui pixfuit nomen non addatur, alius à

*

Landerico Pariliorum antiftite eflè non poteft :
σ _____
quem Chlodoveo feu Ludovico Dagoberri
F.
Rege claruifle conftat circa annum Chrifti dclx.
cufus tandem fanâiflîmam memoriam Ecclefia ,.
Parifienfistv.Eid. * Junii quotannis recolit. Qubd
' 4“ verb Landericum “
“
Papam appellet,
feculi more
loquutus eft Marculfus. Omnes quippe tum Epif­
copi Pane vocabantur. Id ex Sidonio, qui paflim
omne· Gallix Epifcopos Papas agpominat, palam
eft, turn ex Gregorio Turonenfi, apud quem
non famalhxc vox eodem Cmfu repetitur. Et epif-

tok Chlodovei Regis ad Synodum Aurelianenfem L tec legitur epilogue Orate pre me Doautt
SanAi &■ Apoflolica fedo diçnijfimi Pape. Fortu­

nato· quoque Venandus Pxâavenfis Epifcopus,
ejufdem xvi fcriptoc, Leontium Burdegalenfem

Sc Gregorium Turonenfem Papas paflim vocat.
Quin Sc Synodus Tutonen (is II. fub Chariberto
R. cap. a i. Epaunenfes Canones memorans, d

Pqpe

Avito, qui Viennent!· Epifcopus fuit, &
contrit Epiflopit confcriptos efle ait. Quod 1

Gocca voce,

qux Patrem fignificat, deduâutn
Sc veteribus ufitatiflimum ruifle ex Cypriano,
Athanafio, Rufino , Hieronymo, Sc Auguftino
jam nemo nefeit. Neque verb Juftiniani feculo,
ut quidam putant, aut circi Gregorii Magni tem­
pon , ut alti, illud exoleviflë dici poteft. Nam Sc
*

PRIMUM.

traduntur. In pago feu in unaquaque civitate,
ante Comitem vel Judicem loci ; qux chart* pagenfes dicinitur , Sc fecundo libro proponuntur.
Qua de re latius libro fecundo.
In ανπλ ] id eft , in pofterum, dehinc ; ve­
teribus Gallis en avant. Unde natum Italicum
inanji. Qux didio non hujus tantùm auûoris
propria, qui fexceniis locis eà utitur t fed Sc om­
nium fete ejufdem χ*ί de fcquentium au&orum.
Itaque nil frequentius in Synodis,Capitulis, annalibus, Sc chronicis. Quod femel annotaife vifum eft.

Paivicigium ] Privilegii nomine heic iignificatur inftrumentum libertatis ab Epifcopo Monafterio tributa, quatn vulgo exemptionem dicimus. Quo fenfu hanc vocem à nlenfque uiurpatam efle video. Porro hxc Fonnula teftatur jam
tum in ufu fuifle ejufinodi libertates, Sc ab Epif­
copis, quorum prxcipuè intererat, confcnbi Sc
indulgen foliras. Verè autem privilegium dicitur.
Nam jure communi Abbates Epifcopis inherent,
Can. 4. Concilii Calchedonenus, Synodi Aurelianenfis L fub Chlodoveoc. 9. c. ai. Abbatespro
humüitatt religionis in Epicoporum poteflate con­
fiant. Ex quo in Capitulis Benediâi Lévite et*
fcripeum eft cap. t j 9. L 6. Sc apud Gratianum
Can. Abbates. 11. q. a. Synodi Epaunenfis c. 19.
Aurelianenfis IL fub Childeberto c. ax. Capitul.
Caroli M. lib. x. cap. S. Can. Monafleria. 18. q.
x. Itaque hxc Formula exemplis fe tuetur Liritienfis, Agaunenfi», A Loxovienfis esnobiofum, hoc
addito , nihil fle Canonica inftitutione convelli

quicquid domefticis fidei pro quietis tranquillita­
te conceditur, Sc ideb fi Abbas neglexerit aut non
potuerit, ad Epifcopum Monachorum coercitio­
nem pertinere. Sanè illud in xdiheandis Monafte-

' riis privilegium ab ipfis cdtficatoribus anxic exquifitum Sc ab Epifcopis conceflum fuifle pro­
bant multa qux adhuc extant exempla Sed tan­
dem quo firmius ejufmodi libertas confifteret, h
tribuerant. Extant inter extera veteres Tortam
Fkxiacenfis verfus , ante fexcentos annos coni- fummis Pontificibus eam confirmari ultrb petie­
runt 8c impettirunt Pleiaque etiam cornobia dicripti, de tranflarione B. Mauri, quibus quidam
reClô ab eadem Sede Apoftolicx fe ab Epifcopoinducitur Britannus Epifcopus, dum caufam fugx
rum eximi poteftate petierunt. Quod ut ab initio
reddit, dicens melius efle fugere y vim me barba­
ex nimia Antiftitum 111 Monachos fxvitta ortum
rie» Papam contradere ludo. Donec in Synodo
eft, (utGregorius Vll.lib. x.ep. 69. teftatur ) ita
Rcxnana primus, ut à doftiflimo Cardinale obnegari non poteft multos libertatis obtentu fugi
fervacum eft, Gregorius VII. Pontifex Romanus
talle difciplinam. Undè frequentem exemptio­
conftiruit ut Papx nomen nnius eflet in orbe
num fuo feculo ufum exagitant Petrus Blefenfis
Chriftiano. Quod inter ejus Didatus lib. a. reep. 61. Sc S. Bernardus de confideratione lib. m.
giftti videre eft.
c. >. Sc fcqq. qui tamen probat eam exemptionem
RavanxNTissiMO ] Sic Mf. ut & apud Sido­
qux pro voluntate fundatorum quibuldam Monanium ep. 14. lib. v. reverentiffimo exemplo. non
fttriis induit· eft, ur fpecialiùs ad Sedem Apoftoreveretuijfimo ; ne operarum vitium putes.
Emtudo ] Gregorius Turonenf. ae miracul. licam pertinerent. Igitur ex hac formula patet
initié Epifcopo·, conventu aliorum Epifcoporum
lib. a. cap. a. Cùm flarent omnes in hebetitatc
habito, liberationem i fua poteftate Monafteriis
mantis attoniti.
concelfiife
, rogatu utplurimum Regum Sc Pro­
Tam in pax. q. in vago ] In palatio de ne­
cerum ipforuin qui xdificaverant. Cujus rei mulca
gotiis fcilicet qux ante Regem expediuntur, Sc
hodie quoque fuppetunt exempla. Siquidem pr»de quibus chart* regales fiunt, qux primo libro
1aa
Terne II.

plecique multis poft annis, ptxferrim extra Ita­
liam Scriptores, Papx nomen omnibus Epifcopis

Hieronymi Bignonii

867

cer il!» qtue ab suitote h«c aftemntur, & Vinrenui Martyrii in fuburbane Luteux bafilicatni
B. Germano Panlienii Epifcopo. à quo nunc nomen habet, fundi privilegio donâtam legimus
apudAimoinum lib. }. c. x.i quod intégré ibidem
à Ja. Breubo ederiptum .videre eft. Rex quoque
Gunrchramnus, qux ipfe, uxor eius, aut binx
filix cmnobia conftruxetant^tnuhiique pofteflionibus & donariis infauxerant, eodem pado ab
Epifcoporum conventu confirmari enixe poftulavic.A ut fieret obtinnit in Synodo Valentina,
3ux anno regni ejus x«iv. habita eft. Extat etiam
ettefhdi Ambianenfis Epifeopi privilegium li­
bertatis Corbeix veteris, ad petitionem Chlotharii
Regis 8c Barhildis Reginx confcripcum vm. Eid.
Sepcetnb. anno fepeimo Chlotàrii. quod eafdem
fermé daufulas ac prxfens Formula continet.
Infigne verb eft privilegium libertatis ab Epif­
copo Panfienli B.Dionyui Monafterio datx, quod
ob celebritatem nobililfimi canobii, dc quod â
Landerko , Marcullo xtate fappari. indultum
fit, A noti parum ad hujus capitis illuftrationem
facit, adfccibere non gravabor. Eft verb eiufmodi
in cortice fcnprum , & hek diligentiinmè exicriptum.

Divina largiente gratiâ Lan deri eus,
Parifiorum Ecclefix Epifcopus. Quoniam
quidem inter ea qux Dei duponente pro­
videntia curfu temporis agimus , fi quid
-re&è alhimeft , ad illius qui & dando
przmonuit fic poffe contulit, gloriam fic
noftram profperitatem non eft dubium at­
tinere. decet & prxfertim eos qui in factis
ordinibus eminere videntur , privatz &
publiez rei ita curam agere ut α fua peccamina adnullare , fic fi quid eft virtutis,
hoc femper ad altiora ftuaeant provehere,
& aliorum vel benefa&a commendare vel
vitia invigilent corrigere. Debet etiam
efle grata omnium Dei fidelium inter fe
familiaritas, & in expetendis dandifque
beneficiis adeo opportuna propinquitas ut
nulli prorsùs digna petenti non modo non
abnuat, verum etiam ut ampliùs quod
dignum eft ab altero petere poftuletur.
Quapropter noverit omnium catholic*
Ecclefix cultorum generalis univerfitas
quod Dominus gloriofiflimus Chludovicus , Francorum Rex , divino irradiatus
lumine , religiofa petitione humilitatis
noftrx extremitatem popofeit ut & nos &
Canonicorum noftrorum communis fra­
ternitas fecuritatis ôc incommutabilitatls
Privilegium ederemus pro reverentia
. Dionylii fociorumque ejus Ruftici Ôc
Eleutherii, qui cum eo laurei martyrii
funt redimiti, ad bafilicam ipforum ubi
ipfi corpore requiefeunt, ôc in virtutum
miraeuhs corufcant, ôc ubi Dagobertus
genitor fuus, quondam Rex, vclgenitrix

. «Λ#nV Λ-J.-iV··'·

Μ·**#···

8ό8

fua Nantildis Regina fepultIturas habere
videntur. Quamquam
fanua 1Carthaginen„
n- c------- i--- c- λ A l--------------fis Synodus fada abeatx memoria: Domno
Bonifacio ejufque Cocpifcopis non pro­
hibeat Monachos fub privilegio proprio
reftdere , vel fandi Auguftini libri de
eçclefiafticis gradibus doceant Monacho·
fub quiete regulariter viventes fui Angu­
lari Lege debere quiefeere & ab omni

infeftatione Clericorum intrepidos per­
manere , ne fecularis ftrepitus eos laedat
auosdiftridaregulaftrvitutisDomini mo­
eram r. Quod nos confiderantes, dum fic
canonica inftitutio nos hac de re non przjudicat, vel ideo quia fupradidi Domini
Cludovici Regis petitio quafi nobis juflio
eft , cui difficillimum eft refifti, vel pro
reverentia tantorum Martyrum, quorum
patrocinio fe ipfe commifit, ut ipfis Mo­
nachis fecundùm fandum ordinem vivere
liceat, ôc ut tam pro nobis quàm pro om­
nibus noftrz Ecclefix fratribus Deum
orent, ipfum privilegium pleni voluntate,
unà cum confenfu fratrum meorum, ipfis
conceflifle vifus fum. Per quod decerno
atque obteftificatione divini nominis inter*
dico ut nec ego deinceps, nec ullus fuccef
forum meorum hoc audeat infringere vel
temerario aufu aliquatenus violare, vide­
licet ut omnis Prefbyter vel Clericus ex
his qux in ipfo loco beatiffimi Dionyfii
Martyris, vel extra ex loco qui dicitur
fons 5. Remigii, ficut via diftinguit quz
prxbet iter juxta pratum quod dicitur formofum , ufque ad Eccleiiam S. Quintini
Martyris, & illinc per regalem ftratam
donec veniatur ad vivarium in capite tri­
ceni pontis, ficut prata fratrum diftinguunt, ufque ad przfatum locum fontis
B. Remigii, omnes illi qui in hoc cir­
cum feripto fpatio Ecclefiis ferviunt, fint
liberi & abfoluti ab omni debito & red­
ditione circadarum & Synodorum. Ta­
men volumus , ôc pro reverentia fandi
Martyris Dionyfti concedimus , ut fi
necefiitas eis fuerit, ex noftro dc fucceP
forum noftrorum epifeopatu fine pretio
chrifma dc oleum fufeipiant. Et ii quis
eorum Preibyterorum vel Clericorum
fortè aut occiius., quod abfit ,r aut vulne­
ratus fuerit, aut ex his omnibus alicujus
injuriz acclamatio furrexerit, quicquid
ex his omnibus ad nos pertinere videa­
tur , hoc totum Abbati qui in ipfo fando
loco prxfuetit cxterifque fratribus ha­
bendum & difponendum concedimus.
Quod fi aliquis calliditate aut cupiditate
praeventus fuerit, ôc ea quz funt iuperiù?

Notæ ad Marculfum.
comprehend temerario fpiritu violaverit,
tribus annis poenitentiam agat, à commu­
nione fratrum fequeftratus , tx. nihilomi­
nus hoc privilegium Chrifto protegente ,
3ui dc adjuvet illud confervantibus, ôc
iftipet illud deftruere cupientibus, per­
petuo maneat incorruptum. Quam defi­
nitionem conftitutioms noftrx , ut noftris
& futuris temporibus valitura fit, manus
noftrx fubfcriptipnibus roboravimus, &
Coëpifcopis Domnis fic fratribus noftris
rogavimus ut ipfi m infuper firmare de­
beant. In Chrifti nomine Landericus,ac fi
peccator, Epifcopus urbis Pariliacx hoc
privilegium confenfi & fubfcripli. Munemundus Epifcopus confenfi ôc fubfcripfl.
Gouvaldus Epifcopus confenfi & fub­
fcripfl. Vulfolenus Epifcopus confenfi &
fubfcripli. Armentarius Epifcopus con­
fenfi ôc fubfcripfl. Rauracus Epifcopus
confenfi & fubfcripfl. Malchardus Epileo
pus confenfi ôc fubfcripfl. Eligius Epifco­
pus confenfi ôc fubfcripli. Grator Epifco7pus confenfi & fubfcripfl. Joannes Epifco­
pus confenfi ôc fubfcripfl. BurgundioEpif
copus confenfi ôc fubfcripfl. Faro EpilcoËus confenfi 6c fubfcripfl. Richoaldus
pifeopus confenfi ôc fubfcripfl. Baldomerus Epifcopus confenfi Ôc fubfcripfl.
Audoenus Epifcopus confenfi & fub­
fcripfl. Taurinus Epifcopus confenfi ôc
fubfcripfl. Euftorchius Epifcopus confenfi
& fubfcripfi. Laridanus feu Karioendus
Epifcopus confenfi ôc fubfcripli. Bertlx·* fndus Epifcopus confenfi ôc fubfcripfl.
Audebertus Epifcopus confenfi ôc fub­
fcripfl. Clarus Epifcopus confenfi Ôc fub­
fcripfl. Caftadius Epifcopus confenfi Ôc
fubfcripfl. Litterius Epifcopus confenfi ÔC
fubfcripli. ‘Palladius Epifcopus confenfi
& fublcripfi. Ætherius Epifcopus con­
fenfi ôc fiibfcripfi. Ingolaus Epifcopus
confentifir fubfcripfl. Facio privilegio fub
die K.L. Julii in anno xv. regnante Cludovico gloriofiffimo Rege. Auftrolenus Lec­
tor jubente Domno 1 anderico Epifeopo
hoc privilegium fcripfi & fiibfcripfi.
Hunc Epifcoporutn e.i de caufa conventum
memorat Aimomus' lib. tv. c. 4». & Clipici.
quad tum palatium in agro Parilienii ad Sequa­
nam etat, habitum futile ait. Noftri itaque devo­
tu tuee extat animi ( inquit ibidem apud Aimoimim Rex Clodoveus) ut Monafleriumpatroni nof­
tri Domini Dionyfu, in quo ipfe cum confortibus
te^imonii veritatis requitfcn humatus , cr pia
memoria genitores noftri, Dominus vidch.e: Da'grbertut
ac Domina Nanthtldis , Jr ftptlire
mandaverunt, ab omni ioii pmus dominio r<ii>r»alium .· quaienin
s ei Fratres eo lv:o comma­
nentes po'i.ftionts a yartiuiiuti noli<iij:vc ab ahtr
forne II.

870

ftdtlibus ChnftianisJibi traditas. abfque ulitus d»~
minantis inquietudine pojjidentes, pro falute noftra
ac flatu regni nofln liberius Drum deprecentur.
Huie autem noftra fuaeftioni confinât venerabilis vir Landtricus Pariftaca urbis Prajul, in
cujus diocefi coenobium illud fitum eft. (r cui ufÎue ad prxfens tempus fubjeSum fiat. Hanc ergb
bertatem fervi Dei intbi conftituti dùm fuerint
adepti, nullsufque prater Dei ac San&orum e/us ,
noftrilmque , ( cui etiam tota Natio Francorum
paret ) fuerint perpeffi dominatum. fetant fe de­
bito tals genitoribus noftris & nobis eifque
fori obnoxi . Quz longius ideô adkripl'uiius
quôd Sc caput propolium, Sc iupei ms inft me
tum maniteftb illufttent. Hxc ti .num ..oercas,
feu exemptio, rogatu Pipini R. i Zacharu PP.
auâontate apoftolica continuata eft, Bulla feripta in Lateranis anno V'. Zachatiz 11. Non. Novemb. imperante Domino ptiflimo Augufto Conf
tsntino d Deo coronato anno iv. IndiSl. vi. j quz
itidem in cortice feripta , in tabulario celeber­

rimi illius ctrnobu extat, à qua plumbum Zachariz Pontificis nomine inicnptum filo canabiiK> pendet.

Domino sancto ] propria hxc Epifcoporum
vftfpÙHM t ut fupii in epiftola Mat< ulfi ad Landericum Epifcopum, & infra patlim. Nec aliter
feribere foliti, ut Sc fan ft itas tua .
Gtegorius Thaumaturgus in epiftola Canonica Can.
7. Vias vel domos nefetenubus barbar it oftendentes. etiam ab auditione arcere oportet, donec de
iis congregatis Sanftis aliquid communiter vijiim
fuerit , & ante eos fanHo Spiritui. Balfamon
ibi lanctos Epifcogos appellar : Illud aunm. ante
ipfos fancto Spiritui , Jubjunxit. oftendtns quid
quacunque in commun» confideratione ab Epifcopis difpenfatitur tr Jiatuuniur , Spiritus Janflus

Îr m nobis aliquis detrahendo] Privi­
legium Corbeix à Bertefndo Ambianenli Epif­
eopo indultum , quod proxime huic lormulx
accedit, eandem claufulam ita concipit : Et ne
nos ad hoc propria deliberationis inftinBu pofteritas aftimet decrtvifft, cùm etiam antiquiora vel
tn novo tempore Monaflerio , propria privilegia
funt confecuia, ex quibus ut pauca, dùm longum
efl omnia evolvere , nomintmus, Agautunftum,
quod vtlut iftnd efl regio munere ditatum , Luinenfium. ut bafilica domni Marcelli , immàque
Afona/ieriuih Luxovienfe. hoc videntur habere
conceljum , & omnes libertatem funt confecuti
trc. Sandi verb Marcelli , quod heic additur,
privilegium 1 Synodo Valentina confirmatum
eft, qux à Guntchranno R. ob id ptzcipuè habita
anno regni ejus xxiv. Ejus hodie, porter uni­
cum illud caput, nihil extat.
Lirin. Agaun. zt Luxov. ] Lirinenfis qui­
dem inful.r anriquiilimum Monaftenum ,
quod ab Eucherio Lugdunenii, Sidomd, Sc aliis
abundè celebratum eft. Agaunenfe verb â Sigifmu ido Gundobaldi F. Burgundionum R. conftiuftum fuifle teftatur Gregor. Turon, lib. in.
c. v In Mf. Legebatur Auganenfis, cujus |oco
veram leilionein repofu i ; quamquam Sc apud^
Fauftuin Presbyterum, ejus feruli feriptorem, Aga- j
venfe coenobium fcriptum eft De Luxovio vero

tyt

Hieronymi Bignonii

BorgWKÜ· canebio reus aaâtar visu & Eligii
Novuxneufis lib. 1. apud Ssuiam refert Audoÿnum fins Dadonem, Rodinmsienfim Epiicopom,
«jus anâocom extuiife. Quedtamen non omni­
bus probetur. lltad qaidâm conitar, non mulcb
ante auâoris noftri tempora aspida.
Sacros pircipsat siabvj ] Monachiquippe
Clerici non ûmk. L. generaliter 40. C. de Epifttf. 6r Cleric. Nam primis feculis Μοηβφοβ
«tri clerum friifle iadubstatum eft. Ideb Can. 4.
Synodi Caichedonenfis ecclefiaftkis ut fecularibos negotiis fe immifoere prohibemur : An J
i—Juewwiè , pih arflufrewregs*»
l lw
Undè βί eodem Can.dc Can. S. in pa­
rus, nondepofirione, ut Clerici, fodacommunicntioM cum Lakis punrancur.'Adhutquc in Sy­
nodo Ticinenfi anni dccclxxviii. in qua Caro­
lus Imperator tcnunciams eft, Lassi & Monachi
perpetuo anathemathe feriantur. Qui locus extar
Λ apud Aimoini conrinuatorens lak*. v. c. j j. B.
Hieronymus ad Heliodorum de lande vic* folitaric pluribus aliam docet eflè caufem Mona­
chorum , aliam Clericorum, hos pafeete , illos
pafei. Quod infinitis Patrum teftitnoniis probari
pollet, nifi certo certius effet Monachos Clericos
non faille ufque ad tempus Zofimi 8c Skidi Romannorum Pontificum, quotum hic epift. 1 .c. t f.
ad Himerium innuere videtur licentiam fe przftare Monachis, moram gravitate Ac fidei inftirutione commendaris, ut poftintClericorum oficiis
aggregari. Inter Opera Hieronymi legitur Epipbanii adJoannem Hierosolymitanum epiftola , ab
eo Lacinb reddita , in qua refertur tpinhanium
ordinale PresbyterumMonachis quibtndam Syria;
pofcentibus , qui eis dominica fiicramenta confi­
ceret.
Quem A teas poposcerit ] Priviieg. Berth»iridi : Si fees autem gradui Clericorum mineret
aut mejeret Abbot jam diili Monaflerii elegerit.
five intra aut txtra Monaflerium , fint aliqua
promit acceptione conflitutmiu conficrare.

Altare benedicat it

c. ] Pnvileg. Bertho-

fridi :

Altaria ad /opedifium Monaftertum , vel
tabula fi defuerint, Epijcoput Ambtaneafii Ec­
clefix in Dei nomine benedicat, & chrtfina faerum conficiat fine pretie, &■ annu fingulii pre
r< ver entia Sentiorum fine ullo protio, munertt
causd concedat. Priviieg. Landetiri: Sinecejfitot
eu fuerit. ex nofiro £r Juccefforum noftrorum epifcopatu fine pretia chnfma & oleum Jufcipicnt. Et

quod de chrifmate fine pretio dkitur, reâè id
& fecundùm Canones. Synodi Barcinonenfu fub
Recaredo R. c. 2. ut cum chrtfma Prefbyterit
diocefanti pro neophytu confirmandii darur, nihil
pro liquor it pretio accipiatur. Meldenlis , feu va­
rius Parilicniis,cap. 4$. Ut items bpifcoponmvel
quilibet Mtntfter ecciefitfiteut propter fitnm
chrtjma aliquid muneru accipiat,
datarioi. vel qualibet munufada. Synodi Cabilonenfis II. fub Carolo M. Can. 16. Ex quo Grarian.
Can. Stetuunui. i. qu. i.
Nullam penitus aliam] Berthefridus : Ut
quicquidpradiSiMonafterti Monachiifub libertate
Ei angelica regio munere Jeu d quibuflibet Chrifttanti m agrii , in manctpiii, vincit . filvii,
auro . argento , vel vtfiibui , vel quibuflibet

872

Jpcciabtu ad pradMum Monaflerium perthmntibui.d quibuflibet coliatii, aut dcincopt ceUatura
funt, fapedi&tut Monafieriam vtl Mmtadti ibi­
dem degente» viut nqfira tupuihuja fitemfonon tt^nna , me ege, tue dhttJaiPuttfix.
aut «lirais er ordire Clerieannn trdmatoru Aut·
biunenfie Ecclefia fiet ufibut ufiarpan, aut ittta·ran aut ad ovjteMm aiiftat fretin deferre
prtfiaut. Qm fttmmarim &ad verbum ferè re­

feruntur i Nicolao I.Papa ep. 14., quâ illud Ambianenfts Epifcopi privueeium confirmat. Illud
ipfum cavetur Synodo Valentini, qiue bafiliae
S. Marcelli bc S. Symphoriani rogatu Guntchranmi R. libertatem concedit : Si quid per

qeufiunfue auBoruattt aatfiripturanne tpifialatpretfatui Damiiuu Eext vA ftçrà nuncupataju­
gali» fiea fiUaqou eorum . five m Mmifltrio alta·
reorum , five in quibufamque fpeciebui, mea ad
divinam cultam pertinere ritfiaattur, conndiji vtl
aeUtuc conferre voluerint, neque ab Epifcopu lo­
corum nequ» patefio» regia quacunque tempare
fucceffuredt eorum vobouatt qubequam mino­
rare aut aaferre prafumat. Qubd Ji quit hac
quocumque ttmport temerare aut auftrrt pefutp
ferit . vetari necator pauperum, anathemate frfc

AstcmmacoMi 1 Quippe illi res temporal*
& Ecdefi* opes difpenfebam. Prudentius Periftephanon, de B. Laurentio, quem Lcvitam pri­
mum c ieptemviris didr :
Cakfli» aetamn domdt

Fidi» gubernem davUeu ,

«pw.
omRTVM 1 Solemne tunc tem­
poris erat res donatas Eccleua vel traditas aurfelcem earum inftrumenta altari imponere. Infri c.
2. aut de ojfertionc in altaria. Synodi Aurelian. L
Can. ιό. Ut de hit qua in altario eiblatbeatfide­
Fotafqm difpnfem

In

altario

lium. conferuntur, medietatem EpifioputJibi vin­
dicet. Et c. 17. dt hu eua in altario accejfiratt.
Gregorius Turoaenf. de mirae, lib. I. cap. 61.
Home devotu» balteum ex aure purifiimo cum
amiti apparatu fiudtefijlimi fabricatum fitpar al­
tare bijilice âliui (8. Ndqorii ) pefuit orant
ut in caufit fuit Martyrii virturdifiaretur adejft.

Leg. Auunan. tie. t. ubi de charta donationis ad

Ecclefiam : Coram Sacerdote qui ad tandem £0*
defiam defervit fuper altare ponat. Leg. Bajuvarior. tit. 1. & tunc ipfitm epifialem ponat fuper
altort^ & fic tradat ptcuniam. Ideb 8c Carolus M.
R. fedA donatione Ecclefix Romanae, eam Ji»per altare S. Petri, ^pofimodum intui in SanSa
eiut coafeffioae pofuit, inquit Anaftafius in Ha­
driano. Ejus rei formula traditur in Capitulis Benediâi Levies lib. vi. cap. $70. Et ipfam firip-

txram coram altari aut fuprà tenet,ditent ejufdcm
loci Sacerdotibut atque tuflodibtu .* Ofero Deo
atque dedico omntt re» qua hac in chartula re»
tuatur m/erte. In veteri inftrumenro Majoris»
Monafter. apud Pitheum : quod dum de more
fuper altore pqfuifent. In tabulario ‘ Corbeix :
FaSum donum per meant Roberti, Flandria Con·
fulit. necnon Gaufrcdi. Parifiorum Prafulb,fu­
per altare S. Petri impofuit. Qub referri pofier
illud : Qui altari fervit, vivat dt altari.

87j
Aunui

Notæ ad Marculfum

] llhd nominaûm
cavendpn Mouedûs fine. Alioqui jure veteri
idomne qood Eedefiis toùussliâcetard&reb».
tus, Epifcopo cedebar. Synodi Aurebanenfis UL
UE ChildebenoCaa. j. Si <m ettatsMesré fMrehu orque torporOat etUautfatrint Uhumvmat

faeeùintèritaiiiat coeftitatit, ad potefauem Epif·
api rediganiar .(rmtfitfa arhttrie quad «d
npuraefaan AÿSice 4M Afirvaneium ihifAfeantiam dtpmanr. De faaïuatihu veA pareAianm vd hafilitanm in pagit civitetam tanfi
tkuù.fingdÔram lecenm coafittndo ferveur.
Synodus Gabilooenfis apud Gradanum : Decre­
tam qt m MUKi Bcclejùt aux deeihtu fait &
decintâ G onmiUt fiù i» Epifcopi petfaut
conf/ent, G A ejtu erdaOMuem fitnper gertineant. Veràm cùm omni* fibi vindicarent Epif-

copi , Canonibus demum ptovifum fiât urcenà
pane ab Epdeopis ptxcepu , reliquum immune
Ëedefiis £bu parochiis fupetûict. Que de te degens eftcoaftirurio in (Àmcilio Carpenâotarenfi
iub Cxfaio Ardarenfi, Synodi Aurdianenfis I.
cap. 16. De Maoafterüs veto Concilio Uerdenfi
Can. j. ftatutum eft m que infinMauftcrii dc
fiadtatthu ofammr , in mue diecefiind Ltgt
4> Epifcopû contingenter. Quod quidem ancum

874

mm TMpMeSi t Setaudiurii Seiù Aptfloltcet t
imperante Demine piijfiu Angefi Hledarte à
Dee eeneete magne Ιηψ. «tue axaix. fid &
Hladevue neve Inptretare tfafdtm /lie an vit.
PoNTtrax os ima civ. 1 Obfcrva in caium
negligent'ix jurifiliâionem A poceftanm Epifco­
po mvatam ; ne impunita idikcc efiènt malefi­
cia , A canonica auâomu convelleretur.
Doutstuis. fimi ] id eft , fidelibus , qui di­
vino fervitio jugiter incombant, A quorum fors
Dominus eft. Infrà c. s. A alibi palliin. Sidun, lib·
6. ep. 10. lib. ÿ.ep. >. Aalii.
Rsatu amathkmatis ] Frequens tum erat, A
etiam pofteà , anathematis prenam inftrumentotum fiuiâionibus inferere , ut in Lander ici A
Benhefiidiprivilegiis, infra lib. i. cap. r. j. 6.
A paffim in vetenbus Fotin u lis factis A profa­
nis, A in Regum quoque Diplomatibus. In Prxcepto Dagoberti : & gaii kac non djerravtrit t
& hit £r ut fiuan anathema fit. Sic A in teftamentq Leodebodi Abbatis de dotationc A conftrwüooe coenobii Flociaccnfis. Nec diflimiliter

apud Grog.

Turon, lib. 7. cap 6. in pa&one
fiatrum , ne Parifios unas inoonfulco aJteto in­
grederetur , effttyte Pobo&tt Martyr cam Hi­
laria aiqne Martina Cenjtjerihat fidex at rétri­

in GaUia obtiiuorir nefino, cùm idipfiun nomi­
narim in omnfass Monafteriorum privikpis buer ejiu.
Domini Emscopi ] qui heic non tantùm adcraâiffimè canam fit. Quod alioqui ftuftra efler.
Earn in tabulario Cotbeix Benediâi UL Pape hioennir ur teftes , verum A quia ejufmodi li­
epi$pk , quù ejus crenobà privilegia confirman­ bertas non nifi magno in conventu Epilcoporum
tur „ que idipfiim ftatuit : euftu verba, qux hue induhebatur. Infri cap. a. fixta feed A Ule
• {«tat facient» qubd nondum * edita, acne quidem Peat/tt, vd utteru Denutit EptTcepu. &c.
sgMfllè·· uUa illius Pontificis epiftola , & non minus pii Benbefitidus : Qeam defnitieaem Cenfiiuuienit
£Saai p. qnim deguntor faipca finr, exferiberenon pigo- npfirn, M nefirit G fitnrit temperibiu valitam
*>·
bm Sic ietm habomiCèrepreGolfartusi pereas· fa » nunuu nefaet fAferiptienifiii reheravinuu t
ràd Ecclefiat JMtimm cdieriMifai d Demae G Cssps/cspes Demiaet G Jhuruneflru regtrteenjfrt efi dirutus , MueaNjEtftrê^pÿrêpcnai nuu nt ipfan in emnifiu coafaman deheant. liftui fiutfimpttu Etdtfat fatü fifVfm mfifi· dem vernie Landedcus in libertate S. Dionyfii,
tient . tafit prati» nec^faMni», ftmferverent <muc A magno Epifcopocnm namero fiibfixipca eft.
Chrifti fiet nfant reikru , a fiet committere Quam qmdem Aimoiim lib. {.cap^i.Cljrpiaci
fnmpuu pmfanunt t Si enim Cltricorem .puide in conventu Posuificum A Procerum totius gen­
propriù kohutdant rtditihu , commnnicetio pre- tis fàâam efièmftatnr, cui interfuere prepd om­
Meter cam cis ye* cen/mmor Ecdfa . nt dm îtes Qellianun Epiftepi, ut ille ait.
CoMctssio Reais ] Saris o&endit hoc lemma
iUi acceperint μί it propriit hehodent, arm
qui MU kahent mopia non leveutr, gndcettfcien­ non privilegio tantùm Epilcopi, fed Aconfimfu
di Epifiepnt fin femptibiu EccUfin fijfetent » A confirmatione Regis opus fmflè. Quod plenè
faxfervorum Dei fierint nfthet croateptfuuu hcc Formula dedam, qux fiiperiociseciam ver­
contingere f Net rmturfuiper Prophetam De­ ba recenfiet. CUodovei quoque R. Dagobeni F.
mimt exprobrat S»eer&Mm , dictnt : Rapine litter*, quibus Landcrid privilegium confirma­
pauperis mdosnibus veftris ? Pn^truoMCÎrifii tur, in il» coenobio affaventur, nincmaros Riefe out ittfcûu qei mutvuuittu fidJUatuun childi Regina apud Flodoardum hift. Rhemeni
immi.Sdveterii mjki veftigu fi&met. fui lib. j. can. 17. Ktdacit etiam A memoriam faaaitm tftt iivtt pre Mu Mtper eftOiu eft, fuu- liter prejatat Eex t petente Irnimii Regfid t
t* pnJ^fuHÙ titelwn Ai hvùùa Mitreiuw t A rAtu tant fait per confiliam Pardali, iaadnQM/eu igmtr diquiilunu» qiut feeriiu ad ac­ nenfa Epifcopi .priviltfatmad idem Oriniacem
coutres eerm ceiUte pr^'iunpferii . (v fim tern Monaflermm à fi diHari G d careris Epifcopu
medis ^fliaterit, eepiiw» a domem fient de fanuri rogaverit, G ipfi Rex tot/rmaveru.
Vixis apostomcu ] Sic asm vocabantur
/idytauia pmperit eatgreget. Omnia fsueomque
fiat Ecdejut eUete vd deleget», ùt peeper»» t Epilcopi. Infti cap. J. 5. 6. 7. 11.16. 11. aj.
pepUfinne t videantm cenem eJi ttetitfuttt def- A paffim apud Marculfiim A veteres famula­
riaate. Quart gaifieit ex kù elfitùd in jiet mi­ rum audores , câdcmqoe ratione apud eofdem
litatu cxifit repiaeie peeptrù i» dwum fimt apoftolicd fidt digai, 8c apodoUci Jtde edendi·
congtflamàetiatt.irc. Scripnm per menai» Theo­ Chlodoveus R. in epiftola ad Synodum Aurelian.
dori aotarii & ferinierù S. R. E. menfe OSoL Orate pro me
Sanftt & apoftolicd fide
fii» ûUiSwtt iv. Attain ntn. tiuOEei.perme- dignijfini Papa. Sk A apud Giegonum Tiuon.

Dmüm

I

Hieronimi Bigonii

876

<. Sc 7· manifeftum eft. Fifci verb nomen fic
quener in ejus rvi auâoribus Sc vatuftidunie
inftramends occurrit. Childobenes IL apod Ai(ede dignifiimu. Ita & apqftolicam fedem cathe­
dram Tricaflinx urbis dixit Sidon lib. 6. eo. i.&
moin. lib. a. c. xo.bafilicxS. Vincemü Klartyris
apoflolatum. lib. <. ep. 4. fic 7. dc alibi Cepe. Qui- fifium Jfciactxfem concedit. Sangallenfis lib. 1.
Inis locis multa erudkillimè Joannes Savaro
" illo
·■· fifco
-- vel·■|c«ne , ilia
........
bus
Savato Ar- can. 14. Cam
Abbatiola

lib. 9. c. 41.8c 4X. extanr
hoc eft principium ; Domnis SanAis fr apoftolicd

vernorum A Prefer Sc decus, quem non exlcribo.
Ideb autem Apoftolicos Epifcopos diâos eft· appater qubd in locum Apqftolorum ills fucceflerinu Prxrer au&ores quos ille notavit .Cyprianus
ep.. 4X. Sc 6 s. Clemens ep. 1. Anacletus ep· a.fic

yet Ecclefia , tam bonum rd mlurtn vafaHum
*
*
·■»·'·
■'·' ' --·*■·

apud Gratianum can. fn itero, dift. x 1. & Greg,
lib. 6. cp. 17. Hincinar. ep. j. c. 4. idemque in
libro adversus H incm arum Laudunenfem cap. 1 x.
Quamquam fpçciali nota Romanam fedein apoftolicam dici Synodi Sc Patres ubique conclament.
Quod etiam Balfamo agnofeit in prefatione Con­
cilii Carrhaginenfis. Qux demum appellatio foli
Pontifici Romano data eft, adeo ut Apqftolicus ,
nullo alio adjefto , fequentibus feculis diceretur,
noftrifque vernaculis Scriptoribus Apoftole.
Aut. sup. propr. a. s. fisco ]. His verbis
dux notantur bonorum fpecies , Sc velut maxi­
ma return diviiio qux eo feculo recepta etat.
Quod & ext. i j.intrd colligi poteft. Omnia naincueprx.lia, .mt propria erant, aut fifcalia. Pro­
pria feu proprietates ducbannir qux nullius Juri
obnoxia erant , fed optimo maximo jure poflxdebai rnr , ideixpu ad neredes tranfibanr. Fifcalia
verb , beneficia live fifci vocabantur , qux i
Rege ut plurimum , pofteaque ab aliis ira conce­
debantur ut certis legibus fervittifque obnoxia ,
cam vita ac .ipientis linirentur. Rurfus propnum
feu proprietas duplex. Alia quippe alode feu he­

quibus loos, pleôîùs autem ex hoc Marculfi lo­
co , dedantur fifcum id appellari quod à fifco
ptofeâum, Regis liberalitat· alicui in beneficium
concelfuin eft, A' ideb nomen fifci feu terne fifcalis retinebat. CapituL Caroli M. lib. 5. cap. 8x.
Synodi Valentinx fub Lothario Imp. cap. io.De
alode autem infra cap. is.
Ao petition. π t. ] Hoc enim libertatis pri­
vilegium ut plurimum rogatu eorum quiconftruxcrant.aut dotaverant, concedebatur. Atque adeb
plerunque fub ea conditione donationes neri (bli-

reditas, proprium paternum aut maternum erat.
Alla non â parentibus accepta, fed labore & parfimouia cujufque comparata , cx comparato aut
ex cmqutftiu dicebatur. Sed poftea Sc res com­

in Dei honorem , cum in fignum Ixtkix , ut B.
Hieronymi verbis urar , qui Vigilantium cereo­
rum ufum reprobantem, graviter redarguit. Mtm
Gr »bfque Martyrum Reliquiis ( inquit) per ta­
tas Orientis Ecdefias „ quandb legendum eft
evmtgelium , accenduntur laminaria , jam foie
rutilante, non utique adfugandas tentbrat, fed
ad fignum lasuia denunjhandean. Unde &· vir­

paratas alodii nomine vocaverunt ; eoque per­
tentum ut alodis hben juris prxdia,qttx nec fi­
dem nec penlirationcm deberent, generaliter dic­
ta fmt, ad feudi differentiam. Quo fenfu alodii
vocabulum adhuc hodie jure noftro ufurparur.
Hxc divitio pallim apud medii feculi Scriptores
notanda occurrit. Infiàc. 1 x. IStllas illas .fitas tn
pse/' ilio, qsas aut munere regio , aut de alode
partuum , tei undecunque adprajens tenere vi­
de/ur. & I. i.c. 17. Greg. Tur. 1. 9. c. j8. S«nnefigtllut & Gallomagnus, privati d rebus quas
d fij/,0 m,ruerant, m exilium retruduntor, fire.
quibus nihil aliud eft reliltum nifi quod habere
propnum videbantur, idem lib. 7. c. 40. de uxore
Mummoli : Mulieri nihil amplius qudm ea qua
de parentibus habuerat reltnfuenr. CapituL CaroΓι M. hb. f. cap. ij. Auditum habemus qusdiur
& Comitet (y aln homines qui noftra beneficia
habere videntur, comparant fibi proprietaies de
ipfo noftro beneficio. Sc eud. lib. cap. xo. ubi
alodis nomen. Lib. 4. cap. x8. Qiucuneue fuum
beneficium cccsfione proprii defertum habuerit.
Sic A. in teftamento Caroli M. cap. 4. Sc in divifione regni à Ludovico Pio fails cap. 5. benefi­
cium ab hereditate feporarar. Proprietatem au­
tem feu terram propriam (ut Gregor. Turon, ap­
pella' lib. j.cap. i ).)autex ak deautexcompasato Iutile ex formula luptl prolatis Sc lib. x. cap.

tas ex lib. x. cap. 1. apparet. £4 fcilicet ratione
atque pratextu ut remoti Pontificum fimulque eccKfiafticorum Officialium fen publicorum omnium
pottftate, Grc.
Adhciimtis ] Addit Rex danfulam immuni­
tatis â fun&onibus publicis, cujus integra cap.
feq. traditur Formula.
In luminaribus ] quorum ufus pervetuftus,
fie à primordio nafcentis Ecclefix, in antelucanis
fcilicet coetibus ; ut Itensus, Tertullianus, Sc alii
pailim teftantur. Tandemque pace Chriftiauis
data, Ecclefia id ex prifco more retinuit , cum­

gines illa évangélisa femper habent acctnjat
lampadesfuas, &c. Ec quidem ignem honoris gra­

ni , non Imperatoribus modb , verùm Sc aliis
pnelatum fiiiife certum eft ■ Qua de re nos, fi Deus
dederit, aliis plura. Porté hanc de luminalibus
claufulam habet prxeeprum Caroli R. in conti­
nuat. Aimoin. lib. 5. cap. 1. itemque fiepe in
Mindenfis Ecclefix privilegiis , qux excuia ex­
tant , Sc omnibus pene Diplomatibus adicripcam
videre eft.
Ur firmior habsatvr j Claufula Diploma­
tibus addi folita. Infri cap. proximo Sc j. & paffim. Appofitè ad hunc locum Hincmarus de di­
vortio H lotam R. & Thietbcrgx, ad x». interr.
De confirmatione autem fua feriptura nihil di­
xeram , quia quod firmaverunt , infringere ne­
fas duxerunt, jient in libro Hefther legitur , quan­

tam valiiudinem anuli regii habeat fignatie,
quantam cautdam figni illius vacuati» , quantb
magis regia manis fubfiriptio. Et nec petfunSoni
ducere debet regia dignitas quod m filis praceptit
ftnbitur. Et ut hac , inquit, noftra auSorttatit
prattpium pleniorem in Dei nomine obtineatfir­
mitatis 1 igorcrn , Crc. Hxc iUe.

877

Notae ad Marculfiim.

Emunitas Rmla ] Immanitatem « nux ta

878

«sentibus didam fuita Jam obforvavit nunquam
fatis laudatus Francilcus Pitheus in etuditiflimo
ad Capitula G lutario.
Nullos Judix publ. 1 Sic in immunitate
Monafterii Dorvenfis A Childenro R. induira,
aux in Coltcâaneis Camuxarii exxat : Lfr natas
judtx peMiau , quolibet meta jodUciarUl accinc­
tus poteftate, in carres ipfius Monafterii . ubi­
cunque «d prafens eorum num«u pqfcjfio vel JL·*
mauum, aut quoi mantea , tu JUximus- faerie
additum vel cendenanmt, ncc ad caufas audien­
dum , nec fidtjugbret tollendum, nec faeda exi­

emunitas foriU matanooe eo foculo vocabatur,
Modernus in Lag. 1 y. de ocutat. AMtapMta
munbA « fauiâ AMÎiips»» definit j eademque
«μ»Μ<· »* *Λ«τν«Λ>· Juftiniaao dicirar. Hanc'
primi Chriftiani Imperatores paream dc modicam
Ecdefiis tribuerunt, dc initio quidem A civilibus
dc petfsoalibus muneribus cantum, quod ex lib.
xvi. Cod. Theod. fadlè perfpicitur. Pieniffima
verb immunitas A Regibus noftris conceta eft ;
ut mericb dici poftit, fuo exemplo exteris Princi­
pibus eandem immunitatem Ecclefiis concedendi
aaâores firita. Ejus itaque Formulam hoc capite gendum , nec manfiones faciendum . nec rotatuum
tradit Mareulfus, ut nullas fcilicet Judex aut exac­ infat urbes Vel in merctiit extorquendum , nec
tor fifci nomine andeat aliquid in villis 8t rebus ulltt ptrtttu tut qutflibet redhibitionet extStrt
Ecclefix exigere, ncc junfdiüionem aliamve po- prxfamtt. ïta de Flodoardushift. Rhemenf.lib. a»
ceftatem ibidem exercere. Meminit hujus immu­ cap. 9. de Dagobetti R. prxcepto : UtnuUxj Ju­
nitatis Synodus Aurdianenfis L cap. 7. ipforum dex publient in ipftt terrtt tuderet ingredi , uc
agrorum vel Clericorum immunitate cencejfd ; mtnfantt intrtndo faceret, tut quxlibet iudicin
cujus inirio capitis ( ut id quoque obiter indicem) vel xettu ibidem exigere ullttenùt pretfameret.
non obligatienibut, fed oblationibus legeidum Eadem quoque complebitur privilegium i Caro­
eta crediderim. Dt obligationibut vel agrii quot lo M. Gradenfi Ecclefix indultum apudSigonium
Dominus nofter Rex Ecclefia fuo munere con­
de regno ltalixlib.iv.de illud quod Ecdcfix Paferre dignatus t/l. &c. In SynodoTicinenfi ALu- tavinx datum eft lib. quiuto. Sic denique S. Mar­
tini , S. Dionyfii, Corbeix, dc Mindenfis Eccle­
fix privilegia, qux eafdem claufulasdc Marculfo
ficut à gfeeiefo gtuiteet veftro conftitutum eft. fimülimas conceptis penè verbis continent. Ad
Quibus rdpondec Ludovkus : Statuixuu nt Ec­ quid verb Judicis pumici nomen ? An non omnes
clefia Dti per mil» rtgni ne/ri fundata terme- publici Judices erant ? Putavi aliquandiu publicos
nes, fub eqtrw cmmimmm nriuefie fecurx cum ad privatorum diftinbionem dia, ut publici fue­
rebus 6r familih ptrmatudM,(rc. earumqucRec* rint qui regii étant regiamque juftitiam exerce­
seres propeiit mannr prtviltgiù. Similiter €r rent , privari aurem qui privatorum dominorum
Clenu mous mprfo faâgatur mmifitrL·, nemine loco jus dicerent. Namque tum, aut foltem Ca­
moiefianm noftri terroris formUine. Anteriorum rali M. feculo, privatas juftitias fuita exquibuf*
Regum CoMMuriones, quarum meminit, extant dam locis non oofcurè colligi poteft, ut in Capiapod Anfrgifrtm lib. hl c. t6.be Bencdiâum Le- rul.lib. 1. cap. 44. Dagobertus R. in immunita­
vnam lib. ▼. cap. *79. Hoc autem privilegium, te S. Dionyfii data Panitis anno decimo regni 1 v.
cujos ipecitnen heic extat , preccpimn immunita- KL Angunt Et ut tb omnibus Optimtiibutnqflrit
risAFlodoardo dicitur hsftor. Rbemenf lib. a. c. & Judicibtn publicis te privtiis meliùt te ceriiùt
cndntur, &c. Qux etfi non aliena viderentur, mu­
tavi tamen fententiam , fuccurrente altera verâÎue , ni fallor , interpretatione. Publicus enim
udex eccleftaftico Judici opponitur in Capitul.
tempore Dooms Rauigii & Clodovti Regit. quem
ipfe baatiqavis. eb icmni fanBionum publicarum Caroli M. lib. v. c. 16. Ut emnet iuflitits fa­
jugo liberrima femper extittru. Neque verb im­ ciant tttmpubliciqudmcccbfatflici&Ub. vi.cap.
munitatis Mum przceptum abamoriijaiione, quo IO7. Ut Epifcopus Judices publicet commoneat
farsufi verbo bodie utimur, omninb alienum eft. &c. Sanbus Leo ad Epifcopoe per univerfiu pro­
Nam dc pleraque esnobiornm tabularia hanc im­ vincias : Aliquanti malefici Λ qui itt fe dtmtrftmunitatem dc emecrixarionis nomine infcribunt. runt ut nullum hit tuxilitntit pqfat remedium
Quod tamen non eb pertinet, fi attentius fpede- fabvenire , fabiiti legibus fecundum Chrifiianotur , ut A quocunque veAigali dc Coli tributo va­ rmn Principum conftitutt, nefanSum gregemfui
cationem pendet, fi focrè cenfualis terra aut tri­ cotutgfotu pelluereMr, per publices Judices perpe­
butaria fuerit, ut apparet ex CapituL Caroli M. tuefont exÜL· relegati. Ex Hincmaro de Lothar,
lib. i.cap. 3j. l/niotifue EceUJia unus manfia ad xvn. interrogationem. Qui voce Amanus
integer abfauo xUe fervitL· adtribuatur. &c. Et utitur ad Leg. x». de Epiirop. dc Cleric. Cod.
fi aliquid amplius habuerint . inde Senioribus fait Theod. Specsahter prohibetur ne quit tudett apud
dubititm farvttbam 'impendant. Synodi Meldenfis Judices publicet Efafetpum accttftre.Voio defumcap. <t. Qub pertinet dc de terra tributaria Ca­ ptum videtur cap. j 90. lib. v. Capitul. Benedicpital. lib. «v. cap. jy. Ejufdem immunitatis,ea­
dem penè formula dr conceptione verborum, di­
plomata extant apud Fiodoard. hift. Rhemenf. nixaus , Theodofius , 8c Areadius Impp. de Epiflib. x. cap. 11. Sigonium de regno Italic lib. v. œpis aiunt: Habeat illi Judices fuos, etc quid·
Colleâanea Camuzatii TVecenlis , in Ecdefir quam his publicis commtute.cum legibus.
P* Λ SU MAT IN6BIDI ] iafri cap. 4. Ut ficut
Mindenfis privilegiis Joannis Piftorii beneficio
oditis, dc in veteribus crenobkxum feriniis. Emu- confiât tb tntediSit Principibus it vdlis prrfata
nitatem pocrb pro immunitate hoc foculo dc le­ Ecclefia Domni illius integrum emunitttem tbf-

879

Hieronymi Bignonii

fur uuTMtt Judicum fisiffe concefdm. Et in for­
mula unmunitadsSanôocum . que xuv. inter
Aiwnymi Formulas ( five in Appendice K^arculfi )
extac. In comobii Dcrvcnfis immunitate Child·ria R. corrupta eft hxcclaufiila, fed qùx tadllimè reftitui poteft : I* euuuhu foeû ^fffiruociis
ubi aliguid peffidcre videntur,
uutrdiSu
Judicum. Ex his enim planum eft » abfgut introetx Judicum legendum efle.

88ο

ngo exigi, pro «e gubd fa exercim OfU rmUeffont. Es apud Benediâum Levitam lib. v. cap-

ipt. Ac lib. vt. cap. 1 jA.
▲ » AVDIINDAS ALTUCÀTICXII]
Caroli R. Prxcepcum de S. Macdaibafilica ; De
rebus ipfius Sandi ia regno nofiro Auftria,
Neufna , & Rurgtndia , Aguitonsa , & Pro­
vincia . &c. ut atifuis Judex peMtau fifd noftri
ad agendum . vd caufiu audiendum Λ fix firoda
vel inferendas excitandam . vd tdamtim tolle»dum habae non pralumat j jedeuieguid exinde
ab antiguis temporibus ffiu» ngftor aetspan emt~
fueverat, omnia ex mftro fftoroddbxuu» X ia
luminaribus ipfius Santt Martbd vd tdixmtda
pauperum feujlipandsa JdoaadmrumprtAciat.

Valiant domina» ] Vides hanc certatum
eeclefiafticarum immunitatem przcipuè ad junfdi&ionem Ac juftitiam pertinere, ut fcilicet
eorum fubditi Ac coloni à nullo Judice diftringi
poflint, ut feculi verbis utar j quod & daté often
dit Charta Henrici I. R. anni millefimi fexagefimi , que inter Mardniana priViltgia cxcula eft.
' Faina ] Gregor. Turon, de miracul. S. Mar­
Quo fit ut eo nomine in fubditos junfdicbo eis tini, lib. tv. c. a A. daté interpretatur : Affirma­
concefla videatur, quam illi per Advocatos Ac Vi· vit Rex guofdam ex bis gus aifduti fiurasu ad
cedominos exercebant, qui inter Judicc.hequen- feveniffe. compofitionemgue jifcodebkam.guaat
ter apud Anfegifum recenfentur. Ortho Magntu illi ffedum vocant, d fe indultum. Carolus M. in
in privilegio Mindenfis Ecclefix anno nongente- Capitul. Hoc guogue jubemus , ut Judices nomi­
fimo fexagefimo primo, regni ejus xxn. Homi­ nati , five fiftales, de guacungue caufa froda am

nibus guoguefamulatum ejus Monafterü facienti­
bus . fui Saxentiê Malman dicuntur, pradifhun
nuukuAut Anu & tuitionem nofiram confiituimiu.
ut etiam terunt nulla judiciaria poteftate exami­
nentur , nifi coram Epijcopo . tau Advocato, auem
efiifdcmloci Epifcopus elegerit. Quod ic in Hen­
na , Conradi , Otthoms, Sc aliorum Diplomao-

bus repentur.
JuNioais ] Carolus R. apud Aimoini Conti­
nuat. lib. v. cap. t. Nes ver mu juniores vel fucctfforts veftri. fa diplomatibus Caroli M. Hlo­
tharii Ac Theodorici in erudidffimi viri Fr. Pithei
Gloflario : Nogue vos fugue juniore! feu fucctffores veftri. Masculius cap. xxtx. & nec ves nec
juniora eut fuceefforet veftri. Qux verbe /unio­
ra pro fuccefloribus diciquafi nepotibus, Ac pofteà nafcendis latis spent demonftrant. Vereor
tamen ne hoc loco Ac cap. xxiv. junioris nomen
aliud lignificet , cùm Ac juniores Ac fucceflores
ibidem diftin&s verbis Ac claufulis nominentur.
Juniores enim hoc Ac fequentibus feculis non
«tatis, fed conditionis nomen eft. Quod non alie­
na relatione Seniori opponitur, quem etiam non
«tads, fed honoris causa dici Ac pro domino ufurpari notum eft. Ac pofteà dicetur. Itaque Juniores
eflent fubditi Ac inferiores. Carolus M. apud An­
fegifum lib. i. cap. i A i.ΙΛ primé omniumfenio-

exiçmt priufguam facinus componatur , Ere. κη>
tiam pariem ceram teftibus fifeo eribuat . ue MX
perpetua fiabilifgue permaneat. Ex quibuspoftt*-

mis verbis tentari poflet fredum ternam efle compofirionis qux parti Iblvenda etac. Nam in quibufdam caufis, qux Lagibusexpre&terant,prx­
ter compofitioutm , Ar fifeo fredum felvebatutq
5nil frequentius in veteribus Legibus , ut in
s Sal.nt. xiv.& Leg. Alaman. ut. 1. & 111. Ac
m in aliis. Litis tmm expenfir nondum ufu
recepta:erant, ut infricap. so. dicetur. Fredum
verb Joachimiu Vadianus Ar Amerpachius i Ger­
manics voce jrid deducunt, quafi dicas violaar
pads poenam. Pad namque obfetvande te ne
quis eam infringere audeat maids ab annis Ger­
mani ftudent, tegibuferoe obligantur. Quod qui­
dem Germanis expendendum relinquo. Dicam
tamen pacis confervands Leges, quas tnupps
Scripcorôs vocant, i FriJerico L Ænobatbo co­
pule , qui id in expeditione Italica fimxit ad pri­
vata bdla Ac diflidu, qux mm nimiùm invalue­
rant, tollenda, ut Radcvicus lib. J. c. aA. teftarur. In veteribus autem Legibus , fredi vox aliud
fenat. Illud ipfum defioip» Tacitus de moribus
Germanorum : Levioribus ddiSis. pro mode pa­
rum . eguorum pecerumgue numero rnmdtt mtdtantur . pars mtdta Regi vel cMtad » pan ipfi
Iui vindicatur vd propingms ejus exftbvitur.

rts femet'ipfos de ebrietate caveant, & eorum ju­
nioribus exemplum bonum fobrietatis oftendem.
Ion omittendam , fredi verbum Ac fiinftiotiem
Lib. nt. cap. 6}. De vulgari populo t ut Muf adhuc Frederid U. Imp. temporibus dutaflê j ut
guijgue fuos jumortt difirmgat , ut màiis die- edi&is ejus palam eft.
diant ac meliAs conficntiant mandatu imperia­
Mansionis avt vadatas 1 Metitbh«c<fao
libus. Leg. Alamannor. tit. lxxviii. j. Si coguus conjunguntur, ut Ac cap. feq. nec manfiones aut
gui juniorem haAer occiditur. Hincmar. Epift. j, c. ^ardius faciendum. Nam apud Sigomum Ac in

17. Formula vetus ex codice doéhffimi viri, nuper
magni rei littetarix jaâurâ faso funâi, Jacobi
Bongarfii, quam inter vatias xxui. edidimus,
ixfe/iri» viri illius Comitis . fui juniores non
exinde fic fecerunt guomodb eis fuit demanda­
ram. Ut plané appareat apud Marculfum Ac aliis

antufeis principalibus litteris paxatx perpetub
manfiones conlcquuntur. Et vero proxima funt,
adeo ut in qiubufdam lods unum pro abero
uferpetur; quamquam diverfii nomina fint, Ac
diverfa edam jura. Id jus mani woes faciendi,
manfionaticum dicebatur. Csrolnr M. Pipino F.
Italic R. Cateri per
territoria babitanteo

£rpe pro miniftns juniores dici, quos Ac hxc xtas
Ac fequens frequentius fers umes nominavit. Sic ac dtfiurrtntes manfionaticei &r paraveredos aeaccipio Ac apud Gregor. Turon, lib. v.cap. aA. cipiunt. Ludovïcus Pius apud Anfegifnm lib. a.
juniores Ecclefix -. Ajunioribus Ecclefiajuffit ban. c. 17. Ubi modi via &r manfionatid d genitore
noftro

·"*·!»

88i

Notae ad Marculfum.

-fjf— fr A aeMs mt Capimlare ordinati fusa. Et
afibi ûrpè- Qmm jes nos* fana nAt, pace tanti
viri dixerim* Stgooins de ngno Italie bb. vu.
iatarpracaota eft. Diptoma Ladovici Ac Lothatii
in continuât. Aimoin.lib. v.cap. 10. «xpen/ks ad
ha^ùunt jit/cmiMCf dicit, indemque Carolus

R. cap.

y j. ubi de Abbate S. Germant * acfue
fervitia t* cm txa&a, vtl ptrtwiia Mt expeifias ad fiuas vtl ad hqfpitum fifceptioius reci­
piat , five manfionaticat iwU exigat. Atque
etiam manfionum nomen hoc ipfum manifcftac.
Tunc namque Colebant fubdiri hofpirio non modb recipere Miflôa & Legatos Principia, Comi­
tet , Duces , Areorum Miniftros, verùm Ac via­
ticum eis pro uniufcujufque dignitatepexftare.
Carolus M. Capitul. lib. j. cap.
De Mifiis
naftrii decurrentibus, vtl cnteris propter utilita­
tem noftram iter agtatiiai. ut nuUut manfionem
contradicere eisprafumat. Etiib. iv. c. jo. Ludovicus Italic R. in Synodo Ticinenfi : Qveedk
etiam Epificopos. Abbotts vtl Comites, fin Fide­
lium «o^roram fnentpicm ia proprid vilU morari
contigerit, tam /ait in fait mantant domibus,
ne fin obtentu hofpitü vicinos opprimant. In eam
rem tmâoria dabatur, cujus Formulam infrà
cap. xi. videbimus. Regis quoque recipiendi
idem onus provincialibus incumbebat j ejufque
rei cura ad manfiooarium fpeâabat, cujus οίcium latè Adalhardo deicripfit Hincmarus epift.
y.c. x t. Tver yew criant & Monfionarius inter­
erat ; fuper cujus minifierium incumbebat .ficut
& nomen ejus indicat , « m hoc maximi fiollicitudo ejus intenta effet ut tum fitpradiSi aSores
quamque & fiuceptorcs, quo tempore ad eos ille
vtl illo in loco Rex ventunu effet. propter man·
fionum prcpararionem, ut opportuno tempore
prafeire potuiffmt ; ut tua inde turdi frient et,
propter afiUBunem fnmilin importuno tempore
peccatum . aut ifti propter non condignam fafieptionem &c. Is Manfionarius in aulaConftatiuopolitana imarntpmi, vocabatur, ut eruditi obfervat
tc Suidam emendat Joannes Meuriius in Gloflario. Nofque eum hodie manfionum Morefical-

Inm dicimus. Teâurn <Sc

hofpitium quidem, five
■t illi vocabant manfionem prrbere, manfionaticum vocabatur ; paratarum verb nomine, qux
E viatico & alimentis prxbebantur. Verùm
: duo, ut jam diximus , edi diverfa nomina
naâa funt, tamen utplurimùm liinul exigeban­
tur , idebque mutub fe concomitati folent m om­
nibus veteribus inftnimenris , atque adeo unum
pro altero non rarb fumitur. In Ptxcepto conceffionis i Ludovico Pio Hifpinis dato : Mifiis
uafirü aut filii noftri. quos pro rerum opportuni­
tate illos in partti mtferimus , aut legatis qui de
partibus Htfpanist ad not tranfmifft futrint, pa­
ratas. Et paulb poft de Comite nc illos gravet,
neque eat fibi vel hominibus fuit aut manfionaticot parare aut Grc. Hincmarus , nec tnonfictiaticot fais amicis aut hominibus à Prtjbyterit ρα·
rari. Qui mos origine Romanus eft ; bofpitumqoe fufeeprionem metatum illi appellabant, de
quo titulus eft xti. lib. xn. Cod. Ac publico
iumptu ali eos qui à Principe cum tra£h>ria ali­
cubi dirigebantur, declarat titulus ejufdem libri
detraâoriîs & ftativis. Originem-aperit Linus

Tome 1L

882

initio lib. xrn. de L. Pofthumio Albino Coa.
Qui primas litteras mifit ur fibi Mugtfiratut ob­
viam exiret. locum publid pararu in quo diver·
teretur , jumentaqut, cùm teint, inde prtefta
tffent.
Pauatas PAcaaa ] Nominis hujus interpre­
tatio Ac notario à fuperioribus pendet. Itaque nil
amplius de eo dicere ftatucram, nifi advetriflent
ibidem quoque Sigonium impegifle. Quod non
cauià obtreâandi clarifi*. Vin memonx dico,
led veritatis, Ac ne alios ejus audoriraj in eno­
tem trahat. Ille enim ait fumptus fiiiife quos po­
puli in viat ponttfque fluminqm, qui tranfiturut
aut qub edtturut Rex erat, impendebant. Quod
minus reâc diâum eftè ex locis fuprà allatis,
atque etiam Diplomatibus qux apud eum extant
apparet. Claudius Faketus, quem verè Varro­
nem Francicum dixerimus, optime paratas uno
Gallico verbo livrée interpretatus eft. Sic enim
hodie dicuntur cibi qui in familia regia minif­
tris dc familiaribus in fpecie quocidiè prxbentur.
Tunc enim, ut diximus, non hofpitium modb
Regi aliifque ab eo iniflis dabatur, verùm & pa­
rabantur alimenta , adeb ut tx omnibus ( inquit
Ottho Frifingenfis de geftis Friderici lib. a. cap.
il.) quu terra producere filet ufui necrjariis,
exceptu vix bubus & feminibus ad excolendam
terram idoneis de exteris quantum necejfe fue­
rit, militi profuturis , ad regios ufui fuppeditare
xquum illi arbitrentur. Capitul. Caroli M. lib. rv.
cap. yo.69.Ac7).Ver. Formula apud Pitheum in
Gloflar. paratas, pafius reâè agnominat : Non
nd manfionaticos vel repaftos exigendum. Ibidem :
non pro pafio exigendo t non pro manfionatico rtÎuirendo. illud addam, paratarum munus non ad
ofpitis privati tantum onus pertinuifle, fed vi­
deo fumptus illos publicè colleôos ab incolis
prxftitos. Id colligo tum cx verbo publici, quod
fxpè titulo de tractoriis Codd. Theod. Ac Juftinian. repetitur, tum ex Capitul. lib. 4. cap. 69.
Ut Mifit noftri, qui vel Fptfcopi» vd Abbates ,
vd Comites funt, quandiù propi fuum beneficium
fuerint, nihil de aliorum coniedo arripiant. Poftfwlnt veri inde longi recefierint^ tunc accipiant
fecundùm quod in fua trarioria continetur. Faffi
verb noftri fr Minifterialtt qui Mifii fiunt, ubi­

cunque venerint, conjeHum accipiant. ConieSum,
hoc eft,contributionem, fymbolum, colle&am.
Qub perrinet Ac illud Greg. Turon, lib. 6. cap.
4j. de Childeberri R. filia, qux in Hifpaniam
nuptura ducebatur : Adparatus quoque magnat
expenfx de diverfis civitatibus m itinere congre­
gatus eft ; in quo nihil de fifeo fuo Rex dort
prsecepit , nifi omnia de pauperum conjeâuris.
Ubi conjeSura, qux fuperioribus locis conjtftx
dicuntur.
Finuussoass tolles* ] id eft , cogere ut
fubditi Ecclefix & in ecclefiaftica terra'degen­
tur , aut ftarim ad Judicis audientiam pergant Ac
judicatum faciant ; aut fi velint dimitti, fidejullbres feu vades, judicio fiftendi causa orxftent.
In fumtna hoc agitur , ne Judex aut Minifter
regius in terris quibus immunitas concerta eft
jus dicat Ac juftitiam exerceat. Greg. Turon, lib.
4.C. 4;. Albinus de fide exiliens, adprehenfiem
Ardtidinconum coar&at JPro que nunqudm obtinere

883
-

Hieronymi Bignonii

/Muenmc, «te Epi/espitr, mc rivet . nec ullus
major natu, nec ipfa vox totius populi acclaman­
tis ut datis fidejujoribtu deem femSum Archidùtcono liceat cum reliquis ttltirtn, tutt tcnfttk
ejus m pofterùm deberet audiri Ere. Idem lib. I.
cap. ii. Epifcopum vallat, fidefejoret requirit,
6* ad prafentiam Regis Guarciranni dirtxtt. Et
lib. 8. cap. -j. £43. lib. 4. cap. 8. Capital. Caroli
M. lib. 3. cap. 34. Dt his fui Legem fervore contempferint, m per fidejulfores ad prafentiam Re­
git deducantur. Lio. j. cap. 178. £ paflim. Marculfus infri lib. 1. cap. 17. & 18. Hmcmarus ep.
adSigloardumapudFlodoard.lib. j. c. 18. Mula

diplomata habent ,fidejuffores requirere.
Manus nost aæ svbscr. ] Czfares olim pro­
pria manu libellos , referipta, edkla fubnoeafle
teftancur hiftotix auguftz feriprores, Lampri­
dius in Alexandro, Vopiicus in Carino, 8c alii
fxpè. Et in Valentin. Novell. Magnus Cujacius
obfervat hrc verba Divini manu, huneque mo­
rem apud Coottantinopolitano· Imperatores du·
rafle notat ad librum decimum Codicis. Undè &
Regibus noftris adhuc hodie propriae manus adnotatio in ufu eft. Tunc autem fubfcriptionis no­
mine , de qua heic Marcidius agit, fignumjllud
A character continebatur , totius nominis litte­
ras implexas reterens, qualia in vetuftis regiis dc
Imperatoriis Diplomatibus videre eft. Quod A
doOiilimus Freherus exiftimavit. Alibi dicitur,
mana neftrdfinmavimus. Undè A in Capitul. Benedkh Leviez!lib. 6. cap. 137. mtnufirmationcs
dicantur.

884

Dagobcrti de fugitivis :

Ut tutem hxc noftra
auaoritas pleniorem & firmiorem in Dei nomine
obtineat vigorem, nutnu proprii nos & fanffa
Srnodus nêftra eam fubttr decrevimus roborari.
Datafub die vu. KL.Jun. anno v. repi, Clipiaco.
PrjCcbftum de Efiscofatu ] Formula eft,
ut A lemma oftendit, qui Rex, cùm primùm
de obitu alicujus Epifcopi certior faéhis eft, ad
Epifcopum Metropolitanum feribit, 8c przcipk
ut virum illum â fe probatum £ eleoum in
Epifcopum ordinet A benedicat. Id quoque Przceptuin dt Epifcopatu dicit Gregor. Tur. lib. 6.
cap. 7. de Ucedenfi Ecclefia : Jovinus iterum,
Îui quondam provincùt Rellor fuerat, regium dc
ipifeopatu prstceptum accipit. Et lib. 7. cap. 31.
Praeceptionem vocat : Nuper in Aqucnjt urbe
Epifcopus obierat. Et Nicetiur Comes loci illius,
germanus Rufltci Vici Juliqnfis Epifcopi, Prgcepttonem ab Chiiperico Muerat ut tonfurttus
civitati illi Sacerdos daretur. Quod tum recep­
tum fuifle hxc Formula docet j idemque Gregor.
Turon, multis locis teftatur. lib. 3. cap. 1. Cùm
hac Theoderico nunciata ejjeht, juffit inibi fanc·
tum Quintianum Epifcopum conftitui, & omnem
ei poteflatem tradi Ecclefia. Et ftttim direSi
Nuntii, convocatis Pontificibus (r populo, eum
in cathedram Arvema Ecclefia locaverunt. Lib.
4. cap. i S. Cùm Pientius Epifcopus ab hac luce
migrajfet apud Parifios civitatem, Pafcentius ei
fuccedit ex juffu Regis Chtriberti. Alibi, Rege
ordinante , v Rege eligente ; ut lib. 6. cap. 15.
A lib. 8. cap. 39. Idem refert ûnâiflimain vo­
cem illam Guntchranni R. lib. 6. cap. 39. ubi
de Bituricenfi e^ifeopatu : Poft hac Sulpuiut in

Confirmatio db bmvnitate ] quz i Regi­
bus fucceflôribus folia peti, folia £ indulged.
Infra cap. 16. A 17.
ipfa urbe ad Sacerdotium GuntcKramn· Rege fa­
Per suam auctoritatem ] Auûoritatis no­ vente prsteligitur. Nam cùm multi munera offer­
rent , hac Rex Epifcopatum quasentibus rejponmine heic Sc fuperiori capite intelligitur Diplo­
dtjfe fertur : Non eft prtnc'tpatùs noftri confuema , Pragmaticum , feu , ut feculi etiam verbis
utar, Ptxcepcum regium, eâ forma deferiptum
tudo Sacerdotium venundare fub pretio, fed nec
quà majorem auâontatem habiturum erat, 8c
vtflrùm eum pramiis comparare } ne ξχ nos turpa
ut puto, tnanu propria Regis fubfcriptum , Sc
lucri infamia note, tur ,& vos mago Simoni com­
anulo feu tigillo Principis munitum. Qua in re paremini. Idipfum notat Lex Bajuvat. tit. 1. cap.
ab Indiculo diftert, ut mox adnotabimus. Gre­
10. Si quis Epifcopum quem conftituit Rex, vel
gor. Turonenfis lib. 9. cap. 3 o. Sed protinus tpif- populus fibi elegit Pontificemocciderit, felvat
tolam cum auSoritate miferunt ne fopului Turocum Regi vel plebi aut parentibus fecundùm hoc
nicus pro reverenti* S. Martini deferibcretur. Et
ediSum &c. Synodus Aurelianenfis V. fubChildeberto R. cap.. 10. Ut nullum Epifcopatum pracap. 41. in Radegondis epift. Per auSoritatcs
mits aut comparatione liceat adipifei, fed cum
praccllentijfimorum Domnorum Regum Chariberti, Guntckramni , Chilptrici, Cr Sjtgibertt ,
voluntate Regis, juxtd eleSionem cleri & plebis,
cum [aeramenti interpofitione Cr [uarum manuum ficut in antiquis Canonibus continetur , cotferfu
cleri ac plebis d Metropolitano, vel quem vice fu A
fubfcriptionibus obtinui confirmavit. Conftirutio
' miferit, ù comprovincialibus Pontificibus confr­
* Habetur Chlotarii Mf. * c. 9. Ut auSoritates cum juflitia &
ere tur. Id à Regibus continuatum declarant cujufCupra tom. Lege competente in omnibus habeant flabilem fir­
». pag. r.
mitatem, nec fubfequentibus aufior itat ibus contrd
que temporibus Hiftorici. De Carolo Manello
Legem elicitu evacuentur. Leges Wifigor. lib. 7.
Flodoardus lib. x. c. 11. De Carolo M. Sangaltit. j. Edi&um Theoderici R.cap. 73. A afforha­ lenfis lib. 1. c. 51. ubi Carolus his qui litteris
tes quorumlibet Judicum (rc. Capitul. lib. 1. cap.
operam dabant, Nunc , inquit, ad perfeRum outingcre ftudete, Er dabo vobisEptfcopiaEr Mosuf.
Si. ubi de conftiturione quadam Ludovici Pii de
teria permagnifica^ Et cap. 4. 3. A tf. Hludovicus
ordinatione fervorum , agitur : In ambone ipfa
R. ( ait Chronicon Befuenfe ) BiSonc Epifcopo
aufforitas coram populo legatur, & coram Sacer­
dotibus , vel coram fidelibus laitü, ante cornu
defunHo , Albericum virum dignum Epifcopatu
altaris, ficut in noftra aufforitate continetur Ere.
Ecclefia Lingpnenfi reftituit. Et paflim de aliis
apud Hiftoricos. Ex quibus apparet, ut A ex hac
Synodi Parifienfis aim. ik.ccxi.vi. quz vulgd
Meldenhs dicitur, cap. 71. Ut aufforitatemfigtllo
Formula, non obfervata fuifle Synodi Parifienfis
decreta, quz Childeberti R. tempore, pontifiregio roboratam more trafforta Chriftiantflimus
caute Germas», habita eft, cap. 8. Nullus civibus
Princeps donet fingulis Epifiopis &c. Ptzcepcum
Cap.*;

88;

·χ

Notæ ad Marculfum.

hevitis ordiamur Epifiemn , ajjl «mm populi fr
Clericorum doEioplen^fima fUQpv* MtaiMM,
KM Frindpis ùnpêrie , ntfttftrfiMlikt cmf
ditimum, ctm MaiftuivfliaûtitKvtlEMf·
cepsrum proviaciedium ingeratur. Quod quodam

modo repetiram extax in Synodo Rhemenfi fob
Sonnât» celebrata apod Flodoardum lit». ». cap.
<. Nifi dicas Synodi meotem fuiflê eleâiooem
firmarc, jus Regia non infringer·, fed Metropo­
litani confaifom «nairendum efle. Quod probari
poftêt ex Gregor. Turon, lib. 4. cap. ad. ubi de
Sanronenfi conventu agit. Unde A pofted eidam
moderatione Hincmarus «ift. j. c. 9. Cotfcnfu
Principis terra, tkEione Curi & Plebis , Ot ap­
probatione Epifcoporum provincia Epiicopumocdinari debere fcnbîc. Qub oenmac te ejufdem

mfUrnif

886

uhm· tmdfd , e^w ·Λ ·»~
Cfim veriffima Ambrofii pcrconia. Gre-

gor. Tuton.de gloria Coofeffix. cap. 76. de Simplkio Anguftodunenfi Epifcopo : Fuit dt fiirpe

aobili t tûlde dives ia opibtu ftctdi. aoMtfffauc
configi fbcianu. Deinde : Pnpter illam t tu diaimut.ficuli dignitatem .-Stmpliciaj decedtata
Egemoaio d populit eligitur .· fed d Deo pro cafi
titatis &- fanàttatù gloria dtninatur.Tuacemm

non alii quim nobiles Epifeopi fiebant. Quod
paffim apud Sidonium 8c Gregorium Turonen*
fem oblervare licet. Quin & in Abbatibus idem
quodammodb exigebatur. Luduvicui Pius de S.
Mattini coenobio : Pqfi illius ( Fridtgifi ) auttm
dectfium fratru habeant facultatem tltgtndt de
ipfis Abbatem » quem eptimam & nobilitate
gtaeris & probitate morum fr m feripturis eru­
ditum t &c.

clariff. Pntfidi· eoiftola ad Hogooem Abbatem
apud Flodoard. lib. j. c. >4. Oftendens qubd mm
Epifeopi d< palatio prttcipiebantttr eligi, fid de
Bsnsdici 1 hoc eft confecrari. Utroque enim
propria quolibet Ecclefia , fr fudd de ordinando vocabulo utebantur. Gregor. Tur. lib. 8. c 10.
Epifcopo «m Regis vd Palatinorum deta cfc £d conditione removetur ut tum Btrtchrannus
eMMK«bui·,/êd cleri fr plebis eleSi», fr Me· Orefiefiue ftu Palladius . eui eum benedixe­
tropdutaù in
dtfidicaùo, deinde terreni rant . vicibus pafcerent. Lib. 4. c. 6. Peni ,

Prisuipis coafafio, fr Epifioponun maaAs impofitio. Anaftafius Bibliochecarius de Benediâi Ul.
•leââooe : Hit pera&is, Clerici & cunSi Proceres
decretum cMaûmciuer propriis manibus roborave­
runt , fr coufittudo prifra at poftit, inviAtffimis
Lothario an Ludovico dcftfiavermu Attguftit.

conftmi nobis, fr benedicentes confieremus te ad
epifeopatum. Quamquam poftei receptum fit ut
confecrari dicantur Epifeopi, Abbates benedici,
cap. s. de fiipplend. negligent. Pntlat. cap. Cim
contingat. De «tare & qualir. ordinand. Heic au­

tem apparer Regem ad Metropolitanum Emico
Sani bodie abfipse controvérfia Reges noftri no* pum icribere, cujus officii illud erat ut confirma­
minandorum Anriffitum jus retinent, ex pad» ret fuftraganeos ftc cum aliis ptovincix Epitropis
cum fummis Pontificibus A fade apoftolicanâo. confecraret. Idebque additur, cum adunatorum
Assipvj· MueMCATioms I Munos id epifeo- caterva Pontificum. & cap. feq. finSis vobifeum
pale. S. AogftinasCoafefion. lib. 6. cap. j.deB. vtftrts Comprovincialibus, ipfum m fupraferipta
Ambroâo > Et mm fuidtM m populo niiut ve* urbe eonfterart. Synodi Nicxnx can. 4. »· j ».9·
<μη»ίβ· MlAof wl'
ti
rkads reffil μΛμνμ mmî dic damiiuce «adittan. Synod. VL iaTrullo cap. 19. A ibsBalfa- Synodi Antioch, cap. 19. 1«''«·»·» m
meo. Poffidim do vita R. Anguftini cap. 4. Potef­
tatem iditKMu artafii» Ecclefia tvu· Martinus Bracarenfis in Colleâ. Can. cap. j. de
goUnm prodicendi ac frequentifind traSandi . 4. Hincmarus adverfùs Hincmanun Laudunencentri u/iuu quidem fr cotyaetudiaem Africana- fem , qui nondum typis editus, fed ex Biblio­
nat Ecclefiarum. Eius teiediânm Caroli M.me- theca lUuftriifimi Pneiidis Jac. Augufti Ibuani
morat Saqgailenfis lib. 1. c. 10. Pracepit rtligio- d doâo & pio viro brevi lucem meâat. Sic
figunt Carelus Impertior m eueaes Epifeopi per igitur ille cap. i. in quo pradarè Metropolita­
Utifftnutm rapum fuum , aat aat» prafinitum ni Epifeopi jura fummanm cecenfet : Si in
diem, ftMM uk cmtftttucrat, ia ecclefiafiica fidit Ehemenfi provôseia prater tatam fententiam quit

Tom tl.

bafilica pradicartnt. aat qukunque non faceret, fuerit i quibufcunqu» fr quantifeuaque provin- «os.*
Epifcopaths heeur» careret. Quibas fêftivam nar­ cite hafis Epifcopu fathu Epifcopus, ficut myfi
tica Ntcana Synodus diffiisivic » note oportet
rationem de quodam Epifcopo fubjungit.
Vna cum roMTiricia. j Videlicet ut magis eum efii Epifiopum. Si autem communi cetero­
rite & fecundùm Canones eledus videretur, non rum atertto Epifcoporum rationabili t fa fecun­
Regis tantùm Itnperio conftitutus. Inftà c. feq. De dùm regulam tccltfiafiicam comprobato > tu aut
cuius fucceffore filliciiudine inttgrd cum Poatifi- alii dt» tui complices ttcum propter contentiones
eimu vel Primatibus populi noftri ptrtraSaaus. proprias consradixtritit. mea cum pluribus ad or­
Gregor. Toron, lib. 4- cap. 7. dé Cautino Arver- dinandum Epifiopum obtinebit fententia. fr mihi
MM Epifcopo. Carlomannus Dux & Princeps non tibi firmitas eorum qua genmux de ordina­
Fnuaoocum in Synodo habria anno Dccxui.apud tionibus vel aliis rebus ecdtjufiicu in Rhemtnfi
Beneüéhim Levitam lib. j. c. a. Et per coafi· provintis .· tribuetur ia quafifuerit definitus Epi­
lium Sacerdotum & Optimatum meorum ordiaa- copus , ego & non tu vmtatorem 'ipfi viduata devimat per civitates Epifiopos t Cr coaftituimus fignabo Ecclefia , fr utBàottem cum decreto ca­
fuper eoe Architpifiopum Bonifactum t «i efi nonico pracipiam fieri. Et fi ia partu fe eligen­
tium vota divifirint.meum fr non tuum erit eli­
Mifas fiutdi Petri.
Aeno MioaATA Ί id eft , officium. Vide in- gere qui majoribus ad ordinandum ftudiis juvetur
fr meritis i fr meum eft ordinandum examinare^
friadeap. 11.
non tuum ; tuum eft autem cum aliis mecum or­
Nobilitatis oaoo subl. jBafilnuadAm
dinare Epifiopum, fr Litteris canonicis, quas «r*
brafium t
Te» IL

887
Οφ.<.

Cap. 7.

Hieronymi Bignonii

dinatus ab ordinatoribusfuit jubetur accipere ,peft
mc in tue loco fisbfcribere.
Indiculus Ragis ] Caput hoc ejufdem cum
fuperiore argumenti efle titulus teftatur. Verùm
hanc ineflê puto differentiam qubd fuperiùs Proceptum infcribatur, maioris frilicet audoritacis
Diploma, manu propria Principis fubfcripcum ,
Ac annulo fortè munitum , ut lupri de audoritare diximus. Iftud verb Indiculus dicitur ; quem
ut exiftimo , redè epiftolam abique tigillo dixe­
ris. Id colligo ex Capitul. lib. j. c. 5 8. Et fi csn·
facramtntales homines cum ipfo venire renuerint,
juffione staminicd , aut indiculo , aut figillo ad
palatium venire cogantur. In Legibus Wifigotth.
hb. 1. tit. 1.1. 18. De his qui ammoniti Judicis
epifioU vel figillo . ad Judicium venire contem­
nunt. Ergfi indiculus Ac tigillum difereta funt, 8c
indiculus abfque figillo eft. Indiculi verb nomine
nil frequentius *vo illo.
lui Eriscoro ] Metropolis Antiftitem Archie
pijcopum dixitfer, fi feculi tuliilet ufus. Pet ea
namque tempora Archiepifcoporuui appellatio
vixdum in Occidente ufurpari ctrperat ; folique
Patriarch* ita defignabantur. Quod pofteà Me­
tropolitanis communicatum hodie retinemus.
Concessio civium ] Ita Mf. titulum conci­
pit , magis tamen placet Confcnfus civium. In
iiuo capitum index Ac extrema capitis verba conentiunt. Ita etiam P. Pithcei codex Mf. nifi cotefenfionem quis malit. Igitur hàc Formulé plebs
Paftore defticuta, Regem ea de re certiorem fa­
cit , Ac fuppliciter poftulat ut virum aliquem in
Epifcopuni illis concedar. Id folitum fieri cx Gre­
gor. Turon, apparet, lib. 4. c. 16. ubi de Santonenfi conventu : Quo ejeSo, conjenfum fec.runt
in ijernclium tunc Burdegalenfis urbis Ptejbytcrum , quem Regi Haribtrto fubfcriptum propriis
manibus per nuncupatum Preftyterum tranfmifc-

runt : qui veniens Turonos , rem geftam beato
Eufronio pandit , deprecans ut hunc confenfum
fubfcrsbcre dignaretur. Et pofteà : Confenfum ad
te direxerunt ut alius in loco ejus fubftituatur.

C*p. s.

888

1raramque verè parent , in opere quod de Cam]penile paons fit* Comitibus edidit. Nos ex arche­
1typo iterùtn reptzfentamus.
Actionsm Comitatos , Arc. ] Adionem , id
eft
, officium. Inde Agentes infrà cap. 11. smni<
bus Agutiiu , id en, Officialibus , Miniftns ,
ubi nos plut*. De eomitatu verb Ac ducatu pauca
heic atungete ad Marculfi illuftradonem non
piget. Et quidem de Comitatu illud primum oc­
currit , videri nihil omninb commune habere
cum Germanis illis Comitibus de quibus agit
Tacitus, ut quidam fcripfere. Comites enim we
dixit, Latini fermonis proprietate, eos qui offi­
cii causâ majores comitantur. Itaque hic Magiftratus à Francis ufurpatus merè origine Roma­
nus eft, non illius quidem veteris republic*, nec
initio docentis Imperii, ibd pofteriocum temposum ; quibus Comitis nomen variis Magiftraribus
tributum fuit, arque adeb civitatum Redoribus.
Ut remota omittam, Cornices Maffili* apud Si­
donium legimus lib. 7. epift. a. Ac comitive Syracuian* Ac Neapolitan* formulas lib. 6. Varia­
tum Caffiodorus fcripfit j quarum & munia cum
noftris conferas, eadem ptorsùs apparebunt. Ille
enim Judicts eoe vocat cap. as. xj. Ac 14. Ac
civilia negoda examinare dicit, itidemque eoe
exercitum habere 8c provinciam cuftodire. Jdebque in formula comitive province lib. 7. Quam­

tub. 8. c. xx. Cum muneribus & confenfu civium
ad Regem properat ,fed nihil obtinuit. Idem de B.
Gregorii Pap* eledione initio libri decimi : Comprehenfo difruptis epiftolis confenfu , quem populus
fecerat, Imperatori direxit. Qub pertinet At Sy­
nodi Autelianenfis V. Can. xi. Nullus invitis de­
tur Epifcopus, fed nec per oppreffionem potentiim
perfonarum ad confenfum faciendum cives aut
Clerici inclinentur.
StNioai communi ill. ) Nullus , ut appa­
ret , fenfus. Itaque minimi vel nulli mutatione
legendum, illi Regi vel Seniori, commune illius
civitatis , nempe »· —i··*· Populus enim conve­
niens de eledione tradabat, 8c confenfu in ali­
quem fiido, ejus relationem feripeam Ac fubfcriptam ad Regem dirigebat ; ut hxc Formula tefta­
tur , & Gregorius Turonenfis. Seniorem verb pro
domino ufurpari jam attigimus , Ac notius eft
quàm ut probatione egeat.
Charta di Ducatu Arc. ] Litter* funt Prin­
cipis , quibus provinciz vel civitati Redores def-■
tinat, qui aut Patritii, «ut Duces , aut Comites
vocantur. Hanc Formulam jam edidit erudiciffimus vir Petrus Pitheus, flos litteratorum, litte-■

vis Minium, inquit, dignitatum effici» i manu
fecludantur armata , & civilibus veftibus videan­
tur induti qui diftriEionem pubUcam docentur operori , tu» tamen dignitas d terroribus ornatur, qu»
fla dio bellico , rebut aient pacatis, accingitur.
'er fingulas provincias Comites i Theodorico
Italic R. mitti folitos eodem libro docet, qui in­
ter Gotthos aut Gotthum & Romanum jus dice­
rent , Ac Judices etiam vocat. Ut redè definierit
Suidas Comitis verbum , dum populi Magiftratum vocat «4ms · m8 ifjgtn. Nec aliter fané Hefychius. Qu* omnia Comitis eriam apud Francos
veteres munus defcribunt. Singulis enim tum ci­
vitatibus Comites pneerant , quorum poteftas
iifdem quibus Enifoopi finibus diftinda erat. Gre­
gor. Turonenf. lib. 6. cap. as. Re* igitur Chilpericus pervafis civitatibus fratris fui , naves Co­
mites ordinet, & cunila jubet fibi urbium tri­
buta deferri. Cap. 41. Mifitque ad Ducet &
Comites civitatum nuntios, ut muros componerent
urbium. Idem f*pc eos Judices , non Comites ,
vocat : fed lib. 7. cap. 41. feipfum interpretatur:
Poft lute ediSum a Judicibus datum eft ut qui
in hac expeditione tardi fuerant, damnarentur.
Biturigum quoque Comes mifit pueros fuos , ut
in domo beati Martini, Crc. lib. 8. c. 11. Gundobaldus Comitatum Meldenfem fuper Guerpinum ( invafit ) ingroffitfoue urbem caufttrum omonem agere coepit. Exindè dum pagum urbis in hoc
officio circumiret. in quadam villa d Guerpino
interficitur. Sic enim locum mutilum uno verbo
reftituo. Idem de gloria Confcflbr. cap. 1 o. & de
vita Patrum in S. Nicetio , Ac paffim. Synodi
Cabilonenfis II. fub Carolo M. cap. so. Comites qui,poft Imperialis apicis dignitatem, populum
Dei regunt. Hincmarus epiftolâ| pro Epifcopis
Galliarum Sc Germaniarum Chriftianiffimo Prinapi, qu* ptima inter Bufiri Paralipomena excuia

^9

Notae ad Marculfum.

eft, cap. ). Hujus jarioja domdt Del decorem
& locum kabutuioais glorue ejut fidtliffimb dili-

gere Er qelari dstau «m folim Epifcopi & $·ctnbrts in fedibus,fed umwi Reges m rsgwb Er
palatiis fuu, Er Resum Cornues m àvuaiibus
Λ« , & Cenurum ricarii is fltithu . & qui­
conque f/unt familial in dswilui fuis. Horum
cÆcium Sc munus in pace Er juftma facienda
pcxclarè traditur »n Capitul. lib. a. c. 6. Λ hb. 4.
c. j. Qui tandem extremo dominationis Caroline
ftitpis «x miniftris domini fadi lacé dominati
fiant, donec ptiftinc dignitati feniîm regnum tefdtutuan. Nec verb omittendum eft Comitum ofidum fub prima Regum noftrorum familia non
ad vitam fuifle, ut quidam fcripfetunt. Ad cer­

890

lougiùs exferbora. Huic enim famule plané
geminum eft, Ac ommnb ad iliuftarionem At ex­
plicationem non hujus tantùm loci, Rd Sc fuperiorum Sc fequenuum claufularum confert.
Proinde monemus vtjiram fidelitatem ut memore»
juti fidei nebit promiffa. &· in pane Min.fterii
noftri vobu commiffi. ia pace fcilicet & jujiitia
facienda , vojmeptipfot coram Deo fr coram homimbut tale» cxibcaiii ui Er nofiri veri adjutore»
Er populi cmferitaioret jifii dui & vocari peffitit .· Cr nulla qualibet cauja, aut munerum accep­

tio, au/ amicitia cujufiibct, vel odium . aut umor,
vd gratia abflatu rcSttudinu vot deviare compeUat quin tnter proximum €r proximum fimper ■
jufli judicetit. Pupillorum veri & viduarum &

tum nàmque tempus eos tum conftitutns mihi
cenererum pauperum adjuteret Er defiinjort», 6r
confiâtes multis G tegorti locis, quorum infwnis fan&et Eccltfix vel fen orum illiut honoratote» ,
eft lib. 4. cap.} 6. Undè apud eum frequentet hacc
juxta veftram puffibiiitaiem fit ii. lllot quoque eai
verbe leguntur, re PrifcSo, ex Comite, ex Duct,
temeritate & vielemid m Jurm & latrocmiufive
ex Vicario ; & ille remotorum exempla recenfec.
raptui» communem pacem populi pertubare meQuod item i Romanis defumptum dubitati nem
liuntur, veftro ftudio & correSione .ficui decet t
eompefeite vc. Synodus Ticinenfis fub Ludovico
poteft, qui Magiftrarus omnes ad certum tempus
lalue R. Ut finguli Comite 1 ( ita lego non con­
detignatos habuere. Idebque in Cailiodori for­
ventu» ,ut vitiosi editum eft ) & etaeorureiptc·
mula l.i. Sc 7. omnibus ferè adferibitur, per I«idtftiMCM illam. Duces autem Romani rei belli­
blien in fuit mmifltrtu legdem procurent Jacere
es Sc exercitibus regendis tantùm prepofiu erant. fuftitiam, pupillo» Er viduat protegant, per loca
Inde Duces limirum m Notitn Imperii, Sc Ducis folita reftaurent palatia, quibut, cùm inter dic­
Rhetiarutn fotmula apudCafliodor. hb. 7. Apud
taverit , no» legatofque noftrot valeant recipere.
Optimi viduarum Sc pupillorum caufa com­
Francos verb paterent quidem exercitui : verum
fit jus quemaomodùm Comiws dixifle hxc For­
mendatur Magiftratibus , quos contra improbus
mula oftendit, Sc exGregorio Turonenfi planum
ille certiflEmam efle Pactoribus predam dice­
eft. Comitibus honore Sc poteftate fuperiore*
bat. Preciarum etiam illud, ut viduarum, pu­
fuifle conftat, plurefque Comitatus Sc Comités
pillorum, pauperum cauGe ante mendiem au­
eorum cure committebantur. Gregorius Tuton.
diantur Sc definiantur, Sc cauf« regix Sc potenlib. S. c. 1 S. Nicetius per aniffiotum Euiahi à
tum poft meridiem, Capitul- lib. a. cap. $ j. dc
Comitatu Arvsnwfubmotus Ducatum à Rege e>- 14x4. cap. 14.
petüt, datis pre ee immenjis mueurtbus. bt fic in
In Fisci ditiowiaus ] Comites tributa etiam
ratifie Λ «ratio intuhflè vel hic locus evincit.
urbe Arvema , Ruthena . atque Uceucx Dux or­
dinatus eft. Cap. 16. Turonicis er,as Pflavis
Illud quoque continuat Gregor Turon, lib. 6.
c. xi. 8c I1K7.C. xj.de Caflsodor. lib.6.cap.xt.
Ennodiut Dttx datus eft. Ex quibus liquet duo­
decim Comites fub cura Duos neceflariô non
Reâori ptovincie id muneris adfcnbit. Leges Rifuifle, ut quidam aiunt. Sanè in Annalibus Pipbuarior. tit.
Si quis Judicem fifralem , quem
Comitem vocant. Quade re ejufdemGregoriiT upini, qui Aimoino fubjunûi funt, lib. 4. c. 4i.
ta fcripeum legitur : Pipinus domum revtrfus Grrroa. inftgnis eft locuslib. 1 o. cap. xi. Fume aurem
Comite ut debitum fifco fervitium foliti deberet
fionem more Ducum duodecim Comitatibus dona­
vit. Quod fi verum eft, Pipini tantùm rvo id obinftrre. Qux verba cum ultimis Mattulfi com­
ponenda funt t Per vofmetipftt annit finguli»
iervatum dici debet. Superiora namque Gregorii
exempla aliud notant. Scitè Walafhdus Strabo,
noftrit orariit inferatur. Undè Sc tributum , in­
urenda dicitur in Capitularibus Caroli M. Ad­
pervetufius auAor, qui dominante fecundTRedit. IV. cap. 116. Appendix Gregorii cap. 74,
gum noftrorum familia claruit, in libro quem
tile de rebus ecdefiafticis fcripfit, cap. j 1. ubi fe­
Aimoinus lib. 4. cap. »6. Exemplar V.C.Pithoi
rali Sc Ecdeiix dignitates comparat , Comites fifei dicationibus habuit; cujus loco rediùs iu
Epifcopis, Duces Metropolitanis alSmilat : Aricn.du ion ibus feriptum eft.
indiculus ad At. Rsc. ] Epiftola eft i
ckiepijcopos, oui ipfis Mctropolttanir preminent,
lUgiAu, conferamus. Metropolitanos autem Du­
Rj^ad alium Regem feripra , legans etiam
cibus comparemus i quia ficut Ducet finguiarum
funt nrovinciarum, ita & illi in finguUs provin­
Fiatis illi Rim ] Ut hodie, ia tum quo­
ciisJinguU penamur. Undi in CaUbedonenfi Con­
que mutub fe Reges fratres dicebant. Alancus
R. ad Chlodoveum R. apud Gregor. Turoncnf.
cilie jubetur ne utu provincia in duos Metropoli­
lib. a, cap. jf.JÎ/hurer meus velit. Chofroes
tanos dividatur. Quod Comitet vel PrafeRi in
Pecûrum R. in epilt ad Juftinianum , ut Me­
Jeculo, hoc Epifcopi exteri in Ecclefia explent.
nandri Praceâons excerptis de legationibus :
Sic ille. De ‘Patriciis verb cap. j 5. dicetur.
tec. UnotmA Uedtam
Viduis it rvr. diisnsoi. ] la etiam Ludo­ Xttfme Ρ-πλΛ
vicos Pius Comites admonet Capitul. lib. a. c. 6.
ns^Uf·. Sc alibi apud eundem
Potiet
tamen
dici
hoc
capite
Regem fratrem vocari,
Pupillorum & viduarum Er exterorum pauperum
qubd eo foculo vixerit auâor quo regnum inter
adjutant & dafenjorct fitis. Sed potftat caput

CaFi-

Hieronymi Bignonii

891

fratres divifinn ecu. Sed fuperior interprecario
venar eft.
Tractoria ligatorum ] Traâoriarum
nfum i Romanis mutuarum eife hxc Formula
indicat. Sunt autem Diplomata qux dantur Millie
▼e! evocatu à Principe, ut cutfu publico uri poffint,quem alioqui abfque Diplomate ufurpan fes
non erar ; adfcriptu etiam ixis dc manhonibua
quibus fumptu publico ali debent. Commeatus
enim in itinere prxftandus definiri his litteris foleba:, ut hxc quoque Formula exemplo eft. Di.
plomata fimul vocari infignis locus Plutarchi in
Galba oftendit : C «J
«»··*A»'*·

,·»

»

—»··<<'< ,

·<
·Λϋ»
ί.ι’.ι·*" -A

(· «Μ)
«4*··

: & ille poftmodum Imperator, qui
qubd fine diplomatibus curium ufurpafTet, pedi­
bus iter tacere coaâus eft. Dr traSoriit & jtat ινα titulus extat Cod. Th. & Cod. Juftinian. lib.
l a. ubi plura Magnus Cujacius, qui banc Marculfi Formulam integram infcnt)quam tamen pu­
tiorem au&otc exhibere conatus eft, nos fide auc­
toris edidimus. Tractorias igitur à Francis fre­
quentatas Marculfus docet , pofteaque Caroli
xvo duiaiTe ex Capitul. patet. L|b. 4. cap. jo.
Si fuit littéral nojlrat dejpexerit, id tft . traSoriam fux preptcr MtJJot rectpiendot dirigitur fee.
Quid verb unicuique in itinere commeatus prxftari debetet, Tradoria lignabatur. Capitul. lib.
4. cap. 69. Mijfi accipiant ficundum aiûd m fua
traSoria continetur. Idque varié pro dignitate Sc
qualitate ( ut Capitula dicunt ) perfonarum ; ut
ecce plus Epifeopo, quem Rex mittebat, Abbati
Sc Comiti non tantùm, minus autem Vafallo de­
cernebatur , quemadmodum Capitul. comprehenfum eft. Lib. 4. cap. 72. Epijcopo panel xu
fnftingee tret, de potu modii tret &c. qux hujus
Fonnulx fpeciem referunt. Verùm MarculfidC Ca­

892

roboratam mon troHorue driflûuttffimut Prixcep/ finguLt danet tpifcopii. Sané hoc jus fingubri benefiooquibufdam cooceffum fume non ne­
gaverim. Tradorix aurem fpecicm refert vetus
diploma Chilperici R. datum fub die uu KaL
Maii anno pomo regni Compendio, quo se»ab
avunculo Clodechario R. ftr Baldechilde Regina
avia fua Corbeix Monafterio donatas dc privile­
gia concéda confirmat, dc inter extera annonas
quafdam i telonario Foffeteufc annis fingulis ar­
ripiendas , eaque dc caufa evedionem quoque
concedit Midi) Monafterii, cui hxc procuratio
committetur. Cuius paniculam mox exicnbemus. Inter Formulas incerti sudoris ( five in Ap­
pendice Marculfi cap. 10. ) una extat qux Trac­
toria pro itinere peragendo inferibitur, dc ab Epif
copo cuidam, qui Romam orationis cauA petit,
traditur^ dc inter varias (five interBignonianas )
cap. i $. alia eft perigrinationis item caufl à Ma­
jore domûs concéda. Et ambx quidem pteribus
conceptx funt, ut religionis causa petigrino manfiouem, focum, panem & aquam tantùm largiti
velint dii per quos iter fadunis eft, Dominum­
que cis retributurum. Una verb etfi eodem ferè
fîylo à Majore domûs, qui tum Regis vices age­
bat , feripta eft, precibus tamen agit, quia extra
ditionem. Ita Tradorix vocabulum lands extenfum elt Siquidem Carolus M. inPrxceptoS.Dk>nyfu de mercato, quo telonea & omnigeneris
tributa ad mercatum venientibus remittit, illud
ipfum tradoriam vocat, per hanc nqftram trao·
toriam. Iridcmque Hliidovici Pii de ipfe re Di­
ploma TraSoria dicitur.

Omnibus Agintibus] Cujacius adjecit il·
ille loco , quafi dicas, omnibus qui ibi degunt
& habitationem habent, non fetis convenienter,
& prxter audons menrem. Ncc eft etiam quod
ad Agentes in rebus quis refend, quorum in Ro­
roli M. tern potibus non eb pertuiuifle tradorias mano imperio erant icbolxJhb Magiftri officio­
arbitror ut curfus publici ufum concederent, qui
rum difpofitione, qui variis officiis Λ miniftenis
null us tum erat ; fed ut equi, manfiones, fumpeus deftinabantur, dc in Frumentariorum locum fuc& viatica Mi fits à Principe diredis.aut ab eo evo- ceffiife Aurelius Vidot teftatur, de quibus ti­
catis.à fubditisde provincialibus fuppeditarentur, tulus eft lib. 1 s. Codicis, & ab Ammiano Mar­
celin» gc beatis Ambrofio & Auguftino fepiù»
qtn inaiilionaticorum & paratarum oneri tene­
bantur. Qua de re fuprà cap. tertio. Paratas enim memorantur. Quod plané alienumeft ab Agenti­
pro Ipeciebusqux in hac tradona recenfentur ac­
bus ad quos hxc Formula. Itaque ejus vocabuli
cipio. De patatisCapitula Caroli & Ludovici apud interpretatio ex eodem feculo, non aliundé pe­
Caribacum : Conjhtuite Contuet & Minifirot reip.
tenda eft. Unicum é S. Dionyfii feriniis diploma
Îui non diligant munera &c. qui illorum frifcm- id prxftabit. Prxceptum Dagpberti R. de fugi­
ai non prodemur. Cujlodiant filvat , unde ha­
tivis -. Da^obertut Ktx Francorum , vir tllufitr»
beant paflionem . defendam & excolam prata, omnibiu Eptftopu, Abbattbut, Comitibiu , Cen*
unde habeam pabula : quatenùt non fit nccefie
ttnaritt, bicariit & exteris Aeentibtu nofiru.
lobit per quafcunque occafionet , quorumcunque
Idem de mercato : Dagobertut Rex Francorum *
horeatibut, circuire loca Epifcoporum , Abbatum,
vir mlufier, Leutone, Vulfione, Raucone Comiti·
Abbatifiarum, vel Comitum, Cr majoret qudm
but, Cr omnilut Agentibut nofiru, Kicariit, Cm*
ratio pofiulat parafai exquirere, & pauperet ee- tenariu, & exterit Minifirit reip. nofirn. JLJbi pa­
tlefiaflicoi Er fidelium vefirorum manfuanot in
lam eft Agentes non aliud quàm Miniftroa dcOfficarrucaturii Er parat credit exigenda gravare. ciales regios defignare. Adjoins quippe nomina
Ttadorias olim apud Romanos non tantùm Im­
officium figtnficabacur. Marculfus fuprà cap. I.
perator dabar, fed & Prxfedus prxtorio & Ma- ideb aSionem Comitatit, DucatiJ,Patriciatibix
girtcr officiorum. Leg. 9. decurfu publico lib. 11. pago illo, quam amecejfor turn videtur egifie, ti·
Cod. Hxc veto Formula nomine Regis inferipta bi ad agendum regendumque commifimut. S. Aupiobat non ab aliis quàm à Rege Francorum con­
guftin. Ep. 70. BonifecioComici : Nempe omnet
o3ut publicet, quibut occupatur erat, relinquwt
cedi folitas. Itaque petierunt Gallix Epifcopi à
cupiebat. Idem termone de diverf. qui eut militut
Gamlo Calvo R. ut id illis tribueretur. Synodi
Meklenfrs cap. 7 t. Ut au itor natem Jigillo regio
cingulo detinemur, aut in a&t funt publice cm»-

89Î

Notæ ad Marculfum.

Jluuti. Vider. Uticenfis lib. x.Cenfet primi Ty­
rannus juffsona terribili tu ncme in tjiu palatio
militaret, ncque pstbhcas ageret aSiones. nift fe
Arrianum feciflct. Indè Aèhonatii pro Oflictalibu* in Lcgib. Longob lib. i. tit. 9. 1. si. Damus
m mandaris cunSu Efpifcopu . Abbatibus, feu
ABtoneriss noftris at Mc omnio adimpleantur.
Gloftie : AStonarü . Comités aStonei & ima pergmremcs. Sic Synodi Aurel. IV. c. i j. publiais
aBionibus applicare. Synodi Rhcmenfis fub Sonnaüo Epifcopo apud Hodoard. lib. a. c. 5. Incefti communione priventur . & neque m palatio
militiam, nefue agendarum caufarum licentiam
habeant, id eft, non ut poftulare non podinr, fed
ne officii exercendi facultatem habeant. Nam A
Gregor. Turon, lib. S. c. 1 S.Comitem caufarum
aSioacm agere dixie. Eodem pertinet Λ Grtgoni
Tur. infigitis locus fib. 4. c. 4t. de Mummulo,
cujus pater Autifiodorenfcm Comitatum regebat.
Cùmque.inquit,ad renovandam aSionem munera
R egi per filium tranfmifit, Grc. Qui locus etiam
oftendit quod fuprà dixnnus,Comitanu ad certum
tempus tunc datos , muneribufquc continuatio­
nem impetratam. Aftor autem dominicus ( de quo
apud Gregor. Tur. lib. 9. c. jS. & in Capitul.
lib. 4. cap. 5. A 4t.) aliud eft. Nain pro rationali
A procuratore fundi alicujus regii accipitur.

Evictio ] Gregor. Turon, ub. 9. cap. 9. da­
rii litteris & pectit deftinotis cum tveSione
publica. Plura apud Cu jaciam ad Leg. t j. de cur·
fu publico lib. 11. Codicis. Quibus addere vifinn
eft quod ex veteri diplomateChilpericiR. exfcrip
fimus, cujus antè mentio fatfa eft. ita ut Ttlonariai ani per teloneum Eoflenfe agere videtur.
annui illatione hac omnia ad Miflos ipfius Mo­
nafterii qui inde direRi fuerunt dart & adimple­
re teneatur; imoque b* eve&ioncm ad ipfum Mtfe
fum, qui ad hoc exigendum ambularet. perpetua­
liter abfque renovata traSuria annu fingulii da­
re praapimus. hoc tfi veredos feu paraveredos x.
panis nitidi x. fequtntis x. vini mod. 1. cen ifia
mod. i. lardi lib. x. carnis pondo xx. cajii lib.
xn. piforum lib. xx. caprum t. pullos 11. ora x.
olei hb. it. gari lib. t. pipent unctam 1. cumini
uncias ts.fal. acetum, olera, lignum fiflicientcr.
Haec omnia fuperiùs commemorata locis convenien­
tibus . annu fingulis. etfdem tam euntibus qudm
redeuntibus abfque mora dare Er adimplere debe­
retis. etiam ad ret eriendum carra xn. de loco in
lacum per loca confietudineria.
Evrcrio simul «t hum. ] Humanitas pro ci­
ba Optatus lib. 5. p. 59. a. Findiccntfibt Er Mi­
ni ftri, ( id eft Diaconi, fic Commodianus) qui
menfa dominiez famulantur, ut pro humanitate
exhibita ab invitatis gratulatio cis referatur. Caffiodor. lib. i. cap. p

Veredos seu eaRaveredos ] Procopius de
bello Periico lib. 1.1 j >*··'< imr·**
. i.
AXtMAwMKiâ HMfvMn· MultaCujacius ad tit.de
Corfu publico , 8c Fr. Pithoeus in Capitularium
Gloflario i ad quos le&orem remitto. Enumera­
tionis verb qux fequitur non diflimiiia funt prin­
cipalia refenpea de annonis lingulis diebus certis
perfonis prxftandu, apud Trebellium Pollionem
AVopifcum.
Aveas ] Anfctes habet Cujacius j 8c reda eft

894

interpretatio Sed auras feculi vocabulo feriptum
faille fides Mf. teftatur. Leg. Alamao. dt. yl.

st.fi aura fuerit involata. 19 .fi accipuer qui
aucam mordet. In traditione bonorum in villa
Hoftheim anno ixxclxxvi. traditionum Fuidenfiurn lib. a. Oves xu auca xvm. pulvtlU 11. c*·
pones n. quod nomen etiam hodie Aquitani re­
cinent.
G axi 1 Liquamen Romanis maximè celebra­
tum. Auloniusad Paulinum ep. xvi.
Faculas tantas ] ligni icilicer. In epiftola
Valeriani ad Procuratorem Syrix apud Imbel­
lium Pollionem . ligni quotidiani pondo mdie.
Nam 8c in quibufdam locis ubi rarius eft ap}*enditur, ut ibidem eruditiilimus Cafaubonus obfervavit.
Prxcsvtum donationis ] inter virum Sc
uxorem, ut feries oftendit, liberis non extenti­
bus , ufufrucius nomine ei qui fuperftes fuerit.
Eodem pertinet cap. 7. lib. x. cujus fi non eadem
omnino verba, eadem prorsùs mens. V erùm dif­
ferentia in eo eft qubd hxc ante Regem fada fit,
idebque Prxceptum dicitur, A inter regales char­
tas traditur j altera verb, non ante Regem , fed
inter Chartas pagenfes lib. a. refertur. Qux dona­
tionis inter virum A uxorem mutux fpedes apud
nos obfervatur, eafdemque plané ei Leges conftituit Parifiorum confuetudo cap. 180.
Pao eo quod nttox. miocheat. ] Hoc cafu
donationem ita conceptam permittit Lex Ribuar iorum, tit. jo. Si quis procreationem filiorum
vel filiarum non habuerit . omnem fatuitatem
fuam in prafentta Regis. five vir mulieri. vel
mulier viro . feu cuicunque libet dc proximis 1 el
extraneis , adoptare in hereditatem . vel m adfatimi perfer tpt urarum feriem .Jeu per traditio­
nem & ttfttbus adhtbius fecundum Legem R.boa­
riam licentiam habeat. Tit. 51. Quod Ji adfatimus ( id eft, donatio} fuerit inter virum & mu­
lierem , pofi difceflum amborum ad legitimos he­
redes revertatur ; nifi tatttùm qui parem fiunt
fupervixerit, in eleemofyna vel m fua neceflitate
expenderit. Id ex teftamento mutuo inter virum
A uxorem , Valentiniani Novella approb^o
petitum ede dici poteft.

Pia manum nostxam] Sic cap. proximo .
Per manum noftram tranfvulfim. A paulo poft :
Nobis voluntario ordine vifus eft lerfovuerpifle
vel condonaflo , ÉT nos prediSo viro illi ex nof­
tro munere largitatis . ficut ipfius illius decrevit
voluntas . conceflimus. Leg. Ribuar. tit. 50. in
prêt[entia Regis. Idebqne A hxc donatio Prxccptum donationis infcnbirur, quôd anre Regem
pera&a fir. Poftetlionis enim folenniter transferendx duo tum modi, aut in judicio ante Comi
rem A Judices fuos , quos Scabi nos dicebant,
aut in Regis prxfentia in palatio. Qux caufa fuit
Marculfo in duos libros opus fuum partiendi, ut
fingillatim horum negotiorum Formulas traderet.
Capitul. Benedich Levitx lib. 6. cap. 212. Qw
filios non habuerit, Cr alium quemiiiet heredem
fibi facere voluerit, coram Rege, vel coram Co­
mite & Scobinis, vel Miflis dosninicii . qui ab
eo ad juftitiat faciendas in provincia fuenni or­
dinati . traditionem faciat. Teftamenrum verb
viri A uxoris Novella 4. lib. x. Valentiniani ap-

Spy

Hieronymi Bignonii

896

probatum, in prxfentia Principis fiebat, ûltem
venu impetrati , & relatione taiftâ. Nam cùm li­
ctu ( inquiunt Ιιηρρ. ) cunSis jurt will atque
pre torit, liceat per nuncupationem, liceat muni­
cipalibus geftis judicia fuprema componere, proculdubio mintbit firmior lute voluntas qua teftimonio Principis &■ fisiferiptione conditorii firmatur.
Cui congruit 1 Omnium. C. de Teftamenriq unde
hanc donationis formam ftuxillè probabile eft.

Quod panni feu
veftimenti genus, hodie nomen apud nos red­
uce , drap.
PsueciPTCM di t^stvuiaro ] Formula eft Cansi
traditionis per quam poffeflio in palatio βί in Re­
gis prxfentia transfertur.
Firmissimum] Quod enim in potientia Prin­
cipis a&um eft, omnes folennitates fuperat. Lm
tnbqui teftamentum Regis ( id eft, inftrumentum )

Αυτ MUNins a set ο ] Eandem heic tangit
bonorum divifionem quam fuprà cap. 3. notavi­

abfque contrario ttftamtsuo falfum clamaverit,
non aliunde nifi de vita componat. Leg. Ribuar.

aurum b argentum b drapalia.

mus. Beneficium namque, alode , Sc compara­
tit. 6a. 7.
tum his verbis fignificantur ; manere regie, id eft
Pn fistucam ] Tradita videlicet feftuca in
per beneficium Regis, quod poftei feudum dic­
fignum tran/latx poflêffionis. Multis quippe tum
utebantur traditionum fymbolis , per glebam ,
tum eft ; licèt non ignorem à Regibus tunc quo­
que in proprietatem prxdia data , ut infri cap.
live terram Sc herbam, ut loquuntur Formule
17. Alodi verb reûè parentum nomen fubjuninceni anftoris ( id eft, Appendix Marculfi ) ca£.
gitur. Propriè enim alode illud eft quod i paren­
19. & 41, per virgam aut baculum. Vetus vendi­
tionis inftrumentum apud Briflônium forni, lib.
tibus acceptum polbdetur. Sic lib. x.cap. 4.6. Sc
9. Itaque comparato opponitur Ub. a. c. 7. ram </e
6. Tu pafcuti fuftt dium tnvtftito , re ftgniti
alode , aut de comparato, vtl it quolibet ad.rac- fufttm manu capite. & aliis Ixpè. Per chitotetu. Cap. 1 a. tam de alode paterna quàm de com­
cam. Robertus Comes Sc Abbas S. Martini anno
fepdmo regni Odonis Regis : Reddimus Dociaparato. Incerti auctoris ( five Appendicis Mar­
cum, admoniti, ad ejus jepulchrum veniens per
culfi ) Formula 47. tam quod alode parentum
guantum noftrum. Per librum, ut ad Goffridum
Îuàm ex meo contraSu mihi obvenit. Sc cap. 49.
Vindocinenfem obfervat vir eximix eruditionis
onnularum Romanarum ( five Sirmondicarum )
Jac. Sirmondus , boculofque & chirothecas &t
cap. 14. Sc $8. Joannes VIII. PP. Ludovico R.
ejufmodi traditionum Symbola multa in rabula­
epift. 1 j 9. de Bofonis filiabus, ut eis bona pater­
na redderentur : Et pro noftro amore iniegriter ip­ no Sandi Albani hodie quoque extare reflatur.
Per anulum Comitis. Vet. form. Genitor fuus difas proprie tuet , quos vos aledes dicitis, redd-t.
mifit per fiftucam b anulum ipfius Comitis , ipfi
Sic quoque hereditas paftim pro alode dicitur,
Advocato tradidit infua detmofyna. Per cultelluin
Leg. Salic, tit. 61. Leg. Ribuarior. tit. 58. Nam
cum cefpite Sc feftuca. Tabularium S. Benigni
quod in titulo alodts dixerant, in difpofitione
Divionenfis : Fulchardus per wadium fuum b
hereditatem vocant. Marculf. lib. 1. a 7. rem 4«
cultellum fuum cum feftuca & cefpite coram prstilodt quàm dt comparato, eadem polled repeten­
do, tam de hereditate parentum quàm dt compa­ fentia bonorum hominum qui ibidem aditant fit
rato. Vita Caroli M. apud Adhemarum : Ibique
exutum fteit . b fecundùm legem fuam Miiïs
beati Benigni publici tradidit, Aldegario vide­
multitude Saxonum baptiqata eft , b fecundum
licet Monacho & Preepofito ejufdem Monafterii,
morem, omnem ingenuitatem illorum tr alodem
manibus gurpierunt, fi amplius immutajfent. Qux
b Godefrido nomine tcnùr Monacho , re» quas
eadem Reginoni ut ptrdercnt ingenuitatem b he­
per pretium Berthiloni Chorepifcopo b Abbati
atque Monachis ejufdem loci vendiderat, accepto
reditatem dicuntur.Traditionum Fuldenfium lib.
a. AbbatilTa Emhil donat propria hereditatis fua
librarum vu pretio. Anno xxvirt. regnante
Carols R. Fiftucx verb frequens in eam remuas.
terram in dtverfis videlicet locis tam de paterno
Marculfos lib. 1. cap. 11. quod in prafenti per
qui» b de materno jure ad me pertinentem. Ali­
bi Lcpè paternum aut maternum alode. Rhenanus fiftucam eas eidem vifus eft commendaffe. Lib.'a.
c. iq.pars parti tradidijfe, b per fiftucam om­
Sc Vadianus arbitrantur alodii vocem inde naram
quod ea bona familiis velut coagmentata A connia partitum efje dixiffe. Leg. Salicx tir. 4S. ubi
qui modus donationis faciendx fuerit Sc pollêffibjun&a eilent. à Germanica voce anlodt. Tentari
nis transferendx traditur, Sc tit. 51. Frequentia
pollet ab alia Germanica voce originem ducere
hujus traditionis ex facilitate defeendit, quodfifaid , qux vetus anriquumque declarat , auctore
ruca obviam fxpè occurrat. Id luculenter deferiAventino in Glofiano. Qux notatio ad heredita­
bitur in conceilione Guidonis Comitis Pidavotis nomen dc paternam terram proximb accedit.
rum, quam ego dodillimo viro Joh. Belio, Fom»
Tandem veri» Sc comparatum alode dictum, Sc
tenaienfis apud Pidonas prxfedurx Advocato
generaliter omnis proprietas hoc ceniita nomine ,
utad Capitula obiervat fvpè nominatus vir m >gregio, lubens acceptam retero. Dignus profedb
nus Ftancdcus Pithceus. In adnuntiauone Hludo- qui in hanc rem exferibatur locus. Ifobis b om­
vici Regis : Et diorum alo des de hereditate
de
nibus aliis adhinc inanteàpermitto, concedo, b
sui integrum reftituo terras eafdem b cetera om­
con^uifitu, b quod dt donatione nojlri Serueris
habuerunt.
nia cum omnibus priftinis confuetudinibus , ficut
ipfe b mater mea cum illo tenuerunt, b Monaft
Daarris ] Synodi Pittenfis anni dccclxhi. cap.
1. Et ficut quando Jolemus de iftis frequentibus ttrio S. Trinitatis dederum , ut habeatis b te­
itineribus reverti ad manfiones noftros Heunfi neatis firmtffimo ftabilimtnto vos b pofttri veftri.
b de calvati , cum drapu b calceamentis de·
Tunc inclinavit fe Comes , & accepit viridem
pannatis , & runc n«< refiaimm b reparamus. fcirpum, nam domus recenter erat j uncata, ficut
Vaioi.Formul. ; fiveBignonianar.Jcap. I. Sc 1 j. foltmus factrt quandb aliquem perfonn potantis

Notae adMarculfum.

8p7

898

re/ 4ÎMÛM· fifapimns vel amkum. Tunc junto
ipfo mm MB 4mm ftcitu yadas rtjbutrtt»·
ms, defir dheAm frmkt mi frtfauu »lt-

taris, fiMs , campis , pratis t pafcuis , aquis ,
moüaariis d>c.

rmt, id^t Donum Clan (rfnttri David (re.
Am ob Incarnatione Domini muvsu. India.
vn. x. JCA. AmU. ABa
Ifta ceatfie à vene­
rabili Comite PiHevomm WïAoat iafri temun
fM vocaturiUnum apud Ecd^ùa S. Satur­
nini.

8c cap. 17. Gregor. TuronenL lib. 10. αψ. ji.
Cui aliquid dt fifd daianibus eft largitus , deditque ei poteftatem faciendi dt his nias qua vo
laiffet.

Wuhmi J

id eft , dimittere, 4k fic alium

vrftiro· Vita Caroli M. apod Adhcmaruœ : in­
genuitatem illorum , tr alodem munibus [vpunat. Quo loco in quibofilam exemplaribus, non
mnienat > fed dulgtam fueruat feriptum efle
V. G Pectus Pithceus nocavit. Qux vert» eodem
recidunt. Chrooicon S. Benigni Divionenfis fub
Rodulfo R. Roberau Vicecomes ia ipfo platito
ia prtftaôa Pnnàpmaeofdtm Jervos virpnit &
fantbo Benigno reddidit. Eri edam referendum
quod in Formols run. incerti auâoris dicitur At
ipfis rebus ft exutos ejfe dixiffe. Nam rem dimit­
tendo 8c w exuendo, alium inveftiebant. Quo

wetpiendi verbo hodie utimur. In jure enim di­
mittere, dtfguerpir dicimur. Inde vidua in vete­
ribus Gallios feripris la gucrpie , quafi reli&a,
dicitur. Froflart. hilt voL 1. cap. 14s.
Lesovruimn ] Leg. Salkx tit. 4S. hxc tra­
ditur donationis forma, qu* à Marculfo non
longé tecedit : ia audio &c. &fic feftuceun in lalfua cjus jaüet, & ipfi ia oyas latfua feftucam
jaUaverit, ia cafa ipfius maaere , & hofpïtu très
fufeinere (rc. Fr. Pitneus ex vet. glofiàr. in loifum

in nnurn interpretatur , bucque eleganur vul­
gare fixenfe verbum tendrt le giron refert. Ita
2ue IxfouverpiiTe eft rem aliquam dimilùTe 8c
Iteri tradidiflè feftucà in finum jadatà.
Accolabvs J Hxc enumeratio omnibus inftrumentis adfcnptaeft, ut exempla proferre ftuftra fic Accolae verb qui heic nominantur funt co­
loni feu adfcripddi qui firnul cum praediis veni­
bant ; ut & de villicis, faltariis , 8c aâoribus
apud Jurifconfultos exempla extant. Chattul. S.
Martini ; oust hominibus ibidem commanentibus ,
quos colonario ordine vivat conftituimus. Servorum autem qux fuerit apud Germano· veteres
conditio apertè declarat Tacitus : Servis non in
noftrum morem deferiptisper familiam minifteriis
utuntur. Suam quifque fedem t fuos penates re­
git ; frumenti modum dominus, aut pecoris , eat
veftis ut colono injungit ; & fervus hadenbs
puts.

Quicquid

ixindi vacim

] Sic cap. prxced.

Confiam Atio ] Vide infrà cap. ) J· Confir­
matio eft à Rege locis fimââs 8c venerabilibus
induira, quam folemne erat à PrincÎM impe­
trari. Pnvilegia emm & extera eiufmodi à Prin­
cipibus induka, poft illo· fucceflorum confitmapooe opus habent. Cxterùm de confirmationibus
ejufinodi rerum Ecclefiarum agit Hincmarus de
divortio Hlotharii 8c Thietbergx pag. jyy. 8c
411. ubi querelam inftituit adversus Reges fui
temporis qui fpecie confirmationis ab Ecclefiis 8c
locis fimâis petite , <Sc quam libéralités indulgebant, bona tamen qux ei defignabantur occupa­
bant, dt aut fibi retinebant, aut Fidelibus largie­
bantur, quam in verfutiam latè invehitur.
CoNFixMATio ] Confirmatio eft à Rege conceflâ, ejus quod ab anterioribus Regibus quibufdampenbnu ex fifeo donatum fuerat, non ia be­
neficium feu feudum, ( morte quippe accipientis
finiebatur ) fed in proprium « ut ad fucoeifores
edam tranfiret. Quod ex his verbis manifeftum
eft : Et ipfe & pofteritos tjus eam teneant &pof-

fidtont, & cui voluerint od poffidendum rtlinquant, vel quicquid exindi facere voluerint ex
nofiro pamijjii libero perfruantur arbitrio. The-

ganus Trevireniîs Cnorepifeopus de geftis Ludeuvici Imp. cap. 19. ejus hberalitatis nomine
Ludovicum extollit : In tanthm largut u villas

regias , qua erant fui & avi & tritavi t Fidelibus
fuis tradidit eas in poffeffiones fcmpittrnas,b procepia confinxit &c. Qux tamen non reâè Falco­
nis de beneficiis intelligit, 8c prxtet auâoris men­

tem fetidorum fucceflionis & proprietatis indè de­
ducit originem antiquit. lib. I. c. al. In chartula­
rio S. Maitini Turonenfis extat ejus donationis
Diploma Caroli Simplicis R. Odoni Comiti fectx : Placuit Fidelem noftrum de rebus propriataûs

noftra donare , ut quicquid pro utilitate iun pro­
prietario facere decreverit, licentiam habeat &
poteftatem faciendi, donandi t vendardi feu tommutandi. Anno X. r^ni IndiO. XII. Narbona.

Itemque alia ejufdem Odonis tnm Regis Ebolo
Comiti. Sic etiam accipio m alodium dare Synodi
Meldenfis cap. 41.
Dt Regis αντμοχτιονβΊ Ex hac Formula
apparer Antruftionem dici Fidelem Regis, qtu fe
fidem ei fervararum juramento fpopondic. Quod
& nomen indicat. Fidem enim rrc*r hodie quo­
que Germani vocant, ut 8c apud Aventinum in
gloiTario drou & drap', qux non nifi pronuntia­
tione differunt. Itaque Antiuftiones Fideles funt,
Leudes, ut paflim Gmor. Turon, eos vocat, 8c
auâor appendicis ad Gregorium, five is Idacius
five Freâmrius fit, aut, ut fequens aras dixit,
Vafli& Vafelli. Inde truft» Leg. Salia tit.4j 4.

Esco cognoscat ] Si ad proximam prxfationem hxc referas, abfona 8c aliena erunt. Nam
cùm in fuperiori prxfatione loci fan&i fiat men­
tio , heic de inluftri viro loquirur. Verùm 8c hxc
8c qux fequuntur ad primam 8c fecundum prxfetionetn referenda, que de donationibus 1 Rege
Fidelibus fuis fâüis feriptx funt.
Faainasis ] Farinarium pro piftrino dicit,
ut alii non pauci medii feculi Scripcores. Leg.
Salicx tit. 14. j. Si quu fdufam dt farinario
alieno ruperit. Tit. xxxnt. j. fi quis viam qua Si quis eum ceciderit qui in trafic dominica eft
ad farinarium ducit clauferit. Diploma Caroli XXIV. denariis qui faciunt foÛdos DC. culpabi­
Simplicis R. de S. Martini coenooio, cum vi­ lis judicetur. Aliter verb in reg. Mt Legis Sali­
neis , culturis , fibris , praeis t farinariis. In tra­ cx , qux Matculfo noftro pexpofita eft, conci­
ditionibus Fuldenfibus lib. 1. totum (r mugrwnt pitur , quod ptoximè huic rocmulx accedit : Si
Terne II,

Cap. >·.

899

Hieronymi Bignonii

900

f«â Xarn/aMsas dssaiain— oor^arir , auA.

tiatm Comitibus noftris more foSso commendent.

malcho, xxir. denariis qui fodasu filsdos OC.
H^Ma'cVM ΛΒ.ΙΜΛΜ1Α SV* ] It* «didi, Ft.

Divifio repi Ludovim Pii cap. i. Sic eriam
accipienda axe verba, fi ilii committunt, apud
Frodoardum ad an. 9x1. 9x4. Rt 940. Illud pofi
oemb obfervaadom, fidelitatem hodie quideni
foudi caaft tantùm pmftati ; tum verb, ut ex
hac Formal* pacet, eriam cirri beneficium pierique ejufinodi feaameuco fidem fuam nbftnnge
bant, fervitiumque Principi profitebantur , non
tamen fottade fine fpe aliquod beneficium pofied
i Principe obtinendi. Solebam enim Reges his

Pithocum fequuau, quiadrit.4j.Leg. SaL hanc
Formulam exfcripfir etfi ratium asemplar, M
arimanin, fed «ομ habeat. HcficertèauquaMbù
utrum ώ«αι, qarid per arm* jusjurandum
olim poemtum memineram , itemque illud in­
terpretari pofte putarem de eo qui annis ornati»,
tu par erat, confpedum Pnacipis adit. Vicit
me tandem auâontas Pitheri -, qaam etiam taÔo fuadec. ^mmwM ergb heic pro familia ufurpatur. Sauè eo nomine ferrorum feu colonorum
tpeciem fignificari multi» ex inftnxmentis mamfeftum eft. Vido Imp. in Legibus Frandcis Ac
Longobardicis adje&s tit. v. A’smo Coates, »r-

Fidelibus fuis beneficia feu feuda vacantia confer­
re. Conceftionis Prxcepcum Ludovici Imp. pro

Hifpanis : fi beneficium aliquod quifpiam eorum

ob eo cui fe commendavit fuerit confecutus , feint
&c. Sangallenfis de geftis Caroli M. lib. x. cap.
xx. de quodam Epifcopo : Hic habuit unum veloco citu Prtfojùu , neque Sallc/ui ab ari- fallum non ignobilem civium fiorum valdi flremannis fuit aliquid per vim exigat prefer quod nuam bmduftrmm, cui tamen illo* ne dicam ali­
confitutum legibus eft , fed asfer perfuam fortu­ quod beneficium , fed ne uruan ouidam aüquandb
nem ui MM^feuee arimani fe applicet &c. Tit vi. 1. blandum firmonem impendit, ubi vafidlum tine
Si ex pracepto imperiali Comet lod ad defenfio- feudo Ac beneficio nominat. Vid. Capitul. lib. j.
nem patria fuos arimamuu hoftdun préparera cap. 7 j. Poflent Ac alia non pauca ejufdem rei
monuerit &c. Diploma Conradi lmp. pro Eccle­ exempla proferri.
TausiiM ] id eft, fidem. Leg. Sal. tit. 4;.
fia Murinenti anno mxxxix. apod Sigonium de
Decrerio Chlocarii R. cap. j. Unde antiuftio t
regno Itali* lib. I. caftella , villas, monfos,fer­
de quo antea.
vor & ancillas, erimanos & erimanas.
WraaLDo svo] Wirgildu» tum vocabatur
In m*nv host** ] Manibus enim dads,
more Francico, fidelitas promittebatur. Annales
Pipi ni inferti Aimoini continuationi lib. 4. c. <4.

Illuc & Tqjfüo Dut Bajoariorum cum Primori­
bus gcat'u fut venit , & more Francico in mana
Regis in vqffaticum manibus fuis fimet'ipfum
commendavit , fidelitatemque tam ipfi Regi Pipino quàm filiis eju Carolo & Carlomanno ju­
rejurando fuprà corpus fan& Dionyfi promtft.
Qui locus fidelitatis illius morem aperte tradit,
& Marculfum omninb illuftrar. Sacramenti verb
formulam, qua conceptis verbis fuper Sandorum
Reliquias jurabatur, ediderunt P. Pithteusunâ
cum tecundx Regum familia Hiftoricis , Fr. Pi­
theus in Gloftario, Ac Falcetus antiquit. lib. 6.
c. 5. idebque non exferibo. Hominium id pofteà
didum eft ; cujus formulas pofterioribus feculis
varii varié pro more regionis tradiderunt. Richardi Capua* Principis fidelitatis jusjurandum lib. 1.
regiftn Gregor. V1L Papx extat. Videndi Fulbertus apud Ivonem Carnocenfetn Decreti par. 1 x.
c. 76. Radevicus lib. j. c. 19. lib. a. feudorum
tit. 6. Ac 7. Gallica vero linguâ plxrèque civita­
tum Leges Ac confuetudines, lib. 11. Mf. Le­
gum Parifiorum & Aurelianenfium, Butellerius
in Summa rurali. Sed ut ad annales Pipini re­
deam , feitè feipfum commendavit feriptum eft.
Se namque commendare, pro hominium feu fide­
litatem facere tunc ufurpabatur. Hincmarus de
V illa Noviliaco ( Eruditorum etenim conjedurx,
qui hujus opufculieum audorem faciunt, libens
accedo ) : Procejfu denique temporis commendavit

pecunia qux pro homicidio aut alio deliâo de­
fundi heredibus Ac propinquis folvebatur fredum verri quicquid ex eadem caufa fifcus capie­
bat. Nam apud Germanos veteres certa pecuuir
fummi delida cftimabantur , neque homici­
dium mone lui lex erar. Leg. Bajuvar cap. 1. tit.
7. j. Nulla fit culpa tam gravis ut vita non conce­
datur. Cap. n. tit. t. 4. Ut nullus Bajuvarius alo
dem aut vitam fine capitali crimine perdat, id
eft, fi in necem Ducis coqfiliatus fuerit, aut mi­
micos in provinciam invitaverit &c. Cetera verb
quacunque commiferit peccata, quoufque habet
fubftantia , componat fecundum Legem. Vides

facinorofos nec viti nec bonis privari, nifi in rnajeftacis crimine. In exteris pecuniariam fuiife pœnam, qu* compofitio dicebatur. Idem in reliquis
ejufdem xvi Legibus obtinet. Morem hunc anci-

quiflimum obfet va verat Tacitus : fufeipere tam

inimicitias feu patris feu propinqui quim amici­
tias necejfe eft. Nec implacabiles durant. Luitur
enim homicidium certo armentorum ac pecorum
numero , recipitque fatisfaHionem univerfa domus.
Iderique frequenter in vet. Legib. & Capitulis
hxc verba reperiasdr vita componat, Ac Capital,
lib. j. c. to.X quis conviSus fuerit perjurii,per­

dat manum aut redimat. Weregildus igitur com­
pofitio dicitur qux propinquis ptxftatur tuendi
homicidii aut alterius criminis caufi. Porter ven.
Leg. in quibus firpiùs id occurrit, Capitul. lib. 4.

c. 1 J. i J. 1S. Qui hominem publicem paniten-

tiam agentem interfecerit, bannum noftrum ia
Donatu filium fuum Gobelum. Carolo Regi ; citi tnplo componat, & jrlfgildus ejus proximis perin benficium dedit Carolus villam Novilliacum filvatttr. Barchardus in Lege famui* : Jus erit
cumappendiiiis fuis. Nitharduslib. 1. Qui omnes familia ut de tsreregildo fifcahni hominis quinque
commendati eidem facramenio fidem firmaverunt. libra ad camerem reddantur, & due Libra & di­
Conceftionis Prxceptum à Ludovico lmp. Hif- midia amicis ejus contingant. Irem jrtregeldum
reddat, & eum proximis pacem faciat. In Wilpanis datum : Noverint tamen udem Mifpani fibi
licentiam d nobis effe concejfam ut ft m vajfa- lelmi Nonnanni Anglic R. Legibus apud Roge-

φοι

Notas ad Marculfum.

902

adferipririus, qui in publicis rationibus feu poly­
ptychis cenfitus dt inferiptus non fit. Quo perti­
net Synodi Rhemcnfis fut» Sonnario Epifcopo de­
mpiiâ Ac none ccmpofitiooe in Login. Bajuvar. cretum apud Fiodoard. hift. Rhetn. lib. a. cap.
rie. a. c. 1 j. dc rit. S. c. 1. dc a. Leg. Alaman. j. Hi vero quot publicat cenfiu fpeRai ,ftne per-

tram Hovedeoum Atmalûmpam ptft. in Henri­
co IL
Am· , W -jf pmiM rmkmpdonit
fan fitvm. lad» crûà*M<MitMi & niaueMum pro

“*7·

Soun. ne, un cul». ] Qu* Salica dc maCeA comporirio , Leg. SaL rit. 4;. de paf*

mijfu Principis vtl Judicis ft ad RtUgiontm fo­
dare eoa audeant. Rationes autem public* po­

lyptycha dicuntur. In Leg. x. dedifeudôrib. Cod.
Τη. que initio Impp. pofypticha dixerant, in fine
eadem ratiocinia publica vocaxo. Quod ibidem
Judirit ant alicajus perfoaa ipfa immunitates aü- etiam reâè Anianos interpretatur. Vegetius de
«abi iarupea fuerunt t prijeorum lege ,id eft foli- re militari lib. t. c. 19. Caffiodor. Variat, lib. j.
du oc. multetur.
capu 14. Plenè autem de polyptychis agit Ma­
Pilucsptvm m clwcato ] Jam monui­ gnos Cujaciu» Obiervat. lib. 4. cap. 27.
mus Praeceptum apud Jregonum Toronen*
Comam camtis ] Comam namque Clerici
fima » Marculfum, de alios pro Diplomate Prin­ ordinandi deponebant. Gregor. Turon, bb. j.
cipi» accipi. Pmcêptum igitur de clericatu heic cap. i >. deChlodovaldoChlodomeris R. f.fbi
dtooK Regis epiftola oui licentiam alicui conce­ propnd manu capillos incidens Clericus faclus eft.
dit ut Oeneus fieri pome. Nam abfque Principis lib. 4.' cap. 4. de Madiavo Britanno : Peneti*
«onfenio Clericos ordinari moa non erat. Quod cam urbem expedit, ibique tonfuratus & tp‘J~
apertè hac Formula tcftatut. Adalberonis Reman­ coptis ordinatut eft. Mortuo autem Chanaone hic
ia Archrapifcopt epiftola, qu* $7. eft inter Gar- apofiauvit, if dtmijju capillis uxorem quam poft
barri epiftola» : Perfidia ac iafidelaufis crimine ia clericatum reliquerat, cum regno fratris fimul ac­
regiam majeftatem arguor detineri eb qubd nepo­ cepit. Hic enim Madiavus cum clericatui renun
tem meam , Clericum videlicet meo Ecclefia, ü- tiare veliec, demifit capillo», id eft, comam nu­
ceatia donaverim , quia & palatium adierit t St trire capit inde plenlque Synodis cavetur ne
doeso alterius Regis Epifcopotum acceperit ejus Clerici comam nutnant. Lubet heic obiter adnoregni, quod festior Lothariaa ia proprium jus m- tare, cùm Childebernu & Chlotarius Reges de
vooevenit , qabdque gradus accîqfiafticos si poft· fratri» filii» interficiendis confiiium caperent,
modbm contulerim abfque Gcent'ia & aaSoritate Clorildcqoe matri utram iUoetooderi an interfici
Senioris mei. Synodi Aurelianenfit L cap. <. De mallet nuntiarent, tonderi non accipi ut Clerici
•nftnerieaiAu Clericorum id obfervandum effe aut Monachi fierent, ut plerique intelligunt, fed
decrevimus , ut nullus feculcrium ad clericatus an vellet eo» έ regni fuccdfione removeri, incisi
offeiam prefiuuat occedere tqfi aut cum Regis orferie, quam prolixam 6c vetuftè comptam Re
juffoae , aut cum Judicis voluntate. Ejus rei ges regiique tum Principes alebant. Id appajec
ratio redditor à Carolo M. apud Anfegifum lib. ex his apud Gregor. Turon, verbis lib. ». c. >S.
t.cap. 114. ubi id quoque renovati cotiftitutio- atrum inciti csfarie , ut reliqua plebt habeantur.
Dt divisions ubi Rio. 1 Famili* crdfeui:M fancitur. Dc lueris hominibus qui ad fervidxm Dei fe tradere volunt, ut priât hoc non fo· d* judicii Formula eft, qui Rex dividend* he­
dant qudmb nobis licentiam poftulent. Hoc ideb reditatis causi ad petitionem panium Miffiun
quia aadh-imus aliquos ex illit non tam couti fuum delegat. Leges Longob. lib. x. tit. a 9. Flo
elevotionis hoc fociffe. qudtrn pro exercitu feu aüa doardus lib. j. c. 17. Huc plané facit Gregor.
fimRione regali fugienda t quofquam verb cupidi­ Tnron. locus lib. 9. c. j ;. In qua coufa Theuta-

Pragmaticum Regum Lotharii de Ludo­
vic* pto tedafia Pariuenfi : Si jbrtb calliditate

tatis cauti ob hir qui rts illorum coacupifcunt
circumventos audivimus. Et hoc ideb feri prohi­
bemus.

D» cap. bini INCINVCS ] Adnuntiaôo apud
Piftas ann. bccclxiv. cap. al. Mf. Ut illi
Fraud qui cenfum de fuo caput vel de fuis rebus
adpartem regium debent, fine noftra licentia ad
tafam Dei aut ad alterius cxjufcunque fervuium
fi* licentia noftra tradere voluerint , Comites
vel Ficarii hoc eis non confcntiantjfcdex banno
noftro prohibeant.
In politico pvbuco ] Pithcrus ad tit. 16.
K· Sal. hanc particulam exferibens polyptico
legu, teâiùs fané dc concinnita. Manufcripo
tamen libri loftio recinenda videtur, quamqulm
barbata , fed qua lingua corruptionem prodat.
Nam pdypticham figuificat, dc ah eo deduc
tum effe apparet, ludie quidem ecdefiafticor an benefiaoram dc redituum notifias dc cata­
logo» Pouüer dicimus. Itaque nil immutan­
dum. Senius autem hujus loci hic eft, Regem li­
centiam alicui dare Clericum fieri, fi quidem in­
genuus fir,non fervus publicus, aux colorias, fiv»

riut Presby ter , qut nuper ex referendario Sygiberti Regis converfus presbyterii honorem accepit t
accejfit, ut hanc diviftonem juxta Regis imperium
celebraret. Ulud conftat , jure Romano Pratotes

coheredibus aut aliis volentibus i communione
difcedere arbitrum dedifle.
Er DtCIMA ILLIUS SUMPTUS irris ] In Mf.
vinosè feriptum erat funtellitis · cujus loco fumptus litis repoiui. Quod Sc feripturx veftigium
& fenfus ipfe fuadebat. Conftitutio Caroli M.
Mf. cap. 7. Dc hereditate inter heredes fi con­
tentione egerunt , & Rex Miffum fuum ad Ulam
divfionem tmnfmiftrit t decimam mancipium
& decima virga hereditatis fifco Regis detur. Qui

locus ad hujus loci interpretarionem omninb fa­
cit. Sententia igitur eft , Regem decimam illius
litis, fumptuum feu expenfaram nomine fifeo fuo
quacunque dc caufa debitam , alicui donare Bc
concedere. Olim namque apud Romanos neceffatia erat ex parte aftocu cautio decime parris li­
tis, calumntx nomine ; quia initio litis cavebat
ador, ni viciftet, reo decimam prsftitum iri. Extat in coafultBuoue veteris Junfeonfulti conftiLiU

CSP.MW

poj

Hieronymi Bignonii

904

Clbmbhtij· rig. n. vtriirj Eidem ratione
curio Diocletiani ex Codice Hermogeniano (quam
inde etiam exferibit Cujacius Obfervat. 7. c. 6. ) A Ecclcfiarum Advocati feu demnfixas i Princi­
que ejus repromiffionis decime partis meminit : pe petebantur. Benedidus Levit* CapituL libe. j.
Q-iippe fi per calumniam hoc eumfacere confidis, cap. }}.8c lib. 7. cap. j,s.Chlocanus Rex in
remedio 'cpromifi^oaia initio poftulato calumnia Cnroruco Befuenfi : d^aldalemu Abbas petiit à
decima partis e/us quod competit, tibi condemna­
ri eum defiderare Pfltes. Cujus cautionis fpedmen

nobis ut inluftris vir Gengoifiu amass amfas ipfins Monqflcrii ad profequstednm St redintegran­
prxbec cap. *9. Formuler. Legis Romane. Hanc dum debent recipere. Cui nas hac beneficium prtfobfidetam fuftuht Juftmianus Leg. ult. $. Anti­ titifle cognofcite. Quapropterperprofitas hocPraqua. Cod. De jureiucand. ptopt. calum. dan. $. ceptamjubemus ut memoratas omnes caufas ipfius
Hac auem. Inftit. deporta temetè litigant. Earii- Monajurü illnfiris vir Ule ex nojtro permiflu li­
demque puft<_.i reduxit non abolito calumnie ju­ centiam habeat profequi , unumquodque ut juf­
rejurando Nov. r.xti. Decimam igitur litis apud tum eft reftinat. Sic tqme» quattdib torum pariter
Francos receptam fuifle probat hec Formula; que fuerit voluntas. Data xv. KL. Sepi, anne oQai Romanis accepta in tantum invaluit ut non alie vo regni Domni Chlotarii Regit.

'Edito»»,
v. ( .Carolo'
du Fieint

',n «pendi­

te Jvin.il--

litum ex pen ù multis feculis in ufu fuerint porter
decimam rei 111 judicium dedudx , & pecunia­
riam muldam quam emendam dicebant ; utauctor eft Petrus Fontanus * , qui B. Ludovico Rege
claruit ; cujus ea de re vetus quoque Conftituno
extat. Tandemque decrevit Carolus IV. Rex ub»que illud obfervandum, ut vidus vidori in expenfas teneretur , non in provinciis tantùm ubi
jus feriptum pro Legibus erat. Quod optimusdocttlfimulqiie fenex Ant. Oifellus obfervavit Ma­
nual. lib. fexto. Id pocrb heic lingulare eft , de­
cimam litis fifco pra-ftari folitam. Verùm fic ac­
cipio, ut fportularuih dc judiciinomineparsillius
dcciin.v fifco competeret. Sanè vetuftimmo Ro­
mano jure quippiam non difllmile obfervat um ex
V axione A Feno elici poteft. Sic enim ille de lin­
gua Latina lib. 4. Ha pecunia qua in judicium ve­
nit in luibus , fscramentum d facro. Qui petebat,
£>· qui infitiabatur , de altis rebus uterque quingentof aris ad pontem deponebant ; de aliis rebus
item certo alio legitimo numero afftum. Qui ju­
dicio vicerat t fuum facramentum à ftero aufere­
bat , vitii od orarium redibat. Valerius Max. lib.
7. cap. 7. Sacramento cum adolefientulo conten­
dere aufi non funt. n^aal.C a» apud Pollucem
lib. 8. X'«< fd· .·» ·»«< ri i-ntnm aftOi An etrnlu· »J
nifm'··. B‘»< i rm iimVum ri t.w.,. Idem Valet.
Max. lib. 7. c. 8.
Db causis alter. rlcip. ] Vetuftiflimo
Romano jure non licebat per procuratorem agere. Iniht. De his per quos agere poflumus. bed
poftea receptum eft in plerifque caufis per pro­
curatores etiam experiri. Apud Francos verb il­
lud non licuifle curl Principis refcriptum do­
cet hxc Formula, qua conceditur ut quidam, qui
propter limplicitatem rebus fuis fuperelTe non po­
teft , per alterum poilir agere Quod 8c veterinus
Romanis non ignotum. Audor ad Herennium
lib. 1. Ex equo & bono jus conflat, quod ad
veritatem & utilitatem communem videtur perti­
nere. Quod genus , ut major annis fexagmta, &
cui morbus caufa efl , cognitorem det. Illud longo
poft tempore apud nos obtinuilfe ut ptxtet Re­
gem nulu procuratoris habendi abfque Principis
confenfu facultas fuppeteret, teftantur Jo. Faber
ad $. Univerfitatis. Inftit. Derer. divif. & Brolius
in ftylo Parlamenti. Lnnocenrii quoque 111. Pape
Refcriptum ad fcholares Pariiienles qui procurato­
ris conftituendi licentiam ab eo petierant, hanc
habet ex more Francico dubitandi caufam.Cap.
Quia in caifis. De procurator.

In vici ipsivs ] qui propter fimplicitatem ,
ut diâum eft, rebus luis fuperefie non poterat.
Sk accipienda in Legib. Andegavenfibtu cap. 40,

procuration par non-puiffance.
AdMALLANDVM PROSIQUXNOVMQUB ] Ad-

mallare , id eft, ante Judicem vocare litigandi
caufiu Leg. Salicx tir. ) a. a. Si adhuc fupradictum debitum folvere noluerit t debet eum fic admatiore : Rogo te, Judex, ut hominem illumt deno­
minatum , gqfachionem meum ( id eft, adverfârium ) qui mihi fidem fecit t de debito tali t de­
nominato ,fecundùm Legem Saücam mihi eum adftringas. Tunc Judex dicere debet : Ego gafackium
tuum illum in hoc mallo quod Lex Salica habet.
8c tit. 5 j. Secundbpe Legem habeat admallatum.
Inde hamatius Leg. Sal. tit. 49. 'fla omnia ubi

omni* i mallo feu placi­
to , in quo judicia fiebant, nomen habent. Qua
de re pofteà ad incerti auâoris Formulas.
Omnbs causas lui ] £ei corrnptè pro illius
infinitis locis occurrit ; indeque didio noftra lui.
eodem omninb fenfu. Quod femel adnotalfe fufi-

fuus hamatius eft. Quk

Dixbclum faciat ] noftris droiti. Gregor.
Turon, lib. 4. c. >4. Defflite ab hac intentione.
Verbum enim diretiam non habemus. Formula
facramenti fidelitatis apud Attiniacum fadi .
ficu Francos homo per retium effe debet fuo Re­
gi. Id i retii vocabulo mutuatum, ut Curvo di­
gnofi ere retium apud Horatium. Unde apud no*
eodem feniii, tort & droiti.
Pkacbptvm disarialb ] ManumiflSo hzc
eft per denarium prxfente Rege fada. Multis
quippe modis apud veteres Francos manumiftio
procedebat, aut ante Regem per denarium, cu­
jus heic editur Formula , aut in Ecclefia per
chartam feu tabulam , aut etiam per epiftolam

privatam, quarum formulas libro fecundo 8c in­
ter veteres alias videre eft. Inde libertorum alii
denariales, alii chartularii feu tabularii didi.

Benedidus Levir* Capitul. lib. 6. cap. it j. «
Pipini Italie R. legibus tit. 10. Homo denaria-

lis non antta hereditate in fua agnatione poterit
quàm ufque ad tertiam generationem perveniat.
Homo chartularius fimiluer faciat. Et manumiffio quidem per denarium ex Lege Salica, Ribuaria,
aut alterius adventitiae gentis defcendebar ; per
tabulam verb, feu chartam, in Ecclefia fecun­

dùm Legem Romanam fiebat ; 8c eadem ratione
manumilli per chartam, Lege Romani utebantur;
illa vero Ubertatis datio per epiftolam privatam ,

C*».»*·

90J

Notae ad Marculfum

906

cx domini manouùmenris gente Legam fanabat. per manum propriam feu per alienam in prefeaLeg. Ribuar. rit. j 9. Ac <0. qui dr Mfataüs, id tia Regis fecundùm Legem Ribuariam ingenuum
•ft per dunam manumidix inferibitur, 9c tic. ddmferit per denarium &c.
Sicut it iil manioaiii 1 Man5 j. ubi plura de manumiftionibus 9c earum for­
ma. Apud Longobardos quatuor mamunifionom ibarii hmc dicuntur qui aliis manentes, five com­
Ipeciee arant. Lag. Longobard. tic. 91. Luir- manentes , 9c villici,
manii, feu
prandi Ruu rie. >4 » & Aftolfi Regis tit. t. D* manfarii, coloni denique. Lotidem namque vo
manumUfane in Ecclefia aut pet eptftolampofteà cabulis appellantur. Manfuarii in continuatione
agetur. Hcc verb de qua nunc Marculftu , fa Aimoini Ius. $.c. jo. ubi de Nonnannici tributi
Icnniter auâoritare Regis, eoqoepotfente, jac­ exa&ooe à Carolo Calvo Rege : Ut de Maqfis
tato denario per manam feu donum fai aliénas indominicatis folidsu unus , de unoquoque manfo
celebrabatur, m hcc Formula oftendit. Ejus etiam ingenuo quatuor denarii de cenfu dominico, &
in veteribus inftrumentis aliquot extant exempla. quatuor de facultate manfuarii , de manfo verb
In veteri charta Ecdefic Lugduncnfis apud Ft. fervili duo denarii dc cenfu dominico , & duo dc
Pitheeum ad Lag. Sat tit. al. Servum juris rtjhi facultate manfuarii. Quo tamen loco Fsketus
moms prvpriâ it mmm« ilfias excutieates denarium
finutnnt left* Solicom, Uberum cum omnibus
qua habet vet odquifierit fecimus. Quibus addet·
placuit 9c aliud exemplum nondùm editum ex ta.
odario & Marrim Tunaanfis : Curvius Impera­
tor Augujbu de. Adalgarisu Levita petiit ut im­
periali more proceptum fieri juberemus. Decerni­
must ut more Prsdccejforum noftrorum Imperato­
rum 6t Regum, i manu ipfius Leutbanli denarius
excutiatur, ut à prefenti die idem Latthardus
femper & ubique omnibus locis liberatus valeat
uti proprii poteftate abfque alicujus refnltatione
aut contradiBioru, St quoqub ei libuerit omnifHeefcmt bus modis liber & velut nobili profapii genitus *
·**—·· J ejfet t Uberaiiter per noftram auRoritatem pergat.
Hanc preceptionem manu noftri firmavimus , &
annula noftr i Imperii figtUavimus. Amalbertus
Notarius ad vicem Autberti Archuancellarii.
Data x v. KL. Julii anno incarnationis Domi­
nica occclxxxvl IndiRtone v.Imperii Ca­
roli VII.
Jactanti niNAXioJ pro jaRato dena­
rio , Ut £epè nuncupante pro nuncupato. Igitur
excutiebatur nummus de manu ipfius fern qui
manumittebatur, ut exloeu fuprà exfcripds ap­
paret. Qui nummus vel argenteus vel aureus erat,
nullo proesiis difcrimine. Id enim pro forma Sc
diris tantum caufa, ut apud Romanos in manci­

patione. Vetus formula apud Fr. Pithcram. Nos
verb manu proprii excutientes de manu fupradiüi N. denarium, vel nummum , vel argenteum,
vel aureum, vel dragmam, vel feflerttum , vel minam&c.

Sbcumovm Lio.

sal ] Caput hoc Le­

gis Saliat tioa exrat. Ejus tamen mentio fit rit.
st. Si quisfervum alienum ante Regem per de­
narium ingenuum dimifent. Ex quo & aliis plerifque argumentis conjicere licèt multo plura fuiffe Legis Saliat capita quàm qux ad noftram me­
moriam pervenerint. Eodem modo in Formulis
incerti auèboriscap. 47. Pofled ante Domnum il­

lum Regem jaciato denario fecundùm Legem Sa­
licem te ingenuam dunifi. In charta Ecclefix Lugdunenfis apud Pithaeum , excellentes denarium
fecundùm Legem Saluam. Undem vetus formula :
fecundùm Legem Salicam eum liberum dimifimus ,
6 ab omni jugo libertatis abf> Ivimus. De ejufmodi manumillione per denarium ante Regem eft
etiam titulus fpecialis in Lege Ribuaria tit. 5 9. Un­
de apparer non Legis Salicx propriam fuide, fed
9c aliarum Legum. Si q:. is, inquit, libertumfuum

non reâè manfum pro homine accipit. Difertè
enim ibidem cavetur de cenfu fundi feu manii
nomine exigendo , Sc de facultatibus & bonis
hominum aliud tantum, hoc eft tributum 9l rei
9c perfnnx. Manful enim villula eft coloni unius
habitationi propria ; de quo ad Varias Formulas
plenior erit dicendi locus. Ulud quoquè ex hoc
continuationis Aimoini loco advertendum, manids 9c eorum manfuarioa feu colonos, alios libe·
ros, alio· ferviles efle, ut de in Flodoardi appen­

dice marfi ingtUuilcs & veftiti memorantur j cuiufmodi fuifte illos de quibus nunc fermo eft pro­
bat manumiflio per denarium, colonarie tamen
conditionis. Coloni namque Jure Romano liberi
funt Sc res proprias habent. Leg. 1. De pned. ra­
mi. Leg. 1 β. De agricolis Sc cenf. lib. 11. Codi­
cis. Terram tamen dimittere non pofliint, nec
etiam poteft pnediutn vendi receptis colonis, Leg.
it. «xL tit. De agricolis. Itaque concefla non

fisit plena libertas, per quam à loco recedendi 9c
quamlibet panempetendi facultas dabatur. Maffarios dixit Rotharis Longobardorum R. rit. 49.
& 106.
Chabta db causa ivit.] Ut dùm

Cap. ·|.

reipublicx cauli quis abeft, lites Sc negotia adversùs eum conquiefcant. Leg. Salicx t:r. 1. 4.

Si in jujfione Regts fuerit onupatus, mûnniri non
poteft. Qux tamen abfunr à regio maauferipto. In
editione Germanica -.fi in dominica amlafcia fue­
rit occupatus , manniri non poteft. Et in Confuet.
Hannonenfi : fi eum aut infirmitas ont ambefita
dominica detinuerit. Hx littesx hodiè quoquè ex
'Latret
caufa conceduntur, eafque litterasStatus * vulgo
ÎBut.
nuncupamus. In Conftitutione Philippi Augufti

R. de decimis Sc crucis expeditione apud Rigoi dum : Nullus crucem habentium , five Clericus ,

five Miles , five alius quilibet elicui refpondebit
fuper hoc unde tenens erat ed die qui crucem affumpfit , donec ab itinere fujiepto redierit.
G as in 00x v m ] Galindos pro fervis aut
fidelibus accipio, qui dominis fuis petpetub ad
hxrenr, eifque jugiter miniftrant. Quod ex Mitculfo ipfo colligi poteft. lib. 1. cap. ad. in lem­

mate : Si aliquis fervo fuo gofitido fuo aliquid
concedere voluerit. Initioque capitis ita feriptum
eft : Juftijfimè noftris fublevantur muneribus qui
nobis fideliter inflanti famulantur officio. Mox :

fideli nqflro illi. Pro refpcblu fidei & Jervitutis
quam circa nos impendere non defftis. Gaimdorum
porrb vocabulo uritur Rachis Rex in Legibus
Longobardu'u. tit. i. 4. Si enim quicunque Uber

907

Hieronymi Bignonii

homo ist ftrvitio Je gafindio Regis ant de ejus fi­
delibus introierit. In lifdem Legibus Rotharis R.
tit. 91. I 3./ aliquid in gafindio Ducts conqufivit.ui Legibus Pipini Italic Regis tit. 14. Si for·
fitan attenderit ad gqfindium , vel ad parentem ,
aut ad amicum fuum.
Lsgitimo ridibit MiTTio] Sic feripeum non
hoc tantùm loco, fed & bis capite fequenti, cor­
rupte quidem Be nullo fenfu. Itaque difficilis
emendatio , prxfertim in ejufmodi auâoribus ,
ubi carendum ne menda-purgando aurons fa­
ciem immutes. Quod in Marculfb agere religio
fuit. Lucem vero affert Formula que loquitur -.fi
alloua caufa adversus eum vel fuo mittio furrexermt. Ubi mittio pro Miffo fcriptum effe claram
elt Sententia igitur loci hxc eft, undecunque aut
ipfe ut alterius procurator tenetur , aut ipfius
etiam procurator , horum omnium caulas , do­
nec revertatur, fufpenfas effe.
C.p. H-

908

Simpiice Rege : Ifte itaque traSus cbm d datu*

effet ad integrum cum civitatibus St Comitatibus
S Abbatiis cafiellifque ,prater Epifcopatus falas,
ÎÜ in regia dommicata retend faut. RiflOtdus ia
hilippi Augufti vita : Igitur Reges Francorum
proditias Ecclfias in fan libertate femper cuftodire cupientes , quibujcunqee Principibus urras
cuftodsendas tradidiffent , tamen Ecclfias fub
pdtefiate fua & protectione retinere decreverunt ;
ne Principes quibus terra cuftojienda delegabatur,
Ecclfias vel Clericos ibidem Domino Jerviesues
aliquibus angariis , taillis, vtl aliis exaSionibus gravare profumerent. Nec verb Ecclefiis tan­
tùm mundiburdium dabatur, fed Bc aliis perfe­
riis, ut viduis, Bc orphams. Capitul. lib. 6. c. 147.
Ut vidua , orphani, & missas potentes fub Dei
defetfione & noftto mundeburde pacem habeant,
& eorum /ufiitias acquirent.
ova ssrmon. TuiT. noms] Tuitio Euf-

Charta ub mundssurob Rbgis) Mundeburdium Germanis Scriptoribus tutela eft feu
defeniio Bc tuitio. Undè Bc hcc Formula, quâ
Princeps Epifcopo aut Abbati tuitionem Bc detenfionem fuam impertit, ne i quibufliber inferen­
tur, atque etiam iit eorum caule in palatio tan­
tùm decidantur, concedit. Quibus non admodùm
diflimilia funt diplomata qux adhuc hodiè Eccle­
fiis dati inoris eft ; eaque dicuntur lettres de garde
gardienne. Nam & ex hac Formula prêt, Eccle­
fiis ut plurimum ejufmodi defenfionem tribui.Undè & Caroli Martelli Majoris domûs muodeburdii Bonifacio Epifcopo dati diploma extat in Pithori Gloflar. in ver. Miffus janRi Petri, quod
huic Formule plané geminum iifdemque daiuulis
conftat. Synodi Meldenfis c. 41. Providendum
ejt regie majeftati ut Monafteria qua ab homini­
bus Deum timentibus in fua proprietate conftruRa
Prsdecejfores illius caufa defenfioriis & mundeburbi
fufeeperunt , ut libera libertate, remoti fpe he
reditarii dc illorum propinquitate , ibidem reli
got objervaretur, & nunc in allodium funt data.
Eadem decernuntur in Synodo Ticinenfi fub H Lo­

torgio Mediolanenli Epifcopo d Theodorico Ro­
ge data extat apud Senatorem lib. 1. c. 19. quam
vide. Sic in verbo Regis ede Lee. Sal. tit. 14. Bc
tit. 5 9. Rex ad quem mannituseft extrafermonem
fuum ponet. Nam in verbo Regis quis recipieba­
tur, ne ab inimicis ladi aut interfici police.

thario &r Hludovico an. dcccl. gpud-Canifium
c. 16. Suggerendum eft beatijfunis Imperatoribus
quia hi qui Monafteria & Synodochia fub defenfione fairi palatii pofuerunt, ideb fecijfe proban­

fajfent en garde, baille, tutelle, cure , manburnie. Burchardus Decretorum lib. 19. Ex Ptrnitentiali Romano : Rapuifti ustorem tuam , & vi
fine voluntate mulieris vel parentum in quorum
mundiburdio tenebatur illam addnxifti ? Sxpc

tur quod d nullo melius quim d fummis poteftatibus protegenda crediderint &c. Que Synodus
Regia-Ticina à Canifio infcribitur, Bc de loco in­
quirendum cenfer. Ego Ticinenfem dixi, qux reg­
ni Longobardici feu Italici regia erat. Quod Bc
initium Synodi indicat m urbe regia Ticino. Qux
vetba diftinCta nullam dubitationem relinqUunt.
Hxc obiter. Synodus Confluentina aiu^bccctx.

qux Caroli & Ludovici Regum foedera continet :
ÿalumiu ut Ecclfiia &cafa Dei, & Epifcopi, &
Dei homines , Clerici & Monachi St Nonna, ta­
lem mundeburdem ir honorem habeant ficut tem­
pore antecefforum noftrorum habuerunt. Sand Gal­
lici Epifcopatus in regia tutela Bc defenfione per­
petui» fuerunt, adeb ut extremis Caroline ftirpis
temporibus , Bc initio tertie Regum familix, jure
regio civilibus bellis imminuto, omnibusoccupatis , Epifcopatus tamen in tutela & protedhone
Regu tn mauferint. Chronico n Andegavenfe de
Ncuftria Hugooi Abbau concéda fub Carolo

Gregor. Turon. Lib. 9. C. 19. Regina BruniMais in verbo fuo pofuena Sickarium &r. Aginnum properans epiftolam ejus elicuit ut h nilo
contingeretur. Eodem lib. c. sy.deGuntchramno

Rege, qui pueilx qux Amalonem Ducem vim
fibi facientem occiderat, praccptionem tribuijuffa,

ut in verbo fao pofita d nullo unquim parentum
defundi illius molefaom pateretur. His tefpondec
tuitionis Formula apud Caffiodot. lib. 7. cap. 34.

Drierforum te, quemadmodhm quereris, dtifpendiis faucuuum in caftra defeifionis noftra cle­
menter excipimus &c.
Sua munoibvrds ] Mundeburdium,ut
diximus, tutela eft, Bc Longobardids Legibus fe­
minarum tutor mundoaldus Bc mundius dicitur.
Veteribus Francis mainbour Bc mainboumis pro
tutela vel cura. Apud FroflanetA -vol. 1. cap. t j 5.

etiam in ejufmodi litteris pro mundiburdio tuitio
& defenfio dicitur. Gregorius Turon, lib. 9. c.
xô. in paâione Regum apud Andelaum. Ne b

quocunque ullo unquam' tesstpore convellatur, &
fub tuitione ac defetfione domni Childcberti ire.
debeat pofiidere. Sic Bc in privilegio Ludovici Bc
Lotharii pro Corbeienfi ccrnobio : Ut ipfum Monafterium fab noftro munimine & defetfione cum
cellulis fibi fabjeHis & rebus vel hominibus ad fit
pertinentibus confirmare feciffemus. Mox t fab
tuitionis atque immunitatis noftra defetfione. Ex
quibus etiam liquet tuitionis daufolara frequentiffimc immunitatis privilegio infertam fuifle, nr

Bc fuprà cap. f. Otthonis Magni diploma pro Ec­
clefia Mindenfi : anteriorum Regum conjcripta ,
qualiter ipfiprofata Ecclefia res cum omnibus in
ipfis rebus confiftentibus fab ilborum reciperent
mundeburdo. Pofteà : mundeburdum & tuitionem
noftram.

pop

Notæ ad Marculfum.

Tantum in palatio ] Sic edidi, 8c poftuj*b*r fenfu*. Nam in Mf. viooeè mm ût palatio
legirur. Hue fuit locus Synodi Tiànènm fuprà
eiicnpras ,fui ùfafiotu fieri palatii.
Paoloo. d> Reais ruo.] Reges noftro· ohm
proprio ore jus dixiflè nocura eft , Epifcopu 8c
Proreribu» adûdencibas, prsfenûn de majoribus

cauiu, 8c inter Eufœpos, Abbates , Comites,
& pocenriores pertonas. Capitol, lib. j. cap. 77.
lib. $. cap. jot. 8c de Vaflisdc Fidelibus fuis lib.
j. cap. 64. lib. j. cap. 101. item ex caula provo­
cationis aut negati vel diu dilati judicii d Comi­
tibus, lib. t.csp. *41· lib. J. cap. 7. & cùmqui*
judicatum facete negligit, aut fe judicio fiftere ro*
cufat, lib. a. cap. 19. Marculfus Éb. 1. c. x4. 17.
Ati. tum demùm de negle&u regaliumconfti-

turionutn 8c decretorum, 8c n vanis cauûs, de
quibus aliis fingillatim. Illud eft quod GeptÆmè
hic auâor ia palatio caufam projetai. Veràm ex
his quedam i Rege ipfo judicabantur, dum jus
dicebat, quafdam vero Comes palatii vice Regis
Epifcopis etiam 8c Proceribus adfidentibus finie­
bat ·, & nihilominus Regis nomine judicata infetipea erant, atque fi ipïe judicafiët. Hujus itaque
juaicii formula nunc exhibetur , prsefadonis vi­
delicet. Nam tei judicaue rot fbrmulx quot ne­
gotia. Nos antiquitatis caufî integrum Regis ju­
dicium in caufa Abbatis S. Benigni Divionenfw
exferibemus. Veritatem enim 8c rem geftam repnefentat, quam adumbratam formula tradit ;
ptefisrtim cùm illud ipfum inftrumentum vifum

8c laudaram animadverterim à Jo. Tilio rerum
noft ratum peririflimo. Eft igitur ejufmodi in Chro­
nico Divionenfi , quod luteratiftimi viri Caroli
Labbsti beneficio videre contigit.

Chlotarius Rex Francorum vir inLUSTKR. Quoticfcunque altercantuni jur­
gia palatii noftri judicia noftrorumque Fi­
delium ac Ecclefiarum feu Sacerdotum
pro quarumcunque rerum negotiis nofcuntur advenire, oportet nobis in Dei
nomine juxta Legum feveritatem inqui­
rere , ut deinceps nulla videatur quxftio
renovari. Ideôque cùm nos in Dei no­
mine Mafolaco in palatio noftro unà cum
apoftolicie viris patribus noftris Epifcopis , Optimatibus, cxterifque palatii noft
tri Mimftris, necnon & Andobello palatii
noftri Comite, qui de ipfo minifterio ad
prxfens nobis defervite videbatur , ad
univerforum caulas audiendas juftoquc
judicio terminanda* refideremus , adve­
nientes ibi aâores bafilicx Domni Beni­
gni , qux eft fub oppidum Divione conftruâa,ubi ipfe pretiofus martyr in corpore
requiefeit, & vir venerabilis V ulfechramnus Abba prxeffe videtur, videbantur
repetere à quibufdam hominibus, dicen­
te* quia anteaâo tempore bons recorda­
tionis parens nofter Domnus Guntchram­
nus, quondamRex, per teftamenti fui pa­

910

ginam ad ipfam bafilicam fandi Benigni
villam nuncupatam Elariacum cum adja­
centiis vel omni re ad fe pertinente conccfliflct , & ipfi homines infra ipfum ter­
minum commanentes ex parte maxima
plurima pervafiflent, vel ad fuam partem
contradicerent, & reditus terrx panibus
ipfius bafilica reddere contemnerent, &
nivae de ipfo agro devaftafient, dc terram
exindè aut prata per loca plurima invafiffent, vel vineas plantaient, aut calmas
rupiflent. E contra illi dicebant quod ipfe
Princeps Domnus Guntchramnus per
prxcepdonem, quam in prrfenti protu­
lerunt relegendam , in anteceflbres pa­
rentes eorum firmaflet ; ubi continebatur
quôd ab eo tempore quo ipfum agrum
Elariacum jam dictus Princeps ad memo­
ratam bafilicam fandi Benigni contulerat t
per munificentiam ipfius Principis promo­
verant^ leg. promeruerant ) ut quicquid
ex fucceffione parentum habebant, hoc
nunc ipfis confirmatum efle deberet. In­
terrogatum eft à noftris Proceribus fi ceffionem ipfius Domni Guntchramni aut
aliorum Principum feu alia inftrumenta de
ipfo agro habebant an non, in prrfenti
edicere debebant. Sed ipfi profeffi funt ad
prxfens quôd aliud inftrumentum nullum
vel firmationem magis exindè non habe­
rent quàm quod prxfentabant. Undè Be
ipfis confirmationibus reledis & percur­
ris , inventum eft à Fidelibus noftris quôd
nullum detrimentum vel prxjudicium ipfii
bafilica Domni Benigni de ipfo agro Elariacenfi exindè non pateretur. Etiam &
padionem prxfentabant qualiter anteceffor fupraditli Vulfechramni Richimarus,
Îuonoam Abba, feu 6c apoftolicus vir
)omnus Berthoaldus Epifcopus, unà cum
ipfis, vel parentes eorum de parte maxima
oe infra terni ino ipfo Elariacenfe conten­
tionem maximam habuiflent, ftc ipfas ter­
minationes perambulaflent, & figna pofuiflent. Proindè nos taliter unà cum nof­
tris Proceribus , in quantùm illufter vir
AndobaldusComes palatii noftri teftimoniavit, conftitit decrevifle, ut dum hxc
caufa inter ipfos,ficut fuperiùs continetur,
taliter a&a vel inquiiita fûtflet, per ordi­
nem jubemus ipfum agrum Elariacenfe ,
quantumcunque Domnus Guntchramnus
per teftamenti fui paginam ibidem dele­
gavit , poftpofità & calcati ipsâ confirma­
tione vel reliquis f à Domno Guntchramno J & fuccefloribus Principibus faâis
deferiptionibus , ne deinceps per ipfos
aliqua removeri videatur caufatio, fed

çii

Hieronymi Bignonii

|uod ha&enùs tenuifle videntur infra ipum agrum Elariacenfe vel ubicunque ,
tam terri», curdferis, calls, vineis, pra­
ti* , filvis, pafcuis, aquis , adjacentibufque iuis per alia loca , com omni jure
teneant, poflideant abfque follicitudine ,
abfque abcujus repetitione i fitque in Dei
nomine ad partem fandi Benigni & provifonun fubjeâorumque eorum evindicatum omni tempore, ficc. loci ac re ( leg.
ejus loci ac rei ) lopita caufatio. Abbieinus
recognovit & datavit fub die ix. KL. No>
vemb. in anno odavo regnante Domino
noftro feliciter. Arnen'. Airardus Preibycer recognovit fic fubfcripfic.

S

912

tuus Leontius cum provincialibus fuit falutem tibi
mittit. Senator Vadar, lib. 2. ep. }.jpiritales pa­
rentes, anima veriparentes.

RiruBNDAKns nui 1 Referendarios Romaai habuerunt , qui fbpplicum defideria Principi
referrent , fimulque ejus juffiones fic refponfa ex­
ponerent , Novel. 10. fic 11 j. Caffiodor. lib. 6.

cap. 17. ubi eorum defioibir officium. Apud
Francos verb diverfum quodam modo munUs
erat. Anulum namque Principis Referendarium
tenuifle Gregor. Turon.oftendit lib. j. cap. j. Er
•od. lib. cap. 42. Uificinum Ultrogoctnx Re­
ginae Referendarium facit. Subfcripnonem etiam
regiis litteris appofuiflè idem teftatur lib. i o. cap.
19. Ut Referendari um fummi Cancellarii munus
fultinuifle apud Gregorium dubitati noti poflit.
Quod fic Sigebertus kiibit ad annum dcxxxvh.
Referendarius , inquit, dicebatur ad quem publica
Chlotarius ille filius erat Chlodovei Dagober- con/criptiones referebantur , ut per eum anulo feu
ti F. ut idem Chropicon teftatuij Gunrcnram- figillo Regis confirmarentur. Eadem ferè Ainrainus lib. 4. cap. 41. At cùm plurium Referenda­
numque Regem parentem vocat, qubd ex ma­
riorum heic fiat mentio, fic fummorum Cancel­
joribus fuis unus, proavique patruus & loco pa­
lariorum prims Regum familix diplomata rerris fuetit.
Una cum domnis Episcopis ] Hi enim in periantur, fufpicari licet hoc falcem tempore dc
poftei Referendarios in aula Francica pluies fiiifjudiciis Regi adfidebant, ut etiam notavit Til­
fe, qui fcilicet libellos fupplices & diplomata fub·
lius , qui re&è Curix feu Parlamenti originem
feribenda Regibus offerrent. Quod innuere vide­
hinc deducit, illudque na duraife ulque ad Phi­
tur Prxceptum Dagoberti de fugitivis S. Diony­
lippi VI. Valefii tempora, qui ampliflimum
Parifienfem Senatum, 1 comitatu & confiftorio
fii : Landeriau obtulit, Dagobertus Rexfubfcrip.
fit. In Pnecepto immunitatis ejufdem cccnobii :
Ptincipis feparatum , edido conftituit. Hujus
Dado obtulit. 8c in diplomate Chlodovei Dagoquoque judicii Epifcopi» & Proceribus adftanberti F. Gerardus obtulit , Ckludovius Rex Jubnbus forma refertur Antiquitatum Fuldenfium
fcripfit.
Nifi fortè conjicias ex Referendariorum
libro primo. Anno Dominica Incarnationis
ordine unum aliquem anuli Principis cuftodeni
dcccxxxviii. Ini. i. xvtn. KL. Julii facia eft
fuifle. Hodie quidtm Magiftri libellorumfupplicontetuio Go^boldi & Hrabani Abbatis coram
Imperatore Ludovico & filiis ejus Ludovico & cum eodem officio funguntui.
Dombsticis ] De quibus ad lib. 2. cap. ult.
Caroio necnon & Principibus ejus in palatio
apud Niomagum oppidum conftituto de captu· commodius traèbbitur.
m , &c. Prefentibus Trugone Archiepifcopo ,
Seniscalcis ] Annales Fuldenfes fub ann.
Dcccxxxvt. Carius per Auudfum Sonefcallum
Odgario Archiepif.opo , Rado Ito tpifeopo,
miffo exercitu Britones domuit. Sic fic vita Ca­
Adalberto Comite , Helphrico Comite, Alroli M. apud Adhemarum , dc Sigebertus. Qui
bn.o Comite , Popone Comite , Gobavuino
Cenutc palatii > Ruadkarto fimditer Comite Audulfus in continuatione Aimoim lib. 4. c. 7!.
palatii , &c. 'innumerabilibus Vafallis dominicis. regia menfa Prepofitus dicitur ; eundemque Re­
Optimatibus nostris ] 1rs nobiliffimi fic gino Prumienfis Principem coquorum vocat. Quo
etiam officio fiinâos fub tertia Regum familia ex
regni Priores in appendice Greg. defignanrur.
Capitul. lib. 1. cap. 116. Ut omnes Epifcopi ,
vetuftiflimis vernaculis carminibus obfervat FalAbbates , Abbati fla, Optimates, 6· Comites. Lib.
cetus origin, lib. r. c. 10. ut fie plures extitiflè,
5. cap. 1. per confilium Sacerdotum & Optimatum majorem vero, Dapiferum tunc didum, etiam
meorum. FrequenuiTimè verb in Annalibus Ful­
vexillum regium in acie detulifle. Robertus Mo­
cientibus έ Petro Pithœo Sc Marquardo Frehero
nachus S. Remigii Rhemenlis hiftor. lib. 4.
editis. Caroli Calvi Prxceptum de fugitivis S.
Ipfo dic Podienfis Epifcopus perdidit Dapiferum
Dionyfii : Statuimus cum communi confenfu (r fuum , qui fua aciei deferre folebat vexillum.
confilio totius regni noftri Optimatum. Idem Prio­
res regni Gregorio Turonenfi . Primates appen­
dici, Majores & Seniores Hincmaro, Proceres in­
fra cap. ^9. Palatini in Robert! R. privilegio pro
S. Dion y iii cœnobio , ex fententia Palatinorum
nofirorum adjudicavimus.
Patribus iilis ] Repetitio , hoc eft Epifcopis ill is . qui patres ab Ecclefia dignatione meriti
& Sacerdotii didi funt. Urbanus Papa ex Auguftino apud Gratianum dift. 68. Gregor. Turonenf. lib. 4. cap. 16. de Presbytero Heracho ad
Charibcrtuni Regem. Paier , inquit, Presbyter

Inter primas certè regni dignitates hanc fuifle de­
clarant Regum tertie familix diplomata , qux
quidem à Dapiferocum quatuor aliis familix reK: ptxcipuis Miniftri» fubfcribi confueverant.
dovici VI. Regis diploma donationu ad S.
Dionyfium : PraJentibus ex palatio noftro quo­
rum nomina fubtitulata'funt ofigna. S. Ancelli
tunc temporis Dapiferi noftri. S. Giliberti Buti-

culartL S. Hugoms Conftabularii. S. Didonis
Camerarii. Stephaniis Cancellarius relegendo fubfcripfit. Anno mcxii. Innumera ejufmodi lit­
terarum exempla paflim reperiuntur, adeb ut

vacante

w Χ·ι μ ■ Λ.ιιι^^.^ .

Notæ ad Marculfum.

pi}

914

vacance Dapifêri fa SewfcalH officio, fabfcri- amttantfia qux ad palatium deferebantur, dc
betetur in litteris , Doplfero mdfo. GuillcUnus ut fi quid in Legibus emendandum effiet, Principi
Tyrius hift. belli fari lib. 4. cap. 5. Abtxiut ■*- exponerent, dc accepto rcfpoofa emendarent.
gedrar^Ziri diftnete ( f»M km majors» Sene/· Idemque cap. 19. Comitem palatii Archicapdcollem oppeUere coufuevirnui ) fitnftntur officio, lano fa Anocrifiario confan. Preciptd, innuit,
Apocrfiertut ,γά vocetur epud not
eb Jmperetorejeamdnt. Itaque non malè eos in due, ii
Majoôim tanta locum fixxeflifle obferrarum CepeUeMt. i*l peietii cufiot, de oeutihtu ttft·
eft. Nam Majotamm dc Senefakiam Hugo de sms ttdeùfitu vet mintrit Ecclefie, hr Comet
Cleriis vocat. Quod mtrnus pncctaè delcribit peietii de emuMus ficulerihtu cetfit vi judicitt
Hineman» « Adhalardo epift. j. c. a;. Qe« fiftipieüi tenet inftnnter hehehent ; ut nee ce•addicet ora . euasyem ad Baticiitarixm vel dçfiefiiàeecfeadera priât Domnum Regem ebfi
ad Comitem /ahdi penmerer . maxima tame· fur ceram nq/idm inguietere necejfi hehereet,
cura ad Sen^caUam rtôktetat . th oubd amnia fimifac Uli previdenntfi ntceffitet effet ut ceufe
cetera «prefer pets» rd vi&tt cafaMum , ad «ue Regem meritè vtture dehertt &c. Non ta­
eundem ScndcaUam répétèrent. Ejus quoque jura men omnium caufaram notionem ad illos fpecab Hugom de aeriis traduntur, qui Ludovico talTe certum eft, fed tantùm pauperum & minus
VL Rege vixit, & poft Goffridum Abbatem potentiumcaufa. Capitul. lib. j. cap. 77. Neaue
Vindoanenfetn έ dooiffimo Jacobo Sirmondo ullei Comet peietii nofiri PettMieram ceufetjute
•dirus eft. Hunc not hodie Afegmus Megfirum npfire juffione finire prefumet, fei tentùm «Z
Fruncut dicimus j de quo plura apud Tilhum dc perperum & minèt potentium jufiititr fteiendet
fihifciet ejfe vecendum. Vice tamen regia feFalcetum.
CvMcvUMm ] Gregos. Turon. lib. 7. c. 11. difle dc de majoribus etiam negotiis, feu Regum
Rbendfum csAodaruun Chilperici Regis refen A mandato, feu officii praerogativi, cognoviffe,
Ftodogunde accufaum qubd » Principem occi- dc ex hac Formula dc Chlotarii Regis judicio,
diflèt, thefatoGpe cxptlaflêc. Undè etiam ap­ quod faprù exlcripdmus, palam ell. Decreta
paret thefanrocum curam ad Cubicularium perti- nomine reno inferipta continebant, Regem ex
noide. Idem lib. to. c. io. Chundoncm Gum. relatione Comitis palatii tudicaffe, aut ab illo
chramni Regi* Cubicularium nominat. Plûtes dc Proceribus jam judkyta htmaffe. Itaque magna
fuifle ex hac Formula dc aliis locis manifeftum ejus Comicis dignitas, magna poteftas. Sangaleft. Unus verb ceteris perpolitus fuit t de quo lends lib. 1. c. 9. Kideiuet Csmttrm peietii in
etiam fuptaicripti loci Gngorii Turonenfis acci, medio Procerum tetuionenian , Imperetorem fufi
piandi funt. Quem Regis adfediflc non nurum, pketi . terre tcnùi funt profireti. Quem magifttaob dignitatis paerogaavam, cùm idipfum Ro­ nun in Germanico Impeno longo tempote dumano unperio falirum faille doceat Zofimus lib. rafle, multaque alia pardam ex jure Saxonico
5. ubi de Timafii, Magiftri militum fab Arca­ notat P. Picturus, numqudm due laude nominan­
dio, damnatione :·* A* &"»·· apuaM* Λ«·4ν dus , Comitum Campanis libro primo. Et diplo­
«0«··»· J MfWw, bmAH 4 ri» hynet· meloo matibus dc veteribus inftrumenris breviter dc eru­
te» d···*»* «ϊχ· «w7Jri» , *i» wdri»
«ri··· k dite horum officium defcripfit Joannes Aventinus
Przpofaus is erat fari cubiculi. Ejus officium AnnaL lib. 4. cujus verba tabet adferibere : It vi­
latè ab Hincmaro exponitur epift. j. c. 11. Ca­ tem Ceferit prejiitnio Senenti principelt defun­
merarium enim aim Cubiculario eundem facio. gebatur, fidem Lnperetoru implorenttbui ederet,
De bonifiait verb peietii . feu fpecicüter orna­
mento rtgeli. itecnon & it donit annuit militum,
abfque cibo & potu rei efuit. ei Reginam precipui & fub ipfe ei Camerarium pertinebat £rc.

Videndi Tillius & Falcetus origin, lib. 1. cap. n.
Pono hos omnes Proceres de regia familia Minifrros regii quoque judicii participes faille probat
LexRibuar. tit. 90. Jubcmut ut Upttmatei, Maj«u domit , Domefiici, Comitet, Grafionet,
CanctUarii, vel quibuflibtt gredibut fubUmati in
provincia Ribuaria in judteto rtfidentci munere
ei juiicium pervertendum non recipient. Qubd fi
euit in hoc deprehcnfut fuerit, ie vite componet.

Quod antè conftituerat Gundebaldus Rex in prelatione Legum Burgundionum.
Comiti palatii ] Hoc officio fanâos reperio Trudulfam dc Romulium apud Greg. Tu­
ron. lib. 9. c- t s. dc c. jo. Aigulnxm fab Chlo­
doveo Dagoberri F. Rege in diplomate ejufdem
Regis, Andobellum fab Chlotario ejus filio, fab
Cando M. Anfelmum, Woradum , fab Ludo­
vico Reginariom, Adhalardum, Bertricum, &
fub Carolo Calvo Falconem, Bemardum , dc
alios. In quo verfaetur horum officium plenè
eradit Hincmat. ep. j. c. a 1. in faniendb iulicet
Tame 1L

jufeut rtidebet, fifcum Augujit. predie Salice t
rtdditut regiot procurebet, Cefereum cenfum trigebet, uAü titre tjut euSoritetem Duci eiu detenure eut fietuere licebet Crc. Ex quibus quim

diffimile fit Senefcalli feu Magni Magiftn offi­
cium , quod plerique hodie contundunt, vel cceco perfpicuum eft. Illud addam, pluresaÛquandb
fuifle palatii Comites, non in Germanico Impe­
rio tantùm, quod Aventinus & Pithtrus tetige­
runt , fed dc in prima dc fecunda Francorum Re­
gum familia. Pipini Majoris domùs de rebus S.
Dionyfii exeat judicium in tabulario ejufilem M»·
nafterii, ubi hxc verba reperias : Ubicunque eo­
rum jufliiiom mvtmmue, ficut Procent nofiri fee
Comittt peietii nofiri vel reliqui Irgri DoSoree
juiiceverunt. In tradition. Fuldenf. lib. 1. uno

eodemque tempore fab Ludovico Imp. anno
Dcccxxxviit. atque etiam in eodem judicio
duo referuntur Comites pilarii, preftncibut hrc.

Popont Comite, Gebewino fomite peietii, Rtteiheno fimiluer Comite prierii, Hetione Comite
frc. CapicuL lib. f. c. 77. ΙΛ tutlltu Ceuut pe­
ietii hrc.
v
Indiculus commonitos. ] Repc font litters,

quibus Epifcopus adw Regem in jus vocatur.
Mmm

O*. u.

9V

Hieronymi Bignonii

] Noftris veteribus
f Scriptoribus, rremir ricre/ry, penes Ce.
I
Lmibus juvisti*.* ] id eft, ejus rei quam
, ebftubfti poftcflioiiem ei reftituas , iteriimqu»
i eum veftias fecundùm famam Lee» qui ipfi·
I vivit. Veftiendi verbum hoc faciuo frequent.
Leg. Bajuvar. rit. 17 c. 3. Mei muoctfores tenuerent, fr mihi in «ladeas rtLpsenuu. 6r ve/liM
ejt iUùu mené cui tradidi. Piptni Majori* dcxnûs
[ fodicutm de rebus S. Dionyfii : Eri cafa S. Dim
'
nyfii extudi vefiitafuru, rri d imi* (v Da»
i ümentthea htminibui der» vri collatu fturent,
l fr ipfa tufa lenitimi 6r TatmuebUiier per
Post tos mtimiatis

1 fi< ann. occxmi. Ecdefie cam
\etveftitu Jit. In
Tmè vejlttienu
H^doardi, vefitnt.
alis ] Regia quoque eft

qui ejuhjiftddi

tem feribit uc quendam,
ioni fappofitu* eft , judicium

acriperè tc judicatum facere cogat, aut fi nolit,
fideiufforem det ad Regi* Indictam fiftendi cau­
Indè diâam audientiaiem poto . qubd per
eam quis ad Principis audientiam vocetur. Ut
«nim Jurifconfc’ti jus pro loco dicunt, fic au­
dientiam tum illi appellabam. Greg. Furon. lik
7. cap. ult. Synodi Meldenfi* cap. 77.
Pagensis vulta ] Pagi appellanolatè paret.
Neque enim vicus tantùm hoc nomine dicitur,
fed &. provincia , aut falcem non exigua par*

sa.

provincia. Sic Plinio hb. 4. cap. 17. Gtjforiecut
pegut non pro vico accipitur, fed pro magno
agri traâu tc civitatis unius territorio. Sic tc
feptem Helvetiorum pagi apud Cefarem. Quod
Gallica lingua retinuit, fiJità tamen mutation»
g in i. Peu namque dicimus, ut Jof. Scaliger Phoe­
nix ille litterarum obfervat j feu quia ejufmodi
litteras in medio abjicimus. Gregor. Turon, lib.
9. c. 9. yuic^uid de pago Stamptnjt vel Carneteiu.
Appendix Gregor. Tuconenf. cap. 57. conctffijje

916

tollir. Er inde nuitulit* pro tributo. Sic infal
ttituJUijtfiriitu, pro ablatis & accept».
Tultis fumuussoxuus

noftne; ademtis, tuiti*.
Illi Rex vi»

ini.

***M

] accept», ftloftc

] fu antiqui* Regum nof-

ctorum Ptccepris tc Conftiturionibu* nil frequen­
poft
Legem Salkam, Chlotatun, Dagobenus, Pipium, Carolus > ftc alii in tabulario S. Dionyfii tc
cscterorumCtKnobioram archivis. Sic Ennodit»
Tirinenfis lib. 4. epift. 10. ad Trafimundum
Vandalorum Regem feribens, Kiroinluflri epifmiam interibit, ut ibi do&fl". Strmondi» notat.
Hoc enim titulo nullas maior in Romano Impe­
rio. Tanta enim erat apua exter»* geme* illius
Imperii admiratio ut atteri Reget «ji» dignita­
tibus & honoribus infigniri cuperent tc honeftari ; ut de Patricii tc Cos. nomine tc infignibus,
2u*e Chlodoveus Rex ab Anaftafio Imp. recepit,
iregor. Turonfi lib. a. cap. $1.
Aosalussbtis st livoias*. 1 Adfallire heic
eft adoriri, appetere, impetum tacete, aggredi.
Undè noftri* affaillir. Livorare eft vulnerare tc
contundet», livotrique eftkere. Lag. Salicxtit.
44. Si fair ceUe&e contnhernio Amumm inge­
nuum in imi fua adfUlierit. Focmular. Roenanar. cap. 30. Ipfum adfallivir, vd ei mfidiavit,
fir rc* ftuu ei contradixit, atque violenter fuper

tius*, uc ChiUtbemu vir Mefttr in Decreto*

Cs»· se­

*&o*s

ipfem evaginato gladio venit. Undi livent &
capulatur* atque colaphi meniMti apparent.
Et cap. j i. Me malo ordine efiuivit vd Uverevit.
Rausa sua tw sot- tau.] pro reatu, id eft,
verte. Leg. Alaman. tit. 49. rôicgwid fuper eam
rente vdarma tulit, omniaJuut furtive CMpenat. Quod poftet per veftiment» explicatur : De

feminefi ite contigerit, dupliciter componat ; vef
timente entem mutfuper eum tulit, velat furtive
componat. Var. rorrnuL. cap. I. Rauh* autem ut
tc vertis appellatio latè pro omni fupelledite tc
veftiment» accipitur. Inde defreber.

Commutatio cum Regs ] Hoc capite multa O*» »·.
reperia* que inferipeioni non conveniunt. Eft
enim ejufmodi, ille Re*, Uli Regi ; fed ported
pegumTelofanum, Cetorciuum, Agatuifem. Petrocorreum , t* Santonicum. Undè pagenfes didi
inter Regem tc illuftrem virum abquid conven­
tum faifle narratur : rum mentio nt ejus quod
qui ejufdem pagi hint. Pagis autem urplurimum
pnrerant Comites, h.ique qui eorum ditioni fubRex in anima remedium dederit. Qua verba ad
Ecdefiam
aut Monafterium pertinere dubium non
diti erant, pagenfes dicebantur. Gregor. Turan,
eft. Tantum dicam, eo animo feripeam faille vi­
lib. S. c. 18. H'tntrto Dux d pagenftbut fuit deputfut ducatu car:<it. Prxceptum Dagoberri de
deri ut pluribus commutation» negotii* inferrinicuaiA» S. Dionyfii : Saxonts & Ungarii (y Roret; ut manum fit daufulam aliquam aut quaedam
verba deedè.Conimucuionnm autem plores infid
thomtnfct & ceitri pagenfes de aliit civitatibus.
Formule extant lib. 1. cap. if. tc 24. inceni aucCapituL lib. j. c. 75. vafallos fuos cafatos fecum
non retineat, fed cum Comite cujus pagenftsfunt

trt permittat. Eod. lib.c. 43. tc lib. 4. cap. 19.
Pm roATiAM tulisset) hoc eft, per vim
ibilulilfet. Undè noftris perforce. Leg. Ribuanor. tit. xi. a. Ss quss regio aut tcclejtafiico hetntni de quacunque libet re fortiam fecerit, &·
ptr vim tulerit, in triplum componat. Leg. Ba­
ja varior, tit. i. c. $. per fartum hofilem miquid
pradare. In Lege \alica tit. 14. 13. per virtutem.
Foiiiiulx incerci auctoris ( five Appendix Mar-

culri ) cap. m.
Toitissu J id eft, vi abihiliflet. Leg. Ri­
buar. nt. xi. Leg. Sal. tit. u Veniliis Franci*.

Loculum

1 Eodem exemplo infrl lib. 2. c.i.

facultaticuU. Synodi Agathanfis c 7. cafellii,
mancipide. Synodi AureluncnfiilV. c. 19. ttrru
In, vineola.
Cum colonicis illisJ Lee. Bnigund.«c.
38. 7. Colonic» eft vili» ieu viUula cum modo
agri quantùm colonus uni» colet» poteft ; nec
aamodùm i manfo diftar, ade^ ut manfu* Sc co­
lonica aliquandb promifeuè dicantur. Synodi Velentinse fub Lothariolmp. cap. 4. Seculares&fide

les laid ,β condere voluerint iafliciu inprndue

917

Notae ad Marculfum

Juto .fiait tdi&aa puflrmorum Auguftonm conti­
net. unam colonicam veftitam cum tribus man­

918

ptnmiratMiUM contrahere. licent hoe facere ei di“
vistd pragmaticifanRione ab eo promulgatd. Que
verba Juliani antecellons funt Novellarum intén-

dsMtMtis ( «L ditto ) gratU tit esqftrMA
Ediâum illud enat Capital, hb. r. c. I j. A in preriscap. y y. ex Novella feprima. Aliis verb *bf
vici Ludeuvici Pii de Aimoini continuât, lib. -5. que Regu licentia non licebat. Burchardus lib.*).
c. 10. Synodi Meldenfis c. 6 j. Ubi tamen «Λα d. 171. m tommtuationes rerum vtl mancipiorum
ecdefiafticorum qualibet perfona fine licentia &
manfis integer ubique didtut, quem colonicam
coajenfi regio prafumatfacere. Ideèque Flodoarunam bec Synodus vocat. Quod ipfam ibvdemdc
in oeteris Conciliis & Capitulis dés Ecclefiadâd- dushift.Rnement lib. a. c. 19. Ebonem Anriftîtur.Svnodi Cclomenfisc 4. c t. Decenbk Bar- ttta Impetisdia fuper eifdem commutationibus
charaus lib. j.c. 5 a. Itaque manius dc colonica Sactpta obeinuiffe refêrt. Et tradition. Fuldenf.
x. x. Convent ione inter fi de concambiofaBaronon temper cenam quanutatem, fed tnodb ma­
jorem , tnodb minorem agi modum corinebant j gatu antediSi Comitis. cum fcieniia & luentia
quemadmodum hodie videmus in illis pofTeffiom- gloeùfi Francorum Regis Ludovici, (fc.
bus quas firmes dc mtjlairits dicimus. AliquanSi aliq. CONTK.B Rscis vou] Hic Formula
db eoam fub m*n£) colonicam comprohenfam Princeps fecuriratem tribuit ei qui jufl'u ejus ali­
teperi. Chroaicoa S. Benigni arca an. 1007. fe­ quem (ibi adverlarium aut infidelem occidit vel
mina tfwcdmn nobilis, Aremburgis diBa , mater expulit, ttfque illius in fifcum redegit, quem ab
omni injuria rutum Sc innoxium eue jubet, veLetbmdi Matifconenfis Epifeopi, cum eidem fi­
tatque ne propinquis Sc amicis illius eo nomine
lii fuo dedit finBo Benigno in villa Lu vocata
aut armis aut judicio eum perfequi liceat. Extac
fifttm man/i. cum filva ibi adjacente & fervit
cipiis

Î'ui de pradiBis motifs fiptem colonicas tenebunt.
n fumma, plerunque colonica , manfusvilla,
& in Germanicis (criptis diplomatibus & inftrnmentis. Hob* Sc hobunna pro eodem accipi de­
bent. Traditionum Fuldenf. lib. a. duos hobos
firvtles. Item unam hobam cum omnibus ud turn
pertinentibus. cod. lib. trudo fervum unum cum
fia hobo. Gregor. Turonenf. de miracul. lib. a.
cap. 15. Colonia quoque pro colonica ufurpatur.
Fiodoard. hift. Rhem. lib. 9. c. 19. de Ebone Prxfule : Cotoutou nonnullas Ecclefia defcriptto per
flrenuot viros colonis eorumque firvuito ordina­
vit. Hinctnar. de villa Noviliaco : Quafi de fifco
Regis quafdam Colonias de ipfa villa obtinuit ba
Îroprietatem. Carolus Calvus ann. regni xvtn.
ndiâ. VI. ( apud Cochlrum in Hiftor. Nivernenfi) dedit Ecclefia Maniacenfi manfos xv. &
colonus fit*. In tradit. Fuldenlib. lib. i.Vuilibal·
dus Epifcopus coenobio Fuldcofi , in fupradi&o
loco novo trado colonias ( hoc funt hobunna )
integras cum omnibus adjacentiis & finibus fuis.
in arialto > in terris arduriis . in filvis·. in cam­
pts . in pratii, in pafcuii, aquis, aquarumve de­
curfibus. adificiis , mohnariii, mancipiis . cuto
omni fipelleBilieorum. Sic in L. 14.Locati. 1. :i a.
§.Quaritur.I. so. $. Pradia. De intr. velinftrum.
leg. 1.17. $. 1. Ad municipal. Columell. tib.'i ».
cap. i. Neque enim colonia fua terminos egredi
debet. Indè Lex colonica Varroni reiruiLc. x.lib.
i. Ex quibus etiam liquet quid coloniae feu co­
loniae nomine veteres intellexerint.
Nos «o animæ aiMtix ] Satis apertè de*
claram iuee verba ad commutationem cum Ec­
clefia aut Monafterio factam harte claufulaift
perrinere. Porrb commutationes de rebus ecclehafticis, ut dt extera omnes alienationes, Syno­
dis Sc Conftitutionibus prohibitas fuiffe conflat
Synodi Mddenfis cap. xj. Synodi Valentine
fub Lothario lmp. cap. xi. Benedi&us Levies
Capitul. lib. 5. c 110. Burchardus Decreti lib. f.
C. s 64. Sc feqq. Tamen foecialiter Principi inSy*
nodo Silvaneâenfi conceuum eft ut commutant*
nescum Ecclefia facere poi&t *. St princeps volue­
rit rem immobilem fanSis locis praflart, Cr ac­
cipere ab eu aliam immobilem rem , Gr ce modo
Tome II.

de ea re caput Legis Bajuvar. tit. 1. cap. i<.
Si quis hominem per jujjiontm RtR«» vel Ducis
fui, qui illam provinciam in poteftate habet oc­
ciderit f non requirsuur ei. nec faidofus fit, quia
fiflfio domini fui fuit. &■ non potuit toncradicere
jufponem . fed Du* defendat cum &· filtot ejus.
Idipfum ftatuitur Capitul. lib. 5. c. y 67. Si qua
juflione Regis vel Ducis illius, qui tpfampiovid-

clam regu, hominem occiderit, non requiratur ei
nec proptereà faidofus fit. quia Lex Cr jujfio do­
minica occidit eum. & non potuit coniradiccrt.
Princeps verb £r fuccejforcs ejus defendant cum
& totam progeniem ejus. ne ob hoc pereat, aut
malum patiatur. Qubd Ji proptereà ipfe aut eius
progenies ^liquid mali pajfi fuerint aut occiji, du­

pliciter componantuf.

Cum ueliq. fakib. scis ] Pares funt focii
& xquaies. Sic fuprà cap. ix. qui pari fio ex
ipfis in hoc feculo fuperftes extuerit. Leg. Ribuar.
tit. 51. qui parem fium fupervixerit. Leg. Ala*
man. tit. 4$. Si qua rixa orta fuerit. &c. dii
parti fiquuntur eunt ufque in domum fiam cum
armis. CapituL lib. j. cap. 71. Quicunquc . &t.
parem fuum contra hoftes communes m exercitu
pergentem dimifirit·. ir cum eo ficre nolucrii .
honorem fuum Cr beneficium perdat. A cap. 71.
Capitula Caroli Calvi ad Aquitanos an. pcccxvr.
Si talis eft caufa ut illum indè familiariter non
debeat admonere, ante (uos pares illum in reSam
rationem mittat . & ille juftum judicium fifitiee
fiftmeat. Quod judicium fociorum Burchardus in
lege fâmilix vocat. Si auis, inquit, ex altquo
commijfi in manus Epifcopi cum judicio fociorum
fuorum pervenerit. ipfi cum omnibus pofteffionibus fuit eo dijudicetur. Sic in libris feudorum raf
fim pares curia feu curtis dicuntur qui ab eodem
domino feuda tenent, quafi pares inter fe. Fridc
rici. Imp. Conftirurio apud Radevicum. lib. 4. c. 7.
Si inter dominum & vafallum lis oriatur, per
pares curut d dot.iino fub debuo fidelitatis conju­
gatos terminetur.
Facirntbm RïVFttojltaMf. Legendum verb
rebellem vel rebellionem. Sed nihil mutandum.
Nam more feculi loquitur de eo qui Principi re­
bellis dc infidele exiftir
Mmm >

Cab

Hieronymi Bignoniî

pi?

Pro tau revello ] Leg. Ribuar. tit. 7 t.
Si fuu hemo Régi infidelis exiiterit » dt vità
componat . fir omnes res ejus fifeo cenfeantur.
Annales Fuldenfes ad ann. dccclxi. Ladovicu'
Ernuftum fummatem inter omnes Optimatesfuos,
yuafi infidelitatis ratm . publiât prtvavtt honorF

Calumniam ] id eft, aâionem. Plura ad Foe*
Of n

Cap. 11.

mulas Legis Romans, cap. j.
Prxceptum quorum ab hostis. ] Certi
juris eft , inftrumentis igne vel naufragio con>
fumpris. hoftium incuriu , vel alio cata perdi­
tis , nullum ex ea re domino prsjudsciuin fieri ,
modo tamen de ejus dominio, debito , aut alio
jute tafficiens fit alia probatio. L Sicut, cum feqq.
Cod. de fide inftrument. Adeo ut quibus calibus

per teftes probatio jure non admitteretur, tamen
inftrumenri amiflio &. ejus tenor per telles pro­
bati poflit. L Teftium facilitatem. in fi. C. De
teftibus. Quoties autem catas aliquis ejufmodi
contigit, ne pofteà difficili probatione jus domini
deterius confutuatur , receptum tait litteras à
Principe impetrare , quibus, caufa cognita dc re
Îirobatâ ex relatione incolarum, cavetur ne amifio ei noceat, fed res quas pollidet, fecure in poftetam , ficut antea , Temper poflideat. Siique
ejufmodi litters funt ei omnium inftrumentorum
inftar. Itaque etiam his lineris fingillatim res lin­
gulas & pofleIliones omnes recenfete inoris erat.
Appellantur à Flodoardo Pracepta de chartis com·
bujtis hift. Rhemenf. lib. 1. cap. 17. de Tilpino
Epifcopo, qui à Carlomanno Rege plura privi­
legia ootinuit : Item dt charm concrtmam.qua­
rum tunc temper is ptr negligent iam acciderat exuftio , ut res & facultates Ecclefia. quas eo ttmport
pojfidtbat, ita permanerent abfque diminution»
confirmata ipfi Ecclefia ptr regiam ejus auSoritatem. Extant & alix ejufdem rei Formulae in­
ter formulas incerti au&oris ( live in Appendice
Marculfi ) cap. 46. ubi id ex Romanis moribus
defeendere dicitur , & Formul. Leg. Roman, cap.
17. Λ: x 8. A Comite quoque impetrari literas pro­
bat Formula 46. incurri auâoris. Eodem fere per­
tinent litterx quas hodie, lettres infirme dt ter­
rier appellamus.
Regio munere ] Vide qux fuprà ad caput
tertium notata tant.
Alode ] fuprà cap. 11. ubi nos plura.
Relationem sonor, hom. ] Ut amiflio inf­
trumentorum probaretur, de prxtereà ut illi adfererent quid his chartis comprehentam efTet,
&. qux bona ille tum poiliderer. Ejus Fotmula
feq. cap. exhibetur.
Ille Rex uli patricio ] Patricios olim dic­
tos qui majorum gentium Senatores edent, ne­
mo nefeit. Patriciatus demum dignitas tab Im­
peratoribus tamma , & omnium honorum
apex . quos quali patres Principis Juftinianus ipfe
agnofeit. §. Filius familias. Inftitut. Quib. mod.
jus par. poteftat. foiv. 1. ult. De contalib. lib. 1 x.
Cod. & Novel. 81. Hanc dignitatem Conftantinus Imp. primus inllituit, ut audior eft Zofimus

lib. x.

«J

vaer*M*M**a< ·
ri wa'e·*··· >
βι.'.> nCd· <>>>>..··"<< τμ r.uAa*. £
n,f
··

«jf

τ.« «ri«f

r* ri* niais

920

Formula Patritiatûs extatapud CafCodorum lib.
6. cap. 1. quem uni tantam cedere fulgori ait,
contalatui (cilicet, talamque exterarum dignita­
tum taccellbris ambitionem non timere. Quam
tamen diguitarum maximam nihil Jurifdidionu
habuiflè Sudem teftatur. Patritios quidem lega­
tiones obiifte, exercitibus PrxtaÛM , fummain
rerum aliquandb tenuilfe legimus. Quo exemplo
fuerunt tab primis Francorum Regibus etiam Pa­
tricii tamm* dignitatis. Itaque Galliarum Parti­
tio· memorat Synodus Anumcana à Cxfario Arelatenfi contra Fauftum Rhegienfem habita; m &
Giegorii Magni Papx regiftrum , ubi Arigium dc
Afclipiodotum dc alios tab Francorum Regibus
eo munere tanâos videre eft. Ex Gregorio Tu­
ron. multis locis liquet fub Guntchramno Rege
Patricios taiflè , qui Rhodano finitimas provin­
cias regerent, d: exercitus ducerent, eamque dig­
nitatem PaeridatAs honorem Sc Patriciatis cul­
men vocat *. quâ donatos fuifTe Agrcrculam, Ceitam, Peneium, dc Mummolum refert lib. 4. c.
X4. dc 41. Quod etiam ex appendice Fredegatii
apparet, ubi Ultra-Juranis Patricios datos Ægilanem , Quolenum, Protadium , Vultum, Richomerem, Willibaldum , illofque exercitibus
Prsfèâoe taiflè tradit. Inter Duces certa nume­
rari data ejufdem appendicis auâor inuit cap.
78. Dagobernu de univtrfb rtgno Burgundia
exercitum promovere jubet, fiatuens eis caput
txercitus nomine Ckadoinum Referendarium, trc.
qui cum decem Ducibus cum exercitibus. id eft ,
jfmalgario , Artmberto » Leudeberto, &c. fri-

libaldo Patricio ex genere Burgundicnum . exceftis Comitibus plurimis qsù Ducem fuper fe
non habebant. in iPafconia cùm exercitu perrexiffet, Crc. Er cap. 90. Willibaldum ex patriciatâs fisi termino plurimam fecum adduxille multi­
tudinem Pontificum & Nubilium. Ex quibus manifeftum eft Patriciis exercitas regendos , provin­
cias adminiftrandas datas taiflè. Leg. Ribuar. tir.
51. Si quis teftts ad mallum ante Centenarium
s tl Comitem, feu ante Ducem, Patricium , vtl
Regem. &c. In tamma cum Ducibus eodem mu­
nere tanâos. Idebque Marcultas fuprà cap. 8.
eadem Formula Duces, Comites, dc Patricios à
Principe inftirui docet. Sic dc Carotam M. Patri­
cium fuifTe Romanorum, iifque hoc nomine imperaffe, infinita Diplomata dc Hiftorici teftantur.
Patriciorum quoque dignitatem ab Anglis ufurpatam reperio apud Alcuinum epift. 1. qmr ad
Æthelredum Regem dc Osbaktum Patricium
fetiptaeft : cujus etiam Patricii meminit Rogcrius
Hovedenus Astnal.-par. 1. fub. ann. oeexevi.
Adtxactum ] id eft , acquifitum dc compa­
ratum. Paflim his Formulis & in veteribus inftrumenris.
Sus nostro SCR.MONB ] hoc eft, fub nof­
tra defenfione , tuitione , dc mundeburde. Suprà cap. 14. Leg. Salies tit. 59. Tunc Rex ad
quern mannitus eft extra fermonem fuum ponet
eum.
Ut causas auctor, assumendi ] Ut quis
jure auâoris fui uti pofiit , jus commune id
Dubium
adhur
prarftare videtur , adeb quidem ut jus fuperve- mihi
remanet.
nicns audon meo, jus quoque meum confirmet.
L- Si à Tuio, De rei vuidicat. Tamen id conta-

~

9«

Notæ ad Marculfum

enandi, & tollenda dubitationis cami, litteras
quoquè Principis impetratas fuifle docet hzc For­
mula : quibus à Principe Epifcopo vel Abbati
conceditur, five etiam alteri, qui res ab aliis eme­

tant , quarum audocesfine heredibus dcceflerant,
ut audocum fuorum defenfionibus ud , imo dc
eafdem infticuere adiones & exercere pollent.
Ps* qvoDUBST ingenium ] Id eft, qulcunque
cccafioee aut artificio. Gregor. Turonenf. lib. 6.
cap. as. Proclamante Epijcopo Er centequidfetpius Uc ingenia quareret qualiter eum ab Epiftopatu dejiceret. Capital, lib. a. cap. 31. altorum
fuajionibui aut petitionibus. vtl aliquo ingenio.
Sic & malum ingenium in Leg. Sal. tit. 3d. 4. dt
Capitul. lib. 1. c. 3 a. Nullus omninb fub mala
occafione vtl malo ingenio ret pauperum vel mi­
nus potensum nec emere nte vi tollat eudeet.Olitn
apud nos, par mal engin.
Homallandi ] Sive obmallandi, ideft,agen­
di , judicio experiundi, & alterum in jus vocandi,
ut didumcftcap. ;<».
Su vir. an. con. QUtMc. sANc. ] Hxc viden­
tur efle corrupta. Verùm commode teferri poffunr ad continuationem pofleilionis , hoc eft, ut
tempora pofleilionis audorttm cum eorum poffeflione continuentur & conjungantur. Quod
edam ad ufucapionem Juftinianus extendit. §.
Diutina. Inftit. de Ufucapion. 1.1. Cod. de ufucapione transform.

.

t

Judicium evinditale] hoc eft, deciaratorium, quo Rex notum & evidens facit quendam
in palatio die didi judicio ftetiflè , advetfarium
verb vadimonium deferuifle ; ideoque Coiniti
mandat ut contra abfentem, qui per triduum ex­
peditus non venit, fentendam proferat fecundùm
confuetudinem loci, eundenxjue ad parendum
compellat. Ejufdem argumenti Formulx exeant
in Formulis inceni audor. cap. 38. & Formal.
Leg. Rom. cap. 3 3. qux proximè huic capiti ac­
cedunt. Quibas jungi debet notitia de jadivis
cap. xx. incerti audoris.
Adsallisset ] Adfallire, aggredi, impetere,
adoriri. Qua de te fuprà, ut &: de livorandi quod
fequitur vocabulo.
Raupa sua] id eft , veftem , feii in nniverfum aliam fupclledilem. Formula cautionis de
infraAaris, qux ultima intet varias eft, & e.rmdè annonam vel aliam raupam in folidos tantos
furavi. Sed de his fuprà.
In solid, tant. ] id eft, qux tot folidis xftitnabarur.
Causantes ] Aliis placitantes . nobis plai­
dons. FonnuL Leg. Rom.c. 33. rationantet.

A quo placito veniens ] Mallem ad quod
placitum. Placitum verb generaliter pro die dida
ufurp ibant, in qua quid agendum gerendumve
effet, qubd fcilicet fic inter panes padum con­
ventum fuiflet. Sic conventus regios, in quibus
de fuinma regni tradabatur, placita dixerunt 3
quz poft parUmenta dida Greg. Turon, lib. 7.
c. 13. & 14. êc aliis passim. Sic dc placitum ItKtii dare ait Greg. Turon, lib. 6. c. 34. pro
jatos audire & abfolvere. Undè placitum pro
judicio fumptum Synodi Turonenfis 3. cap. 35.
pro quolibet placito vel judicio à qualibet perfena
munera exigere. Synodi Aielatenfis fub Carolo

922

M. cap. 16. Ne in dominie it diebus pqblica mer­
cata neque caufaiieaet difceptatunefque exer­
ceantur. Synodi Turon. 4. c. $9. placita fecularia. Sic placitum Comitis & placitum Centenarii
in Capitul, lib. 3. noftris plaids. Gregor. Turon,
lib. 7.C. a). Placitum in Regis Childebortipro»
fentin pefuerunt.
Pia tkid. stu amplius ] Sic cap. j V. Formula
înceià audor. de Leg. Roman, cap. 3 3. Ex quo
difcimus non uno tantum die, fed triduo adverfanum expedari debuiflè. Gregor. Turon, kb. 7.
c. aj. Injuriofus ad placitum in confpeBu Regts
Childeberti advenit . Er per triduum ufque ac>
ccfum Join obfervavit. Std cùm hi nan venijftnt,
nefre de caufa hac ab utlo interpellatus fiujfet
ad propria rediit. Junge Leg. Sal. tit. $ 9.
Adjectus sit] hoc eft , vadimonium dele­
nient dc defecerit, i dejeâi & dejiciendi voca­
bulo; Formulz inceni aud. cap. as. Placitum
fuum exindè neglexit, Er ja&ivut indè reman·
Jit. Cautio de infraduris variai, cap., ult. Er Ji
exindè négligent & jaSirut apparuero. Leg.
Saliez tit. 5 a. j. f«ent légitimé habet adjaBivum vel admaUatum fecundùm Legem SalicamQuo loci videndus Fr. Pithœus.

Solsatissit ] id eft, folem ei occafum fuifle,
ante folis occafum judicio non ftitifle. Nam
poft folem occafum nemo fe judicio fifterc pote­
nt. Gregor. Turon, lib. 7. cap. 13. per triduum
ufque occafum feltt txptRavtt. Sic Leg. Saliçz
tit. ^t.feltm cellocare . & per Jingulas admoni­
tiones vtl folem culcatum terni fohdi accrefcant.
Sic olim apud Romanos in Legibus duodecim tas
billarum folii occafu diti fuprema tempeftas tfto ,
apud Varronem libro fexto de Lingua Latina,
nunc verb morem folis occafum operiundi apud
Francos multis feculis durafle probant veteres
duelli Formule quas dodifl*. Jo. Savaro edidit ;
in quibus ante folis occafum advetfarium vincere
nccefle erat, aut id nomiiiarim excipiendo libi
cavere. De civilibus quoquè’negotns illud ipfum
Philippus de Beaumanoit teftarur, qui fub Philippo III. Rege Çlaromorenlu Comitatus in
Bellovacis Leges patria lingua fcripfir,cujus verba
funt hxc cap. x. ex codice optimi dodiflimique
viri Antonii Oifelli : Se li ajornemens eft fais à
relevée ou at vtfprts, Ctuvrt dt la prtjtntation

dure jufques d Soleil tfeonjant ; & qui dc Soleil
luifant fe prefente, il nt putt eftrt en default da
jour.
Nulla sonnia nuntiassst ] Sonnia eft im­
pedimentum , excufaôo. Sunnis in Leg. Sai. tit. ι
Lee. Ribuar. tit. 34. CapicuL lib. 5. c. 45. Ecfoma in Format Leg. Rom. cap. 33. Nobis
Exoint. De quibus integro capite agit Philippus
de Beaumanoit, quem modb laudavi, capite ter­
tio, Des EJJotnts & contremam. Veteribus quibufdam monimentis feint. Non placet hanc vo­
cem deducere ex alu barbarica voce Exidoniare »
ut quidam fciipferc. Nam hxc duo vocabula toto
cœlo inter fe diftant. Qua de re aliis.’ Mallem i
morbo funtico funnis originem petere.
Comes palatii nost«i ] fic infiri capite
proximo, Sc in judicio Chlotarii Regis , quod
liiprà exfcripfimus. Quz verba Comitem palatii
cum Proceribus vice regii cognoviflê manifefte

mm

pij

Hieronymi Bignonii

cftendum. Nomine tamen regfo judicia infcrwta
erant. Quod Sc hodie in Senacufcoufulds neri
ibiet.

CoMPONias rr

satispacims

] Itaque hoc

jure qui defecerat 8c vadimonium deferuerat,
caufa cadebat. Quod edam Lege duodecim Ta­
bularum cautum fuit , prafenti litem addicito .

apud Gellium lib. 17. cap. 1. Vetùm pofteà id
mutatum. Ulpianus in L Et poft edi&usn. γι. De
judiciis : Pronuntiabitur non ubique ficisndum
prafentem , fed interdum vel abfens t fi taum
caufam habuerit, vincet. Franci tamen perpetqb
obletvarunt ut abfens caual cadvret, niti juftap
abfentûc caufam nundalTet. Confuetudines Rp«
gulx à Ricardo Abbate Flôriacenfi confdtute
confilio Vicecomirum 8c Baronum terrx anno
nongentetimo feptuagefimo fepdmo : file'qui iie

Cap. ia

ajfcgnatd ufque ad horam feptimam coram Priore
non comparutru, tanquam cettviRus judicabitur.
Illud quoque padim occurrit in veteribus ampliffimi Senatus Padfienfismonitnentis. Donec conf­
liturione Francifci I. Regis ftatutum eft utabfente
reo, ador tamen necefle habeat hgitimè proba­
re juftam a&ionis caufam. Quod antea i Judici­
bus Ecclefix, qui Lege Romani utebantur, obfervarum. Eleutherius Papa apnd Gratianum in
Can. Caveant Judices. 3. quxft. 1.
Chakta pakicla) Pariclaptopericulafenp»
tum eft. Eft autem judicium Comitis palatii,
quo ftâtuit ut quidam , qui fugitivum fervum
recepifie accufabaxur , cenà die juraret cum fex
aliis fê non fêcilTê, dc ita crimen obje&um pur­
garet. Et quia neutra pars vida dici poterat, ju­
bentur ambo ejus judicii fimilia exempla aicipe-

re. Idob paricula dicitur charta, qubd ejufdem
exempli dux Imitantibus dandxefTent. Sic Variar.
Formul. cap. 14. Undè duas eptftolas pariculas,
uno tenore cmforiptas, manu .carum vel bonorum
hominumfirmatas , itucrfi fieri Gr firmare roga­
verunt.
Itimqob hominem ] Videtur aliquid deefie,
defignatio videlicet quorundam qui eodem cri­
mine accufabantur. Quod didio item demonftrat.
Deinde quinque denominatos effedicit, quorum
unus jurare jubetur.
Foxtitek visus est denegasse ] Gregor.
Turon, hb. 7. cap. 15. Poft hac in judicium
venit. Sed cùm fortiter , ut diximus , denegaret,
Gr hi non haberent qualiter eum convincere poffent, judscatujn eft ut fe infantem redderet facramento.
De quinque denominatis J Ex quinque reis
unus purgari jubetur factamento. Ex quo etiam
pater initio capitis quxdam deefTe.

Sua manu septima ] Porredis namquemp*
nibus jurabant , tadiique ûcrofimdis Evange1iis , aut altari , aut etiam , quod frequenrimmum erat, Sandorum Reliquiis. Solebant enim
non in civilibus tantum dc levioribus cautis, fed
& in criminalibus , cùm nulla probatio fuppereret, jusjurandum decernere , ut reus crimen pur­
garet. Leg. Bajuvar. cap. 11. tu. 1 5. 1. Judex
caufam fuam bene cognofcat. & priât vel tacitus
inquirat, ut eum veritas latere non pojfit ; nec fa­
cili ad facramenta veniatur. Paulb pbft : Nulli
lutat perjurare ^fid ficut judicatudt efi cogatur

9*4

ucfilvL bi kit verb canfts facramemta prafttnsur
in quibus ulfix probationem difcujfco judicantis
invenerit. Gtegat. TmonenÇ lib. 7, c. 1 j. For­
mulae inceni audoris cap. a. j. j. In Legib. Ftifioaum,'nM juret t fed comportât ac fi ipfe tt^n
vcU^tt, Leg.AngLtit.$.finegat, cumuitam
jurat, am can^· decernat. Detuquè nil frequen­
tius in ids Legibus. Willelmi Notmatmi Anglia
Regis Leges apud Hovedepum : S< Anglicus ap­

pellaveris Francigttum , Gr mm approbare vobierit judicio aat dueUe« volo tamen Franche*
nam purgari /aeramento, nen ferro. Verikinnqn
uni tantum reo deferebatur jusjurandum, fed dc
alios nes , quinque , duodecim » aut ampliù^ ,
prout judicatum fumat, neceflc habebat adduce;
te, qui fcilket idem quod ipfe jurarent ; qui jstreteret dc conjuratores in Lege Salica dicuntur ιμ.
io. j 5. 61.Capitul. lib. j. cap. 9. ut facramentas dc cosfacramentalu paf&ra his Legibus Auc­
tor vite S. Eligü Noviomenfis lib. a. c. 51. apud
Surium : Lata fententia eft at vir ilit cum mul­
tis aliis juraret. Sic enim apud Frances in more
pofitum eft. Verum Abbas omnibus aliis remifit
juramentum , ne alterius ftaghio implicartsuup.
Solus ille agri ufurpator Procerum finsentid ju­
rare jujus eft. Iseg. Bajovax, cap. ia. dt. a.-j.
Cam duodecim fecramtntalibus juret de lite fu^,
'vel duo campionci propter hoc pugnent. Greg.
7 uton. lib. 8. c. 9. Fredegundis Regina » conjunctts Prioribus regni fui, id eft, tribas Epifcopis ,
& trecentis Viris optimis, fecramenta drdensqt

hunc d Chilperico Rege generatum fuiffe j & fic
fifpicio ab animis Regis ablata eft. liem lib.
c. 40. de Pelagio quodam qui res S. Martini abfrulerat, ille eletiis duodecim viris ut hocfeelsp
peieraret advenit. CapituL lib. 1. cap. 61. lib. μ
c 9·& io.lib. j.c. 3s3.de0i.TheganusTrevirenfisChoreptfcopus de geftis Ludeuvid c. 19.
de Pafchalis Pape purgatione. Inde frequentif&mè manu quintA, mqnu fextd .ftptimd.duodecimd , in veteribus Legibus , Capitulis , epiftolis

Romanorum Pontificum,
in libris feudorum.
Qua demum purgatio Canonica dida eft , qubd
ea tantum purgationis fpecies ab Ecclefia proba*
retut, exteris duelli, fetn candentis .crucis, aqua
calidx, panis hordeacei damnatis. Ea de re ϋπψ
funt libro quinto Decretalium Dcpurgatione Car
nonica . it De purgatione vulgari. Jurôjarandi
forma refertur Leg. Alaman. tit. 6. fidum videlicet
reum conceptis verbis jurare, exteros verb jura­
tores hoc tantum, credere illum vera jurafie. In­
nocentius Ill. Papa in cap. de teftibus, de purga­
tione canonica : Illi fut ad purgandam àlicujn»

infamiam inducuntur 'id folùm tenentur jura­
mentofirmart , quid veritatem credunt eum dice­
re qui purgatur. Ex confuetudine tamen jurandi
rrjuriaadeb invaluerant ut jutisjurandi probatio
plerifque reprobaretur , dc Butchardus Wortnatienfis Epifcopus in Lege familix duellum
ejus loco fuffecetit. Vide Ottonis Conftitunomm
in Legib. Longob. lib. 1. dt. j <.
Sursa capellam dom. Maatini ] hoc eft
fuper Reliquias Sand. Martini , que in palari?
aflervabantur j quibus edam udis , palatin?
caufx jurejurando finiebantur. Solcnne fuit jusr
juraudum publicè in Ecclefiis aut Martyrum

RUT®·' - ·

fnj

pz6

Note ad Marculfum.

ramulis 8c altaribus pneftara, aut criam extra Ec­ Inde in titulo. Chart* pared*·» fai pariada»
clefiam admocû Sanâocum Reliquiis. Gregor. Variar. Formal, c. 14.
Tutor, lib. 4. cap. 46. Rtpirii hominem ahum
Ut pro nativitati Ricis J Regis eft epifUrf'um «Mums, puce* ad altare clam addudum to&, qua Comitibus 8c Domefttcis mandat fibi
jurare finit ac dicere .· Per faut tenu JanSum filium natum. Idebque jubet ut in unaquaque
b Rdtquiai Martyrum beatorumGre. Lib. 5. cap. fifeaii villa αα favi manumittantur, 8c Ixôtùe
js. Si , inquiunt» ejl imwxta , jeper tNundum 8c eleemofynx causa. Eb pertinet 8c illud Gre>
Am beati Dionyfii martyrit fitcramentit adfirmo. gerii Turoo. lib. i. c. i). Dehinc Chdperiro
Faciant» inquit» pater. Tunc inito pladte ad fa> Régi » pofl muha funerafiiarmn » filmt nafeitur.
filicem Martyrii fan8i atnvtnûuit j tlevatijque Ex bec jubet Rex ornnei eufledim relaxari»
pater aumfau fitper altarium. juravit filiam xra vinBea abfibvi , cempafitiontfque negligentum
efie culpabilem. Lib. S. c. it. de impii cujufiiam fifeo débitât prxcepii emnmô non exigi. Illud
voce, qui pejerate confuevetat : tue ad bafiii- pexrared in hoc lemmate obfavandum, filium
cam beati Maniai» &facramento ma tançai in­ Rqgis Regem did. Quod tunc ufiutusn fuifle ex
nectas reddar. Idem de miraculis lib. 1. c. j
Greg. Tut. apparat, qui lib. 3. c. 11. Theodefihüdaat tempore Fdtcii ( Biturigum ) Epifcopi benum Theodorid Regis filium Regem vocat, 8c
vlcinoé fiat quodam pro eràabac impetebat .* fîtes lib. 4. c 13. Jmendcbat & ipfe Rex Cbramntu
dm plerunqûe verbit precacihu iacefferet, ac ju­ aiâuuj qui tamen perduellis, patra fupetftire
dicio publici provocaret» decretum efi fententid Chlocario Rege, interfeOuseft. Sic 8c fiuc Re­
Primônonurbùutfedhacnoxa.qui impeteban­ gum Reginx diâx. Gregor.Turon, lib. 10. c. 15.
tur » fiuramento purgarent ; ingrejfique in epu deChradieldi Piâavenli Moniali : Nolite fuper
memorata edit dure » don elevatis manibtufa» f"*f· « vim infirre » qua fum Regina filia
cramtata proferrent 6rc. Idem de mitacul. lib. r. Regit. Rigordus in Philippi Augufti vita, Regis
cap. 10. >9. f j. lib. t.c 19. jp. Idem de gloria Lufitamx filiam, tlandrix Comiti niwtam , Re­
Confaf. cap. pf. 94. Leg. Alaman. tit. 6. Sacra­ ginam Comitiffam vocat. Nec novo id exemplo.
menta fic fieri debeat « illi juratores manum Servius Vi^gdii edog. 3. in fi. Regum autem
fitamfnpra capfam panant. Capitul. liK 1. c. 61. wmiM dixit, um quoniam ipfi Regetfuerint ,ftd
Sypodi MeUenfi c. 39. Trara bac nudam eft qui* Regumfilii : ut» Magnum Reginx fed enim
tuadfiut&uariuMarnnm .ubi divtrforvm agri- mifiratut amorem, dm de driadne diceret Patudines fumatur, ibi perjuri» licet mamftfti fiphati Regina filia- Sic 8c Claudianus Serenaro
interdum vexari nan videantur, info Dei judicia Theodofii Imp. fratris filiam, Stiiicont nuptam ,
d dammtibus arripiantur .fient fanSus dick Gre­ Reginam vocat in panegyrico Serenx. Teucer
garim. ( HomiL ja. in Evang. ]
apud Sophoclem in Ajace lorario matrem fuam

Su rax capsulam oom. Martini ] Capellam
pro capia did , in qua Martyrum ofla conde­
rentur , rd hie locus evincit. Nam & fuper cap*
fam jurare Lex Alaman. rit. 6. dicit. Sic eriam ac­
cipitur in Formulis incerti auftoris cap. 3. Evodun dc miraculis S. Scephani lib. 1. Capella ar­
gentea . in qua tret Reliquiarum partie. Reliquias
tgitur fanât Martini in palatio aflervatas innuit
fixe Formula. Undè capellx regix fai facello no­
men. Sangellenfis lib. t. a 4. De pauperibus fit-

pradiHu quondam optimum DiSatertm & Scripterem in capellam fnam ajfampfit. Que nemùu Re­
get Francorum propter cappam S. Martini, quam
fecum ob fui uùtieacm fir befiùtm opprtjfionem
jugiter ad bella portabant ./aafia fit* appellare
fidebant. Hodie vero capeuam vocamus quam
veteres cellam 8c facellum dixêre.

Pbrcurrvntj id eft, fieri ptxftari folent,
d coofeetndine qux impera 8c curfu quodam
fatur. S. Auguftinas Conf. lib. cap. 16. Fa tibi

flumen moru Immani s quit refiftrt ubi t quandiù
nan ficcaberù ?

pro
hoc eft, extra aleam & periculum poti­
tus. Non diffimiliter de verbo exire» quod ufurpabatut de eo qui accufitione impensus, abfolurus eft; ut & hodie, il ψ ferti tafiaire. Auguftmus famoo. il. inMarrhsrum «n fin. psg.
109. κχη.10.
Cum Lacis unbmcio] hoc eft, pextio com*
pofmoais, qux Lege ftatuta eft. Videantur vera­
res Leges.
Æqvaus rsLAcxmoNi» ) ejuidem exempli.
Dt

hac causa ductus sioiat) DuSus

eduSut,

-

filiam Laomedontis Regis à Telamone captam ,
Reginam natura fuifle dicit : Stbujd w Aw»>M amMM^ Sic Polyxena in Euripidis Heceba
fe Reginam vocat : a«4m ·*μ·*<ρ , Uaetda
Auor. domssticor. actionis. ] Adionibus, ideft, Ofidis 8c Minifteriis, qua de te
latiùs fiipra capite undecimo. De Doroeftids
verb ad caput ultimum libri fecundi dicetur.
Pxr yssTRAs svisTotAs ] Formula epiftolc
manumiffioais, qux jullii Regi* d Domcftico
celebratur, extat cap. ult. libri fecundi.
Ut lbudb samio vromittantvr ] hoc eft,
ut fidelitatis facramenatm Regis fil» promittan­
tur, quem Rex ia paste regni fui Regem confticuir, in Auftria aut Neutttia fonalsè. Quod
crebrb fub prima Regum Francorum fiunilia
factitatum. Corrupti verb quid efle in hoc titulo
fufpicor, aut cwé pleniùs inquirendum cenfeo.
Nam quodfinie fibi velit, nondum raped. For­
tifie feriptum erat : Ut leudit facramtntum pro­
mittatur Regi ; faramend vocabulo breviarim
feripto, nec polled intelleâo.
Tam Franc. Rom. vsi

rbu nationis

]

Omnes quippe illi permixti habitabant. Sic fuped c. ·. draurr jMpsdi ibidem commanentu»
tam Franci» Romani» Burgundiones » vel reli­
qua national. Romam amam , veteres incola

appellabantur. Omnes namque provinciales Ro­
mani Imperii, cives Romani erant poft conftirarionem Antonini, L Ia erhe. De ftuu homin.
Er indè everfo imperio nomen Romanum reti­
nuere. Leg. Saiicx tu.

Si Romantu Frantum-

Csf.au.

^.siStsiaws^wfc.

927

Hieronymi Bignonii
918
fitperiis diximus, quatuor menfium,ft college­
8. runt. quem Chlotarium vocitaverunt, exigentes
rribiusriMi. Greg. Tur. lib. a. cap. j j. focramenu per civitates qua ad Chilpericum prius

ligaverit fint U-ifi. Et tit. 4j. 6. Romanus bo­
rne conviva Regis. 7. Romanus homopoffiffor.
Rmimiis

de Gundebaldo Rege : Burgundionibus Ltgcs afpexerasu. ur fcilicet fideles effe debeant Gunt·
mitiores inflitnit, Re Romanos opprimerent. Leg. ehranno Regi ec nepoti fuo Chloutrio. Et cap. 1 j.
Burguod. rit. 40. Coierim fi fuit pofihac barba- de Gararico Duce, qui facramenta de nomine
rus vtl tefteri voluerit vtl donare, out Romanam Childebertifufceperat. Appendix Greg. cap. 76.
confuetudinem out barbaricam effe fervendam Capitul. lib. 5. c. 8. Ut nJli alteri per facramenfriet. Et paflim hi*Legibus.Caffiodor. lib. 7. c. j. tum fiddttat promittatur nifi nobis & unicuioue
Necefftrium duximus illum ère. ei vos Comitem proprio fieniori ad nofiram utilitatem fir fui Se­
deftinare , qui fecundiim ediBa noftra inter duos nioris &e. Et cap. 88. Ejus porri» iâcramenri For­
Gotthos litem debeat amputare ;fi quod etiam inter mulam Petrus Ptthoeus, de litteris optimè meritus,
Gotthum G Romanum natum merit fortafsl nego· edidit uni cum fecundxRegum fàmilix Hiftoricis.
Leods ] Pro fide accipio. Leudes in Leg. Witium , adhibite fibi prudente.Romano, certamen
fojfit aquolibi ratione diffringere. Inter iuot ou~ figothor. lib. 4. tit. j. c. 5. Leudes namque apud
Gregorium
Turonenfem ii dicuntur qui Fideles
ttm Romanos Romani audiant. Vetus Conftiturio
Chlotarii Regis nondum edita,quam erudiriffi- Regis funt, Sc qui nulli prxterquam Principi ob­
mus Jac. Sinnondus humanitate & liberalitate noxii funt; quos fequens xtas Barones dixit. Gteg.
fuâ mihi communicavit : Inter Romanos negotia Turon, lib. 9. c. 10. in paâione Regum apud
taufarum Romanis Legibus proripimus terminari. Andelaum : Leudes illi qui Domno Guntchramno
poft tranfitum Domni Chlotarii fecramentn prseSed de his, fi Deus dederit, aliis plura.
Bannir» ] id eft, edtdo convocare. Bannum buernnt. Appendix Gregor, cap. J4. Chloterius
enim ediâtun eft & denuntiatio quxhbet. Ap- cum Proceribus & Lendibus Burguadia Trecaffipendix^Gregorii Turon, cap. 87. Juffu Sjgoberti ais conjungitur. Erpaflim. Idem Leudes Baronum
omnes lendes Auftrafiorum in exercitu gradien­ nomine comprehendit c. 41. Burgundia Barones
dum banniti funt. Leg. Ribuar. tit. 67. Si quis verb tam Epifcopi andm ceueri Leudes timentes
Legibus in utilitatem Regis . five in hofte. five BrunichiUem. Unde proculdnbio feudum lendum
in reliquam utilitatem bannitus fuerit . & minimi five lehen hodie quoque Germani vocant. Quod
adimpleverit ,fi agritudo eum non detinuerit. fo- jam à Cujacio initio fêudoram obfervatum eft.
lidis fexaginta mulSetur. Capitul. lib. j. c. 69. Huc referri pollet quod nos ligium hominium
Quicumque homo nofiros habens honores in hoftem feu homagium dicimus.
Samio 1 Cortupcè , ut quidem cenfeo ; «ur
bannitus fuerit. Lib. 4. c. 1$. Non manniatur,
fed per Comitem banniatur. Hincmar. ep.4. c. 1 j. certè plenius inquirendum. Putarem notis facrorSynodus Confluentina an. dccclx. Ab hoc die & menti vocem heic feriptam nec intelleâam.
deinceps de Dei bonne (x nofiro bannimus ut
nemo hac ampliis prafumot. Sic bannum pro
denuntiatione & edido. Capitul. lib. f.c.66.
& lib. 4. c. 14. & 60. Inde etiam pcena feu

mulâa ediâo non obtemperantis bannum dici­
tur fiepè in Capitulis & alias. Ut Sc heribannum
pro mulâa ejus qui ad» exercitum ire neglexit.
Quod nos Arrttreban dicimus. Gregor. Turon,
lib. 5. c. 16. lib. 7. c. 4*. Capitul. lib. 5. cap. 14.
& 15. Cujus vocis veftigia plura apud nos nodie
remanent. Siquidem Sc nuptiarum proclamarionem bannos appellamus.
Misso nostro ] Legato. Qua voce nil fre­
quentius.
Ex nostro latere ] Sic Gregor. Tur. lib. 4.
c. i}. Mifit Rex Immachorium Cr Scaptarium
primos de latere fuo. Synodus Matifconeniis II.
fub Gutchranno Regc c. 14. Hi) qui lateri Regis
adherent. Vita Ludevici Pii, qux etiam apud
Adhemarum extat , & Aimoini continuationi
fubjùnâa eft lib. 5. c. io. Eodem miso generalem
conventum Aquifgroni habuit, fir per univerfas

gubd multe cd invicem fer loca Sonitorum io
amicitia obligande fècramenta dederant. De

ejufmodi facramento proximè fuprà diximus.
Pignora ] Reliquis Sanâorum. Id porté heid
obfervandum, in eam rem à Rege miflas ut
fibi aut filio fidelitatis iacramentum prxftaretur.
AD LIB.

1L

uius libri titulus in Mf. ita conceptus
erat : Incipit ftedtio-qualitcr Charta pegenfis fient. Quod omxiTum nolui. Igitur fupenocu
libro omnium litterarum & negotiorum Formulas

H

tinet, eas videlicet qux in unoquoque Comitatu
& pago, in ptxfenria Comitis, aut vicarii, aut
Centenarii, aut etiam privarim peragi pollent.
Nam. ur antea diximus, tiré & publicè quippiam
regni fui partes Fideles ac Creditarios d latere fuo perficiendi duo tùm legitimi modi, in palanoanre
mifit> qui aqui juris tenaces cxiftentu perverfa Regem, aut in pago ante Comitem. Pleraque
corrigerent. omnibufque congruum jut aqua libra­ exiftunt etiam negotia qua per epiftolam nerf
mine penderent. Sangallenfis lib. a. c. 9. Tmrc ex poliunt, quorum etiam Focmidr secundo libro
comprehenduntur. Idebque magnus Cujaaus,qni
hoc eodem codice ufus fuerat, hanc toriua operi·
•os Cardinales Legaiot à Utere dicimus.
divifionem relpiciens, hoc titulo Marculfum lau­
Fimlitatim ] Gregor. Turon, lih 7. c. 7. dat : m Marculfi J^lonechi libro it Formulis m·
Priores quoque tie regno Chilptrici, ut erot rfit- blicorum privatorumque negotiorum in Pauli unfovaldus fir reliqui. ndfilium ejus. fw ernt, ut tenu Ub. 4. ut. ί. Esfi dod omnia que fecundi»
libs»

Notæ ad Marculfum.

929

libro tradantur privata font Namquod ante Co­
mitem peragitur , poblicum, non privatum eft.
Vide Capiral. lib. 4. cap. 19. χί. 29.
Dl MAGNA KB QUI VOLT XENODOCH.]X>
Cap.».
nodochii feu hofpsuÛs aut Mooafterii cooftnictio eft 8c domoo, i privaro quolibet in aniline
remedium & peccarotum remiffioocm fe&a.
Omnes quippe donatione», fundatione», Bc pri­
vilegia Ecclefiis concéda his atque adeb fuperioribus feculis hanc remedii anime caufem conti­
nent Ut fallatur Falcetus qui antiqu. lita 5. cap.
10. non ante Dagoberd Regis tempon Ecdefits
bona in animx remedium aut remilbonem peccauxum data exiftimat, fedtantùm<daper,iMi«/im
featiniMt , &· firtate&a. Nam vetuftiffima queque monumenta etfi pecunix vel fruâuum deftinadonetri contineant, utinfenareâaautinufum
luminum fufecerent » hanc tamen caufem préten­
dant , ut ad veniam i Deo impetrandam dantibus
ptofint. Salvianus . diferriffimus ille Maflilienfis
Presbyter, integris quatuor libellis Timothei no­
mine ad Eccleuam Catholicam divites omnes ve.
hemenriffimi adhortatur, prxcipuè eos quos gra­
vium deli&orum terror exagitat, quoique pec­
catorum confcientia excruciat, ut peccate 8c labi
defluant, tandemque peccata fua mifericordii»,
largitionibus 8c eteemofynis redimant. Gregor.
Turon, lib. d. cap. io. de Chrodino quodam qui·
domos, vineas , argentum Ecclefiis diftribuens
dicebat : Sint Lee Etcltjûc data , m dam de Ls
pauperes reficiuntur, miil vestiam obtineant apud
Deem. & lib. 9. c. 41. in Radegundis epiftola ;
Qux alii pro animarum fuarum remedio , vel fo­
rares fetdem dc rebus propriis contulerunt. Hxc
verb Formula longam ejus argumenti jprxfetionem continet. Qua ratione potted eb ufque pro«eftum eft iit pcerique crederent donationibus in
Ecdefiam faâu poUe crimina quxeunque nullo
negotio aboleri ; ob eamque caufem Svnodo Cabilonenfi fub Carolo M. reprobata eft hxc opinio
cap. 3 i. nimirum adversus eos qui de induftria
peccantes per eleemofynas impunitatem fibi pro­
mittebant. Non enim, inquit, idcircb quis pec­
care dciet ut eleemofynam faciat ; fed ideè eleemojynam facere debet quia peccavit. Eodem petrinec quba tum illo Concilio, tum in Capitulis,
tes Ecclefix Mcrimexfe pauperum & pretia pecca­
torum appellantur.
Siv quidam ] Ita emendavi pro quidem , ut
conftaret fenfus.
Quoque scbliribus ] Pro &feeleribus.
Optat ] Hujus daufulx , qux duriùs conferipea, mendis etiam non caret, fententia eft.
Ille fcelerum & Magiciorum confcientia excrucia­
tus, & Chriftiano nomine indignus, optat doratione & confttudione Monafterii & eleemofenis
peccata fua extingui. Quod etiam paffim fecra
Scriptura fpondet. idque addu&s rationibus ple­
nius probat, deinde rem ipfem aperit.
Colonici» ] De colonica diâum eft fuprà lib.
i.cap. 30.
Remota Pontificum ] Hxc daufulaad
exemptionem Ecclefix pertinet, ex voto xdificanris vel dotantis. Qux juftiflima eft caufe. Qua de
te fetis ad cap. 1. lib. 1.
Tsm.

II.

Caballor.

tationes.

prestus

930
j Preftus, id eft, prxf-

Paravereda ] De quibas lib. 1. cap. 11.
Min vendi causam] Caufe proie , ut

no£
tris chofi. Gregx. Turon, lib. 4. cap. 13. Multe
caufa per eum inrationabiliter gerebantur. Capipittd. lib. 5. c. 360. Si quiscaif/am alterius tulerit
de fece fuo. Pipinus Imper. Non prafumant ipfi.
aut homines Morum, alicui homini fuam caufam
tollere, vtl fuum laboratum. Leg. Longob. lib. 3.

tit. 4.1. j.

Zixrλ BRAUD, mercator. ] IntelligirGiezi,
de quo 4. Reg. 5. »6. ubi de Naaman & Elizxo.
Sic Gregor. Turonenf. de mirae, lib. 1. cap.
59. Sic & Tarrafii epift. pag. 2. Alii hujui maledi&onis loco Judx exemplum proponunt. Tefta­
mentum B. Remigii apud Floooardum lib. 1. c.
18. vett. charae S. Benigni, 6c paffim vetera inf­
iniment».
Societati quoq. et fisco ] Aliasfocio quo­
que fifco. Utrumque retineri poteft. In poenis
enim fifcum forium adjungebant, ut infrà om­
nibus penè Formulis.
Prologi ] Prxfetiones funt varix qux donar.p
tiotii ad Ecclefiam conveniunt, & omnes remiffionis peccatorum & animx remedii caufas con­
tinent. Cujus exempli pleraque infttutpent* do­
nationum videre eft in antiquis Ecclefiarum mo­
numentis.
Comam cautis mii ] Capitul. lib. 1. c. 137.

Vt liber homo qui in Monafterio regulari ce­
rnam depefuerit, fr res fuas ibidem delegaverit,
promijponem faSam fecundùm regulam firmiter
teneat. In tabulario S. Martini Turonenfis ■.Ego
Galftrdus S. Martini humillimus Levita . frc.
dono, trado Deo necnon S. Martino , ubi paren­
tet mei me obtulerunt, novo ordine traditionit
per capillos cipitit mei illic comam relinquens t

&c. proprium meum qui ex fucctffione parentum
meorum mihi obvenit, frc. Dat. x. KL· Julii
anno xvit. regnante Domno Karolo Rege.

Pbculio vtr. sbxus ] Peculii vox varié acriCap.,,
pitur. Nam pxter notiorem fignificationem ejus
quod à patre vel domino film aut fervo conceffum
eft, vel quod illi perfimonia 8c induftria quxfierunt, veteres etiam omne patrimonium peculii
notnine appellabant, auriore Servio in eclog. 1.
à pecoribus in quibus eorum- univerfe conftabat
fupftantia. Unde 8c pecunia diâa. Ulpianus quo­
que ea qux Grxci
dicunt Gallos pe­
culium appellalfe teftatur. 1. 9. $. Dotis. De jure
dotium, neic verb pro pecudibus peculium ufurpari manifeftum eft, idque non abs re, cùm 8c
peculii vox à pecudibus deduâa fit. Sic infrà cap.
4. Peculio uirtufque fixis majore vel minore.
cap. 7.8c aliata ûepè. Synodi Autelianenfis 1. cap.
1 j. De his quot parochiis in terris, vineis, man­
cipiis , atque peculiis quicunquefideles obtulerint.

Rotharis
Rex in Legibus Longobardorum, tit 105.19. Si
quis cahounm «Irimtm aut quodlibet peculium ,
antiquorum Canonum ftatuta ferventur.

credens fuum effe . prifirit.

Ea scilicet rationi ] Precaria eft, de qda
pofteà cap. 5.
Ni Q uicQVAM auri ] Aftetifco hunc
locum notavi, quod cum integri fide curare 8c
Nnn

93I

Hieronymi Bignonii

reftituere non potuerim. Senfus tamen hic elle vi­
detur, donatorem velle prx featem donationem
infinuari geftis municipalibus ; erit non ejus far­
rati e quantitatis fit quae infinuacionem defideret
Nam ducentorum aureorum donationes , non
minoris quantitatis, infinuari folitas ante Jufti»
niani Couftitunonem notum eft.
St quis vero ] Omnibus ferè hujus libri For­
mulis poena adfcnbitur, ii adversus eas fadum

commirtumve quid fiierit, ut &: in Capit, lib. $.
c. 1 $■ quod tutius eft quàin ad id quod intereft
agere, cujus pletunque difticdis probatio , &: ad
exiguam fuinmam diducitur 1. ait. De prxrorii*
ftipulat. Hincmarus de divortio HlotharnScTer·
betgx ad xn. intetrog. p. 401. Sed Er in jure ci­
vili in confcripttone cnartarum conditionahs conf­
utuito ponitur. Quo difpend.o qui eandem char­
tam infringere tentaverit .fifco multetur.
accufator accufationt feriptura fe d conditione mu­
tare non poterit.
Stipulations subnixa ].Fonaftè qubd ftiÎiulatio antè intervenerat. Vel etiam hujus clauiilx ea mens eft, ut perinde firmum id habea­
tur atque fi in ftipulatum dedu&ares fuifiet.Nam
ftipulatio commune erat omnium obligationum
aftringendarum vinculum Paulus Sentent, lib. 5.
tit. 7. id porro ex jure Romano petitum , omni­
bus Formulis etiam inferioris «vi adferiptum vi­
dere eft: cujus locofiepè in Traditionibus Fuldenfibus culmo fubnixa, quafi ftipulatioà ftipula defcenderet. Quod Ifidorus aiTent origin, libro quin­
to : Stipulatio d ftipula. Keteres enim quandb
fibi aliquid promittebant ,ftipulam tenentes fran­
gebant ; quam iterùm jungentes . Jponjiones fuas
aptofccbant. Quamquam credibile fit Ifidorum,
cum hxc feriberet , de jure hofpitii Λ reflet*
hofpitali cogitafte. Aliam certè ftipulationis no­
tationem Varto, aliam quoque Jurifconfulti
tradunt.

Cjp 4<

C.p Λ

pja

Dpi dedttit, Ere. Er poftfutc J Paftort EcclefTa per
beneficium fufceperit ad vid..aiem nece fit stem
conquirendam diebus vite fust , &r quid fpopondit perfolvat ad Elcltjum ctnjnm de ilia terra
ire. Leg. Bajuv.c. i. nt. i. Pofthac nullam haheat poteftatem exindè quicquam auferre . Rec ipfe , nec pofleri ejus. nifi defeafor Ecclefia illitu
per beneficium praftare voluerit ei. Fortunatu*
lib. 8. carm. ad Cregorium Turonenf. pro agro

prxftito. rum carm. n. ad eundem , precatori*
pro ipfo agro.
Qaandi repof.etur, veftrii redit ufibus arvum .
£t domino profno reftituemus cam.
Inftrumentum verb feu charram qua: eo nomine
conficiebatur, precariam & precatoriam appella­
bant , qcbd precibus concerta \ ideretut Concilii
Toletani VI. c. 5. Si quit Clericorum vel altarum
quarumlibet per/onarum ftipendtum de rebus cujufdam Ecclefia Epifcopipercepit largitate, fub
precaria nomme debeat proftjfionem jeribere , ut
nec per tentiontm diuturnam prajudicium aferat
Ecclefia» Synodi Epaunenfts. c. 18. Rhemenfis
fubCaroloMagno c. j 5. Undè ic ipfum negotii
genus precaria dicitor. Quod i precarii contra&u
apertè deduüum eft, quamvis diverfa fit utriufque negotii natura. Nam ad certum tempus pre­
caria conftituitut, non ad domini nutum ; Sc utplutimum merces five cenfus in precaria interve­
nit , non autem in precario, quod gratuitum eft.
Tandem omnis concert» ufixsfriiâus rerum Eoclefic ad certum tempus, precaria dida eft ; licet
qui petit, de fuo nihil donaverit. Pipinus Rex in

Synodo an. dccxlu. Ut fub precario (r cenfu ali·
quam partem ecclefialu pecunia in adjutormm
extreitit noftri cum indulgentia Dei aliquanto
tempore retineamus, frc. Gr iterum, fi neceffttai
cogat, aut Princeps jubeat, precarium renovetur
Er referebatur novum. Capit, lib. j.c. j. ex Syno­
do Leptinenfi. & lib. 7. c 141. Pracipimus ut
nullus res Ecclefia nift precario pojfideat ; (r
poftquam ipfa precaria finita fuerint faciant poteftativèfpecuûtores Ecclefia utrum elegerint, aut

Cessio ] ex caufa donationis. Vetus inftrumenrum donationis tempore Juftini Imp. Huic
cifioni atque donationi à me fa3a in beatiffimo
atque apoftoheo viro Sacerdote Ravennatis Eccle­
fia ad omma qua fuperiùs tenentur adfcnpta re­
ut ipfas res recipiant, aut pofteris torumfubpre­
legi, confenji. Er fubfcripfi , Er teftes ut fubfcricario Er cenfu habere permittant. Vide infrà cap.
ierent conrogavt .ftipulantique vobis, vir beajy. 40. 41.
ttffime , Er aSoribus tuis in prtrfenua continuus
N os r a a t u it η τι t 10j Flodoardus hift. Rhem.
in verbis folemnibus (popondt. Qux ideb longius
lib. 1. c. t. de Mapinio Epifcopo : Hujus quoque
exfcripfi, quia non longé à noftris Formulis abtemporibus Suavegonho Regina Rhemcnfi Eccle­
funr.
fia tertiam partem villa Virifiaci per teftamenti
Precaria de ipsa villa ] Res Ecclefix paginam delegate reporteur. Quam partem ipfe
alienati non pofle multis Synodorum decretis,
quoque Prafid Theudechildi prafata Reginafilia
pluribus etiam Imperatorum Regumque CooftiufufruHuario per precariam falvo Ecclefia jure
t ut Ionibus fancitumeft. Illud tamen recepturrt, ut
concrfiit, ite duntaxat ut poft ejus obitum , abfpetenti ad certum tempus rei Ecciefiafticx ufusque ullo prsjudicio ,ficut ab ea meliorata fuijet,
ftuftus non denegetur , fi quidem non minds
ad ditionem Rhemenfis revocaretur Ecclefia.
quàm alterius tantx quantitatis quantam accepe­
Ac Bxnxmc. usuvructuar. J Sic beneficium
rat reditus cum ipforum prxdiorum dominio Ec­
pro precario accipit Tertulliano* advenus Her­
clefix derelinquat. L. Jubemus. $. Sanè omnis.
mogenem : Tribus medis ekitnafumuntur tjure,
Cod. de facrofan&s Ecclef. Synodi Belvacenfis
beneficio , impetu , id eft , doniinio , precario ,
cap. n. Meldeniis c. n. Solebant & qui res fuas
vi, dominio non fuppetente. Horatius epift. a.
Ecclefix dabant precibus rogare ut fibi , quoac
lib. a.
vixiflent, iis uti itui liceret, ut bate Formula oftendit, & fuprà hujus libri cap. 1. j. Incetti auftoris
Sit pruriam fûéfuan , puoSo quod mobilii hora
Formulx c. 17. FormuL Leg. Rom. cap. 7. Leg.
Nua. price, auupncio. Mac vt, iu« forte formed
Alainan. at. x. Si quit liber nsfuasad Ecclefiam
Vtrmuut domiaiu.
»

Notæ ad Marculfum

953

*dcùque & precarium genus liberalitatis efle Jutifconfulti teftantur. L. i. & x. De precario. Sic&
in 1. Jubemus. $. Sani. Cod. De facrolandis ec-

.

clef. ubi hoc negotii genus dclcnbitur: PaQa con*
Jcribat per yux b* tempus tnrrd quod hoc praftari
placuerit ftatuatur, & manifeftum ft quoi quifquo acceperit hujufmodi beneficii grand. Leg. Ala­
man. tit. i. à paftore Ecclefia per beneficium fujtepcrit. Leg. Bajuvar. c. i. tit. i. per beneficium
pr<yfore.ConftûùrioSynodi Pifteniisan. dccclxii.
de villis B. Dionyfn. Hat villat, cum ommbut quae
per precarias aut beneficia indi homines rttment
be. Inde benebcii nomine ea przdia di&a , qux
pro fervîtio militari à Rege iive etiam ab aliis
concedebantur, qux feuda pofteritas dixit. Ini­
tio namque vita accipientis Uniebantur, & ex
cenis caulis revocari poterant. Capitul. lib. i. c.
116- Qui beneficia regalia tam de rebut ecclefiafticit qudm qua (r de reliquit habere videntur
be. Lib. j. cap. 5. 19. 10. lib. 4. c. 9. Carolus
Calvus Rex in diplomate pro Ecclelia Rhemenli
spud Flodoard. Iit». }. c. 4. Quicquid ex indi not
fidelibus noftrit beneficiavimut, prafenticlittr reftituimut. Hincmarus de villa Novilliaco : Caro­
lus dedit villam Novilliacum in beneficio Anfchtro Saxoni, qui nonat ac decimat ad partem
Rhemeniit Ecclefia ufque ai mortem fuam per
felvit. Synodi Meldenlisc. i>. Ut pra cepia illi­
cita jure beneficiario de rebut ecclefiafiicit faSa d
vobis fine dilatione refeindantur. Et cap. 10. cap.
5 3. Itaque.cùm Hadrianus Papa ad Fridericum
Ænobarbum fcripfiflet multa Je ei beneficia conmliflè , hoc veror» exarlit Imperator. Quod lie
•xcufat Pontifex apud Radevicutn lib. 3. c. 11.
Licit enim hoc nomen, quod eft beneficium , apud
quofdam in alia fignificatione qudm ex impojitto­
ne habeat effumatur, tunc tamen in ea fignifica­
tione accipiendum fuerat quam not ipfi pofuimut,
6 quam ex inftitutione fua nofeitur retinere. Hoc
enim nomen ex bono bfaSo eft editum ; b dici­
tur beneficium apud not. non feudum, fed bonum
faSum. Aliquandb autem in donationibus Eccleiix fadis nominarim cavebatur ne in beneficium
prrftarentur.Cujufmodi exempla funt in traditio­
nibus Fuldeiifibus lib. 1. Ut nulli Clericorum aut
Luteorum aliquandb rei ipfa quai tradidi m bene­
ficium proflemur, fed ad locum quo profatui Mar­
tyr corpore quiefeit perpetub defendant. Lib. 1. Ut
nulliut Clerici aut laid aut alteriui perfona bene­
ficium nunquam fiat ; bfi unquam faSum fiat,
net jure hereditario pradidum locum accipiamus,
vel fuccejforct noftri accipiant. Flodoaidus lib. 3.
c. 10. Anfelmus Lcodienfu cap. 0. Γη tret por­
tione! praiia Ecclefia dtvifit, unam fibi & fucctjforibut refervevit, alteram Ecclcfiit at Mo­
nafteriis impertiit, tertiam militibus. qui Ecclcfiam armis protegerent, habere concejfit.
Pontificium non nab. ] Id eft poteftatem,
facultatem. Infrà cap. S. 9. 8c paflim his For­
mulis. Gellius lib. 1. c. 13. Re Jtmel ftatutd deliberatdque ab eo cujus negotii id pontfictum effet.
L. i. Cod. Th. de maternis bonis : Ita fiint in pa­
rentum poteflate atque dominio ut fruenii pontifi­
cium habeant, alienandi tis licentia derogetur.
L. f. Cod. Th. de tide cath. Neque hit penitus
peflkac obtinendarum Ecclefiarum pontificium

Tome II,

i>14

facultatemque permitto. In veteri inftrumenro
S. Galli Alamannicar. Antiquit. toni, a.· quo

etiam precaria huic Formulx omninô ûimllima
continetur : abfque prajudi.io S. Galluni ipjam
villam tenere b ufare faciat. b nullum pontifi­
cium habeat de ipja villa nec vendere , nec dona­
re . nec alienare, nec minuafc . Jed in quo pofiumut , femper meliorare faciamus.
Pan hanc frfcaturiam ] Precaturis pro
precaria. Synodi Epauncnlis cap. 1 8. Quod Cle­
rici etiam fine prtcatorm qualibet diuturnitate
temporii de Ecclefia reluunerarione pojjederunt,
in jus proprietatis temporii praQriptionc non imttur. Flodard. hift. Rhemenf. lib. 1. c. $.ex Sy­
nodo Rhemeni. fub Sonnauo Epiiiopo : i)e
hit qua ptr precatortam impetrantur ab Ec­
clefia , ne diuturnitate temporii ab aliquibui m
jut proprium ufurpentur, b Ecclefia defrau­
dentur.
Psa QUINQUENN. X1NOVATA 1 Infrà cap. I 9.
abfque ulla aha rtnen ata , ut moi eji m extent.
precaria. Incertus audor cap. 41. b ut aha pre­
caria de quinquennio m quinquennium renovan­
tur , iftam veri non fit nçcejje renovandi. Id inftitutum , ne longinquitas temporis proprietati
obilfteret, ut Toletani Concilii lexti verbis utar.
Synodi Belvacenfis c. i
Ui precaria de quin­
quennio tn quenquenhium fecunddm antiauam
confuetudinem b auSoritatem renoventur. Mcldenfts c. xx. Capitul. Caroli Calvi c. 9. Burchatdus lib. ). c. 169. cap. 1. De precariis. Pre­
cariarum porro , prxter nas Formulas, exempla
extant in appendice Flodoatdi, ubi de Adalberonc Epifeopo Remenfi, in veteribus S. Galli
inftrutnentis, qux Alamannicar. Antiquit. torn,
x. à Goldafto edita funt , & in traditionibus
Fuldeniibus.
Contra hanc emstolam ] Nil frequentius
hoc libro & m Formulis Leg. Rom. quàm per
epiftolam negotium gerere ; arque adeô omnes
hujus libri romiulr in epiftolx inoduni con­
cepta funt, ut fuprà Domino janSo bc. infrà
Dulci(Jimit fihie. neponbui bc. Receptum illud
efle fub Romanis Imperatoribus probabile eft .

#

paulatim recedente iolemniuin verborum ufu
quibus per multas ambages res agebantur. Itaque
& manumiflio per epiftolam fleri poterat. I. Qui
alftnti. 38. De adquirenda vel amitt. poflefl'. $.
Muhit. Inftit. de libertin. Cautionum quoque &:
obligationum per epiftolam exempla paflim oc­
currunt. Imi»
teftamcnti luco plerunque epif­
tolx feribi folitx , ut de Hdanone B· Hierony­
mus prodit, earumque epiflolarum mtinita exem­
pla Jurifconfuln proferunt. 1. Miles 75. Dele­

gat. x. I. Alumna-

Charta

ult. De adnn. Leg.

donat, intxr ] De ejtumodi do­

natione lib. 1. c. ix.

Quod varitxr in coniucio ]Leg.Saliez rit.
47. x. Si ibi aliquid elaboravit, quia Legem no­
luit audire, amittat. Leg. Ribuar. tit. j 9. a. Terti<m partem de smiti re quam fimul conlaboraverint. Tradition. FuldenL lib. 1. Notitia traditionit Hrungbottn , qualiter ille pro atema re­
tributione elaboratum fuum omne tradidit, hoc
eft , porcoi μ*, vaccat vi. orti xn. Alibi
in dooauone Benedidi : Dc elaboratu meo funt

N nn a

Car. ?.

9Jf

Hieronymi Bignonii "

hue , boves xxxrx. forci lxxii. oves xx. mappas
iv. manutergia 11. plumacia vi. opertoria n. pal­
lia linta vi. pulvilli xiv. (re. Lib. 1i. trado amntm laborem meum.
Cip. ».

Cap. ιο.

Charta obnoxi ationis ] Epiftola eft qua
pacer, qui bonorum uxoris fux prxmorrux ufurntrudu à tiliis accepit , remunerandi caufâ illis
donat villas quafdam fuas , eatutn tamen ufisfruAu retento ; atque in fe obnoxium reddit, ut
ne illas in pofterum alienare aut minuere pofiit.
Idebque hxc Formula obnoxtatio appellatur.
Qux res proxime ari precariam Ecclefix accedit,
de qua intra cap. 19. Nam & m hne additur
claufula precariis adfetibi folita , ut perindè
valeat atque fi per quinquennium renovata
fuillec.
Evindicastis ] Flodoard. hift. Rhemenf. lib.
c. 10. Res quoque nonnullas, jureque t.cclefix,
ac mancipia , Legibus per Advocatos evindtcata
rtceptjje repentur.
Erisr. cum in l. filior. ] Epiftola eft co­
dicillorum loco, quà avus nepotes ex filia prxmonua ad fucceilionem vocat. Similis eft & alia
inter Formulas Leg. Rom. c. 11. Verùm ad Le­
gem Romanam «a pertinet ; hxc autem, qux in
diftindè concepta eft, ad Legem Salicam. ut opi­
nor , referenda. Etli de Ixge Romana poteft etiam
accipi. Qua de re ad Leg. Romanx Formulas.
Dutt iss. NipoTiB. ] Sic in 1. Lucius luisti.
88. §. Qua marito. De legaris 11. 1. Titia. 34.
ti. De legatis 11. & pallim. Proprium illud li­
torum epitheton. Dulces natos dixit \ irgilius
Æn. 4. Dulces liberos Horatius.
Plr Legem ] Salicam fcilicet. Illa etenim tit.
61. proximiores tantùm admittit, & nepotes om­
nes repellit. Quod Childebem RegisConftitutione
innovatum eft : Ut nepotes ex filio vel ex filia ad

aviattcas res cum avunculis 1 el amitis fic veni­
rent tanquam fi pater aut mater vivi futfient.
Poteft & de Lege Romana accipi, qux ante Juftinianum ab inceftaco cerciam partem aviacicz
fucceflkmis nepotibus ex tilia detrahebar. L 4.
Cod. Th. De legitimis heredirat. Ut opus fuerit
hac epiftola in vice codicillorum, ne ullam de­

minutionem paterentur.

Quando nuptam trad. ] hoc eft, ut dotem
matris conferant, ii ad ejus fucccflionem acce­
dere velint. L 5. Cod. Th. de legitimis heredit.
Ut mixtis matrum Juarum dotibus, as 1 heredi·'
tatem projeta pane, quam Lex divalis ceafuit,
cum avunculis partiantur. Ibid. Anianus quicquid
filia accepit tempore nuptiarum.
D» PRAstDio nostso ] Supra lib. 1. c. 11.
cum terris & c. feu prafidns domis eorum. Hoc
hbro c. 7. Terris, villabus, domibus cum omni
prafidio . etiam peculium , prafidtum utriufque
generis & fixus. Gregor. Fuxon. lib. 6. c. 4. In·
ruerunt in domo Lupt, & direpto omni prafidio,
fingentes fe illud m thefauro Regis recondere,
fuis eum domibus intulerunt. Lib. 9. cap. 19. in
PaZbone Regum apud Andelaum : Si quid de
agrisfifcahbus vel jpeciebus atque prafidio pro
arbitrii fui voluntate facere aut cuiquam conferre
voluerit, in perpetuo, auxihante Domino , confir­
metur. Gregor. Tuionenf. de gloria Confeflor.c.
so?. Habeas dsvusas multas. tr tam m fundorum

936

pojfijfione qudjn in prafidio domonim valde diver
erat dc locuples. Ex quibus locis conjicio prxlidii
nomine pecuniam numeratam, aurum, argentum,
& alia id genus intelligi. Nam ôc Celfus in 1. Si
chorus ■;<)· $· >· De Legatis m. ait Ptoculurh re­
ferre, audijje fi rufiicos fines ita dicentis , pecu­
niam fine pecubo fragilem effe , peculium appoi­
ntantes quod prrfidii faujd jeponeretur. Cui con­
venit quod ait Conftintinus imp. in pecunia
veteres robur omne patrimoniorum potuille. 1.
11. Cod. de adminiftrar. tutor. In Formulis verb
- incetti auctoris prxiidn nomine pecudum greges
Sc boum armenta iigniticare videntur, cap. 4-.

etiam peculium . prxfidium utriufiue generis Ur
fifùs.
Charta qui suo nepote ] Nolui quid
immutare. Nam fecuii A audoris vitium eflè
videtur. Eft autem Formula donationis , qua pa­
ter nepoti ex hlio aliquid donat, ut prxcipuutn
illud habeat, iitque melior ejus nepotis eonditio

Cap·'·.

quàm exterorum.

Absque consor. fratr. ] In donatione Haganonis ad S. Mattinum anno quinto Hludovici Imp. fridcgifo Abbati trado manfum nofirum dominicarum, quem extra tanficuum fier
trum in hereditate habemus m pago Blefinfi.
Vel mus meis ] Leg. filiorum meorum.
Ur filia cum fratribus] Lege Salica, Ribuarià , Sc aliis, hlu in alode feu terta paterni
non fuccedebat. Hâc verô Formula patrem ad
fucceilionem fuam potuifie eam revocare ôc ve­
lati heredem cutn fratribus inftitucre inanifeftum
eft. Qux Formula apud Cujacium Obfervat. vtu.
edita exrat.
Consuitudo tenetur ] Confu.etudinem vo­
cat LegesSalicas, Ribuarias, &fimiles, meriti»,
cùm multo antè ufu receptx quàm in fetiptis re­
da Ax fint. Sic autem Leg. Sahcx tit. 6i. L'e terra
veri Salica nulla in multeris hereditate tranfiat

portio .fed virilis fixus totam terram proprietatis
fua poffideai. Qux diverfa ab editis, ex Mf.
reg. exfcnpli. 1-eg. Ribuar. tit. 58. Sed dùm
virilis fixus existent. femina in hereditatem
aviaticam non fuccedat. Leg. Saxon, c. 39. Pa­
ter aut mater defunih filiis . non filia , heredi­
tatem relinquant. Leg. Anglionumtit.7. Heredi­
tatem defunSifilius, nonfilus. fufetpia t. Sifilium
non habuit qui defun&us efi, ad filiam pecunia if
manapia, terra verb ad proximum paterna gene·
rationis confiinguineum pertineat. Quod ôc olim
Armeniis placuitle& à Juftmiano Imp. fublatum
docet Nov. xxi.

Terra paterna ] Alode. Leg. Ribuar. tit.
58. terra aviatica, in Leg. Saxon. & Anglion.
hereditas. Vide fuprà ad c. 11. lib. 1.
Si quis extran. nom. ] Adoptip eft; qux ta­
men propriam Legem continet. Fit enim ab eo
qui rebus fuis fuperetfe non poteft, idebque ftatim bonorum fuorum poiTelGonem in adoptatum
transfert, eâ conditione ut vidum ôc veftitum.
quandiù vixerit, ei fuppediret.
Pactum ,inter parentes ] Divifio paremx
hereditatis inter fratres, ut & Formul* inceni
audotis c. <9. Leg. Rom. 13. Parentes autem
hei; & alibi non ratb dicuntur non propriè fic
cx ufu veterum, fed in ea figaitkacioae quam

Cap· »»·

Cap.·*

957

'

.

.

Notai ad Marculfum.

938

rulg<\ hodie retinemus, pro quibufcunque proxi­
mis vel confanguinitate junctis. Gregor. I uron.
lib. j.c. 5. Cuju) parente) condolente) propinqui
exitum &c. lib. 6.c. j6. ConjunSt parentet graVijjimu Clericum tormenti) fubdentec interimere
rolueiunt. Sic fortafle Tertullianus lib. de car­
ite Chrifti: Cùm indignatio pa><-nte> non neget
fed objurget. mox demonjlrat qui conditione ne­
gaverit matrem & fratre). Negavit itaque pa­
rentet. Et ita ibi fxpè. Quà voce etiam uios anti­
quiores Spartianum & Lampridium humains plenfque doc&T. Cafiuibonus ad Marci Imp. vium

«s.

condidit hominem ad imaginem & fimilitudinem fuam , djxit : Non eft bonum
elle hominem foluni , faciamus ei adju­
torium fimile fibi. Proptereà relinquet
, homo patrem & matrem , &. adhxrebit
" uxori fux f fic erunt duo in carne una ;
non tamen duo , fed una caro. Et : Quod
Deus conjunxit homo non feparet. Igitur
ego in Dei nomine Adam , dileiliilima
fponfa mea nomine Hcldi^ardis , dono
tibi donatumque elle volo tie rebus meis ,
Dotat.
feu de beneficiis meis qux lita iunt in
non A indic, pol. COACTI ] Fratres quippè pago Andecavis in villa qux dicitur Chef
communem hereditatem confenfu dividentes pie­
7CÎ, & alia villa qux vocatur Nandulia,
tatis officio funguntur, inquit Papinianus in 1.
ult. famili* ercifcund*.
de Ecclefiis , dc vineis , de pratis , de
Scriptur. serii alligari ] In charta abfo- cenfu , de frixingis , de obligis , & de
lurionis Henrici II- Angha: Regis apud Hovedeomnibus reddituris , tibi medietatem
num Annal, part. poft. Ne in dubium veniant qux
dabo. Et in alia comitate in pago Dunenfi
geruntur , Cr ufut habet & communit conjideratio
in villa qux dicitur Vallarius , qux teneo
utilitatit expofeit ut feripturarum ferit debeant
de liliis Alboldi per teflimor.ia Geylx focannotari.
Libellus dotis ] Quo patet fponfi , fpon- niinx Hugoni, de ipfa villa medietatem.
Et fuper fluvium Lidunum pharinarium ,
fx dotem conftituit. Nam apud Germanicas
illas gentes , ut Tacitus feribit, dotem non uror
qux eft fuper quatuor fit fobdis quinque ,
maruo , fed maritut uxori offert. Leg. Burgun­ & de fuper via chalceda arpenn. devincis
dionum tit. 41. Sc tit. 61. Mulier fi ad ahat nuptres. In biirbio S. Valleriani medietatem
ttat tranfiertt. omnia perdat ; dote tamen fud,
de manfionibus , fie de areis fimiiiter me­
quam à marito Juo acceperat . quandiù vixerit
dietatem. Quod fi quis libellum hunc do­
utatur, filio proprietate fervata. Leg. Ribuar.
tis aliquid calumniaverit, auri libras quin­
tit. 39. De dotibut mulierum. Si quit mulierem
que coadus exfolvat.
defponfaverit, quicquid ei per tabularum Jeu char­

tarum inftrumenta confcripferit, perpetualiter mconvulfum permaneat. Quibus verbis libellus do­
tis defignatur j cujus fpecimen hoc capite extat.
Leg. Saxon, tit. 7. & S. in Tilliana editione c.
45. Sc 46. Leg. Alaman. tit. 56. Sic dotem acciÎit Greg. Tur. lib. 6. c. 18. ubi legatos refert in
lifpaniam à Chilperico Rege milfos ad infpiciendam dotem qux ejus filix conftitui deberet.
Et in Pa&ione Regum apud Andelaum lib. 9. De
eivitattbut quas Gatlefutndam germanam Domna
Brunichildit tarn tn dote qudm in morghangeba
hoc eft matutinali dono in Francium venientem
eertum eft adquifijje trc. Sic in Synodo Triburienfi fub Arnulpho Rege cap. 15. dotare, ubi de

Franco qui uxoremè Saxoni a duxit, nec eam Lege
Francorum defponfavit vel dotavit. In charta li­
bertatum Joannis Anglix Regis apud Matthxum
Pandem : ftflignetur vidua pro dote fua tertia part
totiut terra maritifui . qua fua fuit in vita . nifi
de minori dotata fit ad oftium Ecclefia. Illud ip­
fum eftquod dotaluium dicitur à Clemente III.
Papa in cap. Plerunque. De donation, inter vir.
Sc uxor. Sc quod nos hodie dourium appellamus.
Ejuûnodi chatis conftitutio à Willelmo Sicilix
Rege in Joannam Henrici 11. Anglix Regis fi­
liam fada exrat in Annalib. Rogerii Hovedeni.
Eft Sc alia libelli dotis Formulae. 37. Formulât,
incerti audoris. Quibus addere vifumeft libellum
dotis non ditlimilem , i dodiiT viro Joh. Belio
mihi concefl'um , qui circa annum m x L. confcriptus eft.

Cùm Dominus omnipotens & excelius

Quod bonum faustum ] Hxc à Romanis
defumpta funt, quos boni ominis caufa in ple—
nique negotiis ita prxfari folitos notum eft. De
relationibus ColL Suetonius lib. j. c. 15. Quod
bonum feiixque fit Caio Cafari. de nuptiis Ju­
venalis :

(îgtiau umIi

De

,

ditium feliciter.

dip. mar. orpin. ] Hxc non fatis con­

veniunt; quibus tamen rudera &. fragmenta quxdatn i neti e vetuftifliinatutn juris Romani For­
mularum conjicere licet. Videntur enim h.rc ver­
ba fignificare, has nuptias ex ptxfcripto Legis Julix de maritandis ordinibus fieri, & procreationis
liberorum ; qux 'riuix, inquit, neccflarix funt.
Veteres namque Legibus Juliis ad nuptias ptxmiis Sc ptxnis adigebantur.
Procreationi liberor. ] VetuftifTima hxc
Siuoque claufula , tabulis nuptialibus adferibi
olita. B. Auguftinus de civitate Dei lib. 14. c. 18.
Quid concubitui conjugali), qui fecundùm matri­
monialium praferipta tabularum procreandorum
fit caufa liberorum f
Donationisque animo ] Separatur hek do­
natio à dote, erfi ab una eademque perfona fponfo fcilicet vel ejus pane fiant. Infra, fimiiiter &
in dotit titulum. Sic apud Gregor. Turon, lib. 9.
c. 19. dor Sc matitunale donum feu morghangeba

difeernuntur.

Inter ave. et argent. ] Inter pro prater.
irpè hoc libro Sc alias pafiim.
In EVA DOMINAT. R s ▼ o c. ] Ut libé­
rant habeat facultatem ea omnia io fuam poccfta

9J9
C,p*

Hieronymi Bignonii

tem revocandi, vel .le his pro arbitrio difponendi.
Si aliquis ruiLi. in vir. j Libellus eft dotis,
qux à viro cdnftituitiir qui contra voluntatem

940

jignattrint teftamentum , ita ut agnitis fignis ,
rupto lato , aperiatur tf rtcueiur , atque ita
defirtbendi exempli fiat poteftas . ac detndè

parentum puellam rapuit, re tandem coin polita; figno publico obfignatum in archium redigatur ;
ideôque epiftola compotitionalis vocatur. Trahere \-usfi quandb exemplum ejus interciderit, fit unde

Cap. ij.

autem heic & infrà cap. 19. pro rapere accipitur,
ut in Leg. Sal. tit. 14. Si puer Regii vel Utut
ingenuam feminam traxerit. de vita componat.
Formulé Leg. Rom. cap. 16.
I
Rap. scel. meo con. sociavi J Legi polfet
raptam fcelere , meo conjugio Joctavi ; live rapto
fcelcre, quali per rapina· Iccius. In 1.
Cod.
Theod. de raptu virgin, conjugium raptùs fidere
contractum.
Faciente conturno] Nullus fenfus. Itaque
aftetifco notavi. Legendum opinor fablo contu­
bernio . id eft . copiis contiactis , ope fociorum
& amicorum. Sic Leg. Salit* tit. >6. Si quii vil­
lam aliénait gdfiallierit, ip/e tr omnes qui con­
sidi fuerint quid in ejus contubernio fuifient &c.
& tit. 44. Si quis colledo contubernio hominem
ingenuum in domo fua adfialliertt.
Vita peric. incvrr. deb. ] Illud eft ex Ï ege
Romana, 1.1. Cod. Th. de raptu virg.Lege au­
tem Salicà tit. 14. crimen raptus, ut carrera ferè
delicta , pecunia tantum xftimatur.
Drappos ] Veftes, fuptà lib. 1. c. ta.
Qualiter in uno volumine] Formula eft
teftamenri mutui inter conjuges ; quod poft No­
vellam Theodoiii Je Valentiniani frequentari
coepit. Antei quippè vix licebat j quia & capta­
tori* inftitutionis fpeciem referte videbatur.
T hcodolius Sc V alentinianus Novellat, hb. 1. tit. 4.
Jn unius charta volumine fupremum votis paribus
condidere judicium , fieptem ttftiumfiubficripuonibus roboratum : cui nos aternam tribui firmita­
tem Legis hujus definitione cenfuimus .■ quoniam
nec captorium dici potefi, cùm duorum fuerit
fimtlis afteSus, €r fimplex religio te (lomenta con­
dentium. Quo pertinet. 1. Captatorias. De heredib. inftituend. Captatorias, inquit Papinianus,
non eas Senatui improbavit qua mutuis affeSionibus judicia provocarent.
Sana mente] Teftamentum Gregorii
Narianzeni Epifcopi :
>ç Ot*'·"^
v·»*,
tffufûme nie λ.·ι·ιμ>ιι tiiSi'fù· V
TA»·

Ur quomodo dus] Lee. ut quandb.
Dies legit, post tr. ] in Mt. legebatur le·
gitonos-, cujus loco legitimus legendum elfe ne­
mo negaverit. Ita etiam in codice Mf. Petri
Pithœi. Apud Briifonium , qui hanc Formulam
exfcripht , vitiose exaratum eft dies ultimus ,
pr.rtec fenfum &: manufciipri fidem. Legitimus
autem dies aperiendarum tabularum teftamenti
fuit poft mortem teftatoris, inttà triduum vel
quinque dies. Paul. Sentent, lib. 4. tit. 6. Gre­
gor. Turon, hb. 6. c. 45. Multi melioret natu,
qui vi compellebantur abire, teftamenta condide­
runt , refque Juas Ecclcfits deputantes, atque pa­
tenta ut cùm in Hifpamas puella isuroiffet, fta-

- - poffit.
peri

Gestis reip. muehcip. ] L. Teftamento. Cod.
de teftament.l. In hac.Cod.de donation. Ejufquo
rei Formula estât infra cap.
*"
Reliqui heredes ] Teftamentum B. Remi­
gii Rhemeniis Epifcopi apud Fiodoard. hift.
Hhemcnf. lib. 1. c. 18. Hac ita do, ita lego, ita
itjlor. Lateri omnes exheredes tftote fiuntote. Te­
ftamentum Gregorii Theologi Naxianzeni : <··
»»( ma n<v« *■ Aua Vjir4i?4i _ tam imo -^veir?·
■Z.7<« 't····'
·*>«α<εερ>4μ<. Inde inter exteros
exheredare. Quod hàc verborum Formula fieri
confuevillc Theophilus ludor eft hb. a. Inftituu
tir. de exheredat, libetorum.
Id vt elat detur ] Hadoindi Cenomanenfis
Epifcopi fub Chlodoveo Rege teftamentum apud
BriiFonium : Ira ut ubicunque aliquid per hoc
teftamenium meum dedero , legavero , dorique
jufiero , id ut detur, fiat , prajlttur , fidei tuae
hires mea committo.

Sin dum in villis ] Poft varia legata adferipta,
conjugi villas quafdam relinquit, in compenfarionem «arum quas antei aliis legavit, in qui­
bus , quôd ftanteconjugio adquilitr client, uxori
tertia pars competebar.

Tirtiam habere pot.] Gentes ille qux ex
Germania in Galliis Cedes pofuerunt, uxoribus
tertiam panem concedebant rerum quas mariti
liante conjugio adquifienutc. Lee. Burgund.
tit. 4X. & tit. 61. r dius mucus aefùnSo patre
tertiam partem facultatis matri utendam relin­
quat , fi tamen maritum alium non acceperit. Leg.
Ribuar. titi 59. Si virum fiupirvixerit, quin­
quaginta fol. in dotem recipisu, (r tertiam par­
tem de omni re quum fimul conlaboraverint fibi
ftudeat vindicare. Capîtul. lib. 4.C. 9. ubi de collaborationc in beneficio feu feudo tantum agitur.
AppendixGregot. Turon, c. 8 5. Simile quid mo*
nous noftris oofervarur, per eam ibeietarem bo­
norum qux inter conjuges intercedit. Apud Saxones media pars uxori cedebat, Leg. Saxon, tit.
7. Apud Bajuvarios cum filiis in portionem vo­
cabatur, dc qualem unus ex filiis ufufrufluariam portionem auferebat, Leg. Bajuvar. c. 14.

dt. 7.

Ad vassos nostros ] Vaffi, fideles qui fer­
vidum exhibent. Nomen retinemus, vajfitus.
Leg. Alaman. dt. }6. 4. qualifeunque perfona
fit, aut vaffus Ducis aut Comitis. Et dt. 79. j.
fir dominus ejus dttodecim vafibs 'infra domum
habet Leg. Bajuvar. c. a. dr. tj. five Regis
vajfus fire Ducis , omnes ad placitum veniant·
Capitul. lib, a. cap. xq.vajfi & vafalli nobis fa­
mulantes. lib. r. c. <
Epifcopo­
rum Rhemeniis &
provinciarum
in
Carifiacenfi
palatio
ad
am
Regem
an.
tim teftamenta illa , tanqudm fi jam effient fit­
ncccLVtii. in comitatu drudorum saque vnjful tt , referarentur.
RecoGNtris sigillis ] Paulus Sentent, lib. 4. forum. Apud Faketum antiquit. lib. 9. c. it.
tit. 6. Fabula teflamenti aperiuntur hoc modo .
Drudi pro fidelibus, à Germanico vocabulo
U( tejlu vel maxima pert eorum adhibeantur qui
Drorn fides.

941

Notae ad Marculfum

Liberos libikas ] Vide! il. $. uk. de ali­
ment. & cibabit legat.
Obsequium ) Vide i. 71..$. Titio centum. de
condicionib. & demonftrat.
Oblata ] Vide B. Auguftin. Confeff. lib. 7.
cap. x. de civitate Deilib. 8. cap. 17. Idem ep. 64.
Oblationes pro Spiritibus dormienuum fuper ipfas
memorias km fint fumptuofa. Tertullianus de refurrc&ionc carnis : £r tamen defunSu parentant,
& fuidem imptnfijfimo officio pro moribus rerun,
fro temporibus tfcultntorum , iu qius negem ftntire euicquam, etiam defiderare prafumant. Vide
Apouonii Tyrii hiftoriam.

Et ur hac r.‘oiHA]Teftamentnm B. Remi­
gii : Huic autem ttftamento meo dolus malus abtft
aberitque ; in f«e fi qua litura vel charaxaturu
fuerit invento t fe&atft me prxfente. dum d me
relegitur & emendatur. Benchramni Cenomanenfis Epifcopi teftamentum apud Briflonium :
Si fu« lituro .fi quo caraxaturx .fi qua litterx
adjtSafunt vtldttra&a, ego fecifierique juffi,
dum nuam mihi fapiùs praiego voluntatem , &
omnia ferfingala recognqfco rei emendo. Claitfula teftamentis adferibi finita. Ulpianus in 1.1. de
bis qux in teftam. delentur. Et ideo etfi noiijfirni.utfolet, teftamtntofuerit adferiptum. litu­

, IHDUCTIOHSS , SVMRINDVCTIONtS 1MB
Met, rm videbitur referri ad ea quo inconjultb

ras

contigerunt. Quo loci non fuperinduRiones fed

fuperdiSioncs lego , ut mot fequitur venuftè.
Alioqui putida effet illa repetitio.

Caraxaturx 1 Deletiones, maculx , inqui­
namenta ab atramento. Sic in ceftamenro B. Re­
migii & Bertchramni Epifcopi , locis pio.ximè
adduAis. Gregor. Tui un. lib. 7. cap. 0. Tunc
u piSor ille qui tempore Chlotorii Regis per ora­
torio parietes atque cameras caraxabas t Etlib. 9.
c. j. Vafa per domos diverforum fignis nejcio
quibus caraxata funt. Qua res nullo unquam mo­
do aut eradi potuit aut deleri. B. Irenxi vetus in­
terpres lib. j. c. j. Tentam apoftoli &· dtfeipulorum habuere reverentiam ut ne verbo quidem
communicarent cuiquam incaraxanii veritatem.
Aeobardus pag. 71. Gloff* veteres Labbei Mf.
Charaxotis. jcriptis.
SuriRDiTioNis ] Superfcriptiones , qux dele­
tis imponi fident. Celerum heic videtur orniffa
daufula codicillaris , quaiu B. RemigiusA Hadoindus Cenumanenfts Epifcopus non omiferant,
id codicillorum viet valere praerpi ,fi juris aliqmd videbitur Mejei//e. Qui omiffi, teftamentum
minus perfe&um vtm codicillorum non habebat.
1. i. de jure codicillorum.

Anti tiiiunai Christi ] Gregorii
Theologi teiiamennun ; Τ··7Α» ρ·1 η· Αβ»ι'·ο ■»-

•Mr ,
£πχ<ν*

û ·» λ·ΟμΛ·· ·Λ· <*%·“· Prixtf···. O' J
·*ίο iiûlfitun bdouairrr
iffy· »f *··*·,

Proh Mini bus ] Qui loco heredum fuerint ;
nt procurer qai rat* non oft, fed tutoris loco.
Sbcvritas r*.o homiubio ] Omnibus Ger-

942

manicis gentibus, qux Gallias infederunt, mos
erat privatas inimicitias armis petfequi. Qu.e
prava confuetudo adei» invaluit ur nec Princi­
pis impetto nec Legufn auctoritate per texee”.
tos fermé annos aboleri potuerit ; qumimô Le­
gibus id non omnino prohibebatur , fed tanrùm
nimia licentia cenis finibus coercita etat. Itaque
qui unum ex propinquis A omnes adverfos habe­
bar , adeb ut u aiiquis occifus aut vulneratus aut
malè multatus ab inimico quodam privato fuiffer,
(untinub illius propinqui, aftine^, Sc amici ad­
volabant, fuam A* tuorum injuriam armis vindi­
caturi. Sed aliquandb pace per amicos facta vel
edam in judicio fecundùm Leges traniigebatur.
Quo cafu, fecuritatiscautiones interponi fblitx ;
Îuariun exemplum hoc capite continetur A in
ormulis inceni auâoris cap. 18. A Formulis Leg.
Rom. cap. $9. Tacitus dc Germanis : Sufcipcre
tam inimicitias feu patrisJeu propinqui qudm ami­
citias necejfe. Exempla patlim extant, prxcipuè
apud Gregôtium Turonenfem , ut lib. 5. cap. f.
A' 11. lib. 6. c. 17. lib. 8. c. 18. lib. to. c. 17.
Prxcipuum verb eft a nod pluribus ab eodem re­
fertur lib. 7. c. 47. <ie Sicluuo A Auftrefigilo ;

quorum Auftretigilns à Sichario cum quibufdani
aliis interfectus , Sicharius à propinquis defundi
petitus , poft varia diffidis , cifcrimina , cades,
xgrè evafit ÿ tandemque compolitione faCli , intetceflione Epifcopi ipfius Gregum Turonenfis
& Judicum, argentum ab tccfeiia I uionenii pro
Sichario folutum c !l, A fecuritas ei ab adverfanis
data, fune , inquit, J.tto ab Ecclefia argento,
qua judicaverant acceptd ftcuritatt componunt.
dotis fibi per partes invicem facramentis ut nullo
unquam ttmport contra alteram pars altera muffitnttt,& fic altercatio terminum fecit. Qui mos

privaoc vindi&.r ( quam faidam dicebant ) re­
probatur in < aipirul. lib. j. c. j 51. fed ut facilè
appareat peÆinam confuetudinem prxvaluiile ,
nec potuiiie coerceri : Nefcimus qud pemoxtd in­
ventione à nonnullis ufurpatum eft ut hi qui nullo
Minifltri» publico fulciuntur . propter fua odia
Er diverfifiimas voluntates pejffimas, indebitum
fibi ufurpant in vmdicandis proximis & interfi­
ciendis hominibus vindiSce minifterium , & quod
Rex falttm tn uno exercere debuerat, propter ter­
rorem multorum ipfi impudenter in multis perpe­
trare non metuunt propter odiun Ouod tandem
gravius exarfit extremis fecundx Heettm familix
temporibus, A initio tertix. Namque A jus belli
privari fadum eft j de quo nos fbrnUfe aliquando

plura.

Pro i. ca. sot. tant. ] Deliâa enim certâ
pecunix fummâ xftimabantur , ut diâum eft
ad cap. 18. lib. 1. Gregor. Turon. lib. 9. cap. 1 9.
de Sichario ad Ckramnifindum : Magnas mihi
debes referre gratias , dulcijfime fratef , eb qubd
interfecerim parentes tuos, de quibus acctptdcom·
pofitione aurum argentumque fuperabundant in
domo tua.
ViMDiTio ] Formule incerti anAocis cap. 14.
Leg. Roman, cap. 5. & 8.
Dun am mcuniam.] Cautio eft duplx evic­
tionis caufa , in venditionibus folita interponi,
et êc capite proximo.
Nbqvb 1MA6INAR10 wrr ] Imaginaria enim

Cap. >►

Cap. μ.

94J

Hieronymi Bignonii

venditio null* eft. 1. Nuda.

$$. ,<k contrah.

etnpt

Cap. m.

t

Mb vobis vendid. ] Venditorem Leges fux
rei perperub dixilfe» non emptorem, notat Cujicius Obfervat. n-c. 31. ?
Nom purem.J Horat. lib. i. fet. 3.
MuUom nifi litifiofiu
Ejttiftrtt Jeminiu.
Sir in Formulis Leg. Rom. c. 9. In fervorum ven­
ditionibus id promitti ôc prxftari folebat. Varro
de re ruftka lib. x.cap. 10. de paftoribus .fervis :
In horum emptione folet accedere peculium * autfi
excipiet * fiipulatio intercedere fanum eum ejfe ,
furtit noxifve foluium. Ulp. in 1. Si ita quit 3 1.
de eviction./imum ejji , furem non eJfe.Scinl. 31.
furem non ejfe, fugitivum non ejfe , erronem non
ejfe. I. 4. 1. Quàd fi nolit, 3 1. $. 1. de xdilitio

edicto.

Neque cadivum ] malum, improbum. Idiomi Italicum integrum retinet cattivo. Unde &
noftris chetif. Leg. Boior.tit. 1 $. cap. 9. i.htrntoJum aut caducum. Ant. Oifellus ügniheari hoc no­
mine contender comitiali morbo vexatum , quem
nos hodie morbum caducum dicimus. In veteri­
bus glollis barbaris Mf. Labbxi : Caducus. irmoniacuL.

Cap.*».

Probos atque présentes ] Sic Genef. 13.
Abraham pro agro quem emebat appendit qua­
dringentos fidos argenti probatte èr publica mo­
neta. Quo lad Chaldzus paraphraftes venir, ar­
genti quod per mercacoret recipiebatur in unaqua­
que provincia.
Concambium ut villis.] Concambium pro
permutatione frequenritlimè apud Marculfum
exteros Formularum auâores. Unde concambiare
ôc concamiare apud eofdem pro commutare &
permutationem facere. Leg. Sal. tit. 3 9. Leg. Bajuvar. cap. 15. tit. 8. Commutatio , hoc efl, quod
cambiat, talem qualememptio habeatfirmitatem.
In libris feudoruin lib. 1. tit. 11. Cambium. Er
alus fsepè.

Cap ar.

Cautionis

div. modo ] Cautionis vocabu­

lum pro repromiflione & chirographo accipitur ,
edam fine farifdatione ; ut cautio credita pecu­
nia. in 1. Minor. 40. de minorib. & in l. LeSa.
40. de rebus creditis y ubi cautionis credita pe­
cu nix Formula exfcribirur ; cujufmodi funt illx
qux hoc capite & proximis exhibentur , quibus
debitor cavet fe pecuniam à creditore accepide ,
camque certo die foluturum fpondet ; addita du­
pli pœnâ, ti debitor cellaverit. Quamvis Roma­
no jure panam uhrà legitimum modumufurarum
ftipulau non liceret.
K.L. illis proximis ] Singulis Kalendisfcrnebrem pecuniam veteres locabant. Undè & Kalendarium. Martial, lib. 8. Centum explicentur
pagina Kalendarum. Fenebris enim pecunix
/ratio menfttua erat. B. Bafilius in pfalmum. 14.
homil. 1. jtie debitore :
w fUint, Ur

rl·^
C*

Et quomodo ] Leg. €r quandb. Similiter Sc
cap. feq.

Cap. »7.

Dum ipsos solidos ] Donec pecuniam Col­
vert pollit, fervitio creditoris fe ipfum obligat.
Obatratos Romani dicebant. Varro de re ruftica
Ub. i. cap. 17. Idem de lingua Lat. lib. 6. Qtü

P44

fuas operar in jervitute pro pecunia quamdebet
dum Jolveret dat, nexui vocabatur, ut ab are
obaratue. Hoc C. Popilio rogante Sylld diSdtort
fublatum ne fieret* & omnet qui bonam copiera
ejurarent, ne ejjcnt nexi.
Absque ullo iVAcuAX.ro] apocha eyacuaroria , de qua c. 35.
Cap.·».
Qui se in servitio ] Formula eft qui is qui
fuppiteio Uberatus eft , folutâ ejus nomine ab
aliquo pecunia, flatum ingenuitati! fua obnoxiae*
id eft , ei qui redemit feipfum fubjicit ; addicit,
& in'fervitutem tradit. Gregor. Turon, lib. 6. c.
36. Clericum fub precio venundari procurant *-ed
videlicet ratione u: aut ejfet qui redimeret, aut
certi morti addiceretur obnoxiut. Cumque hac
Ætherio Epifcopo delata fuijfent , mifericordid
motui , ddtii viginti aureii eum ab imminenti
exemit interitu. Leg. Bajuvar. c. x. tit. 1. 5. Li­
cebat autem unicuique fe in fervitutem dare, ut
dicam infra ad Leg. Rom. Formulas
Jam MdRTi adjudicatum ] Veteribus quippe
Legibus crimiqa pleraque ita vindicabantur ut
aut reus capite ple&eretur , aut pecunia redime­
retur. Leg. Salicx tit. ji. & pamm.
Charta de agnatione ] Hâc Formula do­ Cap.·»
minus fervi qui puellam ingenuam rapuit, fopità controverfiâ, cavet ut qui agnafeerentur ex
nis nupti» libri ôc ingenui permanerent, non fer­
vi. EA & alia fub eodem capite Formula. Nam fi
mulier fponte fervo alieno conjunâa fit, ex Senatufconfulto Claudiano libertatem amittebat, ut
etiam Lege SalidL Heic verb jus illud d domiho
remittitur, ut qui ex his nafcentur liberi fint, nec
poflit eos ut fervos vindicare, aut manum inji­
cere.

Agnationem tuam ] quod ex te natum erit.
Adgnafci pro nafei fxpè apud Jutifconfultos.
Ediftum Theoderici Regis cap. 6 j. Neceffe eft ut
omnis matrem ftquatur agitatio. Id eft, filii om­
nes ad dominum ancili* pertineant.
In meo inclinare ] Mulier queiealieno fer­
vo junxiifet, SC. Claudiano libertatem ôc fubftantiam amittebar. Tacitus annal. 11. Quod d
Vcrfpafiano renovatum diu in ufu remanfir, &
à Gallis obfervatum hinc apparer ; fed in Oriente
tandem Juftinianus antiquavit. Idipfum Lege Sa­
lici cavetur tit. 14. 7. Si ingenua femina quem­
cunque de illis ( fervis) fud voluntatefequuta fue­
rit , ingenuitatem fuam perdat. Ivo Camotenfis
epift. ii i. Ôc 141. Eodem jure Longobardi tifi
funt. Sic ôc ingenuus qui alienam ancillam uxo­
rem duxkfet, fervus efficiebatur, Lege Salici tie.
14. ii. tit. 17. 3. Quibus conveniunt quarum­
dam Gallix provinciarum Leges : Enfbrmariage
le pire emporte le bon.

Libellus repudii ] Exemplum eft divoctii
confenfuconjuguai faâi. Quod aliquandb licuit.
1. Si confiante. Cod. de repudiis. Atque etiam
bond gratia matrimonium diûblvitux , inquit
Hermogenianus in i. 6 *. de donat, inter vir. ôc
uxor. Quod Legi Evangelic* adverfem Concilio­
rum decretis reprobatum eft, Ac à Juftiniano quo­
que Nov. 117. Tamen ufum ejufmodi divortii
etiam inter ChriftianDs invaluine hxc Formula
oftendit. Eft & alia adhuc ejuidem argumenti
Leg. Rom. cap. 19.
S1VE

Cap. 1··

94$

Notæ ad Marculfum.

Sive ad sertit. Dei ] Ex hac caufa mutuo
confenfu olim divertebant. Nov. 117. c. 10. &
Slutibus probatur à Gratiano $ j. q. 5. Sed tanetn rjêeptum eft ut non aliter id ratum, effet
nifi uterque continentiam profiteretur. Synod^
Rhemenfis c. j. Nicolaus Papa ad Carolum Re­
gem. Burchardus lib. 9. c. 46. c. 1. cap..Cùmfis.
de converiione conjugatorum.
Act copula μαγκιμ. ] Ex hod tôco apparet
tum in ufu fuifle ur poft divortium mutuo con­
fenfu celebratum vir
uxor matrimonium cum
aliis contrahere portent. Quxconfuetudo, Chriftianx Legi connaria, metito reprobata eft. Con­
cilium Africanum c. 6$. Burchardus lib. 9. cap.
71. ex Decretis InnocentiiPapx : De his requiji-

vit dileSio tua qui interveniente repudio aliis fe
matrimonio copulaverunt. Quoi in utraque parte
adulteros effe manifeftum eft.
Cap. i>.

Incipiunt ingenuitates] Varixfunt manumiflionis Formulx , per chartam , feu per epif­
tolam , quas tum ingenuitates vocabant, ut apud
Gregor. Tuton. lib. 8. cap. 41. Synodi Aurelianenus IV. c. 9. Si de fervis Ecclefia libertos fe­
cerit Epifcopus , in ingenuitate permaneant. Et
apud veteres Cepillimè. Fortafsè quod libertini­
tatis ab ingenuitate diftnmina ab ufu recertifient,
Ac ad folam manumittentis domini voluntatem
attenderetur, qui pro arbitrio libertis Leges dice­

bat, ut non paucis probari poifet exemplis. Igitur
Marculfi feculo inanumiilio triplex, ut anteà dixi­
mus, per denarium ante Regem, in Ecclefia,
per epiftolam privatam. De prima adum eft cap.
li. lib. t. De manumiifione in Ecclefia eft cap.
11. Formularum Leg. Rom. ubi plura. Hoc au­
tem capite charts funt & epiftolx privatz , qui­
bus libertatem dominus fervo fuo concedit. Per
epiftolam manumillionem olim datam probar 1.
Qui abfenti. de adquir. poff. & Caius lib. 1. Inftit. feu potius Aniani aut cujufpiam alterius epi­
tome. Qui itamanumifli erant,chartularii &c ta­
bular: i dtfcebantur, ut & qui in Ecclefia fervituteliberati fuerant. Capitul. lib. 6 c. 11 j. Ejuf­
modi manumiftionum exempla porterions qui­
dem xtatis, fed qux his Formulis in multis con­
veniant, fubjecimus. Ex Tabulario S. Laudi à Jo­
hanne Belio habui.
PiissiMUS Dominus nofter Jefus Chrif
tus falutem humani generis paterno amore
defideravit : inter afiaprxcepta qux fideli­
bus fuis dedit, ut aeternae vitx gaudia poffent adipifci, prarcepit eis debitores fuos à
debitis illorum abfolvere, quo ipfi ad fummum Judicem fuorum commilibrum ve­
niam valeant expeclare. Tantx igitur auc­
toritatis prxmio compulfi , dominxque
Ermangardis Confitiflx gratia precibufque
animati, nos Canonici S. Laudi hunc fide­
lem noftrum Radulphum , Ecclefix nof­
trx vinculo fervitutis obnoxium,ab omni
debito fervilis conditionis pro animabus
noftris Gottridique Comitis excellentiflimi, qui potiffimus Ecclefix noftrx funda­
tor & ornator extitit , omxùumque bene.
Torn. II.

940

factorum noftrorum abfolvimus , ut dein­
ceps cum omni fructu fuo licentiâ liberali
donatus, in quamlibet partem mundi eat,
nec cuiquam fucceflbrum noftrorum eum
ab arbitrio fuo revocare liceat. Adum A ndegavis in clauftro S. Laudi iv. KL. Octo­
bris anno ab Incarrtatione Domini mcxii.
Indictione v. concurrente epafla 1. Lunâ
m. Pafchali Papâ fedem apoftolicam ob­
tinente , Ludovico in Gallia regnante,
Fulcone adolefcente confutatum Andegavenfem regente , Reginaldo Epifcopo
Andegavenfem Ecclefiam gubernante.
Prxfentibus & videntibus iftis impofuimus
nos Canonici S. Laudi manus noftras fu­
per caput Radulfi, ob favorem & confir­
mationem libertatis, videlicet Rodulphus
Sacerdos, Rothardus Sacerdos. Aliud
ejufdem avi. Ego Fulco Comes AndegavoruBi ôc mea foror Ermengardis hunc
fidelem noftrum Benedictum , nobis vin­
culis fervitutis obnoxium , ab omni debito
fervilis conditionis pro anima patrie noftri
Fulconis & pro remiflione malefactorum
noftrorum abfolvimus, ut deinceps cum
omni frudu fuo licentia liberali donatus,
in quamlibet mundi partem eat, nec cui­
quam fucceflbrum noftrorum eum ab ar­
bitrio fuo revocare liceat.
Tanq. si ab ingenuis ] His verbis non tan­
tùm libertas data , fed Hr jura ingenuitatis con­
certa videntur. Quod miror. Nam à Principe
more Romano impetranda erant Nifi dixeris
barbaris undique Gallias occupantibus hunc mo­
rem ab ufu recertifie. Ex quo fadum ut id omne
ex dominorum arjbitrio & beneficio penderet. Er
inde paulatim manumiflio ingenuitas diâa. Nec
verb ad Novellam Juftiniani quis referat, per
quam ingenuitatis jura omnibus libertis dedit,
cùm facis confier jus Juftinianeum tunc-Gallis
ignotum fuifle.
Libertinitatis obsequium ] jus patronatus.

Peculiari concesso ] Peculiare pro|pecnlio. Burchardus lib. 1. c. 16. &.· jo. Vetus uber­
tatis inftrumentum fub Henrico L Rege : Eeculiare quod nunc habetis . vtl quod deinceps affequi potueritis .ficut vobis placitum fuerit . abfque
calumnia pofiideatis . & quieti prout volueritis
difponatis. Peculium manumiflb inter-vivos ta.
cité datum videbatur, fi ademptum non effet. !..
Si Sticho. 5 j. de peculio. L. 1. Cod. de peculio
ejus qui met. lib. Heic autem nominatim con­
ceditur , feu dubitationis tollendx cauli , five
qubd tum non aliter fervo manumiflb' peculium
competeret quàm fi fpecialiter donatum finflet;
quoa facilius crediderim. Burchardus lib. a. cap.
1 j. ex Concilio quodam Toletano. De rebus il­
lorum vel peculiari qui d dominis propriis liber­
tate donantur ut ad gradus Ecclefiafticos promo­
veri dtbeant , fiatutum eft ut in poteftate domiO 00

947^

Hieronymi Bignonii

948

nerem confiftat, quicquid ante Ubertatem Ulmeruns . utrum illit const
concedat
dan vohurint., an fibi reteemere.

j j. diximus, is feryus fignificabatur qui non in
«grit, fed domi miniftrat, quem veteres quxdam
agris
quadam
Ac Capitula miniflerialem dc
it uuus
aux Focuilx dc

Defcmsionim icci iua ] Manumiflt in Eccleha fub ejuldem Ecclefix tuitione ooufiftebant—Videatur Synodus Parifieni ΠΙ. Can. 9.
Leg. Ribuar. tit. 40. Denariales qui ante Re­
gem liberati fuerant, Regem patronum & defenforem habebant. Itaque fi quis eos occidiffet,
!«retium compofirionis chartularii quidem Eccle·
ix folvendum erat, denarialis autem Rm ; iif?|ue Rex aut Ecclefia, ii abfqueliberis deceluffent,
occedebant. At qui per epiftolam ita manumit­
tebantur ut nulluiA obfequiüm manumiffor reti­
neret , folebam defenfionem Regis aut Ecclefix
aut etiam alterius potentis expetere, ut effet qui
eotum libertatem tueretur &. ab omni injuria eos
vindicaret. Tandemque conftitutum eft ut quibus
alius patronus 8c delenior deeffet , horum occiforum poma Regi folverecur. Capitula Caroli M.
Leg. Bajuv. addita : Qw per chartsun ingenuita­
tis dimiffi funt liberi, ubi nullum patrocinium fir
deftnfionem elegerint .fimiliter Regi componan­
tur quadragintafolidis.

cqfa vocant.
“ anssclum ’] parvum manfum.
r ~ Λ
M
Qua de read
lib. i. cap. ax.
Pascuarium ] veOigalcx animalium paftione. Gregor. Turon, de miracul. lib. a. cap. 17.
Fuit quidam Diaconus out rdiiiA Ecclefid fifco
ft pubUci junxit , fire. Accidit autem quddam vi­
ce ut Jaltus montenfes . ubi ad stftivandum over
abierant, circuiret. atque pajcuaria qua fifco debebantur inquireret.
Agrarium ] ve&igal agro impolitum ; quod
in quibufdam Gallic provinciis nomen retinet
agrier, feu vulgb champart , terrage. Leg. Baju­
rat. cap. i. tit. i j ·. De colonis vel fervit Eccle- * Tit. ■,
fia, qualiterferviant, vel qualia tributa reddant. “*· ’**

Cum cogente risco ] Capitul. lib. p c. 18.
Si outs per chartam ingenuitatis d domino legitir.. libertatem eft confecutus . liber permaneat.
Si verb aliquis eum injufti inftrvire tentaverit.
(x ille chartam ingenuitatis fiut oftenderit, (x adverfarium injufti fe infervire velle comprobave­
rit , ille qui hoc tentaverit malSam qua in charta
diferipta eft folvtre cogatur.

Cap. u.

Ingenuitas post disc. ] Alia inanumiffionis
eft epiftola , quâ poft mortem dominus fervum
libertate donat. Greg. Turon, lib. 9. c. 16. Ingoberga Charibetti Regis vidua, fubitaned agritudine fatigata, migravit d feculo, multos per char­
tulas liberos derelinquens.

Cip. n.

Evacuatokia ] Evacuatoria tum dicebatur
apocha quâ creditor profitebatur fibi folutam
fuiffe pecuniam , ab evacuanda obligatione. Idque cautione amilla. Nam heic apparet cautione
reddita evacuatoriam non dari, quafi redditio
chirographi fatis effer ad folutiunem probandam.
L. 1. de padiis. Securitas etiam dicebatur, pnefertim in tributorum folurione. Senator Variat,
lib. 11. ep. 7. Meritb ergb teftimonium folutionis
fee urit as dicitur, quo non folùm animus fed fitbftantia communitur.

Vacua et inanis permaneat ] Inde Eva­
cuatoria. B. Auguftinus de cura pro mortuis :
Ubi effet recautum , quo ilia cautio vacuata fue­
rat indicavit. Qui locus I Cujacio jam notatus
eft ad tit. de apochis lib. 10. Cod. Theodof. Ic
Valentinianus de tnbutis fifcalibus Novell, lib.
1. tit. 1;. Cautiones qua expenfarum nomine v.
in l. Οβανιαηο cmijja funt, juftd ratione vacua­
mus. Eo fenfu vetus B. Pauli interpres ad Galatas:
Evacuati tftu m Chrifto, cùm proximi fuprd di­
xerit . debitor eft univerfa legis facienda.
Si ALtQ. sir. s. GAsiNDO ] Forma heic tra­
ditur donationis quâ dominus fervo , qui jugiter
ei miniftrabat , aliquantulum agri concedit ab
omnibus colonariis fon&onibus omnino liberum
tk immune.Gafindi autem nomine, ut lib. i.cap.

hoc eft agrarium , provideat hoc Judex ; fecun-^
dùm quod habet, donet, &c.. Agraticum 1. t. \
Cod. Theod. de vetetan. Heic porté vocula una
reponi debet, que in regio exemplari vetuftace
exefa legi non potuit, fed ex alio reftiruimux Ea
eft vtl carropera. Quo nomine opere continen­
tur que carris feu plâuftrit fieri debenti Adnunria-

-,

tio Caroli Regis apud Piftas c. »9. Ut illi coloni
tam fifiales qudtn & ecclefiafiici qui ficut in po­

lypticit continetur, Cr ipfi «m denegant, carro­
pera & manopera ex antiqua confuetudine dtbtnt,
&* margilam & alia quaque carricare, qua illis
non placent, renuunt, quoniam adhuc in illis an­
tiquis temporibus fbrtè margila non trahebatur ,
qua tempore avi ac Domni & Patris noftri trahi
eapit ,fx de manopere in fcuria battere nolunt , Cx
tamen non denegant quia manoperam debent, quic­
quid eis carrieart proripitur de opera carropera,
quandb illam facere debent, fine ulla differentia
carrieent, & quicquid eis de opera manopera ,
quandb illam factre debent .pracipitur .fimiliter
fine ulla diferentia faciant. Apud Anfegifum

Capitul. lib. t.c. 7 5. carralia opera.
Rica ] Tnbuti & veâigalû fpecios vetus For­
mula : In ea ratione ut riga exindè in cultura do­
minica arare & recondere faciam. Item : in ea
ratione u riga & alios reditus terra perfolvam.
Gssta juxta consubtud. ] Conftandnus in
1, i. Cod. Th. de fponfalibus teftatur patrem
fuum nullam voluifle liberalitatem valere, fi ac­
tis inferta non effet, hoc eft, ut Anianus inter­
pretatur , nullam donationem de quibuicunque
rebus valere polle . fi geftis non fuerit allegata.
L Data. 1. In hac. Cod. de donationibus. Mic­
tum Theodorici Regis cap. 7a. Ttftaseunta, ficui
Leges pracipiusu, allegentur. Hoc modo fides vo­
luntatis aliena titubare non poterit. Itaque teftamenta publicari Ac infinuari neceffeerat. L. Tcftt·
menta. Cod. de reftamentis. Publicabantur au­
rem teftamentaft donationes in urbe apud magif*
num confus, in provinciis apud provinciarum
redores, vel, fi przftb nonfuiflent, apud magiftratus municipales, aut fi civitasilla vel oppidum,
in qua donatio celebratur, non habeat mwftratus, apud defeniorem plebis. L. S. Cod. Th. de
donationibus. Hujus infinuarionis & publicatio­
nis forma hoc capite continetur. Gefta verb pM
publicis adis pafiun dicuntur ia Conftitutiomoe®

Cap. jy.

949

Notæ ad Marculfum.

Imperatorum 8c Aniani interpretatione. L. Du­
ra. Cod. de donationibus ; gtfta confici juper ré­
bus etiam alibi ceUerû ubicunque fufticit. Et 1.
in donationibus. Jt. Cod. cod. geftn aliigari.lti
L 8. Cod. Th. de donationibus : Geftorum. inquit Honorius , coafi&ionem Jive eme traditio­
nem five poft traditionem fieri oportebit. ut inftntmentumquo cotuinqtur munificentia opud aSa
publicetur.
Regn. hegk ill.] B. Ambrofius in Lucam :
Si Confides adfcribuntur tabuüs emptionis, quantb magis redemptioni omnium debuit tempus adfcribi ! Habet ergb omnia'qux in contfaSibus eife
confueverunt . vocabulum fummam illic potcjta.
tern gerentis. diem. locum . caufam.
Omni cuha ] Notum eft civitates fub Ro­
mano Imperio Curiam feu Senatum, Duumviros
feu Magifttatus municipales, 8c Defenfores plebis
habuille, oppida autem Defenfores tantum. In
civitatibus qux Curiam 8c Magiftratus habebant*
publicatio 8c infinuatio adorum fiebat. Anianus
ad 1. 4. Cod. Th. de teftamentis *. Teftamente
omnia vtl reliquat fcripturus, apud cenfualct in
urbe Roma voluit publicari hoc eft, ut in reliquit
regionibus apud curie vtrot teftamtnta vel qui­
conque fcripturx aSit firmari filent , geftorum
sdlegattonc muniantur. Indè irpiflimè in vereri*
bus donationum Formulis, gejlis municipalibus
aliigart. Formulx Leg. Rom. c. j. incerti audoIÎSC.J4.
Optimi Difinsox ] De Defenforibus civita­
tum tituli funt in utroque Codice. De quibus
etiam agitur. Nov. xv. Apud eos fiunt iniinuationes teftamencorum 8c donationum, teftationes, depolitiones. Qua de causa & archivum ha­

Ca». it.

bent, five fcrinium , dc ferini anum, & excepto­
res. Alii funt Defienfores Ecclefiarum, five Advo­
cati. Alii quoque Defenferes illi qui i fumtnis
Pontificibus ad curanda in provinciis S. Petri pa­
trimonia feu poflefliones delegabantur; quorum
oflficiutn à Pelagio Papa in epiftolis dc in regiftro
Gregorii latè exponitur.
Patiki jubeatis ] Que fequunrut ufque
ad verba profequere qux optat. m regio exem­
plari deerant, fed ex cap. 5 4. Formularum in­
certi au&oris facilè fuit reftituete. Quod ex in­
genio Cujacias ptxfticerar ad Pauli Sene. lib. 4.
at. <i.
Textus mandati ] Mandatum ut teftamen­
tum five donatio apud ada publicetur. In fine

teftamenti Hadoinai Cenomanenfis Epifeopi,
apud Briilônium, fubj icitur ejufinodi mandatum.
Magnifiât in Chrifto & fanSa Ecclefia filia Bodilonno & Audranno Hadomdus Epifcopus. Rogo
& fupplico caritati veftrx ut cùm me dominus £r
creator omnium dc hoc feculo migrare prxeeperit.
Ccnomannit civitatem ire faciatit, & ibi tefta­
mentum meum . cùm apertum fuerit, robii profequentibus apudque publica geftis municipalibus fa­
ciatis allegare, ut quod unicuique per ipfum teftsr·
mentum SanSis. civibus, vel propinquit meisvifut fum delegate. veftri difpcnfatione unufquif-

• que juxtd ipfam delegationem percipere valeat,
& quicquid exindè egcriiu gejferitis , ratum fr
' firmiftimum debeat permanere. Quod mandatum
manu noftri firmavimus frc. Qux cum Marculfo
Torn II.

9yo

omninb conveniunt. Sic in Formulis incerti auc-

toris c. f f. dc Leg. Rom. c. s.
Post μπταπονιμ ] Sequitur continuatio
geftorum 8c recitatio teftamenti.
Ancipibus publicis ] archiis, archivis, feriniis. Notum eft.
Pnastania di as Eccl. ] Precaria ptoprià
dicebatur libellus quo quis res Eccleiue utendas
fibi dari rogabat. Qua do re huius hbu capit·
quinto. Hincmarus de divortio Hlotharii 8c Terbergx ad xn. interrogat, pag. 599. Quod fuum
erat locit SanBis donant per confirmationem fr
fibi ufurpant per occupationem, quod ut fecuh pau­
periores non obtinent per deprecatam prajiationem.
immà fr fibi auferunt, & locis JanSis non tri­
buunt.· Prxftaria autetn vocabatur epiftola, qui
Epifcopus vel Abbas rem Ecclefix concedebat.
Prxftauonis charta Ί radit. luldenf. lib. 1. Ed ra­
tione ut per veftram prxftauonis chartam ad vi­
tam meam illud habere pojjim. Quod alibi fic ex­
primitur, ut quod trado per veftram prxftartam
ad vitam meam pqffidcam. Hincmarus Ludovico
Regi apud Flodoardum hift. Rhemenf. lib. <. c.
10. Qualiter fandus Clodoaldus ( villam Uudiciacum ) fanBo Remigio dederit , fr quomodb
Carolus Pipini Regts filius eandem villam apud
Tilpinum Archicpyiopum obtinuerit m prxftariam. Idem lib. ;. c. 16. ex ejufdem Hincmari
epiftolis : Bernardo Comiti lolofano propinquo
(uo. pro rebus Rhemenfis Ecclefix in Aquitania,
conjacenttbus . quas ille in prajlariam fibi conce­

C«p re­

di petebat.

Indiculus Episcopi] Solebant olijn Epifcopi.in prxeipuis fidemnitatibus , ut in Pafchace
aut Natali Domini, litteris Coëpifcopos, Reges,
& amicos vifitare , 8c eulogias mittere. Qub per­
tinet hoc Marcui fi caput, cum tribus fequentibus. Eulogia verb benedidio eft ; atque etiam res
quacunque, five panis, feu fal, feu vinum, aut
aliud ejufmodi cui benedidio illa acceflit, eulo­
gia dicitur. Eulogix quidem nomine fal aut pa­
nem Catechumenu datum fuifie loco Communionis ex Synodo Carthaginenfi 8c B. Auguftino
notat eruditilT. F. Pithœus in GlolTario. Unde 8c
loco Communionis qux fingulis Dominicis diebus
fiebat, poftei receptum eft ut panis benedidua
fidelibus non communicantibus daretur , qui uno
verbo eleganter Grxcis
Balfamon ad
Synodum Antioch, cap. x. Honorius in Gemma
animx lib. 1. cap. <ίγ. Eulogiarum autem mit­
tendarum morem antiquidimuin elfe confiât. B.
Auguftinus ep, 34. Panis quem mifimust uberior
benedtSio fiet dtic&ionc accipientis benignitatis
veftrx. Paulinus 8c Therafia ad Auguftinum in­
ter B. Auguft. epiftolas epift. ; 1 : Panem unum,
quent unanimitatis indicio mifimus caritati tux,
rogamus accipiendo benedicas. Paulinus epiftola
ad Alypium, qux eft f j. inter epiftolas B. Auguftini : Hunc panem eulogiam ejfe tu facies di­
gnatione fumendi. Gregor. Tuton. lib. 4. c. itf.
Chramnus ad bafhcas ab antcdtflo Sacerdote
fufeeptus eft j ibique comedens panem ad ChUde-

ricum pertendit. Lib. 6.c. 5. Childcrieus poftulat ut accepti bcnediSione dtfcedeTe. frc. Hac
dicens, aquam manibus porng: jubet\ quibus

ablutis ,faSd oratione. accepto pane, gratias Dee
Ooo a

Csp.es·

• 'SJWweR

9P

Hieronymi Bignomi Notæ.

agentet, & 'ipfi acctpmiu 6r Rçi jurreximu
Gc. Lib. 8. c. i. Sarrcxi ad occurfum ejus . &
datd oratione deprecor tu m manfitme ires eulo­
gias B. Martini dignaretur auipcre.(faod ille me
refpuenr, bewigm anidu ingreffus, lùwjfo poculo,
admonitu nobis, ad convivium laetus abjcejfit.
Idem de gkm* ConfiefTor. cap. jr. Benedidionetn.vocat Sulpicius Severus dialogo a. Flodoar·

dus hift. Rhemenf. lib. i. c. n. de S. Rigoberto
Epifcopo : Hic venerabilis Profui Pipinum Ma­
jorem domus regia traditur amicijfimum habuijje,
cui eulogias pro benediBione crebrb falebat mit­
tere. Ad eulogias pertinet quod in vita Ludeuvici Pii dicitur Ci colum M. filium interrogafte
cur Rex cùm ejjct , tama tenuitatis ejjit in re
familiari ut nec btntdifltontm quidem nifi expojhtlato fibi ojferre pojfe Gc. Sangallenfis lib. i/
c. i j. Capitul. lib. 6. c. 6j.
Suptiicaturio ] Preces funt feu potiùs commendatinx litterx Abbati fadx, ut in coenobio
aliquem qyi Monachus heri cupit recipiat. Con­
verti re enim rirtn u Turpabatur pro Monachum
fieri. Quali dicas in Monafterio degere.

Indicimus gfneralis ] Indiculus pro omni
epiftola Ac libello accipitur , ut libro primo dixi­
mus. Hic autem qui generalis dicitur , epiftola
eft commendaticia Epifcopi , ut verifimile fit,
qui is qui limina Apoftolorum peregrinationis
cauti petit, omnibus Epifeopis commendatur &:
Principibus per quorum ditiones iter fadurus
eft.

Cîm».

Non vagandi causa] Ideo ConcilioCabitoncnfi fub Carolo M. c. 44. Λ.' 41. prohibitum
eft Romam fise Turonum abfque licentia Epiicopi fui adire. Sunt pauperes , inquit, fui » el
ideo id faciunt ut majorem habeant materiam men­
dicandi. Rurchardus lib. 19.
Qualiter tx ordinat. Rtcis ] Superiore
libro Formula eft mandari regii ad Domefticos

931

ficiicenri fuppeditafle Be neceftâria quxque prxparafTc Domefticos ex Gregorio Turonenfi appa­
ret. Sic enim ilie lib. 9. cap. 18. Fuerunt etiam
ad bec pUcûum multi de regno ejus i« Domeftki qudm Comites, ad praeparanda regalis expenfa tucejaria. Ex hoc ramen Marculfi loco nil
darius eorum officio. Quippe Domefticus dicitur
fuper villas Regit. Ut planum fit Domefticos villis
fifcalibus & fundis dominicis prxfuilTe & omnes
reditus curaife.

AD APPENDICEM MARCULFL
otitia db colono ev. ] Exemplum eft

N

Advocatos sancti ill.] Defenfor five pro­
testor Ecclefix aur Monafterii, qui res Ac jura
ejus ram in judkio quàm extra judicium tuetur
& adiones exercet.
Nam ex Synodo
Carthagii.enfi cap. 75. induda eft Advocatorum
defènlio pro caulis Ecclefix.

& Cximites dari, quo jubet Princeps ut propter
filii nativitatem in unaquaque fifcali villa rres

Casam Dei ] Ecclefiam. Alibi donatio ad cafam Dei. Be. pallim.

fervi manumittantur. Hoc autem capite forma
proponitur qui Domefticus , ut regio mandaro
fatisfaciac , ferves fifcales manumittit.
Do m<Stic vs ] Dignitas fuit non contemnenda
fub prima & fecunda Regum noftrorum familia.
Nain inter prxeipuos regni Miniftros Domeftici
fxpc enumerantur , & in prrfanone Leg. Burgundion. Sciant itaque Optimates , Comites,
Confiitarii, Domejiici, Cr Majores domûs noftra.
Et cùm munera in judicio accipere probibeantur,
eos quoque judicatle dici poteft. Sic Leg. Ribuar.
tit. 90. Ut Optimizes. Majores domûs . Domefiici . Comites. Crafiones, Cancellarii. vel quibujlibet gradibus fuilimati m pros tncia Ribuaria
tn judicio rejidentes, munera ad judicium perver­
tendum non recipiam. Hos etiam Regi judicanti
a Jfediife probat Marculius ipfe libro primo, dùm
inter Miniftros & Officiales qui Regi adlidecent,

Adrhamitdm ] promilium. Adrhamireenim
eft jurejurando cavere fe certâ die Bc certo loco
folemniter juraturum. De factamemofidem facere in Leg. Ribuar. tit. 68. Capitul. hb. j. cap.
58. Ur fijacramenta ad palatium fuerint adrhamita, in palatio perficiantur. Lib. 4. c. aS. Vb't
antiquitus confuetudo fait de libertate facramentx
adhramire vel jurare. Et cap. 19. Leg. Sal. rir.
j 9. Infrà cap. prox. Undi talc facramentumper
juam fiftucum vifus fuit adhramire.

Domefticos rerenfet. Quod autem proprium Domefticorum munus fuerit, non fansconftat. Nec
enim ridem funt qui Aulx Conftanrinopolitana;
Domeftici, quos planum eft fcholis palatinis &
militaribus excubiis pra-fuifte j de quibus tit. de
Domrthcts A. protectoribus in urroque Codice.
Apud buncos veto expenfas Regi ad placita pro-

C.F..

fententuc inter Advocatum feu Defenibrem
Ecclefix, qui vindicat aliquem in colonum fundi
ecclefiaftici, & ipfum colonum, qui afferebat fe
liberum. Sed cùm id probare non pocuiffet, nec
die didà ad (aeramentum cum aliis przftandutn
adfuitTet, convidus ipfe agnovit fe colonum.
Iraque per Vicarium Comitis Advocato redditus
eft. Qua de re conficitur inftrumentum, ut om­
nibus innotum fiat. Undè Ac Notitia appellatur.
Chronicon Befuenfe : Notum jiatpofteris fy me­
moria commendetur qubd frc. infri pagina pro­
xima. Aliofenfu notocix vocabulum ufurpant Juniconfulti pro relationibus qux ab Itenarchis,
Stationariis, officio Prxfidis , Bc ( ut ait D. Auguftinus ep. 159·) ab his ad quos tuendx pacis
vigilantia pertinebat, in criminibus fieri K>le bant. 1. 7. ad Sc. Turpillian. 1. p. Cod. Th. de
Epifcop. & Cleric. 1. 7. Cod. de accufat.

Tensandum] retinendum, ut libertatem re­
tineret.

Racimburgios ] Comites non foli, fed adfidenribus fepeem ut plurimùm Conliliariis, jus
dicebant, qui Racimlurgi vel Rachunburgi dice­
bantur. Leg. Salicx tit. ya. j. Tuite Grajfio con­
greget fecum feptem Rachimburtios. Et tit. 6q.
Leg. Ribuar. tit. 57. Capitula npini Regis: Si
caufa fua ante ipfam Comitem faut & ante Racemburgos. Infrà cap. 6. Eofdem Scabtneos didos
elfe exiftimo. Siquidem Scabinei Judices étant,
Ac fepeem numero Comiti adfidebanc.Capitul. lib.
j. c. 40. Ut nullus ad placitum bonniutur nifi qui
caufam fuam qunrit, out fi alter ei quarere dé­
bet j cxccptit Scabincis feptem, qui ad omnia pla-

PB

ad Appendicem Marcum.

cita prntfi deèew.Qui occafione lubet eafcribere
ex Bcfaenfa Monafterii Chronico Comicû λ* Scabine-Mum judicium , quo ram hxc Formula quàm
fequentiacapita, qux eodem tere pertinent, non
parùiu dluftiantur.

Nocum fiat pofteris Ac memoriæ com­
mendetur quod antè illuftrem virum Hildegarium Comitem feu Judices quos Scabinos vocant , Ac quamplures perfonas
qui cum eo aderant in Montaniaco villa ,
in mallo publico , ad multorum caufas au­
diendas & reda judicia terminanda, ibi
veniens Bedo Epifcopus [ Lingonenfis ]
Ac Advocatus fuus Burgoardua novem le­
gitimos telles ibi prxfentavir, quorum no­
mina hxc funt, Simeon , Agano , Bertchrannus,Govo, Machirius, Adalardus ,
Gerino , Gerento , Syranmis. Ifti teftificavcrunt Ac juraverunt dc finibus Befuenfis Monafterii, quod à fine Pontenfe, Ac
à fine Vendobrinfe , Ac Vaurenfe, Ac
Tillenfe , Ac Vetufnimenfe , Ac Buftellenfe , Ac Buftcnfe, & Lucenfe, Ac Burburenfe , & Berccholpo villare, per iftas
marcas inter ipfos fines immunitas ht S. Pe­
tri ad integrum, Ac in alio loeobofeo com­
munitas sal integrum , Ac ab ipfo fine Buftulenfc ufque ad viam petrofam. Ac deindè
ufque ad ftradam frattam , Ac deindè uf­
que ad finem Burburenenfem immunitas
eft S. Petri ad integrum. Per iftas marcas
euntes ipfi novem telles quos fuprà nomi­
navimus , miflb fecum Baladerio illuftri
viro ab Hildegario Comice Ac à fuis Scabinis , dixerunt Ac per judicium teftificaverunt quod à tempore Pipini Regis Ac
deinceps per tempora Domni Caroli Im­
peratori» vidiflent indè legitimas veftiturasad partem S. Petri haberi, ita ut nec
Aldo nec heredes fui ullam legitimam veftituram exindè unquam habuiftent, féd
per Legem Ac per juftitiam veftitura S.
Petri fontis Befuenfis erat. Tunc ipli Scabinei unanimiter judicaverunt quod omni
tempore ipfx res per illas marcas ad par­
tem S. Petri effient vindicat* atque legibus
conquifitir. His prxfentibus teftibus , Balaâerio , Madaberto , Beato , Eppleno ,
Baldrico , Aufino, Wormerio, Milone,
Aibrico notario , Feiiagio , Leudumo ,
Arberto. Walterius prxfens fuit Ac fubfçripfic. Data notitiadie Mercoris proximi
in menfe Maio , anno fecundo regnante
Domno noftro Lugdovico Rege atque
Imperatore.
Pxo COIONO j GlnlTx vett.C«fow *·*··*·**
Coloni liberi quidem non fervi erant, obnoxix
tamen forus & conditionis. Leg· Ab man. tit.

954

A aj. LAcri ecdefioflici, mun eolonot voomr.
Quos urnen trequenuftimè fervis adjungi & con­
nu metaxi repeius. Nam ad tributa A. fervilea
operis tenebantur. Log. Bajuvar. cap. 1. tit. 1 y.
De colon 11 tel fervit Ecclefin, qualucr ferviant ,
vel qualia tribute reddant Err. Adnuntiatio Catoli apud Piftas c. ao. Si quii reputatus fuerit
menfuram adulttrajfe, b rem majori nudio t el
fextario annonam vel vinum accepijje . ut cum
mineri menfura venundaret t fi liber homo eft,
cut fecundum fuam Legtm fe indi facramento
idoneum reddet, eut &c. Si cutem colonus vel
fervus indi reputatus fuerit, cut indicio Dei fe
examinet. eut fi indè cent iSus futrit, hoc, ut
fuprà diximui, undè menfuram adulteret it per­
dat J infuper b virgis nudo corio vapulet. Sanè
jure Romano, ut anteà diximus, nec prxdia re­
ceptis colonis vendi leganve poterant, 1. Si fuit
inquilinos. 111. de legatis 1.1, a. I. 1 a. de agri­
colis & cenf. Cod. lib. 11. in donatione Haganonis ad S. Martinum Turonenfem imperante
Ludovico : Fndcgifo Abbati trado manfiim nof­
trum indominicatum bc. cum hominibus ibidem
commorantibus, quos colonario ordine vivere confiuuimus.
RicREDioir]Recredere ejufmodtScriptoribus
reftituete eft îc reddere. Ivo epift. 175. Dicit
Comet quod libenter reddet aut recredet Comitem
N;t ernenfim. Vetus inftrumenrum in Tabulario
S. Martini Turonenfis anno tertio Rodulfi Re­
gis : Et fic ex ipfis decimis feje rtcrtdidii b" per
fifiucam guerpivit.

Vicarius ] Comitis. Gregor. Turon, lib. 10.
c. j. Refponderunt hoc Animandi Vicarii dolo ,
qui pagum illum judiciarii regtbat potefietc fac­
tum fuiffe. Et lib. 7. c. aj. ae Armentario Judxo, qui Turonum civitatem venit ad exigendae
cautiones quai ei propter tr.buta publica Injurie·
fui ex Vicario, ex Comite v<rb Eunomintts depo·
fuerant. Quibus locis videtut Gregorium fenfiiTe
de Vicario qui per provinciam vices Comicis age­
bat , quique porter Vicecomes appellatus eft.
Etant enim & alii minores Vicarii, quorum fmguli fub eodem Comite cenis territoriis praee­
rant ; ilebqueà Walafridoplebanis 8c parochis
Eccleliarum comparantur. Capitul. lib. a. c. at.
Habeat unufquifque Comer Vicariei b Centepa·
rioi Juoi fecum. Hincmarus epift. 4. c. 1 $. Ctftmtei b Vicarii t el etiam Decani plurima placita
confiituunt. Idem epiftola pro Epifcopis Gallic dc
Germanix cap. j. negum Comitet m civitatibur
fuis, b Comitum Vicarii in plebibus. Indè fre­
quenter veteribus inftnuneutis in pago illo, in
vicaria illa. Hodie Vi"utert.
Accipbrs otaiRt ] Leg. Ribuar. tit. 61. Hoc
itaque conftuuimut , ui quiconque in caufa
viBer extiterit , femper judicium confcriptum
accipiat.
Charta sacramimtalis ] qui ftatuitur ut
qui pro colono vindicatus it liberum arterit,
manu ferta decimi propinquorum certi die ua
bafilica Sandi alicujiM juret fe liberam efle.
In mallo publico)Mallus,placitum majus,
ubi majora negoria À Comite hniebantnx. Leg.
Salicx tit. 1.46. 4S. 56. 59. 60. Capitul lib. y.
g. aS. 51. j7· 8c lib. 4. c. x». Ubi antiquitii

Ca».·-

I

9H

Hieronymi Bignonii Notae

9ίό

confitendo fitit de libertam facramcata adrhamire
vel jurare, eût mallum habeatur . & ibi facramenta jurentur. Molini tamen neque in tctlefia
neque in atrio ejut habeatur. Minora verb placita
Comet ,five intra fitam poteftatem , vd ubi impe­
trare potuerit, habeat, Volumni itaque ut do­
mui d Comite in loco ubi mallem tenere debet
confiitmttur, ut propter calorem folii & pluviam.
publice utiliter non remaneat. Adnuntiatio Ca­
roli Regis apud Piftas cap. ;x. Ut conlimuanti
& vuint Comitet in una die, fi fieri poteft, mal­
lum non teneant, maximi poft eSavat Pafchu,
propter francot hominet & Advocator qui ad

tribir Flodoardus hift. Rhem. lib. a. c. 11.
Atqui iuihata ] Corrupta tax font, fed
it* refticuenda crediderim : Ut ipfam terram ipfe
Abbot habcai evmdicaum «r'fM eluigatam im
fit μβκιΜικ ex kxc re emiuftte rtmpvre fubua
caufuio. Elitigata, pn> extra litem & controvtrfiatn poiit*, que vox froquenriflim* eft in variis
Formulis.
Iw Gaafia ilia ] in illo Comitatu. Grafiones
enim Germanici linguâ pro Judicibus & Comi­
tibus unirpantur. Avenanus lib. 7. ad an. ixlj.
Eodtm anno Cafar vni. KL. Jtuuutruu Attgufi

utrumque mallum non poflunt occurrere ; (id
mittant fibi invicem Mijjot ; & fi unut die La­

lium Procerum convocat. Albertum HaUufûan in
clajem PrxfeSorum. quoi not Graphiot, litte­
ratoret Comitet vocant, rtfert. Rigordus in vita
Philippi Augufti Regis ad an. mccviii. Eodem
anno quidam Comet Palatinut , qui eorum ΙφguA Landgraf vocabatur , id efi . Comet palatii
&c. Sic enim ex veteribus libris legendum eft.
Carlomannus Rex in Synodo anni dccxlh. Decrevimut quoque ut fecundùm Cononet uu/qef·
Cie Epifcoput in fua parochia follicitudinem nat­
at , adjuvante Grofiane qui defenfor Ecclefix

nii mallum bobutru , alter die Jovii aut die Lu­
tus fequentit hebdomade mallum habeat. Et ne
grave ei fit qui fuum mallum interjecit, qui uno
anno primut tenuerit mallum, ftqutnti anno
confentiat alteri primum tenere. Etfifacramento
legalia in primo die Lunit poft Pafcho jurando
devenerint, aut in aliiifcriir quandb mallum te­
nere debuerat, mittat quifque Comet Mifium
fuum qui ipfa facramento otfcultet, ne ipfi hommer jeSivi inveniantur, & ipfefic mallumfuum
teneat ut barigildt ejut (r Advocati qui in oltit
comitatiiut rationet habent ad fuum mallum oc­
currere poflint. Synodi Meldenfu c. 76. Paflim
in Formulis qux fequunrur.

tam in confini· Khetite atque Kindelicix Conci­

ibi
enim Grafio Comes eft. Sic in Lege Salica & ve­
teribus aliis Legibus Grafionis vocabulum acci­
pitur.
Ingenuitas ] Exemplum manumifiionis i Sec<*· *·
Aruo pKoxiM. paabntis ] Inde in Lege Sa­ nonenfi quodam Archiepifcopo faâx Ludovico
Pio
imperante,
qui
fecundùm
ejus
Conftitutiolica tit. 6). qui cognitioni renuntiat dicere debet
nem Axchiepilcopus fervam fuum in Ecclefia ma­
quod fe de juramento & dc hereditate & de toto
numittit ut ad factos ordines poflit promoveri.
illorum ratione tollat.
Errcori atqui Abbatis ] illud ipfum an­
Noctes ] Tacitus de Germanis : Nec dierum
tei caucum erat Synodo Aorelianenn 111. fub
numm , ut not, fed no&ium computant, fic conf­
utuunt , fic condicunt, ut nox ducere diem videa­ Childeberto Rege c. 15. Vita Ludeuvici Pii:
tur. Sxpillîtnc in Lege Salica, Capitulis, Hiftoriets, veteribus mllrumentis, ut ad Capitula Ca­
roli M. ckxhl!. l r. Pithceus obfervat. Qub fit ut
ad hxc ufque tempora plerique anutS , quali
hac noble, pro hodie ufutpent.

,p *"

Jfctivvs 1 Supri adMatcul. lib. t. c. ;8. Adnuntiatio Caroli Regis apud Piftas cap. ; j. Mulli
inde contendunt, fr fe tnter fe jeStfcunt. Poftei:
Suum facramentum fe jurare drbere contendant,
(r contra caufatoree fuot, fi nd hoc audiendum
non venerint, jeStfcant.

Cap. 7.

Raciitmbv agis ] de quibus fuprà cap. 1.
Missos Regis ] Mitios dominicos infrà hoc
ipfo capite. Pipinus Major domiis in diplomate
pro S. Dion y lio : Omnibui Epflcopit, Atbatibui,
Ducibut, Comittbut. Dcmefiicit, Crafionibut ,
regarni, Centenartn vel omntbut Mtflit noftrit
dtfcurrcntibui, feu quacunque judtciandpoteftate
proditu. Quatet in anno a Principe legati per
proviucias minebantur , ut fi quid Epifcopi
aut Comites negligentiùs egillènr, per eorum
admonitionem corrigeretur, hifque quibus à
Comite jus dtdum non elîet, illi dicerent, 8c
pleraque negotia Regis nomine petlicerent, aut
sui eum referrent. Conftirutiones quoque Princtpuin feu Capitula ab iis per provincias
traiifmittebantur Sc annuntiabantur. Capitul.
hb. 1. c. 18. 16. 17. 18. lib. j. c. 14. 17. 8y.

• 5· 8». padim. Horum oftscium prxclarè def-

ejut efi, ut populut Dei Paganiat non faciat,

Confiderant idem pttflimut Imperator non debere
Chrifti Miaiftrot obnoxiot efle humane fervinui
&c. ftatuit ut quicunque ex fervdi conditione,

conciliante fcienud & meram probitate t ad Mini,
fterium altarii adfcifcerentur, primam manumit­
tantur, d propriit dominit, vel privatif, vel ecchfiafticit. & tunc demum gradient altarit induan­

Qux eadem continuationi Aimoini inferta
funt lib. 5. cap. 1 o. Capitul. lib. 1. cap. Sa. De
fervorum ordinatione &c. fiatutum efi ut nuUue
tur.

Epijcoporum deincept tot ad focret ordinet pre-

met tre prafumat , nifi priât d dominii propriit
libertatem confectui fuerint. Et qux fequuntur.'
Quod ipfum iifdern verbis refertur ex inceno quo­

dam Concilio Toletano d Burchardo Ifb. a. cap.
ji. & ab Ivone Decreti pan. 6. cap. 1S1. Anted
etiam id fxpè conftitutum. Nam Sc in eandem
fentenciam citatur ab eodem Burchardo 8c Gra­
tiano audoritas Leonis Pane. Pnctareà Synodi
Aurelianenfis III. fub Childeberto Rege cap. a 1.
nominarim cautum apparet ut nuUtu fervilibtu

colonarufque coaditioiubtu obligatae juxta ftatuta fed.11 opofiohex ad honoree ecdefiaftuoe ad­
mittatur , mfi teftamento aut per tabmat conflue­
nt cum abfolutum. Eodem pertinet Novel, ixj.
$. Si fervut. c. 17. Sic ratiociniis obnoxii ordi­

nari non poterant. L. 4. Cod. de Epifcop. & Cle­
ric. Concilium Carthaginenfe Can. t. tk 9. Burchardus lib. a. cap.
Ivo part. 6. c. >7. Grati».
bus dill. 54. Can. 4. ubi falâà tribuitur Mogunri-

I '

9J7

ad Appendicem Marculfi.

nenfi.cap. s. de obhearis ad ratiocinia ordinandis
vei ml U imurit Thomas Canmarienfis apnd
Rogaram HovmImmi AjmmL patte pofiar. aaao
nij. jWradraàr ciltar mredderer eiptaerira
cuayttturieura A ranihu receptu mue rtctptrae
do reddkibut repel faandfa CanetUariui fatras.
Répondit IImmu .· In clc&ra «eu Htnriuu
filent ejus 6r omnet Banau Seaecarü BrRichardut it Luci JMtiormt Anfitn domovauru ntt
quiaum Dt» éf fanStt Ecdefia 4c umnilmt re­
ceptu €r ceMptrariMiifarflr ai terni exs&oee
fieulori ex pane Dftûti Régit > &■ fi Udtr &
eiftlutni titAu fit ad hujus ojfiii ndmiafinrienon.
Pbnm. IV. tta. DON. ] Innuit fènoa Ecdefiaram, de quibus haie tifix ,fa"ipotuiiÎe manumitq, «dam otdinanai gratii, nue Principis
auâoritate.cùm alienarionu fpedes videarur.
-Hlodovici auo. AUCToaiT.lCapitul.lib. i.
cap. Sa. Dt Ecclefiarum ver» fervit communi

ftnttniid dttretnm tfi ta Archiepifcepi per fingulat provincial touftiuui nefitam auRoritattm ,
Jufraganei ver» illorum exemplar illûu penet Je
Aabcuiu. St quandocunqut dt familia Ecclefia
utüit invtntut aliquit ordinandus tfi » in ambenc ipfa auRaitni carra populo legatur , Grc.

Batchaxdns lib. a. cap. ja. Synodi Triburienfis
era if
In aaciao larchw, archivo.
Enscoru ] Durai Epifcopi. Synodi MeUenfic c. ai. Suggerendum èfifr ex divino mandate
intimandum mut mafefaui ut epifeopium . f«ad
damui Epifcopi appellatur. firc. venerabiliter tt
rtvertnterintrooat, fir fecmdàatfanRampradeetArum cenfauudimem. puraU nratiaiû fr de­
ltas fufceptiaùo gratid in tranfitu convenienti
rivitattm ngrtfiufatrit . haiitaculis epifcepaUhts reverenter iniuitittt.
Anti altanis connu ] Mannmiflio in Eodéfia ante akaris oorra fblita celebrari. Formule
I-eg. Rom. era t a. Capitul. lib. i. c.8i. ht»
bene ipfa auaeritai carra pepedo legatur, Gr coram Sacerdotibtu vtl carra fidelibus lobât uOn
cornu altaris. fient in ntfira auBorieote rendue*
nr, rcmecd qudlibet calliditate , Ubertatem ce·-

fiquatar, 6r tant dtmtmt ni gradue ttdtjufiicte
promoveatur. Leg. Longoh. lin. a. rit. y j. Ub. f.
c. p. créa facnm alnrt manrai/iu. Eiémplum
manomiffioms apod Buwhardnm lib. s. cap. td.
Ego Aenhnrdns, ITormafinfi Befifut Lpifatfnt (fwndra Ectltfùt enfin fatmdtun nemine
EMarimn t facrù eriinAat Mtuitm, ei nlinvit μπμ , neidiam vireriœinpeejintin,pertes
anReritetit ttjhmnumn fiente, iuiuab Iteiàeratiie
tempert ient ingtmnu etftt eb emni
firvitetù vinodt fteenu penramar. Scrvoe an­

eat· «à maaNBÙCMbancur ot Clerici fierent,ali­
bi <NMÙn in Ecdefia manumitti non pontifié do­
cteidem Bttttbardtts cap 18.
CrvBMQva Romanum ] Qui in ffcdefiirma
-mtmiâebantur , cives Romani, non Latini , fie­
bant , mAximamqae libertatem coniêquebantur,
ex confiitntione Cooftamini L t. Cod. Th. de
manomi£ in EcdeC Idebque Ink daufula inftrumentis libertatis apponi iblita. Formule Ltg.
Rom. & ia. R Gregorius Ripa regift. lib. j.

958

api*, ia. Fat Memrara tufM Tbemm fiumt1m faaAa Renunm tedefi, eei Dee nifitere
ipfivimu, lAertt tnlmciie ttvtfatt Rmumm

«fkàmu, ratiMfM vtfinrn vtdu runxeenu ferrtmù pêtelàae. Cu|us tamen appeUatsooia Ca­
roli M. & Ludovia Pii foculo non aliam vim
fuifië exiftimo quàm ut Legs Romand manumifiâ
uterentur.
Nvlu mominum qvicquam ] Hinc appa­
ret non tantùm fervos, lcd etiam libertos, qui
obloquiis ergà patronos tenerentur , ordinari
non potuiflê. Debet enim ab aliis immunis elle
qui divins militi* aggregandus eft, ut Leoni» Pa­
pe verbis utar. Synodus Toletana apud Burchardum lib. a. cap. a j. QuicMfa» libennttm i do­
minii fuit it» percipiunt ut nullum Jibuntt in eu
obfauium pntretuu rtttnttt t ifii fifint crimint
cnpunli fiuu, nideritnti» trduum fufiipiMrur,
fiin dirtSi mnnumffint nbfaluiiJfft nofcuntur.
Qui vtr» retente ekfapuie manuimfifunt . pro te
fûàd ndiuu pntnae ftrviuui tourner obnoxii t
nulUtmui funt ni ttcltfinfiicum eriinem premevtndi ; nt. ytuuuU veliurint eorum domini .fint
ex CUricitfervi.

am a

St qua mincifs bn
] In Capitulis idipfomftatuitur lib. t. cap. Si. άΊ tofi ordinatio­
nem aliquid admtifierint . iliud oojervetur quod
m CenonAet de ctefacratù nihil hahtntibut
confiitutum tfi. CanomeA autem faaAionee illa t
de quibus bek dt in Capitulis, funt Synodorum

decreta quibus fiatuitur ut Clerici qui nihil ha­
bentes coniectati funt, fi poftea aliquid adquifierint, id omne ad Eodefiam pertineat. Synodi Carthagumfis IU. capt 49. Placuit Mt Epifcopi. Prrfipteri. Diatoni, vel quiconque Clerici qui nAA
habenttt ordinamur , fa ttmport tpififitit vtl
dtricatdt fui aqrec vel quacunque pradia nomine
fu» comparant. mufiubt rtrum dominicarum in*
vqfinii crimine aneantur, nifi admoniti Eccle­
fia Mdem ipfa contulerint. Juftinianuo idipfiim

fiwttit Novell. 1 y 1. cap. 1 j. contra id quod oiim
obfitrvabatur ex cNdtaMoae Leonis Bc Aaâmaûi
1.14. Cod.de Epifcop. Bc Clericis. Burchardus i
Ut unefquifque PrtAyur nt quot pofi diraconfarationi» acquifierit . propria Ecclefia retim
quot. Idem. Butch, lib j.c. 118. ex Synodo Rhe*
menfi refisrt hxc verba : btvefiifandum fi nihil
patrimonii habau Prtfiyter quand» prevtSut tfi
adordinem EcHefiefiaum,pofitiemeritpradia,
cujut jura fint j quatiam Ecdtfia ad quam da
nAd hahrttte promotui efi tfi dthaa juxta cane,
nicam auRaitatem. Eadem verba enant in cap-

i. de peculioClericorum. Qux tamen dtaatut ex
Concilio Aietaienfi,
Manuatum ] Continet fimplex mandatum
feu procutarionem litigandi cuim ; ut Bc fimilis
efiapodMarculfumlib i.c. ai. & Kb.*, c ji.
Tnactunia ] TraSuria. pro TraRaria. Nam
hek forma quadam quafi tradtorin refenut,
qui Eptfiepm eum cm ob deliâa ponicenth
causl peregrinatio indkhs fuerat, commendat
iis ad quos iwt fociens pervenerit, ut Criant ne·
alia ex caufa illum peregrinari nec vagari. Itaque
rogat ut ei manfionem Bc focum, panem&aduam
peufient. De oaAoria difium eft ad MatcuL bh.

959

Hieronymi Bignonii Notæ

Centonariis ] Singuli Comitatus in centenas
feu territoria quadam dividebantur , quibus mi­
nores Judices poterant fub Comitis difpofirioM >
qui à centena Centenam dicebantur. Synodi Cabilonenfis fub Cardo M. cap. at. Comitibus &
Judicibus hoc fummoperi objimuidum eft ut jujli

judierm. Paulb pbft : Sed &* miniftros . quos riCiriot & Centenarios vorent, iuftos habere debent. Qui tamen non de omnibus caufis, fed de

960

bere debere m

fint nomina Epijcopi fir
càvkatû plumbo tapttjs. Eft etiam in Ordine

Romano epiftola qui Epifcopi i Pontifice Roma­
no confecrati ad civitates fuas remittuntur Sc of­
ficii admonentur ; que Formata Epifcopo danda
sumcatpatur. cùm tamen commendantia non fit.
Quod aliis confirmari poffite exemplis. Illud autem
obfervandum , non tantùm Clencis oeregtinan
cibus Formata opus effe, fisd nec Epifcopis remo­
ta loca petere abfque Metropolitani Formata li­
cuiffe; idedque Laudunenfem Epifcopum nepo­
tem fuum Hincmanu reprehendit qubd abfque
Metropolitani epiftola extri dicecefim fiepè ptofeéhis effet. Quod jus Formata Epifcopis dandr
Vigilius Papa epift. 7. Auxanio Arelatenfi Epif­

minoribus tantùm judicabant. Capitul. lib. 4. c.
aA. Oman controverfia corem Centenario defi­
niri poteft; except! redditione terre (r mam ipto­
rum ,
nonnifi corem Comite fieri poteft. Lib.
j.c. 79. Ut nullus homo in placito Centenarii neque ad mortem neque ad libertatemfuam emitten­
dam aut ad rei reddendas vel mancipia judice­
tur ; fed ifte in prafeniia Comitii vel Mijforum
noftrorum judicentur. Centenarios porrb per pa­
gos ftatutos efle feribit Wxlafridus Strabo , 8c
plané eofdem cum Vicariis facit; quos etiam cum
Presbyteris Ecdefiarutn baptiftnalium
qui mi­
noribus Presbyteris przfunr, comparat.
Decanis ] Minimi funt Judices fub Centena­
riis , & i Walafrido minoribus Presbyteris con­
feruntur. Hincmar. ep. 4. u 15. Comites (r Vi­
carii vel etiam Decani plurima placita conflituunt, &c.
• Sapri
Mansionem ii it focum ] Capitula queJam Caroli Μ. & Ludovid Pii M(T. * c. ti. Ut
*** infra rtgna Chrifto propitio noftra omnibus ite­

tioni commijfis in longinquis quibujlibet locis au­
deat proficifci nifi foUnni more . ficut deceffores
noftri praatceffori veftrofimiliter concedente comfuevtront, Formatam veftra caritatis acceperit.
Magnoni] Carolo M. imperante vixit Ma­

rantibus nullus hofpitium deneget, manfionem &
focum tuuàm. Similiter paftum nullus contende­
re faciat, excepto prato & meffe.
Quid plura ad sap. ] Claufula qui com­
mendatoris epiitolx claudi fidebant, ut & aliae.
In hiftoria augufta ; DiSum faptenti fat eft. Sic
de Formulis variis cap. 11. i;. 14. Verba omifit,
fed fenfum exprellir, Senator fub Vitigis Regis
perfona Variarum lib. 1 o. epift. j j. Paucadixif
fe fapientia veftra fujficiunt , &c.

licet Grads qua certum numerum exprimerent.
Quod quomodo fieret exponit Atticus m fine Sy­
nodi Calchedonenfis. Iro Decreti par. A c. 47y.
Gratianus diftiuû. 7;. additis auabus harum
epiftolanim Formulis, quarum una Burchardicft
I1D.1. c. 117. Vide Sinnondum in Sidonium pag.

Cap «·.

Littera

commendatitiλ

] Clericis line
proprii Epifcopi licentia peregrinari non lice­
bat , nec peregrinantes ab alio Epifcopo fufeipi
& admitti poterant nifi à proprio Epifcopo com­

mendaticias litteras impetraffent. Gregorius Naxianzenus in Julianum : i» ivnoxn.» rmtdfmnr.
*'« if»'.» <1
tie Iho- tdt tfifM'.i aagpaipi··M’· Synodi Calchedonenfis Can. i;. I«w<* <»♦>
»·**' < ayVNHr ·· tllf* «U<> /«'«· rwa?M* VfPOvi
··<»·/·» fmii «am
uthirrl'.

Synodi VL inTrulio Can. 17. Synodi Agathenfis cap. j 8. Clericis fine commendatitiis epiftolis
Epifcopi licentia non pateat evagandi. Synodi
Epaunenfis cap. 6. Burchardus lib. u. cap.
157. 138.141. Formata ut plqritnùm apud La­
tinos Scriptores hae litterae appellantur. Optatuy
Milevitanus lib. 1. de Sy rie10 PP. Cum ÿù»
nobis totus orbis commercio Formatarum in une
communionis foc ittote concordat. live qubd cer­
ti forma cercifque noria concept* eflent, five
etiam à forma feu figillo quod addebatur , ut
putat eruditiffimus Jacobus Sirmondus in No­
tis ad GofFridum · cui pofteriori fententix fuffragari videtur quod dicitur in Synodo Cabilonenii fub Carolo M. cap. 41. Presbyterum qui
proptiu loco dimiflb ad alium migrat litteras ha­

copo tribuit , cui vices fuas commifetat. Nullus .
inquit, de Pontificibus tua per has victi ordina­

gno Senenenus Archiepifcopus, cujus eft hac For­
mata. Quod flt annus his litteris adferipeus oftendic. Ille eft qui Notas juris collegit Ac Carolo M.
dicavit ; quibus ipfe hos prxfixit verikulos :
Hac juris
Obtus Peu occipe Carie ,
Ofert devenu fu tibi Magne tmu.

Graica buminta J Solebant Epifcopi in For­
matis feu commendatus litteris, ne qua fraus fie­
ret, uti quibufdam notis Ac fymbolis, litteris vide­

109. 110. m. na. n;.
Ingenuitas] De ingenuitate ad Marculi, cap.
j 1. lib. x. abundè diximus.
Testamentum faciendi ]Salvianus ad Eccle­
fiam Catholicam lib. j. Uli teftamenti faciendi
arbitrium dant Ubertis t tu toUisUberis. Quod ple­
na libertatis, quà cives Romani efficiebantur ,
proprium erat, non Latine. Verùm hoc feculo
ejulmodi differentiam evanuiffe anted monui.

Cat

Mundiburdxm Ecclesiarum ] Marculfu*
lib. a. c. as. Synod. Matifcononf. 11. fub Gun
crxnno c. 7. Concilium Toletanum V. cap. 71.

Liberti qui d quibufeunque manumiffi funt, at­
que Ecclefia patrocinio commendati exiftunt,
ficut regida antiquorum. Patrum conftttuerunt-,
SacerdotaU defenfione à cujujlibet infolesuia pro­
tegentur , five in ftatu libertatis eonm . feu in
peculio quod habere nefeuntur.
Qnauxa agnationis ] qui dominus fervi
cui fe ingenua juhxit illis indulgct ut qui ex eis
nafcentur, liberi permaneant. Marculfus lib. a.
cap. x?. ubi plura. Vide Caffiodoram lib. 7.

Cag‘u

cap. u.

Traditoria ds tiara. ] Forma eft tradi­
tionis agri anted venditi.

Terram vil herbam ] Vide Plinium lib.
ax. cap. 4. Infrà cap. 4). Per terram vel her­
bam » ficut lex eft, ad partem $an& illius vifiu

Csf.·*

ç6i

ad Appendicem Marculfi.

962

De mominb boabat. ] Formula jurisjurandi
quod pccftare tenetur is qui adgrdwrem inter­
fecit , nimirum ob tutelam corporis fui & vim
repellendo ocddifle. Ejufdem argumenti eft ca­
put trigefimum Formularum Lmis Romane.
Coipus ] idus, ut vett. Gloftz apud Pitheum
tramtionis forma que ab Innocenâo III. Papa reâè interpretantur, noftris coup. Leg. Sabe. tit.
ddcribitut in cap. a. deconfuetudine.Htiu con­ iy. Si qui» ingenuus ingenuum fufte percufferit,

fus eft traÆffc. Sic Leg. Bajovar. cap. 17. rit. j.
Ed ration* firmet per quatuor angulos campi, au*
dtfgnaû» termini» , per fic varia fallut de tpfa
terra vtl aratrum circumducat, vel de herbis tu
ntmi», fiba fifitrit, Ego tibi tradidi & legitimifirüho per ternas vue*. Non diffimilis eft

ferendi formant ejfe poponis , qubd in fijtfmoA
donationibus modicum terre confuevü in manu
accipere , vel in extremitate poilu manu Prelati
Esclq/u ftftinetur, out fuper altart ponendum fub
tcftimoaio videntium & audientium fub diRa for­
ma ,
feotatio vulgariter appellator. De aliis

traditionum modis nonnulla notavimus ad Mar*
cuL lib. I. c. ij.
Extitum racists 1 In lignum fcilicet tradi­
tionis exibat, loco cedebar, vacuamque poifellionem in alterum transferebar. Aliis tamen exutum
feriptum eft ; ut fit fenfus, eum polleflione fe
exiulïè, ut alius ea veftiretur, fi feculi verius uri
licet. Vtrumque retineri poteft.
Cap. »1.
Notitia db sirvo j lnftrumentum vendi­
tionis fervi.
Cap.·*·
Notitia db jactivis ] qua noram fit
quendam vadimonium deferuifle. Matculf. lib.
i. c J7· undè petenda hujus capitis interpre­
tatio.
Cap. m.
Sbcvxitas ] Matculf. lib. 1. cap. it..
Ut illam lbddbm ] Lendis , pretium com­
pofitionis pro homicidio. Leg. Sauoe tit. 4).11.

& autem qui pnripitMu* eft mortuus fuerit, toti
letale fui componatur. ix. medietate lendis ejus
componat. Ille verb qui eum occiderit , ftamdhm
Legemeum componat. Leg. Frifioaum tit. a. Ex­
positor nec fint, nec lendem folvat ,fed inimici­
tia» propinquorum occtf patiatur donec fe cum
ais reconciliet.

C,F ·»

& tamen fanguis non exierit ufque ad tres coipos,
pro unoquoque tRu centum viginti denario» , qui
faciunt fol. tres ,fobat. Coipus à colapho, ut in

Leg. Sai. vet. codice.
roKBATUDUM ] Sic in Form. Leg. Rom. cap.
jo. Decretum Childeberti Regis : Judex loci il­

lius fo latio colleSo ipfum raptorem occidat, & ja­
ceat forbatudtu. Quafi fbrbatudus pro jure catfo

diceretur. Quod apertiùs traditur in Leg. Ribuar.

tit. 77. De homine forbatudo. Si quis hominem
fuper rebus fuis comprehenderit, & eum ligare vo ­
luerit, aut fuper uxorem , feu fuperfiliam , vel
his fimihbus , (t non prevaluerit ligare, fed coi­
pus ei exceffcrit, & cum interfecerit, coram teflibus in quadrivio in clida eum levare debet, & fii
XX. feu xiv. nolles cuftodire , & tunc ante judi­
cem in araho * conjuret qubd eum de vita forfac- ' hl-dui»
tum interfeciffet. Sin autem ifta non adimpleve­
rit , homicidii culpabilis judicetur. .
Inbaa noctis xui. ] Numerus i tefpondet
Legi Ribuarix, cujus particulam modo adferipfi.: in qua tamen ex noc loco pro xiv. legen­
dum elle putarem xliv. Alti viderint.
Sicut Lax bst j Leg. Ribuar. tit. 77.
Abud tabs aloaxius] Sic infrà c aj. poft

ipfum très aloaria & dnodecim conlondantet jura- ,
vennt. Plenius tamen inquirendum cenfco.

Aloarii videntur hoc feculo diâi qui probarent
6c hudarent idetnque aftùmarent, à laudando.
Undè 6c noftris hodie alonir, pro rationem proCap. »1.
Mandatum ] ejus qui propter morbum vel bare. Monuit Johannes Savaro V. C.
Licibus dimbxbaunt j hoc eft, fecundùm
starem rebus fuis fupereftenon poteft. Marculi,
Leges juraverunt eum qm juravit vera dixiiTe.
lib. 1. c. st.
Cap. v.
Pxbcaaia ] De precaria jam laris ad Mar­ Formula Legis Rom. cap. j 1. Similiter teftesfii
fimiles vfort» & cognitores ,fecundbm quod ei ju­
culi. lib. x. cap. $.
Cap. «A
Pxastaxia ] Pntftationis charta fuprà ad dicatum fiat, poft ipfum juraverunt, ut quicquid
jam dUhet ille de hac caufa juravit verum & ido­
Marculi, cap. 40. lib. a.
Cbnsvm ad lvmbn ] In precariis ab Eccle­ neumfacrumentum dedit. Leg. Alam. tit. 6. Suptà
fia conceffis fiJebat merces quatdam feu fenfus ad Matculf. lib. 1. c. j8. rortè legendum dixe­
annuus intervenire. Synodus Leprinenfis : Ei con­ runt , ut infra c. j $. &: 54.
Indiculus abgalis ] Regia epiftola qui Rex
ditione ut annis figulis de unaqtmqua cqfitta foUdxs id eft duodecim denarii adEcclfiam vel Mo- Comiti mandat ut cuidam, qui queritur quod
naftcrium reddantur. Flodoard. hift. Rhem. lib. }. alii res fuas retinerent, jus dicat·, aut fi illi Utisc. so. ex Hincmaro Quomodb Carolus, Pipini fàcere reculent, cogat eoa fidejufiôres ante Re­
Regis filius, eandem villam apud Tdpinttm Ar- gem judicio liftendi cauli dare. Matculf. lib. 1.
chicpifcopum obtinuerit in praftariam , ed condi­ cap. 17. & xS. Quid fit Indiculus, ad caput fextion* ut capella» ad ipfam pertinente» cum nonis & tum Marculfi expolitum eft.
Faatai illi Comiti ] Comitescivitatum fra­
decimi» Epifcopus Rhemonm retineret, & Rex
duodecim libra» argenti in luminaribus Ecclefia tris appellatione à Principe decoratos hoc capite
daret, & qubd fine cenfum tam ipfe Rex qudm docemur. Quod jus ur provinciae Redores 6c Pneficcejforts ejus netfolverunt.. Quem cenfum in fides confiîqucbantur. His euim id Caftiodorus
recognirionem domini pnrftari idem Hincmarus tribuit lib. t. cap. as. Additur qubd b Principe
innuit apud eundem lib. j. c. xi. Ne forti fiug- frater vocaris. Ita Majorianus Aug. apud Sido-,
geratur Imperatori qubd cupiditate illeEut fine nium lib. 1. ep. ult. compellat : frater Camille.
cenfum repetat quem in fuo» ufu» nunquam rede­ Videantur Novellx Theodofii, Valentiniani, 6c
gerat; fed cupiens evadere periculum ^ue fientto Majoriani, ubi non ratb illud occurrit.
In vbstao Ministbxio ] Minifterium pro
fuo in diebus fuit cenfus ipfe depereat, & ipfa.
(pmtorio. CapituL lib. x. c. 18. Sicut in Capitulis
villa in alodem vertatur.
Ppp
Tmt IL

Cap. i».

03

Hieronymi Bignonii Notas

quads hac re'Ms Comitibus deditam ia pwram
Mimfttriie idmsu perattitar naftintirm eft. Ec

paffim.
Sun* NOCTXS

TANTAS )

id «ft, intri toc

die*. Nam ime* temporis non numero din­
rum, fed nodium, finiebeut or anted didum
eft.
Auus Indiculus ] Imnumkas «ft militiae »
Cap- π.
que è Rege amendant.
D» omni hosts ] ccenim. Capital. lib. 3.
c. 9.10. QnùaMfiM dame asftros kabaubonéres in koftem banniau fuerù. Appendix Aimoiai
lib. 4. c. 0. Rsbtlismtibus Saxonibus Pagaruffi-

964

aoribrn occarrir. Snpd cap. a. qpnd pruMaieres
partout fisas ede jutae. Et cap. *9. m fine. Ita­
que quod heic dicitur apud noftrum ftgnaadum
bc aorimendum eft, per litteras anale JtufiftiUo
noftro firmatas. Nam, ut diximus, indtniln ugillum nan eddchamr.
Mannitvm 1 Mannite, in jus vocare. Leg.
SaL tit. 1. A alias fiepifiùnè, quafi monere.
Æqvauntia 1 Ùivifio hereditatis inter fra­
tre* j qux squalenda haic appellatur, quod
sequis penibus fiat. Marculf. lib. a. cap. 14.
Æqvauntia 1 xquâ lance. Indè hujus apicis
rimhia. Maiculf. lib. a cap. 14. aqud lance inter

mis, qui coatrb Rhenum fiminm coqjffiunt »ftre- fe vift faut loifft vel exaqueiffê.
Cote Ntonx posito ] Saprapojito paflîm in
nuas vtr Carolus hefttm mevit Francorum. Adnunciaùo apud Piftas cap. xi. üt pagenfist Formulis Leg. Rom. infra cap. xl. uni cumfuFranci qui cahaüos habent vel Man pojfimt t perpefms. Apud Jurifconfulcos cam omnibus que
cum fiât Comitibus in hoftem pergant. Noftris ibi eruat. Ciaufula in venditionibus., donationi­
bus, legaris, divifiouibu* hereditatis frequenhaft.
hunkimo ] feu heribenno. Pana eft pecu­ riffitna.

niaria ejus qui ad expediritmem pcft Principis
bannum feu edidum profisdus non eft. Grenoc.
Turon. lik $· cap. x4. Poft hoc Chiipericus Rax

PncutruM redhscDcvM ] De peculii A poefidii voce ad libium fecundum Marculfi.
Donatio ad casam Dii 1 Cala Dei proquacunque Ecclefia, quafi domus Dei. Hincmatw
epift. 7. c. 35. Providendum eft etiam ut de nihil

de pauperibus & junioribus Ecclqfia vel Rqfücn
juffit baanes exigi pro to qubd in exercitum non
ambulaffcnt. EtUb. 7-cap. 41. Poft kaccdiRumÀ Meatibtu promeû Presbyteri eoa prefumont qua
Judicibus datum çfl ut quiin hac expeditione tendi de facultaübus Ectlfû compmtvenmt vendere t
fuirent damnarentur. Capitular. lio. }.aa 14. vtl quqfi ad cafitm Da trudere »njfi ad EcdeDe heribeutno volumes ut Miffi noftri fideliter fiam oyae propria qfe debeat. $anè hodieque in
exaSare debeant. Et cap. ; 3. A dt. In Legibus Arvermn aacat Camootum quad Cafir Dei nomen

Cap.»»·
Cep·»

Loneobatdocnm heribanni mulda eft fexaginm
foliaonina. Vox eft hodie quoquè nota.
Dismanam J id eft « de domo extrahere.
Notitia na aoioamo ] Sapri cap. 1.

/)s

mmlbh maupicu

] Jusjmaadum mu­

lieris que veneficio hominem ocaddGracai£ibotur, qubd iabeet perinnem maleficam et nun­
quam temporafiet am propinaflec.
Malia vit ] ia jus feu ad mallum Comicis
vocavit.
Hiabas nauticas ] Leg. Sal rir. 11. De
maLeficus. Si quis alteri herbas dederit bibere , &
mortuus fuerit oüo uuHe donariis Λ quifadantfoUdos ducentas , adpabilis judicetur. Si verb bibe­
rit & mortem non fuerit Src. ille qui dedit pio
aliquo maleficio culpabilis judicetur. Geagx.
Tih. lib. 5. cap. ; 5. de Mummolo, qui male­

Cap. U·

Cap. it.

Cap. j».

Cap. ia.

ficii incufiuut eft qubd herbam fe habere ad tor­
mina St dyfenterians fanandam profedàs fit.
Apud eundem Greeorium per herbarum venena.
Indè exherber.
Cuno ] Dooario i patre uni ex filiis fade,
ut pnrripuam illud habeat. Similis eft apud Marcuff. lib. 1. cap. 11. que in nepocesn comûnur.
Evacuatoua] apocha, fiipci ad Masculi,
lib. x.cap. 35.
Limllos dotxs ] De libello docis fiipci ad
lib. x. cap. 15.
Mancipia stantia ] Villici, qui fundum
exercent, A inter inftrumenta fundi numotantur.
j
Indiculus nicALi* ] Videndus Marculfm
lib. 1. cap. 37.
Arvo n. siunac. ] dpd heic dickur pro
«mi, autper. Quod non ratb in illius fiKuliauo*

valut peopcnm fibi tarinuic. '
Gkaha illa ] Comitata illo. Supd ad caput
fêprimum.
Apud soa. m. vssa sum conq. ] tamam
viduet tutum ftance conjugio quscfimmm. Piam
Da siuTm» luctuosa naaenrrATi 1 Ita Pa­

pinianus apud Juftinianum L ult. Cod. <U inflituc. A fubftirar. La&tejam heredhtatma ad muirem venire emovit. MrnAuao trjfts fuccqffio.

Inftitat. de Senarufixmful. TartulluuL in princi­
pio. Infiaiprio Viennanfia : Misant ranurru
CONTAA votum PP.
Emunitas Sanctomum ] Privilegium immunitaris Monafterio i Rege concefiûm. Qua de re .
plura ad cap. 3. libri primi.
Hominibus vamn nostmis] Fortaffe legendum omnibus vaffis neftris ; aut fidtem adden­
dum hominibus & vaffis noftris.
In cvktibvs vn. viuts 1 Villas etiam curtas
didas firiiTe hic locus oftendit. Sic in diplomate
Caroü R. pcoCerbeix Conobio, vUbufm cur­
tes velus qua deinceps in parte iffists Ecâqfia vo­
tuerit dribm niteas augeri. Ec inTradiriombus
Fuldenfibus ub. a. jttgtnm cmtferum dicitur m

quo «dificium rufticvm A villula eften Leg. Sa­
bae ric. 4. oBMM aftodem domds five curtis.
Oiim quidem cortem Romani dixere eam viUs
panem que manibus cinAa eft, A in qua parmulca ruft»ca opem exercentur. Varro de re ref­
rica libd 1. A Palladius lib. 1. Sanè in Synodo
Conflnenrina anni dccclx. alitar acaptmr. Cur­
tem enim adlam A comitatum Principis vo­
cat : m hoftem & ad placitam five ad curtem ve­
niens.
Rbtkibut.

xxact.

] Exadare pro exigere.

«i;

9^f

ad Appendicem Marculfi

Marculfus lib. 1. cap. a. Diplomata Ludovici Sc
Caroli Calvi pro S. Germano, qux interferuntur
continuationi Aimoini lib. 5. cap. 10. tc JJNeque fervitia ab eis exaller , neque paraveredos

Indiculus axoalis ] Exemplum immunita­
ti· veâigalium â Carolo Rege conceffie.
Nullas venditas J Vedigal eft rerum in
foro tc publicis nundinis venditarum , cujus
mentionem in Gallicis quibufdam vetuftis inftrumentis legifle memini. Hodie quidem re­
rum immobilihum
dicuntur venta.
Rodaticvm 1 Capitul. lib. 6. c. 145. Ut

nullus homo prqfiunat teloneum per vias t nec per
Villas rodaticum . necpulveraticum recipere. Hodie
Rouagi. Quod vedigalis genus ex vino vendito
colligitur. Roeatiatm in diplomate Dagoberri
Regis de mercato S. Dionyfii, ubi varia tributo­
rum nomina tecenfentur, tc in Prxcepto confir­
mationis Pipini Regis de eodem mercato : Nec

966

fit, mihi plané non liquet ; dr fbrtatfè mendum

eft. Sanè dubitavi num legendum effet à pan ,
quod eandem & parem vim habeat atque inftru­
menta amifla. Quam vocem d pari tc appartins
eodem ferè fenfu hâc state ufitatam fuiife repério. In regiftro B. Gregprii lib. 7. eft epiftola ut
fyifcopi cum mulieribus non habitent, qux ad
plures Defenfores & Subdiaconos feripta eft. Ad
dirur appartins ’ id eft, omnibus eodem exem­
plo. Nam etfi pluribus fit inicripta, ad unum tan·
turn loqui Gregorium manifeftum eft. Sic eodem
lib. ep. 111 accipienda eft epiftola inferipeio ;

Syagrio , Betherio, Plrgiho, & D^fiderio ipijcopis Galitarum à paribus. Et apud Hincmarum
ep. 6. c. 18. Zofimus Papa ad Aurelium & univerfos Epifcopos per AJricam conftitutos . uni ·
vcrfofque Epifcopos per Gallias & feptem pro­
vincias conftitutos , G unrverfis Epifcopis per
Hifpaniam conftitutis , à pari , hoc eft , eodem
exemplo. Anaftafius Bibliothecarius in Hadria­

no : Apparem ipfius donationis per eundem Ethe
do navigiis , nec de portibus t nec de carris , nec rium afertii faciens ipfe Rex ( Carolus M. ) intus
defournis ullum teloneum vel foraticum Λ fex ro- fuper corpus B. Petri , fubtus Evangelia que ibi­
teticxm t velpontaticum , vel portaticum , vel fa- dem ofculantur t pro firmiflima cautela & sterna
luuuiatm , feu cefpitaticum ,five mutaticum , vel nominis fui ac regni Francorum memoria propriis
aliquam exaSionem aut confuetudinem exigere.
manibus pofuit ; aliaque ejufdem donationis
Foaaticum ] Prrcepta Dagoberri & Pipini,
exempla per Scriniarium hujus fanBa Ecclefia
K: modb exfcripfimns. Diploma Ludovici & defertpta, ejus excellentia fecum deportavit. Alio­

harii in continuar. Aimoini lib. 5. cap. 10.
Hodie cerné foragium jus illud vocamus quod ex
vino minutarim vendito debetur..

Pontaticvm ] quod in pontibus pro tranfitu
datur. Capitular. Iro. j. c. ix. Placuit nobis ut

antiqua & jufta telones à negotiatoribus exigan­
tur , uuti de pontibus , qudmque de navigiis feu
mercatu. Idem Carolus Imp. tc Ludovicus pro­
hibuerant teloneum exim ubi neceffe non eft
fluvium per pontem tnuJmeare, tc ne quis co­
gatur ad pontem ire telonei caufiL Capitular, lib.

4. c.

y 1. In Legib. Benearnenfium , pontage.
Seu mbacaoa ] mercatus.
Commsacius ] negotiationis focius.
Neootium ] Negotium pro re venali, merx.
Sic negotium pro mercatura in Capitul. liL 1. c.

ix 5. Si hoc propter necejjitatem comparat, ut fibi
habeat St alus tribuat, negotium dicimsis. Gregor.
TuronenL de miracul. lib. 1. cap. jx. &cap. 5I.

Negotia multe in atrio protulerunt.
Rslat. q. dic. aeinnis ] De inftrumcnto-

rum lit judicium.

Chaat. kiu q. dicituk ] Apparet heic appennis vocem deefle.
Hiaeditoaia ] libellus feu epiftola qui patet
filiam naturalem, quam ex propria ancilla fiifceperat, ad hereditatem fuam vocat, alias non
fucceifuram.
Jactante denario] jaAato denario ante
Regem. Manumiflionis modus, de quo ad lib. r.
cap. ix.

Kedemvtionale ] Seu charta rtdemptionalis t
per quam fervus (eipiutn de peculio fuo redi­
mit , Sc dato pretio libertate i domino donatur,
ita ut obfequiis omnibus tc jure patronatus libet
&' immunis permaneat. Quod ita demum pro­
cedit , fi fciat dominus nummo· peculiares elle.
Alioqui enim ( ut eft in Leg. Bajuv. c 15. tit. 7.)
Si quis fervus de peculio fuo fuerit redemptus t v

hoc dominus ejus forti tufeterit t de domini po­
teftate non exeat : qu 'ta non pretium t fed res
fervi fui t dum ignorat , accipit. Quod caput

rum amiffione vel exuftione , qux hoftium in­
cudit aut quolibet alio cafii accidir, faris multa
ad i), caput libri primi ; ubi litterarum princi­
palium exemplum proponitur qux ab eo quijacturam palfus erat impetrari (olebant, ne difficili
poftei probatione ejus jura deteriora fierent. Heic
autem fimilis quxdam Formula exhibetur, non
tamen i Rege, fed έ Comite data; qui, fedente
in judicioComire, tcftes adhibentur qui alkujus

cxfcnpfit Benedictas Levita Capitular, lib, f.

domum cum mobilibus rebus, chartis tc inftrumenris qux inerant, incendio confumptam teftentur. Uebque Comes ejus rei teftanonem in
fcripdsrodaÂxm concedit, ut res omnes quas hic

alode.

antei poffidebas, in poftcrùm fecurè etiam pof-

Cautio di vinea ] Oppignetstio eft vinea
pro debito, cum anrichreu.

apsnnis] Sic in Formulis Leg.
cap. aS. Qu* autem ejus nominis origo

Aaipennos tantos ) Menfura eft tens,
ut tc jugerum , acta , bunnana, arialis, open.
Pppx

Qda dicitua

Rom.

Tsm. U.

cap.

In amicto ] in vefte.ex qua amiAus diAione
fupplendx lacune fuprà cap. : j. de 16.
Ηιαεογγοαια ] Cùm Lege Salica filia in an­
tiqua petris alode non fuccederet, tamen hxc
Formula ad hereditatem admitti poteft, ut cum
fratribus portionem ferat. Marculi, lib. x. cap.
ix. ut filia cnm fratribus in paterna fuccedu
Lix Salica continit ) Tit. ix.
AeudGsamanos tuos ] id eft, cum germa­
nis tuis.

Cay to-

967

Hieronymi Bignonii Notæ

Gregor. Turon, lib. J. cap. il.

Statutum fuerat
ut pojfijfir de propria terra unam amphordm vfii
per anpennem redderet. Hodie arpent. Gloffix vect.
Aspendium, ■*<*«*. Quam vocem Scaliger in Di­

C«P. J».

c*p. J».

ras Valerii Catonis Latinam etib contendit,
quali asvipennium. Repeti» tamen apud Colu»
mellam de re rufticalib^t. cap. 1. Gallor ffimijugerum arepennem vocatie. Nunc cerri ut pluri*
mùm pro mtegro lugeto accipitur.
Sic va itas j Pe fecaritat» Marculi, lib. a.
cap. if. A fumi cap. p.
Cissmiet ] Pro cecsdilTet.
Donatio ad mios ] naturales videlicet,
non ex juftis nuptiis procreatos. Pertinet hec
Formula ad Legem Romanam.
Lex et consuetudo sxeoscit ] Jure Ho­
ir mo filii naturales patri ex teftamento heredes
elfe poterant in aflern, atnue adei> in fubftitutrône fatia, fi fine liberis aliquis decdTerit, Pa­
pinianus exiftimarit deficere conditionem, fi na­
turales liberi extarent. 1. Ex filio. 17. $. Si quis.
Ad Scnatufconf. Trebel. 1. Generaliter. $. ult.
Cod. de intiitut. & fubftit. Lege tamen â Va­
lentiniano , Valente, St Gratiano latà, is qui leÊtrimos filios vel nepotes aut patrem vel matrem
i betet, non poterat naturalibus Uberis plus un­
da relinquere. Qubd fi non client jufti liberi, nec
Caret aut mater, ufque ad tres uncias filii natura­
ls confequi potiunt. 1.1. Cod. Th. de naturalibus
filiis. Anaftafius portai conftituit ut fi quis concu­
binam uxoris loco habuerit, & filio· ex ea fufee·
perit, illis polfit omnem hereditatem relinquere,
non extantmus aliis, L Jubemus. Cod. de naturali­
bus liberis. Sed id Juftinianus immutavit & ad femilTem reduxit. 1. Humanitatis, eod. tandemque
revocavit Nov. 19. ut in aliam inftitui potient. In
Galliis autem veterem ufum fervatum nutie docet
hec Formula, nec obfetvatam Valentiniani ConIHtutionem de tribus undis. Qub pertinent lute
verba, confuetudo expofeit ; maximique propter
commixtionem exterarum gentium, qwe natura­
les Eberos à legitimis vix di&ernebant.
Bene inoinuam ] impari tamen dignitate.
Alioqui fido affietiu uxor efle poruiftêt.
Natvkaies ASViLLANTua ] Innuit line do­
talibus inftrumentis non intelligi matrimonium,
nec legitimos nafei liberos. Modeftinus tamen
inter regulas Juris refett, in liberx mulieris confuetudine non concubinatum etie, fed matrimo­
nium. L In libera. De ritu nupt. Quad ita intelfigendum eft, fi quidem afteâu & honore uxoris
fit habita. Sanè enun, inquit Ulpianus, niti dig­
nitate nihil yuereft. L hem legato. De legatis ;.
Et Papinianus cùm dixitièt donationes in concu­
binam collates non pofie revocari, adjicit : An
autem maritalis honor & affeSia pridem praceffirit, perfonis comparatis, vita confunitione confidcral perpendendum effi. Neque enim tabulas

j i. de donat. Sed
portes! receptum eft <3c Theodofias» Jure proba­
rum ut inter impares honeftate perfbnas non aliis
conftaret matrimonium , nifi dotalibus inftnuneotis confcriptis, nec aliis leg'mmi etient liberi. 1.
Si donat. C. die nupt. 1. j. C9d.The0d.eod.Qub
referri poliunt hujus Formule verba ,fed talis caufi ite. Non dubito hoc jus poftei έ Juftiniaoo
facere matrimonium. L Donat,

968

immutatum, ut aciam inter imperet legitimaef­
fient matrimonia tine inftrumentis dotalibus. 1.
Imptrialu. $. Immo. Cod. de nuptiis. Quam Le·
gem idem refixit Novel· ^4. fixit curium Nov.
ns. «sceptri tUuftribus viris, quo· non aliter
matrimonium contrahere voluit nili dotalibus
inftrunaentis confiritis , ceteros ex fido aftêâu
uxores ducere. Sed Juftinianeum Jus necdum in
Galliis ufu receptum fiiifl· Jam antei animadver­
timus.
Mandatum ] Forma mandati ad infimandam
8c publicandam fuperiorem donationem. Quo
faûo ojufinodi naturales Eberoe legitimos effici
Bc legitimam percipere petris fiiccemonem docet
hcc Formida.'
Gesta ] Infinuatio 6c profeffio apud aâa mu­
nicipalia , ftabiliende ic firmande donationis
gratis. De ejufmodi getiis vide Marculfum lib. t.
Ct^MSTOLA ] i procuratore feripta, qui fe ex
mandato donationem inlïnnaflè rrièrt.
Guta manumisi. ] Ait* funt manumiffionis in Ecclefia celebrate, ex parte tamen mu­
tila.
Lata ni ac. testât. ] Primus Diaconorum,
five Archidiaconus. Prcerat ille Ubertatibus que
in Ecdctia dabantur, manumiffionifque tabulas
conficiebat, ut hec Formula tetiatur. Leg. Ribuar.
tit. 5t. Qai fervam fuum pro «filma fuo remedio
fou pro pretio fecundum Legem Romanam liberare
voluerint, ut in Ecclefia coram Presbyteris. Dia­
conibus , feu conflo clero & plebe , in manum
Epifcopi fervam cum tabuler tradat , d Epifco­
pus Archidiacono jubeat ut ei tabulae fecundùm
Legem Romanam , qud Ecclqfia vtvit, feribere
faciat , & tam ipfi qudm omnia procreatio ejus
liberi permaneant, Be fub tuitione Ecclefia con­
fidant. Statuit etiam eadem Lex Ribuaria ut fi

in Judicio connoverfia exiftar utrum aliquis liber
an fervus fit, Bc manumitiionis tabule in dubium
vocentur, ut Archidiaconus & teftes ante Regem
vel Epilcopum hac de re J urent ; & fi verè manu*
mitium furti· afleveraverint, multis xiv. folidorum Archidiacono debetur ; fin minùs, fervum cum pari multi* domino Archidiaconus
rritituere Jubetur. Ex quibus non parum lucis
huic capiti accedit. Idipfum teftatur Amalarius
Trevirenfis, ubi de Archidisconi officio agit,
non quidem in vulgatis, fed in Mf. codice S.
Vitioris Parifienfis. Gejla , inquit, Ubertatum
Epifcopo defert. Ebo de Miniftris Rhemenfis
Ecclefie, in Archidisconi officio : Libertates li­
berorum cum tefiibus probare , alienorum fervo­
rum ad gradus venire volentium exigere; potsfiatem etiam habens libertatem ccclçfiafiicâ proprii,
de familia facere , it alienis exigere.
Vindictaqvx mmuajii ] Impropriè. Nam
aliud eft vindiftâ manumittere, aliud in Eccle­
fia. Sed qui* vetuftiflimus plene libertatis danda
modus erat per vinditiam , ut manumiffi cives
Romani fierent, ideb hoc nomine in manumiffione Ecclefia ufus eft, que poft Conftitutionem
Conftantini eandem vim obtinuit.
Constitvt. Constantini J Conftat manumiffionis in Ecclefia Conftantinum autiorem
fuifie. Quod pndbrtim honori Ecclefiarum tri-

Cap-n>

Cap.

Η·

C*F. Ji.

Cxt-1*.

969

ad Formulas Sirmondicas.

butum eft, fed te libertati, cujus adipi&endx
apud Magiftratus propter varias ambages major
tum erat diftiailtas. Ties igitur edtte funt â
Conftanttno de ea reCoaftitutionm : quarum una
eft io Cod. Th. tit. De manumiffionibus te Ecclqfia ad Ofium Epifcopum , eaque poftrema ,
nimirùm Crifoo & ConftanrinoCcml Eft aba huic
prior in Cod. Juftinianeo, De his i»
mauuttMtv, ad Protogenem Epifcopum, Sa­
bino Λί Aridio Rufino Caff. JamdadaMB plaçait >
inquit Conftantint» t ut in Eocl^ia Catholica
libertatem domini fuis famulis preface pojfint ,
fi fab afpeBu plebis adfifientibus Chrÿhanontm
Aniifttbus id faciant, ut propter faiii memoriam
vice ollorum interponetur qualifcunque feriptura. Ex quo apparet prreertifle & altam qux

non extat. Sanè Soxomenus Hiftor Eedef. l.b.
1. cap. 9. aflerir très Conftantinum Etrillé Le­
ge* de manumiflionibus in Ecdeftis. Au&oris
verba quia huic Formula: lucem atterunt, vifum
eft adienbete : ai»· ni «·μθαν·» ni μν^*9ι1^>6*
<*' ùoouif *Λ ·· m3* ruKmien
S w.AMr /.«Z^u'at time ouf· *W a?î*«> 4 àfd-ttO- ÎAuSifim . m «aad«A fun*m» mOUmi , rftte Ι·Λ npstf,
■r'’* r*’ " mh «μλ«πΑμτ >Λ*Ιΐ0·ρ»»

»1 , ÛM /*4?*·'

<·?*··· » •·α4·Ζ·« f'u/mmit ηΓ-

y·*». μ·*** ·$< itt&it
(·> qlfU »»» fofgw , (Sur

tS/me ta>uiqi4«< » vm«

Cap, i

terne, lu <Ίι ni
tit wp v»flw

isubtfib*.

970

inftrumento ejufdemCrmobti , in pago Bkftqfi'
in condita Cabrimaceqfi t in loco nuncupant/*
Alvaria*. Condite nomen pro Comitatu videtn'

ufurpari, À quo etiam vocabulum fumpiiffe dixe­
rim. Nam & Hifpanis Conde pro Comito dici­
tur. Dubium tamen movent exempla ex Tabu­
lario S. Martini, qux iiipri icripfimus ; ubi peft
pagum condita defagnatur; ftc fub condit», villa.
Originem certè ad Comitatum lubens referrem,
donec certior appareat. Contradam quoqoè pro
regione etiamnum dicimus ; ab eadem tarfitan
origine.
Cum om. supaaiosito ] Synodi Meldenfir
c. 17. Ut res ecclefiaftica temponprincipatûs vef­
tri ablata ex integro prafentalUer njtifuantur &
reftituta conferventur, ficut tempore avi & patris
vefiri fuerunt ; excepto fuperpofito, quod ad ufus
pofiiAmtium abfwnptum efi. Suprapofitum Grrcir
iifut in l. Titia. J 4. $. Lucius Titius, de Ieratis a.
Itiutfm JAv aut < rntie
gud··» vd{umubi'ie iSf·
•au à*7i nunut. Qux Papiniano dotes pradionm,

1. a. de irdhud. & inftrument. Leg. Appellantur
etiam repofita. 1. Si mihi Μανία, pa. 5. ult. de
legaris b Enthecam dixit B. Aoruftinus quicquid
navi imponitur, fermons ad mnes in eremo.
Can. Nolo. 1 a. q. 1.
Mandatum ] ut fuperior donatio apud afta
publicetur & inlinuetur. Marculfus lib. a. cap.
jl. Incertus audorcap. <4.
Gssta] Marculfus lib. 1. cap. 37. Incertus
au&ot cap. 54.
Vin ditio ] Marculi, lib. x. c. 19. 10. ti.
Incertus, auânr cap. 14*
Condita illa J Supd cap. 1. & paflim his
Formulis.
Calumniam vïl aie. ] Calumnia, ut anted
monuimus , in veteribus inftrumentis bc apud
Marculfum he slim Formularum auâores pro
a&ione accipitur. Leg. Longob. lib. s. tit. 17. Non

Caf **
Ctf- »·

Qux poftrema non eft aflèquutus Latinus Tripar­
tite interpret; fed ex hac ronnula interpretatio­
nem claram & cenam accipiunt. Hujus manumiffionis preciarum extat exemplum apud Ennodium Ticinenfem Epifcopum, de Gerontio Agapid fervo; ubi elegantiffimum ex B. Auguihui
car »·
termonibus nondum editis locum adfert eruditiffimus Sirmondus. Eft etiam ea de re Aurelianenfir inferiprio, quam multi exfcripfere ; quam ta­
men pofterioris statis effe exiftimo, circa tertix rojfumus ui una caufa duas imponere cAumniar.
Regum noftrorum familix primordia.
Leg. Burgund. tit. I9. calumniam moven. Indè
Ea tam in condition! J Etii nulla lacunx
vernaculis Scriptoribus calangert & annota in manuferipto heic apponatur, quxdam vetuftis
quxque diplomata calumniam calange
tamen deeffe mamfeftum eft, ea fcilicet qu.r ad tiquiflima
interpretantur. Rogerius Hovedenus Annal,
gefta manumd&onis de qua agitur pertinent.
parte politi. De controverfia inter Caftellx dc
riavarrx Reges, cujus Henricus II. Anglix Rex
arbiter erat : Calumnia Regis Catella. Rex AlAD FORMULAS SIRMONDICAS
defonfiu CafieUa & Toleti conqueritur St petit d
Rege SanQio Navarra avunculo fuo fibi fieri
onatio Ecclisias ] Donationum ejufmodi exempla varia Marculfus’ tradit libro nfiitutionem &c. Pofted : Tunc fumxerunt
Epifcopus Pampeluna & alii nuntii Regu Na­
fecunda
In condita illa ] In defignandis locis fo- varra t & nihil eorum qua ab adverfariis ftâs
proponebantur
contradicentes t fcriptum quod­
leut hx Formulae condito vocabulum ufurpare.
Quod nec apud Marculfum fic incerti auftoris For­ dam t in quo petitiones & calumnia v allegatio­
mols ieperitur , nec etiam alibi facilè occurrit, nes fua feribebantur, protulerunt in hac forma :
t^uo nomine certum locum hc territorium defi- Calumnia Regis Navarra. Petit SanSiut Rex
gnari apparet. Sic in donatione Haganonis ad S. Navarra Cudeio Monafterixm t mentem da
Martinum Turooeniem, cujus particulas antei
Cut- *·
Obligauo ] Precaris fpecies eft, qmtobprotulimus : fridegifo Abbati trado manfum nof­
trum dominicatum quem extrd confortium fratrum noxiatio à MarcuMb appellatur lib. a. c. y.
PnscAXiA ] Marcuuf. Ub. 1. cap. ,. dc 41. Cap. 7in hereditate habemus In pago Bltftnfi, in con~
dita ponte Lapidesfe, in vilia Blidarico &c. par­ Incertus aisftor cap. 17. & 41.
c«r r
Vin ditio ds ssavo ] Marculf. lib. 1. cap.
tibus S. Martini tradimus cum hontinibut ibidem
commorantibus t quos colonario ordine vivere as.
cap.
Vindctio di simstifso ] Quod heic di­
con/Hanmt &c. Data xvu. KL. Junii anno v.
Uladovici feremjfimi Imperatoris. In alio veteri citur de libero homine qui feipfum vendit,

D

971

Hieronymi Bignonii Notae

non otnninb convenit cum jure Romano, de 00
qui ad pretium participandum venundati palfiu
eft . ideôque ad libertatem prodamare non po­
teft , nec manumiflus pnftinam ingenuitatem re­
cipit. I. <. 1. Et fervorum, a 1. de ftacu hominum,
i. 7. de Liberali caufa. Quod etiam in defuetudinem abiiflé Grxci notant iib. >9. Bafilic. Non
enim feipfum vendebar, fed ob participationem
pretii ab alio vxnire patiebatur, ignorante emp­
tore. Nam fi ille fciens Uberum emerit, ad liber­
tatem venditus proclamare poteft. 1. Liberis. 7. §.
Si quis jciens. De liberali caufa. Heic veto liber
homo pretio accepto emptori fcienti prudentique
feipfum addicit. Quo pertinet iniignis locus B.
Tom. to. Auguftini in Scrmpn. Hic mos fold inter emen­
tem vendentemque fervari , ut is qui fe alieno
cupit dominio mancipare , aliquid pretii pro jac­
tura propria libertatis & addictione propria fervitutis d fuo confequatur emptore. Gregor. Turonenfis hb. 7. c. 45. de fame qux per Galkas
grairabarur : Graviter tunc negotiatores populum
fpolutverunt, ita ut vix vel modium annona aut
femimodium vini uno triente venundarent. Sub­

debant fe pauperes fervitio , ut quantulumcunque
de alimento porrigerent. Jeremias th ren. cap. J.
JEgypto dedimus manum, & ftjfyriis utfaturaremur pane. Leg. Bajuvar. cap. 6. tit. 5. Quam­
vis pauper fit , tamen Ubertatem fuam non perdat
nei hereditatem fuam ; nifififpontaneà voluntate
alicui tradere voluerit, hoc poteftatem habeat fa­
ciendi. Quinimb & feipfum pignoris loco dare
mos erat. Leg. Bajuvar. cap. 1. tit. 1. 5. St verb
non habet, ipfe fe m fervitio deprimat , & per
fingulos menfes vel annos quantum lucrare qui­
verit , perfolvat cui deliquit , donec umveifum
debitum reftituat. Capitul. lib. j. c. 19. laber qui
fe loco wadii in alterius poteftate commiferit ite.
Jotuandes de rebus Geticis cap. 16. Satiùs dclibc'a’it ingenuitatem perire quàm vitam. Quam
quam ibi agitur de patribus qui filios fuos diftraxerunt. Tacitus etiam refert Germanos alex ita
deditos fiiilfe ut exaemo ac noviftimo jadu de
libertate & de corpore contendant. Kicius, in­
quit , voluntariam Jervituttm adit : quamvis ju­
nior ,quamvis robuftsor , alligari fe ac venire

patitur.
C«p.

Epistola collictionis ] Formula eft quâ
Matricularii Ecclefix alicujus teftanrur fe puerum
expolitum collegifle Sc certo pretio eum vendidiftTe fecundùm Legem Romanam. De expofitis
infantibus varium ruit jus, nec olim fatis certum.
Id indicat Plinii ad Trajanum confultado, &
ejufdem Trajani referiptum de his qui liberi nati,
expoliti, & in fervirute educati funt, quos vo­
cant
: de quorum conditione & alimentis
cunfulend Plinio, Trajanus non putat adfertiouem denegandam iis qui ex ejufinodi caufa in
libertatem vindicabuntur , nec ipfam libertatem
redimendam pretio alimentorum. Tamen prop­
ter alimenta quali vice pignoris retineri potuiflê
oftendir M, Quiutilliani declamatio 178. de ex­
polito quem pater recepit. Kis, inquit .fure quàm
pater non fuerit ? Recipere illum nifi folutis ali­
mentis non potuifti , it tibi ut pater ejfe incipias
emendus. Qub etiam pertinet Diocletiani Conftiruuo in 1. Paicr. 16. Cod. de nuptiis. Conftan-

97*

tinus verb (latuit ut qui projeâum de domo vo­
luntate patris vel domini coliigerit, ac fuis ais.
mentis ad robur provexerit, eundem retineat fub
eo ftatu quo voluerit, id eft, five ut Elium, five
ut Cervum, nec pofle patrem vel dominum repe­
tere. L 1. Cod. Th. de expofitis. Multb magu fi
dominus vel patronus expofuerit, omnis repeti­
tio denegatur adversus eum qui mifericordii duc­
tus collegit. 1.1. eod. in qua adjicitur : Si modb
teftes tpifcopalis fubfcriptio fuerit fubfecsua , de
qua nulla peniths adfecuraatcm pojfit ejfe cunc­
tatio. Extant etiam ea de re varia Synodorum de­
creta. Synodi Krelatenfis II. c. ja. Si expojitus
ante Ecclefiam cujufcunque fuerit mifereuione col­
lectus , conteftationis ponat epiftolam. Etfi is qui
colleRus eft, 'intrà decem dies quqfitus agnitufque
non fuerit, fecurus habeat qui collegit. Sani qui
poft pradi&um tempus calumniator extiterit, ut
homicida ecclqfiafiicd dijtriclione damnabitur,
ficut Patrum fanxit axHoritas. Synodi Vafenfis,
qux Theodobo Jun. & Diofcoro Cotf. habita eft,
c. 9. De expofitis , quia collata ab omnibus que­

rela procejfit eos non mifericordia jam fed cani­
bus exponi, quos colligere calumniarum metu
quamvis infelix à precept'» mifericordia mens
humana dctreHet, id obfervandum eft , ut fecun­
dum ftatuta fidelijftmorum sdugufiomm piijfunorumque Pnncipum quifquis expofitum colliget,
Ecclefia conreftetur, poft contcftationem colligat.
Nihilominus de altari dominico die Minfter an­
nuntiet ab ecclejiaftico expofitum ejfe collettum,
ut intrà dies decem ab expofitionis die expofitum
recipiat.fiquis feprobaveritagnovijfe , colle&ori
pro ipforum decem dierum mifericordia prout va­
luerit ad prafens retribuat, aut in perpetuum cum
Dei gratia , fi voluerit , pojfideat. Si quis expofitorum hoc ordine colleBontm repetitor vtl
calumniator txtiterit, ut homicida habendus eft.
Benediâus Levita Capitul. lib. 6. cap. 144. At­
que etiam Marifcenfis Synodus apud Burchatdum
jubet ut i Prcsbyterri illud annuntietur, non in
terficiendos liberos, fed pociàs aliène mifèricordix exponendos ; idque ne puellx aux danculb
corruptx concepÛTent, liberos interficerent. Ita­
que hax Formula ad execurionem ejufinodi Le­

gum & Canonum pertinet. Contrd tamen Jutamanus definivit expolitos efle liberas & irçenucu,
licèt fervi nari fint, nec vindicari pofle ab eo qui
expofuit, nec eo qui emit vel fuftulit, ne ex pie­
tatis officio lucrum faciat. 1. j. Cod. de infant,
expofitis.

Matkicui4*ii ] Matriculam pro indice,
albo, feu notitia accipi notum eft. Prrter innu­
meras lmpp.Conftitunones qux eo vocabulo utun­
tur, Vegetius de re militan iib. 1. c. {· punHir
milites mferipti & matriculis 'inferti jurare folent.

Eodem fenfu matriculx Ecclefiarum in ttftamento B. Remigii dicuntur Catalogi psiipsrem
qui ab unaquaque Ecclefia ftipendia recipere fi»,
liti erant : Pauperibus duodecim in matricula po-

fitis, ante fores Ecclefia expeBantibus ftipem,
duo folidi unde fe reficiant 'ufmuuur. In reftamento Sonnatii Rhemenfis Epifeopi apud Flodoaidum lib. 1. c. 5. sdd matriculam Rhemetfis

Ecclefia nonnulla contulit denaria. Ceteris quoqui
matriculis vel congregationibus diverft delegavit

ad Formulas Sirmondicas.

975

■tau». Qo® mon» apetdfimè defcdbit
Hincmarus epift. 7. cap. |O. Epifcopi Se marri·

calariu perfiagalar EÙkfiat jetai faadtaum St
pofiibeluattm lad arm
at Pntbjeeri
pro l»ai motricala xaaia ttaptti t at fat pa­
rante fiant Sr robgfiet m aedm «triode col­
locent t net opère âb iffit moarirvleriit exigentt
non Se meincabtriie bebtdcne St nonariae ft~
dont, foi poapont ac itbdtt Sr Je aaSom villa
St pta Sccimom acdpitmt matricalariae fidant.
Qiwd loci matricadarii Siœau qui ia nutri­

Müm

cula infcripd funt, ut edam apud Gregarium
Tur. hb. 7. cap. 19. NonnalE matricaianoram
St rehgeoram paaptram pro fidere mmmifib ucturn ctiitlt ennaMpr erertore. Idem du miracul.

hb. 1. cap. ,7. Sed in hoc capita dc alibi puffin,
qui in firçulis Endrins maancubr pauperum cu­
ram agebant, & eorum ftipendjadi^eafabanr,
matnudarie appellantur. Hodie Morgaellieri, te·
rum Eccleii* adminiftratotts. Matricuhrios por­
té cuftodes Eockfiarum Wandalbenus Diaconus
iumcpratatur. Vidit hanc Formulam Cuiacius,
ejufque partem exfcribit ad Sentent. Padi libam
quinam.
Ad ostia Eccxisia ] Ibi enim jxponebenrur. Synodi Maafcenfis cap. 6. apud Butchardam : Decretam efi "t •"iVTufPu Eruhyter ia

Aichyhu in pMttf.

974

,Ληκ tdlffiu aetibon. ScoL

eudi ha h thi hiat

Pia raiDVCM ] Triduum heic exempli caafl
apponitur. Nam decem dies pra-bniuntur Synodo
Attlaconfi U. c. j*. dc Synodo Vaftnfi c. 9.
Lmis oMDteiM 1 L. t.Cod. Th. de eapofitis.
Ea conroaa Tubodomani ] L. 1. QxL
Th. de his qui fanguinolcnoM emptos vel nurriend. accep. qu* bcèt de expoiios tx» loqua­
tur . tamen par eft rado dc idem jus. Itaque neic
pcoftnur, ur appareat venditionem i Matricula·
dis faAam raram manere , dc ex ea emptori jus
efte infantem in fuo fervit» retinere.
St quis iNVANTiu ] Non ex verbis legis, fed
ex interpretadeoe Amani hcc fetuenda defurapα eft.
IneaMUtTAs ] Manumiffionis eft Formula qu*
in Ecdefia celebratur. Qui de re plura ad incerti
auâoris Formulas cap. 7. dc cap. <*. Exemplum
porté hujufce manumimonis huic Formai* plané
genuinum ex incerto quodam Concilio Toletano
exhibet Burchardus lib. a.c. jo.
Eat pbuoat pautim ] Claufula in manutniffionibus frequentiflima, de certè apud veteres
fida ferè libertatis dande Formula. Apenè id
Plautus variis locis declarat, ut in Mencchmis
AA. J. fc. 7. MtS gaiitae hmlb caa/1 Uber efio,
atgat abito gab vola. Cui ferras *. Salve tei potroac. Undè dc Mtfto appellatam Grammatici
teftantur , quafi ea pteespuè nota libertatis fit
qub libuerit proficifci. Ifüûl taiae ( inquit Venuleius 1. a. de libero homine exhib. ) ataloua à

Cap..*.

fio plebe poblici apaaatitt at fi aügne fimine
clancalb compte conceperit St pcpenrit t ataaapeAu diabolo cohortante fibttm ont fi&am fiam
'interficiat, fiS geocangae prarpltt ingenio ante
/annat Ecdgfia pormm deputari ibigae poai fa­
ciat/ at coram Sacerdote ia cnfintam ddatnt t fpecic firvieatiaae iiffenuu gaibat fataltat aoa
ab abgtto fideb fifiiptatar St aatriaor. Sic de Sator 4 loco ncedtaSi. Ldebque Papinianus ejuf-

apud Tteviros uMervari taftacux Wandelberras
Dmcmmm in vita B. Goarisj cujus verba, qubd
osuninh huic Formula: coovcmnut , fubjscere
non unit , que eadem notata font in eruditiffinao Capitularium Glodârin. Mori» tanc Trevi-

ronm enat at cbm cafi gaabbet femina infantem
peperijfie cajat nollet fiiri pamtoa , aat emi
gaem pre inopia td finubarit ncgaagaim aatrirt
fifficcrtt, artam pervnbtm ia gaedam marmorea
concha tgnaaS hoc ipfim fiatnte erat , tapote­
ra , at ia ta càm oapofiût infant reperintxr,
taifitra abgait gai earn provocant mifinuionc
fafdperet & taatrinf. Si gacnSb igitar id contigiffet, exfiodet vtl matricalarii Ecclefia paeram
aedpimtu tgaarebanc ia popalo fi gait font cam
fifeipere aaftitaiaai St pro fio ddneent habere
veUet. Ubi verb nd earn ran offerret fife obgait,
iafaat gai effet expofitxt Epifcopo deferebetar t
St ejat privilegio aaSoritat aatrieadi habendigae parvoli eigiû à autricalarüt fifccptrtx fa ·
aMtar.

modi ooodidoM, ut in illa civitate domicilium
habeat quis, jus libertatis aliquatenàs infringi
exiftimabat. L <1. $. Traie ctataaa De coodidonibas dc demoaftrac Burchardus lib. x. c. 16.
EaaStae pergat parttae geuuaagae volent cano­
nici jelegerit. Supri in Formulis inceni auâoris
cap. j6- Ei tataea coaSitioat at eat abtgae t
gaata voburit partem pergat t tangam fi ab in{enau parentibat faifitt natat velprocreatnt. Lee.
libuar. tit. 6 j. Si gait fervam fiam libertam fe­
cerit & civem Homanam t portafgae apertat confcripfcrit.
Cmauta ui PtrauAM ] Marcutfus lib. a.
cap. id.
ViviMTiaus patkibus ] Paulus Sentent, lib.
1. dt. 19. Eonm gai ia potefiou pétrit fiat tfiae

volaatote ejat matrimonia jart non concrahaatart
feicontraSa non fobaanr. Contemplatio enim
ptMca atilitatit privatoram commoiit prefertar.

Cui fisntenri* incerpietadoMm Aaianus feu quis
alius adjecit, ex qua hujus Formol* verba de·
SAMeunrouwTVM ] Recens natum , ruben­ fumpea videatur. Videndus Cujacius Obfervat.
tem i matte. L 1. Cod. Th. de eapofitis. L. a. lib. j. cap. 5.
Cod. de partibus qui filios diftrax. De matre ca­
Donatio intuu viauu ] Conftandnus ia L
dentem. Statius lio. 1. ver£ 60.
1. Cod. Th. de fponfidibus : Pater aofier anilarn
hi itat fiii aww . Λ m d» tum 'titatra
Fovigi gnuio . & traphan vaiaen flaatat
Ftnaagi.

Claudianus in Rbfinum lib. 1.
— Qbot /tmm ataa it rtatrt
Safcepi grevât.

eoiotoa

Cap. is.

volait libcrobtatem valere fi a3tt inferta non effet.
Sfot etiam inter fponfot gaogab ac fpoafat omnefgae perfonat eam fotam Sonatioaem ex promalgau legu tempore valere fancimtu «Mas teftificatio afforam feganta efi. De geftu diâum dt

ad Marculfum hb. a. c. p.

Csr η-

975

Hieronymi Bignonii Notæ

Scripturar. titulis ] Anianus ad L i.Cod.
Th. de donat. h confanbendis donationibus Au
ordo farvasedus eft ut donatio nomen prias conti­
neat donatoris vel illixs cui donatur. Deinde ru
qua donantur a five iu agris, five iu mancipiis ,
fare iu quibuftibet rebus atque corporibus , nomi­
narim iu donatione confcnbeuda faut , non oc­
culti , fai publici , non privarim vel facrai , fai
out iu tabaiis , ont iu chartis , eut ubicunque le­
gatur faria donatio &c.
Quia secundum Legbm ] Hxc fuperioribus
non coherent j mfi dieu fma pro deinde poficum

eflè.
Apud donatorem ] Verba fum Aniani, feu
cuju/cunque alterius ad Pauli Sentent, lib- x. tit.
a j. Sententia Pauli hxc eft : Si inter virum &
uxorem donatio facta fuerit . pnore defundo cui
donatum eft, ed eum res redit qut donaverat. L
Si inter. 9. de rebus dubiis. Quod Severi oratione
conftiturum eft. L. Cùm hicftatus. } 1. $. St ambo.
De donation, int. vir. Sc uxor.
Quartam legit. hirid. ] Anienus ad 1. 1.
Cod. Th. de donationibus : Qua tamen omnes
donationes fapenùs comprehenfa ,fi modum excejfariM Lege confiriptum , unde pojjint 1erte per­
fona de immodica donatione proponere, hoc eft ,
fi quartam fibi facultatis fua donator non refervaverit, non valebunt. In donationibus edam inter
virum & uxorem Falcidia locum habet. 1. Cùm
hic flatus, ji. $. Oratio. De donation, int. vir.
A uxor. L In donationibus. 11. Cod. ad Legem
t alcidiam.
Stipulât. Aquiliana ] Aquilianx ftipulationis nomen propriè huic rei convenit. Per eam
namque omnes pcxcedentes obligationes novan­
tur, & in ftipulatum deducuntur. ut per accep­
tilationem tolli poflinr. Sed quia hujufinodi ftipulationis vis erat maxima ad firmandum quod
agebatur, unde faChim , arbitror, ut & in aliis
actibus mentio fieret Aquilianx ftipulationis.

Libellus repudii ] Marcuit, lib. 1. cap.

Cap.1».

j°.

Certis rebus ] Ex Aniano ad L 1. Cod. Th.
de repudiis. In qua Conftannnus tres tantùm di­
vortii caulas procat, fi homicidam , vel medica­
mentarium , vel fepulchrorum dilFolutorem ma­
ritum fuum efle femina probaverit. Quod fi prx·
ter hxc tria crimina repudium miferit, ufque ad
acuculam capitis in domo mariri deponere eam
oportet -, & prxterel deponatur.
,
Lex Romana exposcit ] Verba Aniani ad
1. 4. Cod. Th. de cognitoribus A procurator. Cui
convenit Sc alia ConftanriniConttitutioinL Ma­
ritus. Cod. de procurator.
Quicquid pater j Infri capite proximo :

Quicquid filits vel nepotibus de facultate patris
cognofdtur ordinajfe , voluntatem ejus in omnibus
Lex Romana confringit adimplere. Lex qux heic
indicatur , Conftitutio eft Conftantini I. 1. Cod.
Th. de familia ereifeunda : Hujufmodi confcrip·

tiones inter fuos duntaxat heredes valere oportet.
Paulb poft : Confiderari fpectaluer voluntatem
placet , & obfacundari protinus cum res dividun­
tur , nec retineri ampliùs quàm quod fingulorum
perfoms detegatur adferiptum ; ut & memoria de­
functi non violetur parentis , & occafionnes litium

976

dirimantur. Idirfum ftatuitur in L ult. Cod. fir­
milix ercifcundx , qux A ipfa Conftantini eft ad
Baflum Prxfedum prxtorio Sed A 'dim Papi­
nianus dixerat non videri fimplicem donationem,
fed podùa fupremi judicii divitionem, cùm pa­
cer inter filios fine feripeura bonadivifir, Aonert
xris alieni pro modo poflcffiooum diftribuic. L S<

filia. 10. $. Si pater, fiunilix ercifcundx.
Quali ita nbpotbs ] Vix eft ut Romana fir
obfervatio hoc cafu codicillis opus eflê, cùm ne­
potes quoque ex filia Jure Romano ad avi fuccefiionem admiflbs conftet, licet cum tertix partis
deminutione j nifi hoc ipfum agatur ut fine tenue
deminutione ejufmodi epiftola vice codicillorum
ad hereditatem avi vocentur. Qui de re nonnulla
diximus ad Marculi, lib. x. c. io. Hujus Formula
partem exfcribitCujacius, fub Marculfi titulo, ad
Novel. 11 S.

Lex Romana} L. e. C. Th. de fam. ereif­
eunda.

Curia publica ] Anianus ad L 1. Cod. Th.
de legitimis hereditat. adoptivum t id eft t geftis
ante curiam adfiliatum.
Lex Rom. constringit ] Ex Anianoin 1.1.
Cod. Th. Qui petant.

Pactum inter parentes ] Marculf. lib. 1.
cap. 14. Incertus sudor cap. ,9.
Legem Romanam ord. ] I. S. Cod. Th. de
paâis & tranfiuftionibus. Si quis , inquiunt Ar­
cadius & Honorius, major annis adversis pacla

vel tranfaUioncs, nullo cogentis Imperio t fed Li­
bero arbitrio, voluntate confeââ , putaverit effe
veniendum, vel 'interpellando Judicem , vei fapplicando Principibus t vel non implendo promijfa
ea qua invocato nomine Dei omnipotentis eo auc­
tore folidaverit t non folitm inuratur infamia verim etiam aQione privatus , reftituta pana > qua
pallis probatur infarta , earum rerum & proprie­
tate careat & emolumento quod ex paUo vel tranfactione illa fuerit confacutus Verua autem qua
heic inferuntur, Aniani funu Eadem fetè prxfatio adhibetur in veteri inftrumento commuta­
tionis qux inter Robertum Comitem & AAardum
Nannetenfem Epifcopum fââa eft regnante Ca rolo Calvo Rege. Eft autem ejufmodi.

Commutationes quas Leges Romane
tran faûiones appellant, inter certas perfonas faftz poft legitima tempora, id eft
xxv. artatis annos habentes , fub invoca­
tione nominis Dei & defignadone Regis ,
inviolabiliter permanere decernuntur ;
quas qui foivit & violat t ut infamis nota­
tur t fic quod accipit committit, fit fummS
quz in Icripto continetur multatur. Igitur
placuit atque convenit inter illuftrem vi­
rum Rotbertum Comitem necnon & Actardum venerabilem Nannetenfis fedis
Epifcopum, &c. Et fieri placuit duas cartolas & bonorum hominum manibus ro­
boratas. Placuit , eoam hoc inferere, ut
3ui pari fuo calumniam ex hoc poftmoùm vel fucceffori tentaverit inferre, fub
invocatione divini nominis & Regis Ka­
roli

Cip. Μ.

977

ad Formulas Sirmondicas

978

rum fecifle & graviter csrcididï·, adeo ut ifte coaâus fit vim repellendo cum interficere. Quod
idem cùm aflêreret mterfedor. Judex pcouumiavit ut in quadraginta dies manu fuâ tricefiml
fepamâ in Ecclefia juraret fe occeilitare compuL
fum, cùm aliter vim eftiigere non poflèr » eum
oeddiflè. Quo faébo, impune ei ent.
Si quit au rapinam ] Defumpta hsx font
ex L 1. Cod. TK ad Legem Corneliam de fica­
CoNiiAMATio Rsuis] MarcuL ISk I. C.
riis , feu podùs ex Aniani inrerptecaôooe. Q*»“
Itsm AFiNNts ] Incertus auâor cap. 4«.
tics. inquit, ad faciendam rufium alifuis eut
Editio tsura. coMra. ] Hujus capitis dips iter «govern «ur dreutm cujufisbet uo&tmus exfiuit panes. Prima concinet Formulam qui aâot poliater adgreditur .kujufmoaiperfoms , fuavint
qui rem aut locum vindicat, adverferio nolente fitfiiitcnt, damai «ïam cum armb ücsndani rr^f
aliter refpondete cavet de fumpdbus & litis ex- tendi j &■ fi pre rtmcrûMc /aa occifiu fittrit sUe
penfis fepindùm Leges folvendis , fi aZHo injufta fui ventru , mots latronis ipfius i tumuit rtfui·
repenarur. Altera pertinet ad inferiperonemquam ratur.
accufator edere tenetur in caufa crirfiinali, per
Ad mot uccos ] Uccos accipio pro i&bus ;
quam fe fitnili pœnx fubjicit. Itaque heic editio­ coups. In manuferipto regio feritatur hucces ,
nis nomen cautionem ejufowdi feu dedaratio- quod me interpretationem mutare admonuit j 8c
nem fignificaL
pro clamoribus accipio. Nam & veteribus fcripIn QUADRUPLUM ] Singular e eft quod heic di­ tis vernaculis & in pUrifque Gallic partibus ha­
tatur appellantem teneri adverfatio expenfas poft cher pto vocare ufurpatur i idque a voce hac
appellationem fa&as in quadruplum refundere, emanaflê apparet.
u injufta appellatio fuerit comprobare. Qui autem
Capulatur.* ] Marculf. lib. t. cap. 1*. Ca­
Lege id conftitutum fuerit, in prxfenti non oc­ pulare verb truncare eft , exfeindere , vel fran­
currit.
gere. Vet.tloiT. apud Pithceum ad Leg. SaL tit.
Inscriptionem db sumptibus st ixpsmsis ]
y. Leg. Sauce tk. jt. n. Si fuit pedem alterius
Eft igitur etiam in aâione civili inferiptio, hoc copulaverit, Er ibi mancants rtmaaftrit. Iraque
eft , cautio feu repromitlio in jure de impenfisab capulatur* vulnera funt fle plug* gladio fadtas.
aâore adverfario reddendis, fi temere lirigallet.
In sv a movit a] Nobis efineutte.
Quicunqub alium ] Vctba funt Aniani ad
Fobbatudum rsciT ] Vide iupcA ad incerti
L 14. Cod. Theod. de acculât. & infeription.
au&oria Formulas cap. 19.
Ds homicidii crimine ] Non in homicidii
In noctbs XL. ] Quadraginta dierum tempos
ttntùm accufâôone , fed cujufcunque alterius utplurimum przfinitum erat dun aliquis jurare
criminis , inferiptionem prxcedere oportet. In L jubebatur. Adnuntiatio apud Piftas cap. if. £t
11. Cod. TK de accuiaaon. Nuitur, inquit, fuia facramento poft quadraginta noSts Ugaliter

roli mnarum c. cogatur mylEbun perfolarere. Aûum Blefo caftro publicè. Signum
Kotberti Comitis, qui hanc commuta­
tionem fieri vel firmare rogavit. Signum
Godobei, de cujus beneficio fuit. Data
menfe Madio anno xxv. regnante Karolo
g^oriofiflimo Rege.

JiamAàm paie perferiptum crimen fuoi intende­ juranda accipiuntur, &c.
re prepefuerit exfifuutur, uifi fiAcot utfcr 'tptieBreve sacramsn n ] Formula (aeramenti in
nit vinculum, i-ttnim fuitdteruu famam,fer­
Ecclefia prxftiti poft fapetiorem fenrendam. Gre­
amus , caput denifta Er fanguinem in judicium
gor. l uron, lib. 4. cap. 46. Requirit hominem
devocaverit, fciat fibi impendere congruam pa­
alium, Urfum nomine, fttam «d altore dem adnem , fi mod intenderit non probaverit. Cui con­
du&um jurare Jecit ac dicere .· Per hunc locare
venit 1. oi cui. 7. de accufarioo. & L In caufu. fimSum
Martyrum beatorum , Ere.
16. Cod. eod. Symmachus lib. xo. epift. ultima : FaSequeCrexReliquias
hoc juramento , breve facrememoQuid bobeat conditionis tnferiptio nofiis pre ce­
nm Regipretulit. Breve,feubrevis, charade eft
teris juris publici conditores , Imperatores. Fro- five libellus. Lampridius ia Alexandro : MAitea
vifum efi enim ne fuis temeri in alieni capitis diffuos fic ubique fetvit ut in cubiculo haberet bre­
erimen irrueret, ni ft idem priis pane fponfimu
ves & numerum Er tempera militantium. Idemvinciret. Tum lubjicit Supererat ut crimine non que poftei pittacia pro brevibus ufurpat. In L j.
probato in accufatorcm formidata reis pane tran- de conveniendis filci debitoribus Cod. lib. «c.
firet. Concil. Arauficum Can. 4. Burchardus liK Inter chartulas cenfifcati invie quidam odftveid. cap. i. Formulam aurem feu conceptionem ratur inventui , oui nomina continebat dchirérure
libelli inferiptionis tradit Paulus in L j. de ac- Er ceneroBuum.Capitularium lib. )■ cap. Sa.4^
cribere in breve. Undè k inbrtviure Synodi MdSi sirvum alienum ] 1. Si fuis ferves. ij. denfiscap.ao.

Cod. de accuiârion. que pan eft L 14. G Th.
eod. ex cujus interpretatione Aniani hxc defum.
pta font.
Relatio cum judicio ] Continet relationem
Judicis, qui refen fe cùm veniflèt in aliquem
lucum in quo homo interfeâus jacebat , &
quxftkmeni de cede habuiflèt, ex ccftibas ac­
ceptée eum pui interfeâus eft impetum in alto-

Cs». 1·.

Si quando masculus ] Rapms acosfario- O*. sa­
nem non tamùm ipfi parentes , fed k quili­
bet alii quos commune odium deilâoran move­
rit , inftitucte poftunt ÿ dùm tamen intri quin­
quennium id faciant. Aiioqul nulli deinceps copi*
eil arguendi, nec dc conjugio aut (obole diiputandi, L ). Cod. TK de raptu virgin. Illud e*
quod hoc lemmate indicant. Itaque hkïoanniâ
Q<13

979

Hieronymi Bignonii Notae

cùm quidam de raptu aliquem accufaflet, & mu­
lierem quoquè , qubd pantet confenfillê dicere­
tur , de (celete confirilis capitalis pona it roganda
erat. Sed tandem quorumdam intercedione res ita
compotita eft ut illi cena pecuni* fumma vitam

redimerent, «ftarione habiti intri quinquennium
accuGrionem inftitutam, & accuiatoris cauli ôc
reorum. ne deinceps ab aliis ejufdem criminis tes
poftuhrcnrur.
Vita triculum] L i. & 1. Cod.Th.de
raptu virginum.
Wa diossuos] Wadium pignus eft, nobis
gage. Quod à vade deducium elle apparet. Sy­
nodi Cabilonenfis c. 18. Capitul. lib. a. cap. 58.
Leg. Bajuvar. c. u tit. 6. ). Ad partem fijci pro
fredo probe at fdejujforem , & donet modium de
quadraginta foltdis. cap. f. tit. 1. Dene: wadium
Comiti illo de frtdoficut Lex eft. cap. X4. tit. 1.
Dicat haec verbo , & cum dexterà manu tradat ,
qui cum finiflra porriget wadium huic de terra
ipfa eam mallet per hac verba .· Bcce wadium
tibi do quid tuam terram alttri non do. Ex quibus
dici poteft Ctpè pro wadio non pecuniam modb,
fed eti-un rem quamlibet datam futile , pro Sym­
bolo fcilicet fponiionix. Sic in Chronico Divionenfi ·. Fulckardusper radiumfuum & cultellum
fuum cum fiftuca & cefpite coram prx/entia bo­
norum hominum qui ibidem aderant fe exutum
fecit. Cr fecundius Legem fuam Miffis B. Benigni
publici tradidit.

c*p. i»*

Judicium ivindicatum 1 Marculf. lib. i. cap.

c»p w*

J7·
Epistola abbatis JConccIlio precari*,char­
ta ptxftationis. Marculf. lib. x.cap. 40.

Cap >Λ

Cessio a dii picas. ] Donatio.
Non occulti ] Anianus ad 1.1. Cod. Th. de

(JP 17.

Cap. W.

Cap. 40.

donation. Non occulti tfid publici, non privatim
vtl fecrcti, fed aut in tabulis, aut in chartis, aut
ubicunque faSa legatur donatio.
Ministerialibus J Colonis , villicis , qui
villas colant, Sc in iis deferviunt. Flodoardus
hift. Rhemenf. lib. ,. c. x8. de Hincmaro: Plcbeiis quoqui quibufdam perfonis , villarum fcili­
cet minifierialibus, pro rebus minifteriorum Juorum nonnunquam feribens prudenter atque ratio­
nabiliter dijponebat qualiter res fibi commiffas
traSare deberent. Aliquandb tamen minifteriales
E10 vallis Sc vaftallis dicuntur, qui ab alio feudum
abent. Capitul. lib. 4. cap. $ o. Si homo liber vel
Mtniflerialis Comitis hoc fecerit, honorem qualemcunque habuerit five beneficium amittat. Diëoma donationis à Carolo Simplice in Odonem
omitem collars Narbonn* anno xn. regni, indi&ione xti. Odonem dtlcBiJJimum Comitem &
Minifterialem noftrum de rebus proprietatis noftra
honorare decrevimus.

Secubitas ] Marculf. lib. x. cap. 18. Incertus
auftor cap. jx. 8c 51.
Ds annis xxx.] Conftitutionem edidit
Theodofius Imp. de prefetiptione triginta anno­
rum , ut teftamr Valentinianus Novel, lib. 1. tit.
8. Lex domini patris elementist mea Theodofis
pertnnis Augufti, qud virtutum fisarum morem
ficutus, husnano generi profundi quiete prqfpexit, conftituens poft triginta annos nulla penitis
jurgia, que medio tempore nota nonfuerant, ex-

98Q

citari. Quod ipfum fanait Valentinianus Nor.
lib. 1. Ut. tx.de epifcopali judicio 4c divtrfis
negotiis; ad quam Animus. Sidonius Apollina­
ris lib- 7. ep. 7. Per ipfum fcri tempus , ut deccmsiralùer lapuar . It* de prafiriptione tricennü
fuerat proquiritata : cujus peremptoriis abolita
tubricu, vit mum in fixtum trafla quinquen­
nium terminabatur. Vbi plura dottiÆmus Sa-

varo.
sacbaminti1 Supri cap. p.

Cm s».

Vbnditio di aaba] Maixulf.lib. x.c. so.
Evacuatoria ] Matculf. lib. a. cap. j j. ln-

c*f- SJ.

Basvi

Or-o.

cerrusauâor c. fi.

De causis commbndatis] mandatum. Mar-

CartS.

culhnlib. 1. cap. Ji·

AD FORMULAS B1GNONIANAS.
harta regales^ Perperam his Formulis

C

chartarum regalium titulus adfcnbitur. Non
enim nomine Regis inlcript* , fed privat* epiftol* forma mote feculi confeci*· Ad quas lon­
gioribus notis opus non eft , cùm omina fcrè ad
Marculfum &: alios expolita iint.
Bunnuaria tanta ] Modusterr.t, Bonniere
in Butellerii libro. Quà voce Ambiani & Ai re­

Cap. >.

bates adhuc utuntur.

PtR SOLIDUM ET DENARIUM ] UxOIIS dllcendx forma, quafi per coemptionem, veteribus
Francis ufirara. Fredegarius de nuptiis Chlodovei Sc Chlotildis : Legati qferensts , fohdo &·
denaria , ut mos erat Francorum, eam partibus
Chlodovei /ponfant. Imaginaria hxc coemptio
vetuftiftim* obfer vantix (pecies , quâ uxores emi
non apud Germanos tantùm , fed apud plerafque gentes mos erat. Saxoncs etiam verè fibi
uxores emebant. Leg. Saxon um cap. j8. Uxorem
duSurus trecentos fetidas det parentibus ejus. In
Legib. Burgundionum tit. ix. Sexies puellxpre­
tium raptor exolvat. & tit. 34. Si çuii uxorem
fuam fine caufa dimiferit. inferat ci alterum tan­
tum quantum pro pretio ipfius dederat. Qua de re
alias fbrtafie.

Secundum Leg. Salic. ] Morem Francorum
dixit Fredegarius , ut &· vetus Formula apud
Francifcum PithtEum. N. filius N. puellam inge­
nuam notnine N. illius filiam per folidum & de­
narium ferundùm Legem Salicum & antiquam
confuetudinem defponfavit. In Lege quidem Salica
de virginis nuptiis nil cautum extat. De viduis
autem ducendas titulus eft xlvi. ubi umeo non
unus folidus, fed tres folidi & denarius memo­
rantur. Ille, inquit, qui viduam accipere vult ,
cum tribus tt/hbus qui adprobare debent, tresfoli­
dos «qui penfantes & denarium habere debet. Et
hoc faSo , fi eis convenit , viduam accipiat.
Deindè : Si tres folidos & denarium ille cui reippus debetur acceperit . tum eam legitimi accipiat.

Mansis ad comman. 1 Manius villula eft
coloni unius habitationi deftinata, cum certo
agri modo . quantùm ille arare poteft. Adnuntiatio Caroli apud Piftas cap. jo. Ut quoniam in
qutbufdom locis coloni tam fifcalcs quàm Qr de
tofis Dei fitas hereditates , id eft , manfo fuse

Cap. I.

981

ad Formulas Bignonianas

982

•enent, non folitm fisis paribus, Jid &· Clericis Si quis caballum . hominem , vel quamlibet rem
Commtiris , ac viUanis PreApttris, G*
qui- in via proprifertt, aut cum fequtuus fuerit, per
bufamqtte hominibus vendant . & tanntmmodb tres marcus cum qfiendat. Capitul. lib j. cap.
collam retinent. G hdc occafionefic dtfiruSafunt 14a. De rebus proprtfis . ut ante Mijbs &■ Ca­
vüU ut hm foUm cenfus debitus indi non poffit nutes & Judices noftros veniant » &· ibi accipiant
exigi.fed etiam
terra defutgulis mastfis fo­ finitivam fintentiam, & anud nullus prafumat
unt cognofei, Gc. Hodie quo- alterius res proprindere ,fed magis fuam catejam
Moix dicitur coloni adlcrip- quarat ante Judices noftros, ut dixtnuu
ibi
ntn herediolum. Aliis Mas. Harum certè For­
recipiant quod juftum eft.
mularum exemplar perpecub, non manfum , fed
Cautio t» clavibus ] Cautio eft ab eo faâa
qui cùm rem aliquam cuftodiendam fuicepifiet,
mafism habet.
Casticiis J Cafticias fepta Falcetus interpre­ eamque pofteà dolo vel injurii amiifam nec tef·
tatur Antiquit, lib 9. cap.t j. ubi Capitula quxdam Synodi SueffioneuiM an. occcuii. refert,
m cui m cafttciu & filvis cuAoditis venari lice­
ret. In epiftola Epifcopotum Rhemenfiumdc Ro«homagenfium apud Pithtram dc eundem Falcetumlib. 10. c. ij. Judices utadifietnt vdlasmoderutis cafliciis. Quo loco xdifiaa defignari fequentia verba manifeftant. Sic inffi cap. 9. man­

rum ad commanendum cum cafiioa fuperpofita.
In veteri inftrumento S. Galli, Alamannic. Anti­

quit. tom. x. p. 1. c dt. cafit dominicain , cafiicits . terris., campis , pratis,pafcuis, Gc.
Delibsbationis ] Deliberatio, traditio t Ca­
pitular. lib. 6. cap. 370. Pre quocunque illas Deo

deliberare voluerit, ad ferviendum ex his Deo in
facrificiis. Indè livrer dc délivrer.
CoNcuLCAToaiA ] Hic Formali Abbas cujus

fervus puellam ingenuam rapuerat, concedit ut
ex eo conjugio nati, liberi fine. Ejufdem argu­
menti eft apud Marculi, lib x. cap. 19. Quid fit
autem conculcator», ampliùs inquirendum. Legi

' poliet, conciliatori·.
Cauci «vindicata ] Crucis judicium feu
examinatio inter probationis fpecies recenfetur.
Capitul. lib. μ cap. q6. Si anSor venerit , &

rem intertiatam recipere renuerit , campo vel
cruce contendant. Append. II. c. 34. dicens quid
illi fit damnum fiaBum, & hoc contendere volue­
rit in judicio. aut in campe , aut ad crucem, li­
centiam habeat. Synodi apud Vermeriam fub Pipino Rege c- 17. St multer dicat quid vir fuus
nunquam cum ea coiffet. exeat inde ad crucem.
Burchardus lib. 9. c. 41. Quod quidem prohibe
tur. Capitul. lib. i.cap. 101. Sancitum eft ut nul­

lus examinationem crucis facere prafumat ; ne
Chrijli pajfio, quq eft glorificatio . cu/uflibet te­
meritate contemptui habeatur. Ufum tamen invaluifle docent pofteriora Capitula. Ejus probationis
forma deferibi videtur in Legib. Frifionum cit. 14.
duas fcilicet praeparari relieras, quarum una pura,
altera crucis figno infignita fit ; qua dux fuper
altare in linteo evolvuntur ; deinde poft varias
preces â Presbytero aut puero debent extrahi.
Qubd fi cnicis telfera prima extrahatur, innocen­
tiam fatis probatam exiftimabam. Agobardus

tituere poteft nec xftimanonem pmftare , do­
mino rei feipfum tradit, ut pro fervo deincepe
habeatur. Idebque cautio de clavibus dicitur ÿ
quia per clavium traditionem res qux in horreo

vel cellario continebantur, commendate ei fu··
ant.
Guanica ] horrea. A grano ; undè dc not ho­
die granaria dicimus. Leg. Bajuvar. c 1. tit. 1 μ
i a. ramie , panicum , vel tumnssm. Granea in
Capital. Addit. IV. cap. 144. ubi de decimis *.

Infrd fepta Ecclefia cui jure debentur, in fuit uti­
liter paucis coUeSas habeat, Gc.
Vitalia sua ] Nobis viftuailles.

Piudita vu naukata]Inoramanufcripti,
undè hxc defumpea funt, Petrus Daniel adnoraverat fixtafte legendum non curata.

Publico ] Delendum videtur.
Chauta tuactukia ] Incertus auâor cap.

Ckntina illa] Comitatus in centenas diftributi erant. Capitul. lib. j. c. 10. Et de iff· pago
atu de vicina centenis eligantur ; nifi ferti Un­
gitis extrd Comitatum entefefit inquirenda. Et lib.
4. c. a j. Si tamen emetenti· fM inter <m cxutm
eft , in confinio duorum comitatuum fiterit , liceat
eis de vicina centena adjacentis comitatis ad caufaut fisam ttftes habere. Proximè Heildclbetgam
adhuc apparet centene veftigium in aliquot pagis,

dc manut vocabulum. Rhenanus rer. Germanic,
lib. x. p. 88. Nomen alibi feri incognitum €r
exoletum in Palatinatds regione integrum notumeue remanfit , die centen. centenarii, cestgrajfen.
Freherus Orig. Palat, p. 1. c. 5. p. )6. Rhenanus
Romanam eue vocem contendit & originem.
Quod doéHff. Frehero minùs placet. Huc referri

podet Taciti locus : Q«ed primb numerus fuit,
jam nomen & honor eft. Sed an verè , adhuc
inquirendum cenfeo. Vetus Chronicon in Aluredo Rege Anglor. Centunas quas hundredas vo ­

cant . & decimas, quas tethinge appellant. inftiruit ut omnis Angligena legoutcr vivens centu­
riam habeat &* decimam .· quos fi quis alicujus
deli3iargueretur incommodo ,ftatimesrhibercntur
ex centuria qui eum vadaremur, & decima. Vi·

pag. 188. Jube ferrum vel aquas calefieri, quas
sssanibus illsrfus attreSem i aut conftitue cruces,
ad quas fiant, immobilis perfeverem. Ex quibus

de Pithtram in Glodar. Capituler.

verbis apparet alium quàm teflerarium modum
purgationis fuiHè. Vide de cruce 1 $84. ex Guiberto, ubi eft juramentum fuper crucem. Be-

Indiculus pkicatobius J Epiftola eft ab Ab
bate forte aut alio quolibet Sacerdote Epifcopo
feripta , quà illius fervum ad fe confugifle ae-

da. Syn. epift 8. teftam. Kat. M. judicium

clarat : quem obnixè rogat ut vitam dc membra
falva integraque repromittat.
Vitam it inmancat.) Solebant veteres, fas
Qqqa

crucis Dei.
Pmopkisisskt] iuvafiiiec. Leg· Ribuar. tit. 77.
Τμν II.

Commindatia ] prxftatia , charta pneftationis.

983

Hieronymi BignoniiNotæ&c.

Epi&opi , feu Chrki , pro rets ad fcclefiam
confugientibus intercedere, nec prias eos red­
dere quâm edEvengpiia datit factamenât ( inomt Synodus Aurelianenlis 1. cap. 3. ) ds morte
v debditotc fiat fecuri, ita ut ei cui retufiurit
criminofitt, defatitfa&ione conveniat. Quod ociam

in fervis obtinebat, qui non nifi excufati dominis
permittebantur. Synodi Aurelianenfis L c 4. fic
<· Prxclarum ejus rei apud GtegoriumTuronen■em extat exemplum. Sic igitur ule lib. j. cap. 3.
de Rauchingo : Aiebant quidam ea tempore duo
defamulit ejut , ut fapl contingit, manto fe amo­

re diltxiffe . virum fcilicet & puellam. Cimque
bat dileSia per duarum annorum aut ei ampliat
fpatia traheretur. chn/unSi pariter Ecclefiam pe­
tierunt. Quod cùm fUuchingui comperijjtt, acce­
dit ad Sacerdotem loci, rogat fibi protinùt rtddi fitot famtdot excafatot. Tunc Sacerdot ait ad
eum .· Nqfii enim que veneratio debeat impendi

S

984

Nm

Eccltfiit Dei.
turn poterit eat eciiffft nifi
u fidem faciat depermanente eorum conjundioae ,
fimdittr £r ut de amni pettut corporali liberi
mutuant repromittat, &c. polimus lib. «. de Sti­

lichonis exitu, qui cùm Ecclefiam tureis causa

petiiffet,
U< τ^> «Μμ> «
«J
IfMtt MWyiM »■»
, « é» «H>
Mê à»1à»t «Ma fcAJta. piw*
rS Ptuttùrt tri.
thm , iutMa ri» îmXwm* mhIuI· , Ui *tn ri,

Cautio di infracturi» ] qui is qui effrac­
to horreo vel cellario furtum commifcrat, eo no­
mine in certam pecuniam condemnatus feipfum
pro pignore tradit. Exfcribitur hxc Formula 1
rranciko Pitheo ad Leg- SaL tit. 60.
SpicariumI horreum, d fpicis fcilicet recon­
ditis. Leg. Sal. tit. 18. x. Si fuis {picariam aut

macholum cnm «mm incenderit.

ed jam portum confpiciens, fuperefle videtur ut faltem in extremo Operis pro­
fitear , cùm multos in his Nods merito lubenfque nominaverim per quot profeci t
nullum tamen efle cui plus tribuendum fit quàm Rolando Bignonio JC. patri optimo
atque amantiflimo, qui mihi inter maximas difficultates , qux toties occurrerunt t
hxrenti manum prxbuic, fu)fit , & digitum ad fontem intendit. licèt audendi auftor
non extitiffet. Sed à quo confilium de tanta re non petiiflem, fubfidium tamen petere
non dubitavi. Is eft cui non tantùm vitam, ut parenti, fed inftitutionem , ut prxceptori, dt quicquid in me eft, debeo : qui mores & ingenium formavit, litteris & in­
genuis artibus excoluit, atque etiam ad Jurifprudentiam & au&ores adeo facilem
aditum prxbuit ut hxc ftudia nullo non modb labori fed voluptati mihi foerint ; nec
alio Anteceflbre opus, aut quxrendus Scxvolà à cujus latere nunquam difcederem j
de quo noneft animus quicquam amplius dicere, ne videar fuffragari mihi. Tantùm
volui hoc extare grati animi indicium, Deum hominefque teftatus nihil mihi magis
efle in votis quàm ut talem tantumque paternum afieâum pari pietate poflim compenfarc. Faxit Deus, cui omnis gratiarum aâio t laus Ac honor.

9«;

986*

STEPH ANI BALUZII
N

O

T Æ

AD CAPITULARIA
REGUM FRANCORUM
F* s.

hilpeserti

Constitutio] Conftitutionem

w fttggeffione mei quondam villam bafilicafanSi

reddidd. Appendix Libri fiuramentorum in
iftam contulimus cum codice Corbeienfi ex
C
editione Hugonis Menardi.pag. *84.
quo Sirmondus edidit. Reddidimus autem illi
eliquor lineas quas ille ea, ut opinor , de caufa tum fitem iuc
Apri

Retuuftaufque paterniJuggeftione tttuiifti.

Fag.S.

F*T-

otmierat quia nullum bonum fenfum facere pof- Sed heic legendum eft fucctjfiont, ut habetur in
funt. Nos tamen ea reponere voluimus, ut euam veteri codice Remenfis Ecclefix Mf. Eoque mo­
iftis miferis reliquiis frui poflinr iftarum 'Verum do legi debere admonuit etiam idem Menardus
ftudiofi. Ab his itaque vocibus iw^rdm tft ptrtrac- in Notis ad hunc locum.
Habeant stabilem ] Corbion. Maneantfta- Fan. s.c. ».
tandum ufque ad afterifcum non extant in editio­
bili. Immb in Cocbeienfi ita primé feriptum
ne Sinnondi.
Bansatricss ] Ita omninb vetus codex. La- fuit, maneant ftabili ftrmetatem. Pofteà verb
landeus tamen, qui Supplementa Conciliorum pofita fuprà lineam emendatione, fuper litera m
Galli* nuper edidit, repofuit danfatmes, fed scripta eft litera h, fuper litera verb n litera k
Er fic vox maneant facilè converti eft in vocem
abfque vetufti codicis auctoritate.
Persona 1ST ] Poft hxc verba nihil aliud ex habeant.
Conftitutione iftaChildebctri repetitur in libro
Decimas porcorum ] Vide Capitulare Ka- Ca*- “*
Cocbeienfi, ut pridem monuit Sirmondus. Lalan. roliM. de villis fuis, cap. 0. pag. 3 ji.
Aut Germani nostri J Hxc non habentur
deus tamen hxc addit : DiftriSa incltftoite digna.
Sicut Hi Mtrees m patnittntiam redigendi , or oui in codice Corbionenfi.
fabtHria & à mortis periculo revocantia audire
Judicum ] Vox ifta non habetur in eodem li- P* “*
Neria eentemiuuu, chkûuimftdtem corporis eos ad bro Corbionenfi. Et fané non videtur efle necef- * ’
dtftdtratam NUMÛ valear reducerefanittum. Sed Caria. NamcùmConftiturio fit genemlis, ad om­
unde ifta acceperit, non indicat. Itaque nos, qui nes generaliter pertinet, non vero ad folos Judices.
nihil in his Principum noftrorum Conftuutioni- Fem tamen poteft hxc left» propter fêquencia.
bas infecere volamus abfque certa audoritare ,
Necquicquam 1 Ifta & qux deinceps loquun­
ab bis abftinuimus. Audan enim veri» fuprà mo­ tur non extant in libro Cotbsoncnfi.
dum fuit vir ille qui fententiammulri» poft ChilSexus ] Neleio quid heic fibi velit hxc vox. ruiMardebertum natam attexuit ad hanc Conftuutiolegendum /ecus. Verùm nec hac quoque raDcm j ad eum referens verba Gregorii Magni : Foctè
done fanabitur hic locus, nifi fi ita fuppleamus : w
fic enim ifte feribit ad Januarium, Epifcopum vel
ficus quàm quarundam gentium populus, frc.
Calariranum, lib. 7, indiâ. a, emit 66, adverfùs
Juxta antiqui] In codice Cocbeienfi legitur,
cultores idolorum : ii verb funt liberi, inclufione
digna diftri&aque font in pcenitentiam dirigen­ jufta aiitiquae juris conftitutioesi. Certum eft au­
di > ut qui ûkluoria & A mortis periculo revocan­ tem frequenter in veteribus libris feriptum inve­
tia audire verba contemnunt, cruciatus ialtèm niri jufta pro juxta. Pollent innumera hujus rei
eos corporis ad defideratam mentis valeat redu­ exempla proferri. Sufficiet unicum ex titulo xxxrv.
CapitulorumKaroliCalvi,cap. i.peg. tJJ.ubi
cere fanitarem.
Constitutio ChlotharuJIh edenda Conf- legitur jufta Dei ptrmiftione . non folùm 111 edi­
nratione ifta ufi fumus iifdetn codicibus quibus tione Sinnondi, fed etiam in antiquiflimo codi­
ufum quoque fuitfe Sirmondum confiât, Cor­ ce Divionenfi. Pro quo re&ùs lenitur in libro
fandi Vincendi Metenfis, juxta Dei ptrmiffiabeienfi nimirùm 8c Corbionenfi.
Omnium populor. ) Vox omnium excidit ntm. Contrà in Extravaganribus Joannis XXIL
haud dubiè in editione Sinnondi, extat enim in tit. ix. feriptum eft in duobus lods junu, cùm
feribi debuiflet juftai. Qux vox eft Galbea , ut
utroque exemplari.
Forma ] Ita Cotbionenfis. Alius habet turma. etiam obfetvat auitot gloflie. Atque ita in duo­
Sintentiam IXCIpiat ] Corbionenfis legit , bus his locis feriptum eft iu veteri codice Mf.
ftntttuixm vomeretur csccipiat. Forti legendum , Bibliothecr regix.
Rossontsnsi ] Roflontum , quod huic pago Pag. tg.
futttntiam fuam meretur excipiat.
Svgcsstionis ) In libcoCocbeienfi legitur/ag- nomen dedit, vir dariffi Hadrianus ValefiuseUO
gt0Mius, in aliofugoefcionis. Dubium autem non putat locum ad Axonx fluminis ripas politum
eft quin legendum & fuggcftionts. Apud Marcul­ inter Auguftam Sueffionum 8c vicum ad Axo­
fum , lib. i. cap. J4- »'» codice regio legitur fug- nam , hedieque Rofloatum-Longum cognomina­
neftiontm. Pro quo Pithceanus habet /ùüefcionu. tum, Rafon-le-Lonn. RofonttviUx in pago MorFrotarius Tullenfis Epifcopus epift. 14* bycre- vitnfi mentio eft in Diplomate Karoli Calvi pro

Stephani Baluzii
Tom.L
lf.

P«g. 14.
<»Ρ·«·

Γ*«· -7.

MonaftenoCeUcnfi, utSirmondusobfervatadrirulumxiv.Capitulorumejufd. Principis, p.771.
Pactus pro tenors j Hujus paâi duo anriE'^tna exemplaria habuimus, unum ex bibliofandi Remigii Reraenfis , alteram quod
fuit Joannis Tilii, utramque valde deformatum.
Hpbetno* prxtered leges antiquas ex editione
ejufdem Tilii, ubi Ftancifcus Pithtnis adnocavit
in margine variantes le&iones ex codicibus anti­
quis. In uno verb eorum exemplarium qux Pi­
thœus commemorat , hic fiiit titulus : PaSum
Childeberti Regii pro tenore pacis. Certè Bigno­
nius in Notis ad Decretioncm Chlotharii pag. 8 5 9.
putat hoc Padum effe partem ConftituriomsClotarii, qubd ille in cap. 17. fux Decretionis refpicere otnninb videatur ad hunc locum.
Ut quia multo*. ] Antiqua exemplaria &
omnes editiones habent, Et quia. Unus Pithœus
habet, Ut quia. Deinde , malorum tnfimia con­
valuerat.
Mala sokti pris. ] Pithœus , & forte tuta
prinderit.
Decretio Childeb. ] Sex omninb Edidi hujus
exemplaria habiiimus, duo è Bibliotheca Regia,
tertium è Tiliana, quartum ex veteri libro Eccle­
fix Bellovacenfis. quintum ex Monafterio fandi
Remigii Remen fis, fextum quod ohtn huc venit
ex urbe Lingonenfi.

988

xerit. Appendix Marculfi, cap. 14. «a 6· admo
dum memoratus ille. Formula Sirmondioe, cap.
aS. ita & admodum liceat tnantea ipfas res quieti
tenere & pojfidere. Et alibi fxpè.
Und* imf. vic. adcr. ] Hanc claufuiam ha­

Tom. L

bent omnia vetera exemplaria , poeter Lingonenfe Bc unam regium.
Solatio coLLicTO ] id eft, auxilio, adjuto­
rio. Unde in ano codice regio A in Lingonenli

legitur cimi turba colleBa. Fonnalx $irmondicx,
cap. i), mihi praftet folatium vel adjutorium.
Capitula addita ad Legem Alamannor. cap. 4*.
Et qui in ejus folatium ambulat. Karolus M. in
Capitulari anni dcccvu. c. j. Si partibus Hifpa-

nia five Avarati* Jolatium fiierit ntcejfe proban­
di. Gregorius Turon, lib. 7. c. 19. poftpofttis vi­
ris qui adJbUtium ejus ventre debuerant. Annales
Bertiniani ad ann. dccclxxiii. pro Dei fervitis Gr
juftitia S. Pétri Jeu folatio Ecclefia.
Di homicidiis ] Caput iftuddefcriptum eft in
libro vu. Capitular, cap. 1 jd. fed mutilum.

Moriri ] Antei legebatur meri. Quod idem eft.
Venhn conTenfus veterum exemplarium effecit uc hanc
mutationem induceremus. Chartularium Monafterii
Conchenfisin dioecefi Rutbeaenft,c. in.StfiipfefUius
primus morieris oui formemfuam. adJbrertm remaneat i
& poft mortem foraris, Sentie Salvatori rementet ad Con­
dias. Ibidem , cap. 411 : In sali ceaveuisntia ea fi Pe­
trus & Bernardus ftlii fui merierint fine üiis de uxore
nasis.fr «fi ftlii fins diis , ut fiat hae Domini noftri
Salvatoris it SanSa Fidis pro anima ejus.

,

Anton aco ] Ita omnes veteres libri, etiam ii
Îuos Bignonius vidit : atque ita edidit Joannes
Sine Lies in vol. ] In fuperioribus editioni- tyu
Tt
ilius. Malè ergb Lindenbrogius, qui Atiituaco
bus, in uno exemplari regio Sc in Lingonenfi,
tepofuit. Quid autem hr Antonacum , docent
tum' etiam in libro feprimo Capitularium legi­
Nota Bignonii ad hunc locum. Vide Hadrianum
tur : Ouomodb contra legem furtum perpetravit ,
Valefium in verbo Antunnacum.
fecundùm legem moriatur. Cxtera verb exempla­
Nullus di crinosis] In codiceTiliano legi
Ibid. cap.».
ria leâionem prxferuntquam nos heic pofuimus.
gitur ; Infequente hoc convenit und cum leedis
In loco ] Tilius ita edidit. Et otnninb fic
Pm. t».
noftris de criminofis, ut nnllusinceftum.InRemenferipeum eft m omnibus veteribus libris ; eaque C*F· »·
fi : Hoc convtnit und cum leodis noftros decrevimus
leâio fola bona eft. Malè ergb Lindenbrogius ,
ut nullus incertum. In Bellovacenli : In fequenti
qui in collo edidit.
hoc convenit und cum leodis nofiroi de crinofis ut
Si Salicus ] Anted legebatur,ft Frances, eoPag. ■·>
nullus incertum. In uno regio & in Lingonenli :
dem fenfu. Verùm nos maluimus fèqui auâoriIn fequenti hoc und cum leodes noftris convenit ut
ratem veterum exemplarium, que, nullo excep­
nullus inceftum. In alio regid : Infequenti hoc con­
to , habent prout d nonis editum eft.
venit und cum leodos noftros decrevimus ut nullus
Asclipiodus recogn. J Hxc addita font ex
inceftum. In titulo vn. Legis Bajuvarioram, cap.
duobus antiquis exemplaribus, uno regio, altero
v. in codice fandi Vincentii Metentis legitur, vir­
Tiliano. Fonaflis eft Afclipiodotus Patricias, vis
gini hbidinofe criminis de capite extraxerit. Pro
magne tum auâoritatis in Gallia, ad quem ex
quoeditionesA exteri libri Mf. habent crines.
tant aliquot epiftolx fandi Gregurii.
Qua inc. esse videntur ] Hanc claufuiam
Caput iftud deeftin omnibus antiquis codici- B*d.c· ·»·
habent omnia vetera exemplaria , regio uno &
bus quos nos vidimus. Habetur tamen in editio­
Lingonenli exceptis.
ne Tiliana & in exteris qux ex ea emanirunt.
Et omnes aes] Antei legebatur, & omnes
Anno xx. ] In uno exemplari regio & in Linfacultatesfua legitimis parentibus^erveninnt. Nos
gonenfi legitur anno xxt. inTiliano anno xxtr.
fecuti confcnfum veterum codicum mutavimus.
Treiecto ] Ita omnes veteres libri. Et fanèxvo in altero regio rnuw xxv.
Ibid cap. j.
Decrbtio Chloth.J HujusConftirurioaisduo Pag. **·
antiquorum Regum noftrorum non aliter feribemanuferipea exemplaria habuimus, unum ex bi­
bant.
bliotheca
Tiliana , alterum ex Monafterio fânâi
Quam male intertiavit ] Ira omnia vetera
Remigii Remenfi^
exemplaria , uno regio excepto , in quo legitur
Multando ] Ita codex S. Remigii. Tilianus, ibid, c· ·.
rem tntertiatam amittat. Quam leâionem habet
militando. Quo modo Tilias edidit. In editione
etiam codex Lingonenfis.
Admodum] pro amodo. Sed itahabent veteres Lindenbrogii legitur nudcandiu.
Pag. »*.
Plebium] Ita omnes libri veteres & ediPag.00.
libri. V ulgatus fcnbendi mos per dias tempeftacap. «.
tiones.
cap···
res. Ludovicus Pius in epiftola ad Sicharium ArF
redum
et
faidum
]
Hxc
eft
ledio
lbid.c.s
chiepifcopuin Burdegalenfem, pag. 5 5 9. Qui in
hoc negotio noftra admodum jujj oniparertnegle- codicis Remenfis. In Tiliano leginu, fredum &
Ibid. cap. i.

s>8ÿ
Γομ 1-

pjg. ».
op. 'r·

p^g. ·*■
op. »>·

pxK.

*

Notæ ad Capitularia.

firdum. Quod idem eft. Tilius
poft eum alii
hubcnt inter ftcdum & fredum.
o·
tn'iu pJ£. 1 lut. vertùf pnrm,
Pacis tenors j Nota marginalis in libro Pithtri, pro pacis tenore. Refertur aurem hic lo­
cus ad padutn quod editum eft fuprà, pag. ι <·
In tine iftius Coirftitutionis Piihonis h.vc addi­
dit in libro fuo. Si quit alterum piito excufferit
malb. wiftritto func denar. cxx. qui faciunt fol.
tn. cul. jud. exetp. cap. in loco reflttuat. Vide
caput 71. Legis Saliat, pag. ? 14.
Cellarinsis ] id eft , tributum quod exindè
debetur fifeo. Celerenfe vocat auâor vitx S. Defiderii Epifcopi Cadurcentis, cap. I <5. Nam&cehrenfe dt fifeo tx pago Cadurcino impetravit. Sic
enim legitur in veruftiflimo codice Mf. Monafteni Moyfliaceniis, cùm in editionibus male le­

gatur caderenfe.
Lsx Ripuariorum 1 legem iftam emenda­
vimus ope quatuor veterum codicum j quotum
unus estât in Bibliotheca Regia, alter 111 Mo­
nafterio fandi Galli apud Helvetios; tertius toit
Momafterii Corbionenüs , quartus fandi Vin-'
centii Merentis.
Ripuariorum ] In vetetibus libris vulgo le­
gitur Ribuarsorum, non folùm in titulo, ied
etiam in textu Legis. Interdum tamen legitur Hi.
puarii. Sunt autem Ripiurii, nr quidam exiftimant .populi Franci qui inter Rhcnuin, Scaldim,
& Molam remanieront. Hadrianus Valetius putat
pagum Ripuarienfem inter Rhenum, Rnram 8c
Mofam flumina jacuilfe. Ulnd veriflimnm quod
ait idem Valdius , multo facilius dic fcire ac
dicere qui non fuerint Ripuaui, quàm qui fue­
rint. Vide Cujae, lib. 1. Obferv. c. a 5.

tit. f.
Ita ut vid. possit ] Secuti heic fumus edi’’
tionem Tilii
Lindenbrogii ; quam confirmant
etiam codices Sangallenlis Sc Metentis. In libro
quo Heroldus ufus eft, legebatur : ita ut 1 tdere
non poffit. Sed ipfe admonuit in margine legen­
dum efle videri poffit. In Corbionenii feripeum

pag. io.
c p *’

lbid.c.10.

eft : &■ videre non poterat.
Hominem regium ] id eft , hominem qui
Regi fervirium debet, live liber fit, live fervus.

Hominem ecclesiastic.] id eft, fervum aut
libertum ex familia Ecclefix, qui operas fuas
pendebat Eccleiix , ut interpretatur Vadianus,

tom. j. rer. Alaman. pag. 75.
Psg ii.iit.
Per vim ] Alibi per virtutem; ut in titulo
n.c.i·
Legis Salicx, & alibi txpè.
Ibid tit. ».
Parturire ] Çorbion. parere.
ca?·1·
St NBGAVEKIT J Editio Tiliana , fi negare

voluerit.

Ibid. tit. u.

Cum ramo ] Ita omnes editiones & omnes
libri, uno excepto Metenfi , qui rama habet.
Retinere etiamnum Lemovices videntur hanc vo­
cem. Congeriem enim ramorum vocant tamam
& ramadam.
Mordridus ] Morchidum dicir Rhabanus
in epiftola ad Heribaldum, cap. 10. Sed in veteri
codice Mf. S. Germani de pratis, ubi canut iftud
Rbabani refertur, legitur mort hidum. Vide Notas
ad Rcginonem, pag. 5 86. Mordritum autem ait
Sibrandus Siccama in Notis ad antiquas Frifionum Leges, pag. 116. non efle fimplex homici­
dium , fed dandeftinam & violentam hominis

990*

interceptionem & cadeveris occultationem ; eamÎue ad tem probandam uritur hoc capite Legis
iipuariorum &. titulo v. Legis Longobardorum

Tom.I,

de morth.
Puteo ] Codex Corbion. pueio. Occitam
pttch dicunt pro puteo, lemovicespouch.

Extra solum ] Corbion. extra confilium.
Ibid. tit. i*
Et it. ». ad. sol. n. p. red.] Meteniis,
€r eum ad folum itttùm non poteji redu­
cere»

Delaturam ] Multùm variant veteres libri
in hac voce , tam in hac Lege quàm in aliis.
Plerique conftanter habent delaturam. alii dila­
turam. Utruinque bonum eft.
Amissaril-m ] Et heic quoquè variant andqui codices. Nonnulli enim atnajfarium habent
Icnptum, alii amijfarium.
Scrovas I Ita editio Baiileenfis. Cui confentiunt codices S. Galli, Meteniis, & Corbionen­
ii·.. De regio nihil dicere poflumus, qubd priores
riruli Legis Ripuariorum m illo non habeantur.
Varia Letiio in margine libri Pithtrani, feruvasI ilius & Lindenbrogius, ferofat.

ibid.ti.i»
ι*Ρ· ·-

pxf n ||p>
u.iap. 1.

Furatus fuirit ] Corbion. furaverit.
Omni furto ] Corbion. omne texacam. Arque
ita fermé femper texacam aut texagam habet
ubi alii legunt furtum.
Per semetipsum ] Meteniis, pro femetip/o.

Domini

R>id.e.*

jurent ] Corbion. dominus ju­

ret.

Usque ternos] Ita Heroldus. Quo etiam ibid-tit-»»
modo legitur in exemplari Corbionenii & in Sangallenft. Metenfis habet ufque dùm ternos. Tilius
& Lidenbtogius ufque ad ternos.
Hoc servo fecerit] Corbion. ferro offo Ibid.tit.·*
fregerit. Sic in rirulo fequenti habet etiam offo *· ‘‘
pro os. Atque ita fere femper legitur in illo co­
dice.

Id est quat. Diu. ] Hxc défunt in libro px< n
Monafterir Corbionenfis.
«><· ‘i·
Aut cum s. jur. ] Ita editio Baiileenlis. Sic
,7,
etiam omnes veteres libri, iremque editio Ti­
liana. Lindenbrogius habet : Aut fi negaverit »
cum fex juret.
Interpellatus fuerit] Poft ifta fequitur
,·Λ4β>
in codice Metenfi t qubd incendium perfetrârit » cap.
fi fervus &c.
Pro eo interrogatus ] Reprxfentavimus
heic editionem Tilii & Lindenbrogii. Heroldus
habet : In judicio rogatus t interrogatus refpon·
deat, & flet » ac fine tangano. Codex Sangallentis : in judicio pro eo refpondeat, interrogatus
refpondeat, & fine. Corbion. répondent ad in­
terrogationis finiat, liceat ei fine tangano lo­
quere , & dicat. Meteniis : in judicio interro­
gatus pro eo refpondeat, & fine tangano loquatur
& dicat.
Ignem ] Corbion. igneum. Iremque paulb
poft.
In obsequio ] Metenf. & Corbion. obfemtatm. Quod idem eft. Nans antiqui Librarii
frequenter ponebant literam u prj litera 0.
Deinde qui emendabat, pro captu ingenii eam

mutabat in 0, aut lineam fuperponebat per fuam

>4. tlr.

991

Stephani Baluzii

99*

Tom. L

infciriam. Id quod cetriihmum eft iis qui veteres
xii. Spicilegii Dacheriani ,t»g. 491. Bruniam
Tom-L
libros tradant. Planum id bet ex capite fcquenri,
unam fr helmum cum hafaerga fr manicam
ubi ita feriptum eft in libro Corbionenii, tali
unam , brimbergas duas. Bimbergas Lindenbrogim interpretatur ocreas, id eft, arma crurum »
damnum incurrat quali ille. Item tit. j j. c· >·
rerrid manu quarat. Hxc exempla fu Sciunt.
Spelmannus muMmenia tibialia.
Caput iftud deeftinedirioneLindenbrogii. Ha- BiUc.i·.
P»g. iftitCum armis suis] Cotbion. cum arma fua.
betur tamen in Tiliana & in Baitleenli, & in om­
»»·*·♦·
Infra tit. jj. cap. 1. cum dexteras armatas &
cum failliras, in eodem codice. Sic in Capitulis
nibus antiquis exemplaribus.
Karoli Calvi, pag. 170. extrema, pro dona Ube­
Dotem ] Corbion. dude.
Psg ir. tir.
randa. Homilia liidori Epifeopi in vetuftiilimo
Tertiam FARTIM ] Vide lib. 4. Capitular. π.«·Ρ·*·
codice Colbertino Mi. Nam dt illa tria optra
cap. 9.
mala quod fitperiùs feriptum tft, Ere.
Morcamciba] id eft, donum quod vir ei
Ibid tit. i>.
SrArrtuM ] Ita feribirur hoc vocabulum in
dederit propter nuptias, matutmalt donum in
caF· ‘.
libro Metenti , in Cotbionenli & Sangallenii
achs Conventus apud Andelaum habiti inter Gun­
tram num & Chi idebertum Reges, quôd videlicet
flappolum , apud Lindenbrogium ftaplum , in
editione Tiluna ftajfolum . in Batilecnli flapfpomane feu tempore matutino poft concubitum,
lum. Vide infrà tit. 67. c. 5
durantibus adhuc nuptiarum folennibus, five ante
nuptiale convivium, ut ait Voflius in libro de vi­
Ibid, c···
Cim wlrduniam] Tiluna editio habet civetiis fermonis, fponfr offerebatur , ut feribit Be­
wtrduniam unico vocabulo. Lindenbrogius cinewerduniam. Hetoldus cina merdumam, divitis
nedicius Carpzovius in libro de juribus femina­
vocibus. Sanè in omnibus antiquis exemplaribus
rum lingulatiDus pag. 197. ubi addit hoc donum
ifta divifa funt, uno excepto Corbionenii, ubi
à nonnullis ob hoc vocari largitatem fponfali
ik legitur : ut dc cinuvcrduinia fua. V ide infrà
tum. Erat autem illud voluntarium ,modb majus,
modb minus , prout quifque amore & cantate
ut. 71. cap. |.
erga conjugem ferebatur. Undè & morgengap elfe
Ibid-titis·
Noxius judicetur] Metenfis, noxii judic»F- <·
etntur. Ita etiam in CotbioQcnli & in Sangalgtatuitam doiutionem repetio in LegeLongobar
knfi. Editio Balilecnfis habet, noxii indicen­
dorutn, lib. 1. tir. i.cap. Ά. per gratuitam dona­
tionem , id eft morgengap. Occatio poftulat ut ca­
tur.
jbid-c. ».
Auxilium przbulrint] Corbion. auxilia- put iftud heic emendemus, quod valdè deforma­
tum eft in editione Lindenbrogii, nonnullis vide­
verint. *
Pm
tit.
Accip. sed. PrtTcumps.] Hxc eft le&oom- licet vocabulis Legi permixtis quz Legis ipfius non
”·4· '■
nimn veterum codicum & editionis Bafileeniis.
funt, fed veteris cujufdam interpretis. Repentur
ea lex in edido Regis Rotharis, rit. S 9. m editione
Tilius & Lindenbrogius habent ,acceperit vtl feduxerit. Pto eo autem quod ftatim (equitur feu
Baliln Johannis Herold Sc cap. a ai. in vetuftifliparentum, Ere. apud Heroidum legitur ftnt pa­
mo codice Mf. Bibliotheca: Thuanr, ubi (k ha­
betur : Si quis ancillam fuam propriam matrirentum.
Ibid.<>c.»d.
Fresionfm ] Ita in codicibus Sangallenii Si moniarc voluerit ad uxorem ,fit ti licentia. Ta­
tiP' *
Corbionenik Metenfis & editiones habent Frimen debeat eam liberam thingart, fic liberam ,
fionem.
quod efi widibora, fr legitimam facere per gairthinx. Tunc intelligatur libera &. legitima uxor ;
Bajvvarivm ] Corbion. Bogium.
fr fila qui ex ea nati faerint, leeu imi heredes
Interfecerit ] Corbion. intercmpferit.
Ibid, c· i·
S' QUI' Clericum ] Caput iftud lie habet in patri efficiantur. Quo etiam modo legitur in duo­
eodem libro Corbionenii. Si quis Clerdum in­
genuum interfecerit, bis quinquagenos fol. cui.
jud. Si quis Subdiaconum frc.
Sicut alium ] In codice Metenii Sc in San­
gallenii legitur, ficut alius ccclefiafticus vel repiur
libertinus. Quo etiam modo editum eft ab Hetoldo, nili quôd is vocem libertinus omifit.
Ibid. c. <■
Quadrin sol.] Corbioncnfis : ccc. fol. cui.
jud. Reliqua vetera exemplaria λ oinnes editio­
nes habenr uti n<>r (criplitnus. In Capitulis ta­
men qux Karolus M. Legi Salicx addidit anno
Occem fic legitur : Qui Subdiaconum occide­
rit , trecentos folidos componat. Sed in omnibus
iftis Clericorum inteifeclionibus Lex Bajuvariorum addit cenrum folidos fuper competitionem
Capitulorum Legis Salicx additorum. Rurfiim
Codex Corbionenlis in capite fequenti de compo-

Ibid.c·m

fitione Diaconi habet, 'ccc. Jol. multetur. Vide
infrà ad tit. 14. Legis Alamannorum.
Cum directo] Ira omnes veteres libri, nili
qubd Corbionenfis habet cnndereBo, levi admo­
dum mutatione. Tilius edidit, pre condtreSo.
iBainblrgas ] Teftamentum Eurardi Co­
mitis fundatoris Moiuftcni Cifomenlis in tomo

bus antiquis codibus Mfs. Bibliothecae Regiz Sc
in editione Nicolai Boherii. Lindenbrogiana fic
habet : ό'ι quis ancillam fuam propriam matrimoniare voluerit fibi ad uxorem, fit ei licentia :
tamen debeat eam liberam thingart , frfic face­
re liberam, quod eft rniderboram , fr legitimam
per garathinx ,id efi, per libertatis donationem ,
vel per gratuitam donationem, id tft morgtngab J
tunc intelligatur ejfe libera fr legitima uxor, Er
fi.ii qui ex ea nati fuerint, legitimi heredes effi­
ciantur. Itaque ea veiba , id eft , per libertatis
donationem , vel per gratuitam donationem , id
eft morgengab, funt, ut dixi, veteris cujufdam
Interpretis , adeôque ab hoc loco fubmovenda;
prxfcrxim cùm heic non agatur de dono dando
uxori , fed de libertate danda anxillx propriz
quam quis ducere in matrimonium cupit. Nunc
ad rerum ordinem redeo. Morgangeba igitur erar
donum quod vir dabat uxori propter nuptias. Ita­
que nonnulli, dum nimis bene przfumerenr de
bona indole &: blanditiis uxorum fuarum , qua­
rum aliquam particulam przguftaverant, incenfi
earum amore, profufam ac dldolutam liberalicateui iu eas exeteeban: j quorum intemperantiam
Lege

993
Tastt

Notae ad Capitularia.

994*

Lege laxi compe&uit Rex Losigobaidoram Liut- Bafiletnfis. Tilias A Lindenbrogius habeat aaud TeauL
pcandus anuo quinto regni fui, q«t vernie M Atge*.
qais in margincap asari tribuam lupri quartan
Strinxbrit ] Corbion. ejttritureru. Hinc lUd. 1 <· m
partem bonorum noram. Lib. 1. Ug.UogoUr- eftreindre.
dor. tu. 4. c. 1. Morgincap notum» ut amidtiufit
Furavirit aliquid ] Codex Metcnlis : Si iu^c.'*
nifi fitar.a par/ dt ryesfii/iaiu fù ifftm nue· fût de dtverfit venationib» aliquid furat»
futcap facit. Si quidem min» voluerit dart dt fuerit fr celaverit. Sangalienfis A editiones He­
rebut fuit fed* fc/e fuarra partit fit. baker ia roidi & Tilii : Si mu dt diverfii venationib»
eetniia/ iiccntiam dandi fuuetim voluerit. Nam ftruiu fuerit 6r celaverit. Corbiuuenfis : St fût
fuper ipfum quartam portionem dare nullatenùi
fiflù. Hinc Papias ait in fuo vocabdario : Mtrfincap. id eft, quarta part ut Lege Longobardo­
rum. Et in Chartulario Monafterii Cauurienfis

dt dia. ven.furaverit & celaverit.

t

Ritortas ] Funis genus eft ex ramis arborum B*4· tit. «*
cortis. Sic diââ autem redona vd retona, quia
rami illi sordentur ut fiant flexibiles. Vide infri
fiepè morgincap dicitur elle quarta pars bonorum tit. yt.
mariti, uxori aara propter nuptias. Ega cdduini.
Camboxtas ] Iu Codex Metenfis A editio»
fili» quondam Cancelli. per coaftaftua 'ipfi» nes Tilii & Lindenbrogii. Sangallcniu & Coxgenitorit mei da tibi Radeperga dilotta configi bionenfis habent camhortet. Sic eriam Heroldus.
toea,filue parada* Rodccauri, quandè tt ia era·
Txaoovm ] fixamcn: Ocritanids & Valeofigio fotiavi. morgincap. hoc ejl, quartam por­ nibus mm. Francis trou.
tionem dc omnib» reb» fidftamiamea. Er paulb
In sius posssss.] Hxc eft leâioomnium re- Ibl4.dt.ss·
poft: Ege Refcari.fiU» Palumbi, de tibiMani- teram Librorum & editionis Baûicenfis. Till us
ptrga dde&a configi mta t filia quondam Lupo- A Lindenbrogius addant, rent in demunt vtl in

^ut pofeffioaem.

tût mea. ItemiEge Xcft^&ùts parada* Johannû.
trado arpur concedo fer /criptam morfincap tibi
dde3a conjugi mea lnga,filia quondam Maaait,
omnem quartam portionem nuam deamAitrtb»
fnprutatit 6r fiAftantia mea. Alias tres ejuldem

argumenti Chartas ex eodem Chartulario edidit
AuguftusGallaadius inTraâamde francxxalodio
peg. )i). Sed infigne in primisvifum eft «emeodem Gall

fiun; idebqoe opera pretium fonaflis fuerit illud
1 nobis rurlùm vulgari οπέ cum Charta donatio­
nis quam Micxx confugi fax conftiruit Joannes
filius Dominici. Diem quo donario ifta fiebat, id
eft, diem qua fequcbuur poft noâem nuptialem,
diem vocabam votorum. Charta ejufidemjoannis:

SrQUiTVA ] Codex Corbion. Sequerit, fr uf- P*f. >»
qui tente die d demo cujut vtl in quoi. Mctenlis “·
u
ASangallenfis ‘tertio. Itemque Heroldus.
ScauTtNiuM] Corbion.Jcbidinium.
tUd-c.·,
Extaaniis ] Corbion.ftrantit. eadem been- Ibid, tit sa­
tia qui ftrumenta pro inftrumenta . Spanta pro
Htfpaaia.
Adhibitis] Metenfis. a^ibendit.
Er falscm 1 Metenf. eatfaUumteft. dintrint. *14. He. re
Tarsus ] Metenf. quatuor. Cotàion.utufquif· ··*· *>
que de iliac tret uftie ttr quinot ftL multet».
Et

plac.

Corbsonenfi.

iNDixtair ] Hxo défunt in Libro Ibid. tk. s»

Paastitam ] Cocbion. praftatam ; ut fupd
in riruio, Dc re praftata. Vide Notas ad Reginonetn pat.
Qutu CoMiTXM vocant ] In ritulo Grafita O’·4· Λ· »►
nr*, ut fitpri tit. $ 1.Comesergb AGrafio ejuf- <ap"**
dem
dignitatis nomen eft, nt ahi jam obiervave* olid die poft uoSaa mmtialom, qui eft diu
votorum nqftronan &c. Charta inveftiturx de tunc.
Frats*, st soror 1 Cotbiou. inter frater Cr F* ♦*Monaâiano A arteris rebas proprietatis Gandi
*·“·-*
vidue, qux ( uti pluribusdiâum eft in Notis ad foror.
Tunc soror matris ] Ita omnes antiqui &i4c. u
Stumm- Agobardum pag. 1 j6. ) poft firfceptum habitum
rehgiomi nupierat : tertiam portionem dt omni- Codices A editio Bafileenfis. Tilius A Lindenmfiùd» b» nb» fuit qua ei ia die votorum vir fiuu dede- brogius ediderunt, tunc frater Cr form matru.
Usqob ad q. cinuc.] Ita Codex Sangallenfis
*****
r*. Et imrl : quicquid ipfo dia d viro Juftoae d
prafatti die ia diu acceperat in die votorum. A edirio Bafileenfis. Sed Regius, Saogalleafis, A
Liutprandus Rex anno. xvr. cap. vru. & lib. a. Cotbiooeniis non habent voculam ai
Et m omn. rib us ] Cotbion, fid de omnu ttidden,
Leg. Longobardos, tit. 4. cap. j. Nulli fit luen­
eap. ►
tia coajngi fua dt rebutJiut ampliùi dare per que ret quod &c.
Alium nisi piscum ] Corbion. alium qubm
lemcunq» ingenium nifi q»d ei in du votorum in
tnitphie & utorgmeap dederit. Sanâus Ambro­
Regino caput iftud retulit ex PaâoFrancoram,
ses fermoae Io. Solent anum hemina, ficut mot
eft. in votit fuit. hoc eft. nuptUt. pracipui fal- ac poft «un Burchardus, ivo,BernardusPapien- tit. sac.'·
tart vel canere. Vide Dionyfii Petavii Notas ad tis, A Raimundua. Difficilis autem vile eft inter­
pretatio illius vocis fununo viro Antonio Auguf
Juliam Mifcpogooem pag. >07.
tino, qui in Noris ad primam Colleâionem De­
(4g
CoMSUMMixiMT, sun. n. ) Tilius & Linden­ cretalium conjecit heic per pa&un intelligi Li­
tit. sr.c· t. brogius ediderunt, caAmpferint aliquid, nihil bratu Capitularium. Poft hac verha, inquit, apud
requirat. Sed vox aliquid deeA in omnibus antiquis Burch, fr Iron.addit» Formulalibertatii in te·
exemplaribus & in editione Bafileenfi. Poftea in cltfia data . qua fdrtqfii fumpta eft t* paSio
McteuG feriptum eft, nihil requiratur.
Francorum five e* CapituLaribiu. e* quo Libro
fKdtk. st.
K.H.IM ] Ita omne» vetoes libri & editio jujpicam» lac etiam îftê. Falfiis eft hoc loco vir

Tom. II.

j

99f
Teo, I.

996

Stephani Baluzii

magnos, fe qui «m fccuros «ft M. Aneonias
Dbminicv in Afienoce Gallico. Primdm mia
certum eft Rormeiem iEam liberam in Icdefia
dea», qnam Barchardus fe Ivo referunt poftReKinoaem, non nm in Libas Capitulaiwm, &
tequi ma debere poft αψ«κ in quo meatio fit
Pedti Aeneorum. Dsârfft certum qaequè eft heic
per Pedtam intelligi Legem Rtpuerwrum, er
one finnptum eft caput, quod Regino refert a
PaAo Francorum. MelUte Janes à Cofta, qui in
Commeamriis ad tit. rl. Libd pcitni Decretatiam peg. 1 if. adnotst fe Him Padti certiffima
veftigta deprahendifie in Lege Ripuacia ; ftatimque priores tineat bains noni capitis defcribtt.
Vetus Gio&rima ML Nbiiechecc R«w : De­
creram . pt&at . jtiidu». Svnodttt Dmgoivi»genfis can. 7. O< oe n mdhtf Mnfefait fi*/ri­
vetur eijljtr tteeteefiu/tMt M ΛΛ»ftrAtihtr.

Prologus vetaris Legis Saliat 1 ouiceeid m Pafee
Wcfatur màub tdraum .eerdlufiût hteUUu
emendatum. Mac in veteribus Ubm Les Sabca
infcribitar h&a Luit Sdict. Et Les Aiaman*
noram hunc titulum nabet in vetuftifiSmo Codice
Monafterii Cotbioaenfis: Latii/PaflauLraÆ·muuaeram. Cooftitutio Arienis Principii Bene­
ventani edita à Camillo Peregrinio in toroo primo
Hiftoria Prindpum Longobardorum pag. p?.
Jncipà Paftum prod canMoit Pamimri Aretkifi
glerttfiu Frmceft fer. Etatiqaè ipfe Les Roma­
na ( <put eft omnium humanarum mater Legum,
ut air Ludovicos Pius Additione IV. cap. ifo.)
Padum vocatur ia ttftsmettta Heccatdi Comitis,
quod έ Stéphane Perardo editam eft in monu­
mentis Hiftorâe Burgumfiae era. if.Psfe· RsMW Life·. Hinc, opinor . Jvitcti it Pufes in
Lege Befavarioram tit. if. cap- 4. Alibi Paftum
fignificac Catalogum five Librum in quo infctipta erant nomina Monachorum in eorstm MonaCtetio habitantium. Regula S. Frufeuofi in ConcordiaRegnlarum peg. pfi.adsetenir in Pafescum
FretrAttt, & vfeer inter Meeedui /rcbetiu (r
i/ft Meeecktu.

LmaTAKi ] Codes Sangallenfu itemque
Cotbioaenfis & editio Bofileenfis habent libera­
re , Regino liberum ftttrt. Libro 1 s. Legis Vifigothorum tit. 1. cap. 14. LrtartUrc verf fervum
Ckn/henam HebrewIi euAeerit fee.
Ascmidiacomvm J Ita Codes regius & Sancallenfis, itemque admones Heroidi dc LindenMogii. Ita edam Joachitnes Vadianus, qui ca­
put iftud defcripfit in Libra fecundo de Collegiis
fe Momfteriis Germania. Metenfe exemplar fe
Corbioncnfe fe editio Tiliana habent AnbiAiecase. Quo edam modo legitur apud Reginooem
in Codice Padfienfi. Nam editio nelmxftadienfis
habet ArcbÜuxettem.
Qwa Eccusia vivit ] Regino, qui Eult/t
yivutt. Editio Ifekneftad. Qoa in Eedefie viget.
Sed vir da/HL Joochimus Hildebrandus admo­
nuit in Vieanonfi fe Mcguatino Codidbns feriptnm efte fd Itdtjit vivent, eamque efle ge­
nuinam ledionem. Codices MÆ hujus Legis fe
editiones habent, ftat Ecdefie vivit. Eodemoue
modo Irait Vadianua. Lex Romana, fi ve Codex
Theodoaanue, erat valdi fevorabtfis Ecdefiis fe
perlbnu cedefedbcis ; adebque propter hanc cau-

imnfe Ptisadam Ecdefiis concsfierwnaimnhtaiM Tess.L
Logie fe qui m Cieram eÎ*umebanmr, retiâà Le*
taeus fenmdbm quas hadtaafis vixerant, ad iftam
te mnferehsm Charta RaamK Epifcopi The·cenfisdataanuoMLXxxvi. Sicut in Irae Ar^aom
^1, emnit erde Sed^eram AcmUte fegmR·»
«••M rirant fe Ment. Les ad qmun ro^iirit
hic Epifeopus, eftLn LmmriMedoranu dbi L»·
doviràsPüwftatUKatemnLordaSetldteraai /fe
araUmltganRaamramriMt. Vide fuprà tosn.
1. pag.<po. Charta anni mxcv. edita à Durant·
Docia inüiftoda fiunilia Tdnds peg. po. Atut»
«i ItttenttiMt D. K. topp ftsdftHou tertiA,
mr^c Fénurii. Mu Frtiyfer AB» f. Serardl
ferrtAjttr
£ Jaerais, puiprofefi fit·
Star <r Mdane ufir» Lrpui vivtn Loeêtitulie-

Jmkuu

fn», fii κοκ fee bettert Stxerietü etfirivii»·
nti vivtrt Ltùet JUmeaonun fee. Eleganter Flo­

ras I agdnnenfit ad Modoinnm Eptfcopom Aoguftodoneniem fcxibens fubpetfcma Ecdefie :
Me Cetfieetteet revere»* veveit ek ere,
Me

fuspd Tteafefea fretfgit ere

fir.

Ubi virclarifimus Joannes Mabillonim, qui no­
bis hanc epiftolam edidit, reâàadnotat hoc idob
did de Theodofio quia Ecdefia Gallicana Codice
Theodofiano utebesur, fe ejus libertas ac imma­
nitas Legibus Imperatorum Romanorum niteba
tur. Apud Adnvaldum Floriacenfcm lib. 1. de
miraculis & BeoediAicapu s j. fcriptume*ecsfefiefiutu rei fiA Beteene etefiitmu Lut. Qm
Jocus lucem accipit es his qundiâa à nobis fium
PsaroaiNTua ] Inftà at jy. cap. j.
Md-c. j.
SociAVaajiJ Cocbioa. Merent fe SuagalL B>i4.c. ».
fecietei fiterit. & etiam editio Titiane.
Baaomsm 1 visum. Vide iadtà m Nods ad lUd. c. >»·
tirulum Ij iftim Logis. Chrooicoa vetanS. Galli
Mf. ad armum ncccv. Has euue eerreeit Deet·
ntt XtnUu a Sunttie eitMdifieie, ξν "tvltu
lenti fe mulieres imU eddoxit. Pro quo Egin-

bardns ad anuum ucocrv. ait Karolum eutMs
fui tretu AlMet Bt b» fFOmuteii hMtBehetU Se·
eteue ram eetlitfihu fe mjhaàbits treefieUfi
ie FretteM. Homili· incera auAorie qm nvo
ejufdem Karoli fierait, qua verb estant in veteri
Codice ML ejufcfem Monafterii &mraDonfe :
Omnes bemtaes benetu fe /mime . JtMe MteUegert ftèi Deteûuu Dteu fieit cMe* Br ter­
me (ye.
CoirraAtMcsas vox] Codes regius,free- IbüLc ii.
mr< vUteriet. Cotbton. rr^^trart Mintriet.
Sangallenfis non habet vocem vtleeruu neque
eeieeriet.

CoNvcvLA ] Ita omnes veteroo Libri, uno
excepto Corbimrenfi , qui senarie habet. Titius
legit ctettiade. Sed Heroldus fe Î indenbrogiu»
fcribunt craurafa.
Alsacoa ] Hoc eft fcrintnra omnium vetr- Ibid. e. ■>.
tum Librorum, Corbionenfi excepto, qui eijetie fcriptum habet. Quo etiam modo legitur in
editione Bafileenfi. Editiones Tilia & Lindimbrogii elfecie.
Rmis
Eccumaa. ] In Codice Regio, ia BU.c. >·.
Sangallenfi, in Corbionenfi, fe in edinonfluM
Heroidi * Tilii legitur : Servi eelee Ae­
gii Ewlejierim
eieBtret i nifi qnbd Codex

vu.

m»

997
TOSS.1

Notas ad Capitularia.

RfMS habet tehras. Lindeabautius edidit :
Sresd aurem Hscbrianun ata par aitm. Codes
Moafc i &nd an· Rÿs rai fretySarmuna·

aKam.

Pa»*s.
<*»<.»■ gsIL & Crebre·.Je Henddm. Mated· bate

faite. «dteMaTiü * I.indmbrorii mm
Ioousbm 1 Mette·, Sangafieaï·,* HeroL
dre, teaaAB. Ragins, & un·. Casteaiaiii fic
daudit hoc caput : ftr unie raAteK. Quod cm-

peoidsuter.
Airsaj] RagtefcCotbio·. abrek lofai ctp.
j./iyer altaria ftfita» iiaaean. Pro quoCodicea
Mgte,SaapiM,*Mettmfis. habent ûteiarB.
Fa» 44*
Tut.
mbsut ] Codex regius :
«·. *·
arifiaatcucmn murks deter. Comoauofia, airin
dstetc.
Moi ταμ iMCUiuuAS J Codex Maranhi:
te.C.p
mufawn tearrara fuam dt readirieot ccafcripfiaau. Regius * odino Bafitenfia 1 «tetre* mcurrerepwJde «resdatee coqfirq^hreu*
Prior pare iftree capte hebetat ia fine faponoria ia aliquot antiquis ereutearibus. laqué ia
Moanfi îttMfbciaar hgisar hoc caput » Hacûr
ia itaatiaat tiefti'nùmai, ita ariaai apud Heroidoan, nifi pu ilia reliqua oriam imuscapte
habtc·
Noua u maxo J Codas Matanfii : aalhu ti
tec. s.
mate ardt rti tea/» . Regius , ardiâ rd iavafia, Cosbioo. antes la ittvafia, Saagallenfit &
Heroidas, relia ri male enterrai utra/a.
Tbbtambntum] Editio TUsam, μ/μ»μζ·μ.
terne·
«a» ».
Quod idesnaft, ut obtevavitP.Pidscmadtirohtm ont. coUariote Lagum Moûycanim & Ro­
mana non.
Posai*] Codes Meeenfit, r^ttet.
Tomoosat auriculas 1 Quia tùm foré om>
nos cauris teftimomi* œnnrmabantur sur cade­
bam, eaque lis incidero retem <!“* grandevre
reftm requireret, pueros adhibebant cete, eoramque earn vellebant, ac es bis que pertulenuu
memintfiè di&etent roi goft*. sic «tare noftri
pacantes in nonnullis provinciis liberos fuos ad­
ducunt ad locum fireptei. cùm aliquis homo
iacinoeote illuc trahitur mom fid luiturus pec­
cari firiprenam; & inserimdùm iDt necaun,pa­
rentes vagis cadunt liberos fisoa, ut alieni peri­
culi mensorii oscitari noverint iit renrns tc lapien­
te ade debere. Alibi paetos virgis non cadunt,
<ed oocutn auras vellant, paricmm in Gallia Nartponu·!·
____d?
tec. 4.

Fu. 4>»
tea.

Bvtmub] taCodL Met & Stnjall.
editionet Heroidi tc Lindenbrogii. Cocteu. bate be­
tter, Regius teter, TiCo» terne.
fria, c. ,,
Maacm am ] Editiones Tilii tc Heroidi mer­
ere·. In veteribus Libris hac vos riepè fcribirur
cum alpirarione, £rpè fine afpitarione.
tec.»
Non ausum nisi m] Cotten, itee stomie
•nte dr. Sic infri tk. Ai.cap. i-mmaIùm» fiuim
fifaua atflnua tetre tecdtre.
Tares Ιί,

998*

Prio* ] lia Codes Saagallenfa tc editiones

Tibi* Lindonbeogi*. Heroidas babot priât. Codes regius, pnprlar.
Soprjucsupta] Ita editionesTilii* Lindenbeogii. Bafihrete./tpt^crbta. Quo oriam modo
terere Codices Regius tc ingalienfia. Metenfis
legK, sarejiio Loot·
j5bna&iatvm1 Heroldus edidit, dtemviu*.
Tiliae , dnsantriere. Codes Cocbionoufit habet
dterisb. Metenfis tc Sangalleofis dreamm*.
Dsnaiuaum] Ici Codes Sangallenfis* Metanfis, tenqueediriones Tilii tc Lindenbrogii.
Codes Cotbaoneafis habet dterioti , Heroldua
dteriate , Codas regiae deMrarism.
Doc. sou vauat. ] les omnes Codices tc
admones, and escoprilLindonbragicA, ribi fcriptren eft, re. JèL ja&tt. Merendi Codes addic
vocare tccifiu , hoc reodo : dareww jtbtat va»

Tm». L
IM.*.*.

te. tit. e».
*"
te. «s».
******

Uat tcdfti.

De s varo ] Ita omnia vetera exemplaria & fciJ· tk. ss.
editio Bafiloonfis. Tilire tc LiniaiJbnpat ha- te *'
bene t Dt teaaga iadittr. In Codice Motenii le­
gio· t Siatiiictr ïr frè firtut ptrpatravtric.
Iu BOMO moruA] Cotbtoa ad drewrepro- f»o ea.
priaa^
tit.**■<■*>
Ηααιι*ατ·α1 Ira Co&csSanoaUenfis tc CotHoarefil tc edmorea Heroidi iUndeabrogii.
Codre Mendis habet ariragida, Regius tete
«Mm Tilire edidit barraiia.
Mjuims AMMvuvnrr ] Codes Metenfi ftr ite. lii.tf.
taiaiati vaatrit vtl aihapUverH.

te- '·

] Ita Codes Me- te ritssrenfis tc SangaUenfis tc omnes ediriones. Codex (**· >·
Regius habet fiapiicmr, «aa jaraftt. Cotten.
In n. «.Ac.

non conjvs.

ia iit fiacita» taa^aragtt.

A osxT. sbo. a mu. ] Ita CodrereRegim tc
SsngaUenris * editio Heroidi. Merearis « ediriones alia : alifwte à àurtrù, alâfrite i fi·
a^ru. Codrenenfis, riifaar d durtrü fiaacihu.
Tam hub*] Liber Metenfis, ram aattriiu.
Dearrosvt ] Hnc eft hâio exempleris Cot- te.tk. sr.
bioneofit. Regret habet driûsnu. Merenfis tc
'*
SanmBenfis tc «Ariettes drter.
Post aamos. vos. ] Sangall. & Cotten.
p,(.
<■>*■ ··

fafi anaa paficitaeat.

Csxtaas cobpbs.it po»t ] les Codex Re- te.c.s>

guts. SaagaUenfis , cartarc utpariat ptfi vicia.
Merearis, pafi varia triiat cttptrit etnart. Edi­
tio Tilii, tartan- captr'u pn atala arihu. Heroldus, ccrtan caeptr'u fn atalla triiat. Undenbrojpas, Chartaat renperi: pn auia vint.
Hal*a] Mc tfi t ia rame. ut ftarim dicitur.
Itaque Isbsne a&ntiot lindmsbrogio, qui heic
agi puest de fodiciis qua fiunt ad quercum, five in
campo. Hire baria Francis fignincat locum pu­
blicam apemm.
St Qvis in CAPrrs ] Regius Codes de Meten- te. th. at.
fa , Si fair ia tapat.

te '■

lea Linden- te.c *.
brogius. Remus Codex, Metenfis, Sangallenfis,
tc euitio Benleenfis, iirvrtrit. Tilius, airtpfirit.
Vos vertea deeft in eaempiari regio.
Josaab cresBsouT ] ltd veteres Libci tc
ediriones, nifi qubd Tirana habet Mamat.
Usu»] Ire Codex Metenfis tc editionesTilii A . Pae-1*«
Lindenbrogii. Reliqiri tc Heroldus habere q/ei. tit* ’*'**”
Rrr s
Abt st non rextarr

vbsbum]

*P99
1·μ.»

Stephani Baluzii

Balatam] kaommeUbrivuNNs. Sodom-

nes «UôoQM habeat bdqfiom. Cmntùm «t hoc
loco & ox Lembus la|tmiqona«i * Alamaanotom MK baUfta & ùaàxman ofism anriqâtùs
stoftna homitriba* cognitum fuiftà. Et tamen FuL
daerias, Canoaiun Camerenfis, qui priori* bdK
<acri hiftoriam fctipfir, notat tik t.capu j. noTtKM crabttt ûgpcarâm iftabai i Tureis imnriifis
ftupefaâo* Ac ia fupm vet£» finflè. Ntt erat
mirendaai, inquit, fuie canAs mdis taie bdImu crac Mctfwtum. Et Willelmm Briro Ubro
fecundo Philippid» ait :
■F jwijTîiïr aajArù USe ipuece Ahu
Ku tnt «aaM feitf OeSfamu trou ,
^àdba^a frété s nocbabebatmatmiao torn

Hexmu

fWMfMMi /tint fm uiütu tri.

Terrif. Guidai idijam fui ttatt urrum.
Ht fua pu mifit Richarde uùfu remittat i
Vt fti Fnacignit laii/t primiliu ufrm
Tradidit. ifft fui m primithi rapuriatar,
Quaiapu allot decuit in ft trim ftaiiat artit.

Ut ifta conciliari polline, dicendum videtur Fran­
co» , gentem bdbcolam, abjeciflè genus pugnan­
di eminus Ac gladiis cantum uti voluide. In quo
certamine magis emicat vinus & induftria milita­
ri*. Regino » ad ani» 860 : Franci , qui cominut
ftriSu gladiit pugnare confueverant, adtenitifia·
bantt aevitate anti inexperti dijcriminu ptrculfi.

Contrà Turei bellum gladiis agere inlbliri erant,
ut ait Raymundus de Agiles pag. 144. apud Boogarfium. Undè idem pauk> poft : ut videre qubd
nea/«M fagittio eminùt, fti cominùt gladiit ret
gerenda foret , in foam verfi funt. Verum quia
novitas gratiam habet apud omnes gentes , per
occafionem iftius belli reduâa eft in Franciam
ratio illa pugnandi Sc interficiendi homines emi­
nus. Tanca autem hinc pernicies fecuta eft ut
Innocent» IL Romano Pontifici necedarium vifum fuerit eos anathemate percellere qui baliftis
8c fegittis uterentur adversum Chriftianos. Hac
funt eius verba ex Canone xxtx. Concilii Latecanenus, Ac hinc in Libro quinto Decretalium
tit. xv. Ârrtm illam mortiferam & odtbdcm bal·

1000

idirienet Heroidi At I indinhnyl Codex remns Tomi·
legit , pUdttu Λ mufiimmur rrf r inudator. Malè
in edirioM Tdiana, ptanAu ei riuridaeur.
iNTcariAToa 1 Mesenf iMtntaM·
«« ·*
DacoATTcaro J Hac eft Wtio omninmedidiounaa. Exemplar Corbionende beber derens~
gere, Regium AriimiMSO, hdeeenfe dereriate.
Fuum] CotfatoaJitfMa·.Iresninfri M.7I. fcU.dr.re·
Ds UONO ] Regi·* * Cotbion. de Ιφι«.Νοο
Μ
Lemovices lignam vocamus quod Larini lignum Λ.Ζ

dicunt.

Cvm six ivmt ] 1» editiones Tilii ic Lindenbrogii & Codex regius. Merearis habet, eam
tribuo junt. Cocbiem eam tres jmrit. Heroidas,
cum ui. jarer.

Couos] ka Codex MatenfiaRegms fcCoc- fc Aocrr.

bion, eolabue. TiKus.pre colibuo. Lindaohnguis,
frocolfuo, Heroldus, tola/but
Cuba J Hanc leâioneen exhibent ediri^^v*
omnes tr exumflu regûun. Codex Merearis ha­
bet dita. Cotbion. ioidiuaut.
Fomatos vvutrrj Regius ic Cccbion. fitra- fcM.th.ra.
vrrir. iffifimdit fiuroaii nifi qubd Cocbionenfis
habetfitrotum piofirtu. Furonem pro fure di­
cebant quo modo GalUntm pro Galiam legimus
in ChaniaS. Galli apud GoUaftum.
SûPiajVAATDi] ItaCodnMeren.&Cotbion. Pre t··
tc editiones Heroidi dc Lindenbtogii. Codex
remua habet ,fi porjuratru. Tdius, fitferatu».
Excarro ] Lmer Corbionenfis : corctfto cepitaU & ddaturd rt/Utuant. Regius : exerpte caf.
& dii. m beam coaflmuuu. Mreenfis : extern, ca­
pitali &r diiaturd ftut in locum rtftitui icbent.
Tdius : exceptio capitali & dii. aua rtfiituant.
Henddus : excepto ymd capitale b* delatura in
locum rtfiituant. Lindenbrogim · exceptio capi­
tali Cr diiaturd fua in locum refiüuant.
Fdxto ] Cotbion. texaga. regius taxaga. Hc- fcM. <’c
roldus, furca.
l‘r' *
Cdlp. iDDtc.] Metenlis, refiituat.

t·

Paxricum ] Ita editio Bafileenfis. Codex rew
gius, patricium. Corbionenfis. parui. Metenlis,
parium. Tilius Ac Lindenbrogius, parcum.
Si quis vm ] Cotbion. Si fdo baro feu pua fcU· tie.»*·

mulier Ribuaria per maleficium aliquem, begun :
Si fais virum feu mulierem Ripueriem per aulefictum aliquod.

*'

Hoc nr, axpVLtus] Hac non extant in exem- P»n».
piariCotbionenfi.Herolduslegit, obhocexpedfuo. * ·> < ·
Satisfaciat ] Ita CodexMetenfis A edtoonaa.
Regius & Corbionenfis habent fiuiqfecerit.
ter nos illa ratio pugnandi. Cùm autem exeunte
Notius Optimatum] Iu haoent vetera exem- IM4.tit.tt.
duodecimo Chrifti leculo Rkhardus Rex Angiix plaria Regiam & Corbianeniê. Metanfe , Aniè bello fecro redux eflet, ufum baliftarum fecum denfe, & editiones: mi Optimateo^ Majorer do·
detulit, remque noftns hominibus defuetudine mdo, Domefiici. Comitet t Grafioneo, Cancelcùm incognitam revocavit.
larii, vel quib. grad. Jublimati &c- refideouto.
Ma. c. i, Dixiutati* «ui culp. jud. ] Ita Codex
Componat] In regio Ac Corbionenfi codkiMctenfis 8c Sangalleniis & editio Bafileenfis. bus fequens caput cum ifto conjungitur ftatim
Codex regius habet, debditationu rei cui. judice­ poft verbum compoaeu.
tur. Corbion. debilitatem rei cui. jud. Tdius dc
Nsc nullus ] Hac eft feripeura repi codicis
“G **
Lindenbrogius , debilitatuttit reut judicetur. & Cocbiooenfis.Metenlis, Arucienfis, Ac editio­
Poft ifta lequnur iu eorum editionibus : Aut fi nes habent: Hoc quoqui jubemuo, ut Judicer funegaverit, cum legitimo numera juret. Sed hxcnon pranomtnati » five Fifcalcoda quacunque.
habentur eo loco in vetuftiffimis exemplaribus.
Lxx Alamannorum ] Coniam d nobis Pa*· n
Idonears j Codex Met. tdoneare Jludeat.
eft cum quinque antiquis exemplaribus. Ho­
.Pre
Plautus i> coni I lia Codex Metenlis & rum duo extant in Biblwcheca Regia > eorumque
tlf. v- X a
·
Itfiartorum (r Jagutarierum adverjùt Chrifiianot & Cadulicot exerceri it eaten (ub anathematt prMbemut. Rursùm icaquè abjeâa eft in­

ιοοι

ιοοζ

Notae ad Capituaria

«num vocmmn Puteanum, quia anti quàm rr- fltot, cam fipradiAii an.falidii. Si aatem vi T«m. U
pom after, fame dariffimiviridandu Puteani Ofiraaeru ère.
Sscusotim Eccusi 1 Vox Ecdefim deerat
Sonaeoris Parifiwifis Tarama exemplar nobis
&iixavit bibliotheca Thuana » quartern Codex in edidonibus Tilü dc Undenbeogii. Nos tefti*
Vincendi Metenfis, quintum Liber Cocbto- urimus anAoritate veterum epemplaniim. Ho*
_
nenfis Qmrùm dadus iftfas Lap* hie aft in and- ruidus quoquè illam habet.
Ain COONOOCANT 1 Hinc collegit Vadianus
quia exemplaribus : hapit Lue Alamanaanun.
fus remperifau Clettoü Kqti and era Prfaci- in Libso primo de Collegiis Monafteriifque
plto&ù. idfient xxxiii. Epiflepit, fa xxxitu. Germanae veteribus hanc Legem iUo haudduoiè
Daunt. fa txx. doefais Cemitito. vd cate- fctipoun tempore quo pluruni Alamannorum
p x i».
re pepula Mfiinte efi. No» mulam illum non Fidem Chriftianam ηοηαάιη receperant.
Caput iftud cum fisquenti deeftin Libris Regiis c»r· iexpeedtmae in atftdone noftra, quia Legem retu­
limus ad Dagobertum, non veroadClodutium. ftr in Cotbionenfi. Pro ulis autem hxc tanribm illic
Codex Cotbionenfis habet in titulo illo Frwcrifau habemur. De rapterito, fai de Ecdtfiu alioaid
vi abfiraaerit. Si geis mstra rapuru Ecclcfim ·
pro Prineipito . 9c adanatn pm cenfiittaa aft.
Ihcipit Lax ] In calce iftme Legit in Codice cemmsodoMs aUcajat infrd flnau EuUfia vi
Cotbiooenfi, ubi repedtur pan ritafi, fic figi­ aifiraaent, fa ttderk famim cajasfurant, ficu
Lut fafat ita ftlvat. laflriam entem Ecdefim »
tur : huipu Pe&u Lue Alamanneram.
Md. c. ».
&T ** AUQVA ] Ions* ift· pangmphm aliter room per raptam fecit, xvnu fol. componor.
K ». * * habetur in Meteufi 9c Thnano Codicibus, ubi Hxc edam verba habet editio Heroidi in boc ca­
fic legitur : Et fi aligna perfleta res mole erdi- pite. Sed reliqua quoquè iftorum duorum cuine de Ecdtfia itAcraatrit mut mamu peufiattva tum apud illum extant ut in vulgatis edidonibus
priât entradidit ad EccUfiam .featnddm Legem dcin noftea.
Itmlvm atqui itia. ] Hanc daufalam ulquè
Alamatmanm mnliam fw in earta temettmer»
re efi ia fifca filvu. & in.feLpreJrede. Eu ad ter nevimpliciter , qux deeft in editioni­
natem m E^dtfiam permaneant eam emendati»- bus Heroidi dt Lindeubrogü, nos rtftiniimus
ne hrafafi filias fd eas male erLae fiAirdure ex Tiliam ; cm confandunt Codices Mcmnfis de
relût ,h»ctfi,camJitpradtSeMite ret reddat, Thuanua.
Imhonoxavit] Ita Codex Thuanus. Metenfis
fa xxx. foL ad EccUfiam perjdvu.
dc editiones Tilii fa Lindenbrogii, iaheeorificaEt Du ivmaoM } Hxc aÎquè ad vocem Ecvit. Heroldus, vielavit.
dtfitt non extant in Codice Cotbionenfi.
Pan viaroTUt J id eft, per vim, oc in edi- **"'* **
Mamus suas ] Cotbiots. meiuu terra.
dane Heroidi. Simili modo paulb poft $.5.
n..
Saïga ] Capot iftud decu in editione He- 4 ».
.
Si autim] Et hic quoquè paragraph» fic
.roldi
uiquiè
ad
ultimam
daufulam
quinri
para
­
legitur in duobus Codicibus tupri laudum. Si eo*
rem exindè nec carta aec tefiet apparaeriat, tunc graph!.
Dun »aiga ] Codex Thuanus fa Metenûs fa
liceat illam teredo· era fifafir Jaraurito ele8u fa fad ataaa fund per facramenta adfirmarc edido Tiliana, daefiupL Item infti fi. 6.
Et SUPXA tabs souDos ] Hxc in Codice ““ *· *
geld pater ejas dt pradiait reto cenes negoe
traditiuui ataftetfit. Nam traot Ji aaaae it Thuano fa m Mocenfi cohxrent cum prx re parte
ifiit appanurit, aat carta, aat ttfitt .facraatea- iftius paragraph!.
Ut solvatva 1 Codices Rejii : vt febetar
tam beret habere ata petqfi. Regius, Puteanas,
fa Corbiooenfis habent ut legitur in vulgaris edk atùcai^u rei fur faravit. Corbson. u fetoi ar
riocribusfain noftra.
antcaiqae r<a mue faravit. I huanus fa editio
hu «basin ] Corbiou. tUra heredem cam Bafileenfis : or ftlvatar tmemmtemfae rem eaam
fibs tefiu namvuuu.
flravu. Metenfis fa editio Tiliana : at jelru
PatSi qui» homo] Rursfan hic paragraphus anamfummu rem faam flraverit. Lindenbtoeae. >· ’·* multùm diverfus eft ab editione ifta in eifdom gios : or fmvu uûctûfm rei ptam flraverit.
. ,
Neoaab volusaitJ Cotbson. negaverit,
y.,', 1*.
duobus Codicibus, ubi fic habetur. Si fois terne
ad EccUfiam cenflginm fecerit. Si verl firvat
In ÇodiabosMotenb 9c 1 huaoofa in edidone
flerit, Pruhyter era retort faciat damme fin Tiliana caput iftud fic omninb habet. Qtoittr
ita Jkat Lut centinetar. ( Metenf. ita at Le* ma­ fervi camponetedi fint. Si gu s fervam atieaam
riner. ) Si aamm Predytcr excafart ri ata pe- acciderit, filidat xn. in capitale rtfiitam. eut
trtrrit, taac fa omni cara fl impendat at ilU fer- era die fiivt gui hahem tredecim palmat era

Toss.1

λ

vu non evadat. Tamm démina fie ad perden­ pellice replicem fa dau digital fa lêagitadinem.
dam ( Metenf peadtadam ) cum ata tradat. Si fa truJeiidu m alia prêt» japerpenu. QnadJMi
firvat fvpd lapfiu Jieerit, fa jam diSat Saccrdet Jbnnl ftiidi xv. Si guis ecclcfiafiicam fervam vel
era iavuùrt ata prurit ad rtddeadam domine regiam acciderit, triphciier cempeaatar, hac efi,
fae.dhnajèrvaatia capitale rtflimu. aatprt- niv.fllidit.
tuoa Sou cempefiiie frrvi ficrit. Si verb domi­
Invbmixs votu ibit] Hxc eft le&o exemnât Jervi eam ia pace recipere vdiurit, fa Pref- rlarium Regiorum & Corbionenfis. Heroldus fa
torr era ceateaêdit, fa nmc firvat frpd lapflu
sndenbrogras habent, invenire nea p<t»ert.
fierit, fa Prtthyttr era ad rtddeadam iavtairt
Haistsaahampi ] Ita Codices Regius, Me- p»<. <■.
nea prtaerit. aat aliam fervam talem in capitale tenfis, Thuanus, & editione» Tilii fa Lindci - «·»■'*
refiüaat cam dnedteim Jtltdit. aat prrtiam refit· brogii. Puteanus habet abhifiuahandi. Cotbion.
tau fieu firvat cempvni debaeru . fi eccifiu haverterte. Heroldus haifierahanni.

Stephani Baluzii

♦looj
Τ·Μ.Ι

λ» Eccias 1 am] Codec Maosnfis, E«-

**·<·- défié.

MU*
Ocopuut] Γβ rsftimum aft a Manuf****
cripcis& antiquis odaioaibus. Nam Lindanbr»gius habec ceciderit.
Si quis m]Hac addim fam aCodbdbus an­
tiquis. Ragim habet ,/ρώ sm attfoaaa. Th·»nus, Jl pus «e « «Up. Cushion. fi puis aft
alirôéat. PimaMM, i fit entai omu «mmm»
QUAMIIM·. KM- l^Ragn.dmbioM9M, Mesenfa, etc. Thuanm te iJirirwiae,
cccc. Vide fapd ad riraient μ. Lapa Ripodoram.
Ptf. et.
Exadomiavmuxt ] Codas Mat. rridmieiv
cw· ·*·♦'>· nat. Puteanus «durMfevafac.
Tntaus Kau Maxt. ) Id Raràs fcCosbinnantis. Rdiqui habent, tribu Krieaitu Mér­
itai. Hnc ant feculi illata· elegantia.
frite·*·»
Niu alivu mancipJ H*c eft leâio Codicis
Meeanfis te editionis îilianc. Rogii, CorbiuMufis^Thuanua, Vadiaiua, tc a£do Bafifeen6e, nifiaUnai meari/ùna.

Pag. <».
«*·

cm-

··.

Indi comv.

iubxit

] Cotbion. enfedê prria-

tu. Item paulô poft : 6· ille ut lac /rebûtufiterit. Infti cap. >4. €r txmii ftûu fiau.
Intsa pxopx. sxtxc. jCorbioo. fe/rd fti/rû
bfit.

P«. <j.
Poft caput iftud Hecoldus aliud habet, hoc
csa· ».
modo.
De eo oui fe carte Ducit fiiirieam aiesvr.
Si fais ta carte Dacis pagnaiu ceeurifira. fir
ili clamer orrus fiierit /er qw.ceaiau/itm. fxfepeid fiife&tat fiurit /er cettctirfine. eiint/ete·
tur. tyudifiirtft aatcM heaw egerit, aut alipuid arglrarrrir, aac comrd Lxftmficerit. Uri
unite triflidier cempeaat. Ille étant cujas feri
vel race bu ceiurniie afta fiurit, lx. filii, ia
paMice cuttutt.
Nosillaomifimus, quia in nullo eorum exem­
plarium reperta funt quibus noe ufi fumus in hac
noftra aditione adornanda.
aüe· m.
Qvia ] Cocbion. puere. Quo modo freooentcr feriptum eft in hoc Libro pro raia. Ut ridean­
tur Ink duo vocabula tùm fuifle fynonyma.
l(,
Fhjvm comtumacbm] Vidé Legem Bajuva«.·.
rior. rit. 1. cap. 10.
Ricnum uus 1 Lex Bejuvarior. ibid. G rtf­
man rias tnfirre e» eej id eft, provinciam quam
ipfe mfeepit rogandam, at manifeftum eft edam
ex tit. a. Legis Bejuvador. cap. 1. 4. t. Hifpani hodid regna vocant quas noe dicimus pro­
vincias.
ibid. i. 1.
Aut illi mio ducis ] Codex Cocbion. aar
ad illtun flrie Duct.
Fag. m.
Ipsum placitum ] Cotbion, fyfe /lecitat fiet
“» i* ♦· ·· it fibbme in fitoete.
Cantina 1 Codex Regius habet fee·.
j.Vicimo ] Civi, ajufdem loci incolc. Hifpani
bodiè w{ine vocant quem Latini civem dic»,
hanc. Penine de Meirul.
Misso Comitis vil illi ] Cocbion. «d jpfiun Curitet» vtl ei ille. Ccterùm omnes an­
tiqui Libri te aditio Bafilecnfia heic habent life
pro illi.
ϋτ qui ata. J Cocbion. felittr fi nMi»
In Regio feriptum eft etiam rtbrili.

1004

Er qui aom a. p. pois. ] Hec non habeantur Tee. L
in Codice Puteana.
St AUTtM QUISLIUT LIMA ] In quSwfdain ·*
M£ legitut Ji feù «nem lifer. Sed Metentis:
Si entem frifiUit.
Aut cowms ] Hiet dafunt in Codice Regio.

**

Im Awns. a«c> Deva s^qutilat ] Sic Codex iWA»· »

Eximmcomtktvs] Bsk eft leftk» omnium hj4.c.».
vetaram codicum, uno Cocbiooenfi excepto, 1·«·
qoi habet uriadi /retente.
TnAMSOAiMAi ] LêndeubrogMH, treaAndi.
Sed omnes aumm Libri dc admones TUu te
Heroidi habent laftioosm quam noc retinuimus.
TesTAvrr ] Iri Cocbion. Sod inal. M£ iegi»·■·
tut «MeradiNf.
- Opsjua saxviiiA ] Cocbion. ^ρττί·ι/«νίΙ«»ι.
Similiter in fequenri pacagrapbo. Sed legendum
efle e/tre firrilie probant reliqua aaemplaria
manuferipta te omnes editiones. Vide im. iCapitulât, cap. 7J.
De hsasmtats ] Vox dr non extar in Co­
dice Cocbsonoafi, neque in Pueaana
Ut out ·. non. n. imp. 1 Coda Mecenfis : ttfe-is.
Si ·Μαι Jifer bee feremusJiMrit diri Deaunice
fteneran ronfesfeedsre.
Com victus ί Cocbion. prafeuus.
Imcutas ] Coda Metenfie t iectfiee iti tu
?M- *·
ujrorm. Viderit, τι. LogisBafevariorum.
mp i» » «
SocauM, muiuum] RanM, fieri nxnan. Malè.
Contxjl hoc rsc.] Regios, Vilius, & Lindonbrog. cecurd hnc fitertt. Maeenfii : Si fie
feefuerit.
Piasoma] Putaan. ferfcats, Regius /trfituu. ibfe. ί ·.
LuaXTATB t mavis j Cocbion. librtete ,
finit ffcelihu eiftfaii Regius, Thuanus ,
feadiao Bafleenfis, m^r^ead· fiutt. Puteanus,
eiftfenr. Metanfii : uferaue Λ eiftfndi
fiat finit fifieribu. Lindenbrogiiis : ufirteit.

& i.finit fifieiibu eiftfadafiitt.
Oociomjt ] Bsk eft lectio Codicis Metenfls ou. c. w

tc Crxhinmnfe Rami , Thuanus, tc ornnm
edtrioneshaboK tetUert.
Fhatulm. um. μ. cost. 1 Id Regjins tc adi­

tio Tiiiana ; in quibufiiam Mis. fimplicker/rateraitetaa ata afieHJc.
Ommib. PASkiMTia. ] Cocbion. eauus parentrs.

Nullus causas ] Corbiom Ut cetfit aalitu. Nd. c. e·.
Juaa tun] Ita codices Regii, Thuanus, tUd.|.i.
Meeenfis, tc odttio Heroidi. Cortuonenfis habet

ai Jtriutta illxai.
Justitiam Jumas ] Iri quidam cod. Mis.

Herold, tc editio Vittam: fed alii veteras Libri
tc editiones habent jnfinia jitiititna.
kun Judicim] Coda Puteanus te edidona
Ti&î tc Lindenbcogü brisent ut odirom eft ;

quam emendationem retinui etiam in lemmate
capitis. Reliqui Codices tc Heroidas and Du­
cem.
SsMBL AUT an AUT TIM TtSTinCATUS SIT ]
Id Regii Codices itomnr îeâiones: fed leâio
Codicis Metenfie tc Thuani, fic eft : fiaul

F«g· ri-

1UA f. «.

1
Notae ad Capitularia.

too;
T»m. J.

lkW.c.4*.
9-l'

tt/lifimjk, Cashion. tefifiuA.
Exinm jlta Cedrio·. At alu Cod. M£ Indt.

Ραο·ΑτνβηοΝΒ|τ1 Id eft.. oosmâns.ltd Po­
teen. in qmbufdam Mtt. IMeaa res Ma ·β.
Stata 1 Puteanas ft aditio Titi >da. VafcooM hoduque fpadam vocant, Lemovices ipa»
Exoniaas ib ] IH Corbion. Sod Regii. Me-

teafis»ftThmuMs,idsaier«. Μ Mfi/iidmearu.
n>U-c.«s.
Placito ] lia Codices Radi ft edtriooes He**’
toldi ft Tîlis habeat. AL MKPtaee.
In ooac. s. c. aamu ] Cotbion. bifid inn
falcummn.
ibid. I ·.

Pm-.Tfe
***·’·
»&c.0.
***'

«.u . ..
Λ
*

tyf'C·
**

INA G ffe

JoevM ] Ita votâtes Codicm, nifi qubd aliqui
habent, /q/ba. (Mod idem eft. HeroMrn kgit
hfint t visa haadaabii exlcripeoratn.
LX. sou ] Hee eft left» CodichRtcnftedi'
annum Triii* lindenhmpi Rdiqnammplada ft «brio Befiteenfis habeat 'fuadnuôMx.
Siqvis hminam]CotbionenfisitDefimUt
nuttmUitrit, β eaard asarcba FMdfajiNnr·
rc»OMt. ftu
Momtavbo] Ita edido Lindenbeocii. Codex
Coebionoofis, Atyleudo. Thuanus » merdcoro.
Mseenfie , mertm· Paata mu, attrM. Heroldus,
merttude. Tihrn , mxrrsAnu Codes Regim,
exortuum.
Si avtbm mmom] Ufa petagaphaq fie logétar in libro Mesenfi. & ourem mortua fiur'ufiA
ttifttoat earn cum coG/bUd.
SaCAAMXXTAUSVI ] Codicas Regii , fucraauatafa.
Et au bab. vxoajuu. 1 Bac non «tamia
—______ « -S Uft-------

fi

WDptftn MMttBe

lbM.c.M.
*■ *·

Si qvu huam ] Codn Cotbiooenfia. Si fad
fiinin nlttrbu nte jfftfituun ntttfvu fibi nd

urerem.
Axnaiux ] Ita omnia antiqua enemplam,
uno excepto regie, m quo leptar afintuM. Quo
edam modo fiaptam ώ inoditionSxis Tilia ft
Lindeobeqgji. Heroldm habotaterùu.
fcid.1. ·.
$vs 11AO TIMO j Codrion. pejt iflum efana.
Idem fiwril cap. ji. $. s. habet,ma/mortua
farirpefiatm.
BM-L»
Fatsu] Corbiou ad iUum parem.
BM.G ft. Fuus aut nuo. JCosbion. fisos ουτ/Πία.
*·**
NaMAism auo] Cotbion. NakrejGi «lira
reapsefan Edidones Tibi ft Lindenbiogîi ho­
bent nubere «W Jbi. Noe fauri finaux confasfiun veterum codiaua ft edirioocm Befileen
£em.
αΓ^ίΓ*·.
QvÀMiAenfTA]CeebiM.cNv. EtHee^dm,
' ** quamvis in cota tudnaeric fttadregtare, inmargine repofim «ceu
tbi4.G>e.
lut mvubmi ] Codrion. ad ftfaa aadisraa.
***
lnfaf.a.adAIamufan.
Mi»·».
MonoAuoaBAjCoebion. Afagaa^pppha.
Nastamit ] It» omnia veecca exemplaria ft
odhio Heroidi,nifi qnbd codex ragun levimacarioae habet nafihait, PntMums mprid. Heroides
faipfit in margine editiomafim ludMnit.
*id.Grrt
Ρατχανα ] Coririoo. patamica. Maroldm in
margine paNmaica. Idem in margine capitis lv.
C. i.patmdca.Iafticap.pi.CodaCocbionenfis
habet : Si pm asufar fu· beratitatcM/iiam pater*
nicam habet.

ιοοό*

Qum nu 1 Thaamu, fan iH·. Regii ft Heroldus , fui Ata. Corbiononfie, pur JUmn Uberum.
Mbstcnfis, pue lAtri inafa. Item paulb phft Regii
codices habeat pd Mk Thoanus, Meteofie, ft
Heroidue, fx< eb, Coebion· fttili celMum·
St qoa] Corbion. ft Potcanos i Si fair Ubera
ftre.
Vamt in mu. Cotbionenfie , Matonfis,
Thoanm, ft Puteant», vndk itmtrt.
Et u woenn. ] Hacdaafah ofipd ad Λ
fi mm ftcdoeft in exemplari Puteano* in C«>
otonenfift in editione Btfiloenft
Usq. ab orate. ] Thuanue, i^pd geaucida.
Regius, tfyA ni genucidaM.
Cost voluntati uoL ]Itb Cotfaioo. Sed qui­
dam. Cod. ΜΓ. legunt, tteirè tjiu wbnwtrn.
Puuuac ] Ita Codices Regii ft Thuanus.
Tihusft Hatoldns,pidüfaA.Liadenbcogius,pu>
l^tacft Coda Cocbeon. puri/ta. MctenuspoZ^
mIg Vide Legem Bajuvanocum dt. j. cap. t.
Si «vu AiTtaips ] Codas Cocbtoorâfis. Si
fuir alifuit aurem elttrita M. firc.
Alamanni oaicaadi ] Hec eft leftio Codi­
cum RcgoftThuanift omnium odiaonum.Cb>
da Mennfis habet ^curdi. Ctxbion./tardi. Pu­
tant» littrtnrdi.
Namu tbansvoncta ] Left Cotbion. AL Mf.

Teu.1.

f· fi·

»...
Ibta-Kr.

Nnfiit tfieafradhufittrit.

Assatos submit] Huc defimt in codice Motenfi. Lindcnbtomus habet ab^euSad repugnant
omnes vetam libri ft anciqmoca editiones.
Sauvam] id omnes antiqni libri ft editiones,
nifi qubd rogias habetJWra». Heroidas edidit
/riibwn, fisd in margine ropofirit JhUram.
Dvos mntu ] CorbioMnfis, dear duuttfit·
ptrlnrtt urn^trit jrinuu. Et ia£A $. ftq. it β
vumndnifit dnu. Plerique dbm iftrn errora
grunenariaues depeeheadunt ia veteribus Libris,
tadlb corrigunt, non admadvptiMitss lux om­
nia α ufii nanricu iingun dafandere ,qu* ple­
raque vocabula in fatunino genere pomr qua
apud T-^ri***1* mafadini fime , costub in maZcuuno
Murofia ponit <|un Larinas afin in feminino lo­
cat Verbi gradi in veeeri iaterpcerarioM quin­
ta Synodi ocnoMflicaCoUeft. tv, in fagmenris
Theodori Mopfiseftia legitur : Ntdbantentnt
enim celanun sEnpcw wnurur.Sic in veteri Co­
dice M£ Ecdote BcHovacenfis. Tantas cfane*
rcs&riptamcftlih.a. Capitular, cap. j j. in Co­
dice S. Remigii, ft Maus cwstaUr Maerws in Prrfarione Capitularis Aqaifaananfis anni 7S9. in
eodemcodtce. Jlaurem/ann Addk rv.oap. 11·.
in Codice Beliovacénfi. N^tram beaeran lib. 1.
Capitular, cap. id. ia Merôaû, ft in Aurelia*
aenfi. Heaerjervara ia Capitulari IL aimi to j.
cap. xi. in Codice Cotbioneafi. Hqfitm tufrna
ttt. xxxvi. Karoli Cahri cap. j. in Mlovacenfi.
Usam grtrnm in titulo tn. cap. I. Legis Salios
in Mewh. Ecdtfinfiitnt
in PocfiuKMo
CoadHi Toletani ίν. in veteri Codice Mf. Eoclefic LOgdunenfie. Nw Sywd» cap x. Concilii
PrancMotdienÎM in veteri Codice & Remigii Remenfis. faitm S^aedma apud Flodonrdum peg.
< j 4. in editione Coivenerit SauSum Synedum m
feripto anonymi Mf. quorefpondetut ad interro­
gationes Karoli Magm , ft alibi frequenter. Sa-

imtu

MLLg

*ioo7

StephaniBaluzii.

1008

S1Q.AX.IK GSN. PXAG. ITA CIO». HIM. ] Pa
Teifcl.
per aurum & lanidu frttitfiu in Prxfanone Le­
gis Saliat in eodem codice & Remigia IncMv*/- ragnphus ifte fic habet in exemplariCorbionenfi- P>a> r*
Jam vigorem in Cham Sobbonis Archicpifropi Capitulare de villis Karoli M. cap. aj. boves, *'
Viennenfisdam anno lacundo regnante Rage Con­ cloppos. Cloppum Veteres dixère pro claudo.
cado. £m/kuem tic. 9. cap. it. 9c tit. 10. cap. Deindi . quia diminutive nomina quandam ma­
ax. Legts Bajuvarior. in Codice Regio ft S. Vin- jorem teneritudinem habent, cloptoellum quo»
centii Metenfis. Foxtcm jeeefam in epiftola Paf- què dixere Majores noftri. Hinc cognomen ce­
chali* 11. ad Richatdum Archiepikopum Narbo- leberrimo Scriptori , £eu potita conrinuatori poe­
nenfem. Foeutm ertSam in eptftolaEugenii 111. matis quod vulgb infcnbirur h Roman de U
•d Petrum Archiep&opum Narbonenfem. Feme Role, id eft, roanni Magdunenfi five Clopicekrta in PrxcepcoLotharii Regis an. occccrviu. nello , Maifire Jcen de Meung diS Clopinel ;
pro Monafterio Cuxanenfi. rille qua dicitur tu obfervarum pridem eft d viris do&iflimi».
fotu cooperta in hftis Concilii ilBc nabiri anno Paragraphus vero fiipri memoratus in at M£
occccxi. in Chartulario Ecclefix Urgellcnfis. Γκ legitur : Si quit ix genucule tranfpunQut fue­
Penem ville de Fottte cooperta in Bulla Gelafii rit tua ple^etut iti ut cleudut permaneat, ftc.
11. pro Monafterio Caunenti. Une frontt frequen­ Aut au t| rottas vototair ] Hxc daufula Bid. c.sa
tet legitur in veteribus polypricis & inftnimentis. non extat in Codice Metenfi.
.
Paragraphia ifte non exrar inCodice Regio. In
A mus a ittuM ] Hxc eft ledio codicum Regioedkiooc Heroidi ft Lindenbrogii legitur : Si an» giorum 8c Meteniis. Heroldus tdmijertum. Quo
rem «mm* t» ipfit tttefirit duebut eSibut , cem eciam modo habent Tilius ft Lindenbrogius. Çoxiu Jilid. componet. In Codice Puteano : Si mm dex Thuanus habet emijarium.
ex iftJÎt txcugtrit dtmbttt i&u, cem xn. fel. comp.
Cum m. q, r. vALBAT ] Hxc daufula deeft
Reliqua veteta exemplaria ft editio Tilii habent
in Codice Regio ft in edirione Tiliana.
ud nos edidimus.
Tanti ] Codex Puteanu* & Heroldusfic.
TNd.c.«f Couv*]Malè in Metenfi ft ThoanoNtaiu.
♦·*
Si q. auc.ca».c.Lbg.«t voutunssxit.]1u1
Et sic ] Codices Regii, Thuanus, Corbionem
f. >. ** Codex Metenfi*. Regius verb : Si jais elicui cen­ fis, ft Heroldus, Pejna.
tri Lcgpn tunderit caput liberum non volentis.
Novimgildos] Puteanus, vm 1. wedregiUes.
Tvndikit] Heroldus, tutunderit. Codex Editio Tiliana, novigeldet. Codex Thuanus,Me­
Thuanus, totunderit.
tentis, Corbionenfis, Regius, ft Heroldus, vm.
Hua
Si avtsm βααβαμ ] ltd Codex Metenfi*, Ti­ geW«.
lius & Lindenbrogius. Codice* Regii , CorbioNovim iNtM ciiDos ] Ita editio Bafilecnfisft
nenfi», Thuanus, ft Heroldus: Si e«im tartan.
Lindcnbromus. Codex Puteanas habet vnn.weAlii : Si barbam.
Tunmkit mon volintis ] Id codex Meten­ drigtldec. Reliqui & editio Tiliana sila,
fis. Regii ft Heroldus habent, tunderit nolcmit.
Si tQuo QviM MAXACN ] Omnia vetera exem- B*4· f *·
Tilius & Lindenbrogius, tondarit noietuit. Cor- plaria fic habent. Quibus luftnguur edam editio
bioncnfe exemplar, nen volentem tunderit.
Bafileenfis. Tilius ft Lindenbrogius legunt : Si
Paragraphes ifte deeft in Codice Metenfi & in eque quem Alemanni marach^ &c.
* Thuano.
Ita sacict ) Quidam Codices legunt it»fiet· •N’1· *· *
1 f
STAeNAN»UM]Puteanus,cxragMitdKm.Hinc
M ecenfis .fimtluer.
efiandter le fang.
Pf. rf> PAttrausr J CotbioMnfi» exemplar habet
Ita habetur caput iftud in exemplari Cocbio- *M.c.ru
Mil:. ’ balebrnfi. Remum ft Thuanumpalcpruft. Herol­ nenfi. Si horne in equo fito caballicaverii. fir eli­
dus palchprujt. Tilius ft Lindenbrogius & codex quii tum fuper ipfum elegare voluerit, & dum ed
Metenfi*puleprufi. Puteanus falhprufi. Vide Le­ illum injecit, illo cabello plaget, fr fi ite ad do­
gem Bajuvarior. tit. ;. cap. r.
minum feciffet, fic ille caballo componat quomodb
Ibid. L ».
MiTTiar ] Codex regius, miftrit. Metenfi*, illo domino.
ducere.
CoMroNxns disuit ] Hxc défunt in libro
j ,a Totum bka. man. ] Corbion. totus Irackius
mancus. Ad quam le&onetn referri videtur vox Metenfi.
abfcifiu , qux extat in $. 1 x. 1Ü enim habent
Si inim] Codex Metenfis habet : Si enim ix Bid.c.v»
omnes libri veteres , fi Puteanum excipias , ft troppo aliquid involaverit - &c.
L **
editio Bafileenfis. Pureanu* legit abfeifa. Tilius
Novim gsloos ] Itieditio Bafileenfis. Tiliana
ft Lindenbrogius, abfcifum.
Lindenbrogica novem geldit. Codices regius ,
Ibid f. »«. Anuxaui» ] Ici Codex Metenfi*. Heroldus & ft
Tilius & Lindenbrogius habent annularis. Codi­ Thuanus, ft Metenfis , novem gold. Puteanus
ce* Regii anclaris. Thuanus axellaris. Corbion. v mt. widrigildot.
unellarti.
Lactantia ] Sic plurima exemplaria. Alia Bidi.»·
Ibidf· »*. VviwiXATVs svraiT J Ici vetera exemplaria. reto veteta exemplaria ft edioo Batileenfis ha­
HairvvwT ] Id Heroldus ft Lindenbro­ bent laRantet.
gius. Tilius ft codex Regius habent refuunt abfAaoa.TAvta.iT ] I» Codex Corbion. In aliis
que afpirarione. Quod tamen defcrimen eft levis abortivum
fecerit.
admodùm momenti. Meteniis . refuun. ThuaJactu » o 11 o a υ m ] Omnia vetera
nu* , ftefiuumr. Puceauu» herefiunt. Corbion.
exemplaria , uno Corbionenii excepto , habent
renovanto.

Γομ-L

jaStt

1009
Tom· L

Notae ad Capitularia.

}tStt iffin» petalnm vel pthtnm. Puteanus ta­
men legit iUttm pro ipfiua. Itaqoè fie omninb ref-

dtuemniseft hic locos.
fbUc.74.
Eo* ]Hsk eftLeftioLibriMetenfisdcThuam.
**
Regii .Cotbionenfis , 8e Heroldus habent «u».
Et panlbpoA Puteanus habet ilta pro Mes. Item
paulb poft Libri Regii & Cocbeoneofis legant it
°»*4· *·*· ^jEmsAvmnrr aawtri ] InpleriiqueCodicSbua legkur efiimtvtrit trùrit, Vas artaris
deeft in Libro Mecenfi. In Corbionenfi {crincum
eft ttflauvtriu triitrd. Legendam fime eft
trUtri. Quod confirmator er eo qubd in capite
ioquenri.pro 00 qood editum eft ftctiUM aHtriMt tuprt.fauiu , idem codes Cotbionenfia.
lent ficuMm pued ertawi tiprteitvtnuu frc.
Ux'd.c.7>
IttAM orr. vaccam. Codex Corbion. ilU
m«Ui|hu vocm. Id eft, mdiotiffitna, ut infri
in capnoOs additis cap. j^ettUtrifieuu . & cap.
4). mtUtriguu.
K4.C-H.
gt cot MOKTTAoeot] Editio Bafileenfis t Si
cxi MerMMdu Mtpatuur, fivifit 8er*,fivèfthum t fui fulit Grc. Codes Corbion. Si fair
numroduβ hn ant faufeu fire. Metenfit: Si
mm in mtrtriit iavm Mt fimiium ttciitrit .
JtatÜ». In aL mfi Si yvit xuruatiù itnu»
Mt /eutiuMi.
Barom ] Codes Pateanus iatntm. Tiliana
editio rinon.
Novbm gbldos ] Hxc non habentur tn exem­
plaribus Regiis neque in Corbionenfi, & defiderantur etiam in editione Bafileenfi dc Tiliana.
Extant tamen in codice Metenfi & in Thuano
8c apud Lindenbrogium.
ttU.c.77.
Nott vixbrit sbptbm nut ) ltd Mecenfis.
Corbion. efte neftct vivet. Puteanos : fir hmcin
diet wn vivit. Thuaneus 1 fir efts dirt r«i
vivit. Vide Capsula addita ad Legem Alaman­
norum cap. so. Ubi legitur : mm aeftct «m
vivit.

e

n.

**"

Pastor ] Ici codes Mecenfis 8c Thuanu 8c

ιοιο*

Brauqvtfui M de» vari de gtnitit Ctlumbrtitfi
pneruui.
Graniam 1 Pleriqoe codices id legunt, alii

grauta^quod idem eft. Puteanus heic habet gra
atria In editione Bafileenfi, contd vocem graiKM feriptum eft in margine gfaurium , haud-

dubtè ex alio quopiam codice qiHm ex eo ex ouo
textus editus eft. Alibi, fcnbitur gratiev.· Potteriora tempora diserunt granchiam 8c geangiani.
Hodiè nobis grangr.
Stobam ] Iri editiones omnes. Codes regius
habet/ala. Thuanas 8c Puteant» fttptm, Metenfis tvhut, Corbionenfis rnM. Scubam autem
vaporarium five hypocauftum interpretantur.
Vide Voffiumlib. a. ae vitiis fimnonis pag. *8S.
Tribu» ] Hanc Le&ooom exhibent quatuor
antiqua exemplaria 8c editio Bafileenfit. Regium
& editione» Tilii & Lindenbrogii habent βχ.
Scura sbrvi ] ira Corbionenfis Codex haber.
Aliifeuritm vtl gratiatt fttviβ &c. Sanè hs dux
voces ,yè«ra 8c grttu , funt fynooymx in hoc
loco , 8c utraque heic fignificat horteum in quo
gtana colliguntur.
Smcaria sbrvi] Sic codices Corbion. 8c Reg.
Metenfis verb Jfictrbim firvi 8cc.
LarrmuMT j ltd Codex Thuanus Ac editio
Lindenbrogu. Bafihenfis & codex Regius Uiri
luuu t divus vocibus. Tilius , Uuduuu. Codex
Puteanus, Uùàitmt. Mecenfi», laidifair.
Vm.tr»M ] Id codices Metenfi» , Regius.,
Puteanus & alii : quidam verb habent 'vtlirum.
Nbgavbrit ] Ite omnia antiqua exemplaria
8c editio Bafileenfi» , nifi quod in nonnullis veeetibus libris feriptum eft aecavrrir.Quod idem etf.
Notum quippèrillitttrasc&gpconûicuè olim ac­
cipi iblitas. Negare edammim Vafaoes 8c Occitani dicunt quod Latini pnefocare in aqua dice­
rent, Tilius 8c Liodenbrogius habent artgtvtru.
Girimt] Codex Puteanus virou. Quod idem
eft. Vitare atiamnbm Lemovices dicunt fledere
in aliam partem.
Curmodi ] 1x1 omnes veteres libri & editiones,
nifi qubd Metenfis & Thuanus habent v«r/ ^ln“
pliciter.
CoMTXNTLONXM ] Codex Metenfis, terrtm.
Quxfitum eft xvo Rhabani Archiepifapi Mo­
ramini an liceret Miflam aut pûlmoe cantare pro
fervo fugitivo in fuga mortuo. Recondit ille ad
RegiabaHum Cborepifapom Moguntinnmfcrlbens orandum efle pro eo, nifi forrè aliquo cri­
mine majora implicetur adr in perfidiam devol­
vatur. Epiftolaklubani odita eft in poftretna
Conciliorum editione tomo vm. peg. 1S4J.
Qoauraginta] Codex Puteanus u, ex tranfpofinooe videbeet nutnerorum.Quod frequenter
tepetiri in veteribus libri* ptoban facilè podëc.
Dvomcim ] Codex regius 8t editiones Tilii
A Lindenbrogii habent xv.
Fvbrit ubiro homîxi ] Codex Corbion.

editio Tiliana. ReÜqua exemplaria 8c editiones
Heroidi 8c Lindenbrogu habent fifter. Qu* poftrema Leftio videtur we fincerior.
Atrarnx ] Hcc eft Letbo omnium veterum
exemplarium, uno regio excepto, 8c editioni*
Bafileenfit. TilianaA Lmdenbrogica habent artijrtr.Qaoeôam modo feriptum eft mcodice temo.
2*L«- ea.
Gimicio priori ) Codex regius 8c Metetms,
1 **
Mitia priât. Indègeniriarix in Concilio Meldenfi caps 7 j. 8c indè apod Regincnem lib. 1. cap.
S4Î. ubr monuimus hanc vocem hek poâtameUe
invidiosè, nt innuerant Epifeopi decimas nuas
Laid petcipiebantin pravos ufu» fuifle convotus »
. nimirum adeanum 8c factorum fumptus. Confir­
mant hanc interpretationem gefta Aldrid Epifcopi
Cenomanonfis i ubi pro eo qubd Patras fynodi
Mcldonfis aiunt fir inii taut au gtatuuriafiai
ft/cut, feriptum eft Aldricum condidifie mo·
nafterium in foce in pv· alus canet G* meretrice» fitfrit è Uhtn homint.
Brachium abscissum ]Idem codex Corbion.
jbelatrMtt luUtatJtlthau. Vide etiam Novam
CoUe&ooem Formularum, cap. , & Notas ad irtehitu tbfafiu.
A scavola ] Hxc non habentur in codicibus
Reginooem pag. 01. ubi caput iftud Legis Ala­
mannorum explicavimus. Neque enim repetenda regiis neque in editione Bafileenfi.
Mutual pa. ABORTivuM]CodexCorbion. Si
videntur qux illic dida fiint. Monachus Sangallenfi» de rebus bellicis Karoli M. lib. s. cap. j. Ivit tligvù nulitr.prignvutm tborfumfcceru.ijrc.
Tone ll.

Tou. a
B>d.c. H.

♦ ».

lbi4.Lv

IbkLLr.

ru sa. c.
B». L »·

1M4. ».♦

Ibid. c. Il».

F»|. ti-c·

IW4. c. »>.

Ibid-c-tr.
Psg.s«. c.
►x ». 1.
Ibid, f »·

Ibid C· »·■

Stephani Baluzii

*ÏOH
TüMl.

b.J

c. »1.

Duodecim ] Editio Bafdeenfis , x>.
Ipsas Mis ] H.rc défunt in aliquot vetuftis
exemplaribus Bc in editione Bafilcenfi.
Parem suum ] Corbion. parti fuoi.
lilt

AL.Q.

1ND. N. F. J.

M.

ET F. S. N. DIMISIT ]

Sic ediderunt Tdius Bc Lindenbrogius » &’ Jt*
legendum videtur. In Puteano Codice habetur
illi alio qui utdi non fugit. In editione Balileenii , cui confentiunt Codices Regius A 1 huanus,
legitur, dii alio quia indi fugit i:. Cotbiunenfis
habet ■ ad illo alio quare indi fugivtt. Ubi quart
potitnm eft pto juia. Undè vox Gallica coi. ut

nptiior.

P«R. »1.
In A c. tf.

Ql'SDRAGINTA ] Hctoldus , V V.
Cotro j 1 tà Heroldus fic Lindenbrogius. Ti­
lius , cnirpc. Quo etiam mode, legitur m Codice
Regio A m Thuaiw ACoibi.»iienli. Heioldushabet tn margine colapho. Male in libro Puieano

collo.
Ib.d, c.

». >.

,4.

Mfdulam ] Ita Coder Puteanus habet. Quo
etiam modo feriprum eft in ora editionis Banleeotis. Landenbtogius edidit tncdcliam. In alus

Codicibus legitur medelam.

r id. c. ft.
♦ I.

Gid. (. J.
P>g U C
>, »· ■

[bid. K if.
P'g ...
Γ’ί
c.

StQutNs irsiM incurrit. ] Sic Codex Me­
lculis. In altis habeiur jequtnttr ipfum currit.
Berbicibus ] fù veteres libti. Tilius habet
ycn eckar. Codex Puteanus,pecoril ut.
Stotario ] Aliquot exemplaria habent fiocario . /logario, /lorario. vel jlochario.
Prücit ] Sic habent antiqua exemplaria. Pro
quo tamen Puteanus legit iere·;. Tilius, prmgit.
Sex solidos Sic legitur in pl.itmu» Codicibus:
Metenfis habet rr<« /ohdoi.
Croerola j Heroldus horotraiu. Tilius Bc
Lindenbrogius querola.
Simaverit ] id eft,particulair. auris abfcideriu

StRV. M MVUVARIVM ] Sic I ·; d.. btVgiuS &
plutmuCodiccs. Alti habent Jt>. .n mahnarium.

Novem noctes ] Vide iùprà ad caput 77.
Legis Alamannotum.
Lectuaria ] fupclleciilis pars. Vita fancH
Pâg. «I.C. Defiderii Epifcopi Cadurceniis cap. iS.SeUmnaha , mtnfaha , ItflwariJ. Sic enim legitur in Co­
dice Mf. monafterii MoyfGacenhs , cùm in vit*
édita feripeum fit elcftubdia. Vide Capitulare de
villis Karoli M. cap. 41. Ledana culcitras inter­
pretatur Hugo Menardus tn Notts ad vitam S.
Benediâi Amanentis.

Jtim alia Capitula. ] Edita fuerunt ab HeP.g. U.

roldo in calce Legis Alamannorum , confcquentibus numeris. Editum enatn ab eu fuit caput $9.
(ùpirulorum additurum -, quod nos fiu> loco red­
didimus prout habetur in vetuitiilimo Codice
Remcnii.

Fig w·

Lrx Bajuvariorvm. ] Emendata eft au&oritate aium veterum exempla num ; quorum
unum habuimus è bibliotheca regia , alterum è
Thuana. Tertium fiiit fandi Vincentii Metenfis.

Sex ] Heroldus. iit.
St voluiRiNT ] Sic Codices Regius A Me­

tenlis habent. in aliis legitur Siiolucu:.
P*g· «*"c·

Principe J id eft, Duce , vel Comite. Infri
tit. xi. cap- i- KrgH vel Judicii, A cap. x. mallet
cum anii Regem vtl Ducem. Duce> enim agitare

toiz

judicia planum eft ex multis locis , tùm vero ex
tit. x. hujus Legis cap. 10. & ex cap. 41. Legis

Alamannorum.
Trimniungeldo ] Codex Metenf. trimniungeldum , Thuanus thrimniungtldum regius crtennrmgthU. Tiliàna editio Arunmimgeldum, Bahlecniis litrim mungtldum. Lindenbrogius triuniumgddo.
Quindecim ] Codex regius ficeditio Bafileenfts, xti.
Pignore ] Codices regius & Thuanus &
dem editio , pignut.
Quindecim j Editio Bafileenfis, xii.
Donet sexag. ] Metenfis : donet xu rd IX.
/•L
Quadraginta ] Metenfis, lac.
VI ] Metenfis.per vim.
Rei r.cuntare ] Sic in exemplari regio ferip­
tum eft, & in Lindenbrogio. In aliis Cod. legitur
rtjponfum dare.
Quia ] Codex Metenfis & editio’ Bafil. Qui.
Regius Sc Lindenbrogius , quart.
Invicta ] Hxc eft vera ledio,quxextatetiam
in libro quinto Capitularium. Heroldus edidit
in tuta t fit in margine in nuo.
Titulus ifte in antiquis Codicibus fit in editio­
nibus Tilii dc Heroidi conjungitur cum fuperiore,
ixeinquc in libro quinto Capitularium. In regio
tamen Codicedivuus eft â fuperiore.
Si quis Press, v. Diac_.. in’vria affecerit]
Sic Codex regius & Lindenbrogius habent. Alii
Codices Si quit Prubyttro vtl Diacono.... inju­
riam fecerit.
Sunt ordinati ] Heroldus, (it ordinatui.
Contimnatur ] Certum eft hanc lectio­
nem , quam editiones Tilii A Lindenbrogii exhib^nt.efie optimam. Et tamenomniaveteta exem­
plaria & editio Baiileentu habent condamnetur.
Constituit Rex ] Vides tùm confixevitfê
Reges dare Epifcopatus. Quod infinitis , ut id di­
cam , exemplis probari polfct. Habes infd pag.
141. Prxceptum Dagobcni Regis dc epifcopali
dignitate Cadurcx urbis conlata Defiderio Thefaurario. Vide Formulas Marculfi pag. 978.
Vel fobulus elegit ] cum permitia vel con­
fenfu Regis. Quod confirmatur ex his qux infri
rit. x. dicuntur de eleftione Ducis. Vide Marcultum & Gregorium Turonenfem.
Caput iftud male editum eft i Tilio Bc Lindenbtogiu, ubi fic legitur : Si talu culpa eft ut
ponatur aut txilittur φ de homicidio &c.
Dt homicidio ] Puto Legis iftius latorem refpexifte ad canonem 1 j. Apoftolicum , in quo ,
prout legebatur in nonnullis editionibus, paecipirur ut Epifcopus qui in homicidio , forni­
catione , aut perjurio , aut furto captus fuent,
deponatur. Vide qux de hoc Canone diâ* 1
nobis funt in Notis ad Agobardum pag. 111·
ad Reginonem pag. 5 5 5. Bc ad Gratianum

Tom. t

P’R. »7. C,

Ibid c. «.
I- ».

Ibid. C. 4.

i >·

Pii- »B.
c · .4.,.
Ibio. c.
tt»d. f. ..

Ibid. ». 4·

Ibid. c. r.

P«. »g. c,
10.». i.

1’jid. ♦ 4·
Ibid *, i.

!! id. c. 1».

Ibid. f. 4.

î>i consensu hostili ] Iftud refertur ad
perjurium. Vide

Notas ad Agobardum pag.

i xx.

Lfgim ecclesiast. ] id eft , conftitutionem

P»< 10O.

Gelatu Papx , qux extat in libro ptimo Capitu­ C. M.
lariam cap. 100.

ιοί?

Notæ ad Capitularia.

Susrecti ) In Codice Theodofiano fccevi.

ToM.l.

1014*

Tilius habet Haliluva, Codex Metenfis Hat·

KnDictuAi ) fic Codex Regius. Quidam ha­
bent Andecingai.
ftîd.c.«♦.
AkptwTo) Codex Metenfis & editio Bafileenfis carpento.

linge. Hetoldus : Huofitroq , Zafagena. Hat·
[inga . Acnnion. Tilius habet Fagane.

Sïcare ) Heroldus figure. Hodie quoquè Le­

cru:e cap. ai. Nam omnia vetera exemplaria & reliqua
editiones leCbonem habent quam nos retinuimus.

movices fegare dicunt cùm de fecanda pratorum
herba agitur.
Duo modia ) Codex Regins dux. Vide Notas
ad Librum primum Capitularium cap. xx.
c»B*i7.s'i.
Ca*mo ) C°dex ^e8ui & Heroldus carre.
IbSti t·
Peditura* j Iri omnes vetera Labri &: edi­
tiones. Heroldus tamen tepofuit pttorttai in con­
textu , ui margine verb peauurai.
Exire ) Hac eft lectio regii Codicis, quam
prarfen & Lindenbrogius. T thus habet experiri,
Codex Thuanus expetiti , Heroldus trptdui,
Codex Metenfis expetere.

P«g. «et.
Et hoc vitetur ni str i t occas.) Ità.Co|"u“
dex Metenfis. Inquibufdam: Et hoc non fit per
occafioncm faSum , jed per probatai ret expedit
veritatem. In Thuano legitur expedat tertia·
tem. In aliis expedet vtruatem. Heroidas experittur veritatem.
Fag. i·».
Armvlam ) fic Codex regius. Codex Met.
cannulam. Alii carmulum.
Et liberi sunt , cum ) Hxc défunt in Libro
I huano.
Ibid.c.4.
Proprium hostim ) Codex regius .propria
’■
fcoA
Ibid ». t.

Quinqvag. gamactas ) Secuti heic fumus
editionem Ltndenbrogii. Nam illa défunt in Li­
lians & in omnibus antiquis exemplaribus, qux
interpretationem tanrùm hujus vocis habent. He­
roldus habet (impliciter, xl. gomadot accipiat.
Itaque interpretationem omifit.

p,f. <·».
Manus suas) Hxc eft ledio duorum vetet»p. a s. 1. tum exemplarium , quam habent etiam editio­
nes Ttlii <Sc Heroidi. Regium exemplar habet
tnanü fui. Lindenbrogius manum fuam.

Fidens ) fic Codex Metenfis. Alii fidui.
Promptus est ut impleat ] fic Heroldus,
csp4*. ♦?». dc quidam codicis. Alii implet.
Jl>:d. c- f.

f

C’

ç...,».»/
Ibid c h

1

tipl·.

Ducati ) Ità omnes veteres Libri A’ editiones.
Heroldus tamen legit ducati.·. Quod idem eft.
Regnum ) id eft, provinciam quam is in potuftatehabet,ut dicitur fuprà hoc tit. cap. S. Vide
Notas ad caput 55. Legis Alamannorum.
Nasci) Codices Meteniis & Thuanus. Regius A omnes editiones, nafccrc.

PiR N,:OltcrUM ) Tilius «Sc Lindenbrogius,
’ pro neg'.edo.
Furtum) Codex Metenfis, pre furto.
Q ui N cie 1 m ) Codex Regius A Heroldus
xii. Quo etiam modo habet Heroldus fequennbus capitibus.
Ds tribus ) Sic omnia vetera exemplaria &:
editiones prxter Bafileenfem, qux tie habet ; De
ι-ti. fohd. tremijfim accipiat dt 111. JoUd. ut tremijfiti accipiat &c.

Huosi ) Retinuimns leibonem qux eft in C.o^IM c. 10. jjce betenti (j; jn Thuano. Quibus ferè con’
fentit editio Ί iliana. Codex Regius habet : Hi-

ftdra . Otfa . Sagana . Hadmgua . Anniona. Iti
etiam Lindenbrogius, nifi quod habet Habiltn·
eue pro Hat lingua Bc Anmena pro Anncona.
* tome II.

. Usque

ad

Ducem

] Mali htic Hetoldus edidit

T··1·

ft>id. » *·

afym Mi inutm, ut re tie oblervavit Gretferus hb. a. de

Suos ] fic Codex Met. Ahi nu. Heroldus, not·
Parentorum ] lcd ou mia vetera exemplaria A <tp*?0 4«.
editio Rafileenlis. Infrà tit. 7. cap. 1 j. in podice

Regio » Ptr invidiam paten: oram tjui. Capitulate
III. .mtii occcxix.cap. 8. tum parentorum con­
fenfu. CbaiTularium Brivatenft cap. 47. que tx
conqtteftu vel <x alodtoparentorum meorum mihi
legit ut evenerunt. cap. 67. aux ex hereditate pa­
rentarunt illi Icgtbujquc adi entrant, cap ijo.
yu« tem ex alnde parentorum meorum quam ex
conquifto legilui mtht obvenerunt, cap. 168. ret
propriat qua de conquifto mihi parentorum jufttffimi obvenerunt. Clurra War nem & Anftrudis
in Chartulario Ercletix Vieuneniis, data regnan­
te Conrado : pro anima nofiree remedii 1 cl pro
retributione parentorum no/trorum. Charta Ado­
nis Radud & uxoris ejus Gatftndis pro Monaf­
terio caftri Malafti data anno quinto, regnante
Leutatio Rege: Donamur nat alodem noftrum
proprium qui nobir advenu ex alode parentorum
noftrorum. Alia Aribcni Sc uxoris ejus Gatfindis
pro eodem Mooafterio data anno xxv. regnante
eodem Leutario Rege -. In nomine Domini. Ego
Artbertui & uxormta Carftitdet donaioret furnui
Domino Dto & janSo Manni Baptiftrt Monafieru caftri MalLafti, &r À Trejmtro Abbate, ύ i
eunda tongregoiione ipfiui Monafterii alodem no­
ftrum proprium qui notii advenit tam per alodem
parentorum quàm per comparatione. Item alia Aigofredi pro eodem Monafterio data anno tertio,
regnante Hugone Rege: Vindo ego tibi alobtm
meum qui mihi ait entt per parentorum meorum.
Charta Wilielmi Comitis Bifuldunenfis pro Mo­
nafterio Arulenfi, data anno fext»,regnante Hen­

rico Rege : Alodem noftrum proprium qui ad me
] am dido H'tlielmo advenu per vocem parentorum
meorum. Formula xv. Sirmondica in Codice Pithœano : uni cum confenfuparentorum vel ami­
corum noftrorum. Charta Silvii Militis in Chartu­
lario Monafterii Dominenfis, cap. 117. Facio au­
tem hanc donationem pro anime mee & patrii Ir
matrit mta , &" pracipuè dtleBi filii mei Ungrtn’.
& omnium parentorum meorum. Eide m ratione di­
cebant tnfantorum pro infantum, ut videre eft in
capite 1 j 9.8c 148.ejufdctnCarrularu Brivarenfis.
PutlSlAcl Sic feriptum eft in Codicibus Metenti Jl*.d t|)
8c Thuano St in editione Tiluna. I.mdenbrogius habet up >.4
puie/lac , Codex Metenti *«.<.·*» , Rejiu» ru!l<e. Vide
caput 79. Legi» Alamannorum.
Infanc ] Codex Regius iufiaag. maU , utopanor. Ibia
Nam reliqui 8r omnes editiones habent
AthargRah] Iu Heroldus, Tilius, 8c Linden·
ibij ,
brogius. Codex Metentis habet aïkargrüpi , Hegiu»
atharcrati, Thuanus an/iag-utt.
Gebulskini 1 Ita Tilius 8c Lindenbrogius Hetol­
dus , lebuldiim. Codex Thuanus geibaOui, Meteniis
fdbufihitu , Regius fi ercotfeio.
Paiera i>st ] Hxc eft kdio βφόοηύTilisnx. Lin­
denbrogius legit puteenfi, Heroldus plaipnfi , Codex
Thuanus ptltpniti, Metentis ialchonp, Regius eo^rup.
Vide caput 6j. I egis Alamannorum.
Hriwrsvnt ] Iti Cudcx Meteniis Jc Regius ll> d

Sff a

*ioif

I
■ ,·
Stephani Baluzii

rhuwu* habet
, Tilius 8c HctolJus hrtvavum, Lindenbrogius
J. t.
Hropant 1 id Codex Récit» A· Thuanus Sc edi­
tions Tilri 8t Lindenbrogu. MctenAj habet
Heroldus hrohatea.
„
Sex ] Heroldus, Hi. Item infri c. XI.
Psf. io»·
Bajulari] Ltndenbrog. haia/art.
Ibid* 1.1«.
Trib. solio. ] Heroldus, Hi. folidoi.
ibid, f »>·
Lioscarti ] Sic feriptum eft inCodice Metenfi 8c
in editione Bafileenfi. Codex Thuanus , Tilius, A Lusdenbrogtus habent lidfierti. Codex Regius liÿifi.

To·, t

Pa;, io*.

“F «·
ibid e. >.

Ibid. c.

t.

Solidos six 1 Editio Baftleenfis, cum m./ôL
Sic etiam Heroldus.
Componat «ο quod ikuwant imp. J Sic
Codex Metenfts. Editio Baftleenfts, ei quo J mu­
tt uv an impinxer'it. Hxc dehinr in ahis codic.
Com duod. sot. compon. ] Codex Metenfis
oddit eb quid inunuan tfi. Lindenbrogius ed
gutfd iMKiti Mt. Codex Thuanus innuvannijt. Re­
gius , fuod imani/lat. Hxc daufula deeft heic in

editione Balileenn.
In quo] Sic legunt omnes veteres Libri, cùm
editiones habeant m fux.
Ibid e. <
Quabr. nu obus ] Heroldus, xl.
♦ ·■
Telorum 1 Sic ediderunt Tilius & Linden­
brogius. Fatendum tamen eft in omnibus antiquis
exemplaribus & in editione BafdcenG manifeftè
feriptum efle talaram. Ut videantur noftri telam
dixtiTe pro telo.
ü> J.c. io.
Si quis umii ] Hxc eft leûio veterum co­
dicum Merentis & Tuani A editionis Baftleenfts.
Regius A rebqux editiones habeut liber.
Ejulati ] ltd omnia vetera exemplaria &
editio Tiliana. Heroldus & Lindenbrogius habent

lbid.c.7.

ejulatu.
Porcilem pastoralem ] Sic Codex Mencentis. Supri lineam feriptum eft i manu antiqua

Ib;d.c >i.

vtl poredon. Regius corrupte hoc loco habet per·
celltm.
Intsrdum ] id eft , interim. Vide infri tit.
s 5 cap. $. iftius Legis. Karolus M. lib. 5. Capi­
tular. cap. i $. Fisr interdum viciffim traSate ar­
dentius quid tx his vobiftum confiituamut. Vido
toni. vi. Mabillonii, pag. i

P«g <o.
Cum armis ] Codex Regius Sc Thuanus,
e*p. u ♦.«· eum arma.
Paragraphs» ifte non habetur in Codice Re­
I-rid i.
gio. In editione verb Baftleenû lie legitur : Si
autem pugnare val. per and. cor. fui, ficut vir
non timet, duplex compofitio cjui non trit ;fed
ficut fiatrei tjui, ud & ipfa componatur. Verum
ifta editio fana non eft in hoc loco.
Peregrinum ] ltd omnes veteres Libri & edi­
tio Trliana. Heroldus A’ Lindenbrogius malue­
runt peregrino. Et tamen certum eft veteres inter­
dum nocendi verbum conjunxitfe cum accufativo. Pr.rrer exempla i Matthia Martinio allata ex

intima antiquitate, adieram ego nonnulla ex vetuftis codicibus. In Concilio Toletano IV. cap.
68.extremo legitur : in fem tutem proprix Ec­
clefix revocetur cui nocere conatur. Pro quo legi­
tur in vetuftiflimo Codice Mf. Ecclefix Lugdunenlis, quam nocere conatur. Concilium Toleta­
num VII. cap. ijiag. AH-in edit. Loaifr ; five
etiam quo genti Gothorum , vtl patria , aut Refi

fpecialiicr fub hac occafione poffit nocere. Ubi
idem Codex Lugdunenlis habet : five etiam quod
genti Catorum sci patria au Regi fpecialuer fub

1016

bac occafione poffit nocere. In Libra vin. Legis
Wiftgouieram tit. 4. cap. 16. fciiptum eft 111
vulgatis «ditionibus mtequdm noceat alaut, in
ânnquiftûnis verb exemplaribus Ecclefix' AlbieniisA Monafterii Moyliucenfis anteqiidm ali­
quem noceat. Hinc paffivuin noceri pro Ixdt, ut,
obfervat idem Maninius ; ex quo nocitus apud'
G tegorium Turonenfem , ut notat Voflius i·»
Libro de vitiis fetmonis pag. 768. Si quts plura
deliderat, adeat eundem Martir.ium.

OmN!A

injuria quod ]

Hauddubiè hac

Tom. I.

IWd f ».

compofttio verborum eft omnii.b barbara ; me­
liorate eft lectio Codicis Metenfis A editionis
Baftieenfi , ubi legitur omnem injuriam quam.

Verùm quoniam extera exemplaria manukripta
Sc editiones Tilii & Lindenbrogii alitet lege­
bant, fecimus quod heri folet in judiciis, ma­
jorem numerum minori prxrulimtis.
Supra cubitum] Codex Regius habet euhira.
Cum sex ] Heroldus, cum in. Eodemque
modo idem habet infri cap. 7. Item in cap. 6.

pag IIt.
♦·
1 £'

tituli feq.

Turnavbrit ] Ita veteres A' editio Balileen- Pa*7f»».
fis. Codex Thuanus & Tilius, tunaverit. Lin- C,F’f'
denbtogius, turbetvtrit.
Nuptias] Eadem vetba habentur in capite itu.ut «.
Legis Aumannorum.
<»p- <■
secavirit j Iri vetetes. Heroldus A'
P<». >■>.
Lindenbrogius habentJiccavtrtt.
c■ * *, ».
Messim sicaverit ] Heroldus ficeat erit.
Codex Regius ftgavtrit.
Carro ] Veteras exemplaria A' editio Baft- lb’d.f «·
lec nfis habent carro.

Foenum

Obsxrvark Nicu ] Codex Met. obftrvart
fenorum tuorum neglexerit fyc.

IbJ i ’·

CoNDlMNXTUR J Adde. Et fi frequent hoc
ftccrit, fitperiori fintentix fubjaceat. Excidit no­
ms hxc daufula , qux tamen extaf in omnibus
antiquis exemplaribus & in editionibus Tilii Sc
Heroidi. [ Relata eft daufula fuo l«co. ]
Si quis cum uxori] Iri legitur ifte paragraphus in Codice Regio. Si auu cum uxore alteriut concubuerit vd Uberet, fi repertui fuerit, eum
tredregildo iUiut uxorii contrd maritum comp.
Iraque Codex ille non explicat quantùm valeat
hoc loco widrigildus.

P'<-

»■“»· «’ *·

ViGBNTi ] Codex regin. xxx.

Sceleris ] Heroldus /celerate, malè, ut opinor.
Horcrist ] Id Codex Thuanus. Editio Ti-

i. »·
♦· ’·

liana habet horchrift , Baftleenfts horterift. Lindenbrohius horgrift, Codex Metenlis horicrifi,
regius hoortriet, Noundx funt in his & ftmilibus
locis ftngulx leâiones : quoniam cùm voces illx
recetferinr ab ufu, di fticile eft affirmare quxnam
prxferenda fit. Scio futuros qui heic meam dili­
gentiam teprehendent ut fuperfluam Scinutilem;
quibus refpondeo verbis Hieronymi ; Non Junt
contemnendo quefi parva fine quibui magna con­
flare non pojjunt.
Walwrst ] Codex Thuanus Sc Met. waln> a.c.r·
tuurftt Regius uuluurff Heroldus wulturfo, Ti­
lius wdmoft. Lindenbrogius tvltworf.
Propriam pen. rer.JSic legendum cum He- ibid e, rroldo. Lindenbrogius tpropcniinarebus. Quidam
Codices : propria penuria ret as.

Cum consensu ] Codex Metenfis

A

edi-

{.V."e "

ΙΟΙ/
Tom. Iibid-s- K

Notæ ad Capitularia.

clones Heraldic Tilii ,per cmtfenfum.

Qu adbaginta) Heroldus xii. malè. Scriben*
duin tnim xL Error fuir Librarii.

Pakintum ) Coda regius , ptrtntorum. Vide
fuprà pag. 114. in NocisÀd tir. s. rap. so.

Ibid.

Pal- ··*·

Vuancluaa ) CodaThuanus vuanclugt, Ht·

IO18*

Thuano l*g*,ur htrxawntivn. Quo «cia-.n modo
ediderunt Tilius Sc Heroldus.
Manum ascis an ; Heroldus , cum manu ref‘iS‘.
RtttcTi ] Ità omnia vetera exemplaria Sc edi­
tio Tiliana. Relique legunt déliât.

n>'d. ί
Ibid. l.

roldus s'iuuulugr. Coda Metenfis vuandugo, Re-

Componat ir aisTiruTioNt ) LnidenbroI’ «
gius efi rtfiuutio.
lt> ist autumnos) Hxc non erunt in codice '
Etakchartea) Confentiunt heic fete omnes Ibid. ♦.
Metenfi j oui pofteà pro Jingulos folidot habet
veteres Libri & editiones , nifi quod Metenfis
^itguUyhuZun.
habet etorjcarttam. Tilius etarteartta.
Et judicis ) Er lux quoquè défunt in codice
Applicandum ) Vicit hoc loco confenfus ve­ Ibid.
terum codicum. Nam editiones omnes habent
Metenfi.
Ibid. C. 11Λ
Paragraphus ifte fic legirux in eodem codice :
amplificandum} nifi qubd Tiliana, vitio bauddubiè Librariorum , habet tantum ampluandum ,
Si tutemjtm vixtu , x. /m. componat ancilla do·
nullo fenili.
mine.
Pat.
Vuippam )Codex Regius vuifan.
I m f *. a basilica) ltd codex Regius.
Eam ]lta Regius & Metenfis Codices. Thua­
Coda Thuanm & odiriooes Heroidi & Tilii. In
bafilica Coda Metenfis legit in Jabricano. Lin- nus & <.ditiones habent tum. Fons generis eft mafdenbrogMO infidi bafilkam vel m mulina. Puro culini apu<' l.itinos, feminini apud Francos. La
Fontaine. Vide qux notavimus fuprà pag. 1006.
pofteriaceas leâkmetn non efle fanam.
ad caput 6). paragr.
Legis Alamannorum.
Io ist nu μνλα. ) Hxc défunt in editione
Ib’.A c. I.
Cocnovik.it ) Codex Regius Sc Meter.iis co~
Bafileeafi ; qtut non habet etiam voces iftas pa­
tap » I »■
ragraph! (equentis hec eftfex denarioi.
gnoÇctru. Sic etiam editio Batileeniis.
CoMPLANTAVsaii ) Secuti ncic fumus editio­ Ibid, rit ti
Et ii majomm ) Heroldus : Etfi major pecu·
Ibid. I.
nem Lmdenbrogii , quam confirmat exemplar
nia furata fittrit. Er infrà, nui efuut tanti pretii.
regium. Ità etiam Thuanum. Sed coda Meten­
Suamur) Quidam codices habent juaderit.
>P ■.··
fis Sc editiones Tilii Sc Heroidi habent compla­
Ad moktim ) Heroldus, ad mortu panem.
Jb:d.c. I.
Simplum)Coda regius dc omnes editiones naverit.
Vicina ) Iri legitur in libro Metenfi. Quam Ibid. ♦ ·■
habent fimplex.
Fons ) Coda regius furoni. Item in cap. 14. ledsoneni not ptxtulimus propter ee nux paulo
ante ditfta funt, quamvis reliqua aemptena Sc
$. 1 .furonii Sc furoni habet idem codex.
omnes editiones habeant quuujuaf int^. Error or­
ViHACiTm J Confimriunc heic omnia vetera
tus eft α eo qubd Scriptores veterum codicum
aemplaria & omnes editiones , etiam in libro
iftius Legis omiferunt vocem notai in hoc paraquinto Capitularium , ubi paragraphus tile defcripcua eft. Unus Heroldus pro hac voce habet vel
grapho. Sc liccram l pofitam poft vocem
interpretati funt de numero nagellorum , cum
incitui.
Τοαμιντο] Coda regius tormento, Herol­ figniheet tantùm vtl. Nam notum eft eam litoc*p. >>·<·
ram , cùm fuperiorem ejus partem obelifcos indus tormeniù. Ici etiam legit 1 vo Carnoteniis par.
terfecar, non efle noram numeri. Rem conficiam
16. cap. x8 5. Sed in Capitularibus fcripeum eft
audoritare Codicis Regii, in quo locus ifte fic le­
tormento.
ri-M.Li.'L
Ejusdem mikiti ] La Wifigochorum Ub. S. gitur : Si ftrvui efi , per fingula fifnntn l flngeldcrcDiploU fufeipiat. ibi fuperior literx illius pars divifa
m»i. p. » » j. tit. 4. cap. 1 j. aliam ejufdem meriti domino re­
eft per lineam tranfvetfam , ut inrelligeremus ità
formare cogatur. Ibidem lib. 9. tit. 1. cap. 6. duot

glUS VUtchfiodot.

aqualit meriti domine cogttur exfolvtre. Prxcep­
tum Karoli Regis Burgundix de commutatione
mancipiorum cum Monafterio fandi Andre*
Vtennenfis in tomo xii. Spicilegii Dacheriani
pag. 117.1η hujut merui rtcompenjatione dedimui
fvarnerutm £r Wnrnnldum cum uxoribui & infantibut illorum. Meritum ergb heic fignificac
pretium rei vendit* , commutat* , perdit*, aur
debilitate. Vide infrà tic. 14. cap. i. iftius Legis.

Quia innocintim ] Sic Codex Metenfis. Qui­
dam codices avi innocentem .· quod idem eft.
Ibid. tit.»,
In nocti j Mate in Codice Metenii feriptum
c. ». f ».
eft iiweccerem.
Scukia ] Coda regius t[talario. Ceteri Sc om­
Ibid. C. ι·
♦· ■·
nes editione ud nos edidimus.
Compakilia ] Id editionra Tilii Sc LindenIbid*,
brogii. Confirmat hanc ledionem coda Thua­
nus, qui cumparilta habet. In Metenfi feriorum
eft cumpdribbuo, in regio paralia. Undè colligi­
tur faliam efle in hoc loco editionem Baftlecnfem, in qua legitur cum Paraba.
Par.;
Haiwavnti ] In Codice Merenfi Sc in
Ibid. ♦.»·

i.

legendum efle , fignatt vel fiaftlla. Nemo non
videt fenfum non efle plenum. Erit autem inte­
ger fi legatut figna tel notai vicenn flagella (rc.
ut feriptum eft in libro Metenfi.
FoKTioaiM DiDEatT etvict. ) filius ArLindenbrogins ediderunt, cui Deui dederit fortiam C»P I·
& vi&oriam. Hauddubiè ea ledio videtur me­
lior eâ quàm nos retinuimus. Sed veterum codi­
cum Sc editionis Bafileenfis audoritas effecit ut
aliter ederemus quàm apud Tilium & Lindenbrogium invenimus.
Sulcis) Ità feriptum legi in omnibus antiquis . Ps? >
exemplaribus. Contra omiu» editiones habent
Jùlcoi.
Animalia qua sape ) Sic feriptum eft .in Me­ ft>U· tir '··
tenfi ; quo etiam modo edidit Heroldus. Tilius
&: plurimi veteres libri legunt fui fitpt. Lindenbrogius habet Qux Japi.
Hujus vιτπ J Hxceft IcchoeditionisBahleenfu dc omnium veterum codicum , nifi quod in
regio legiturhujut vina. Tilius Sc Lindenbrogins
habent huic » itio.

ί

+ιοΐ9
Τ·μ. L

Stephani Baluzii

Awrsum ] Ici codex regius. Mecenfis habet

'P*. ur. ekerfiun , Tbuanus ewrfiun. Quam iedionein
c»F
exhibent editiones Tilia βΰ Lindenbrogii· Befileenfis habet avorfam.
Ibid. c. r.
Et auu» interim ] In Codicibus regio 8c
Thuano & in editionibus Heroidi & Tiiii legi­
tur; Gf aliud interim ad operationem nftituMin­
terÂùin. Vox interdum fupetflua heic eft, dc fignificat interim, ut diximus fuprà.
Pag. ufc
Fubrit pro cust. cons. ] Heroldus, Ji/crpet><. ·». c- ·. rit pro cuflodia. I
* P*< t»pVidvx simat] Manufcripti Libri fic habent:
cap. ··'
De vtduirqCa poft &c. I d eriam editio Tiliana.

ibid. c. r.
* ’’

Duas

aut triv aut cert» qvat. noct, ώ™’ς.κ*

Sic editio Bafileenfis 8c id legendum videtur. Siquidem ia eodem articulo paulo fuperiùs legitur

fuper fcpttm noiki fiat conftituatm. In veteribus
libris feriptum eft i Tru ' diu atu quatuor aut
certi fepttm.

Faswirotos I Leg. farfirlnto» , ut eft in . P»6· «»<·
editione Tiliana. CodexMetenlis habet,farfwi- tu,,’,c·**
rotut. Thuanus farfweritot, regius curfwirotot.
Lindenbrogius furfwurotoi , Hetoidus ferri-

fotu.

Murdridam l Varié fcribkur hoc nomen in tbUtic· >t.
anriquisLibris. Metenfia habet ut heic editumji- c ». i"·

fortafljs melius eft.
Alios ] Leg', diei ; ut redè feriptum eft in
omnibus antiquis codicibus & in editionibus He.

murdrido, Bafileenfis mordrida. Lex Frifionum
tir. 10. Si quit hominem occiderit & nbfcmederit,
quod mordritum vocant. Hinc MturrnM pro aede
& occifione, Francis meurtre. Reftttnenda autem
eft hxc vox , ut iftud obiter adnotem , literie
Erardi Epifcopi Autifliodorenfis, qus edite funt
in tomo fecundo Gallis Chriftianr oag. j 11. exceptii incendi* , hamicidio, W». v furto. Pro
quo in Chartulario Epifcopi Autiflioaocenfis, ex
quoliterx ills edits funt, legitur : Exceptu mur-

,1CU

Dbbbnt mis. considerari ] Ludovicus Pius
in Charta diviiîonis Imperii edita anno ncccxvn.
cap. 15. Etfi contigerit dium habere liberoi ex con­
cubina , montmui ut ergd silos mifericorditer agat.
Ibid. ih. *1Tbsti$ per aureM ] Vide infrà tit. 16. cap.
c·?. »·♦· ». 2 Notitia judicii fadi À Arnone Archiepifcopo
c. i.T»·

A exteris Miflis dominicis anno fecundo Karoli
a

T·**· L

Ripuanorum.

Heroldus : Qm« poft mertem mariu in viduitate
permanet.
Usufructuariam ] Omni4 vetera exempla­
ria & editio Bafileenfis legunt ufufrhSuario. Quod

roldi & Tiiii.
p

1020.

eux fuprà à nobis adnotata funt ad tit. ;t. Legi*

M. Imp. to. in. Metropolis Salisburgenhs pag.
} si. ttflei ufu Bajoariorum per aum ex utriufque partibut traHi ut empl.ut examen firmum

efet.
P,. m.c.
A locor. Judicibus] Heroldus, apud locorum
J>·
Judicer.
lb>d c ».
Quo» cambias ] i verbo cambiare, quod eft
commutare. Vide Notas illuftriflimiviri Irancifci
Bofcueti Epifcopi Monfpdienfu ad Innocentium
IIL lib. i ;. epift. J7. Hinc cambium pro com­
mutatione in Chartulario Cafarienfi. Ftuftd igi­
tur Heroldus heic addit vocem vocant hoc modo:
fuod catnbuu vocant.
_
«i»
Caducum ] Id Codex Metenlis & editiones
c;/» »·»·’ Lilii & Lindenbrogii. Bona quoquè eft Ledio

Codicis Thuani,qui cadivam habet. Confirmant
hanc le&ionetnexemplat regium, in quocaduuaB
feriptum eft, & Heroldus , qui licèt claudum re­
tinuerit in contextu, in mire in e tamen cadcnum
habet feriptum. Vide clarilhmi Bignonii Notas
ad Maraufum pag. 94).
Ibide. 1«.
Cui firmavit ] Male Heroldus infirmari.
it
Sv » ikon ] Malè idem Heroldus ,fi viro addi­

xerit.
F*t ni.
Tres ] Heroidas duoi. Porté legendum eft
cajii ··
ducit vel tret vel ompliùt, ut fuprà rit. 1 j. cap. 1.
$· ι·ρ·ι?·,υ·

tbid ’i·· it.
Sperat ] id eft, credit, exiftimar. Capitulare
e-’b *·
anni occLvn. cap. 5. Sperat qubd ingenua fit.
Hincmarus epift. $7. ad Rodulfum &r Frotarium
Archiepifcopos : Oftendit mihi librum quern , ut
fpero , Canonet appellavit. Narrat» de quodam
Clerico Cenomanenfi fcripta, regnante Karolo
Galvo : Ac tdeofperare fe ptti tam gravia. Vide
Gloflatium philologicum Matthix Marrinii.
Pat· 114.
Ju Diets Dt pacto ] id eft, ut ego interpretor,
c*e *
Judices Bajuvarii , qui caufas judicabant 'fecun­
dùm Padum ,id eft Legem Bajuvariorum. Vide

des , regius 8c Thuanus atardrida. Quo edam
modo edidit Tiliua. Liadtobtofis eduio habet

tro . homicidio, raptu. & furto. Vide Vofliumin
1 ibro fecundo de vitiis fermonis pag. 146.
Oastquias ] Ità veteres Libri 8c editio Bafileentis. Tiliut &: Lindenbrogius habent cxrçuiar.
Franci eriamnùm pro excquiis dicunt obfequias t
Iti Obfequet.

Ante solis occasum ] Heroldus , fele flante. f»g. ijr.
Iri eriam Liber Regius 8c Metenfis dc Thuanus* “'· **·c’ ’·
Dacobirti r. PrjBciptvm ] Mirumeftquàm
fodis ettonbus fcateat hoc Diploma inLibris edi­
tis. Nos illud boni fide contulimus cum veruftif-

ρ,χ. >4I.

fimo Codice Mf. Monafterii Moyfiiaccnfis , ex
quo illud tibi damus emendatum.

Decernimus ] Ipfe Defideriua inepiftolaquinta ad eandem Dagobettum ihgenut agnofett fe
tenete CathedramCadurcenfetnliberahtare ejus:
Conditioner Cadurthx Ecclefitt, cui Deo auSore
ex jujfu veflro priefedeo.
Arcem MarRRorotiTaNi] Antei legebatur Archimetropolitani. Emendarum eft ex eodem Co­
dice Mqyfliacenfi. Eadem phrafis repetitur etiam
in vita fanûi Theodardi Archiepilcopi Narbonenfis apud Catellum in Memoriis Hinocis Occitanicx pag. 7 5 ?. ubi cùm agatur deOcdinatione Menopolitani, ait auâot vits in eodem Co­
dice Moymacenfi ipfum tenere arcem regiminit
ejufdem provincis. Er pag. 766. in literis Stephani VI. feriptum eft ea efle privilegia Narbonenfis Ecclefix fuper Tarraconenfcin ut omnir fri
Pontificatir illitu arcem fortitunu erit non pnùa
ordinetur donec Axchiepifcopus Natbooenfit ve­
niens eum confeom in Archipaefularûs honore.

SiGBBERTi r. Evistola ] Eam primus edidit
Hcnricus Carufius in tomo quinto Ledhonis an­
tique ex veteri Codice S. Galli, corruptam fané
in multis locis , fcd abfque audoritate emenda­
tam ab eo qui nuper vulgavit Supplementa Con-

p<(, <4>.

IO2I

Notae ad Capitularia.

ciliorum Galli*. Nos veterem Codicem, vene­
rande profedb antiquicaris, ex quo illa editaeft,
vidimus , fircum eo contulimus editionem Cani·
fianam. Itaqnè noftra omninb fimilis eft ei qu*
exta tin Codice Sangallenli.

Vut.rot.iUDo ] Biturigum Antiflire metropo­
litan© , cujus ptovincix contributa eratvcivitas
Cadurcorum , quique Concilio Cabilonenfi in-

tetfuit anno neu

i

SlNI NOSTRA SCIENT. ] Et hoC loCO loCQ Col-

legit Marea lib. vi. de Concordia cap. 19.$. 5.
Concilia non pefle celebrari in regno abfque au-

âoritate Principis.

Apud Liptinas]

Poetet Canones Liptinenfes

heic edico· alium commemorat Hincmarus in
epiftola crigefima feprima ad Rodulfam & Frotarium Metropolitano* Aquitani* cap. $. his ver­
bis : 1« SyNed· aped Lipcinat habita , cui fub
Karlomanno Principe Georgius Epifcopus (r
JoannctSacelUrrnt aefanthu Boniftciui tx prntepto Za durta Papt prtjedcrunt. legitur ut ft
vir mulieri dcfponftt», datat*, acpubliât nuptiit duSt fecundùm Aprfolum debitum conjn-

file NM potutrir reddere, & hoc eut amborum
confeffione tu ctrtd quilibet adprobatione fittru
mantftfium, utfrpartntur , ξτ multer, fi contine­
re nequiverit, niteri viro Itgalitcr nubut. Con­
firmatur h*c narratio ex his que Epifcopi in Atriniaco congregati anno dccclviii. fcripferunt ad
Ludovicum Germani* Regem in Capitulis Karoli
, Calvi tit. xxvn. cap. 7. ubi legitur Georgium LeGW1» poo
tfbt·!.», p.. garum apoftolicz Sedis Synodo Liptinenfi prxfaifle cum fando Bonifacio. Verùm quoniam in
epiftola illa fcripeum eft Synodum Liptinenfem
juflu Pippini habitam faille tempore belli Aqui­

tanici adversus Varianum fufeepti, eique pne-

faiflc Georgians, qui anno tantùm dcclvi. in
Franciam 1 Srephano II. Papa milTus eft , & quia
Decretum de nonis fic decimi» pauli» alitet expreffum habetur quàm inCanonibusSynodi Lipunenfis, crediderunt nonnulli duas faille Synodo·
Lipcinenfes, unam fub Karlotnanno Principe «
aliam fub Pippino Rege, iftam vero fuperiotis
Decretum de pecunia ecdefiaftica fub pracario
prxftanda explicaviflê interpretatione fua ac pla­
nius expreftinê. Ego in ea fum lententia, falheo·
qui id fenriunt. Nam prxtetquàm qubd nullum
alibi extat veftigium duplicis Synodi Liprinenfis,
qubd ptxcereà tota illa narratio valde confufa ac
fabulofa eft, ut reâè monuit Sirmondus, &
inulta habet contradicentia & repugnantia, Hinc­
marus in citata epiftola ad Metropolitanos Aqui­
tani* difertè docet Georgium Epifcopum Synodo
Liptinenfi fub Karlotnanno babic* pnrfaiflè ex

Decreto Pape Zachari* unà cum (anclo Bonifa­
cio. Quod evincit ffuftrà hùc induci duasSynodos
Lipcinenfes.
Indiculus supirstit. ] Editus eft ab illuftrifliino fic celfiflimo Principe Ferdinando
Futftenbergio Epifcopo Paderbomenfi in fecunda
editione Monumentorum Paderbocnenfium pag.
j j 6. ex vetufto Codice Palatii» Bibliochecx Va­
ricans , ubi fubjungitur Synodo Liptinenfi. Edi­
tus etiam eft ab Hermanno Conringio viro doetiflimo in tertia editione Libn de origine JurisGer-

ÏO22*

manicipeg. 149. Nos illum heic addidimus,quia
hinc explicatur caput quintum prioris Capitularis
Karlomanni, cujus breviarium habetur in cadite
ultimo Capitularis Liprinenfis.
>
Capitulari incepti anni ] Animus primb
faerar omittere hoc Capitulare, qubd fciromus
reperiri inrcrdùin in antiquis Codicibus excerpta
ex tribus poftremis Çapitulariu.ii Libris cum hoc
titulo : £* Concilio Rtgum. qiubut Legatus Ra­
mant Sedit Uuerfuit Botufoctus. Cujufmodi ex­
cerpta nuper in tomo ix. Spicilegii pag. 6 j. edidit
vir clarillnniis Lucas Dacherius fub titulo Statu­

Psi· ·»»·

torum S. Bonifacii. Animus, inquam, fuerat hoc
Capitulare ob eam caufam omittere. Verum
deprehendi heic laudari unum caput quod non
eft ex tribas pofterioribus Libris, fed ex quar­
to, vigefimum videlicet; adebque hinc coa&ua
fum fafpicari Capitulare iftud à Principibus no­
ftris conftitutum faille in quodam Conventu ciri
interfuit fandus Bonilacius, &' non elfe funplicirer excerptum ex Collethone Benedidi Levit*.
Aliorum efto judicium.
Capitulari Suession. ] Contulimus tum Pag. >η·.
veteri Codice Mf. fandi Vincentii Metenfis cujus
fuprà fecimus mentionem. Itaquè fi quid muta­
vimus , fadum eft audoritate ejufdem Codicis.
VI. nonas] Labbeus in margine tomi fextt
Conciliorum pag. 15 yr. admonet Codices inanuferipros habere quinti , eainque ledionem efle
meliorem , eique congruet e adkriptum Lunx
diem.
In primis 1Codex Met. Inprimiini.Quoetiam Pag- HI.
modo edidit Surius.
Optimatum meorum j In editionibus qux Ibid.
noftram antecedunt legitui Optimatum eorum ,
non folùm heic, fed etiam in capite fcquenti.
In Codice Metenli ità feriptum pruno fair ; fed
pofteà à manu antiqua fic emendati funt hi duo
loci ut utrubique minutiifima liters m, qux oculos
fermé fugit, luperponeretur priori liters vocis eo­
rum. Ex quo nos collegimus legendum efle mtcrum, ut in capite primo prioris Capitulai is Karlo­
manni : Itoque per confiltum Socerdotum & Opii motum meorum ordmnvimui. Atque id uti noa
edidimus legendum efle monuerat vir dariflimus
Carolus le Coince in tomo quinto Annalium Ecdefi* Francorum pag. 14a. $. 1 oo.Sanè procli­
vis état hic error propter repetitionem liter* m.
Exemplo erit caput illud ex Capitulati Karioinanni, quod fic legitur in veteri (iodice Sangallenli, 8c
inNormannico: Itoqueper confdium Sacerdotum
& Optimatum eorum ordinavimus. Sic apud Burchardum lib. 1. cap. 50. in CodiceMf. clanflimi
viri Dionyfii Talonri Advocati Regii Parifienfis le­
gitur : Nulli tutem heredum eorum atproheredum
nec cuique perfect &c. cùm legendum fit heredum
mearum, ut À in vetulliflimo Sc optimo Codice
MC fandi Albini Andegavenfis& in utraque Burchardi editione, tùmetiam apudReginonem, ex
qiso Burehardus accepit, lib. 1. cap. 401.
Publicitsr] Superiores ediriones habent pirblifitùt ; Surianâ excepta, qu* habet publici ter.
Exemplar Metenfa legit publice ier'

Ibid.
Aril ] qui Catheatx Remenfi pnefait.
Ardorsrtvm ] Senonenfis Ecdefiz Antifti'
tem.

»ioij
.

Pvt. >ti.

Ibid, c, i.

Stephani Baluzii

IO24

miflum cum nepte. Quod erat crimen atrocilliNtc habitum Laicor. ] Vide fuprà in priori
Λ
miun, acriter ab Ecclefia femper vindicatum in
Capitutàri Karlomanni cap. 7.
(Capitula apud Vermeriam ]Prxrer eaqtue Laicis. Habet Ecclefia pcxnasfuas, ferrum excom­
municationis adversus Laicos, depolitionem feu
de Capitulis illis dicta à nobis funrin pagina 159.
tomi primi Capitularium , beic admonemus mu·^ degradationem , ut hodiè loquimur, adversus
Presbyteros. Nam undi Laid excommunicantur,
tiluin ac mendofum ede exemplar Metenfe, ex
indiPreibjteri ab ofiicia altarii fubtnoi entur, ut
quo Sinnondus illa edidit. Quod manifeftè pa­
ait Regino lib. a. cap. 406. Ex quodam Concilio
tebit ex his qiur pofteà didun fumus.
In TBRTio genuculo ] Sirnumdus edidit : In Rocotnagenli. Itaque fenfus iftius capitis hic elle
debet, Si quis Presbyter neptem fuam uxorem
tertio gtnu conjunSi feparantur. Codex Metentis
habuerit, quod nulli Chriftiano licet, multb mi­
habet : In tertio genu dû feparantur. Pro quo le­
nds Presbytero, primum ipfam i latere fuo pror­
gendum eflf genuculo manifcftum eft. Error
sus removeat, déindè propter temeritatem fuam
nine ortus qubd inflttdùm Antiqui g enectum feridecidat À gradu quem obtinet in Ecclefia. Vide
berent pro genutulum ; uc in elencho Capitulo­
Canonem primum Synodi Neocacfarienlis.
rum Lfgis Bajuvariorum tit. 7. cap. 4. in Codice
ThuahoiSi indumenta fuprà gnucla elevaverit,
Fimina velum 1 Vide lib 5. Capitular, Ibid. Ccùm alii veteres Libri & editiones habeant geni­
cap. 180.
cula. Regii» , qui caput iftud defcribtt in fua

CeUe&one, legit : in icrtio geniculo feparentur.
In quarta conjunc.J Alexander III. in epi­
ftola ad Archiepifcopum IJpfcllenfem & Suffraganeos ejus : dÿptnjauonis rioderam.ne utentei,
ut fui iit quinto vel quarto gradu cenjunSi junt,
eoi non fiparetii.
In dica mus] Codex Metenfis habet judicamur,
Regino indicimui. Nos maluimus indicemur,
rameoeriîreriè heic legi quoquè poflit judicamur.
Libro quinto Capitularium cap. }. hominibuipec­
cata confitetuibui judicare fr indicare peniten-

Sini conven. vixi ] Labbeus repofuit heic
in margine coanivcntia. Quod idem eft. Qtue
vox rtftituenda eft literis Manaflis Epifcopi Aulelianenfis de concordia Epifcopi Aunlliodoreniis
cum Herveo Comice Nivemenfi editis in como
fecundo Gallis Chriftianx fol. 1’9j. coi. 1. de
partium amicabili convenientia. Sic enim editum
illic eft, cùm in Chartulario Epifcopi, ex quo
prodierunt tut liters , fcriptum lit conniventta.
Vide lib. j. Capitular, cap. it.

tiam.

St qua mulier ] Caput iftud mutilum eft in P«« >«>·
Codice Metenti & in editionibus, in quibus «F· ί·
deeft poftrema claufula : Ipfa autem infidiutrtx
ixc. quam nos addidimus ex Reginone ; necef-

Damus- ] Sequitur pofteà in veteri exemplari,
nfi priât dlii confti tuatur pernitentia. Sea ifta
claufula, quamvis antiqua fit, omilfa eft à Sirmondo, quia contraria eft fentenrir Capituli.
Additam verb fuifle poft tempora Reginonis col­
ligi pofle videtur ex eo quod non extat inejusCol·
letlione.
Manet ] Verbum obfcenum , quo fignificalur maris & fenriiue conjunriio. Itaque Burchardus defcnbens hoc caput, hanc vocem otnilit,
dc pro ea repofuit foruicatut fuerit. Vide infrà

cap. 17.

Nisi vol. st abstinet ] Hxc défunt spud
Reginonem Sc Burchardum, qui pro his habent
fi vult.

Neptam ] Sinnondus ediderat neptem. Sed
vetus exemplar habet neptem. Nepcam pro nepte
ve'crcs dixiflc patet ex Libro feptimo Burchardi
cap. 11. quod <ic legitur in Codice Talonico ; Si
fu i ntptam fuam m conjugium duxerit. Tradi­
tio Lxx. fcnrii Galli apud Goldaftum : Diotptn
nepti illiui. Et alibi. Egi nhar dus epift. /4. adtnonendttm cenfui neptitatem veftram.

Neptam svam] Labbeus in margine tomi
ferti Conciliorum pag. 1657·. admonet hxc duo
vocabula abeflè à Codice Palatino Bibliotheat Varicanz. Et merith, inquit. Nam in genere
lofuitur de quacunque uxore. Verum ex portu
heic adversus Presbyterum conftimta facilè colli­
gitur obfcrvarionem viri clarifliinFnbh pofle efle

faria enirn eft.

Et hoc probare potest ] Iri Codex Me­
tentis & Regino. Burchardus verb, ne ulium
veftigium exuret furtorum fuorutn, nequis nofcere pollet Reginonem à fe compilatum efle, lie
interpolavit hunc locum : Et fi hoc probare poteft
ille vir rem ream ejfe confitii, poteft , ut nobir
ridetur, ipfam uxorem dimittere Cr, fi voluerit,
aliam uxorem accipere. Ità etiam in hoc loco lçgit Ivo Carnotenhs , qui hauddubiê accepit ex
Burchardo. Iri etiam Gratianus & BernardusPapienfis.

Et si tol. al. accipiat } Barchardus acci­
pere , alii ducere. Sed Ivo non habet hanc daufulam. Raymundus, ad mores feculi fui refpiciens , addidit pofi mortem uxont, atque iri
fcripGc in hoc loco : poteft ipfe poft mortem uxo­
rie , fi voluerit. Sic etiam Alanus vetus interpres,
ut docet Antonius Auguftinus in Notis ad pri­
mam Collationem. Veràm additio illa Raymundi fuperfiuaeft 8c inutilis, & ratione non confiat.
Vide qtut nos in limili caufa nuper diximus in
Noris ad Gratianum pag. 54 J.

Ancillam dxorbm] Regino legit ancillam jyj c,
alteriui uvorem. Quod melius eft.

veram. Nulla quippe ecclcliaftica Regula Presby­
teros qui uxores habent quas antè confecrationem
fuam duxerant, temdvet à factominifterio, fi eas

Pro ingenua ] Regino : & aftimat qubd in­
genua fit. Ita etiam Ivo. Burchardus levi muta­
tione , & exifiimat fuod ingenua fit.

fic habuerim canqirim non habentes. Poena igitur
depolitionis heic adjeda eft propter inccftum ad-

Postea evexit inservita ] Ivo & Gra­
tianus :

Notæ ad Capitularia.

ioty
Tom. L

Gratianus t

in fervitote deteQa.
] Vide Notas ad caput 18. libri

fuerit pofled

Inseavita

tertii Capitulariam.
Si e. a. s. a. r. faciat ] Hxc addita funt ex
Regi none.
Liceat ai aliam accipeai ] Regino ac poft
eum alii, aliam accipiat. Sed apud Burchar­

dum , poft verbum accipiat, hxc

adduntur : Si
autem fervam eamfeierat & collaudaverat, poft
iu legitimam habeat. Ea verb neque in libro Me-

- tenfi extant neque apud Reginonem. Habentur
tamen apud Ivonem, fed ex Burchardo defcrip­

IO2(^

Ao cXucem ) De judicio cruris vide bb. I.
Capiruhr. cap. lot. & qux ilhc à nobis adnotantur.
Se sea vus et ancilla ] Ira reftirutnm aft ex
Regioone , cum in fuperiotibus editionibus & in
codice Metenti legatur ; Si ftrvut eut analia.
Qui uxoaem ) Regino caput iftud refert ex
Concilio Vermerienfi , Burchardus ex Concilio
Remeqfi cap. J. Concilio quoquè Rcmeidi tri­
buunt Ivo par. S. cap. i«4. & Gratianus jy.q.
5. c. 10. Burchardum . ut apparet, defcnbenies-

Accipiat ] Poft ifta Burchardus addit, fed
fimtluer convertatur. Qua non extant apud Regi­
Sid melius est ] Tota hxc claufula deeft nonem. Itaque qui ea habent Ivo Sc Gratianus,
ftid-t. j.
acceperunt ex Buichardo. Puto autem hanc clau apud Reginonem.
Aut sen...· secutus fusait ] Ifta non ex­ fulam heic additam a Burchardo, pro more tuo,
«•P·»·
ut fontes tui barer ex quibus fuo* rivulos deriva­
tant apud Burcharduin. Ivo quoquè illa omilit,
quia Burcharduin deferibebat. iu etiam Gra­ verat.
Alia capitula ] Defcripta funt ex Regi no­
tianus.
Fidem menti ai ] Regino , fidelitatem pro- ne , ut fen titulus, in libro fecundo de eccleliafticis
dilciplinis. Eadem habentur inter Ca miffàm mentiri.
Nam illi via vus ] Apud Reginonem & pilula apud Compendium promulgata anno
nccLvii. licèt aliis utplurimuin verbis. Quod
Burchardum : Ille veri qui neceflitate (re­
fufpictonem facere pollet illa per enotem tributa
lu alium locum pucit ] Regino & BurcharSynodo Vermerienii fuifle à Reginone, nifi coni
dus, in alia patria manet. Quod videtur rec­
r ortum haberemus nota quoquè ill i fuifle Decret a
tius.
Si nun. r. s. r. s. a. spsaat ] Hxc addita Synodi Compendienfis. Immo cùm in capite 115.
libri fecundi retulilfet caput 11. Verrnericnfe,
funt ex Reginone & Burchardo.
ftatim Capitula nia deferibit ex Decreto apud
Abstinsab ] Regino k Burchard us, conti­
Compendium. Qui eft antiquusCapitulorum Comnere.
Cum poem. p. acctpeae ] Regino & Burchar- Cmdienliuin titulus. Quod oftendit Reginonem
:nè fcivifle qux fuerint ftatuta Synodi Vermcdus : accipiat, ramm am patutentia.
rienfis, qua verb Cbmpendieniis. Nam & in caSi filius cum noy. ] Caput iftud refernir à
JbiiLc.te.
Çire 144. ejufdem libri, poft aliarum caput 17.
Gratiano jx. q. 7. c. 14. ex Concilio Tribuermeiienie , in fequenti capite , quod eft Sy­
rienii, ubi non extar. Reâè Regino, qui citat ex
nodi Conipendienfls, non fctipiit in titulo Em
Vermerienii.
UxoAE patais sui ] Hxc non extant apud eodem, ut lolet cùm (ignificare vult Conftttuno Reginonem, k videntur in textum tranflara efle nem qux fequitur funipeam efle ex eodem loco
ex quo defcripta erat ea qux antecedit, fed De
ex nota quadam interlineari. lifdem carent Bur­
eadem r». Cerrum eft prxtcrei exemplar Synodi
chardus k Gratianus.
Sed ille v ia J Regino : Si vir ejus fic vult, Vetmerienfit quod extat in codice lancli Vin­
cendi Metenfis, efle imperfeffum ac mendofum,
poteft aliam accipere , fi fe continere non poteft.
Ita etiam Burchardus ; nili qubd in initio ifttus uri fupri obfervavimus. Nani etiam titulus &
periodi legit : fed vir ejus poteft, fi vult,
prxfario défunt k non anni quo Synodus illa
celebrata eft. Adde quod Regino , diligens &
aliam &c.
accuratus Scriptor, duo capita refert Synodi VetQui doamieait Ί Refert hoc caput Gratianus
Ibibc. umeneniis que non habentur in Compendienti,
yx. q. 7. c. ai. fed locum non indicat ex quo
nimirum duo ultima illorum Capitulorum ; be
defcnprutn eft. Regino citat ex Concilio Ver­
merienii , Burchardus ex Concilio Aurelianenfi qux heic habentut qux in Synodo quoquè Compendienh referuntur . ea multum inter fe dicap. vi. Sic etiam Ivo par. y. cap. 69.
verfa funt, ut mox oftendam ; adebque tamenNie illa adultxaa ] Sequentium verbo­
rum fenfum 6c reddidit Regino ; nee ipfi adulteri erii eundem fenfum habent, diverfis tempori­
wumam conjugio copulantur. Hinc ergb ona eft bus condita fuifle videntur.
Si quis cum uxoae ] Senfus iftius capitis
leââo que extat apud Burchardum, Ivonem , k
habetur in capite odavo Synodi CompendienGratianum.
Episcopis amiulanti*. 1 id eft, vagantibus, fis. Sed verba funt admodum diverfa. Burchardus, pro more fuo, fontes turbavit ex quibus
ut eft in capite 1 y. Synodi Vementis.
Iteaum consbcaentua. ] Vide lib. 6. Capi­ fua accepit, ut paulb antè dicebamus, itaque
caput iftud retulit, non ex Concilio Vermerienii,
tular, capti.
fed ex Ttiburienfi.
Ibid. Gif,
Se aiclamatiait ] Regino, fi proclamave­
Si quis sponsam] Et hoc quoquè caput
rit. Ita etiam Burchardus k Ivo. Eginhardus
mulrùtn divwrfum eft â capite deamo Capitulo­
rum
Compendienfium. Burchatdu* refert ex eo­
rem fi reclamare.
Mansisset Jcoifet apud Reginonem & alios. dem Concilio Tnburienfi.
Si quis filiastaum ] In hoc capite non
Vide qux paulb antè diaa funt ad caput fecun­
eft magnum diferimen cum capite duodecimo
dum imos Synodi.

To*· **

P»f ■«·
P»i ·**■

ta , ut opinor.

Tam. II.

P«< ■*»·
«V· ·♦

Ibid.

Ibid, c.i

ιοί/
Tou t
jbid c.*.

Q»'id.c. r.

paf.u*
cap· *·

Jbid e.r.

veni apud Burchardum.
Si quis incestum ] Maxima differentia eft
inter verba capitis 19. Compendienfis & ifta.

Pag Ό·
tn utu o

A PirriNO a. et ab Episcopis ] Lullus Archiepifcopul Moguntinus in epiftola centeGma
inter Bonifacunas, data , ut ten titulus, *d
Pontificem Maximum , ( Quamquam ego faci­
lius crediderim datatn ad tulradum Arcnicapellanutn Pippini Regis , vel ad quendatn eorum
Epifcopotum qui huic Synodo Vernenfi interfue­
runt ' turc Capitula ab Epifcopis A' Pippino Rcge
cum Optimatibus fuis conftituta fuiilè fctibit.

Sanfta tr regularia injhtuir , inqutt, canonicd
auüoritatc confirmata tam Epifcoporum noftrorum
venerabtlium quâm etiam Domini noftri Regis
Pippini Ccnfiliatorumque eius manifejlA ratione
fcimus confervenda. Tum ftatim defcribit verb*
capitis otftavi iftius Synodi. Undè interim difcimus huic conventui, quemadmodum in fuperioribus obfetvatum fuerat, interfuüle Confifiarios
Pippini. adebqne Synodum regiam fuitle. Sanè
magna pars iftorum Capitulorum ab auétontat*
regu fluxit. Inter ea tamen nonnulla funt qux
non à Rege, fed ab Epifcopis fincita funt ; ficuti
faâutn videmus in Capitulis Francofordientibua.
Psi. i»7

1028

Stephani Baluzii

Synodi Compendienfis. Bunhatdus defcnbit *s
Concilio apud Vermeriam.
Si qvis cum matre ] Magnum prorsùs dif·
crimen intercedit in hoc loco inter caput iftud
& caput 14. Synodi Compendienfis. Burchardus
refen ex Concilio apud Vermeriam.
Similiter it μ duab. ] Extat iftius capitis
fenfus in capite 15. Compendienti. Sed verb*
funt urplurimftm diverfa.
Si qui >»onn ] Extat in capite 18. CompendienG, ubi funt quxdani dilliinilia. Non in­

Incipit concilium 1 Hic eft titulus Capitu­
lorum Svnodi Vementis in codice Metenfi.
Non i oncruis ] Sic edidit Surius. Atque it*
legitur cnain in codice Merenti A in Vaticanis à
Labbeo laudatis , tum etiam m editione Venera
A' m Biniana. Itaque vox non excidit hauddubiè
Typographis in editione Sirmondi.ScrupuloG au­
tem heic fuerunt poftetiores Editores, ftagitium
committi putantes ti le&io tanti viri mutaretur,
non dtftingucntes inter le&ones judicio condi­
turas &r menda Libianorum.
V ernis ] ha legitur in codice Metenti Ac in

editionibus qux antè annum mdcxxix. prodie­
runt. Sirmondus maluit ir\rno. Sanè in prxfâdone Concilii Meldenti 8c apud Lupum I ertanenfem legitur tn b'erno.
Recuperare cupiens ] Capitulare primum
Karlonianni: ut mihi confisum dedijjent quomoJb
Lex Dei & ecdefiajlica rehg.o Recuperetur. Capituiare Suettionenfc anni dccxliv. cap. 1.
quotnodè Lex Dei & ecclefiaftica Rtgula recu­
peretur.
Ρ»8· nr.
Constituimus ] Vctba funt Pippini Principis , cujus auttoricace Epifeopi per civitatet
coaftituri fuerant, ut 'cgirtlr in capite tertio Ca­
pitularis Sueftionenlis. Qux noftra interpretatio
continuatur ex capite quarto iftorum capitulo­
rum , ubi Princeps ait ; Epijcopi quoi modo vice
MetropoUtancrum cor.ftituunui. Et capite fequenti ; dû fuem Mciropdnanum conftitumus hoc

Hxc verb Metropolitanorum infti- Tess. t
ratio repentur in eodem capite tertio Capitularia
Sueflionenfis.
SvNonus ) Marc* lib. t. dt Concordia cap. Ibid.c.«.
innocefeat.

14. $. 5.Λ:8.aithunccapirisiftiusfenfumelle,uc
qux prima Synodus heic vocatur, regi* intelligatur, qux non folilm ex Epifcopis conflabat,
fed etiam ex Optimatibus regni; alia ecclefiaftica,
cui intererant cum Metropoutanu Epifeopi, Ab­
bates, & Presbyteri. In prima condebantur om­
nium fuffragiis ftatuta ad difponendam politiam
eccletiafticatn dr civilem, qux pofted confirma­
bantur à Rege. Altera verb ad hoc tantùin con­
gregabatur ut veterum Canonum cuftodiam cura­
ret , hominum vitia corrigenda efle perdoceret.

Ubicunque voluerit ] Iu palatio habitas
vulgb Synodos iftiufmodi patet ex pluribus lo­
cis , prteipuè verb ex Canone feptimo Concilii
in Andemantunno Lingonum congregati anno
DCCCLIX.

Ut Monasteria ] Vide Capitulare anni
DccLxxrx. cap. j. Ar Capitula edita in tomo nono
Spicilegii Dacheriani pag. 64. cap. 11.
Pulsatorio ] id eft, in loco ubi conftituc*
eft earum habitam» qux noviter habitum reli-

?·■ ,7’·
*"

gionis fufeeperunt, 8c nondùm velata: funt, ne­
que profefluouem regularem fecerunt. Vide lib.
i. Capitular, cap. 69.
Publicum bartisterium ] Non omnes

^id-c.r.

Λ·*·'· f.

Ecclefix habebant baptifteria , fed antiqux tantùm. Novx, id eft , oratotia five capelur, non
habebant, niti ex privilegio proprii Epifeopi,

Vide

Notas

ad Capitulate

fcr omnes Presbyteri

] Ad

anni

dccciv.

hanc Conflit»-

Ibid-c.·»

tionem refoicit, uri diximus, Lullus Archiepifeopus Moguntinus in epiftola mox laudata.
Ait enim : Cogniti enim Canonum auRoritate
decreviftts ut omnes Prejbyteri qui in parochia
funt, fub potefiate Epifeopi ejfa debeant, Gr ut
nullus torum prafumat in ejus parochia aut bap·
tifare aut Mijfas celebrare fine jujfione Epifeopi,
ξχ ut omnes Prtfbyteri ai Concilium Epifeopi

conveniant. Extat hoc caput in libro quinto Ca­
pitularium cap. 60.
Secundum can. institut. ] Lullus ibidem :
Sed cùm nec it* emendatus poenitere de praee­
ritis voluit, novijfimi fecundùm Canonicam inftitutiontm veftram excommunicatur eft d me.

Si quis Presbyter ] Titulus iftius capitis hic
eft in exemplari Metenti A in antiquis editioni­
bus ; De modis excommunicationis tam de Cle­
ricis qudm dc Laicis.

IbiAc·*

Custodiat] Sequiturjxifted in codice Metenti
& in editionibus qux oittnondicam anteceflerunt : Dc his qui excommunicationem parvipen­
dunt. Decft aurem hoc lemma in editione Sirmondi, in regia, 8c in noviifima Pariiienli.
Velatis ] Abeft hxc vox à codice Metenti 8c Pat *■’·
ab omnibus antiquis editionibus. Sirmondus il- cep·**·
lam addidit. Omitti autem poteft abfque ullo
incommodo.
Clericos ] Titulus iftius capitis hic eft in eodem codice Metenti & in antiquis editionibus:
Dc non fufpictendis alterius Ecclefia Clericis, (y
dcfufeeptoribus eorum, abjque Ultris commenda-

Ibid. c. "·

ιοζρ
ΤαΜ> I·

Notæ ad Capitularia.

titiis. Addunt autem in initio : Ex Synode Chai-

ctdonenfi capite decime nono.
Rev Enti Emensi am. ] In codice Palatino btbliochecx Vatican* ftatim additur fequetu claufula, eodem ordine qualiter fiât. Vctùin quia illa
non nux in Canone vigelimo Concilii Chalccdonenlis, ex quo fumpeum eft hoc caput, neque
in codice Metenti, neque detnutn inedioombus,
vifum eft earn debere omitti ut inutilem ac fuperfluam ac Canoni adjectam ab homine impetito.
Jbld.c.11.
Da Episcopis vaganti». ] id eft .ambulanti­
bus per patrias , ut habetur in capite 14. Capitulonim Vermerienlium ; qui alibi vocantur Epif­
copi ignoti. Labbeus admonet in margine hujus
loci alibi legi vacantibus. Donationes Eccleiix
Salisbargenhs apud C.initium tomo Texto Lectio­
nis antiquae pag. 1155* Unum vacantem Epifi.0pum nomine Liuti ibidem advocat it , qui ipjam
difeordix Ecclefiam confecravit. Vctùm quia ifte
Epifcopus vacans ifta tentaverar pr.rter audoiitatetn Virgilii Epifcopi Juvaventis, in cujusdiur.
ceti fita etat Ecclefu ••..iviter dedicata, ifte excom)
municttvit eam. id 111, vetuit ne ullum illic divi’
num oftîcium perageretur. Alii funt Epifcopi va
,
cantes in Canone xv 1. Concilii Antiocheni.
]
Nec scimus ord. sor. J Antiqux editiones ,
'
nec fcimus dc ordinatione eorum. Codex Meten­
tia , nec fcimus eorum ordinem qualiter fuit. Senfos hic eft : Nec fcimus utrum veri Epifcopi fint.
Vide Notas ad Gratianum pag. 478. &c qux tnfrl
dicuntur ad caput fepdmutn Additionis urti.v.
Pro itineris causa. ] Quia peregrino Epif­
copo locus facriticandt dandus , ur icriptum eft
in canite 111. libri fexti Capitularium, A lib. 7.
cap. 189. Sed nihil prxterea pixlumere debet
in aliena dirreeti abtque permitiu & auiftoritare
Epifcopi proptii ; ut nabetur lib. 6. Capitular,
cap. 16.
tt>'id.c 14·
Quia persuasum ] Caput iftud nonextat in
4 codice Metenti, ubi in hoc loco hxc rantùin le­

guntur : Dt die dominico requiretur in illo Sy­
nodo t id eft, ut opinor, in Aurelianenti certta,
ex qua caput hoc fumptum eft. Exrat tamen in
omnibus editionibus & in libro feptimo Capitu­
larium. Ad illud autem refpexit Karolus. M. iu
capite 79. Capitularis Aquugranentis anni 7I9.
fictu & bona memoria genitor meus in fuit Synodahbus ediSis mandavit, qubd nec viri ruralia

opera exerceant, (ac.
Quarxs ad Judaicam magis, &c.] lnlib.1.
Capirul. cap. 176. legitur : Qux res ad Judaicam
fuperftittonem magis, Are. Sed vox fuperftuionem
hic non extat in Codicibus manuferiptis, nec in
editionibus Conciliorum.

Arato ] Surias, aratimu.
Clbrjci 1 Veteres editiones habent in
ctâ-fronte iftius capitis : Ex Synodo Chalcedonenfi
Capitulum tertium. Codex Metentis : E* Synodo
Calcedanenfe Capitulo iij. Eft aurem epuome
tantùm fle fenfus Canonis.
Vit a»»άτι. ] Hxc non habentur in Canone
Chalcedonenfi*, neque in antiquis editionibus.
Addita funt à Sirmondo ex codice Metenti.
ftp r Iy,
Ur post MoRtiM ] Veteres editiones habent
in fronte iftius capitis : Ex Synodo Chalcedoncnfi capite vigefimo qûario. Rc&ùs codex M»·Tomc II.

io?o*

tentis : Ex Canonr Cal. edonenCe Capitulo .r.« r.
Sump: a enim eft fententiâ ex Canone x $. Synodi
Chalcedonenlis. Sed poilrcma claulula iftius ca­
pitis non habetut in Canone Chalecdonenlt, qux
petita sidetur ex Canone 19. Synodi Neoc.rfa-

Tom. 1.

rienlis, in quo ita feriptum eft : Epijcoput prxter
Synodum £r prafenuam Metropoiita»! nullatenus
ordinetur.

Proximo Synodo 1 Editiones, ad proximam
Synodum. Nos iecuti lumus leâionem qux eft in
libro Metenti.

In au a S\ NOtO ] Ex hoc &. fequenti capite

Imd.c.tp.

farer no» extare nunc omnia Capitina Synedalia

ippioi Regis. Ccitc 111 hac quoque \ ttnenliSy110.10 nonnu Ha ftat.ita funt qux inea minimè leguntut , nimii ima de his q.ii res c letiafticas
verbo iXunini Regii tenent , <Su de Presbyteris
q.u vi..» vel Ecriuias unent , ut colligitui ex
capite q 1.11:0 A. quinto < iapnulans Metentis.
Di HKi. RiNis ] Vide Capitulare Metenfe

p,e lM,

c.lp. 6.
_
IV «»·
SroR.iv. As contradictas ] Surius addit in Ibid.c »r·
margine, id eft , vetitas. Quam explicationem
retinuerunt omnes Editores pr.uei Sirmondum,
Codex Metentis pro jportulas contiadiclai habec
Jp^rrul/i c^ntradiflu.
JusmiA rvAcuaruR ] VidclegemBajuvarioruni tit. 1. cap. 17. A" Cathodorum lib. 7. Va­
nar. cap. i.
Capitula quinque qux fequuntur Sirinondus
omilit in fua editione, quia extabant in Capitu­
lis de aha Synodo , & quia deerant in codice
Bellovacenti. Sed illa edenda etiam elle inter
Capitula Synodi Vementis argumento funt antiqux editiones, in quibus habetur initium Capi­
tis xxix. Prxtered hxc quinque Capitula haben­
tur inter Veruentia in codice Metenti, 8c in Pa­
latino bibliothecx Vatican*, ut monuit Labbeus

U»:J. c «*·

in margine tomi fexti Conciliorum pag. 166 o. fle
in tine paginx 1669. Certè non eft eadem editio
qux legitur in Capitulis de alia S\"?d.'.

Tam

publici j Sutius addit in margine , for.

laici.

p,g. π«·
■ •r **’

Capitulare Mi isnsi ] Capitulare iftnd ut
adfcnbetetn anno dcclvi. hxc res fecit qubd ex
capite quarto conftet datum tuiiTe poft Synodum
Vementem , & quia in Annalibus Francorum
Metentibus videbamus Pippinum d bello abftinuille eo anno , &. interiora regni fui pacificè or­
dinale , id eft, ut ego interpretor, Leges rulille
ad fanciendam publicam concordiam. Hxc funt
verba Annalium : Anno Dominica Incarnationis
dcclvi. P.ppmus Princeps interiora regni fui
pacifici ordinant tam in ccclefiajlicis rationibus

17T.

quam & in publicis negoait & pnvatis. tn nul­
lam partem exercitum duxit. Horum porrb Ca­
pitulorum tria manuferipea exemplaria habui­
mus , unum vetus ex codicc fandi Vincentii Me­
tentis , alia duo fcnpta manu Sirmondi. Hinc er­
go illa emendavimus flè fupplevimus. Metenfe au
tem vocavimus, quia ira placuit quibutilam qui

ante me fcripferunt. Nondum enim mihiconftat
de loco ubi ifta Capitula edita fun:.
Bona i>jrsona ] Janus i Cofta in Decretales

,

<
''
iUJ r L

pag. 44. conjicit heic per bonam periottaai intel-

1

F

ιομ
Tom.I·

Stephani Baluzii

iigi majorem Clericum , five ( ut idem ait pag.
117.) Clericum quodam honore pcxditum , ot
. Decanos illos qui unguli» docvnu hgnorum pr»fident.

Fag-

.

Incipit DicuitomI

Hic eft titulusiftius Sy­

nodi ia codice Metenfi. Vet oftum autem eue

oftendit etiam Regino, qui lib. 1. cap. 116. ca­
put tertium horum Capitulorum refert ex decreto
apud Compendium. Burchard us lib. 9. cap. 47in veteri codice S. Albini Andegavenfis ex dccrttu apud Compendium cap. 6. Ito par. t. cap.
185. ex Concilie apud Comptndium Capitulai /.
Gratianus 33.0.5. cap. j. ex Concilia apud Com­
ptndium. Vide Notas ad Gratianum pag. 550.
P»t. hi.
Si in qdakta] Vide Capitula Vermenenfia
“P·1·
cap. t.

In TtiTiA viro ] Hinc emenda caput
Theodori Canruarienfis in romo 10. Spicilegii
Dacheriani pag. 5 4. ubi legitur : In ttrtia provin­
ce n*n licet uxorem alterius p.fl obttum ejus ha­
bere. Ubi pro provincia legendum eft progenie.

Jbid.c. 1.

Spixat] id eft, credit. Vide fuprà in Notisad
Legem Baju variorum tu. 16. cap. 1.

Pig 11».
C*P ♦·

DaaiNtoat soo] Regino legit : Afeniorefuo
in aha provincia.

Iasi siNioa ] Hxc addita funt n rodice Me­
tenfi. Qu* eatant enam apud Reginonem.

Et dimissa ilia ] Regino: El cùm Hit Tenir
dur! agent conrra tum , dimtffl conjuge reverfua
eft ad parentet, &cEt

modo habet eam ] Hxc non habentur

apud Reginonem.
·.

Si quis uxoae] Oper* pretium eft defcnbere
hoc caput ea collectione Reginoms, ubi lie legi­
tur. St <juit uxorem aiccpu , & eam contammatim inveniens dereliquit. & aliam accepit ,fiatuium eft ui omnimodis ad priorem revertatur ;
quia (x ipfe . quando illam accepit , pe left fieri
ut virgo non effet ; nec mulier lege vtrt tenetur
quoufq.it marito conjungatur. Illa, quarti pojled
accepit. nubat cui vida.

Imposition! tamin] Hxc βί qux deinceps
fequuntur in hoc capite , non habentur in libro
Metenfi. Addin igitur à Sirmondo funt ex libto
quinto Capitularium , ubi extant.
Pa«. ilj.
GaoKoiut ] Codex Meteniis, Larius. Item
cap. n.
infrà cap. 1 ;.
Ibid. c. ix.
Groaotus consinsit ) Hxc non extant in li­
bro Metenfi , de addita à Sitmondo funt ex libro
quinto Capitularium. Non extant etiam apud Re­
ginonem , neque apud Burchardum , srequt de­
mum apud exteros Colleâores. Défunt quoquè
apud Fulbertum.
Ttia capitaqux fi*quuntur , omiflaà Sirmondo
P»«. !»♦.
<»P ·».
funt, tamenctb excarent in codiceex quo ille Ca­
pitula Compendientia edidit, quoniam , ut ipfe
ait, fuperms primo loco polita funt in Capitulis
Synodi Meteniis. Verum nos fic arbitrari fumus ,
non tine caufa defetipea ill— futile enam inter Ca­
pitula Synodi Compcndienfis in codice Metenfi,
prxfertim cùm Labbeus in nous marginalibus
tomt fexti pag. 166c. ic 1 647. nos doceat ea­
dem in codice Palatino bibliotheca Vatican* tri­
bui Concilio Compendtenli. Cxierum didiimlia
Ibid, c »·

ioji

alicubi funt hxc tria Capitula Compendienfia ab Ton-1
ediriooe qux extat inter Capitula Synodi Metenfis.
Prxrerhxctria Capitula,quartum quoquè legitur
in codice Metenfi : Quia perfitafim eft poptdit.
Sed quia illud videbamus ude in Synodo V emenfi
defenpram effe quale hoc loco legitur, illud ob
eam caufam heic omifimus, tum etiam quia non
legebamus extare in eodem codice Palatino.
Atostolicm tints.] Hxc fie diftinâa funt in
1W.
endice Laudunenfi & apud Burchardum Se Ito- Uf· *·
nem, cùm in libro feptimo Capitularium poftrema ifta verba conjungantur cum fequentious.
Magnum autem inter utramque ledioncmdifcrimen eft. Nam in hbro feptimo Capitularium Karolus ait fe conftknifle hxc Capitula hortatu ipoftolicx Sedis ; heic verb fe vocat adjutorem apof­
tolicx Sedis ; deindè Conftituriones fen confulcu
Confilianorum fuorum, abfque ulla mentione in­
terventionis apoftolicx Sedis. Sic Capitulare an­
ni 779. fa&um eft abfque hortatu apoftolicx Se­
dis, item Conftstutio de emendatione librorum dc
officiorum ecclefiafticorum. Capitulare item an­
ni 7I9. fidum eft cum confilio Epifcoporum dc
Optimatum regni. Nulla Sedis apoftolicx inter
hxc mentio. Idem dicendum de Capitulari Saxonum anni 797. Fortius urgent Capitula addita ad
Legem Longobardorum anno 801. qux cùm laus
fuerint in Italia, ac fbttè fub oculis Leonis 11L
Romani Pontificis, nullam tamen apoftolicx Se­
dis mentionem faciunt. Infinitum eflet omnia perfequi. Sufficiant de exemplis illa qux diximus.
Sincerior itaque videtur leûio quam nos heic re­
tinuimus. Ad Karolum namque cum hereditate
paterna tranlierat defenfio Roman* Ecclefix,
quam ille filiis ac pofteris fuis hereditariam reli3uit, ut pluribus oftendit Marca in libro primo
e concordia cap. r 1. haque Ludovicus & Lotharius ad Eugenium II. feribentes infrà pag.
6^6. aiunt fe debitores exiftere ut huic fandiihmx Sedi in quibufeunque negotiis auxilium ferre
debeant, relpicientes, ut opinor, ad initium iftius
noftri Capitularis. Joannes VIII. in epiftola
xtvtt. ad Imperatorem ait eum à majeftate fuperna conceflum efle potentemdcftrenuum adju­
torem fanâx Ecclefix.

Aoiutob λρ. sedis ] Certum eft adjutorium
quod Karolus apoftolicx Sedi & Romanis Ponti­
ficibus tulit , immortalem illi gloriam peperifle. Agnofcunt iftud lubenter etiam ipfi Roma­
ni Pontifices, neque in animum cujufquam cotum
intravit contumeliofa in maximum Principem
Valdefii cogitatio , qui capite 10. operis de dig­
nitate Regum regnorumque Hifpamx §. 15. ait
illum, cùm pro libertate Sedis apoftolicx labora­
vit , non tam pro aris & focis Ecdefi* dimicajft
qudm quàd fua intereffet ; immemor videlicet
fummorum ejus in Ecclefiam meritorum, ingra­
tus etiam adversus memoriam hominis ablque
quo fixtaftis Chriftianifmus olim prorsus exrinctus in Hifpania findet, uti jam obiërvatum efti
viro eruditiffimo.

Epistola ad Oftam ] Edita eft à Spelmanno in tomo primo Conciliorum Anglix pag. ; o 5.
ac licet eam retulerit ad annum 791. m pagi­
na tamen fequenri reâè adnoravit eam videri
datam anno 774. quo Longobardi &: Saxones

Pae |f|

1033

Notae ad Capitularia

ioj4*

deviâi 1 Karolo funt, ut legitur in vetuftis anna­ Epifcopi. Sed hcc in nullo eorum exemplarium
libus. Corrigenda igitur eft infcriprio qux extat reperiuntur que no· vidimus , nec m edition·
in tomo feptuno Conciliorum pag. 1131. ubi ita Bavaria, neque demum in Additione quarti.
legitur : LpijloU Caroli Magni Βγι ad eundem.
Ur homicidj· ] Variant in hoc capite editio*
Mittit ia Britanniam Concilium Nitxnum fecun­ nes. Aliter enim heic legitur quam habeatur in
dum. Nulla «nam ifthic mentio Concilii Nicrni Additione quarta ; rursùm editio qux eft in Addi­
tione non eft fimilis ei que exist in libro quinto
neque controvert* de Imaginibus.
Λ··

'M-

Ibid. Cl.

Cari rut axi anni dcclxxix.] Iftius Capitu­
laris odo antiqua exemplaria habuimus, unum è
bibliotheca Vaticana , alterum cX bibliotheca
Ecclefix Albienfis , tertium ex veteri codice qui
fiiit Monafterii fanât Remigii Remenfis , quar­
tum ea libro ûnôi Vincent» Metenfis, quintum
ex bibliotheca Thnana , festum ex Bigoriana.
Septimum nobis fuppeditavit bibliotheca Colle­
gii Claromontani Societatis Jefu , quod proprered Parifienfe vocamus. Oâavum , quod eft
omnium andqoifttmum, ad nos milium eft ex
Monafterio lânâi Galli in Helvetia. In codice

porro Metenfi dc in Palatino five Vaticano Ca­
pitulate iftud cutilocatur inter Capitularia quae
Karolus M. condidit pofteaquam imperatoris
nomen alfumpfa, nimirum poll Capitulare ter­
tium anni unaccimi dc ante Capitula data Bononix anno duodecimo.
Comitibus ] Hec vox deeft in codice Palati­
no 8c in Albienfi & in libro tertio legis Longo­
bardorum. Codex Parifienfis habet : v iri[qut mlaftrtbue . und cum Comuibut. Quo eriam modo
legitur in Additione quarta Capitulai tum.
Dr MiTAoroLiTANts] Vide epiftolam Adria*
ni I. ad Benherium Eprfcopum Viennenfein,
quam Petrus à fanâo Juliano edidit in Libro de
antiquitatibus urbis Marifconenfis pag. 171. extatque etiam in Chronico Hugonis Flaviniacenfis pag. 109. ac demum in tomo ferro Concilio

n>;d-c.

ibid.c. ».

Jbid-c- «.

nun pag. 1818.
Qux regularia ] Retinuimus vulgaram lec­
tionem , quam exhibent etiam codices Palatinus
ftcMetenfis. Remenfis , Albienfis, Sangallenfis,
& Bigotianus habent qui regularti. Thuanus ha­
bet , qun regulant. Parifienfis : Ut Monafteria
qux fub regula fuerunt. Vide Capitulare anni

75 5 C*P· 5- 6·
R ISIDI AT. ] Hk eft finis iftius capitis in om­
nibus antiquis exemplaribus de in editione Viti
Amerbachii, tum etiam in Additione quarta Cepitularium, dc in libro tertio Legis Longobardo­
rum. Goldaftns Atnetbachianam editionem expreflit. In Sitmondica additur, Cf duo Monafttria non habeat. Qux huc tranflaa videntur ex
capite fexto Synodi Vernenfis.
Dx PaasBYTtais ] Codex Sangall. dt Prtfbyterit, Diaconibut. fr Clericii.
Secundum Canones ] Pro his vocibus codex
Thuanus habet ad corrigendum. Sic etiam in Pa­
latino.
Ur Eriscon J Caput iftud ita ut à nobis edi­
tum eft legitur in antiquis codicibus. Sirmondi
editio poft vocem emendandi addit. fr fi eliquii
eos defendat ,umon adprxftntentur.cum fua lege
emender. Rursum in Additione quarta nonnulla
heic adduntur qux non habentur in Capitulari.
In aliquo gkadu. ]Codex Panfienns 8c Ad­
ditio iv. ad aliquem gradum. Codex Albienfis,
m alio loco. Sinnondus addit, fine commeatu

Tom. L

Capitularium cap. 193. Iu libro fecundo Legis
Longobardorum tit. 40. cap. 1. feriptum eft ut)
noe«didimus, nili qubd pro excufeniur illic legi­
tur excutiamur , non fourni in editionibus , fed
etiam in duobus antiquis codicibus manuferiptis
bibliotheca Regur.

Ur momicim) Sequens gloiTa eft addita in
matgine Legis Longobardorum in codicibus tegiis. Scilicet vtl Ult qui dominum fuum occiderit,

vtl uxor put maritem . vtl qui contra animam
Refit cogitaverit . vtl qui ferit provinciam fu~
gere temptaverit , vel in tonfih» conventu regali
Jcandalum fictrit, hi omnn per manui bonorum
hominum abftrahi debent , ut prxtipitur L Si quit
ad Ecclefiam Dei confugnun fecerit. Lex ad quam
refpicit audot gloftx extat in libro primo Capi­
tularium api 114- & lib. 5. cap. y j.

Da infra emunitatsm ] id tft, qui faciunt
furtum tnfrd emunientem .velal.i. abfiraent dt
emunitote, ut habet glofla intetlinearis in uno
codice regio,

Illi Judices]/cilxer fub quorum regimine ipfa
eft emunitur, ut habetjglotia interlinearis in al­
tero codice regio. Contonat hanc gioifani lec­
tio iftius capitu que extat in libro quinto Capi­
tularium cap. 19 j. 1Λ Intranet dt infrd emmuniteuem d Judice ipfim emututatii in Camitit pla­
cito prxfententur.
Hominem quxm ini. intmpecit ] Sic codtx
Palatinus 8c Metentis. Vida Capitula Karoli M.
cxcerpth ex Lege Longobardorum cap. 9. In Aliis
cod. legitur : Legibut centri quam injujllfuerit.

Domnus Pivmnus Rix ] Addita ifta funt ex

Ibid. c. ►

Ibid.

Ibid.

codice Albienfis Ecclefix.

In suis vtAcrris ] Codex Vaticanus , itemque
Metentis, Thuanus, Sangallenfis, Oc ednio Ba­

varia , habent m fua placito.
Dc trust· ] Opinor caput iftud eftê muti­
P*i Ip»
lum. Sic enim legitur in libro terno Legis Lon­ c*p.
gobardorum tit. 4. cap. a. Dt truftt facienda, ut
nemo prafumai ad not venienti manfionem vetare ,
€r qun nettjaria funt, ficut vicino fut tiveudar.
Ta usti ] id tft, fervitia regali . ut habet
glotfa interlinearis in codicibus ragiis. Ahr glodx
retira inG loliario Lindenbrogii ·. irufttfac tend J,
id tft cabalhcatd. Et Nicolaus Boherius adnoravit ad hunc locum : Expone de truftt facienda ,
id eft, de regali fervitio faciendo.

Gildoni a ] Ita codex Albienfis & Sangallenli»
& editio Sinnondi. Bavarica dt Bafileenfis & co­
dex Metenfis gtldonta . Bigodanus gddurux , Rementis ghildunix. In libro primo legis Longo2
bardorum tit. 17. cap. 7. Dt facrumetuii per gtldoniam. Ubi glofla interlinearis addit, id eft illicitd colleBione. Thomas Rctncfius in epiftola td.
ad Deumium collectas hominum in Legibus Ka­
roli junâis Synodo Bavarica: ait efle cotiui ,fratruu ,Jodalitatti feu gddai centri reptorei.

fcûLc.u

♦io),

Stephani Baluzii

CiBiMotrwn ] In Lege Longobardorum legicur almwtiis. Qood idem eft in hoc loco.
M&c. 1«. Forrasohti ] Editio Bavaria /unuawiti.
Quo eriatn modo babec Heroldus.
Fuiront. ] Codex Sangallentis & «ditione·
Bavarica & Bafileenfis, prx/itautf.
Ibid. <19. Di mancipiis ] Plerique vecerca habent, De
nuiuifu fu , Cra.
Foras marcmam ] Codex AUrienfis, foru
rrutreuto. Mate , at opinior. Sed tamen monendus
fuixleâor.
IMc· »0. Ut nous» brvnias ] Sic codex Albienfis le­
git. Amerbacbins & Heroldus ediderunt prunier.
Quod idem eft. In aliis veruftis exemplaribus
feriptum vidi 1 Dt brutitu ut nuUut forât nofiro
regio vendere «M prrfumot.
0*11 c.»»· Mmoi nostros] Hxc eft leâiolibri Thnani.
Amcrbachius & Heroldus ediderant Afi/um nofmtm. Codices Palatinus & Metentis, Μ1Ω0 noftro. Sic etiam in Albienti. Vox nefiro deeft m
Ramenti 8c in Bigotiano.
Soniar· 1 vetus glefl· in uno codice regio
Legis Longobardorum , id tfi carere. In alio ,
fodicet inquirere rei invefiigorr. Falfa, ut opinor,
attaque interpretatio. Nam vocem iftam expli­
care videtur hancepa in pofttema parte iftius capi­
tis.
SoNtAatractATjlnlibroquinto Capitularium
& in Additione quarta, de jiri* M/iaiiiJervist.
tip1»»’*’
Maios damnum] Remenfis, Metentis, A'
Bigotianus, mejor Zmiium. Sangallentis , mejor
Tom. t

O’W.

PsC-em.

?*< «W-

ioj<5

videbam in fine horum Capitulorum adooatum Tom.1.
efle illa quidem in offidnitote fervanda efle, c®·
cetrim fi quid addendum tit videretur, eam poteftatem referveri Regibus, id eft* filtis Karoli.
Quodexiftimabam referri debete fithamad annum
divitionis imperii. Verrim po&ri deprehendi iftoa
tum odo Capitulorum disertam mentionem fieri
in Capirulari Saxoanmanni dccxcvix. cap. t. &
x. in capite feundo Capitulorum anoo dccci.
additorum ad Legem Longobardorum, in Ca­
pitulari primo anni dcccA cap. $. in fecundo
cap. 10. fit in Capitulari fepomo anni occcnicap. s. tum etiam in Capitulari Pippins Regis Ita­
lic cap. t. Unde facile fuit colligere edita illa firif£e ante annum dccxcvu. ac detndè, ut tum folebant, repetita firifle poft fàâam imperii divifionem. Nam ifta odo Capitula valde cordi Fuifle
Karolo patet ex Capitulis mox laudatis. Ut autem
illa referrem ad anuum dcclxxxviu. effecit auc­
toritas Vdferi ira fentienris. Attamen vir clariflimus Carolus le Comte putat referenda efle ad
annum Dccxcu.
Pag. «ia.
Capitulari Aquisur. ] Conlatum eft cum
quinque antiquis codicibus manuferipris, quo­
rum duo ad nos pervenerant ex bibliotheca Mo­
nafterii Sangallentis, tertius ex Thuana , quartus
fuit fânâi Remigii Ramentis. Quintus extat in
bibliotheca Julia qux eft Helmxftadii , ex quo
variantes leâiones ad nos miflx font i do&flimo
Connngio. Securi autem fumus editionem Sirmondi, in qua Canones A Decreta Pontificum
domnum.
Romanorum ex quibus ifta accepta funt leguntur
Dica Itali frico m] Redè monuit Sirmon- in fine cujufque Capituli Et Sirmondus quidem
dus ifta conjungi debere cum Capirulari anni putavit iu pruno vulgatura i Karolo efle boc Ca­
undecimi. Nam prxcerqtdm quôd m codice Pa­ pitulate. Canonum tamen & Decretorum iftiuflatino 8t in Metenti conjunguntur cum illo Ca­ tnodi nihil apparet in veruftifltmis exemplaribus.
pitulari , in libro quinto Capitularium & in Ad­ Mihi fané nondum perfuafum eft Canones Syno­
ditione quarta fequuntur ftatim poft caput xxm. dorum & Decreta Pontificum qux cuique Capitulo
ejufdem Capitularis. Itaque dubium non eft quin adjunguntur , addita fuifle i Karolo, eo inter ex­
referri debeat ad annum dcclxxix. Ad hanc tera argumento , quôd fi is auâor effet iftarum
porto Cunftirutionem refnicit liauddubiè Capitu­ additionum, Canones quofdam addidiflet qui dé­
lum.xxm. Francofordienfe.
funt ad probandam ultimam panem capitis fexti,
Conventu ] In codicibus Palatino 8c Metenti eoque medo efieciffet ne conjungipoflet cum fex*
legitur conjenfo.
to capite. Pertinet enim ad caput «primum, uri
Tam if. mo. et mon. A Canonici ] Hxc dé­ occamus ad librum primum Capitularium. Cetefunt in antiquis exemplaribus Metenti & Palati­
rùm hxc Capitula, ut obfervatum eft ab eodem
no. Sauè necellaria non font.
Sinnondo, Capitula Sy nodalia Karoli Imperatoris
Aut vauntim] Et hxc quoqui défunt in vocantur in Aoione prima Concilii fecundi Suefeifdem codicibus.
fionenfis. Et in vetuftiflimo codice Mf. S. GermaPro ista striccitati] In codice Metenti ni Autifliodorentis, in quo deftriptifimt Cano­
legirur pro ifio interfo mfiittuo. Ita etiam in Vati­ nes Ifaaci Epifcopi Lingonentis, caput primum
cano . nifi qubd infiotuto illic habetur.
iftius Capitularis, quod illic habetur, fic infctip*
Aut tris] Ifta etiam non leguntur in codici­ tum eft : Er Concilio Pontificum , ubi profoit
bus mox laudaris.
Donuttu Korolus Impertuor. Et Burchardus lib. f.
Donint in slum. ] Etiam ifta non extant in cap. 1 j. caput trigefimum iftius Capitularis reeifdem exemplaribus.
fien er Concilio epnd A^uofgrtMi.
Iesas biduanas ] Rutfum hxc detideranturin
Sardicensi ] Codex Regius male Sardonenfe
Psf- »>eifdem codicibus.
It£m snim ) Secuti fumus audoritatem vere- c*’ t
Sint computa ] In eifdem vetuftis exempla- tum exemplarium. Vide lib. 1. Capitular, cap. a. tâ|X*'**
ribus legitur,fit comgletum.
Caput illud fic legitur in uno codice Sangallenfi. rag. ,,e.
Caeitulari Bajuvar.J Primus hxc odo Item in eodem Concdio, ut ecclefiofiicit dtjcipli- cap- «»·
Capitula edidit Joannes Tilius , ac poft eum Ca­ ait dedit multfici, inenntatoretj vel mconiotrimtius tt: Velierus , deindé alii. Animus autem cet fieri non (inantttr^
primb fuerat illa rejicere in annum pcccvi. quo
Carthaôinsnsi ) Codex S. Remigii, Cordo·
Fir. ·>>
karolus M. regni diviiionem inftituit inter filios ntnfi.
op·16k>s Karoium, Pippinum , & Ludovicum t quia
G u n a s ο d 1 e n 1 ) Utuu codex Sangallentis P^g. »>»·

ioj7
τ·Μ.ι.

Fag· »♦>.

ttM.t.1.

Notas ad Capitularia.

Banteadingl, alm GanrbeNHfi, Helmcftadien.
fit 9t Tegernfeenfis, «x quo produx editio Bava*
rica. Guntbodtngi, Romealu Gobodingo. Capi­
tulum 4 j. Francofordienfe Guntbodingi. Gunebodigni feu Gantbadingi fum hi qui Gandobada
Lege vivebant, «ni diximus in Nocii ad Regino*
nem pag. j 90. VH» etiam Notas ad Gratianum
pag. j ji. & Filefacum libro 1. Seleâoram cap. d.
Capitulahb secundum ] Conlatum eft cum
tribus antiquis exemplaribus , uno Bibliochoc*
Thuaiue, altero S. Vincenrii Metenfis , tertio
Monafterii Sengallenfis. In Merenfi porrb capi­
tula ifta deferipta funt ftatim poft capitula Pippini Regis de alia Synodo.
Gixovagis ] fui toid vit! fai, ut legitur in
primo capite regulx fân&i Benediâi, per diver·
fat proruerint ternit eut quetemit diebut fer dlrerfarum celles befp'ttentur. fauger vagi. <r
Munf mnnftubüu ; v propriis voluptetibut èr gulm
illecebris farvitsuti. Vide etiam regulam Magif-

tri cap. i. & 7.

Saxabaitis ] Capitulare primum anni dcccii.
cap. xt.Jîae mn^fttrio vel difaipline, çmî Sambeiti dicuntur. Regula fanâi Benediâi cap. 1.

Tertium verb Moneclurum taerrimum genus efi
Serobeitnrum . fai nulli reguli approbati. vrl
exptrieniid magfiri,fuut aurum fornacis, fed
ht plumbi natura molltti , edkuc operibus fartintn focale fidtm, memiri Dee fer tonfaram
nofiuntm, fui bini tut terni tut certi fingulifine
gafiore non dominicis fed fait incluji ovilibus .
pro Legt tfi eu defiderientm voluptés, cùm quic~
quid putaverint vel elegerint, lue dicunt feneum,
(r quod noluerint, lue puant non Ucert. Hnnc lo­

n>u.

Ibid. e. f,

ibid.c.4.

c>f ».

Nullatenus liceat Monadse net d
gartntibeu fait, arc d quoquam luminum. nec
fibi invicem litteras. eulogias, vel qualibet muunfaula accipere tut dare fut praeopto Abbatit.

Brid.c.to.

dsftLcap. a. Si fait fani de Nobilibeu qfért
filium fuum Dee m Matufitrie . fi igfa /·***·
nori etnte efi , ftnnu ejut facient petitionem
quem fagrd dixitntu, Cr auttHuMt ipfam go-

Tom.1»

giftricap.91.

Codex Thuanus Sea not aliem la&o·
nem prandimus , quia majori veterum libro­
rum copii juvatur, dc quia verba ifta deferipta
videntur ex titulo capitis 69. regule ûnéti Bcnedidi. Hxc funt verua regule, ex quibus expli­
candus eft hic locus : In Abbttis ertunntutu illn
Db

oummawbo

Amati. ]

De erdmntis Abbttibut.

Fa^Mh
cap. ·»·

famger eenfiderttur rttit ut bit cenjliiuttur quem
fibi emnie cenetrt Cmgrtgttbt facundum timtrem
Dei, five etUm ptrt. nutmvit utrvn , eengre·
gttimut fanitr ctnfilit Atgerit. Vitn tutem me­
rite & fapteniid do&rinn eligttur qui ordiutndut
efi, etitmfi ultimut fuerit in ordine Cengrtgntienit.
De fRATKiBvs 1 Hoc eft lemma capitis jy.
regula fancH Benediâi.
Ur nullus Abbas ] Vide infril caput 14.
Synodi Francofordienfis.
Ut disciplina] Vide caput ii. Francoébrdienfe.
Capitulais tixtium ] In emendando ifto
Capitulari lifdem antiquis codidbtM ufi fumus
cum quibus cosuulimus fecundum.
Sanguinis minuat. ] ka codex Meten£a.
Reliqui & editio Bevarica ,fanguinem nevetienem
Heroldus, fimguints minutunem.
SoxTiKB paxtiUMAT ] Oiim quidam ( ut ait
gloda id. q. a. cap. 3. Hi qui. Quod fumpeum
eft ex epiftola 11·. S. Auguftini ad Januarium. )
per quofdam verticulos Pfalteni vd Evangelii di­
vinabant futura. Quare quefivit Januario* ab
Auguftino utrum hoc fit faciendum. Cui fic ref*
pondit Auguftinus : Hi verb qui de MV"**»

cum integram ex regula placuit deferibere, ut
lucem afferremus huic capiti. Si quis plura fcire
defiderat, legat eruditas nugonis Menardi No­
us ad Concordiam regularum pag. j 04.
Ut non parvipendentes ] Hxc fumpta funt
ex capite fecundo ejufdem regulat.
Dbobedibntia ] H«c breviata funt ex capite evengel idt fartu legunt, eifi efttndum efi ut lue
fuidt facient ftdm ut nd dnnunin tuefalendn
quinto ejufdem regulr.
concurrent. ttnun etinm ifit uuU difpUcet cete·
Di decanis ] Ex capite a 1. regule.
faetude, td negetie fecuUrit Gr nd vit» Àa/a* vaDs cbllararus ] CodexThuanus & editio­ nitutem pregter niiem vitem tequeiuin erntuU de­
nes Amerbachii & Heroidi: De Cellarii. Sic venu velle convertere. Preftat hiric deferibere iafietiam legitur in capite duodecimo Francofor- gnem locum ex vita fimâi Huberri Epifcopi Leodianfi , quo Lex deferipeum efle apparet.
dienfis feriptai Jona Epifcopo, ut roor, AuroQualis regula p*4crnr ] In capite lianenfi, ex quo facile «ft inoclligere quonam mo­
do fieret illa exploratio pet libros divinos. Hcc
D» Butocns J id eft, mur eribus et caritate funt ejus verba m capite ij. Igitur edomiat fidi
datû, ut roâè interpretatur idem Mcnardus fubfidin fe vertentes t orotuni ntque jejunio'fafa
fampeum eft :

OM.C.».

1038

triduono mnndguvere ; tuque voluntuctm fagee
hec negetie Domini nofie gojfont, nd eo unit nbfibut gogofaert. At tertio lendem jejunii die fafa
tente dnot libret fuger nitere degefacre , faersun
umu fecrntiffimum Evengelil retinebet tentum ,
ulter verb benediStena etque confacreiiettct qui·
but Miffnnm gerogitur fecremetuum ; JiUictt et
d divinis librit eddifatrtnt quu fibi de nuogendn
forent. Refaretum nutem Evong/elium hanc grimam legenti fentemiem oblidit: Ne timent Mo­
rio : invenfii enim gretinm egud Dominum. Li­
ber atom /ecrementonm m fai egenum hac pri­
mum videnti objecit : Dirige viem Jemuli tui. De

Vide tegulam Magiftri cap.
Da svscsptioni] Vide regulam fanâi Benediâi «P- s h
Db vestjmintii ] Vide eandem regulam
^De\<oviteb vbnibntib. ] Regula fandi
Benediâi cap. $1. Regula Magiftn cap. IS.
Db fiuts Nobiuvm ] Regula fandi Bene- fixubns Senâotum vide Coocdinm Veneticum

tbJd.C'V

Ibld-c.'SF*· ms»
cap· ·*-

Fag· ’♦’·

Bid. c·*·

arid.ee·

ioj9
Tom-1-

ftU c»·

P* •Μ­
ατ- »·■

Μ·ΗΙ.

PU-Μ».

Stephani Baluzii

cap. ιί. Agafficale cap. 4a. Aiuclianenfis L cap.
jo. Anrifiodotenfe cap. 4- Reginonem UK a.
cap, I jl. Ac Ivooem pan· 11. cap. >7.
Sbcummm moum ] id eft, fuuudùm ordi­
nem JtMUNMM, oc legitur in Canone-quarto
Gondlii Moguaoaci, in quo ifta explicantur.
Vide eriam Concilium Remenfe 11. Can. 7.
Clocas ] alibi figna, id eft, tintinnabula,
five caowamr. Gena Aldrici Epifcopi Cenomanenfis : bgalem vtftituram fir clocat. Polypd­
ew S, Remigii Remenfis : cbccat tret dc mend­
is . de ferro dual. Vida Gloflarium Lindenbrogii
Bc Voflmm in libro d« vitiis fermonis.
PtuecirrvM ] Sunt qui putant Przceptum
iftud efle fuppofiutium , non improbabilibus
argumentis. Certum eft autem multa probabilia
xdversàs eoriim argumentationes poflè reponi.
Sed ego non fodico hanc caufam. Przceptum
edo quale inveni.
Pracbptum ruo trutum. ] Nihil frequentiùi
occurrit inter Scriptores Alemannos quàm iftud
Przceptum , quod eandem habet pnrfadooem
quz fuperiod Pntcepto continetur, eandem fubkripriooem. Adhuc fupereffe illud teftatur Henricus Meibotnius in Nods ad Vinchindum pag.
< j. Autheoricumpe exemplar incelligar, an vero
apqgraphum , in dubio eft. Attamen Jacobus
Andreas Crufius, qui illud Notis illuftravit, pu­
tat Mdbomium tettari diploma ipfum extare in
archivis Tremoriz urbis impetialu in Wcftualiz
Comitaro Marcano.
Cafitulatio ] Capitula ifta edidit Rom*
Lucas Holftenius, ediderant in Germani* Ferdinandus Epifcopus Paderbcrnenfis & Hermannus Conringius. Puso autem illa vifa fuifle Tridiemio, qui libro fexto Polygraphiz loquens
de bellis Karoli cum Saxonibus , 8c quomodb
eos ad fidem Chriftianam convenerit, pofteà
addit : Keritut autem ne dettnb , fictu plurtet
fecerant. apofiatarent à fide . fecretot quofdam
infiituit cxploratertt, quibut judiciariam contu­
lit potefiatem, ani totam Saxoniam peragrantu
dc fide ac moribut gemit fecreti inquirerent dili­
genter . Cr qnofcunquc reperifint apqfiatajfe d
fide, raptaret . adulteret » blafphemot, Ecclefia
ac Sacerdotum ejut &· mandatorum contemptoru,
feu seroriu crixunibat Chriftianam rtmpublicam
perturbantor, aut populum ad Ptgantfmum revocenter rd JoUicitantet, fine dilatione imperiali
fir regali auHoritau impuni laqueo fi/penderent
vel edidi ut pafvu necarent. Ceteram uc capi­

tula ifta adfenoerem anno pcclxxkvui. eftecit Ditmari 6c duorum Pnrceptorum quz mox
deferipra funt auâoritas. Alioqut enim difficile
eft promndare de anno quo Capitula illa edita'
funt.
P<. »ji.
ana ) Hzc eft ledio editionis Romanz.
c*f ■·
Germaniae habent fana.
Ibid.c.».
Morti moriatur.] Durum fânè iftud,
capitalem in eum fimtentum dici qui inQuadragefima carnem comederit, fi per contemptum fecent Chriftiànz fidei. Sed ita in populo contu­
maci fieri necefle erat, ne femper rriabetetur in
Paganifmum. Ævo Ditman Epifcopi Mcrfepurgenfis hzc erat confuendo inter Polonoe ut qui
carnem poft Septuagefimam manducaflct, den­

1040

tium evulfione puniretur. Ita enim ipfe feribit in
initio libri odavi -.Quicunque pofi Septuagefimam

ToM- I-

carnem mandacqgi invenitur , abfeijfit dentidui
graviter punitur. Lex namque divina . in hie
rtgtombm naviter exorta . potefiate tali meiiùe
qudm jejunio ab Epifcopit infiitnio corroboratur.
In gintb Saxonvm

] Akuinus epift. 104.

Idcircb aufero Saxorum gent totient baptifmi
perdidit facramentum quia numquam habuit in
cordefidei (aeramentum. Vide Chronicon Moyf

P*g. »r»·
eae- ·-

fiaceme ad annum 79a.

Monti moriatun.] quamvis Religionis non
fit cogere Religionem, ut pluribus didum eft in
Notis ad Agobardum jpag. ;l. Sed recurrit heic
obfervatio paulb ante fumpta ex Ditmaro. Itaque
Andreas prunus Hunganz Rex, à perturbatio*
nibus hoftium fecurus effis&us , tanquam Karolum M. imitari vellet, anno mxlvii. preeeepit

univerfin genti fua t fub pena capitalit ftmtntia.ut depofite Paganifmo priât eit conceffb ad
veram Chrifii fidem reverterentur ; ut ait Johan­

nes de Thvrrocx cap. 4s. Chronic* Hungarorum.
Quod etiam proditum eft ab Antonio Bonfinio
decade a. lib. a. rerum Ungaricarum.
Tureus diebus ut. ] Egmhardusde hac ipfii
re agens ad annum occxci. Ibi fupplicatio per
triduum faSa.

] Huc enim poft vidoriam
fit cootulu Karolus, ut ait idem Egin-

Raobnisbvroo

Avaricam

»r«-

F»f. ·»·-

hardus : Ipfe autem cùm dimiffit copiée Regnurnt
civitatem, qua nunc titqpxefturg vocatur, vrmjfcr ,& into fyematunu coeeftdijitt, Hi Nata­
lem Dommi & Pafcka celebravit.
_ Datum an. dccxcui Ί Difficile eft pronun­
tiare de anno quo Capitula ifta fiinciu funt. Goldaftusdenfiiic pertinete ad annum dcclxxxvi.
ea, opinor, de caufa qubd neceflê fit editafuifle
poft obitum Hildegudis Regine , quz apud
Theodonis-viliam mortua eft anno dcclxxxiii.
die trigefimi menfis Aprilis. Sirmondus verb in
Notis ad Capitularia pag. 765. & 790. referens
duo capita imus Capittuaria , odavum nimirùm
& decunumquarnttn , ea citat ex capitulis anni
Dcccxni. manifiefto errore. Nam Pippinus Rex
Italis, qui pleraque iftoram Capiroloram fancivit poft patrem, monuus eft anno dcccx. vin.
Idus Julii, ut Egfnhardus tradit. Exiftimandirm
tamen non eft virum dariffimnm in hunc erro­
rem incidiflê abfque turione. Itaque huc valde
inclino ut exiftimem illam efle deceptum andotitate veteris cajofpiam codicis, in quo fbctaflis
per ofeitantiam Librarii fcnpcum erat dcccxht.
cùm feribendum effet dccxcui. Quod handdubiè evenit ex tnnffiofirione numerorum. Ob
eam caufam non Capitulare iftud adfcripfimus
anno nccxcru. Uhd porrb emendavimus ope
trium vetaram7 codicum, quorum duo estant in
Bibliotheca tugia» tertius in Thuam.
Primo cArrroao ] Hoc eft unum ex capiti­
bus quz à Pipptno fiuacita poft patrem font, nd
dicebamus. Hppino autem tribuitur in Lege Lon­
gobardorum.
XiNODocuns ] Ita editiones 8c unum exem­
plar regium. Aliud exemplar habet fcnodochia
6c heic 6c paulb poft. Quo etiam modo 6c heic
tc cap. 6. fcriptum etat in codice

p< ·π-

!W.c -

1041
Τ·μ.Ι>

Fa*. »r*·
cap ».

Pag· *t».
***' ··

SM. c. «.

Wts

Bite.s.

Notæ ad Capitularia.

feenfi, exquo Amerbachius emit Confticutioues
Karoli Maêri- Sic ohm vulgo feribehant. Gefta
Ductem L am. 10. Scuuciâa cmtuu divtrü laça *4 bc ibidem ufibult. h&tnàuù No­
vell* VU. aoud honeau pane 1. caa. s»i. iu
verni codicu
V*ton»Panfo&: Kcdefiam vel finedacbûtm. Bt partes/. cap. 197. feaiôdbâmi, id tfi . lacet vattreAilu &c. Sic
cmmia veecri codba Bibliotbear Colbertiar.
Dicebam etiam finodochias, at in cerise fexto
iftim Capitularis m codâce Thuano : DtMtuf·
teri» fr finadechiat. Hinc finedechiu in Adrfiôaae UL cap.
Hinc rriôtadecftiwn apud
Marcuifem bb. a. cap. r. Alfem muhh plura
exempla pofiènt. Sed ma fuÆciiux.
Cvm connue Ehscom ] Ifta non coant in
editione Bavarica, neque in Bafileenfi.
Et iftud quoquè caput repetitur in Capitulari
Piopini, ou tribuitur in libro renio Lag» Longooaidonun. Vide Capitulate Pippini cap. y.
Ecciasus baftismaub. 1 apud quas cooftrcuta
font bapcifteria. Vide an* de one argumento infri dicuntur in Notis an Capitulare anui oçcctv.
Caput iftud tribuitur Pippino in libro fecundo
Legis Longobardorum, exarque inter eju» capitnlapau. jjl.
Iftua quoque caput «tPippitu Cooûuutionibas
refertur m eodem libro Legis Longobardorum,
ut & cetera qux deinceps fequuntur, porter xiv.
dc xvn. Sed iftud ultimum habetur in Capitu­
lari Pippini cap. 19.
Ut xsgalia unt ] Expreffimus boni 6de
editionem Axnarbachii dc Heroidi * quam ermfianat codex Thuanua. In libro tamen tertio Le­
gis Longobardorum, in quo caput iftud refertur,
legitur, & rtftlu fiat, ut fucttftt ea frc. di­
verib sdmodùm fenfû. Ssnè hiendum eft utram­
que le&onem node edè bonam, cùm ex capite
vtgeûmo Synooi Vcraenùs conftet Monafteriorum regni rrandà alia fùiûê regalia, aha Epife
cooalia^k in narratione eujufdam cosmoverfic de
renaurandis manibus urbis Veronenfh apud Hio*
ronymum de Curte, lib. 4. Hiftoric Vcraoenfis,
pag. 17t. te apud Ugbeüum ton» quioao Italie
fact* pag. 610. reperiamus tri* Karoli M. rvo
Monafteria regalia raiffe in utbeVerooenfi aeduo
poetereà regia xenodochia- Ut tamen preferrem
cam que vult ut omnia Monafteria regalia fun fe­
cit ufin pofteriorum temporum, qui ronaffis exifla Karou Lege descendit. Nam poft Karahun om­
nia Francorum Monafteria fuerunt prorsùs in poteftaeeRegum, uti pluribus oftenfiim eft in No­
ris ad Lupum Fesanonfem pag. 37 j. fic alibi fisfiùs dicetur. De Moenftariis Gaccorum qu* im­
perialia nuncupabantur, dc per Pragmaticam ab
omni Epifcoporum jugo dc poteftate exempta
erant, nde üluftri&m Epifcopi Monfpeiieniis
notas ad Innocentium UL pag. 31.
Foaracris ] id efi t in batuium mifiit, ut ait
gloflâ inreriinearis u» nuo codice regio. Similis
enabat ia codice Bobarii. Nam is u> margine
iftius capitis feriofit : Heu it rebut fctfa&t. id
efi , de rebut i» «annuar mtffu.
Ad palatium mxtinbant.] Vetus gloflâ intedinearis in eodem codice reg» : Rc/paxtt L Si
beminis jnfrittti,
dicitur .· fifi»

1042*

atfin Jètàttir. Extat hcc Lex iu libro quarto Ce-

psmlarium cap. 14.
PsariMiANT ] In libro tenio Legis Longobar­
dorum adddur UMfiSt etma ac dit. Ita quoquè
ifthic Legi debere confirmat idem liber quartus
Qmituhnum.
Mmom ] id eft , elecmdfynL Nam aliquot
feculis hcc vocabula indiftcrdntet acripiebantur,
ut multis exemplis probari poflêt. Vide ptcceptem Karoli M. apud Severdum is Epifeopis Matifeonenfibuspag. jr. $. 4. & tum. 4. Canifii
pag. 1149.1150. u$<. ftcfetraeuti.S. Ambrouus lib. t. de panit. cap. 9. San/ fri tptt fit»

Tou-t

md. c. ·.

tumultuarie muttu infuifit^ na» jtrteit ftrptutt,
uii Ecdcfia cMUttltnmt, ftfied rrvecandas jmreraiu; fatfeu McprisM tetrtt» retejfi. nec fitt»
da .· f«hr nec frttnaJudicium Imbuit, 6rficuudu
lubuitfutriUfium. Citat bone locum Alexander

III. inepiftola ad Archiepifeopum Upfellenfemdc
iufttaganoos ejus ©dica in appendice Petri Ceilcnfis, non ex Ambrofio, ut opsnor, fed ex Gratia­
no , ubi tefimut 17. q. f. cap. j. Sutu ^ui ofct.
Nam poft Gratianum, qui veterum loca ab eo re- .
lata referebant, ea referebant ex fide GratianiDa nux ] Longcbtrda , ut ait glodà interiinearis in codicibus regiis. Ut iatriligcranus b*c csbft
capitula ad Longubaidoe tantùm pertinere.
Exocatoxis ] id eft, émanons teftamentarii, ut reâè interpretatur doôiffiœus amicus
nofter Carolus Dunefeius in Obfervatioaibusad
Htftoriam JoiariUe pag. 37. quem confide.
In TaxTiAM pont. ] Vetus nota in margine
unius ex codicibus regiis : Net Lttt iu Aec fudd
ditit filium tfit Umuttudum iu ftn'mutm ar­
tium finorum per uuuum Sacrimu nmmmuittadarum, itu iuuUigtadu efi ut UbtrtMu umuà·
but cum cfièSu tmupttuutt tçriicm rtre pancm
pre utt^ue^ut d reguiert, càmfiut tfiu Uberti,
accipiat, nififit tmuùtu rx reku prutit canficutu
uuad fibi iu but 6riu «lür refeu pre terri» pertuncfufiiciut.

heauM iNTXorxi] Sequitur in eadem nota
marginali : Item càm dicit iterùm inttoire poCfit, ridetur rdpiure Legtm Lù^ruudi de te fui
filium in cupule vtl aliàt vecuu per UltmLtfrm
Liuprendi du ce quifiliam in cafe, expuU» verb
fuit per Legem Afiuifi Cognovimus mvltotiene
perfides, fr iuritm rqfiauratttr pur banc Legem,
fan muine rcfpuit Lcg/tm Cognovimus multo-

ticnx ) Hanc notam confirmat dc explicat nota
adjeâa margini alterius codicis Ngu, que fic
habet. Ueè dixit horum introite poîfit, mû»
fuxtd prudiBam Lttcm Lbtqprmtdi, qua efi de
ee qui filiaXt in tapiu», m tertiam rerum patrit
intratrtrat, 6r par bec Capùulnm iterùm intrat.
Vel ided dixit intrat quiaexpedfa erat per Legem
rdfiulfi. fa* efi Cognovimus moltotienx Scd per
hie Capitulum rwperat. Si nwtm fervi per ma­
num eregattrù libari dimty fiua t non intelligent
dnm
arbitrer qubd tret emuinb filia valeat be
fervitxtut replicare , fed in unemaque tertiam
partem pretii accipiat è manumijirt s ntf pater
ex riiû rebut fuit tantùm reliquerit ei quad valeat
tertiam partem emnmm banerum fueram.

UatLtx init ] In libro Legis Logobardoram
legitur : ubi Lex deefi . pracellat cenfuetud».
Vvv

r,

*’°45

Stephani Baluzii

1044

Lax ] facialis Cf
incerlrnmns in uno o
CoNSVBTVDINI 1
CMj&me » at no· didmus. Hanc intcrpr*t*tk>nem confirmer glofli interlinearis in eodem codi<je regio, in quo fuper verbo eonfuetudo it* ferip­
tum eft, ftUictt Loagobarda » Remana , Cr Sin­
ce. Attamen β hac interpretatio accipiatur, du­
bium eft quid heic per Legem intelhgarur. Et
forraflis confuetudo fimplicucr hoc loco accipi
debet, non de lore quod iu Lege Longobard*,
Roman*, & Salica continetur, led de coofuetudine non fcripta & inftiruta abfque auftoricate
publica, qux tamen confenfu populi fulciebatur.
Longa enim non icripta comuctudo non valet
quandb Legi icript* vel Canoni advertatur, ut
ait Balfamon ad Canonem kvu Concilii Conftantinopolicani fob P botio.
'bd.c.it. Qu^ccunquc fimina] liber* Longobard*,
ut legitur in veteri inftrumento anui mxlvu.
quod extat in Chartulario Monafterii Cafauncufis , ubi Raimundus filius Grimaldi fic loÎuitur : L doro enim quia ftatuium tft in ipfo

Remenfi ex qno Sinnondusedidit, itemque cum
alio tecemiore cujus mentionem facit idem Sirmondus. Putavit Francifcus Pithous in verbo
Gunebodigni capitula ifta iancit* faille in Synodo
Aquifgranenfi nabit* coatri Felicem Sc Ehpandum. Eadem fuit opinio Peni Bonifanrii. qti no taxum manu ejus aeperi in Colledione Concilio­
rum edit* i Joanne Sagittario anno MDtiir. Ha­

'opitulari Dompni Imperatoris, fr Domnus
Karolus Impereter iuftituitin fuo Capitulari, ut
quacunque ftuema libera Longobardoper commit·

BcnediQus , qui vocatur Fitija , Monafterii
Antancnfis d partibus Gocia, & religeofos fuos
Monachos , Bedt, Ardo . çai & Smaragdus. feu
cun&is fratribus fuis difctpulis. Hi funt hgila^

Tea. I.

Ibid. C. ι*.

Ibid. C- »f.

tum viri fui poteftatem habeat dt rtbus fuu ven­
dere «M dwiare. & euicunqtu vtndtdijfet aut douaffit, firmum & ftabile pcrmanftfict. Ex quo
Joco illud praeterai difeimus, Capitularia Karoli
M. obfervata adhuc fuifle in Italia feculo poft
Chriftum natum undecimo. Quamvis enim naec
Lex reperiarur in libro fecundo Legü Longobar­
dorum , Raimundus tamen non indè accepit.
Ulic enim non tribuitur Karolo, fed Pippino.
Di MANCirns ] id tft, aldiit , ut habet glodâ
interlinearis in codibus regiis.
Mvmdivm ] id eft, pretium pro mundio, ut
habet glofla interlinearis in uno eorundem codi­
cum regiorum.
HildscakdA! Rïginæ ] Mortem obiit anno
ncctxxxin. pridie Kalendas Maias apud Theo·
donifvillam, ut ait Eginhardus, five in vigiliis
Afcenfionis Dominica, ut legitur in Przcepto
Karoli M. pro Monafterio S. Amulfi Metenfis,
quod editum eft in Hiftona Epifcoporum Metenhom pag. 181. Pafcha autem fuit hoc anno x.
Kalendas Aprilis , ut legitur in vetuftiflimo co­
dice Mf. Babbotbecx Colbertinx.
Placsnhni ] id tft , adulatores, ut ait gloilâ
interlinearis in codicibus regiis. Verùm tamenetfi
Placentia diâa fit i placendo, ut Cluverius opi­
natur , alius ede videtur hujus Conftiturionis fenfus quàm ut in ea agatur de ridiculariis ac facetis
hominibus.
PsLBcsrrvM ] impetratum d Rege, ut habet
glofla interlinearis in uno eorundem codicum
regiorum. Codex Thuanus habet pracepte.
Cafitulaki Fuancof. ] Capitula ifta tenofuimus inter Capitularia Karoli M. quia cooftat ea edit* ab illo fiiifle in Synodo Francofor­
dienfi, quam ipfe fuum Synodale Concilium vo­
cat in Przcepto pro Attiano Abbate Monafterü
Caunenfis, magnam verb eorum partem repetita
futile ex Capitularibus que hunc annum antece­
dunt. Contulimus autem illa cum eodem codice

bet amicus nofter D. rutuuuis penes ft mânufi
criptos Canones Concilii Aqfufg. fub Caroli Ma·

gno editi contrd impiam hatrtfim Felicis & Eli·

Certè in codice Remenfi ex quo , uti di­
ximus , capitula ifta edita fuerunt, titulus nullus
extat, nulla loci in quo Synodus habita eft men­
tio. Colligitur tamen ex A analibus hginhardi illa
pertinere ad Synodum Francofordieniem qux an­
no oeexerv. congregata eft per juftionem Karoli
Magni. Huic autem Synodo interfuerunt cum Le­
garis Hadriani Romani Pontificis Paulinus Pa­
triarcha Aquileicnfis & Petrus Archiepifcopus
Mediolancnfis, & alii multi Epifcopi, Prcibyteri, & Diaconi. Addant Annale»Amanenfes : fa­
rer quot etiam venerabilis ac fanQtftimus Abbas

pandii.

Eidem Synodo interfuit etiam
Anianus AbbasCaunenhs cum Monachis fuis, ut
patet ex Przcepto Karoli M. paulô antè laudaro.
Si ratio habeatur integr* Synodi, caput iftud,
quod heic primum eft , tertium erit. Fiam duo
prior* nos ideb omifimus quia pertinebant ad
caufam fidei, ea tantùm retinuimus qux Karoli
auctoritate conftabat efle decreta.
Sobkinus Kxaori] Chronicon Moyfiiacenfe : Et
Rabanusl Georgius.

P»| »«!·
c«p.«·

M uim Syaodoveiur Tofiio , φάàSim lii/utni Due
jUerot. foÎrùms νίΟοΰαί Regis { it pacifuena eft ioi cum
Rege Kmvlo, obeogoiu muuem petejLfem ^um iu Baguo·
ria habuit, trodaas otm Regi. Matrem enim habuit
Thaflilio Hiltntdetn iurostm Pippmi Regis , ut patet
ex donationibus Ecckfiz Sahsbuigenfaapud Camfium
tooraVi. pag. ityy.
EmftuxioJ Ita omnino vacua codai, voce sb
emendo dednft*, eo mode quo Lib· 1. Capitular, CT?·!·
cap. 69. paijatari» legitur in Codice Aurelianenfi pro
•o quod ahi habent pulfotorie. Duchcfnius 8c Sinnon­
dus ediderunt αηψοηο.
UasioNis ViiNMiNsia J Vocatur Orfiu in veteri
Ibid. op.
Charta Viennent, ann. 811, qux edita eft infra in
Appendice Aftotum veterum, tit. xxm.
Advocato ] Hate vox rettitutaeft ex veteri exem­
plari. Exciderat enim in editione Sirmondi. Hinc au­
rem colligi poteft Eletantum Arvlaterilcin Epucopum
non interfuifte Synodo Francofordienfi.

Peritus Enscopûs ] Virdunenfis in Belgica Ibid.cap.7.
prima, ut reâè notat vir cl ari(Gums Carolus 1«
Cointe in Annalibus ecclefiaftids Francorum.
Richardus enim WalTeburgius lib. j. Antiquita­
tum Gallix Belgicz foL I40. 141. ruunt cum
fufpedum habitum qubd circi annum dcclx x x iy.
particeps fuit conjurationis adversus Karolum
M. fadx ab Ardico Comite in Auftrafi* , cùm
convinci non potuiflet , tamen à Karoli grarii
exidide, Sc per duodecim annos prahifitum
ei ftrifle ne m aul* edet, tandemque fe ia
Synodo Francofordienfi purgaflè, Sc ported ρο­
ζ reftatem illi f*d*m ut ad palatium venire poffet. Conjuratio autem illa Ardici five Hardradi, hoc enim verum eft nomen, conrigir anno

«

ιο4ί
T**· L

Notae ad Capitularia.

dcclxxxy. m ait Eginhardus in Annalibus :
FaBatâ rade* «■· trou RirneM apud oritntalesrrancaa aAtuxsi» Rtgem immodica conjaHtu, tufiu «nftersM Hanradum Comitcmfuife
confiebat. Sed hÿu ûuikMM cùi Ad Regem delatum «X .* ÿnfipt filatta im valida confpiratio citri nt/iim grande ptriadum m brevi cMftue­
nt . M&rihu tjus partim peivationt luminum.
fenil» exilii pend cmuîmuuuû. Meminit ejuf

dcm conjuraturas idem Eginhardus ad annum
ncccxvn. Item Theganus in libra de gcftis Luwoeü PÜ cap. 11. ub» contilia Hardran apertius
explicat 1 £rat ( Reginharius ) jüùujtlùi Har-

drau, fnl «rat Du* Auftri* infideli ffimus, qui
fimdiniiim mfurgtrt in Dominum Karolum vo­
lait &· ci ngnummintttrt. Au&ot tamen Anna­
liora nccUtiafticoram fupril laudatus exiftimar
Patrum Eatfegmtm Virodunenfem fe in Synodo
Francofordsenu propterei pwgafle quia conjura-

rionis adveoùs Karolum Regem ejuique regnum
d Pippiao fido nuper init* particeps dicebatur.
Vide Chronico» Virduncue Hugunis Abbatia

Flaviniaceul» pag. 117.
In moxtim Ricis ] Putavit Sirmondus heic
agi de confpiradone qux anno 'dccxcii. patefac­
ta fuerat apud Radsoonam , cujus auâor fuit
Pippinus Italis Rex. Verùm ex lus qux ex Vaffebumo relata funt apparet in aliud tempus
transferendam efle hanc niftorum.
1^4 Cly. t.

Gataeoovs] Sirmondus in Notis ad hunc lo­
cum putae Ebroicenfetn Epifcopum fuifFe. At
idem auAor Annalium ecclcfiallicorum ad an­
num DCCLXxxvat. $. x. A' occxciv. $. j j. con­
tendit opinionem Sirmondi non poife efle ve­
ram , Sc Gtrvoldum Abbatem Fomanellenfem
& Epifeoaoos Ebraiccnfetu diverfum efle 1 Getbodi

Μαβνακοο ] Archiepifcopo Roccmagenfe
Par. sm.
Pan coNitNsvM Emscopi j Hxc cliufula eft
«e· >1·
magni momenti. Oftendit enim privilegia Mo­
nafteriis olim cuncelFa ita intelligently efle ut
interim jura Epiicoporum ferventur illxfa. Qua

da te pluribus agetur

in Notis ad caput It. libri

primi Capitularium.
Pag. ><x
Cinui Ruis ] Flodoardia lib. j. cap. a j.
«e· »*·
jg epiftolia Hincmari : Ab antiqua regia capella

udiji. Capitulare anni

dcclvi. cap. 6. iit fael-

fam Regü muent. Vide Capitulare
aoti M.cap. «.

de villis

Ka-

Pae-He»
Occasionibus] Vetus exemplar habet occu“··*·
periMifau. Sed legendum effe uti nos edidimus
apparer ex capite 5 9. Concilii Africani , in quo
receufentur occationes in quibus recedere licet
έ regula qux vetat ne virgines velentur ante vigetimum quintum «tatis annum. Ob eam cau­
tam nos emendationem noftram prxtutiinus lec­
tioni qu* eft in veteri libro. Similem errorem
fuftulimus ex capite fecundo tiruh xxv. Capitu­
lorum Karoli Calvi, ubi malè legebatur occupa­
tionibus , cùm legendum fic occafionibus, ut patet
ex adnuntiarione Karoli Regis qux paulo poft fequitur. Illa cùm Andrxas Duchefnms non ani­
madverteret , & omnino hunc locum acciperet
dc occupationibus quibus virgines diftincudl ef-

Tomt JI.

1046*

lent ante aiuios vigtnti quinque, putavit heic

Tum.I.

deelFc aliquid , & vocem detinenda eam ob caufa. * addidit ia hoc loco. Duchefuium fecutus eft
Simu -dus.
Saav jNTua. ] Sirmondus edidit ftrvtntur.
*r*
Foitallis vera eft emendatio Sirmondi. Nam vo- <Br’ **■

ces fervirt dc fervart aliquando invicem

permu-j
tari feiitas colligitur ex capite 67. libri primi C*·
pitularinm; ubi pro eo quod meliora exemplaria
rubent heitortt Jtn tn:ur , in Pithceano tamen,
Camberonenti, Aurelianenfi, Thuaao, Panfienii, Divionenli, & Merenii feriptum eft Jerviant,
in Titiano ftn aut. Editio quoquè Bafileentis ha­
bet ferviuiu. Sed Heroldus admonuit in margine
legendum e(Fe frrvtntur. Antonius Auguftuius in
Glotfârio ad Julianum Antecederem adnotat vo­
cem
'urvtni in capite 19. Novell* ii,, poti­
tam efle pto obferviunt.
A '.u 1 os 1 oLicA ( Confueverant ergbRe- ft>M·c. »
ges noftri per illa tempora petere à Pontificibus
Romains Epifcopos A Presbyteros qui aiTiduè in
palatio manerem. Originem illius moris reperio
in epiftola 16. Codicis Carolini, qu* eft Pauli
Pap* ad Pippinum Regem , in qua hxc leguntui *. Pr<c<l/« Chrifiiuuuti vtjiru ptr tufam
fas à Mbit pttiit jyllutai Gturgium Epifapum & Petrum Prèjbyttrum in vtftn ptrmuntrt ftrviti» not dtbtrt conctdert. Et quidem
pr*ceUtniiJJimu vtflra benignitas agnofeat nos
jasndudum dt hoc s efir* obttmperaffc voluntati.
At excellens eft & fan&icare plena iequens Pauli
At excellens eft & fan&itate plena fequens Pauli
Pontificis admonitio. Subdit enim : Pro quo dirsfitt nobis qu d dt tpijiopotu pradiâi GtorziiSr
dt Eccitfia qu* pr*nommato Pttro ctqnmiju tft
ptrugert debeamus, nt ompliiss illis ndmonitis in
nimiam negleâûs incuriam deveniant, Exiftimabat itaque Paulus non pofle Georgium 8c Petrum
regere Eccletias fuas eodem tempore quo erant in
palatio. Petit ergo i Pippino iit ad te referibat
quid ftatui velit de epifeopatu ejufdem Gcocgii Sc
Je Ecdefta qux Petro commifTa erat, ne, illis

amoris, damna Sc detrimenta patiantur per abfenriam Redarum. Legi enim illic puto debere
amotis pro eo quod vulgat* editiones habent admonitis. Porro pneter audoritarem Romam Pon­
tificis , nefarius quoquè erat Epifcoporum five
Conciliorum Gallicanorum confenfus ut Epifcopi
& Presbyteri facultatem haberent commorandi in
palatio; quemadmodum in hoc capite Francoturdienii legimus aditarum effe à Karolo M. cùm
Angilramnum primb, dein Hiideboidum in pala­
tio fuo habere voluit propter utilitates ecdeiiatti
cas. Feftiseft etiam hujus rei Hincmarus in epif
tola 14. cap. 14. loquens de minifterio & officio
Archicapeliani : A tempore veri Pippins & Ctroli interdum ptr Prejbyteros, inttrdùm ptrEpip
copos rtgid volunt au atque epifcopali conjenju,
per Diaconos vtl Prtftyttror magis quim ptr
Epifcopos hoc officiumenecusum extitit .'quia Epif­
copi continuat vigilias fuprà gregem fisum debent
affidub exemplo & verbo vigilare, & non diutius

Jtcundum facros Canones à fuit abeffe parochiis.
Tum in capire fequenti enumerat Ptesbyttros
qui fub Pippino, Karolo, A Ludovico Archicapellam fuère·

*io47

Stephani Baluzii

Te*. L
Amoiuumwvm Aacuiir. ] MctenÎem. V®r
caban· luim Atchiepifcnpor, quamvis Merto
rr1------ asm «ftc, qui» fiurumisfiMxipalacitCapeilanus état j fient rulradns Abbas lantti Di®»
nyfii, mîmm» dignitate ornatus er» ia Pala­
tio Pippiaù & K«oü, quia Presbyter erat, Fran­
ci· Aschipraabyter vocatur in epiftola Adriani
Pape ad Tüpimun ArchMpilcopûm Remenfom,
que estât apud Rodoanhun. Porté Aagilramnum fuiflecciam Cancellarium Karoli M. lagitur
in Chronie» Monafterii Senomenfis. Quod b ve­
ram eft, hinc confirma» poteft eorum opinio qui
putant Archicapellani & Archicancellarii officia
conjunâa fuifle iub fecunda Regum nothorum
familia.
M4.C.J4.
Axcoraute] Vetu» codex Aliouinum pro Alfiumn. Teftamentum Evtatdi Comitis in codi­
ce donationum piarum Auberti Mimi pag. 99.
Librum Alquini ad Widoium Comium. Aliounum etiam vocat Thiofridus Abbas Eftemacenfis
in prologo ad vitam fim£H Wilhbrordi, ut refla­
tur Joannes Roferti in Notis ad Epitaphia ejufdem Thioindi peg. 81. Annales Anianenfcs in
men codice noftro Mf. Qwm librum ( id eft ,
matum Evangdionun) ejufdem Regis Magifter &
dtdafcalus proprii mette defertpfit Alicianus^ pii
&Albtmu.
Cafitulaki Saxonum ] Editum eft Rom*
& in Germania fuperiortbus annis.
Vsstvalamis ] Ad tria ifta Saranum genera
reipexit Wttidundus lib. i. pag. o. ubi ait Saxo­
ne» divdba fuifle in Oncnules, Angarios, atque
Weftuake.
Pm >t?.
Ut Ecciesiat ] Caput iftud compofitum eft ex
csp* '■
cap. 1. 3. 4. Capitulons anni dcclxxxviii. Immo reliqua quoque ejufdem Capitularis capita
heic deeUe colligitur ex capite fequenti iftius Ca­
pitularia Nam lUic feriptum eft : Si quisfupradicta 0B0 Capitula , &c.
Pu. >ii. Pactus Leg^^alic^ ] Hunc titulum huic
Legi adfcriphnuu, fecuu audonratetn quoruiv
dani veterum exemplarium. In emendanda porté
Lege Salica ufi fumus undecim codicibus antiSuiÆmis, quorum quatuor extant in Bibliotheca
ecu, quintus in Bigociana, fex tus in Sangallenfi. Septimus fiiit fandi Rcmijpi Remenfis , quo
ufus quoquè eft Joannes Tilius , oAavus fandi
Vmcentii Metenfis, nonus fiuidi Vincendi Laudunenfis , decimus fandi Lannomari Blefenfis.
Undecimum, quod Expillii & Lefcurii fuerat ,
nobis fubminiftravit humanitas ampliffitm vid
Hieronymi BignooiiAdvocatii regii in Parlamen­
to Pariuenfi. Prrter base , aliud quoquè Salk*
Legis exemplar habet Bibliotheca Thusma, fed
recens, ideoque i nobis omiiTum. Habemus verb
nos Libram Legis Saliez ex editione Tiliana, in
cujus margine rranciicus Pithceus fuâ manu adnotavit varias leâkmes ex codice quodam Me­
tenti nobis ignoto, quem fisum vocat. Venit quo­
què , cùm ifta ederentur, in manus meas alterum
ex emplar earundem legum, in cujus margine idem
Ftancifcus Pitheus plurimas vanas lodiones adnotavit ex codicibus mamdcnptis, notas przteted
nonnullas addidit. In tanta veterum exempla­
rium copia infinitum cifct adnotarc varias ledio-

Pig

ijf.

1048

Salis erit admmura ledorem, textum Legis
•oeuraàfltmè emendatum efle diligenciflimi collatiooe eonuKhm eaunplaqum ; or fi quid illic
aliter invenerit qu&m icnptum habeatur in fuperioribus editionibus, judicio fadum efle arbitre­
tur. Nihil enim conjecturis datum eft. Duzaumm
hademts Salice Legis ediôonesfiihe ; una vetus,
quam Bafilius Joannes Herold Befilez omifit an­
no xw.ni. ftc poft eum Gottefridus Wendeli»
nusanno mbcux. Anraerpiz ; altera recens, que
έ Tilioprimum adita, dein d Pitheo, Linde»
brogio, Bignonio rocufa eft. Difcrepan» prafedb
inter fe hz duc editiones, non fidum m ordi­
ne titulorum, led edam in verbis ipfis, ut pri­
dem obfiervatum eft i viris erudirimmis. Itaque
Frandfcus Pithosus, ud manu ejus feriptum repeti
in libro meo, esftimavicGeananicam editionem
efle antiquam Le^em Salicam,Titiansm verb re­
petita pntieéfems. Valdevnrb divtrftt tft , in­
quit , luu editio d Gsnmuuca. fiut antiquior vims.

aeuir, hax vtri rtfuiia prxleBiottu & pofttrior.

De hac duplici Seber Legis editione Wendelinus
putat inrelunendum efle locum ilium Eginhardi in
vita Karoli M. Fraad dam habent leges plurimis
in locis vaUe diverfas- Sed Hennannus Comes
Nueiurius interpretatus eft de Lege Salica & Rf
puaria : Duat trancoi habuijffe Leges ipforum auc­
toret tefiantur . Salicem atque Rspuariam. Ea­
dem fuit fcntemia Bignonii, ut videre eft in No­
tis ejus pag. 8x7. Quorum ego fententue lubenter accedo. Nam femel emendata & promulgati
à Karolo Lege Salicà, vetere editione tum Franci
non utebantur , neque EginhardusdixilTeteofenfu Francos duas habere Leges. Cerrè Wendelinus
vi veritatis cnaâus eft fenoere peg. 8 5. Legem
Ripuariam έ Salica detendere «e plerilque in lo­
cis totidem vertus efle exfcnptam. Undenam ve­
rb diâa fit Lex Salica, vanz funt doâiflitnorum
hominum fcntenti». Vide eundem Wendelinum
&. Carolum Dufiefniutn inObfervstXMubu* ad
Joinvillam pag. 241. Sed quicquid fit de nomi­
ne , diù viguit ulus iftus Legis m Occidente, uti
jam obfiavatum eft ab aliis.ln probationibus hiftoriz Breflians pag.
j. animadverto eam
adhuc in ufu finfle annis MCLxxxv.de mccxcvi.
apud Lugdunenfes Oc Friburgioa. Attamen non
iu inulto poft ne nomen quidem ejusvulgb nofcebatur inter Francos. Extat in Bibliotheca a. Vic­
toris Panfienfis opufculum Rkhardi Scoti ferip»
tum fub regno Joaunis Regi», in quo deferibitur
genealogia aliquorum Regum Fnmàz, 8c in fine
ifta adduntur : Legpm vtri Solicam , fMm ab
onutbiu DoSoribus lepun , quojctmqua novi, pe­
tii utrum de ea cognutonem haberent t & tamen
mihi nullam penitus refpondenttt , Itbentijhmi
demoaffrarem. Viderat eam itaque Richaraus,

tametn vulgus Jurifconfultorum illius Zvi eam
non noflet.
nccxcvni. 1 Ita editio Pithceana 8c nonnulli
codices. Sangallenfis habet DCCLXXK11L Bigotianiu DCCLXWIl. mendosi urique. Indicno fexta arguit veram efle le&onem* quam nos
retinuimus. In codice S. Remigii adferiptus qui­
dem erat annus quo Karolus librum iftum feribi
juflit, fed cultelli ope erafiis eft. Dectt autem hzc
nota in plcrifque vetuftis codicibus.

IO4P

Notae ad Capitularia.

Vasa mcvntvM Agfa» heic de varito Apukhro-

η* Mom·
km.Hhxi·

fupÆêneribm. Per va& antem heic tnreflfaa fépukhra
fflb bumo ctinlrefti 0 lapidibus, quoetaaamtm vak
à Lemovicibaa dicuntur. In teftameato Betmndi dt
TurreOfierefi, credit· 0. tt*8,fic laptow » Maa
hge CamuMM il BMet
oaadb· taaaio

jnc attft Hi,fiait·* fiarijpau aaoa fadf** Ai. Poft
caput illud in Exemplari Hthoeano Lagum Tiftanatum,
quod no* mutuo accepitte pado ante dumus, additui : Si fuU avfymt, xxrur. 4tur.
fw/flCMiAZ /WMm »ec· colfMujaAcoiar. Vide Edi­
tionem Baukenlem Lapit Sabcu . cap. a*, ft. 4.
lbld.CaR-7.
Cul»a«iu* judicatur ] Poft tore verba faquitur in eodca* Pithrei Exemplari : £« ved ipfi»fata

Si Qins μπιιμ ] Pehoras mtUem fiaenpteri
monet hare fuiffe IcAoasm Cn4x.it « ^frMini : S»
fis nufitm alimaa infix·» axiaàpavtfii ausatitru, pc.
dt». fl , &c.
Si ouïs barons ] In eodem Oxbct LoîIcIm» fic
feriptum erat : Si fus bomaem ia me fia efiauerit. ta
Fiucjbeunoo verô, ut iBic quoqoè moaet idem Kthisut : K fair ΜΠΜ· VMM fuem ^fiaveril.
Pag. »**·
DïnaJriuu mabkrs min ] Phhreus adds et
Codice Lodciuno : J& tnt tmmflJUi*»peafan. wf
hebtrt, va/ pr^tur» drfar.
LtGtJlIM AUT CARBONARIAM ] Heroidwl poft

Ρ«<· ”»·

m

hrc adtht art citri mare. Sed aoa , Acuti co»fenfurn sretenun codicum de editionum pofterionm, fiiftuhmus banc ctonafnlain. Ligaeim hoc
kx» Wendehmu, pag. fld. * ■ «. iaaerpretatur
fluvium Bdgic* in fiiabuM qui Lachara roev
tur aped Doubbtum in Antiquitatibus S. Dionyfii, pag. 714. Ego facüiùs crediderim heic agi
dé Lunin nuv» Treverorum, quam hodie LeCerem vocant, quatuor miUianbus Cannaaicû
ab Augufla Ttwironan. Hanc fluvium ego reperio Ligerim vocatum in P recepto Daqoberà Re­
gia pro Ecdefia Trevirenfi, quod έ W"dlthno Kyriandro editum eft in Commentarii* de Augufta
Treverorum > Ρ· 74- itemque in ai» Pnccepto Re­
gis Pippini ibidem relato, pag. 7 8. cuju» vero frag­
mentum refen Chriftophonu Browerus libro feptiino Annalium Trevirenûum, pag. jyl. porte­
rions editionis. Divcrfus ab hoc eft Ligent flu­
vius in hbto tenio Capitularium, cap. 74.
Wargo* sit ] Vargi funt ( inquit Seraro ad
epiftolam quanam libn fexti Synod» ) coeli Ali­
que pa tni profugi &exrocet, quibut aqua * igni
incerdiâusn eft. Quod pluribu* Ulic praoat vir erudttilfimu*. Nitnirftm, ut ait ibidem Sinuandus,
de profugis exuhbus indigene fiimr latrones.
Si qui» wtto] Videfupni, pag. p*p. in No­
ds ad pag. st.
Incipiunt ustmtiλ ] Ifta in codice Gandavenfi fit in Remenfi ponuntur poft Capitulant
anni pccuuis. & À Tuio odita funt poft I>cretxonem Chlotani, ante librum Legi* Saliat. Liadeobrogius reâè repoftdt in calce ejuidem Legi»,
poft recapitulationem folidonun. In codice poreb
Remenfi fic habet mulus : laciptaeu fnunua» dt
faw* feptiaae , Are funi partcaUt caefo/. Quem
Tiliut fic emendavit : Seauatie da Aptam fogunit, hoc tfi t particadaribai caafis. Fruftra. Nam
qui fentenna» illa» collegit, uar caufopericula·
intellexit eas qu* fecundum Mgtm Salicam pari
multi five poni fudicandx erant, hoc eft, multi
ducentorum ftdidorum ; attaque ob hanc caufrun nos in fine Sagulorum capitum adnottvimus ex quo Legis S&c* loco unumquodque eo­
rum fumptum iit. Quid autem fit cana panda

iojo*

five paricula ru&è expbcant Bignonius in Nod»
•dMarculfiim.p^. 9* 5. & Sirmondusin Amirrhecico fecundo, cap. 11.
Edictum dominicum] Editum nrênAefti Vito
AaMrbactiia,damdc verèàBafibo Joanne Herald.Ego
coottdi con vetufttdimo Codke Mf. tuiAi GsDi.
CaMtoiaas di vn.ni ] Prints hn cap tula eds
ditHeraMMuaCMKiaeies ia cake Eptftolarum Leonis
111. ex veteobas aaesabnan Acadenuz Hrbanftaiibnfi*. ia ifti* pond fag*·* em mulu* dr viUu laftrou·
rif. Attamen virdooifimus ieZtè dla adfenpfir Kudo
Mafia·. ConftituM aurem fuerunt quo tempore Reams
entjo pahtio Karoli, hoc eft, aatèqaauufic fiaret Im­
perator. Nam Ltutpudb poftrema efus aare obiit m
civitate Taroncnfi anno oftingentefimo pndk Non·»
Juntas, padàauti quàm Kudus Italicum iter mdsxiflet, ut patet ex Aondibus Egidiardi.
Batumi as] fmeUipit hauddubic linteo» panno» qui­
bus utimur m Mb*. Nam hodie Lcmovicaabalmgia* vo­
cant panno* linteos in quibus idaate» utvdvunuir*.
Andcdo* ] Puto heic agi de inArumcnto teneo,
in modum circuli compufito, quod tubus fulcri» ferras
innititur. Anderrm hodie Lemovices vocant.
Aucillatoass ] Vide Rtinefit Epiftdat ad Daumium pag. 69. ubi ciut hot Capatdarc.
Da curis*| Capitulare 11. aani dcccxiu. cap. 8.
üt Kitaii hforiot Mcoat.
De GADALtiut ] Puto certum efiehtcagide femi­
nis penftitutiai gadaks »utcm dklas erté quo modo Fran­
ci Arant βΟν idt jeêt ■ Nam hadke Lemevmc* gadaictn
vacant bonunetn qui bene le habet, qui eft hilan ammo

<»Ρ·ν·

IbiJ.c si-

Ρ«β· a*··

Ctf. Of
fig. H>

Pai·
Vitus Amcrbachius. Veras lUOnun exemplat exxinfte
Mptuur era Smomi ipfc fcnbrt in Mbre quarto de regno
Italie. Vetuftifimum not naCti fumu* in bibliotheca
Thuana ; ae pewtete* odio ifta capitula emendavimus
ope duonun veterum codicum manufenptonun Bibliotbec* regut. Dc tempore non ambtfiitur quo lUa eonftituta fuot, dc loco non conftat. Struxukdus cxiftim··
vitea Rom* fuiffc promdgara. Aiumen ex Chramco
Moyfliacenfi colligi pofie videtur coudita ilk faille
apud Ravennam, qub fe nienfe Junio anni dccci . contuhffc Karolum taperateeetn teftatur Egmhardus. Ccrtd ex prafauone iftoram Capitulorum conftat non uno
loco adfam fatfle delegibus emendandis, fed
“•t»»
sntc coufpedum Princqus vanas qu«Jtianc>
fuifle agitatasaa vans capitulaneceffaria Lembus addit a.
Sanctio 1 Ita codexThuanus. Atnenmchtus &
Heroldus habent ftnuatit. Siaonius, auStruat,

Si quis Lonoobajidus ] nac LtxJ^ccialitcr
incipit it Longohtrio ,· fii gentrtlutr finitur
cùm dicit. fti tbfoluti fecitt tuudpuifyut. Ut ait

Pag. »«·

gloft* vetus in codicibus regiis, vfus tamen hu­
jus Lagi* maxiinè viguit inter Longobardos, qui
earn frequenter adierunt in chartis dolationum
qux extant in Chartulario Monaftcni Cafauriciahs, & in chartis Mcmaftexii S- Banholomei de
Carpineto, com. 6. Itali* lisent, pag. 1*78. ii

1181.

Morti dignum ] pofi ttrtium furtum . ut ait
glofTa interlincaris in uno codice regio. Vide Ca
pitula Karoli M. accrpu α Lege Longobardo­
rum, cap. 9. & qu* illic a nobu adnotantur.
Si unum tbsticulum ] habenti duo» , inquit
eadem gloflA inteiliueaiis. Sed fi ttnictoi tantinet
habenti lllttm ampuutcem duet partti prttit tp·
fiua ceenponat, ficut dt oculo.
Miduta* WiDRiGiLDt ] Per hoc notatur
auid hoc Lex tantum ad Longobardoi ptrtintt. ut
habetur in eadem gloiliu
Qua fisc, vat uti ] In uno codice regio legitur 1
quififcalinï vivunt liberi vel ibi vtl m Franc ia.
Capitula ixcsrpta ] Emendat* funi ope
duonun veterum exemplarium Bibliothec* re-

Ibid

Ρ«β· ’»’·
csP-P

Ibid « -

Ρ·« '<*

Stephani Baluzii

«ιομ

ix. Sunt autem inter hxc etiam nonnulli qux
iguntur quoquè in libris Capirulariuni. Ea veto
ifthic exhibemus, quia pleniorem fenfum habent
quàm in libtis Capitularium.
Qvi Surdiaconvm J Caput iftud habetut in
libro tenio Capirulanum, cap. a j. Vetùm quia
in libro primo Legis Longobardorum conjungitur

B

cum fequenti , non folum in libris editi*, fed
oriam in Manuicriptis, placuit illud heic inferere. Sumptum eft autem ex Capitulis qux Karolus M. Lqgi Salice addidit anno terno imperii.
Nota inseasnearis in uno codice regio fic habet :
ftatax Leges Saiica dicuntur, cum it Clericis
eouitr , abrogat x , cùm hodie fecundum Roma·
nam Lenem compofitio fieri debeat. Vtl pojumus
dicere fecundùm hanc Legem compofitioucm fa­
ciendam , cùm Remana fit. kft eruas ab Impera­
tore cea/litara. Nota marginali* in eodem codi­
ce : Infirmetur hac lex per Legem ur omnis ordo
Ecclenarum, êcc. (r etiam àftatim fequenti Capi·
tulo dt Ejpijcopu & Sacerdotibus occifis, ei quii
ibi legitur .· Veruntamen videtur nobis de Prtfbytetu. Sed fecundùm quofdam non eft infirma­
tu, fed adjt&io.
St QUts messim 1 Hoc caput dderiptum eft in

libro terno Capitularium.

Heic tamen etiam pofirnrn eft, quia poftrema illius pan non extat i i

»om. ] id eft, fi Rex* miferit

banmem tu nullas eos

ttt difperdat, inquit glofta

in uno codice regio.

Sicut lix est ] id tfi, ar verberetur , ur ait
non puto gloiTatorem iftum
bene cepifiè lenium Legis.

eadem gtofta. Sed

Furta ula ixclvdat ] id tfi. non tenea­
tur de compqfitione tertii furti , vel etiam non
teneatur dt primo neque dt fecundo furto. inquit
idem gieflatot. AJia glofla ait : Hoc de fervo
tantum efie diSum nemini vtnit in dubium. Sed
fi liber homo furtum fecerit tertum, &r exindi ad
mortem /udicattu fuerit , quid indi fieri debeat
quatitur.
Invidiam aut occ. inju. ] id eft, per odium
malum ingtnium, ut legitur in capite undecime
Capitulatis anni dcclxxix.

top

agebantur , & ta Francorum Lege Saiica continead tempora
Karoli perduravit, velat in ejus Capitulis conti­
netur. Vide Capitulare fecundùm anni dccciiu
cap. 9. ta lib. j. Capitular, c. jo.
Excieto u leudes j Codicis regii 1 Ex­
cepto leudo.
Saxo aut Fasso ] Unum vetus exemplar t
Saxon aat Frixon. Aliud : Sans aut Frixas.
Editio Nicolai Bohetii : Saxo aut Frixo.
Quadraginta dsn j In editione ejufdem Boherii Je Lindenbrogicâ legitur Scxaginta dena­
rios. Manufcripti aurem codice habent quadra­
ginta. Atque ea eft tinceca leâio, quam confir­
mat caput 7 j. libri quarti Capirulanum. Beatus
Rhenanus, lib. a. ret. Germanicar. pag. 94. Sa­
lici Franci majus privilegium habebam. Nam hit
foiidum xii. denariorum pro multa folvtbant. Si
Frifiut aut Saxo ojfcndijfct Salicum Froncum,
xl. denariorum Jôlido multabatur.
Ut nxmo ] In uno codice regio hxc adnotatio
legitur in margine 1 Hinc videri potejl qubd fi
aliquis vendiderit bomisum nifi in prafcntia ho­
minum {ai notantur his deabus legibus , nulla eft
venditio, quia facit coturd Legem. Ifta elands ex­
plicantur in nota marginali alterius codicis regii :
Hac Lex m hoc qubd dicit nifi in prxfenriaComi­

Qh4.c.i«.

tum ougciur d fequenti Lege De mancipiis, cens
Lr~ Hid ante nota teftimonia emi pojfmt manci­
pia. Et notatur hac in Lege qubd qui hominem eme­
rit nifi in prafentia Cornuum vel notorum teftium,
nihil agit, cùm contrd Legem faciat iflam. Lex de
mancipiis, quant laudat audior iftius gloflx, le­
gitur ftatim poft caput iftud in libro fecundo Lo­
gis Longobardorum. Nos tamen heic eam non re­
tulimus , quia fiso loco extat in libro quintoCapitulatmm , cap. xop & Addit. 4. cap. 1J7.

In frasintia comiivm 1 Quad hodie non
tenet, inquit au&or prioris glûL·, per fcquentcm
Leacrn.
~ljr svrto ] id eft . abfeonsi, ut air glofti intedinearis in eodem codice regio. Sed m expire

& ,ft

f 4. iftorum eteerpeorum & in regula Magiftri de
diverfis generibus Monachorum, cap. 1. hxc vox
fignificar fimplicixer occulte : de fida infirmitate

Jubemus quoque ] In uno codice regio Icriptum heic in margine : Htc Lex Saiica eft.
De riMiNi* ] Hxc Lex in libris editis tribuitur
Karolo, in Manufcnptis Lothario. Hauddubiè
umufque eft. Nam nepos plurimas avi GonftituÛones deferipût in fuis Capitularibus, ut cuivis
notum eft.
De omn. debitis ] In uno codice regio adooCBtum fic eft : Hoc Caput Salicum eft,

abfeonsi fccuri.
Laeau saxTiNTtx ] id eft, ut tot vicibus bam
num folvat quot mancipia emit. ut ait glofta incerlinearis in utroque codice regia
Ur latrones ] Vide Notas ad Capitulare
anni nccxxix. cap. 9. In uno porrù codice regio
hxc nota adjeâa eft in margine : Huic obviat Le»
inferior Si quis in. quia non, ur hxc. dicit jurare
dibet, fed ut illa, id eft, quid non tum fugere

Saucam Licem ) Glofla marginalis in eodem
codice regio : Per Salicem tntm Legem Coteftuutum fuerat ut folidit femper folvereatur quadra­
ginta denariû. Quod verum eft. Concilium Ro>
merde anni pcccxm. cap. 41. Ut Dominât Im­
perator fecundùm fiasutum bona memoria Do­
mini Pippmi tniftricordiam facial nt fblidi qui
iu Lege habentur , per quadraginta denarios difeurrant. Hincmarus in vita fanch Remigii : ta
leftamento a beato Remigio condito leHor atten­
dat quia fdidorum quantitas numero quadra­

fecijfct ad juftitiam cujufiibet disfaciendam. Vel
non obviat, quia dt Ulis loquitur qui infrd tmunitattm furtum fecerunt vtl infrà habitant, illa
de hù qui fords fugerunt. Vel dicendum eft qubd
utroque partam MHnebunt &* umrisMue facramentum ferient. Eadem ieftnè verba leguntur irt

ginta denariorum computatur , ficut tunc foltdi

Tox. L

tnr , & generaliter ta /elutione ufque

Ibide.it·

altero codice regio. Lex verb ad quam mfpicit
Iwc glofta. extat Iit*, j. Capirulanum, cap. ad.
Ideo i.os illam inter hxc Capitula excerpta non
defers piunus.
Ds mannitiome ] Unum vetus exemplar
p< >(*.
habet De mannire. Quo etiam modo feriptum <·>· '*·

ιοβ

Notae ad Capitularia.

faille conftat in to quo ufus eft Nicolaus Bohetius. Iftud pocrà caput Ludovico P» tribuitur in
capitulis qux Lindenbrogius edidit poft Legem
Selicam, ut adnoramus infrà ad paginam 604.
five ad Capitulare priinum anni dcccxix.
Ad fla cita ofpkimant ] Boherius & Lin­
denbrogius habent per placita. Quam ledionem
confirmat unum verus exemplar, ubi priméίαίρtum fuit per implicita.
IW.C.M. Libella* π ] ii eft. liberi koutinei. inquit
glofla interlinearis in uno codice regio. Scilicet
qui per libellum five chartam fadt fuerant li­
beri. Vide Capitulare Pippini Regis Italic cap.
Μ.
Tom. I.

Antiqui ] qui antico colturant terram ttcle-

Hxc eft vetus glofla adjeda eidem co­
dici regio. Quam non arbitror efle legitimam.
Lex enim loquitur generaliter de libertis, five
illi ecclefiaftici fuerint, five regii aut aliorum
dominorum.
Episcopus vbimo] Boherius non cepit fenfum hujus lod, cùm putavit hanc Legem jubere
ut Epifcopus pauperi provideat de Advocato. Lex
enim i uber ut Advocatus Epifcopi juftitiam faciat.
Quod tum folebant Advocati. Vide infrà in ca­
pi» 5 9. iftorum excerptorum.
Advocatum ] id eft, per Vicanum fuum,
ut putat idem Boherius. Falso. Nam Advocati fic
Vicarii diftinâa erant dfida. Vide Capitula Pip­
pini Regis Italie excerpta ex Lege Longobardo­
rum cap. 14. & lib. ;. Capitular, cap. 11. iretnque Capitula Locharii tit. j. cap 7.
Capitula*· Domni Imp. ] Turbavit hic lo­
cus eundem Boberium t qubd Imperator heic de
it loquatur in ternaperfona. Nota, inquit, fuàd

fiefticem.

licit loquatur hic Cenbu it Capitulare Impera­
torii, tamen debet intellegi defno.b oubd eft
Lex Ludovici Imperatorii, qui fofttirar Me Capi­
tulari Domni Imptrntoru. Reverà Lex eft Katoli

. - Magni, quam renovatam pofteà puto à Pippino
M» Itabx, eo verb tempore interpolatam ab
illo fuifle, ficut videmus in nonnullis aliis ejuf­
dem Pippini capitulis. Non pofle efle Ludovici
Pii hinc paret qubd cùm ifta fcripea efle opor­
teat vivente Karolo, à Ludovico feribi non po­
tuerunt , qui Rex Italie non fuir. Similis inter
poiatio faaa eft in capite jt. iftorum excerpto­
rum , ubi Boherius ifta adnotat : Adverte fvdd
jjte Lut tun eft Caroli Imperatorii .fed Ludo·
IbiMc.M.

vici aut Lotbarii, licii m fupraferiptunt dicatur
Itpffutr Ccnltu , ut potet utfine Legit.
Qualis Lix jubst ] fritte ifiitu tituli, in­

quit glofla in uno codice regio, il eft, Lex qux
extat in libro tertio Capitularium cap. 11. qux
verb primo loco heic ponitur in codice Legis Lon­
gobardorum.
F«t. mi. VT
Î E*tat fecundo Capitulari
tap. ,i. * an» dcccv. cap. 11. Vide etiam Capitulare po­
mum anni dcccix. cap. id.
Sid.c.Falsa season a } id eft, qui convifti funt
teftimonium fecundum fidem & religionem non
dixifle. Itaque in uno codice regno hxc nota ad­
ditur in margine : Qui falfttm teftimonium di­
xerit , ed teftimonium km admittitur. Vide lib.
t. Capitularium cap. 44.
Judices jejuni ] Vide lib. 1. Capitularium

ιορμ

cap. Mo. lib. j.cap. jf. lib. $. cap. ioj. 8c hb. 6.
cap. sj*.
VicAXios j Nora marginalis in uno codice
regio ; id tfi, Vicecomitct vel Ktcedominot.
Taedam ] id eft , bannum , ut habec glolla
interlmeaiis in uno codice regio, five regalem
comgofiuotttm, ut in alm.
Cox am ciNTSNAxns ] Hxc Lex difficulta­
tem habet. Vide Capitulare primum anni occcx,
cap. x. 8c lib. j.Capitular, cap. ad. dc 79. Λ: lib.
j. cap. lot. dc 19;. Iftam difficultatem agnovit
aoâor gloflx in uno ex codicibus regiis, ubi fie
legitur : Cùm lue de minoribui dixit, de majoribut idem intelligendum eft. id eft. de morte Cr
de Ubertete fudicandt, ut Lex praapit .* Ut nul-

Tom.L
IbiMc. «r.

p»a. m«•F- »»·

U>>4.c >·.

lui hemo in placito Centenarii.
Diffiniai ] Eadem gloflà : Diffiniri accipit hic
qudisi per ftnicntiam diffinitivam.

alie mode

Hoc quoque jubemus ] Caput eft I9. Legis
Ripuariorum , quod Karolus in fuis Capitulari­
bus inférait. Vide qux infrà adnotantur ad pa­
ginam 4JJ.
Coxam testibus ] Vetus nota marginalis in
uno codice regio. Ideb dtctt coram reftibus pat­
tern fifco dari tu perpetua pax , id eft, tu fifcut

IU4.C. 1·.

poftea exindè eum interpellare nequeat, vel fi
pofttd rtui convincitur illud faciant ptrpetraffb
undè pulfabatur, ab eo tunc aliud bannum non
exigatur.

Domnus Kabolds ) Addita ifta handdubiè
à Pippino funt, à quo Legem iftam puto reno­
vatam efle. Vide qux paulb antè diâa ume ad ca­
put 10. iftorum excerptorum.
Et ds Momastexii ) Vide Notas iUnftriffimi
Epifcopi Monfpelienfis Francifci Bofqued ad In­
nocentium 111. pag. 11. 40. Vide etiam rom.
ix. Spicilegii Dacheriani pag. d<. cap. ia. in­
ter capitula qux nibuunrur Buoifacw Archicpifcopo.
Nobis nuntietuk ) Vide ornninb caput
undecimum cotum qux Bonifacio Archiepifcopo tribui proximè diximus.
Anteposito ) Vide Janum à Cofta in De­
cretales pag. 04-qui ifta accuratè explicat.
Ds tbusti ) Sumptum iftud eft ex capite
14. Capitulant anni dcclxxix. ut illic adnoca
vimus.
Ps* emaudem ) Decretum fuerat anno
dccclvii. in Synodo Compedienfi ut fi quis
filiaftrum aut filiaftram fuam ance Epifcopum ad
confirmationem tenuiflet, ab uxore liia fepararetur, 8c alteram non acciperet. Nihil ftatutum
fuerat de feminis. Attamen quia par caufa vide­
batur , pofteà mulieres nonnulla faftidiofx , ut
occafionem qurrerent divortii, proprios filios
oocam Epiicopis ad confirmandum tenebant. Sta­
tuit autem Concilium Cabilonenfc 11. habitum
anno dcccxih. ut fi que mulier filiam /uum
defidid aut fraude aliqui coram Epifcopo te­
nuerit ad cotfirmandum. propterfallaciam fuam,
aut propter fraudem, quandiù vivet, agat penitentiam , d viro tamen fuo non ftperttur. Nonnullx maritos fuos impellebant ad iftud facinus,
ut ita pofletu ab illis difcedere ; ut colligi poreft
exFlodoardo, qui lib. $. cap. 11. refert Hincrum Rcmenfem Archiepifcopiun ad Lupum Ca-

ca».1*.

Ibid e. SF.

!Li<i.c. i?.

Ibid c. t>.

P»r
MF.«>.
0>id. c. μ·

♦io$f
T·* I

Stephani Baluzii

talaunenfcm Ep&opum fcripfiflè ft· quodam fù
dolo deceptus fatrat ut infantem pnprmm ad cottwtt, item fail de hoc re Spnodus
decreverit. Vide Aimoinam, lib. J. cap. 6. &

Gratianum jo. q. i.
Ginbaautik ] Heic caput iftud Karolo tri­
buitur , etiam in antiquit exemplanbus. Dominicy ramen in AiTerrore Gallico pag. j*. citat.il­
lud ex capitulis Ludovici Pii. Sane iddém omninft
verbis legitor iit capite quinto Capitularia quod
ab eodem Ludovico editum eft anno dcccxxi.
Fieri etgb poteft ut Karoli iit, deinde repetitum
À Ludovico poft addita capitula Legi Saliat.
F·*. ιπ·
Capitulum Di NONO».] Certum <ft hoc Capi­
tulum reperiri luter Canones Synodi Triburienfix Ac £anè multa Gmt que dicere videntur illud
ab Epifcopis cooftitujum ftaille, non autem ab
Imperatore. Et tamen notius eft fiib nomine Karoli M. quim fub nomine Concibi Tnburieufis.
Prunus, quod fcun, Ivo CamotenGs Epifcopus
illudKarolo tnbuit, hinc deceptus, ut opinor,
qubd apud Burchardum fequatur ftaum poft duo
cajutula qux verb funt Karoli. Ivonem fecutus eft
Gratianus. Baromu* ad ancum dcccu illud an­
numerat legibus Karoli, ad annum verb dcccxcv.
Canonibus Synodi Tnbunenfis. Vide Additio­
nem ad caput xvi. iibn lecuudi de concordia Sa­
cerdotii & Imperii, & Notas ad Gratianum dift.
i y cap. j. ht memoriam. Ccterùm hoc Capuulum emendavimus ope qiaatuor veterum exem­
plarium.
Sac t a ο. mat. men ft. ] Iftud fiimptum eft
ex epiftola quart* S. Lecutis ad univerfos Eptfco·
por per Siciham conftitutoa

fr.u c

Vix rsasNouM jugum ] Verum illud. Sedfi
omntnb ferendum non fa , qtua fcdicet utilitati
publici graviter obeft. ex illo decreto ftqutur
( inquit Marea lib. x. dc concordia cap. 16. $.
u.jfaum effa in popuh poujimt utife jugum il­
lud amoveat.

CapitulakkEpiscopobum JPrimusilludedi­
dit Strmondus ex veteri codice S. Vincendi Me­
tentis. In codice pono ilio adnotanun non eft ad
quem annum reterendum lit, nifi quod poi'uum
eft ante capitula data Midis anno fecundo, que
ftarim fequuntur poft ifta.
H.«c sunt capitula ] In codice Oxonienfi
( ex quo Spelmanuus hxc Capitula edidit in tomo
primo Conciliorum Anglic pag. 15 S.) hicerartirulus; Hxcfunt jura Sacerdotum qua tenere debent.
Non efle Egberti Archiepifcopi Eboracenfis, fub
cujus nomine ex Spelmannus edidit, cerrum eft.
Im mo in codice OumienG, uridem fcribit, ante
Labrum pcenitendalcm Egberti inferantur.
Fu- ”♦·
Soli ] Hsc vox non haoctur in editione Spelc*r· f·
manni, &. vadetur fuoerflua.

FaC· Hi

car ·.

Ut pro nu qui ] In codice OxonienG : & pro
h'u qua adepti funt per gratiam dtvuum, neu
preux concupifiant Err.
Akchispiscopos ] Mentem Karoli in con­
dendis iftis capitulis emplir» nt Annales Caiugonenfes& Amanenfcs his verbis: Anno D CCC11recordatui pufinuu Karolui Imperator tniferkordiet fug de pauper Aus qui in univer/o imperio ejus
erant Er juftitios pieniter habere non poterant,
noluit de infrà polaiio pauper Aus vajfos trrtnfa

iojd

mitttrt jiftuias faciendum propter munere ; fed
riegir mi reroe fie Archsepjfcopoi & rtUauao Epif.
copes & Abbates. cum Ducibeu & Comitibus,
quia opus mu hgbebent faper innocentes muter*
occipere . fir ipfesmifitpermstverfumregnum,ut
Ecdefat , viduis, erphanis, Er pauperibus 6r
eunto papulo Manfatmt. Eadem leguntur

™*L

ia Cimxuco Moyfiaceai ftt iavetaftnaunalibue
i Lambecioedirisialibro feamdo commentari»
ram de BibliothecaCa£n«a pag. jlx. nifi qwbd
illic Umrer poaperioru mffet pro eo quod in fu*
perionous aanehbm legitur paeferlbtu refu.
Maaaixt ] irrampcre, ux taped ia Capitu­
lari Bajuvarionim aani pcclxjlxviu. cap. 1.
Marrire itaque hoc loco fignificat perfringere St
■emimpcreXegera, metaphora fumpta à viatorimu , qui à taâa via deviante», maaire <er dicun­
tur etusutuim i Lemovicibus. Hinc in dtulo xrx.
Capitulorum Karoli Cabri cap. 1 j. manitio fumirar pre injuria ; quia qui injuriam infert, divertit
έ jure, iterùm maenrio in vcrenbus chartis S.
Galli heic à Sirmondo relaus Genihcar dinlinu·
tioncm ; quia qui diminuit vel MKnhit partem
afiquam rei que debetur intrant, deviat ab «qui­
tart. Extat io Chartulario Ecdefiz Viennenfis
charta Ariulfi dc conjugis ejus Adoant, inquahee
leguntur : Ροβ denifud amborum neirum deccf·

fam , ad tfam Canonicorum beati tdauricii praediSn re/ aMue marritione revocentur. Item alia
Cooftantii Choctpifcopi Sc fiatris ejus Adrulfi
Diaconi : Poft dacejfum namque noftrum egricuL·
torei beati Mattricii objquc morritiene vel pre­
judice ieJuorum ad matrem Ecclefix revocentur
pottftate 6r dominatione. Vide mfii cap. B. 9.
Bxmutaxiis) brevibus, inventariis.
Ista misulationsm ) Puso Legendum

efle,

illam in fe rationem.

Fac· i«4*
np "

Capitula»! mcundvm ) Pleraque capita ptg. tTt.
iftius Capitularis breviau finit ex capitibus pru>
tu Capitularia
Omnes xxpxomittant. ) Rhztos repromi- Ibid-<*?.*·
fiftè patet ex veteri charta SangailenG qux extat
apud Goldaftum in como fecundo rerum Alamannicaram, pag. 81. Per ipfum facramcntum
quod Domno noftro datum habemus. Item Bajoarii, ut legitur in tomo tertio Metropolis Salifburgenfis, pag. jir. Per facramcntumfidelitatis

quod Domino Carolo Imperatori ipfo prxfente
Arno juraverunt. Hinc ergb colligitur exteros

quoquè Francici Imperii populos idem facraman*
tum pmftitifte. Formule lacramentaruiu extant
in Gnc iftorum Capitulorum.
Hxc φιο capita défunt in codice Palatino & in pag.s/7.
MetenG. Sumpta autem funt ex apographo Sir- cap. >«· υ
mondi, qui defcripfeiat ex codice Tihano.
Kaxoli ) Codex Tilianus, ut Sitmondus ad- ^Ij. e, «a.
manet, habebat Imperatoris & Regis, omiflb
nomine Karoli.
Hxc etiam capita défunt in eildem codicibus, p»g.
& fumpta fum ex eodem Sinnondi apographo. cap- ·** *■>
Adouci paci ant. ft Iftud obiêrvauim tepe- Md.c.«>·
rio i Wlfario Remenu Archiepifcopo, qui Miffus dominicus e* tempeftate fuit in Rhru*. Ruperttu Monachus in libro de origine 8c caûbvn
Monafterii S. Galli, cap. j. Hortatiu eft cos ut

per aliquem fidum bomimm eandem firmitatis
cariem

ioj7
TmL

Fa·· «r*.

Notae ad Capitularia.

urrra·

Dmum Imperatori dirigerent.
D* loci» uai Must] Defeat annotatione*

pleroramque Milan— Ac locorum in quibo*
«otriberi erant. Hiacnm illum parrim fupplabit
Flodracdas, param vetera charae Monafterio»
ran S. Galli&9κΝαώ*&. Flodranfa*, lik a.
Hiftorisr Remenfa'Ca». it.docc*Wlfirâm Ar-

chiepifeopum Romenlcm conftinvnm fuifle Miffum fuper «xam Campaniam le pago* aliquot ibi
nominato*. Pntftat imagram loram hek dcfcribcre, qm magnam locem adferet huic Capitu­
lari. « Tilpinum feqmtnr Vtfariu», qui ab Imp··
» raton paefaro Magno Karolo Miffu* domini*» ra* ad rofta judicia determinanda fuerat ance
·> epifeopatnm cooftstutu* fuper rotam Campa« ruam, in hi* quoquè pagis , Dolomenfe fctli» cet, Vonganfe, Caftncenfe, Stadonenfc, Ca» talaonenle, Otmenfe, Laudunenfe, Vadenfe,
■ Porriano, Tarduncnfe, Suefliooenfs -, ficut &
» alii qoidam lapiente* Ac Deum timente* habe» bantur Abbate* per omnem Galliam & Ger» maniam i pexfero Imperatore delegati, qub
» diligenter inquirerem qualiter Epifcopi, Ab» bate*, Cornue* , ic Abbatiflx per fingulo*
» pago* agerent, qualem concordiam ftc amici» dam ad invicem tenerent, dc ut bqno* & ido• neot Vkedomino* fie Advocato* haberent, dc
” underanqm nacefle fùiflêt, cam regia* quàm
m Ecdefiarum Dei ioftiria*, viduarum quoqui dc
» orphanoram, fi» & exterorum hominum in» quirem* dc perficerent, dc quodeunque etnen« dandum eflet emendare ftuaerent in quantùm
m meliùs potuiffenr, dc quod emendare per fe
» nequi viffent, in pcsfenriam Imperatori* ad>· duci facerenr, dc de his omnibus eidem Ptin» cipt fideliter renuntiare ftuderent. Relidens igin cur parferas vir iiluftri* Wlfarios ad injuoCH
» fibi definienda judicia cum quibufdam Comi« tibusin malli* publias, te* quafdam Remenli
- Ecciefi*, fed dc mancipia nonnulla vel colono*
» reimpetrafli, ac Legifera* pet Ecclefix Advoca* to* evindicafle repenrar. ) Idem Miffu* domi,
nitui eadem tempeftare fe» in Rhcria, ut docet
Rupertus Monachu» Sangallenfis in loco paulb
anti laudato. Fortaflit cum Unfredo Retiarum
Comite, cujus mentio estât in charta Sangallenfi
apud Goldaftum in tomo fecundo rerum Alamannicarum, pag. 81. Arno, Juvavenfis Archiepifcopo^hoc mtflarkum implevit inBajoaria uni
cum AdahrinoCoepifcopo eju*, Epifcopo nimirùm Rarisbonenfi, dc OtendiUo Judice, ut do­
cent veteres Chart* edit* in tomo tertio Metro­
poli* Salisburgenfis, pag. jat.de jis.
Magno» Aacsuariscovus ] Senonenfis.
M it». Ix Pausiaco] Hac non extant in codicibus
Palatino dc Metenfi , dc fempea font ex eodem
apographo SirmondL
Faxdol»v»] Aflentioc darifftmo Scriptori An­
nalium Ecclefix Francorum, qui locum hunc ex­
plicat de Fardulfb Abbate fitnoi Dionyfii.
SrsrHauosJ Comes Parifienfi*, cujus mèn­
era habetur inm, peg. jpa dc 490.
Mao8naxdo* Eriscorvs ] Rotomagenfii,
cujus tnentio in capite odavo Irancotordienfi.
Maoiieavous ] frater fortafft* Angilberti
Abbatis Centulenfe, cujus fratres fuiffe Madr«. u.

toy8

hdgaudum & Rkhardutn tradit Nithardu* An- Teu.t
gilberti filius in libto quarto de dileufionibp*
filiarum Ludovici Pii. Hi verb tree fratres, nt
idem ait, apad Karefam M. arorifr augiu Mele·
bearer.
SacaaMSNTau ] Extat inter Formula* Lio- ?■*■·”*
denbrogu, pag. μι. cap. 40. Putavit autem
Andreas Duchefiiiu* ifta pertinere ad annum
dcclx x. quia videbat ea aefea fuifle anno fecundo
Karoli. Certum eft tamen revocanda efle ad sa­
num occctt.
CarirvLaat aquiscaax.] Vetus nota ad- *■*·”»·
jeâa codici Remenli, qux hinc i Joanne Tilio
tranflata eft in libram primum Capitularium,
hxc habet in margine prxxi* iftorum Capitulo­
rum. Temper* Adriam Papa & Kerelt M. Imperarerti, fiumdb PuliM Epifco^ui renuit vi·
eti ΑροβοΓκχ Stdjj io Aquis. fuu /*e«m r/ud
Ctpitidum prepttrktc quu Leici hnnunts * v«lr^.‘2*
hint Jn idtT’ Epifiepi» &· Mcnajicna ad ilhrtmt t**.
•piu, & nw< rtnuHfiJa ulli Epifcopo ntc AUtii
aer AHttijfe uifi tantum u vtlut Canonici &
Monachi vtvtrttu. Puto autem heic erratum

effei Librario,qui Adriani nomen heic perperam
pofuit. cùm Leonis feribere debuiffet. Conjectu­
ram hanc adjuvat Hincmarus in epiftola xtvi.
pag. 7 ί 5. ubi airEdiâum Karoli in quo tria
priora capita iftius Capitularis fencita funt edi­
tum i Karolo faille ad confultum Leonis Papx.
Quod EliSum tx integro, inquit, Domnui Xa~

rciiu Magmu Imperator cum interrogatione do
Ckorepcfcopù per Arnoncm Archi.pifiopum ad
Leonem Papam direxit, 6r ad tjus confultum
aliud EdtBum de non dividtndu relut tccltfiajh-

cu £r de Epifcoporumcauju edidit, €r apofioli.m
Sedis atque au3oritate fui confirmavit, & per om·
rict Metropolitanat Ecclefiat imperti fui perpetui

De eadem te cum mentione
Paulini Patriarch* agit idem Hincmarus in epif­
tola xxix. pag. jio. qux integrior ex fehedis
celeberrimi viri Petri de Marea, Archiemfeqpi
Parifienfi*, edita eft in appeodkeConcilii Dusiàcenii*. Itaque eum de alui memorahiUhtu Impera·

jervanda dtrextt·

toribui ac Regiius loquimur, avi vefiri magni
Imperatorii Karoli non tfi prattrennda memonat
cui cùm, ficut adfolet, adulantium linguii fub·
reptum fiterit ut Ecclcfiii de rebeu fuit prcejudicium quoddam infirret, obfifientibi/ Epifcopit,

tr fpccialiter Paulino Patriarckd, ficut vobii bo­
ne
eft cognofco, adeb fe recognovit & Ec­
clefia ac Epifcopu fatiifecit ut prafiuu erit fui
confrjfio ei non fujficcrit, fed ad pofieroi fimi,
qui ex illini progenie exorturi erant, coufcfiueùo
& correSuuii fua feriptum manu fud firmatum
tranfmiferit. De quo Edi3o peritu m libro vefirv
oui appellatur hber Capiudenm Imptrlaùüm

feriptum habetur capitulo xxxvn. ubi feriptum
tfi : Quia juxtd fandorum Patrum traditionem,
Exe. Prrtereà cùm in nota codicis Remenfis fcrip-

rum fit ifta aâa fuiffe tempore Karoli M. Impe­
ratori* , manifeftum eft aoa non fùiflè tempore
Adriani, fed tempore Leoni*, quo Sedi apoftolicx prafidente captum confilium eft renovandi
imperii in perfona Karoli. Deniquè itufeiam in­
venimus AquifgranenfcmSynodum^ui Sedis apo

ftolicx legatio interfuerit, vivente Adriano faille
X ax

,

IOJ9

Stephani Baluzii

TWM.J.

Lambeno oditis, ta in Chronie» Moyffiaccnti
legimus Karabm tnenfe Oânbri anm ncccti.
congrtgtafe univcHaletn Synodum in Aquis , ibo—
que multa ftatuca fuiife tam de politicis caufis
quim dc ecdetiaibcia. Duravir autem hic con­
ventus, ut ego arbitror, ad aliquot mentas, ptotradus nimitum ufque ad initium anni fcquentis.
Argumento eft nota qux Capiruiad 1U. anni
pccciii. (ubjicinir in codicibus Palatino & Me­
tenti infri, peg. jjj. Hoc fiât statum sta Aquil
m tertio sutae biker'll Domni Karoli Augufii,
Jriieads) Synodal ibi magna foit, id eft, aniveralis . ur loquuntur Annales fupri lauded. Ita­
que fi cui Synodo Aquifgunenii fub Kaaolo M.
habit* interfuit apoftolicc Sedis legatio, par eft
euftimare id cxmngifle in ifta, ad eamque refe­
rendam elle legationem Paulini. De eadem Syno­
do Aquifgranetdi intui linendum puto hunc locum

ex epiftola Alcuim ad Karolum M. qux prxbxa
eft Isbrie de fide ianCbt Tnnitans : Tenuere cele*
tarrsati cemenrils fee Soctrdotti Dti Cr fopoli
predicototti Chrifiioni m «n«m ImptriAli precepto com eniMt. Et pauld poft : Ytjfr* prodotioitii txptSo juduiom , fi digni meiu d?< labor
in Saetrdotaltt proctdere riltit anrtt. Falluntur
ergb Baromus ad annum 7 8 9. & Cellodus u> No­
ris adquamnionesHincmari,pag. qr 9.dum feri

iodo

undè illius exemplar ad nos mifiiun eft. Oâavua
fuit Mooaftctii foskta Remigii Romenfii, nonus
S. Vincenrii Maceta», deamas S. Vincendi Laudananfta, undecimus Monafterii Cocbioaanfi·.
Codices pocrb rogio· ita difttagutanus, «t unum
vocemus fimpliaterRegiumt'aliian PidavienCem,
quia fmtolim Ecdafet S. Petri Piâaviantis, ter-

Tm.L

Pax bon in po anum ] U olcrifque codici
boa hxc tantùm leguntur in titulo iftocum Capi­
tulorum : Capitula m in Lent Salica tnuunda

gallenii, ta io Bigociano legitur uti nos edidi­
mus. Vetam autem efle hanc leâioncm probat
coda regius, in quo Capitula ifta potita funt in
fronte Legis Salic*.
Cui sub. occimt. ] Poft hacvefea taquioria
editione Pithod, b à odpmbttum fierù. Qut aoo
fuftufanus. qata mi noDo veterina ocaaplasMaa extane
quxno· vitaau·, aec fa ediüooeCsnifil, nec in libro

tertio (
Qui

ib-a.c.1.

Sol. inc. culb. iudic. ] ItavetuB coda re­
pu: in tlüt/inMMMjUHNMrvMMr.
Consenti*· voluijut] la eodem codice te m
Lutdunota faiptani eft nearor.
Juarr Q. i. >. v. a. tin.] Hxc addin funt a
Vaticano St Metetai codidbua.
ssxc I. c. oibvit ] te Codice Piâavteafi ta ta
bunt hoc Ediâum promulgatum fuifle anno vige- Maxanno legitur : DC. JHid. catpabUia fidicnm.
Intha ipmus athia ] Itapkrique codace» op­
fimo reni Karoli, hinc decepd qubd in vulgatis
timi ta MKiquitfitm. Al» habeat m enta igfiu·
editionibus Capitularium, antè notam margina­
Puantu m ] Quidam codices habent pabbce. Malem codicis Remcnfis appoûta eft nota anni quo
aannus ta Pi&vïcnfis, puUet.
pdoca Lxxxu. capita libri primi Capitularium
OcctMBia 1 In rndiribat Vaticano ic Metenfi
P«g. >»*
fancita funt , quam illi non fatis diiiuuerunt à addmr , veZ aifiaaOifa.
Rm ] Maxinnaa, Coebioncnfis, ta Piâavitnfis
nota qux pertinet ad Capitulum de non dividen­
rtfù. Pkhœm, Ltadenbrogius, Csnifius, ta Cgtt*infri.
dis rebus Ecdefix. Putavit Sirmondus hxc Capi­ leguut
Bignomus, ngf Sed Caniiua admonuit in margine
tula non elfe Karoli, fed Ludovici, ta Anfegifum legendum eliè nt». Qu» eft vers leCtio. quam exhi­
immemorem propolin ta inftituti fui, aim librum
bent vetera exemplans ta liber remua Capitularium
primum Capitularium loltus Karoli eccleliaftids ubi tamen codex AurrJiancnfis habent regi. Simili·
Legibus deftinaiTct, has etiam Ludovici tiliiCon- error ex ut in Concilio Ephefino, ex editione Coutu,
fol. 99. ubi legitur : Hufie ngi gratis lantijper faaAa
ftitutiones injecifle. Certe aliquam caufam elfe SjHJn . ter. cd* legendum lit : Mtju ni (ntU ,
oportuit qux Anfegifum impulerit in hunc lap- nt habet vetuftflfimus codex S. Petti BeOovacenfis.
fum. Ea vero alia non eft qûlm qubd cùm duo Contri, in epiftola Celeftini Papa ad Qeium ta Ple­
bem C. P. pin eo qubd editiones habent, ebn èfa
iftius Capitularis priora Capitula, qux vere funt
commifa fbe mi nano mfwrrrwr, idem vetus codex
Karoli, aeprehendilfet in fronte Capitularis quod habet fcriptam mg/. Et in epiftola VigOS Paper ad
Aurrliw Epifcopum Arclatenfem ; Di*··· «*·
à Ludovico Pio editum eft anno dcccxvh. apud
tft b Catholico, fiem tfi rrgi caevnitiu, &C. ubi mal*
Aquifgranum , putavit extera quoque ejufdem
eft, ni m vetudfimo ta optimo Codice
Edièta capita Karoli ede , cùm tamen 6nt utplu- fcripeum
Mf. Ecclefix BeUovacenfis, in quo Atta quinta Sy­
rimùm folios Ludovici. Refellit autem heic Sir— nodi (Kcamcaic* continentur. Smile mendam habe­
mondum Chriftianus Lupus tom. IIL pag. ) 19. tur etiam ta codice Anobardi, ut diximus m Noda ad
ac demum addic : Quoctrcà fui prApofiti time· cpiftolam Grtgoru IV. qux apud Agoberdam enat,
mor non ftui Anfigifui, fid Capitulare fimil fub ta in eapite decimo Capitularia I. anni I19. ubi co­
da Thuanua Legit ngi veritae cogmfci valeat, cùm
Carolo Rege pefitum ctnfuit fub Ludovico non tjji lynitam fit m· vmrej. Item in capite duodecimo
repetendum. Verè, ut opinor, fed tamen non
réftè. Nam probationes quas adfert adversus Sirmondum non funt magni momenti ; neque α
fola epiftola duodecima Hincmari, aut exlvone,
fi deeflent alia argumenta, colligi potiet Capitula
ifta efle Karoli ac Ludovici. Vide Notas ad Gra­

Fu. it?.

quod in cap. XL. Coocüii Meldcâfis /ubi laudatae Ca­
non Synodi Arvemcnfis, nginlam tmpara et in eo­
dem codice AuieÜBoenfi , cwn legend·* eft nimiam.
Obtimus ] Quidam codices habent Optüu ta ad[vMKtV.
tianum, pag. $18.
TssTiMOMiAaB ] Coda Piâavicnfis'ta Bigotia- ttid.c u.
Incipiunt Capitula ] Emendata funt ope nus habem tejlifcan.
undecim veterum codicum , quorum tres habui­
Indicbub 3 Exemplar Metenfe, ùuidtn vel im­
mus ex Bibliotheca Regia, quartum ex Thuana, piagere. Vaticanum, imiden ,Uff, io^ingen.
quintum ex Bigotiana, fextum ex Monafterio S.
Galli. Septimus exta: ia Bibliotheca Vaticana,

Stsfhano Comiti ] Parifienfi, de quo hxc
leguntur in parvo Chartulario Ecclefix Pari-

P**·

Notæ ad Capitularia.

iodi
Τ·μΛ

fienfu RJ. 71. Dmum JiaAt in Cbrifi» apafiolic» fitcnfenSx Meria Ecdtjue Dtifee gefùtricit ür fee&.Stepbxni Preuenert^rû
Demiiu Germent . nM Ueediu Perifiece ttrbit
Efifiefia Rt8br front· vtdetar, f«« tfi infrà
Mrm Perifii CMtjfndu. Uebfte in Du nomine
ego Sccfbextu Cltrifii htmciû gretià Dû Cernes,
•raw Ér AtneitrédU, Comittje, feriter eb eme­
rem iirafceet dihSiexii droeau» rtt nofirer mut
font i* μρ Ptri/un . in heo tu rtuttr ΛαΙcîmu« 6rc. A&un BÏneih riuà , aii finie &
firmetefût m
xi. iayerii Domni nofiri Kereii tferiefifte Axftfii. xtii'} refit tjm in Fren·
tie^fj· xxxvù ia Unite ,fitb IndiHene ttriin.

mm

Chana Inchadi Epifcopi Paritientisdata taConcilio genetali î Sn.cixcum.fucm SttfiuniuiU ftrùvtr&fiancerdetionù Cernet neenenfr uxor
ejtu ΧμμμπμΙμ tentai ufibet dtUgeventnt. Idem

fait Miflîis dominicus anno occat, ia Psrifiaco,
Ac. uc videre eô fuprl pag. ,78. Sebfertatus pnetrtei repetitur in breviario diviâoaistheuuroram
Karoli Magni.

] Conlata font com eifdem exemplaribus quorum ope emendavimus
fuperiota undecim Capitula Meœink iftocum Sigeoertus in Chronico ad annum occari. Kerolru
fer route ûqperûm jufiitiei fixit - 6* left capi­
tule xxix. iifinit. Eadem leguntur ia veteri
chronico Mf. cujus hoc fragmentum meri inter
fehedas Smnondi : Xane ίή. Knrtbu Imperetoe
Camtula

minora

fer tetrax imfefmm furax fafiitietfixit , 6r lift
Cepitrth xxix. infiuuit.
Excommunicationes ] In codice Vaticano,
in Metanti,Ac in Laudunenfi , Ac in vulgatis edi­
tionibus legitur excoaunuxiietio 9cfiet.
|Hi
Contbmtobrint } Codex Thuanus, tafaft·
eef.e* rint. ta Maxariiro ferocum eft, aMcro/ta/eruar.
C>mI. «.s.
Nostram J ta οοακβ Vaticano & in Meten­
ti , fapcraNrta
w
Ür nec colonos ] Codex Çortrionenfie t Ut
arc cetariis acefifceUntu feret auro fofint elinbi tredieioni» fiuert. Bigorianus: Ut nec coi. nec
fifi. pofitnt «tali feret mitti vel treditiena fece­
re. Ltadenbrogius : pegit eliubi fire» mixtet tre~
ditimteifecen. Quamleâtatwm accepit ex Libro
fecundo Legis Longobardorum. Vide lib. j. Ca­
pitular. cap. j<.
Ibtf. c. >«· Mitterb] Aliqui codices addunt finteeufe.
Quo etiam modo habent editiones omnes, pra­
ter l^ndeubrogicam. litam aoa locuti fumus,
quia juvabatur majori numero veterum exempta
num.
Fuerit. ] Sic Vaticanus, Merentis, & regius
habent : in aliis verb codicibus hgxutfiet.
Venerunt. J Ita Codex Laudunetdu & editio­
nes Amctbachis Ac Canitis:CodexThuanus, wnixnt .· alii/eenutr.
Ad bibendum ] Codex S. Remigii Remenfis
uj.’u. *' addit, nifi fuentum eififficit. Regius, efi tptoi
ei eecejfi fierit. ka etiam editio Bavaricx
psg. w.
Qtutuoc Capitula que heic addita funt ex co­
dice Bigoriano At ^x raitione Lindenbrogi. vi­
dentur efle deferipra ex cap. is. 10. 18. 19. Ca­
pitularis quinti hujus anni.
Ds Legs xiroaniNsr. ] In veruftis codicibus
Palatino Ac Metenti Capitula ifta nullum titulum
P4.

ca». ».

js*.

Tome II.

ioda*

habent. Sumptus eft autem cx editione Bavaricx.
Si ingenuus ] Vide Lcgeui Ripuariocum cap.
t.8c a.
HomoxsgiVs] Vide ibid. cap. 9. Ac 10.
Aut ckucs ] Hxc non habentur in Libro Me­
tenti. Extant tamen in Vaticano A in editione
Bavarica.
Vsl caves 1 Et hxc qnoqui defiuit in libro
Metenti-, cùm legantur in Vaticano At in editio­
ne Bavarica Ac in libro tertioCaottularium.
Ds uominb 1 Caput iftum additum eft ex edi­
tione Bavarica. Non exutenim in antiquis exempiaribos.
Et Non na wxs ] Hxc non habentur in co di
Palatino, & videntur efle fupetflua.
Caballos ] qui ideo done refie vocantur, quia
tum moris erat equos offerre Regibus, ut plunbusoflenditCarotasDufrefnu» in Oburvationibus ad Joinvillarapag. 1 j pPrecepram Ludovici Pii pro Ecclefia Brivatenii : Ntmiei cuilibet ebfienitutt fre pradidit rebut fretfret, eifi remit
ed fertet Regis etuteeiim cebelhm «itum c«m
feute tr len ea prxfcniejfiet. Vide Sinnondi No­

tas ad Capitularia pag. 810. extrema.
Suum nomen ] Sic in cereis quos ad fepulchrum fanûx Radegundis poft moram ejus ob­
tulerunt San&mooialcs, finfdxfiû cerûr nomi­
ne fit infinpfiruu, ut eft in ejus vita feripta i
Bandomma.
y
Man Ntrr ] Codex Palat.<edmenlti.
Ihucitis) Hsbc vox non extat in codice Pala­
tino.
Epistola D. Karoli ] Magni momenti eft
iftaKaroli epiftola, i magno Principe Ac jutium
Sacerdotii Ac imperiiperinflnno feripta. Heic vi­
des Clericum ab Epilcupo fuo fecundùm Cano­
nes judicatum , A in cuftodia propter fua meri­
ta inclufum t ruptis, ut ita dicam , carceris vin­
culis , in Ecclefiam fanâi Martini confugiff*e. Sc
abufum fan&tatc loci ut poenam evaderet qux
tn eum optimo judicio confticuta fuerat. Vides
deindèMonachos, urafyli fui religionem & auc­
toritatem venditarent, latebris dium fuis occul­
tati·, ejufque defenfiooem ita fufeipete auibs
advenùsEpifeopum, ut etiam ei plurimas contu­
melias publicè imponerent. Que res adebdemens
ac ftolida vife eft tiquentitfimo Pnncipi ut non
fidum eorum ftuititiam caftigaverit aipesioribus
verbis . fed etiam Clericum illum Epifeopo fuo
seddt juflèrit, Monachos porrb ad fe venire, ut
condigna fatufa&one inumtm crimen eluerent.
Multum itaque debemas bibliocbecx Colberri■ar, qu* nobis illuftre hoc antiquitatis monu­
mentum confervavit. De negotio porrb ifto feripferar Alcuinus emftoiam ad Candidum Ac Nathanaetem , quam Strmoodus ex veteri codice defcripferat j led tarer ejus fcbedas , licèt diligentiffiroè quxfita, reperin non potuit *. Brevi tamen
ejus fragmentum habebimus inrerAôaSandoium
Ordinis S. Benedidi. Csneràmquod heicTheodudulfia, Autelianenfi Epifeopo, accidit fub hnpeno
Karoli Magni, idem fermé Hincmaro, Remenli
Archseptfiroeo, pofted evenit; ut docet Fiodoaidus lita, p Hiftorix Rem. cap. 11. ubi rec^nfens
epiftola* Hincniari, ait : Ebeni, Epifiopo Ecdefix

*io6j

StephaniBaluzii

1064

Bemtafit, alumna ft· qnedamfiratn ab hoc Etdefie fugd Upfo fir apud ipfum commerente . at
quantociis iUumdiligcnticeifdrcmitttrtftudtat. .

tinae qux extat apud CUReriam pene *. Ve6»

Nuui cuiminoso ] Legitur iftud in Capitulis
Angilramni ,cap- 41. & inoc in libroquinto Capi­
tularium cap. 117. Vida etiam lib. 7. cap. It.
In coMsncrv rovvn ] Hie loco· valdè iunftratur ex capit· ,70. libri quinti Capitularium.

ex Canone 4I. Synodi Meidenfis, dc u veteri
Charta Petriciacenfi edita έ Persrdo ia aaonumentis Hiftorix Burgundios , peg. 4». Precfc»meam ftU nm dehenut Epifcopeltm rtceptieaemfuctn apudfiui&nu dAerctllùtwu, fans Ce-

Maciitxvm it atcToaix ] Alam·, qaan
Kirch» i Britanni* evocavit boo fine magno labore.
Nam Alcriam obteadebat aeftoritatem Canonum,
per quae Clerico non beet Ecclefiam foam deferete 8c
tn ahan» temonem commigrare abfque penniflu Regi·
& Bptfcopofm, ut legitur tnvna qua.
Diabolus vOs q. mintstxos 1 Ivo, Camotenfis
Epifcopus , MÜ. »M. locmens de Monachis Majoris

Monafterii Tntooenfia : MaoacÀi

û iaviJU

moâ.
Cahtulaxs ab Saw ]

Titulus iftius Capitu­
larie (implex eft iu codice Metenfi , hoc modo :
L» fiuirre anna ad Self.
Sals ] Palarium regium in Germania ad Salam
fluvium. Dum iftius nominis fluvios habet Ger­
mania , unum qui in Albiam influit, aliam qui
in Manum. De pofteriori formo heic eft. Confi
ut enim ex Annalibus Eginhardi Kandum M. an­
no nccaa relidi Wormarii, per Mcenum flu­
vium ad Sala palarium fuum in Germania juxti
Salam fluvium conftntâum, iwvigaflè. Ptrterel
in Annalibus Metentibus & Fuldenfibus Ccriptum
eft Ludovicum Pium, paulô antè quim morere­
tur , ad Sah villam regiam ( quam iidem Annales
Vuldenfin ad annum occcxcvu. vocant canem
fu< dicitur Self ) reverfum, cùm illic rgrocare
cœpiflct » pet Manum fluvium navigio ad Franconofurd. indè poft pauros dies in imulam quandam Rheni fluminis propè Ingilenheim delatum
FuilTe- Situm palatii iftius indicat Poeta Saxonicus,
cujus xvo eriamnum extabat, ad annum occxc.
ubi de Karolo M. loquens, ait :
Efiaggtfu iter Motuum aavak per rumem,
uifitnaitijut per hunc, ionec prope meei» venir
Mcgtj po'atino fftic Sall aonuM ΛΛα.
A'j/risri viriae Solo : nam feminis tmjn»
Krveu athee moditiu hoc ipfo palatia cingit ,
i'i:; raacum per fuca ciens rtfouAetia murmur.

Eccixstic baptismalis ] id eft , Ecclefix in
quibus publicum baptifteriutn erat, ut legitur in
capite feptimo Synodi qux apud Vernum habita
eft fub Rege Pipino. Liutprandus,Rex Longobar­
dorum, inPrxcepto pro Luperriano Bpilcopo Aretmo, quod 1 Jacobo Butai » editum eft in hiftoru Epifcoporum Arerinorum pag. s j. Catfia qua.

rienis cap. sfi. pag-i<|. Quod non folùm in ci­
vitatibus, fed eriam ia vici· obrianifla colligitur

aea visas pxHiciu. Burchardus confiemar lib. f. cap. as. ex quodam Concilio AqutTgranenfi, Ii vera fides : rlurtt htptUuudtt tccleJutiuiou terauMueae sfs neu ptjunt, fid tuta
tantmuuadh eu» fitlditi» taptUit. Gratianus ifi.
q. 1. cap. j j. citat es Concilio Toletano. Ca­
pellarum anriquitùs fobjeâanim Erdatiis men­
tio eft in capite lecundo epiftola Hinasuri ad
Clerum tc Plebem Laudonenletn, qux extat infri inter Formales promotionum epifcopalium
rit. xvm. In capellis illis, qua etiam otatoria
dicuntur veteribus Synodis 8t Panibus, baprifterium fieri non licebat. Teftis erit Gregorius ma­
gnus lib. 1. Indi&ooe 10. epift. 9. ad Epifcomm
Ariminenfism, ubi loquens «se orarorioqnodThemothea conftruxerat ituri civitatem Anminenfem, aie PradiRaut oreutriemtbfyuc MtJJitpMi·
cu jolenatitr ttaficraUt, ita ut in sadsm laca utr
ftUu a|t,

ftuurit ttmptribtu iaptifitruoa ctaftnietur , ate
Prtftyt «rwn canfiutuucardinaleia. Eadem de alio

quodam oratorio in civitate Neapolitana ftatutm·
cur, lib. t.lndiâ. j.epift. j. San&um Gregorium
•xferipiit noftefi Zacharias Papa in refponfo xv.
ad Capitula Pippini per Ardobanium mifla.Immb qui ad otatoria illa five capellas per annum
conveniebant, tet in anno ad matrem Ecclefiam
venire tenebantur, nt pluribus Conciliis fanrinim
eft. Diù viguit hire fanâa mftûurio , nimirihn
uique ad feculam Chrifti undecimum. Habemus
ax literas Pibcms, Epi£»piTullenfis,datas anno
MLXxtx. in quibus legitur Ecclefiam dt Muttf

taiifuuit taptUam dt Blatta txtitijft, imuiatfifM apud taadtm villam dt Mutucouuaeraaiu
teriaaatm, vidtbctt iu Paficbatrtiutt»fiia.(r
Natalt Demini txcmfimtudiutapud matrtmfiuem
Ecclefiam dt Blatta canvtnire & dtfau eUatie·
tui Prtftyttre dt Blaua ihidou ptrfilvtrt. Libe­

rari tum ab hac Lege fiiat homines de Muns, qmbus porterai Pibo Mptiftcrium & liberam lepul··
turam cooceffir. Poterat fiud Pibo iftud facete ,
ut obfervatum eft έ Grariaoo m loco naulè ansè
budam. Sed neceflarius erat dericoalenfin. Hoc
jus ep&opale noverat Auguftinus Valerius Car­
vertebatur mter te & Denatem Epfiepum civi­ dinatis Veronenfis, qui in annotationibus ad Confi
tatis Saunfis dt EccUfsis Sauitorum Dei in fui­ rituriones Synodales Matthxi Gtbetri, Epifcopi
tes Mprifnw cenfuetude eft faciendi. Qutt baptif- Veronenfis, ita feribirpag. i$6. kxqutbtu vtrhu
rsria vocantur in Prrcepco Karoli M. &: in lireris colligi pettft «m amnibtu partchialthiu Eccltfiu
Arahrofii Majoris domus fiib Liutprando apud datam efi faculuttm fitatit baptifimaUi. Qttam
•undem Buralium. Exdem tiruH baptifmales di­ rem caufirmart videtur ufiu multarum parochiacunrar 2 Flodoardo lib. s. hiftorix Remenfis cap. Hum , ia quibut uea fimt fontes Septfinales. Et
19. pag. ad i. in editione Colveoerii. Ecclefut ita­ idcirch ut tmntm ambéfpûattm tollamus, decer­
que iltat dicebantur baprifmales, ut ab aliis dif- nimus ut non lictat cuicunque Curate ipfiuj ctmfi
tinguerenrar qux bapofteria non habebant.Verif- titutionu vigore pro libùo fiut voluatatu fontem
timam enim peso Jmephi Vicecomitis obferva- erigere baptifmaltm , nfi priât mandato £r litenriouem, qui putat unicam tanrùm Eclefiam bap. tid fptciali obtenta d nabit. Si feciu fa&nm fue­
tifinalem m unaquaque civitate fuiflê vetuftu rit , fini ipfefunditus omnino defruatur, & Patemporibus, ad quam omnes baptixandi conve­ rochut ille mulSctur arbitrio noftro. Lege Karoli
nite tenebantur ; ut pacer etiam ex vetufta narra- Magni ( qux extat ia capite fisquenti iftius Capi-

TomL

io6f
Tax.1

Notas ad Capitularia.

rokris it ia Cepiadari primo aom occcxin-caj».
19. ) decimx villarum ia quibo» nova Ecdefie
conftitutz enat pertinebant ad antiquiores Ecdefias intri quanim limito iftx continebantur.
Sancitum id ipfum reperitur in libro fecundo
Capitularium cap.
y. flc lib. j.cap. 97.
ieeoaqu* ia dtcnto Loonis IV. quod à Gratiano
refenur >6. q. 1. cap. 4J. D< dacimu. Undè
eoodudk Gratianus decimas tantummodo baptiimalibus Ecdefiis daadas effe. Ad qux verba
addic Gloda decimas feœpet baprifmaliba» Ecdedis folvendas efle » £ nex «pellis. Apud
Giraldum Cambrenfem in defcriptiooe Cam­
brât cap. 11. legitur Britannos dccimx tnagnx
duas partes Ecdefiis baprifmalibus. tetriam cpifcopisdioccfanisdarcconfueviile. Adieram autem
infignem lucum AmuloniaArchiepifcopi Lugdunenfis, in quo dignitatem & auftoritatem Ecclefiarum baptifinaluim verbis tnimmè obfcoris ex­
plicat. Hxc funt ejus verba ex Epiftola ad Theodboldum Epifcopum Lingoneufem : Uaaaux^ue
pltb» ia paracUi» & Ecciefitt quibtu attributa r#

ιοάί*

ueexenu cap. a. ne eas Laici homines teneant,
id eft, ne in beneficium tribuantur Laici*. Quod
in Capitulari ejufdem Pippini fencirum eft car».
1 p Attamen in Chartulario Prioratus de Paieoo
teperio Ecdefiam findi Benigni, qux tk ccxmeterium Λ fepulturam flc baptifterium habebat,
diù poflèflum i Lakis firifle beneficiario jute, do­
nec qui eam poriidebant, Monafterio de Paredo
reddiderunt tempore Hugoni» Prioris. Hinc etiam
Ecdefiarum baptifmalium dignitas colligitur quod
cum in teliquis fufliceret unus Presbyter. in iftis
neceflarius erat unus Diaconus cum Presbytero.
Iftud repeti in vetuftu capitulis ex codicibus Va­
ticano & Cafinenfi Jefcnptis i Sirmondo , quo­
rum oûavum ftc habet : Ut nulla Ecclefia cujufli-

T·* *·

btt diaceftct ubi baptifmum fit Prejljter abjque
Diacano ejfe reperiutur.

Quicunque jReginocaput iftud retulit ex Capxg 4I(>
f itulanbus -, Burchardus pro more fuo ex Conci- tef- >*
io Wormatienfi, verbis Capitularis in alia mu­
tatis, ne fraus cuiquain fubdeiet.
MonASTtaiA ] In Codice Metenfi feriptum
p,*
Cieta cmfiftat, atque ai tafanEuaria ubi facrum
primô fuit uti nos edidimus. Deindè manus mul- <>ν· ι·
ptifma accipit, wi carptu & fangttinem Demini
tb rcccntior emendavit Manafltrto. Vide Capitu­
percipit, tibi Miffarum fiUtmnia audire confuelare primum anni meexnt. cap.
vit. ubi à Sacerdate fua petnittniiam dt reatu ,
Cavitvia data PatsirTtai* ) Hxc capitu­
vifitatianem ia infirmitate , fepulturam in marte
la non funt integra, fed breviaria duntaxat Ca­
caufequitnr , ubi ttiam decima» & prtmitiai fua»
pitulorum. Non opus eft ire per fingula capita .
afferre prucipitur t ubi filia» fua» baptifinetiijraqux variis in locis Capitularium defcripca funt.
tii initiari gratulatur, ubi verbum Dei «/fidei
Sufficiet heic adnotafe caput tertium. quod in li­
audit, & agenda ac nan agenda cagnafcit, illuc,
bris Capitulorum non exut , reperiri integrum
inquam, Veia ùf ablatianet fua» alacriter perferat.
in tomo nono Spicilegii Dacheriani pag. <4. in­
In Chartulario Ecclefix Viennenfis meri in Sy­ ter Capitula qux Bonifacio Archiepifcopo tri­
nodo habita ab Alexandro Archiepifcopo anno buuntur , quamvis iliinsnonfint. Sic crgbibi legi­
Dccccvn. judicatum fuitfe fecundùm Bamardum tur : Ut unufquifque Epifcaaui in fua paraebiadi.
Abbatem tanfti Mauricii, qui contendebat deci­ ligent er dfiutiat fim Pta/byterat t & faciat ut U·
mas capellx fendi Severi, qux confttuda erat larum fignacula tr baptifterie benefaciant ( Leg.
intri limites Ecclefix fendi Primi de Taufiaco , fttant} tr edaceant Prejbytervi quid in illa baptif.
ad EcdefiamTaufiacenfem pertinere debere. Lu- terta unumquadqne verbum vel fententiâ per fe
dovicus tamen Pius conftituit in Capitulari anni fignifiett.
Pao AtfQVA xictssrTATi } id eft. fub pra~ pig. vl,
dcxxxvi. cap. 11. ut decunx de villis novis con­
ferantur ad Ecdefias in cis oovitec conftitutas. textu medicina vel eujuflibet rei, ut legitur in <»*·’·■
Sed prxtet decitnas, dos etiam i fundatoribus Additione HI. cap. 79. ex Concilio Arelatenfi
requirebatur ; uti didum eft in Notis ad Regino- IV. cap. 11, vel Jub prxitxiu medicina vel male­
nem pag. j4j. Extant in veteri Chartulario Eccle­ ficii, nt in libro quinto Capmilarium cap. 14^.
fix Brivatcnfis litterae Adalardi Epifcopi Arver- ex Concilio Moguntiaco cap. 17. Inrerdèm etiam
nenfis datx anno dccccvi. in quibus poft narra­ chrifina ufiirpabanr ad tegenda ftagitia , qubd
tam dotem Ecclefix noviret conftrudx in villa perfuafum haberent criminafat chromate tmBat
Blanoda, addit ut ilia matri Ecclefia An erna- ate patata» ruquaquim idle examine deprebvtdi
runt debitum abftquitun ut entarn capella fimilti page . ut docet Canon vtgefimus Concilii Taroejn» perfelvat. item lineae Amaldi Epifcopi Ar- nenfis habiti uno occexin. Vide Capitula Boni­
vernenfis datx anno occccxxni. deconfccxatione facio AtxhieptfcopO tributa cap. j. Vide emm
flc dote Ecclefix de Caneto , in quibus legitur qua noe adnotamtu ad caput 145. libri quinti.
Pa^csrTUM de scwoli» ] Defcripfimos ex
illum dedicate eandem capellam fpccia ftpttmd
mutfit ncnrifani , flc fiaurifie «r auandiit Jaannu fecunda editione Monumentorum Paderbomcnfundator adviaerit, eandem capellam teneat. Sed fium Celfiffimi Ptincipis it erudiriffimi Prxfulis
uc ad bapcifinales Ecclefia» revertamur, easdem Ferdinandi Furftenbtigii Epifropi Padetbomenvocabantur plebe», ut dicetur ad Capitula Karoli frs it Coadjmoris Monaftenenfi», ubi adnotatum
Calvi. Dicebantur etiam oracula, uc in Capitulis eft iHud editum elle ex ipfo autographo Karoli
Pippini Regis Italic excerpas è codice Legis Lon- M. proprii manu fobfenpto. Attamen Daniel
gooardorum cap. 16.ic m Pneccpco Karoli IU. Paprorochius in propylxo ad tomum fecundum
Imp. pro Ecclefia Piergamenfi, quod â R. P. Ce- Aprilis $. at. contendit Prxcepcam illad elle
leftsno Capucino editum eft lib. as. Hiftorix folium flc infigne* nugas complodi. Carolus Is
Pergamcniis peg. {79. Cùm itaque magna eflêt Comte in Annalibus ecelefiàftfcis Francorum
Ecclefiantm iftxrfmodi dignitas ac reverentia, multa argumenta adfort ut oftendat effe fuppomeritb Karolus M. edixit in Capitulari anni fitkium.

*ιοό7
Tom.I.

Stephani Baluzii

Cavituia in»ra Ecclesiam 3 Conlata funt

Pag. «··. cam ln^MU xttiqub exempUnbua, uno fandi Vincen’ tii Metentis, altero fandi Launouian Bkfcntis , terti·
Coliejii Parttientis Societatis Jelu. Sancita autem fue­
runt fub finem anni dcccv. apud Tbeodotu» vitta* ,
ubi confcdifle Karohm adhyenundum ibidctnque Na­
tale Domini celcbeafie tradit Eçinhardus.
Ibid. c. ».
Cantores de mixtis ] Vide vium Karoli M. ab
*
incerto auttotc fcriptam cap. 8.6e Monachum Sangailenfcm tib. i. cap. 11. Viu Aknmi de Sigulfo Pres­
bytero agent, at eum Metas cnitatem caufi cannis
difcâtttn ίίύββ·
IBM e. rmedicinam arte ] In codice quo ufus eft
AmcrbachhMlegebarartimpliciter De ymXi<.iaauu. Q*>
etiam modo lagtcur m veteri exemptai Pandend.
- _
Daimqui esculum] CsputiftMl, quod eft m».
ta>. ’
filum in fitperiwAw edraonibâs, fu» integritati refti»
rutum eft ope codicis Corbionenüa- Confirmat editio­
nem noftram hbet quietus Capitularium. Viderat au­
tem Amerbaduus alumid heic defieri.
p»g 4» μ
I» edendo capite «ο fecud fumus andomatem cpcar*. x*
dicis Metentia. Nam Pariticnfis fle editio Bavarita,
cum quibus confcntit leUk» qux eft in libro primo Ca­
pitularium , aliter heic legunt.
Capitulare secundum] Conlatum eft cum tri­
bus antiquis exemplaribus, uno fandi Launoman Kcfenfis, altero Collegii Pariticnfis Societatis Jcfu , tertio
MonaiftcniSangallentis.
Servatus esse cognoscitur. ]Jam monuimus
****** * Capitulare iftud hic detinete in antiquis codicibus,
cap- ·
Idem crlt finis in veteri exemplari ex quo I ratuifcus
Pithoeus variantes lediones manu fuadcfcripfit in Co­
dice Legum antiquarum ex editione Tiluna. Docet au­
tem idem PithflMM hxc in cake iftorumCapinthnorunt
feripta fuifle in eodem veteri exemplari : Explituu*
CajHtu/e fKA Domieut eager Kuroiut , fteriofin lufer.
proterit ( adjicere ) feluiter.
Fafi. «m·
Excarrsum] Sic tum dicebant pro excerptum.
doliarium vetus in codice 1197. bibliothecx
regi* : Excerpit , excarpfa. Vetus codex Eccle­
fia: Lugdunends liftcris Saxonicis icriprus : Excarpjum ex Itho fanSi Hieronymi Preibyteri in
erplanaiioae Efaia Prophète. Item ibidem : Ex*
carpfum ex Hiro beat i Gregorii Paper in Hic^ecbtl Propheta. Vetus Marcyrologium Mf. Expli­
cit Mar. excarpfom. In fronte Codicis Tlieodo-

fiani hxc leguntur in vetulH codtie Mf. a 111 piifiitni viri Hieronymi Bignonii : Sub tempore Ala­
ria Rege Gotorum fuit data fentemia K. hbros
Legum , qui in herarb Regit erant reirufi , excarfum exomntbut libris fuit confcriptum in unum
volumen. Apud Lambecium lib. x. commenta­
riorum de Bibliotheca Vindobonenii pag. 854.
mentio fit veteris chronici Mf. bibliotnecK im­
peratori* qui hunc titulum habet : Exearpfum
de chronica Gregum Epifc. 1'horonachi. Idem erat
titulus, fed emendatior , in codice Alexandri
Petayii Senatoris Parilienfis , ut fidem facit An­
dreas Duchefnius toni. 1. pag. 711. Exca'pjüm
de chronica Greg. Epifc. Thoronaci. Vide. to. IV.
Analeclor. Mabillon. pag. 569.
Jesse F.piscorus ] Ambianeniis, cujus crebra
paiiim eft memoria per illa» tempcftates. Joan­
nes Cordelias, Canonicus Lcmovicenlis, edidit
epitVxlam ejus ad Presbyteros Diirecfis Ambianenfis , quam nonnulli voulut ab eo feriptam
e fle quo tempore legationem obibat apud Irenetn ImperatricemCP. id eft anno dcccii. Ve­
rum ego exiftimo datam illam elle anno dcccxi.
qubd manifeftum lit en emit meri refponlionem
ad qu-clliones quas t.u» Karohis M. Imperator
propefnit univerfis F.nifeopiv 1 egui fui, ut dicetur
inhi. Depolitus tandem eft ab Epifcopatu anuo

1068

Dccerxxi. uti diximus in Notis ad Agobardum
pag-tjx.
Charta divisionis 1 Hanc partitionem re­
gnorum Karoli Imp. dubie fidei elfe ac meritb
numerati potie inter tot fingulariaorii commenta qu* fequiora nebis Crcuia ingeniaque perte­
runt fcnbit Petras Pithonu in Przffnooe od xu.
Scriptores coxtanem Hiftocix Francorum , hinc
petluafus qubd in chartaceo exemplari , Thegani operi recentiore manu fubjunaa fuit. Sed
ego vetufiiditnum illius exemplar teperi in bi­
bliotheca Thuana, iieèt non integrum : eademque 1 Johanne Nauclero edica pridem fuerat, 8c
Aventinus eam memorar m Annaltbus Bosorum.
Immo Eginhardus difertam illius mentionem fa­
cit , fcque eam juffii Impetaeoris ad Leonem Pa­
pam detuldfe, ur ejus lubfcripdonc firmaretur,
lUi pnetered fidem & audoritatem conciliar char­
ta divifionu imperii fafta i Ludovico Pio anno
Dcccxxxvu. cujus omnia ferini capita dcfciipta
funt ad verbum ex illa Karoli ; & tamen ifta
falfi acculata non fuit i Pithoo, qui primus eam
vulgavit in eodem volumine Scripturum co*taueorum. Deniqui hujus diviikmis i Karob faâ*
clara X manifcfta mentio eft in capite tertio Ca­
pitulorum apud Niumaga ftatim poft imperii di­
vi fionem editorum.
Capitular» secundum ] In vetuftitEmo co­
dice manuferipto fanfh Remigii Rementis , qui
dem in bibliothecam Tilianam rcauftatus eft ,
ifta leguntur in elencho veterum Legum Francicarum. Decretis Karoli Regis, Capitula xviii»

TV·»·!
P**. 41»·

Memoratio de 0S0 bannes. Id funt Capitula

xxnif. Id funt Capitula viii. Herae locum ego
interpretor de variis Capitularibus anni dcccvi.
hoc modo : Capitula xvii/. videntur efle Capi­
tula ad Niumaga \ qux iieèt in noftra editione
lint xix. alibi tamen facilè poterant ede tantùm
xviii. conjundis fortalCs in unum xin.de xiv.
in quibus agitur de cupiditate in bonam Cc in
malam partem. Certè non eandem horum Ca­
pitulorum divifionem ac numerum ubique fuifle
patet ex codice Metenfi Se ex editione Bavarica.
Utrobique enim Capitulare iftud dividitur in
capita xvn. tanràffl, iieèt rahft illic eorum dé­
lie qux in noftra editione habentur. Memoratio
de 0S0 banner referri omninb debet ad Capitu­
lare H. anni dcccvi. quod odo illa capita compleâirur qux fub generali appellatione Banni
Domni Karoli Regis 6c Imperaturis continentur,
ut pluribus diximus ad paginam 107. Ex quo
confirmatur fententiâ noftra de repetendis hoc
loco capirulis illis. Capitula xxiitj. intdligenda
funt de Capitulari festo anni i>cccvi.quod ex viginti tribus capitibus conftat ; vigefimum quar­
tum eife poteft narratio de Synodo ΰη&ι Silvef.
tri Pape. Capitula vüj. funt illa qux Capitulare
quartum ejufdem anni conftituunr.
Capitula viii. aodsnda'j Ut hxc Capitula P»t· <«·
repeteremus hoc loco effecit nota in calce appqfita, ex qua colligitur illa fancita, fuilTc poft divtlionem regni. Vide qu* fuprà diximus ad p. 107.
Hæc Capitula ] In veteri codice Ganda- Pxa.447·
venfi qui fuit Heribcrti Rofwcydi , quem Sirmondus viderat, poft Capiularia duo data anno

io6ç

Notæ ad Capitularia.

Teu-X occv. ad Thcodouis villam fequebantur Capi - '
tula fiex. quorum Brimum iu incipiebat : Ur
nel/iu ad nullum

m2

ad pUcitum, Érc. Dcindê

capitula xvuu data Niumaga. Ea ν«Λ fat capi­
tula ftux ilia que in editione Bavarica feqnuntur
ftatuu poft capitula ad Niumaga·- Undè colligi
cvrtù débet ea pertinere ad asniun .factum Im­
peril Katoli Magni. Sane 6 audorûareœ Anfegili
kqui sxJiunus & ordinem ab eo inftirarum cufrudire , hinc quoquè colligemus ea reponenda
eife poft capitula Noviotnagenfia. Nam Anfcgifut
in iniôo librijerœ defaipnt prûnb < Capitula ex­
cel pra ex pruno Capitulari anni quinti, dei»
panera aliquam Capitulorum Noviomagenfiutn,
pofteà priora tria ifturan fau Nos tamen reto
fuimus asttè Capituler· Novâoœagenfe, ne disj ungeremus Capitula qmt in «ditione Canifii con­
juncta & permuta leguntur.
CAPiTvcaaa Noviomao. J Primus hxc ca­
pitula edidit Ametbechius , dein Heroldus. Extabaru in codice Rofweydi. In illis emendandis
«fi nos fumus auâoritare exemplaris Metenfis.
Ixraa Qvadkacssimam] Docet Eginhardus
Katolum hoc anno qnadragefimale jejunium &
iacracüümani Pafchx ibiemnitatem ceiebrafle
apud Noviomagum.
Psi- 41 f·
Capitula sxcxupta Ί Sirmondus ea repofuit poft Capitular· Epifcoporum anni uccci.
quod fuprà •ditum «ft , pas. j $7. Nos verb ad
annum fanum imperii retulimus, quia in edi­
tione Bavarica ftc in Bafileenfi fcquuntur poft Ca­
pitula Noviotnagenfia, dt quia in libro primo
Capitularium defcripca funt poft ultimum caput
Capitularis Noviotnagenfis. In «ditione porté
Bavarica fit in Bafileenfi poft ifta Capitula excerp­
ta ea <2anon· infertum eft caput ultimum Legis
Ripuariorum ·, quod nos fuprà edidimus inter ca­
pitula Katoli M. excerpta ex Lege Longobardo­
rum , cap. ) 1.
f*»· *>r- HiiPANiA sivi avaaatia } Ita habuit ve’’
tu» codex. Non dubito autem quin leponendum
fit Avarie. Atque ita legifle videtur Beatus Rhe­
nanus , lib. x. rerum Germanicarum, pag. 94.
ubi agens de ftatu Galliarum ii Germamanun
fub Francis Regibus Imperatoribus, ita feribit : Saxwiem de» illorum auxilia multa gefta
funt. Si in remotas regionu projiefeendum erat,
pmi Hifpanlam aut Avariant, qtut Noricum ab
Alptbut contingebat . euinque Saxothj fextum
inftruebant. Si coturd Sclavionoi Bahtmoi. duo
tertium inftruSum mittebant. Si iit So rabot„ om­
nes vtnirt cogebantur. Sic fex Frifii tenuiores

Hinc ergb auâoriras conci­
liatur huic Capitulari.
P* «**
Caballauii ] equites, fie diâi à caballis,
car- *Vide Notas Sirmondi ad Capitularia, pag. 79;.
extrema. Vetus Charta Brivatenfis: Clericum verb
feptimum armabant.

aut Caballarium nec ullum luminem nec ullam fe~

Alibi
Caballarii fignificant viros nobiles, equites, Ca» alien, ut in veteri Charta Ruthenenli.
Moataijtate akimalium] id eft, boum.
Eginhardus ad annum dcccx. Tanta fuit iit ea
minam infri bat terminet innet non occidam.

caj’t

expeditione boum peflilentta ut peni nullui tanto

(

1070

T<m.l.

exercitui ftpereffet quin omitti ufque ad unum
interirent. tt non Jolum ibi, jtd etiam per em­
eet Imperatori fitbjtBai provincial in illiui gone·
m animalia nurtahtai immaniff-mi grajjata eft.
Agobardus in libtode grandine Sc tonitruis,cap.
16. Anti hos pauco» annat dtjjeminata tft quae­
dam ftultitia^ tum aftet mortalitas boum , ut di­
cerent Grimaldum Ducem Benevtn orum rranfi
mtfffc hominet aim pulveribus quot /porgerent
per campos & montes, prata fr fontes.

StCVIUM IMMISSUM HA»kAt] Libellus pr«cum Marcellini &-Fauftins, peg. V}. contemptu

P«g· AOK
<ap i>

rerum Jccularium & humane gloria , ad
plerique afftdant. etiam qui fe fecula (r concupifcenne cama abrenuntiaffé gloriantur. Hiero­
nymus in epiftola ad Rufticum : b idt ^fo^uof·
dam, pafiquam renuntiavere Juulo, vefiimentlt
duntaxat fa varii proftffione , non rebut, nihil
de prifiina converfttione muiajjt.

Si atau» m>ii cxsfoliant] Hieronymus in
epitaphio Nepociani : Alu nummum addant
nomma, & marfuptum Jufecantet. matronarum
apu verentur obfequtit t fini duiortt Monachi
fadm filtrant Stcularet.

Epistola gins»alis] data nimitùm ad umverfos tegra Archiepifcopoa, pro iblenui Principum more, ut eorum curi communicat etur
etiam cum Epifcopis in unaquaque provincia.
Undè infrà ait Kartdus -. Nojje itaque s olamur
iualiter tu & fufraganti tui deceatis & injlruatu
'acerdotet Dei (x plebem vobiteommijam dt bap-

€rc. Qux verti· repetuntur ab
Anulario Travirenfi Archiepiicopo in epilogo li­
belli quem is pofteà mifit ad Imperatorem : Ditifmt facramento,

xifti .fcrtnijfimt Ax^ufit, velle voi frire qualiter
nor ξχ noftri fufraganei docertmut populum Dti

Similis ergb huic epiftola
inifta eft ad omnes regni Archiepiicopos j eâque
occafione feriprus ab Amalario eft libellus de or­
dine baptifmi. Editus eft ille ab Henrico Canifio
in tomo fexto Leûionis anriejux, pag. J69. ex
veteri codice Mf. Monafterii Weingarrhenfis,
ubi nullum habebat titulum, neque nosnen auc­
toris perferebat. Canifius conjecit efle Alcuini,
adebque propter iftam conjoâuram relatus «ft
inter illius Opera.Verùm reâè admonuit Sirmotsdus in Notis adTheodulfum, pag. >74, v«rba illa
qux noc retulimus ex epilogo non pofle cadere ia
Alcuinum, qui Epifcopus non fuit, appriœè au­
tem convenire Amaluio Epilfopo Trevirenfi,
cui liber ifte mbuitur in veteri codice Petaviano.
Reâè, inquam. Nam cettum eft hunc libram «x
Cola Canini conje&ura tributum Alcuino fuifle,
cùm anepigraphus effet in codice Weingarthenfi,
ficut! etiam amque nomine auâoris repetitur in
vemftiflimo codice Mf. Monafterii (an& Galli.
Neque fané faiin ab Alcuino pornit, cùm conftet illum multb antè mortuum efle qoàm is liber
fcribemur. Scriptus etenim non eft antè annum
occcx. cùm «o primum anno Amalarius lédet·
ccepetit in Cathedra Trevi rorum, ut docet Chriftophoras Browerus, Alcuinus verb abietic
anno Dccciv. ut «ft ia vita ejus ab auètore eootaneo edita. Prxtereà certum mihi videtur epi­
ftolam iftam Karoli, qux occalionem Amalaijo
fubtninifttavit ut hunc libellum componeret.
dt baptifmi facramento.

*1071

Stephani Baluzii

fcripam fuifle anno dcccxi. ur colligi poteft ex
fecundo Capitulari illius anni. Cxtetum cùm
hxc epiftola general is eflet, aliud illius exemplar
miflùm eft ad Magnum Archiepifcopum Senonenfem, ut reflatur Tbeodnifùs in prxfatione libn de ordine baptifmi. Quarnot iftius libri exem­
plaria viderat Sirtnondus , in quorum tribus infuripeus eft Magno, in quarto verb Joanni. mendosè tamen, ut ipfe eptnarur. Quod omninb ve­
rum eft. Ad nullum quippè alium de lux: argu­
mento fcribcre potuit eo tempore Theodulfus
qudm ad Magnum Metropolitanum fuum. Ha­
bebat Sirtnondus Magni ejufdem brevem libel­
lum de myfterio bapuünatu ad Karoluin Imperarorem , in quo ia ad fetibendum regio juflii
impulfùm teftarur. Repertum eft etiam inter fchedas ejus bteve feripeum ab anonyme editum in
quadam fynodo de his qux Domnus Imperator
Epifcopo* eà tempeftare interrogaverat. Eadem ,
ut poto, occalionc Jeflè Epifcopus Ainbianentu
fcnpfit epiftolam live libellum de ordine baptifmi, qui poft Hineman epiftolas editus eft d
Joanne Cordeùo, cujus verb nos vetuftiflùnum
exemplar habuimus ex bibliotheca Monafterii
Sangalleiùis. Epiftolam potro iftam generalem,
qux heic intcnbinxr Odilberto Atchiepifcopo
Mediolanenfï, nuper publici juris fecit vir clanflimus Joannes Mabillonius.
Odiibxxto AacHisriscoro ] Mediolanenfï,
qui Cathedram diam tenuit ab anno falrem
pcccv. ufquè ad annum occcxiv. Vide Pisricellum in Monumentis Baiilicx Ambiotianx
P»£J»-0-S9·
BatviAXiUM ] Emendatum eft collatione
Gcti cum quinque antiquis exemplaribus, quo­
rum unum extat in Bibliotheca Regia , duo in

Colbenina, quartum in Annalibus Aniancnlibus,
quintum fuit Monafterii S. Remigii Remenfis.

«II.

ViciNTi it una ] Mirum eft cut heic xxt.
tantùmMetropoles regni Francici efle dicantur,
cum xxiv. fuifle conftet. Nam diù antè Karoli
tempora Narbo , Elu£a , & Aqux Sextix, qua­
rum nulla iftic mentio, inter Galliarum Metro­
poles numerabantur. Elufa tamen cur pr.rtermifla iit, facile intclligi poteft. Nam quia excifa
fuerat à Vandalis, ut hdem faciunt vetetesmembranx Lalcurrenies, ac nondum , ut opinor ,
dignitas primx fedis ad Anfcienfem Ecdeliam
tranflata fuerat, Novempopulanix Metropolis
inter exteras regni Francorum nominata non eft ,
quia nulla erat, & Epifcopi illius provincix

IO72

uî ad Concilium Lugdunenfe conventuri erant,
it illuftnftima Natbonenfis Ecclefia, qux cum
duodecim Ecclefias fuffraganeas habebat, Ecclefias nimirùm in ptima Naroonenfi tc in Hifpania
Tartaconenii conflitutas , omiflâ magnam 001ninb difficultatem habet. Certum quippe eft eam
in regno Karoli fuifle, dc Nibridium câ tempeftate Archiepifcopum habuifle, qui Narbonenlem
cathedram tenuit ab an. circiter oeexetx. ufquè ad
tempora Ludovici Pii. Nam qubd aliqui putant
idcb orxtermitram elle quia cùm regni Aquita­
nici nnibus contineretur & Biturigum provincix
addita cllct, non cenfebetut inter Metropole*,
divinatio eft qux nulla probabili coojeâuri aut
ratione nititur. Burdegalam enim potiori jure
oportuit eile omiftam, qux tamen heic inter
Metropole* xxt. numeratur qux in regno Karoli
conftitutx erant. Prrtered omnia vetera monu­
menta clamant Archiepifcopum Narbonenfem
fuam e* tempeftare digniorem retinuiflë, neque
ulla ufpiam mentio feda repetitur ordinationum
in provincia ejus peraâarum i Metropolitanis
Birurigenfi. Sdo illum pofteà mula aulum efle
adversus Narbonenfem , eumque imperio ac
poceftari fux ia fubdere voluifle ut etiam de rebus
ad Ecdeliam ejus pertinentibus eo inconfultO
quali jure Patriarchies difponere prx tumeret
contri fandorum Canosum audbxiatem , ut
Nicolai primi verbis utamur. Verùm ptxterauim
quod ifta tentam non funt regnante KaroloM. ne­
que fub imperio Ludovici Pii, certum eft cona­
tus illos non eb tetendifle ut Narbo Metropolis
non elfes, fed ut juri potriarchico Biturigeniis
Archiepifcopi fubjiceretur. Cur ergb illuftnflima
Ecdelia omifla hoc loco iit inter Metropoles re­
gni Francorum , aliis excutiendum relinquo».
Nicsssaiuvm soDicARET J Poft hxc verba,
ifta adduntur in Annalibus Anianenlibus. Unem

Î

vtrô perttm fibi rtftn tvit, qitm dtdit lientJiSe
Abbeti fanât Salvattrit Anuntnfit Archifltrii »
itdtütu crucû tonin/cit cam gtmmii, brathut
aurtat cuttxua cum gtmmit Λ baltheot aurtat
fimdittr gemmatot, talictt aunt fin argnutu

vel ejftrtaria cam pattntdu & offtrttriu atm axro
& gemmis ermuas. Inter alia d»na dtdtt ü caffidam aaream abi pignera funt beattram omnium

Apoftolarvm. laterei dedit ei fetptram regale ex
chare valdi mirificam fr malta alia dmu gate dinamtrare lugam eft. Ardant gaogai , gai &
Maragda, reltgiafa Manacha, dedit tabalaat lapideam linientem ficat eu. Poft abitum verb

proprium ea tempeftare Metropolitanum non
habebaut, fed Burdegalenli Metropoli fubjedi
étant , quam caput regionit Novcmpopulana
proptetei vocat a udor Chronici Fontanellenlis i
Duchefmo editus. Idem dici poccft dc Ecdelia
Aquenii, Natbonenfis fccundx Metropoli, quam
abii]ue Epifcopo fuifle ab anno circiter nxcvu
ufque ad annum rx cctx vi. docent vulgati Aquen-

faum , frc.

Cum Antiftitum catalogi j qux verb warn digni­
tatem recuperare conata eft in fynodo Francofordienli, inito, ut videtur, coium. Attamen

in argenta, in gemmit pretiofiffimii,. & in omni
fuptluSilL Dedit fororthat fit'u partem earum
legalem ; (r qui.iptid remanftrat , de da pro
anima patra. Maximem pertem thefauri mifit
Romam temporius beati Leonti Papie s &· quic­
quid fuper hoc remanftrat. Sacerdotibui fir peupertbui, ctdienii, tiduit, orphanifque omnia
dilribuitc

ex epiftola Ludovici P11 dc congregandis quatuor
Conciliis anno occcxxix. maniteftum eft Archiepifcopum Aquenfcm , Benedidum videlicet
aut Agcricum , mtei Metropolitanos rcccnferi

Exemplo ifta funt etiam vetuftis illie
temporibus ambitionem fislfindi intraffe in ani­
mos Monachorum.
JcsTa ρακί itioni ] De hac tertia pane thafaurorum Karoli M. intelligendus eft hie Thogani locus cap. 8: Poft patrem /edit iaJapradiSa

palatia i Cr tn primit cum maxima ftftinatiana
jujfit oftendtre fibi emnet thefaurat patrit in aura,

resat

Pa*, «ss.

1073
Tom L

Notæ ad Capitularia.

difiribait: »Ailfibi rtfenrattt prêter aucun mcnfam
argenteam, {«e triformi t efi, in mtdio gaafi trei
cfypei in tutam cutfonBi. Iffam fibi rainait ob
amarem pwu i & tamen mm ali» fruit rede­
mit , food pro patrt tradidu. Mius tabule mentio
fofta non eft io teftamenro Karoli M.

Efiscobo Ray. Eccutie ] Hzc non haben­
tur in Annalfous Amanenfibu*. Pro his verb hzc
que fequuntur fubftirtxa font fraude illius qui ho­
rum Annalium auâor eft : Salvatoreen Jefirn
Chrtfiam m Annianam Monoflerinm.
Abbatbs , Fridbgisus ] Aoftor Annalium
Ansanenfium noluit przterwiffum hoc loco efle
Benediâum Abbatem Anianenfem. itaque fie ibi
feriptum eft ; Abbate t. Benedt3att Ertdegifiu, &c.
♦»».
Bat vu cavItulorvm ] Ifta primus edidit
Heroldus. Polled Goldaftus es inferior tomo temo
Conftitutionum Imperslium pag. t j$. annoque
dcccxix. falsi» adfcripfit. Nam certum eft illa
conftituta a «varolo M. fiiifle j ad eaque omninb
refpidt Ludovicus Pius lib. 4. Capitularium cap.

F<». «>&.

P»« t»··
“F·#·

70. Nos itaque lute Capitula retulimus ad annum
Dcccxit. quia putamus eorum mentionem fieri in
capite nono Capitulorum quz eodem anno Bo­
nonia conftituta funt.
Domi rsmanlant ] Retnanfionem id vocat
Egmhardus in epiftola xvn. ad Rhabanum Ab­

batem Fuldenfem icribens.

Γ«Ι· to».

tot·
’

Cavitulari frimum ] Emendatum eft ope
codicis Metenfis ex quo editum eft i Simsondo.
In codice pottb ilio titulus hic erat : Dt anno
xitt ; in Gandavenfi plenior, ut heic monet Sir­
mondus. Andorttatcm his capitulis addit Eginhardus,cujus hzc fiint verba ad annum occcxtii.
Concilia firaçué jufiû tins faper fiatu Ecclefiarum
corrigenda per totam Galliam ab Epift opu cele­
brata font : quorum unum Moguntiect . alitrum
Remit, tertium Turonic, quartum Cabilloni ,
fuinnmi Attlati congregatum efl. Er Conflituttor.umqux in fingulttfaSx font, collatio coram Im­
peratore in ilto coavttuu habit» t id eft , in con­
ventu Aquifgianenfi.
Ds Mowastiriis ] Domnus Lucas Dacherius cùm in veteti codice Corbeienfi repenflet
?uzdam capitula quibus pnrfixum erat nomen
. Bonifiacn Archiepifcopi , putavit ea non in­
digna luce, atque propter hanc caufam illa vul­
gavit in tooM> nono fui Spicilegii. Vir dariflimus
Carolus le Cointe in Annalibus ecdefiaftid s Francocum tom. vt. pag. <60. dc feq. pronuntiat ca­
pitula ilia poftenora efle zvo Bomfacii- Reâè
fané. Nam nos jemdiù deprehenderamus illa non
pofle efle Bonifacii, cùm plerzque Conftu ut to­
nes illic defcripcz fine pofteriorum temporum ,
&' fumptz omnes fermé fint ex hbris Capitulalarium. Reperiuntur in antiquis codicibus excerp­
ts ftudiofonsm ex Capitularibus Regum noftro­
rum , cum hoc titulo aur fimili : Ex Canciho
Repeat, cut tnterfoit Bontfacius Romana ftdu
Leganti. Proclive edet exiftimare ea efle ada in
Synodo quapiam celeberrima , nifi kiremus pofterlores tres Iforos Capitularium , ex quibus ut
plurimum hxc excerpta fumpta elfe antinadverrimus, incipere À duobus Conciliis quibus inter­
fuit fandus Botufacius. Sed ut ad Colleâionem à
Tom. JL

1074

Dacberio edicam redeamus, incipit illa à capite
Tou. !.
ducentefimo labn fexti Capitularium, ex quo
fumpta finit pleraque ejuldem Coilcdiouis capi­
tula. Iftud verb de quo nunc agimus, extat in
eadem Coliedionecap. 14. iifdem otniuno verbis
quibus legitur in editione noftra.
Ur pluris ] Et hoc quoquè caput extat nu- Ibid csp.s.
mero 15. inter capitula quz edita funt m tomoix.
Spicilegii Dacheriani. Vide Cozciluim Clovesboviz cap. 19.
Populus intilligiri ] In Concilio Turn- ib»d. < >4
nenfi 111. cap. 17. ptzcipicur ut homilias de fide
catholica quifque Epifcoporum transierre ftudeat
in rufticam Romanam linguam aut Theotifcam,
qub facilius cundr poihnt intdligete quz dicun­

tur.
Ur PaxsarriRi ] Estât in eadem Colledione
p·» t»
Dacherianacap. $. & lib. y. Capitular, cap. 1 4 j.
‘Ι­
Α: Addit. 111. cap. y f.
Ut unusquisque ] Iftud quoque extat m ea- ibid <■ »1·
dem Colledione cap. 9.
Ur Passera cri] Item iftud in eadem Collecρ«χ »·<
none eft cap. 8.
«f "

Lags Salica ] Janus à Colla in titulum fecun­
dum libri fecundi Deci et* hum pag. 3 }8.ioquens
de Lege Salica, Gundobada, & Romana ; Hat
eam tret Lagei dià tataSai & tUiiarar in hac re­
gna retnanfiffe confiai vtl ex excerptu capiivln à
Canlo Magno ex triplici Lege , id efi, Salica .
Guedobnlda, & Romana. aux Mfi. habet
doStJJimut Sotietatit Jefo Ertjbjur databat Sirmondat.
Gundobada ] Vetus exemplat Sitmondi, item *h<d.
que Remenfe S. Remigii & Divionenfc habent
Gaenbata. Quod idem eft. Advenus hanc Legem,
nimirùm advenus illam panem in qua monomachia ptzcipicur ad difeemendas res dubias &
obfcuras, librum fcnplit Agobardus Atchiepifcopus Lugdunenfis.
In valatio aquis ] ubi habitum i Karolo ge­
neralem fuifle conventum anno occcxin. docet
Egmhardus , & in eo Ludovicum à Karolo con­
fortem impetii fadum efle , Betnardum vero
Reeem Italic.
Aliis malis ] Iu codex Divionenfis, cui ionP·»
fentiunt emendationes manu Joannis Γ1Ι11 appo- c,p
firz in libto Remenfi. Codex Palatinus habet alta
mala. Quz ledio extat etiam in antiquis exem­
plaribus Pitbtri St Sirmondi.
QuzCnk. plv. uiatNT ] In codice Remenfi
emendatum eft manu Joannts Tdii , ^uod Λ
(hrifitant t devitari dtbtntvr. Quod indicat
emendationes ilias à T1I10 deferiptas eife ex vetufto quodam libto nobis ignotoLutarios habxant ] ad capiendos lupos , qui P»| <*'
him regnum Francorum valde infeftabant. Fio- tap ’
thatius Epifcopus Tullenfis epift. id. Lapomm
rabidd infefiottont animat homtnam Ckrifiianai
fubtto necari videmtci.
Ptites luporum ] Vide fuprà pag. 341. in
Capitulari de villis Imperatoris cap. 69.
Vinnas ] id eft , plicaturas , ut interpretatur
P»a »”·
vir dariflimus Joannes Mabillonias in Notis ad tap· ‘*‘
librum primum miraculorum S. Gentem Epif­
eopi Parifienfis pag. 106. & pag 118. dbi refert
Przceprum Luoovici Pu de Karoli vemu

r

Stephani Baluzii
Tbm. I
Ut n QVI» «X «»«- ] Sic legendum eft «
lbtd.c.·» Ubetur in codice Palatino, Pitbceano, A Sirmondico. Sed hxc dt fidtlibus nofiru non extant
in Dririonenfi.

Comparis ] Ita omnes codices porter Palati­
num , qui CMa^erÜKi habet. Ita etiam manu
Tilii emundatum legi in oodice Remenfi.
Psg. ”'·

Cafttuia χινι. ] Capitula ifta in codice
S.Vincendi Mettniu habent hunc titulum : Noti­
tia vtl tommtmoratio dt Ult tuva qua /e td
amortm habet. In. Navanico : Notitit vtl comme­
moratio dt illu fux am mener1 dtbtnt. In Metenfi poftta funt poft librum Legis Sali» , in
Navanico poft capitula qux LudovicusPius Legi
Salies addidit : 01 fuit aut tx Itvi caufa . (rc.
& poft capitula de legatione Miliorum. Ararim
verb in eodem codice Navarrico fequitur Capi­
tulare duplex Karoli M. r :um nino quinto
imperii apud Theodonis v.ium. Adfcriplimusea

anno dccçxiii. quia fcrip: im vidimus in Chro­
nico Movflîacenu Karolum eo anno tnenfe Sep­
tembri fecuTe magnum cvnventum populi apud
Aquis palarium de omni 1 egno vel imperio luo,
ic ad eum convenifle Epicopos, Abbates, A
Comites , Ac Senatum Francorum , Ac ibidem
conftiruifle capitula nutntro -rtt/. dt ctufit qua
erani ntctffaria Eccltfia Dti Gr Chrtfiiano popu­
lo. Illud interim heic admoneo , tempus iftius
conventus in antiquis exemplaribus Anianenfi A
Canigonenfi refern ad tnenfem Februarium , Ac
ei, prxter Epifcopo*, Abbates, Ac Comites Ac
Senarum Francorum , interfaiflè etiam Presby­
teros Ac Diaconos.

Hantradam ] Codex Navarricus, handra-

Ibid- c. o.

dam.
Pag· t»·
op ié·
Pag. »<»c*p.>s.
Pag. ,14.
c*p ♦'·

Lioavirit ] Navarricus, plagaverit.
_

Wirdira ] Navarricus, mariera.
S’ Qo,i °* rioo ] Navarricus : Si quis propter Udum fuum ptr aliquas caufas, Crc.

Pag. m.
Capitulars admonitionis ] Edita pridem
ru A4- Suerunt hxc capitula i Joanne Cordeûo tanquam
verOtia G- eflent Jefle Epifcopi Ambianenlis. Non funt aurem Jefle, fed Karoli Magni , data, ut opinor,
p*g. ‘n
Miliis dominicis. Error onus ex eo qubd in co­
dice quo Cordelius ufu» eft fubjeda erant epifto­
lx Jeue Ambianenlis de dua didum eft fuprà
pag. i o6r. At in veteri codice Sangallenlîs Mo­
nafterii non apparent, Ac finis epiftolx Jefle eft
in capite quoa habet hunc titulum in editione
Cordefiana : Dt confirmatione corporii fr fanguintt Chrifii. Reâè fané. Hxc eft enim ultima
quxftiotium de quibus Karolus M. interrogave­

rat Epifcopos, ut patet ex epiftola ejus ad Odilnertum Axchiepifcqpum Mediolanenfem A ex
libro Theodulh Epifcopi Aurdianenfis de ordine
baptifmi. itaque heic efle debuit finis epiftolx
Jefle. Polled addita eft d quodam ftudiolo alia
lucubratio de traditione baptifmi, propter fimilirudinem argumenti, deindè verb ifta capitula :
qux quoniam conjuncta erant in vereri codice
cum epiftola Jefle , pronum erat exiftimare ea
omnia elle ejufdem auctoris.

1076

Serviunt 1 Editio Cocdchana, coaveaàtnr.

Tou-1.
Pag.

Capitulari Pimtni ] In eo edendo ufi fu-

fiv
hi.

mu , ud diâum illic eft , duobus antiquis co­
dicibus mamderipeis, u» bibliochecx Thuanx »

altero Monafterii SaugaUenfis. Quoniam verb
plurima iftius Edi& capita extant in libris Legum
Longobardicarnm, bine etiam ea emendavimus,
adhibitis duobus antiquis exempkribus Legis
Longobardorum qux n*u»c extant in Bibliotheca

»

Regia.

Rscnum nostrum 1 Codex Thuanus Ac heic
A infrd cap. 9. legit ia/rd rtgno aoftro.

Pag-

tu.

’*

Et ruriLiis j Hxc défunt in omnibus editio­
nibus Ac antiquis exemplaribus , uno regio ex­
cepto. Addenda tamen efle probant varia Principum noftrorum Edifta per eas tetnpeftates edita.
Omnibus ] Codex Thuanus legit hominihut,
omninb malè. Sic infrd cap. 11. Amerbachii
editio habet homiatr in Capitulari Kaioh M. pro
eo quod alix editiones & vetullt codices redè
habent omtiet. Suetus olim Librariis error, ut in­
numeris exemplis oftendi poflèt. Aliqua tamen
ponenda funt, ut adjumento fint iis qui veterum
ocripronim lucubrationes emendare conantur.
Apud Avitum Viennenfem Epifcopum in epiftola
tertia pag. j 1. legitur : Quaji λολ minâtfit Dtum
ptnttrajjt cotulùfa quàm homini patuife cttltftia.
Heic tamen verus codex Petri Mamxhi Senatoris
Gratianopolirani feriptum habet omnia pro ho~
mint. In libro quinto Legis Wifigothorum tit. 7.
cap. 1». Obftquiu hominum rtUgari honeflato
nulli finitur. Quo loco veruftilBmus codex Moyffiacenfis Monafterii legit omniam pro hominum.
Contrd lib. t. tit. 4. cap. 1 j. pro eo quod editio­
nes reâé habent Omntt veri proximat & vtcinot
vtnator anti commentât, idem codex legit Hominti. Et lib. p. tit. a. cap. I. progcntrali omnium
progrtjjione pradixonut. idem codex vetus habet

hominum. Capitulare primum anni dcclxxxix.
cap. j·. habet in titulo Homirubus in codice
Thuano. Et tamen certum eft heic Legi debere
Omnibui. Denique in libro fexco Capitularium
cap. dt. in vulgatis editionibus fcriptum eft : Illas
homints . Crc. quam le&onem confirmant ve­
tera exemplaria Tilianum & Colbertinum. In
Bellovacetui tamen , in Sangallenfi, A >0 Nocmannico legitur: Illas omnei, &c. eamque lec­
tionem nos retinuimus, quia lincerior videtur.
Alia tamen bona eft.

Jussionem Karoli ]Refptxitt inquit gloffa
in uno codice regio , Legem Karoli Ut Comités
pltniter. Extat intet capitula Karoli M. excerpta
ex Lege Longobatdotutn cap. 14.
Dimissoria ] lea codex Thuanus. Cxteri Ac IUd.cap.
editiones tegunt dimijjorto. Utraque leâio bona
eft. In libro tertio Legis Longobardorum legitur ,
fint dimijforio Epifcopi Jui dt cujut parochia funt.
Sed hxc verba , dt cujus parochiafunt . videntur
*
efle ex gloflemate.
Vassis ] Codex Thuanus Ac heic & alibi ha- Ibid.cap.

1077

Notæ ad Capitularia.

ΓβΜ. L bec Baffît, fie tajalatico pro vaffallatico. Nimi­
rum bber fcripeus eft in Longobardia, ubi Bafliim
duebant pro vaflo ; at pent ex chartulario Caûuricntî, ex hiftocia Principum Longobardorum
Camilli Peregrin», & ex variis inftrutnenri* qux
Ferdinandus ughellus edidit in tomis Italie faerx.
M* m.
Vai s allatro ] Codex Sangallenfis habet
yajfatic·.

c«F· *

Comitato ] Thuanus, voluntate.
Pro qua causa aut culpa ] Sic legitur

in
codice Thuano fic in Sangallenft; Se ita legendum,
licet verba aut culpa defiat in plurimis Manufcriutia.
Inuenos ] CodexThuanus, Dei awrw. Foeti
legendum eft, i» Dei nemine.
Ibid.c. a Hominibus libillaiuis] kaeodex SangallenΓι*& liba Legis Longobardorum. Thuanus nabet,
de hammer UMartm. LibeUarii funt qui per
chartam fa£H funt liberi , ut diximus Cupri ad
capitula Karoli M. excerpta ex Lege Longobar­
dorum , cap. 10.
In tempore Lowgobarxsor.' Hxc eft k<rio
rodicis Sangalleuits. Thuanus : nifificut à temport Longobardorum eenun fuit cen/iirrade. In
( editionibus Legis Longobardorum legitur. rufi
Jicut Λ longo tempore fuerit confuetudo.
ibid-c. s.

Domno nostro] Sic legirut inantiquis

excr·-•laribus Thuano fic Sangallenfi. In libro cerno
Legis Longobardorum feriptum eft : d diBe patre
tuftro confirmata.

P»l

iit.

'·9'

Down. n. Karoli Rxgis ] Codex Thuanus t
Domna noftra Karolo Rege. Sangalleufis, Domna
ua/lra Kanda Regii.
Portur as ] It* codex Thuanus. Sangaller1' -,
perterar. Sed in editione qux extat in libro tertio
Legis Longobardorum legitur portui.
Ipsa plumina ] Codex Sangallenbs habet »pfiufiuminai.

Ibid. C. KL

K>id. c. n.
H>id.c->a

fbid. c. i).

Ibid. c. i*.
P*·· «ntar'>T'

&>>d.c.M.

>. incodice Thuano t illi Judici ad C 'n.tum pa·
latii potfcntttur . pro ad Comitum piadiu pre·
fiuttat. Item cap. ia. in codice fandi Remigii
Remenfis : Capituli veri f«i boni memerin geniter nofter ia fiteaalatie conftituit. Ubi legendum ,
ia futi placiti». Iu libro quinto Capitularium cap.
r I j. legitur : five ia exercitu , five ia palatio.

Quo eoam modo legitur lib. 4. cap. 11. ubi caput
iftud extat. Et tamen codex Bdlovacenlis heic in
libro quinto legit ia placno. In charta Locharii
Regis P rovincix , qux edita eft in tomo duodeci­
mo Spicilegii Dacheriani, legitur : Xd diBum
itaque palatium jam vocitatu». Uhi legendum
efle ad placitum probant illa qux paulb poft fequuntur. Apud Fulbertum in Epiftola 14. redè
editum eft : Îpoati venire ad placitum. Sed in ve­
teri codice Trecenti legitur, fpenti venire ad pa­
latium. Muirb plura exempla repet i et qui curiosd
vetuAos codices excutiet. Nobis ifta fufticmnt.
Per comi atom viri sui ] Codex Thuanus ,
Pig.tta.
per eomniato. Editio Bavarica , per commeatum. C’P· *♦■
Lib. {.Legis Longobardorum , per licentiam viri
fiu. Hinc ergb accepit GoIdilLu.
Da mancipiis 1 Idem codex Thuanus, De
maaeipiai. Infti , r ‘tr n mancipia».

Inouirunt ’ l i (..«dice
rant fic induerant.

Thuano legitur vot.

u>i<Lc.»s.
jtid.r. ,0.

Dt his inl. bras. j Idem codex, dr hat in- p»f
licitai peafumptionei.
<..ir i··
Ds PRAVIS J Item ibidem « De pravo» ilùi luI(Lc>
Sommet.
Dilatations ] Ibidem modera:i me.
Π id.v 11.
Hac nle. crimina] Ibidem, ka» aefandat Ibid-c.^.
criminat.
Macnvm conturbium] Intelliguconjuratio. Ibid-c. n.
Ium anni Dcotcti. in Italia fa&amd Pippino &
iutSufdam Franci», qui fe crudelitatem Faflradte
leginu ferre aen poffe afieveraSant, atque idei

Eginhardus air.
Vide Chronicon Moydiacenie , fic Chronkon
S. Galli editam à Duchefhio.
videtur.
Domni Regis ruerit ] Codex Thuanus ,
Quantum ] In codice Thuano fic in libro ter­
Domni Regi» non fuerit.
tio Legis Longobardorum legitur anemadd.
Placuit nobis ] Caput iftud karolo M. tri­
Fore censiti ] Legendum arbitror ferenfihu.
buitur in vulgaris editionibus Legis LongobatCaoutiftud, ut vides, valdèmutilumeft, non
doram. Sed vetera exemplaria Pippini Imperato­ injuria temporum , neque per incuriam poiTertoris nomen heic adfcripcum habent.
rum, fed per cujufdam ineptam curiofitatem, qui
Ibiuim talem ] Codex Thuanus , iiidtm hauddubic imaginem quandam heic repertam ha­
ex'ndi talem.
bere apud fe voluit, atque ideb aliquam partem
Stitit nobis ] Codex Sangtllenlis : Stetit ·»· iftius Capituli refecavit.
ii» de illoi homine» Longehardei.
Cautula excerpta ] Conlata funt cum duo­
Usi voluerint ] Idem codex i cui voluerit » bus antiquis exemplaribus Biblkxbocx Regixfi commendatu» non eft , fient à temple LoaNon omnia porrb Pippini capitula hek potui­
gehar deruat.
mus qux leguntur in codice Legis Longobar­
Sicut in tempore ] Hxc * qua fcquunas dorum, fed ea tantum qux in fuperN» Capitulari
non habentur in codice Thuano.
non extant.
Ut quiconque ] De hoc capitulo & fequenActionarhs] id eft , ia rtias aftntihtt. ut
nbus ufque ad trigefimum vide qux fupri did* ait glofla interlinearis in uno codice regio. Rofunt ad Capitulare anni dccxcui.
âè. vui enim heic Aâionarii vocantur, Agentes
Si ipsum defendat. ]CodexThuanus, ft ipfi alibi dicuntur. Vide Bignonii Notas ad Msrculdtfindaat.
6«» » f*g· I9A.
Quicunque ] Caput iftud editum primé Fuit
Palatium] Editio Bavarica placitum. Ni­
hil vulgatius in veteribus libris, in quibus fre­ à Karolo Magno , deinde verb repetitum i Pipquenter legas placitum pro palatium fie palatium pino- Extat autem in hbro tertio Capitularium ,
pro placitum. Capitulare anni nccuuux. cap. can. 1J. fic lib. 6. cap. ayj.
Pl ACU 1Τ nobis ] Codex Thuanus t Ptocuil MSii de illa ftmituu cuja» meritu» in Frenem ejfe

Tom.1.

in necem Regii con/piraverant, ut

Yyj *

P*R· «♦*·
c»9 tr·

Pm- k< ■

jbu_t,,·.

p^.
**R· *·

m».

Pag.ut·

(**< *■

1079
τ9μ1·

Mimam

Stephani Baluzii
S. Jomannis] Venu nota marginalis

in uno codice regio : Hoc idto dieu fuie pax tut­
ti fiftum finSt Johannu fiBa fisu hoc Left. Std

IO8O

firvrotu fttdt Comitibus fisttrt confutvtrunt ttm
Spent f «dm tettri.

{bid c ■«·

Ibid c. i*.

p«t <4trap·»*·

ttr juftitttm accipias. Capitulare anni dcccxxii.
de caulis Monafterii S. Crucis Pidavienlis cap.

8. Advocatus ttrum ptr ft jufinitm fttttt v
tetipitt.
p»f

ibid c. 1.

I.

Amrisiohem] id eft, earn partem ten* in- £■>* ,π·
culix quam ipfi «x cooccftione Regum vd Co- c>r* **
mirutn excolendam fumpfenUit, ut patec ex Prscepto Karoli M. odito fuprl pag. 499. Ac ex ifto
haudddbiè Bohenus codicem in quo eadem nota LudoviciPracepro cap. j. Vide PetromCafapodeferipta erat. Ipfe enim 6c loquitur ad hanc ip­ vam in rraâatudeFrancoallodio lib. 1 .cap. to.
fum locum : Hat Ltxfilia fuit entifcfin bttut
Datum Kal. Jan. ] Extat in Chartulario p* r>*'
Johan rus Bapufia, fia poft cjifidtm Msjfitn vaArchiepifcopt Natbooenfis Perceptum Ludovici
Itrt volait Pipinus.
Pii eodem die datum in gratiam cujufdam ho­
Si francos est ] Eadem glodà.·Httc Ltxgtminis nomine Joannis, qui Aquifgranum ad Im­
neralss tft, etc ideè fiecml. Saltcos qua dt Fren­
peratorem venerat pro confirmanone aprifionis
to dieu. Fiant» tnim lit» dieu qttiu Fretui id
hur. Hine verb colligi poteft ilium ab Hifoamsin
tfi Stliti tmi hune Ltgttn run toftbantttr jurare
regno Francorum commorantibus minum ad
<>m deodecun, fed itt uju habtbant jurtrt asm
Principem ut communem omnium caufam age
ftptem dt alsis caufis.
ret, fuam privatam non omilifl·.
Jursi ] Eadem dodâ : H«c littera videtur
ErtjTOLA a» Armqnem 1 Ejus initium tantum Py. >*»prariptrt perjurium fitri. Quoi wnrui ttrti Ltx
pofuimus, quia extera limi lia funt ei que ad Siinhibes. Pidc sur «mm jubere debere jurtrt fi non
chariiun BurdegalenfewCArchiepilcopum mifta
audifie oued audivit. Ergb fit exponendum tfi .
eit Iftius verô exemplat ad nos mdTum i clarifid eft, fs qutdem fUd latro fusfie. & firmiter neffunoConringio eft e> codice Mf. membranaceo;
cieru arm latronem effe. Std fuit lustra hoc pais
perantiquo bibliotheca Juli* que eft Helmsfta«Μ vidttur , alutr ab aliis txponxur fit. Id tfi : dii.
Si diRum fueru jvtd ipfi audivu , quamvis ntfConventum EeiscoeoRUMf Vide Notas ad
titr firmster, ttu film jurtt, Crc.
librum primum Capitnlarium cap. 81.
Ev_rcitai.es ] id eft . miliiiam exercentes ,
Hac camtula j. Quatuor horum Capitulo- P·*· tft·
ut habet eadem gloifa. Donationes Eccfefi* Salisrum vetera exemplaria habuimus , unum è Bi­
burgenfit apud Canifium to. vi. pag. i » j i. tum
bliotheca Thuana, alterum ex Bigotiana, tertium
commanentibus ibidem fervss & tins txtrcisaliquod fuit fandi Remigii Remenns, qua num S.
bui hominibus triginta. Et pag. 115a. turn omni­
Vincendi Laudunenfu. Meminit aurem horum
bus apptndttiit fin & manjss Ix. inter ftrvos (jr Capitulorum auâor vit* Ludovici Pii apud Dutnbuttlti ntenon & exertstaies honunts.
chefnium tom. 1. pag. 19t. Ad eadem refpicii
In mvndio ] in definfione, inquit eadem glof
Formula oâava Appendicis Marculfifa. Vide Gloflographot. Interdum tamen aha eft
Charta mvisionu ] Eginhardus de hadmp«g. inbgnificatio hujus vocabuli, ut in Capitulari anni
perii divifione agens in Annalibus , ait eam â
Ludovico peraâam in generali populi conventu
occxciii. cap. 11.
De mis hominibus ] Hrc Lex Pippino πί- apud Aquifgranum habito, ibique Lothanum co­
buitiir in vulgatis editionibus. In uno exemplari
ronarum ac nominisatque imperii focium fuiffe
tegio feriptum primo fuit in titulo : Imperator
conftitutum, artaro* Imperatoris filios Reges ap­
Pippinui. Deinde Pippini nomen jugulatum eft,
pellatos , unum Aquitanis, alterum Bajoarue
dc repohtutn : Imperator Loihtriui. In altero difprzfeâum. Idem in Epiftola {4. feribit Ludovitin&e tribuitur Lothario.
cum , aim Lothanum in Coaetarem nominis dc
tegni
confenfu totius populi Cui affiimpfit, fibi
Excubias r vatic as ] id tfi .fervitium ad pon­
pnrcepiflè Ut Lotharii curam serem, ac illum de
tes reftturtndos, inquit au&or gloff* paulô antè
moribus corrigendis ftc honeftis atque utilibus fo­
laudat*. Altus codex regius legit pro txcubus pu­
dandis fedulb commoneret. In Annalibus Aniablicis.
neniibus & in Chronico Moyffiacenii ifta de regni
Justit. fac. et susctr.l Katoli Marrelli epifdiviftone leguntur, que ad inftirnnun noftrum
toL pro Bonifacio Mtffô fandi Petti fuprà pag.
omninb pertinent. Anno DCCCXKIL Lu­
75 a. in tt rauone ut juftitiam reddat & fimih-

y>ie «m fteiim. fed ufyut ad tUudfiftum. Amê
pottrani omnibus bomimbus innettfii , ideè poft
ftftiai obfirvori praetpu in ptrpesuum. Vident

Fit. ne
<«p <>■

Toot.

PajOcettum trimum) Contulimus Illud cum
veteu exemplari quod extar in archivo Archiepiiicopi Natbonenfis. Vide Capitularia KaroliM.
pig. 499. At Capitula Karoli Calvi tit. vt.

Si cut catebi liberi ] Ad hunc locum ref
penile ndecur Karolus Simplex in Prrcepto pro
Îuodam Theodofio , quod extat in Chartulario
ionafteri fanfti Petri Rodenin : Ipfi verb hemints <fui in fupradiHis villts httbittnt vtl ktbittiuri fint tale tbftquiitm vtl tale fervitium fitpradiHo rhtodofio vtl htrtdibus fuis fanons vtl

dovicus Imp. opud dptis ptlotium tdtbrtvit
Poftha. Et tn ipfi nfintt jtffit ejfe ibi conventum

m*gn>m popidi de omni regne vtl Imperio fio
opud dtuis Sedem rtfttm. id eft, Epifiopos t Ab­
botts . Comites. & majores natu Frentonem. Et
manifeftovu tit myfitrimn tonjili fit, puod eo·
giseverat , ut conftuuertt nmtm de filiis fuit Im­

peratorem. Hebebat enim ire. filios ex uxore Ermtngarda Regino. Nonun uni Cloterius. nomen
fecundi Pipinut. (rnomtn tertii Ludovicus. Tune
omni populo plexuit ut ipfi, fi vivente, conftitue·
ret >num «x filiis fuit bnptrotorm, fitut Kerolui poter ejus fecerat ipfum. Tunc tribut diebus
jejunotum eft ab omni populo , ac letanto foda.
Poft hacjamdiSus Imptrttor Clotarium, quierat
major natu, Imperatorem clepis t ac ptr coronam

1081
Τ·μ L

Notae ad Capitularia.

auream tradidit ei Imperium, populit aalamantibut & deccntAut .· Vivat Imperator Clotariut.
FaSa tfi autem botitia WfM m populo du dio.
Et ipfi Imperator ktdutt Dominum . dicent :
BenedeBut u , DmunDum tufier . oui dedtfii
hodk e* femine meo confidentem in folio me· ,
videnttbut eculit tutu. Hanc regni divifiomm

poftoi Ludovicus anno dcccxxi. ia conventu
apud Noviomagum habito Kaleodis Maii reci­
tari fecii, A àcunOisProceribus qui umealfuêre
confirmari j ut leguur in Annalibus Eginhardi
& in vita Ludovici Pii. Er hac quidem diù man­
ière , donec abalienatis i past· filiorum animis
propter Juditham Ac filium ejus Karolum, cui poftea Calvo cognomen hxfu , Ludovicus nomen
Lochani otmnr in Diplomatibus Ac EAiAis. Hinc
mota Lotharii ira, ut paret ex epiftola flebili Ago
bardi Accfaiepifcopi Lugdunesms ad Ludovicum
•undem. Hinc ille Tragadix in Pium excitare,
qux in veteri Chronico S. Galli dedecus Franco­
rum menti» dicuntur.
Nostua kiecnoN· ] In Annalibus Anianentibus, quos fuprà defcripmnus, legitur Clotarium
à Ludovico patre imperatorem tuifle elaâum ,
populis accumantibns. Videommnb Agobardi
fcptfcdam debdem , cap. 4.
Populi iuction· ] Hk locus poftulare vide­
tur ut heic quorandam Annalium Ac veterum li
btorum verba excutiamus, «quibus colligi pofle
primi fronte videtur Regum noftrorum fucceflionem iu regno paterno ad populi fnflragia pertinuifle antiquitus. Nam in Chronico brevi Auâoris
inceni quod Andréas DucAeituiu edidit ex bi­
bliotheca Alexandri Petavii ita difenè fcripeum
eft intonso tertio SawcocumhiftorueFinncorum,
pag. i ÿo. Ptpptmu Ara moritur- fir flint ) Leg.
fibi tfoi ) Karohu fir Karelomemnut deguntur m
regnv. Quod Eginhardus afin verbis eutreffit, eos
fcribeiu ron/rx/u omnium Francorum Reges crea­
tos elle. Ac ianè Hodoardus lib. 4. hiftorix Re­
menfis cap. 5· refert Fulœnem Arehiepifcopum
Remenftm, cùm ad ArmiMum Regem Tranirtienenfem fenberet de eieâion· A coronatione Ka­
roli 111. quem vulgb Simplicem vocanpts, cauûmque redderet cur eum Franci Regem non feciflènt ftatim poft mortem Karoli CraC Impera­
toris, dixtfleeom tunc admodum corpore fiinul
& fcientil parvulum exdtifl·, nec regni guberna­
culis idoneum fuifle,Er infiarut immaneffimd Normaunorum perfocutioat. perieuiefum trot. tutu
am tiigtrt. Idem paolè poft refpondens eiddn

Arnulfo, qui querebatur qubd Franci fine ipfius
confilio Karolum eiagdTent, marem Franceruai
tfirit ftcuu fi fotfit, fMHuu met /rm/wr fue­
rit ut Rege detrdrute alium de regia fiupt vel
fucctfiioae fine nfooBu vel interrogatione eufiffuoiu)irti aut pottntiorit Regit eugrreer. Prie-

terei in ordine ad ordinandum Regem Franco­
rum , qui ab Hugpne Menardo editus eft in cake
libri (aeramentorum , duo Epifcopi alloquuntur

populum m Ecdifit. 'mquirtnitt eorum volunta­
tem. Et in oratione de confecrauone Regis ita ha­
betur : faptr hunt famulum tuum, puem fapplici
devotione ia regnum Francorum pariter eligimm,
benediSionum tuarum doaa multiplica. Deniquè

1082*

minis primi legitur Regis Francorum eleâionem
ad Arehiepifcopum Remenftm tnaximè pertine­
te , & Plubppum à Gervaiio Rcmenfi Aichiepifcopo eleâum eflè annuente patre ejus Heanca
Quam Formulam ufque ad hxc dumi tempora
conlervatam efle fidem faciunt aûa coronationis
Heacki IV. & Ludovici XIII. Hxc funt, opi­
nor , qux ad ftabiliewdum populi jus in eledione
Regum Francorum dici poflunt. Sed comti hxc
magna validaque argumenta leguntur in vetuftis
aultoribus & monumentis, qux regnum filiis
Regum jute fucceffionis deberi oftendunt ira manifeftè ut neccfle omninb fit eleâionem illam in­
terpretari fimpiidter de confecrationc, cùm is
qui Rex antei erat, in (blenni ac publico Epifcoporum Ac Procerum conventu declaratur paterni
aut aviti regni hxrcs atque fuccefloc. Hanc inter­
pretationem efle legitimam probatur ex ordine ad
ordinandum Regem , in quo hxc Regi dicuntur
emendata ex veteri codice Mf. Ecclefix Remen­
tis ·. &a & ruine amodo jiaium gutm huc ufyue
paterttd [uettffmte ttnutfii hereditarie jure ubi
delegatum. Reges enim Francorum ex genere pro­

dire docent munes veteres. Agmen ducet Agithias, qui de Francis agens lib. 1. hxc fcnbit ·. Fi­
lii patrAtu itt nanum fiucedum. Idem infti loquens de Theodebaldo Theodeberti filio : Theodibaldut ita^ui ejut filuu m regno fuatdit .· oui

quidem tamttfi juvenii admodum atque adkua Jub
magtfiri cura fofittuiiontque tftt. pmria tamen
Lex eunt ad nguuui vocabat. Idem (cribic fanâus

Gregorius Papa Romanus, cujus hxc funt verba
ex homifia decima in Evangelia ·. Iit Perfarum quomti Fraacorumque terra Reges tu gtnerjt proitui. Quem locum laudant Karolus Calvus in
prodamarione adversos Venilonem Ac Fulco
Remenfis Archiepifcopus apud Flodoardum. No­
vent ifta Karolus M. cumdivifionem regni fm infbtuerer inter filios fuos. Nam licèt Egtnhardus
fcnbat aftam illam fuifle in conventu quem Im­
perator habuit anna acccvi. cum Primoribus
& Optimatibus Francorum, Chartamque divifionis Imperii à Katolo editam jurejurando ab Opti­
matibus Francorum confirmatam fuifle, ipfe ta­
men eam peregit ablque populi fuflragiis, nulla
confenfus Procerum mentione faftâ, eodem jure
quo pacer bona fua liberis fuis tanquâm naturali
dus heredibus relinquit. Quod confirmatur ex his
qux Theganus fcribit in capite fexto de Geftis Lu­
dovici Pu. Itaque Karolus Calvus regni panem
accepit paterni donatione, ut ad Ludovicum Germamx Regem fcribunt Epifcopi Provinciarum
Remenfis Bc Rocomagenfis in titulo xxvu. Ca­
pitulorum Karoli Calvi., cap- 7. Et titulo >n,
cap. 4. Epifcopi apud Theodonis villam congre­
gati afloquentes eundam Karolum, aiunt regnum
uli hereditate rdiâum fùiilè. Vetiflûna igitur eft
adnotatio qux extat hoc loco in aââs coronationis
Hentici IV. Ac Ludovici XIII. nimirùm iftum
populi confenfum accipiendum non eflè de de
ftione, fed de fubje&ione, obedientia, Ac fide
^cuim populus Regi pollicetu fecundùm Legem

Sua stNioaa rxATxa ] nimirùm ut unum
regnum eflet, non tna, ut explicat Agobardu» in
ia narratione de coronatione Philippi iftms no­ Epiftola flcbih : Cattru film vtftru dtfignaftit

T»u.L

K4rlronaa
c*. Ii».

*io8j
T·** L

Stephani Baluzii
m

1084

fenei repti veftri ; fid unum regnum effet, ■·■
trie » pratuliftu cum diu gutmpanicipemnominû
veftri ftciftu. Sed ifta Pippinum 8c Ludovicmn

DCCCXVL Imperii veri gtorufiffimi Principii
Hludovici tertio anno, x. X«L Septtmbru. Sed

jiutudo .jubente Imperatore,aggregatu CnnobiorumPatribui und quampluribui Monachiiper plurei
rtfidit diu. Omniliu ergifimul pefitis regulam ab
integre difiutient. amSu obfiura dilucidant, du­
bia patefecit, prfcot errorti abftulit, utiles cm>
fuetudinu afeSuftue confirmavit. Judicia igitur
regula cmSapu dubia ad proficuum deduffa eftSum, fms MMib regula pandit confiutudinu aim·
ticnubui cun&t protulit » dt guibui etiam Capi­
tulare injhtutum Imperatori confirmandum pro·
buit, ut omnihu in regno fuo pefitit Monafterut
ebfirvare praciperet. Cui protinit Imperator afi
finfum prabuit» Hxc verb oâuaginta capitula

Minorum t gui portat barbam.

Tou.l.

ifta lediofidfa eft. Nam pretetqnim qubd repug­
eravirortuliflc Mnae Thâùnus cap. ai. degeftis nantes fibi habet reliquos veteres libros, Percep­
Ludovici Pii : Imperator denominavitfiliumfiutm tum Ludovici Pii pro Monafterio
Letharium ut poft «kintm fimm omnia rtgmtptn datum teperitur ix. KaL Aueufti.
ti tradidit Dem per menât patria fui fu/ciptrtt^
Amatis complgxxs ] Hxc eft vera leftio.
etfue haberet nomen & bupsrixM jatrii. Et ·ί Fatendum tamen eft in antiquis Exemplaribus
hoc ceeuri filii indignaü fiuet.
Diviooenfi, Pithoano, Parificnii, Sangallenfi,
r
nh
Maxcmam Tolosanam J id eft,pagum Todc Cafinenfi lem non euampluribut una fuit reMpX * lolanum, qui complectebatur quietpud meet Ga­ fedfcnt. in Heunxftadienfi verb cum quamplnrumnam i Atacem interje&im eft ufque ad ribui uni cum fuit refidigènt &c.
Assatis comfluxis ] Horum unus 8c prxCarcaflbnecn , quam in finibus Aquitanorum col­
locat vetus opufculum de Aquitania editum A cipuus fiiit Benediâus Anianenfis, ut paulb anti
dariftimo viro Philippo Labbeo in tomo fecundo vidimus. Cum eo vetb huic conventui interfuir
none Bibliochecx manuferipeorum libratum , etiam Jofue Abbas Monafterii fandi Vincentii
pag. 7)i. Exin Seprimania vd Goda dicebatur propi Vulturnum in Provincia Capuana, ut le­
ufqae ad Pyreneos montes. Itaque non folùm gitur in Chronico ejufdem Monafterii apud An*
pagus Rufcinouenfis erat in Septimanis, ut patet dream Duchefhium. Item Apollinarius Abbas
ex nodeia de Momfteriis regni Francorum dc ex Flaviniacenfis, ur fcribit ejus auceeflbr Hugo in
aliquot ejufdem xvi monumentis, fed etiam Ce- Chronico Virdunenfi; Λ Agiulfus Abbas Solemritania & civitas Ureellenfis, uri diâum eft in niacenfis, ut patet ex Prxcepto Ludovici Pii pro
Notis ad Concilia Gallia Narbonenfis pag. 7. dc Monafteno Solcmniacenfi. Ei imerfuifle etiam
ad Agobardum pag. ?a. Quicquid vero ad reg­ Andonem Abbatem Stabuteaixm tradit Gabriel
num Francorum pertinebat ultri Pyrenxos. Mar­ Bucelinus in Germania lieraSingula vixia ] Codex Cafin. fingulai /en·
c, υ
ca Hifpanica dicebatur , cujus lunes extremus
conditurus erat ad Rubricatum fluvium.
tentiat,
__
MisaaicoajMTta. agat] Vide tit. 14. Legis
Cxrixts AXTiuM omctNts ] Sic ia antiquis ρ«χ. no.
ExemplaribusSangallenfi, Qi vionenfi, Helmxfta* <■*· «·
Bajuvarior. cap. I. $. a.
dienli, Cafinenfi legitur. Qito etiam modo edide­
p
Cahtulaxi Aqoisgxan.] Conlatum eft cum
quinque antiquis codicibus manuferiptis , uno runt Centuriacores Magdeburgenfes. Vide libel­
Monafterii Sangallenfis , altero Petn Ptchcri, lum fupplicem Monacnorurai Fuldenfiuni obla­
tertio Philibert! de laMareSenatoris Divionenfis, tum Karalo M. cap. il. In aliis cod. MIT. fimquarto Collegii Parifienfis Societatis Jefu, quinto pliciter legitur cttterit oftichtu.
btbliochechxjulix Hdmxftadienfis.In eo prxtered
Er vistiminta ] lue 8c quxfequuntur dé­
emendr sdo ufi fumus editione novà Chronici Ca- funt in editione Centuriatomim.
Non xapantvil J Nimixùm in figntnn luûfts Uiid.cip.4.
fi neniis, cui Capitulare iftud adjeâumeftex veteri
codice ejufdem Monafterii. Adhibuimus etiam A pcenitentix. Sequentibus feculis barba diftinauâoritatem editionis qux extat in Hiftoria eccle- xir Monachos literacos ab illitenris, quos nae
fiaftica Centuriatorum Magdeburgenfium. Cxte* hodii fratres converts vocamus) ut patet ex que­
rùm iftius Capitularis diferta mentio extat in via rimonia Monachorum LaUrishameniium adversùs
ûnâi Benediâi Abbatis Anianenfis, in qua hxc Hirfaugienfesdt ex capite decimo vitx beati Berleguntur : Multe dtnipiè Mondbria erant put tholdi Abbati· Garftenfis. Apud Ftancifcanos
guondam reguleriter futreat infiuuta. fed panla- adeb rare olim étant barter ut qui ex eis barbatas
IM tepefitnu rigore, regularùpend deperierat Or­ edet, hinc diftingueterur à atteris. Teftis Mari­
do. Ut autemficut una omniumeratprofiffio .fieret nus Sanurus Tocwllus in Prxfstione ad fecrcta
euegui omnium Monafttrioram fdubrit una coeo- fidelium crucis t Jacebat de Cammtritm Ordinit

numerari confucvUTe inter Capitula Ludovici Pii
■rabat vetus Catalogus bibliothecx Sangallenfis,
scriptus fubImperio Ludovici Pii. In eo enim ifta
leguntur : Cannula Hludouvici Imperatoria de
Regula fantli BenediHi.
wxztNu. ] Codex Helmxftadieufis

habet :

Et in oct. Pasciub ] Hxc non habentur in Pig. fti.
codice Hdmxftadienfi.
cv' **
Balneakum usos ] De balneis Monachorum ibid. c. 7.
ifta paulb poft leguntur in eodem codice Heltnxftadicnfi , qux in aliis non extant. Ut balneir

generaliter tantum ix Hativitate & in Pafcka
Domini, veruntamtn fiparaiim . utantur. Vide

Hugonis Menardi Notas ad Concordiam Regula­
rum, pag.657.lj1.
Ut nullus Emscopox. ] Vide Notasejufdem bid. c. >
Menardi, pag. 7x0.
Caput iftud fic legitur in codice Cafinenfi. Ut jya. c u.
cum Abbott rei d pteatnpa Priore fiu increpi­

tui pM torum fuerit, mo* fine mora proftenunt
illùu ptdibut, Meâ culpi primbm dicat ita ut
tndutui eft. Et nmc juvente Priore firgat. 6r
undè imerrogetiu fuerit rationem humiliter red·
dau Vide Capoda Monacbetum Sangallcnfinm

Notæ ad Capitularia.

ιο8;

cap. i j. tc Nota* ejufikm Menatdi pag. i 0I9.
Faatbvm oit. n. slao. 1 Codex Pitha»nus, aliia *M vapedent Monadù. Reliqui & edino Cenniriaranm· habent ori no· edidimus, nifi
qubd in «brione iUa additur : /id verecundia fit
fimper cMpcrtu.
njj c.
Ut sou tnta ] Cwniristove·: Uc fili videli·
eet tofine £rc. Codex Helsnxftad : Ut fili Pt­
lint fote. C· fin—fis: Vtfihu fine alitre MmsdbeixxM «m diryemr. Vida Nota· ejuidem
Menardi pag. fiy.
Ibtdc.ifc Comsat*»» commatmi] PexMteaquxde
hoc argumento oWecvata fiant i Filaûco luxo t.
Seloâorum cap. j. reperio iftud insardiâum
fisilTe in capite quinto Canonum fianfti Leogarii
Epifcopi AuguftôdunenfiMnCondlioLondinenû
anni m c n. cap. 19. fi*b Anfclmo Atchiepifco,
in Coocil» quod apud Albiam cahbtahun dsd·
nu anno mecuv. perfide Zano Sedis apoftoliex
Legaro, de in Sjrnodo quam Joannetdnus Doria
Cardinali· fc Archiepifcopus Panomsitanu· ha­
buit anno mdcxv. in Ecdefie Panormitana.
Naqua oscuu ημινα·. ] Centuriawet: to
T.M. L
c.

nullam

smum

quamlibet mulierem qfculeniur.

Codex HelmxftaX Et nailamquaimübet andjertM
qfcukntur. Cafinanfi» : naau· /mums ofiuhnt.
,t(t
Favos coLuoMao ] Regoda fsnAi Benem·;·
diaicap.4·· Si autern nectfitat loci am pauptr-

ιο86*

qux annuatim in cibo Sc potu dari debent MonaOtis Sandi Dionyfii : ad cordovefii to in fiiai rvnon compoeundau. In Memoratorio Anfcgili Ab­
batis Footanellenfis feriptum eft in tomo tenio
Spicilegii Dacheriani pag. »45. Ctria bam ad
filat v. emuftfita. Proquo haud dubiè legendum
eft/iUs. Solas eriamnutn Wafcone Sc Occirani
vocant eam calcei panem qux fub pedibas eft.
Fimoxaua J Epiftola Theodomari »d Karo*
lum: Habent etuemfietret twfiri Gr duplicia ft~

T«al> L

Meralu. Multi temeti er eii Dtofitvanie in ten·
tim fi continent ut neque femorali* habeant ne·
que plui qudm duplicia indumenta.

Manicas qv. v. Vantos avfill. ] Sic co­
dex helmxftad. Reâè. Nam tnanicx funt chirothecx, ut obfervat Hugo Menardus in Noris ad
librum factamentorum pag. j6i. extrema. Vita
S. Bafafti, Epifcopi Camotenlis t Manicae, quod,
vulgi Wantos vocant. Memoratorium Anlegifi
Abbatis Fontanellenfis in tomo tertio Spicilegii
Dacheriani pag. x^6. ad ubantot Ub. i. ubi le*
gendum eft mantet, in plurimis cod. défunt
verba Manicat quai vulgi... appellamui.
Saponim it vnctvxam ] IneditioneCenruriatoratn tftadisjondafunt, hoc modo: Ut data 4
Prterefiponii €r unSura menfira , &■ reliqua oun
Ibi fini nectjfiria adjuei ( fortè ujbt, id eft, ufii )
habeant leSum propter caufam infirmitatit.

PiNGVtDiNist an isuM ] Vide Menardi No­
tas ad Concordiam regularum pag. 709.
Ibiic. 1». Lisais m Bibuothica] Regula $. BeneR(gula luatT ] td eft, Regula S. Benediâi
difti ibidem : In dfefcu Qeedreg^mx accipiant cap. j t. ubi prxtered prohibetur ne Monachus
•meci finguloi cadices de Bibliotheca. In epiftola aliquid peculiare five proprium habeat : Ltficni
Theodomari Abbatis Calineufis ad Karolum M. inventum fuerit quod ab Abbate non accepit. gra·
permittitur Monachis habere manutergia ad in- viffima difciplina fubficeat. Vifio Wettini Mo­
volvendos codice» quos ad legendum fidd- nachi Augienfis tempore Ludovici Pii : Ibi fe
etUm quoddam opei in modum caflelli ligno &*
piunt.
HnJ.c.<■>
Cvcvua ] Ita omnia vetera exemplaria, fi lapide valde inordinati confiEum fr fuligine de­
Cafinenfc excipias, in quo legiturfcapularii pro forme vidifi fatebatur, fumo ex eo in altum va cucullae. In regula fiuaâi Benediâi cape $ 5. fca- parante. Cui interroganti quid effet. rtjponfunt
pulare diftingui videtur έ cuculla. Et ui epiftola eft ab Angelo habitationem fuiffe quorundam Mo­
Theodomari, in qua explicatur quid tum per cu­ nachorum de diverfu lotii & rtgionibui congre­
cullam iotellipnQt Itali, quid Galli, primùm gatorum ad purgationem fuam. Qui de eodem nu­
cuculla: defcnptio inftituitur, dein (capularis. mero unum fpeaalittr nominavit. quem dixit ibi­
Scapulare tamen fub generali cuculle vocabulo dem 'm ana plumbeo inclafum prxftolart debere
comprehendi confuevifle auâor eft Sigebetrua diem magni judicii propttr opui peculiare. Hinc
Abbas Gtmblacenfis in libro de unitate Ecclefix lepra proprietarii in Chronico Auguftano Sigifpag. 1 a o. editionis Batilcenfis anni 1^66. Prê­ munai Monachi lib. 1. cap. 4. apud Piflorium.
ter opera tantùm confiituit fanSui BenediSui al­
De Monachis proprietariis abundè diâum eft in
teram cucullam, quot dicitur fcapulare, ei qubd
Noris ad Concilia Gallix Narboneniis pag. st.
hujufmodi refit apta fit caput tantùm & fiapulat
Et dim. v. m. v. ». roaaiCAT. ] Centuriatores : m refeBorio manu proprid poculum eu pertegere.
1144.c. m. PtovLis ] id eft, pedum operimenta, ut plu­ rigat. Cotuces Sangallenjis, Pithtranus, Parifienribus eruditi oftendit idem Menardus pag. tty. fis , Cafinenfis habent (impliciter, &* poculum
quem confide. In Capitulis Theodori Arraiepif- porrigat.
copi Cantuarienfis, qux edita funt in tomo nono
Di mandato ] Codex Pithceanus : Dc manSpicilegii Dacheriani, legitur cap. j. Epifco- dato pauperum poft cenam facundo.
Ut mandatvm ] Retinuimus ledionem Sir­
pum Abbati quem ordinat debere dare FacnIkm
mondi Sc Centuriatorum, quam conhnnar caput
& pedulei. Vide Cujacium lib. j. Obfervat.
tertium fratrum ad Auvam diredorum, qux in­
cap. ii.
PiDVLts quatuor varia ] Statuta antiqua fra fuo loco dabuntur, ubi fic legitur : Qui etiam
Monafterii Corbeienfis cap. v Cdcearioi qua­ pedet peregrinorum in unaquaque feria lavant.
tuor cum filii novit. Ubi clarillimus editor con­
Libellus fupplex Monachorum Fuldeofium obla­
jicit legendum fonean dfe filtit, ut illud pe­ tus Karolo M. cap. 1 5. fiubd peregrinorum fufi
dum tegumentum intelligatur quod Galli vocant ceptio & lavatio in eii pedüm non negligatur ,fd
pantoufie. Perceptum Ludovici Pii de ftipendns fecundùm regulamurfecundùm Priorum noftrorum
tu txtgeruut ad fnget côUigpndea per fi occu­
pantur , mm cemriftcùtur.

rM·
i,p-

ttide·

«4.

*k

μ...

1087
Tom. I

Stephana Baluzii

conficeudiimn, qnnntUatnfu ventrint. mifirietrditerfitfijpUntur . Era* omuifeu jnuribut levette pedum ta urMeetur. Ptrceptum Karoli Calvi

quo confirmat fuiui*rio«*em hofeiuK* fadam ab
Hildrado. edituns abHeroenroin AuguAxViromanduorum : q/fw ad daadenra pauperes fitfiifuuuir .· ad f«M, pMM ûÿrâ dnnftre tru.fr
leatt ctHfnuu hebcbuur, fitters ad efitium UvaxdanMi pedum religtesi per finmtles dset fit·
cedaar. Vetera porrb iftius Capinuaru exempbiria habent tantùm : Ik raaadasaas pqjf mrmm
fiet. Au&x vice Alauni : fymndb meeum
ad Mandaram pergebni, fr tt vinum Mere jubtAtm, tnt ceUidtffimd dictbet : BAi. Domine
Peter. rneo cam araaralo fifitittttr.
Dûd. c. tr.
Non rbficiant. ] Codex Câlin. ntn ttficttt
nent biber.
ipsa tambn ] Hxc 8t qua Coquuntur ufque ad
Si veri défunt in codice Patifienii. Défunt etiam
in SangallenG, qui pro his qux iftbic leguntur in
aliis exemplaribus, ira habet t Et ipfi tum Epif­
eopis ·, AAbetibus, CaitMicir , NebdAus. undi
ipfi reficiuntur fanet.

ib>d.c. »».

Quod Rbgvla juut ] Regula S Benediâi
cap. 38. Frnttr aiucnt ieldraiadariar tcttpitt
mixtum priufyudm incipiet legere, prepter cemmwienem fiutSem^ fr ne feni grnve Jit ei fifirntum fiftuttre. Pofitd entem ann coquine htbdomederlit & fervitorAtu reficiet. Vide caput quin­
tum fratrum ad Auram diraâorain.

Ut Praiositu j ] Prxpoiin Mouaftetioruin ,
fecundi poft Abbates, ut pluribus probat £rpè
laudatus Hugo Menardus ui Notis ad Concor­
diam Regularum pag. 169. 197. 414. Eam ob
caufam epiftola Htnctnati Retnenfis Archiepifcopi ad Monachos Corbaienfes inferipta eft Fuicrenno Prepofio fr frtirAut fifonefltrti Corbeitnfis. & aka adMonachosCentulenfesMage·
nardo Prepofito (r fretribus in Monefterto findi
Ruhtru degent Aut . apud Flodoardum lib. 4.
cap. 15. Hiftocir Remenfis. In Concilio Moguu
tiaco cap. 11 ; prxciprur ut Moneftertum , ubi
fieri pegit, per Decanor ardraerar ; fuza illi
Prnpofiti fitpi in tletunem iruidunt & in le­
betum Diebeli. Refpexerunt aerem conditote*
iftius Canonis ad caput 11 it ύ j. regulx S. BenedsâL Vide Capitula Monachorum Sangalicnfium cap. 30.
,/M. ,m.
Ur de Simioribus ] Vide eadem Capitula
c·»· n.
cap. 14.
IbUc.H.
Ut movitio ] Vide Nous ejufdem Menardi
pag. 90. 944. 977. Vide etiam ConciliumCloveshovix cap. 14.
Hose. vrob. causa ] Hxc non habentur in
codice Patifienii. Recinenda tamen elfe pat^t ex
capite 58. Regulx S. Benediâi.
Parentib. s. commendet] CodexCalinenfis : perennbus fin tut emitis commendet. Cennuiatorcs : perentcbui fin eut Monofier io com­
mittet. In Regula S. Benediâi cap. j8. legitur :
Ret fi quus hebet. eut erepet priut peupertbut,
eut feSi filenniter danettene confer et Monefttrie.
Promittat ] Poft ifta fequitur in editione
Cemutiarorum . td eft, fecundùm regulem finSi
BtnediÛi profefftenem tu Euitfit fteitt.
ibid. c. »1.

1088

Coopbrtum cafut ] CenturiaBores : cuculle
yrtecur cepue. Vide Notas ejufdem Menardi pagNI·
Ut fvbrum tatbr ] Olim , ud diximus ad
Salvianum , ea erat parentum auAoritas ut lice­
ret illis liberos fuoe etiam in pueritia vovete Deo,
Ac ut iftis fas non eflet abjicetc inftitutum quod
purum impetto ftdeepetant. Immà non fcHutn
natos vovebant, fed enem eos qui nondum nati,
in nutris uteropoiti erant. Quod duobus illuftribus exemplis «tendîmes. Non fclùm aurem eos
qui jam concepti erant, fed etiam nafcicuros in
univerium j ut patet ex teftamento Ludovici VIII.
Francorum Regit apud Andream Duchefniuln
tom. 5. pag. 315. Item veluntut & prreipimut
pubd putntui filius ntfter fit Ctericue & omnet
«Iti pui poft tum tufitMnr. Porro Menardius in

Tom. I.
1M' ‘·
n>i4. c.

Noris ad Concordiam Regularum pag. 985. dc
feqq. & Carolqs le Coince in Xnnauous cedeliafticis Francorum ad annum 544. $. 74. multis
teftunoniis confirmant pueris quos parentes Deo
obtulerant in Monafterii* non licuiffe difcedere
quacunque de caufe, fi res legitimo ordine & fe­
cundùm regulem peraâa fuiikt. Formulam qua­
liter parentes filios fuos offerant in Monaftçrus
vide in Nova Colleâione Formularum cap. 31.
Ar qux ittic d nobis adnocanrur.

TtMpoRB oaiATioNts ] Codex Cafin. obletionit fecundùm regulem efferent.
Ad altari ] Hxc défunt in aliquot exem­
plaribus.
Ut domus sbmota ] Codex Helmxftad. Ut
cercer his qui fugere &e. Habuerunt femper Mo­
nafteria catcetes in quibus Monachi facinorofi
includerentur ad agendam feveriorem pcenitentiam. Extanr plurima hujufce rei teftimonia, in
priinis verb in flaturis qux Couradus Archieptf-

copus Colonienfis edidit anno mcclx;. de vita Sc.
converfarione Monachorum. Sttunimui etiem,
inquit, qubd qnediAtt Menefttrinm fuum cercerem hebent, tn tuo dtlinqutnttt reguler iter pu­
nientur. Vetùm hic career adeb durus poftei evafit ut miffratiopem permoverit Scephani Archiepifeopi Tolofimi, de quo hxc leguntur in Hiftoria chronologies Mf. Parlameurorum partir Occitanx feripta antè ducentos annos i Guillelino
Bardino Coaliiiario Clerico in Parlamcnto Tolofano.

Anno Domini mccci . & die xxvn. Ja­
nuarii cùm Rex Joannes commoraretui
apud Villamnovam juxtà Avenionem,
fluvio Rhodano intermedio t & ibi cer­
tamen lancearum live haftarum , quod
nos tomeamentum vocamus t celebndlec
totâ curiâ Papali adftance, totum fe con>
mifit negotiis pacrix Occitan», & nulli
audientiam denegavit. Inter hos Vicarius
generalisStephani ArchicpifcopiT oiofani
ex mandato difli Archiepifcopi conqueftus eft de horribili rigore quem Monachi
exercebant adversus Monachos graviter
peccantes, eos conjiciendo in carcerem
perpetuum, tenebrofum, & obfcumm,
quem

1 1

‘■ ♦°·

1089
Tom.1,

Notae ad Capitularia

quem Kadt in pace vocitant, qui nihil
aliud habebant pro vi&u quàm panem &
aquam , omni contortio fodalium illis
adempto , ità ut qui huic pœnx addiâi
funt, femper pereant delpcrati. Super
hujufmodi querimonia Rex per fuam Ordinationem ftatuit quod deinceps Abba­
tes , Priore·, Superiores, & omnes Gu­
bernatores Monafteriorum & Conven­
tuum bis in mcnfe vifitarent ôc confolarentur fratres qui in tali preflura detine­
rentur , ôc qubd illis liceret petere con­
forming unius Monachi dc fbdaiitio bis
in menfe habendum. Qua de re litteras
patentes expedire fecit, quarum exeeutionem demandavit & commilit Olivario
de Saia Senefcallo Tolofano & aliis futu­
ris Senefcallis patrix Occitaiix. Pro revo­
catione hujufmodi ordinationis Fratres Minores & Fratres Pnrdicacores mira fece­
runt , audoritatem Papae reclamaverunt ;
fed Rex in fua voluntate perfeveravit, Sc
voluit qubd obedirent, aut regno fuo
abirent. Qua de caufa, etiamfi inviti ôc
repugnantes , voluntatem Regis exeeuti
funt. Barbarum enim eft incarcerates ôc
fie affliûos omni folatio ôc confortio ami­
corum privare.

P»g Hf.
Veniam pit at ] Codex CafinenGs addit : &·
MF 4«.
annuente Priorefurgat. Servetur tamen filentio.

ιορο*

<cantavit,

cum Oratione Dominica Cr
Pro defunSis ergb fratribus noftris commemora­
tionem illam yuam quottdie bis habuimus . id efl,
1
poft matuttnam celebrationem & vefpcrtinam,
'
qua eft ant iphone videlicet Requiem xierrutm . tj*
prima part pfalmi Te decet hymnus Deus, verfus
1far colleSa.

Tom. ».

Di i* jsjunii] In editioneCentutiatoriini h.vc
adduntur : Quatuor Temporum , jejunetur, ur tn
vigilia fanfix Maria , Annunciauonc, Affumptione, Nativitate. Jejunatur ftmiliter in Natali
omnium Apoftolorum ,fcu fundi Jeannis Bapttfta
de Martyrio , feu in Natali cujuflibet SanSi tn
cujus honorem dedicatui eft locut ubt militant
Monachi.

Ibid, c.f

In refectorium ] Vide Notas ad Concor­
diam regularum pag. $07.

Ibid.

Ut SiNioa, Dicanvs ] Vide Capitula Mo­
nachorum Sangallenfium cap. 50.

Ibid. c. n

Ur Prepositus] Centuriatorum editio hxc
eft: Ut Prtepofttus, Decane , Cellarius, Porta­
rius , dt eorum minifterio nifi caufd utilitatis
&c. Codex Sangallenüs : Ut Prxpojuus, Decani,
Cellerarius. Portarius.fi uniti tn mmiftcriis
illorum fuerint , quantum Abbati Cr Congregarieni placuerit, ibi fttnt. CaGneidi : Ut Senior ,
Decanus , Cellerarius, Portarariut de eorum mi­
nifterio nonnifi coufi infirmitatis manducet. Sed
hxc duo poftrema vocabula non funt hujus loci.
1» Chartulario Tutelenlî fol. 17. X19. inter
prxcipuos Monachos illius Monafterii numeratur
Otgerius Portarius anno duodecimo regni Lu­
dovic! Tianfmarini.

Ibid.

Et cùm ogrefii fuerint, explttd oratione, veniam
petat, & fecundùm modum culpa judicio fubjaceat. Vide Regulam S. Benedicti cap. 71.

Cttlararius ] Aliqui codices habent Cella­
rius, ParilienGs Cellerarius. Vide Notas ad pa-

Ibid.C. 4).

Loqui ] In editione Centuriatorum poftel
fequitur : id eft, Crede mihi frater . aut vivit
Dominus , feu novit Dominus.

Ibid. c. 4J.

Ut schola ] Vide Nota? ejufdem Menardi
ad Concordiam regularum pag. 6ts.

Ibid.C ,4.

Martini ] Codex Cafinenfis addit, & in
fanfli BenediSi. Qux lectio confirmatur ex epiftola Theodomari ad Karolum.

Ur Abbates ] In exemplaribus antiquis Caii i ten ii 5c SangallenG & in editione Centuriato­
rum legitur : Ut Canonici Abbates. De Abbati­
bus Canonicis vide Concilium Partiienfe VI.
lib. j.cap. 18. 8c Concilium Aquifgtanenfe II.
capitulo s.. §. a. num. 1.

Plenar. off. agatur ] Hxc non habentur
in codice Cafinenli, neque eorum mentionem
hoc loco facit epiftola Theodomari.
Er bis reficiatur] Epiftola Theodomari :
etiam bis ad prandium mifeere facimus.
Ibid. C- 4S·

Dicatur ] In editione Centuriatorum poftel
fequitur : & deindi aqua benediSa, antequdm
inirent in dormitorium. fuper capita illorum d
Priore infpergatur.

Tn- ru.

EitiMosTMARiis ] id eft, pro omnibus eletmoffnat nobis tribuentibus , ut legitur in Libello
fnpplici quem Monachi Fuldenfes obtulerunt
Karolo Magno. Prxftu antem integrum locum
referre, cjnôd is valdê illuftrer hoc caouc Aquifgranenfe. Sic ergb fcribunt Monachi Fuldenfe? :
in fecunda quoqui feria untufeujufque Septimana
orationem pro omnibus eleemofynas nobis tribuen­
tibus. id eft, eundempfalmum L. quem tota Con­
gregatio juxtd corpus B. Martyrisfimul proftrata
Totae IL

Generalem Synodum ] Centuriatores , ge­
nerale placitum. Vetus regula, ut apparet ex ns
qux fuprà pat 1044. difta funt ad Capitula Sy­
nodi Francofordienfts, ad quam Benedicius, Ab­
bas AnianenGs , ic Aruanus, Abbas Cauncniis,
fuos Monachos duxerunt.
Superv. Monachus ] Centuriatores fnnplicitet, hofpitibus.
Ur de furto ] Heic furti incerti 1 Monachis patrari probatio heri jubetur per excommu­
nicationem à corpore & fanguine Domini, con­
tra morem illius feculi. Teftis eft Canon xv. Con­
cilii Wormatieniis, in quo lie legitur : Sapi con­
tingit ut in Monofleriis Jurta perpetrentur. 6r qui
hac committant ignorentur. IdcircO ftatuimur ut
quendb ipfi fratres de talsbut fe expurgare de­
leant. Mijfa ab Abbate celebretur . vel ab ali­

quo cui ipfe Abbas praaperit, prxfentibus frai ri­
tus , & fic in ultimi Mijfa celebratione pro cxpurgatione fuaCorpus & Sanguinem Domini nof­
tri Jefus Chrifti percipiant, quatenus ita indi in­
nocentes fe ejje oftendant. Hunc locutn , alioquI
Z ts

Ibid. c. t».

Paris;,
Ibid. <..*♦·

*ioçi
Tom. I.

Stephani Baluzii

non admodùm difficilem aut obtnrum , fic in­
terpretatus eft Joachnnus Vadunus in libro fexto
de Eiubanftia pag. 1 > 8. Porto ut ut Caroline illo
fault palae ejt in parvulis communicandis erra­
tum, itd ne id quidem admodùm probi a ut pu
morafuiteutd eidem tempore Epijcopt & Mo­
nachi Eucnarifiam ad innocenti* conteftattonem
&· ρατοΛι tonem oijcâi criminis /umere ejjent fa­
im . ut cum fiirrum in Monafterio ejfet commifjurr , Monachi omnes m Mifia celtbraiione corpore & fanguine Domini parutipabant. çiri fe
criminis Jùfpicione liberarent. Id perfuafione fie­
bat rcLgionts, qua fcelcru confictum pen* metu
lanei ab efu il/o (jcrofiinflo arcere credebatur.
VidcReginonem lib. 1. cap. 176. &: qux illic à

nobis adnotata funt.
Ibii. c.*r

Stando ] Codex Caiinenfis , fions burnt·
hatui.

U.d-cst.

n>iXc. 7·.

Eulogia ] Varié accipitur hoc vocabulum,
ut pluribus explicat Gtetierus in libro fecundo
de oenedidiombus cap. 14. & Icquenribus. Vide
«nam Notas ad Concordiam tegularum pag. 8-r $.
Iftud communicatio frafti panis dtcitui in Libello
fi^plici Monachorum Fuldcnfium ad Karolum
Tradatur ] Codex Pithari, qua le&a fuerit

1091

Prxter fuperiota oduaginta Capitula , alia
quinque aliu permixta extant in editione Cen­
turiatorum , quz dos heic addenda efle ccnfiu-

T«.m. L

mus.

L· Ut baculi à Monachis pro neceiUtate
aut infirmitate ferantur.

II. Ut in jejunio Quatuor Temporum
nullus cibus fumatur alius nifi ille ficut in
Quadra^efimaconilitutum eft à fanetis Pa­
tribus. Similiter in capite jejunii.
III. Ut quando jejunant Monaclii,
Officium Mortuorum celebretur priùfÎuam Lcclio antè Completorium legatur,
leinde eant in refedorium , bibant, Ac
poft hxc legant Colleüionetn.
IV. Ut in hebdomada Pafchx in clauftro non loquantur , fed lectio divina ab
omnibus teneatur. Similiter in hebdomada
Pentccoftes , & in omnibus diebus domi­
nicis , feu in Natali Domini, & in omni­
bus Sandorum Feftis prxeipuis.
V. Ut in domo infirmorum non mandu­
cent fine licentia Prioris, neque bibant.

expcnaiur.
'bid. c.n

Caput iftud fic habet in editione Centuriato­
rum : Ut quandb fratres jtiunin:, pod jcxtam
dormiant. hoc eft, aftiro tempore. Poft tuee ce­
lebrent Mijfam.

foid.c. ?♦·

Pâtir noster ] In editione Centuriatorum
additur , & alias 0. a:,ones genua ftciientts .
quando temput opportunius eft . dicant.

Pair*.
t»l i*.

Ib d-c .-·.

IbJ.c sc»

Nihil tribuat ] Codex Catin. minimi fit
licentia dandi. Régala cuiufdam in Concordia
regularum pag. 718. Illud pr.t:ipul decernimus,
ut nullus alteri dari er menfurafua s el accipere
ab a*iero prafiim.it prêter Abbatem » el Prapofieum, cut ab Albait cotnmtjum eft.

Qvatuor iufbvx ] H.rc eft ledio codicum
Pithaeani & Panfieniis. Cafinenfis habet tribus
diebus, Sangallenfis fer tantùm , Centuriarotes
Λ. editio Capitularium anni mdciii. 0S0 diebus.
Juvat hanc ledioném epiftola Theodomari, in
qua fic legitur : Volatilia nunquam nifi indie
Mutatis Domini .fi eft undi, ufque ad dies oBo
comedimus. Similiter etiam pafchalibus diebut.
Vide Metiardi Necas ad Concordiam regularum
pag. 709.
PiR debitum ] Idem Theodomants : Sed de
efu volatilium tam cauti pndentijfimus pater
nofter in fua regula pofuit ut fi velant comedere
Monachi. tùtm opportunum eft, non fubjaceant
tulpa. Sin autem eis d fuo tale edulium non pro­
betur Abbate . at quafi ex debito hoc non pqffisu
requirere. Multi tamen Fratrum noftrorum negue
volatilia comedunt &c.
In doctrina ] Caput iftud deeft in aliquot
codicibus, Sc fumprum eft ad verbum ex regula
S. Ecnedidi ; nifi quod quxdam claufuiz ifthic
omittuntur qux habentur in regula.

In omnibus ] Vide Menardi Notas ad Con­
cordiam regularum pag. 191.

Primum caput iftonim quinque valde illuftr*cui ex capite quinto Libelli fupplicis quem Mo­
nachi Fuldenfes obtulerunt Karolo M. in quo
petant ut fenibus & infirmis baculum pro fuftenratione ferre liceat.

Dona it militiam] Audor Annalium
Aniaiienfiutn : Erant etiam quadam Mon afteria
ex eis munera miluiamque exercentes. Quapropter
ad tantam devenerunt paupertatem ut alimenta
veftimentaque detjfent Monachii. Qu* conftderans , fu^erente praphato viro Benedido Abbate
Anianenli , piiffimus Rex pojfc fervire pracepit ,
iid ut nil Deo famulantibus deefiet, ac per hoc
alacres pro eo ejufque prole toti ufque regni ftatu
pitjjimum precarentur Deum. Hinc ergb emen­
danda eft vita ejufdem Benedidi, quz edita eft
in fronte Concordiz regularum. Vide Ada Sanc­
torum Ordinis S. Benedidi, feculo iv. par. 1.
f»g-i*4-

Solas orationes ] Preter Monafteria heic
enumerata , qux Regi folas orationes debebant,
alia quxdam iftius generis fuêre in Aquitania ,
Tutelenfe nimirum dc Sarlateufe, ut diximus iu
Notis ad Lupum Ferearienfem pag. f >4. Regulx
Monaftcrium ad Garumnam nihuRegi debebat;
ut patet ex Charta Bernardi Comitis , cujus par­
tem Marea edidit in libro tertio HiftorixBe-

nearn. cap. 6. quam vert nos integram reperimus
inter fehedas Amaldi Ohienam ex Chartulario
Regularenfi defcripcam. Hanc Ludovici Conftirunonem fecuta vel imitata efle videtur pofterorum pietas in Italia Sc in Anglia. In Chartulario
quippè Cafaurienfi reperio fundatores Monafterii
fandi Mauri de Amiterno nullum alium cenfum
fibi reriruufle in poflefliombus eidem Monafterio
dans nifi tantùm orationem pro nobis & parenti­
bus noftris. Monafticon Anglicanum â Gulielmo
Dugdalo viro ddigentiflimo editum exhibet in pa-

Pag. fit.

io9j
Tom-L

Notæ ad Capitularia.

gin* 10S. narrationem de quodam Diacoiio cxcito intrà Eccleiiapi 1 domemcis cujufdam Prin­
cipia nomine Nogui : qui pœnirudi ne pofteà duotus. Ecclefurque fâtufàciens, quofdam agros Ec*
clciiv Lindavsenfi dedit, «dixitque ut terra fie
dit* effet libcre ab omni Luttait ferviûe, nifi
tantum ortuiont coudtend m yerpetu».
S. Bfnioicti ] Floriacenfis, ut opinor, ad Li­
ge run indiocceù Aurelianenfi.
I rRRAMiAt] ftted «JuifuûAr BoUmmi voca­
batur , ut ait auâor vite Lodovici Pii. Situm eft
in dicecefi SenoneniL Vide Nota* ad Lupum Fetrarienfem pag. J41.
Nigelli ] Puto heic agi de Monafterio Nealph* veteria in diocefi Catnotenfi.

S.lrucis] vulgb ianâi Leufredi in Ditnefi
Ebroicenfi. La Creix feint Leufroy.
Correia ] in Diocefi Atnbiaacnii.Celeberri­
mum Monafterium, inquoolim valdè Awueiunt
ftudia literarum. Hinc toc boni & antiqui e indi­
ces manuferipri, quorum ope uuilta correda A
emendata funt in antiqui» auctoribus , multa in
pubiicam emifla que haâenùs latuerant.
δ. Maria Suessionis] cujus hiftoriam cum
Appendice actorum veterum nobis nuper dedit
vir dariflimus Michael Germanus Monachus Be­
nedictos. In veteri membrana Monafterii Canigpnenlis reperio nomina quarundam Abbatilla-.
tum A ccldxiorum ac nobdiocum,ut puto, Sano
timonialium illius Monafterii. Frenburgù Abbth
tiffe , Ermtntrndit Abbatija , Adtlaidit Abbetiÿe , Adtlaidit Thefiuraria , Untune . Elifit·
btth , Hddtburgu, Fugela, Beriiuildù, Lende 9
F.ve , MethildUt, Lanfcindit * litjburgii, Richddtt . Hildcburgit, Rojmedii.
Stabulais] vulgb Scavelo in laltu Arduennenti, cuius Abbas ei tempeftate fuit Ando, ut
Gabriel Bocelinus tradit. In padit initis anno
dccclxx. inter Karolum Calvum Francorum dc
Lndovicum Germania Reges pro dividendo re­
gno Locharii, portioni Ludovici placuit addere
Abbatial Pritmiam&rStabolau cum omnibuirillii
deminicetit & vafidlerum, ut legitur in Capitu­
lis Karoli Calvi ut. xutt. p. ax j. In Annalibus
Fuldenfibut legitur hoc Monafterium à Nonnati­
nis vaftarum faitfe anno dccclxxxi. At Regino
tradit combuftum fuiffe : Poft htu Aquit Pala­
tium . Indam , Melmunderiet , fir Stabulent
MonefteriainfavilUmredigunt.Sicemm legitur
in duobus vumftiflimis codicibus manuferipris,
uno Bibliochoce Colbertinc, alturo lânâi Arnulphi Metenfis. Vide Notitiam Ecclefiarum Belgii
peg. alp. ic feqq.
Flaviniacum ] in Diocefi Auguftoduncnfi.
S. EuctNM]/ltaâi Augtntii in Capirulis Ka ■
rali Calvi tit. xun. pag. 1x4. Situm eft in monte
Juta in Diocefi Lugdùnenii. Hodie vulgb fainS

Claude. Vide S. Bernardum epift. *91.

Notaucium I ad radices montis Cinilii, non
longé i flumine Cimfio, ut docct Francifcus Aueufbnus ab Ecclefia. Heic Hugunem, Karoli M.
nlium,- Monachum A Abbatem faillie tradunt.
Fragmenti Chronici Novaliciei isedsdit Andreas
Duchefnius in tomo tettw Scnprocum Hiftocir
Francorum peg. 6 ; 5.
S N azarii] LaoushamenfishDueceti Moguntina.
lome 11.

>094*

1 »< i v s" 11 ‘ KI. ] Oftbms ville mentio eft in
Capuulis Karoli Calvi tit. xs.ni. pag. xxi.Oftonis cella in Diocefi Atgentorareiih , nunc Schurera dicitur, ut Guillnnannus docet in Epifeopi»
Argeminenlibus nag. <7. yt. Otfoms vilbeMonaft- 11 dicati in Honore fandi Leodegarü, Martvr>«, mentioexut in Prxceptu L.idovici Tranihuh -iqitod i Perardo edriim m m monumen­
tis Hifton* Burgundicx , p.ig. 1 1 . j.
S. Mich Attis) HaùJmiô VakfnisWenfetlicic
ag1 de Monafterio iaikh Micnaelis in penci l»
mans, A in hac notitia feriptum die irwt/J
pr.nu qubd tîtum effet ininariico vcl mareko, id
eft, in iblo paluftri.Mihi nia fe-mitia non pro
barur. Monafterium quipp tancli Muiiaelit mareici primi heic collocatur unci Mouaftctiatiactos
Lugdunenfis.EtinCapitulisK.irolilaL ; ;u. xun.
p. X14. Monafterium, ut opinor, fam.li Michae­
lis memoratur uni cum Monafterio fandx Ma-

Tou Γ.

riat in Bitinciono. Chiftleriiis in Vcfontione part,
a. c. 66. p. X79. adnotât elfe in Vefontionenli cv itate Ecclelum ûuiâi Miciudis in monte land'
Stephani, fané perantiquam . kdeaju· tundauo
nesn nullibi legerit, etti plurimi im«merit A. mtuftiflîina illius monuineura , c;u'q.>e dedirati nem fic in veteri rituum codice no.ara.n : ΙΠΚ...

OiMr.
Be/ilue S. MtchetUt.
Balm a] Duo antiquitus ilbns iKxninis Monafteria fuerunt in DiœccIi Vcioimvnenfi, untim
vetus puellarum, aliud virorum longe recentius.
Ut pluribus oftendit vir cbntfmms Carolir le
Comte in Annalibus Ecdelix franc. >rnm ad an ’.
Dxxxtv. Monafterium virorum mi”o ftatuunt
fundatum ede non ira m>.b<> ante Cluniaccnk ,
ut fcribit AndreasItochefniuiin Norisad Bib’m
thecam Cluniacenfem p. x x. Vide Capitula Karoli

Calvi tit. xtiti. p. xn la cft.iin Beinardum epift.
a p.& Innocentium HI, u 1. epift. 11 {. & Icqq.
S. Ssquani] In Dioceii I ingonenfi.
Natradis] Dubium miliinoncftqum temriina

fit le&ioouam exhibet Notitia Galliarum clariflimi V in Hadriani Valefii. qui Monafterium Nan·
tuedit heic legit. Ananien nihil mutare a.ilus
fum, deftinttusope veterum exemptai:u.n. Vr-ms
Monafterium eft in DicBcefiLugdiinenfi.cui'is ul­
timus Abbas fuit Hugo Abbas Cluruaceniis, m
obfervat Claudius Kobertus. Nam deinceps Abba­
tia non toit, fed Prioiatus. Hodie vulgô, Nantua,
media fere via inter Lugdunum A Genevam, m conutaru Beugii. Vide Notas ad Agobardum p. > 8.
Svarizana] ideft.ScfcirvarpacA.ut opimor,
five Sdmerttechin Diœcefi Argeutinenfi , quod
.nitel Atoouêûui vocabatur.Vide Guillimannuin
m Epifcopis Argentinenfibus, pag. 96. 110.
S. BowirActij id eft, Fuldenle.
S. WicBinrt ] id eft, l uteflarienfe i" m ura
Satonue,ad fluvium Adranani, uti diôtom en ns
Notis ad Lupum Ferarienfcm pag. 49 5
Msiaridum ] ln tomo tertio Spicilegii Dachetiani pag. 144. feriptum eft Anlegrium
jbatem fontanellenfem dediflè ad S. ijrtgtriu 1
hbram unam, ed Monafterium Meurt libram
i.nam , ad Mclunder libram ttftam. For te an etgô
oro Meleredum hoc loco legendum eft /We
dam.
i o»sAti > ] ia eft , Monafterium fandi Kri

Psg. tf>.

♦topi
TvW I.

§tephani Baluzii

Monast.S.Mauri] vulgo Maurmunfler in
Diceceii A gentoratenfi, funtuium primbà fando
Leobardo D. Beuedidi difcipulo . vel potius à
MaurodifcipulofanchPirmmii Epifcopi Meldenlu, ut ali» placet, in honore fandorum Apollolorum Petri & Pauli Sc fandi Martini Epifcopi, dein­
de iChildeberto Francorum Rege Locupletatum
dc privilegiis ornatum circi annum nuit. Hujus
Monafterii Abbaserat Johannes,anno mcccxlvi,
& Ofwaldus , anno mccclxxix.

Cling a , m Dioecefi Spirenfi. Vide Tritbemmm in
Chronico .Sponieuntnfi ad ann. mccccxci, & Browcn Noras ad Poemata Rhabani, cap. 109.

Pat tn.

1096

Foflarenfis tn Diœcefi Pari(ienfi,quod nunc fandi
editum eft à clariftimo viro Joanne Columbi in
Tom. I.
Maun lollateniis dicirur. Hujus Monafterii Ab­
libro fecundo de rebus geftis Epifcoporum Vivabas, regnantibus Ludovico Pio & Karolo Calvo,
rieniiutn pag. 69. & apud Catellum in Memo­
fuit Engclbertus , cujus mentio eft in Prxcepns' riis Hiftorix Occitamx pag. j 15.
eorundem Principum de privilegiis ejufdem MoDosera ] In vita Ludovici Pii feriptum eft
naftcin Jt in capitc tctno libri die Miraculis fancMonofiermm Dofora. Monafterium illud quod
erat in territorio Araulico, habuit eâ tempeftate
tt Mauri, htius Engelberti tempore Monaftetium
Glannatolienie, live faikli Mauri ad Ligerim, corAbbates fuos, Dextrum Sc Hildigyfum, ut patet
nobio Foftatenu fubjedum eil audoritate Ludoex Przceptis Ludovici Pii &: Lotnai ii editis à R.
vin Pu , Sc per Pizpolitos deinceps gubernatum
P. Chiftletio in probationibus Hiftoriz Treuorftut tjui ab Abbate Follater.ii mittebantur, ut
chian.r pag. 160. & fequenribus. Poftei Vivarienfibus Epifcopis datum eft ab eodem Lothario,
colligitur ex codem libro miraculorum fancti
cujus ea de re Prxceptum edidit Joannes Columbi
Maun. Itaque Gausbertus , qui KaroloCalvo regnanre Glanuatolienfe Monaftetium rexit , non
pag. 66. mquo hxc leguntur: Concedimui & con·
erat Abbas, led Prat polit us. Docet nos iftudChatca Jirmamuf eidem ftnQre Sedi beati b'meent i i gloAnouvarechi Britoms, cujus mentio eft in capite
rioftjfimi Martyrii Abbatiam qux vocatur Doqera
cum celluUifuu, confiftentem in comitatu Auraficc
odavo eorundem miraculorum , quam vero nos
rcperimus in calce factorum Bibliorum qux idem fuper ftttvium Rhodanifitam. Quod totidem ver­
Anouvarechus obtulit Monafterio fandi Mauri
bis confirmatum eft à Karolo Calvo anno fecundo
linpeni. Deftrudo dein Monafterio , hinc Epif­
ad Ligcnm. Eandem coenobii fandi Mauri fubcopi amant vocari Principes Donierx.
jedionero iuâ audoritate confirmavit Karlomannus Ludovici Balbi filius, ut docet Karolus (im­
S.Philiiirti] in Herio infula maris Pidhoni·
plex apud Labbeum to. x.MifcellaneorumHiftoci fundatum à fando Philiberro, ex cuius nomi-j*
ricoruin p.ig. 516. Pr.rtered in pago Andegaveitjï
ne dein didmn eft Monafterium fandi Philibert!,
fuper Liger im Monafterium JanBi Maurifuum
ut heic Sc in vita Ludovici Pii. Videtur autem res­
tauratum fuiflei Karolo Magno. Nam Adetnarus
Fojfattnfi ctrnobio à fratre noftro quondam CarloCabanenlis, cùm dixiflër hanc infulam d Nor­
tnanno fubjeSum ut unum ejfen: & fub uno guber­
narentur Abbate, in eadem ratione commendamur
mamus i 1 icen(ani elfe anno dcccxxx. & deftituperji/lere. Tandem Uibanus fecundus in Concilio
tain elfe à generali Monachorum habitatione, ad­
Turonenli MonalhriumfanBi Mauri in Clannadit : Ibi fecerat Donnai Imperator Carolut Mo­
folio, a Fojfatenjium Monachorum abftraRum ty·
nafterium fanili Philiberti. Hodie Monafterium
rannidejriftintedignitatilibertatique reftituit,fub
illud Abbatia non eft , fed Prioratus tantum, ut
tnagtfterio tantiimCafinenfiicancbiiptrpttub man·
notat Hadrianus Valefius.
furum, ut legitur in lib. 4.cap. 18. Chronio CafiS. Maxentii ] vulgi» fitint Maixent in Diascefi Pidavienfi. Reftauratuin fuit i Ludovico
neniis. Quod faduni elle ad fuggeftionetn Comi­
tis Andegavenfis, redamantibus Monachis FoflaPio, ut teftatur audor vitx ejus.
teniibus, Sc multis qui in Concilio aderant aliter
Carropinii] MonafteriumCarroffi in eadem
fcntientibus, docet IvoCatnotenlis eptft. 1 $ 9.
vita Ludovici Pii. Vulgi» Charron* in Diacefi
Sancti Gatcoxii ] In Capitulis Karoli Calvi Pidavienft. Vetus Monafterium, d Rogerio Co­
mite Lemovicenfi ej ufque uxore EufraJia funda­
tit. xiiii. pag. 11 j. in portione regni Lotharii

quam Ludovici»Germania: Rex accepit, eodem
otdine quo heic numeranturfanfh Gregor ii, Mau­
ri Monafterium, Sc Fhcreiheim. Quô ht ut exiftimem Monaftetium iftud fandiGrcgotti in hac no­
titia commemoratum illud elfe quod in Diœcefi
Argentoratenli fundatum fcnbunt i Childenco
fecundo Francorum Rege, & hodie Munfier tn S.
Cregorietuhal vocatur in Diœcefi Bafileenfi.

Paf. !♦>.

y

S avinici Aco ) m Dioecefi Lugdunenfi ;de quo vide
Prxceptum Lothani a Marea editum m Difierratinne
dc Pnmatibus cap. 114· Ik Appendicem noftram tit. 4.

Mon. Crudatis] in Diœcefi Vivarienft .cu­
jus mentionem facit Bofo Rex in Przcepto qitod

rum.
BaANTOSMuan ] vulgoBrantofinein Direcefi
Pecrocoricenii. Vulgi» tradunt Monafterium iftud
f Karolo M. fundatum elfe anno dcclxix. huiufque narrationis audorem nonnulli faciunt ReÎinonem. FruftrL Nihil enim iftiufinodi pcodiit Regino. At in Annalibus Franck» è Biblio­
theca Thuana editis , quos quidam eos efle pu­
tant quos Regino fecutum fe efle profitetur, le­
gitur Karolwn anno fuprl notato bafilicam ia
Petrogorico conftituifle in honore beari Petri in
loco qui Brantofmis dicitur. Sed Duchefnius illic
admonet hanc narrationem in margine vecufti
codicis feriptam fuiflê manu pauib recentiore.
Apud Ademarum Cabanenfem reperio Pippinum
Aquitanix Regem Monafterium Brantounenfe
fecilfe juflu patris.
S. Sav ini ] vulgi» Saint Sanin in Diœcefi Pie­
ra vi en fi.
S. crucis pu«llarum ] fuum intrd Pi&tvtnfem urbem , ut legitur apud Gregorium Turonenfem lib, j. cap. 7. Sc in titulo Capitularis
anni dcccxxii. de caufu ejufdem Monafterii,
five infrd muroi urbii Piiiavenfii, ut in Prae­
cepto Ludovici Balbi edito in tomo quarto
GallizChnftianz. Conditum fuit i fimâa Ra-

1097
Tom.L

Notæ ad Capitularia

degunde Regina ; eamque ob caufam atiquandb
vocatur Monafteiium lanclx Radegundis ; ut in
vita Ludovici Pii, Monafterium puellare JanRa
Radegundis. Itnmb Hincmarus RemenfisArchieÎiifcopiuapud Flodoatdum lib. j. cap. 17. dicitur
cnphiïê AotrudiDeoJicrarx & extern Sororibus

Monafterii fanSse Ctmcu &· fiutâa Radegundis
pro ele&ione Abbatija ipfius Monafterii. At Ludovicui Balbus in Prxcepto fuprà laudato, Mônailerium fanâx Crucis diftinguit à Monafterio
ûncbc Radegundis, primum ponens infrà muras
urbis Ptâasenfis , aliud <n fuburbio pradiRa
urbis. Hxc funt ejus vïrba emdhdata A fuppleta

ex tide veteris codicis : Asa Abbatiffa tx Mo­
rt afterio Jan3a Crucis, quad tftfitum infrà muros
urbis Ptâavenfts, noftrum aditus clementiam ,
obmlu obtutibus noftris Prsecepta Domni avi nof­
tri Ludovici & pia memorut genitoris noftri Ka­
roli glortoforum Imperatorum, in quibus erat in­
fertum quid non foÛtm ipfi , verùm etiam Cr pre·

dccejfores torum , Reges videlicet Francorum ,
fub fuo munimine (r immunitatis tuitione cum
Monafterio fanQa Radegundis, quod tft fitumin
fuburbio pradiSa urbis , &c. Et infrà : Sed pro
reifirmitate polhtlavit nobis ut paternum feu pradecejforum noftrorum. Regum videlicet (r Impe­
ratorum, morem ftquentes , hujufmodi noftra im­
munitatis praceptum ergd pradi&a Monafteria,
fanRa Crucis videlicet & fanSa Radegundis ,
ubi ipfa corpore requieftit,fieri conferemus. Cujus
petitioni libenter ajfenfum prabuimus, &· hoc nof­
tra auSoritatis Pracepium circd ipfa Monafteria
pro divini cultis amore fieri decrevimus , (rc.
Illa fic intelligenda funt. Monafterium fanda
Crucis eftMonafterium puellare in quo fanda illa
Regina vixit k tnortua eft. Monafterium fandx
Radegundis eft Monafterium Monachorum ab
eadem fanda muliere fundatum fub titulo fandx
Mariae, in quo illam fepultam etfe conilae ex
Gregorii Turonenils libro de gloria Confeilorum.
Iftud pofteà datum eft Canonicis, k nunc eft
Ecclena collegiata intrà mums urbis Pidavienlls.
Verùm quoniam hxc duo Monafteria vicina
erant, k originem fuam utrumque referebat ad
fandam Radegundem , variis temporibus eodem
nomine vocata funt, k fub unius Monafterii
appellatione aliquandb cenfebantur , ur apud
Flodoatdum k in Capitulari anni occcxxn. De
Monafterio puellarum intelligendus eft locus ex
vita Ludovici Pii, ubi feriptum eft Juditham
ejus uxorem in Monafterio fanSa Radegundis

retrudi julfam anno dcccxxix. fadionc Pippini
Regis Aquitanix. Contri de Monafterio virorum
accipiendus eft Ademarus Cabanenii* , dùm ait
eundem Pippinum , quem anno dcccxxxviii.
confiât obnfle, fepultum fuifle Ptâavis apud
fanSam Radegundem. Extant apud me verfue
Olivetti Canonici fandx Radegundis Pidavienba
in funere Ebali Abbatis Tuteienfa.

S. Mariz in Lcmovicas ] Vita LudoviciPii:
Monafterium puellare fanSa Maria. Vetus ac
nobile Monafterium in civitate Lemovicenli,
vulgo Regula vocatum. Hujus Monafterii Abbatifla regnante Ludovico Tranftnarino fixit Deda
foror Ademari Vicecoiniru Scalarum k Abbatis
Laid Monafterii Tutelenfis, ut legitur in Char*

ÏOÇS*

tulario ejufdem Monafterii Tutelenlis fbl. ijo.
Deda Abbatijja fanUa Maria de Reculafuit foror
Domni Ademari Flcecomttis. Item fol. 191. Igi­
tur in Dy nomine ego Deda Abbotifta (r Faucifburgis Monacha & omnes Monachas ejufdem loci,
fcihcet fanSa Maria Lemovicenfi, vendimus ali­
cui homini nomine Bernardi Abbatis (r cunila
Congregationi JanSi Martini Tutelenfis canobii
manfis noftros qui funt m pago Lemovuino, &c.
Chronica Gautrcdi Prioris Vofieniiscap. 17. lo­
queris de Urbano 11. Papa: Decimo Kalendae Ja­
nuarii Ltmovicas devenit, Mijfam de galli cantu
dominica nitivitatu in Ecclefia puellarum fanda
Maria qua dicitur ad Regulam decantavit. Idem
c. 41. commemorat Mariam Abbarilfam S. Manx
dc Regula, tiliam Archambaldi Barbari k Bru*
nicendis Vicecotr.itiflx Lcniovieenhs, cujus no­
men oiniflutn eft àScnptoribusGallixChriftianx.
Mastracurii ] Leg. Majciacum , ut in vita
L udovici Pii. Quod eil Monafterium in Arvernis,
hodie Mauqac vocatum. Charta Btivatenlis data
anuo DcccLXiv. Lanfredo Abbate ex canobio
Mauciaco . qui eft in patria Arvtrnica . in ane
Riovenqfe.
Mr N adi Hir ] id eft, Monafterium Menata in
vita Ludovici Pii. Monaftetiurn eft in Arvernis ,
vulgo Menât diâurn , à fan&o Meneleo funda­
tum. Undè in veteri membrana Monafterii Cani*
gonenCs feriptum eft : Titului fartât Menelei Μιnattnfis canobii.
Magnilocum ] Monafterium Magniloci in
vira Ludovici Pii. Heirradus venerabilis Abba ex
canobio cui vocabulum eft Magnus locus . fuo in
pago Arvernico, in Przcepto Karoli Calvi edito
inter Probationes libertatum Lccleiix Gallicanx
cap. j». §. 7.

Conquas ] in Diœceiî Ruthenenii , vulgb
Conques. Hujus Monafterii Abbai erat anno
occcxix. Medraldus , cujus mentio extat in
Przcepto Ludovici Pii in quo Monafterium Con­
eas dicitur elfe fub defenfnne atque tuitione
regia. Eodem Ludovico regnante, commutatio
manforum inter idem Monafterium k Ecclefiam
Laudunenfem fada eft cum auâoritate ejufdem
Ludovici , ut Gincitum eft in Capitularibus Ka­
roli Calvi tit. xi. cap. 1 a.
S. Antonii ] Legendum Antonini. In inem
branaCanigonenfi fuprà laudata meatio eft Mo­
nafterii ubi caput Antonini Martyris cum parte
corporis reqaiefcit in valle qua vacuatur Nobilenft, ubi Coagrefoeio Clerttorum pi aeffe videtur.
Agitur illic de Monafterio fanâi Antonini in
DxBCtfi Ruthenenii, in quo ejufdem Martyris
venerabile caput fummo honore repofttum lignis
k miraculis longi latique celebrari repeti ia
veterrimis memoriis illius Monafterii. Fuit autem
illo tempore Monafterium Clericorum five Cano­
nicorum ; extatque bulla Urbanj IL pro Cano­
nica ftmâi Antonini.
Musciacvm I Ita etiam feriptum eft in vita
Ludovici Pii. Vulgo Moyffac apud Cadurcos.
SiRtiMAMiA ] Sepdmania per eas-tempeftate* , uti fuprà dicebamus, compleâebatur paufque ad Rhodanum k monte* Pyrenxo* perti­
nent , ultri quos état Marca Hifpanica.

Tom.L

#1099

Stephani Baluzii

noo

S. Æcton ] Vetus ac nobile Monafterium ia firvan in firiniit MonafttriiycMigittir. In Precepto quin etiam Karoli Simplicis pro Monafterio
Diffveii Nemaufenfi > vulgb fainS Gilles.
I’sÀlmooium ] Vécus item Monafterium in PulmodienÎHrgo Monafterium Juncellenfa totum
Dirrceli Nemaufenfi, cujus Abbates fuifle repeno
efle in pago Juncenft in fuburbibus cajbi Lunonfu.
Abbatem hujus Monafterii Concilio apud Biter­
in vetenbus monumentis Regembaldnm anno
ras habito anno mcclv. interfaifle reôerio. Itera
wictv. A' Bcmardum annoxsccin. Videlnnocemiuni 111. lib. 15. 'epift. tti. & Mabillontum 4, Concilio Biterrenfi ânni mccxcix. adfuit G. AbbasJucelleafis. Petrus Abbas Juqcellcnfis Narbolib. 6. de re Diplomaties, cap. aof.
Mon. Anianum ] in Diœcefi Magalonenfi, nenfi Concilio foam perfentiam exhibuit anno
cuius Abbas eâ tempcftate état Benedxâus.
mccclxxjv. fub Petro de Judicia Archiepifcopo
Mon. S. TiesatiJ Hodiè vuto/ifaft Uhryia Narbonenli.
Dicrcefi flgathenfi. situm eft ad Arautem fluvium
Mon.Causas] in Diœcefi Narbonenfi funda­
in vjjarOOctune. lllic habita fuit Synodus Epi­
rum à Milope Comite Narbonenli fub Imperio
Karoli M. uti feriptum eft in epiftola Gelatii IL
coporum Provinci* Narbonenfia anno occccvit.
de privilegiis illius Monafterii. Quod confirmari
in qua decretum eft Ecclefiam Aufbnenfem li­
poteft ex his qux leguntur in Pnccêptoqûod idem
beram in poftecum fore έ ntbuto quod pendebat
Karolus Monafterio Caonenfi cooceflit tempore
Ecclefix Narbonenil. AKu4 quoquè Concilium
Synodi Francofardienfis. Monafterii porri» Cauillic habirum eft anno milkiimo quinquagetimo
nenfis hos Abbates faiiTe reperioin veteribus mem­
idibus Jutii, cut pnefair Wifredus Archiepifcobranis. Anianusan. 7 94. interfait fynodoFrancoptis Natboncnfis , tn quo excommunicati lunt
fardienli. Joannes anno |ad.
anvaiores praediorum Monafterii Arulenfis.
Hildericus. Tempore Karoli Cnhri.
V hla-magna 1 in Diœcefi Biterrenfi. Epiftola
Monachorum Viflcmagnenfium ad Monacho·
Gondefalvias anno · j j.
Canigonenfes confblatoria de motte WiftediCo­
Egilkanes vel Egtgaanno I70.
mitis Ceriranix & Monachi Canigonenfis fcripta
Daniel anno 873.
Baldctnarus erat Abbas anno a 9. regnanre Karolo
anno miliciimo vigetimo quinto : Vtitit gerulsu
Rege poft obitum Odonis.
rtflrt Diplomatis ai limina bead Martuù Pre*
Roberrus, filius Trudgardis, erat Abbas anno
JiAit l'ilia Ma^nenfu & beati Matons Conftffbfacundo poft obitum Karoli Simplicis & anno
rir , nobis obitum patris vtftri & reliquorum fra~
primo
quo obiit Radulfas Rex.
trum Hfinntians, Or. Paulb poft petunt orario(
ties pro Abbatibus Villemagnenfious Guiarado
Aimeiictu anno a 9. regnanre Lothario Rege.
________
anno
. regnante
Rege.
Asiate. Rithtrio Abbott . Pendant Abbott .
Radulfaiannoi°.'&
i°. & 1as·.
regnanteHugonc
HugoneRc
Udalgarius an.faptimo, regnante Hugone Rege.
Gairaldo Abbate. Monafterii S. Martini Villoma*
Ifamus anno 109}. 109I.
gneniis jura privilegiaque confirmavit Ludovi­
Gctaldus anno 1101.
cos VII. Rex Francorum , rogante Betengario
Abbate ; ut paret et liceris ejus , quas in Diplo­
Ifamusanno trop
Petrus anno 11
mate fuo daro Pariliis anno mccx. defcripfic Phi­
lippus Auguftus. Erat per ea tempora inter BcCaftoanno 1 iij.
rengarium Abbatem Vtllemagnenfam& StephaBerengatius anno 11 ii. 1171.
num de Cerviano lis & controverfia propter far­
Petrus anno 1177. nl|. 1 tlj.
ciam, id eft caftellum live arcem Cailuni. Eaverb
Geraldusanno taxi.
Petrus cognomento Raymundiaano 1x31.113Î.
com pofi ex eft ab arbitris communi confenfu elec­
tis anno μ ccv.iv. Kalendas Mali in Capitulo VA1x40.
hcmagnx. Arbitri hicre Ermcngaudus Epifcopus
Petrusan. 1xix.11i8.1xi9. t X70.1173.1x80.
Guillelmus, anno 1338,1 i Januarii. Ex regtftto
Biterreniîs, Salomon de Falgariu, Bernardus Ab­
Archivi regii Carcaflôr. fbL 84.
ba s fanâi Afrodifii Birerrenfis, & Geraldus JorErobrinus. Interfuit Concilie Narbonenli anno
danus Cantor Birerrenfis. Abbas Villetnagnenlis
interfuit Concilio Birerrenfi anno mcclv.
S. Pinu in Lunatf ] Guillelmus Catellas in
libro primo Memoriarum hiftorin Occitanie*
Î>. t $ ■ fafpicatur hare intelligi poife de Ecclefia
andi Petri in civitate Lutevenli, Hadrianus verb.
Valefius in Notitia Galbarum pag. 3 31. de Lu­
nelle ob (iitiilirodinein nominis. Neuter tamen ,
quantum ego confie», rem aflecutus eft. Mo­
nafterium S. Perri in Lunate eft Monafterium in
Diœcefi Biterrenfi quod hodiè J uncellen fe voca­
tur in Archidiaconatu Lunatenfi, medii fermé
vii inter Lute» am 8c oppidum S. Pontii. Proba­
tur iftud ex veteri Charta quam viri clariflimi
Sammarthxni commemorant in catalogo Epifco­
porum Bicetrcnfium , ubi docent Pijppinum Re­
gem , ad requtlirionem Benedicti Abbatis Juncellenfis cœnobii fub invocatione Si. Petri fundati
in valle Luaatenli, dedilfe ei totum territorium
de Juneellu ,Juut <x uijlrumento donationis af-

•174·
Salomon anno 1413.
Bemandus anno 14«i.
Petrus, de Godiaco, Decretorum Dodor, Vicarius& Officialis Narbonentos, anno 14 3 ».
Guarinus de Tornello anno 1437.
Rigaldus de Albinhaco anno 1430.
Casthilli Malaici ] Leg. cafttUi Malafci
five Mallofti. Sic enim vocatur in Pnecepcis Lu
dovici Pii , Pippini Regis Aquitani* , Karoli
Calvi, Odonis, dc Radulfi, 8c in aliis veteribus
Monumentis. Monafterium itaquè caftri Malafci
eft Monafterium quod hodiè vocatur Montifalivi in Duscefi Carcafloncnfi , cujus h?r
Abbates faille reperio.
Olomundus anno S15.
Vilaftedus anno 8x7.
Richimirus anno 8 54.
Ugobertus anno **^*^|^

ToM* u

„

\

HOI

Notæ ad Capitularia,

Rxmulfus annt> primo & anno quarto regnante
Karolo Rege , id eft, Karolo Siniphce , ut
opinor. Vide Mabillonii Annales , torn.

4

pag. d?*.
Anronfds vel Erifonfusanno xj. 17. Ac x8. reg­
nante Karolo Rege filio Ludovici. Eàdem rein·
peftate vivebat Erifbns tpiicopas habitans
Narbonam, ut patet ex Ptxccpto ejufdem Ka­
roli quod extat in Archivo Atchiepifcopi Nar­
bonenfis & apud Catellum, Ac Vendifcenlis
EpiLopus dicuux in Chartulario Ecclefix HeDdnadeus anno quarto regnante Rodulfô Rege
poft obitum Karoli Regis.
Ttefmirus anno t j· regnante Ludovico Rege, Ac
anno 4.5. x 1. x j. x $. regnante Lothario Rege.
Ad eum extat Epiftola Agapiri junioris de con­
firmatione privilegiorum ejufdem Monafterii.
Stephanas anno yo. jx· jj. regnante Roberto

hege.
Guillelmus anno «054.
Petrus, regnante Philippo Rege.
Berengarius anno 1106.
Bernardus, filius Ermengdrdis, anno 1144.
Sicardus, filias Guillermx, anno 1174.
Ifarnas anno 1184. 1188.
Bernardus de Magaladx anno 1194.
Ifiunus de Aragone anno 1x0$. Abbatem
faille non afteveraverim j quia ipfe fc
tantummodo Procuratorem Monafterii
tifolivi, ab Abbatis nomine abftinet.
Ermengaudut anno 11x9» ixjo. ixji.

r 147.

tamen
vocat
Mon-

1x3x.

1XJ4· ixji. IX4X. t*4J· «145·
Geraldus anno 1x49. ix<9. 117p. 1178. Imitatus ad
Concilium Lugduuenfe à Gregorio X , huons da­
tis Lugduni. idibus Martii anno fecundo.
Petrus Bernardi anno 1197. 1x78.
Bartholomeus, anno U19- pnnrSut Bernard dtlii.ofi,
fol. 184. vejb. Vit* Paparum Avenion. t. x. p. 5 5 5.
Oxilius anno 11x7.
Guillelmus anno 104- riûus Presbyter Cardinalis
Sanriorum quatuor coionatorum à Benedicto xu.
anno Ht'.’.
Ravmundus anno i}4$.
G. anno u$i. 1 08.
Berttandus dt Pclaiano , ar.teà Abbas S. Severi ,
anno l|6t. Coat*. x8j$. fol. 9ί· wfo.
Hilias Jacobi, antei Prior de Lmeavilla in dicrcefi
Rothomigenfi, nepos Petri de Chalcfio, Epifcopi

Montifalbani, moituus anno l}9)·

Amaidus.
Saxius anno 14x9. faftus Abbas i Martino V. poft
mortem Amaldi. Erat autem Elccmofynanus ejuf­
dem Monafterii.
Joannes anno 144J. I4di.
GiuUclmus de Rupe anno 14$J.
Simon dc Bellofole . Prxpofitus Vaurenfia & Abbas
Commendataiius Monafterii Montifobvi anno 1505.
Idem tortatfisqui Epifcopus Vaurentis fur..
Joannes de Bellotole,Succentor Ecclefia Narbonrnfis,
Abbas Commcncbtarius anno i$i».
Sebaftunus dc Bonne, Prior major tcclefixCaftienfis,
fadtus Abbas 1 f 18. juxri Concordata.
Ai.couiusde Bonne, Superioris ex fratre permano ne­
pos , Camerarius Monafterii Montifohvi, per patrui
relignaoonem fariua Abb·· anno 1J40. Sedebat
adhuc anno 1544.
Francifeus de Crcquy Epifcopqs Morinenfis, nominatus
Abbas poft mortem Antonii de Bonne , nominationi
fu* renuntiavit ingratiam fequenns Abbatis.
Jacobus de Crequy, fuperiom frater, Monachus fan­
ât Dionyfii , fit Abbas Montifohvianno ij50.

S.Maxrx Cafamcncis] ia Cornuata Redegi

ΠΟ2*

A diœceii Narbonenfi. Pixceprum Karoli SimTou.L
ulicis editum in Appendice Conciliorum Gallic
Narbonenfis tit. jv. Addimus quoqtfi prafatee Ecelefia Saaâorum Jufii & Pafioris ex ncnra regali
hberaluate in Comitatu Rtdtnfi Abbatiam Cuba­
nts. Monaàeni JanSx Maria de Cubant À Ou- '
niaccnii pendentis mentio extat in epiftola Ur­
bani II. ad Hugonem Abbatem Clumacenfcm.
S. Maaiæ adOrubionem ] tn continu» Nar­
bonenfi & CatcafloneuG , ut legitur in Ptxccpto
Karoli M. edito in eadetn A «pendice Cionciiiorum
Gallic Narbonenfis. Vulg^ La Craffe.

Mon. S. Lauxintu] Vetus Abbatia, Nar­
bone πΓι Ecclefix unita audoritate Ludovici Balbi
Francorum Regis , tandem redada in Priora­
tum ac Monafterio Cratienti fubjecta m,decimo
Chrifti fcculo. Vide Notas ad Concilia Gallix
Narbonenfis pag. J. ac. xi. De hacenim Abba­
tia heic agi puto. Scio tamen aliud olim in Cerritania, qux tùm Seprimanix pars erat, Monafte­
rium iftius nominis fuifle, cujus mentio extat ia
citata membrana Canigonenii ; Dominii patribus
fimulque fratubus pujtllis cum majoribus cor.fiflentibus tnCxnobio almi Martini Prxfuiis Conjejforii Chnjh Kanigonenjis : Johannes Lcct in­
dignus Monachus & Abba atque grex pu filius fanüi Laurentii Cerritanienfis Monafterii. Antèhunc
Joannem Abbas ejufdem Monafterii fuerat Pon­
tius, oui mottuuseft vi. Kal. Junii.
5. Hilakii 1 in Dûrcefi Carcalliwieufi. Olim
Monafterium illud dicatum erat fando Saturnino.
Pofteà fanâus Hilarius CarcaflbnenfirEpifcopos
illic fepulrus, occationem dedit murandi nominis.
Sed tamen per aliquot fecula vexatum eft Mo­
nafterium fandi Hilarii dc fandi Saturnini»
Abbates habuit quorum nomina lequuntur.
Nampius, tempore Karoli M.

Monnellus j
Egidonius > regnante Ludovico Pio.
Leoninus J
Ana , regnante K Iro Io Calvo.
Caftellanus, cui fucceflit Recamundus, ann. lib.

6. de re diplomatic pag. \
Benedictus anno 970. A’ anno x-. regnante Lothario.
Item anno fecundo regpantiUujonc Hege.
Gaufrsdus anno fexm regnante Roberto.
Bciicdtdiis anno ij. regnante Roberto.
Oliba anno 1010.10 ; 4. Vide torn. 4. AniuL Be­
lied 1-fi nor. pag. 711. c. j8.
Cono anno ino.
Udalgerius anno Π17. rixo.
Pontius de Bravo anno 1194. nox.
Alboynus anno 1x17. 11x4. ixji. ixjj.
Guillelmus Petri, Succellor Alboyni, anno rx 5 5.
Amaidus, eledus&t confirmatas anno txtij. Se­
debat adhuc aniK» 118 j.

Pontius anno. 1186.
Jotdanus anno 1)44. ‘J S°*
Jacobus anno 1385. ij84.
Berrrandus anno 1411.
Guillelmus Babonis anno 144!.
Gauberrus Augerii, eleâus 8c confirmatus anno
14 51. Antea Abbas fianâi Poljrcarpi in Ditrcefi
Nxrbonenfi. Sedebat anno 145 j.
Amaidus Raymundu Roquet» fadtu Abbas an­
no 1481.

κ

*noj

&

}

Stephani Baluzii

Mui. Valu Asetanl id eft . Mun*ticri»mi*»â*M»·
it« AtuUnnn in Cutiiitatu Valli» A»peni. ChaHulftriufli Ec·
tlcfix Helcnenlir lib. r· tap »> L'i» fnfkUu AH· I» .«IM
lltafripm QmaHim JWf« Mr* Ar fl. au rjf >tM« ■« C·innocn
, U Kaftr
Λτ·Λ·«α1» »
<F »
£Mtn> tn. u>. th·. Xxg. ·*" > ><amn MW* *<g>. J*rxceprum Knoli Cxlvi datum in Monaftciio £ DkMiyfli Vll.
Kai. Martii anno txrccxtx Μμ*|1μμ· in Um· fma*
Jtvw M mp ItqlDwwV· ia K·*· Aft·'1*Λ»*·»». Eadem le
gimuir in Pixrcpro Lttdousi Balbi duo apudTreiaa anno
ixxccxxvni. 3rd Monafterium i»n&x Marita Arularum
in Valle Algeria dilerre roc al idem Karolus in altero Pi*cepco dalo in Monafierio fanfti Srtbrtuni, dum oblidere­
tur Tolofa . anno DcccXLiV. *«v/»Au AU· Manafierli
J»U· Morin ia Adas Marta· at an Udit ateatdot aqfiru aa
riarrMtrat Daunt tr Mattern mfir' ta*»»ui lameraurù, puicau·
tuulainr cwliNi p.<3<flaai WÎa Arram niifirai·» « C^itUaae
emiam FWfart Anna· Afift’· im fiat launmuim ripe irftofima
ji/ufjci- Non Inde, i amen colligi poteft Monafterium iltud
a Calltlltno condicam fWH'e . (co tantum it paranuh Doccr
iltud LudoriciH riue in Prrcrpto dato anno Vll. Imperii
xv, Kai. Octobria : Ct/klmi AH· MaaafUrti Janita Mrrur
Matai W «> uaeadt Ce «ÛM <5 tmfdnHt jha ia Feit faa
Amr Jjjvna Mmqferiiua uadsficta pupa tanfirnmot. Tan­
dem hoc Monaftetium Cluniacenfi (ubrectum fait. ut pa­
ter ex Bulli» Urbani IL & fequenttum Pontificum Roma­
norum.
...
Valli Asrtxii) Omni» pagat KufcinonenGr.divilua
ell in parted tree ; quarum unam incolunt Ridcinunea
proprk difti. aliam Confluemini, tertiam Vallafpincn·
lea. Vcrur autem eft hec divilio. Verum . caeterta in prxinularum omilTir . de pago Vallafpincnfi hek nobis fenuo
eft , quem in Septimania fuifle dix er fisc notitia. Confir­
matur aurem illud multis tcftimoniis. Prxccptum Ludovici
Pii pro Wimaro valfxllo dominico : ralt cuKtduMr BtnrfiCHU» Muuin*) re» paa parnr tam atr .ancefiamm ptru mfiri
KareK pafimtifinu tmpranru, U Lrrmo ia Sapiioama rrakrru
ad villam ceajlraieu fu— aecarur reçut tsoifiAvn , .erf/iaartm ridilieu in f.Ui Afoeri. In Chartulario Ecclefix Heleocniir,
lib j. cap. ‘r reperitur vetus Charta data anno texto regni
Ludovici Tranlmarini . in qua hxc letuntur i UeMukieledam <MM pen tf haiee in Coaunn HtMlnanfi, ia falli A/·
feri. Alia anno xiv. ejuldem Regit lib. d. cap. la. ia Canuata K^filitertafl , ia falle AJfan , m rilia Cerderu. Irem alia
lib. 4. cgp. II. armo quinto rc«ni Hugonis Caper i .· <a Ca­
num AJHiamJi vrl m fMe Affert. Item adhuc alia lib. r.
■ ap. 0». data anno MXCV. lv. Idus Ecbiuarii : ivnr «att"i :gt aMn i· Caenum Aefiiwreifi .fin ia falle Alter·. Ru1crnonenlem porrd pagum
in quo litum fuifle Vallaipirienfem hxc Acia probant. in Septimani» fuifle docet Prxceptum Lotharii Imperatori» pro Wnnara veflallo . cujus
tXulo ante lafla mentio eft ■ datum anno xxr. Imperii
udovici Pii in eodem Chartulario lib. 1. cap. 10. W'imar
MfUtu nafler fiean eaapeiUt Ueluatem ai nai renear fetiie
pirrari nafir· w n tr fraari
Aaderu oaauat tata ctaeeiermn
emfeiam punie rei mi ftiàter etran fer eemjunem ari
rafft Karab arefkar^m' fnferauri/ , »f iero·· ia Jrprimania
traUrai ad nllem raqdruic pa maere fdlanrra , cenfifinuem
ridrluti ia Ae|i*<at. Prcceptum Karoli Calvi pro Dodone
vallallo Orgcrii , quod exiar in Monafterio liniti Petri
Rodenfis . datum anno xxix. regni ciufdem Karoli :
auapam rtt iwv nafinr filat infri Sepernanm rtmn ut pnfu
kufihm·!·. Vide Notas ad Concilia Gallic Ngibonenfis.

P*x ♦

Im Tolosano] id eft, iti Marcha Toloiaiu ,
uti dtüutn eft fuprà pag. io8 t.
S. Pavum ] quod pofteà Joannes XXII. epifcopali dignitate ornavit.
SuRtctNiuM ] vulgô Sortie in Diœcefi olim
ToÎofuu, nunc veto 111 Vaurenfi. Soncinii Monafterii in pago Tolofano fundationem referri
ad Pipptnum Regem oftendit Praxeptum ejus
datum Aquifgram, in quo commemorat id tibi
a beat* Dei genitrice prxeeptum effe. Philippus
Abbas Soncinii Concilio Vaurenii triutn Proviuoarum ptxfuit anno mc c c i x v t i i. no­
mine Arnaldi Aukiorum Archiepifcopi , uti
diximus in Noris ad Concilia Gallix Narboneniis
P»g 5ή·
Mon. Asilo ] vulgb Mai Mfil, olim in
pago l olofano, nunc in Diœcqti Àppamiarum,

fanfto Stcphano dicarum , quocj Harnus Epifco­
pus Tolotanus in fu* defeniioneiuicepit anno
mux v. rogante Dalmario Archiepifcopo Narbocienti, ut videre eft in litetis ejufdem Ifarni.
Hrtrc verb p.itet IPalmatium futile antiqui juiis
obtervannlUmum , quo cavetur ut unufquif
que Epifcopus habeat fax Parochi* poulbtem ,

1104

debt Metropolitanus nihil in Comprovincialium
fuorum Parochiis agere pr*fiunat line cotum'
audorirate.
VrnmcHA ]Jnret Mouafteria qtue à Ludo­
vico Pio reparata fudfe 1er tbit Audor vit* eju>,
recenferut Motujltrium d« Uttra in page Tolofatno. Quod fottallis idem eft cum Monafterio
V enercba.
Cella Fraxilii.] CcmMieftMonafterimn illud
fiiiftc litum in Vafc onia. Fortaffix inDiorceft Aafcienft,
cùm Crnionx pgrponatur. In Chartulario Morufteni
Cimortenfis legitur Sanfallrum de Celia Fraxili fecift’c
cunvenrionem w Stnrfan ale Argtaa pelftret filiam jiwn

nomine Umuia morem. Qui cùm vellet furere nnftiai ,
Gnillelnuu de Beecav· evntradixit ei , φιία erat Senior
cjui. Hat audient Sanafiut dedit ei piia^ue fohdar ne
cum t toto relinqueret 6firmaret fiùi SanJoffer geaeirm
fucn & onrnen proftniem où ea defendentem. In rudem
Chartulario repentur mentio cujufdam nulitix cui no­
men erat lot toni de Cella Fraxili, qui vivebat anno
Mcxxxiin. Fortexn Cella Fiaxilii Slonaftenuni eft
quod hodiè dicitor Cella-Medulphi, vulgb Saramont
in d irccfi Aiifcienfi.
Cimokra. ] Sic fetibunt otnnea veteres : at in
tomo quarto GaUix Chriftianx feriptum eft , Srmorru.
Vetus Monaftenum beat* Mari* Virgini dicatum ,
in quo feryantur Reliqui* laniii Ccratii & lanCti
Saturnini. Illius Monafterii hos Abbates fuifle repet 10
in vetuftis tabulis.
Forto, live Portunus, circà annum iojo.
Otto , Archiepifcopus Aulcienfis , circà ann. iojo
Ponnus , anno iojj & 1008.
Gaftonus.
A ILrus.
Larus, Aftari Succeflbt, circi ana. 1070
Bernardus , L«ti Succeiloc.
Pontius, Epifcopus Biguntranes, circiann. lo^d.
Petrus de Petiano , ann. ιοβο. & ιορο.
Wtllelnius, ann. 1118. Sc 1111.
Petrus , 1145- n4<·
PiciANO. ] Vulgb Pcffan in ditecefi Aufcienfi. Ve­
tus Cana Cimorrcnlis Monafterii. £’ mefii remanfit
kercaitas Manafierium quod vutgo Jitiiur Pelbano, m

honore confinuhm fanSi Arthangtli fiAithoeftt , fitumque in Monafierio AJfanenfi. Pcaancnfis live Peflaneufis Abbatis in Dieeccfi Anlcitana mentio eft apud
Gregonum Vll , lib. 7- Epift. 18·
S. Savini] In valle Lcvitanenfl Sc DioeceliTarbienli. Vide Hiiloriam Bcnearnenfein ifluftnffimi Viri
Petri de Marea t Archiepifcopi Pariiicuiis, lib. 9,
cap. 1.
DlCKlTVU COHEI R.MAT IONIS ] Eju»
pars extat.apud Gratianum dift. 6 j. ubi Carolug
Nkilin.rus Irxc amsotat : Hujui Capituli nen eft
alius AuSor qudm unicus Biblioihtcariut domeJiicus & fautor Paparum, Quare uni maximi fufpeSo non eft credendum, eum etiam (’'olaterranut
geographia lib. 3. aliter eJr eadem Bibliotheca re­
ferat. Prxtercd certum eft poft mortem hujus PaJchalii Ludovicum & Lotharium ejut filium Rorni
potito» effe & ibi hunc Lotharium Legei ftatuijfe
in prafentia Eugenii II. fuccejforii diBi PafchaIit. Nullus etiam Paparum fi m hac pratenfa do·
natione fundavit } quam non omiftftent, jt fafila

fuijjet. Et adhuc non valere eifdem rationibut
quibui DoBorei communiter ttnent prateniam do­
nationem Conftantini non valuijfe. Sea futiùs
hoc argumentum tradavit idem Molirueus in li­
bro adversuspai vas datas pag. *09. Sc feq. quem
de feri pii t Goldaftus in Rationali Conftitutionum
Imperialium; adversus quem detentionem iftius
Decreti inftituit Grerferusincapite otftavo Apolo­
gi* pto Baronio. Nullam ego illius mentionem
teperi apud Scriptorem Leone Oftieuli Antiquio­
rem

*>m. I.

'

no;

Notae ad Capitularia.

nrn. Nam qubd aliqui putant M8> narrationem
rôti auctoritate AnaiUfii Btbliodtocarii, arbitror
•o* À Platina decepto*. Qus «dm ex Anaftafio
referuntur à Plarina, in vulgari* Anaftalii edirionibus non extant, neque in vetuftiftimo Codice
M£ Bibliochocz Co&errinx. Eteâtones jporrb
Foorihcutn Romanorum nihilominù* fier* non
potuifle dal prafentiam Miflbcum Imperialium
kr auftoritarePrincipum indiguiib, pluribus ofcentum efl in Noti* ad Agobardum pag. 1*4.
Pa». rsr.
Camtvi a admta] Emendata umt ope Ap­
tem veterum exemplarium, quorum duo extant
in Bibliotheca Regia, tertium inCo&ettina,
quartum in Thuana, quintum in Bigoriana. Sex­
tum fan Cmfti Vincendi Laudunenus. Septimum
nebis fubminifttavit vir ampiiflimus Hiernnp*
mu* Bignonius, Advocatu*tenue in Pariameneo
Parifienii. In iHi* autem exemplaribus przfixus eft
Aquen* titulus : Ituipiutu Capitula qua Legibus ,
v «ddrnda/anr> pun fir Mifi & Cemuc* habere &
czrtru nete facere debent. Sed in uno regio, qui
fuicBibliochocatMaMritue, tapeur: Hac efl Lar
Halica
Legibus
&c.Hzc porro funt
Capitula quz Eginhardu* Ludovicum anno
txxcxtx. Legibus addidifle faibir : Cmwmim
Hfei/jraai wjf Natalem Deauni habitat, in que
multa de flata EccUJiarum & Menafteriorutn
traBata atque erdiMemfont. Legibus etiam Capitula fundam necejforia, fuis deerant , center'uta
atque addita font. De eudem intelligent!* (unt
hxc verba ex auâote vim Ludovid Pii : Jetered

TKM.L

üUmù

Capitula quadam Legibus fuperaddidit, in anibus
caufa fortnfts claudicare videbantur . qua aaSenit velati perneetteria fervantur.

Pm na.
<*·

tfru c. «.

p«. e··.
as*

ΡΦ *·*
cer·

Ρφ *·».
sse· o·
ftjA r 1*.

Ρφ *·*.
cap.»1·

St in atrio 1 Citat hunc locum Baronios ad
diem 1 B. Novembris, ut oftendatcooGievidê Ma­
jore* noftros Acris Reliquiis aliquandb contectam
Ecdefisc vel atrii ponas.
Proximo* ] la codice laodunenfi 6c in CoL
bettino légion priera*.
Caaaa* ] Codex Thuann*, credere.
*n vinita* ] Maid in codice Thuano legi­
tur ηψ verita/. Sed hk error prodivi* etat, uri
diximus fupti in Noris ad paginam jeo.
Si autim ] In codice laudunena (criptum
eft t Si tamtn frc.
Quo· iosm habit ] Pro hi* verbi* ifta tan­
cùm habentur in aoricrat» exemplaribus Colbertino, Bigoriano,ftrThuano, aies.
Exiuvm ] Code* Lauduneafis, itemqne Ma­
xarinus, Thuanus, 8c Bicocuuus habent exilio.
At *1 alia ] Codex Laudunenfi* 8c Bigotianu* : Xa/jf alia, Mazarinust Et fluita.
!*»« ] Codex Laodun. ipfo.
Poft caput iftud tequitnr in codice Maxarino
caput Si fui* ia alkna patria, quod deteriptum eft
In libro quarto Capitularium cap. 74. Idem caput
repetitur inter Capitula qux Lindenbtogius ait i
Ludovico Pio addita efle Legi Saliez, litti ink po
ttft ut cum hi* Capituli* conjungendum fit. Alsoqul enitn eju* origo nobi* ignora eft. Lindenbrogiuc przterei fequens caput addit fupctknbur.
Dt manmuonibuivcrt, nijt de tngtnuujic act
dt hereditate, non Jit opus obfirvaaditm. Do czrrrit veri per dtftriHientm Comitii ad inolium vt·
niant. 6- (ΐφί examuitnm, ad jufliiiat Jaiitn·

ιιοό*

dum. Cantitet verb bm faftr pauptm par piacita prodere debent.

Caput iftud in libro Legis Longobardorum tri­
buitur Karolo Magno. Vide Cupri in Capituli»
eju* excerptis è Lage Longobardorum cap. 19.
Camtularb qvajitpm ] Conlanur. eft cum
S' Kjue antiquis exemplaribus, Regio nimitàm,
barrino, Bigotiano, Remenfi ûoâi Remigii,
Λ Laudunend lanâi Vincentii.
Skvhuum Lbusm j Het non extant in cod>ce Laodunenfi.
Placitata ] Afiqm codice» habent placita.
Noma bt dioma] Hac in nullo veterum
exemplarium reperiuntut. Neleio autem quomo­
do base inep&ruflt ex edirione quo extat in libro
quam Caprralarium.
Rutavration· ] In codice Bigwiano legi­
tur, apertura da ratüut.
Capitplaab qoimtvm ] Emendarum eft ope
eorundem verntum quioqoe exemplarium quibus
uii fumus 'm emendandi* iupertooba* Capttulu
De iftis autem imeUigeodum eft capye-i f. The
gani, quod fic habet- Aedem tetnpare fitpradidhu
Princept mifit Legdtot fitae fuprd atuma r egna fua

Tou. t.
**

M· ♦*·

*»*· *»'■
IbM.c ».

?*<■**’·

inquirere Sr inatfltgare R alicui aliqua mjujutia
perpetrata eget : £r f» aliquem mventJfM qui hae
dicere vellet & cum voigimit tefiiSut hac pra^
bare petuijet t jlaûrn cum eit ix prafouiam eju»
venire pratepit. Qui egrefii invenerunt Innume­
ram muhuudtnem epprejfitrum aut ablatiant pa­
trimonii eut exfpaliêûieae libertatis. Quad iniqui
Miniftri, Camittt, leta pafiti per malum in­
fernum exercebam. Omnia fi^radUhu Princeps
deftruere jugit a8a mut impii in diebus patris fui
per iniquarum MinUrtntm ingenia faSafiuraat.
In hoc loco tBpctai prnfmtum, pro' eo qobd
in editionibus mate (criptum eft pravinrinm.
Palatii nostri ] Codex Lauduneafie A Coibeninue habent palatimu.
****
Pirpstravenir] In atfiiem exemplariis Ioginur perpetravit A redegit.
TtaitA] Hzc vosdecftinoasuibueaatsquie Md.W *.
exemplaribus.
Luurtats ] Colbetriaus, UbcraUcme. Que
etiam modo legitur in iibeo quam Capindarumn
Oastavxmtua 1 Cobert. ebfcrvmur.
una e. e.
Er Monachi] Ifta non habentur h oodicsLao·
»·*
ικηΐι. Deerant etiam in Colbetrino, in quoR^ W' ’
i»J addit» funt enriquirik fupti Buieam· AJUn»
tbttè (une poft vulgatam Cnlferhonofti Aniolâ.
Vat Can riMAxn ) Omnia veteraeeempMm *d.c «o·
habent & Centenarii.
Catitola** sbxtum 1 Extat in nauftiAmo *****
codice Monafterii lanAs Galli, in quo adeemtum eft {criptum «M-»-* eflê anno duodecimo lm»
perii Lndovtci Pii.
CoxvuxAJu] In maMftripeo Codice legtem ··*>«* ··
cetftrvart 1 ut apud S. Gregotium. lib. 7. mdid. s. epift. > 10. tnnfervatuat oro csmvevfbticne in veteri codtee AuteUanenu. Pari erraro
apud Salvianum lib. vi. pag. tqd. legio» in
editioflibu» Btsflkam te Pithei pre gpuaut noun
confcrvationii, cùm legendum fit aeva converfationis, Ut habent edirione* Romana A Notifier»
geniis, aut cenvtrjianu , ut in Codice Cocbeienfi.
In Concilio quarto Toletano cap- 75. vel ceafer-

+ΠΟ7T*U I.

Pag· **’·
cap-'·

If-id. C.a

PM· *»*·

Pig. Sal.

Stephani Baluzii

1108

vattone repue falot 11. Pro quo vetus liber
Lugdunenfis habet coni cifuiione. Sic in

Ecclefix
libro 1.
Ciptul.vimi. c.ip. j 5. in pletifque vetufti*exem­
plaribus legituc iotijcrvatiotui t cùm legendum (it
cem· 'fntianie.

Verùm non puto titulum Epifcopi Vafcomx in­
ventum fuille xvo Ludovici Pii. Videtur enim
initium ducere à Gumbaldo Epdcopb Vafatcnfi,
qui fe Epifcopum dc Ducem Vafconix vocabat
anno ncccctxxvui.
E r u»i XMFToa Ί In uno exemplari legitur,
MoaonioATo ] Codex Burchardi Taloni& ut 1 emitur cujufitlct ut iter agent herb.i.
cu*, nwrtiteM. Idem in codice fenâî Albini
iaisxiNCis ] Cettum eft heic frifeingas inter Andegaveniu , raerdtaue. Crabbus habet iwrvehicula numerati. Oportet autem fiiiHe aliquid drite/o. Cui vocabulo hanc interpretationem ad*
quod originem haberet F rancieam.
dit in margine, ii tfi, violenter &· latrocinanter
G«mbr Ai.iTF» ] Vide qux fupri di&a funt OCcifO.
ad Capitula Karoli M. cxcc-.pta ex LegeLongoSynodalica ] Ivo & Sirmondus Synodica.
bardorum cap. 4 j. pag. loq.
Crabbus & Surius habent Syitodata*, ut habe­
Cafitulaas Tkibua. ] Capitulare iftud in tur in codice Vaticano & apud Burchardum. Sic
codice Vaticano habet hunc titulum ; Concdia etiam legendum in Capitulis fequentibus. Buritoud ΤΛίΛ,λΐΐί'ι villam temport Karoli Magni.
chardu' nb. j. cap. $j. Juxtd Synodalica praApud Burchardum A konem : Ea- Concilio apud cepta decrcvimut. Sed Ivo par. j. cap. fi. legit :
Theodonu villam d $a. Epijcoptt aUvcrtui perJuard Synodali* pracenta,
cufiortt Clericoruir. Apud Guldaftumm tomo fe­
Vao con>cl. s. Eccu ut M.Æ». ] In codice
cundo Conftitutiunum imperialium : Hludouvici Vaticano & apud Crabbum legitur : pre leviga­
Ptl. &· Lotiaru i. Imperatorum Augufiorum Ca­
pitula dt pcrcujjoribut Clericorum . tum injerta
Synodo Tribunenfi anno Domini DCCCXX. ce
lebrata, fiatuta apud Theodonu villam in Comitiit Impcrialibut anno Domini DCCCXXI. Idem

tione ftilicu panitentix , placuit utprofata ret.

in Rationali earundem Conftitutionum ait priora
Capitula non inTheodonifvillano conventu, fed
in Synodo Triburienfi fuiiTe ab Epifcopis Decre­
ta , eorutnque exordium ita reihtuendum ede :
Ia Concilio apud Triburiam &c. Gretferus in ca­
pite decimo apologix pro Cardinale Batonio ve­
hementer imurgit in hanc Goldafti audaciam.
Goldaftu* tamen nhil mutaverat in contextu. Mo­
nuerat tantùm nomen Theodonis villx hinc ex­
pungendum effe, fubftituendumque nomen Tri­
bun*. Conjeâura luit ratione non carens, quan­
doquidem œnftabat ex Capitulis Auguftorum ,
pram ea Goldaftu* legebat apud Cralxxiin, Surium, dc Biniutn, edita illa fuiife ad petitionem
Epifcoporum in Triburia congregatorum. Quam
l«dronem lonfirmat codex V aticanus, ut ftatim
dicetur. Sincenor nihilominus videtur lettw qux
estât apud Burchardum, quam nos retinuimus.
Secuti tedicium *c auteMicatem doâiflïmi viri

Determinaaihtux j Codex Vaticanus Bc
editio Crabbi, determinantur.
Paisbttiai occisi ] Idem vetus exemplar &
Crabbus habent, Prefiyteri mm occifi. Ita etiam
iu Capitulis feouendbus cap. 4. Sed negatio dccft
ucrobique apud Burchardum & Ivonem.
DrcRiTUM UtPtKAToaiUM ] In Codice Va
ticano lie legitur ; Capitulum eccltjiafiicum apud
Theodonifviuam d Karafe Magno & Luthouuuo

ImpiaAToaia. Sacikpotib.

To* L

PM· ·»*

Ί Codex Vati­

Impcratoribut 6r d fibi Sacerdotibut ad
deftnjioncm. Editio Crabbiana : Imperatoribut &
djibt fuccedcntibut ad defenfionem.

canus :

Paa. <i».

cap.e.

Pag »«7.

& Primis Gallin conlaudatum Êr fubfcnbtum.

ka etiam Crabbus. Verior tamen eft titulus quem
exhibent Burchardus & Ivo, hoc modo : Capitu­

lum eccltfiafticum apud Tribunum d Karolo &·
Promt GaUin & Germania conlaudatum & fub-

Quamquam in hoc fallit hxc inferiptio
qubd Capitula ifta fencita effe doceat i Karolo
Kiagno, ut interpretatur Ivo. Sunt enim revera
Ludovici dc Lotharii Imperatorum.
Apvp Tmsooomisv illam ) Codex Vaticanus Ibid.C n
dc editioCrabbiana, Tribwria. Sic infrà cap. j.
Ημπ ) In editionter* vulgaris Concihonun in eodem codice & in editione Crabbi legitur
Ivgtrar het*n.Apud Ivonem ediram legitur HtSo. apud Triburiam.
rd ut wwn cute* Mi. Unâi Victori, Parienfa
Caput iftud lie legitur in eodem antiquo exem­ Pag. MI.
habrs· i Hodh fee (tram apod Flodaurdum lib.j. plari Be in editione Crabbiana. Si Prtjbyttr ruali cap. 1.
<ap. h Nete herrerum Xertapt/rap*. Apud rraAetitsfittrit (yfpajfavtrit .ftcMdim tjut EpifBtechatdun.tum tn vulgam «ditwmbu*quant in cupi fituttuiam pamttai ht cujut territorii pottf-tuubuv anuq tadfemi avampferteii i..s>tuicnp- tatttft diuofcuur. Si autem mortuut fiurit, ut
m. Hutt. Qur. eta**» mate habet .unat Vati- Symiu dijudicaverit perniteat, fr DCCCC.filidae Epifcofo componat. Quae eft vera le&io, ut
Enmk>f-' Jon, «n« j Altetera Ite. 7. Rer. pent ex capite tertio fuper iorum Capitulorum.
SvAMAViaiT ] Bignonius in Notu ad Legem
: Hh Jananei Ept/ctpu dbMM* m l'^eeme c«. »·■<». ne* ad/tte ueuime/·- Salicam peg. I44. cenfev heic malè vulgb legi
tel /ua. MM ferW te* E.i /««pu toettot Υγ·- fuafaverti t A legendum etfe fpadavtrit, id eft,
ΟΟΛ, OUoLt fetee ate *βλ /«cun Eptfeoai. S «B ipadonem fecerit Antonius Auguftinus lib. a.de
con|«drara rai «R . EpaJv>pu. fut» Vaû»r<ilk emendatione Gratiani dial. 11. non intellexit
Nam poft ··* *M*pura tunnui)· EpaKup* V te­ ligntecationem haine vocabuli. Alio fenfu An­
tanic fe vocabant ÈpafcoM* Vafcomx, quia pea­ nale* Bertiniani ad annum dccclxv. aiunt Carotar fedem Vafateofem, pUraiqu* alu» Vafconuc lum,Calvi filium, necdumbtnifpajfatum in Aqui­
cathedra* ta nebant, uti plunbu* ducat illuftnflî- taniam redire permitium.
Et ficuniam ] Hxc & qux deinceps fequun- Ibid-C-1.
mu* vit Penui de Marc* Archiepifcopus Pantur in hoc capite, non extant in codice Vafente itb. j. Hiftonx BeneanienUs cap. j. & I.
feriptum.

1109
Tom Ι·

Notæ ad Capitularia,

ticano, neque in editione Crabbi. Habentur ta­
men apud Burchardum 8c Ivooem.
Et Impiratorbs ] ideft, Lndovieus & Lothariu*, fub quorum imperio celebratam efleSv
nodum apud Theodonis villam reteè in titulo
monet Sirmondua.Et tamen ipfe Decretum iftud
retulit ad folum Lndovicum, non folùm in titulo,
fed etiam in epilogo, ubi contrà omnium veterum
codicum & ednionmn fidem fcripfit, Et Imperator & oeni emsea Gallix 6rr. Vide autem quàm r
periculofi exempli fit lapfbs hominis copftanti fimA atque omnium termone celebrari. Qux enim
pofteà Decreti iftiuseditionespeodiere, omnes ad
Sinnondicam expreflx funt Çonftat fané ex An­
nalibus Eginhardi Locharinm à pane digreflum
poft conventum apud Theodonis villata habitum
anno dcccxxi. ad hyemandum Wocmariampcoteteum efle. Sed eum tamen pofteà ad patrem rediiflè anno fequenti colligi poteft ex iifdem An­
nalibus , in quibus legimus Ludovicum anno
occcxxii. perafto conventu qui Attiniaci habe­
batur , venandi jgrarià Arduennam petiifle , Lo
tharium verb filium fuumin Italiam mififlê. Quod
evenit poft xquinoteium autumnale. Itaque interfùit nauddubiè Lotharios conventui I riburienfi -, eamque cb cautem reteè in antiqui* iftius
Decreti exemplaribus in hoc loco feriptum eft, &

Pur ncipis] id eft, Primate*, Proceies, Optima*
Alamannoium in antiquis co­
dicibus & editsonibus : Incipit Lex Alamanno­
tea. Titulus util

rum , fax temporibus Clotharii Rtgis and cam
Principibus fuis (re. conftituta efi. Codex Corbtonenfu heic non habet Principibusted Proceri­
bus , nt Jam monuimus fuprà pag. 1001. Flodoardiu lib. f. cap. 16. referens breviarium epiftolaxum ab Hincmaro fcriptasum : Rberardo ex
Principibus Ltetarii.HiceftenimEberhardusqui
cum Jofippo be Egberts inter Primon s Lotharii

Ud4.c.

recentetur à Nirhnrdo in libto quarto de diflenfionibus filiorum Ludovici Pii.
Dicanras tauNT ] Sic codex Vaticanus &
•ditio Crabbiana ; alii codices decantabant. Porrb
da more cantandi hymnum
,
Te Deum Uniemus,
quem ab Epifeopis decantatum efle poft confti
ta ifta Capitula nocet hk locus , vide Fiiefacum
lib. i. Seleteorum pag. » t b ubi pour primé in
hoc conventa fuifle cantatum.
Ετ sic soluta ssr stnoovs ]Hincergb colli­
gitur ifta Ludovici Capitula lanata fuifle in Sy­
nodo ecdefiritica apud Tnburia» habita, 9c gra­
tias ab Epifeopis habitas Imperatoribus 8c Princi­
pibus quod eorum pwibup annuiflent.
Capitulari di causis J Editum eft in tomo
primo A na luteorum Domni Joannis Mabillonii
ea veteri codice tentex Cnicis Piteavienfis. Quo
anno datam fit, non conftat. Ut ad ann. dcccxxh.
referrem efiecit Egmhardos, qui docet Pippinnm
A/ynita»»»· Rogem, poftquàm uxorem duxiflêt,
it» Aquitaniam eo anno miflitm λ patre fuifle.
Celeberrimum porrb erat ei tempeftatc Monaf
terinm Canter Cruris Piteavienfis, ut patet ex his
qux fuprà didafunt peg. ioyy.
Sua rigulari norma j id eft, fecundùm re­
gulam Candi Beneditei, ut pluribus heic reteè &.
eruditi expbcat idem Mabillonius.
Tares II.

ΠΙΟ*

1 bmporali seaviTivM ] id eft,dona 9c mi­
litiam . ut interpretatur idem vit dariflimus.CufeattntMc lubens accedo. Vide Notitiam
anniocccxvii.
a ultra Cbntin arium 1 Gregorius Turononfis in libro de gloria Confeflbrum cap. ιοί.
narrat immentem Santeimonialium multitudi­
nem ad numerum circiter ducentarum in Monaftarin fsntexCrucb fiiifleeo tempore quo ipfe illuc
rrextt ad exequias iantex
perrexit
fantex Kadegundis.
Radt^undi*.
C
Omiflis
~urkorom numxrus] Λ
"" his qux ex
Beda,exvitatentexLiobx,exFlodoardo,& aliundè adforri poflunt de Monafterii* puellarum Sc
de Monafteriis virorum qme fubjetea erant puel­
laribus, fequi nos oportet explicationem quam
huic loco adhibet Maoillonius, nimirùm heic agi
de Clericis live Canonici» Ecdefix fandx Rade?undis , de quibus diteum eft fuprà pag. 1097.
ratrum fantex Crucis mentio eft 111 Prxcepto Lu­
dovici Balbi cujus mentionem fecimus ibidem.
Tandem hoc virorum Monaftcrium auteoritate
Romani Pontificis fecularifatum eft, ut r< ferio­
rum temporum verbis utamur.
Sin autim J Hxc disjungenda funt ω hisqux
antecedunt. Agitur enim ifthicde noviter venien­
tibus ad converfionem , quibus non facilem tri­
buendum efle ingrefliinx docet caput 0. Regulx
fantei Beneditei. Illic jubetur ut poftquàin Novitius illatas (ibi iMonacnis injurias patienter porta­
verit, & perfeveraverit ,pe/î duorum mcnfium cir­

Ibid. c. ·,.

P<· 410
C«».4.

IbM.

culum legatur ei hxc regula per ordinem , (r di­
catur ei ; Ecce U* fub qua militare » is. Si pota
obfervare , ingredere. Si verb non potes, liber difcede. Quod obtervari olim confuevifle in Monaf­

teriis docet Nova Colleteio Formularum , c. j 1.

Ad nat. siRviiiUM ] Servi enim fufcipi in

Monafterii* non debent prxter confenfum Λ
suteoritatem dominorum fuorum, ut ait Canon
Îuartus Synodi Chalcedonenfis. Quod à Karolo
f. pofteàconfirmatum eft lib. 1. Capitularium c.
a). Vide etiam lib. j. cap. jSo. Itaquè jubet
Princeps ut nullus colonus, nullus fervunn Monaf­
terio fantex Radegundis fiifeipiatur, nimirùm fi id
tentaverit prxter voluntatem domini fui. Vide
tenteum Gregorium lib.7. Indite. 7. epift. 3 6.
Capitulari an. dcccxxhi. ] Aflenrior Sirmonde, qui Capitula hxc édita eflè patat in
conventu Attiniacenii cujus meminit Agobardus
in libro de difpenfatione ecclefiafticarum rerum
cap. f. Fallitur autem Brow erus lib. 8. Annalium
Trevirenfium . dùm exiftimat hxc Capitula Cul­
cita à Ludovico fuifle anno oteingentefimo tngefimo quinta. Cùm enim illa extent in Collaetame Antegifi, quam ipfe teftatur ann. dcccxxvii.
confeteamluiflè, mamfeftum eft ea Capitula,an­
tecedere hunc annum.
Halftgarius ] Epifcopus Cameracenfis.
Amaumuu* ] Epifcopus Trevireufis.
Roxana psrtinacia ] Baronius ad annum
dcccxxv. referens hunc locum, ut eum molliat,
Ink adnotat in margine : Pertinacia pro conflan­
tia hoc fec,uU ujiaxpari folita, inter alios ftnSus
Eulogius fiât feriptù docet. Iftam opportunam
occafionam inforgendi advanùs Baronium non
paflus eft Goldaftus fibi elabi. Sanè pertinaciam
pefeveturix finitimam eflè fcripfit alicubi Tui-

PM·

PM »*♦'

*mi
τ·»υ

Stephani Baluzii

liai. Scd cùm peninacie vocabulum, ubicunque
æ'rat, ferapet in malam panem accipiatur ,
la eft exiftimare hoc aliam babere pofle
fignificationem, pnrfcrrim C quis fiogulas eptfeoLe pan·» attente confideret. Non mu teftimomû â Goldafto relatu, que epilibet obvia funt.
Alia adfimun. Aaguftuntt epift. 114. Oautû ceaimÜmû & enimofneiu pcnbucU itMtu «rtingù. Auâarium epiftolansm Symmachi cap. 19.
Std tend ptriinncU rtHntruiu
feicevia aunerim fittru fecm eunieri dubitertnt. IbuLcap
19. EmÜLmi td edftuuuwu <nd fine praetpie je­

m

tte Urgent iaircjfiu tfi. ctuun tgrt L ceeifiriSm
ptr remet peiffleiu . pari permimd ittnàevù.
CaÆocbru* bb. 5. Variai, epift. 44. Ofitniifii»
pntdtiutfëme Regant, peti trroru «WW»faftm·

lAtu fitivtturt poje cenfiluon , «c pertinaci*
vtüam vu aaure Λ ewd iratti hatninthu viittur tcciiert. Sanâus Gregorius lib. x. Indiâ. 1 o.
epift. 16. Qacmβ etiam emije peUit edluu in
te.itm peruneôa perforerart perjptxerii, iamiMii quoqui carparu ae fotafumù tunicm Aeiifiittm participat une privaiiu Vide «dam ibid,

«pift. 14. &c 1$. ubi pertinacia eodem fitmper
feofu accipitur. Rudouus Fuldanfia in vim fanct* Liob* cap. j, de quadam Moniali adversùs
fetores fuas male affeââ : DtfitnBa efi ergi miae
pertituuia. Ada depofirionis Anaftaui Preabymi
tituli bead Marceui tempore Leonis quarti ,
apud Hotfteuium in Colle&one Romana pane a.
pag. 1 o 5. Quin €r Dentini Ladarii prajuntifimi bupcratafu iteret»,redirejubenti, pertinacia
fiut intemperantia rtfiitifet, Innocendui IU. lib.
i. epift. *i j. Ceiunicu cammbtantu ftdd nifi
prufate tip tempert reandaritm Apefieiicnm adim­
plerent , MTMi eat tunc centumaeiam Miti fivtricate punirent. Ceterim aim nec fie pefent à
fua pertmacia rtvecari, &c. Sani qubd Baronius

ait Eulogiam pertinaciam pro amramti* ufurpaffe, non eft exrd coerroveriiam. Ait esum ili· nb.
a. cap. 7. Nundonem 8c Alodiam virgin·»Chriftunas i Prxfide Hilpani* traditu qtribufdam
mulierculis prophani ritùs peritiA penditù , ut
earum ope averrerentur à Chriftianifmo & ad
Mahumetanara feAam pemaheMMat, conflan­
tes manfiiTe in profefltone fanâe fidei. & vinos
fuifle mulietruhtum illarum conatus. Tum addit:
Scdhonc HlAfKteprrtiiutumi PrnfiJi rtftrinuici
muUtrcubt, €vc. Vb» vides peniwei* voexbulum polle accipi in bonam A in makm partem,
A promût efle ut in tualatn acupntur.

Ινοπινηχιμιν»»] Tempore dl'ms comrentùs
Ludovicos Monafterio novx Cotbeic in Saaonia
dedit Capellam quam Karolus M. in caftalk»
quod dicitur Hetamurg confirai juflêrat. Pnec*ptum ejus estât in fecunda editione Monumen­
torum Padetbomenüum pag. ut

<v.

Præcevtvm b»riR.] Emendarem eft es fehedis elarii&mi viri Andren Ducheihii.

Pif. «r»·

Hlotaxu V. ] De annis Lothatii . quotuodb
computentur , non conveniunt inter fe varia ejns
Dir.'H lataqur in manus meis venerant. Inquibuidam enim exordium impetu ejus conftiuurur
in anno dcccxvii. in aliis quinquennio tardiùs.
Cafiivlaxb ] Conlatum cum fes antiquis

π»

exemplaribus, Pubmano, Metanfi fcnâi Vincenm, Remenfi fandb Remigii, Dmonenfi Philibera di la Mare Senereris Divionenfis , Rivipullenfi , daromootano Collegii Parifienfis So*
detacia Jafia.
Aotcaxiv· ] Archiepilbopus Mogunrinus.
Hauibaldus} ArchiepifcopasColonieniis.

Htrti ] Arrhiepifcwput Tievnenfii
BanwuiMui] Archiepilcopas Vefimdoncnfis.
In paxisio. ] Erunt t opinor, quibus volupe
erit fare in qua Parifioram Ecdefia habitvm
fit iHtid Concilium t & nomina "Epiicoporum
nolle qui ad caUbecrimutn iftum conventum acceflcrunt. Iliad «cgi confiât, habitnm fiûfiê Con­
cilium in Ecdefia ûnâi Stephani de greffibos ,
fiunt Bftunne in fdt t nque intcriuifle Epif·
copm quorum nomina fequuntur. Ebbo Arcnieoikopus Remenfis, Aldricus Senooenfi» , Ragi- .
noardus Rochomagimfi», Landxatnnus Turooenfis. Jonas Epifispus Aurelianenfi», Jefle Amhtanenfie, Ramgaritn Noviomcnfis, Rodudus Sueffionenfis, Adahshnus Catelauneafis, Hildemanηα» Bellovacenfis , Godofredm ShaneOenfis »
Frecnlfus Lcxovienfis » Halimrius Cametacenfis, Franco Cenomanenfis, Haribaldus Audfliodotenfis, Melia» Carnorenfi» aut Tricaffinus, Jo­
nas Nivernenfis, HubertusMeldenfis, Inchadus
Parifienfis. Pincered verb Goiladns, Theodifirlus,
AmadMus , Beraoinus, Fokharius, dc Herber­
ts , ignotarum fiedium Epifcopi. Sed Guiladus
fbrtean û eft qm Wilardu nominatur io vulgaris
Epdcoporum Conftantienfium tabulis. Fulcharius verb is fixfiom eft qui Flodegarius vocarer in
Catalogo Epifcoporum Andegavenfium de earn
cathedram renebat anno Chrifti occcxxvut. ut
pant es Ptecepto quo Lodovicus Phu confirmat
cornmnouhmem inter ipfum A' Winnetaduin
fââam. Hinc edam fixtaffis fupplendi funt hia­
res qui rmrinntur in Catalogis Epifcoporum
Landunenirem, Bajocenfium, Abrincatenfiam,
8c Ebnrioenfiani.

Aooaaauius ] Aechiepifcopusî ngdnnenfii
Baananwre] Archiepilcopus Yieaneefis.
Annulas ] Atchiepi&opus Taranraucnfu.

BeNSMcrvs, Acaxicus ] Horam alter firic
Atdriapifirepm Aqoenfis, alter Ebrcdunenfis.
Notho ] Archiepifcopos Arclatenfis, idem,
ur srbitrar, qoi Formulam inftiturioms Canonic*
juflu Ludovici Pii derelitsri Araonem Archiepdcopom Juvavenfetn.
Baxtholouacs 1 Archiepifcopo» Narbooenfis.VideNotatadAg0bardnmpag.7j.
Ahaulmus ] Arehiepifcopus Bordemleofis,
itte ipfe, ut opinor, qui jaflii Ludovici Hi detu­
lerat Formulam Canonic* inftinmonis ad Sich·rium Asrhiepifrapum Burdegalanfam.

Aeivjkws ] Archiepifcopos Bituricunfis, Pro­
bat hie locus, id quod fupri dicabamus, nondàm «d rempeftatu Bituriganfes Archiepifcopo·
cogitafle de Primera fuper AtchiepifcopM Narbooenfcm 8c Rordegaleufem. U tuque enim heic

ΤίηΛ
Ba*. hi*

nij

Notae ad Capitularia.

■oftponitux AnmMm, eametfiPatriarcha sues—
À Theodulfa. Quod indicat hunc tatam aaUam
pacrogativum umar cam— Metrnpnlirsnne tribuîffetàm Adrimdropo BitnrigenC Cerri An»
Archiepifcopas Kwwfi», qui uuDam «atnardinariam aaâoritamm ans jurififiâmom habe­
bat , Patriarcha tamen vocatar ab Alcmoo in
aomo nos» Spicilegii Oachmaai pag. 11«.
Deeft insur Nfaranpolitanra haie nommera
Quûnos, K raâi notât Sirmondra Nimiribm
quia provincia Novempopulana proprium ai aaa»
peftarv Metropolitanum non habeoat, fed Buxdegalenfi fubjeda «rat, ad fisped cbântn eft.
Attamen «a non ita mnlri poft pcoprinm habuit
Metropolitanam , Anfrienièm nimirùm. Enat
enim epiftola Joannû VUL Pane ad Airardum
ArcbMpdooptMn Airicieiriom ejufime firifag»neoe de cooiârvaadaddaplinaerrlofiaftica corrigendifipe depravatis mdi moribns.
Aiaaia ] Ica codex Râmeufis, Chromontaft· ass·
nm.Pithammn, A Meraufie habent. In editione
CM·*
verb Sumendi A in codice RiripuUradi legitur

TIN» I.

I

aîiberici.
Volumus rttAM ) Tota hoc danfida draft
in editione Sirmondi tc in eodem libro Rivipul·lenfi. Eam tam an habent teiiqtaa eumolaxia, fi
Divionanii excipias, quod mutilam eft in hoc
loco.
EwtTotA eananau») Emendata eft ope
ft· to·
deeram antiquoram cxeaijpiarinm, uno Bibliotbeoc Thuaon vatuftdfimo , abero Monafterii
Rivtpollonfis.
lucim Emst. Cnaanaa ] ka codex Thuaona* edsrio Suriana.
Inimki Csutrm ] Xrpneas, ioquit Gclft· to
daftus, innrit, psu Sarracenerson taprn rtgmun
Fruncerum pyfimi srar. Aiaonia defirib» dc
icnmtio in ngnam am eaxiliia Saoacenoram
commit anno ncccxxvi. dc iiauanri . at Eginhaxdm tradit in Anoahbua. leaque Goldafti opi­
nio non poteft efle vecn Sanaa eft ifta incerocetari de Bulgaris tc Dtnu, qura in mgnmn Lsdovici ingieffei ede heftduur anno acccxxviu.
dc aliqras villas igne injario concxemada tradit
Ante vim Ludovici Pii.
Caktvlau WoxmatunssJ Uc hanc m£
ft· tocriprionem heic apponerem efturit auAraitas
Hiocmari, qui caput tertium ricdi tertii lancitnm efle docet À Ludovico Pio in Svnodo ac pla­
cito generali apud Woturariam poft habitas qua­
tuor S^nodm de quibus psnlb anri diâom eft.
Ludoncus enim.aa exemptum petris, qoi ConA
rituriones quinque Synodorum anno occcxiu.
habitatum examinari fe pariante Jufiêrat in con»
veueu Aquifgranenfi, Ludovicos inquam Decreta
quatuor Cossolioram juffu ejus celebratorum exa­
minari mandavit in conventa Wormatienfi, ut
Hincmarus docet m loco penlb inferri» deferipoo;
ex quo roâè collent Sirmondus fimrita Wocmaos m hac Synodo Fuifle à Ludovico tripartita iUa
Capitula qua Capitulare Wormarienfe cooftituunt. Emendatum porrb eft ope eorundem fex
veterum exemplarium cum quibas conlatum effe
monuimus Capitulate anni occcxxvin.
Hac sont Capitula ] Ita editio Sirmondi
A meta exemplaria Pubmanum A Rivipulleufc.

ft· es·

1114*

In ediriombue Amedmchsi A Heroidi t Hae
faut Capitula fui atqui ea Mtfis nefiris ad
infirma aatitiam detaknmt anne and. imperu
atfiri, Vecuftnm eftê hoc lemma natet ex mulo
xxxvi. Capitulorum Karoli Cam cap. ay. Ut
jutà ngum Capmdare fai Pwuu tr ge*
niter nafier aune rvi. r^gri fui Cefitui» vu,
uii/liau. Idem tit. xu cap. 9. Sicut in Cafindu
furii ufri
avi, Mfvii tjiu faSu can-

mu

xiaenr.
CoirraA statu ta] Codex Pid>oazus,centrd
ut.
Canenem ftatau.
«V· *·
Hac Noua ] Idem vécus liber, hanc neuam F*e-***
& dtciauat fcrftlvtn Mau.
Cap. XXL ] Idem codex & Parifienfis habent

«riq.
Qua daxs ] Retinuimus hanc laâiooem,
ρ·«. «χ.
qux peccat in regulas grammatics , quia eam
7*
habent omnia vetera exemplaria. Edioo Amer·
bachii legit faai. Sed ipfe in margine admonet
in Axchcrypo feriptum ruiflc yaa.
Ut os SUBI j Vide infri pag. »7;. c. $.
IM.C. a
Aliinas tsxxas ] Amerbachius A Heroidas
p»g ut.
legerant alicaat fciattt. logenuè autem faffus eft •■F- ‘°·
Amerbachius nefeire ia quid figni&cet vox

fcitttau
Et D1C1MAM ] Hac defuxx in plerifqoe exem­
plaribus & in editionibus. Addita autem font ex
Pithoano A ex Parifienfi.
Ratiomasius ] Hnc eft vera le&io. MaU in
antiquis exemplaribus Retnenfi, Parifienfi, Metunfi, Anicienfi, reMlb. Et tamen Sirmondus
eam leâionem retinuit in titulo xtv. Capitu­
lorum Karoli Calvi cap. 1.
Iu pacx vivias j Codex Piduxanus, in fa·
cens venire.
MAUVACtsunux ] In veraftis exemplaribus
Puboano, Rmncafi, Parifienfi, Divioncnfi legitur aulam faciendum.
Rxsisus) Hac eft Jeâio omnium veterum
exemplarium. Editiones tamen habent rtcijnr.
Violata committitvs ] Heic uno tenore
additur in codiribtN Picheano, Diviooenfi. Rcmenfi , Parifienfi, ficu cuuintnr m libre fuftruri. Rripirit autem hac additio ad caput vigefimum intuta libri t*rni.
Qvicvxqvb ] Capitis iftius Hiftoriam nobis
conMsrvavk Hincmarus in libro de Divortio Lorharii A Thetberga in refponfione ad incetrourinnem qomtam peg. 5 90. in editione Sirmondi :

Ntfiritdaatttvi Aamifiai fia aaauria tUadeu·
vient ia Sotade at Ratita ftaeraii apad
uaai, aatfidica Stdit & P^pa GnferU ctmanaatt Lijge», tam elsu fbirimir, debit faa
EMmfi bt Studii ftr futatr lacafiù imperii
bamtit nac^arib 6r militer nuper invenerant t dt
bat mdà tftxur caufa amatum tam Epifctpanua
aadm & fiMiam laicanim vatis ctevenunsibtu,
tu decernent .* Q««aMf«e. isyuit, prepaid urere
dereliSd, vd fine odpa mterfiSa, aliim interit
urerem, armis depafitis publicam agur perniten­
tium. Et fi eeetumar fiunt , cemprtbcndatm d
Camitc, O ferre vinciatur, & in cu/lediam mj>
tatw danec rts ad neftram netitiam deducatur.

P*S- ter.
tar' *'

Ibid. c. r.

P»a«··.
,c*

n»!d. t. »».

M- «·■
**

?·» <?°·
’’

♦nij

Ki..

Stephani Baluzii

HLnc svut Camtvxa ] Bae defat in co- /■miliarem igfiu naritten adspre furet» ib»- Taa.1.
dicc Pitheum» 4c in Remasfi, in qtabes etiam pue, pruni pemir, cum faperamr· & prw/u·
MÎettfiA Bpifitptnut evAtriutt Ubtruvd ut
dsfite trte Csfitala fequeotia.
Ganxuama blactta ] Cedsu RivipuU. gt- ardeAfaaaiu iu prMu Mttuftrit. re­
tandam vdeptutfUfuAiutt dtt defi^hr, nA·*
nteale fUtimh
Voibmu* ] Vide Captmla Kaasfi Calvi tit. renter. Bt m tptrt f"fd Mtunitnt julfirHc-en.
€»►».
uifb cap. 17.
uuutfrddet, ttieut ipfinUMu mtvtrfiuitui
Void mus vt ommm] Vide fifes pag. 6ij. anu «lite fi JWUit. Charta Sraodi Snefantn
Pte·*”·
Of. ».
C**Matvksdu< ] Cornea Ansehanenfis. Vide lis amd ncctxxn. pm Monaftesio fimfti Dionyfii t Hmcmctas vtutrtMit Ardùtpifitptu Bt·
Pm.m.
CM- A>
Notas ad Agobaadum pee. 7I. De eodem onto uuufii uefirt finuMutb enfin &· ipàu pre·
agi in Pobckxo Lochani Imp. edico inter no> diri Mtûtfierü devenu alwmtai. Remtato ita­
bationes Hinoris Trenorchiaas pag. 1Î7. nb^ que enfin· Monaftico in bafilica fiusâi Dionvhi, rimms Hilduûms Abbas, itedifuefuafivocatos Mcr/rrdxs vir bdtffltr Cnut.
ΡλθΜθΝ-nAvnjs ] Codai RivipolL di- nun /ïietam nq^emid un pertinet erd» m M
JCmreeusfiuiérii temperAut penurierttur » 00xerb.'
Com bob. m. a. a. vomit. Jldem rodes, dam die quo îftaftarum font naceptum aliud I
Ludovico impetravit de ftipendiû Monachorum
am fidelium mflrenim dettntemut^tuditer /m,
conftitaendis, quod 1 Jacobo Doubleto editam
tam
PnactprvM 01 oaoius j Revocanda eft tn eft peg. 7jy. Antiquitatum ejufdem Monafterii.
Pte· ♦«·
hoc loco obtevado quam fbamus ad epiftolam Deinceps ergb Mcafteâum hochabstatum eft I
aux. Lapi Abbatis remrienfis , mmûvm per Monachis.
ÂNiealUVM XSCXMOS AxCMIirilCOVOM ] M*’·
iftss ternpeftatm ftatam Mooafieriormn finfle
pranh in poteftate Reran, qui fill auâoritate anno occcxxxm. ut fixibit Adam Btamenfis
Canonico· loterdùm peOebant at Monachos fub- lib. i. cap. 17. Sadat natam ejus conftitata eft
ftitaerent, hoe reb, fi ns ita ferret, dein extur­ in civitate Hammaburgenfi ; novoque Archiepifbabant nt Canonico· reducerent Pnma Monaf­ copo contribute geatm omnes trans Albiam
terii Dionyfiani incunabula fare fid» Monachis. conftitute, viddicu A Aliit flumine deeefim
Sed cùm Ludovicos Pius tegulam Canonicorum ufiue ed men Octenm» fyrurfèm per amnem
conftitaidôt, potoftatemque Kami» M. feaflèt Sleverum prevmdem ufiue nd mere feed erit*
perfbnis ecdebaftids ut eut plantes fecundùm tele reams, 6r per emntt prediStt netiena
ut fecundùm ragularem inftitutio- Septentrinii, id eft univerfitas Prefonum, Do­
nem vivere deberent, major pars Monachorum norum, Sdareum, Norvegorum, Sueonum,
fânâi Dianjfi novitate rei, utago quidam arbi­ ut explicat Adalbert» Archiapiicopus Hunmatror, commod, afteâiqoe pactores tedio viae bumnfis in epiftola ad Tuiconem Abbatem
Monaftkn , ceÛe dc fiA fage rsgeür excajê . Corbe» voceris. SL de cans! idem Adalbert» fo
Msaut/faus virca 6r fatoinm dè/ênrenor . ut vocat unirefimsm teptentrionalium 4f orienta­
teftaou Imperator ; pauci in celle extri Monaf- lium N ateomim Atcnlepiicopum in eadem apif·
tednm permunierunt in vite inftimro quod fiif- mia, itemqne m aha quam rodat Adamas lib.
ceperant, annuente eodem Ludovico. Quod ita- 4. cap. 4). fle ex eo faomus ad sanumμχχτπ.
que haâénùs fuerat habitaculum Monachorum, j. t ). Ac ia alia quam Lindeubtogins edidit in
vadum eft tùm in Collegium Canonicorum, in Coftedfane privilegiorum Ecclefia Hammaburquo Hincmarus, poft Remenfis Archiepifiwpus, renfispag. 1(4. Quin fle Helmoldus cap. as. ait
fub Canonico habitu educatas eft. Teftu eft ipfe ulum treStam 6Λ aaAoritate Arehiepifcopali
in epiftola xxvi. ad Nicolaum Papam. In Meue- in omnibus boraalfa· tagnit, Dodefinilicot, ut
fltrio. inquit, adi «I ipfi/radimetuir Afentie ipfemet edicat, Sued», te Norweghr. Mortuo
fiA Cerueùce ludit* tducxDu , indique tdtdhu tamen Adafatto, Daaicn, Suetior, te Norvem patete Brest HlAwid btfv^au bm ase- «arEcdefindiAxadbefimt Î Metropoli Hatnmadicetenipert man/L Cettverju eutemedrtgdenm btugenh dedi annum Mxcsr. teLnndenfiArspefafiar,
vite* fr fainm fietrihu i» Mntfiu» fiaBi thionitropo fubjoân
D'unrjfli » Ai amrittu fuerern t tu illud, fic* miflo in eam mm T y te, nt tradit SsxoGnmlumfi^mt fixe fit vd tppetim Epiftepetdi matiens libeo duodecimo Hiftoci· Danica. Is fuit
«et eliâftu Preleiùuù dàaiài defni. U ipfan Albricus Candi»» Ranana Ecdefia, ut docet
in opi^
de education» Hincmari, de quomodb 00 pro­ AntelmiM Archiepifisopue
curante Monaftioss ordo reftituôu fit in Monafi- tela nondtea edita ad Aderum pdmum Am^ÎÔpifeopum
Inndeaiem
,
m
qua
eum
admonet
ut
tedo fânâi Dioayfii , teftatar Flodoardm ; qui
tamen m hoc fidlec· videtur qubd ait num I pue- andtacitato fibs recenter conlati boot matus. Sed
zâtâa Monafteriafi religione nutatam; nifi fi Mo- ut ad Adalbortam redeamus, ex epiftola ejus ad
naftembsreligio, qnûd valdè aedo, heic figni- Falconem confirmatur conjeteuni darifimi vid
ficat Canonicam ac regularum vitam. Hcc luat Petri Lambedi, qm exnononllis Gualdoais ver*
fatas Flodoardi verbalib. ctf. t. Irfifridem fibus collegit pastam aliquam Reliquiarum corpo­
natetunu d puerum in Metufar» fiuifii Die· ris fânâi Arücharü Monafterio Cocbeie rescis
vyfii fiA HiUuixe AAen MeneflerieU relifi* donatam fuifie ab Aechtepifcopo Alberto, elque
ne murfau, & fludiit liuerenm bAuttu. init· occafionc Gualdonem ad illum ficripfifte poem·
«u pre fii aun ^tneru padm fipfiu luîüiuut de via ejufdem Anfcharii.
Hxuncavpo ] Epifcopo Ferdenfi.
bt pdxthan Ltdtvici Imptrettrit deduihu, &

ΠΙ7

Notæ ad Capitularia.

Tom- L

VtLUftJCQ ] Epi&ow Brmunfi.

V*. «.

Cnabta MTiMMUUn. ] Primos illam edi­

dit Patrae Pithems h codice dnoderimScriptoram cortumtm, demdè DmAaimm A Gotdhftm. Nae illam emendavimus ope num fchode que in maom noftras incidit beneficio cktilfiemi virt Antoni Vioms Herovallii. Omnia
pocrb iftius Chan* capita fiuuwta firent ad ver­
kun funt exillaquam KamlusM. coofixipfit an­
no into impedi, nr illic monuimus.
Faculx kacvit ] Heic Goldaftus hnc adnotat : Daft dre$e «put erdàude ngrunun.
Supplet uum utcunque hunchiatum Nithardus
lib. i. dnfrribanepattem aagniqnstKaroloCalvo
data eft; id 4L d uuripertiuk fturoii* q/fue
odfinaAibtteriirum.tttamFri&ut. frptrjuw

Askariarxm CsatharibMaUk, HaU, TruUm*
*

malamt. JMqfasHL ddndl vtrb fuicmtid inttr
Mefam 6r &μμμ q/fvr Burgnndiam turd
cum Firiduarnp ttuffii /if dt Burgundia Tullenfim* Odantafint, ladsq/cm , Bltfinfim .
Parthtnfant turpfyta Burrtnfu» Bripiunftm,
Tricafimao . Axinoteutfim, Seoonicetm, JFaftmatlm, MHi£mtnfat. Stamftt^tm , Ceftrtnftm. Pariftacum.& dtindd ptr Stfuanam
qfasc in am eceemun. fir per ipfum mart q/fm
in.™β~· tenu viddictr Epifcôpatut.Abbâiai^
Comùattu,Ftfcot.& omnia infrd prediSojfinu
cuf/Mt, cum omnibtu ad ft ptrtintntibtu . in
fucungut rtgune confifttbant Λ fir fid juru tjft
•edeimtrur, and cum aaSoritatt divina atqnt pa·
ttrna pratfiuofilio fto KaroU dtdâ. Vide eriam

A waler Bcrtinianos ad annum dcccxxxvu.

Qoimumt ilium ] Ita habuit vetus icheda
<nam not vidimus. Sic eciem edidtt Pithows.
Duchefaim habet puemlikt libtrum homintm.
Puro autem illam ifta mutuaram elle ex capite
oâavo divifiocris Karoli Magni.
Pag. «u.
Vaxtuo envers ] Charta Karoli cap. 14. juc*r- '°·
dicie crucit.
IW<i.c. >1.
DàrexuoNBM Ecctsun ] Goldaftus bare ad»
notât in hoc loco 1 Baronitu Annal. mu. 9. en.
S jt. $. 1. btttgntmprnrcr mercm laudat hune
Pag. «Μ.

car ♦.

boon . form ftlitofalfi crânât» corruperat in Ca­
roli M. mfa $. id. tn hu win Ecdefin S.
Puai Jûbjâiau ifta deranfionem S. Paper fimu!
&c. centrd cedirâm Mft. fir Pithai, undè urcripfit , Mutiiftt tdùiontt. Vide Maream in li­

bro primo de Concordia Sacerdotii & Imperii
cap. ta. $. a. & feq.
Ibid. c. s**
CoxviMiiNTiis 1 Ita οτηιύικι iicboda vetus.
Quo eriam modo nabet caput x v 1. Charte
Karoli , ex quo iftud de&ripcum cflv appanx Pi­
theus tamen, Ducbefirius, & Goldaicus edide­
runt ttnfixùu.
Pag. «SA
An AQurraMtAM ] Hxc & qnx iequuntur
omifit Goldaftne in ma editione. Cervi multa
haodubiè illic menda (une, multa mutila. Quia
tamen Pithonu ea invenit in vetuftiffima mem­
brana , A reperta quoquè funt in veteri icbeda
qui nceufi fumus, putavimus pestenniramda
□on «de.
Totam Buxguxdiam] Karolus M. anno
pcccvt. Burgundiam in dûs panes divifit, qua­
rum unam Ludovico Aquitanus Regi diedit ,
aliam Katolo. Heic Ludovicus totam Burgun­

πι8

dian» peninm vult ad Alamaaniam, ei Burgundia parte excepti qoa Pippiao data fiierat.
Dificde eft ifta ddcacnera St quis tamen plura
de variis Bnrgundns divifioaiibtM icite volet, is
coafiileea poteft notitiem GaQiaram
..
viri HadriamVaML
Totam Paovimciam ] id eft, ut ego quidem
arbitror,Provinciamptopciè diAam & Delima­
tum, io qnoeft Vienna, quam Provincir mbcin
eftê ait Au&x Aanaliam Berriaiaaorum ad an
num Bcccxxxiv.

Totam Gotiam ] id eft, Seeritnaoiam &
Maceam Hilpanicam. Nam tftm Provint» illae
compraheodebantur fub appellatione Gothia,
eamque ob canûun £rpè conjunguntur in veteri­
bus Monumentis. Pnrâmnm Katoli Simplicis in
ChartularioHeienenfi, fib. 1. cap. i.Prncipinuu
ttitnt ineasm rtyw neflrt Coticat fivt Hibtni».
Aliud eiufdemPncctpcura m Chartulario Ecdcfic
Gerundeafis : Pranifinuu ttuun at^ut jtimiii
at faicftiid ndftdfitiun kaèrt vtl it rtliquo ad·
ntdrtrt pttru infrd finti Gtthia aci Hifp Jm«.
Itomaluid^ufilemPmcepcum in Chartulario (an& Petri Rodenixs. Ctnctdimm ttiarn tibi tn tot»
rtgn» Godûn vtl Stptimtnm. Capitulare ptimum anni dcccvi.cap. 1. Stptiituniam vtl Go­

thiam Ludovico diltSo filio noftro confignavimus.

& cap. 4. StptimaotU fivt Gothiat^tpu ad Hifi
paniam. Hinc Karolus timpiexin Cnartulario έ·>-.
defix Helenenfis, lib. 1. cap. 74. vocatur Rex
Francorum atqueGothorum. Nunc oftendendum
eft eam <1αοΦ1^ Narbonenfis Provinrin partem
qua i Carcaaone incipit fuidcin Mgno Gothico.
Iftud veto probari pomb poteft auooritatt vit*
fiusdi Beuediâi Abbatis Anianenfis; qugm cùm
Scriptor eju&iem vine doceat filium fuiue hominis
qui Comitatum Magdalontnftm guoadufym vixit
ttatùt, ac Benedidum ex partibus Goths* oriun­
dum fixidc,manifeftum eft dium fenfifte eam Gal­
li* NarboMofiepanem Gothi* nomine compto*
benfiunfirifte. Confirmat hanc fcncentiam Ati&or
vior Alcuini, qui ait eundem Benedictum AbbatemfiepiùsadAlcuinumveniflêèGothia: Ktrpaom Domini BtntdiSiUftipra omnihiu Monachit
familiaritatt jan&u, adtnmgratid confiUifalutit
fine
fuorum atcipitndi firpiiu Gothut dt parti­
rai properabat. Veniebar enim ex Monafterio

Amano, quod in Dimcefi Magalooenficonftiru«sm erat, qu* pan eft Septimanic. In Archivo
Monafterii Cuxanenits reperitur Charta Bernardi
Comitis Briuldunentis, ut opinor, data anno
Chrifti milleftmo, in qua legitor ipfum eidem
MonafttrioCuxassenC dodifle Monafterium vocabdoMonifiüem, quod eft in hotiortfanSi Patdi
ApoftolimProvinctaGodn in Comitatu Fatauli·
ttnft ât diocafi Narbonatu Ecdtfix. Quod Mo-

nafterimn in Comitatu Fenoliotenfi fitum fuilTe
nperio etiam in Chartulario Monafterii CampirotundL Hinc tegnum Gothicum in Pnecepto quod
Lotharios Rex concedit Soniario Abbati in dimccfi Gerandenfi, quodextat in Chartulario Mona­
fterii ian&i Felicis Jecfidenfis. In libro Evangelionim Monafterii ianfti Dionyiu , quem Joannes
Aventinus libro quarto Annalium Boiorum pag.
4<a. narrat fui tcmpeftate fervarum fuide Reginoburgii in templo D. Haimerani, hi verius te-

Tom. L

*1119 Stephani Baluzii Notae ad Cap. πιο
TM. I.

gobantut mfcùptilÎMDtoCalvo Régi Ftancoromt

Fmuiufrtetüii, Xm ά*ο^τ* . «MM dgto.
Gutdiu tt feriur cms nyaû iwtos aftù.

Put.
cap.i.

w*

Attamen quamvis Gothic nomine cùm uttaque
Pravioris intelligeretur, licèt, regnant· Ludevaco
Pio, Botnaidus Come* Barcinooenfis Gothiam
Septïmaniamqoe regeret, anftimemhim non eft
Borrellum, quem Gothica Dùcem finfle anno
xviti. Lotnarii Regis repedo io Chartulario
Mowafterii Rivipullenfis 8c in A&s fundationis
Moaafteru ûudi Bcuediât de Bagiis in dimcefi
Auibaeufi, exiftinandum, inquam, mq eft Bor­
rellum tenuifle Provinciam Tatxaconenfem 8t
Sept»maniam, cùm friamus illum luciaoneofem
tantùm UrgeUantomqacComifaai* habnifle. Nifi
fi fe Gothics Ducem mab did volmt quia partem
novae Septimanis, id eft, UrgeUenfem txaâum,
in (ua poreftate habebat,
Im ιμ,πτιο tradimumt] Vero* nota mar·
ginaüsin uno Codice Regio Left Longobardo»
■fem : Mor μτ ΪΛ hsc food dieu uxores in fetvitio dededot vtoenr rvmpi per £<g*m Nulh lit

Ι

licenda uaotem foam dimittere. Sc· non rumpi­
tur, fût HM toeuinr de senfegto dirtmtud· ,

Md C·*·

/id drltierrere iatielaUltterajMiuuU. FonaiHs
Auftoc glofls cefpicic ad caput * j j. libri iepri·
ini Capitularium, ubi did tur uxorem noueflèd>
mittendam cauA fornicationis.
Ca.vnu.is ] Unus Codex Repus habet ero»
Infor. Omnino male. Error onus ex inidda Li­
brariorum , qui frequenter credulitatem fetibobent pro cradelicue, & erudelitatem pro credu­
litate. E multis exemplis qux proferri bek poffenr. nonnulla adducam. Apud Cyprianum in
epiftola <9. teâè legebatur in antiquis editioni­
bus : Ditifii fimi /crepulum tAi ejt tMendtt*
de mune in çvM inadifii. huidi/ii, fid tud
tredulittu inrtltyefii. Pro quo crudelitete per­
peram feriptum eft in editione Rigaldi. In -Ter­
mone fcptuuoùncli Ambrolü legitus: HxcasucJU

tirait Ckrijht qf Dmums » f*·
'"Mittte* fidti ftSum trurut rfrui»'' P» T»

in vetuftiffimo codice Ecclefix Lagdunenfia me«
bù* legitur cndulitutt*. Idem famam t». credulutn ardu alUan i» tulMui Hoc loco
ia eodem codice fimhmenfi fir^iwpdmô fuit
cnuidutu. Quod βοΛΛ aeM M*» eft in
tnduliuut. Idem tacmona
M· ftrfic»·
tert, η «ΜοΙά mMitet ttrmtf» atfiritftnt. Ibi rurfikm idem vecm codex habet cndalittu Hinc etiam fofenm nt csednlitasam A cmdefiouem etiam aliqoaodt Ubtte» f» cnidi«etntapndSdvianMn.UK 7.peg. 17t. tliot
tnduttt dijhu.tt. nbi vetns codex Cotbewnfis
habet tnirtiau. Et hb. 4, can. t, pag. <9,
tndùttt dylmdiri*, pro quo Codex Colbcnimm habet atdtUttu. Et apud Avitum in epiftola
I j. Ofirtt trfi fifplttt «riamahiMi «mqirffenMutd^eittitmMttttit. Ubi Codex Vienoeofis
habet cnMitttttt.
Cvrtoo* ] Idem veros codex regius, ftdicu.
Malè.
& neo tistimomiaJ Hoc canot viderat efle
tantùm Bceviannm capaci* ij. iwri quam Capi­
tularium.
Nsmo nacmAT ] «i/î /n fAfidium per att­
at* Left* lujtj tituli, inquit gjtafl* imeriiMads in uno codice ng».
Imtxxt ut cnatAM } od tr/hniahun die»·
du* , inquit alia gloflâ luterlinÎMM.

Ntc Aure jvMctM.1 Vide Janam i Cofta ia
drolum primum Eba noudi Dacretaliom pag.
X79. & in titulum fecandum pag. 01. Vide
etiam Gratianum 11. q. 1. cap. , j. JValbu.
Cvxu crvom] Coord Ifidorut, lib, * t.
Origin, cap. a. Goto dititur ed fdd Ai aertptr

a

Sawu* dt **8ie td**iftretur.
Secundum Lio. Rom. ] md ttd^t vMt. Mdc.i.
m legitur inricuio jf. Laps Rtpmrionnn. Vide
qp* no* iupd pag. ppj. de m te diximna.

NOTA

1122

IUI

Tmlî-

STEPH. BALUZII NOTÆ
AD LIBROS CAPITULARIUM.

.

T T Lvoovvict aüc. CiixisTiAMA 1 Vulgata
Γ1 edirioneshabent : LudmrhtiAatfi Ciriftûuut Reüpoau magni propagaatrit A LoAarii
Ctfaritfiliit ijfiu, Qua leâ» œufirmatur an*

Aoritate vrsenim esanwhiiom Varicam Ballo*
vncenfis, MctcafisAnâiyincenrii, Divionenfis,
Cambetonenfis , RiviBullenfi* , Trecenâs, St
Nemanniri fiuriH MiAariii in periculo maris,
la edam habaHA Cuolum Molinum in fi»
codice patet ex Commentario ejus ad Ediânm
Hamid IL contsi pierres Dstas. Lotharii tamen
nomen dee* in roliquis exempkribus , tùm
heic , càm m aliis iftius PtuArioais lode in qu»·
bus illud habent vulgata editiones Ac laudati
codices. Melior amem eft leâio libeocum in
quibus Lotharii nomen omtfTum eft. Nihil enim
in CoBoââme AnAgifi reperitur quod Lothario
tribui poftk. Itaque Athonis in PtaArione fua
fic feriptum reliquit i &ari fuM A AuftgifiPrm.
fttiitihu Liiêü wins a^efthan tfi . darvat
id feiat txcumlarium ymnuUam anüfuitaü .
fuafiA tjut dttiaao. m vtrifimih eft , feiuuha
i^crifU , nmhec falam ipfiutimn tribuerant.

t,,,

Vide Notas ad Dialogos Ansonii Auguftini dc
emendatione Gratiani, pag. 4 jt.
MvxdAnam Lscim ] Leges dividit in ecdefiafticas Ac mundanas, id eft, civiles, ut m»
hodid loquimur. Sic in capite primo Concilii
Toletani Septimi mundana Lex Ac ecclefiaftka dif
dplina cocqunguntnc. In Concilio quoquè fe­
cundo Hiipelcnfi cap. r; Ac j. codex Juris civilis
laudaturfi» nomine Legis mundialis. Apud Reginonem, lib. 1. cap. 40 j. feriptum eft Çlericosd
Lege mundana extraneos efle. txiftitnant nonnulli
bexapud Anfegifiim agi de Codice Theodofiano.
Alii putant per mundanam I enem heic inreiligi
Solitam. Ego verb in ea fien Jentantia ut arbi­
trer mundane Legis vocabulo inteOigi omnes lmgariviles qua tùîn in ufu erant in regno Franco­
rum , Salicam videlicet, Longobetdam , Gundobadam, Λ ceteras. Juvat hanc interpretatio­
nem Hincmarus m epiftola 16. cap. 11. Dt/m>
dant ft euantim vtUuit fui hujufinodi fiuu, five per Ltgtt, fl dixfint, numdanat.fivtper
cenfiteudiatt Amuums. lenta, fi Chrftiaai
fn,fÔMt]ia dit Judicii nec Remuait nec Stlicit nes Gundohudit. fed dMait 6r apcftelicu
LcgihuJudicando*. Irem Fribenus in epiftola

41. ad Fuicooem Epifeopum, ut reor, AueliaaenfimuSi XNmJanaiBentdiAi dtvtftrocmt*
tempta ctdpem fuam ncefuoutrit. fr iilam deinctpt fitbjtAieacm premiftru fact vehit canonici
debetur. hener & fimaeo ut recipiatis.. facra·
menta verb 6r cetera fua ad numdmum Legem
pertinent propter amenm Domini Regis auffia
facïatû » su Religionem mamt aadm ftculartm
ambitionem vos feSaricognefiat. Poflet hric que­

ri cur Fulbertus Aeramentum fidelitatis pertinere
diestad Legem mundanam,cùm nonnulbRmnani
Terne IL

Pontifices abfelviilô legantur populee i Aera­
mento fidelitatis Regibus ptaftxo. Sed bate non
funt hujus loci.
Omnibus «ccisstASTica ] Hac verba Patres
Concilii Triburieofis deferipArunr in Pariatione
ejufdem Synodi : QeqpnpMr Rex Regem, cajat
regtaatj at Rfidatyla caait, regatua ^1 etaaixm
ftcahnua, tataAat tcckfiafiicatfiMuaitatii ardi·
xAat atcaca &feodaritpattaBe digaitat&tu ne*
mon Principem Aratdplmai Rtgtat pacifice ardjat
papetnt traafaiUitaOi profit™ digaanu efi.

CoNttMUAWs) Idem Concilium Triburienfe
in pariatione : Coafidtraat caiai idemfitpieatiffinat Rexpnfiuidatatatit iruaitu etadmtcem in
fifaatH Spiritdt gratiam.

O Pastoms Eccr.tsiAa.vM ] In Pariatione
eiufdem Concilii Triburieofis Amulphus Rex ira
alloquitur Epifixpoe i O Pefiortt Bccltfiaram
Chrifii & clarijuaa Ituaiiu mandi , tpit gaa
voiit impofita tfi curam pofteraltm. & jaxta
Apoflolam inficit opportuni importuni, annue, oifierait, intrtpatt in omnipaiitniia & dearina, ut
yigili tard & admonitient Jidald avet Chrifti ad
eauLu cutnut vita iatrohtctrt merummi.
In

quo

oraa.it «tomo ] Eadem Pmfimo :

Hebetu mt onmihu Ecdefiet Chrifii advtrfanti-

hus & vtfiro fiutrdotAi minifitrio rtnitcmihui
oppofitigunMt hcUatartm,
Catitoia ax canonicis iNSTiT. ] Eadetn
Pariatio : Quadam Capitula mugit ntctjeria tx

caneaicù inftitutienihut fitbfcrigfiruiu t errata
corrigtrc . fitporflua ahfeidtrt, rtSd vid rtgia
Pxjsqmptiosam MvoiciT J Hxc eft leftio
omnium veterum exemplarium Ac antique editianla Bafileenfis. Sic etiam edidit Ameroachius.
Ettaman Tilias m margine fisi codicis addidit
pattt vcL Quam addirionem ttanftnlit in rexram in editione fi», hoc modo . prafumptuofim

puttterdjudictt.

PunsoMVTiosAM ] Aliorum Editiones habent
prafumptaefam. Nos Acuti fumus conAnAm

veterum fibtorum Ac rationem fcribendi illotum
temporum.Codex Legis Wifigotbocum, lib. a.
cis- i. cap. 17. Judut prafomptuefiu. Pro quo ve*
tuftiffimus codex Monafterii Moyfliacenfis habet
erafumptiefiu. Apud Ivtmcm Carnotenfem parte
«Γα». st7Quhdfialifuitpeafumpntefiufictru. At in veteri libro Bibliotheca Anrit
Virioris Parifianfis feriptum vidi prefiuuiptmfiu.
Qua leâio confirmatur ex capite >«4- libri quum
Capitulariam , undè Ivo defcripût. Sum alibi
innamera exempla, qua nunc non occurrunt.
Sc ifta fiificmm.
In tdif^nib*”Tiiii, Heroidi, Ac Pithei, lin­
gulis capitibus iftius primi libri ufque ad ixxvii.
prafigitur in titulo vox Omiubui, aut Epifcopis,
vel aua qwpiam. Certum eft autem voces dias
extare inCapiculars Aquifitranenfi, ex quo cxxvt.
Bbb b

H<. w.

mj
To· r.

ibid, c·»·’·

ibid-Ci».·.

Stephani Baluzii Notae

prier* Capitul* libri primi dcfcripca funt. Sed
cùm in nullo Colledionis Anfegih codice repe­
dantur , manifeftum eft ab illo omiflâ fuifle Sc
ad illam non pertinete. Propret eam caufam nos
abftmuimus ab his vocibus in editione Anfegifi,
quas tamen fuprà fuis locis pofuimu* in editione
Capitularis Aquifgranenfi*.
Sunt bnim aliqui[ Burchardus nfeet tu
Concilio Rotomagenfi, cap. |. Sed heic obfervandum eft, qubd ad Rcginonem ftc Gratianum
perfiepè monuimus , Burchardurn diligetuiiEml
cura providilfe ne Capitula que ex Capitularibus
Regum noftrorum deknbebat apparerent hinc
fumpta , eamque ob caufam illa triouifle vetufti*
Synodi* & Pontificibus Romani* , huneque efle
fontem tot Gratiani erratorum. Itaque licet Bur­
chardus caput iftud referat ex Concilio Roromagenfi, nihilominus cenum eft fumpeumab illo
efle ex libro primo Capitularium.
Itsm habitu* ] Nec eft ledio veterum exetnÏlarium Remeniis, Sangallenfium , 8c Parifienfi*.
leliqua habent : Ite enim habetur.
Fidis it vita ] Hadrianus Papa in epiftola
ad Tilpinum Ecclefix Remeniis Archiepifcopum
apud rlodoardum, lib. 1. cap. 17. hiftoti* Retnenfts : Injungimut etiam fraternitati tun ut
Eis de ordinatione Epifeopi nemine Lui JenSu
oguntinn Ecclefix cut net auetdtm pervenerunt,
ajfumptir tecum Kioatago & PoBiJJort Epifcopu
& Mijfii gftrufi ac fpirituelu filii noftri Karoli
Francorum Regii. diligenter inquirat omnia dt
illiut Ordinatione. frfidemac doSrinam iUiut at~
gue convtrfationtm &■ moret ac vitam invefliget.

Ibid c ♦·

IbJ.i.i.

Mulieuim non habsrb ] Negatio deeft in
uno Codice Sangallenfi de in editione Bafileenfi.
Cetera verb exemplaria illam habent.
Auditum] Regino non adnotavir in fua
Collectione locum ex quo defcripfit hoc caput.
Burchardus refert tx Concilio Aurelianenfi, cap.
10. Reâè Fulbertus ex libro primo Capitularium
cap. 6.
Missam cblbbka** 1 Heic per Miflie cele­
brationem Joachimus Vadianus, lib. 6. de Euchariftia, pag. 115. inteiligit diftribuoonem Euchariftiz. Hxc funt eius verba : Extat apud eun­
dem ( id eft, apud Anfegifum ) alia Principii

(I24

«*· CMUUMscet. Quod
in nova admonitione fynodali it* exprimitur ;
Mi/am jejuni tantim ttitbmt, fr m m carpm fr fangumem Dominé noftri Jefi Chrifti cum
emiu reverentia fr trtmort fatitt. Et in inquiôttone quam Epifcopus in fiu vifitatione fa­
ciebat legitur, cap. 41. interrogare Eptfcopum
debuifte Presbyterum. Si Mifam cantat fr ne·
communicat. fallitur ctgb vehementer Simon
Goulartius , qui in additwnibus ad Catalogum
teftium veritatis , pag. 1010. putat in hoc capite
noftro agi de Presbytero qui adftantes non admit­
tit ad communionem, ùscerùm Fulbertus ali­
quid legifle ifthic videtur quod nos latet. Etenim
fcribens ad (Kconemnm Aurelianenfis Eccldiat
de Presbytero quodam qui Miflaa celebrafle &
non communicaftê compertus état, ait eum , fi
id fecit timor indiferetusde levi culpa, caftigandum efle cum pietate , fictu legitur injCapiutlarium lib. 1. capitulo vi.
Hxc viao ] Prima par* iftius capitis uf­
que ad vocem Ediffii infuperioribus editionibus
&in Capitulari Aquifgranenfi conjungitur cum
capite luperiori. Caput verb iftud uc incipit. 1«
Xnriechciw Concilio. Ax in antiqui* Anfegifi
exemplaribus, apud Benedidum Levitam in ca­
pi te 6}. libri quinti, & apud Maacum Lingonenfetn reâè conjunguntur, ur in editione noftra.
Reâè, inquam. Etenim in Synodo Nicm* nihil
reperitut de Presbyteri* Mifkm cantantibus 8c
non communkantibus. At in Canone quinto
praecipit magna Synodus ut hi qui à fuis Epifcopis
abj iciuntur, ab aliis non recipiantur. Et in Canone
xvii. Synodi Sardicenfis, que fidet aliquandb
citari fub titulo Canonum Nicznorum, ftatuitur ut ii quis Presbyter aut Diaconus ab Epifcopo
fuo fuerit abjeâus, communionem non ptx fumat
antè caufa fuz cognitionem in Synodo provincia­
li. In Canone vero quarto Antiocheni Concilii
agitur de hi* qui damnati funt à Synodo vel à fuo
Epifcopo, & pofteà miniftmre poefumunt. Undè
facilè colligi poteft quod heic dicitur de Statutis
Synodi Nicrnr noti pofle referri ad Presbyteros
non communicantes, inrelligi autem de his quii

nulltu Mifam cantet gui

Conftitutio , qua cavebatur ne Prttbyttri Mijfiu

celebrarent fr communionenbftintrent. Erant tnim
pu* in Miffu fixera Euchariftiam dabant plebi t
ipfi interim nihil fimemtt. Jubet igitur Princept ut in Mijfii peragendù non filin aliit ex»
hibeant Euchariftiam . fed etiam ipfi fumant.
Quod fimi jubere non petuiffet nifipublicet Mijfit
ritum illum veterem plebit communicanti! reti·

Sed non cepit Vadianus, ut ego quidem
arbitror, fenfum verborum Karoli. Ulod tannuifient.

toties communicet, ut paret ex verbis Concilii
Toletani duodecimi edatis intrà lib. A. cap. 110.
Non communicari ] id eft, non fe pnrbete
participes pcrcepdotxs corporis & fanguims Chri­
fti , ut legitur infrà lib. < cap. 1 ao. live commu­
nionis (an&e gratiam non fumere, ut legitur in
CanoncquintoConcilii Toletaniduodecimi. Iodé
tn admonitione fynodali antiqui pnrdpirur ut

Sancto*. Path. syn. idictis ] id eft, in
aliarum Synodorum Canonibus , nimirùm ia
Canone oâavo Concilii fecundi Carthaginenfis, Canone $7. Minini Bcacharenfis, cujuiCa­
pitula in antiquis Codicibus citantur fub nomine
Martini Pape vel Concilii Bracharenfi*, & in
Decretis Pontificum Romanorum que referuntur
έ Gratiano 11. q. j. In illis enim locis agitur
de Eoilcopis 8c Presbyteris damnatis & tamen
miniftrannbus.
Synodalibus idictis ] It* omnia veter*
exemplaria & editio Bafileenfi*. Sic etiam Ifitaou
JLingoneafis dc Amerbachins. Tilius tamen edi­
dit fyuodalibut Inftitufit vtl EdiSu t quamvis
in veteri codice quo is utebatur legeretur uti nos
edidimus.
Sxntxntix _] In aliquot
t vetuftis exemplaribu*
legiturfinientia. Quam fyntaaim alibi quoquè
firpà deprehendi.

TaM-L

IbiAc.·

iixj

ad Librum I. Capitularium,

cowtc. it coNituoj Ita duodecim vepag.',«s. tufti Codice & Editione* omne*. In GolbertiOF ·
no, in Thuano, in ano Sangallenfi, in regio ,
inTrecenti,ft in noftro legiturJine confiientia fui
Metropolitani. Canon certè Anrioawnm, ex
quo iumpam eft hoc caput, fisvare videtur
leâioni qu* «aat in fex iftis Codicibus.
W.t· '«· Tabx*nas non ΐΝβκιη. ] Vide epiftolam
Hincmari ad Hadrianum U. inter aâa Synodi
Duxiacenfis pag. j i o. in editione CeUotii.
Pag. v>.
Ignota Angslohvm nomina ] Conftitutum
ot.*♦·
iftud, ut opinor, ad reprimendam eorum iniànam fuperftitionem qui varia Angelorum nomi­
na fingebant ·, ut Aldeberrus, qui in oratione
fua nominabat Uriclem, Raguelem, Tubuelem,
Michaëlem, Adinum,Tubuam, Sabaoc, & Sinuelem. De qua te cùm agererar in Synodo con­
gregata Rom* in Patriarch» Latetanenfi, Papa­
que Zacharias intenogaftèt Epifcopo*, illi ita
relpondorant : OSo uniu Angelorum en* «
fua ererieM Aldebtrttu htvecevtt, nm Angelo­
rum . prnttrgndm MiduhUt^ fid nugis Deme­
nts in fua ereriMefibi ad prafiandum auxilium
invocavit. Hot autem.tu dveftrofanSoapeftelatu edocemur . & Ovina tradit οΛ&οτ'ααι. nm
plafouam trium Angelorum nomina counofcimue.
U tfi, Michael. Gabrifl, Raphadl. Miram eft
autem Uriekm, Raguelem, Sc Tobielem nomi­

nari in litaniis quas nuper Domnus Joannes Mabillonius vulgavit in tomo fecundo Analedotnm
fuortim pag. 68x. & Carolinas vocavit. Nam
poft Synodum illam Romanam fas non erat no­
minate hos Angelos, quia non erant in auâorirare, ut dicitur in hoc noftro capite. Urielis ta­
men Angeli nomen diù aneè rempota Adalbert!
& Karoli M. cognitum fuifle prober inferiptio
reperta Rome in Vaticano anno mdxuv. in fepulcro Marie conjugis Honorii Imperatoris : in
quo, ut Surius tradit in Commentario rerum in
otbe geftarum , inventa fuit lamina tx aura, &
in talutc nomine. Michael, Gabriel. Raphael,
Uriel. Grac'u Hier ii. Scriptum fim&i Anajlbetti

πχό

Ita etiam in veteri Codice Col­
legii Parifienfis Societatis Jefu. Sic in recapitula­
tione fclidocum juxtà LogemSalicam cap-17. ie
Codice Bigoriano legitur : Her compofitio ccc.
ftlidantm m dut loca habetur. Item ibidem capfi. in due lace habetur. In eadem recapitulatio­
ne c. 10.17. f 1. Codex Saagallenfis habet couftanter in due lace. In additamento Legis Burgun­
dionum cap. t S. Tiluis edidit 1 Et Ji due pane
pigaoraverti. Pro quo Codex Bignomi habet due
paria. In Lege Bajuvarioram tit. i.eap. 14. $. adue madia iatienit. Ubi codex regius habet due.
Codex Corbionenfis in capite sa. Legis Alaman­
norum habet panem media dna. Charta 99. S.
Galli apud Goldaftum : lutr ÜU due manfa
cernebam. Charta Acftedi Ducis Aquixanotuin
in Chartulario Brivarenfi cap. 4 f f. dent pre me
felidot dua milia. Capitulare anni dcccxvii.
cap. ia. in Codice Heimcftadienû, calciamenta
diurna paria due. Dicebant etiam diri pro due ;
ut in Lege Alamannorum cap. 98. $. x. fic ut due
teneant pro quo in codice Th nano feriptum eft.
fic ut dui teneam. Scribebant etiam interdàm arrbe pro ambo ; ut apud Marculfiim lib. x.cap. 40.
in codice Regio dc in Pithreano amba locelle.
Quam lediooem nos ibi proptereà retinuimus.
Item pendo fto pendo, ut in Chtonico Carnetaccnfi Baldenci lib. i.cap. 51. pag. 89. in margine
ex codicibus S. Gifleni Be S. Mari* Arrebetenfis.
Dépita quoquè dicebant, ut in capite oâavo Le­
gis Alamannorum in editione Tiliàna. Redua pro
reditui Legi in Canone ft. Concilii Toletani
quarti in vetuftiflimo exemplari Ecclefix Lugdunenfis. Cenfit etiam pro ccn/u in Capitulis Karoli
Calvi tit. 14. cap. x. tit. 0. cap. x. Eodem modo
manfa dicebant dc modia, ur pluribus exemplis
oftendi poflet.
Monachi nigotia ] id eft , commercia, ut
apud Hieronymum in epiftola ad Ruftkuna. Sic
enim habet optimus Codex Corbesenfis, pro 00
qubd in vulgatis editionibus feriptum eft com­
etpt, due capita.

chardum lib. j. cap. spB. & Francifcum Alteferxam in Noti* ad breviationem Canonum Fer­
iandi pag. 114.
M.C. ir. Mvunas a» axtaju] Vide infrà lib. 5.
cap. <7. dr lib. 7. cap. 190. 14!. ada. Vide
etiam Capitulate Tbrôdutt, Epifcopi Anrelianenfis, cap. i. Capitulare Ahytonu, Epifcopi BaIdeenfis, cap. if. Capitulare Attorns, Epifcopi
Vercellenfis, cap. 11. de Notas ad Reginooem,

IMd.c. a*.

Ρ*ί· JJ<-

Dua CarrruiA ] Tamesretfi plerique Codi­
ces legant due Capitula. non dubitavi quin prxferenda eflet eorum auftoritas qui due fcnpnun
habent. Sic lib. 4- cap. at. pro eo qubd reliqui
codices habent propter ilia duo, in uno Codice
Sangallenfi legitur due. Item lib. j. cap. 7b. infrd
dun Capitula in eodem Codice Sangallenfi, in
BeUovacenfi , Colbertino, Tubno, Camber·nenfi. Varus Gtoftarium Bibliochoc* Regie : Bi-

Tem.Lf.

Ibid, c ia.

pendia.

Ut sulvcm ] In libro tertio Laps Longo­
de cdificis, reliquiis, vau, dec. crenobii Centu- bardorum tit. 1. cap. id. legitur. Ut jtrvumalie­
lenfis apod Bolls tidum tocno HL Februarii : In ner neme folUcittt ad clericalem vtl Monacha -

EceUfiia verb fanSorum Angelorum Gabrtblis ,
Mtchadlii, & Raphailit altaria trio. Vide Bur­

Tom.L

Ibide. .1.

lent afeendere ordinemfine licentia demini fui &*
voluntate. Vox afeendere heic fapetflua eft , dc

non estât in antiquis codicibus manufcriptii Bi­
bliothecae Regi*. Vide fuprà in Notis ad Capi­
tulare anni dcccxxii. cap. 7.
Ut u Cuiuci J Vide infrà cap. jt. Cccerùm
caput iftud fic legitur in capite tertio Concilii
Trofteiam t Ut Clerici & Monachi, fi inter fe
negotium «lifued habuerint, d fuo Epifcopo ju­
dicentur, & non dSecularibut^ Eat enim um tfi
iu divini mintrit Minifiri temperaliam Pottfiatum JUbdantur arbitrio. Vide infrà lib. < •cap. in.
,90. dc lib. 7. cap. 4x1. ft Capitula dem Pref-

byteris, deferipea ex fchedis Sirarandi.
Ut xoca 1 Burchardus caput iftud refat ex
Concilio apud A^uafgrani cap. 4. Sic etiam Ivo
pat. j. cap. 17. in vereri codice fànâi Victoris
Panfienfis. Nam in editionibus legitur : Ex
Comtlio Chalcedonenfi cap. Aj. In rannormia
edita lib. x.cap. 1$, Ex Caecilio Chalcedonenfi
tu. «4. Sed m Pannomia Mf. in Bibliotheca
Bbbba

n>id.c>>.

HI7

Stephani Baluzii Notae

Tost.!. Colbertina fcriptum eft ;

Ex Concilio apud

Aquijgrcni.

1128

mon

eft. ejufdem loci Epfcepur Lucianos po­
pulo putccdnete atque fequente ponebat. Item
paulbM : Per memoriam fupradUH Manwit,
euem Peffidiiu ilib atfatxu Epifitpnt, falvue
JnBut rifc InCaaone tamen quinquagefimo Con­

Tom. I.

Maniant fikmtvo ] Hanc Karoli Confti­
tutionem non fuifle obferraram docet caput ter­
tium Concdiii Trofleiani, ubi aefènur. Tum
verb Epifcopi addunt : Nunc entent in Mennfle- cilia Amenai, ex quo fumpeum eft hoc caput,
rui Deo ductu Monachorum, Canonicorum, S' memoria accipitur pro alcan in quo perioe Tunc
SonSimonialium , Abbaut laici cum fuit uxori­
Reliquia Martyrum. Ideb autem iftam Conftitubus . filiis, filiabus , cum militibus morantur & CMNtam edidit Karolus M. quia feculo illo ηοαroitiito. Vide Synodum Anglicanam apud Ce- nulli Monachi venditabant falfâs Sanâoram Re­
lichyth habitam anno neccxva. cap. &- 8c Conci­ liquias , ut pluribus oftendit Hugo Menardus in
lium Meldenfe cap. 75.
Noris ad Concordiam regularum pas. 114. Qua
Ascensionis in coilos ] In Codice RivipuL de te videndos eft, poeter exteros, Amulo LugitkLC- »»·
lenii legitur t Aftenfionii m culos. & adveniAs duneafis Archiepifcopus in epiftola ad TheodSptriiAt JanSh fuper Apoofilm . fr fideli cxoce- beldam Epifcopum Lingouenfem. Preterei ea
ratione faturi Judicii diligenter omnibus prodice­ rdm tttar, ut Broererus ait in libro oâavo Annatur. Sed hec non extant in Capitulari Aquifgra- lion» T revirenfium pag. jyy. puftrauM editio­
nenfi, neque in Concilio Carthaginerô ex quo nis , Reliquiii undiqni cenquirendii avide fatnncaput iftud famptutn eft.
fufque mifeebat. Hine fibula illst de corporibus
Conventunt sa a* Deum ] id eft, recon­ Sandorum furto fubletis. Velari cùm RarisbeIbiJ c. >«.
ciliari Ce poftuUnt divinis ahanbos, i quibus nenfes putant Dionyfii Pariûeafis Epifcopi corpus
fubtnori fuerant uropeer fisa facinora 8c publice furto fubktum apud fe efle; ut Aventinus fcnbtt
pernitentis addiai. Hic eft verus fenfus hujus in libro quarto Annalium Boiorum. Corpus item
Joci, ut paret ex Canone jx. Concilii tertii fàhâi Martini Turooenfis Epifcopi furto fiiblaCarrhaginenfis. Vide Notas Balfamonu dt lo­ tum habere fe ja&tanr Salisburgenfes, ut punt
om in Canonem feprimum Concilii Carthagi- ex narratioae qwe extat spud Henricum Caainenfis.
fiumincomo fcxroLeâionu antique pag. taxi.
Caput iftud cum xxvm. fequentibus deeft in Noftri quoquè Galli corpus fanât Gregarii Msibid C. H.
Codice Rivipullenfi.
£ii furari fust rvo Ludovici Pii & in Monafterio
Ut non liceat ] Burchardus pro more fuo
nâi Medardi Suefliouenhs tepofuerunt, G vera
P»r 70»·
caput iftud refert Concilio Rotemaynji cap, eft narratio que exeat apod Bollandum in tomo
16.
fecundo Januarii pag. 184. Apud Flodoardum
Cathedxa ] Cathedra Epifcopalis apud auc­ lib. 3. cap. 44. Hincmarus RemcnGs Archiepiftores ecdefiafticos interdum accipitur deipfafcde cvpus feribit Ludovico Abbati fandi Dionyfii
Epifcopi in Ecclefia, aliquandô de Ecdefuquain pro repetende cornere fanM Dtodati, quod qui­
vocamus Cathedralem, ut heic. Primi generis dam Gifo, atpiditatt rerum ipfau SanSi duAut^
cathedra erant olim lignee , etiam xvoKaroli ex Diacefi Rempnfi furùm mmtftrti ftttrm in
ParifacmAm parochiam , incmfulto Epifeopo i·
Mf. Ecclefia ^ugdunenfts : Super cathedram cujut jacebat yi/apie. In Hiftocia xxtu. Abba­
Moyfi fcderufK^crihee Cr Pharifai. Hac verba tum fanâi Albani pag. IS. legimus corpus ejat
Domini non debemur carnaliter inttlligere, ut dem fanâi ab Ehetwbus doLfb titulo ac fa-

credamur Scribat & Pharfreer fedijfe fuptr ca­
thedral lignent, ficut modb falent fidere apiftopi
& Prtjbptori in Ecclefia. Alio verb fênfa, us di­

D>»d.c.4«

popuks honorandas exhiberi vetuit ac fub ma­
ximus , eft civitas in qua conftituta eft propria jore Ecdefur iim altari cnUocanJoffit AnaftaEpifcopi fedes, ubi débet affiduè moron, nifi uus Germooius Archiepifcopus Tanmtafienfis ,
propter opus neceflirium oporteat eum abeflè. ut patet ex adis ejufdem EccWut lib. j. tit. 45.
Quoniam
nonnulli, liberioris ac quietioris α^7τ viti» πχιονλ] in Cyitulia Karoli
f vetodudi
vitz cupidine
, civitates fuas deferebant ut
ad
puocias
t. M. excerptis ex Lege Longobardorum can. 14.
i 1 rufticanas
Λ
.
‘ fe conferrent,
r
. Karolus,
’
■'
"
■
’
·-■'·· - , ' imitat.
ptrjmu non habeat pettfiaiem
C Conftitutionem 0Synodi
Canhaginenlu
licentiam libenatemque vivendi reprvftk. occufandi.
Vide Notas ad Reginonem pag. j4x.Sc FrancifUr Vixginbs non vslsntd*] Vide Hugocum Floret1***11 in ri*11!*1*11 Decretalium de
nem Menardutn in Notis ad librum Sacramen­
latione Epifcopi pag. xlo.
torum pag. an. 8c Carohim Dufrefhxum in
IncektjC Sancto*. memoxjx ] id eft,Refi- Notis ad Annem Comnenam pag. 41·.
quix, Auguftinus lib. » x. de Civitate Dm cap. I.
Ecclesiastica jejunia ] Vide ituri lib. j.
rfd aquas TibilitMai Epifeopo afferente Projette cap. tja.
Martyrii gloriofijfimi Stephani memoriam. Sic
Anti raieistMUM ] Flodoardus lib. 3. cap.
enim legitur in antiquis libris, ut Ludovkus Vi­ x t. de epiftolis Hincinari : Johanni Rotemaves heic monet, <Sc in veterrimis membranis Bi- genfi, rtfpondcnt ad interrogationem ipfiut dt
bliorhecx Colberrinx, ubi tota ifta narratio hunc quodam Clerico qui ad Ecclefium quondam pre­
titulum habet : Sermo JânSi Auguflini Epifcopi menti rigendam . ordinari per atattm riti non
de fanSo Stephana. Undem paulb poft legitur : poterat.
Memorati memoriam Martyrii > ftu pofita eft m
Nomina necitintv* ] Auguftinus in
Cafttllo Sinit cnft, fued Hipponienfi colonie vici- Cellatione tetria Canhaginenfi cap. a 30. In

lM4.cn.

ι«9

ad Librum I. Capitularium,

Eccltfia fiutuu in ann Catilianu Epifcepatum
gejfit & dirm obiit. E/«s nomen nd nbnrt recitemat. VideS. Gregorium lib. ). Indiâ. ix. epift.

37. Concilium Tulugienfa hgbitum circdaiinuin

acc inter fidelet mortuot eorum nomine
nd facrupx altère recitentur. Ponebant fuper al­
mxlv.

tar· nomina que recitanda erane ; ut patet ea
veteri Codice Colonienfi quem Pamcliui laudat
in tomo fecundo Lkurgicon Ecclefae Latine,
pag. 18o. ubi ita legebatur : Memento, Domttu,
famatiorum famulorumque uunm & eerum quo­
rum nomina nd. memorandum ceafiripfimcu, ac
fuper fanSum altare tuum conferipu ndtjjt vi­
dentur. Qua verba Icgifl'e fe in alupoc antiquis
Codicibus refert eminentis doékrima , pietatu ,
dignitatifque ac ipmonalûmemorùt vis Joann··
Bdfe, Cardinali», lib. a. Limn. cap. ai. Pro­
batur etiam iftud ex vetuftif&mo libro (aeramen­
torum Moqaftctii Gelkmeuliain heptimaaia, ubi
ita legitur, cap. 316. Prtetendt, Domine, mi-

njo*

tavio, ut deinceps ambigi non polEtquinfa Flori.
Filii Dia*. nisuMsiOMBsJEginhardus, epift.

Tou.L

P«a 7·«.
6a. Damenet quippd, ut mjuiqtfitffimi patet , cap. »·

diffinfione Gr perturbatione bonorum hominum
gaudent, &r difeerdia deleSantur. Sergius U. in
epiftola de Vicariani Dtoooni» : At centrdqui bella
volunt, quia Diabolifiliijuetpaldm datur intellegi.
Judicbs iriuxi] Vid« mfiti lib. 3. cap. )S. Pag. r*‘.
cap. ·«·
lib. $. cap. 103. & lib. 6. cap. 131.
Habet sukake] Hac eft vera ledio, quam ex­ Ibid, c *··
hibent omnia fete vetera exemplaria. In uno tamen Va­
ticano , in Metcnfi, & in Camberonenfi legitur audte
jarnn. Quam ledtonem habet edam Regino, 8t poft

cumBurdurduSf Ivo k Gratianus, ftirchardusporrà
pro fuo audacia Coaftinmoacm hanc inbuit Pape Cor­
nelio, quia nolebat eam laudare ex libris Capriularium.
Vide Notas ad Gratianum, pag. 331. St ad Rcgiiio“r®. PBg* 590'
Non cogamtvh jukab»] Poft hec verba fequitur in vulgaris editionibus Capitularium » fien Ga.
tukoUifnifactam Certum eft aurem eam claufuiam ad­
ditam finffe à Johanne Tilio. Non extat enim in ve­
niliis exemplaribus Anfegifi , neonc in editione Baflieen6. Pan lieeorii eam Cerraftoces Romani addi­
derunt apud Grarianum, ut illic monuimus. Vide etiam
Nous ad Reginonem, pag. 390.
Nec in süa causa] Hac 8r quaficqimmur non
extant in Codice Colbertino, fed irai tantum : contrà

fericordiam tuamfamulu & famulubui tait quo­
rum commemorationem agimui, vel quorum nemine antiftniba altario tuo Jèripta adage viden­
tur . quorum ntemtrum & nemine m /eta Do­
minai cafufui , dnatout cniafiu auxilii, ut tn Ecchjmai, ml Clerictnmt mcifomr utljm.
tato tarda perquirant » & fni digni pefiulant adPhytoni» ] ha votera exemplaria. Editio Ba- Pag r1»·
ftquantur . &* animabus famularum jamularum- x fileenfis, Phytouum. Bavatica tamen dc editio­
qut tunrum amnium fidelium Chntalitorum hor- nes Tilii& aHorarnhabent Pythonb. Quomodo
todoxorum qui libi placuerunt quorum cemmemo- feripeum eft hodiè in Deuteronomio.
rationem agiituu vel quorum nominn mud funilo
Consultor } In codicibus icgio, Trecenii,
altario firtpiaadtgi videntur, nmiffiantmeun- Tiliano , Thuan· , uno Sangailenli, St in meo
Serum mine peccatarum , indulgentiam gram legitur confutator, itmnqu· in edition· Bafilranlt
femper aptaverunt put fupplicauenu confeqaan- In altero bangallenfi , Phitonei confidontur. Ve­
tur. Per Damimtm. Ex qtubua Ioda vidttnr col­ teret Librarii fepè confundebant vocabula conligi non coafa«vi& recitari nomina fingulocum, folatio , confultatio , centare. Urendum eft

fed omnium in averfione , eorum videlicet qui
in altari confcripd erant ut Presbyter odebramdc
hû poecipud cogitaret in oblatione iacrifiâi. In
eclogis tamcn Amalarii legtmue <vo Karoli M.
fiiMum in Ecdefts noftris faille recitari nomina
fidelium vivorum & defunâorum in ea Mifit
paît· quam no· Canonem appellamus, non qui­
dem in averfwn· , fad pronuntiat» finguioram
nominibus. AUquandbauounum recitatio fiebat
iSubdiaooDo netrb altar·. Probatur iftud ex libro
Sacramentorum in editione Mcnardi, pag. 1Î4.

exempli·. Nam hinc eruditi poliunt interddm
•mendare corrupto» vetenm Àuâonun hbros.
Patra» Pittoon» in Notia ad collationem Legum
Maiavcaram , pag. iji. Confullatumt ] vet.
eonfolarionm Qwe modo &* in optimo Servii

eaemplarijitriptum efi eo loco ,lib.j. Ænaid. Au­
gurium tfienqutfita Deorum voluntat per coufdaftonem avium aut fignorum. Fmiftus Resanfis
•piftoLi quinti: pre cuiut timore & amore tonfolatio ipfa traSatur. Ubi legendum eft cmfultatio. Sk in epiftola a 1. Hormifdn confolatio di­

citur que confultatio did* fait in epiftola 17.
Càm autem Librarii dubitabant utra leââo patfexenda effet, utramque ponebant j ut in epiAola jd. Hinciuan, pro diverjerum Patrum coafohttione vel confidtatioae. Nam in opufculo iv.
Capituioram, cap. 1 j. & 43.1«gicurfanpliciter,
pre divcrftrum Patrum cmtj/olatiaae. Sumptu» eft
autem ifte locus ex Dactvto Gelefu delibra cano­
m
nicis & apocryphi»; ubi oro eo qubd Hincmarus
heic habet cra/etatMe, Nicolaus urimus oeqfulMtMM pofair in epiftola xtn. ad Atchiepilcopoa & Epifcopo· apud Gallia» conftituto», cujus
partem refertGratsajus, dift. 19. cap. 3< Rema­
narem. !· Lee· Burgundionum , tit. do. $. t.
auâoram efle floram repeti natatum manu da- legitur : nos'd Legefuiurit temporibut conficiatur.
nffimi viti Pauli Petavii Senatoris Parifienfis. In­ Pro quo Codex Bigotianus habet confolatur. Apud
ter Scheda» autem Petri-Frandici Chiffledi te­ fandum Ambrofium feetnone feno legitur jine
peri initium iftius Libri defetiprum ex quodam aliqua predicationh cmtfolatioae dimÿtrim. Heic
veteri Codice, in quo tribuitur huic Floro. Ex verfi vetuftiffimus Codex Ecclefut Lugdimenfis
quo confirmatur id quod âdnotatutn fuit in Pa­ habet cen/ùtaiene. Sic lib. j. Capitulanum, cap.

Subdiaconi d retro altari, ubi memoriam vd nemine vivorum (r mortuorum nominaverunt val
recitaverunt, procedant pqfl Diaconum. Auâot
exegefaoe in Cenonem MÛT« : Càm primam di­
citur , Memento, Domine, famulorum famula­
rumque tuarum. ürfic deindefubjungitur, (r om­
nium cirotmndfiantbtm , mantftfium efi quid
quofi quidam lean fit ubi aliquibus fpecuditer no^ninatis, euem cmtererum qui ajfijhmt Ecclefia
commemoratio adjungatur ; ia quo utique loco aut
liberum tfi Sacerdoti quot dafiitraveru peculiariter netninart & nominaeim Dea commendares
aut certi illnd ab fibiquis obfervatum efi ut ibi
ogtmttixm nommai recitarentur. Excgefaoa iftta

nsi

Stephani Baluzii Notæ

1132

? j. pro M qtfod quid*m Codice* legimt cen/itl- hanc ûdubemmamConftitnrioneminSynodofoa
uiùm , alii cotfulendum, Normatuncus
unus anno moxlvil «didit : illud in prtmu. quod
Sangallonfis habent cnriidxndMMu Plura exem­ multorum ne dieam omnium amiante ia Eccle­
pli b qui» requitit, cumulât Salmafium in Noda fia Chrfii cadit tfi, ctoeetsr, m temeti acfao
ad Juimm Capitolinum, pag. 91. Illud tantùm ad­ judicio Saordaitt rtclfimumr, prafirtim ed cu­
dam , didum aliquandb nudê confidere pro ten. ram animarum. Nam ia kaa tdfittnita» deprtJolari- Fortunam», lib. 4. cap. r. in Epitaph» hendimtu nuurmumi in tie tfnermttiam, ut hmaxerii Epifcopi ciritari* Lemovicine :
mtUi nen foliam niUl torum iamUigam qua le­
gunt , verum m rtSd quidam hgm fcianr. In
Mfai am £<Wr, /yfan Jfa eotfidot Uta
nonnullis ftocentii&tni illius ani Provinciis ,
Nom quid pm aurait vexit od ofim fdu.
cftm plores in una domo font fin, primus deftiCaucotAToat* )<taque plerique codices. A1H iMtur fnnrinnandx genealog», alser ftudiis liceeelculattrrt. Regjos , Trecenfa , & meus. aagu· rarum traditur ut Presbyter «ίβ podit. 11 t/farieteru. Vaticanus unus, Colbertinus, & antis dit pater tfin Prdfo Sc «mm loquuntur paten*
re*. Ubi verb ordinari font in gradu cujus cauli
Sangallenfis, aaguratoru.
Nsc inc altato» μ ] Ifta non estant in anti­ accederent ad ftudia bcentum, libro· deinceps
qui» exemplaribus Regio, Trecenfi, Pithmano , non tradant, fed vitam in otio 9c fdenoo per
Parifienfi, & mao.
fommam ignaviam 8c inertiam oanfouat, parTimvsstajui J qui fulgura Λ tonitrua aliaf- dm tabernas ingtediemes bibendi 8c edendi cauque aeris remportâtes «severe fe poffe profite­ fo comti fandorum Canonum inftituta 8c Capi­
bantur. Vide Nota» adlibrum Agooardi oa«an­ tularia SatktKNNun, patrim venationi Sc wrap»
dine & ceuiauù, pag. il. Si Reginonem, ub a. lodoque operam dantes ctxstri veterem difeipl»sasm. Vide Concilium Cloveshovm, cap. 10.
“P· HI· HI·
Aa.aoa.ia. v. parut» ] Vide lan&um GregoPsalms modulixtuk ] Au&or vitx Alcuirinm lib. 7. Indid. 1. epift. j. fen&um ui- nii : Juvtnit pfidmorum maddatientm fterttam
mum in homilia edita in tomo quinto Spidlegii non tantum quantim aliam leSionem ama­
Dacheriani pag. iij. 117. Reeinonem lib. 1. verat.
cap. 15*· J J,· obi vide Nota». Vide etiam Ca­
Domin. oaat. iNTiLLieANT ] Vide Capitepitula dan Ptesbyteris, qux Sinnondus,dcfcnp- lare quintum anni pcccxiv.cap. j.
nt ex Vaticano 8c Calinenfi Codicibus.
Er ut Gloilia ] In Codice Rivipullenfi fic
<1. Pa Ante au» ] Caput tftud cum tribus fequen- legitut hic locus : Et m Gierie Petri & Fdi»
abas deeft in Codice Nonnanniœ.
(r Spiritui SanSe cum emai hosere apud emeet
Etcatsuaq. 1. is·.] Hoc défont in Codice S. cantetur jfripft Sactrdot cum fanSit Angtlit &
Vincendi Metcnfis. In atteris exemplaribus, nullo Dominatianihut & PottftatiNu, fr Call calorum
excepto, legitur tantùm & reliqua. Nihil tamen ^irtuiiiut O OurtAim & Seraphim & pepul·
matare voluimus, quia lux leviora fotu.
Dei &c.
Ibid, t M. Dlligintbk DiscurtANT ] Sapienter fané ac
Aama non POR.TINT ] Legibus enim cau­
prudenter ifta jubet Karolus. Nam qui ad Pres­ tum erat ne Sacerdoces anna tra&irenc, nere
byteri gradum afpirabant, literis tamdiù dabant agitatores fanguinit efTenr. Poftrd tamen cenfueoperam donec ad Ordinationem perveniflènt Sc tunt Principes debere illoe Reipublicx auxilia ad
titulum ab Epifcopo fufoepiflent. Portet plerique arcendos hortium incurfos. Ills verb preces fuse
liturarum ftudia omittebant , ut pacet « F10- offerebant. Hincmanis epift. 9. adEpucopo· Re­
doatdo lib. j.cap. at. de epiftola Hincmari: menfis Provinci· can. 4. Que dc re nebis ΕρψοItem pro quodam Prtthjtero qui m qua It fu» pit facit agendum efi ne in confilio quad d nebis

ΤόμΛ

minfterio quaedam didicerat, poft Ordinationem
fuam par utcuriamfuerat aUutu. Itaque Epifco­

reipuhlica Miniftri fecundàm Domni Pegit man­
datum petierint, d noftro miniarie eactdamat,
& ne de auxilio, fuenruM Dent aniniqua noftrim poje dederit, aifctdamut ,ftquenturfiatentiam Domini dictatu .· Rtdditt qua funt Cafarit Cafari, & qua funt Dei Deo. it auxilia
igitur praheamut arma divina, jejunia, oralie­
net , lacrymat. implaratitntt ad SanNormnjuffrogia , tr auxilia divina per nat neftrafqut pa­
rochial. Cùm per hxc Epifcopi fo excuuuvnt A

pus , cum dicBcefim foam cucuibat, petere te­
nebatur à Presbyterofi Epiftolam & EvangtUum
Seni legere pofiit atque faltdm y«d literam ejut
fenfum MttMtrt , ut legitut in Inquifitione
que enat in noto primo Reginonts de ecdefiafncis dilqpKms. Rediit deindd hxc temporum
infelicitas, ut colligitur ex oratione itf.ifidori
Clarii Epucopi Fulgtnatis in fecmonem Domini
in monte habitum, ubi optimus ille Epifcopus pnrftandis foblidiis in magnis regni periculis, Mi­
lie Clerum fimm alloquitur : Dote puttered ope­ niftri regii reponebant rempublûam aliis auxiliis
ram ut tot ia Uterorum fiudia pregrtfiiu facia· indigere 8c Pippinum Regem, cùm in Italiam
tu at ia iiviut leAienmu verfari quotidti &· proredus eft ad defenfionem Sedis aportolicx ,
ea in ipfit ctafictn fpatia pqffiui qua veftri er- non excommunicatione apoftolica fed virtute ho>
d/nu homimhut funt confemamta. idlioqui ne ftili Haiftulhun Regem Longobardorum oppreftxpeSa quifquam veftrdmfeed furet Ordmei tjfe foTe, Italiam domuifte, juftidas fandi Petri obd me promovendum qui ta qua leget, faleim in rinuiftc. Teftis idem Hincmarus in epiftola 41. ad
fanHorum Evangdiontm contextu, uaafittdoneut Hadrianum Papam : Ptpptnat nea excommunica·
tmtlligert. Nam hoc invi/endarum Parochia­ riene apoftolicd fed virtute heftili Haiftulfum quarum tempore nemmem feri Sacerdotem reneri qui
«Λ qua legeret, fciret interpretari. Ea de caufa

lemcunqut Regem Chriftianum oppreffit, Er Ita­
liam domuit. atque juftttiat fanih Petri obtinuit

Τ·μ-L

πjj
TMkl.

ad Librum I. Capitularium.

ApoendiceBed* edtae fimt , Ugitur cap. u. Eccieuani Anglicanam & etiam omnem terram qux
M dominio Ecdcfix état , ubicunque jacebat, li­
beram & immanem fitafe 1 tributo quod Dusa■ddum vocabant, quia magit ia Eoirii* ceqfideMnt eretioeibeu fûtes in anaerwa dQtnfieaibta. Et PautesPape ia epiftola vigefima codici*
Carolini, qux data eft ad Pippinusn Regtm. aie
regali* potenti* culmen pio* fidei virtute quim
bellatorum armi* poefidio Sc fixrirudine circum·
tegi. Elegans poob dc fieftiva eft narratio de PhilippoAugufto & Clero Remenfi apad ViiWmum
Batonem in libro fecundo Philippidae extremo.
Narrer enim Villabnu* Philippum .gravi bello
implicitum , fifefidium petiifie 1 peroni* ecdefiaftici* Pnffind* Remenfi*, ifto* verb reipoodifiè in hanc modum :
QuiproRttpfi* Krgffiffiapiafimme

Γι·*ι i f— pmeiiut aimefijun temni ,
NmfoUmdmevolceMûn.mpopoa/btü
FctUfie pariant an

ia-

nj4«

Et vea ergb felit orationibui vtfOasxcu. υτ a. t. mu n. comy.J Hxc eft lec­
tru rtpet auri Nmiuiuu 6* cIm* impe­ tio editionis Bafileenfis dc omnium veterum e*emtent" defendite , Cr noftram definfiontw nolite, plariom, uno excepto Tiliaoo, in quo feriptum
furtrt. Coaad fenAus Ambrofius in fermone eft : OtattTMuu ar mmaih fir preielucm vitam £r
Μ. Ubi funt qui dkumpiut pubu preact fun&o- tNtrtrfuitm habeant. Qpm fenè leôio exrat in
rum heerimae arme page f Ecce mu oratio Heli- Capitulari Aquifgtanenfi , ubi eam retinuimus.
fai totum exercitum vubterevlt. & mju Pre- Sed heic , in coUrArone Anfegifi ,qui ûtpè aliter
fhciu meritit Mwb sjf hqfbum mtmcnu captiva­ fcripfitquim invenerat in fontibus, perferen­
ut. In Legibus Edouaad* Regis Angli* . qux ia dum potavimus conicnfum veterum librorum.

Er paulb pàft t

cmfmmaimdmmum.

Diac. au ma n. rouTBNT ] Memctabilem hifeoriam Diaconi anxu portantis exhibet veru* Char­
ta Landavienfi* d danffimo viro Gulielmo Dugdaloediu in tomo tertio Monadici Anglicani pag,
aol.
Placuit ] In edition* Tiliana dc in Pithoana
legitur : Placuit neiis admenerc reverentiam vcftram ut unufquifque vtftrdan vidtat. &c. Certum
eft ira legi in Capitulari Aquifgranenfi , ex quo
•-caput iftud fumptum eft. Verita» cùm omnia Anfegif» vetera exemplaria leâiooem pexferant qux
eft in editione Bahleenfi , nos illam putavimus
efle retinendam. Nam dc Regino legit uti nos edi­
dimus.
Suam dicnitatsm ] Uno* codex Sangallenfit
habet iliorum magnitudinem.
Sacaiftcia sANCTtncATA ] Codex Bellovac.
fucriflcia fanSificata Deo. Unus Vaticanus, Cok
berauus, Trecenis, dc alter Sangallenli* ,facr^

cIFjacrata Dee.

StaviNTua ] Hxc eft vera U&io, quam ple­
raque vetera exemplari* confirmant. In Pithcoano
tamen, in Thuano, Mecenfi , Cambetonenfi ,
Divionenfi , Aurelianenfi , dc Parifienfi legitur
ferviant. in Tiliauo/ervaiu. Bafileenfix item edi­
tio habet faviunt. Sed Heroldu* admonuit in
margine legendum efle favemur.
Animos] Dubium non eft quin ea le&o optima
fit. In vetuuiflimia tamen Codicibus Remenfi,Pithmano, Parifienfi legitur heminer, manifefto
errore.
m4,c<<s. Almitatim ] Editio Bafileenfis altitudinem.
Sed Heroldu* repoiuir almitatetn in margine. S.
Booifecius epift. 91. Proptereà almitatit veftra
dmmiam iu/igcnttr m Du notant deprecor.

Ssd BTiAM iNuxNVOiu] Vita fendi Meinvretri Epifcopi Paderboraenfis cap. t.putrtitam

tuàilet fuàta itfakru uadaiaait in fattlau cn·
gruant ia divina USioau erndititot luurire.

Vixit fub Karolo Magno.
Scholx ] Magna Karolo cura erat de ftudii*
liturarum. Itaque Lupus Fetrarienfi* in epiftola
prima hanc ei gloriam tribuit ut ftudia limarum
per eum empta fine revocari : rai literte t inquit,
à ttfan dmrre debent ut attritam ei parent me·
meriam. D· fehola Paderbotnenfi abipibioftitu-

ta diâum eft fupri. De eadem fic fcripeum eft ia
vita ejufdem fenâi Meinverci cap. $x. S>udi-

rnm mtdtiplicia fub ee floruerunt etnrcitia , b
boate indolit juvenet Cr pueri flrtnui influiubuntur norm! regulari, proficienut haud fegniter in
cUuflrali dife^hno otnaiunque Uterorum dec·
trinx. Vide Concilium Valeunnum UL cap. 1 S.

Capitulare Thcoduifi. cap. 9. Capitula Walterii
cap. 7. Reginonem lib. 1. can. xov. dc Maderi
Pnefarionem ad Chronicon Montis -Sereni five
Lautetbergenfe pag. p.
LaciNTivM poanonuM ] S. Bonifecius epift.
91. Quidam junt Monachi pcrct’lulat noftrat,
& infantti ad legentu luerat ordinati funt. Leidrados Archiepiicopus Lugdunenfis in epiftola ad
Karolum M. Habeo fiholat Uthrum , non folùm

yti effleiorum Mhitibut exercentur ,ftd etiam
*n divinorum librorum meditatione /piritalit intelligentia frnSnt co^eguoatur. Vide Ftlcfecum

lib. 1. SeUduram peg. xol.
Notas] muâca* videlicet. Ademarus in vita
Karoli cap. I. ait Hadrianum Papam ei dedifle
anno dcclxxxtu. Anùpbonar'tot faaSi Grtgoru,
aaot ipfe notaverat noti Remand. Et paulbpùft t
Otants Fraacim Cantem didicerunt notam Rema­
nem , fuam utsne vacant netam Francifcom. In
vwtoftimino libto S^samentotutn qui exrar in ht*
biiotheca Monafteri Compendienfi* hac legUMM
antiquis chanâaribu* fenpta : GregorituPntfid
meritit Cr nomine dignut jummnm efeendent ho·
norem renovavit moaimenie petram priorum , Sr
cempefuithetnclibdlnm maftcet artit falx Conte·
rum perenni oiretdum. Schola Camorum mentio

eft in libro Sacramentorum peg. d j. ex editione
Humi* Meoardi, le ineptftou prima laidradi
Arcniepiioopi Lugdunenfis ad Karolum M. Ha­
beo fdtelat Gannntm t ex guibut plerique ùa funt
eruditi ut eliot ettam erudire peffiat. Jubet igitur
Prinoep* ut qui minifterio altantun deftinantur,
artem pfeUcndi ftc canendi difeaut. Ac ûmè ma­
gnam iftarum rerum curam eum habuilfe docet
Eginhardu* in vita ejus : Legandi atque pfallendi
dijcipUium diligtntiflimi emendavit. Erat enim
atriufque admedbm eruditui. De notis grammati­

ci* dicetur tafii ad caput 105

Tea-L

*nji
T»m.L

Stephani Baluzii Notæ

Combvtom ] Egmbasdas in vie KataG M.
Ttifc&at 6r mai mmmmiUL Ademami in loco

1136

pengrwMnMt, Er /ae/cnaa frfafùaui rqpLtres fir Cantaid »tf iàavfa lace habeant. Saab in
omnibus AnAgiü vetnft» codidbm lagitnr Cmo*
aià. Qoo oriam modo feriptum eft in editione
Bafileenfi.
SoscsH'Tis] Codex RivipalL <4ireyib.
Abbatissas ] Vir iUnftriflimiis Frandicus
Bcdauctus KpifcoMs McnTpelienfis in Naris od
Enimlas
Inaocanai
m.vetbisT^ocilii
e?. —s·*»^ illaftrat
hoc capot,
addudisΙΠ.
etiam
feti

paaih anti landau» retnam Roui difcedcnnm anno occutxrvn. fêcum Ληή& Cmutu
Rnutn» 6r Gramssorires periqKoMr 6r CeL
cufaeros. Capitula Valcem Aunuaneofie cap.
as. 14 mânes Prtfirtari calrWandi fcritiaat Ubcnu, BrfaattaiMacfiaÜaAnaiàaM. Vida
Chraoicoa Fontaneuénle cap. 1 j. in ton» tertio
Sptdkgd Dacheriani & Notai ad Regiaoneœ pu
Parifienfis lib. 1. cap. 43. a qaSms tatelliginu
J*’·
Lmoi bmbmdato»] Videinfid cap. 103.8c huncabufum eriam poft iftam Karoli ConftitunoWalterium cap. 7.
Posant] in eft, Clericos ta ctueceaero cooftshatoa , quua » ctan Presbyterorum fismpribus
alotiun·, nutrieoe Presbytréoram vocabam, ut
colligimr ex Capitulari fanon Carali M. mcarri
anai cap. ).AaCaptauisHtacaMritit.4.CBp. j. fumpfiflo α Karoli MarteUi tt> ecclefiafticas faAlibi pectorum vocabulo fèrvi intaibeuûtur, «
apad faifam Ambrafium Ida 1. de Abraham
cap. p. (Zadi & /attat diciauu paaadd firnUt oxtremam inopiam, aeque ita phns tandem or­
/fgni/ÎMimu. MNixtaresi caprcmoMu«/Meandi* bavit Epdcums 8c Clericis, hanc miferiam mansieaaas. Sic etiam pleriqne iniailîganr locumiHum fide ufique ad Apoftolanm fandi Bonifiai , 8c
ex Eviagriio fiscundùm Joanoem : E/fpwr uxos
kic ft/kou feinfMt pMtf W4<ictw«
bAaaaaucn 1 Hxc eft ledta edktams Bafilaenfis A Codicum Remenfis, Pithotam , San- lem autem ut vir dodus ifta aliquo vocans cuiofMÜanfie . Parifiaefis, 8c Merenfia. Normanmcue, piam Scriptoris toftimonio confirmed*. Nam
Vaticanus, Camberonenfis « Colbcrtiras, Tre- anod i recanriors andore in robas adeb antiquis
cenfis, altet Sangallenfis, Ac meo» habent Mtaafi fine alicujus vetuftiocis aodotitase profatur, con­
temnitur, ut redi monet illuftriffimnsCardinalu
tint. Alii MeMctax.
CoxrtKnauxvMT ] Quidam codices habeat Baronius. Nofinam ausam impottnniùs qudm in
hec looofiqpllam eft memoria Principis quem Ac
otafiruunrua.
Monachici ] Ita legendum eftè monuit Ho- ipfi Romam Pontifices laudibus prolocuti funt,
roldus in margina oditioais Bafileenfit, ounenetfi & cui amplam leftamat* religiosus 8c di/ciplinx
in contextu pofuerit (implicitet Maaachi. Sanè ecciefiaftio! ceftimooium apud eofidem Pontifices
fatendum eft majorem veterum exemolariumpar- paftrait fandus Bosrifaius. Sed heic , ut 8c fiepè
tem habere Icdtaoem quaœ Heroldus retinuit sliW , inquietam ergi Francos anmams erasit
in contexru. Eam tamen quam not repofuîmiu, Lupus, l nullo noftram nondbm, qnod&ua.
qux fincenoc videtor, habent ParifienU.Pichœa- Ixfus, certi noalacefticus.Sod at ad temeritatem
num, Remonta, 8c utaua ex doobus SengallM»- AbbariÎàrum rodeamm qua in hoc capite dam­
natur , ea quoqui damnata eft anno dcccxxix.
fibus.
Pvuatoiuo] loco ta quo novùet venientes in Concilio Parifienfi, ut diximas , 8c vaBçA i
ad converftanem fuicipiancur, fie dido quia ibt Ludovico Pio, cajas Decretam extax in Addmaae
non recipiebantur nifi poftquàm diù pultavKMt. faandaCapinilanum cap. 11. SôaiU Decrtnun ,
Non eft opas iftud probate exemplis. Adtaram inquit Chnftianus Lms , lUai Mcrcatari»
tannun teftimomum Gerardi Abbatis Silvx-ma- CtUÜLa adftribitfaaae Bcattiui Btaychiaaa. At
ioris ex capite primo de vita fandi Adalardi Ab­ ctnaat tji fabifit «Ucqjus Gaufasue SyaadL Aa
batis Corbcienfis : la hoc itaqaà lace palfaat Er fit funiParfieafi aattria» vei pafitrUu » ifun.
pulfmio tiaufiiu ficaniiua Regulaat JitnSi Be- Midtifàriâm in hoc loco fidfiss eft vir etuditus.
Ptimb enim cetrum eft emit de quo illic agixnr
atiiSi infiitataiat, &c.
Exudiantdh] Unus coda Sangall, taatrian- non extare inColledioMlfidori, wd tatuùm inPM m·
ter decreta Eutychiaai colleda ex Irone ftr Gra­
Vacant ]Incodice Regio, inTrecenfi, 8c in tiano 8c poft ejufiiem Pontificis epiftolas odita in
vulgatis editionibus Conciliocum. Doindè cer­
me» legitur tear.
OmniWoois ] Regius 8c mens , Musimede- tum quoqui eft carat illud nonefiaalicuiusGail»canxSpiodi, fed Ludoviri Pii .qui illud fiuxivir
TrocenfisJ eeretai.
-.j . _
Vsnexamlsm 1NIM ) Ita pleriqae codices. In poft admonitionem Epifcoporum Concilii Parioonnnllis deeft vox eaim. Editiones habent : Et fienfis. Error hinc ortus qubd Burchardus, qui
hac ntbii camjctuu Cr vtacrabdt vUttar. Cer­ Capitularium audoritanm laudaro noldmc,c$m
tum eft ita legi in Capitulari Aquifgranenfi , ex hoc caput referre ftatuifTet in fua CcUodione, ti­
200 caput iftud acceptum eft. Sed nos heic reptx- tulum iftius capitis, ut fiepi folet, mutavit, 8c
EurydiianoPapxttfaiitConftitutianem qux Lu­
mcamtu ediùooem Anlêgifi.
Hosrirs» ] Hxc eft led» omniam famé vete­ dovici Imperatoris stat.
Casita ] In Codice regio, in Trocenfi, 8c in
rum exemplarium. In Remenfi tamen , in Pichoano. 8c in Parifienfi legitur*, at hcj/itaat, meo legitur, capto.

iB7

ad Libros Capitularia.

1138*

Tau.!·
ToM.t
Ur illi Clmuu] Burchardus lib. I.c. 7. ca­ nam fecundam.
pus iRud refert ex Concilio Toletano, ik fidet.
Statuimus] Regino caput iftud retulit ex Ce- ?·*?'<*
Ρφ rr- Videtur costa. a. IM. asss ] Hxc eft ledio fittdii Karoli, Burchardus & Ivo ex Concilio apud
«f. 7*
vetuftiÆmorum exemplarium, fed non omnium. ÿâafiaiN Medardum prm/uue Karolo Imperatore
Nam Regium, Movacmrfe, Tracenfe, Colber- cap. f.& ex Concilio apud Compendium cap. d.
tinum , unum Sangallenfe, Camberonenfe , 8c
SvNooAuavs soteris jin Capitulari nitnirùm
meum habent cwvigMrwr «fur «μ«ν4μ<»-. Quo anni occlv. cap. 14. quod cooftitutum eft in
etiam modo feriatum eft apud Burchardum. Synodo Vernent*.
Amerbochius & Heroldus eam hdionem exhi­
Camms akamdo 1 Quidam boves junxit die
bent quam nos —
Dominico, 8c agrum folâtre capit. Graviter pu­
g.L,i t fh PsevuocRArmu ] lu veteres codice» , nifi nitus eft. Remgeftam narrai Gregorius Toronenquod quidam habent p/eadegraphia». alii p/eude- fis in libro fecundo de gloria Martyrum & Congraphia. ut Amerbacnius. Regius, Trecenti», &: fedbrum cap. xi.
meus legunt jjfndsgrqpte. Quo etiam modo
Cara a a i a ] Alibi carraria eft feminiui genci i»,
feriptum eft in edkiom Bafileenfi. Sed in prima ut in vita B. Joannis Abbatis Goraicnfis cap. 9.
Appendice Reginoois legitur p/eudagrapArr.
Pro carraria vini non fic attaminatum vellem.
Ewstolamssima] lidem tres Codices habent
HosTiiiA]ideft,carraadfeÿtan..utincodi- χ-Α re. iepiflola pejjimtt frfaifiijîma fuat. Pofteà Trccen- ce cenfuali fivepolyptkolrminonis Abbatis £*ικ- Αηΐ'$?οΙ·
fishabetcccidi^èm.Sedttgius& meus, cetidtjfet. ri Germani Parifienlis in tomo quarto Adorum
Cùm plores iftuu modi Epsftolx repetiantur , non Sandorum Ordini» S. Benedkh pag. 0. Apud
abiurda iftxc ejus opinio qui exiuimaret prxfe­ Burchardum legitur hoflilicia carre, apud Ivorendam efle Ic&oncm qua habetur in tribus illi· nem verb hofiilicidie. In polypneo Monafterii
Fotfatenfu lego unumquemque manforum cunis
Codicibus.
Falsissima ] Editiooes Bavarua Ac Bafileco- Roldniaci debete pro hofiihcio denanot *tv. Et
fis jJalLuifima.
paulù antè ; Soluit uuttfyuifaut de hojliltjo id efi
Transacto anno ] id eft, anno fepringente- pro kove fol. ij. Iftud ipfum hoftelina dicitur m
fimo oâuagefimo oâavo. Nam Capitulare iftud polypcico fandi Remigxi Remenfis : Manfrm ineditum fukannoKctxxxix.aptsd Aquifgraiuun. tcnMlem tenu Hihncgaudiu Ugctunu. Soluit ia
Iraque bk locus intelligt non poteft de epiftola noftelitia denariot nvj.
quam Adalbertushxredcus de calo axidifleA ad
Victualia ] In editione Capitulariumqoaro
Ie veniiTe dicebat, ut eft in adis Concilii Romani FrancifcmPithous vulgavit annoMDCin. additur
fub Zacharia qux extat inter epiftolas S.Bonifa«.iip. hoc loco fr angana , vitio Typography, cùm le­
19 t.Fonaflis eft illa cujus fragmenta quadam re­ gendum iit angaria, ut re&è repoiiiir Linden*
peti inter fehedas iUufttiifimt viti Petride Marea brogius. Sic etiam audontate Prtaviani codicis
Arcbiepifcopi Parifienfis , deferipea ex quodam emendandum apud Fulbettum in epift. 14. St 110.
vetari Codice HifpanixTanaconenfis. Aliam ejul- ubi mate editum eft tngarta. Noa tftam additio­
dem argumenti, & ejufdem, ut reos, temporis, nem omifimus, quia non habetur in antiquis li­
inveni m veturifimo Codice Mf. Bibliotheca bris. Fatendum tamen eft extare apud Rtgiuoneui
dc Burchardum. Angaria porab funt vehiculi te­
Colbertiiue.
Dicisant aliqui ] le Appendice ReguMMua am, ut abiervavit Francilcus Pithous in GioUarioad Julianum Aamosfibram. Vide etiam Gloflegitur, dicant m Hterttfidcmateuiececidifie.
Atios ] Ita major veterum exemplarium pars. farium Antonii Aoguftini ad eundem Julianum.
Acvpictils] Ita vulgata editiooes. Vetus liber
Regium , Colbctunum, Treccnfe, Thuaiuim,
Nonnaunicum , ftc unum ex Sangallanfibus ha­ Mooaftmi Tegemliecnfis , ex quo Bavanca edi­
tio prodiit, habebat aqu&iBile, ut Ametfaachiua
bent alifuas. Sed hxc leâio Cana non eft.
Ntc crbdantur ] Vide legum humanarum admonet in margine. Unus codex Sangallenlia
fortunam. Juflcrar Karolus M. ne quis falfis illis habet aiigeapiSiU. Ex quibus confirmatur leâio
epiftolis fidem adhiberet. Oblata deindè eft Lodo- quam nos retinuimus. Regius, Vaticanus unus ,
vico Pio ejus filio epiftola nomine Gabrielis Ar> Mlovacenfis, Divionenfis, Trecenfis, atupteuchange!* fer ipta. Earn relpuu. Benè fidum. Et ta­ lat. Colbertinus , Rivipultenfis , Ί ilianus , 8c
men ejus memoriam proptereàacculât auâot An­ Thuanus, acunicule. Heroldus, ecaifadx. Liber
nalium Fuldenfium ad anuum pccclxxiv. A4 fiuteh Michaelis in periculo maris,acupicalc. Pa­
•aiM, inquit ,w curera eminam, lutrtfi Nicolai· rifienfis , Metenfis , & Remenfis , atupicula.
tarum firmiter fr viriliter rtjltttffct. Gr manare Meus, ancupicultt. Camberonenfis, eupicula. K\
Cebriclu Archangel*,
Emhardut sfHai duo­ ter Sangalleniis , apicule. Pkhaanns , apicula.
decim Capituli» comprtlunfii ti obtulit legenda &* Vide Gloflarium Spelruanm in verbo Âtubicula,
facienda . obfervare curajjet, firfitan talia non ubi reprehendit Meurfium, qui hanc Vocem puta­
vit mutandam in acubuulat, ideft, reclinatoria. .
fatentur.
Faciant ] In plmfquc vetuftis exemplaribus
K1U.C· ?«> Dicbrtavit ] In codice Thuano legitur de­
cretorii , ia Metenti decrevit. Amerbacluus edi­ 8c in editione Bafileenfi legiturfiant.
Ver v teas ] Ita codex unus Sangallenfis,Nordit decertavit, Buixus decrcicvu· Heroldus in
textu retinuit vocem decertavit , fed ui maiguie mannicus, Remenfis, Parifienfis3 Divionenfis,
Bellovacenfis, Colbertinus. Male in Ttluix» ,
admonuit legendum efle décrétant.
Os vnanim. af. sepis ] Vide qux Pithout cerviiet. in Regio, Trecenti, Camberonenfi, in
adfert in Gloflàrio ad Capitularia pag. 71 1. ex uno V aticano, in Metenti , Pithreano , meo ,
libro mimo Karol* M. adversus Synodum Nicx- Ac *n editione Bavanca feriptum eft vervtete.
Tante II.

1139
VmcI.

Stephani Baluzii Notæ

Sic etiam apud Ramnooem 8c Bmhudum. Ita
eoam polypocus MoneAcra Fofiasenfis. In alamo
SangaQenfi , ia Rivwdienfi , Thaano , 8c m
edinooe Bafileenfi. btrbicti. Haie oMemndum
eft iftam ultimam leââooam fiequenrifiman
•fie in veteribus libris, ut docet ferus fehreus
in Noris ad CoUarionem Lagum MoAeycarum 8t
Romanarum tie. xr.P^terierej,inqmttJtHA·^
Hem fr /rteutuiimu & feriffinutt, at apud
Xnisiuun & Paalaat Muudun» &f ia biftitrdieu FrauicifyuLt^hu. Uadd aebu rttumtfic
vxiiulm. Sanè in antiquis exemplaribus Cape*
■
*
' ripeum ctt in hoc loco
I. Legis Aiamannoram.
Metnocarortum Λ
Abbaris Focxanellenfis
iu tomo tertio S
euutnts.bvbicti _
ibidem pag. 146. û ftUa btrbiduet, niifdli·
ctt fient. Hinc fdlicitan btrbUuum apud Mona­

PU· Hi.
«B·;*·

chum Sangallenfem in libro fecundo de rebus bel·
licis Kama M. cap. xy» Hinc, vufidet berbicint
in Capitulari anni ncccxvtt. cap. 79. in codice
SanoaUenfi. Hinc deniquè berbices 8c betbicarii
in naturis antiquis Monafterii Cotbeienfis cap.
j. Ftrvictt tamen, prater codices fopri commemocam·, habet codex Bigotianus in titulo
quarto Legis Salice 8c in fitufe 3*. cap. 3. 8c rit.
70. cap. 3. Legis Burgundionum, kem polvpticus Irminonis Abbatis fudti Germani Parifienfis
A Mabillonio laudatus in N otis ad Aâa Sanâorum Ordinis lanâi Benediâi to. 4. pag. 96. vtrvicet can egttis. Apud Buzelinum lib. 1. GalloFlaodrix peg. 359. in ariis donationis quana
Walgarios Sacerdos fecit Monafterio Cifomenfi :
n
.
vtrvutt cautae fr tSoginte.
Honor stnaquiss jJ'In antiquis exemplaribus
Regio , Ttecenfi, uno» landri valli, Pithceano ,
Colbenino, Thuano, Tiliano, Parifienfi, Remenfi, Divionenfi , Bellovacenfi , meo, 8c in
•ditione Bafileenfi legitur Ubkw reguiti.
Sid st ad 1 In Codice Regio t Ttecenfi, 8c
meo, ut td Mijftrum.
Ssd it vestkum vid. ] Hxc eft ioftio qux
extat in Capitulari Aquifgranenfi 8c in antiquis
Anfegifi exemplaribus Tiuano, Divicoenfi , Pitbmano , Thuano , Parifienfi, 8c in editionibus
Amerbachii & Heroidi. IuCodice Camberonen fi,
in Bellovacenfi, Rcmenfi » Metenfi, apud Rttinonem, Sti & wùcùait vtftrio viittixiK. In
uno Sangallenfi , Sti v vtflrim tft iiUiüfiùù A
mendose, ut opinor. In alio Sangallenfi, in Col­
benino A Rinpullenfi, tum etiam in editionibus
Tilii:Summoperivtbit viitniuit tft. Normannl·
eus : Siatme tftrt vobn vidtndum. Regino ca­
put iftud retulit ex Capit, lib. tit. Ixxvj. reâi.
Butchardus ex Ctncilio RcwMgtnfi. Quem fe­
cum» eft Ivo. Buxdurdusitaquè, quod firpè dic­
tum fcpèque dicendum , auâoreft plerarumqu·
fidûrum infcripdomtm qu* in vetaftis juris Ca­
nonici Collcftoribus occurrant.
£x svo ssnsu ] id eft, er ctriefitt, ut legitur
m inquifitiooe qux extat initio librorum Reginoau de ecclefiafticu difciplinis. Jubet ergb Prin­
ceps ut Homilixqux à Presbyteris habebuntur ad
plebetn ecclefiafticam , fundatx fint in facrarum
uteraratn textu, 8c ne luxuriei cogitationum

1140

famm indelgeant , ranquàm fiunam captatur

Tax. I.

Panto omnium ] Vid· Capitulare qutncnm
anni ncccxnr. cap. 1.
Et bx Mana] Reddidimes heic leftùmam
ooa estas in editione Bavarie* 8c in Bafileanfi.
(Jotm confirmer mas Codex 1 GaUi. Nam plerique Codices habent tancàm dt Surfit fiatSt Gr
MtrU. Sc etiem in LibeUo ftcrôqrUabo Epifcoporpm Italie kginir in veraftiffimo Codice faxri Remigii Rcmonfis 8c in edition· Sirmondi :
Muas tft de Sfiritu fim&t Gr Mtrit Pirgme.
Pro quo tamen Tifins edidit, ex Merit.
RâsnaaacnoM· Moa.xvo*. ] Hic locus murilne «rat in fuperioribus ediriombus , C Bavais*
cam excipias Bc Befiteenfem. Regino leniam non
veri» readidit, hoc modo : Ira* predieandam
Chxisto. Ambm.) H«c delinit Capitulare
mimum anni dcclxxxix. nifi qubd in vecuftis
Capitularis ipfiu· exemplaribus poftei ponitur
adnotario que fapei pag. 141. edita eft. Hanc
adnotarionem , qux m nullo veterum Anfegifi
exemplarium extat, hoc loco ediderat Tilius, 8c
poft cum Pithœus 8c Lindenhrogiu* Addidit
etiam veterem notam qux in Codice fiméti Remi­
gii pofit* eft in margine capitis 77. de qua nos fupri diflèniimus pag. 10 <1. ubi eam retulimus
rotam integram prour banetur in eodem Codice.
Nos illas adnotanouas hinc fuftnlimus , ut colleâiooem Anlêgifi talem exhiberemus qualem
ab eo compofitam efle conftat «t antiquis fibris.
Quia jdxta] Vide qur de hoc capite dia·
funt fupràpag. ioji.
Idbo] Vox ifta addita eft ei Codice Colbeni­
no , Normannico, Sangallenfi, 8c Bellovacenfi.
Habetur etiam in unoVaticauo.
Rebus ntrus] In eodem Codice Colbsrrino,
in uno Vaticano, in Normannico item 8c San-

P»t m>

Hincmarus : rtbiu Eccltfie. Ita etiam Gratianus,
ubi vide Notas noftras.
Nuilam pbh. divis. ] Hadtianus fetui,
epiftola ad Tilpinum Archiepücopum Remenfem : Et tuliiu fer ditto uuttem tcufttt tibi vtl
Rtnteufi Ecclt/ùt it nhu ti illim itbiti ftrdiwuAut iivijuittm vd vidituu» , ficu Mtei
ftHumfuit, fiutrt frgfiamu.
Patiantuu] Quidam Codices habenrparùrar.
In Divioncn6 taipeum eft, fuiutr Ecclefit.
Sacxoudm] Initium iftius capitis hoc eft in
antiquis exemplaribus Vaticano , Sangallenfi ,
Cobeftmo : Dt tlifotii» Eftfcopufurat Cou­

nit na» igttarautt. u i* Dei, frc.

PoTiaiTVK 1 In Codice Cambetownfi , in
Bellovacenfi, Metenfi, Retnenfi, Parifienfi, Pithtxano, 8c duobus Vaticanis, tum etiam apud
Anfelmum Lucenfemlib. x. contrd Guibertum Bc
in Chronico Reicherfpetgenfi legitur ραιΰιιιιν.
Homoiii ] ka vetera exemplaria frnnb om-

Pu. M·.

1141
TVM. u

ad Libros Capitularium.

1142

nia. In uno tamen Vaticano , in Colbertino,
Sangallenfi , 8c Nortnannico legitur jur .
EucnoNtM Cuju it roruu ] In editione
Tilii & Pithei feriptum eft , ptr dsfiissem Clericonat & Mfidi. In Codice Normannico , in
Thuano , Coibcrtino, Sanplleufi, Clrrnsricm
& popelonie. Ex hoc loco coUegk Gratianus
Imperatores illis tenuntiafle privilegiis quz de
eleâione Summi Pontificis Hadrianas Papa Karblo Imperatori fecetac. Sod ilia Gratiani lenten­
tia fiuMirih evertitur ex his que obfitrvara à no­
bis funt ad Concilia Gallis Narbonenfis pag. h«
ubi oftendimus eam f egem non fuiffe oburvatam, ac nihilomiuds Rages dedifte Epifcopatus.
Id quod innumeris propémodùm exempl* pro­
ban poflèt. Immb sd nâum fuiflê cum bon*
Romanorum Pontificum venia hinc manifêfti
colligitur qubd ipfi reperiunur Epifbopaou poftuUTe à Regibus. Joannes Vili. epft. 171.
117. Epifeupatum VcrceUenfan i Carolomanno
Rege ualix petiit pro Gofperm Ducor» j ejufque peritiotu annuifle Caroiomannum patet ex
epiftola axi. data ad Catulum Regem. Sed ex
epiftola poccipuè foquenti colhgjtur Principum
auâoritas in dandis per ea tempora Epifcopaci*
bus. Sic enim feribit Pontifex ad denm & po­
pulum Vercellenfcm t Omnivm rtftrùm ei—l·
car /egeritet & laudanda JUelitet gwniam riU&u ac fpirimelit fiitu tufier Candemamuu »
eltritfiu Rtx iftuu Iteliii reget, ipfi* Ftml-

GsbiUooenfi ; Prsceprarnque ejus edidit Petrusi
fânâo Juliano, quod dein relatum eft in romo
tertio Conciliorum Gallis. Idem anno eodem
fimile privilegium oooce&t feu potiùs confirma­
vit Ecclefiz Adarbocnanfi, nr docet anâoc vius
fanâi Memwetricap. 7. Kariotnaanus Rex Fran­
corum, Ludovici Balbi filins, fiiperioram Principuxn privilegia , qui cleâionem epifcopalem
conceflctant Ecclefiz Auretianenfi « renovavit
sumo Dccnxxxui. ut pater ex. ejus Pnxepto
ediro in Appendice Conciliorum Gallis Naroonenfis tit. ut Anno nccccxvn. Karolus Sim­
plex , Kariomanni ftater, edixit uti poft obitum
Raibodi Archiepifcopi Trevirenfis, oeftio Epif­
copi de propriis ejufdem Ecclefix fiÜis pari confimfii fieret a çleto A populo Trevireufi. Przcepmm Karoli edidit Brovetus in libro nono An­
nalium Trevirenfium. Ononis fecundi privile­
gium Eodofis Hammaburgenfi conceftum anno
Dccccixxiv. refert Erpoidus Lindonbrogms in
CoUeétiooe privilegiorum ejufdem Ecclefiz. Dcniquè tamenerfi Karolus 8c Ladovicus legentur
eleâioMe Epifcoporum concefifle Ecclefiis Lege
generali, videmus tamen Hincmarum Romenum Epifeopum fiepè feripfiftè ad Reges noftroe
pro impetranda Canonica eleâione m Ecclefiis
vacautwus. Quod cùm Sirmondus animadverte­
rat , eam conciliandz iftius repugnantis ratio­
nem iniit. Nam poft relacum caput iftnd ouftram ex Capitularibus, ait : Sed kujw mmen Lt-

inft» Epifiepoxtuu, nota hxcchmom tvotuM Rxsom xr Impxk^toko *, caactjjit
huic Ctttfrerto viro aohdifime. Joannes deci­

gu htittficie iio dtBuMan firt ht eofttnin tdit
fim Ecdtjut, tu fitful* menas Epifitpt pruuun
omnixm ittvi tUfâlifoaduttnt per MturpoUtsnam i Rege peterem, cum Fifiuutn fti preiit tltSiteiL Tam eU&ieuit ftSe Dteretum λΛ
'etTtpelitM*» refirehet. m ed Regi prsAud,
& defis caram provuuudiha Efifiepû rüi ex»·
mhuto t un» demum arduuretxr.

Tes. L

mas Epiicopetem Veronenfem A Rege peuit
pro Rarherio, ut tp£a docet in epiftola tertia :
Xllztz eum Hi fit* v litttr* Dovomi Pape rute
temperii Jsexair fltriefit iadelû, fudvu esurinrieamr preces efifieet tMufiat Rtataae Ec·
dtfie ari tft KcrsucajEbu darer Eptfioptu. Difi
EueANToa ] Repetenda neccftarib eft in hoc
pliaût hoc non pardae Ktgf ceurrarta inolumi. loro obfervario quam proculimns in Notis ad
Sed statuit irprecaüo apofiolica. Quoad Roma­ Gratianum pag. 46t. nimirùm graviter heic halni verb Pontificis ele&iooem, cetram eft ex his ' bonarum etTc auâocem Chronici Reicberfperque diâa έ nobis fimt in Notis ad Agobardom genfis, qui tempus iftius Conftiturionis rqfsrt ad
pag. isa. 8c feqq. jus Imperatorum diù poft annum dcccxlix. cosufitamque fuide ait έ KaKaroli ac Ludovici tempora manfifte integrum, rok> Calvo & Ludovico Raro Germanis, fratri­
quamvis ronttd tendentibus Romanis 8c Prind- bus Lothatii Imperatoria Hac fimt ejus verba :
pum auAoritari illudere cenantibus.
Hii tuttporAtu Cvohu & LUeviau gfiriofi
Euuamtvu ] Iftius rei meminit Ivo Carnot, Xegtt, fitttnt btjw Ledurii bmeruerii, b
epift. sox. NraaccvMB Reget Carobu 6» Ludo- prime Ifirs Cepitilen» fiunm Juntentet Re·
viau eteSieeee Epifitponna Ecclcfiit coectji- ttuiut Eccltfi* dictmes .■ Sacrsnun Csseammass
neu. Quod fir i» fait Capinlerihu firipnt* re· ignari &r. Errat, inquam. Primam enimconftat
lifotnatt. Ea Lex, utdixi, obfervata nem fuit, Capitulum iftud efle ex libro primo Capitularium
ac nihilominùs Reges noftri dederunt epifeopa­ Karoli M. 8c Ludovici Pii, qui de ebâtooe Epif­
tus viris i fe ddoâu, ut patet etiam ex epiftola coporum in univerfiun intellexeruM, non verb
S i. Lupi Fenarienhq fi paucas quafdam iridctias coercere voluerunt ad fblius Romani-Pontificis
excipias, quibus ex fpeciali privilegio roncelfum cleâionem. Deindè elsftio iftius nullatenàs
enu ut vacantibus Ecclefiis provideretur per elec­ pendebat i Karolo Cabo aut Ludovico fraçro
, qui Reges Italis non erant. Icaquè fruftionem. De Mnrincnfi Ecclefia fidem facit Ptzceptum Ludovici Pii datum anno occcxxu. edi­ trl Legem edidiflent de eleâione Romani Rmtum â Gabriele Sillingardo in Catalogo Epifco­ tificis.
porum Murinenfiuin pag. 21. 8c hinc in romo
Ex mens Sanctokom ] Regulz illius five
Jlk
fecundo kalis Gene pag. i it. Karolus Craflus Colletiionis auâoc eft Amalarius Diaconus, ut 1 wX.
Imperator , ut in epiftola xti. docet Joannes docet Ademarus Cabanenfis; ejus vetb exemplar
V1IL Papa, Genevenfi Ecclefiz elefiisnem pt- vecuftiffimum A elegantifEmum extat in Biblio­
rtmittr de prtprio Clero donavit. Idem anno theca Coibertina.
ncccixxxT. idem privilegium tribuit Ecclefix
Pilatis ] b Codice Tilias», in Thuano 8c
Tom. II.
Cccc*

1143

Stephani Baluzii Notæ

Divioncnfi, mm eriam in «ditione Baiileenfi le­
gitur partibus.
Iota) Quidam Çodices habent ite. Normannicus videlicet, unus Vatican», Camberonenfu, Divionenfa , Remenfis, Pidxxinus , Colbertmus, Parifienfis. Sic etiam «didit Herol­
dus.
Pm. r*··
Aut Momacnorum ] Him non habentur in
“r‘ *°·
Codice Sangallenfi. Estant tamen in reliquia 8c
in edition· Befileenfi Ut videatur efle mendum
Librarii.
IM4.C. ii.
Et qvomobo ] In duobus Vaticanis, in Meten6 êc Camberonenfi legioar * ·“
In
Remenfi, Pithoano, Panfienfi, ut AfaMebu ear
/e t>£>i eligendi fire.
Stat tLiGKNOt Abbatis j nimirum cum confcnfii & audoritate Epifcocû in cujus Dwrcefi
litum fuerit Monafterium· Capitulare Francofoo
died· cap. tj. Ut^Mes in Ceftgrtgeriene rm
tiigaw, uÜ jaffe Jtegû fùerir, nifi per confie»fam Epifcopi loci iuiut. Lotharii Imperatoris
Pnceptum pro Monafterio Ambrofiano datum
anno dcccxli. editum â Joanne Peno Puricello
in Monumentis Bafiltœ Ambrofianr peg. 184.
Er fi fui «Mndefiudcin Xbfas ex eodem MonaTom. l

fieno decefiettt , fecundùm fuam inftitutimum li­
centiam habeant ptr confenfum Archiepifcoporum .
qui ruse ptr tempera fuerint , It ipfa Congrega­
tione eligendi talem Abbatem fui tit fecundùm
regulam & jnflitiam proficere alios pefiir. Con­

firmati preteted iftud poteft exemplo Abbariflarum, quarum eleâiones fieri non poterant abfque confenfu Epifcopi , ut dicetur lib.j. cap.
584. Idem Jus obtinebat in Anglia. Teftii Con­
cilium Calchuthenfa celebratum anno Chrifti
Dccixxxvn. cap. j. Ut fi Abbas amt AbbntiJJo
it hoc luce migraverint . tunc cant conJUio Epifi

copt cujus in parochia ipfem Monafierium fitum
tfi, probata vita & religiofi fecundùm Demi­
nam ex ipfit elegentur Pafioret. idem Synodus
apud Cclschyth habita anno ncccxvi. cap. 4. Ut
hakes unu/quifique Epifcoporum poteftatem in fun
propria DioctJi Abbatem vel Abbotijam eligere,
fir hoc cum confenfu fir confultu familia. Hine

explicari poteft quod ait Ludovicus Pius, in Pre­
cept© de cellis eomobialibus DiacefaosSenonenfis, qua* ira fubjeétas vult proprio Epifcopo ar
eafdem fab proprio femper regiment gubernant,
fecundum inftittuuetem JanSa regulat Abbates
coaftituat, Sc fi ntfefii fuerit mittet. Urbanus II.

confirmai» privilegia Monafterii fandi Pauli
Narbonenfis anno Mxctri. addit : Abbatem , fai
6* Propofisut dicitur, alium eit praferri atsSori-

tate opofiolicd prohibemus, nifi guem fu» profejfienit cammanit ele&io fratrum regulariter vivamtium ia fuo Collegio, vel de alieno , fi neceje
fuerit, cum Archtcpifcopi confilio fecundùm Deum
decreverit eligendum. Abbatum loftâcenfium «lo-

1144

vilegio, nimirihn ut Abbates eligantur ex Mona­
chis ejufdem Monafterii. Frequens eft hxc daufula in Prxceptis Regum. Nullibi autem apeniùs
qulm in privilegio Karlomanni, filii Ludovici
Balbi, pro Monafterio Arrenurenfi : nifi e» ipfit

Tom.L

qui regulariter ibi funt ab infantia nutriti, &
fecunaùm fanSi Senedtdi infiitutitnem Λ txfcft,
rm ex adiit haberent eligendi licentiam Abbm
tern. Item in Percepto Odonis Regis pro eodem
Monafterio : t* fefe, non ex aliu, habeant eli­
gendi licentiam Abbaiem.

EaiGSNM Abbatis ] Legem iflani obfervatam
non faille faris conftac, ii quis untifper iinrofpicere velit Annales & Hiftonas illorum temporum
& privilegia Monafteriis concefla. Iftud ipfum
ante me obfervavit Joachimus Vadianus in li­
bro primo de Collegiis Monaftcrufque Germa­
nis veteribus pag. 19. in editione Goldafti ·
Porri Carolut imperator, cognomento Magnus,
communi ediSo permifit Monachia ut Abbates
ipfi legerent Λ qubd anti ft Cr Pipinut pater mut­
tit cenobiit indullerat, adjeSd tamen condiiionc
ut & Rrgum tntSoritatem pro mere agno/terent,
juffifque dlonm parerent &■ oquiefcerent. Quod
infecuti tamen Principet neglexerunt, fapiùt ordiiuuit fdeSifqut etiam ex.<inis,quiMonaJitrio­
rum habenit adhiberentur.
Et qualitib ] Hxc & <ριχ fequunrur ufqtiè
ad verbum ordinaverimus défunt in Codice Parificnfi dc in Pitlucana.
Da stavonvM ] Raymundus in titulo De fervii\non ordinandis caput iftud laudavit cx Con­
cilio' Toletano. Reprehendit autem hoc loco
Ra y mundum Janus d Cofta, qubd Regibus &
Epifcopis Francorum invidifle videatur gloriam
edeberrimz fandiflimxquc Conftitutkmis. Veriun ea culpa Raymundi non fuit, fad mala feculi fortuna. Tùm enim non recurrebant ad fon­
tes, fed ex aliorumColledionibus novr confarcinabantur. Primus omnium Burchardus hanc
Conftiruriooem tribuit Concilio Toletano, ut
diâum eft inNotisadReginonem pag. yjd. Butchatdum fecuti funt Ivo, Gratianus, Bernardus
Papienfu, Raymundus. Aliam viam tenuit auc­
tor Colleifionis Decretalium qux confuevit edi
poft Concilium Lateranenfa Alexandri III. ubi
parre 50. cap.
caput iftud fumptum dicitur
ex Concilio Maticenfi. Quamquam ibi idem Ja­
nus à Cofta legit Triburienfi pro Maticcnfi, non
dubitans, ut ipfe ait, quin caput iftud noftrum
fumptum fit ex Concilio Triburienfi. Sanè in ca­
pite a?, illius Concilii agitur de fervis non or­
dinandis , fed aliis omnino verius, laudatis etiam
Leonis dc Gregorii Romanorum Ponificum De­
cretis. Quod non fecit auâor iftius noftri capitis.
Alteferra in Commentario ad Decretales InnocendillL pag. 145. putat hoc caput efle illud

qpeoddtt qpaodam Concilio Toletano laudatur ex

dionem fien olim non yonrifte abdqoe anriori- paSo Francorum ; additque hanc interpretatio­
rare Epifcopi Parifienfis hinc exdligitur qubd novi nem , Nm inepti Lex Regia paSum Francorum
Abbatis locatio five inthroofaauo d Miniftris dici potuit, quia Leget funesta fuire in conventu
Epifcopi bebat, ut pater m lireris Innocentii 1L Franeonm. Verùm nosJam fnpri pag. 99«. obfarvavimus falfo* heic faiflê viros eruditimtnos,
Ac faquentinm Pontificum.
Ex *a mis ] Poftqulm diximus de libera dc pedi Francorum nemine inrelligi Legem RiAbbatum eledione Monachis concefla, confe- poariam , non verb Capitularia Regum. Vide
quens «ft ut agamus de condition· adjeda pri­ tvonem parte 6. cap. 1 p.

r»*.
eae.i>.

»4y

ad Libros Capitularium.

«46*

id eft, colonatum , qui operas Subdiaconatfts fartivè fufcepcrat, in ipfo publici
fuas debebant dominis fundorum quos colebant. diutiùs miniftraverat, A procellu tempons ad
Jidem vocantur ruflici in Coofuecudihibus Cla­ Superiores procelleret. Mandatur Epifcopo ejus
rendons cap. ii. Filii nfiicerum nex itbent sr- ut fi prxdiAis s eritas fuffragarur, A aliis didos
iiaari atfquc afe*fa iemiai it cujus ttrre nati Ordines rise recepit, cum eo difpenfetur eo mo­
iignefiuntur. Ruftico* Ecclefix pro fervis dixerat do quo de fupenore ftatutum vidimus. Simi­
diu anted iânâus Gregorius, Iro. 1. epift. 41.
lem porrô huic Regio Codicem habet Biblio­
IwMSCRBTi FROMOVIRANTUR ] Hic locus
theca Crfarea , ut Lambecius monet in libro fe­
lucem magnam accipit «s Charta manumiffionis cundo Commet nariorum de eadem bibliotheca,
quam Hugo Abbas fiukki Attiani conceffit Ra- P*K-9’1·
ginaldo ut ad lacros Ordines promoveri pollet,
Dominus r. e. rbcifiat. ] Sed queri poteft
data anno primo Imperii Karoli Cabri. Integram utram preferiprio heic locum habeat adversus
Chartam daturi fumus fuo loco. Heic interim dominum. Ea coiuroverfia xgitara eft anno
plaçait ejus initium deferibetv, quod , ut dixi, dccclv. in caufa Atchidiacom Ecclefix Vicn
valdè iliuftrat hunc locum. Sic ergb habet : Cùm neniis, ut patet ex capite t). Concilii Valen­
drifiaeiffisatu at Reliiiefiffimsu Imperator Lst- tini tertii. Hiuctnarus quoquè apud Fludoaritviau ttltfii fnttSMÎi aptfufruimt istvi· dum . lib. j. cap. a j. prxfcriptionem oppofuir
Siffuuu Augufius fangam matrem Ecclefiem ai Irminfindz cuidam matrone, qux Diacuuum
mtliere injtuntijfimi fabvthcrtt . hac ixttr es­ quendam comptehendi juflerat A in fervirium
tera faeSa dsvraeais fua fiudie exùihùt ut ituim redigi.
Aa alia Parana ] In Codice Regio, in Trea/iu valid inelittu etqut r^rthtafibUis. qui iignitittm ejus iMgiu <x mtm fafcan vtitbwr, cenfi, A in ineo legitur alinéa.
iGNoxAVBXtT ] Antiqui libri Remenfis, l*itb quii fcilictt farvilis & erqj/asria ceuiitieeii
iemixu Ecclefia utiiteti iieeti rtperti neeu ftr- theanus, A Parifienfis habent. igneraixm fuerit.
vitutù eriperemur 6r ei hanc djpurxtm preme· Sk etiam legit Hincmarus Epifcopus Laudunenvtrtatur . tuti tam ceufiufa Pontificum Cr Opté· fis in epiftola ad Rcmenfem , qux edita eft in
autem imperii fai fiaiécrt pneuravit Crc,
tomo iecundoOperuin Hineman,pag. ,45. Re­
Et statutum fin vetirfhs exemplaribus Re­ gino , Burchardus , Ivo, A Appendix Concilii
gio , Sangalleafi , Nonnaanico , Trccenfi , in Latvranenfis, igaentm fit.
Guaoum amittat] Joachinus Vadianus,
m» Vaticano, A ia meo legitur s UaH fiam·
tam tft.
lib. i. de Collegiis Monafteriifque Germani*
Ntst ratus a domi his 1 Vita Ludovici Pii : veteribus, pag. 1 j. Serium finitivum eh mmde»
Confiderent etiam idem piiKmas Imperatae M nuut Epifeopa ia Prtibytenm triitutum
iebtre Cbrifii Miaifiros oeaexies ejfe humana ■umu rtfuifirifiit, um ejjcrtbat eiti Sactrieftrvitnti. iti & multorum avaritiam ahuri mi· tixm quia pnSeti ftrvitett ia prfiiaem canii·
Sbrvorvm]

aifitrio tccùfiefiice ei proprium quafium . fia·
out ut fuiconfue t»ftrvili ceadirione, ctaaiuMtt fcitetii &· morum probitate, ai minifierium el·
terit afiifctrouitr . primùmmastumittaetur i pro·
priii dtmàau vüprivatûvtiudtju/ktii, fr nma
demdm gradibus tlurii induantur. Duravit iftud

jus alquè ad tempora Ponrificam Romanorum
qui Avemonenfem Cathedram tenuerunt. Edita
eft nuper Charta libertatis quam Emelina Abb·riffitfoadha Maris Sueffionenfis conceffir anno
McccxYU. Petro filio Valteri de Choy ut Cle­
ricus hem ft in clericali libettate permaneret.
Extat in Bibliotheca Regia vetus Codes ML
numero lij*. in quo continetur Farmularisun,
ut fert titulus, Demini Papa corrtSum & rrihrmamm de jpeciaU Mandate Demori BenedüH
Papa duodecimi. Continet aurem Formulas re­
rum qux magna ex parte aditabantur fub Pon­
tificatu Bonifacii oâavi. Illic mentio eft cnjufdam firtvi qui, ignorante domino fuo, ab Epif­
copo non tuo per fimplicitacem A juris ignoran­
tiam Ordinem Subdiaconatfts receperat, A poftmodùm habitu Religionis aflbmpco, ad Ordines
fuperiores accederet. Reforipoo Romans jraenirentiarix committitur Abbati Monafterii in
quo ille degebat ut fi prxfaius Monachus non
fuit poft reügioms ingreffiim à fuo domino requifitus, A ex taciturnitate ejus prxfumi poffit
cum conftnfiffi:, in Ordine fuo poft pera&am poe­
nitentiam miniftrare linatur. Alius quidam . do­
mino fuo fiatate A non contradicente, Ordinem

tieatm rtmigrartt. Ntciùm enite aauu trat che·
ra&r dit inititbilù «utm fchole ptfiti ixven·
tum fecrfiau fais ixujerunt.
Juxta sacros Ordinis ] Iu omnia vetera
exemplaria A Hincmarus Lauduncnfia. Dubium
autem non eft quin heic Ordinum vocabulo in ■
redigantur Canones five Revulz Ecclefiafticx.
Itaque Regino, Burchardus, Ivo, A Gratianus
woOriintj fubftimerunt vocem Caaeats. Inhd
cap. pi. legitur juati fimi Caaeau. Et ta­
men m Capitulari ipfo anni dcccxvi. ex quo
caput illud fiimpcumeft, vetus Codex fonûi Ronugri Remenfis, qui nunc extat in Bibliotheca
Tbuana, foriptum habet, faxti jierm Oriiats.
Undè ccdligi poteft aut voces illas tùm permutari
invicem fi>utas,aur pronos in hunc errorem faille
Librarios. Benediâus ΠΙ. in epiftola ad Hincmarum : Æquiparart tt vins iUea prtfptximut

qui umb ttmait aStihu taiudfqut dtlaSatifaat
ebftrvttienshu . iafiniteeut Dd {tie acctafi. et·
defufiicepromtdginuu Statute & Oriiaes. Hinc
fartaffis erUaara pro cunftiruere, juben. Certi
apud Recmonem, lib. 1. cap. Ci. ia antiquis

exemjplaabus Parifienfi , Viennenu, A Moguntino legitur prater Oriinatieatm » ut in Canone
tertio apoftolico apud Dionyiium Exiguum A
Ifidorum, cùm in Helmxftadienfi feripeum fic
prater Oriisum. Concilium Emeritenfo, can. x,
ptr faaSi Ceacilii ordinem, A can. xix, per fui
Eptfcepi Oriiaatuaem.

Vius

mrsuna]

Refpicit ad caput primum

T«m.L

Stephani Baluzii Notae

1147
T*m.

L epiftol* prim* fxnâi Leonis, ubi feriptum eft
de fervis non ordinandis, uuifudm fervilis vilitas
hunc honorem capiat.
Psculiare ] Vadianus, lib. x. pag. ia. Pe­
culium dixire Jurtconfulti eiudfuia Jervus do­
mini permijfu ρο/fidebat. Quid d Chartulario illo
noftro peculiare re&d & Latini tfi diSum. Quicquid enim ad peculium attinet, peculiare dici
fOttft.

Vide infrà
] Vide Appendi­

In Canonib. m consecratis ]

C^Nostram

avctor.itatim

cem Marculfi, cap. S.

Familia Ecclesia] id eft, fervi Ecclriue,
«n res ipfa loquitur, Extant apud Regiuonem .
lib. i.cap. ;oi.&apudLindenbrogiumcap. toi.
itemque in Nova noftra ColloâîoneFoanuLnun
cap. 4J. Formal* fecundùm quas fervas Ecclefiafticus manumirsbatur ut ad factos Ordines
promoveri podéc. Apud Vadianutn verri lib. x.
pag. 74.8c apod Goldatlum inColleâione Char­
tarum fanâi Galli cap. 7. legirur teftamentum
libertatis Sfoimari fecundùm hanc Formulam
&ânm ab Ënmldroda Sanâimoniali. Itaqnè fi
quis fervus Ecaefiafticus ad factos Ordines pro­
movebatur abfque confenfu Ecclefic cujus fervus
erat, Ordinario non valebat. Docent iftud etiam
liters GuiUdmi Epifcopi Parifienfis dat* anno
MccxLi. in Chartulario Monafterii Foflàtenfis.
Ec fi poft fufeeptam tonfuram clericalem uxorem
ducerent, bona eorum quandbque redibant ad
Ecclefias, ut patet es litetis Officialis Parifien­
fis datis anno m c c x 11 v. in eodem Chartu­
lario.
Unui 1 Charta Monafterii Conchenfis data
regnante PhHippo : Etfi suilis fuerit. facia illum

ordinare ad Presbyterum.
In AMBOni ] Crifconius cap. 166. de his qua
debeant im umbone id eft in pulpita pfallere. Vide
Reginonem , lib. 1. can. 407. 8c Burchardum,

PM- no.

Modis

omnibus

1148

] Codex Pithœanus habet

Si Laici Cuuucos ] De Clericis Laicocum
vide infrd lib 5. cap. 130. 8c Notas ad Agobardum, pag. 63.
Sancitum j Caput iftud apud Gratianum
refertur ex Concilio Guarmacienfi feu Wormacienfi, ubihodiè legitur. Eft autem LudoviciPii,
ut di&um eft. Arbitror enim caput iftud cum
nonnullis « eis que praecdunt 8c cunâis que
fubfequnntur in vulgatis editionibus Concilii
Wormacienfis, ad Synodum illam non pertinete,
fed efiê tantùm excerpta ftudiofi cujufdam ex Ca­
nonibus Conciliorum , Decretis Pontificum Ro­
manorum , 8c Capitularibus Regum Francorum.
Certè pleraque Capitula libri primi Capitularium
illic deferipta funt eodem ordine quo reperiuntur
apud Anfcgifum. Ptctenri unum idemque caput
bis repetitur eifdem verbis in illa Synodo. Quod
abfurdum eflet in mentem veni fle cuiquam eorum
Epifcoporum qui Vormecienfi Concilio inter­
fuerunt. Verillitna itaquè eft obfervario Surii,
cujus hxc eft admoniuo ftatim poft caput 44.
Synodi Wormacienfis: Ufque ad hoc 45. Capita-,
tum cxclufivi omnia fuperura Capitula , dempto
ouadragefimo , in quodam vetufto exemplari hanebantur. Ea porrb qua fequuntur deerant .· qust
fani ad hanc Synodum pertinere non videntur ,
cùm interdum repetantur qua jam fuperiùs iifdem peni verbis fanetta leguntur. Putavit autem

Carolus Molinnus caput iftud d Karolo M. edi­
tum fuifle apud Wonnatiam. Hatc funt ejus ver­
ba ex nota marginali ad ftylum Parlainenti Pari­
fienfis pag. x 31. Hac ConftuutiofaSa eft in Dista
imperiali apud H'ormatiarn , ubi Carolus Mag­
nus primùm regni diadema fufctpil , fir habetur
ad verbum in cap. s. extrd it ceiqfi. infigni in­
gratitudine Pontificum Romanorum fir Catuniftor
rum t qui auSoris videlicet Caroli Magpù no­
men & memoriam deleverunt. Multa heic pec­

cavit Molincus. Namptimb Cocftitutiohxc non
eft KaroliM. fed LudoviciPii. Deindè falfomeft
Karolum M. primùm imperii diadema fufoepifiê
Wormarix. Neque heic accufondi funt Romani
Pontifices t fed Burchardus. ex quo Gratianus
& Colleâores Decretalium ifta fumpferunt. Sanè
fi per malam foculorum quotundam fortunam iicutflet recurrere ad fontes, arbitror Gratianum
non otnifiurum finfle banc auâotitarent, qui ani­
fi aliquis deinceps hoc facere temptaverit . & ac­ mum d Capitularibus abhorrentem non habebar.
ceptor fynbdali Jèntauid diftriSiferiatur , Erres Vide pono Notu ad Gratianum pag. j 3 3. & ad
ad exheredatos redesuu. Pofted fequitur caput Reeinonempag. j4j.
oâavum Capitularis anni occcxvr. quod «tat
Mansus intigsr ] id eft , qui habeat buinftd lib. f. cap. six. in Rivipullenu legitur^ nuaria duodecim de terra arabili & mancipia
Qudd fi aliauis deinceps hoc facere temptaverit, duo, ut ifta interpretatur Lotharius Imperator,
acceptor d hnodali vel imperiali fententiâ medis tit. 4. cap. t. ideft, fervum 8c ancillam, ut legitur
omnibus diflrM feriatur t & res ad exheredatas in vita LudoviciPii : Polcns etiam unamquamque
redeat. Tùm fequitur idem caput oâavum Capi­ Ecclefiam habere proprios fumptus t M< ptr ejufi
tularis anni ncccxvi. Sic etiam in Normanni- cemodi inopiam cultus divini negligerencur t infé­
co , nifi qubd in nonnullis vocibus feribendis er­ rait pradiSo EdtRo ut perfingulah Ecclefias manratum eft a Librario. Sanè noftrum hoc caput mu­ fus tribueretur unus cum penfatione legitima &
tilum videtur, 8c pleniorem fenfum habet in his fervo atque ancilla. Vide epiftolam feptimam
tribus exemplaribus. Quo fit ut exiftimem Anfe- Frotarii Epifcopi Tullenfis. Vide etiam infrd lib.
gifo nonnulla acidifie interferibendum, partem 5. cap. 100. xi 4. A'Addit, iv. cap, iij. Sc
nimirum poftremam iftius noftri capitis 8c prio­ Winkelmannum in Notitu Saxo-Weftpbali* ,
rem ejus quod fequitur in ipfo Capitulari. / P*g· 4’*·
lib. x. cap. 11. 31. & Gloflarium Spelmanni.
Anti cornu altaris Ί Vide Appendicem
Marculfi cap. 1.8c Novam Golfoâioneœ Formu­
larum, cap 43.
Exheredari ] In Codice Camberonenfi, in
Remenfi, Nocmannico ,· Parifienfi , Pithoano
legirur exhereditari.
Quod si aliquis ] Poftrema hsc pen iftius
capitis fic habet in libro Divionenn : Quèd

Ton

l.

omnimodis.
Pag. no.

IUd.c.91.

ι<49
Tom.1.

ad Libros Capitularium.

njo

privilegium ac cenfum fuum perdidifle propter
novas Capellas à Frothario dedicatas. Undi tuam,
peri esum hanc obterariooem in vecuftiffimo. inquit, fraternam deprecor dileBionem ut fecunDa

oblationibus ]

Qucfitum eft olim quid

Tom. I.

heic intelligi debeat per oblationes fidelium. Re-

Codice M£ Bibliotheca Thuan* : De ana meq/i
ed Ecdefiam datomprima libro Capitulorum it»
/criptum habetur : faecitum eft ut unicuique Ecdefix, &c. h H«f «urvat Ctpindi Itcttii/crip­
tam eft neque de oblationibus fidelium uutllegeada fient etiem tarai* vd vineola qua pre loco
jemdtara vd pro anima /ua requit qui/cunque
Ecclefia contulit five contulerit. Sumpta eft ifta

interpretatio ex capite 407. libri fexu Capitula­
rium & ex opite <7. Additionis quarta. Vide
Capitula Karoli Calvi tit. xxxvn. cap. xi.
Senioribus]id eft, Dominisfeudalibustutme
Molinxus in loco paulb anti laudato. Sic enim
seceenr in Capitulis Coroli Mngni. Et ntttUifixer dc mmu jervitie , <tûm militia, et nfp.
fraudetur. Nefcio tamen an vera omni ex parte
fit obfervario.Molinci, (ahem quoad militiam.
Nam infrà cap. 14a. edicitur ut Epifcopi pracvb

deanr quem honorem Presbyteri pro Ecdefiis

fuis Senioribus tribuant. Sciebant autem Epifcopi
diZhim ede Presbyteris Sc Diaconibus ut arma
non portent, fed magis (t confidant in oratione
Dei quàm in annis, ut legûur fuprà cap. 4d. hu­
jus libri. Er ex Capitulis Karoli Calvi tit. xxxvn.
cap. xi. colligi poteft fervirium Senioribus debi­
tum intelligi deoere de cenfu Sc de caballi paftu.
Hanc interpretationem confirmare videtur caput
fextum Concilii Trofleiani, ubi fervitia que Do­
mini requirebant à Presbyteris de rebus ecdefiafticis, ifta enumerantur , exa&ones cenfiu ,
cxenia, paftus , paravereda , (eu caballorum faginationes. Fortailis ad fervirium Dominis debi­
tum pro terris Presbyterorum pertinet hic locus
ex epiftola. 11 j. inter Bonifacianas, in qua Mo­
nachi fandi Petri Horbachenfis ifta feribunt ad
Riculfum Archiepifropum Moeuntinum : Deminns Bemarius Epifcopus mifit ei unam cabal­
lum pefecre de noftro ftipendio.
Pag· 7*c·
CJR. «Λ

Pag- »»»·

cap.s/.

Statutum ] Caput iftud deeft in antiquis
exemplaribus fangallenfi A Thuano. In Colberrino legitur in titulo : DePrefb^ttris umufcujufque
Ecclejia. Sed caput ipfum ibt non extat. Regino
illud refert ex Capitularium lib. 1. cap. 16. Bur­
chardus ex Concilio Remenfi.
Postq. h. impletum vu. ] id eft, poftquàm
nianTus integer attributus fuerit Ecdefix.
Suum Presbyterum] id eft, proprium Prcfbyterum , qui curam animarum ad Ecdefiam
illam pertinentium exerceat. Iftud autem piopcereà decretum eft ne Presbyter unus pluses
fimul Ecdefias haberer. Quod temporibus illis
introduci emptum in Ecdefiam colligi poteft ex
his que adnocata finit ad epiftolam »9. Lupi
Fertaneniis.
Decima ] Antè Conftitutionem iftam ( uri fuprà
diximus pag. 106s. ) decim* non pertinebant ad
Ecdefias noviter fundatas , fed ad antiquiores
Ecdefias, ideft, ad easinrràquarum limites no­
ve conftitutx erant. Inter epiftolas Frothani
Epifcopi Tullenfis repetitur una Alberici Epifcopi
Lingonenfis ad eundem Frotharium , in qua con­
queritur vicum five Ecdefiam Bofotus Monafterii

dum finceritatem epi/copaltm ac Ecclefiafticam
/tnStonem agatu at propter novas capellas antiqujffimas quod per tot annos tenuit perdat Eccle·
fia. (r mihi non fit necejfe pro hoc epifiopalem
pulfiare conventum.

Ds sacris vasis ] Puro caput iftud frftum
efle adversus Judaeos. Vetuerat Karolus M. anno
dcccvi. ne thefruri ecdefiaftici venderentur Judeis Sc aliis negotiatoribus. Inventa eft, ut puto,
alia ratio vendendi, nimirùm pignus. Iraquè im­
piam illam fraudem hoc capite fuftulit Ludovi­
cos Pius.
Sacramenta ] Qiuenatn illa fuerint explicat,
ut opinor, Canon xm. Concilii fecundi Cabiionenus, ubi fic legitur ·. Didum eft interedde qui-

Ibid. CM.

Ibid-C. F>.

bu/dam Fratribus quid eos quos ordinaturi /une
jurare coeant quid digni fisu . fir contrd Cano­
nes non fins fttduri, tr obedientei fint Epi/copo
oui eos ordinat & Ecclefia in qua ordinantur.

in Formulis promotionum epifeopalium cap. 1*.
$. 1. Hincmarus Archiepifcopus Remcnfis feribens ad Clerum populumque Lauduneniem de ordinatKxie Hedenulti Epifcopi Laudtineniis, inter
cetera mandata qu* ifti data elle ait ab ordinato*
ribus fuis, iftud commemorat ; Ab cis etiam quos
ordinaverit indebitum Ur contrd /aeras Regulas fibi
/aeramentumfieri non compellet· Verùm tamenerii

Ludovicus ifta fieri vetuiuet ab Epifcopi; Longo­
bardis , illi nihilominùs hanc confuetudinem re­
tinuerunt , ut patet ex Glabro Rodulpho in vira
Willelmi Abbatis Divionenfis cap. 4. PradiSutn
Monafarium tn Kercdlenfis urbis Epi/copiofitum,
ejt/dem Epi/copi dmoas /objacebat. Inoleverat
autem mali arrepta con/uttudmis u/us ut nullus
Fratrum loci illius Levitici ordinis gradum prius
/nfciperet qudm /t/c afiertione jurandi promitteret

Hodie res eft extrà omnem controverfiam. Nam quandb aliquis
ordinatur Presbyter, Epifcopus fic eum compel­
lat : Promittis mihi &■ Juccefforibus meis reveren­
tiam & obeditntinm » life verb genufiextu 8c
manibus fuis jànâis pofiris inter manus Epifcopi,
qu* fimt folennia (aeramenti fidelitatis refponde< : Promitto.
Statutum est! Burchardus tribuit caput iftud
Papx Siricio. Burcnardum fecutus eft Ivo Carnotenfis.
Da FRisaTTiRis] Burchardus pro more fuo
caput iftud refert ex Concilio Aleldenfs cap. vj.
Idem tamen , parùm memos rerum à fe feriptatum, caput 47. ejufdem libri quarti ait fumptum
ede ex capite fexto Concilii Mcidcntis.
AbEfiscofo] Burchardus habet, abArchidia·
eoae. Sic etiam Ivo.
Non Quadracisim* ] Anteà quippè (latu­
ram fuerat ut in Quadragelitna Presbyteri ad
Epifcopum in civitatem venirent, ibique ratio­
nem villicationis fu* ei redderent, ut pater ex
lib. $. cap. a.
Convocentur ] Pofteà Regino , Burchardus, de I vo addunt, propter plebesfibi commifas.
Sed h*c non exeant in antiquis Capitulariam
exemplaribus.

/ervaturumfidelitatem Epifeopo.

ibid.C.p.

ibid. c. sf.

4

up
TyT
^/J^J***

Stephani Baluzii Notæ

NitmtoEmscovi)

Regino caput iftud dear

t* Cepitultt Synedulitui KereU Im^rtnrii tu.

«qv. hoc oft, ex libre primo Capitularium. Pu­
tabat «mm nihil heu efte Ludovici Pii.
Omiu bssimt rose us ] Concilium Tolemwno VIL cap. 4. Cùm tiré Epifnput dim&m
vifitet . mdli pre multitudine encrefui cxifiet,
•Ct Mf«« ftMUfMfUMrilOR Ra«KTW«t tVtStenit exttdm, eut emplint fwÀm unem rient per
mmmfuemfue befiUeom rtmerendi lictr.tiem lu·
ku. Ifidonu habre fcinerium pro yeinyeegeeorium. Sad banc leftwnem teiiounc CvneChocha

*

Rotuam ft Loaifa. Attamen habiti rations mo
tleftix reteram Epifiropocum , quotum ammqs
raldè alaenaa erat i faftu qui poftei invafit pluri­
mos eocuniquiCathodrasepiieopales poft ithweeMaacunc, hue raldè inclinat animus utexiftitnem
Ifiderianam laftinuam e&meliorem. Poftai Ale­
xander UL in capite mano Condlii Latceawenfis
modum prefimbeue fiaftui & ambitioni Praeto­
rum Eccrefiafticorum, Archiep&ofis Parochiae
▼ifitandbm peraride habere quadraginta vel quin­
quaginta eve&ioaum numerum , Epilropi* verb
vigiari wi «mnea. Ilidocus Cianus Epifcopus
fwgùaas umdrere vificabat fuam dimcefim, nulli
grUvis , ne ea qnidem i Presbyteris exigens que
vetufta confirarado ft Canones Concilior nm
mxftari )ubont Epifeopis parocias fuas vifitantinus. Dkoc nos ipfe in oratione x 1. in Sermonem
Domini in moot· habitum : Quad str» ad inviybilu Perechitu pertinet. idem F.pifceptu » ne
pereckit grevit fit, primùm neu exigu imer vi·
jitendum U fundJiutSeritm Parram Decrete ed
Uvendet Epifeopi fumptut volunt. Qasd verb ei
Jfientè ofertur, ut per pullorum » mu pulli obfui
columiorum , rear rxifaam efi ut nihil dijfirct
nenun oaicfuam rr aat mkil ojfireiur. Vide Con ·

0.4 t

cibum Valentinum I1L cap. 17. 11. ft Canonem Triburienlcm relatum â Reginone lib. 1.
cap. ia.
Exiqvi quo ] In antiquis exemplaribus Normannico, Pubosano, Rcmea£,&. Parifienfi lie
legitur : Extqiu u hit yeibat prodejft pejfunt €r
decent eeo fit impertune vel enerofi eorum vifi·
turio. In auobus Vatkanb & in Metenfi ita :
Bxtfni hû faidas prodejft pe/'mu 6r defeat , xm
fue eorum proftSio fuetuùm ia illit erut fit imporMM vd emtnft. Sic edam fermé Regino.
Di viminis J Burchardus capot iftud tribuit
Concilio Aurehanenfi. Et ut fraudem fuam ma­
gis regat, mutat quadam verba , tanqudm iAo
capite Epifcopi decernerent ut rogetur Princeps i
convento at publicè pomicendbus & viduis ruidonem fuam impetriat· Sic edam Ivo, quia Burdrardum edcripdr. Verùm pnetetquîm qnbd
•miua Capitularium exemplaoa oftendunt hanc
Legem efle latam i Principe, dc qubd illa repeti­
tur m Capitulari Ludovici Pii, eam abilloeditam
finlfecum coofmiu Eptiboporamdocent Epifcopi
Condii fesi Parifienfis ub. 1. cap. 44. Er uuhhte ul· eevuhes ef/wvoadnai fiutuiuuu ut iepufuuudi vidum uudfü viru repturi ne· velen­
tur, fed cuutteuhiieitriu Epifiepifiti mgimudiebu,utdtferufe PrincipeDemueHindericeoon
eeefiinfu veneroMium Sectrdecum futndndum
«n^L/mo·
, txpedtnt. Confirmata dein fiiit

up

hzc Lea i Lothario Imperatore, ut patet ex libto
tertio Legu Longobardorum.
Et quia a sacbo) Fiam Butchardi : Etutreftutr Princeps d Jutri teut tutu ut hi pui pMituu

Tou-L

egerunt pnuinutium, &.
Rocati ] Cedes Pithceanus, itemque NormaMicos, RemesdN, BeUovacenfis, Panfiesifis
habent refoti funus.
Tutatitrua] paffivâ fignificadone, m in Ca­
none undecimo Concilii fecundi Hifealenfis :

fuentut nen felino guhcrunculu tueri fed etimn
doSrinu etitficuri peffint. Icem in epiftola rccb-

matocia Cleri Moeumini ad Ludovicum Pium
Inwcratocem : Ut icclefia Chrifii Decumi neftri
caJMintur . tdcetttr , renetur , tutetur , &■ à
perfideneu de&rinu intrinfecùt purgettu.

Hoc malum cAviAiva ] Codex Noonanni- Μ- T“·
eus,Remenfis,ft Patifienfr habent,hecauhm
eb omuibut certetur.

1 Capot iftud Regino refert t* BM-r pe.
Burchardus tx
Hinc ergb cor­
rige Gratianum , qui caput iftud repetit ex CondboCabilotsenii.
ocx xx.) Emendanda eft per occafiooem epifcela 71. Fulbeid Epifcopi Camoeenfis, ubi ferip­
tum eft Synodum Chakedonenfimi fidBeduodetrigiuu Epifcoporum. Pro quo fic legendum eft
ex auâoricaxe veterum Codicum Ttectulis & Petaviani : Ttfttm mihi ellcge megnem Synodum
Di

poilus

Cepitulerisut ΙΛ. f cep. xcviij.
Ceucilie Cebilleatufi cep. xxvii.

Cbekedeutmfcm fixctnttrum trigmtn Epifcoperum fui Leeut Pepefuh Merciene Principe Cengrtgeterum.

xxxviu. ] Ira omnia fermé vetera exempla­
ria , non fixum heic, fed edam in libro quuuo
cap. 114. Sic edam legitur in veoiftis exemplari­
bus ijpfius Capitularis & Canonum Ifaaci Luigoneniis. Tilius tamen & Pitheus npofiierunt
xxvtj. quia revera Canon Synodi Chatccdonenfis, qui ifthic refertur, eft xxvu. in vulgatis edi­
tionibus Conciliorum. Codex Rivipullenlis ha­
bet. xn uj. ficut infra lib. 6. cap. p6. omnes
veteres liba bebent xxuij. occafione iftius Ca­
nonis Chalcedonenfis. Heroldus edidit xrvf.
In Concilio TroAeiano editum eft xxvij. An ve­
rb ira quoquè ficriptum fit in antiquis libris affir­
mare non odium, cùm nullum vetus illius Con­
cilii exempter vident». Conftana itaquè eflè debet
legitimam efle leâioocm quam nos retinuimus.
Cur autem hoc caput dicatur lumptum exCanone
xxx vtu. Synodi Chalcedonenfis, rriri narum efto
fudiciam.
Da onroMSATts ] In libro primo
Lo·»gobardorum caputtltadtriboirerKaroloMagno, eae·*».
Toletano verb Concilio apud Burchardum. ruto
erratum utrobique ede.
A SAOO convintv ] Ex hoc loco ft ex his
quz dicuntur fupricap. 0. colligitur non extare
hodiè omnes Conftkuricues oditas ab Epifeopis
anno occcxvi. apnd Aquiigranum.
UtXIQVI AM ATHl MATII l*TUX.]BurB ns nllinn veftûntim CftMcul&nuin heir
appareret , primùm iftam ConftimrioiMm tri­
buit Condlio Toletano, tùm verba ft ordi­
nem verborum muotrit, uounuUaporterei addi­
dit

ad Libros Capitularium.

«β

n;4>

rdificandismeenibusarbù;cùmqueconvenire non
paient, txiufan Ariete confilio puât fatu ut lute

dû qux in Capitularibus non extase Nam ubi
dicitur pMita pataùmtia undtanr, ifteaddûfir
furnfpa conjugii ■—w. Isam in fin· fcriptot : Dtiti fimtiiSpiritit referverentur judicio. EU■trifw qjfâd adfatûfaEioinm urnubciMUfcuar. gantt duos jmmet Cieriter fine ullo crimine
Deinceps «gb qnxrândus non aft fima capitis exifiiuuM» , Launu ut EccbtfiafiutEi hennir
ad crucemfianftctnuu ;
SuruMiu. >7. q. s. cap. 94. de quo tantoperi Baptifia ad demum
laborirântConuâorAmam.
fUHU utuu Aregaui.paft Archiprttbjttr , Ec~

dat MHS « orijÿeqjSs eft;(rii ducat eam ^fivelit, euia n* ρφΜύΙ/rdiu vietam videtur.
QnMfi «taxi duare uelueru. aàeipiat alteram
finitum. Tueteβ Îr ipfi mAàxp vetaarir, crcqpee raptare ad veiner» alteri legitimi capule*
tur. Eapter rrri «delrertf criorin* rau reaMiar.
QnM Cr ipfa caafenfit, fimiliter ut rapter auptiit
ia ulteriui prdUdeumr 6r u fui eam accepturas

erer, xltam fuum valuer» occipiar .Codex Pitboanus habet : Qui fp**fi* altmam nes cenfitum em rapuerit , lici cum m ceetuFuerir,
reddet eam cujus fpeefia tfi. Er pofted : eccrptai
alterem. cnum tamen. β 1st ipfa. Item Nottnannicus : accipiar aireram. Ftmina tamen. In
Noemannico, Parifienfi, Pithceano : Sinulutr
tu rapter fir mÿtiû, €rc.
Da uis vano ] Hoc caput, cum plerifipie ca­
pitibus libri primi , extat etiam in Collodion·
Benediâi Levies lib. p cap sad.
Capitulo xx.] In Codice Regio dc in meo,
turn etiam in editione Bafileenli legitur Cepitub xxx. band dubie Librariorum etrote.
Examinations» caucis } Codex Regius ,
Normannicus, Parifienfis, Remenfis meus, txaminettettemfiintiacrudi. Metenfis, utfantia ent­
ât. Palatinus, Vaticanus , Camberonenfis, in
fantie cnee. llluftriffimus Cardinalis Baronins
referens ad annum dcccvi. verba iftius captris ,
quod putat efle Karoli Magni, ingenoè nuetur
nefeire Ce quid fit examen vel jucnciam crucis.
Sanè res eft adeb difficilis de abftruiaur etiam poft
eruditas dodiflimorum hominum obfervationes
adhuc in ambiguo fit quo modo fieret examen il­
lud crucis de quâ ratione per crucem finirentur
caafie dubia: dc obfcune. Animus non eft heieperfisqui varias variorum opiniones neque quempiam
eorum refidlere. Saris erit admonete veram mihi
videri fenrenriim Gretferi putantis judicium illud
in hoc fuifle politum ut quis fub cruce immotus
perfifteret donec Deus veritatem extraordinario

F

crucem ; quo riaplb, is qui perftiterat immo­
bilis, viiborian» confequeoatur. Quoniam verb
difficile videbatur quempiam immobilem ftare ad
crucem per longum fparium abfque extraordinario
Dri auxdioJDeo fic tribuebant judicium caufarum
que ambigue & difficiles erane Extat illuftre huIus rei exemplum apud Onuphrium Panvinium ,
ib. 1. Antiquit. Veroneniium, Hieronymum de
Cuite, lib. 4. Hiftorix Verooenfis, pag. 17·. dc
apud Ferdinandum Uphellum in catalogo Epifcoponun Veronenfium, como quinto Italie ficrr,
peg. < c o. Orta erat inter cives Veronenfes & Epii,
copam acClermn fibi coinnuifum controvetfia de
Terne 11.

defiat majori» nemine. alter verb ex parte fantii
Zenoni», Pacifica» fcdicct, oui pefi Archidiaco·
nat Ecclefx majori» fuit, ni ambo Λ introitu
BAijfar ufaut ad uuditun Peffitneiu tatuùxt ^uu
eftjeeuudèm Mertkttutu puriter fiurtut. Ille qui
de pane peMiea datui faerrt, m ttrrem vtlut
txuaiuui remit. Puctfieut veri ufyut ad fiutm
Peffieaufittit. Hii gtfiu, b euenikut grutiei Dee
ageiuihu t fuartan paneut tam eivttatu y/dm
eafielU pan Epifiepit eum Ui fur fuprà tnemera·
mut acetpit. Ktiut hxc regnante Karolo Magno.
De judicio erneis vide Mabillomnm dc rt dtplematiea, pag. 494.
Facsks psucsumat) Beatus Rhenanus lib. x.
rerum Germanies!, peg. 94. Uttkaatur judut»

ayut frigida t uya fcrveutu , uevtm vemenm caudeatium . & txamiae fiutSa erucir.
Qiur emaia ptfi prehikita faire. Huic tamen Lu­

dovici Pii Conftuurioni evenit quod de plerifque
aliis ejufdem Principis fiuiriionibus obfervxrum
eft, nimirùm eam noo ubique fervatam cie.
Ege. inquit Grttferus, crediderim latam feidem
Legem gua haae prekatieaem vetant, venue uju
rtnptem. Ifta viri do&i lententia aliquid

hm

veri admixtum habet. Certum quippe eft cam
Legem non ubique ferratam fuifle, iicèt alicubi
deinceps ab examinatione crucis abftentum fue­
rit , puri in vicinis Rheno , Mo£e, Mofellxque
pagis. Iftud coUegifle mihi videor ex eo quod
m aliquot antiquis exemplaribus que ex rrâdu
illo ad noe pervenerunt, crucis judicium & exa­
men omifliun eft in fingulis locis Capitularium
in quibus reliqua exemplaria illud habent. Inci­
piamus d Capitulari quarto anni ncccnt. in
cujus capite rerao hxc habet editio Bavarica &
vetus Codex Vaticanus : aut eruet aut fcuto (r
fufte eeatrd tam decertet. At Codex fanâi Viacentii Metenfis hxc tantum : eum fiute Cr fufte
centrd eum decertet. Item pro eo quod in capite
fexto idem Codex Vaticanus &' editio Bavarica
habent campe vd cruce ceatmdaat, Metenfis
legit campo eeattadartt. Hoc poftremum caput
extat etiam in libro tertio Capitularium capite
46. & lib. a. Legis Longobardorum, tit. a S. cap.
;. iifdem omtunb vernis quibus editum eft ab
Atnerbachio ; ubi cùm omnia vetera exemplaria
prxferantleriaonem quam nos retinuimus, Metenfe tamen habet tantùm eauye eeatendant
abfque ulla mentione crucis. Item in Appendice
fecunda Libri quarti cap. 54. legitur in omnibus
fermé exemplaribus : emteudere voluerit tn ju­
dicio aut ia campo aut ad crucem, licentiam ha­
beat. Heic verb idem Codex Metenfis & altet

Bibliotheca Varicanx, qui fuit Palatinus, omit­
tunt voces aut ad crucem. Hxc oftendum, ut
opinor, hanc Legem fervatam efle in jlagis Aquifgranenfi palatio vicinis. Servatam quoque fuifle
in Longobaidia colligitur ex glofla Codici Regio
appofita in titulo x x v 111. Libri fecundi Legis
Dddd

Tou. L

*iifi
Tom.L .

Stephani Baluzii Notæ

hj6

Longobardorum cap. |. Si aBor Atas futrit ab Anfegifis Abbate : LeBieuarium etiam in mem·
tile fuptr farm As uucrtiata fittrit. fr ipfe aw* bruae purpuree fiuuluerferibere fafa» decoratum
Bar ran sRserrMrem recipere aihrtii in auBeri- tabulu efaaeu. Simile Rem«ali Eedefix dona­
UM fan, Cr dixerit fo illi rem iUam rm dtdijè vit Hinoaarm, or Flodoanhudocet Hb. 1. cap, 5.

vtl vendidfit cui intortuuafarit. & nulla vo­
it fo oaBerem dhui ratji. tmu itfa cmseaAre cum ill» toufx tudurem negot campo vtl
«race. Scd enter rm, prsptrr Capitulum Latha·
rd facÎMa afa Id eft propter Conftstunonem

Librum fnffaurumnrm.fid 6r ίΛαα·
rum, quae Jbrtbi fecit, rbsrw «rgtfltefae Acero»
vit. In excerprionibas EgbertsAachimCcom Ebo-

iftam Ludovici Pii, qux Lothario tribuuur in
Labro lecundo Legit Longobardorum, tit. $ f.cap.
y a. Abolitura quoquè ohm propter hanc Legem
in Italia fùiilè judicium crucis ptobat glofla ad
idem caput tituli xxvin. in altero Codice Re­
gio t In fa verb qubd dicitur cruce vd campo
contendat , A crure repugRxr . cAi eer truces*
Ren debeat fari indicia». Probarur Amùm ex
nota prxfenti noftro capiti adjeâa in peiore Co»
dice Regio, ubi 6c legitor : Hoc Capitulum Ar<*ç<tr Capitula Ludovici : Si duo teftimonia tit.

Pfalteriuas, Leâsomrinm , Anripbonariuni ,

racentis taontur « is qui voluerit ucetdotalem

audoricMMn accipere , prisnftm fibi comparer

Miifalem, Bapcifterium. kaquè ia Lnquifitsooe
vereri qua edita eft apud RegsoM>em,paccipsrut
Epifcopo ut in vifitanooe vae imtktK utram
Presbyter plebem regens Miflilem plenarium ,
LecHonarium, A Anriphonarium habeat. Er in
Admonitione lynodali antiqua Epdcopus haec in­
ter alia dicabar Presbyteris : Mifaah fetaarittm ,
LeBteaarium , 6f Aatipfaurium uttufeuifoue
habeat. Sed ifta motate fime ia lequentibus editio­
nibus. Miflale plenarium vocabant ( ut opinor,
dt teftibui. & emit aliia Legibut txamuutte- Codicem in quo lingula «onriaebûrar que ad
nem crucu fieri prtKipitniibut, ut eft tertia de Miifam pertinebant, Leâionarium verb Codi­
rebut inttniatit. In capite tamen : Si Ae ttftt- cem in quo LedionesA Evangelia œnrinebanrut.
menia , quod extat fupri inter Capitula Ludovici In Nécrologie Ecclefix Carnoteofis ifta legi.
Pii excerpta ex Lege Longobardoram, nulla cru­ 11. Nea. Marc. Obiit Raginaidtu Pmbyttr &·
cis mentio reperirut. Sed m Lege tertia A rebut Canmuui fanSia Maria, & Bcruardeu Cap'ueinreniatis, qux conftituit partem capitia 114. riut. peftti faBut Meaacfa , fA dedit huic Eclibri fexti (Capitularium & caput 46. hbri tertii, clefia ceoptrunda rL librat & LeBiettarimn Evanmentio tabetur judicii crocis.
gtberuut urgente leâsm Porterai état in Ecdefia
Qu* 1st GtoaincATio ] In antiquis exem­ alius Codex eidem ufui deftinarus, Capitulart. niplat ibus Vaticano, Metenli, Palatino, Nortnirihn, Evangtlierum dt circule antu, in quo
m .v.inico , Bellovacenfi , Filiano , Parifienfi , delcripta erant initia A fines Evangeliorum
Rcmenfi, Divionenfi, Pithccano A Cambcro- uruufcujufque diei. Iftius nos duodecim vetufnenli legitur, Rteu e glorficat 10. In Libro fecundo tillima exemplaria vidimus, duo in Bibliotheca
Legis Longobaraorum, yua glortficata tft. Libel­ Regia, quorum unum Monafterio
Martini
lus Monachorum Fuldenfmm oblatus Karolo M. Metenfis datum olim fuit i Lothario Imperatore,
cap. 19. Ut crucie gloriatio ia fingulu ditbut de­
aliud in Bibliotheca fanât Germani A Pratis,
minuit fiat anti MiJJam.
Lutetix, quartum in Bibliotheca fanâx Genoj,
Missalem »r itcTiosaniUM ] Jjrro ia vefx Parificnfis, reliqua orio in Bibliotheca ColcarTo», ** epiftola ad Otgarimn Archiepifcopum Mogun- bertina. Aliud excire didici in Monafterio fandi
tmum, qux efi 114. inter Bonitaciaiias: Mutue Medardi Sueflioncnfia Extare etiam in antim.hi dt pergamena bono ad unum LeSionar.um
quiflimo Codice Bibliochecx Varicanx docet
perferibendum &ad unum Mifie.em Gregorianu».
Leo Allatius in Diflènatione A Dominicis A
Hi duo libri fxpè conjunguntur apud veteres, hebdomadibus recentiorum Gncoocum cap. 37.
quia utroque opus erat ad celebranda* Millia. ubi editus eft ex eodem Codice ordo Domini­
Pulypcicu* fandi Remigii RetneiUis : Mi[fodem carum A Feriarum totius anni. Librum fiuiAx
Gr.fjwn , cum tvangtliu fy LtBionibut. Flo- Genovefie edidit integram Joannes Fronto, mu­
deardus , lib. 3. cap. 9. agens de donis ab Hinc- tato tamen titulo. Nam cùm in vereri libro le­
rnaro Archiepifcopo datis Ecckùr Rcmenfi : gatur, incipit Capitulare Evattgtlierwu dt anni
Sed & LcSienarium ad Mijjat librum pari circula , Fronto hunc illi titulum fecit Kaltrtdadecere vtnuftatum ibidem cMndir. Le&onarium,
rium Romaaum nengeniit annit aati^uuu. Ca­
ut videmus in eo libro qui à Pameiio Editus eft pitulare iftud in Vaucano Codice, in uno regio,
in tomo fecundo Liturgicorum, continebat epifto- fed prreipue ii unoColbenino, qui eft antilas A Evangelia de circulo anni. Unde in tefta- quilinnus, uataam Ledsones commemorat qux
mento Eurasdi Comms legitur : Legionarium dt in Codtce I neti Ccnovefx non extant, A lunt
Epifiolu & Evangehu cum aura feriptum. In
magni momenti. Vifum eft illa ifthic Afcribere
Chronico Fomanellcnfi cap. 16. feriptum eft dc cr Codice Coibenino.
Contré Judicet nulè agtntet. S.cundùn: Jclunncm, cap. Ixxxvi.ij. In ille tempore Uftunte Jefit
ad turbat, multi crediderunt in eum, ufque opera .4braha facite.
Item alia fecundùm Lucam , cap. ccxuij. In illo tempore dicebat Jtfut Dfiipulit fuit parabolam
hanc , quoniam eportet femper orare, ufque citofj <et vindiBam illorum.
Centré Epifeopoi mali agtntet. Secundum Matthaum, cap. Itiif.
illo tempore dixit Jtfut
Difeipulu fuit : Omnia trgi quacunque vultit, ufque intravit m regnum Calorum.
In adventu Epifcopi. Secundum Matthaeum , cop. clxxxj. In dio tempore dixit Jefou Difeipulu
(ùù ■. Quid vobia videtur. Si fuerint alicui centum over, ufque in medio eorum.

Ir

Τ·Μ* u

»

up
T*M.t

ad Libros Capitularium.

utf

Item fecundùm Johannem cap. Ixxxviij. la ilia tempore dixit Jefus difeipulis
fuit * Egofumpaflor bonus , ufque & unus paflor.
In aaventu rrincipum. Secundum Lucam cap. clstvj. In illo tempore dixit Jefut
difeipulisfuis parabolam hanc : Simile fl regnum extorum grano fynapis , uique
qui erant novijfimi.
In adventu Judicum. Secundum Lucam cap. cxviii. In illo tempore interrogavit
Jefum quidam princeps , ufque t itam aternam.
Itemjecundum Lucam cap. cxlviij. in illo tempore rtfpondens quidam de turba
dicit na Jefum : Magifler, dic fratri meo , ufque X non efl in Deum dives.
Adfponfas benedicendas. Secundum MattKaum cap. ccxxj. In illo tempore dixit
Jefus difeipulis fuis, Simile fl regnum calorum homini, ufque pauci ’ ero ele&i.
Pro velatione ancillarum Dei. Secundum Matihaum cap. ccxxi. In illo tempore
loquebatur Jefus cum difeipulisfuis in parabolis dicens : SimilejaSum eft regnum
calorum homini , ufque pauci verô eleSi.
Ad velandam maritatam. Secundum Johannem cap. xscvij. In illo tempore refpondit Jefus X dixit: Aonpotfflhomo , ufque impletum φ.
itemficundùm Matthaum cap. clxxxviij. In illo tempore venit Jefus infines Ju·
daa trans Jordanem , ufque homo nonfeparet.
In tetania tempore belli. Secundum Lucam cap. cl. In illo tempore dixit Jefus difi
cipulisfuis : A'oliteJolliciti effe, ufque adicietur vobis.
Itemfecundùm Xlatthaum cap. ccxliii. In illo tempore accefferunt ad Jefum difi
cipuli ejus fecreto dicentes, ufque hicJalvus erit.
Pro Regibus. Secundum Lucam cap. ccxviij. In illo tempore interrogavit Jefum
quidamprinceps dicens , Magifler boae, ufque vitam aternam.
Proflerilitate terra. Secundum Marcum cap. Ixxvi. In illo tempore , cùm multa
turba effet cum Jefu > ufque X dimifit eos.
Ad Pluviam pqflulandam. Secundum Matthaum cap. clx. In illo tempore dixit
Jefus difeipulis fuis: Mfereor turba , ufque Cr difcipuli ejus cum eo.
Adpofcendamfirenitaum. Secundum Lucam cap. Ixxxiij. In illo temporefitSum
qfl in una dierum , X Jefus qfcendit in naviculam , ufque obediunt ei.
Pro quacunque tribulatione. Secundum Lucam cap. cxxv. Ia illo tempore dixit
Jefus difeipulis fuis: Petite X dabitur vobis , vSqo/eJpiritum bonum petentibusfe.
In tempore mortalitatis. Secundum Matthaum cap. xxiij. In illo tempore circuibat Jefus totam Galilaam, ufque fecuta funt eum turba multa.
Pro iter agentibus. Secundum Eucam cap. Ixxxiij. In illo temporefatium efl ite
una dierum , ufque X vetui X mare obediunt ei.
Item fecundùm Matthaum cap. Ixxxij. In illo tempore dixit Jefus difeipulis
fuis : Euntes predicate dicentes quia, ufque quàm illi civitati.
Ad Miffa votiva. Secundum Marcum cap. cxxvj. In illo tempore fidens autem
Dominus Jefus contra ga^ophy lallum, ufque totum vitiumfuum.
Pro quolibet amico. Secundum Lucam cap. ccxiiij. In illo tempore duo homines
afeenderunt in templum, uSqat exaltabitur.
Profalute vivorum. Secundum Johannem cap. cliij. In illo tempore refpiciens Jefus
in difcipulasfuos dixit : Pater , quosdedifli mihi , volo ut ubi egofum , ufque & ego in
ipfis.
Pro iffirmis. Secundum Matthaum cap. Ixvii. In illo tempore, cùm veniffet Je­
fus in domum Petri, ufque Cr abiit in domum fuam.
Item fecundùm Lucam cap. Ixv. In illo tempore intravit Jefus Capharnauni ,
Centuriones autem, ufque qui languerat fanavit.
Pro eleemofynas facientibus. Secundum Lucam cap. clij. X in clxxx. In illo
temnore dicebat Jefus ad quofdam : Ktndite qua poffidetis, ufquepanem in regno Dei.
itemfecundùm Matthaum cap. xlj. In illo tempore dixit Jefus difeipulis fuis :
Eflote ergb X vos perfe&i , ufque reddet tibi.
Contra temptationem carnis. Secundum Matthaum cap. cxc. In illo tempore dixit
Jefus difeipulis fuis : Dico autem vobis quia quicunque dimifirit uxoremJuam ,
ufque qui poteft capere capiat.
Pro petitione lacrymarum. Secundum Johannem cap. xciiij. In illo tempore dtxtt
Martha ad Jefum : Dominefifuiffet hic , frater meus non effet mortuus , ufque
crediderunt in eum.
Tome H.
Dddài

Tom. L

1159
Tom. l

Stcphani Baluzii Notæ

1160

Contra obloquentes. Secundum Lucam cap, xlviiq. In illo tempon dixit Jefus Te» L
difcipulisJois: Beati tritit cùm vox oderint homines , ufque multa in catlo.
In contentione. Secandam Lucam cap. cxcvii. In illo tempore dixit Jefus dife'ipulisJuis : hnpoffib'ilc eft ut non veniantfcandala , ufque quod debuimus facere fa­
cimus.
Pro paci. Secandùm Johannem cap. cxxxij. In illo tempore dixit Jefus difcipu­
lis fuis : Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis , ufqueficut mandatum dedit
mini palet,fic facio.
In agenda mot tuorum. Secundum Johannem cap. Ivi. In illo tempore dixit Jeftu
difcipulis fuis : Omne quod dat tniki pater, ufque in noviffimo die.
Itemfecundum Johannem cap. xciiij. In ilio tempore dixit Martha ad Jfeun .·
Domine.fi fuijjes hic.fr ater meus nonfuifiet mortuus, ufque in hunc mundum veniflL
hem fecundum Johannem cap. xxxvitij. In illo tempore dixit Jefus difcipulis
fuis : Sicut enim pater jujcitat mortuos , ufque de morte ad vitam.
Item fecundùm Johannem cap. Ixv. In illo tampore dixit Jefus difcipulis fetis .·
Egofumpanis vivus , ufque in noviffimo die.
item fecundùm Johatinctti cap. cxcij. In illo tempore. Tunc oblati funt ei parvuli,
ufque abiit inde.
Itent fecundum Johannem cap. xxxiij. In illo tempore veniens Jeftu in civitate.
Samen nana qua dicitur Sichar , ufque non Jitiet in aternum.

In uno Codice Regio ilb leguntur , qux non erant m Colbettina.
In Jcrutinio primo. Secundum Mathseum cap, cxcij. Tunc oblatifunt parvuli ad
Jefum, ufque talium eft enim regnum calorum.
hem infecundo ferut inio. Secundum Marcum cap. cvi. Afferebant ad Jefum par­
vulos, ufque benedicebat rot.
Itetn in terfto fcnitinio. Secundum Lucam cap. ccxvj. Afferebant ad Jefum in­
fantes, ulqiie talium efl erum regnum Dei.

In alio Codice Regio lurc quoque leguntur, qux in aliis antiquu libris non inveni.
Quando ad Regem vel ad Principem itur. Secundum Lucam cap. cix. he, ecce
ego mit10 vosficut agnos inter lupos, ufque adpropinquavit in vos regnum Dei,
Cxtibos Libillos] id eft, Librum EvangeJiorum , PQItenum . Antiphor.anutn, Bre via­
ri ufti, ut eft in Polypricu fandi Remigii Remen'Li™' ‘i’ ·
e1^ » ut *8° interpretor, Capitulare Evangeliotum de circulo anni, in quo initia tantùm
& fines Evangeliorum indicantur. Pnetem La­
brum de Computo , alium de Ordine Baptifini,

Marryroloeium , Pœniientiale, Pallionale. Ca­
nonum volumen , Homilias quadraginta fandi
Gregorii. Boa enim libros in fupelle&li Ecclefix
commemorat idem Polypcicus.

In txiQUni moutuojlum j Vide infra lib. i.
cap. i97.
XbWc.to«.
Aotcnuata. ] In Codice Tbuano legitur
adnuptiata, in Colbertmodc in Sangallenli adnullata, in uno Vaticano snnuliaia, in edition·
Bafileenfi adsmaia.

Dio oeirvLANfk 1 Codex Colbertinus,
itemque Metcnlii , Palatmui, Bellovacenlis,
Nonnannicus, Caniberoneolii, Paritienlu, Remeufis, & Pithaanus habent Domui* opuuU*tc.

Hic insim. cinsuimcs] Hxc eft le&o Co­
dicis Palatini, Bcllovacenfts , Metenfis , Camberonenfis., Rivipullenlis, Tliuani, Divionenfis, Parifienfis, Remenfis, Tiliani, Pichtxani, &
editionis Bafileenfis. Nurmannicus habet,.pre
tempore Uc iiqcrada cenfeuuu. Alii, fer tem­
po·* , film emendata afque correûa ac reflitu fa
fcripiù confirmare optanuu. Certe ira legitur in

ipfo Capitulari. Nos emendavimus Anfegifum Pag. ni.
ad vetutta Anfegtfi exemplaria, & majorera li- C*P- “>|·
brorum mimcrum minon pnrtulimus.
Di semais ] In codice fandi Vincendi Me­
tenfis legitur : Dt feriptonbur, tu rm vitinid
frribani.ln uno Vaticano, in Sangallenli, & in
Colbertino : Jubemut ut firipiorei quique n*n
viuoii feribunt. Sic etiam fcripeum ruit in libro
Caroli Motinxi.
Non vitiosa scan amt] Magni quippè mo­
menti eft habet· libros benè emendatos Sc cotredos, ut legitur in cap.
tc »03. huius libri.
Nam imperin ac temerarii feriptum aliquandb
ita perturbabant fenfum ordinemque verborum,
ut etiam in hac clariflima luce literaram infinita
fint Joca in vcteraui feriptis qux nulla erudito­
rum induftria fanXre poteft. Atque ob eam cau£un obm ars feribendi libros inter porripua eru­
ditorum ftudia ccnfebatur, uti didum eft in No­
ti» ad Agobantam peg. 143. A* oftendir etiam
Hngo Menardus in Notis ad Concocdiam regula­
rum pag. Sa ji Hieronymus in Catalogo Scnptorum ecriefiafticorum tradit Pamphilum Marty­
rem manu fui defisripfill· magnam pastam Ope­
rum Origenis : PempUhu Prtjbyter utu* BiUtetheca divina amore flagravit ut maximam par­
tem Ongeois volemuium fui manu defcripferu.
qux ufjui hodie ia Cafaricaji BMiotheca haben­
tur. Sed. & m duodecim Prophetat viginti quin­
que
Origcnu volumina nuuiu ejut exa-

JP—

π6ι
Τ·Μ.1.

ad Libros Capitularium.

rata toptri, qua tante ampteSor fr fervo gaudio
ut Crâfi epet habere me credo». Paulinus Pref-

byter in via ûnâi Ambroiîi Epiicopi Medtolaacnüs : Nec opérant declinabatfcribtndi proprid
«au librot, nifi cam aliqud infirmitate corput
ejut attenuaretur. Sanâus quoquè Fulcenrius,
Epifcopus Rufpenlts, cùm adluK Monachus effet
in Monafterio omsorii Juncentis./crpieris art»
laudabiliter utebatur , nt docet Ferrandus in via
cjus, cap. 14. cttram. In veteri libro Prifciani
MC in Kbliothoca Corberrina hzc leguntur in
calce « FL Theodofiau F. D. Memoriali» facrèfcrmti ep^Uanun (r adjutor Qtutftorù focri pa­
latii firigfi mm eeed amm Prifciani viri difertiffimi gpammatici doSoru nui ht urbe Roma
Coafianthiepoli dit K KaL Marcio» Mavortio
V. C. Confule. Alctrimu
» vu 'auras,

libros proprii nunu fcribcbat. Teftû Codes facrocum rabliorum qiscm in Vallicellana Biblio­
theca extare Baionius air ad annum ncccxxvui.
iht inter varia carmina, ifta leguntur :
Prv me, fùfyae kfao verfiu, erwv auarrac·.
.dkaie 4ker ego.

uda*

Maa >&nm titk ftrt» hna.
Λ imojfi-vt rmmuja» f> iml» MT*M,
Mr frtpu «wr * iff» -mu
ΟτοΛ&ι fUr^remfeM UMIm .
Ti—in f·» rdfe /amt otimrit «k
J|f M«r tpnpui Jtcrt· )mi firiOereOOne,
Hn—maejM&onr Ori* com.

Scriptor mercede fua non caret t quia hi qui libri*
utuntur, gratiam femper habent ei qui faipiir.
modo n&e&emenda» fcrip£rrir. Nam û nqgli>
gemet in hocverfatns fucrir, turn pro gtacia que­
relas excitat. Sanâus Hieronymus in epiftola ad
Lucinium de infeiria dc tetneruare Notariorum ac
Librariorum queritor hia verbis que merentur heic
ttanferibi. Undd fi paragrammata repererit. in­
quit , vel miaùi aliqua deftripta font qu»ftnfiim
Ugentit impediant, non mihi debet imputare, fid
tuit, & imperitia Notariorum Librariorumque in­
curia , qui fcribunt, non quod inveniunt ,fid quod
intelligent , & dùn alienet erraret emendare ni­
tantur . oflendunt fuot. Vide Juretum in Milcel-

laneis ad Symmachum lib. 1. epift. 11. De No­
tariis quod ait Hieronymus, intelUgendum vide­
rcftis etiam anâor Annalium Amanenlium, his tur de his qui notarum grammaticarum ufum cal­
verbis; Dedtt idem JaeniKmui Rex Auguftut lebant , artem fané operofam admodum ac diffi­
dinianenfi eanobto quatuor Evangelierai* librum, cilem , 6c n qua propter difficultatem operis dc
fui texte» dùùur, atjtu poflei funt mirabilifike- Notariorum infcttiam mukafmdiflima menda ir
mate caenpefiti, at num elcRri aureolum confor­ replerunt in verarum Scriptorum libros, ut anrè
ma peripiufieui , eitcrum verb tberù pulcri c«- me monuit vir fummus Jacobus Cujactus lib.
Lum d^feMaM.iceiw/iM. Quem hbrum ejufdem Obfervat. cap. id. Extat in Codice *74. Biblio­
Ittgü «Ufijur fr didafcolu» proprid manu def- theca Regix vetuftiflimus liber atris notari*, in
cripfit Aluuinu» , qui cr Mina», qui artntm li­ cujus pcrfaribne hec leguntur : Multi fimt qui
beralium apprimi fuit peritu» .· cuju» Lbri multi incipiunt Cr volant dijeere notat ; fid paucorum
rtperumtar, quorum fiudant dt TrtSuuRhdofo- efi gratia confina. Ktdetur «enim mihi art ifta
phi» fin DtaleRica, quUamqueda Trtnùatù cm* fimtlimdaum ttnere fallen juxtd aquat pofitam ;
fcripti hebentur confiffione. Fecit €r hune Evon- ut quomodb rami ejur omni fnueUa filvarum cengelborum librum, eut cerdit diSatut proprio fin- htare atque conftnagere poftunt t ita etiam art
fit, fid corpori» proprii Jcribente manu. Hine­ ifta omnem auRarnatem noviacvtitriiTeftamentl
mans qooquè Remenâs iirchiepifcupus, vir pri­ five orthodoxarum Patrum omnemque erudimenmarum in republies partium, librum Adalatdi tum fidei velecifiimt valde excipere pettft. Et in­
de ordine palatii fuà manu fcripfft, ut ipfe tefta- frà : Sunt igitur aliqui qui dimiuaut ad ternam
rar in epiftoh 14. cap. 1 a. Adalhardumfenem & partem, aliqui tamen ad medietatem. Et funt
fapienttm Domm Karoli Mogm Imperatori» pro­ plunmt qui non dimittunt nifi ubi in fine dicitur
pinquum & Monafterii Corbei» Mbatem inter Platbola. Et cum jam. adjuvante Domino
Chrifto remeaverint ad portum, tunc jam indeprimat Coafiliariot primeur ht adoltfcentia mea
vidi, cujei libellum Je wdme palatii Cr le# &* finenta nolunt ( Leg. volunt ) dimmer» quod ner
firipfi. De Simone Abbate lànâi Albani le^itut totum anni fpocium laborare vifi funt. In Colla

in vitia x x 111. Abbatum ejufdem Monaftet n quud

ppflqudm feUcutr ia curatn pafloraltm eft ajufnptmt ee« dtfiit librat apthaot & volumina authentiea & ftlejpua tant nevi fudm vtterù teftamtati
fenben & ad tutguem iteeprehenftbUtttr praepa­
rare .* quorum UMtrtm longum foret explicare.
De eodem legitur quid duet vcl tret elcàiffimoi
firiptortt continui ut camera fua honorifici fuftinuit. Uadi librorum optimorum copiam impretiabilem ad unguem prreparavit. Ur pauK> poll de
eodem : Scriptoritun quoqui note temporit ftrd
dijfipatum & contemptum reparavit, & quajdam
laudabiln. confiutudinet in ipfo innovavit, (y
ipfum ampliavit redditibvi. Scriptorium erat lo­

cal ubi fcribe manibus operabantur. Locus iis,
ut Browerus ait, Fuldn fuit fweffii dc reticeiuia
ftud» fuigularis, cui 1'Luxus inagilta hos infcripiit verticulos :

rwne Canhagineoli cognitione 1 ■ cap. t. Petilia
nm Epifcopus parusDonaciftaivm air : Nerei non

novimut ; -neque ea natura rerum eft atque ipfatum. ut ita dixerim, litterarum ut quifquam
notat leget aliénai. Ob eam caufam pan Catho­

licorum habebat .fuos Notarios , pars verb Donatiftaram' foot, ur patet ex inicio prime fe­
cunde cogniuoms : Èxdfitnttbut quoqui Janua­
rio & Fitale Notarii» Ecclefix Catholica, Fic­
tore & Crofconio Notarii» Ecclefia Donatiflantm.

Ex ignoratione notarum iftarùm emerferunt, ui
dixi, tot menda qme paffim occurrant in vemribu» libt is . velat in hac ip£t Collatione Carthaginenfi. ubi-in capite vigetimo prime cognitionis
legitur : EdiSu enim propofuu prxfentia tu»,
cùm feribendum effer proflantia, ut in capite
dj. ejufdem priinx cognitionis : Pervidet jam
hinc proflantia tua. Iu capite 10S. habetur, In

Teal.

ii6j
TmlL

F>r ni.
***·*·*■

Stephani Baluzü Notæ

1164

tw. Fm- dtfenSe Merinper Lengetüem terre tenus t/- Ten.!.
dius abetrarom a* in capita 1 }·. csnix cogni- que ed efttnferimm igfiut Lenmuùe, que farfum
tionis, abi ibidem Pedlianut fic alloquitor Mar- efttnditur , ventent. Inaequalitas alibi mixbum
cellinum Tribunum t £f* imffl uum defidere fignificat, Mt pluribus cftendit Hngo Menatdus
peeyidtn proxtmtiatiouem quid tec ls« fentiet g in Notis ad Concordiam Regularum pag. 179.
ubi dubium non eft quin legendiMi fit nrrjtm- djl. 669.
riam. Sunt fit aba muka loca fadifimè depra­
TaiatiLATto ] Vita Alcuini t Decuit etUtm
vat* pct infeiriam Notariorum fie temeritatem tum ( id eft, Karolum Μ. ) per émut vitn fun
Librariolum , quorum amandationem opponn- temput qttet Pfilmet Penitenûet cum Ittenin 6r
niocium tempon refervo.
eretiombut prtcibtfque, qutt ed eretienem fteNon sint ussolata ] Beatus Rhenanus liK cieltm fucitndem t quet in luude Dû . quet que*■ rerum Germanicarum pag. 95. Omnia reda*- qui pro quucunqut trUuletiene , qutmqut erieut

judicio prudenti» nut pro prnfimetin

dabant firvù mm fifcalinu five regiit quam Et·
cltfiafiicit. Proindi utdio fervito: u multe Mc·
nafiuam vitam profitebantur. Undi Lex extat
eaitnùt hoc fieri permutent , eu pagi juftii cultoribiu dtfiituantur-

ut fe in dtvinit extretnt Itilihi dteenteret.

In libro Sacramentorum, inter orationes feris
quartx poft palmae ifta legammr 1 Pervenient ed
te prtctt dt queamqut triMetiene clementium.

Et infini pag. 157. habetur MU& pro quacunque
In Codice Normanni- tribulatione. Aliam nos olim e> Codice Colberco Uprur. tantôt congregate quaxtet coxfilium rino edidimus poft Notas ad Reginonem tit. vrh
dari potefi. In Parifienfi, tantôt congregate quanEdictum nostaUm ] Hinc collegimus in
iitntflutx dart pettfi- In Remenfi, tantôt con­ Notis ad Reginonem pag. $69. jejunia & fieppligregate quantic cmefitum dari pettfi. In Pithma- cationes qux tftm extti Ordinem injungebantur,
uo, uni» congregare quantic jfubfidium deri pe· auâoriate Principis inrerdùm confuevifle de­
ttft.
cerni. Fruftri enim Princeps tolleret neceffita- '
Wnw.
Poilu* ] In «no Codice Vaticano, in Col- rem erpe&andi Edidi, fi ea nulla faiflêt.
bertino, fic in Sangalicnfi legitur puellarii, hoc
Famis ikoha ] Nihil frequentius in Annali­
eft » puellares. Puto autem heic agi de puellis bus & veteribus monumentis illorum temporum
Mooamrio traditis in tenera xtate, que in Co­ quim commemoratio famis qua divertis tempo­
dicibus mos laudatis adjedivè vocantur puellares ribus & per multos annos fuo Karolo fir Ludo­
quo modo Moiufteria puellaria.
vico afflixit populum Chriftianum. Frochariuf
Et fvlmntuu ] Dubitavi an expungerem has Epifcopus Tullenfis epift. 16. Cùm kit pm tritit
duas voces, quia non habentur in plerifquc ve- «nets ümpinmfemit multimodem ei eridit eumfe ·
tuftis exemplaribus, neque in editione Baideenfi, fetum vel grexdixit impeienem perptffifittrimut.
neque demum in Codice Legis Longobardorum.
Dt LIBI ais] Iftud caput fic paraphraftici ex- Pag ntDéfunt euim in duobus Vaticanis, in Bellova- pofuit Boatus Rhenanos m libro feosndo teram *** “♦*
cenfi, Metenti , Normannico, Parifienfi, Cam- Germanicarum pag. 94. Libero brasim xen lice·
berotienfi, Rivipullenfi, Divionenfi, Pithrrano, but ftft eddictre Moueficrio nifi cmtfuUe Prin­
Titiano.
cipe. Nam quidem hoc fucitbent, neuftudie pee·
Salta Canonica AveroarrATt ] Verus tetit. fed ut pericula belltnm 6r «ivilieM Juno·
gloffii addita in margine Legis Longobardorum H-mirm m^efiiet cvitertnt. Quidum, qubd epibut
in uno Codice Regio : id tft, nex Juu Monacha pollerent, d collidit MenecUt ciraimvtniebenTantos conchmwt ]

enti xr. annet, metx mortit eut reptu excepto.

Sed in hac eloffii legendum eft antè xxr. an­
net, ut fupri cap. 4 5. hujus Libri, Vide qux adnocata funt ad caput 44. Francofecdienfe.
MAc.ua. Si btbnu.it iambs ] Caput iftud tribuitur
Libcrio Pane in Codice xvi. libratum apud Bi­
mum. Sed nujus fidfitatis audoc eft Burcnaidus;
qui Edidi prétend mentionem onufit , ne qua
Capitularium veftigia remanerent in hoc loco.
iNxqoalitas Alius ] Statuta antiqua fiu di
Petri Cocbeienfis cap. j. Si primer eliquem nectffitettm atfiftcbet temperii, hqfpitum, €r iu-

tur Hiet vtluc pifcem in nefiam ptllicitntibur.

Huc quoquè rofperifië videtur Joachimus Vadianus libro fecundo deColleeiisMonafteriifque
Germanis veteribus pag. 4 j. Frencit quidem , in­
quit, tamttfi liberum non tjte Menefierium in­
gredi nifi Principe fonfidie qubd iem tdm tjtnt
qui conditione delt&ati otium ment nim pittactmjeamtntur, tamen hoc ompuii Monudufino
Alemanni favebant.
Functions ara. rvertNDA 1 five ut eeetu at·
ruit declinet, ut verbis fen&i Ambrofii utamur

ex libro fecundo adversus Symtnachium. Vide

aqualitme adrii nece/e fuerit t deutatur ti tulit Concilium primum Aurelianenfe cap. 4.
fréter metunt dt cajat cotefcientu emeet ftcuri
Di orraissioNi ] Caput iftud repetitur defiit. Anaftafins Btbhothocarius in vita Stephani cripram in capite 17. Concilii Moguntini anni
I. Pefied vtrb beatifimui Papa pru nimie In­ OLCCXIVIX.
sert itixerit ataue temperii 'maqualitate fortiter
Pausexdm ] Hsc vox non habetur in anti­
ixjfrmatut tft. Inftiturio fendi Angilbera Abba­ quis exemplaribus, Vaticano,Ίhuano, Sangaltis Ccntulenfis de diverfitate Omciorum : Ptr lenfi.
viam Monqfttrti uni cum popule accedentet ed
A POTiNTioaiBUS ovraissi ] Anianus in
portam beati ArckangtU Aiicheclit. peradifum interpretatione Legis p. Cod. Theod. de con­
ingredientur. & cerem fenSu Ntttvitett oretione trahenda emptione : Sciant omnet, quicunque
f»Bd, pettfl tftium mtdienum & ptr cechein mt- d potetuioribut perfonit oppreffi eut donaverint
riditnxm ejitndenitt, ed funSum Selvetortm eut vendiderint, poft revocari. Ad qux ve­
perveniet. Quid ft retie eàru hoc nex ptrmftru , tus glofta in antiquimmo Codice M£ Biblio-

c

*

n<5y
.
Γ·“ *·

ad Libros Capitularium.

rhecx Regix fic hebet : FtrWfrarid. Sii· m<U»
MR futrii vili» perfixa, pattntier , at Judex,
taiaaad» requirat ab tu tur firtvtrit . ceqftriagtafque fifce cagtt maltam ptcuniam eftrrt.qui
ei putptrtattta rufua» cegttur tradtrt Judici. At
ftficd rtvtcari paetrit. Vide Jacebam Gochcfre-

u66

ùuegritate feu adjaceatü» ad fe afptcimtilnu vtl
ptninauAait inCharadarioa quo iftaedita fu ut
leginir afptcientu vtl pertinantu. Hinc apud

Huscmaram inopofeofe lv. Capituler, cap. *4. .
dc ia Lagibasfea&i Swphani Rsps Hungacw lib.
a. cap. j. T</cj «meas Gr «entferererfixa aligna
fint infunia, «aera 6r/Un AehaM,&MMind

dum ad hanc locum.
Lathonbi ] In auâario Sigebem Aquicin&ioo dtr^htm predicant".
feriptum eft tantam fiaifte femen anno mcxcvii.
Si quis ai» Ec< lssiam] Hac Conftitutso Lu- »^·βχ.·ΐ*
ut multi hac necefiuut cattfiriAi caturd canfut- dovico Pio tnbuitur in vulgati* editionibus Legis
tum vivendi afiua latrant» efiSi , laquee fiat Longobardorum, *n antiquis verb libris Karolo
fifpenfi.
Imperarori. Quod melius eft.
' Nisi sicvt ] Rhabanus in eodem capita Con­
Ecctssi am iNcasm ] Gloffa vetus in uno exem­
cilii Moguntim : Nifi ficut ia daxuaica Capitn- plari regio Legis Longobardorum ; Ptr Aec appa­
lari alim faSt procipuw.
ret Eackfeam. ara dui txixnitattm. Vide snfri
Ita lunru* ) Hxc eft ledio omnium fermé lib. «.cap. a79.
reteram exemplarium dc editionu Bafilecnfi*. In
CoNHTiat ] Ad hoc verbum ifta adnotat Ni­
Tiliana dc Pithmana legitur ,Jêd amnimodù ua colaus Boherius : Neta prectfiuin criminalem in
fervetur. Que led» iaab habetur in Codice Col- Ecclefiafieripeje. Vide infri lib. 6. cap. 191.
bertino, in Rivipullenfi, dc Sangsllenfi.
Taadirs volvskit ] In antiqua editione dc
p*#. r«>.
P«g. r»*· Da xiMHcnj Beatus Rhenanas hb. a. rerum in vetuftis exemplaribus Legu Longobardorum c*>* '*'*
MF‘“*· Germanicarum pag. 9$ referens Leges aliquot legitur maluerit, apud Lindcnbcogium verb ve·
Francorum : JUtndici ptr rtgiaxu vagari aea laerit. Gloflâ interlinearis in uno Codice Regio
permittuntor. Sue* paupere» quaqua ctvitat olttt. fic habet ad hunc locum : Hinc dtkcmiu intcUiIlli» t tufi mutibu» operentur . nuUui quicquam
dat».

jbULoxsb

M
c«f·

w·

···*

Usu*a bst) Butchardos iftam Confticarionem refert ut Concilia Aguhtnfi cap. j. abi non
extat. Sic etiam Ivo in veteri Codice fenâi Vido­
ns. Nam in editiombua Iqginu tx Concilia Carthagmtnfi cap. xiij. in Pannormiaquoquè lib. j.
cap. 161. retatur ut Cancilio Apaduafi cap. j.
Vide Nous ad Gratianum pag. $ 1 j.
Prastat ] commodat, mutuum dat, ut dictunl eft in Notis ad Reginonem pag. 0«. Alibi
nrxftare fignificat donare, ut in Concilio primo
Hifpalenh cap. 1. fe prafiitum it fui» rtfo nra
fixit Ecclefia. Er in Concilio Toletano IX. cap.

j. corfam prafiui evidenter exponat.

Ibid. c. up

Quicuxqui]

BurcharduscaputiftudaccepilTe

fe ait tx Decretu Julii Papa ufitroriu miffi» cap.
11 f. Vide Notas ad Gratianum pag. $14.
Prottsr cupiditatem ] Vide Jureti MifeeL
lanea ad Symmachum pag. 71.
Neuotium ] negate Francis, id eft , mercatu­
ram , negotiationem. Undè negotiari fignificat
mercaturam exercere.
Pae- η*.
Lhu minans ] Vide Capitulare fexrum anni
c*p. ·>°·
dcccxix. cap· 10.
c. (l>.
Filios EAiuni ] Tilias dc Pitbaas edide­
runt ,jflie* Lsfemifeu Grueres bexuunt Chriftam pradicantibut. Sed omnia vetera exemplaria
dc editio Bafileenfis repugnant. Utrobique esum
feriptum eft ud noe edsdimus. Atque ita profec­
ti» legitur in Canone Creando Synodi Romana
Tub 3*1veftro, undè iftaaccepta funt. Æneas Epifcopus Parifienfi* in libeo advents Grecos cap.
104. legit, in feptua ttdimouia filio» & uxore»
habente» & mkauU Chrifeum pradicarutt. Similis
loquendi modus repetitur in capit· fecundo
Francofecdienfi, naUnt ex mancipii» ad illum
pertinente» beneficium fame moriatur. Sk einra
dandum eft diploma Anmlphi Duci* pro Monaf­
terio fendh Amulphi Metenfis; ubi pro eo qnbd
Menriflfe* in htftoriaEptfeoporam Merenfinm p.
11 j. «didit meidifeu &. Museidifeu cum enuu

aert fnid idei illi tradita erant nt ab ta difirtUttrentvr & /id cenditimt.
Tsstibvs lbcitimis ] id eft . vivtntibxt cddem Lege gni b ipfe , ut ait eadem gloflTa.
Stamus tirmansant ] Sive Ugitimi» ttfiibnt
five nen legitimi» caaftBa fiau , valeant, ut eft

in €xlcn> giodÀ·
Ur PanavTsai] Videinftà lib. 5. cap.40.dc Ihi4.c.>>*.
lib. i. cap. ai7.
Sins causa] id eft, irrationabiliter. Flodoardus lib. f. cap. si. de epiftolisab Hincmaro Ar­
chiepifcopo ad diverfee fcripciss Aipaine SilvantSeitfipre quadam hemiat quern irruienabilutr
ab te excommunicuum, ut campererat, intitnm.
Promissions iacta] Leg. promiflientm factarn fecundùm regulem firmiter teneat.

IHd.c. ur.

SacvNnvM assulam 1 Iu etiam in vulgatis
editionibus Legis Longobardorum. Sed in uno
veteri Codice legitur /tcundim Legem, in alio
fecundùm Regulam, ubi pofteà vm Lcgm repofiueft fuprà lineam à mana antiqua, ut indica­
retur , opinor, fic emendandum efle.
· An mmndvm] Editiones Tilii dc Pithei ad- ibhLc. iM.
dunt, nifi quantùm fufiicit. Sed hoc non haben­
tur in antiquis exemplaribus. Translata autem
huc funr ex Capitulari tertio anni dcccih. ubi
hxc daufula additur in Codice fenâi Remigii
Remenfi*, ut illic monuimus. Vide Cxfarii Arelateniis Homiliam quintam inter easqux à nobis
•dire funt.
Utmuicatus]Burcharduscaput iftudtribuit mic us.
Concilio apud feiktam Medardum prxfente Ka­
rolo Imperatore.
Dis oominico ] Vide Notas ad Agobardum
pag. ao. dc ad Concilia Gallix Narboneufis pag.
♦i’
Ut nullus ] Burchardus hanc Conftitutio ibiA.c··'*
nem refett ea Concilio Aurelianenfi cap. 1 o. ubi
non estât.
E sin 1 a ] Sic feribebant per illas tempeftates. Haiminus Presbyter ia libro de miraculis

1167

Stephani Baluzii Note

I fan&i Vedafti cap. 6. Exenia

n<$8

qux menus ejut
invenire potuit , mihi quidem attulis. Sic legen­

tio capitis : Nullus Prefbyterant Diaconus alte· Teu. L
ritu mebonum, frc. ubiConedbnsRomanirtctè annotant has duas voces aut Diaconus non ex­
tare in Concilio NanneeenG, ex nuo caput iftud
deferiprum eft , neque Capâtulatibus, neque
apud Burchardum. Sanènon extant in Colbcrrino Gratiani codice.
Missam cantaxs J id eft, celebrate , ut pa- IW· c. i*s
lam eft vel ex capite 431. libri lêprimi Capitula­
rium. Admonitio fynodalis antiqua : nullus in

ipfius ordinaretur , & quia xenium rttuadtare

Bito. Paralyticus autem erat, &pra manuum tre­
more ajfiiue fine eflaatium eustilie Presbyterorum
Mijftm canere non potuit. Fratres Joannes Bc
Petrus S. R. L· Presbyteri Cardinales 8c apofto­

dum apud ivonem pat. 3· cap. 95. Vide eundem
ibid. cap. 169.
Exinia ] id eft , munera. Capitulare Theodulfi cap. if. & Actonis Epiicopi VercclienGs
cap. j j. Si f«ù Pnjhjttr istventus fiterit altcui
Cleric* <«r Laic* munera dare eut dcdiffe m Er·
defiam akerius Pnfoteri fabripiat. Capitulata
Ahython Epifcopi BafilecnGs cap. 11. Scmiu
quia nemo per pecunias ordinandus eft. arc per alterius parochia Mtffam cantu abfque proprii
mantra Ecdefiam debet accapare Hineman Ca­ Presbyteri voluntate & rogant. Attotam Presby­
pitula tit. 4. cap. 5. Strpi vosadmmuüit exeniis ter in epiftola ad Lndovicum Pium, qua efteen
Juptrfluis contrd fatras regulat pre Ecclefiit vi­ teGma fepeima inter Bonifacianas : Hortaris me
duatis wit dandis. Idem apud Flodoardum lib. Femtvinus contere in illa Ecclefia. Notitia tra­
j. cap. at. fcribix Sigloardo Er RodoU* pro quo- ditionum EcdcGx SalisburgenGs apud CaniGum
dam Pnfyttro asieonfanftrat.juadenttSsgloar- to. vi. pag. 11 f 5. Omrüm Preslyteris contra­
de, at LsbeUofux prqfimmtis à regimine plebis dixit ut nemo tbi cantartt Mifam. Hincmarus
fibi commijx redderet ft alienum , Cr alium tn cplft. 41. peg. <97. ei akare Ecclefix mex can­
loco fita expetent ordinandum , fed caUuisam tare pofent. Concilium Duziacenlê parte 4. cap.
quod habebat faAtm fibi celaverat, videlicet nt 7. ut Mijfam Presbyteri non conterent. Ditmaulumnui ejus fine confenfu Senioris jus in lace rus lib. 7. pag. 100. de Thieddego Pragenfi Anti
dolosi feceris.

P«.
14«·

Ur EpiscomJ Caput iftud ex Concilio Arelaten|; c< laudat Burchardus, Regino ex capite
141. Capitularium. Vide Capitula Katoli Calvi
tit. xt. cap. 8. 9.
Pif.τι».
Ur dicing 1 Charra Udalgarii Epifcopi Helet*r-M»· nenGs pro Monafterio ArulenGdata anno mcxlil.
csf.

Licit enim prxdi&a Parochia juxtà terminum fit

BifuUuntnfi , Er multa habeantur infrà ejus ter­
minum qua ai prodi 8am Parochiam pertinere
dinofeuntur , quin predi&a Parochia fub noftra
dioccfi conftruifa manet, decime, primitias, at­
que oblationes fidelium, qux juris efie debentur ,
noftri auBorttate terminari debentur. Quia fic
feriptum eft in Canonicals auSorusue .· DerimxÇx
primitix in manu Epifcopi confiftunt. Vide Addit.

Ibid.c. >44·
IbiiLc. i4f-

Ibid. c. '♦*·

Ibid.c. >«r<

licx Sedis Lend in epiftola data anno mcxxix.
ad Canonicos unâi Alexandri PergamenGs edita
â R. P. Celeftino in libro ss.hiftonx Pergame»
ii> pag. 41I. Fefira namque ineereru Sacerdotem

aut Clericum idoneum invenire, inventum vtib
in eis collocare j quem fi non poterit Epifcopus ca­
nonici ratione repeUere, &■ canendi licentiam (r
curam commendabit animarum. Primus Poenicen-

rialis Andegavenfis i Joanne Molino editus in
Appendice operis de Poenitenda peg. 36. Roget
Presbyterum ut Mtffam canttt pro eo.

Ut unusqvisqus] Burchardus iftam Confli- Pag. m.
turionem accepitfe fe ait ex capite 48. Concilii tap'>J*
Carthaginenfis. Sanè in Concilio CarthaginenG
111. cap. ta.
Mane* comstxvawtdx] In unoCodice Va­ tertio cap. 49. habetur fententia iftius capitis, fed
ticano legitur, melius à Prejby teris conferventur. non iifdem vierbis. Iraquè Burchardus non defUr Ecclisix] Burchardus refert ex Concilie cripGt ex Concilio CarthaginenG, fed ex ReginoMelitnfi cap. 45. Gratianus ex eodem Concilio ne. Admonitio fynodalis antiqua ad Presbyteros :
cap. 8. Mali urrobique, uri diâum eft in Notis Res & facultates quas poft diem ordinationis ve­
ftrx acquirkis, ad Ecclefiem ad quam titulati eftis
ad Gratianum pag. $$9.
pertinere fetatis. Vide IGdorum PduGoram lib. V '
Consbcxxmtuk ] Regino addit, & faperflua
a.epift. 117. Capitulare quintum anni occcxtv.
altaria deftruantur de Ecclefia. Burchardus , &
f.Flodbardum lib. 3,cap· **· ubiagit deepint fuperfiua altaria deftruantur. Gratianus, ξχfu- cap.
ftoia ab Hincmaro feripea ad Theodulram Comi­
perflua akaria dtftruantur. Sed ifta daufula in
in Noris ad Appendicem Marnullo veterum exemplarium extat qux nos vidi­ tem , Bignoniuin
958. & 964.
mus , neque in vulgatis editionibus Capitula­ culfiP«pag.
nitsntxm ] Admonitio fynodalis antiqua : Ibid·
'*·■
rium.
)
Nullus panitentem invitet carnem manducare fir
Ut Pxbsbytxxi] Apud Butchardum conftitu- bibere vinum , nifi pro eo ad prafens eleemojyrio ifta iumpea dicitur ex Concilio RemenG cap. nam faciet.
Invitit] In Codice Palarino, in Regio, Col4·
Limtxamina alta albus ] Regmo lib. r.cap. berrino, TrocenG, & meo, tùm etiam infrà lib.
4o. & Burchardus , linteamina in altaria. Sic j. cap. 5 3. legiturcegei. Sic etiam infuoexempla­
edam Codex Meteniis. Vide Notas Hugonis Me­ ri legebat Herardus TuronenGs Archiepifcopus,
ut pater ex capite af. Capitulorum ejus. In titulo
nardi ad Librum Sacramentorum pag. 197.
Altirius Paxocmianum ] Vide Capitula fané Gmpcum eft : De pxnùentibus non cogendis.
Herardi Arduepifcopi TuronenGs cap. 19. oui Ubi codex DivionenGs addit, ad manducandum
addit abfque licentia fui Prefbyteri. Burchardus vel bibendum.
Unum vsl duos dbn. ] Hec eft le&io
legit alienus plcbefanum to nolente, id eft, no­
lente proprio Presbytero. Gratianus addit in ini­ veterum exemplarium Nonnannici , Tiliani,
DivionenGs,

1169

ad Libros Capitularium.

To* L Divionenfis, Rivipullenfis, Thtuni, Remenfis,
ftc editionis Bafileenfis.Colberrinus, Bcllovacenfis,
A Metenfis habent, uaumoutduoi denertot. At in
Codke Palatino, ia Κκίο,ΡιιΙχχϋ», Treceoii,
Camberonenfi , Â meo feriptum eA^meinaitf duot
vel tret. In Soagalltnfi, mwhw dam vtl irti.
P*·- ****
Craxtas W.K10AT ] Mom . inquit hoc lot»
’’** Nicolaus Boherii, fretbyterum nouruan ejfi tu»
rf'· Poftcâ tamen liant.

1170

edidimus. Secunda ôc Linflénbrogica , tret empullet. Nimirum hrc pars iftius capiris mutata
eft prout varia fuerunt Provinciarum ac tem­
porum confuerudines. Vetuftis temporibus in
Aquitania prima tc in Provincia Belgica fe­
cunde mos erat ut Pradiyteri duas tantùm am­
pullas fecum deferrent. Itaquè in Codice Capi­
tularium Aniàenfi, tèm iu Remenfi tc in Bek
lovacenfi feriptum hoc loco eft deas empnllpt.
Conducto* ] id eft » generclit Adminiftro- Iftud confirmari poteft ex libro miraculorum fim­
eti
Epifcopi Atrebatenfis apud Bellan­
Hr', ut ait glofla interlinearis in uno Codice dumVedafti
ps. L Februarii pag. Soft, ubi mentio eft
Regio Legis Longobardorum. Alia glofla fie he­
betude/, minfterieiii. fi Leicut tfiSenior, vel olei ad baptiaandiMn tantum tc ad infirmos un­
gendos : Uedf ftibu» eft tu Dernimu, Hilic·
tu pqfiù conducere Ecclefiem eb Eptfiope. Ad& tauvwfi Succtjfiret ieUovncetfit ËcAsoniuo fynodalis antiqua : Ntdlut veftrim ufu- rnennut
indi /umerent oleum tem ed hepiiqendum
ras exiger & ceedaâsrfit Sttûerû extftet. Inqui· clefiu
qudm ed infirmorum unStonem. Pofted cùm
fit» vécut epifcopalis cap. 41. Si ufitrm exiget , mutatus
fuillet hk ritus, in eifdatn Codicibus
& condu&or fui Sauoru cxlftnt. lÎidocus Clarius,
Remenfi tc Bellovacenii jugulata eft vba duet Epifcopus Fulginas, crarione at. in Sermonem eique
fiiperpofita
vox tret, qust eft ex emenda­
Domini in monte : Abutuntur tontines Sacerdo*
nias tcnjiidm m«ncy»iii ni vdtffime qualité offi­ tione. In Camberonenfi verb erafa eft cultelli
cie , ed propiuuu négocié, ed meraiiurem. Pie- ope tota fermé ifta daufula, pro qua hacc (ubftuura funt i manu antiqua : eiiem ed oleum cerèque veri non expe&Mt dùm eccerfiuuur, fid
tecummorum . tertum ed ungendot infirmoi, Icaipfi ultrb fi oftrunt , nefne nUion faemvu ub~
què m veteri Libro pontificali Ecclefix Remenfis
jtiiiffimum officii munut detrcSent, modè indè
Ik legitur ; Fend quintd nujerit Mdomodu Λ
eliquid lucri effequi pqffé /ferent. Vide Notas ad
id tji.m cane Domini, ment primo, mexfiontAgobardorum pag. 64.
rie ordinent omni» qun fiuu necefierio ed confiSut Scnioius ] Hxc eft vera lêâio. In Codice eretionem chri/nuuü, Mipullot iret de oleo mun·
tamen Legis Longobardorum legirur/ws Seniori- dijfimoplenetponentet m/ecrerio, unnmedeUum
but. Quam le&onem habent etiam vetera Capitu­ pro infirma, niterem ed chri/me , tertiem veri
larium exemplaria Palatinum, Colbertinum, ôc ed oleum ed ceihecuminot ungutndot. Ob ean­
Sangallcufe. Normannkum habet fuit Scniorit.
dem rationem, ut opinor , nia olei genera diIbM. c. >η· I* Ecclisia] de hoc argumento pluribus diûum ftinguit Manalles Epifcopus Cameracenfis anno
eft ad Reginonem pag. $ j 7. A Coquentibus.
Mei. in licens pro Ecclefia de Bumehem t qux
Ibid.c.>««. Ur unusquisque] Burchardusair feaccepiflè ab Andrea Duchefiuo editx funt inter probatio­
hancConftitutionem ex capite 16. Concilii Mo- nes hiitotix Ghifnenfis pag· <j. Ztniuimut quo­
guncxni.
què oleum infirmorum, oleum keptifmetit, 6>
Capitula 01 majok.J In veteri Codice Oxo· jonSum ckrijmn ob Fpifiopo rcl d Miniftriiefis
ntenfi ex quo Speltnannus edidit Capitulate Epif- nuUnienit alnsgendâm. In Belgica prima tc iu
cdporom anni occci Coquebantur poft caput ul­ Germania nonnullx Dicscefes tribus ampullis
timum tituli dc capitalibus criminibus. Majora agebant, alie duabus. Regino, qui in Belgica
vitia funt oAo, qux apud Bedam A Reginonem prima morabatur, leétioncm retinuit qux duee
explicantur, id eft, fuperbia, vana gloria, in­ empulUt habet. Sk etiam Codex Metenfis tc
vidia, ira, criftitia , avaritia, ventris ingluvies, Palatinus. Idem ufus fuit apud Helvetios, ut
luxuria. Minora vitia funr, furtum, falfum tefti- petet ex ordine Librorum CatK licorum qui iu
monium, A fimilia, m idem Beda ait.
Ecclefia Romana ponuntur ad legendum in veVitiis ] Valterius Epifcopus Aurehanenfis
tuftiifimoCodke Mf. fiukH Galli: fr'prepere»addit, fix etiem virtutibut. Sed hxc verba men- tur emp-ill» duet cum oleo. At tribus ampullie
dosè krepfimmt in bunc locum.
utebantur Ptesbyteri qui in Moguntina Provia*
cis habitabant, ut patet ex Burcnardo, qui tree
Aid. «· tth
Ut VMSBYTia ] Burchardus citat car Concilio
f^ormncicnfi, cap. 10. Inter Capitula excerpta ex empuUet hek legit, tc ex libris Fulden&bus ab
Capitularibus Regum Francorum , qua i Spd- Hcroido laudatis in Prxfariooe ad Leges antiquas.
manno edita funt fub nomine Egberti Arcnie- Aped Mifnenfe» quoquè trium ampullarum ufiie
pifeopi Eboractnfis, iftud fic legitur cap. ax. Ut fervabatnr, ut colligitur ea hotniha quam CoPrttbytm Eudutriftiem hebent jemperpermem ei chlxusex veteri pontificali defcripfifquod extainfirmet . ne fine communione moriuntur. Citat bat in Stoipenfi arce Epifcopi Mifncnfu , tc in li­
cutem hoc caput Joechimus Vadianus ia libro bro fecundo MiictUaneorum edidit pag. 1}I.
fano de Eucnariftia pag. x 11.
Hodiè tribut modu confictetur oleum , oleum
Pautulus intikmus. ] Vide Notas ad Regi­ pro infirmi! , & pro populo , oleum piincipelie
chrifitutii , fr oleum ed unguendo! cattcumitut
ne»** peg. 551.
Ur masBYTia ] Conftirutsonem iftam Bur­ fr eeopkitot. In Provincia Lugdunenfi quarta
chardus adfcnbit Concilio Meldenfi.
ufus erat trium ampullarum. Ira docet vetus Li­
n»d.c. >Κ- Duas amsullas] Multftm heic difcrepanc ber Pontificalis Ecclefix Senonenfis qui nunc
antiqui libo tc editiones. Nam editio Tiliana, extat in Bibliotheca Regia, in quohxc leguntur :
Bafilcenfis, A prima Puhesana hab«u ud- nos iltcipu Ordo ut dte Ceut» Domini Ft/u f. meTerne II.

TOM.I.

*ii7i

Stephani Baluzii Notæ

Tom. l.

jcrifMiteitdt. idtft ,in Cena Domini. man*
grime, *Uidi»naru ordintnt omnia Grc. ut fupti
in Ponnhcali Eccledc Remeniû. Eundem ulam
tuiiTe Provinci* fecund* Lugdtmenfis probat voms alter Liber Pontificalis Eccleft* Rotomagenlis
ab Hugone Menardo laudatur in Noos ad Li­
brum Sacramentorum pag. Bo. ubi eadem verba
habentur qu* peulô ancè defmpta funt ea Libro
Ponrihcali Ecvlefi* Remenfia Extant autem
h»c ip£a etiam in Ordine Romano. Ufus ifte
Provinciae Lugduneniîs fecund* conhmari poreft
ex eo qubd in Codice Normanmco. tamenetâ
de duabus tantùna ampullis agit in intüo capt­
ât , in calce ramen terttx-ampull* mentio repe­
ntur. Ex alüx Capitularium veuiftis exemplari­
bus nulla obfervario fun il is proferri poteft , quia
eorum origo nefcicur. Sufficiet itaquè adnocare
eorum lectiones. Duo Vaticana, Tutanum, Divionenfe , Thuanum, Rivipullenfe habent dear
ampullas. Sic enam leçirur in Pithtrano , Pa­
ri tie nfi , Remenli , Normanmco. Sed tamen
udem libri, pro eo qubd heic legitur vtl injirmot, habent tertiam ad infirmoi. Unus Codex
Vaticanus, Regius, Treeenfis, Colbert inus, Sangalienlis, meus legunt trtt ampullas.
Q>id.c.ir.
Hamnt xy aa mid. ] Codex Titianus ,

DivionenGs, & Thuanus : habent, ad medietatem
laborent, & dt. Ita etiam in Palatino, Metenfi, Bf uno Vaticano , dc apud Regtnonem.
Normannicus, Remenfts, & editio Bafileenfis :
habent, tu ad medietatem. Editio Tiliana 8c pri­
ma Pithcrana : habent quod ad medietatem. Ita
edam in Codice C.olbetrino. Unus Vaticanus
habet que. In fecunda editione Pithcrana, tùm
edam in Codice Parifienii feriptum eft , haienr
tmdi ad medietatem labarent, & dt, &c. BellovacenlN Se Rivipullenlis, habent undi ad mt~
dietattm laborent , de . frc.
Di *dic μ n ioxi s. M a» u utris·
xocANBUM XUINQVIMV».] Supcrfedet
Karolu* detmiend* huic rei donec interrogaverit EpUcopos, ut opinor regtu lui. Htk eaim retem debeor h*c
verba , uuarrcfMXM·· rthnqaimat. Pofteà cùm ilfi in
Concilio Moguntiaco congregati inno occc x 111 .refpon• Fcfto* dic* diffent eam fcftivttitemreponendam effe in catalogo ’* ),
in mmo cc- Ludovicu» Pius eam celeoran juffit, ut patet ex capite
lebraielan. jj.
fecundi Capitularium. Oblervavtt iftud antè
rtî*1**
Vadaahus in iibto primo dc Monafteriis

P*i m.
£*P· *<»

Aiuéipriei’ CoUeguToue Germania veteribus> pag. io. De Agimpnee lânébe tient Sanaa Maria Varolut intcrogMOum reliquit, Lu
MyJ*· ■■■■ · doviau gfat perfuafut ftgivam φ jugit. Ab Oto tempore
„
frequens mentx* eft iftius feftnrnati· apud veteres i ei4i). cm. ta. Que ftabiliend* tab neat a eft Horrulia quadam ian&o
Hieronymo tribuu, qua nunc quoquè extat in tomo
Dono Operum ejus, pag. ft- in editione Nivelliana,
& a Flodoardo commemoratur , lib. ).cap. f. de Hinemaro : labellum quoquè de an* fanda Dei geniencii Ma­

ria. fid (t fermoeum beati Hwmtymi dt tpfiat Demina
dgumftione fmbi fini. Attamen b»c Hocndu contradifttoncm paffa tn, propter quonindam duritiem qui
faliam earn

effe dicebant. Teftis idem Flodoardus tn

captre at. ejufdem libri ; Item pre Libello lugeri a dt orra
Amiga Maria , 6r Homifa btati Hitromrmi de Afttmptioat ipftu Dti ftaitndt, qaa quidam Meomfat Corleienju Meaagerii jum e/r ncipieada roatendefat. Ad fua
rtfpoadet idem Dominât Hint mama yofalam hijboriomnot
hoàrrt ad leiiioaem , non ad proferendum aufaritaeem ;
Homi&am verb tandem b feaBo Hiemm/ma oftrit cetfalue diAatam, fieai & giiui & caateia feafût V ùutliefae
b/ alia etna indicia mongram , fr cine perfona , ptr quet
de partibuo oeieatalibui tempon certo delata ad rtfienes
aogmt pervuut, gdem faciunt. Affumpcw B. Marut ce-

upz

lebnea fat tempore Cafai Magni, £ fides habenda

Scriptori v«* ôudi Tbeodardi, pa*, yqz. Idem pa*.
760. in initio, ait Epifcopos eam celebrare die tn
Augufti.lnveftigandum nihn Joannes Bant. Thien dr

immiaatioaeFejiomntmt ,ρ.

«S. ubi reprehendit Aven­

tinum dc Affunuxiooe B. Mari* Virgini* : potuit enim
illud Feftutn celebrari vctuftis fatcuL* . poft e i dcluetudinç abiisleviffe : nam Carolus Magnus nihil cerri
ftatuciat. Ludovicus Pius celebrandum ftatuit. Apud
Pameltum tonso fecundo Lirurgicorutn , pag. 58B. tt
Affumptio bcatx Mari* ponitur inter FcftiviM—
tes , hoc modo : Hicc ufque prandent Saermaemoram

Libellai b beate Papq^ Gregario tangat tfe éditât , excep­
tu hu qua in eodem ia Nacivuate vel Adfiaaptione beata
Maria , pracipab nerb ia Quadrhgeffaa, virgulia enupoftu , Ledam neveaerit jugulata foiertia. At in vetuf- .
tilEmo Codice Mf. EcdefurLugdunenfis'fcripto, ut ap­
prêt , «vo faltcm Karob Magni, nulla Qhc Nativita
tu aut Affumpooru* beat* Mari* mentio, & in eo
h*C tantftm leguntut : Hbc ufque precedent Sacramen­

torum Libellai i beato Papa Gregorio coagat e[c editui,
ctceptic hit qua ia eodem in Qeadrafefima , virguLi antepofitii LeBerie invenerit 'jugulata jolertiu. Undè Colligi
poteft Appendicem ad Librum Sacramentorum S. Gre­
gorii , qu* i Pameiio.mbuirutGnmoldo Abbati, poffe
effe Alcuini, cui tribuitur in Microtogo.Nam & Anu­
larius videtur oluribus locis refpxiffe ad hanc Appen­
dicem : Gnnuldu* autem Abbas, qui videtur effe SangaUenbs , fatis did poft Amalariutn florutt. Poft Edldum Ludovici Pii, Affumptionts beat* Mari* me­
moria in omni regno Francorum celebrat* eft pnrcipui
venctanonc. Narrat enim Anaftafius Bibliothecanus
Pafchalem Papam dediffe Ecclefi* beat* M*ri* ad
prefepe vegem de ckryfoclavo heôentem higon em quehier beata Dei genitrix Maria corpore eg agvnya. Leo
IV. in privilegio Eccleli* Hanunaburgeniis numerat
Affutnptionetn fantt* Man* inter dies ieftus quibus
Anichano Archiepifcopo & Suicefforibus ejus con­
cedit ufum Pallii. Flodoardus ui poemate de Ponuficibus Humanis, pag. J91.

Tmdtm tiara dm hepua aifiimpio relie
iqjemii adtg.

Prrrenxsiffa eft in hoc loco 8c Be in Edido Ludovici
P11 Nadvittsbear* Marix. Unde colle^itBaioniui
Gallicanam Ecclefiam etiam temporibus Karoli
M. 8c Ludovici Pii eam ignoialle. Er tamen ejus
mendo extat in Charta Synodi SuclficNieniu anni
DcccLxii. pro Monaftetio S. Dionylii. Eadeui
ignoravit reftum Conceptionis beatae Mari* per
multa focula. Quod Hifpanis quoquè anriquitùs ienootm fuilTt pum. Neque enim mihi placet
quddquidam eju* antiquitatem in Hifpania colli­
gunt ex Decreto Ervigii Regis adversum Judaeos,
m quo enumerantur dius fofu qui ab iifdctn Judxi*
folucid devotione obfervandi funt, & in hi* pri­
mo kacoponiturftfiumfimSit Wrgiitii Afariat fu
gloriofa Conctpiit tjttfdem gtnicricu Domini ctlebratue. Heic enim non agitur de Conceptione bea

tdfimsVirginis, fed deConceptione Chrifti, que
vocatur
in vetuftis Marxyrologiis ; pro quo in libro Comi­
tis Mf. in bibliotheca Eccielix BeUovacenh*
feriptum eft : In Conctptiotu fanSn Morin. Na­
tivitas B. Virginis celebrari juffa xv. KaL Janua­
rii , id eft, dic 1B Decembri*, Cone. Hdp. p.491.
c. i. De Feftis Conceptioni· & Aflutnpdoni*, vide
rom. i.SS-Ord. S. Benediâi pes. ιορρ extremi,
ibid. tom. 4. pug. 591. Ducneine tom j. p. aaf.
ad ann. 16 j. Vadianum tom. j.Rerum Alamannarum, pag. ao.
Ux SAciKDOTBS J Burchardus pro more fuo
caput iftud tnbait Concilio Aureiianenfi. Sic
etiam Ivo, quia Burchardum defcdbebat.
Admuiutio[αη3α Mari»mairu Domini

Ton L

ad Libros Capitularium

1173

Dr ebrietate] Mirum nemini viJeri defiet
Jb d. c. iat. quod Princeps tantus quantus erar Katolus M.
ebrietatem fugiendam effe moneat, v;r akunde,
ut Egtnhardus tradit, tn ctbo & potu temperant,
fid in poiu lemperanuor , quippi
ebrietatem
ut qualxunqoe homine, nedum in fe ac fetu. plu­
rimum abominabatur.
Ρ·|. ni·
Ecclbsiz curam ceriremvs ] Capitola Ka­
tap. »·
roli Calvi ut. 1. cap. 1. Ecclefia vobis ad guber­
nandum commiffa, Przceptum Ludo vici Pii pro
Monafterio Landeveneci apud Henfchenium dc
Papebrochiutn torn. 1. Manii pag. 160. cum
untverfali Ecclefia, Dee difpenfante nobis com­
miffa. Vide Notas ad Agobardum pag. au

Tom. I.

P»t

A roeuLis] In Codice Pari lien Ii legitur Apoflohs, certo mendo. Similes errores nos ohm
emendavimus in libro tertio Salvum de guber­
natione Dei pag. 48. Sc apud Agobardum in ca­
pite feptimo Apologetici.

Jejunia indicta j Videfuprà lib. 1.cap. 47.
& lib. J.cap. 15 a.
Er ut sham] Hzc Conftiiutio KaroloM. tri­
buitur in libro fecundo Legis Longobardorum.

Ut libbrius rossu ] id eft, ut integra liber­
tas fit orandi Deum , ne Chriftiani ab oratione
avocentur, mercata Ac placita die dominico pro­
hibeantur. Glolla vetus in uno Codice Regio Le­
gis Longobardorum : Ut diu dominicos liberius
pofitnt homines colere, & mercata Er placita pro­
hibeantur illis diebus. Vel aliter. Et ut liberius
Er mercata & placita fieri ptffint, in die domi­
nico fieri prohibeantur. Itaqui in altero Codice
Regio verba ut Überiùi fieri pojfit adnotarum eft
fuprà lineam, fcilicet in aliii diebui.

Itoid.cap *.

Ehscom vel Comitbs ] Flodoardus lib. t.
cap. tj. deepiftolis Hincmari : KtUeberto Cathalaunenfi referibit ad tpfieu confiaita pro Gangulfo Comite ai de ha que contrd eum fe fuiffe
vel negabat qiutdam vel confitebatur aliquo ,
juxtà prxceptum Apofiolicum lenirer ageret, quatiniti in hoc Legem Chrifti. caritatem fcilicet,
adimpleret, & ad faiiifaSiancm dtltStonemque
fui utcunque poffet tr indujlna eundem Comitem
provocant, illi fuam clarefcert benignitatem per­
mitteret.

P»g. π»·

Periculum ] Hcc ettleâio editionis Balileenfis Sc veterum exemplarium Colberrini, Ttecenfis, Sangailenfis, unius Vaticani, Rivipulleniis,
Sc Thuani. In Normannico legitur peculium,
hauddubiè pro periculum. Tilius & Pithœus edi­
derunt pluvium. Quo modo fcriptum eft in libro
Pithoeano, in Panlicnii, Sc in Divionenfi. In
Remenfi primb fcuptum fait pluvium. Sedpofteà
emendatio repofuit pliviuin. Codices Bellovacenfis Sc Titianus habet phvium.
Missam S. Martini ] id eft , diem fando
interpretatio r.on indiget
probarione.Frequenter in verenbuslibris Sc Scrip­
toribus legimus Miifam lânûi Martini, lâncti
Joannis, Apoftorum Petri & Pauli, fandi An­
dré* , fiindi Michaelis, fandi Bonifacii, fandi
Remigii, fandi Albini, fandi Felicis, fandi
Maicellini, fandz Balthildz , fandi Nazarii,
fandi Philibert!, fandi Galli, fandi Clementis,
fandi Aniam, fandi Lamberri, fandi Juliani,

Martino feftum. Hzc

lom.

11.

. ”74

TuM. 1.
fanih Maunni , fand> Bavonis ,
omnium
Sandorum. Wotn.ius lib. 4. Faftoiuin Danuu
mm exhibet vetus Kalendarium Run:rum ante
trecentos annos fcr.prum . cam inteipreiaiionc
Latina. In e<> Kalendatio vocabulum -Mtllr acupitur pro tcfto, ut Paulin Mtfi mcnie Janua­
rio, mo quo Worm tus recte vein: Pauli J< /hr>!.
Menfe Februatio Mathiai miff. .Maio I rut it
meffa. Junto Joans mifia Sc Peiari I'.ffa. Julio
Jtcaubi mija & O'.aji mijJ'a. Et fic m Ottens
menlibu.c , ne fmgulos commemorem.
Pvt «»·
De oust conlaborato j Sirfciondm in No­
tis ad Capitula Karoli Calvi pag. 781, h.inc
Conftitutionem tribuit Karolo Magno, in quo
illum puto falfum tife.
Pig MJ·
ÜNV'Qursç. r. s. diocisim ) id eft , unuf­
«vP ·*■
quifque Archiepifcopus per fuam provincia»
fufcipiat curam proponendi Capitula à Principe
confticuta. Quod ira fiebat ut in proximo placito
rationem reddere tener rnrur Archiepiicopi an
paritum in hoc fuiiFet jutïioni Imperatoris , ut
patet e* epiftola 18. Frotharii Tullemis.
Htm Archiepiscoeus ] De hac Hetti TreIbiJ. <·’!·
ve reni i. Archiepifcopi legatione agit, ut puto,
Frothatius Epifcopus Tullenlis epift. 18.
Ql'cndo roTutatr ] Jubet Ludovicus ut
Ebbo Remtniis Archiepifcopus legationem if­
tam exerceat in Remenfi ptoymcia, ÿuunJc po­
tuerit. Iftam claufulam Henfchennis in Notis ad
vitam fan Ji Anfcharii torn. 1. Februatu pag. 404.
interpretatur de legatione Ebbonis ad feptentnonales regiones, pro qua illum abelle interdum
oportebat à fua provincia, cumque curam milfatici implendi in ejus abfentia commiliam elfe
Rochado Epifeopo. Ego veru arbitror claufulam
illam funphciter add iram quia Ebbo frequentet
erat in palatio, adeôque kibftituendi erant qui
locum abfentis implerent. Flodoardus lib. i.cap.
19. Dum frequenter tgttur £We Praful m ραίαtu tute moreretur.
Rhuoihadus Eriscorukl Sueflioneniis.
Rangaxivs Enscopus ] Noviomeniis, qui
Concilio Parilienfi interfuit anno dcccxxix.
Ad eum extat epiftola Amalani in tomo ieptimo
Spicilegii Dachenani pag. 16$. Hinc ergo ilkiftrari poterit Catalogus Epifcoporum Noviomenfium.
Donatus Comes ) Heroidas habet, Donatui & Ingobertui Comes. Codex Thuanus , Denatio & Ingobertui Com. Palatinus, Sangallentis,
Colbertinus, Sc Rivipullenfis, Donatus & Ingobertui Comites.

Donatus Comes J Melodnneniis. Adrevaldus Floriacenfis lib. 1. de miraculis fandi Bene­
didi cap. 15. Aderant m eodem placito Miffi à
latere Regit Jonas Epifcopus Aureitanenfit &
Donatus Cornu Mihdunenfium. Hincmarus in
narratione dc villa Noviltaco cap. 4. Domnus
Hludouvicui Imperator donavit ipfam villam
Noviliac um Donat» tu beneficio. Et infrà ; Do­
natus de infidelitate ejm comprobatus ipfi Impe­
ratori quafitum Sacramtsuum juravit, (r comi­
tatum Miriduncnfem & villam Noviliacum cum
fuit Apptndiciit Imperator ab to abftulu. Idem
anno occcxxvti. miftus eft in Hifpaniam Tartacouenfena, quz tum Marca Hilpamca diceba-

H7j
Tom. L

Stephani Baluzii Notae

ad cxxnponendos province* illius motus. Egiuhardus : Imperator HtUfuher Prejbytcrum &·
Aobatem . & cum to HtÙctrandum atque Dona­

tum Comius ad motus Hifpantca Marca compo­
nendos mifit. Annodein dcccxxxvh. in eandem
provinciam iterùm miflus eft cum Bonilacio Co­
mité & Adrebaldo Monafterii Flaviniaceniis Ab­
bate , ut querelas advcnùs Bematdum Ducem
illarum panium propofitas audirent; quertiadmodùrn teftatur audor vite Ludovici Pii. Ejuf­
dem Donau, ut opinor, mentio nut in Capi­
tulis Karoli Calvi tit. xiv. peg. 70.

Willibertus Archibuscopus

1 Rocoma-

geniis. In veteri Codice Mf. Bibliotheca: Imperatorix, ex quo prodiit Codex Carolinas à Gretfero editus, fcnpcum eft in principio majufculis

literis.
-Ltm WiLLiaiRTi Ar chib pi.
Docet nos ia Petrus Lambecim in libro fecundo
commentariorum de Bibliotheca Cxfarea pag.
μ t. & mox addit libi dubium non elle quin per
Archiepifcopiim Willibertum , ad quem Codex
ifte olitn pertinuit, inteliigt debeat W’illibertus
Àrchiepilcopus Rotomagenlis , qui illum libi
comparaverit poft mortem Karoli M. ex Bibliptheca ipfius.
Aurkvs Episcopus ] Lingonenfis. Ejus efle
videtur epiftola tngelima earum qux fub Frocharii Talleiifis Epifcopi nomine edit* funt.
ta**»*!*' ’
r *

Cum omni·. Episcopis ] Repeti in Chartulatio Ecclefix Vknnenfu veterem querelam ab
Agilmaro Archiepifcopo advetsùs Wigericum
Çomitem propolir.im in folenni Miliorum do­
minicorum conventu cui Remigius Lugdunenfis
Archiepifcopus A ahi quatuor Epifcopi intere­
rant cum Comitibus undecim & viginti Vaflis
dominicis. Hinc ergô valdè illuftrari poteft hic
locus A agnofei quonam modo fierent iftiuûnodi

conventus.
PiS. M.
Nvua ‘Ua Romana] Burchardus, quipar“*’■ ***
tem aliquam iftius caditis deferiptit, accepiUe fe
ait ex Concilio apud Sd\ anctiim prafinte Ludo­
vico Rege tip. »·.

Pahss civnrs ] qui alibi gradiles vocan­
tur , quia dc gradibus pabtn palam accipieban­
tur. Vide Cujacium lib. 26. Obfervat. cap. 17.
A Jacobum GotofreUum in Notis ad I. x. 4.
6. Codicis Theodof. de annonis civicis A pane
gradili.
Alibnationis virium] Janus i. Cofta in
librum primum Decretalium pag. 161. Aliéna turns nomine intclligiiur quacunque traditu per­
petua omnifque conditio impofita rei tcclefiaftica.
Sic enim interpretandum ejje cenito quod viris
eruditis negotium faceffit in d. cap. Nulli : Alie­
nationis verbum continere venditionem Ere.

Intbrdicta instrumenta] Ita ediriones Sc
Codex Metentis ac Rivipullenlis. Reliqui habent
firumtnta ; nili quod in uno Vaticano A' in Pithoano feriptum eft frumenta vitio Librario­
rum. Ivo quoque Camorenfis heic ftrumenta ha­
bet, non quidem in libris edicis , fed in veteri
Codice ΜΓ. faikti Victoris Parilieniis. Ftancifcus Pithœus fic edidit in capite cxftavo Novell*
114· apud Julianum anteccllbrem : cum tnflruSo

-1176

ftrumentoque fuo. Concordia Regularum pag.
407. ex Regula faidfti lûdori : frrumentorum cuflodia. Nihil vulgatius in veteribus libns, prxfertim verb in antiquis exemplaribus Formula­
rum MarcnlE.
Si Princips ] Buichardus caput iftud tribuit
eidem Concilio Silvanoâenû cm adferipferat
capbt quod antecedit. Impofuit autem hxc Burchardi ftaus turion gloflx capitis iftius in libro
tenio Decretalium, titulo De rerum permutatio­
ne, ubi ia feriptum eft : Quafitum fuit in Con­
cilio iflo utrum Ecclefia pojet rem immobilem
permutare cum Principe. Statuit Concilium qubd
fi Princeps voluerit permutare rem immobilem
tum fanitis locis & ab cis rem aliam erepere Er
de communi voluntate permutationem facere, hoc
bcitumfit» dummodo caufa rationabilis hoc expofcat, &· res quam Princeps praflutrit maior
fuerit vel fsltcm aqualis, & fuper hac permuta­
tione Principis faiiSio promulgetur. Vide Notas
Antonii Kuguftini ad hunc locum in prima Colleriioue Decretalium.
Pragmatica Sanctions 1 Prxcepto, ut loquebanrur xvo Capitularium. Hujufmodi Prxceptum AtnuJphi Imperatoris pro Eccleiia Paca·
v lenii extat in tomo primo Metropolis SaliïBur-

T«m.I

Ibid-c-n.

genfispag. jjo.

Propter provisionis ] Hxc Conftitutio re­
petita eft in Concilio Moguntino annidcccxlvh.
cap. 18.
Da causis ] Caput iftud Sc fequens défunt
in antiquis exemplaribus Vaticanis, Palatino,
Merenti, Divionenli, Saneallenfi, Tiliano, Rivipullenii, Thuano , BeUovacenfi, Camberonenlî, Colberàno. Défunt etiam in editione Ba·

Ibid, c· n.

fileenlL In Remenfi prerermifla erant; fcdpofteà
addita funt d manu antiqua in fcheda codici adje^la. Extant autem fuis locis in libro Pithotano,
in Parifienfi t A in Noonannico. Undè colligi de­
bet primam editionem Anfegifi non habuifle hxc
duo capita, addita veto fiiifle in pofterioci. Nam
Hincmarus inQnatemionibus KaroloCalvo obia
tis pag. 4jo. in editione Cellocii caput Dt his
?!ut injuJU fuper alios querelas faciunt laudat ex
ibro fecundo Capitulorum Imperialium. Et Con­
cilium Trofleianum cap. 6. caput Ut Ecclefia
antiquitus confluat* refert ex fecundo libro Ca­
pitularium cap. 47. Quod verum eflènonpofletlî
duo illa Capitula jam tùm infera non feiflene
in hoc loco.

Undi sust. s> possint ] In antiquis nem- pag.74ia
plaribus Pithœano, Pariftenb.A Nonnannico car.11.
legitur : undi fi fufcitart pqffint. In Remordi ve­
rb : undi fufare poflint doâtc ad torum pervenia­
tur iuflitiam.

Tantos clamoris] In Remenfi Codice le­
gitur tantas clamores. Vide qux de hocGallscifmo fuprf diximus pag. 1006.
Causandi] id eft, litigandi, caufem^endi,
ut reâè ifta explicat Hugo Menardus in Norisad
Concordiam Regularum pag. 141.
Cum honors bt sobribtatb ] Hxc non
habentur apud Reginonem. Puro aurem heie
infinuari fidelibus feftos Pafchx dies tranfigendos elfe abfque luxu Sc temulentia, ut Chnftia-

nos decet. At hodiè omnia ia diveriiuja mutata

û»id.c.

3,.

n/.d.c.j,.

1177

ad Libros Capitularium

funt. Vide Notai ad Agobardum, pag· 11.

Assumptionem S. Maria J Vide qux de
hoc argumento diâa à nobis funt fuprà pag. 1171.
A Notas ad Gratianum pag. 56 j.

Purificationem S. Maria] Hxc fola fandx
Manx feftivitas olim celebrabatur in Ecclefia.
Addita deindè eft Aflumptio , Nativitas, tùm
Conceptio, Prxfc natio, Annuntiatio,ac Viiitatio.
IngemoG poftcrorum diligentia ulnà progredi
fcftum Defponfationis fandx hlarix repent ,
audote Petro Aurato ex fodalitia Domimcanorum , qui anno mdxlvi. novx iftius Feftivians
Officium compofuit & Paulo III. obtulit appro­
bandum , ut Ferreolus Locrius tcftatur in libro
fexro Manx Auguftx cap. 4.

Ecclesia 1 Caput iftud Burchardus refert ex
CeitcHie AfeWeit/i cap. S. Ita etiam Ivo par. j.
cap. ia. in veteri Codice Andi Vidons Pari-

fienfis. In Concilio Mogundno anni dcccxlvii.
fic legitur : Ecclefia anttqptitàt coafliiuin nec dcpojfejfionibiu
pro notii
eirnit nec aliia pof
*■ ”
~ ’ oratoriit
Conctlio epifcopali priventur,
■ fine confcnftc fr Γ

*

Ur juxta ] Caput iftud , quod re veta eft
Concilii Cabilonenhs fecundi, Burchardus σίbuit Concilio Aurelianenfi.

Instruant ] Ita omnia exemplaria Anfegiii,
Regino , Burchardus. Hinc itaquè emendandum
eft caput quintum Concilii Gabilonenfis, ubi
legitur mftituant.

Dictum est ] in libro tertio Le^is Longobar­
dorum caput iftud refertur inter Conftirutiones
Lotharii, hauddubtè quia ab ilio renovata eft

hxc Let.
s

Vel ter Laici j Hinc collegit Vadianus li­
bro fetto de Euchanftia, pag. 116. Laicos im­
perante Ludovico Pio ctxpifle abftinere à fre­
quenti communione coroons & fanguinis Domi­
ni , cùm paulo antea, id eft, fub Karolo Magno ,

frequentius fùillèr per Ecclefiis communicatum,
hunequeabufuin defcendeie facit ex ftudio Miflx

privatx 8c ex cupiditate Monachorum. Referen­
da autem funr ipfa Vadiani verba. Imperante
Hludovico Caroh filio circiter annum à nato
Chrtào DCCCX P’. adeo increbuit privat*
Mijfa ftudium ut quàm pauli anted frequentuu

fitiÿct ( ceu diximui ) per Eccltfiat communica­
nts , Legem ferre Princept compulfui fuerit ut
Laici faltim ter ia anno communicarent. Quam
Legem Anfcftfiuprodidit Canone }3.librifeiundi.
Adtb quifque fuam tricem futuenda Eucharijhn
in aliam rejiciebat qui Cr fumere fe pro altit pofie
profitebatur, qubdque omnium fidei & pietai expofcebat, paucorum citra co^pro diit merentium
commifum eft, tue fine ouaftut accefiione, oui
Monafteria multa ,praferttmEentdt3tna, ad illai
opet quibui hodid tam Jplendidi &* tanta cum
(icuritate perfruuntur evexit. Dedendum eft hanc
obfervationem, qux falfa eft, excidille viro
doâo : qui ficonfuluiftet antiquos Canones Galli­
canos, inveniffet illam Laiconun abftinentiam à
communione mulrb antiquiorem elle quàm ut ad

none il· Concilu Agachetifis id difcnè iciiptum

eft : Seculartt fui Natale Domini, Pafcha Cr
Penteccftcn non communicaverint. Catholici non
credantur , nec inier CaMlicoi habeantur. Prxtereà Conftitutio Ludovici relati à Vadiano
furnpta eft ad verbum ex Concilio Turonenfi III.
habito fub imperio Karoli Magni. Neque Inc
mos cenfcndu» eft defeendifle ex petfuafione qux
in animo· hominum illius «rvi penetr&rit, polTe
fideles Euchariftiam fumere per Vicarium, id eft,
per eum qui pro fe ac populo facriticar A oblatio
nes Deo offert in altan,wdextepiditate Chtiftianorum, remcrJenle confcientid malà, ut m epif­
tola 8 j. ait Fulbertus Epifcopus Carnotcnfis de
Presbyteris agens qui toties non communicant
quoues Miflam celebrant. Joannes Aventinus

Annalium Boiorum lib. 4. p. )6-j. alià via aber­
rans , hac Lege, quam Karolo Magno tribuit, pu­
tat interdidum elle Laicis, quos ipfe Latini lin­
gua prophanos vocat, ne plufquàm ter in anno
communionem acciperent Euchariftix. Edixit
quoqui,
inquit, .prt
. ...
rophanam plujquim ter m anno
île
J' "facrofanîh convivio, quetd Euchariftiam mmcupamut, vefei nen placere.

Impediatur ] Regino addit, id eft, ut Paf­
cha , Natali Domini, (r Penteco/icn. Itaetiatn
B.itchardus , Jvo , Sc Gratianus. Sed lute noo
habentur in Concilio Turonenfi, ex quo ca­
put iitud fumprum eft, neque in exemplaribus
Anfegiii. Interpretatio eft Reginonis, fumpra ex
admonitione fy nodali antiqua, in qua hxc legun
rut : Tribut temporibut in anno, id eft. m Na­
tale Domini, Pafcha & Pentecefttn, omnei ftdtlet ad communionem corporie Er fanguinu Do­
mini acctdere ammonett. Vide etiam inquilitionem de vita dc convcrfatione Laicorum, cap. $ 6.
Apud Reginonem in initio libri fecundi. Cxtenim
Burchardus Fabiano Papx tribuit hanc Conftitutionem.

Patrimi J Parrini funt qui offerunt baptixandos , eofque baptizato· de facro fonte fuicipiunr.utait HugoMenardusin Noris ad Librum
Sacramentorumpag. 107 JelTe Ambianenfu in Li­
bello de Ordine baprifmi cap. 1. Signent ipfoi in­
famet in fontibut eorum fujcepeoret viri vd femina , deft , patrini vel matrmrt. Homilia in­
certi auâoris in Afccnfa Domini in vetuftillimo
Codice Ecclefix Lugdunenfis : Quid dicendum tfl
deparvultr, qui quar.dd baptizantur, t;on ha­
bent intclleQum credendi neque profe reconden­
di : De majoribut nulla quaftio eft, quia ipfipro
fe refpoudere fciunt. Facilii folutio eft. Parvuli*
qui necditm fciunt loqui, fide illorum qui eot
jifeipiunt de facro fonte merentur rernftfionem
peccatorum accipere. Et certi dignum eft ut qui
peccato carnalium parentum polluuntur .fide fperitalium parentum falventur. Anularius Trevi·
renfis Archiepifcopus in epiftola ad Karolum M.
cap. a. Docemut Orationem Dominicam patrinot
& matrinas, ut & ipfifimiiiter faciant quoi
cepntri funt ad facrum baptifma. Cap. 4. Illud
fignum faciant in frontibui eorum Pritbpterl ,
Acolythi, patrini vel matrina. Item cap. 1 p
Deindiperfcrutamur patrinot & ^acrinat fi poffint cantare Dominicam Orationem & Symbolum.

Concilium Rcmenie apud ReginoBcm,

Lb.

1.

ί

u/?
Te**· ’

Stephani Baluzii Notae

cap. 171. Prefapter omnibut patrinit annani'ut
quod debitore* Jim fuit filiolù Cru Apud Ivonem
pane 6. cap. 15 8. legitur pAtrimts. Sed emendan­
dus eft ex Reginone A' ex veteri exemplari ΜΓ.
fanât Vidons Parifienfu. Eodem modo emen­
dandum eft caput primum fiecundx Additionu,ubi
legitur patroni pro patrùti.
Fidejussores] Homilia fandi Eliçii Epifoo-

pi Noviomenfis

π§ο

to vel dextera data loqui dicantur."] Capitulum
Tom.I.
volumus, cujus heic mentio, eft Cpnftitutio Lo­
tharii, qua extat in eodem libroprimo Legis Lon­
gobardorum ric. 17. cap. 9. Lex Rotliarueft pn
ma in eodem titulo.
Ftxnoc ] Ita omnia ferè antiqua exemplaria ,
editio Befileenfis , A Regino. Codes Trecentis
habet .propter hoc , unus Sangallenfis pro hoc.
Défunt hx dux voces in Codice Legis Longobat-^.

in tomo quinto Spicilegii Da-'
cheriani pag? 11 x. Mementote quia tunf paBum ’ dorant.
eum Deofcciftit, atque abrenuntiare vot dia­
Ubi ybko nihil mali J Alia glofla margi­
nalis in eodem Codice Regio : b'r nihil mali per­
bolo & omnibus operibus tjus fis ipfa baptfmtfapetratum
eft, aBor fecundùm quofdam in forfi­
cramento promififtù. Qui patu'it. tune ipfi ptr
cem eft mittendut, fecundùm aliot tam a^or
jib pro fa hac refpondit. Qui wô non potutt,
çuàm Jequacet eft ftogtUandut t fecundùm aliot
fidejufior pro r· ai cjut vicem ifta Dcopromifit,
aBop mori debet. Quod heic ait auâor glotfx
^^^tlle fcilicet qui eum it faire fame fafcepu.
ρ»β.7π.
Ab antiquis Patribus ] id eft, ut opinor, adorem fecundùm quofdam inCorficatn elle mit­
cay. ♦»·
' in Canone fexeo Concilii Nannetenfu. Nam Re­
tendum , fumptum eft ex titulo tertio Capitulo­
rum Lotharii cap. 4.
?
gino , poftquàm rendit Iftud noftrum caput, ftaDe vEEJuaiis ] In ipfi» Capitulari ex quo ifta Pag.
tim detcribtt Cdnoaem ilium Nannetenlem.tanfumpta funt legitur ut heic editum eft, itemque ur *equàm A oftendere vellet, quid per antiquorum
in plerifque vetuftis Anfegifi exemplaribus A
Fanum Conftitutienem heic intelligatur.
in
CÀxlice Legis Longobardorum. In uno tamen
Pag. »i|.
Viduarum] Vide fupri lib. x. can. j j.
Banhum dominicum solvat ] Vide infrl Vaticano, in unoSangallenti, in Frccenh , A
Colbettino feriptum eft : Ptucipimut ut perjuria
cap.«·
lib. 5. cap. *47· A lib. 6. cap. X71.
ibid.cap.a.
Partibus sclavorum ] Negotiatores Fran­ fummoperi caveantur. .
SsPAaENTUK ab tNViCEM ] In quibufdam
cos œnfiievifle antiquitus exercere mercaturam
epud Sdavos docent Gefta Dagobeiti Regis cap.
Codicibus legitur , fiparenmr ad invicem. Alcuinus in libro de virtutibus & vitiis ad VFito*7. Sclavi eegnemtwe Mnidi, fuarum rrgmnn
Seme rcetiat, negotiators* Francorum cum plu­ nem Comitem cap. xo. Si falfi ceftei fcparaniur ,
rimA multitudine iiuerficiuni & rebus cxjpomox mendacet inveniuntur.
Ac eus atom ] id eft, affori, ut ait vetus gloila
liant.
is Lon­
Avarorum ] It* Codex Metenfis. Divionen- interlinearis in uno Codice Regio
gobardorum. Quod ideb retftè oblervatuin eft, ne
fis habet Arorum. Pithceanus , Nornwinicus,
Remenfis, Bellovaccufis, Tiiunus, A Paniien- 'quis putare poliet beicagi de caulis tantùm crimi­
fis, Havarorum. Contrà in Colbenino, Tbuanalibus.
no, Rivipullenfi, uno Sangalienfi, & in editio­
Testes eligere ] id eft. adducere teller ut
ne Bafileenfi fcnprum eft Bauxanorum „ in altero jurent, inquit eadem gloÎTa. Undè ait alia gk>fSangalienfi Bajanorum , A in Camberoneiùi

Baiuvatorum.
Da clamatoribus ] Clamatores hoc loco
Ibid cap. 7.
funt qui litigant.

Cum ipsis literis ] Karolum M.non efle
repertorem iftius juris colligi poteft ex epiftola
104. landi Booincii, in qua lie feribit ad PipSnum Regem *. Quidam fervus Ecclqfia noftra Λ
' ipfa mendAcijfiituts , qui net arte fugiebat,
Anfrid nomine . venient Ai not cum Indiculo
vtftro . regunt ut ei juditutm faceremus , mtfimus
iltum nd vos cem ipjtt literis cum Mijfa noftro,
ut cognofaatit quia mentitur vobis eft, peuntes
ut no» pro mtreeit veftra defendatis contrà tales
falfarios, & eorum mendaciis non credatis.
Et infantes ] Vide qux adnounrur infrà
Ibid. c. ·.
poft caput hujus libri.
UMd.C.p.

De conspirationibus] Hxc Conftitutio tri­
buitur Lothario in libro primo Legis Longobar-'
«iorum. In uno verb Codice Regio ejufdem Le­
gis hxc adnocata antiquitàsûint in margine : In­
firmat hxc fuprai&um Capittdum volumus , fi
conjptvatio per facramenaan firmetur. Infirmat
etiam Legem Rethxru fi quis pro injuria fua vin­
dicanda, & fi quis gregem equorum, & fi pro
quacunque caufa homines, & li. qua eft ii quis
fine voluntate, fir Rachis Cognovimus enim. Nifi
hmomncspretiiSm de confpiratiotu non fair amen­

fa in altero Codice Regio : Etiam reo lieu teftet
eligere & contradicere per Capitulum Lotharii .*
S/ quit cum altero. Verùm Lex quam audor iftius
gloflx «licit efle Lotharii, Ludovico Pio tribuitur
in libtis Legis Longobardorum. Extat autem infrà
lib. 4. cap. x;.
Caviatore 1 id èft, reo, inquit autftor prio­
ris gloflx. Quidam Codices legunt accufaiore.

Sivero aliquis refutatur] Ita pleraque
exemplaria. In Thuano , Remenfi , Tiliano,
Bellovacenfi, Divionenfi, Metenfi , A in edi­
tione Baûleenfi levirut fimpliciter : Si refuta­
tur , dicat &c. In Camberonenfi : Et ille qui ad
tefttmonium ducitur . fi refutetur. In Pithtxano ,
Normannico, A Patifienii : Et ille qui ad teftt­
monium adducitur, fi refutatur. Codex Legit
Longobardorum : Et ille qui ad tefttmonium adduBut fuerit. fi refutatur.
Si refutatur] Charta Ludovici VL Re­
gis pro Monafterio Foflàtenfi : Qubdfi ohquii
temerartd prafamptione illorum ttftimonium m
aliquo refutaverit. Vécus hiftoria Trevirunfis in
como XIL Spicilegii Dacheriani pag. a 1 q. Ca­
pit à Fratribut omntnb caritatem refutare. Id eft,
recufare, ut in margine adnocat clanflimus editor.
Regula cujuidam in Concordia Regularum pag,
718. Caro &r y 1 num five potu» in quo fit ebrutao

1181
Tom. L

Ρμ· *«♦·
c*p.

ad Libros Capitularium.

•Codice Logis Longobardorum. Error ortus ex eo

vide Nous Hugonis Menardi.,
Ut non ixigantur ] Hxc habentur in ipfo
Capitulari CX quo fumpra funt, St in antiquis
exemplaribus Metenfi Sc Rivipullenfi. in Nocmannico legitur : proflatur , non exigantur.
Reliqua exemplaria non habent hxc ttia voca­
bula j qux definit etiam in editione Bafileenfi dr
apud Iro nem. Vide infrà lib. 6. cap. 579.

quod in quibufdain «ditionibus Capitularis fe­
cundi anni dcccv. legitur bovibui pro bobus. In
libro lamen quinto cap. : <t. legitur bovis, ovis.

Sine

negotiandi causa ] five ad eorum fup-

plendas neccjfitatei, ut legitur in Prjecepto Lu­
dovici Pii de immolate Monafterii, Mictacenfis
à pcxftauone tributorum pro navibus pet flumina
regni Francorum difeurrentibus pio quibuflibet
przfati Monafterii necefliratibus. Quod privile­
gium polled confirmatum eft i Karolo Calvo.
Simile privilegium Monafterio fandi Philiberri
coiKcllic Pippmus Rex Aquitatanortim ; ut pater
ex ejus Przcepto, quod R. P. Chifflecio editum
eft in Hiftoria Monafterii Trenorchia ni pag. 191.
Item Lotharius Imperator fi mile Monafterio Duferenti apud eundem Chiflletiutu pag. 164. Simile
quoquè privilegium Andegaventi Ecclefiz conceiTum a Ludovico Pio ediderant Sammarthani
in tomo fecundo Gallia Chriftianz , Sc aliud Ka­
roli M. pro Monafterio Organenfi juxta Veronam
Ferdtnandus Ughellus in tomo quinto Italic fa­
ctje pag. eoo. Habemus ptzterea Pnecepta Ka­
roli M. dc Pippiiu Regis Aquitaiuz quibus im­
munitatem telonei dc aliorum tributorum conce­
dunt Monafterio Cormaricenfi pro duabus navi­
bus per divetfa flumina dilcurrentibus. Item Prx­
ceptum Ludovici Pii de quinque navibus Ecclefiz
Viennent conceflis ad fua negotia deferenda.
Itemque aliud de quatuor navibus Monafterii
fandi Germaui Autifliodorenfis. IdemLudoncus
Monafterio fandi Aniani Aurelianenfis concedit
privilegium habendi fex naves qua five per L ege­
rim jlumen five per cetera fiumina infri ditionem
Imperii nofiri ob utilitatem £r nectffitatem Mo·
najferu difinrrere poflint ubicunque velint, ut
legitur in litteris ejufdem Ludovic: â clariflimo
Huberto editis pag. 75. Probationum Hiftonx

Ρ«|· 7Π·
cap- >4.

1182*

refutanda fient Monachis nec fufiipitnda. Ubi

ejufdem Monafterii fandi Aniani. Que ideo adnotavimus ut agnofcerent le&ores eam generalem
Legem, de qua nunc agimus, indiguiti'e auctori­
tate Pnndpis fpeciali ut execution: mandaterai
per (ingala loca.
Nisi tn palatiO]qu«monetapdatinadiceba­
tur. Vide Capitula Karoli Calvi tit. xx y i. cap. i a.
dt Capitulare fecundum anni occcvin. cap. γ.
Da mribanno ] lea plerique Codices. Palati*
nue tamen, Camberenenâs, Tiliarius, unus Sangallenfis, Thuanus, BeUovacenfis, de Divionen*
fis legunt hairibanno. Vaticanus unus Sc Rivlpullenfis, haribanxe. In Polypcico Monafterii Foflâtenlis legitur hairbannus. Vide Adverfaria Petri
Pithei lio. a.cap. ao. 4r Notas Bignonii pag. 96 ;.
Blammtia 1 Codex Palatinus , Metenfis,
Thuanus, Sc Divionanfis, bUndttia. In uno Co­
dice Regio Legis Longobardorum legitur, abfque
nullius ptrjona gratsa. ambitione, five terrore.
Bubus, Vaccis ] In editione Tiliana Sc fe*
qoendbus legitur, bobus . ovibus. vaccis. Sed vox
ovibus non extat in editione Bafileenfi , neque in

antiquis Anfegifi exemplaribus, neque demum ia

To**· *·

Peculio ] id eft, pecudibus, animalibus. Hinc
peculium utriufque iexûa in vetari Charta Mo­
nafterii Schlechdorfeufis in tomo tertio Metropo­
lis Salisburgenlis pag. jai. Statuta-antiqua &nAi
Petri Corbeienfisin tomo quarto SpicdeguDache*
riani pag. io. Similiter quicquid in diverfis labo­
rationibus quolibet modo acquiritur, vel m variis
peculium generibus enutritur. Teft a mentum Evrar·
di Comitis apud Aubertum Mirzuiu in Codice
donationum piarum pag. 99. Sc in tomo duode­
cimo ejufdem Spicilegii pag. aq^.five in loboiattone five in peculio. Porro in hoc iftius capitis
loco, pro eo qubd heic legitui peculio , Codex
Palatinus Sc Bellovacenfis habent pecunio. Qi.od
idem eft. In teftamenro fandi Aldrici Epifcopi
Cenomanenfri legitur ipfum ftaiuifle ut quicquid
de pecuniis diverji generu Sc veftimentu in fuo
ergaftulo inventum fuerit poft mortem fuam,
rriDuatut Monafterio â fe copdito fuper fluvium
Sartz. Przcepttim Càtoh M. pro Monafterio
Ainauenfi editum a Mabillonio , rom. v. pag.
111. ad pafcua armentorum & alenda pecora:
pto quo Ludovicus Pius in alio Przcepto quod
ibidem eft, pag. sij. fcripfit : Ad pafcua ar­
mentorum & olenda pecora. Homilia incerti
audoris in vetuftiftimo Codice fandi Galli :
Quandb Abraham décimai de prada donavit,
quanti magis omnis homo de fuo labore, de omni
pecunio & de omnibus animalibus. Concilium
Duziacenfe pag. iq j. in editione Cellotii Sc pag.
ιέ<5· in tomo oâavo ConcilioruoTulcima cditioDts : generis diverji ac fexûi pecuniam. Cellotius in Notis ad hunc locum , cùm ifta non intelligcret, pecuniam heic explicavit de argento
fignaco. Hxc funt ejus verba. F'ex infolens, inquit , & nufquam alibi mthi IcBa. Neque ego ft·
xum ahum in pecunia conjicere pojfum qudm Ji
aurum pro mare, argentum fimatum pro femtna
accipias. Porrbpecutua alibi ugnificat quamlibet
rem quam quis de pecunia fua comparavit, ut
libro quinto Capitularium cap. ,47. Sc lib. d.
cap. ti. dc in Capitularibus Lotnarii tit. j.cap. 11.

&

,Ρίώ *..
«fiuni «d
E< lugatu
prnnain
Vii*tUÙ

717.
Exiibat ] Ita ferè omnia vetera exemplaria Sc
editio Balileenfis. Tiliana Sc Pithmana pruna ha­ cap. i».
bent rxigrfcs/ur.Quam lettionem préférant vete­
res libri Camberonenfis , Colbertinus , Vatica­
nus, dc unus Sangallenfis.

Dt ira. homini·.qui uxor. ]Ad hunc locum
refpex.it Beatus Rhenanus quàm hxc fcuoeret in

libro fecutido rerum Germanicarum pag. 94.
Erant &· tabularii five Chartularii, libertorum
genui. In hot jus habebat Ecclefia. Sed fifcalmi
privilegiis ectlefiafticosvincebam. Namliber horna
habent uxorem fifcalinam , aut mulier libera ha·
bons fifcaltmtm maritum, nihilo deterioris condi­
tionis hoc nomine efficiebatur. Item Joachimus
Vadi anus lib. a. dcCollegiis Mooaftetiifque Ger­
manis veteribus pag. 7 j. Ex publicis autem jtr·
vit regii feu fifialini di3i nofiris quorum veBigal
fr ufitfruUuj ai fifcum pertinebat. Erant 6r Ecelefiaftiei, qui operat fuas Ecclefiis pendebant.

Cettrdm

6r

regiorum & ecclcfiajficorutn longi

ibid c. ■·.

Stephairi Baluzii Notae

*ιι8$
Tom.L

melior erat conditio. Regios t&alino* comme­
morat Ivo Catnocenii* eptft. 147.

Poft caput iftud fequitur in Codice Normannico : De tnfantibua qui non juraverunt Jidelnatem. De hii qui nmc infante» fuerunt, & ahu
atque xliii qui non juraverunt fidelitatem Dunno
Imperatori aut fan infantet > modo jurent. Vide
fuprà capi 8. hujus libri.
x

Alodem ] Alodium olim dicebant fundum
liberum nulluis juti obnoxium, ut ait Sirmondu*
in Notis ad Goftnduin V indocinenfem pag. 5.
Opus aurem non eft ifta pluribus probare, cùm
viri clanflimi do&illimos commentaria de roro
hoc argumento ediderint.
P.r eor. voluntatem ] Ifta Bc qux dcincepi icquunrur estant quidem’ in Codice Tihabo, in Pariûemi , Palatino, Metenti,Thuano,
Bellovacenii, Pithtrano, Nonuannico, Rivipul
lenfi, Divionenfi, dc in unoSangallenh.lta etiam
editio Tiliana, Baftleeniis, & prima Pirhtrani.
Secunda, qiut juvatur audontate veterum evetn
plaiinni Colberttm , Vaiicam, Camberonoolis,
& umus itera Sangallcnfn, habet : demccpi ca­
veant fi ornnini à lalibut, ne d proprut hor.arit m
& ù proprio folo à Dei grutid fa noftri cxior et
ftant. Hanc poftrenum ie&onem retinuit Lin­

Multam ] Eadetn glolla : f)b hoc dicunt
ÎuiOamquod hxc Lex ad Legem Salitam fufa3a.
n aim enim libertatu caituln nifi in Solicit ple­
na poni non fol». Hanc opinionem refellit audor
akerius gloffr. /Ltc Lex t inquit, <n hoc quoi
facit muASam componere, à quibufiam dicitur
Salica eft. Sed maiidicuttt, quia in omnibui
cartulu pano poteft peni.
Omnia muta] Vide infiilib.4.0p.7$.
Freda ] id eft , compojùio qux fît prv injuria

}

ttid-c.

Optimus ] Burchardus, fui iêmper ftn.ilis,
caput iftud intepolatum , ne qua Capitulai turn
vedigia deprehendi pollent, tribuit Concilio Μλtikcnû.

Null. crim. postil indicere] id eft, nul­
lam t. j .nfamiam poffit inferre , ut ait Burchard.-.<. Sive nullam en poffit affierit calumniam . ut
apud Grarianum. Quod melius eft.

Fatigati]Hxc eft ledio multorum veterum
lubrorutn. In Thuano, Vaticano, Colbenmo ,
ftc uno Sangallenli legum fugati. Et hxc quoque
ledio bona eft.

Ur nec colonus ] la Codice Legis Longo­
bardorum legitur : Ut nec colonui nec JÎJialniut
poffit alicubi forai mixtoi traditionem facere ; ubi
giôtâa intetlinearis ia uno Codice Regio forat

Latro est et infidelis ] Hxc eft veta leâ'10
qux in omnibus exemplaribus habetur. Francifcus Pitheus repofuit, I.an u inftdelii ejl noftro
regno Francorum. Sumpiit autem hanc ledionem
ei libro primo Legis Longobardorum. Vide fuprà
in Noris, ad pas. 343.
Vel ama j Codex RavipulL vel alia quacun­

nuxtoi interpre atur e ttrd confervas. Ifta lucem
accipete poilunt ex bbro quinto Legu Wiiigothorum tir. 7. cap. 16. ubi prohibetur ne fervi
tifcales mancipia fua aut cenas ad liberos homi­
ne* venditione transferant, nili raniummodb ad
alios fervo» fifcalcs, dc ut rena» live mancipia
donare Eccletâs non podint.

que re.
St Qt’i< in immunitate ] id eft, in Eccleiia
vel in rebus Eccleiix qux inununiraus nomine
cenfentur infrà hb. 5. cap. X79.

Mansionem ] Frotharius Tullcnfis epift. ti­
ed Metti Archiepifcwpum Trevirenfiim MilTuin
dominicum : Veftru luerit mihi jigttijicari cxptio quandi huc pro legatione votu tnjunSa ve­
nire t el quandi Sjnodale Concilium juxta mo­
dernam Conftitutionem debeant convocare. De hit
ob id prxcipul foUicitiu manco quia ipfe fecundù.n
Imperiale Prxceptum ad providendas manftonet

Damnum ] id eft, furtum, homicidium , aut
aliquod crimen, ut ftarim dicetur.

Damnum ] Ut fi ruperit murum, out Fctlefix
portam, aut aliud ftmile. Sed jiaundùm Cualcaufum damnum pr» homicidio ponnur. Nam jj de
omni damno diceret, u: ft galiinat ccadifet, iniquum videretur. Alii vero de omni damno dicunc.
Ita aikhoc gloflât veteris in uno Codice Rigio Le­
gis Longobardorum.
Ad Principem] id eft, ad Ducem, quifuper
Comitem xonftiturus eft. Infrà hb. 5. cap. 3Ô7.
& quii jujftone Regii vel Ducu il:iui qut ipfam
Provinciam regit Crc. Priacepi verb tr fuccef-

fwa/cut Ducat JingulaqHQjunt provinciarum^
iut & UU in fingulu provintiia finptli ponuntar.

Comita verb comparat

Epifcopi*, q uorum

Dimitteae J td c/i, manumittere vel deft- «tu . -a
nere poffidere , ut ait glofta interlineari* in uno
Codice Regio. Quod confirmat & aha glotâa.

___
4j In Lege
β Longobardorum
σ____
OrriRAT
legitur
ujfirat, tuam in antiquis libris.
z

Commisit J In eadem Lege feripeum eft ,
commiftjjet, & ftt abfaluiui.
Super noctis ] Majore* noftri olim fparia p*. r<*.
temporis non numero dierum fed nodium finie- cap·*’·
banc. Vide Sumondum ia Node ad Gofndum
pag. 3 8.

Ror

I

Ibid.*· »»·

in quibiu Legati fafeipi debent, fcilicet « monte
J.n u ujque ad palatium Aquii, ire debeo.
Per vi tam Regis ] Vide Filefacum lib. a.
feledor. pag 8$. dc Wellenium m Notis ad*·**·*1’
Opufcula Origems pag. 11 o.

üru ejut defendant eum. Walfridua Strabo.
borum temporum fcupcor , cùm in ftne libri de
Ecclcfiaftici* Oficib iuftituctet compararionem
principatuum feculi cum dignitatibus Ecelefia■icie , Metropoluanos 1 Ducibus comparas it :

IW.c. ιο.

faila mulieri in mundio Régit habita , ut ait
glotâa intetlinearis in uno Codice Regio. Aha lie
habet : id eft, excepta injuria qux jit mulieri
S-ihex qux eft tn mund.o Regit-

denbrogius. Pro eo autem qubd heic legitur J
Det grand, racliùs, ui opinor, feripeum eft m
libro Camberonenfi ac Dei grand.

<ν·».

1184

nou eft «deb *mp!a Jurifdi&io ac Metropolita­
Ibid Cl.
norum.
Pag. HOPia. malum incenium] Hrcdéfunt in uno
Codice Vaticano, in Coloeruno, Thuano, dc
in uno Sangailenli.
s
Inservire ] id eft, tn fervitute revocare, ut
ait vetus gkrfTa marginalis in uno Codice Regio
Legi* Longobardorum.
,

n8y

1186*

ad Libros Capitularium.

Tom. I.

Rfm intertiatam ] Vide infrà lib. 6. cap. fairamentis loquitur qua ad manum Regisprmei·
W ς ««.
p aliter pertinent, ut fi quis juratus fit regium fervum non plagajfe, vel qux ordiuntur fponti fieri
Vrt cruce ] Hxc non extant in Codice Metcnii.
'
ad palatium , licit ad manum Regis non pei ti­
ΒΚ&ν. Dt illis hominkus ] Glolft inrerlinearis in neat.
Virtutem ] Ita vetera exemplaria Tilhnum,
uno codice tegio : Hxc Lt* loquitur dm judica­
Palatinum , Rivipullenfe , Metenfe, Bellovacen
tus fuerit ad mortem arspirr crimen maje/tyis.
fe,
Camberonenfe , unum Sangalienle , PuhtraQux interpretatio connmuri poteft ex Pntcepto
nuin , Parilienfc , Divionenle , Remcnie. Sic
Karoli M. mox laudando.
Qualiter judicium ] in Lege Longobardo­ etiam feriptum t-Q m Tiliana cdinone Λ. in pti
rum legitut xquale judicium. Ibi veto in margiife . ma Pirhœana, itemque in Codice Legis Longo­
ejufdem Codicis Regii fequentia adnotata funt à bardorum. At in uno Codice Vaticano , m uno
Cambemanu antiqua : Hxc Lex in hoc quod die it, xqua- Sangallenli, in Thuano , Colbettino,
le judicium inter illos terminetur , fic exauduur ronenli, tum etiam in Capitulis Karoli Calvi, m
ut nec ipfi jufitttam faciunt nec accipiant dccaufii Concilio apud fandam Mactam, apud Ivonein,
anti perpetratu. Rationem veri» reddit alia gloiia, & in fecunda editione Puhcrana , poftremo in
Lindenbrogtca legitur vim, eidem omninbfigniquoniam pro mortuu habentur ad anti ge/ia.
Secundum judicium Francorum ] Pr.ccep- ticatione, uti jam diduineft fupr.i.
wm Karoli M.editum, poft Ada Sanctorum Ordi
SicuNDUM Llucm et eu va m'iMultùm variant
nis fandi Benedidi to. IV. pag. 6iq. Fuerunt
»n hoc loco vetera exemplaria & editiones. Lec­
namque aliqui in noftra prxjentia conviSi b fe­
tionem quam nos retinuimus exhibent unus co­
cundum judicium Francorum dijudicati. Hinanadex Vaticanus & unus Sanguilentis , tum etiam
rus in Notitia de villa Noviliaco cap. 4. Deindè
editiones Tilii, Pithxanx , & Lindrnbrogica.
Landrada uxor Donati .fed bfilu torum , per­
Colbertinus habet , fecundùm legem & euuma
gente Karolo Rege ad obfidendos Normannat qui
illi cujus. Alter Sangalleniis λ Thuanus
eam
in infula qux Ofcellus dicitur refidebant, cum alus
ills cujus. Rivipullenhs & Divionenhs, b" ea illi
defecerunt ; quorum honoret & proprietates d
cujus. Palatums Sc Bellovacenlis , b* coram illi
Francis auferri b* infifcum redigi judicat* funt.
cujus. Ttlianus 8c Camberoneniis, & coram illi
Secundum judicium Francorum j Gloflà cui. Metenfis, & coram illo cujus. Parilienhs ,
marginalis in Codice Regio paulo ante laudata :
Pithtranus, Normannicus, Remenfis : Aut fu­
Item cùm dicit, fecundùm judicium Francorum ,
ras erit, et cui domus infraSa & Jpoliata fuerit.
erant quidam qui dicebant hanc eje Salicam. Sed
In Capitularibus Karoli Calvi , ubi caput iftud
non eft. Quia noti ideb dixit fecundùm judicium
repentur defcnptum , fecundùm legem eam illi.
Francorum ut effet Salica, fed quia Karoius FranIn Concilio apud fandam Maream , fecundum
cm nativitate erat, ξχ refpexu fuam nationem
Legem illi. Apud Ivonem , fecundùm Legem (x
prepter fungentis dignitatem.
wadies ilii. In uno Codice Regio Legis Longo­
Irancorum]ia eft, Karoli, qui fuit Fran­
bardorum : Rapuerit aut furatus fueru , totum
cos , inquit alia giofta. Et hoc ad removendum
illi fecundum Legem cujus domus. L> also : Rapue­
hanc Legem efie Saltcam.
rit aut furatus fuerit, fecundum Legem illi debet
Cum armis contendat 1 Cùm alii fuftibus & totum illi cujus domus. Editio Nicolai Boherii,
pugnare debeant, ut ait una gloila, ifti jubentur
fecundùm Legem & totum illi. Lindenbtugica .
pugnare cum armis, id eft, fcuto<Sc lanceâ.
fecundùm legem & euvam illi.
Ut 1 e<te» ] Burchardus refert ifta ex Concilio
Si quis messes ] Vide Capitula Karoli M. exMatifcenfi, ut didum eft paulo ante ad caput 5 x.
cerpta ex Lege Longobardorum cap. 4.
hujus libri.
Principis ] id eft, Regis, ut explicat vetus
Judicium subvertendum ] Vide infrà lib. 5. nota in Codice fandi Remigii Remenfis,quam
cap. 14$. &■' Reginonem lib. 1. cap. 71.
exhibemus in Notis ad ritulum nonum Karoli
Drrosirus ] in Capitulari fecundo anni
Calvi.
Dcccix. legitur expoliatus , in Codice verb Legis
Heriscliz ] Iu pierique Codices antiqui. Ain
Longobardorum expulfus.
habent kertfliq , herichq . herijcltt. Beatus RheHyberno] hyeme. Sandus Ambroiius 1ernanus
lib. x. rerum Germanicarum pag. 94. Demone j 8. Mifir peccator dum hic hjbernt rigorem
feruiffe exercitum inter capitalia numerabatur.
metuit, ibi tenebrarum frigus incurrit. Brevis an­
Id fiagitium Franci vocabant herifchlitq , quafi
notatio de Principibus Francorum in vetuftiflimo
dicat exercitis fijfionem. Vide Gloftatium l’iCodice Mf. Bibliothec* Colberti nx : Hibernus
thcci ad libros Capitulanum.
grandis & durus. Pro quo hxc habentur in Anna­
Roget ]Ita omnia vetera exemplaria, uno
libus Laurishamenfibusad anuum dklxiv.Quo
Rivipullenli excepto , in quo legitur cogat. Hxc
iftud contigit : Hiems grandis & durus. In veteri
chronico S. Galli nondum edito: DCCCLX1IL
ramen ledio videtur efle melior, quia m lemma­
te fcripmm eft : De non cogendo tubere m ho/h.
xvjtj. Kai. Jan. fic incipit gelus , b fintvit in
xvij. Kai. April. Eadem habentur in Annalibus
Petronius : Hemo invuut audit quum cogitur au:
cibumfumer e ,autvtvere. Vide tom. 1. Concilior.
Francorum Tilianis. Hinc hivernaitium 61 hiverNoftror. * pag. < 14. Beatus Rhenanus inhbro Iu
naticajatio tnPolyprico Monafteni FoflatenliiA'
ptà laudato pag. 9$. agens de Legibus Francoalibi.
rnm : Nemo militi* Jocium fuum aut qmmlibe;
Ur sacr amenta 1 Vetus nota marginalis in
OhJ.c.m
alium ad potandum invitato. Quod f
ebrtus
unoCodi.c Regio Legi» Longobardorum ; Debt,
lom. H.

F t ff

1\>M. I.
V.Je *'*<

>·». M -r L'
fs.·t f'
47*. bif- Λ >·

Par.
>. 6».

if,j. f. so.

Ibid c.

Pu· <rr°‘

Ibid.c.?».

' fhlui.i-

n?7

Stephani Baluzii Notæ

Tou f

rtp'.nui fttrit, tjtSui quoad culpam a^nofcat,
aquam bibito. Vide Nou* ad Reginoiicm pag.
tex. ftogarr autem heic ligiMhcjt cogete , ut mrri Addit. IV. cap. i 7. Nec'omnini λ quoquam
rejpondere rogetur . (rc.

Tug H».

Hispaniam) id eft , eam citerioris Hifpanix
partem qux inter Pyremeos , mare Mediterra­
neum , & fluvium Rubricarum habitatur. Ea
quippe tum erat in regno Francorum , A Marea
H ii panica dicebatur. In ea funt prxclarx urbes
Aufona , Barcino , Gerunda, Urgelhs. Frotharius Epifcopus Tullenfis epift. 14. Si iit parier
Hijpanta propter cujhdiam &* folUcitudinem mt
Struor nofter ifto hÿeme futura defimart valuerit.,
i at ab illofervitio excufore me dignemini. Hinc
cuftodec marex Hifpanicx Sc limitis Hifpanici in

up »«.

. j c ,f.

’

vetufti* Annalibus.
Quam ] Plerique codices habent qn.v.
Ioimriciorj In uno Codice Sangallenfi ,
in Thuano , & Camberonenfi legitur, lieft,rec­

rurent. Sed h.rc lectio bona non eft.
[bj.c-’s.
In us COMB palatu ] Bigixinius in Notis
ad Marculfum pag. 914. e* hoc loco & nonnul­
lis alus collegit plures Comites palatii uno eodemque temper
tuiife. Einhardus epift. xi.
Adalhardo & Getuino Comitibus palatii. Qud
fuerit officium Comitis palatii explicat Hincma­
rus epift. 14. cap. ai- ex libio Adalhardi de ordi­
ne palatii, qui ηηικ non extat.
«rio pago J Ratio hujus Conftitutionis affctu.tr in capite 1 $ . libri quarti. Charta teclamaroria filii Richart ad Ludovicum Pium interepiftolas fanâi Bomfacii , num. 115. Multi enim
ttjlet dt ipfi pagis Juptr hac ipfa re adhiberi
ponunt qui hanc rem bene fciutu & eam detegere

cir 7'·

11·

p,, T,.->
cir ·■ ·

i eraetter valebunt.
Condricta ] Quidam Codices habent confin:Ha.
Caput iftud A fequens m editionibus Tilii, Pithauium, A Lindenbrogii leguntur poftcapur 64.
Λ .·<; L ibri primi. Nos illa indè fuftuhmus, quia
nu i extat in hoc loco antiquis Libris, fed in fine

n88

in Bellovacenfi in quo tamen dcfcriptum non
eft codem tempoie quo fupenora , neque eodpm
atramento, quamvis manu ejus, ut reor , ferip­
tum fit qui codicem integrum confecit.

Manu propria singula] ideft, abfqueconjuraroribus, abfque confâcramenrafibus. Fruftri
igitur alii in Jin^ulu hoc loco jepofucrunt pro eo
qubd in veteri Codice feriptum eft Jingula.
Qu al. rer. direptiones ] Lx Lege LongobarΡ«»·ττ«·
dorum legitur, qualecunque damnum.
i,F-

Solvere cogantur ] In veteribus Libris Le­
gis Longobardorum legitur ut ifthic. In edition·
verb Bonerii, banneun noftrum folvere cogantur.
Apud Lindenbrogiiuu verb, bannum noftrum folvert cogantur , id tft, Lx.foL componant. In uno
Codice regio, poft vocem cogantur additum eft 1
manu recentuxe, fed tamen antiqua, Cr infuper
damnum aut homiadium componat.

Si

servi

] Vide infol cap. 41.

Marcham custodiendam ] Annales Fuldenfës ad annum dccclxix. tutores partium diarum.
Ad ior. placita veniant ] uimirùm Vafli

Farnr.
c.

dominici. Et fané in chartis judiciorum per illa
tempora a&catorum videmus nomina Vadorum
polita poft nomina Miliorum A Comitum, utin
Charta de controverfia qux etat inter Agilmarum Archiepifcopura Viennenfem A Wigetigum
Comitem. Ada fandi Aldrici Epifcopi Cenotnanenfis : Praceptt hanc juftuum inquirere ab
Ebromo PiSavienfts urbis Epifcopo & Rorigoni
Comiti & Altmaro Senefchalco Domna Judith
Imptratricu & Mtjfo palatino, und cum aliif
vaffit dominicu.

Ad custodiam maritimam] Beatus Rhenanus Libro fecundo rerum Germanicarum pag. 94.
Erant pratered Comiter ad cuftodiam mariti­
mam , item ad marcam tuendam deputati , quot
hodii Marchionet vocamus. Eginhardus epift. xx
ad cujiodiam maritimam fuerunt.

Propter incestum ] Hxc le&io conflans eft Ibide.·,
in omnibus antiquis exemplaribus, nifi qubd in
Rivipullenfi legitur incertum. Veteres Librarii in­
terdum permutabant hxc vocabula; ut in titulo
xxxi. Capitulorum KaroliCalvi cap. î. interdum
etiam incejlam propinquam fuam. no quo in Co­
mo Capitularium cap. 64. Quod indicat Ivonem
dice
fandi Vincentii Metenfis feriptum eft incer­
habuifle Colledioms Anfegiii exemplar in quo
tam,
Et in Decretion· Childeberu Regis cap. xcaput iftud repolitum erar in Libto primo. Sanè
pro eo qubd illic tcâè legitur inctjhtm m/îun fibi
in Libro Bellovacenfi, in uno Sangallenfi , in
Camberonenii , A in Metenfi fa nth Vmcentii foetet conjugio, veteres Libri Remenfis & Bello·
vacenfis nabent incertum. Sed ut ad rem noftram
canut de homicidiis conjungitur cum capice 64.
redeamus, certum eft heic legendum efle uri no·
Libri primi, caput verb de mcnfiiris cum cap. 69.
edidimus. Vide Gloflârium Francifci Pirhcri ad
ejufdem Libri.
libros Capitularium in verbo Redamare.
Ur aquales mensuras ] Vide Concilium
Calchutenfccap. 17. A Concilium P.uiiicnfe VI.
Di conjurat, servorum ] Beatus Rhena·
tsp r
lib. 1. cap. ji. A lib. j. cap. 1 ;. A Addit. IL
nus lib. x. rerum Germanicarum pag. 94. De

Libii tertii , ut in hac editione noftra. Ex eodem
Libro tertto citat Regino lib. a. cap. η $. Si 4x7.
ubi vide Notas. Ivo tamen part. 10. cap. 4i.poftremam panem iftius capitis tefert ex libro pri­

Il(j c m.

Toul.

cap. 10.
Poft caput iftud fequitur in Codice Palatino, in
uno Vaticano, in Metenfi, A in Camberonenii
caput: Utderebus Ecclefiarum, G-t. quod habetur
in Additione quarta cap. 171 .Prxtcreà in Metenfi
defcriptiun eft in fine Libri iftius caput Pervenit
ad nat , &c. quod extat infra hb. 5. cap. 179.
F^g· rr’·
Constituimus] caput ift'.id in nullo eorum
£4ρ.»>·
exemplarium extat qux nos vidimus prxterquam

conjuratione fervorum in Flandru , Mempdco ,
& cateris ad mare locii faUa meminerunt Leget
Francorum.
Mempisco ] China Karoli Calvi pro Mona­
fterio fandi Bavonis apud Mirxum in Codice do­
nationum piarum pag. 7 ;. In pago Mempijco ,
in villa Η.Ι/'ra. l/bi Mirxus conjicit Helicam

fortaifè intelligi debere de vico agri Aloftani cui
Efche nomen eft. Andreas Cat ullius in Tornaco

n8p
ToM.l*

*

ad Libros Capitularium.

Nervioram, pag. i8. contendit Menapios five
Mcmpifcos parum in Ditxcciî lornaccnti fuifle.
parrun in Motineufi
U" saiem faciuni j Hieremias m epiftola
ad Frocharium Epifcopum Tullénfem , qux
eft vigefitna fepdma

mtei

epiftolas

ejufdem

Frochaxü : Contigit in tuftra Provincia prxfenti

anno fol fore cariffinutm, ti> quid propter pluviae
in areit marüimit , «ii /fert folcbat » «en potuijjct
perfici.
Bid. c. ►
Partim conlaborationis ] Vide Legem
Ripuariorum tic. $7. cap. 1. & Alcefenam lia t.
rcrum Aquitanicar. cap. 18.
1M.C. 10.
Piphno ] Regi Aquitanix·» Pii filio.
IW.cn·
Restaurandis 1 Hxc vox addita eft ex plu­
rimis antiquis Anlegifi exemplaribus. Eam ca
men non habent Vaticana, neque Palatinum.
Deeft quoquè in Rivipullenfi, Tiliano, Divio­
nenfi , Metenfi, 'BeUovacenli, tùm etiam m edi­
tione Bafileenfi.

Pax· 77?.
“*■·*·

Poenitentiam accipiat ] In Codice Rivi·
pullenti ifta ftatim adduntur. Id eii, .νη. annit » vtj. tx hit in pane (r aqua ad oftium Ec­
ritfia fatitfaciat, remotus ab oratione Er commu­
nione fidelium. Cxteroijiptem Jocietur orationi
fidelium. TranfaSoi qui fuperfunt vtj. commu­
nionem plenam perfeSi fubjiquatur. Abfttnentia
tiui Jdcerdotali providentia temperetur. Si piopri.ii fervut &c. traque ifta funt ex gloflemate.
JvDtcio aqua ierventis ] Vide Legem Wifigothorum hb. 6. tit. 1. cap. j.
De ecclesiastico ] Integra hxc daufula ufque ad vocem tradatur deeft in Codicibus Sangallenlibus, iu Thuano , Colbcriinu, Cambcronenfi.
Cvi us porta ... consic. ht 1 Ifta non extant in Codice Colbertino . neque in Cambcronenli. Neceflaria tamen funt.

U>id.c i«.

Sanguinis eefusio] Nota marginalis in uno
Codice Regio Legis Longobardorum : Hxc Lex
Sahca cenfetur per hoc quôd dtcù Eccltfiit fe­
cundùm fuam Legem debere componi, cùm Lex
Sahca folùm fuper hoc loquatur. Rcfpicit hxc.
nota ad caput 85. Legis Salice.
Cum fusti ] lu omnia vetera Anfegili exem­
plaria A' omnes editiones. Iu etiam Tegitur in
ipfo Capitulari, tùm etiam in titulo quarto Ca­
pitulorum Locharii cap. 1. & apud Reginonem,
in Codice tamen Legis Longobardorum ferip­

tum eft eum furore, non folùm in libris edi­
cis , fed etiam in manuferiptis. Ea mutatio induâa eft ex Legibus Regum Longobardorum.
Rex Rachis lib. 5. tit. 9. cap. a 6. Et fi ipfe
neglexerit, (r furore accepto eum battiderit, aut,

quod abfit. eum occiderit. Liutptandu* m Edi€ko anni x 1 x. cap. 7. Bc lib. 1. tit. 16. cap. 4.
Si quii furore accepto battiderit hominem liberum
aut mulierem liberam &c. Itaque furor in liis
Legibus fignificat fuftem.

Et ds uniuscujusque ] Hxc nfque ad ban­
nus nofter défunt in vetenbus hbiis Colbertino,
Thuano , Camberonenli, in duobus Sangallenfibus, A in Codice Legis Longobardorum.
&id.c ir.

Presbyteri iNiERiLt.it ] Caput iftud non
extabat hauddubic in prima editione Capitula­
rium quam fecit Anlegifus , cùm in plenfque
1 ome 11.

1190

vetuftis exemplaribus non reperiarur. Prxterei
Ludovicus Pius in Capitulari anni utccxxix.
rit. ». cap. 1. A' 7. referens caput 41. A 58.
iftius libri, trigefimum & trigefimum fexrum
vocat ; quia inter Capitula Libri quarti non

Ton. 1.

numerabat decimum quintum neque vigelimum
fextum. Iftud verb non extitifle m Codice Ec­
clefix Trevirenfis hinc colligitur quini Biomcrus in apparatu ad Annales Ttcvirorum tap. i
deferibens caput fi auir rei fuat, quod
imum nonum eft in nac editione notha , du.imuin odavum efle ait in Codice Mf. primari.r
Ecdefur Trevitenfis. Itaque hac duo Capitula,
qux reperiuntur in Codice Pithitano, Parilienfi,
Normannico, & Remenfi, funt repetita editio­
nis. Cenè antiquitùs inferta fuifle Libro quarto
probatur audontare Capitulorum Karoli Calvi ,
qui tit. xxx v i. cap. 8. 1 j. 18. A nt. xtv.
cap. j. nonnulla iftius Libri eapua laudar fecundùm numeros editioni pcftenon aflixos. In Co­
dice Divionenfi, in quo caput iftud defciiptum
tepentur , capui 16. Homo de ftatu Juo , lixi.
omilfum eft.

Prisbyteri iNiFRFEcri ] Regino caput iftud
refert ex Libro fecundo Capitularium. Sane m
uno Codice Vaticano, in BeUovacenli , Me­
tenfi , & Camberonenli repetitur 111 fine Libri
fecundi , qui illud non habent in quarto. Vide
potto qua de ifto capite dicta (lint in Notis ad
Rcginoucm pag.
1. A' in Notis ad Gratianum
pag· 5M-

Seiundum Cantui are 1 Burchardus, qui
caput iftud tiibuit Concilio Tribuiienli , dau
falam iftam oinilit, ne quis animadvertere pol
fet illud fumptum elle ex Capitularibus Regum
Francorum bique qtu eam claufulam non ha­
bent Ivo A Gratianus, ii decepti à Burcliaido
funt.

Quam ili e .... sociavit j Hxc defunt in
Codice Pariuenfi & in Pitheano, & abiqne
iis nihilominus conftat fenfus. Habentur tamen
in Normannico , Remenfi, Divionenfi , A'
apud Ifaacum, Bntchardum, Ivonem, A Gra­

x

tianum.

Prxcipimus ] Joachimus Vadianus lib. 1. dc
Collegiis Monaftetufque Germanix veteribus
pag. 11. Extat praclara Ludovici Pii SanSio ,
qui jubebat ut in mallu & placitu primùm om­
nium vidua, pupilli , & pauperet audirentur,
(rfi ad caujam agendam inhabilet ejent, datit
Patronu juvaremur.

?*·· rrk

Qui viduam ] Nota marginalis in uno Co-

IbiAc. ·*

dice Regio Legis Longobardorum : Hac Lex de
Longobarda tantùm loquitur. Sed fi intelhgatur de Romano, rumpit Legem Romanam , cùm
per hujua Legit intellc&um poft triginta diet poffit
nubere , illa poft annum. Item nota marginali»
in altero Codice Regio : Si vidua Romane eft ,
raptor omnem fubftantiamfuam perdat; & femi­
na fubftantiem tpfam habeat, fi ipfa non confinfit. St verb viduo Longobardn eft, DCCCC. folidot componat, ut dtctt Lex Liutprandi , fi quit

rapuerit qualemcunque feminam, tit. Deraptft.Ea
extat lib. 1. Legis Longobardor. tit. jo. cap. τ
$1 qui» res suas ! Vetus nota marginalis) |UJ.c. 1»·
F fff a

πφι

Stephani Baluzii Not®

Tom· I.

in uno Codice Regio Legis Longobardorum :
t*
lk»i
M
proedi&a * Lex ; Sr quts Longobardus,
m"q»rn- donarertm pocrflatem aliquam tit rebut ipfis cmuc Tur*
fervare paâo vetuerat , inteUcAu due candpiun>♦?€*».*
· quorum alterius ectajunt falht fuuhac Coieftitutio. Cum cm»» aliquis rehgiofii lotit ret fuat
donum fibi poitffattm fcettstdàm eliqua refervabat, t· defunâo qui heredes, quafi conerA Legem
donatione faâi, eafuc invalidi, res donato t re• f u Lo vocabant. Ad quod evitandum Lotharios * iftud
ΐ<^»' 'pii' ^taf! ftntr*k rebus religtofis mdulfu ut hoc quo». .»ri£ 7“<“ pada facie donatio tata permaneat. Ac per

hoc fi non Jpecialb in lotii rtbgiofis judicetur ,
fuperior ad hanc trahenda dicetur. SedaLafententia fécondât* altam intelleffum e* hae Leto
Colligitur. Erit (r hu/us fuper ierit Legit diverfitat it faults infpeâio.
Fr hosiussores ...... faciat ] Hxc dé­
funt in Libris Sangallenfibus , Colberrino ,
Thuano , fle Camberonenfi. Défunt etiam apud
Ivonem.
Fidejussores donet 1 Vetus Nora margi­
nalis in eodem Codice Regio ; Hic notari poteft
quod ex fola traditione qua fit per tnvtfttturam
non transfertur dominmm. St enim iranfertur ,
cùm hàc per inveftituram traditio Jufta futjftt ,

eoqut fa3us dominus , fuJ occafione ab heredibus
vexari poterat.
ρ,ρ. .yp,
WiRgildum rius ] Eginhardus epift. 18. Duo
çjp. ιλ
fervi fartili Martini fugerunt ad lunina beato­
rum Chrifti Martjmm pro to qwd frater eorum
quendam focium fuum occidtfftt. rogantes ut eis
hccat JoLvere illum Wcregeldum pro fratre fuo .
fx ut ei membra per donentur. Vide G Ioda num
Spelmanni & Vodium in Libro fecundo de vi­
tiis fermonis pag. ) 14.
IL.j.g (i.
I* Ll6> ] 'd (ft ·
ufu » ut >>r gLfla inr*r"
linearis in utroque Codice Regio.
Accifitre 1 Ita omnes veteres. Er tamen hxc
leâio falfa eft. Itaque legendum anup te , ut
fuprà lib. ;. cap. y 1. In uno Codice Regio Le­
gis Longobardorum feriptum eft accipite, in edi­
tione Bohetii ancipitre. Hinc itaque confirmatur
noftra emendatio.
Bi'iJ.s >>■
Cum sua lige ] id efl cum pena DCCCC.
foltdorum, ur ait glofta in unoCodice Regio Legis
Longobardorum. Sed apertius alia glolfa : id
eft. cum DCCCC. folidts, per Legem Rothans .
fi quit puellam aut viduam fponfam alterttu. Rotharis Lex exur in Libro primo Legis Longo­
bardorum, tit. )0. cap. 5.
Si quis cum altero ] Vide Capitula Ludo­
vic) P11 excerpta u Lege Longobardorum cap. 5.
Si illi salsos eos] Gefta fandi Aldrici Epif­
copi Cenomanenfis , eo loco ubi agitur de pla­
cito Aquifgnmt habito anno dcccxxxvml in
quo Lodovicus Pius Monafterium fandi Canlephi reftiruit eidem Aldrico Epifcopo : Teftantur etiam fuprà memorati teftes quid omnes Epif­
copi qui m dtfla civitate d tempore JanSi Inno­
centis Epifcopi, fecundi fiteeefforts videlicetfanSi
KiBurti, fr d tempore fanSi Kariltpht fuerunt.
pradiâum Monafterium fubjeSum habuiffent. Et
hoc fi aliqui teftes contrit fe venerint. falfos tos ,
qualiter Receperitis. facere pofft ttftantur.

LictAT

it

1192

Atros Tssrxs ] Hujus Legis ufum

Tom l

reperio in Notitia judicii pro Monafteno Cuxa·
nenti advenus Ricwndum mandatarium Salo­
monis Comicis anno ©ccctxix. ubi idem Rico
findus ait : Sic me evacuo ego Recefitukl abterroguttoae Judicum quid non pqjfion diffamare ip­
for tefter (r ipfes feriptura/1 nec tefttu ampliarer
r.cc meliores ut Legibus convincere poffm ut be­
neficius debeat effe nec per feripturas. nec per
nullum indiecum veritatis.
Alteri csoirs ] Narrario de controverfta
qux Karoli M. xvo fuit inter Clerum dc Popu­
lum Veronenfem , edita in torno quinto Italie:
facrz , pag. 61 o. Cumque in hac comtntiene
did immorarentur , (r neutra part alteri cede­
ret , tandem habito confilio pcBi funt ut hac Dei
& fanât Spiritis referverentur judicio, eligcnttt
duos juvenes Clericos fine ullo crimine extftimatos &c.
Cum scutis et fustibus] Vide Sinnondum
in Noiis adGoffriduin Vindoetnenfem pag. 4a.
& feqq.
Ex utraque parte eccles. ] Hoc loco abufi
funi Joannes Epifcopus Pinnenhs 8( Adam Ab­
bas Cafaurieniis anno dcccclxix. in literis qui­
bus invicem commutarunt curtes de Saliano er
de Sufiiano.- Et iterùm Domnus Ludavicus Im­
perator in fua Capitula offixit ut ubi tx utroque
parte Ecciefiefticum fuijfet, ReSores eorundem
Ecdefiarum ,fi fi familiariter pacificart velint,
hctntiom habeant. Itaquè hanc commutationem
pofteà vocant pacificationem & familiaritatis
l’.icthcationem , ut hJc arce dudanr vtm Legis
qux vetat ne commutationes rerum eccleliafticarum fiant abfque audontate Principis.
Confinio] id eft, nt omnes inteiligunt, in
medio duorum Comitatuum. Eginbardus ad an­
num dcccix. Aureolus Comes , qui in confinio
Htfptnia atque Gallia trans Ppienaum contrd
Ofam & Cajbraugufiam refidtbct, defunftut eft.
Hic locus in vita Lttdovici Pii corruptus eft ,
iremque in Annalibus Bertinianis, ubi pro confinio
feriptum eft commercio vitio Librariorum, ut Crpè
conringii. Eà falsâ le&one deceptus vir doâilii­
mus Antonius Dadinus Alteferra lib. 7. return
Aquitanicarum cap. 16. putavit heic agi de com­
mercio quod in ea Pyrenei patre inter Gallos dc
Hifpanosrempote belli dcpacis arqué exercetur ,
quod pagenfes vocant pafferdlet.

Nondum cum suis cohiredibos 1 Chartula- ?·*. ’*<·
rium Prioratus de Paredo fol. Sj. Alii verb he- ctr’t4"
redei nondum funt divifi ; fed tres partes funt ad
Sindum , quaria H'oilerti.
Sl QUIS DE STATU SUo] VctlK Nota malginalis in uno Codice Regio Legis Longobardo­
rum -. Quidam dicunt fit quis de contraâu vel

qualibet re appellatu fuerit, €r juftitiam tedde·
re notuerit, ut res ipfius in bantuun mittamur ,
propter proditium Capiruhmt. Sed mali dicunt.
Quia pradtHum Capitulum non loquintr do cri­
mine. Sed juxtd hoc Capitulum poffumus dicere

ut pro omni re res sliceiii in bantutm mittantur,
fi juftitiam reddere tùluerit, eb qubd dicit t fi
pcfl unam & alteram ammonitionem Comitis aliÎuis ad molium venire noluerit, rebus ejus in
annum miffs venire ad jufluiam ccmpelUtur.

g>iAc tf

IIP}

ad Libros Capitularium.

Sedan ret nan tranfcdUbantur,njfipro crinunt
in baamun mfk fintt.

cOMTAovaastA 1 Vid* Capitula Ka·
tuli M. excerpca « Lege Longobardorum cap.
jo. cum Notis.
Ao vnmsiMTiAM nostram ] Beatus Rhe­
nanus in commemoratione quarnndam Legum
Fianciranun libro fecundo rerum Germanicarum
pag. 9 5. Qai fatdam deferret nalutris, ad Regem
Omnk

mmuar. Feideun smeabmu Franci finuAiattm
apertam. qud unus aliauis uni vel piuribus bel­
lum dcNMtMT. M hac GaUxani feribefaidofum
appellant qui faidam cntrcei. Flodoardiâi lib. j.

cap. 11. de epiftolis ab Hincmaro feripeu ad Lotharium Regem : htm aliam epiftolam de hamiUibus pacem recipere noltntibe». qui indi fieri
dtbeet. coHaudan» quid de qmbufdam talibus
regale jam Minifltrium tatrtueru. Item cap. x j.
Arnold» Epifeopo pro quibufam qm homicidium
perpttravtram m Rtmenfi Fwodu (jr putret ob'
linere non valebant ,jtd penitentiam facere qurrrebaut, quam tu hoc Parochia mm poterant agere.

Videepiftokni 18. Eginhardi.
Maius damnum] Vide infrà lib. j.cap. xej.
& Addit, iv. cap. 140.
Ubi antiquitus] InCodicr Rivipullcnfi legi­
tur : Folumus ut ubi asuiquitùs conjuetudo fine
dc libertate Sacramenta adhamirt vd jurare. ibi
Ssabini 6r Legis DoSores cum reliquis conve­
niant , & Ai mulltu habeatur &c.
Nbqus in bccu nsq. in atrio ] Vetus noro
Œdis its uno Codice Regio Legis Longo*1 : Suprd de officio Judicis , Ui placita
&T. Ibi enim ut nullum placitum in Ecclefia vel

in atrio fiat. hic vtrb viduur ptrmititrt minora
placita in Ecclefia vel in atrio fieri. Sed miki

1194*

dent in templum juris dicendi casui ftfc nefit·
bant Canute». Quod Ktifiui Cardus , jubent
ut ipfi domos fibi uajunmu in fùhu mallum
tenerent.
verb in Ecdefiis.

M*

Si qvh Lima as ] Certum eft banc Coniticuaoaem efte Ludovid Pii. Atxamea Karolo M.
tribuirut in Canonibus Abbocis Flociaccnfi* editic in tomo fecundo Analectorum v. d. Joannie
Mahillonii. ubi fic ieginu pag. adj. Siquidem
non de Imperiali Prnctpto.fed de indiculi» epi­
batarum fuarum dec Cerdas propofiut Edt&um in
libre IF. CapituL fiiorum. Si quis Litura» asp­
ires fire.
Tractoriam ] Eo nomine ( inquit Jurctus
in mifeeUanets ad Symmachum pag. 2 j j. ) fignfsabatuttr Diplomata qusbui conctja facultas
movendi equas publici curtis , psrtterque definiti
filebat commeatus in itinere prsrftandus. De

ttaétoriis vide Filefecutn in commentant» de fe­
rra Epifcoporum arôoricate cap. 1. $. xo. Strmondum in Nom ad Capitula Karoli Calvi pag.
796. Correâom Romanos in cap. Plaçait ut
quoeiefcunque. Dift. 18. de Notat neftras ad Lu­
pum rerrarienfem pag. 400.
Quiconque Licia ] Caput iftud Karolo M.
ttibuitur in vulgatis editionibus Legis Longo­
bardorum. Ac in tino Codice Regio iofctibmir
nomen Pippini Imperatoris, in alto verb Ludo­
wici Pii. Ludovici Pu efle confiât ex Capitulati
anni dcccxxix. infii Addit, iv. cap. 110.
Da salsa monita ] In uno Codice Vatica­
no , in uno item Sangatlenfi, in Colberrino.
Camberooenfi. Rivipimenfi, dc apud Ivonem
legitur : QuicunfM faUam monttam ptreuffiffi
comprobatus fuerit &c. Ludovicw Pius in Prxcepto de moaeca Cenomanenfi : Hoftris fiuunf
9uc temperAus prajcripta mentis in profata tube

Mit ita videtur. Quad notamus per hoc feti dicit,
vtl ubi impetrare potuerit. Hoc enim propter J?cclefiam ,ac fi diceret .· Mallum ,hot tft. gene­
rale placitum, non fiat in Ecdtfia vel atrio vtl
quolibet loco, fi fit certa domui ad mullum fa­
cundum tonftituUL·. Minora vtrb placita in fuelibet loco, ubi impetrare poentrit.

firpediSo Epifeopo fuccejfcribafque fuis oonttjfa
permaneat ; it* tumen m hocprevUtat tatn prn·
diRut Aldritus fudut fitectfifirts ut aliftafilfi
tai in ipfi manete Rott apparent.

Nsqub. in eccl n. in atrio] Epiftola Greeoefl
V. ad Heriuiomn Epicopum Cameraceefem apud Baldeticum lib. I. cap. exi. Ceefrmamu at nuidu Dost,

pulet.

cKM μ Λο» tic· fi/t —nraari Epifcofi uaare au~
dtat of Λ tfufiimfedu Îfifcep» ücenâam acteperù vtl
tiviumu fiait. Hoc Ecdduntm Prtvüegjum videtor

judicetur.

vaMfcÀique. Nmr » veteri Cbatta Monafterii Cafanrien&sdau anoo occccixvu. rcpetio controvcrftaea de libertate ejuTdcm Menafterii mtatan fiiifle
v/M« Mariai caof· im proprietati» find» Finuot»
Etctifi Mctt PenAdfi Dm» St Menti»»» perticenttiae GtiJtf Efifcepi fin»» vwm Ecdtfi. Eodem
moo Federicue. Vaffes κ MriTus Ottoois Imperato­
re. mallum terni* i» ùvûat» Ftirmâita , i» etri» do·
mds Fpifcopatds Jfiati Jamais Eplfc»pi ipfi» civitati» ,
prodam Sctatu Stihobno Epifeopo ·
legmtr in vete­
ribus Aâiaflüas temporia 40c ab Ughello edita funt
in tomo tenio Italie Socnr. pa>. }».
Propter Caeorem tous rr kvviam] Vit
clanffimui Innocentius Cironius in paratitus ad
dtolum Decretalium de immunitate tccleûannn
fic interpretatur hunc locum. Moris erat olim

F

fitb di» caufas agere atqut in portis civitatum.
Sed plcrunque ob ingruentes pluvias aut foils er»

T4M.Î.

PMt. rit.

Ibid. c. it.

Sixag. ictus accifiat ] Karolus Calvus rit.
xxxvi. cap. id. fic interpretatur hunc locum :
Si (truss rel calcars , nudes cum vtrgis ve-

Si quis vvtauM ] Vetus nota marginalis in Ubii c. π.
uno Codice Regio Legis Logobatdocum : Hee
Lee Salies efi. Item in alio ; Hsu Lex Salice
SacvNBUM Licem suam ] Gloflâ iateriinearis in priori Codice Regio : Dc putre eft perne
XLK. filidanm. De pueUa MR relate, eft pane
fitraiinta filidantm.
Tiaxam cemsalsm ] id eft, rerrstn de qui
cenfiu folvitur. Polypcicns Monafterii Foflatenfis ·. Eft ibi terra ctnfilis uadi falvuai feflivitate
fanSi Dimtyfii filidas nmttm. deearmi affa. Lit­
ter* fenfti Bernardi Abbatis Ciarevalienfis du
eonrrovettia que erat inter liugooem Eptfeopum
AntiiTiodotenfera dc Willelmum Comitem Nivemenfem ; De rerrir ectfualibui mantftjlum

eft ^ued ntfipiam licet Camisl uel hatnini fit aat
de fundo fiat Epifiapi acquirere nifi per
Epifcopum.

eiut

Considsilatvm

J· «P· »77-

1ST UT M ] Vide infri lik

I

tipj

Ste^hani Baluzii Notae

Si curvuiMT ] Vide fuprà cap. j. hujus
Libri.
Pnom» TtSTiTUMAM ] id φ, pnpttrptfi
j^fionem , ut ait glofia inretlinearis in utroque
Codice Regio.
Ut QuicvxQvt ] In Codice Petri Pirheri le­
gitur : Ktlumui ut quicunque habet forefiet aewiter inftitutti. dimitttt illui. In uno Sangallenli
& in Colbertino : Fbiuxuu utqtte prmctptmut at
quicutuut. Ita etiam in Canweronenfi & Rivi»
pullenfi. Petrus Gregorius Tololanus lib. ). frntagmatiscap. id. tetat hoc capUtex libro quarto
Legis Franacu cap. »9. hoc eft ex editict-c Bafiieenfi. Deindè addit : Jui Rtstum efi Mennnhx
noftro Gullico in ftltibui Ntrmtutcit, vulgi
voctbulo Ttrtinm Gr Dungienm ; culut Conon
confifttt, ut in obii in quibui fii ubet, in or­
borum cetfuro t gUutde, pufcuii €rc. Pofteà Pe­
trus Miraumontnu pag. }xj. des Memotrei do
U Chtmbre du Etux & Fertu , cùm ageret

PU- **■

ftli.C 4«.

II96

Cmmuc*'"* fenSae Κα»(»βι Ectlefiae amplifi­

Pdmmu Hincmarus obtitutù.
vox non extar in magna parte
veterum exemplarium, neque in editione Bafileenfi. Deeft etiam in Codice Parifienfi Reginonis, in quo capot dderiptum reperitui poft ca­
put 04 Libri primi.
N o t t * * 1111 là L i τ a τ i ] Iu Co­
dex Divionenfis , BeUovacenfi* , Remenfis ,
Metenfis, Puheanus, Parifienfi*, & editio Ba­
fileenfis. Ita etiam unus Vaticanus & Palarinu*.
Alter VaticantMb duoSangallenfa , Colbertinus,
Nonnanmcus,Thuanu*,Cambce>ncnlis> Rivipullenfis,& Codex Reginonis habent, noftrd Ubertate.
Codex Tilianu» pio his vocibus habet tantùm
reddatur ibi. Infri feripan eft in aliquot exem­
plaribus libertec .· pto eo qubd nos ficcuti audoritatem aliorum veterum Labiorum edidimus Uberolitatt. Cxrcrùm integrum hoc caput fieparaphtafticè exponitur in capite $ J. Concilii Mddenfi ; vicino Epifcopir ferra de eadem Eccle­
fia rjft rtftrtt fuerit. & ab «lia pudear, Eccli/iet RdJeriadclaufraClericorum vri alia ymecandum idem

Tirra] Hxc

de foreilibus Regiis, laudans Librum Legis
Fraucicar, docuit in eo agi de juribus Tenii dc
Dingerii, rettriirque vem Gtegorii Tolofani
tanquam ex libro querro ejufdem Legis , quia libet Ecclefin commoda facienda reddatur. Situ
ea perperam in editione Lugdunenfi Operum ttm defifiofuerit, regia liberalitas eandem terram
Gtegoni icnpta funt charadere quem voca­ adJtn'tn» Dei haoaaaAa conftruenda Urgiri
mus Italicum , cùm (cribs debuifTcnt Romano dignetur. Si tutem de alia cafe Dei aut de cu
iharaâcre ut reliqua Gregorii. Quod li Mitait- fiflibtt
proprio fuerit. ex convenientia commu­
mennus ammadverriflet, non incidiifet in hum. tandi licentia
tribuatur.
errorem.
Da locis 1 Burchardus caput iftud refert ex Pm mD: honori Ecclbsiakum ] Codex Colber- Concilio apud aquiigranum cap. d.
tutus, Camberonenfis , & Rivipulleniis : PenGlnitoris nostri ] Karoli qua eft in ti­
Paf.r»s.
tipimm ut honor Ecdefiarum debut> per omnit.
ttle de ojfiüo Judicii. Ut enti Kicariot. inquit
Sangallenfis : Prnnpimtu ut debitui honor glofla
in
uno
Codice
Regio
Legis
Longobardo
­
Ecdefiorum ptr omniu.
rum. Hxc Conftitutio habetur inter Capitula Ka­
Ds Nonis ] Idem Çodices ; Prxcipimut ut roli M excerpra ex Lege Longobardorum cap. 17.
Non» €r decimte fecundùm.
Ut nullus ad palativm] Beatus Rhena~Dr locis danois 1 Hunc locum tnalè Vadia- nus lib. x. return Germanicarum pag. pj. in
mus traxit ad fundationes Monafteriorutn. Hxc commemoratione Legum aliquot Francicarum :
funt ejus verba ex Libro primo de Collegiis M» Ad Rigem vel m bellum proficificem , tat re­
naftetiiique Germanix veteribus pag. x|. Loco ditui , d vo&igoli fued jfrqjfaruM wcaiu i«*aipfe condendu Montfterui dcleSt, principio nonnifi Principum fti ore concedebtntur. Que fi li­
berorum hominum fuifftnt, & donoio neu ejfint,
permutotione compenfebontur. Si fifcelio, rtUgionit ctuil debentur Abbetibut.
Ciaustma Canonicorum ] Ludovicus Pios
in Prxcepro pro Ecclefia Tomacenfi apud Aubettum Muxum in Codice donationum Belgi»
carum pag. 7. dc in Notitia Ecdefiarum Belgii
pag. 4L- Pofltdnvit vir venertbilii /Pendilmerui

roenectnju urbu Epifcopui ut terrei quafdem
fifei noftri in eodem urbe ei in tmpliende tr diUtende cleuflro Ctnonicorum in noftro eletmofyne conctdertmui. Prxccptum ejufdem pro Ec­

clefia Remenfi apud Flodoardum lib. a. cap. 19.
Fini etiam publuei omnei qun circd eundem Ecclefiem vedunt, & impedimento ejfe poffunt ed
cleuftrt (y fervorum Det hebitecule conftruendt,
ut transferri atque immutari peffint concedimus.

Quod pofted confirmatum eft i Karolo Calvo,
ut docet ejus Prxceptum apud eundem Flodoar­
dum lib. j. cap. 4. Idem cap. 1 o loquens de gefm Hiacinari Epifcopi : Pxceptum quoque ipfiut
Ktreli dc vio qun impedabat ed cUuftrutn

m* eflo. Strefturtm Germani hodii €r ingjfe·
rum appellant.
Transturas ] Hxceftla&o veterum exem­
plarium Thuam, Divionenfis , te unius SangaLlenfis. In Colbertino, Camberonenfi, Rivipullenfi, & altero SangaUenfi legitur trtnjuurat
In Vaticanis, Palatino, Bellovacenfis, trafttrrae.
In Tiliano ftrtiurti. In Mccenfi traBurat. In Remenfi, Normannico, Pithoano , de Parifienfi
trifturat. In antiquis exemplaribus Legis Lon­
gobardorum feriptum eft tribunal pwd tronfitorit vocatur. Sed in editionibus Boberii dc Ltndenbrogii legitur trtnjiierium.'
Uai justitia ] Hincmarus apud Flodoardum
fib. j. cap. ιί. pag. 540. in editioneColvenerii icribit Achadeo Comiti prt rtfixu quas au»

diebat eb tpfiut hominibus fieri in ipfiut Comitutu, & pro villa Spamio , fad ille annonam
Ecclefix Remenjis auferre difipoeubet. notifiepn»
ei faid fi aliquid indi reperet . ttm ipfum
qutm fini excommunicaret. Cr «lienes ab omni
chrtflinnitate faceret , atque per fuum miffaticum quod de illo Comite fieri debet qui m Juo
Comiiaiu injuftititm faciant extqui procuraret-

»97

ad Libros Capitularium.

»98

Te*L Quod hric minatur Hincmarus exacuturum fir in
Ds attiMosYNA m. in Hixxcs.) Eginbardus
tao MifTarico adventa Achadeum quod de illo ia via Karoli M. Circd fuftrti faficntaadoi 6r
Cocnke tari dabar aniïnfi»nanmû»M»UjMfti'ri«m gratuitam liberalitatem . quam Cruci elumefo&cit , explicatur find in peg. <xj. ubi itam turn recant, devottfimui, at nu non in patria
Hincmarus mandat Luitardo iHuftri viro ex eue» faa fiim b in fuo regno eam facere curaverit .
Nràa/c Dii b fanRa Merui 6” fiut&i Remigii veritm treat auria in Syriam & Ægyptum ai­
& faa fyiftopéii , «kum μ taw A«fu . cn- gue Africam . Jerofolymit , Alexandria , at^ue

hmUm·

fac Miffiu ipfe Pontiftx erat, ut
ia^edi*
matum vel irit vel hammer fai tanunihu Jtemenfii Ecclefiafaciant, be. Qmm fi aliter fisc·
rit, tam per eptfcopaltm auSeritattm quàm per
mijfaticum Regù quoi inii rtSum fotrit fafiinelit. Itaqnè Hincmarus tùm inftrutas ont & fuâ
antaritate epifcqpali Sc delegati Principi» ; taut

Tou.L
Pag. m·*'

Car&agfai, alt Chnftianat in paupertate rive·
re ceaftrerat, penttria tllerun cempatuni pecu­
niam mittere friciat. '
Ut isti mangonbs ] Beatus Rhenanos lib. a. lUd. c. 1«.
return Germanicarum pag. 95. in commemora­
tione Legum aliquot Francicanim : Mangentt
vaaaiunii fr cMieati, fri tmpofiarit lomiatt

hodie Epifcopi» licet, ex irihturo SynodiTridcn- ludunt t caerctnitr. Mangenxm aihuc nemta 6r
rinx , nonnulla agere tanquam delegatis apofto­ ret apni Germanei maner. Michael Menotus
licx ledit qux ad eorum juritaitamem aliis in fermone tarix quinta poft cinere· : Non ifi
quoqta pertinent. Capitula Karoli Calvi tit. cauia Pralaterum t qui noiii poft ft decant ca­
xlvii. cap. i a. ipfi niMÙommit Epifcopi .finguli
nti 6r mangent! iniutoi ai modum armigerorum^
infao epijcepia. mifatici noftri poteftate b auc­ ficut Suyunfti. idem in fermone tarix quint*
toritate fiutganta.
Paflionis, loquens de Maria Magdalena ·. Iff*
p«a- n* Quamdiu p. b. binsrcium fubjunt ] In Li- anti ft mifit mangem pertentet fierce it carί4ρ· ***
bro tertio Leris Longobardorum, ubi caput iftud rtaulx ia crameift , ut iifpoturtnt fili locum.
mangones Menotus intaHigit tamulot vario­
deferiptum eft, legitur : q/furyta intri faam ju­ Per
rum colorum veftibus indutos, quos hodiè ladiciariam vel t.rutinum fuerint.
quayos vocamus.
Ibid. c. 70. Comiti ] In Codice Colbertino, In CamberoNodi cum nano ] Pec illas tempeftates qni
nenfi, Sc in uno Sangallenfi legitur neri/.
gave aliquod Sc extraordinarium crimen commiferant
, interdùm feneis vinculis conftriâi,
Et raoPTia coni. a. d. ». custod. ] Hxc non
habentur in antiquis exemplaribus Monafterii per loca fanâa peregrinari jubebantur , ut redd
eft 1 ciariffimo viro Joanne Mabil ■
fandi Galli. neque in uno Vaticano, neque in obfervatum
Ionic in pluribus locis , tad poecipuè in Pista­
Thuano, Camberonenfi, Colbertino, Thuano.
tione ad tomum fecundùm Aûorum Sanâorum
Ρ*(· ?»·>
Ur Mtssi] Caput iftud decft in Codicibus Va- Ordinis tanéh Benedkh cap. 4. $. 41. ubi hunc
op'rl"
ricanis Sc Sangalienfibus. Decft etiam in Palatino, locum edidit ex Codice MI7 de miraculi» Sanâo·
Tiliano, Bclïovacenfi, Divionenii, Colbertino, rom Floriam Sc Flocentii, dignum profeâù ari
Camberonenfi, Thuano, Metenfi,& Rivipul·* heic quoquè detaribatur ad lucem huic loco afteleuli. Deerat quoquè primb in Remesifi,fedpof- tendam. Ceafiutuiine antiqui , inquit author
tel additum ett in margine à manu antiqua.
horum miraculorum,partihut mttrterii Francia n* Ml···
>»'>«*
R>;d. c·»». Si quis in ausu a] Caput iftud dr fequens do­ ttfatA MU net ineûvit ut quifquii propingutenm
fihi parentem glaiie famtiaverit . &* pftcd
tant in veteribus libris Tiliano Sc Divionenii.
Pig. **·. Ut omnis solutio ] Vide Capitula Karoli pernitentia iuStu ai Pontificem crimen admtjfi ">■ *"··;·
·»■ ’'·
M. excerpta ex Lege Longobardorum cap. 1 j. Sc fattnarù itnitrü t ipfo iectnuntt Pen· fice tu
ipfe glaiie ferrei nexui componantur . Cr collum
lib.Capitularium cap. jo.
peccatorii t venta, atqnt Sraehia ftri&im uuueDuodscim dsnaaioaum ] Vetus Charta tanctanun ex ipfit fitrreii vinculb , ficque it pro­
ti Severi edita inHiftoria Beneamendpeg. ij). pria patria tr fala pellatur. Interim , quoûfqui
trecenta feliiot argenti duodenorum ioarimum.

Sonui MB8T ) Poft ifta additur in Codice
Metenfi, & compofitiontm it ta faxtà modem
fitpertiu cxmprduxfum ku ai fest illa Lagihu
pertinent α/ϋνα.

Ptg. 7*1.
Da Ecclbsiis ] Burchardus tribuit caput iftud
“*■
Concilio Agripptnenfi.
Salva itiam] Tota hxc clautala decft in uno
Codice Sangallenii, in Colbertino, Thuano , Sc
RivipuUenta
Ibid. c. n.
oaotwATis bfiscoms ] Vide Concilium
Ancyranum cap. 17.de Antiochenum cap. 11.
, , It>
Quod non opoatxat ] Caput iftud ta om­
nino habet in antiquis Codicibus Bello vacenfi,
Divionenii, Metenfi, Thuano , Palatino, Ti­
liano , & in uno Sangallenfi : Quii non /portent
folvere qtufiibet vel orimarc. Ia etiam editio
Bafilecnfis.

iivina pietat taiem vincula fieivi prneipiat t primùm Roma, iehincper itvetfa Saxeorum loca,
veniam criminit eflaoitanio, peremi preficifti co­
gita. Docet pactcrea Karolus M. hujutaemodi

pranirentes cootaeviftê incedere nodo» cum tarro. Quod ex vifioribus qnorundam ex eb profethim poto qui ttao hominibus peccata confitentibus ponttenriam indicebant. Videbantur
enim fibi incenium iftiufmodi homines multum
tapers fi extraordinariam ponitenrihm , quam­
vis ridiculam,excogitaftênt. Ineunte feculo deci­
mo quarto mulien cuidam libidinota inter en­
têta injustam eft uti quadraginta iiehu per
communia fora nuio corpore ab ufque ai umlilicnm inceient . ceiulom fui ieliSi cenfrriptam
itftrrtt in eapittmanifefti, ut legitur in Forma ·

latio Pcsmcentiari* Romanx Mf in Bibliotheca
"Îjr bauua ] Lib. 6. cap. »1 j. Ut armilla &

'T>'

np9

Stephani Baluzii Notæ

Vide VoiGum in Libro fecundo de vitiis
ferments pag. 18*.
Piadombt ] In Codtce Remenfi, Divionenfi.
cip »·
Pitbœano , de Pâdûenii Iqgitar acceptât.
P*r r··.
Dt vagi* fbrigrin» j id eft . de nudis cum
<ep‘*
fenro, qui dicunt fe dad panirenùà ite vagantes,
ut difttun eft paulb antè.
JbJ. c·»». ViciM nostram ] In uno codice Vaticano,
in uno Sangallenfi, dé in Camberonenfi, Iroitur
jedkinm ne^rwn. InColbertino.Thuano, Normannico, Rivipuilenfi, dc in altero Sangalleafi,
JadicutM vtfirum.
Ibid. c. »4.
Ut poa titsk ] Hcc daufula non estattn Co­
dice Palatino, h&etenfi, Remenfi, Bellovacenfi ,
Divionenfi, Thuano, Parifienfi, Tiliano. Deeft
etiam in ediriooe Bafiïeenfi.
Ibid c. sa
homicidiis pactu ] Caput iftud aliqui
‘
oui indiget, qubd ita Conceptum fit ut primi
fronte hesc agi videatur de pulvere mortali cujus
vi perpetrate fint hominum mones. Atqu rob
eam caufam vir dodhflimus exillitnavit vocem
erepftr, que paulb phft ifthic legitur , idem hoc
loco valere ac vocem per. Aliter tamen fe res ha­
bet. Armo dcccx. magna, ut Eginhardu* docet,
boum mortal ita* fuit in regno Francorum. Fami
vulgatum eft eam cladem ortam eie ex pulvere
venenaro quem nonnulli homines fpargebant
per campos dc montes , prata de fiances. Hinc
commotum vulgus, boum jaâuram ulturum ,
frsüt in fiifpeâvs criminis. Plunmi exfi , alii
diverfu fitppuciis necati funt. Homicidia itaque
patrata funt proptet pulverem mortalem , qux
caufa dc occano rait homicidiorum , non verb
pet pulverem , cùm conftet nullum aliud animahuœ tentu quàm boum hac cals micare affoAum fuiflê. Auâor iftius noftt* interpretatio­
nis eft Agobardu* Archiepifcopus Lugdunenfis
in libro de grandine dc tomentis cap. 16. Anti
Am paucas aaaat d^eascMM tfi quedem JhUitia , cùm efts »»ntlitu beem , tu dicerent Grimoldum Deceas Btntvtnterum tranfimfiffi horniRet eum pulverihus fuot j^aegtrenc ptr tempts
& motuts, prate & futtts , ti qebd tjfet uumiTom.

L

brunie.

nt.

ιχοο

Livtrico ] Alibi Liutrigo. In Codice Thuano Tou. I.
A· in uno Sangallenfi » Liusfrido.
w·
Hsiminvs bt Manoaldvs]five Monoaldus ,
Fu- n*
ut alibi legitur. lidem fixtams fimt qui inter ta,'p
Miftbs dominicos nominantur UK a. cap. a J.

In Codice Belbvac. FtfiaUsut.
] Odo fequentes verfus
defimt in Libro Bellovacenfi, pro quibus ifta ibi
dem leguntur.
Fiscalis ]

Hlvdouvicqs bmim

Pag. sor.

Lothorim priiuhm rtgteet firütai minet.

Ariuau atnoris iacoU fidat ooot.

Rim Wadetnitat hero» Mtai dt boor» gemi
loftret, itftfni efem eaUatorrit.

Tum Xaredw , can fiteitt geaeoeit emuta t
Galioram catae ordium mpae domat.

Ub uoe <pû fota reueat loeapmtUuo apeio
Hufirimutfcnpta .feoper bhub fii.

Ih momini domini ] Daniel Papebrochius in
prolegomenis ad tomum fecundum Aprilis pag.
7. hxc aAa abotninarur quia Principem Laicum
faciunt conventu ocdefianico poefidere, adebqne
pro genuinis ea non vult agnofeere, Baroniutn
etiam redarguens qubd illa non fiais fevero exa­
mine ponderaverit cùm in Annales fuoa referret.
Hxc iunt verba Papebrochii : Cùm h«c ternie

txttdam pottflattm fiodertm. fr Priciptm Leicum faciant com tutui tccltfiaflico prefidtrt tapie ordtnart fte difiiplmem &* ctrrtBitntm
Cleri et Meeethesds emteertumt, ahfit tu ea haAramus pro gmuixis. Et pauib pbft : Extant te
ftidtm m vulgetis Coecdionm CoUtAioaibus,
equi at alia fpurie naa patua .jiùfiptt Atuulihus haud isusgua Baronitu cenfuit. Sed, quod
filvd tan:i Scripierts revertesU ditium jit, fivtrsori fiserasu sxaasiM pmsdaraeda, nec propter
eam qtum prefinsst fittiam tttslitdtss fiatim ncipueda. Sed fasse Papebrochii argumenta adeb

nullius momenti funt « fupervacaneum exiftimem his refellendis occupari. Ulnd tancùm di­
cam , nemini haâenùs ante ipfum in mentem re­
nifle ea aâa, qax in multis vttuftiffimis libris ac
Bibliothecis reperiuncur, ac toc feculorum reve­
rentia & ufu celobraca fuerusu, efle fidfis ac fuppoficicia. Nam qubd ea vir Clariffimus rojicitquM
Princeps Laicus ecdefiaftko conventui potfedifle
heic narratur ac decreta condidilTe de emendanda
vita Clericorum ac Monachorum, fi fcmel ifta
difputandi ratio permifla fuerit, certum eft plu­
re* ConftiturionesEcdefiafticas qux veraftis tem­
Pnt 77^ Aut ad crvcsm j Hxc ison habentur in Co- poribus edttx fuerunt cafuras, cùm conftet Prin­
·** »♦·
dice Palatino, neque in Metenfi. Vide fuprà in cipe* olim pexfuifle per finnetipfix pluribus con­
Notis ad caput ica. Libri pnmi.
ventibus ecdefiaftici* , pluribus etiam per fuos
& vino Moc noluirit] Heroldus edidit va­ gloriofiflimos Judices five Legatos.
luerit. Quam IcAionem ei quam nos minuimus
Missu* S. Ρχτχι ] id eft, Legatus apoftolics
perferant Velferus 3c Grcueras. Hxc fient iftius
verba lib. a. de cruce cap. ai. Edidit quidem Sedis Ôc Zacharix Pipet. Hic erat mos loquendi
Pitheus , Si verb hoc noluerit. Stramen ego per illas tempeftare*. Hincmarus epift. 41. ad
eunt Ytlfiro in Heroidem, dt cetere Pitheo mul­ Hadrianum Papam : Mijfis vtfirot , Panium
tis modis dsligttuid inferiorem, Ut fitm proruor. fiiltcet & Lrneem vtaenthdes Epifitpet. Idem
Fruûrà. Nam dc fenfus huic leAioni repugnat , apud Rodoardum lib. j. cap. si. feribit Luitdc omnia vetera exemplaria confirmant coitionem beno Moguntino Anriftiri , exhortMSut Lesteras
Pirhoanam.
& Miffitm Pupe btiugni fifripiat. Concilium
apud
cut Chrtfiinnifiimo Imperatori Carolo, & dt ipfi
fparfi pulvere mori baver. Prtpttr quam caufam
multat eompnhtnfit audivimus & vidimus , &*
elifeer octifis , plerofqut autem afsros tubulis
in Jlunun projeSos atque eecetos. Et, quod mirsuu valdl tfi , comprehtnfi, ipfi advtrsim fi
dsctbasu tefiimoeium Ubere fi tidtm pulvtrtm &
Jpargert. Et infed : Ntc rationabiliter ptnfibans
undi fieri pqfet tatis pulvis dt pio fili boves mtrtremur , non cetera animalia.

P<C· ·’♦-

1ZOI

ad Libros Capitularium.

TVm. L apud Althrim apud Rurchardom lib. n. cap. 61.

frtfttu vidtlbcm Domni hhuM PtftAftm·
fati» fanBa Ortesfit Ecclfia Petro vesmsabilc
E/faft' Et irauJb poft t «m dtmhmfrfau
Petri i Domni hknuu Papa Nfa
proferent Ounai Ac.Uem lib. i. capt p. /«tarduit eis PtnifaSi Pttn b Papa MlSu.
Ito Canxmnfie epift. i j>. ad Richardum Emico*

pnm Albanenfism

A apoAoiice

Sedis ia Gallia

Legatum : Debitorfum huafai Atomum Eccle­
fia » quantum esdparvitatem meam pertinet, providtrt : cujusfi non honoro Mijfam, non vidtor
honorare mittentem.
Unum vat ouoe Enscosos ] Antei legeba­

tur Presbyteros. Emendatum eft aoAoritate vete­
rum exemplamm. Fatendum tamen eft ia Codice
Tiliano & in Trocanfi fcripeum efle Presbyteros.
Vagationbs cum canibus ] Vide Notas ad
Agobardum , peg. Ia. A Petrum Ble&nfan,
epift. 0.& <1.
Pag.*··* Confisionum Dium bt suos] Alia eft le&o
veterum Codicum Nomannici, Cambetoncniis, Tiliani, Sangallenfis, A Tcocenfis, in qui­
bus feripeum eft i Coafefibrum Domini , 6f
fisos. Quam le&ionem retinuerunt Tilius & Pe­
trus Pitheus. At in Codice Colbenino 8c in Ri­
vipullenfi, tùm etiam in fecunda editione Pithccana legitur Conftfforum Doua , fi faos. Que eft
fincera le&o. Errat ortus ex eo qubd veteres Li­
brarii vocem Deum fie fcribebànt per abbceviarionem dm. es quo noftcd abi effecerunt dii,
id eft , domini. Simue omninb mendum extat
apud Pfimdoplaoram in Querolo ; ubi ad cum
locum feqtumosr atque obfervmu uaici panem
donum Pitheus manu tui adnocavit in veteri Co­
dice feripeum ede pastam dm, quod ipfe reâê in­
terpretatur puta Deum. Ttanfcribo enim ipfa
verae ex Libro edito qui fiiit ejufdem Pithei, in
cujus margine vir dariffinus emendationes pofuit ex veteri exemplari M£ ic Notulas edam
fuas adjecit. Alterum quoquè ejufdem comedis
exemplar editum habeo manu Petri Daniebs no­
tatum, in quo ille ad hunc locum adnocavit legen­
dum effe pattern Deum, A de Euchariftia intelligendum apenè pronuntiat.
p«f. s»*
Paorrsn immincntia bslla ] Infiri lib. j.
c·*· ·'
gap. j j j. Lua fibi b nobispnpur aliquam neeeÿùétem cuutejfa. Hincmarus apud Flodoardum
lib. j. cap. to. Abbttpcnurt quoquè Lothario
practpàenis imperialis auBoritatemfuper quibqfdem rebus obtinuit qua tempore Karoli lap occofient medium bstervestienuhPemmfifuntefirada
Etdfa 6r publicis tfibutfabaSa. Praceptum Ka­

roli Regis Burgundic odxum in ton» duodecimo
Spicilegii Dacneriani w. i ap. fad not pofimodhmpro quadam aecefiuate illas in beneficium
senaienauu.
Pscumia commodata] Ita Codex SanealJcnfii, Nocmannicus, Camberaoenfis, Colberrinus. Rivipullenfis habet accoauuodata.Ttecnafis A Tilianus , commendata. Marea lib. i. hifeoruc Reneam, cap al. f. t j. perfert hanc ul­
timam io&ooem. Pneftat ejus verba referre.

Filfieau in TraBatu de querela veteris Ecclefia
Gallicana hic agi putat de pecunia numerata. Ia
quo egregia faUuur. Pcunia pro bonis EcclfiaTetn. IL

uox

fiteis 4 ut capite primo prioris Sytcd LAptin. if
ZiA. 6. Capbudat'mm tit. jar. Quod probatur ex
notura coturaBds precarii ; qui alius fi b contra&t mutui , & pertinet ad immobilia. Qub tendant
etiam verba Canonis : Ecclefia teveftua fit cum
propria pecunia. Iteqd non erat qubd in editio­
ne Costaliorum falücitaretur leBio fia , pecunia
commendata. Commendare enim apud auSores
fiins focali idem fanat ac in beneficium dart.

TvU. L

PAvraaTATSM non sati Απτό a] Statuta An­
tiqua Monafterii Corbeienfis edita in tomo
quam Spicilegii Dscheriani pag. 19. ita ut nec
penuriam patiantur nec aliqua juperfiuitate dfitndantur.
DtcaaviMus quoque j Vide infid lib. 6.

cap. esa.
S: quis ΒΑ»τΊχΑτυι] Rhabanus in epiftola
ad Reginbaldum tomo vm. Conciliorum pag.
1I49. cap. 6. De illo verb qui Presbyterum fe

,,T·

efiefiutrit, cim uoa effet ordinattu , & baptifmi ifidum exercuit 4 requirendum fi utrbm
ipfe bapeiqpuu baptiqatus effet, A «mias m no­
mine fanBa Trinitatis fub trina mefione baptiqmmt. Q**dfi iut ent, non fi 'tterbm bapeiqandur tfodperimpofitionem mouds epfcopolis
& untHontm facri duifmatis id quod fallam efi
coafirmaudum. Homiba incerti audboris in die

Pentocoftes manuferipta in vetuftdfimo Codice
Ecdefi* Lugdunenfis ; Sive enim facinorofat
quifaue Presbyter eut Diaconat boptiqevtrit,
fac hareticu»tfive fcifmaticus , fi rtBb bopti^averie in nominefonBe Trinitatis t ille qui tta bap
trqatut efi non valet iterim Λ bonis Catholicis re­
baptizari, ne confeffio vel invocatio tanti nom<nis videatur adnulleri. Hfiforti hoc evenerit ut
ignoretur utrum ille qtu venit ad fontem bapti\aats fittrit annon. Quodfolet evenire de infantibut qui proicitmtm d matribut in triviis aut in
efiiit demorum »6dt illis qui revertuntur dc cap­
tivitate, quorum matres pugnantes captivatafunt
à Paganis. Ifiitalet fipropter ignorantiam rebaptiqM fuerint, pro uno baptifmatt habebitur eo­
rum isptifmus.

Saaeius ] Jam monuimus in Noris ad Gra­
tianum peg. 471. videri heic legendum cfie Stephanat, ita ut hxc Conftitutio referenda fit ad
Stephanum fecundum. Nam quis es ifte Sergius
’sancta Tarurras ] Concilium Sueffionenfe
Π. adt ifacrombapcffma, quod'm nominafan8a
Trinitatit perfaBxm fi.

iMBOsmouB manus indigbt] Vide Epifto­
lam fânâi Leonia ad Rufticum cap. 11. A Burchardom lik 4. cap. 4t.
- S «.v,‘J Y* %■*
“>*<· r·
m Noos ad Capitula Karah M. excerpes ex Lage
Longobardorum cap. 4I.
Matnîma m

son. aut confia.

] Hinc col-

&**·«·►

Bgi pofife videtur hanc confuetudinem tùm fuifiê
in Ecdcfiis noftris nt non iidem patrini, non
exdem matrinc edênt in bagrifino A in confir­
matione. Alioqui fiiperffua eftêt ifta matrinarum
diftinâio.
Pxa viABUM o. Racis j Conftitutio Pippini Put »*··
de Letaniis faciendis : Sic povidere faciatis cs*"*
fit ordinare de verb· nefiro. Inftà cap. 19I. hu-

Glll

Stephani Baluzii Notæ

no;
ΤβΜ-L

fus Libri 9c Addit. IV. cap. t )i. fiatitfaif·
tu uutrcunauru it verfto s^Bv.Vetbua tro­
qué Rana hric figuificat anftncKatcm, volunrotern, jaflTum. Hiacmaxua «gift. jq-perforcera*
ό>>cr verbum Refit. Capitular* da villis Karoli
M. cap $ $. *^f«c nd veriMB no/trima fthtaf.
£t cap 47. dr noftro verbo eu aBauidfacere prnceperint. Ludovicus Pius in epiftola ad G. Comi­
tem i qua eft dedtua nona inter Epiftola* Einhar·
di : Quicquid tile tibi dt verbo noftro fimul not
alii» Comitibus & dc Filibus nojbis edfaciendum
injunxerit. Hincmarus spud Fiodoardum lib· $.
cap a $. dt pao ex verba Refit mandat ut cum
vet ad habitandum rxftdariter inter ipfot reci­
piant. Et cap aS· «·* Vtrbo Dei & fuo atque ex
banno Refit ad tandem Synodum convenire ju­
beant. Alibi fermo Regis fignificat mundebur-

dem, id eft , tuitionem & driënfionem, ut notat
Janus i Cofta in Commentario ad Novellam ter­
dam Juftiniani de numero Clericorum Ecclefix
Coaftandnopolitanz. Lex Ripuariorum . tit. j j.
c. J· Si mit infcnuam putllam vtl mulierem qud
'ut verbo Refit vel etxlqfiqftica eft. Lex Salica tit.
14. rap f. Si verb petila qua trahitur ia verbo

Refit fuerit.

] id eft , in Synodo Vcmenfi ,
qux fuperiore anno congregata fuerat.
Ad

vsknom

1204

Comato ] Hae eft le&o veteran Ldxoran
Sanpllmdis , BeUoramdis, TiEani, Cofcerrini, KivipuUqpEc. Capitulare anni occivn. ex
quo caput iftud fumptùm eft, tùm edam Code
Notmannicua habent commeatu, Teecenfis , Re­
gius » Camberooenfis, Palatinos, Colberrinue
meus, licentia. Sic edam Regino > Burchardus,
Ivo, 9c Gradatus. Vide Notas ad Gratianum
f*g· 550·

St vimina ] Burchardus caput iftud tribuit
Concilio Vermerienfi, cùm tamen fumptum fit
ex Compendienfi.
Habiat bom] Burchardus heic addit t euia
omnes unum patrem habemut io coût- Sed hxc
addirio fuperflua eft 9c inepta in hoc loco.
Burchardum Grarianua deficnpfit. Item Ivo par.
S. cap. 16$. Sed idem cap <a. hanc daufuiam
non habet, quia tùm caput iftud repetiit ex Libro
quinto Capitularium.
Acciraai aliam. ] In excerptis ex Collec­
tione Benedidi Levies que extant in vetuftiÆmo Codice M£ Bibliotheca Thuanx ita legi­
tur : accipere aliam , fi abfque ejut confcientia
faBum fuerit illud adulterium , fxfi ab ea aiftinuit poftquém rcfccyit. Nam cum illa reconciliari
non poteft.

NOTÆ AD ISTAM APPENDICEM.
tiam , itmtit, fi£am vefimm ia ceajufie oetifia , trvaI ABSQVI 1JUS conscuntia] Hinc colligi po­
bit meuififii commua m eem fimtper aau bâton ternam
teft reperto* fuiffe interdùm eunto» adeb perdeoe
bc impudences m uxore* fuas ad adulterium aut cogéraitficut borna debet tenere ficum Âgitimam curarem. 9 mmqcmm eam dimittam . cÂm vivere, mfi-propter cucuciom
aut finderent, quemadmodùm aatiquitd* quidam pa­
miam ipfa mibi faciat , 9 ipfa cucmia mibifit probata
tre» tilia» fua* proftituebant in lupanaribus, ut patet ex
b me Itgaliter 9 manififii comrMa , 9 non fic J-tcia per
titulo Codicis Theodofiani de lenonibus. Maritorum
meum ^fmfitm, nec per mmrnt codUium , uec permamfia.
rttorum infiunem dementiam repreflic Lratprandu* Rex
Longobardorum anno vigefimo primo regni fui his
bilimenmm. Dubitatum valdd fuit olnn an marito qui
tuorem dimifilTet propter adulterium, liceret aliam
vecbu : Si foi* dixerit sexjugi fic* . mulam licentiam
ducere, aediverix in hoc fûêro veterum fentent»».
daado , vade 9 concumbe cum teli homine, aut fi dixerit
Quidam patlnmt hcuifTe in Francia per hoc caput.
ed hominem : Kexi 9 fies eam malien mea cornu <ammfxrianMM . 9 teh malum fe3unfieerit, 6' confia probata
RtcoNciuA*.! non POTSST1 Negatio tollenda
9c. Vide reliqua in Libro primo Legis Longobardo­
videtur ab hoc loco, ut fenfm fit ncere marito adhxrum, tit. j2. cap. 6. Extant apud me ubulx matrimo­
rete
uxori fu* adnker*. Caput tox. Codici* Canonum
nii miti inter Raimundum Comitem Paliarienfem &
Ecclefix African* : Placuit m feamddm evangtlicam 9
Valentiam tiliam Amaldi Mironis & Arfindis ejus uxo­
mofioScam dcfcipHoom neque dimijfiu ab uxore, neque diris , in quibus Raimundu* promittit fe fponfam fuam.
mifo h marite , alteri coafiotfatur, fed itu moneant, aat
qux mox uxor fututa erat, nonquâm aimidunrm nie
fibimet rmoocUienur. Vide inii lib. 6. cap. 87. 9 Kb. 7.
propter adulterium , unmd nec propter hanc quoqud
cap. }8i. Vide etiam Hincmaram, epift. $7. cap. I.
caufam fi cumeju» confcientia faftum fuerit. Veux-

S

Ibid.c· ··.

Pag. i|«.

“·>■ **·

Sscvlaxia vtGOTiAJ Ita omninb feriptum Hincmarus apod Fiodoardum lib. $. cap. xd. ία
eft in veteribus Libris. Et tamen legendum eft EpiftokadTheodulfumComitem : Centri omne»
Lefts tcclqfiafttcum mixifterium homo leucusnfurfecelaria judicia, ut patet ex Canone nono Sy­
nodi Chalcedonenfis, ex quo caput iftud fump­ pqfti, 9 tlctmojynam', id tft, mfericonUampau­
tum eft. Eadem medicina adhibenda eft capiti perum , ac per hoc Deum , qui mifericordia mife·
rarum tft, ficut Judat proditor , vendidiftL Con­
tertio Libri feptimi.
Missiucokdjam ] id eft , eleemofynam. San- cilium Vafenfe 1. cap. p. pro ipforum datem dio­
aus Fulgentius Epifcopus Rufpenfis in Libro de rum mfericordia.
Cluucum riKMAxiai ofomtst. 1 VideNoi B*d.e< »».
Trinitate pag. 16 j. in editione Sirmondi : Nam
api fibi peexata imptuii vidtxtxr commiture dbm ta* ad Epiftolam 29. Lupi Ferrariends.
CoMpiTiNTiM mon.BxoviD.] Hanc ConftiPag.·»,
Jortafti aliquot eltemofynat 'ut pauperet faciunt,
multbm falluntur. Nefcuutt utim qubd oput mi­ turionem Joacbinus Vadtanus tribuit Karolo M.
**’
fericordia prunàm fit feipfum Deo ofterre & fic lib. i. de Collegiis Monaftetiifque Germani*
m alio mifitricardiam facere. Erfb facienda funt veteribus pag. xj. Karolo Mapno placuit ut
eleemofyne ; fed antè funt vitia rdinquenda. D. Epifeopi veteri more competentem MonaftcrioPetrus Chryiblogiu ramone $4. Audeo dicere, rum curam furerent , centré autem Monachi
qui de fraude Deo oftert, cumulat crimina , non horum dillo 'audientet effent. Repetitur autem
emundat : quia Dcut in tali munere cxtdriat fuo­ hoc caput iofri lib. 7. cap. 18.
rum pauperum Λ non miftncordiat t intuttur.
Qu alis ad accusations* ] Hinc- Pag o·*

iiof

ad Libros Capitularia.

uo<5*

mama apud Flodoardum lib. j. cap. al. feribens illius Poecepto quod emt in Notis ad Bibliothe­ Tou. L
ad Sigloaithun Atchiprerisyterum : Nmi/ùciw cam Cluniaccnfem. Karolus Calvus confirmavit
«mm άβαη accufitorlheu tr ttfttim gtudei per- commutationem feriam inter Abbatem FoifeJouta ad accapuiMMi Prtfiyteri vcl ad teftuno^ tenfem S: Abbatem Latiniafenfem. item com­
nmm fuper «mm facri Canonei recipi non per­
mutationem inter Etchenradum Epifcopum Pamittunt.
nlienfem & Eginardum Abbatem Foftatenfcm.
Eumm.o Lsonis Pafx ] Vide Burchatdum idem confirmavit commutationem quam Hjrlib. t. cap. 198. a jo. & lib. a. cap. 184.
mintrudis Ropna & Abbarifi Kalenfis fccciar
Pag- »>·· . Qui dvod. p. i. pvm. habuit. ] Huc addita cum eodem Ainardo Abbate FoCuenfi. Confir­
c«p. »*■
funt anrioritate aliquot veterum exemplarium, mavit poneret permutationes feria* inter HerSanè fimfus integer non eft abfque ilia claufula. puiniun Epifcopum Silvanerienfem dc GodeftiConfirmant autan banc leriionem Hincmarus, dum Abbatem roflâreufem. Karlomannus, Lu­
liaacns, & Ivo,
dovici Balbi filius, confirmavit, anno occclxxx.
Vu. 10 amfuus] Hincmarus apud Flodoar- commutationem feriam inter Geilonem , Epif­
dum lib. j.cap. 1$. Anfilma illuftri vin pro yuo- copum Lingouenfem & Baldricum FidelemRcgis,
dam Prtjhyttn outtn apudfi accufavarat, fed ad ut patet ex ejus Pnecepto, quod PeOrdus edidit
dentminatum placitem Ma ventral , Juaificant in monumentis Hiftotiz Burgundicac, pag. 1 $ 8.
purificaffe hune Prtfiyterum Canonici Je ipfum à
Imbationaiilis DissotvAitTca ] Lotharit s
crimine cerem Afiju ipjùu Anfilmi ia eû^peRn Rex Auftrafin five Lotharingix Remigio Lugduplurimorum ram CUriconm faim Loicorum, nenfi Arcbiepifcopo rellituit res quafdam anno
non tamen mfijfi. fuit aec deluerit, ia Sacra­ occcux. quas pet iorationabilem dc iniquam
commutationem amiierar, tamenctfi commuiamentum plure1 Sacerdotii ipfiui tefiti,
Puuoatvm Eccissim kbddat ] Hincmarus tio confirmata fuifict à Lothario Imperatore pa­
ibidem cap. al. Placstem rid«M Prefiytero de­ tre Lotharii j ut patet ex ejus Prxcepto, quod
nuntiatur ad triginta dits , ar ira prnparatu» editum eft in tomo duodecimo Spicilegii Daventât fut fi vd Canonici purifiett vd con­ cheriani pag. 1 j*.
Ριβ·s«i.
Sacbamintamo Ί In quibufiiam Codicibi s
credat.
car·**·.
jbid. c. », Comitxs Mimistum ) Vide fuprà lib. a. cap. ri heic 6c alibi infta legitur Jacrtmtiuerit. In
tomo tertio Spicilegii Dacheriani peg. 141.
a j. Sc infrà cap. 17 j. iftius libri.
feriptum eft Anfegifum Abbatem Fonamellcnpu. tirStatutum bst] Vide inftà lib. t. cap. jotf.
fem , inter arteros librae quos Flaviacenfi Mo*
i*Fut-sj·· CoNcruUM Episcopi ] Sic tùm vocabant Sy- nafteno dedit, dedifie facramtuuria volumina
csp. ·«.
nodum quam nos hodiè dicimus Diocefanam. duo. Credunt pleriqoeSactainentarium idem cfie
In como primo Analoriorum Joannis Mabillonii cum Libra fecramentotum. Sed Hugo Menatdus
pac· jly. extat titulos Capitulorum Synodaiium in Notis ad Librum ferramentorum pag. 8$.
Hudegarii Epifeopi Mddenfis, in quo feriptum exiftimat diftinriionem efle inter hrc duo, eo
eft cum convocafie Caucdium Sacerdotum fit* araumento qubd cftm in ipfi» ferramentorum
Diuctju apud Ecclefiam fantia Celinin. Vide Leto pac. <4. Sacramemarium citetur, mamCapitula Herardi Atchiepsfeopi Torooenfis cap. feftum eft fecnunentarium à Libro Sacramento­
rum diftingui. Attamen hcc res non adeo ma. fTi
St Qurs PaxsiTTia ] Borchardm capot iftud nifefta eft qum adhuc plurimum habeat difficul­
in epitomen contaaxk dr Toletano Concilio tri­ tatis; ac nifi res aperads elufeefeat, non admo*
buit. Sed Loaife mlmc illud agpofeere wo legi­ dùm conftabit fecramentotum Librum efie divertimo Camae Toletano, At inter foppoutirios re- firm à Libra fecramentario. In capite fenè quod
pofuic. Barrhardum facutus eft Ivo.
heic amlieaiuiiim fefeauimus dubitari non noF»t ·«·.
Ubicumqui commutationis] Ad hoc m teft quin per otanoaesqmt tn Sacnunentano ad
<·*■ “* commutariones de trims Ecclefiarum valerent, danaam ponitentiam continentur, inteUigantur
Dccedâria erat interventio aurioritaris regie, ut ee orationes qun in Libra fecramesuocum legun­
docent KaroliCalvi Capitula tit. xxxvn. cap. d. tur pag. st 5. m edirioM ejufiiem Menardi. Ibi­
9t vetus Charta Monafterii Conchonfis data ro­ dem ri infrà lib. 7. cap. sox. tecoociliatio ptrgnante Ludovico Pio. Flodoardm lib. j.cap. 10. nirencium fieri jubetur fictu in Satrautntaria
loquens de Hinanara i Ra «tiant neniudUi uatiiutv , id eft, fecunddm Formulam qux
Epifctpii , terror fallat ttpn mancipia, cum extat in eodem Libro iacnunemoram pag. 116.
diverju ptrfimit ad iacramnMm Ecdtfiu pro Infrà in eodem libra feptimo capite 179. & J89.
partu* tpporunitnu commutavit. Sed & Pra­ metirio fit beoediriioais nuptiarum quae in Saeopta rtgdia fiçar finr&tu earum rerum cohum- mmentario cootinetitt. Huc verb beuediriio ab
MriMiius tidnort atravh. Ludovic» Pius con­ HugoM Menardo odita eft peg. a 8 i. ex Codice
firmavit mmranrarinnsm feriam ineat Flodega- Ramcnfi. Undè colligi pode puto Librum fecrarusm Enifeppom Andogavenfem Ac Winoeran- memoram non efle diverfiim à Libro fiuramendum. idem confirmavit commutationem feriam cario. In vetuftUSmo Ac degantiflimo Codice Biinter Smaragdum Abbatem feorii Michaelis Vir- bliotbecx Colbcrrinx literis aureis fcripeo Liber
dunenfis, 8c <mo£dam homines qui nominantur in fectamentorum habet hunc titulum. In immum
tomo fecundo Anatariorum Domini Joannis Dti- Incipit Lihcr jacramcntoenm dt cuculo anni
Mabillonii pag. 40ά. Item commotarionem de d Γαηβο Gregorio Papa Romano tdùtu gualittr
villa Cluniae» feriam ab Hildebaldo Epifcopo Mifa Romana celdratm. Vide Notas ad Ago*
Marifeonenfi cum W'arino Comite, m patet ex bardum peg. 90.
L

Terne II.

Stephani Baluzii Notæ
Vxivusam comm. Ecci.su am] In

Concilio
ipG» legitur, tmiverfa Ecelefin neverit. Sed nof­
tri leftso, qun apud Ditmyfinm Quoquè dc Ifidoram extat, videtur effe fincenoc. Vide Gratia­
num xtf. q. d. cap. 14 Ertfiyter.
Antb Assidam ] Vir danffimus Carolus Dufrcfniu* in Commentatio ad Paulum Silcntiatium
peg. $ j?. ait fibi videri hunc locum intelligendum ede de ahfide narthecis, ubi confifteoant
t
pccnitante*
, non verb de_ abfida feu concha altaris. De abfida pocrb ride Rofareydnm in Ono-’
tnaftko ad rica* Patrum & Notat ad Rcginonem
ibid, c u,·

• V arisTOLA ] H*c eft fincera ledio iftius
loci, quam & fer fus indicabat & audorira* vetuftx Coüeâionis Canonum qux edita eft in
como undecimo Spicilegii Dacneriani. In fupenonbus editionibus & in veteribus libris legitur.
£xempler. Quod mendum faille prodivè dica­
mur ad caput 461 : libri feptimi.
Placuit hi* qvi ] Hoc caput videtor efle
fumptum ex tertio Canone Arauficano, additis
nihilominùs quibufdam daufulis ex Canone
quattoConciiii Carthagineniis fecundi 8c ex Ca­
none i 1. Concilii Carthagineniis III.
Officium Eccusi^ 1 ία veteres Libri & edi­
tione*. Puto tamen legioebeie ofiuan. Vide infrà,
cap. iji. hujus libri.
SoreasTiTiav* ] In Codice Sangallenfi legitur
fapprefiiku, in Camberonenfi fueprefiibxt, in
Nonnannico prefiiku. Sic olim feribebant cùm
de fuperftitiba* mcelligarcnt. Vide Nota* ad Gra­
tianum pag. jaa.
Magnum dum ] id eft, diem Pafchatis, nt
explicat Hernicus Spelmannu*. Procevangelium
D. Jaoobi : Ifenit entem diu Domini me^nn,
dixit Jvditli enciUe r/its .■ Qnenfyut tendem
effliget «niNumi nem t Non Ucet tiU Ingere.
eme diu Demini megne eft. Heic tamen magnus

dies non fignificar diem Pafchatis, fed fênam
quinam fanâ* Hebdomad* , qui penitences
reconciliabantur. CapitulaHerardi.Archicpifia»piTuronenfis, cap. 14 in die megnoir Cnee reAlibi dies magnus intelligitnr de die
in quo fiet judicium univerfale. Karolus M. in
epiltola ad Elipendum & extero* Epifcopo* Hifpatux orat uc Deus illos in die megno entd confpeBnm gloria fax gloriefot ften concedat.
Omnia

necessaxia]

cap. 5. Saxi ««

ConciliumTrolleianum

elle Monecbit evegendi vel de
teiiiut prefamendi ouippiem deter occefio , provtdeent Abbetu vel Frepofiti Monefitriorvm nt
ftetutdim good temporit vit loci fert pofflbiliuu .
omnia illit in viBualibet & vefiibnt nectfiarie »
fient regnie eracepit, opportnni minifirtptnr. Ve­

tus atkbor Hiftocue T revitenfis in romo xn.
c ilecu Dachetiampag. 147. Æftintonamencgêbd
Eptjcoporxm dl fammam Deo famulantihu diiigentiam adhibere. ntceffltria minifirendo i nt
dam pre necejitriit conquirendit negotuntnr , d
fanSo propofito difetdere compellentur.
Necfssaxia] id eft, equa, molendinum, her*
tut, piftrinnm . vel anet diverfa intri Monafte­
rium exerceantur, ut heic legitur in Regula fandi
Benedidi.
Vu Clericis

] Hxc verba non extant in

uo8

Régula fiuafti Bemdiâi, dc addita fum propret
Canonicos, m teâè obfavat Hugo Menardus in
Noci* adConcordiam Regularum nag. io $4.
Pxovidiant ] Hum locum uc expofuit is
qui Statuta coUegic que &nâo Bonifacio tri­
buuntur in tomo nono Spicilegii Dacherian*
pag. 64. cap. 1 a. Ut diligenter unufauifyee Bpift
cqpiu m /im ParecUe prepidrer ut rii At—ufrcTuos MMudbenM furit, regriariur vivant (r

f»g. ·»»·

menachicd} rii enttm Canonica vita furit
6* cCXonid vtvant. Vide Capitulare prunam

anni dcccxiii. cap. 4.
PattaYTBXTi tua sigillo ] Vide caput unde­
cimum Capitulorum Presbyteri* datorum poft
Opitulare ad Sala. Vide eoam Capitulare pri­
mum anni dcccxiii. cap. 17. lib. j. Capitular,
cap. J 5. dc Addit. 111, cap. 99.
Mattricn ] Ifidorus Clarius Epifcopus Fulginas in conftuudombm Sy nodalibus anni mdl.
cap. 4. Cerper Demini honorifici atftodiatur in
pyxide munda & detenti, & and eant Wea

IUi4.t»U·

finii· fri clavi diligenter reponatur in aligne
loco eondecenti Jpecielitcr nd lue conftiiuto. Quid
fi <jm parochia Jitnt gnet nex teneant corput Do·
mini . hoc good diximtu faciant dt oleo fenBo,
br hoc maximi ne ad veneficia fofflnt auferri.
Présumant ] In Concilio texto Arelatenfi
dc in Statutis Bonifacio Archiepifcopo tributis
cap. j. additur : Genui emm facramenti tft, &
nen ad aliis nifi d Sectrdotihu contingi debet.
icaquè caput iftud fumpetun eft fimpheiter ex
Capitulari primo anni dcccxiii. quod hanc
daufidam non habet. Deeft quoquè in Concilio
Mogunùaco.
Litania majom ] Vide infri lib. 6. cap.

Indictum iijunium·] ab Epifcopo nsminhn.
Riculfas EpifcopusSueffioncnfis cap. ti.Quendè
entem vriit d noftra parvitate pel d Comminiftru
noftritiefanixm faciendum imtmgitnr .plebei «d
Ecclefiam venin regere. Indicebantur etiam
intetdùm d palatio, ut pluribus exemplis pro­
bari potiet. Capitulare Ahytonis Epifcopi Ba£leento, cap. t. HdiBum veri jejunium fitaadd
d palaris vel d demefatrit denuntiatum. ri emnibet generaliter effervetur. Torfit hic locus
dariffimum editorem iftius capiti* : qui ut fe i
difficultatibus heic occuriantimi* expediret, pu­
tavit heic pro deme legendum effio Demne , ita
nt inreiligatur Domnm Apoftolicua five Papa.
Nos fimpficifts exiftimamu* heic per vocem domo
intdhgi domum Epifcopii, in qua EpUcopus ha­
bitat , undè Jejunia indicit. Acfâuè fi looio ifta,
qua conftans eft in duobus andquiffimi* Codici­
bus manufcriptis Monafterii SamaHeofia, mutan­
da effet in Domno , non ftatim leqnertcnr expli­
candam illam eflë de Domno ApoftoEco Roma­
no. Simpliciter veram edet enfttmare per Dom­
num heic inreiligi proprium Epift
“L ’
dus lib. 1. de rnfttfurione Cfefa
Ntcnen & ilia aamiM cufiodirt
Mam-

guemgue gna communiter emnihui
tribulatione five pre gratiarum 4
Ecclefix mandat Epycoput. Qum fui cinftuutn
etgui demandata jejunia fervere neglexerit. pec­

cer. Amalarius in Libro de Ordine Anriphonani

<·► Μ»

I

1109

nor quncotrfonanttetnpori ejnmiloftjeeo; (r folt·
■uu CM & Ml caaer· par aettts prônit obftrvatur
jejunum indt&an 6r jejunium Quatuor Tempo,rM"*·

A
j'

?M s»»· Μ·μ·*α u*
cap i»· cpift.7. *»].
,

ad Libros Capitularium.

cap. 77. Ctiitgi gnefirf jSmul faq/ÏMi anvpho·

Tv-s.l.

_

obtins··]

Paacipimus ut

in

Vid· Einhardum

Eccumis

**** A<Mit utofip.kul.

1 Vide infrà

Quicunqux mmimcivm] Caput iftud fumpU>:d c. ■>»· tum eft , ut momiimmin margin·, ex canit· 4*.
Concilii Mogontiaci, n quoedam illud laudavit
Burchardus. Vid· fupei hb. 4. cap. 40. de No­
tai ad Reginonem pag. $46.
Ibid. C. 1 J». Sotva missam cantau· ] Contrà in Capitulis
Theodori Archi«pifi»pi Canruarienfis, fi tamen
Theodori funt, «did» ia tomo nono Spicilegii
Dacheriani legitur cap. 49. Pre^rrera tenu Joli
Mffam fatere ,ft nectffe eft. Vid· infri Addit. 11.
cap. 9.
Cum io sit ] Simon Goularrius in additionibus ad Catalogum teftium ventari» pag. 1015.
monet quofdam pro hit v«rbit habere communi­
cet. Deindè addit : In communione etenim myfleriorum haec verba Dominai Feb^caas, Surfum
raeda, &c. »4wd wee d Diacone &· Sacerdote
pronuntiabantur, ntridfidelium aJftattte &ftgna
facra participante. In inido divifionis qux in
Ecdenam inepfir occafione artorum Martini Lutheri , contendebant Proceftantn non debera
Millâm celebri ri nifi cùm adfunt aliqui commu­
nicante·. Ad qua Joanna· Cochlcut nfpondit
non teâè eufimi Midas propter dafa&nm com­
municandum, bc nullam taipcmm prohibere ne

fotus Sacerdos (amat Euchanftiam.
Symbolum ] Vide Concilium Cloveahovx·
cap. ».
P»g. ns.
Puertia ] Ita veteres Libri ic omnes adirio<v- ·*'< nes Capitularium. Daeft autem hxcvox in Codice
Cambmonenfi ic apud Reginonam. In prima edi­
tione Capitulorum qux cum Canonibus Concilii
Wormaaenfisedita udent legitur pMircr ιηιβι·
•err jhdranr. Pro quoCrabbus ic reliqui Coociboram Editores malè rapofoerant puntrr & iaveftigare ftudeam. Malè , inquam. Nam fecun­
dum iudwiotum ordinem print invcftigandi funt
rei, oein puniandi. Error onus aft ex prurigine
corrigandL Hinc etiam emendandum eft Conci­
liumMogundacum, tabs pariter fixiptnm eft loco
puriter. Longiùs aberratum oft in capite x>. Con­
cilii Mogunttni aunt dcccxlt». ubi ira legitut :
Ut Epifcopi mceftuqfot ptnirib iuvtfogareftu·
itui. Vocem pcirrb puriter vir darimmut Francifous de Rop· in Liera de Mifiis dominicis pag.
01. fie intelhgi pofiê exiftiffiat ut Epifcopi de­
beant inceftuofos invcftigac· abfque dilatione,
ficut Jurifconfakis paré, id eft, fine di· ic con­
dition·. Ex mimo ramen Capitulari anni occcr.
cap. id. colligi pode videtur alium rife iftius vo­
cabuli fenfum, nimirum ut Epifcopi fic punter dc
abfque perfixinarum acceptione inceftuoibt invef­
tigent & examinant, ut nec propter alicujus ami­
citiam alii relaxenrur , alii verb conftringanrur.
In vetuftiiEmo Libro facramentorum Ecclefix, ut
root, Lamovicenfis, qui nunc extat in Bibliotheca
Regia, fic legitur : Orde ad vijùandum Cr ungrn-

Βύ!. c- itt.

mo*

dmn infirmum. Anttqubm ungtatur mfumui, con ·
flitter omnimodn Deo Cr Sacerdoti fuo pnrittr
emnin peecntnJttn, G* reeenciliatÎMem ai eo per·
cipUtplena*. Eadem habentur inCodiceTiliano,

Τ·μ L

ut legttur apudHugonem MenarduminNodsad
Libram {aeramentorum p*g. j 40. Item apudMotinum in Appendice Traoatus de pcanitenda pag.
15. ubi tamen perperam editum eft periter pro
periter. Vide Nonium Marcellum.
CONTBADlCIMVt QUOQUI J HxC CqgftitUtio ’kid «· ***■
tenovata «ft in Concilio Moguntmo an. occcxlvii.
cap. jo.
St qvis viduam] caput iftud repetitur in eo- Ih d c· ><■·
dem Concilio Mogundno anni dcccxlvii. cap*»·
Duabus soaotuavs nuvsibit ] Flodoardus
lib. j. cap. 19. de epiftolii Hincmari : bent cniÜn Fratri de hotnine fù cem feadam Jemma
eoeathût & pofteà fororem ψβί» i» conjugium
àaxit. Vide infini Addit. 111. cap. 11 $.
Talss covuiATioNts ] Codex Camberonenfis ita habet :
tam injufta copulatione debet

Motkematifari, nec unquam ampliit copulari,
ftd fiA magna difirtQione feriri.
Amfuus coNiucto covuiAKt J Ita vetera
pleraque exemplaria. Editio Franafci Piriuru
Nec unquam ampliit conjugio fub augea diflrictione copulari. Quam U&onern in nullo eorum
libraram teperi quibus ufus fiim.
Fiam 1 In libro Trocenfi A in Cambctonenfi
legitur feriri.
Quaucunqusmodo) Balfiunon ad Canonem tertiam Concilii Ancyrani 1 Ferré (f Cem·
eriUM Domitum neodoram, qun diSn eft Im­

M ·**·
(V' ***

perial iiiiut Domui Andronici uninn, vi illitu
tyranni Andronid toufam t Confttntinopolitann
Synodal nonftvit mutare habitum, neceumCrate
Hungarut, qui hoc vehementijfimi petebat, cenjtaui, eb qubd poft ejuo viri mortem proceffijfet
totyura t etiam vi faSa effet t & in cenobuce
Monafterio vitam egiffet. Vide Capitula anni

Deem. cap. 4· A Notas ad Agobardum pag· 1 j j.
Ut Emscofi ] Caput iftud daicriprum eft in Ibid·*· ""
Concilio Moguntinoanni dcccxlvii. cap. 7. Illud
quoquè fiin&us Stephanut Huimrie Rex infé­
rait libro fecundo Decretorum iuocum cap. 1.
Viduas st omphanos j Hxc Λ rafiqua pars
iftius capiris défunt in Codic· fimfti Arnu’phi
Metenfis, in quo ifta fubftituuntur. £t Nico·
lent Papa ad locum t ita at fecundùm facrorum
Canonum fanStiouem in poeeftate Epifcopi ret
mm«s Ecclefin cenftftant, br iile fictmdùm ti­
morem Dei qnAut voluerit Er qnemodb voluerit
Hint dtfpenftt. Et in fuprafcripto libre en CanoaiM mûhritate affumptum iftud ita invenitur
Capitulum : St puis oblatd dederit, &c. ut fupri

cap. 14. hujus labci.
Et Emscopi coNsaxTitNTtt ] Ifta in diverfum mutata font in decretis Scephani Regis Hungarix . hoc modo : Confentuktefquefine Comtiet
v Judicet Prajulibui fail ad Juftittat faciendae,
juxtd precepta Legit divinat,

PaasarTaai intcamcti ] Vide Canon·» Ifaa- pit- sir
ci Epifcopi Lingooeufis tit. a. cap. 1. ubi caput ta,< >M*

mi

Stephani Baluzii Notæ

iftud reâè deficribinu ex lib. 5. cap. iti. ut io
antique Codicibus. Vide etiam qu* dida funt
fupra in Nous ad caput 15. Libri quarts.
Vicidomini ] Janus A Cotta ui tinllutn $ 1.
Libri primi Decretalium peg. 19a. putat alicubi
Vicedominos eoidem eflê qui AGtccis (Ecooomi
dicuntur, alibi verb ab (Bconomis omninb feparandos efle. Ia viaSanâi Meinrrerd Epifcopi Padcrbomenfis cap. · j. legitur ipfum mori­
turum, afiito Ficedomino fit», omnia qu* in pe­
cunia vel diverfarum efcarttm copta banuit, Ecdefiis & pauperibus erogari prcceptflè. Vit da­
ri (Emus Carolus le Coince in Ànnalibusecclefiafti·
cis Francorum ad annum 77^. $. a t. putat Virodominnm in Capitulari anni dcclxxix. cap. 19.
eum efle qui alibi Vicecomes appellatur.
Ahcmidiaconi vic Aacnira. ] HeicArchidiaconus proponitur Arclupre bytero. Vide omninb Notas ad Gratianum pag 445.
Biduam as ] ui eft, jejunium duorum dierum.
Rhabamu lib. a. de inftiturione Clericorum cap.
a;. Ltgumur aliqui Sonitorum ptr btduanat ,

un

tavit , dc pro LKll ropoimt CLXIfl. Verùm Tau·*·
nec fic quoque reftitm poteft hic locus. Nam ca­
put Quicunque decimam non extat in Libro primo
Capitularium , find in Additione IV.cap 100.8c
166.

Er cunctis c. s. nostil.1 Hxc non habentur r ***-_*—'
in Libro quarto, neque inipfo Capitulari j ut verifimile fit addita fuiîiè A Beoedido Levita.
Put v knit ad nos ] Sinnondus in Nods ad b·^·1*
Capitula Karoli Calvi pag. 76 j. ait hanc Conftstunonem effe Ludovici Pii. Apud Ivonem refer­
tur fimplicitec tx libro Capitulatum.
Claustaa Mo* esita 11 j Litter* fandi Ber­
nardi Abbatis Clarcvailenfis decompofitione Hugonis Epifcopi Audfliodorenfis & willclmi Co­
mitis Niverncniis : Si aliquit Lateat dtprthtnfut
fatru in tlaujiut m lairaum», cem unaquacun·
f«« i tfit fia pr» fifiiiia fautnda Comiti rtddantr. Extrdclaufiraauttm ouicun^uLaici latranti
dtprthtnft futrtnt, (r ipfi & rtt torum Canutit
fimi.

Clausaaum oiNtar] Apud Ivonem editum
eft daufantm namini. Sed in Codice Vidoriiw
legitur ut in Capitularibus.
Qviccnqvs mora ia ] Burchardus caput Pk »«·
iftud valdèintetpolavitΛ;PioPapxtribuit,quammum Capitularis Haytonis Epifcopi Bafileenfis vis illitas non fit. Eft enim Conftitutio Ludovici
fic omnino legi in duobus antiquiuimisCodici- Pn. Hinc ergb emenda Ivonem & Gratianum.
Vide infrA Addit. IV. cap. 11«. 161.
Inu fandi Galli : Stpumi, tu fciant tempora itPaovaiA uxoas dbakucta ] Vide infrà lib.
gitime ad baptizandum in anno, id tfi .fibbato
fanSo Pa/rhe, m ille triduoua merfi» in bnpttf- 7. cap. yoy. Hincmarus apud Flodoardumlib.
nutt inutetur triduanam mortem Domini clartfi. cap. a 6. feribit Fulcrua cuidam. gui uxorem Ituud refiurrtSimu. Ubi vir dariflimus Lucas Da- gitimam inltguimd dimifirat, abtram^uttnfuptr
cherius edidit trina merfio. Redc (ânè. Nam fic duxtrat. sereni ad Jjntedum,«xcommunicatialegitur apud fanihim Gregocium lib. 1. epift. 41. nit jam in tum dat» atfua in comprovinciali Sy­
Not muem fubd ttrtib mergimur, triduana fe- nodo confirmanda pandit modum. De eju&letn
excommunicatione agit fuprà in capite x 1. ejuf­
puliurn fiacramtma fignamui ; ut dum ttrtib in­
fant «I «f·» educitur, refitrrtBio triduani tem­ dem libri.
porii exprimatur. Item inCapirulis quibas anonySins culpa intmpict a ] Extat apud Burchar
musScnproc refpondet ad interrogationes Karoli dum elegans Paulini Epifcopi AquiUientis epif­
Magni : Preptered infant ter mergitur in fiur» tola de MC argumento, qu<_perperam apud Ivo­
fantt ut fipultmtm triduanam Cbriftt trina dt- nem dc Gtadanum Stéphane V. Papc tribuitur,
mtrfio myflùi dtfignartt. Sed ego tamen puto uti diânm eft in Noris ad Gratianum pag. 547.
retinendam efle ledsonem quam proferunt vete­
Aamis di positis ] Jure enim Pontificio, tu
ra Haytonis exemplaria , cumque fortaflis ludere Juretus ait ad epiftolam 1 y 5. Ivonis, miles pmvoluiffe in antitheta tnduanx tneriionisA tridua­ nitens armis cingi vetabatur j ciratque in eam
ne refunedioois.
rem caput Admantn j ;. q. x. id eft epillolam
Comitis ioktioaes ] id eft, majores , ut
Paul ini de qua mox dicebamus.
redè explicat Hugo Menardus in Notu in Con­
Adal an do comit· palatii ] Hincmarus epift.
cordiam Regularum pag. 149. Erant enim tùm
in regno Francorum vomites majores ; ut Comes 14. cap. ia. Adalhardum finem €r fapunttm
Domni Karoli Magni bnptratorit propinquum
Arvernorum, cùm eodem tempore in pago Ar- &
Manafitrii Carotin Aibattm inter primat
vernico cflent pruttreA Comites Brivatenlis, Talamitenfis, 8c Tollornenfis. Plura exempla fi quis Confdiarut primum in adoUfitntia mea vidi ,
habere defiderar, facilè invenientur in veteribus niut Libellum d« ordine Palatii legi Gr firipfi.
Marquardus Faeheros in Originibus Palatinis
Libris & monumentis.
par. x. cap. i.ait haboifle & fragmentum iftius
Dbaumis inpaa ratsiam ] Vide fuprà lib. j.
libri, A unie adferiptum fuifle hunc titulum :
cap. 4. & infoi lib. i. cap. 171.
Di his qui nomas ] Caput iftud mutilam Orda palatii & nipttblica difpofitio qui fub I/nIM- «tp·
prratorihu
Ptptna & Karolo Francorum 'gere­
eft in antiquis exemplaribus Libri quinti Capi­
tularium. Extat integrum infrA Addit. IV. cap. batur , per Adhalardum venerabilem Abbatem
99. Cajiut autem Quiconque diurnam dividi do- literit cammendatnt ad memoriam Gr infiru^iortm faturorum. Ejus vitam fcripfir Pifchatius
Radbertus.
Gapitvlo lviiJ Hkeft le&ioomnium ve­
Si quis a mro 1 Vide Irooeui parte 1 i.cap.
terum Librorum. Tilius, cùm non animadverte­
•
* Cif· 999*
ret hoc caput eflrinutilum , numeros heic mu­

fivt ptr tridnenat .five etiam ptr totam hebdo­
madam jejunium extendere. Regino hb. 1. cap.
16,·. quit lafihut nt lingua jutru . triduani
penttenttd expietur. Obiter tnonco caput fepei-

izij

ad Libros Capitularium.

KL. cap. jij.âc liky. cap. 204.
Daosf] A4 capot iftud rsis&î;..
pexifle viderat Karalns impies in Paoeepm pro
PlACVIT VT aavaasus ]

Homo

Vide m6à bk A

jvmcit

Arnuftu Arrhispifcepo A raüqao Claro Ptovinox Narboneêfis, food oditam oft έ Catello
in libra quuxo Memoriarum hiftorixOccitanicK
pag. 771. arias vesb no· authenticum vidimus
in Archivo Archiepifœm Narbonenfis : Si ali­
qua verb peanaaonis smmu illot exorta fue­
rint t in fafuuiet Juru» Epifcoporum ve­
niant, & itode hit canonici atque legaüter judi­
centur : quia juxtàfinRionei Legummdignum eft
u hominei judicaut Dooe.
Biatoi Paosna 1 Sive Julianos Pomerius,
quam anftocsm efle bbroram de vita contem­
plativa Ac «diva Sirmondus oftendit, A cui tri­
buuntur etiam iti vecuftiflima Coile&one Ca­
nonum Andegavenfi A in amiquiditno Codice
Mf. Bibliochecx Thuanx.
Ecclssia UMVM coavut ] Inftà lib. 6. cap.
«*f* its.

404. Quod m capùt precejjit, m corpore ejut t
pod eft Ecclefia , videtur impletum. Epiftola

Epifcoporum catholicorum ad Marcellinum No­
tarium in Collatione prima Carthaginenfi cap.
it. Non eft itaquè afficite paonm* cttpat eft

Chnftm it corput Ecclefia t j'mul in Evangelio
commendatum videre & caput cancri calomniai
Judaorum ir corpui contrà criminationei kareiiccrum. Et Auguftinus in cognitione tertia cap.
2)7. A 241. Haheo caput, fid Chriftui tfi.

Vide Formulas exordfmorum A excommunica­
tionum cap. 12. pag. 66 5.
In cohfokb Diaboli ] Formula duodecima
excommunicationum : Inter adoptriot filial Dei
adnameratm , quamvii modb fihut Uiatorfi fit
imitando Diabolum.
Dv4 sont qui^m

legitur :

] In Epiftola ipfa Gelifii

Duo ^nippè feu t Imperator Augufte ,
quiton principaliter Ac. Redi. Scripta entra eft

ad Anaftafmm Imperatorem. Confirmant autem
hanc k&onem,
extero·, Hincmarus Remenfis
in Epiftola 29. A Opufculo Ai. A Patres
cilii apud fanâam M*cram habiti. Immb in Concilio Parifienfi habito
iv Comi-_____
anno occcxxrx. ( ex quo fumptum eft hoc cu­
Hue apud
it.)\ Ita vulgb legitur Ab. 1. cap. j. Duo quippi
J. Bfacn* P°M
cftteteftium ' hM Λ. Imperator Augufie ite. Sed illius Concilii
mm ·>ι · \ ·
annquimmum exemplar manuferipeum Biblio­
thecae Thnanx . quod estât in Bibliotheca Colbertina, [nunc in Bibliotheca Regia], tùm edam
omnes veteres Libri Capitularium A antique
editiones difettè feriptum habent : Due juu
peppi t mquu t Imperatricee augufta piius irc.

etiam legebat Jonas, Epifcopus Aurclianeofis , in Opiuculo dt hfituiiu Regia t cap. 1.
ut repeti in veteri Codice Aurelianenfi , cùm
tamen in editione Decberiana feriptum fit : Dee
quippi fient, Imperator Augufie, quito» , Ac.
Veteris veftigia fraudis , m Virgiiii verbis uta­
mur, vifuntur edam in excerptis è Libris Ca­
pitularium in antiquiffimo Codice Mf fandi
Arnulphi Metenfis , ubi fic legitur : Duo funt

Sk

pippi t inquit, Imperator Augufle, quibus , irc.

1214*

hanim Patre· Concilii Parifienfis, dolo malo id
fisetflè, ut pro fua vitili fulciret regnum oedefiafticum, quod tùm caput extulerat poft Karoli
M. viAodas de Longobardis A triumphos quos
Ifidocus Mercaaoc «gu de dévida vetare difcipUna. itaque fid&rius die univerfom otbetn Chriftianum, hoc eft, Ecclefiam Chrifti, diviiit in
duo fumma imperia, in auâocitatem videlicet facratam Pontificum A regalem poteftatem, quas
vocat Imperatrices anguftaa. Atque ea opinio
£aciiè pervafitper animo· hominum illius feculi,
Jam imbutoseadoârinlquam in Ecclefiam Chri­
fti invexerant fpurin veterani Pontificum Epifto*
Ix. itaquè non mubb poft editam έ Benediâo
Lcvita Colleâionom Capitularium, in qua caput
iftud retulit prout repenebatur in Concilio Parifienfi, Epifcopi Provinciarum Remenfi· A Roeo·
magcnli. è Carifint» palatio ad Ludovicum Ger­
manic Regem fcripierunt anno p c c c l v 111.
Chriftum, qui Cohis Rex fieri potuit A Sacerdos,
in coelum afeendentem, fuum regnum, id eft ,
Ecclefiam, inter pontificalem anâoritarem ftc
regiam poteftatem gubernandum dUpofuiiTe.
Hxc funt enim ipfa eorum verba in Capitulis
Karoli Calvi xxvu. cap. ij. extremo. Ea per-<
fuafio cùm deindè, ut iit, in occidentali Ec­
clefia invaluiflet, Jamque opinio de Monarchia
temporali Romam Pontificis valdè propagata
edet, rudi feculo creditum eft concertationem
qun inter Gelafium Papam A Anaftafium Impe­
ratorem fuir, de regno fuifle, illum verb aucto­
ritatem fuam fbrdtec ac ftrenuè vindicaflê ad*
vtrsùm conaras Itnpecatoris. Ne quit verb ex>
ftimarv poflit me ifta fine auAore dicere, adie­
ram verba Battholonuri Brürienfis, qui in cap.
Duofiuat dift. 9A. ita loquitur : Gelqfiat Papa &
Anafitffiui Imperator contendetouit dt preemi·
ne:tia uniui ad alterum if dtpraemittentia dig­
nitatum. Sed Gtl^fiut oftendit hic quad au3o~
ritaspontificafe longé major eft pim culmen im­
periale. Detnùm Leonellus de Chieregatis Epif­

copus Concordienfis in fertnone quem habuir
Ronue coràin Alexandro VI. anno mcccclxxxv.
in publicatione coafaderaàonis initn inter eun­
dem Alexandrum ac Romanorum A Hifpanie
Reges Venetorumque ac Mediolanenfium Du­
ces, hcc ait : Inttnnerfitlifiquidtm Ecclqfia duo
conflant» fiunt dignuatu t pitou principaliter hic
mundat adminiftratur, prout ad Anaftafium Im­
peratorem feritot Gelqfiui Romanui Antiftei,auüoritae fiacra Pontificum , if Imperatorum exttlfia poteftai. Stabilita igitur ai opinione in men­

tibus hominum qui circa Catbedram D. Petri ha­
bitabant, dubium illis non erat quin regnum iu
ea Ecclefia effer. Itaque Confisrvarocm populi
Romani, ut Franciicus Alberdnus docet iuLuxo
de mirabilibus urbis Romx ad Julium II. Papam,
infcriptionem hanc in palauo fuo pofuerunr ad
xneum Herculis fimulacrum in foro boario re­
pertum .SIXTO IUI. POST. MAX.

REGNANTE. Æneum Hrrculufimulachrum
aurea mala fecundum vivente tropeum fiiuxtra
gerentii m ntinit Herodii PiH. fori hoar, effbfum Confervatorec in monumentum gloria Roma­
na heic locandum curinmt. In vereri editione

Ego, fi quid heic video , puto cum qui pravam
iftam leaxwera incidit in Codicem ex quo eam Romana epiftolanun fandi Hieronymi hxc le*

TMlL

¥iziy

Stephani Baluzii Notae

ιζιό

Hiewny w
dedans eximii fecundum apifiolarmn explicit'vohtmea anno Chrifii MCCCCLXPIU. Indiaioae
fruià itwè XIII.
Dtttmbris t Pon­
tifie maximo Paulo nqpMMr fitcumdo » awe ejut
quuuo, iUau m dome amgnifici vin Pétri de

qaha^locutas. Sandtos Gregorius lib- 7. Indkh
a. epift. jp. Ltfaurqubd beatu Aufujlums
camfonre habitare toafeaferit dkeu : Qux cum
fcrore mea funt, fotores max non funt. Dolii
crfb viri camela ategna itabis dtbet eft btfinSio.

Frauctfcum Saoncnfam Cardumlem tituli S. Pttri ad Ptncula dît primA merfs OSobris 1470.
regnante Poule Papd IL Irtt^ktdi fui anno
faptimo. Habemus not xneum nonufim Julii III.

adduc mihi talem Clericum qui aptu JU facto
muùflert· t 6r ego illum mqairem, (t illi Ecclefiam dabo. Item Bertranno Comiti Tafdunenfis
pagi pio loco vacuatefiae Presbytero, ubifaafla
Patricia rcquitfau t moneas u qucntocihs MiniJbit eccl^fiafacu Clericum facn muufiario aptam
odendat qui velem ibi onUaari. Vide Notas ad

«•M.I Koarar in Am moti foctnsdi i

kc<.

Toil L

Citam tume Gregorii locam Hincmarus epift.
4t.cap. 10. ConaliomTrofteianum cap. 9. Re­
Bibliochecx pag. x ao. nftatur taftê in Biblio­ gino no. 1. cap. ;l. ftc Gradanttt dift. Si. cap. 15.
theca Nauifarênadifpwrinneui de potantia Dei,
D* Cunicis Lakouvm ] Hincmarus apud
auâorc FtanciÎco Cardinale Saomûfi , qui po­
rtai fuir Sura* Papa quartos t in αψκ cakaifta Flodoardum, lib. j. cap. ad. fotibit Theodulfcripta erant t Fiais
i^ee/cnâ iatindtri fo Comiti d* Presbytero ordinando in Ecctefia
autem vu ibi habert Presby teram t
d* potentia Dei têd par Eovennfigimum D. D. vocante :

Mum». Philippus Labbeus in Sperimine novx

**' ’*

Romani Pontificis, quod osbcnm repones apod
Joanncm Jacobom Luckium, in cnjus reâa par­
ie vifitur vultus Julii cum hac infcriprione.
D. JULIUS 1IL REIPUB. CHRIS­ Agobardum, peg. <j.
TIANA REX AC. PATER. Sad ut
Ixvicta stitMANiAT.] Poft caput iftud, ad- toad tam noAram redeamus, addendos eft infignis ditum eft i manu antiqua in Codice Colbenilocus*a Pntoepto Karoli III. Francorum Regis no : Homicidium Laid fi ia Ecclefia perpetra­
pro Ecclefia Noviomenfi, in quo Princeps die tum fuerit, altare definiatur donec proprii Epif­
pcxdarum documeunun dar qoomodb inrelbgru- copi arbitrio refiauatar. Sin autem Presbyter Udu. fit hie locus Gelafii de dnabns fummis Po- lic aut enti altare peremptus fuerit, altare fimul
teftatibus. Duabus fiquidem , inquit. perfanis cum Ecclqfia definiatur, donec confenfu Apofiomuvcrfalis robOratm Ecclfia, /ecerdburt vide­ lici reconcilietur. Sed hxc non pertine nr ad Capi­
licet it regali t at fi one infoleas feu minis exitularia , dc l ftudiofo quodam adjcâa poftcà
fiertt provide pigritando t non dormitet altent. funt.
Barthotomxus BnxienfisaddirsaCtot ititem pon­
tificalem culmine imperiali longé majorem elle ,
Placuit ni taxma ] Vide Concilium Mo- Ude. »»’
cùm ramen Gelafius in eadem Epiftola tateatui guntinum anni dccclkxxvui. cap. xi. & Gtaipfos quoquè religionis Antiftires efle fubdiros uanum 17. q. 4. cap. 1 y. Attendendum.
Imperatori, Legibufoue ejus parere quantum ad
Si nos imos coMiDiMVi ] Ivoepift. Jy. Ne Par·**.
crtuoem pertinet public» duciplinx. Que len­
tenda confirmatur auôtocitare (anât Fulgentii, forte fi pertinaciter vos invicem mordetis 6r co- ^H'·
medct.s
t ab 'utvuem confumamini.
cujus verba referuntur in hoc noftro capite- In
Canone feptimo Concilii Trullani fcriptum eft
ujus mcvniam J id eft , rem propriam,
tm·*·»·
foiritales dignitates ptzftantiores efle feculanbus ut C
diâum eft fupri ad caput tertium hujus Libri. ***',v*
leu mundanis. Qux verba fic interpretatur Balfanon : Nota ornem & Cononem qui £i it fpiLitostaatvm] Iu veteres Libri. Editiones ha* P·*· ***·
ritaales dignitates tjjt prafiaarioresfaularibus feu bent lithcflrotum. Liroftrarara fortaflis dixête vi- c*r
mundanis dignitatibus. Sed at hoc th traxere , tam ex luo five litio ftratam. Vide Gloflarium
ut /taaaaUi diceheat , ut ecclefatfiica dignitates Francifci Pirhrei & Notas ad Reginonem p. yda.
praftramxr imperatoriis. E’u enim fabjirimum.
Excirro avavm ] lu vetera exemplaria Ca- ftULc. irs.
buerpretare autem hoc advenàs Subdiacoaos, qui
fonafft faperbb & infolcnter ft gerum adversùs pitulatium. At in Lege Bajuvariocum dc in Lege
Diaconos t rd Diaconos qui advenus Presby­ Wifigochoram leginu : excepto auv Sr arguttoe
Sic eoam legitur m vulgatis Capitularium editio,
teros.
nibus. Nos pcxtulimualeâionem que makocum
Convimiationts sum TisTss ] Supri cap. a. librorum atktocitate confirmatur, ut diximus ad
hujus Libri Katiomannus Princeps ftatuir in Sy­ Reginonem pag. 91 · Aeque id ûnè probare inr
nodo ut Presbyter Epticopo teftis adfiftat cafti- finitis, uc iu duerim, flatilibus exemplis for·"
tatis de vire de fidei & doârinx illius. Reno­ facillimum.
vatum iftud in Concilio Londinenfi fub Anieltno Atchiepilcopo anno m c 11. habito , in
Procvmt ] In Lege Vuigothocum legitur
quo ftarucnm eft ut Epifcopi femper dc ubique copatar.
honeftas perfonas habeant couverûtionis lux
Rim in contintion· vos. ] U efi t quam
ptf.
teftes.
alter am petere cupit am recipere rationabiliter <·*- ’»··
Vita* b. Aooosnwi ] Poflidius Epifcopus poterat, ut legent in eodem Libro quinto Le­
Calamentis in vira fan&i Auguftini, cap. ad. gis Wiiigorhocum, tit. 4. cap. 9.
Et fiforti ab aliquibus feminis ut videretur vel
feluteretiar rofabatur, nunqttim fine Clericis tefiibus ad eum iatrebont t ve! folus cum folis un-

Si quis navos 1 Vide Bigaonii Notas ad ibid-c- itu
Appendicem Marcmfi, pag. pdd.
Qvi

ad Libros Capitularium.

ui7

autem
ScavTiNivM

mohi

Romano ] Anularius

fande «ari Px/cfo. bfè die fiuimut fintinium
[tftieuet.ktt in «ramne Ordine «wiixti
feriptum. ïheodnlfo in Libro de Ordine baprifini cap. I. Nunc mini arm Ecclefia fcrvare
, ut per alimmt dierum fpatbum hi qui in
fiiemnitete PafchaU baptizandi font fcrutcatur^
at iafirudit 6r dodu & fimpUd corde ad fidam
Ftram venientihu vita facr'amenta buertbmtur.

Auâoc anonymes de Ordine baptiûni cap. 4.
ScmMiem d fermante dicitur, fua tant fen-

■
■ fi
- raSam
undi funt Cattdmmai
jam novittr
fidem Srmboli eu traditamfiemittr tenent. Scru­

tinii ordo habetur

fupri pag. · i ex vetuftiffimo Codice M£ Bsbbochecx Regix. Vide potrb
Notas Hogotus Minardi ad Libram foramentorum peg. i je. & Jofepluim Vicccomitem lib.
f. de antiquis naptifmi ndbus cap. * t. & feqq.
Catinis ] Hsec eft leâio omnium veterum
exemplarium & editionis Tilianx u prioris Pirhceanx. Pofteà Ftanc&us Pithoras tepofuit d«cantris, quia Julianum Antecedbrem , ea quo
caput iftud futnptum eft , voce illi ufum effe
cvr.ftabat in Epuixne Novellarum Juftiniani, ubi
Antonius Auguftinus adnotat decanicam effe
carcerem Ecdeüx. Vide Cardum Dufrefnium
in Notis ad Paulum Silentiarium pag. 594.

fW c. in.

Si Monachus Mox astuuvm ] Vide novam
Coliedionetn Formularum cap, ji.
Dominio Monastbrji ] In aliis editionibus
nulè legebatur domino. Abbo in fua Canonum
Colledioue cap. as. Omnet enim rtt cum tjut
domina Monaficriifimt. Sed apud Julianum Antecefforem, ex quo Abbo fumpfit, legitur : Om­
nes enim ra tjut dominii Monafierii fint.

Nox ricifiatvr ] Infrilib. i. cap. 108. ad­
ditur, fine Mbatù fui & Epifcopi proprii licen­
tia. Sed hxc non habentur in Novella, ut illic
ad notamus.
IWc.I*. St aliquis incognitos] Vide Notas Hugonis Minardi ad Concordiam Regularum pag.
957. dc qux nos fupri adnotavimuspag. 1110.
ad Capitulare anni dcccxxil de cadu faddx
Radcgundis Pidavicnfts.
UU.C. tt». Nsmo Ecclbsiam J Vide Notas ad Reeinonem pag. 5 44. Sc ad Gratianum pag. 5 51. Vide
etiam infrâ Addit. UL cap. 71. Sc Concilium
Lqndinenfe anni Mat. cap. 15.16.
W4.C. m. Oaatoaium ] Solebant tùm viri nobiles ha­
bere Oratoria in domibus fuis. DeRorigone Co­
mice teftatur Odo Abbas in Libro de miraculis
fanâi Mauri cap. 1. eum in domo fua qux Bofcus vocabatur Oratotiolum compendioeè conftru&um , ut nobilioribus mos eft , habuiife , in
quo Sc matutini hymni recitabantur Sc pfaluii ac
Toma II.

imS

preces Chriftianx. De Oratoriis Monafterioram
vide Notas Hugonis Minardi ad Concordiam
Regularum pag. 8j8.
Fisci vrajsus ] Ita omnia vecera exemplari*·
regio & meo excerptis . qux habeat juribut.
Hanc ultimam leâioneœ exhibent vulgatx Ca­
pitularium ediriones. Ifocus Lingonenfis legit
virtbui. Atque hxc eft (incera U&o, qux freÎuenter repentur in Codice Theodofiauo ; ubi
acobus Gotbcfredusad L 1. Sierrtumpetatur da
fufirag. adnoptat malè facere eos quivocem viribut
mutant in juribut. Probat hanc ledionem effe ve­
ram Conilirucio Chindafuindi Regis in Libro
quitu» Legis Wifigothorum tit. 7. cap. 1 j. ubi
“* leS,rur : #**“"· fof. fnbtwiaiu jervorum»
Vide Cujaaum kb. 18.
ObCavar. cap. 1.
Abbatissa uicatur. ] Vide fupri lib. a.

cap. 41.
CoNStBMBTOA ab Erncovo ] Jam monui­
mus ad caput Si. Libri primi privilegia eligendi
Abbates Monafteriis concefla fuiffe M sarione ut
falva effer canonica Epifcoporum audoritas.
Nunc verb idipfum offendendum eft in caufa
Abbariffarum. Karolus Calvus in Diplomate pn»
Monafterio fandx Marix Sueffionentis ptxctpit
ut poft deceffiun Immx Abbarilfx, dt ipfa CiitgregeiMnc, fuxadià ibi talit uutairt potuerit
fxx ipfi fa*3o gregi regulariter pmjfe & pr*·
dc/c poffit, ptr fuccefjionum curricula eligatur &
AbbatiJJa fecundùm jura ecdefiaftica conftituatur.

Karolus 11L Imperator, cognomento Craffus. in
Prxcepto pro Monafterio Heriiienfi, quod repetuur in fecunda editione Monumentorum Paoerbornenûum pag. 164. Pefi fuum taré dtcejfuta
licentiam ipfa furunt Meant later fe dmeaM
Mbatifaia tmd eam cunfiufu ditat Padrabra»atafit tedefia Prafulit. Octo IU. Imp. ia Per­

cepto de privilegiis Monafterii Eltanenfis propè
Embricam : Cattràm pru anima nafira captacula

eidem largiti fumut Muaafieriu ut pdlhatperpe·
tualiter,
ejufdem Munafierii Abaatijfa morbe
confumpta morittur, SanSimeaudet iater fe unam,
fualtmcun^ue velint, finud cum ceaftnfu TrajtScnfit Epifcopi, in cujut ptfiia luat Diectfi,
abfyuc mortalium omnium coatradcSionc licen­
ter dicant. Editum eft hoc Przctptum ab Ægidio

cmi

Gelemo in Hiftoria fandi Engelbeni Archicpifcopi Colonieniis pag. jjp. Sc ab Hermanno
Staqgafbl in Libro fecundo Annalium circuli
Weftphalici pag. aoj.
Ix civitatibus] Apud Julianum Anteceflb- BU. c.··».
rem Novella 8 j. in editione Antonii Auguftini
Sc S 9. in Pithaxna 6c legitur cap. 7. la civitatibut in fûtes Prafidet prafio aea fient, atrant
litigacortt Defcnforcm civitatb, Hr die audiat
caufat. Si autem Epifcapum judicare fibi malue­
rint, hoe fMfri fieri jubeUuu. Ai^umenio i ita

font tollendam effe negationem qux in ime tlrius noftri Capituli repentur. Nam Karolus M.
prxtesci confirmavit Couftirurionem Cooftandni
qux exist in calce Codicil Theodofiani, ut patet
ex Libro fexto Capitularium cap. }66. Janus ta­
men i Cofta in Decretales peg. i8x. exiftimat
non ete defendant, Sc abrogatam in boc regno

♦l«9

Stephani Baluzii Notæ

iuo

firiflé ÇonftiratioMm Conftantini Magni, quam­
vis i Karolo M. confirmata tuifier.
St quis n sccnici» ] Ifta fampu funt n No­

■uqer.CoariliamOovesbovi* cap. it. Stftv

tm, utinixti ebjttit.

tut. faneur esnerm fir odasMeat fir favefatt
fût fit inter ms tutbafut it jUntt ftfih ftifri
ttegiigent fervut Du.

vella 11 j. Juliani Anteceflbris cap. « j. non qui­ our NM|N rwtrciuie qgeaar , ii ejf. die Ap>
dem verba ipfc , fcd feufua. Vide Notas ad Sal- rime Kalenianun Maiorum t puttà ritum Re■mm Ecdefia. p* fir L·
~ —
vianum peg. 4i9.
vtuw. Vide Baronkim
ΜNa oxciM anni ] VideCuJacium lib. 5. Ob- Aprilia.
ftevar. cap. $.
Quamlovtbn omnia. mjlcvft ) Tota hate
AruoJuoies* suaucos ] Vide Bignonium cWul* qms ÎMaric, niqué *4 verbum vütàiin Notis ad MarcuUum pag. >7!. A Janum d cet, doeft i« vu%KM eiiitmnibiis Capitularium.
Cofta in Decretales pa^ ayy.
Reliqua verb coofuoguotw can capos 7 j. poft
verbum prefumat. Nos fcenti fumus auâoritaMm
fNon mt iustvm)...............
veterum exemplarium. Murarionem poerb quam
aw hoc Imo fecMBuromficmar eriam Uaac Lin«de. we.
Joatctt non tsv ] Apud fitnâum Ambrocon*
fiam , five quis alius eft auâoc Commentarii ad
caput quintum prions epiftola ad Corinthios, ex
quo caput iftud fumptum eft, legitur : JuÂtat eoiftola 10 j. faafti Beni&cii, in qua rtfaens
rm tfi fine accufatert ianuiare, yete t> Death
Decreta Synod» peuib amè cektaacn aie : Deertmtt Juiom , câm fiw effet . ftia um efi accufn- viuuu ut Merrepeiiromu , eatfit filinfMmiNon

intkabit sunucnvi

] Vide Filefccum

lib. i. Seleâocum cap. xi. peg. 1 i9.
Si via xt mulibk [ Conftirarionetn iftam in
Synodo Liptinenlî editam fuifte docet Hincma­
rus, ut fuprà diximus peg. 1011.
Nuaiax cum ia ] Rhabanus in epiftola ad
Heribaldum legit, ftèi non peffit ei nubere. Re­
gino , jaèi nan péfft taire tant te. Burchardus,
feSd SM peffit tetre cunt ea. Ita etiam Ivo parte
I. cap. 17t. A Gratianus.
PaoBAM Quoa vsxom srr] Rhabanes, Re­
gino , Burchardus, Ivo, A Gratianus habent

Pallio sublimatus ] Egilvrardus in vita
fcnffi Burchardi Epifcopi Hcrbipolenfis cap. }.
de fan&o Bonifacio narrat qubd Msfwui* M<rrape/rioMM fufetperit Catheiram. ipfamqucpe-

fiei ^rduep^cupatii pallia fMunartru.

HoNoarrva ] In epiftola £u>& Bonifâcii le­
gitur : baetetur teneret (r admoneat.
PaocitiUM suam ] Vido infü Addic. IV Aide.

rap-71,

PaisBYTiaoa ] Vide Ivonem pane <. cap.
117. A Gratianum did. it. cap. a. Prtfbjtert,
Accipiat alium. ] Heic eft finis iftius capitis Vido etiam Notas ad Grarianum pg. 47·.
Absqui aaanissv Efiscofi ] Infinis eft in
in vetuftis Capitularium exemplaribus , aptid
Rhabanum item , Reginonem, A Gratianum, hoc argumento Formula prima novxColleâio17. q. txap. 19. Quid autem.Qu« fané le&ocon- nia. Hanc confute.
Nulli alt ta t Cofulstux] Vide fuprà cap.
fitmatur etiam aa&ttitace Hincmari. Burchardus
tamen addit : Si autem ille aliam acceperit, fe· i j. iftius Libri.
St Qtria siculmium ] Vide infià Addit IV.
parentur. Eandem claufulam habenr Ivo in loco
paulb antè laudato A Gratianus j j. q. i. cap. 1. rap. yt.
St via it Muuta ] Fulbertus epift. Î4. De
Qubi autem.
caufa tutiè fimpluitatem nefiram cenfalere veUt ni vsl ha ] Sententia hujus capitis ha­
luifiit. in fente Libre Capitulariam era xcj ita
betur in cap. ιοί. Colle&ionis Africane. Vide feriptum
Si vir fr mulier confutura·
fuprà qux adnotata funt ad caput vigefimum rmt ft inittvenimat.
matrimonio, & pefiei dixerit mtdierde
pnmum Libri quinü. Vide eriam inftà cap. 87. vire fee non
poffe nubere nun ca.fi potuerit pro·
iftius Libri.
bare quid fcrwR fit , accipiat alitait, «à ywàd
IrtiAxi
JuntciuM
]
Vide
Ghdârium
FranP»« »Hjuxtà Apofiolam tten pewit illi rtiiert vir fiuu
dfci Pitbori ad Libros Capitularium.
debitum. Vide Ivonem perte I. cap. to.
Omnis ] Hxc eft le&o Codicis Bellevacenfis,
Si quit Panama ] Burchardus ac poft eum
Sangallenfis, A Nortnannici. In Cdberrino A alii referunt ex Coacuio apod Compendium,
in Tilianq legitur heminu. Facilè antiqui labra- ubi non extat.
πι permutabant hxc vocabula, eri fupràdiximus
Baftixstvn ] Vox ifta deeft in fuperioriboa
pag. 1076. in Noris ad Capitulare Pippini Re­ edirionibusA in aliquot vetuftis Codkxbaa. Ad­
gis Itali*.
dita eft ex Palatino A Bellovacenfi. Eam quoquè
habeat Burchardua , Ivo , Grananna, & RayUnam Ecciisiam ] De hoc argumento plu­
Pag »»♦.
ribus olim didum eft in Notis ad epiftolam mundus in cap. Si p«b. Er in cap. F entent. Ti­
ay. Lupi Abbatis Ferrarienfis. Has confide, fi tulo Dt Prttfyttre nen bapt^ote.
lubet.
Et omnis quo» sato» baftixavit ] Hanc
Litania majox ] Vetuftiffimum Kalenda- claufulam habent veteres Libri , ButcharIbid. C. ?♦·
rium Mf. in Bibliotheca Colberrina : KJL Kal. dus , A Ivo. Gratianus A ColleAores Decreta­
fitaii. Nae. fanSi Marti Evanfelfin. Letania lium , quia Gtarianum defcribobent , illam orni-

Ibid, ci i.

prebare ptr jufium juiitlutn fubi verum fit.

Ibid. c-s*

P« ·Ο.

i22i

ad Libros Capitularium.

ferunt. Ipfe quoque Poncifax Innocentius 111.
«tout iftud in can./cmem rendit abfque illa daufala. Attamen Ammsmb Auguftinus in Notis ad
tcitnira
DbcmuIùn» pcotHinciAC
lUam reâè onuftàm eflè έ Bernardo Papienfi Be
I Raiomndo.
PM· >«t Camtwio xxvih. 1 Vide fupri peg. iijx.
"F **■
in Nods ad caput^pB. Libri primi.
JM.C »r St quis inhia iummvm] Vide inftà cap. jBj.
hujus Libri.
p* »»► St qijis Sacmdotbm ] Confalcus 1 Widow
€ip
Epifcopo, utreor, Silvanedenfi Droco Bellovacenta quid agendum facet de quibufdam ho­
minibus qui Sacerdotem acriter verberaverant,
reipondk inter alia es Capitularibus, Ac hoc ca­
put ad fentenrir fax psuhaiioimsi adduxit. Epiftolam ejus dabimus in Appendice Aâoram vete­
rum. Vivebar autem Droco fab imperio Robora
Rtgis Francorum.
Lxgi Saliou «ont aooita IVideCapitulare
primum anni dccciil cap. i. De illo enim heic
agitur.
gja. c.
Ecclbsia in Sacbxdottbvs constat ] Conftinuio Theodofii Ac Valentiniani in Appendice
Codicis Tbeodotiani tit. xo. Dt etaexiti ycri .
TernL

fi qui embulnverbu cam Epificepe vd eam Prtfibytere eut etinm Diecene . five i» plmee . five
in egrt. five in fulibet fees. nulle peSe res
rttintri vd addaci jaknws . guoniem in Sacerdeitbut Ecdefin cenfiet- Gregorius IV. in epiftola

1222*

vellarum numeros, deferipti funt etiam numeri Tesu L
iilxxxviii. qui in vetuftis Codicibus adfcript·
inveniuntur breviationi Novellarum quam Ju­
lianus Anceceflôt compofuit. Hunc ordinem fecutus eft Abbo in Collcâione Canonum qux nu­
per edita eft in tomo fecundo Analedorum eraditiftimi viri ac meliore valetudine digni Joannis
Mabillonii. Illic caput iftud citatur ex Legibus
cap. x v i. ut eft apud Julianum in editione
Pithoana.
Er trse officio fisci s. cog. J Hxc non ha­
bentur in hoc loco apud Julianum. Extant ta­
men paulb poft in eadem Novella cap. 6. ubi
legitur , ejficie Pmfidit Previnci» Jcrvirc cefetnt.

St vino Monachus ] Pars ifta. fampu eft
ex eadem Novella, cap. d.

S

ini Amatis ] Hxc daufala non extat in
capite 179. Libri qidnri Capitularium, Ac omiffa eft in vulgatis editionibus. In Novella fané
ptxcioitur ne omninb recipiatur in alio Monafte­
rio. Hxc funt verba Juliani : Xlierem nutent Mennfiederunt Primntet prohifaetu sam trnnfire ut
in nlie Monefierie nen recipietur. Et de nec cu­
rve debent rm filtan rdigufijfiuti Epifieei. fid
etietn reverendtfiiuti Ardutnettdritn. Ex his ita-

què vetbis malè intelle&is conflata eft ciaufula
adjeâa huic noftro capiti.
Quxcunqui a singulis ) Licèt caput iftud nNd.c.iu·
fit in Codice Legis Romanx , facundum quam
de Aldrico Epifcopo Ccnumanenfi : Carerem caufa eccleiiafticx judicabantur, in caufa tamen
infeOeteret Fretnan ecdefiefiicd d^ciplind cmh- qux anno m x x 1 v. erat inter Etmengaudum
prinure & erudire debetis » pai fietum mejerem Epifcopum Urgellcnfem Ac Durandum Abbatem
nsn tenentet » Dei Secerdetet etgne fienSem Ec- fandx Cxciiix hxc Conftitutio laudata non eft
defient, que in Seccrdetibut maximi confiet , ex Codice Theodofiano, fed ex Capitularibus ,
fiud videre perfinpè nitnnmr prefumpeteue. Cy­ capdtque iftud deferiptum eft integram in fenprianus epift. 6p. Undi fcire debet Èp'tfetpum in tentia qux pro Epifcopo adversus Abbatem lata
Ecdefin tfe & Ecclcfimn in Epificepe, & fi unit eft. Eam dabimus in Appendice Adorum ve­
cum Epifeope nen fit, in Ecdefin nenefie. Vide terum.
C. V. Petri Franciiri ChiAecii Notas ad Fanan­
Juot soLincTA ATiANiTATF ] Lib. $. Legis
dum, pag. 171.
Wil^gothoruin tit. 1. cap. 1. unpentd Legunt je·
Nam dbtnactio Sacsudotvm j Tota ifta liditetc fervere.
claufula fampeaeftex fappofaitia eptftoia fanâi
Quacunqui sunt ] Vide infri lib 6. cap.
py.
Grcgotii ad Felicem Epifcopum Meffanenfam.
jit.
«e.
Psa-sm.
Nullis vita Pbasulum.] Vide eptftolam ad
Ignoscfndi soli ] Certum eft legi debete ^,4 r ttl.
‘°** Felicem Epifcopum Meflananfem paufa anti
fident. Sed omnia vetera exemplans habent
laudatam.
fidi, non folùm in Libris Capitularium, fed etiam
Thaoni Dm ] Vide inftà cap. j 57. At lib. 7. in Codice Theodofiano, apud Ifaacum Linsocap.ij«.
nenfem, Ac in Concilio Trofteiano. Sirmondus
Mdc.ios. Sini aicoMcniATioNij lm habent hoc loco tamen in Appendice CodidaThcodofumi tit. 14.
omnia vetera exemplaria. Sed in vulgaris editio­ Bc in epiftola a 9. Hincmari pag. j 19. ediditfe­
nibus legitur » fine fiecreti dei unSiont &· re- lem. Vide infri cap. 40A. hujus Libri.
cenciliettene. Additum verb iftud eft ex capite
Placuit ns JudjEis] Vide lib. t a.Letis Wip*. Ml.
1 j x. Libri fapeimi, quod Pirhœui omifit tan- figothoram tit. 1 j. cap. ta. Ac Notas ad Ago- “Ρ· **·
auàm fuperftunm , quia jam editum fuerat in bardum pag. t B.
iexro,
SacaiHcans ] Simon Goularrius in additio- 94? c. ise.
Pag. mi. Si Monachos monast. ] Sameram eft iftud nibus ni Catalogum ceftiumveritatis pag. iox
nomine
facrificanris eum «ntriligit qui oblatio­
«•s-i’es. ' ex Novella quinu cap. 4..apud Julianum Anteceflbtem m editione - Antonii Auguftini Λ. nes Aono adfettbar, nempè panem Ac vinum
quam nM facuri fumus in edendis Capitularibus. ad ufam 6cnr communionis. Falfam prorsus
Alaa eft ordo in Picbtrana, in qua, prxter No- eflè hanc interpretationem manifeftum eft vel
Hhhha
Tont. 11.

Stephani Baluzii Notae
Toni

P* NI*
car. »»··

ex contextu capita, abi vox [acrduatu refertur
ad cum qui coipus & Anguinem Chrifti in «ha*
rio immolat, id eft, ad Presbyterum. Populus
enim non immolat neque laetificat, iàdiàcnficio
interne, oblationem facit ad fiscrificium. Confit*
matur hoc interpretatio ex varbû fequentibus, in
quibus percipitur ut facnficans çoacs perceptio­
nis corporis & lângninis Chrifti fe participem
perbeat qooeses idem cornas ftc fânguineœ immo­
lée. Quod advenùs Presbyteros Miffiun cantan­
tes 8i non communicantes diâum efle parer ex
his que fuprà diâa funt ad caput fextnm Libri
primi.

DaitcTATtoMtavs innakintisus. ] Vide
Praefationem noftram ad Librum Rhaboni de
ChorepdfiopisAc Noras ad Reginonem pag. J41·
In Stnooo ] Infri lib. 7. cap. 4. Icripcnm eft
Chorepificopos antè apoAobcam arque fynodafan
prohibitionem non fuifTe ex numero Apofolorum, led ex numero Difcipuloram. Intelligenda
autem funt hec loca de Synodo Rarisbonenfi ha­
bita circi annum nccxcix. poft reditum Legaoorum Karoli M. i Sede apoftolica , ut patet ex
eodem lib. 7. cap. 160.

p>e w LaraNtaM ivixTiarr] Apud Julianum At>c»P* '»*■ tacetfôcetn, ex quo ifta fumpta funt, legitur *.
Sut ratm Litaniae cMcurbavtrit. Quid tum per
Litanias intelligerent , docete videtur fequeus
caput Novell*. Vide miracula fandi Mauri,
cap. 7. de Litania impolita.
P»s

mi.

'’**

Pag. ,,4.

Episcopi sui licbntia J Olitn , ut diâum
eft ad epiftolam 1 ox. Lupi retrarienfis, Mona­
chis non licebat profidlci in regionem longin­
quam , ne Romam quidem, abfque pernuflu
proprii Epifeopi. Apud Frotharium Epifcopum
Tuuenfem in epiftola tertia legimus ipium Mo­
nachis Mediolacenfibas licentiam dedifle adeundi
Imperatorem pro neceflariis Monafterii caulis.
Idem in epiftola decima ad Drogonem Epifcopum
Mctenfan queritur dequibofum Monachis Monafterii, ut reos , Senonienfis, qui abfque ejus
petmifiu A licentia , quafi ob quafdam reclama­
tiones , egrediebantur è Dioxcfi Tullenfi concri
Jus canonicum ftc reverentiam proprio Epifcopo
debitam. Vide infri lib. 7. cap. xip.
Apud quxm

hujus Libri.

sextus ] Vide infri cap.

Quicunqus inoinuus] Vide infri c. jji.
iftius Labri.
Ph- M7.
Ns Judicis quicquam ] Hzc Lex ita intellic<p*
g*nda eft at tamen fi Sacerdoces defuerint,
foti poccftate Judicum rei diftrigndi fint, ut
legitur in Libro duodecimo Legis Wifigothoram
tit. 5. cap. 15. ex cujus lemmate fââum eft hoc
noftrum Capitulum.
ibid e, i,,. St impositus ] Sandus Auguftxnus epift. aj,
ad Bonifacium Epifcopum : Mfitandb etiam
fws crudeliter parentes expofiuriuu . nutriendi d
auibuflibet. RMnaiifiuim d fiurit virginibut col­
liguntur , & ab eu ofêruntur ad bapttfinum. Sic
enim teâè feriptum eft in prima editione epiftola-

lbid.c.i»s,

ixz4

ram fiuaâi Anguftini, cum ia pofterioribusmali τ·**-*·
legatur mursradM. Epiftolam œllcAioms infan­
tis expofiri habes inter Formulas Sixmondicas.
Vide Reginonem lib. 1. cap. 70.de ieqq.de Cujacinm lib. 16. Obfervat. cap. 0.
Rincro omcio suo) id eft, ecdcfiaftico M.c.ur.
Judicio, ut legitur in Canone nono Concilii
Carthaginenfis term. Hincmarus apud Flodoardum, Iib. 5. cap. ad. feribit Fêlerai Comiti
ftluii Regit profuù» frtâjttn pareckû» Sueffoaica, qui rtliS» ecclejuflico ad civile judicium
proclamaverat fitptr accitfatort fin.

Pxoïnx dist*iction»m ] id eft, fi ab Epif­
copo fuo, i quo damnatus eft, provocaverit ad
Judices feculares. Quod eft conttà ordinem in
Canone 17. Sardicenfi conftitutnm. Vide Phothium in Nomocanone dt. p. cap. 6. & Com­
mentarium Balfunonis.
An sicuumm] Apud Gratianum additur
Judictm. Ubi CorreAotes Romani reâè adnotant hanc vocem abefle i vetuftioribus editiora*
bos Synodi ^gathenfis , d Codicibus Vaticanis ,
ftc A Capitulari. Vide infri cap. > $7. & lib. 7.
cap. aio.
Et soiatium ] Infri Addic. IV. cap. i j. ftp
u ad fuem recurrit /blatiam ei. Ita edam apud
Gratianum. Hinc eigb voces iUas additas SirmondastranftulitiaCanonem hunc Agathenfem.
Scairruan qu* dum ] Cbnftinido eft Chin- n^ic. t«e.
dafuind Gothorum Regu. relata in Libro fe­
cundo Legis Wifigothorum, tk. j. cap. 1. Vide
j jfrA cap. 41 d. iftius Libet. Iftius Conftitutionis
verba ufinpavit Gaufrcdus Comes Rufcinonenfis
in Notitia Judicii pro Monafterio Rodenfi lati advends hominem quendam nomine Adalbertum,
quam daturi fumus in Appendice Adtocum ve­
terum.
Nuuvs ix oJtDiNs] Vide infri lib. 7. cap. pag.HN
aro.
<ap.«ir*
Pixmissvm ] Ita legitor in vetuftis Capitula- pja (< l0.
dum exemplaribus & in editionibus, tùm edam
in Codice Legis Wifigothoram Moyffiacenfi.
Pidwpos illic edidit framijitm.

Ko TSSTIMONIUM admittantuu ] In fuperioribus Capitularium editionibus legitur , sui
tcftimaauao d urtia gentratioiu admittatuttr.
Certum eft illam daufuiam reperiri infri cap.
j 5 x. hujus Libri. Sed non extat in hoc loco in
vetuftis Codicibus neque in Codice Legis Wifigochorum. Tanti momenti erat Capitularia edere
ptout in veteribus Libris reperiunrur.

•1

uzf

ad Libros Capitularium.

Ton. L
Ut nullus Efiscofonum ] Vide Concilium
J*"·· Africanum cap. jtf.
lbKÎc.tn.
Signa ] campana*. Capitulare quintum anni
dcccxiv. cap. 5. Apum in tempore fit» pulftitt.
Rudolfus in vita fandx Liobbr Abbariilx cap.

ιζζό*

baptifare fab hac verborum forma .· Si tu non es

Tom. f.

baprifarus , ego ce baprifi» in nosuine Parris ÔC
Filii k Spiritus ûndi. Amen. Si autem es bap*
rifiurn, non te baprifix Rt ut audiant agifientit »

non

hec dicat aid
6· matemd lingnd, nt Laid
6. figmtm Ecclefia gaed vulgb khckum vocant. credant gabdaligaitpefitbu baptifari.

Concilium Anglicanum apud Celichyth cap.
1 o. Pulfate fign» , omni» famahrum Dei ca­
ta» ad bafilicam conveniat. Gefta Aldriri Epis­
copi Ccnomananfia : In diSa Ecdefia Seniore
duodecim figna ex metaU» optime fonder» frfir­
mare ftudait, fut in decarih collocavit
ni

fiagdoo cu/fa» mirabiliter reboare & foume difpofait. Odo Abbas in Libro do miraculis fandi
Mauri cap. j.fignhfonamibut ,fumptu SanSenmRtliguiu. Ibidem cap. 1t. Chrifti clementiam
at beati Meari aaxilium ùeftantifimd precefifth

fonantibiu inclamare ceperunt. Flodôardus lib. j.
cap. 10. hem de metaUo fund d tranfinifit ai
faciendumJtfun. Annale Fuldenfhs ad annum
dccclxix. fifth tiiam cnaRarum in Reganefa
herg Ecclefiarum ceacripaatibu». Betcbarins in

Hiftoria Epifcoporum Virdunenfium tomo xil
Spicilegii Dacheriani pag. a< 1. Signa grandia &
htnerabilht & adaera valdd bona in iila bafilica
fuo opere ibidem effe cenftùuii. Concilium Londineufe anni mlxb. nec figna pro m pedftnar.
Folypticus fandi Remigii Remenfis : fignum ia
metell» annat . de ferro unam. Signam farreum
unum .fihillam ia mettaUo unam.

Pag. »«*·
Ut Sacibdotm stolas ) Vide Reginonem
c*P· *'··
lib. u op, m. Burchardum lib. cap. 10. Ivonem parte 10.cap. 139. & Gratianum 17. q. 4.
cap. 15. ΙΛ Pnjbyteri.

IbiU. c. its.

Ti icrru* non iNCHoiNT ) Capitula Herardi
cap. 16. Ut fecreta Prtftytm non inchoent ante­
quam Sandus finiatur . fad cam papal» Sandus
cantent. Micrologies cap. xu dhtgelicut fynut,
id eft. SanSat » SonAu . SanSat, fnbfequhur ,
quem beata» Sumu Papa in ordine oSavu» cmftirait itf anti fitcrifichua dictretur. Hunc autem

hymnum 6r ipfa Sacerdot enat aUh necejfarib do­
tat dicendaefi ipfamfied prece videaturprivafe,
qui fr faut vocet &r dierum angdich laadibu»
admitti deprteauu tft in Prafadene.

fcKc. «w.

“f· ***

Ut
* pleraque
ex fisquenribas reponuntur inset Capitula qua
fando Bomfado tribuuntur in tomo nos» Spid-

legü Dacheriam.
Da quibus dubium ni] Hugo Nicolai Canonicus Mocenfis ia Manuali Curatorum Diocefis Metenfis folio 11. Si verb dubiam fit atram
btni fuerit beptifatsu , tunc Preftyttr debet eam

QuatuokTbmpoxvmitJUNtAjHMniliain- Ib*Ac.tse.
cerri auâoris in vetuftiffimo Codice £mdi Galli:
Jejunia debeth cuftedire Qaanter Tempera m e»ao, id gft , rnenft Marti» in prima fiptimana ,

guandb mirat Martia»t debeiii jejunare die Mtr~
ceru & die Kenarh Cr di» Sabbati. In menfe Jm
ni» infacundafiptimana p»ftfdm Junia» iniret »
debeth jejunare die Merceru & Kentrit & die
Sabbati. In rnenft Septembr. in tertia ftpumena
pefleudm Stpicaiber intrat. jejunate du Merceru
& Kenerh & Sabbati. In mtnfa Dtcember m
gaerta feptimana jejunate die Merceru & Vene·
rh 6r Sabbath
Sabbatizans ] id eft, colere , obfervare, cef*
Ρ«χ »11.
fando ab omni opere ferviii. Hinc feriari pro <*·’·*·»·
fabbarixare dixit Hayro Epifcopus Bafileenfiscap.
1. OBavb pevmmtiandam eft ut fciant tempora

feriandi per annum , id tft , omnem Demjnuam
d mane q/M ad vejperam ob venerationem Deminica RmurreShau tfidbatum verb egerendum
d mani ulhd ad refperam. ne in Judaifine ca~
piantar. Periendi vtri per annum ifti fam dh» ,
ut faprd erfi fumat. Hatalu Domini , Crc. Sic
emendandus 8c fupplendus eft hic locus , qui

mutilus eft in odiriotie Dacheriana, apud Burchatdum lik a. cap. 77. Ivonem pane 4. cap. 14.
k Gratianum dift. y. de confecrac. cap. 1. Pre·
uantiandam. Vide Concilium Laodicenumcap.
19.& Joannem Diaconum in vita fandi Grogorii
lib. 4. cap. 4. Apud Tertullianum quoquè in Li­
bro adventa Juacoe cap. 4. fâbbatizate fignificar
ceflâre ab omni opere ferviii , k tum tnnttan
feptimo quoquè die, fed per omne tempus. Quod
intelligir de iabbato ctcmo five divino , id eft,
de altera vita.
In Asmnsionf
unum ] Mirumeft
fêftum Pentecoftes heic omifTum eife t quod in
Libro primo Capitularium cap. 158. k in fe­
cundo cap. 35. tum oriam in citato capite Haytonis ponitur poft Afccnfionem Domini. Sanè
nulla alia hujus omiffionb caufa eflè poteft quèm
quia in capite fequenti feorfim pcaopitur uo fef
10 Pentecoftes.
In TBANsrrv S. Ma*tini] In excerptis Cinc­
to Bonifacio tributis Qmiflum hoc loco eft no­
men fandi Martim, cujus loco ifta fiabfticiita
funt : la nadvitme fimdn Maria rr. Ida» Sep­
tembri» diem MMms. Sod nos jam often dimes bspri ad caput 1 )l. Libri primi (cftum iftud oondtan ei ateate cognitum tuifte in Ecdofia.
Abnunttbnt PnasBTTsni ] Caput iftud mi- Ibid. «.>>·.
feed interpolatum ftc mutilarum eft m excerptis
quo odita font fub nomine fandi Bomftcii.
Balationss ] In titulo Canonis a j. Concilii
Toletani tertii, ex quo caput iftud videtur efle cap. ·Μ.
fampeum» legitur in antiquis Codicibus manufcnptis: Ut baUemathtfr turpia cemtua prohibeantar d SenSencm ftUemnuatiba». Burchardus

*izz7

Stephani Baluzii Notæ

1228

Tw. L Jib. 1 o. cap.
bee vetba tribuit Concilio Bn- liate aofiei fuerit fiorto ablata, poterit vel jurare Λ*·.!.
charenfi : Si fife fafarienes and Ecclefius Sanc­ vd abfilvi , vdfi aoa juret. extimatienem rei
prstfiare. Kd aliter. Si res furata fuerit intertiatarum fixent. BaUfanun ftnkam interpretatur vo>
ta ffianjurande fi cxcufu dt furta , Gr rrm reftito* Gloflarfam manufenpemn Biblic*hecx regie. tui. & fine damna. Alia glofla fic habet : Hic
Vide Voffium in Um quarto de vitiis Termoni* 4·:χ pejunt dki fentenuet. Feltttifi ret buertipta
pbfi fuerit ablate farte . poterit vd jurare & abP»fr«57·
felvi, vd refiituere afiimatiaucm rei fine facra
Saltations*} Btuchâtdus lib. 10. cap.
mento. Kdalidt.firetfiurntapofiedfiterit interSa/retfaBe* fcderatijfimas per vicos atgui plattas tinta , juret utfine damno rtfiituat.
exercent. Quod fumpram aft a Canone 17.Con.
Intimtiata ] Idem Codex Regius 1 Intentata
cilii Africani. InChrooicaSdavica facerti audori*
dicit propter fdlempatutem SaUcorum , qui trir
A Lfadcnbrogto edita enat memorabilis hiftoria bus tefiimu edubith pergebant ad eum fati res
de poma quindecim virorum Be trium mulierum poffidebai quai dicebat furto ablatas ■. & inter­
choreas agentium fanoAe Nativitati* Domini. dicebat ci «r «M eUtMrtt, ftdadfitdicium ueLegat illam qui nofte cupierit ordinem rei geftx. niret. Sed idrmefet & fine tefisbat»
Lusa diabolica] Homilia fandi Eligii Epif­
R isti tuarva ] Sequitur pofteA fe Lage Lon­
copi Noviomenfil io tomo quinto Spicilegii Da- gobardorum. Si aSor venent » & ren intenta­
chcriani pag. a 17. Ludes etiamdiabdices S' r«L tam. &c. ut fiipcd lib. cap. «A. In hoc loco
verb fic annotatum eft fe uno Codice Regio :
Isuioats rd cantica Gentilium fieri venue. Vide Si aSer dat» fuerit ab illo fuper gutm res inter­
Nota*ad Reginooem pag. ; ,7.
data fuerit. v ipfi euSor rem internetam reci­
F»<. 0» Ao justitia* facunda* ] Prxceptum Lado- pere noluerit in auSoritate fua Sr dixerit fe dii
***’ vici Pii pro Ecclefia Placentina : Quant rem jufi rem illam non tradidije vel vendidifie eui inter-

ibid-c. «t*.

fimus Miffis nofiris Adallake venerabili Epfcope & Xrtmane C*euti, fees ei juflitias facieu^
das in haliam mifiauss, diligenti inguifitiane inveftigare.
Homo dbxarialis ] ii efi, denariis farervedentibus manumifiu . ut ait glofla interlinear!*

Et ut causa ioanicat. ] fa Concilio tofo
legitur : £r fuAd nifi caufd fornicationis. ut Do- caesis. ’
TU0MM ait t non fit uxor dimittenda. Quo etiam
in uno Codice Regio Logis Longobardorum, ia modo habetur fa capite s j fecund* Additioni*.
traqué morsu* vir doâüümus Joanne·
quo repetitur quoquè tote verus nota margine­ Reâè
Baprifta Cotelerfa* in Nori* ad Paftorem pag. j 5.
tis : DeMTMti* dicitur fd cum denarie manu­ reftituendam huic loco eftë voculam nifi.

mittebat». Nam , er dicunt quidam , fiu liber
efficiebatur . enti Regem habebat in manu dena­
rium, futes Rex percutiebat. (r in vultum dena­
rium proiciebat. De Prxcepto dcnariali vide Mar­

culfum lib. r. cap. a a. & de Charta deuariali in
Appendice cjufdetn Marculh cap. 24.
Homo din axialis ] id eft, ut ait alia glodi
veru* , ftrvut qui manumittit» enti Impera-

r* a>

tiata fiterie tr nulla mode fe auSorem illius rei
eje t tunc debet contendere cum dio caufa auSorem negat campe vd 'cruce. Sed-cruca non. prop­
ter Capitulum LoAariiftncitunt ^L

tui.riumd»

We* tenentem denarium in manu fua fuprà captu
fin i. & iu mana percufil projeSum fecit . 6r

nctuij‘r'>·

ita firvus manumifiiu impaa. €r dmurialis dicitur. Huic liberi fui fuccedtre pcjfuat. ipfe verb

fuit parentibus noapotefi, nifi exficntibeu in ter­
tie gradu.
Tertiam obnbrationbm ] ufqeè ad nepotem
vel neptem,

Manummmationbs ] Adnotario veru* in cat
ce fecundi Capitulari* anni dccchi. Ltiam pm-

p»g.

mei

c***

nes Scàbinei > tlpfcofi . Abbates . Comites,
manu proprid fubterfignaveruu. In Concilio

Ca/thaginenfi primo cap. 1 x. Antigonus Epif­
copus Mandutcnfis dixit : Mannfiripuoaes nofi
tra teneatur.
Fombnsibvb PuBserttais ] Vide illuftriflimi
viri Francifoi Bofipaeti Mooipelienfis Epifcopi
Notas ad Innocentium HL peg. 1 jp.

_

Et ut sbmvi lancbas ] Tota hxc daufula
deeft in Libro tertia Illam omifimnt Tilius Bc
Pitheu*, brevitati confulentfe, id eft magnam
panem Capitulorum A Benediâo Levita colleâorum fuppritnente*, quia edita jam erant fui*
locis in prxcedendbu* Libri*.

ut ait glofiâ interlinearis iu udo Co­

Sin* nicotian di causa ] Interdum etiam
p*.
his immunitatem A folutfaoe telonei & tributo- «*· «r*.
ruin concedebant Principe* qui negotiandi gra­
Homo chartularius] id eft, per Chartam
inanumiifu* , five per Chartam ingenuitatis, cu­ tia cum curribus , equi*. vel navibus huc iliucque difeurrebant. Extat enim Prxceptum Ka­
ius Formula extat apud Marculfum.
roli Calvi pro Monafterio Foflarenfi , in quo
“** «·»«♦· Si ais intbrtiΑΤΛ ] Vetus nota marginalis hxc immunita* continetur. Vide fuprà , pag.
in uno Codice Legis Longobardorum : Hac tn 11U1.

dice Regio.

Lege notantur dme fementut. id eft. fit res inter.

Si

quid

viido

fuerit]

Tota taec

uip

ad Librôs Capitularium.

L cLuifula deeft in Libro tertio ; A omiflà quoquè
eft à filio & Pithoso, ntâ qnbd rom inter tsnces
repofuerunt poft fineœ captculi dnoderimL
Pag· en*
Ur nuuus comtamit ] Savaro in Nods ad
*** Sidonium peg. jtÿ. tribuit hanc Conftitudonem
Pippino Régi.
P«g. H4· Placuit ut admonxantvjl ] Caput iftud
** fumprum eft ex Capitulari Theodulfi Epifcopi
Aurelianenfis, cujus nos duo antiquifiima exem­
plaria habuimus ex Bibliotheca Sangallend. In
eorum uno tribuitur TheoroUE» Epifcopo , in
alio milium titulum habet. Sani eo Libro ute­
bantur nonnulli Epicopi quad fuo, ut colligi
poteft ex Statutis Hildegarii Epifcopi MeldenEs ;
qux cùm deferipca fint ad verbum ex illis Theodulfi, tamen in reteri Codice Gemblacenfi , ut
teftatur Mabilionius , hunc habent titulum :

Tml

Ane» Demieicx Ituernethnit oBingeittefime fi·
xegefimo oSovo, regni veri gbriçfi Regis Keroli
victfim» tStvi , IndAioet fictmdl , fah die
guituodccimo KeUnderum Nexemheum, untcevit Hildegeruui Epifieptu CmuiUtm Secerdo·
ram Jix Diocejù qpttd Ecdefixm /m&i Ccüaix
ia fihttrhio dvitetit fitxm , fuihiu » pofi multe

fileuifirx edmoeitimut exhorteeutue , «mm kxc

In Codice Cantabrigienfi cùm nullum titulum haberent, Spelmannus illis iftum appofuk: Cepitule ituerti
tuAer'u, loci, & Nmpwis, ed Ecclefiet regimen
coegtfie. Hinc deceptus vir dariAmus Gabriel
Coianius, cùm non animadvertent hxc Capi­
tula non efle diverfe έ Capitulari Theodulfi
quod oditum eft in undo fepdmo Conciliorum,
illa rusfibn edidit in ramo nono pag. tooS. tc
feqq. ex ramo primo Conciliorum Anglin.
^ >ΤΤι
Excipio cJiiMiNAu MiooTio ] In Concilio
cap· >·** ipfo legitur , exceptu crimieehhut ceufit. Sed in
vetuftifimo Codice Ecdcfix Lugdunende, it in
veteri Colieftione Canonum Hifpenica BibliochccuCo&ertinx, Impawn eft, rxetpr. crimi­
nal» nape», ud monuimus in Notis ad Gratia­
num pag. 514. Antiqui dicebent except» per om­
nes cafu. Lib. j. Capitular, cap. 150. except.
hit fecremuuù. Er alibi pluries in Capitulari­
bus. Lib. j. Legis Wiügothocum tit. 5. cap. t.
cxceprii Mit perfieds. Pro quo vetuftiflimi Codi­
ces Monafterii Moyffiacenfis & Ecclefix Attxenfis habent except. illet perfonet. In Charta Mo­
nafterii Cafaurienfis qualiter Hildericus Abbas
fuperavit Johannem Epifcopum Pinncnfem canfantem Monafterii libertatem anno dccccixvii.
except. ipjem certem dt Brelieeo. Item in Charta
fanâx Trinitatis de Lapidaria: except, ipfum cefi
tellam Éf ipfe area dennettl». Concilium pri­
Capitule uetulit ohfirveede.

1230*

mum Hifpalenfii cap. 1. extept»fiLiu f-r nepoti- Twd·
htu. Concilium Toletanam quartum cap. j j. in
titulo in eodem Codice Ecclefix Lugdunenfis ;
except. tertiem Metutum. Beda de remediis
peccatorum cap. x. in Codice fanfti Galli : ex­
empt. Ecclefia. Jusjurandum Berengarii Andeg*veniis apud Grtgodom VU. poft epiftolam 17.
lib. <· in Codke Ciarevailenû except. cauft redecoidi. Carta Wikimi de Campo felici in
Chartulario Prioratùs de Peredo fol. $?. except.
unem fexteriem futuu dédit fenS» Mertieo. Su­
tura antiqua S. Petri CorbeienGs cap. a. excepto
provendi Jui. Et infri : excepto tiled ed viBunt
preperendum pertinet. Charta Roberts Advocati
Atrebatcnfis apud Davidem Lindanum lib. j.
de Tenerxmoodo cap. j. excepto fervit & anniitu Advocetur. Vide Nutas ad Reginonem pag.
JJl.

Putus ] Hxc eft leâio Libri Bdiovaceniis.
·*’<■
—, .
a.
, .
„
ea.. »»♦·
In Tutano legitur pejtu. ut in editionibus. Hoc
caput droft in ahis exemplaribus. Cùm dubitarem
autem utri Ikfro prxferenda effet, pertuli eam
qux Bellovacenfts Codicis auftoritate juvabatur.
Nam vox peftu nullum bonum fenfum heic fa­
cere poteft. Videtur autem hic locus efle mutilus,
qoi emendandas eft ex Concilio Toletano xn.
undè fumptus eft.
AtitN.e esuris 1 Caput iftud fomprum eft
»n.
ex Libro fecundo Legis Wifigothoeum tit. 1. a** '<>*
cap. 9. Aliisaatem verbistefertur iCironio lib. j.
OmervariouumJurisCanonicis cap- 4. hoc modo:
.

Prdhihexua ed negotiorum dtjcujjiotiem uftun Le·
mm Αμμιμπμ; fan quemvb elocuiu pel·
leext. tamen dificuitetihut hortet. Sed hxc non
reperiuncur in Capitularibus, it abbreviate funt

ex Libro Legis Gothiae.
Hominis ] Hxc vox non extat in Lege Wiflgochotum, A videtur foperflua.
Ad uixcitium imbui 1 Deeft heic vox utili·
ttuit, qux ik reftiroenda eft ex eodem Libro 1«·
«s Gothicr, ed exercitium utilitetu imtui.
Quxri autem hic poteft quid per vocem tuilitetit
intelligi debeat in hoc loco.
SiPTvnoMl Ita etiam Ivo, quia defcripfit ex Pag. sia
Capitularibus. Ar io Codicu Legu Wtflgothooim
legitur medtatplttm, non fblùm in Libns .dids,
fed etiam in manufcripds.
Cimtom ] Hsk vox draft in Lege Wiftgorhe.
rumAfvd qobm icslui ] Ifta qooquè Conftiturio bdc. utfumpea eft es eodem titulo Legis Wiùgothorum cap. 10.
QuADAurDicrrsa ] Io Codice Legis WiEgothorum legitur tmdacitpli refiututoee, uc ia
luperioci capi».
Cintum QviNQOAeiNTA ) (a oodemCodice
legitur CC.
Si ingsnuos mt ) Hxc daufula deeft in Co*
dice Legis Wiügothocum, qux nullum hoc loco

F

1131

Stephani Baluzii Notæ

ujz

] Hinc decepti Gregorius Tom.l
Tom.1 dilcrimen ponit inter ingenuam & fervum. Undè
Infpicari œgor mutilum efle hoc caput in eodem IX. & Innocentias IV. putarunt Legem iftam 4
Codice , Sc rcûitui «c fuppleri debere ex boc Theodnfio latam Fuifle. Gregorios enim feribens
noftro.
ad fandum Ludovicum Regem Fraacoram apud
P* ♦»;. Volumus atqui fkacipimus ) Plura ad ex- Odoricum Raynaldum ad annum 1
*F ,M* plicationem hujus capitis diximus in Noris ad
Gratianum pae. 506. qux heic neccfliuib repe­ ait : Propter quod ipfi Carobu Ecclefiam , d qua
tenda flint. Habet* enim videntur aliquam dsfi- Mac* honorem fufeeperat , cupiens honorare,
cultatctn. Ea vetiatur circi interpretationem po- perpetui Legt decrevit w omnet Ipfius jurifdicKilorum Imperii Francici qui bete enumeramur, tsonis * fubieSot Stotetum d Thmdofio Impera- · rubkâl
omani, Franci, Alamanni , Bajoarii, Burgun­
■* ■ go e*t
a*
t a a . ·. WM *** CtlBf»
diones , Saxones . Thuringi, Bc Ftifones nul­ <«rc ff Ecdtflt Ubcrttrc ulùiM u&hUbdiur tulario
lam , ut arbitror , difficultatem habent, neque obfirvarent, videlicet ut quicunque litem habent
Britones, Longobardi , Waleones, aut Bene­ bc. Innocentias verb in epiftola ad Epifcopum
ventani. Quaerendum igitur quid heic intelligi Tuiculaneniem apud Andream Docheihiam in
debear per Gallos , Gothos, dc Hifpanos. Ac tomo quinto Scriptorum Hiftori* Francorum,
primb quidem dubium efle non poteft quin per
Gallos intelligi debeant homines originis Galb­ pag. 71$. Si di9i Baronet diligenter adtendeer , Franci quidem Bc Franck» Impeno iubjcâi, rtnt quid Carolus Magmu Ecclefiam , d qua
fed qui genut repetebant i vecuftis Galli* inco­ omnem honorem fufeeperat , cupitnl honorare,
lis antè Francorum adventum. Gothi & Hifpani perpetui Lege decrevit at omnet ipfius jstrfdicFrancico Imperio fubjeâi eandem regionem in­
colebant, id eft, eam Hifpani* partem que nunc tioni fubjeSi Statutum d Theodofio Imperatore
Cataloiua dicitur ufquè ad fluvium Rubricatum, pro Ecclefia libertate editum inviolabiliter obferubi fuit limes regni Francici. Gothi igitur in ea varent, videlicet ut quiconque litem habent fyc.
Hifpani* pane habitantes ii erant qui fupererant Illi tamem Pontifices non acceperunt ex Capitur
ex regno Gothorum ; Hifpani Veto ii erant qui
ex ea Hifpani* parte orti erant quam Sarra- laribus, fed ex Gratiano.
ceni tenebant , & fe in regnum Francorum
Qui non vult trursus ] Hxc & que fe- P*r «M.
contulerant ut fe Sarracenorum jugo fubrrahe- quuntur non extant fupri lib. 5. cap. 341. ne- w ,K’
rent. Hxc paulb fùiiùs di&a funt ui Nous ad que in Lege Bajuvariorum. Omifla quoquè funt
Gratianum.
à Tilio Sc Ptchcpo, quia noluerunt ois repetere
idem capitulum in Liaris Capitulariam, & non
Burgundiones) quos Eduos vocat Mona­ animadverterunt heic nonnulla haberi qu* non
chus Sangallentis in l.ibro primo de vira Karoli extant in Libto quinto.
M. cap. xs. In iilo tempore, propter excdlrn»
Si quis rwraA atcNVM ] Capud iftud editiam gloriofitfmi Car oh t GulU £r Aquitani ,
Edui Cr Hifpani , Alamarm tr Balant . non tum eft anno Dcccxxvt. ut adnotatum eit in c*f' ' *'
parim infign'uos fe gloriabantur fi > cl nonune ipfis Capitularibus. Vide fupri cap. 97. hujus
fervorum Frantorum cenferi mererentur. Pettus Libri.
â ianâo Juliano in Libro de origine Burgundio­
In Concilio Acathinsi ] vel potius Vaρ»χ. mnum pag. 194. ait olnn Heduorum vocabulo fenfl primo, ex quo fumptum eft iftud capita- *** ***
comprehenfos fuifle populos qui nunc Ducatum lum. Hk tamen error propagatus eft in Collec
Butgundi* incolunt, Nivemenfem taeum, Bur- tionibus Ifluci, Burcharai, Bc Ivonis.
bonenfem, Cadrellcnfem five Caroleftnm, MaAmico quippiam ] Hxc non funt Synodi Vatifconenfcm , Autifliodorenfcm , Tomodoren- fenhs, fed Hieronymi, ut adnotamos ad Capi
fem, & Barrenfem fuper Sequanam. Fruftrietgb tulare fecundùm anni dcccxiv.
Philippus Labbeus in Diflërtanone Hiftorica de
Contka Ligis ] Sanâus Gregorius Lib. t.
Scriptoribus eccleflaftkis mftigat Alfonfum Fer­ IndkL
f. epift. 6. Nam facrilegutm & cmttrb
nandes , qubd Hugonem Magiftrum Generalem Leget eftfi
quod venerabilibua lacii relinqui­
Ordinis Paedicatorum, è Romanenii oppido or­ tur , prava quit
voluntotit ftudiit fuit tenuverit com­
tum in Dimcefi Viennent , vocaverit Heduum; pendiis retineie.
quafi Burgundi atque Hedui, inquit Labbeus,
Quoo omnibus ] Prior par» iftius capitis Pm· '··*
eadem fit fignificatto, cùm una did10 alteri lon­
gius latiùfque extendatur, praferttm apud auSo- fumpta eft e\ epiftola qux circumfertur fub no- t**' ***’
mine fancri Gregotii ad Felicem Epifcopum
res medii eri,
Mcflanciifein. Vide infri lib. 7. cap. 431.
Hanc ηνγβντιαμ ] id eft, ConftitutioPsculatus inim] Vide Notas ad Agobar- paf. ,οο,.
nem Conftantini qu* heic refertur. Eam non­ dum pag. 97.
cap- »o*.
nulli viri docti putarunt efle fuppofitiam. Alii
Unam personam 1 Quomodb Chriftus Bc
bonam elfe crediderunt, ut Janus à Cofta in De­
cretales pag. at i. & Seldenus in Libro primo de Ecclefia unum corpus funt, ita unam pedbnatn
tynedriis pag. 3at. Et ,tamen Jacobus Gotho- conftituere fenferunt veteres , uri dkhim eft in
fredus in commentatio ad hanc Conftirutionetn Notis ad eundem Agobardum peg. 14. Vide i·otnninb falfam efle contendit adversus Selde- fri cap. 407. hujus Libri.
OtiNiA qua domino] Burchardus
num.
lib.
Theodosii Imp.

izjj
Tm.1.

ad Libros Capitularium.

Tauum vano SCSUAVM ] Hic focu lauda­
tor h Concilio CoinoMufi aaai ncccajrxxvu.
cape f. Talîaat enànfidtnu» patrauaihu.ficar i» Capunlarihn fariafiguntnan baparetanuu Carali fir Ladavià taatmttar . mfi
wjl purent 8r puUieam pNufrrarfaai. fr par
Ecdâfa fui^tSiaita , 6r per impvfitfourra
aurau fyi/nftm, aer vivit sec tnartaü caraMrtucarr deùeraas. Vide infni cap. 4*7. ubi adaotamus bac fismpta a& ta apiflala 105. fanth
Bontfacii.

Qu ou incisti non sintI Vide fa&i Addit.
c/Vl?·*- UL cap. 104. ubi benè multa habentur que in
ifto Capitulo non enant.
Pm twf.
haanxvt qinuuujtu ] Vide (and cap.
“*·♦**· 11 9. iftius Libci.

P»a- >·»;■
Mats* nostha Eccusia] Lib. a. cap. 41.
car^M· mum akuroa faaSaat EtcUfiaat , fan era mttnurata fieri faatit aura gtguA.
Talbm mominxm antiqui ]

Hoc ufqui ad
font ex epifto­
la tot. fanfti Bonifâcii Ardnepifcopi Mogunttni. Extant aistem abbreviata fujpri tn fine ca­
pitia 4·7·
l(M>
Omnibus sciai volumus ] Caput iftud vicm\m. * detur fumpeum eflë ex Coocilio Panbenfi fexto
lib. f. cap. x. non tamen integrum.

^•^ .

at tactaret daauuatar dafcripta

Pm. i·!·.

car- ♦"·
PM <·>·

<*p·»

Nbqui nllicbm nbqvi concub. ^Concilium

Parifienfe ibidem : fr fuid tutaret luktattt ne­
fit ptlbcam aafat tatâoAôuua hahrt debtaat.
A» IlCULABJA W1OOTTA CONV OLA Bl ] SuptA

lib. j. cap. 11. tnonuuntn heic legendum efle
ficeleria/ndieia.

Pm· >··»■

cap· m

Intkbiobom 1 Certum eft legendutn heic
efle btfiriantm. Sad omnia vetera Benedifti Le­
vit* exemplaria habent uutrierem. Itaqui nihil
mutate voluimus.

NseuMNTis ] Nam parva negligentia Ponti­
ficis, ingens ammarum diferimen eft , ut air
Diooy&n Exiguus in epiftola ad Julianum.
Bile·»»·

Non bit dubium ] Videinfri cap. 105.iftius
Libci.
_.j
Qui vao illicitis ] San&us Gregorius lik 9.
*4't' ’ IndkL 4. epift. ,9. Ltctbat enim btbtrt, fi va-

laijfet. Std file illicHa ft ficift meminerat ,
laudabiliter d Uciui abflintaet. Vide Capitula
Pm ··♦··
c*p m-

1234*

lik j. cap. 119. capot iftnd ia epiaomen concra- Gratianum 5. q. 4. cap. a. ίβ caput iftud alibi
«it 9c Coôâlio Aurelianenfi aanbuit. Cent aK- rtperirenon pocuifle quam inter Capitula Hadria»
qmdfimila repetitur ia Canom 14.* ij.Con» ni. Hinc etiam acccpinè puto Seraium fecundum
aHi peimi Aaralianenfis. Atrnmen noa dubito ifta verba, qun extant in epiftola de Vicariam
quin verba Btstchardi abbceviata fiat ex ifto aof- IXugonis Archiepifcopt Metenfis : Salva In amtio Capitula.
nihu ftaftu anivtrfalu Ramaan Stdit Pri­

Karoli Calvi, dt. xxvtri, cap. 11.
Slav ata vino] Pro his verbis Angilramnns
Metenfis Archiepifcopus füripfic t Salva Ra­
nta* Ecclefia in amnibtu Primatu. Ingenuè
autem farentur Cocreâoces Romani in Notis ad
Tama II.

Ta*1·

mate.
Canonbs Aiaic. ) Canones illos magnam Pm.
aoâxxitarem habuifle in Bcdefia Gallicana pa- C(P' ***’
cat « pluribus Cocis. In cauta Contumelsofi
Reienfis Epilcopi Cofiuios Atelatenfis reveren­
tiam qar Canonibus Africanis debetur compara­
vit cum ea que Nicaenis debebatur : Si Ularuta

CCCXPIU. Epifiapartua fviptr amntr Ettltjiaj CtetRia fari paettpamu tata fiaSa Dtcrtta ntflifinuu aan illa» filat itfpicimut. fid
6r , fan fiprà jam itSatn rfi . & ^A»ca>»ai
Paatfati 6r Mmes rtUfvat aai ipfa ardouuuihu ptr fataat amadtna pra tetitfiâfaca diftiplùta
altfadfiataemnt, cnmpntata anunnaafaa caaitnaiau. Apud TIodoardum lik a. cap. ao.

Icriptum eft Ebbooem Archieptfiaopum Remenfemfecundùm Africanum Concilium diâafle Li
bellum fiir depofitioaû & ieribi cordm fefacifle,
eique ptoprü manu fubfcripfiflë. Et paulb poû ;
Et et amaia Jnandim Lrftt avtbut madnaïur
Ectltfa ia Sfaada Itfalirtr adimpiarn , fiautl
tant eu puer fiotadàm Afriuaa praviatüt Cana­
nt» tltftratfai Jadictt (ft. Μιηηκφη pofteà

in eam ram Capitulum 59. dc cap. 74. Concilii
Africani Baldeticm Epifcopus Noviomenfis lik
i. cap. 54. adnotat Hincmarum Epifcopum Laudunenfem ab Hincmaro Reroenfi Archiepifcopo
accularum Judices eleftes expediflîr fecundùm
Africanam Concilium. Hincmarus ipfe in Opufctdo t v. Capitulorum cap. 14. ait fandum Re*
migrant anftoritatc Afnouii Concilii ordinaflè
Emfroputn in caftro Laudrara. Et in epiftola 44.
ad Advenrium Epifcopum Metenfem ait eum qui
ele&us eft Epifcopus examinandum efleab Enifcopis facundum Capitulum Carthaginenfis Con*
cilii quo manifieftatut qualis debeat ordinari Epif­
copus. In Coocilio Remenfi anni dccccxci.
Epifcopi G^icani fuppofitiis veterum Pontifi­
cum Romanorum epinolis oppofuerunt Canones
Africanos qui de judicandis intri provinciam
Epifcopis decreverunt, ut diftum en in Prcfâtionead Reginonctn. Vide iufri cap. 13$. hujus
Libri.
Nuptials mysttbivm ] Hincmarus epift. 37.
cap. j. SrouiddM dMaüiaatmfanBiLtanbPapn 6r Traditiaatm DaSanun Jnperiiu dtatanfiratam daiùnn nan. tfi taat nmutrtnt naa ptrtintrt
ad matrunanhtm R* jet caajaaOiant ftnwun naa
daettar Chrifti &· Ëcdtfia facramtatam hac tft
naptialt fajt myfitrutm»
Ad raoPMiAM pabocniam 1 Contai in Canone undecimo Synodi apud Cetichyth feriptum
eft at nalli Epiftapama Ucaat altaria» parathiam

invadtrt vtl triant alifad abtrûu ntln^itrii ad
ft ptrtrahtrt in alipaa caaftcratiane Etdtfaram
vel Prttbyttrtrum Diacanarampaa nifi fala»
ftrdutpifiapus, fan cap^tf tfi fueram Epfiapaτκη.

\ I iii

,^4.
cm>**>

vi23f

Stephani Baluzii Notae

ToM· L
ΡχβΑΝΑ» OM1A»AVION» ) id «ft , divino·,
P« >01»· fotülcgM , auguria , oniptia, phylaâeria , in»
<»Γ· *·*■
tamuîonej t £« omao fyvKtùu utfiatm
gendliiiinqsM errata , m lagitur <® Canon* car»
no Concihi apud Clove*boviam habm. Vide
Indiculum fuperftitiouum le paganiarum adjunûutn Synodo Lipcinenfi.
Pag. ion·
Sacaati olli unctioni ] Hek adnocandua
t* ·»··
cq ΟΓ4Ο fervMiH in admimftndone Sacramento*
rum. Primùm «gtotus Inungitur oleo fsetaro :
dein reconciliitur ecclefiaftic* communioni t u
in publica pernitentia conftitutus erat ; poftremb
mbuitur ci viaticum, id eft, communio corpo­
ris & Anguinu Domini. At fi poniten* non
erat, neceifaria non erat reconciliatio. Itaque
non dabatur, fed tantùm unâio de viaticum.
Editi funt olim ritus oMcrvati in unâione & com­
munione infirmorum. Sed ego nuper in veruftilfimo Codice Lenaovicenfi, qui nunc eft in Biblio­
theca Regia. inveni ordinem ad viGtandum &
ungendum infirmum, in quo nonnulla funt fcitu
digna qux non leguntur in vulgatis , adebque
luitaflis operz pretium fuent illum editioni* So­
nore donate.
Ibide, ua
PRU Fu>n.i»us suis] id eft , pro Optimati­
bus , p;.> exercitu Francorum , ut fuprà lib. j.
cap. 107.

Nuli.us Saclkdos in
tap. μ>·

hostcm) Si vera font

qux‘narramur in vita Anâi Anfovini Epifcopi
Oincrinenhsapud Ferrarium & Ughellum, b«c
Conitirurio Karoli obfetvara non fuit, & novi
Ludovici Pii Lege opus fuit ur Epifcopi levaren­
tur onere proficifccndt ad bellum. Narrat enim
Philippus Ferrarius in Catalogo Sandomm Italia
pag. 14y. Anfovinum ele&um Epifcopum À Ca­
mertibus non ante eam dignitatem accipere yoluiile quam ab Imperatoreconfuetudo protocifcendi ad bellum militibus, non Epifcopis, congruens
tolleretur, tùm verù abtocaca eâ confuetudine ,
ele&ion icon (en lifte. L’ghalus verb in tomo prj.
mo Italix Uctx atteuin clcâum Epilcopunianuo
ikccxvi. non ptiùs aftenfum eUê eleûonbus
quàm mos ille perverfus oer imperatorium Diplo­
ma arma rra<*Hndi Epi (copis adhimerctur; quoi
Ludovico Imperatore obtento, cui à fecretisconfeflionibus luerat, fumml animi moderatione

«μtcopale munus fubtlîe. Sed ex vira ejus ab
Egino Monacho confcripta legitur tantum ei da­
tam elle à Ludovic» optionem fecur'uer aettdenit ai Pontificatum, quia non auderet turn qutf-

piam compellere detneept infervire militia rei
Jocularii. Nikil heic de Um generali. Itaquè vetiffimam puro Henfcbenii ookrvarionem ad hune

Pu «Oil-

f»t <·>*■

locum, qui fie habet : Laxiùi id actif it UghelItu, quaft untverfim id pro Epifcopu otnnibui im­
peratori» Diplomate ftncuum fuerit in gratiam
Anfovini. Quoi non videtur verum fuift.
Hispanianum ] Decretum Concilii Toletani
oûavi: Ecce enim ita e* gentil noftrx meducribat
majortbufque oerfonie multet haSeneu corruijfe
nperimns (r deflemus ut earum agnitu ruinit non
aliud poffimut qudm divine judicia confiderare
perrnfjumii.
Quia Ecciisias rxpottAVtauNT ] H*c font

verba Guntchramni apud Gnagocium Turonenfem lib. t. cap. 30. Qualiter not hoc tempore

1236

ridxiai iütun pofitmut fd ea fmr Patret
noftri confectui font non cuftodimut, lUi vtri
Bcclefau adificMtot. in Demn hem omnemponento». Martyre» henoranta, iturdau vene­
nanti. viSoriat obtinuerunt. gmtefque advtrfat
divino opituUmte adjutorio in cnji & parmaja·
piiu fuMidhrmu. Mot veri non ftUm Deum non
metuinuu t verim etiamfacra ejiu vaftAmt, Mi·
viftrot intcrficimnt » ipfa ftoftd SauSorum pig­
nera in rUicuio dtfcmpbnut ac vaftamui. Non
enim poteft ohinori νΛοήα nbi tabo perpétran­
te. Ueb manat noftra fimi invalida, enfu tepofeie, nec clypeut
erat folitut defendit
ac protegit.

bm iu

CoNvicTt] Anteà aialè legabatur Gnveiui.
Sed ia Codice Vaticano dc in BellovaconG legitur
conveSi. Viderat hoc mendum Juratus, qui Hlud
ex ingenio fuftufitin MtlceUaneisad Symmachum
pag. 301.
In dicnit. Papa Gaaeoan J H*c citri eootroveriiam funt Gregorii tamdi. Sed quia lau­

dari vulgo IbJenc iub nomine Gregarii Papx ,
crediderunt nonnulli ea efle Gragorti Magn*. In
Concilio Londinenfi anni mlxx. tribuuntur utri­

que : Decreram eft etiam en Decretu majoru

Cirtgorii necnon maueu ut nulltu ie propria cog­
natione &r.
In causa cAMTAti ] Iftud abbreviatum eft
ex interpretatione Sententiarum Pauli , lib. 5.
rir. j}.
BarrisMATts sacaamintis ] Harc eft IcAio
Codicis Beliovacencix , cùm in vulgatis editio­
nibus legatur facranttnto. Confirmatur aureos
hxc noftra leâio « capite 391. hujus Libri,
in quo lepin**’ : neque tpji fient per ertattm idonei
it traduit fibi facramtntit rtfpondtre. Ordo Ro­

manus in fermone ad βίβάόβ.

DikÜiffimi ηοb 'u t accepturi facramenta Bapdfinatu Λ & in no­
vam CreaturamfanSi Spiritîi procreandi. S. Ambrof. Epift. Item Beda lib. 2. Hift. Ecclef. cap. 9.
ubi loquens de Edwyno Rege Northanymbrorum,
2ui pollicitus erat fe fidem Chrifti amplexurum

viâortam de hoftibu* fuis reportaret, air : Sicque viBor in patriam ttvcrfiu, non ftatim & inconfulti facramenta tïdei Chrtfiiana percipere
voluit ; quamvii nec Idolit ultri ftrvivit ex quo
fe Chrifto ferviutrum ejfo pramiferat. Et Libco
tertio cap. 1. Ofriduu t qui ai prndicaiionem
Paulini fidei erat facramemu imbutiu. Et mox :
Sacramenta regni caleftu, quibeu initiatut erat,
anathcmatiqandoperdidu. Et eodem Libto cap. 3.
baptifmaut facramenta confccutui erat. Conci­
lium Mogunrinum anni occcxivn. cap. 3. Sa­
cramenta itaqud bapeifinatii volumut ut concor­
diter atque uniformiter i« fingulit Parockiit
fecundùm Romanum Ordinem inter noe cele­
brentur. Bapdfinatis facramenta hxc funr, ip­
fum baptifma, confirmatio , 6t communio cor­
poris & fangutnis Domini , quae tùm confera-

oantur unicuique eorum qui baptizabantur. Hinc
in feripto veteris Auâoris anonymi de Ordine
baptifini legitur : Et haec Junt fanSn Ecclefia

facramenta. baptifimon. chrifina, cerpueXr fanguu Chrifti.

Te·· l

UJ7

ad Libros Capitularium.

u$*

Ckercfijceftt vel Prtibytertt, Loaiia in fuisCcr
dicibus kgic tantum Prethterei. Ut valde putem
peimb qtudem illic faille fcriptum fie^uettter
Cherefifteftt dtftûufii, additum veto faufe vet
Pretfytertt tempore Leonis III. aut non iu mul­

Tcu. IComam nutriunt ] Caecilium Carthagi“•“k
“F· 44* CUrictu nec cmmm nutriat
taf'
nec fariem. ubi madam Codices addunt redas
vel reudeer. Vide Notu adGtarianum P*g-4I i*
Calcxambnia ] Idem Concilium Carthagincnic cap. 45. 6r «cc veftibtu nec calceaaicntts to poift , demàm extinâo procsùs ordine Chodteertm fncm. Concilium habitum apud Caf- repifeoporum, fidum Presbyterorum nomen cufmen Gonterii aono mccxxxj. cap. 14. Er enates •oditum faille.
PtAcutr vr Eriscovi) Ad hunc locum rei- MA «.·<··
Religiefi. cufafltbetfiatOrdtah, tribas (r calceaatentis fi» erdiui ceenpueaiibui, fututuafieri piciebat Hincmarus Archiepifcopus Remenfis
peeeft. uaifemibus nuunur. Hildebcrrus epift. apud Flodoardum libi J. cap. xi. inter onera
ίο. Cùm vagitur pu luxiertbeu ttlsiaeteiii , Kribens Thoodulfa Comiti furitrer Ecclefia in
cam capro ia ampüare» radatur ovmam, cùm ftteftate & tcAinatwtc fatu Eptfctfi fictutiiat
Menadtaut legtunuur couru jtfxwdbi infigaia , ftcrtt Caneetu b Imperialia Capitula.
Sacbamintum Catkchvmsnm ) De toto P< >·*·
txtrà vira dt fus ducit ad voam. Quippè Mo*
nachi, at vitaieem ac fitnpbcicatem ûiatn habitu hoc argumenro fasè difputat Gabriel Attulpi- ***■*'■
ociam mctftuMO teftarentur, calceamenta laxio­ Beus in Libro fecundo Ovfarvat. cap. j 5. & leq.
ra geftabaat ,<uflimilia mmirùm his quibus Laici . St Episcotus. hlassns') Vide Notas ad Gra- cap.
**t- ‘°**
«r»·
fidebant uri. Undè Philippus Francoram Rex Mo­ nanum peg. 561.
nacham quondam faidu utentem calceis laceri
Nbqub anti Missam ) Hxc claufala non
monuit non fatidice infticumm foam , at doom extat in Conrilns Aurelianenlibus, neque apud
Cxfarius Heifterbachcenfis lib. 4. capi 11. Gqt·- Reginooem , Butchardum, & Gratianum.
rùm, iftud pnfiâs cemponbfts exprobratum fmflê Ur xaiqsbcvs) VideButchardum lib. j. c. 101. Ibid. c.
■ Monachis Jocet Fraomcnoim Sanâi Hieronymi,
Adorandum^ Hxc eft vera le&o tibus loet,
i Rufino «alatum, uo. 1. Inve&vaxum adversus qux enat inConcilio fiscundoTuroncnfi. Sic enam
Sanâum Hieronymum. Saxr alii, inquit, d« legitur in Decretalibus. Antonius tamen Augufrim«i Ordiau iutoHu U^ur , foi idcù Prniy- nus prxfan hâionem qux habetur in vereri Burteritsat Cr Diaceaatu» ambiunt . ut utuliercs U~ charai exemplari, ubi legitur MaAcrandum.Sanb
ceutihi rideant. Omnis his curo dc vefiibus. fi in uno eorum Burchardi Codicum quos ego vidi,
beni cieant, fi pes lexA pelle nea faUeat. Ovidius legirur Ad aderar.dux, in alio verb Ad arandum.
in libro primo de arte amandi :
Apud Ivooem qooquè legirur Ad adarandum.
Parvulos, sbnbs ) Homilia incerti sudoris tUd.c. ·«·
L itgutfat ace nyror , un» rüifiu touts.
invetuftifiimo CodiceS. Galli : Nullus CbrifNet vagus ia Una pes tiU peUe nuts.
i'»f. «ors. Discordantium mimo ] Hotnilia inceni tianxt debet laxare 'tfta pejunia t fi talis infans
-»p· *♦*· aoAoris in Dominica fcorima poft Penrecoften rm eft put nen pegit j^atare. aut talia finex,
in votuftifimo Codice Mf. Ecdefix Lugdunen- vel infirutus. Et put 'tfta Munia laxat aut nefis : Si esura fiater tuus ( id eft, quilibet Chrif- glefit, pecta/m grande indi habet.
Dt Prubttbro vbro ) Vide Burchardum
l0«·.
ttanus) inclemens fuerit & neioerte tibi veniam
cap. «·'·
depretiati ixàul^trt, eiUiit ejus neu delet ré­ lib. x. cap. 116.
S
ecundum
R
icis
admonit
.
]
In
Concilio
Pi«.
><»'·
cifi in altaria, id eft, in altare, nec iogajephy*»*·
lacia, bos eft, in thrfaure Enlejut, aryee in co> Toletano legitur ficundint regia» adutenituteris ufibtujnecpaceat debetfacere ceux Chrifitane, turn. Quod idem eft. At in veteri Capitularium
n<fut ceouumicore carpers & fanguini Deenini. exemplari Trectnfi fcriptum eft fecundùm tua»Pri ammeaitieutm. In regio 8c in enantficunVide Notas ad Reginooetn pag. 5 jo.
P»t >e*o.
Arnoùbm Archibhscopum ) Juvavtnfem auut magis admenitieaeut.
Auribus ] Hxc eft ledio Codicis Bellovacenlive Salrixicgesrfem; deqoo fiapd a£um eft.
P«. toe·. Ρμμγγτβντβ Ammtolico ) Verba ( inquit fis, quam Ivo quoque habet. In Concilio vero de
*>»■·*>· Marea hb. x. de Concordia cap. ia. (.7.) For­ in Codice Capitularium Vaticano, Colbertino,
mulam redolent qui Magtftratus utebantur cùm 8c Tiliano legitur auditibiu. In Ttocenfi, judici­
Refiripceoun principalium triftiriam molliebant, bus. Sed hxc leâio fima non eft.
Absbns ] Ita Mammis Braduuenfis 8c vetera ibM. c. *h
quique uTus eft Gregorios Magnus cùm Legem
Mauririi de Militibus ad Monachilmum prope» Capitularium exemplaria. Id eft, abftenta,nte&
ranribm temperavit. 2Vra his placatur Impera­ in Concilio, live lêgregaca i communione fide­
tur, inquit ifla ia epiftola ad Metropolitas. Quod liam. Marrissus Bracarenfis in Codifie Thuano
nos hodie cam fane venia aut fub beneplacite & Ifidocns legunt, habeatur in abfintia.
Peatifids fieri dicimus.
VtviNTt mo Martino ] Hxc eft veta lec­
Intui Pmuttiros ) Es ea Gallicanorum tio , qux extat apud Ifidorum A Marrinum BraEpdcopoenm Conftitnrioae pcoéeâum eft ut dein carmuem & in vetuftiftmo Codice Ecdefix Lugin eliquor anriqau Codicibus Librarii nomen dunenfis. Loaifii repofuit vire.
Quod omnibus fidiubus] Vide fuprilib. 6.
10,7.
Presbyterorum tepoaetwnt ubi de Chorcpifcopis
agebatur, ud i nobis obfarvarum eft in Prxfano- cap. 4OX.
cap· ···ne ad Librum Rhaboni de Chotupifcopis. Quod
Agnati sunt ] Vide Cujacium lib. 17. Obκη,
csp.i«>.
Hifpanos quoquè fixuros ede animadverto. Nam fervat, cap. x 6.
pro eo eubd Canon leptimas Concilii Hiipalenfis
Cui sit necessaria l Senius iftius lod hic Pag. nor.
II. apud Ifidorum & in veteri Colleâione edita in efle debet. Si mater, amita , aut ibror, aut alia <<p->r**
torno xi. Spicilegii Dachetiani pag. 170. habet propinqua Presbyteri adeb pauperes fiotutablque
Tenu II.
Isii a

fex· L

*uj9

Stephani Baluzii Notæ

auxilio fe opo ejus non habeant undè vivant,
maneant qmdem in eodem teco in quo Presby­
ter babriat, fad procul ab cdibus ejua *. Presby­
ter veri» dontam ad eas mittat que faltentarioni
illarum neceflaria fact. Hac interpretatio manifafta eft ex capite 19. Hetardi Tutonenfls. Vide
Notas ad Ragtnooem pag. 5 j f ·
Sscunoum KAcrruM mominis] id eft, non
exfite finfit t ut dicitur in capite Ia. Libri primi
Capitularium, non ex animi fui mom, non ex
imoetu quodam menti» fe voluntate, fad prout
in naniaanriali fariptum eft, in quo omnia pec­
catorum temedia, omnes pome continentur. ut
diftum eft in Noris ad Reginonem pag. j j t.
Vide mftd Addit 1H. cap. dy.
Muusa qu*·voies] Ivopar. id.cap. >45.
deicribit ex Libro feptimo Capitularium cap.
)lt. canat Bonifacii I. Pfefet Ule vera tfii frc.
Sic paulo antè fe paulb poft plurima capitula ten­
dat ex eodem Libro feptimo qu* in toris ab eo
laudatis non extant In plerifque autem eorun­
dem Capitulorum tituli» numeri apud Ivonem
omifli hoc loco faut in vemftiflimts Codicibus
Mfs. fanûi Viftoris Parifienfis fe Bibiiuthec*
Coiberrm·. Quart oportet eoe additas faiiTe pof­
teà ab aliquo homine imperito, aut ctrtè Ivo­
nem deceptum fuifle audoritate veteris cujufK' m exhnplaris hnpetfafti, in quo pleraque
pitula addita lueram qu* ia Libris Capitwariurn non extabant. Nam quoad caput iftud, cer­
tum eft yli. efle debete, dbm porter auâoritatem Codicis Beliovacenfis, Ifaac illud laudet ex
Libro feptimo Capitularium cap. jt i.
MoLtaa habsns virum ] Duplicavimus heic
mimorum yta. facuri feriptarara Libri Bellov*cenfis fe auftoritatem Ifaaci, qui caput iftud re­
fert ex Libro 7.Capitularium cap. jlx. Pnetereà,

Ibid.c. Hi.

cap. »1?.

uod in quibufdam antiquis Codicwu· « spud
ronem dicitur dTe 494. Libri feptimi Capitula­
rium , effet neceflariè 49 $.
Prmcihmus VT a· accip. J Heic rurfikm Ivo
pane 1 C. cap. $44. aliud fubftituir caput, nimi­
rum Si fuss culpararira. Ac ne quia exiftimare
poflit mendum eife Librarii prohibet idem Ivo,
cujus hax funt verba et epiftola 171. l/*d/ Ae-

Î

I24O

&M( WMTATioMB ] H*c défont in Exert»-

___ rt·

a_t:

-z

: m________ £

-

Canone fano Concilii quinti Africani, ex quo
caput iftod fumptum eft, ftc apudReginonem fe
Burchardum.
Aasqoa uuo scrumho ] Egberts excerptio·
aes:
vilefirnpvto fee eft fepti^anfet. ne
jfta trtpfeit «erJttitt fiuratotnterum
tient priveri. Hire voti» fampta funt ex eodem
Concilio Carthaginenfi.
Teutons lbcitimoJ Hac non habentur in
Concilio neque apud Bgbertum, Rcginonem,
dr ceteras.
Quom am quod non ost. ] Et hec quoquè
défunt in Condi» & m antiquis Coliaâoribus
Canonum. Ifta verb chufula addita eft ex epif­
tola yx. fandi Leonis, ut adnotatum eft cap. ado.
dr 4x4. huius Libri. Innocenriuslll. in cap. Ftemi, de Presbytero non baprixato : km intelle­
gitor iteratam puod ambigitor efi feBen».
Isn «RjtsuMraosi ] id eft, CbotepifcopL
Hinc ttmtrifar cfertpifnpalis apud Flodoardum
lib. j. cap. 1 o.
Placuit ut nr ] Ifaac Lingonenfis A Conci­
lium Trudeianum citant hoc caput ex Libro feprimo Capitularium cap. y 95.
Ut Prxsbytiri ] vide faptà lib. d. cap. jod.
A cap. 16 j. iftius Libri.
Placuit utClbrici ]Vide fuprà hb. i. cap.
111. A jyo.
Nam u frofriorum ] Hrc fe qu* fequuntur non extant in Codice Theodofiuso.
Potxstatbs MXTXAAS ] Hincmarus Archiepifeopus Remenfis iu epiftola ad Landunenfam
apud Hodoasdiun hb. j. cap. ax. Ptftei extern
pe/ exteret, U efi fitnlnret pettfiatn rentré Sarfecenfet Canena tanfem afeninfkratteatm fint
mea canfitentU efeinalfii. Vide faptd capi jpp.

L

w

Fag. .1
cap-1»»

huius Libri.
Ut Emscom tunc] Capot iftud fumptum
eft ex Libro duodecimo Lama Wifigothocum rit. (*>*>*·
j. cap. ad. in lemmate, uoi tamen divorfus eft
fenfus. Nam illic ita legitur t Ut Eptftepi tene
tmauaer fefeantnr d fempaû tim teram Prtfbyttri ta fΜ ipfi nen entrexerhet aé «er nex re»
fetnr in Libre Capitolanm Kegelutm uMeriwt nafirim urripmdt. Lemma autem iftud rafponEpifeeperum cet^itvteram : Si qitet culpatorum det verbis qu* in contextu Legi» habentor.
Sicut mbibnoum Curistiasst» un ] Ita
rtgie patefiet frc. Lalandeu» in Supplementi·
Conciliorum Gallic pag. j 51. aflarit iftud capot etiam vetus Codex Moyftfaeenfia ia qno Lex
fab iifdem numero & ordine quibus ab Ivone ci­ Vifigpthorum contineo*. Mate in odit» : Sfeu
tatur repenti in Codice Mf. Monafterii Rivipul- feflmfem tfi à Chrifiiamt.
Missas cantari] Videqn* faprildiâa funt
lenits. idque fibi dc pluribus aliis aderuifle illuf·
tnifimum virum Petrum de Marea Archiepif- in Notis ad caput 14t. Libri primi.
Ut uro as ouars ) Vide Notas noftras ad
copum Parifienfem. Debeo primùm public* fi*
car*»·
dei, deindè fame optimi Patroni mei ut hunc homilias Qefarii Arelatanfa pag. 1 id.
errorem avellam au animis homissuin. Caput iftud
BoNotioM homdwm ] Hand dnbiè Mt*1*non habetur in Libro Rivipullenli j neque oertè dum eft fenerem anerem. Pravam tamen ieoiqillic extare poteft, cùm intecti duo ultimi C*pS- nem pcansltaui· fincet* qui» fic uti nos edidi­
hilarium Labri in eo define traqué non potuit vir mus legitor i* vetuftis Bemdi&i Levit* fe Ifaaci
illuftriilimus dicere caiquam mortalium fe in eo
Codice legifte caput de quo nunc agimus. Porri»
nos illud in tomo facundo retulimus inter Frag- ηνποο eptnan , cùm legendûm fit fanantat heWMM.
menht Cepitalarieun peg. jdt, cap. 17.
PaiMATU ] Duo heic Metropolitanorum «Pag. m·.
Sina hei ] Ira menotes Libri. Codex Betiogenera conftitunntur. Primi Ordini· Metropoli- ‘ '4
vecenfis habet Fraum.

124*
Tw.l.

ad Libros Capitularium.

tani vocantur Primates, qma prunas Cries tenear,
id eft.opinor, civitatibus peufisnr qua in veteribus
Notitiis primum Ia nun tenent μ* Lugdunum in­
ter provinciae I ngdimenfei, Avaricum Biturigum
inter Aquitanicas, Narbo inter Naibos«nfe|,Treverinter Belgicas,Ac lie decereris. Et tamon Hinc­
marus , qui Mmes founds Mecropoliteaus erat,
fc Primatem Λ rontendirftc uunm de primis
Gallis Primatibus. Rodoardus lib. j. capu 1 o. de
EpiAola Hincmari ad Leonem IV. Papam: Jmm
m Mdm depr'wiUpiu bufo Raataju Ecclefia,
fus hrixtf eb m faa prMIMa Jidet battre
utpenat, €r foe Rcmerum Epifcopm Primes
Mtr Pnmetei JMptr £r eues de pruait Gtlljt
Primatitou txtltit, nee elbos fi petierat praiir
Apeflelicaat PrafMm habeit, utJiilint ta fas
Mme teawert «I aatectfiribat ipjuu baiefiii/aat
tmetfi te ceqfoveM, ceq/ervarv & mmmenMrr
digaeter. Habuiuftadignitasinitium ab Hadriano
pnmo,quiTilpinam Rcmeufon Archiepiicopum
coaftinut Primatem eflêBdgic» fecund* cues em-

M

1242*

cap sa. Eaipla OnaMa pro Ex Epiftela. Item Τ*“”
lib. 1. cap. ). Exipla ZtftrM. Er libro primo cap.
I «. inprtmh *9taMa Paxliabi Tito dijtiptibtfrc.
Pro quo in Candno duodecimo Toletano cap 4.
tc apod Ivonem parte j. cap 144. reAb fcripum
eft ta EpÜfela» Inter Canones Abbonis Abbatu
Roriacenta cap as.legitur : font exeaepla Sirieii
Paae i ubi legendum edam eft ta Epïfiala.
PAAANYMMiisjVide Notas nofttasad Gratia* Pu· <»a
num pag. 5 41. ubi ex mente Cujacii expliçatut ca*' ***'
quid per paranymphos intelligi debeat apud
Chriftiaiios.
Pea. hamim. siduussoam] ideft,/eb Uaata
proftcartoM, ur legitur in Reiaipco Conftantiiri <<p'4
ad Probianum Procottfidem Africe apud fanAum
Auguftinnm epift. <1. tc lib. ). oornd Crdcon.
cap. 71. Uaii veluaau at ttutitto yfitai FTgtatiam fat Mata prafieattoaa ed camUotaia attam
CaajuiUM aagafli aiitta». Puto nutem, ut hoc
quoquè obiter dicam, voces illas C»a/laatlai Aagafli die foperftuas tc ex glollemate profturiile,

ficut apud fimftum Grcgooum, lib. 7. IndiA. M.
Epift. 110, pro eo qubd editiones reiftè habent :
eundem Flodoardum lib. a. cap. 17. BenediOus caaEit ligaM netum tft mtaJit Itapu rti aMtfoUkitaaa DeSeru , vetuftilfimus
1IL inEpiftohad Hmcmaram : Et bee wfosii , geatia
codex Aurelianenfis refert : caaEu li^aidi aatam
μ fudibet as previacia 6r disce/ mttrapeii tea
aibat civitoilbat faaab aatigee ttiapert Rmatafi
/attrapait EcdtfietfabjtEafiunM,at legitur aptri

ubiftefabjaEa jiuftaaiik» ecclffiaflicet teafiitm
tieatt primatei EcdeJùtiM & tUi dtbifeat prepe
mode per cemraptuM teavelltrt prefaiaet. Vide

Pag. i na.
cap. 45».

Pag. us»,
cap. «ai.

Marcam in DUfotsrione de Primanbu? cap. 94.
Imitations* ] Haud dubiè leftio illa prava
eft. Et tamen id legitur in ipfo Capitulari ea quo
ifta fumpta fiant A in antiquis BenediAi Lévite
exempUribusJLegcndum porrbede imauueZieaem
oftendit Les Cudaris Theodofiani relata infri cap.
477. hujus Libri. Immutatio autem heic fignificat
imminutionem.
Ssniorisus mutam obxoisntiam ] Vide
fupri lib. i. cap. 14a.
Ex smstola ] In fiwerioribua editionibus le­
gebatur Exemplar. Sane id foripuraeO in codice
BeUovacenfi, fed i mans rocentiflima, ut videa­
tur elle emendatio hominis imperitiffirni fubftituta bons LeAiom. Vera & lincera LoAio eft
illa quam nos retinuimus, fumpraex canone festo
Concilii primi Vafenfis, ex quo caput iftud defcriptum eft ; quam confirmant varan aliquot
eeemniaria BeêediAi Lévite. Hic tamen error
proclivis otim erat inter Librarios. In libro quieto
cap. 11 y. legitur inritulo : Ejt EpifHaPaMLam
xrifre. Pro quibus codex Colbestinss , Rivtpullenfis , Sangpilenfis, Nurmaouicus, Camber©nenfis, tc ediriones habent fijrnipfo Pops Leetu. Caput 4. Additionis quests habet hunc
titulum m codice Palatino: Exempla Leonti Papa
Calcideaenfi CatuUu Ortae. Bt in capite fequenri : Exempla Stephani Popa. Item in capite
leptimo : Exempla Lteait Pep*. In Pannormia
Ivonis edita lib. 6. cap 115. legitur : Example
Grtgarii ai JAenaam Ravennatem Ep/ttfaa,
cùm m mantderipris libris legatur Ex Epifinla

GrrgerM.InCooriliaAqmfgrancnfiadni pcccrvi.
cap 9I. legitur in titulo : Ejefdcm «r E^fiela ad
Oeeaaam. Ar in vetuftiflimo codice Mf. bibiiothoes Colbertins: Irem ejafdem exempla ad Ocea­
num. In Talouico Burdmrdi codice legitur lib. 1.

eEfutfit ia bajai ni dilyeatia fanEi Grtgtrii
filliciMU DoEarit.

Has OMWts Constitutions! J Hsc fumpte
,,
funt ex Concilio tertio Toletano , ubi leguntur csp- «»a
antè fubfoiptiones.
&Clsricvs rusarr] In Concilio ipfo legitur:
Si Epifitpat, Presbyter. Diacaaut t aat Curitat
fiurit, A Muri Concilie tacaauaaauationi fabjattai.
Minoris ] In Concilio legitur iaferieru.
Heic eft finis horum feptem Librorum in vetuftis exemplaribus , tamenedi in uno Varicano
tc in BeUovacenfi in titulis capitulorum libri
fepdmi deforipta reperiantur lemmata oâuagiata capitum ad Monachos fpe&anrium qur anno
pcccxvii. conftituts funt io conventu Aquifgtanenfi. Ivonem quoquè Carnorcnfem Epsfoopum ufum ede exemplari in quo eadem oâuaciata capitula panem faciebant libri fepeimi couigi
poteft exparte 1. Decreti cap. 1 j j. ubi caput de­
cimum festum eorundem capitulorum citat ex
libro foprimo Capitularium cnp. 494.
Patroni ] Ita omninb legitur io Concilio
ParifsonfL Certum eft tamen legendum efle pa- co- '■
triai. Verùm vetus exemplar ejddem Concilii te
antiqua Capitularium exemplaria leAienem pnofountquam nos retinuimus. In capito tamen ita
libri festi, ia quo fonfus tc plurima iftuss capitis
verba referuntur, feriatam eft patriai.
Ex VAATi viro j Hac tc qua pofted ia- P»g n,<.
quuntur non extant in codice Pithûsano neque in *to- >·
nrifsenfi ,ia quibus défont etiam hac verba, Ea

tata paippi traayreditar.
Ut xeiscoFi 1 Csaut iftud abfamusi eft in ifta
aarte in qua agit de inanuia ftt morte peoditsnnbas.

P«X· "i»,
C,F *·

Scnfus aatcsMiK eft , Epifcopos oouûoô oportere
etfs jejuMsedm Spiritum Oaftum info# baptisMis,

nifi es Si infamarum xgritudo ac aecefatas «t cspectari nen peftu tempus que Epifcepw rife pedit jejanua.

Solus missam) Vide qau fupri adamate Red. c.
funt ad caper 1 $y. libri quinti.

♦1245

Stephani Baluzii Notae

1244

] De hoc argumento Eiuditihanc vecerumMcmachorum morem fuifle
plura έ nobis dida funt fupcâ ad captu 71. libri ut vacantes pagellas implerent interdum malis
primi.
rebus, pleranqoe bonis, huicque eorum diligenIn ADorroaio ] Locus ubi Sanâimoniales tix deberi plurima antiquitatis illuftria tnoouconveniri pofiimt.qui Auditoriam ift hic dicitur . nientaquibus^iifi hxc eorum cutafuifier, carere­
Salutatorium vocatur in Regula fandi Aureliani, mus. SedutadconfefliooemrodeamusquxMonaEpifcopi Ardarenfo cap. r j- Si quit pro devotione chis fit, vide cpiftolam b9. Ironis Caroocenfo de
eut pnnniele occurrere voluerit, in falutetorium Concilium Londineofe annimccu.cap. it.
monafterii occurrat. kem in Regula fanâi Donari
Fami χτ fistilimtia J Fuit loculum Karoli
Epifcqpi Vefontiouenfis cap. j6.& 57.Salutato­ t M. & Ludovici P. famofumdc nobile propter hxc
rium verb Sanâimonialium reâè HugoMenat- duo mala , ut colligitur ex publicis illorum tem­
dus in Noris ad Concordiam Regularum pag. 18 9. porum monumentis. Ea nunc congerere non eft
interpretatur locum quem n.» hodiè vocamus le animus. Illud tantùm admoneo t miferabilem iiparloir. ta auoSanâiinoniaies colloquuntur cum loiuin temporum ftatumgraphicè deferiptum elle
extraneis.
in Concilio fex» Parititnfi lib. 1. cap $ j. Vitio
luco maidiaxtoa J Rudolfus Monadius Vctrini •.SccuioenimpcfiUcutid Cr fimt Uberanti
Fuldentis in vita fanebe Liobte cap. t. Notionem fui precefutvrm potniffent.fi lucrum Deo toti
enim virorum congrtgetionemfemine eut Kirfi­ virtute toefferre voluifftnt. Ec infrd : Interogante

Tau.1

NonnulljI Absatissa

Pag. ·'♦«■

nem centubemie quifmtcm virorum intrare per­
mittebatur , exceptit jblummodb Pretbpteru , qui
in Ecclefiet tarum ad egende Miffenan officie
untitm mmtdi filebent » Cr coafimmutd filtmnitor eranene^Jietim ed fie redire. Vide fupri

lib. 7. cap. 171.
Mopdm eoBNiTBNrua imfonat ] Sequitur
pofted in ipfo Concilio ex quo ifta fumpta funt :
Nec etiem dlud videtur nobu congruum utClerici

noNMa.V.
Cl·

Cr Leici, Bpifcoporum & PrcAyterorum cenonicorumfidicia declinenttt. meaafferie MonethorudHxpeumt ut ibi Monechit Socerdetibut confiffioeempectatorumfitorumfeciant ;proferum cùm
eifdem Sactrdetibui Monechit id fecere fit non
fi. exteptb his duntexat qui fib monnfico ordine ficum in mouaflcriit degunt. Contra in De-

crée» Botti&riilV. de libertate Monachorum reprehenduntur ilii qui aiunt Monachos , quia
mundo mortui funt, neque panicentiam neque
Chriftianitatem feu abfolunooem largiri poife
per iacerdocalis officii injunâam gratiam. Seâ ego
Decretum illud omninb fuppotinrium efle arbi­
tror. Neque me movet auâotitas Bedr ifta dicen­
tis: Hu ttmporibui venit AUUtvi Lendenia Epifi
mput Hornam, de nmeffiriit Ecclefia Anglqntm
caufi cum Apofilicorepa Beneficio treSaturur.
Et cim idem Pupe reverendifimut cogeret Syno­
dum Bpifcoporum belia, devita Monachorum Cr
quiete erdiiatunu , & ipfi Meliitut inter eet effo­
dit. Opponi qooquè poteft auâoritas Canonum

Nemaufentiutn , inter quos repetitur Bomfaciana ifthxc Cooftirutio. Ptiϝm reponi poteft
eam non efle audoritatem Concilii Nemaufenfis
ut novis inventis tribuere pofiit audoritatem vetuftatisDeindc certum eft pletofquc Canones qui
fub nomineCanonum Nemaufenhum editi funt,
Synodi illius non efle , & additos divertis tempo­
ribus fuifleConftitutionibus ejufdem Concilii.Vi­
dimus nos duo vetuftiflima ulius exemplaria, in
quibus deferipti tantùm funt auo prioresCanones
cum hoc titulo : Decretum Urbani PP. in Nemaufinfi Concilie. Pro quo vir dariflimus Lucas Dacheriusemendavit : Decrete Urbani Popa in NemaufinfiConcilio.Satiè fatendum eft in uno exem­
plari extare omnia capitula Concilii Nemaufenfis
qux edita έ Dacherio funt. Sed illa multb poft
tempora habiti Concilii addita funt à diverfis
hominibus, quia paginx vacabant. Sciunt autem

.

'Fs·*^1^
** ***

autem to cur, pcfiilentid gregante, tente pepuli
numtrafitat interiret, immenfiate ,ait. criminum
mundo pectente peccatorum /unitio eft.
Cum masculis

it

Ftcoaiius ] Eadem vitio ;

Ροβ hoc indi rccedetuct . capit ei Angelui expo·
nere tn quantù vitiorum fordtbut volutatur hume·
nitet. Licet enim. inquit . m divtrfii criminum
numtrofitetet eb AuBore fuo recedet hemonum gc·
nut, diabolo fe mancipando . in nullo tomen Deui
megit offenditur qudm cim contré neturum /ec·
cetttr.
Abba vessr contdaiabi ...
] Agobardus in
hbro de gwndinc & rdnitraw cap. 1 .in hit regio-

Pm >>«*

P·^ 0rr!.',ei
' "obdtl &
urbani & ruftici.fenu Cr juvenet putent grandi­
net & tonitrua hominum libitu poffe fieri. Vide
lib. 6. Wifigothorum tit. a. cap. ).
Bbnidicant ivm 1 Hxc eft vera lectio, quam
exhibet liber Tobix. Et tamen in codice Bcllovacenfi legitur Deum Antiqui Librarii in hunc er­
rorem quandoquè incidebant. In capite primo Re­
gula fanâi Benediâi legitur lAmmonitiouimpii
paint libenter excipe Cr efficaciter comple, ur ad

eum par obediemia laborem redeat d quo per ieobedtttuut defidiam recefferat. Ubi Turrecremata
legit ad Dchm. In tomo tertio Monaftici Angli­

can! pag. aol. coL a. fcripeum eft : Dinvame au­
rem fanguine t/u.eit ti Deum; ubi tnanifeftum
eft legi debere ad run. Sic nue obm in Notis ad
Lupum Ferrarienfcm pag. 47 j. monuimus apud
eundem Lupum legendum efle fcire eum pro eo
quod editum eft ftire Deum. Apud fanâutn G regorium hb. 9. indiâ. 4. epift. 49. legitur in vul­
gatis editionibus :O*nip*ft>tri Dee grutiat apti,
& tenth vet Dei dcbttorea effe cognofciic quanih
illafiab hujut morbi contagione eo tufiodieote meafifth- At in optimo codice Colbenino, itemque.
in Renenfi fanâi Remigii ôc in Puteano reâè
fcripeum eft, & tenti eivot débitent effe coqriofcitt. Sunt permulta iftiufmodi in epiftolis fanâi

Gregorii, qux fuo tempore emendabuntur. Apud
Manum Mercatorem , in libro Subnotationum in
Scripta Juliani, p. jo, legitur in editione Garnerii : Suprd confiait auihorem Deum meli non
effe. At in codice Vaticano, ex quo Rigberius
edidit, &r in Bellovaccnfi fcriptutn eft ( ακβ·ran eum.

Ptg- "I*

'

iz4f

ad Libros Capitularium.

id eft, anno ncccxux. quo
habitum eft Concilium Padfieufc. Attanaen hxc
quoquè repetuntur ia Concilio fecundo Aquifgraneufi habito anno occcxxxvt. fed dcferipra
«x ifta.
Fat-···». Ut Ertkcon Juotcrs lita legitur in tribu·
r,F'*
antiqui* exemplaribus. In Tiliano verb feriptum
eft : Ut Epifcopi & Judises. Sic etiam in Concilio
,
Remenfi, ex quo caput iftud tamprtun eft , Sc
apud Burchardum.
P»g. »■«*·
Perlatum ad nos est ] Burchardus caput
eae·»··
, qUOj ®ft Synodi fecunda Cabdoneun*.
refert cx Concilio Mediomatricis. Vide Nous ad
Reginonem pag. }66.
P* "*· Servorum matrimonia ] Vide Eginhardum
epift. 5 j.
Potestativa] Lex Alamannorum cap, 1. $.
a. fuprà pag. 1001. ma-iw poieftativa. Charta S.
Galli lu. apud Goldaftum : Afaxa poteflettvd.
Donationes Ecclefix Salisburgenfisapud Cinihum
**
totnb vi. pag. 1663. Rather Comer &· Gerbolt
nobiles viri «c potcflativi. Et paulb pbft : Nobiits
fe* poiefltih'i homines. Item pag. ιόόι. ad vint
Tom-L

Prx s» uti

ammo]

nobiles ùr poteftativos.

car^j/.**7'

Quidam Dao solummodo ] Vide epiftolam
71. Alcuini, quam teâè Duchefeius monuit da­
tam efle ad eos qui iu provincia Gochomm habi­
tabant , cùm in editione Canifii legeretur SrwervM. Nam in codice fanOi Galli, ex quo Cani»
fius illam edidit, difercè feripeum eft dertarum.
De provincia Gothorum five Gothia diftum eft
fuprà pag. t11*.

Pn. • i··.

ProPTSR XLUMOSYNAR. LAROtT. ] &Ul<ftuS

C(V* ‘‘‘

Fulgentius in libro de Trinitate : Nam fui fibi
peccata impuni vidûunr committere dim fiortaffil
oUnuae ekemofrnas i» pastperes faciunt , muliùm
faUnntar. Nejuetnt eafet jnàd opus mifericordut
primam fit fi ipfum Deo qferre, €r fit m «Le
vùftrinrdMfan. Ergb Jaunir fiunt eleemofaetified antè fat vitia ntfeitfMMd«.lnfigiiis eft

1246*

Ecckjut cetholicn non fiunt t ittrfa ok Epificrpo
Catholico m»nAt impofitionc confirmentur. Ri··

chardus, Atchiepifeopui Canruanenta apud Pe·
tram Blerenfem epift. Prxcepcum Ludovici Pit
Imp. pro Mooafteno Landeveneci apud Bollandum to. I. Mansi pag. >io. copruficeniet fan ok
Scoti» five dr tonverfiatjont five de tonfione ca­
pitum acceptant t dum ordo totius fanBn »pafiolicet atqui Komttna Ecclefix fitter fie habere di·
piofcitur. Vide Canones Hibernenfes in eodem
tomo Spicilegii editos lib. jo. cap. t>. iimul cum

laudato Theodori Capitulo , e: quibus explican­
tur qux heic Ludovicus ait dc Scotis. Nova Coifeâio Formularum cap. 15.«: Efieotus mentit.
Ss dicunt Enscopos essi ] Ifti circumcellio­
nes vanis temporibus turbarunt ordinem in Ec­
clefia confttrutum. Cofmas Pragenfis in Libia fe­
cundo Chronias Bohemotum extremo narrat me­
morabilem hiftotiam impoftoris cujufdain no­
mine Ruperti, qui fe dicebat Epifeopuni Cavellonenfem, de plurimas ordinationes fecit in Bo­
hemia. Cùm is.detectus fuiflet, & falfiun Eptfcopum efle oonftarec, Bobemi legato· miferunt
ad Clemeutem UI. Papam 1 Ljus cottfiuUntuauctoritatun fadfiit opus fiaBu rerum diferimine tan­
to. Quibas Ule remandant figit Ecclefiat e* in­
tegro reconjccrire , fatigatos ekrfimato Pfieudoepifiopi non refatigan ,fid teMàm confirmare .
fimilittr ordinatos non rtordinari , fied folumm^dh
inter ordinandos flan ad ordi^iontmT, & per
fiolam manus faofitionem rteipert fincdiBionem.

Ævo Bonifacü VUL cùm quidam in Alamannia
promotus edet ad fecrosOraincs à quodam Picudoepifeopovagante, injunâum eft alii Epifcopo
à Svde apoftolica ut fi cooftarec ordinatorem non
faille Epikopum ( ei eotaem ordines confer/er,
Quia nec coafim ordinem sue ordinis charaSerem potuit fa Pontificali officio minimi fiungebatur, ut lecirur ip Formulario panitenaarÎt Be­

locus ex humilia incerti auâuris in vetufliflitno
Codice Mf. fenûi Galli. Nam fa pre laude tamxxa, inquit die . eleemÿynam facit, & itftimoniurn indè quecrit , &* as «adiré deleüat, mercrdret d Dre non fpeSct » fa» m ijia vit» lau­

nedicti XII. quod taped laudavimus ex codice
Mf. Bibliothecae Regut. Anno mcccxc. in a virate
Trajedeuli quidam SsCerdoa de ordine Fratrum
Minorum, qui fe dicebat Epifeooum Lavarenfem , per aliquot anno· ofticia illic epifcopalia
complevit : In eadem dsocefi cmfarondo Eccle-

dem recepit. Utidi fins »iii perverfi ù· iniqui fa
contrà animas fiucs & contrà Domini mandatum
predicant ut nulius elemefaam faciot nifi coram
tefiihu. Et fi aliquis fine fatbits eltemqfaam
ficerit , in Lege fa habere dicant fa earn pqffient requirere. Abjù , finires, ifla dementia ut fi
tollant à Legp Chrifti . fa ilia» redemu &
cMurd Dram fer cemrd «itiMe/ fines factum, 6r
aliam Legem fat quàm iftam teneant, Vide SaL

fias , altari» t c»licts » vtfics focras , etiam con­
ferens ordines minores £r majores. Tandem com­
pertum eft, Oro di/ponente , ipfius effit folfum
Epifcopum.QuapvopttrfadamS.ccrdotum & elec­
torum at eodem ordinatorum . dimittentes flatum
fipiritualtm . acceperunt uxores. &■ permanferuttt
in flatu fieculari. Castri veri, fashiu flatus Cle­
ricalis non difipUctteret ,■ ab aliis veris Epifcopi»
teardinati fam. Hee Joannes έ Leidis refert io

viannm in Libro primo adversùs avaritiam pag.
x jo. in fecunda editione noftra.
Pxr aut. canon instruct.] Vide Concilium
Pis· ««·»·
Parifienfe festum lib. t.cap. j a. J4. it qwe taped
ear- *ià nobis adnnranoir ad caput 179. Librifeptimi.
feilcer. Scotti ]ConciliumapudCeUchyth cap. j. Ut
nullut ptrnutttinr dt f/tnert Scotiarum in niiatjtn duccfi fiacrum fa minifitrium ufiurpnre. Ca*
pitula Theodori Axchieoifeopi Canruarieidis in
tomo nono Spicilegii Dacheriani pag. j 9. cap.
Io. Qui ordtntui June d Scotarum nut Britonum
Efificopit, fw ut Pnfieha
in tonfiura ndtntti

Τ»Μ.Ι.

libro ji. Ciuomei Belgici can. 4). Vide Ctronium lib. 1. Obfervatioraira JurisCanonici cap.
1 j. dc Notas noftrasad Gmtianumpag. 47S.
Ut dscika] Conftituriofiem iftsm Rhabanus
deferipût in Concilio Mogundno anni dcccxlvii.
Cap· 10.
PoauLQROM ] Hxc Hejio conftans eft in ve­
teribus Libris Ar in Concilio Arelarenfi VL ex quo
caput iftud deferipeum eft. Arbitror tamen legi
dek-re pupillorum. Simile mendum exeat in capita
j·. Legis Alamannorum $. j. ubi pro eo qubd
antiqui Codices & editiones re4U haoent acc ma·

P.| -r.
cap. »»·

PM- *»>«·
c«F· »··

*1147

Stephani Baluzii Notæ

terre Λ in Codice
Puteano fawtum cftropUfam ttrra. Apud Jonam
Aureiianeafeffl, in Opirfcuk» dt taftirutione re
tit,cap. 4, legitur ita in editione Dachetiana :
ricen tjtu ngfrt MtmptftU, At in vetuftiflimo
Codice Aeraiaaenfi fcriposmeft : PufUb ; men­
dosi tamen. In Codice Burchards Takmioo UK
19. cap. at. legitur papilles uro fnbilbt. Alibi
vidimus jBpqjielos pofitmn fmHepropepufee.Qupd
ideb obfervanuu at hinc colligi poÆt voces iftas
frequentibus «autadombut feiflie obnoxias.
Ptg. itrt. rsasiaoA J Pneceptum Ludovici Pii pro
<*a> “*· MotufterioS. DsonyUi apod Doubleoun p. 740.
ad prpkmkm fanutlorwn iüit fitvitntttnii it
fictif ttteiin MRfeate. Charta Karoli Calvi ibi­
dem pag. yla. tdUalai fua/dam ad prétendes
Ebnun CaMmcernm Hr Dee firvumitan. Aha
ejufdem pag. 74 t. ad prxtendarfiumderauifibi
firtûtntitu*. Charta txx. fandi Galli apod Goldaftum, data regnante in Germania Ludovico Pii
file: £tfiilU Dbtfirt ilkm tniitiaumfibifitt·
cteiAam iirniittn veberit, tube ad cellam Retftti boon 6r feubeninen mufi moi Mmadbas
Mjrrd/ervtra/n feci iiltus kakaf. Hincmarus apud
rlodoerdamlib. j.cap. tl.finbû Lantardocuidam Sacerdoti qubd fi ad locum fuum redire vo­
luerit , ei, moa ut venerit , canMicam Prxkxdam 6* erdinem frifiimun imtrfrntm concedet,
id eft, fut Cvunica bcunt, or legitur in epiftola
Hincmari Lassdunenfis ad Remcnfem que édita
eft in tomo fecundo Operum Remenfis pag. 34e.
Polypticus landt Rcmkii feripeus , ut opinor ,
temnon Hincmari : récit fit» Scultri ftntftn
rntgu iin trtt cant pmknda Jik data. In Ca­
pitulari Karoli M. de villis fuiscao. jo. drdraunica nuifint prermdem. HtncPtunrodarii iaPnrcepto Regis Dagobeni pro Monafterio S. Maxi­
mins Trevirenfis apud Brafchium , IbL 117 , &
infri-in Appendice Autoram veterum,cap. 1 st,
tc Provendarii in Statutis antiquis Abbatur Corbeienfis, quos tameh sir dariflimus Dacheriusinterpretatur eos efle qui Gallicè Penn eytier1 di­
cuntur d providendo. Provendarii, inquam, didi
font i provenda five pexbenda. Quod colligitur
manifeftè vel ex ipfi» initio eorundem Statuto­
rum : Ifii fiottPnvcninrii mû «mas ttmper» *jpa·
To· J.

biicnnt Dttm tut 'p^ulm

littr ξτ fUttütr in tufirit iubtu tft itbent. Etfi
uiuu tx tit marraiu fuerit, fltuim tdttr rtfiititcniuitfi. ta illt tuantnu fintptr fit fltnnt. & mi·
Itu ttiiuliit 'ut iib montre niintnr. Statuitur ita-

i
I què iluc de ceno numero Canonicorum , qui ul­
tri centefimum & quinquagenarium excrefcere
non poterat. Quia autem exiftimare pollet centum
quinquaginta viros ei tempeftace fuiffe in Monafteno Cocbeienfi quibus unica cura effer ut
providerent & admimfttarvnt eneris qux necaflaria effets ad vidum l
_ , .1·.. hacMiMBAteo Canciuasio 1 Fuit peimb
Notatius five Cancellarius palatii fi» Redone ArducanceUario, àeindè Arcnioinrrilarius, uti jam
obfcrvarum eft abaliis. Anno occxcvn. fubfcripfit Precepeo Karoli M. quo Tbeeboldum Comi­
tem abfixvit i fufpicione criminis hrfir majeftads, quod i Mabillonio editum eft poft Ada
Sandoram Ordinis fandi Benedidi rom. IV. pag.
Leo UL in Lpillola tx. ad Karolum M.

1248

Pottdis lutrragert/rMrtm tufrum HUHMiuitt
Artiiuifttfutt Gr Srteabtliun Cmutlbrium.
Plura oe Cancellario ifto fi quia Icite defiderst,

Tou. I.

coefulet Bemardum i Maflinckrot m libro de Ar-

chicancellariis facri Romani Imperii pag. 11. k
Philippum Labbeum in Klogjie hiftoricis Regum
Franci· peg. tB. Alius iftius nominis Cancellarius
fuit in palatio Lotharii Imperatoris, ut patet ex
Pnrraptoejusapud DUuHetum ia Antiquitatibus
Monafterii fandi Dionyfti pag. 775. ®r ex duo­
bus Preceptis ejufdem Lothani pro Agilmaro Archiepiicopo Viennenfi, que leguntur in Chartu­
lario Ecclefix Viennenfis. Is verb Ercamboldus
idem haud dubiè eft qui Cancellaris» fuie in pala^__
tio LochatiiRagis Burgundix , cujus Ptirceptum
extat in Notitia ecclefiarum Belgis pag. j 7.
Cmr.istiano*.um vet ] Hxc aou habentur in
CodkeLegb WTfaochorem, kftuxfuperliia.

Pat· "*·
c*-*

Juxta U«BM j

Reipicst ad Legem Retatcdt Gocthorwn Regis »qux enat m libro tertio Lsen Vifigo·.

...

t fanatur«r

tfiu tiferuat
liU-

■yiim't p*vpmfwrarrai

tfftu*.

Falluntur ergo qui

Grogorii 111. qun habetar innl cap.

Cmuistianus

vu CnnisrtAMA] Huc ettam
d«Mt ■ Lcpe ViÇtedkenm. Item peuU pbft vox
bâpruMVM· dccft ia eadem Lege. Deeft etiam vox

Ao iMTNDAT. boom. JNT. ] Hxc meliùaco- M >'**>
hxrere videntur cum his qux firouuntur quim
’’
verfiones Chriftopborioni Λ Valefis. Er Chriftophorfonus quidem ita vertit. Aftnenr «d cvm fr»
fi bgttbat /kputixiwin Htrtcleg, f»»i tfi »ffi*
itatt Ptriutb . Effttftm tnutan tu fibi it ioctrinefiiù riti tfttfiittuuia in wm cettvttucnii ftffim ftnuittentttr. Valefius verb fic : Hy
ftuumtau Htredut Perinthi Efifitfttm tlmermu,
fuififiefiafn iffit bgetbeu fetent nh hftt»
tenui nitnrriftninmfiià Mrbtun cettnmrt
feneittentuttr. Hxc,inquam,metitecoharero

dentut cum refpoafiooe Valentiniani. Ridicula
enim efle videretur illius selponfio fi non rogatus
ut fe fidei negotiis immifeeree , fed tanrihn ut
Epifcopis licentiam darot cekbnndi Synodum,
refpondiflet fibi, qubd laicus eflet, non licere fis
immigrate rebus fidei. Mebte Epiphamus feholaftiau, ut dixi.
Unus m roruto] Vetus exemplat hiftornr
nipastim in Bibliotheca Cadbertim habet nutu·
nuu it pfuh. Sed hxc ledio bona noneft.
Fas non t. t. mscnvTAni) Tolerari poreft
hxc iMUrpretatro. Veriorem tamen puto eam qux
eft Chriftophocfiroi, qux fic habet : Sik , fti murr
i Labertuu tuatur» tnt, nm iictrt fi tfifttuii
ttnttiu inttrfttun.
Pximo sua omnia ais mom] Hxc non ex·
tant in Hiftoria tripartita , neqoe apod Soeotnemun. Addita ergb videntur ex Capitulis Angiltamni, apod quem enant. Stabilito igitur hoc
jute,HincmarusapudFlodoatdumlib. j.cap.sl.
fcripfit Stgloardo Arebipcesbytero, cui inquifitionem fecere de quodam Presbytero juflerat,
«r etunhm ettittret mtittu Pnfiytman fiat

fuuefibm fncultnaba centri Ltget t*f»lin·
tum , fiu etnnAut ntnftinttu Mtcpudei fiUr
nmfnuribu

«49

Τ·Μ. I. eccqfaivrtlas rtjjwulirt tigtrttur. Vide iiifri
xap. 4-5* 17. iftms Additionis.
Ρφ. >·Μ.
tap.>».

Pag.'nat.

Pag.»·»».
’**

uyo*

ad Libros Capitularium.

Synobvs Romana ] id at, Capitula Angil

ramni, ome nonnulli tùtnrnrabant ab Hadnano
Pep· coiiea* dc tranfmifla Γ.ι»·^ id Ançdramnona ·, ut patet n Hinrmaro.
Rasi'oNDfRK ftoerrua j tegetur' inh« . .ie
antequam omnia bac fient naSut rtfpendtAt.
Vide Notas ad caput 71 Libn terni.
('ausam Lortcmi ] Hunc lucum nni innu·
Mb eft ex epiftola fandi Iconis .«i. rqûfcoix.·
Mauritania: Cxfarieniis, At claridinuu Pafcnafias Queue Itus putat fuppufitum illi fuifle A D10nyfii Eaigtii Collectioni infertum xvo Karoli
Magni. Quxdam enim illic legi qu* 6t veteri­
bus inftitutis repugnant & modefti*· f»idi T conis.
fane non (tarui refellere argumentatione* viri
do&. Illud camum dicam, magni apud me pon­
deris ede quod caput ilbid ^petitur in omnibus
antiquis Duxiyfu Codicibus, de quôd nihil heic
▼ideo bonis moribus adversum A difcialuue tùm
ia Ecclefia Romani reccptx conrranmn. Un:
certe rei falli iuipicionem injicere merito poliet,
mentio mmiiùm appellationis Lupicun ad apolrolicam Sedem,cùm conftet Afros multum abnor
nniïe ab appeUataotubus tranfmariiii», ut reüè
obfervat idem vir eruditus. Verùm ea res mini­
mum habet dificultatis. Apnellanones quidem
illas refpuebant Afri. Sed ninilommùs Romani
Pontifices exiftimabant poiTe fe eum qui À Syno­
do fu* provincur damnatus Sedem apoftolicam
appellant , communioni reftituere, ut patet ex
epiftola Concilii Africaiu ad Celeftinum Pinam
À ex Aûione prima Concilii Chalcedoeenin u

caufa Theodoccti. Itaque ex eo falcem capite
fidvaeft audbocitas iftius epiftoix.

Quia sic nobis placuit] Hoc non extan.
id epiftola fanâi Leonis, neque apod Dionylmm
Exiguum. Addita vero funt haoddubiè xvo Ka­
roli Magni.

quoquè feiiie'*nl roborentur ea que juxri ack
naihacum morem julU A' rariorubiiitet tueri *c
definita. Hax vert milii psajudicam adverr:
auAoritarem Concdiorair Afnonoruu.f
Ex Nis SNiM 1 Integra hxc claufuia deett m
epiftola fanCU Leonis A apud Dsonyliifrn Extguuin. Addita eigd fortaflis eft ex fennio Eccleii*
MoguntiiLC, in quo tecondita à Riculfo Metro­
politano fuiflê Capitula à fe colleâa docet K-nadiâus Levita.
Una cum Mea Enscoroa.] Hinc Jacobus
Gothofredus ad Legam a. Cod. Thaod. dc ku fui
Juftr rebg. contendunt collegit hanc Legem con
ftnntam ruitfe ad Decretum aliquod Syiiodaic
Epifcoporum , quod & ipfum Thcodoliui hinc
Conftirutioni indiderit. Inam autttn opinionem
faciliùs conceptilct fi Puhtrus lemma ικ«κ camtis edidilfet integrum ut in antiquis exemplari­
bus invenitur, imi caput ntud dicitur iuraptum
r* Sjuodalibui fleturu & Iinperaterwn EdiSu.
Qui Additionis iftius auèbor eft, cunCta ad audo
nratemecdefiafticam referebat, etiam cum pen-

culo veritatis. Sk fupra Synodo Roman* tribuit
unum ex Capitulis Antii tam ni. un kximut S’ic
infri cap. 74. exncino retertnr cap i; luoddam
c* difln Eptfitferum ir Imrtrat^rim lktoi»fii
Cr aliorum. aim nmni confier furorrom ede ex
Libro quan_> fcur vn ·»πιη· Pwli.
Tiisoixwn Auwi &▼<-» »'s J Pro his hrc tan
rùm hib*nnn m vulgatis edition ibus
Theodoiuni, S;< iit. Jbi Gothobtdus ifta sdn“nt : Statu , Mtttitnrx nrh , cuflii apud Ptelom*«m & nt Itintr. Pcunegtr. £r alibi mtnti·.
Ibidem dtiahoc ipfii mtnft I. 1 f infr. dt hartt'
tu. Antiqua Capitularium exemplans hat*nt uu
nos edidimus. In exemplari vero Codicis 1 heodofiani quod fuit Pith<xi, ipfe jugulavit vocem
S:oki», 8c in margine monuit legendum ede
iktedefit Xag. bt>.
Qvinigio j ita vetera iftius Additiords examÎdaria. Pro quo legendum eft Cjntgtt, qui coi.
illatum cum Theodoiio geftit anno Chtifti
ccctxxxviii. Vide Valefii Notas ad Evsgnutu,

Psndbnti NSGorio ] Non dubito quin.. Leo
refpiciat ad Canonem quartum Sardicenfem, in
quo ad fuggeftionem Gaudendi Epifcopi decre­
tum eft ut cum aliquis Epifcopus depolitus fuerit Polic'd qron nom } Caput iftud reverd
•orum Epifcoporum judicio qui in vicinis locis
id Theo
commorantur, A proclamavent agendum libi ne­ fumptum eft ex epiftola faucii 1 ■
gotium in urbe Roma, alter Epdcopu/ in ejus Ca­ dontum ; fed saidc muuuiin dc uiterpoiat.un
thedra poft appellationem ejusqui videtur eife de- fuit ab sudore iftius Additionis.
Ab Εγι<·< ΟΓΛ .......... SUCTOS J H*C funt rr
poficus,omninb non ordinetur, nifi caufa fuerit
in judicio Epifcopi Romani determinata, id eft, glolieinate, A tamen vera.
PxÂscniSTVi ; Ita vetera exemplaria. Sic
pendante negotio. Ea fait Leoni mans. Scio Afros
coorti finifine dc haic Romanorum Pontificum etiam habet Canon .Ebberitanus in vendh^nK*
Codice
Ecclefia Lugdunenfii, itemque Bucchsr
dogmad multùm pro fua lapientia roftiufle. Verùm ex hac iliorum perCeverantia colligi nullo dus. At aditioMa Concilu Elibetitani, Ivo, dc
modo poteft non licuiflc Leoni illis objicere Coo- Gradaaos legant fnfcrifttu.
Catschumswus] Veteres Libri habent Cate·
ftkutionam ocdefiafticsm de cujus auâocitate A
cminu, non iblàm in hoc loco, fed etiam alibi
tttfùutn ipfi Sediqoe apoftolic* conftabac. Vide
poob Maceam lib. 7. de Concorda cap. 17. $. ·. apodomnes aoâorts fete femper. Ac nc quit putet
NoSTILA SSMTtXTIA AOBOKBNTU·} Hanc Iit» erratam heic eflê à Scnpconbus, ne quis exiftimare
aoAoritatem non arrogat fanâiiGmas Pontifex, noftit hanc depravationem elle novam A vetufhs
quemadmodum viro doâo vifutn eft, at pull Ecclefix fecalis ignotam, prohibet auâotitasComrelationem Epifcoporum Africanorum licere tibi modiam, ex cujus actollichis verfibus couftat lioc
putet eorum definitiones infirmare aat confir­ vocabulum ita feriptum vulgo fuifle rvo Commare. Hlud tantùm vult, at de rebus in Africa modiari, «t illic redè obfervat Rtgaltius.
Sacxa.i sceirr. *on avdit j Hxc eft lec­
oonftkattsqiiK ad publicam Ecclefix Concordiam
pettinent relatio ad fe plena mittatur, ut ipfius tio qu* exiit ia capite I}. Martini Biacarcnfn

Kkkk

Wu. 11

♦up

. Stephani Baluzii

up

Donum illud poftei confirmavirChilpe- Τ·μ. I
Tom.L
in vetuftiflimo Codice MfiEcdefix Lugdunenfis Be in edition· Laoilx. Quo «riam modo le- rictu Rex anno occavi, ut patet ex ejusPtxgendum eA monuerar Crabbus in margine tomi emo quod vir dariflimus Joannes Mabilionius
fecundi Conciliorum. Negapo ramen deeft in •Adit in cake comi quarri Adorum Sandorum
rdiqnis edirionibus Canonum Martini Bc mCa- Ordinis fendi Benedidi peg. iuf. in quo hxc Unone fecundo Synodi Antiochena, qui eft toni Îincur : Oullardu/ Abba da bafilica peculiarii
atreni noftri Dumi Dimtpfii dementia regni
iftius capiti». \
Communioni nicnn ] Ita legitur in edi­ noftri Juggeffit eb qubd beeut memoria proavui
nofter
Dc^oberebnt.mundam Ume, per fua aaflo·
tione Merlir.i. At Loaifa maluit tMnrniinienrm
pcrccptd indulgentid promereri. Vide Notas Cor- ritate manu fud reberuM certat cento foUarit
redorum Romanorum ad Gratianum dift. a. de quod in inferenda de pago Onemanxeco in fifti
ditionibui fperabatur, ad ipfa fin9a bafilica an·
confectas. cap. i S. Si f«is imrer.
nitfingulu cmtcefit. Ubi vides pto cantu cento
D» ms qua Parochus ] Vide fupri Id». B; legendum hauddubiè sA vaccat ceryum. Vide
cap. 407. & qux illic à nobis adnocatafimt.
Gtoifarium Fraodfei Pith® ad Capitularia.
PM- *··»·
Quam formam j Hxc claufula non habetur
Cbnso ] pro cce/i, uc fiipri lib. j. cap. 198. Pag. 1 >11.
<*’■·*■
y. Concilio Herdenü, ex quo caput iftud fuinpCharta Conftancii Prtsbyten pro Eccktia Vien- £*· '“·
tum eft.
nenfi : ad cenfe concedere debeatu. Infri ·. eunt
IbifLc r*·
Numicius Enscosus ] CaPat *ft“d fampipfo cenfi dare vel adimplere potuero.
cum eft ez Canone nono Concilii Carthaginenfis
Et qvt rxADicTA ] Hxc & reliqua qux fe- P*t-11,1
fecundi, quod fub Genethlio Epifcopo habitum
eft, qui inhic mendosi Genilius vocatur. Vide quuntur défunt in Capitulari anni dcclxxix. Bc *** u**
in Libro quinto Capitularium. Ouiiila etiam
breviationem Ferrandi cap. 90.
p*g. no»· Proftir ignorantiam] Hxc vctba non funt in vulgaris ediriouibus, ftudio brevitatis.
Post consulatum ] Hxc verba, qux Con­
t<r· **
extant in Concilio Carthaginenli.
cilii fecundi Milevitani font, plané oftendunt
Ut nullus samiliaritatim ] In Veteri
vulgatiftimam rem Theodoiii Honoriique prin­
J* ,?°*· Colledioiie Canonum Andcgavenh caput iftud cipatu in Africa faille ut geftis publicis adferibefic habet inter Canones Auguftodunenfes : Ut retur Poft confulatum, eamenetfi annus quo gefta
compatrtt nullui Monachorum audeat habere, nec illa confcribebantur fuos Confules ordinarios hafamiliarirutcm extraatanim mulierum. Et qui inbetet. Quod non foiùm in Africa fed eridh in
vektut fuerit t ftvtriiu corrigatur.
exteris Romani Imperii putribus obtinuifle obp»|. «u.
Contsmttor aut Comit. ] In capite 17S·
fervat Baronius ad annum Chrifti cccx. ubi fenC»F. «”»· Libri quinti legitur l^ojgMorum pro Mijorutn. bit accidiflc plerunque ur etiam cùm cerri eflent
Quod idem eft. Vide infri. cap. 169.
alicujus aunt Confules , tamen ada publica poft
•
Ao frai. m. vkniat ] Vetus nota margi- confutatum anni fapctiotisConfulum conft»nata
ttft'tor. ’ nalis in Codicibus Regiis Legis Longobardorum: habeantur. Sed quoniam viro d-jdo Paichaiio
Hac videtur rumpere Legem Racbit Cognovi­ Quenello nuper placuit id fedum aliquandb i
mus ; quin illa faciebat koaorem amittere V gui- Conciliis Anicani» faille prxter notaram condrigUt componere, ifta verb facit ad Regi/ pra- fularium morem, annos enim computans olim
fentiam venire. Sed non rumpit, quia pqftquim faille per unulcu}ufque anui Confides ordina­
rios quandiù dignitas coufularis perfeveravit,
ad Regem venerit, debet ut iliapracipit condem­
Bc ufiun fctibenm Peft corfitlarum tunc fidumnari.
mudo inoodudum faille cùm ordinarii Confu­
Ptg 'ur.
I*
induxtssitJ Vide epiftotif-ico. ‘ lam (6. Hincmari, qux eft ad Engilganum vi­ les non erant defignati, iftamponb annos nume­
rum illuftrem, extatque apud Flodoardum hb. j. randi rationem ungi poft Kuftici Narbonenlis
Epifcopi tamper· inm emptam1, adebque hinc
cap, 16.
juvari non poife interpretationem quam nos ad­
Pag. insScatslici ] Hxc eft veta le&io, pro qua in
hibuimus anriqux iulcriprioni qux mitia demofcar- ·■*- Codice Legis Longobardorum malè legitur he- ttar
epifcopatns ejufiiem Ruftici, res pofiaere
rtftiq.
videtur ut reftimoaiu approbemus fententiam
Ib>£c.iit. Hoc Missi nostri] Vide Joannetn Ifa- Baronis noftramque etfc veram dc ufiun no­
dem Pontanum lib. 6. Originum Francicarum tandorum annorum per Confides anni fiipecap. 16.
rioris diù ante Valentiniani 11L ac Ruftici tem­
pora catpiflë. Utar autem iu primis audotitate
ibiXt us.
Infirinda] Gefta Dagoberri L cap. ji.
Attamen Saronet tributum good reddere cemfue- patris faftorum Onuphrii Panmnn, quam firio
verant . per praccptioncm Dagoborii ka&aùt plurimum valituram apud eundem virum doc­
habmu indultum. Quingwtat enim vaccat in- tum. Onuphrius ctgbin commentariis ad libram
ftrendalu annit finguiit d Oothario finiere cen- fecundum faftorum A. V.C. mlxi. qui m annum
fiii reddebant. Quod tunc d Dagobeno Rege caf· Chnfti ccctx. incidit, hxc adnotac : Q««m
fatum eft. Item infri cap. J7. Super hxc verb deiacepe frequent nuntio futura fit amnonon fint
ctffe.

centum vacca/ infertudalci . qua ei de Ducatu
Gaemasuce aanit finguiit Jblvebamur t Frairibut inibi ( id eft, in Monafterio fandi Dionvfii ) Deo fervienubus per proprii Frttcepti Juhferiptionem vijut eft omni funero annuatim con·

Cof. quot per hac tempora poft cattfidattù appel­
labant t iwn alivmrn ab re erit pmtea quadam
dt hu annij tradere. Annus enim cccix. ôc

fequens notari έ CalEodoro reperiuntur poft
confidanun Diocleriaui X. Bc Maximiani VIL

ιζβ
Tou. L

Notae ad Capitularia.

w

neque utrùm legitima fit Baronis Λ: editorem
Romanorum emendatio. Satis mihi cfLqubd
omnes antiqui Codices Gorei* Latini préférant
ludionem qux ia vulgaris editionibus repetitur.
Ex his ergb qux did* hadenùs funt numfeftum
eft rationem numerandi anno· poft Confutatum
lorçè antè Rnftid Narbonenfis Epifcopi rem
nota coptflé 8c
ejm marimo in ufu fuifle.
Itaquè tem mimmè udôlentem is feçû qu«im
tempus oonlocari liminis in Ecclefia Narbonenli
notavit in anno quatm poft fexrum Valentinia­
ni Confularum, taasenètfi tùm Pofthumiani ZeswnifqueConfidatus rigeret. Qubd enim idem
vir eruditus, his diflkunaribos vidua quas ipfe
fibi fecit, putat aliam ineundam efle Ruftician*
inferiprionu enriicandx viam, 8c quartum illum
annum non à Confidam fimo Valentiniani fed
à jaâia bafilkx fisndamemis numerandum cenfst ; ingeniola quidem cosdoftura eft » fed qux
nulli probabili ratione, nullo fimili exemplo ni­
titur, Λ quam vd fidus ordo verborum refellit
qux in pnma infixipriosm linea leguntur. Nam
n de anno quam έ Ja&s bafilicx fundamentis
intclligenda illa funt, cut Rufticus annum illum
quartum non conjunxit potius cum die quo li­
men collocaram eft quam cum festo Valenti­
niani Confutatu ? Prxrêreè ceraun eft limen illud
non efle collocatum anno quarto i jadis bafilicx
fundamentis, fed quinto. Etenim li veram eft,
uti profedo ambigi non poteft quin veram lit,
Jada fundamenta fuifle tritefima fepdmi die i
depofiro pariete Ecclefix dudûmcxuftx, id eft, d.o
xvui. tnenfis Novembris anni xv. Epifcopatus
Ruftici, cerrum quoquè efle debet ab eo die.
ufquè ad rerrium Kalendas Decembris anni xix.
Epdcopeou ejufiiem Ruftiri fuperefii duodecim
am tredecun dies fuprà quatuor annos t adebque limen Ecclefix Narbonenfis politum non efle
anno quarto i Jadis bafilicx fundamentis, fed
quinto. Sanè qux contré ab eodem vito dodo
aflerunrar de paucis diebus fuprà quatuor annis
additis 8c de numero rorando quatuor annorum,
ea leviora fimt quàm m eaiftimare oporteat cum
credidifle magni illa momenti efle ad rooftituendam novam luam opinionem de initiis Epiicopariu Ruftiri. Queœadœodùm enim apud Jurifconfultos exttà controverfiam eft annum inchoa­
tum feu captum fitpiùs pro completo feu pleno
accipi , iu veram eft duodecimum, exempli
caure, annum edè cùm quantumlibct ex duode­
cimo ano venerit ant prxterierit, ut docet Pom­
ponius in L 4i. tf. de maosmufE tèftam. Ire
's^el ftUata» t inquit, daadeciaiae aaaac tfi,
edet ftiaacaadibtt ut daadtciau aans ftacjic aat
praiuiyfia. Hinc apud Socratem lib. s. cap. *<.
8c Sacotnemun lib. 4. can. 1. Coofulatùs Sergii
8c Nigriniani ac cedes donftantii Imperatoris ,
qux anno illo fad? eft menfe Manio apnd He­
lenam oppidum pagi Rufvinonenfis, conferuntur
cum anno quarto poft habitam Sardkenfe Con­
cilium , qui in inuiis omninb fuis orat. Quippè
Concilium Sardiccnfe congregatum eft a«u»
cccxLVti. 8c Sergius ac Nigrinianuscreari
Mjf". feuluiuMu, tam GratiqadbaLatiai.fic funt Confides anno trocenoefimo quinquagesi­
tarer » aihil atatart vefiumm. Ego heic non mo. Adeb aurem proclive eft annos ua vuigb
duputo utxùm ada illa mendofa iu hoc loco line, numerare ut cùm Baronius in adiune undecim*
Kkkk a
Tsme IL

cùm amenant idem Onnphrias 8c Baroniusobfervatun refiqnorant, anno c c c i x. Maxen­
tius & Maximus hmîm Confularum. Anno
I Chrifti c c c 1i. Magnentius 8c Gaifb Confides
fuerant, iit notât endos libri de Prefedis apud
Onuphrium. Et tamen Liber Cufpiniani , Caoiodoras, 8c Socrates lib. x.cap. *6. hmc ipfô anno
adfcribuat pot Coofularum Setgii 8c Nigriniani»
2ut fuperiore anno fédérant Coniulatum. Annus
thrifts ccclxxv. in fàftis infcribirar poft Confulatum Gratiam Aug. IIL 8c Eqmtii. Anno
Chrifti cpcxcvm. Concilium Canhaginenfe
quintum dicitur celebratum poft Coniulatum Cnfarii 8c Attiri. cùm tamen eo anno Honorius IV.
8c Eutychiamis Confides notenrar in faftô. Se­
quenti anno Manlius Theodorus 8c Flavius Eu­
tropius erant Confidea Et tameu Concilium
Africamini, quodeo anno habitum eft, celebra­
tum fcribitut P. C. Honorii Aug. IV. 8c Eutychianl Deindè anno Chrifti qoadtingentefiino
Stilico* Aurelianus Confularumgeflcranq anno­
que fequenti , quo Vincendus 8c FtavitaConfides
fuerant, Concilium Africanum iecnndum nota­
tur efle congregatum P. C. Flavii Sdliconis. An­
nus pofteà ccccix. infcripcus tepentur Confutatu
Honorii VUL fle Theodofii III. 8c poft Confuta­
tum eorum legitur habitum Concilium Africa­
num VHL eo tempore quo VaraneseratConful ;
poft cujus Coniulatum, anno nimirum fisquenri,
habita eft Collatio Canhaginenfis inter Catholi­
cos & Donariftas t tametfi cùm Theodofius Aug.
gereret quartum Confularum. Annus ccccx viu.
Confules habuit Honorium X 1 L bc Tbeodofiiun VIII. quibus anno fequenri fubftituti funt
Monaxius 8c Plinta. Iftorum tamen mentionem
non faciunt gefta duorum Conciliorum apud
Carthaginem congregatorem ani» ccccx». qu*
habita dicuntur P. C. Honorii XIL «r Tbeodofii VUL Sed nihil illuftrixs in hoc argumento
proferri poteft qnàm ada Concilii Ephciini,
qux notant habitum illud laide poft Confulatum Theodofii Imperatoria XUL 8c Valenti­
niani lit cùm tamen oonftet eodem anno Con­
fides creatos ede Baflum 8c Antiochum, fiib qui­
bus Ptofper 8c Vincendus Lirinenfis aiunt con­
gregatam apnd Ephefitm fuifle Synodum plus
duce i nonam Epifcoporum adversùs Neftonum.
In adione nona 8c decima Concilii Chalcedonenfis référante ada Synodorum iu Tyro 8c
Beryto celehcatanim anno ccccx tenu in caufa
Ibx Epifcopi Edeflisni, in quibus feriptum eft
illas fuifle habitas poft Coniulatum Flavii Zononis 8c Pofthumiani. Scio illuftriSmutn Car­
dinalem Baronimn admonmflé erratum utrubi­
que fuifle in contignanda Synodorum iftarum
epoeba, k Aodores Roman* Conciliorum edittoms ia margine non* adioois Chalcedooenfis
ifta adnotalle i Hi da» Efifitpanua csnsmuiu
hehiti fion his Cutfalihu. tMfd rerum Ceufidatua. Er lis eemu tfi CCCCXLTIIL a*
erra CbrM. QaaH aat alia atuaaraadi ratia
farrata tfi & ah ali» ubtcifi» duSa , aat reeeslem bc aaaurit imjpt. Sed cùm emere redd-

ί

tiff
Tom.

L

Concilii Chalcedonenfi· ifta. legifiet, hoiit' «*·«
raw aiuü fiuu G Kotmuuu tpifcepm turn
qux verba funt Stephani Epifcopi EpMuri
advenu* Batâanum adverfarium fuum, tempus
depofkioriis iftius reiecerir in annum cccoavui.
1 die videlicet iv. Kal. Nowmbûs anni ccca.
numerando recrograd·' ordine.* laqué ut ad rom
s noftram redeamus, puto ex bis eux hùc ufquè
dida fimt liquere morem nocanch tempora tnnofquc diftioguendi poft Coofularum diù antè
Ruitici Narbooertfis Epifcopi xtatem imrodua
ftum ftuflè, infcriptumem nocrù qux iftius
controverâx ocçafio fuit poiîtam eflif anno
ccccxlviii. qui état quanus poft fextum Vahnuniani II}. confulatum, adebque Riifticum
ordinatum fuifle Epifcopum ânno c c c c x x x.
udtnos contendimus. Neque eft qubd quis heic
m«u objiciat infolenrem elfe hanc fcribendi ra'"bouem ut cùm quis fignificare vult annum quattut poft confulatum . dicat anno quarto Confiile tali. Quamvis enim non admodùm gravatè
fatear id faftum efle extri vulgarem fcribendi
modum , non indè «amen colligi poteft annum
illum quartum non efte explicandum de anno
quarto poft fextum Valentiniani Confulatum ,
ptxfertiui cùm oftenderimus referri illum non
pofic ullo modo ad annum quanum àjaftia ha­
ulier fundamenti*. Neque verb exempli* adeb
deftuutiM eft iftc loquendi modus quin aixftoritate quoquè antiquitatis confirmari notât. Extat
poft Novella* Juftiniani Imo. apud Julianum
Anteceftorem Conftiturio Juftini /unioris, in cu­
jus calce adnotatum eft eam datam efle lndidione tertii, anno quinto imperii & anno fe­
cundo poft Confulaoun ejus t mendosè tamen t
cùm Indiftio tertia dc annus quintus imperii nuo
conveniam anno fecundo poft Confulatum Jufti­
ni , fed quarto. Matii potrb Chronicon habet
axes //. Cm/2 Jxjfuu Ju*. Xxg. pro eo qubd
in Confticutioee ipfa legiturpqf i sa/îderwe; eo>
demque pofteà modo defignatu* eft annus fecun­
dus poft Confulatum Tiberii. Sed ut leâor de
toto ifto negotio faciliù* indicare pofit, recudenda heic eft infcripcio Narboocnli* qux iftius
difpuraôonis fundus eft. Sic ergb habet.
fiât,

<

Stephani Baluzii

1256*

izf7

Not® ad Capitularia.

I'M. I.
Scimus shim quoniam ] Hjk non extant ia
Pag. >1*4· Cpncilio Parifienfi ex quo prima capita iftius
car·,é* ‘ para farapca eft. Addita usque Conftirofe.ni fynodal* fiint A Ludovico imperatore.
Pag- ··»··
Ut bb aaaus ] Ccrtum eft hancCconftitutio**" "** ' ncm elfe Ludowici Pii, cui criam tribuitur A
Reginone. Et tamen Burchardus earn refert car
Concilie Jfatteqji cap. ?.
-Pm, >«». Can omis Isaac ] Vetu* exctnpUr ex quo Str·,
mondtu illoe «didit exeat nunc in Bibliotheca
illuftrtitmi viri Karoli Mautitii Tellierii Arthiepifcopi Retnenfis. In iis aurem emendandis ufas
funi dùobus autiqmdunis rod>ci|MU, uno Biblio­
theca Regia:. qui fuir olim Monafterii firnfti
Germani Auriffiodocenfis, alio Bibliotheca Colbertinsr. Prxttte^ in Tomo primo Spicilegii
Dachetiaai peg. 14^. «i tribuitur epiftola de
Caoone Mio* ad Joannem Epifropum Puftavienfem. Sed pneterquem quod nuJiue iftius no
minis el Momftate fuit Epifcopus Piftavianfis,
_
opufculum illud Uaaco Ammcî Stells tnbuwvr
in duobus antiquis codicibus manulcripris Btbliothecs Regia , A I JUrtrandn Tiflier fub ejus
nomme «diram eft in tomo iexto Bibliotheca
Ciftercieafis peg. 104. Sanè in uno codice regio
habet hunc anuum : Demure Pstn ac vtntrnMi
PiSerenm Xfifctft Yjaec, dt&u AHet SttUtt,
•tad/cnriem in Cirifit & rtverritrisin. Etre feed
diii «seltaarae fefMaAi. fire. Ec ia bee &rp&ùt treSetm Yjeae, Ahletu Stella, dt niteri Mnfi
Cr Chrfti. In alio vesb.Gc legitur : tyeac 4M«s
Jehemi Piftevitn/i Efiicefe. Dentine & Petri in
Chrifto ftmftr vtnertAili & digni emende I.
D» greiid PiSevernm Efiftefe r. A: faUttttn .
eh/ifiutun . & ekditntimn. Eccc feed dii, be.
[Notandum eft qoèA enatsonesqua précédant Capi­

tula , Ifaaci font 1 iila vefe que in margine poma
funt. vero» indicant fomes Capitulorum. ]
Ρ· ··*>.

Capitula H sa au οι ] Capitula ifta placuit con­
jungere cam Capitularibus Reran Francorum, quia
videncur ftunpu clic «t Capmdaribus , ttt adraamua

in margine umfcupdqse

capita.

uy8*

rum pag. 4x5. ft ootainb contendit talia «flb Tou.I.
queeunque de eo argumento fcripra À me font.
Laudo ronatum hominis , fed requiro modeftiatn. Alibi autem commodior erit locus refel­
lendi argumentationes ejus.
Dt Pascha' annotina ] Micrologus cap. j<- Pag- »»»♦
Rewuuu ennetâum Pefthe gua/ nnntvtrjaruan “** **'
Pefcha diront .· fuie entiftutàt aped ι/tot γΰ in
frieri Pefcha ieftqeti finu, in feetttnti anne ta·
dt» dte ed Btcltfiam convenire ,/uefnt refnttrn·
tienu Mmnrtrfnrtxm dit» rn» eÙntienibtuJUt»·
niter rtle^revernnr. Sed fuemru lutjufmeA ennivtrjeriet ά
etftnrttnr t enrhmtici
tn»en Lthri iffit» tifirveri dehtrt inneent t fnt
'nebis Leftteoti & Evenàliefitb titule Pnfthe «n*
netini .freftrAent. in lettionarid quod £t»uo

Hietonimo ttibuitnr ,ft Comes vulgb dicitur, ifta
legunntr in fine hcbdtNnadx fecundae poft oftavai
Pafchs : fit P«/tfoi ennetine. LeSie Apetalyf
fti, drt. Quo loco veras Codex S. Petri Bellovacenfitcap. Io. habet : In Pn/rhe ennetine. Et infri v. Nonas Mati cap. >». In eodem Cuaice
fcriptom eft : Evengtbum gwed Imitur in Pnfehn
tiuttlte. Vetus Breviarium Pari&cnfe : Dt ennetne Pe/chtr neteevhd dehttfi»fer fitri in creftine eAevere» Pefdut Mueswelme net nen revtlnte. nift rtvelntie in Qeedregtfime tvtntrii.

Item in alio Breviario Parifienfi MC in Biblio­
theca Colbertina : L’Annetif Pefyttl deit tfbte
tonfieert fett tn I'enntt rtv^Mt^Ji il ne evitnt
tn Kertftnt. Hic emendandus «BGmllelmus Du­
randi , cujue bare funt verba ex Rationali divino rum ofictocum lib.7. cap. f9.Am»utietunPefthn receler ^nendd ediinit dit» ftte iqprifarus
tA etlthret enneeti». Ubi nemo non videt legi
deben «mrastimm, ur tùm dicebam, pro ennetiium. Hanc emendationem efle veram probant
duo Rationalis exemplaria manq(cripta in Bibi.
Regia ft vetus «ditio Romana an. mcccclxxhi.
Ubt legitur ennet»e» PefAn. notteroretetivinn.
Veteres gloffo Larino-Gnccx : Annetiei t lew/».
Iwanm. It Grscobtinst : ftrdm·. amtvus. enni·

i«se.
QV<*U* oaaxs ] Olim in Notts ad Ago*
cas.»·
bardum peg 1 $. adnocavimnt vetuftum effe in
Eccietîa morem orandi pro Regibus ft Principi* rtrfiiruu, te» {emunt, ennbmferie/, tuti·
buu. Quod confirmari multis teftimoniis pollet. niti. Columella lib. 4. cap. sa de viam colen>
It tamen vir plurimr ledioms Chriftiamu Lu­ da : Vnfttt tefhdem ennetinet rrfetnte. Rbaba- \
pus . ndvttate rei commotus, acerbi advertam nus, cap. Ii. de Computo: DnedKundithtten
me infargit in tomo tertio Corumeurariorum fao- nettmtm eufitm percurrere foltt.
■ .^j-iuBBBagsggsggs-·.. u-· „ ,βηη’
AD TO MUM S £ CUM DUM.
n.
**»·· ) Vocatur vir iliufter ia Ptacegeo ddciplina. Annales Bacriniani : Atu» Demini TeM.ll.
P«. <·
v* Lodovtci Ριζ quo confirmat commotano- DCiCLXKIL Oadetuicnt, AHar Benefited
nem de viMa Quniaeo inter eum ft Hildebakfami S. Dtenifii 6* o^m Cereli Imferemrit ttt Jilin
Epifoopum Matifconenfem feftam, quod catae ueftrn neu Retrude v. Idtu Jennerii «fcu . 6r
in Notis ad Bibliothecam Clutuacenfom. Ei En­ Ceratas Hear AHatietn igfiat MenaAtrii fit reti.
rôlas Calvus abbatiam Flavtmacum dedit. Serica mur, tatffiu Mentfirii fr rta«taretie«ra fer
Abbatum Haviniacentaim edita à t ahbeo : Ms- Pmfefitam fir Dtennmn etgae Th^eererimn ,
riennt fittest DCCCXLK lubriime ΚΠΙ. & militin eneftnd curam fer Mejerem demis fid
PidfeLda Sedem rtlifùt. Q«« migrenn , IPerfe eemmendetient geri diffentnt. Kasoli itaquA Cal­
mu Gtmu dene Imftretertt Xereli frafitit viet vi tempore Gemxdus fair Decanas Monafterii
Ahhetii t & M te Serulftu Diecemu. Ista S. Dionyfii, ft Franco Pnepofiras, ut paret ex
Hugo Abbas navimacenfa : Meriemu nnne 1. Preccptis efufdem. Karoli pro eodem MonafteCertUvignit. I^nifiubu in enae eAere. IP’erinnt no. Anno dccclxl Bernardus Comes Arverno­
Cernes fr SenMu Decemu tn nmu ». Hxc erat rum «tat Abbas S. Juluuu Brivatenfis, ft Adalgi*
foculi illam ac iequeutu publica in aliquot iods fas fob eo Prepofitus. Vetus chant Brivatenfis data
ff.

WP

Stephani Baluzii

Tu·. 11. nnosctan. menii Maio :

Sacrtfaa&t Ecdéfia ftm&l Juliani Martyri» visa Erivo" . jfid
te Chrifii nomine Bcraardru gratil Dû Cuut
Juper rffam caftai Dti Rater pratfi videtur,feu
fr AuUfiu Prapqfiat» kfr ipfam tattrvaaa
faaBi jJuaai cufiti prœfi videur. Item Guilri-

mus Ite* Aquitaine, ne pacet m veteri Charta
bbdï ncccxcvm. ia qua tec leguntur : Ege te
Dti namint GulUdmat, Comte » Marchio, atque
Duxtccd»Dtefecrqfan8a EeclqfitfanSi Julùni
Martyria . gu| rtqttitfiit te vice Brivau , mW tge
doue regio teùetteü vidaerfitngtïtefiiciaii. Pre·
pofitumqtu nomme Hfldtfndtnn fah me ai cufio·
diendam Canonicam vitam cum Canmûcu fui
nahit canfiitutù hahert videor. Item in alia Char­

ta data anno nccccxiii. idem Guillelmus fic lo-

Îuitur t

Adiit ftrtnitatem nefiram Arleheldn»
'cdtfia Brivattnfi i nohlt Propofitut infiitutui.

Denique in Alia Chana cjufitem Ecclefia Bcivateunsdatâ anno quarto regni Karoli Simplicis :
SacrefitnSa Dti Ecclefia Brivatenfi vice fit» »

yad vir htaent JuUantu Martyr rtquitfiu

Pa*, a
c*9't"

nun

' fidi»fail, fir tai Ctiülau Comu ér Ahha»
pr/ftfia videtur » ntcnon Erlefrtdai Prapqfitut ,
NtBardu» Dtcanu. Item alia data anno fecun­
do regnante Ludovico filib Karoli Regis : Sacra·
fanSa Dti Ecclefia fanBi Jtiliani Martyrii vita
Brhatt, &c. quart in Chrifii nomine ÜParinui,
grand Dti Craujipn
cafe Dti RcStr
pratfft dmefcitur, ate te Dti attaint Adalgfui
Prepqfitai fuper ipfam catervam cvflu pratfi
videtur.
Fav inti Dio ] Codex Metenfis : favtntt
DaminO, nefiram magnificentiam ohfcrvatnram
frttùttunt,

Mimorabili Ί Id Sirmondus & tria vetera
exemplaria. Sed Beilovaccnfis habet memoriale.
Ibid. e. 4. Adnsctxrb ] Iri omnia vetera exemplaria.
Ia editione Sirmondi legitur adveritre.
Pa·.?.
In loco qui dicitur Judicium ] Charta
Hugonis Primicerii Metenfis odita i Meuriflio
in niûoria Epifcoporam Metenfium pag. 11 a.

lbid.c.4.

villam nuncupatam Judiacum fitam in page Mtienfi. Sic enim illic legendum eft , non verb Figiatum. Ptxceptutn Karoli Calvi de Ecclefia que
eft. in villa Jufliaca : pandam capellam in pag»
Moflenfiin villa Jufiiata.

e*
**’ **

Solus Rex st Sacerdos ] Ifta repetuntur
infti dt. *7. cap. r f. peg. 1 so. Mton Deui in

carat venient » qui ftliu Rex fieri patuit & Sa·
cardui. ltd tùm putabant noftri. Hincmarus epift.

4 b nomine Karoli Calvi ieripea ad Hadrianum 11.

pag. 711. E: ptr Regtm Regum ac fuaunum Pou-

“ uficem cunAorum Pontificum» qui folui Rex €r
Sattrdai fieri patuit, roniùs urget epiftola 41.

ejufdem Hincmari ad Hadrianum peg. 69 J. in
qua ad eum fcnbtc nomine Procerum Francicorum Papam Romanum non pQilè fimul eflê Re­
gem & Epifcopum : Et petite Domnum Apefio-

licnm ut quia Rex (r Epifcopui fimul tfi non
ptttfi , 6>c Infurgit heic Baronius adversùs

Hincmarum, furioîum ilium vocans atque de­
mentem , quia dixerat regi» bellis quasi, viâoriis propagari, Ac non Apoftolici vei Epifcopocum csaxamuaicationibus obruieri, ulumqoe

1200

fimul Regcm & Epifiaopum efle non poflè. Sani
poftad perfiiafum eft Kosnanenfibus Papm efle
Regem t ut fuprà adnocavimus ad cap. s 1 j. Libti quinti. Sea ifta opinio nondten ftabihta erat.
avo Hincmari. Imrnb altera certa videbatur. '
Itaquè tùm capitale non erat fi quis regnum dixiftet us Ecdefia non eflê ·, adeèque Hincmarus extrà
culpam tunc erat t quamquam «non exttà invidiàôb Sic fimâd Bêrnardo fiu fuit libroe deconfidesadone feribero ad Eugcnium tertium. Alia
fuêre Baronii tempora, quia manu fub domiaantismt.7
Enscoris friv ata J ut Remenfis ftc Aurelianenfis, de quibus in utulo feq.cap. 9. 10.
Samuil PrqphSta Ί Amicus nofter Joannes
Beptifta Cotelerius in Notis ad Librum quartum
Conftmtionum apcfteiicarum pag. xu. admo­
net 1 agendumheicefle Stamiaipto Samutl. Hnc
funt 4« rabe t te CapinlarAu Carali Calvi
tit. a. cap. 4. cerrqprd edhon efi Samuel pro
Semesas vtl Semeas. Qui aurem hù loci/ adnatd·
ruat ad marguicm "tenon III. Regum xz. 30.
de Ahia « immemartt erant canfimilit aktriui de
Samnatjufdtm Lrlriup.ia. in Greeta tditiant,

Tom. Π.

quam enam Thtederittû ac Precepiu» explicant.
In Vsrno palatio] Capitulorum iftorum auc­
torem fe efle docet Lupus Abbas Fertarienfis in
Epiftola 41. in qua bquens de Karolo Calvo,
hxc ad Hincmarum Remenfem Atchiepifcopum
Icribit. Si canfiltii, inquit, quo ta 1'trnt que»·

fita &* inventa funt adquitvifiit, jam tum te
pact regnart fteifit ftle de qu» facro caatintnt
Littera : Nan tfi Sapientia^ aantfi prudentia»
nan efi canfilinm cantrd Dominum. Canonti eaf
demfive » ut vat vacatii» Capimla mea fida tunc
camprdunfa vehit direxi t dt fNoram equitat»
crtde atai pafierier judicahu » & devatianii mea
non erit immtmer cardum renumque Scrutetur.

Certè multa fune in his Canonibus fiveCapitulis
qux ita Lupum fpirant ut prorsus necefle fit fa­
teri unius ejuldemque auÜxxis eos elle cum
Epiftolis Lupinis. Es eo poerb Karolus, quem
Lupus pcrftnngit ob non ferratos Canones Vernenfos, excuûri pofle mihi videtur qubd ei nundùm innocuiflcnt, ut conqueruntur Epifcopi Sy­
nodi Mcldenfis, qui ob eam caufiun putant ini
miflbs à Deo Nortmannos, velut ultores.
Hlvdouvicus S. Dion. Abras] Auâor An­
nalium Bertinianocum ad annum dccclxvii.
ait eum fuiffe nepotem Karoli Imperatoris tx
filia majore natu Retrude, illa nimirùm qux PeRocnulo
Conftantino Grxconun Imperatori defponuua
fuerar anno dcclxxxi. & obiit anno dcccx.
vin. Idus Junii, quam cineri temporum illo­
rum Scriptores docent majorem natu fim primo­
genitam filiarum Karoli M. fuiflè. Quate miram
eft virum dariffimum Philippum Labbeum fcripfiflè hunc Ludovicum fuifle filium Rocrudis film
naturalis ejufdem Karoli nullo interim iftius ret
auâore laudato. Roriconis porte Comitis filium
fuifle Ludovicum vulgb tradunt Scriptores noftrates.
Rsotsns ad PAciM 1 nimirùm in Synodo fecùsTheodoni»villam habita inloco qui Judicium
dicebatur, ut vidimus in titulo proximo. Immo FLU1QUAM civium ] Hxc adt«P·

izdi

Not* ad Capitularia.

ΓEr.chanradi] Epifcopi Parifienfis. Duo. ut
‘ bi diximus,' fuere Epifcopi Pariltenfes iftius
alibi
nominis. Et prior quidam ledit regnante Karolo
Magno; iftevetbfubimperioLudoviciPü&Karoli Calvi, fucceflôcemque habuit Æneam. Verus
catalogus Epifcoporum Pariiienfium : DeoJefii-

L dita funt ex antiquis exemplaribus i^eeram enim (
in «ditione Sirmondi. Vita fan&i Convokmis ,
Abberis Rosonenfis , cap. x;. Caroles. Ludavki
ei « ps/f maire bella plufjuim civ du , frairtvitd exemptu, Hincmarus epift. p. can. 5.
Neer murse few civile (rp/e/juaet tivde bellum
inter Cbriftumet taflare opinamur. Imitatum ex
Lucano jn initio Pharfaluc : Bella per Æmartas
plufyutm Civilia COmpOl.
h

MF· *·

DlRICTI A VESTRA MANSUETUDINI ] legatos

regios quaquaverfiun ad Monafteria mitci poftulac Synodus qui vitam A snores Monachorum inÎuirant, 8c ad Principem poftei referant. Quam
ifciplinam videmus conftituram in Concilio
Moguntiaco juflu Karoli Magni celebrato. Suprl
lib. $. cap. 143. Dignum et neceftitrium eft ur
Miffi noftri-per quoque loce direSiJtmulcum EpiTcopit uniufiujufque diocefit perfpicient loce Me·
nifterierum, &c. Invenimus nos in vetuftiflimo

116 z

'

dii Eptjcopui, Erkenredut Epi,copuit Ermanfrcdtu Epi/cepus. Yncbedut Lpfctpui,itom Erbtnre·
det Epifcopui, AEnetu Epifcopui. Ex his Erkanradus, Emianftedus, 8c Ynchadus omifli funt in

Gallia Chdftiana. Erchenradi tamen iftiusnomi­
nis pcimi&; Inchadi mentio extat io Pnecepro Ludovici Pii pro Ecclefia Padfienfi : Kirvenerebilit

Incbedut reriftecor erbit Ecdefix Epiftepui de­
tulit fireniteu noftra qeendem oaBoruetetn quem
Demnut fir genitor nofter bonn memoria Kerolut
gloriofifiimui imperator ed petitionem pradecdTorit fui Erdtenredi ipfiut civitotii Epifcopi fieri
juffit. De Inchado jam fada eft mentio lupti

verbis colliti poteftCapitulaifta edita faille poft
Concilium Aquifaranenfe anni Dtct x vi. 8: poft
conventum Aquiigranenfetn Abbatum. Habeuattf
pnrterei ex cadetn Bibliotheca Sangallenii duo­
decim Capitula Monachorum ad Augiain d tec­
torum , in quorum Pnefatione ad Abbatem illa
leguntur : Dene npltru Monachi venerint, qui

pag. io4i. De Ermanftedo.nihil repetite potui,
itaque cùm Erchanradus Cathedram Parieafem
tenuerit tempore Karoli Magni, 8c InChadus ei­
dem prxfuiflè reperiatur anno xi. imperii ejufdem Karoli, mainfeftum eft Ermaufredi Pontifi­
catum non fuille diuturnum. Erchanradus fecun­
dus obtinuit i Karolo Calvo confirmationem
quarundain villanun quas Inehadus Ecclefiz Panfienfi dederat. & obiit anno dccclvi. aut cir­
citer , ut dicetur ad Formulam nonam promotio­
num Epifcopaliutn.
Immonis] Noviomagenfis. Vetus Catalogus
Epifcoporum Viromanoenfiom : Plete, (Juendel·

jufth Imperiali tota cxnoiu gentil noftrx , ubi
opui fuerit, Regulariter inftrutre debtbunt. Vide

merui, Rentgeriut, Folrerdui. Emmo Martyr.
Ifle occiditur anno Demini DCCCLX. Ad eutu

Codice Sangallenfi Capitula quxdam ad Mona­
chos peomencia , quibas prehxus erat hk titu­
lus : Capixala nevistamm de bis ia faiiar preceptum Regeler (r Conftitutionet novellorum Cvn·
ciliorum acuttiu rm confidtrere (r promptiiu
exercere MJio Imperielii ammont:. Ex quibus

Τβυ.Π·

epiftolam 6 j. Lupi berratienlis, quz nos dixi­ fciibit Lupus Abbas Ferrarieufis epift. 41.
Vocati AicHitrtscoFi] ideft, defignatifeu
mus ad epiftolam duodecimam ejufdem Luni.
IT>
Rimosum Ecclisiam ] Interim, dùm .fedes nominati , ut nos hodie loquimur. Flodoaidus
Remeniu fine Paftore erat, Lupus Catalaunenfis lib. a. cap. 11, de Wlferio : Jem quoqui vocatui
Epifcopus epifcqpale illic oflkmm exequebatut Epifcoput, edbnt eiiem ontequdm ordinaretur.
juflu Karoli Regis.Concilium Sueifioncnle 11. ac- idem. lib. j. cap. a p item pre accelerande erdu
---- vu
c-------j—
r--------------■—volumen
,------ mutone
Bcrarai Ecclefia b'irdunenfii eleSi €r
tione
Sergent
idem
Luxet perrexit
in
fae continebatur . quin Metrepelit Remorum Ec­ vocati Eptfcofi 8c cap. 14. uldalgerio vocato
clefia carebatPaftoreJujfiu eftRetiit Litter it Dom­ Epifeopo. Verus Charta Vietmenfis data anno
ni CaroU et in conftSione chrijmetu & in aliti duodecimo Imperii Karoli Magni : Per confenfu
necefitntibet. videlicet et fua metri Ecclefia , pre Domno Cr Seniore noft.o Bernard» vocato Arfen pofibdituM in ecclcfiaftich negotiii confidere chiepifcope. Hinc ergè colligi poteft Bemardum
protereret. VideFlodoardumlib. j. cap. 11.
fuifie fadutn Archiepifeopum Viennenfem anno
fm.
Ausum]Ordinatus fuerat Epifcopus Aurelia- duodecimo imperii ejufdem Karoli; In nonnullis
**
nenfisanno dcccxliv. ut colligitur ex veter i Clur- quoquè Charas Virnnenfibus fcriptum eft Agilta fanâi Aniani Aurelianenlu in qua ipfe annum meriu vocatui Archiepifcoput. Sic in Concilio
Natbonenfi habito fub Karolo M. legitur adfpilfe
dcccuv. IndidL 11. competat cum anno undeci­
mo ordinationis fuz. Extat in Antiquitatibus eiuf- Raganboldus Diaconus, Dinienfis vocatus Epif­
dem Ecclefiz à dariflimo Huberto editis. Otxi- copus. Facilè enim alfencior clarUEmo Scriptori
Duit autem Agios έ Karolo Calvo Przceptum de Annalium ecdefiafticorum Francorum , qui de
quibufdam villis ad Ecdefiam Aurelianenfem ele&o & uondùm confecrato Epifisopo Dmienti
pertinentibus.
heic agi purae. Vide Notas ad epiftolam 89. Lu­
g,;j.c. K. D> vazxATioNi Dkogonis ] Sergii IL litte­ pi Ferranenfis.
Exactationis ] Vccera exemplaria Bellovaras de perlatione ifta edidit Sirmoodus ex veteri
Codice fanâi Amulfi Metenfis; 8c in pofticapar­ cenfe 8c Metenfe habent exaRionei.
Apud Toumam ] Hinc colligi pofle videtur fcU.
te lolii in quo littera illae deferiptz funt, ifta le­
guntur ; Hunc libslum Drooo Amchispicopus Karolmn cocgifle Tohfem ad deditionem. Nam
didit ad sanctum Arnulfum. De negoriopor­ Przcepca ejus data dù« obftdereuw Tolefe an­
ri» de quo agitur in ifto capite Synodi Vemenfis notantur eflê data m Monafterio fanSi Saturni­
vide lib. 5. de Concordia Sacerdotii 8c Imperii c. ni propd Tolofam , hzc vetb Capitula acta di­
cuntur apud tolofam. Vir dariflimus Guillctnus
44· $. S. 8c lib. 6. cap. 19- $. j.
Catellus lib. j. Memoriarum hiftoriz Occitanicz
Pad. to.
Winuonis] AchicpifcopiSenooenfis.

n6i
ΤθΜ.1

Pal- Μ·
Mf.».

P«f. *4.
Mf ►

OsUtit. ·.

P<< 10.

Stephani Baluzii

habita legatur.
P* »*.
osp *··

■ 1264

nag. 0o.exiftimatTolofamiKarolo captam fub Liber fecundas Legis. Chroniam Centulenie lib Ton t
finem meniw Junii , argumento pento ex titulo «.Cap. ). CcsMu collect de diverjù Concilia
vein. U. Pbflênt adferri dc alia exempta. Sed puto
iftiu* Capitularis.
Poruu errata inquirant] ΙηηιΰίΪήο fe­ rem iftam non indigere aosplion probatione.
cundum quam Epifcopus iuquitere debebat de
Riria discretion* ] Puto meliorem ede lec­
vita <λ manbus Laicorum extat apud Reginonem tionem Codicis Pitbceani in quo fcripeum eft
ia Ironie Labri fecundi de ecsjflufticis difcirl»- diftriBioMe.
013.
Da quinquennio in QViNQ I in ictuftiflima
”
Duos sciuciT ] Antei legebatur dues. Ea- Colledione Bibliothecx TeUieriana; ifta feji de c<r* '
que led» optima eft. Scd nos fcqui voluimus precariis : Statuimut €r monenuu quOttnùt le»
audoritatem veterum cxemplarinin, qux dues per omnia de Eccltfiarnm prteariit fervetur Ca­
habent. Notum eft Synodum frequenter maiculi- nonica , ut poft quinquennium renoventur. Si verb
ni venetis fuifle pet illas tempeftates.
expleto quinquennio renovata nen fuerint , cenPrxcerrin coNiiRMATioNis] Editum hut i femut ut vigorem Habeam nullum. ïdei talia diFtancifco Didaco in Hiftoria Comicum Bardno- cernimut. fuin nolumut ut rts alienemur hee/e
nenfium lib. a. cap. 4. ex Chartulario Ecclefix fia nec privemur. Hoe Capitulum in Nic-naSv·
Barcinooenfis, « quo not quoqùè exemplum ha­ nodo releSum efi, conlaudatum, & confirmatu n..
bemus. Hinc ergo illud emendavimus. Putavit vir demtimaue tn divtrfii Synodu (x Concilia a
dodiflimus Petrus Cafanova Prxcepcum illud JatiStr Patribut eft JoUtmpniter roboratum.
eftê fuppofititium, multaque argumenta protulit
pROVfER SUAM QUtsruoiNEM ] Videquxlu- Ibid· c-si·
ut falntatem ejus adftrueret. Sed illa tanti non
funt ut adversus illud pexjudicare poliint, quod prà pag. 11x7. dtati funt dc hoc argumento. *
Ornari) In Codice Pifturano legitur.
.
plané lapit medum loquendi illorum tempo­
rum , dc nihil habet hiftoricx veritati contrarium. teneur ξχ compcUant.
Qubd fi fuppofitum faille contenderemus . ne
HosriTAUA ScorTORUM ] infil tu. xxvh. hg t*·
cdiano fatendum eflet fraudem iftam admillam cap. 1 o. Hofpitalia peregrinorum tficui J'unt Scot- ‘ **’ 4
efle eo tempore quo veteri Libro infertum eft ex torum. Beams Rhenanus lib. ·. Rerum Germani­
Suo Didacus illud emifit in publicum. At feculi carum pag. 9*. Extat tn volumine Legum Franlitu fttlus adeo alienus erat a fttlo xvi Carolini, citarttm caput Meldcnfit Synodi quo Rex admo·
ea xtas adeo rudis ut ceno pronuntiari pofiit ne­ netu' ut hofpitalibut tam regiit quàm Scoticis
minem tàm faille qui pctiuflet tale figmentum profptctat, quorum rtt in longé alium ulrnu ab
componere.
tmprebii hominibut vertantur Ytde Shmondi
iKRRAciu M Castuluμ ] Infrà tit. XLVi. cap. Notas »d hnne loci un
a. Caftrum Terracinenfe. Hodie Terrafla in DiorInrM ) i Icnex BeUovaccnib, ul eft. Fréquente,
ceti Barcinoneiih J uti pluribus dictum à nobis eft
ifta vocabula pu imitantur υ eteribus librw.
in Diflertariooc de Epifcoparu Egarenh.
Exempla rntlim fuppetunt.
In mon. Si Saturnini ] Habemus nos pluri­
ma Karoli Calvi Prxcepta nor rem pore dara iu
Prior 01 finitio ] Ifta videntur funwta ex
p,f l7>
Monafterio isndi Saturnini , à die nimirum epiftola Ivuocentii Papx ad Exupenum Epifco cap. to·
quinta anti Idus Maias ufqui ad Vll. Kalendas pum Tnkdaniim . in qua fic legitur : De hit ebJulias. Undi colligi debet Karolum illicfuifleper Jervaiio prior durior. poftenor interveniente mife·
tnenfem Maium Sc Junium.
ncordid indinetior tf.
EriscofOR. ammonitione ] Annales Berti
Da ali two vaut a ] Codex Metenfis habet. dc p<s. ,ι.
niani ad annum pcccxivt. Carolur apud villam alieno
vrlle facere luBu compendium, ut apud >«ρ·7«.
fenSi Remigii Sparnacum nomine contra a»·
fanftum Grcgorium 3c Reginonem. !n Belbvarem conventum populi fui generalem menfe Ju­
cenli & in meo, dc alieno nullo facere luBu com­
nio habuit , in quo Epifcoporum regni fui per
pendium. in Trecenfi , dc alieno ullofixere luBu
noctjfarin admonitio it caufi ecclefiaftieit ita
compendium, in Pithoano, dc alieno nulla Jacere
flocci peufa eft ut vi* unquam revu entia Ponticompendium. In Tiliano, de alieno nullofacere lucri
ficalit Cluriflianorum duntaxat temporibut fic pofi-

] In Canonibus Abbonis
cap. 7. caput iftud citatur ex Libro Conciliorum
tertio Capitulo xxij. Ad quem locum Mabillo·
nius iia aiflèrit : Cùm vero t* libro Conciliorum
Prrcaria autem

ttnio id citet Abo , innuit firtaffb Concilium
Meldenfe fuo temport m Codicibut Mfi. habuiffe
rationem Libri tertii inter Concilia qua d Ca­
roli Calvi principatu ad eum annum celebrata
fuerant. Ego iînusIiciùrinterpretorCanonem iftuni

Meldenfetn defetiptum futflfe in libro tertio Con­
ciliorum , habiti ratione Bibliotheca in qua Abbolucubrationem iftamconficiebat,quemadmo­
dum in teftamenco Riculfi Epifcopi Helenenfis IcSmus Libret Legit duot, unum Romanum. alium
ciborum , quorum ille poterat man tanquam

compendium..

Lantwlri ] In calce Codicis ûnAi Remigii
Remenlis habentur excerpta anriqua e* Libro

Capitulorum Domni Kerch Er Domni Hindouvici Imperatorum , inter qnx legitur ifta ad no­
ta rio : Et quia in hofiem aut propter terram
defendendam aut propter terram adouirendam
itur . dt lantuveri, ideft.depatriadeftnfione,
non aliter nifi fecundùm ifium modum in Lege aut
in Capitulit impermoi um feriptum habemut nfi
in antertoribut Capitulit de pauperibut Francit,
qui * fi nr”i habent ttqdi htribannum perfolvant,
vr fie in firvitium Regit tradant, & tamdii in
eodem jervitio maneant ufquè dùm ille heribannui fiat perfolutut. Et fi mortuut fuerit in eodem
ftrvuto , hertdtt «jw fuam hereditatem recipiant.
frna

pa(. 44.
cap. ».

•Cap«1l«r.
*v·
c*r* 7*

•v

Notæ ad Capitularia.

126;
Tom U.

θ ntc

Ubertate nec de ipfo banno obnoxiifiant.
Similiter m pofterioribus capitula de pauperibus
* CiPir^t Prancit ibidem fcriptum invenimus ut * unujU*"»1,
Cornet defcribat quanti fine in fuo comt-

c. 1.

tatu qui per fe hoftem facerenonpojfunt, ut altos
adfanniant, ficut ibi fcriptum eft.

Pi» »·Herimannus ] Vide Praifationem noftram ad
cap·»·
Dialogos Antonii Auguftini de emendatione Gra­
tiani cap. 16.

Perseverantia levitatum ] id eft , joco
tum ac facetiarum. Infra tit. xn. cap. 1. de eo
dem Herimanno legitur eum fittpd ineptire folirum. Concilium Ticinenfc anni dcccl. c. 4. Pur­
getur fani ab omni levitate atque ja&antia dignitat epifcopalis.
Ibid. c. i·

Carnutum ] Codex Pit licta nus habet Carno-

eeiutm.
. Fateretur ] diceret. Uodoardus lib. j. cap.
xi.fe abfolutum à prafato Iheodorico futfje fa­
tebatur. Et cap. 16. neutrum fe concefftjfe selconce [furum ejjejateiur. Hincmarus epift· 4 1. ad Ha­
drianum Papam : cùm ipfe Rex Carolus fateatur
h<.nc regni partem fibi à patre Ludovico Augufto
ct>njenju tam Epifcoporum qudm exterorum Pro­
cerum totius imperii traditam. Ivo parte 6. c.ip.
,14. per feripturam fe probaturum tjfe fateatur.
Sunt in ipfis Capitularium libris plurima iftius
rei exempla.

Ragamfridum ] Hincmarus apud Flodoardum lib. j. cap. 18. feribit Anfoldo , Gei.Ίο ,
Er Hadrico pro inquifitione cujujdam frarru Ra-

c»p. <·

gamfredi mtniftertalis fui J f~ ut ,fi ne.cjjc effit,
liberd Jalvdquc cuftodtd detineretur ne aufugerer ,
fibique adduceretur. Mandans etiam ehiem Ragamfredo, e* auRoritate Dei ac fuaprae ipiendo ,
ut cum ipfis in eadem permaneat inquifitione ; cut
etiam , poftqudm recejfcrat, in alienis Parochiis

-

immoranti Litteras mittit. revocans eum auSoritate canonici . ut ad metropolim fuam redeat
eius fe humilitati reprafentet, vel fi de ipfius ju­
dicio quaritur , Sjnodo regulari adejfe feftinet.'
Hinc ergo colligi poffe videtur Ragamfredum
minifterialem Htncmari eundem fuuie qui heic
Diaconus Remenfis Ecclefix dicitur. Apud Doubletuin in Hiftoria Monafterii fandi Dionyfii pag.

778. extat Prxceptum Karoli Calvi datum anno
dcccxliv. cui fubfcriptus repetitur Ragemfre-

dus notarius ad vicem Ludovici.
fl.

Ista

capitula constituta ] Codex Meten­

fis hrc tantum habet : Capitula Karoli Regis ju­
nioris faSa in monafterio fanRi Medardt. Breviùs in Divioneufi : Capitula Karoli Regis filii
Hludouvici. Capitula autem ifta renovata funt
Pag-<0.
eof.s.

armo dccclxviii. apud Compendium.
Nec bbnef. n. precario jure ] five jurebentficiario (r ufafruRuarto , ut legitur in Prxcepto Karoli Calvi pto monafterio fandi Ger­
mani Autiiliodorenfis. Ex hoc porto Prxcepto ,
ut illud quoquè obfervemus , colligitur tes Ecclefiarum in precariam traditas , tametii earum
proprietas ad Ecclefiam peninuilfet, publicari
6c ad fifcum transferri potuifle propter negligentiam pofleflorum, id eft, fi polfellores non im­
plerent functiones regales five fervitia regalia, ut
tùm loquebantur , quibus res precario poifefla
erat obnoxia. Itaquè cùm Adelbertus quidam neX*me II.

ta<5<S*

gligentix fur poenas darer , fifcus cepit poflefliones ejus, etiam eas quas precatib tenebat i mo*
nafteiio fandi Germani Autiiliodorenfis. Eas vo­
ro non aliter recipere potuit monafterium quàm
per novam Principis conceiEonem. Sequuntur capitula ] Titulus horum CaEitulorum fic habet in antiquis exemplaribus Pauino &. Metenfi : Capitula Lotharii Imperatorii
tr Karoli Regis faffa iri palatio Valentianas.
Silvatico ] Codex Bellovacenfis habet Silvaco. Extant Karoli Calvi Diplomata data in Silvaico palatio regio » quod alibi Silvagium quuquè

Tbm.II.

Pa»·)

vocatur.
Oc< asionibus 1 In codice Palatino , in Me­
tenfi , <λ m Bellovacenti legitur occupationibus,
mendose tamen. Vide qux fuprà ad notata funt
pag, 1-41. extremà.
Peru·, hie | 1 idem codices habent adimplere.
Parabolavcrunt ] locuti funt. Homilia in­ lliid. C >■
certi audoris in vetutillimo codice S, Galli : Sur­
dos fecit audire , mutos parabulare. Vetus Gloffarium Collectioni Dionyiiii Exigui additum 111
veteri codice fandi Stepnani Metenfis qui nlmc
habetur in Bibliotheca Colbertina , Sedtciafus ,
id eft ,qui rifos & dijfenfiones vel injurias necnon
qui dicitur m ruftica parabola ungares.
Poenitentia ] Codex Bigotianus habet fenPaf. itcap.··
tentix.
Pal tfOtlincua saxonia 1 Commemoratio de manfionibtis & novalibus fandiSalvatotisCenom.men- cef. siis : tn Authngua Saxonin unum. Extat Prxcep­
tum Karoli Calvi in quo legitur illum At toni Fi­
deli fuodeUiile villam Heidram fitam in comitatu
Bajocacinfe in pagello qui dicitur Othngua Saxonia. Itaque fi quis villam illam commonftiavcrit,
fimul fitum Orlingtix Saxonix demonftrabit.

Arcisisis ]<iodexMeteniis habet Archii, Pa­ Pag ro.
cap. >0.
latinus Archijus.
HoCESTSAC. Q. SlBITRFS ER AT. FR. REGEs] Sic
Pag 74·
incodice Pithcrano legitur, & ità legendum eft.ln cap-4.
aliis codicibus fimplicirer habetur ; Hoc eftfacra­
mentum quod fibi mutui juraverunt.
ρ Μ·
Praceptum confirmationis j Ideb illud
addidimus Capitulis Karoli Calvi, quia apertius
quàm alia loca oftendit qualiter fe gererent Prin­
cipes in conftituendo certo numero Canonico­
rum in quapiam Ecclefia.

Ή·

Apud Bonoilum ] vicum agri Parifienfis ,
ad quem ex Burgundix partibus convenifie Warinum&t Bernardum Comites anno dcccxxxiv.
narrat audot vitx Ludovici Pii. Ejufdem loci
mentio eft in epiftola 18. Lupi Ferratienlis &
apud Hinctnarum in Przfatione poftetioris refuta­
tionis Gothefcalci. Exiftimabat autem Sitmondus
Hincmarum de eo ipfo convenru apud Bonoi­
lum loqui cujus ada heic extant , Lupum de
alio quodam fuperiore. Et nos quidem in Notis
ad Lupum adnoravimus fieri poife ut indidus
conventus fiierit ad Kalendas Julii, fed Augufto
demum menfe celebratus. Nunc verb addimus
rem efle omnino certam. Habemus enim pre
manibus privilegium fandorum Prxfulum apud
Bonoilum villam Concilium celebrantium vnr.
Kal. Septembris , cui juxta mandatum Karoli
Regis interfuit &c fubfcripfit Lupus hoc modo :
Ego Lupus Abba in Dei nomine fubfcripfi. InteLL 11
„

PM-re­

*ud7

:
Stephani
Baluzii

Ι2ό8

IcM.l*'· ritn verb donec privilegium illud edatur , puro emendationem efle cenam 8c neceflariam. Sic T*»U.
me rem gratam fathirum ledoribus fi heac no­ fuprà in Ροβ&ομμ tituli χιν. perpetim trip­
mina Epifroporum & Abbatum defcripfcro qui am eft eccqpNrixuhu in quibufdam codicibus ,
Concilio ifti interfuerunt. Amairicus Turonenfi* ut illic monuimus, Infrà hoc titulo in adnuntiàArchiepifcopus, Wenilo Senonenfis,Hincmarus ticne Karoli legitur : ex perit pre taltbut occa·
Remenfis , Paulus Rotomagenfis. Heribaldus fionibut (re.
1st* meus nebo» ] Lothariu* Rex Auftrafix ,
Epifcopus Autdfiodorvnfi* , Erchenradus Parifienfis , Rothadus Sueffionenfis, Teutboldu» Lin- Locharii Imperauxis filius.
Per mei avuncuu ] Sirmondus ediderat
gonenfis, Hirminfridns Bellevacenfis, Balfridu*
f
Bajocenfis , Herluiuus Conftantinenfis, Hetpui- per meetavuncalN. Emendatum eft ex libro Me­
nus Silvanedenfis, Guntbenus Ebroicenfis , do­ renti.
Meokum Fidelium ] Sic reftiiutum eft ea
nas Æduenfis , Hariardu* Lexovienfis . Hildebcannus Sagienfia , HHdegarius Moldends, Immb codice Palatina.
M» avuncuu ] Sirmondus & aliquot an­
Noviomenfi*, Agius Aurelianenfi* , Frotboldus
Carnotenfis ,. Pardulas Laudupenfis, Elmerados tiqua esempUria habent nuit avunculis. Sed
Ambianenfis, Remedias Abnncatenfis, Godei- in Palatino feriptum eft meorum avunculorum.
fadus CabiUoncnfis , Braindigu* Marifconenfis, Certum eft autem legi debete uti no» edidi­
PrndendusTricyfiinus, Dodo Andegavenfis, Ac- mus.
IU1 at. *«
Sackambmta apud Carisiacum ] Edita pritardus Nannecénfia Ludovicu» Abbas fimAi-Dio·
nyfiii, AdaiardusAbba , Lupus Abba* Ferrarien- mb fuerunt à Petro Pithmo inter Scriptores coafis, Heinhardus Abbas, Frodinus Abba*, Odo , caneo* hiftorix Francorum.
Abbas Cotbeieufi*, Hunfredus Abbas Dervenfis, " Voluntarie ] lubenter. Quod Franci dicunt
Bernardus Abba*, Gaudenus Abba* , Abbo Ab­ volotuiert. Infici pag. 117. Polentarii vobis
ba , Arcamboldu* Abba, Georgius Abba, item dono cottfilùtm. Et pag. 144· Voluntarii fictam.
Abbo Abba.
Pap, 170. cap. a. Voluntarii illi trot ficut dili­
Clhucis ] In Codice BeUovacenfi deeft hxc gent fttnui &c.
vox, pcoque illa legitur damer.
Divini· Ligi bus ] id eft , factis Canonibus.
Adalakdum Abbatem] Hemerxus in AuLeges dividebat» in divinas five ecdefiafticam
euila Viromanduorum edidit Prxceptum Karoli & humanas five civile* , ut dicitur infri cap.
Calvi pro Ecclefia fanéri Quinrini, in quo ifta le­ j & ut. xxxu. pag. 14S. c. *. ic pag. 150.
guntur : imd rum ceriffimr *obu Comin AdeUr- cap. ult.
<ia, qui fr Abba prerfixi c^tobii.
Sanctus Cybkianvs ] in Tradiatu de duo­
Illi Episcopo ] In Codice Palatino 8c in Me­
tenti legitur -.Hunjrido venerabili Epifcopo. In· decim abuiionibus feculi, qui fal*b adferiptus
gtfcalca (r Berengano Comitibtu (r minifterin- eft Cypriano. Illic in duodecima abufione le­
libus ac fidtlibui Miffit noftru tu Doauno fi- guntur ea qux in capite ifto commemoran­
lutem. In Bigotiano verb fic : dileSo nabit Jotut tur.
Eidem procurabo ] Hxc.eft le&o codici*
F·!· ·»'·
venerabili Epifcopo & Ifimbardo inlufiri Comiti
Miffi noftru filutem. Vide fiiprà pag. 70. tit. 14. BeUovacenfi*. Sirmondus edidit . conligare ei­
dem procurabo.. Sed idem poftei in editione
cap. ii.
Fidelium nostrorum [.Horum unus fixit Conciliorum rvpofuit eidem conciliari procu­
Hudalricus Comes & Matchio , ut colligitur ex rabo.
duobus Prxceptis Karoli Calvi pro Fredaldo ArKarolum Recem ] In Canonibus Abbonis
chiepifcopo Narbonenfi j qux cùm data fint in Abbatis Flotiacenfi* legitur , Xerelim glorioCardiaco palatio xv. Kai Mart, anno xvn. reg­ fum Regret.
ni ejufdem Karoli, hstc à manu antiqua in calce
Qut prxp. a. ink. tenebat Ί Hanc daufuunios leguntur , Hudalruue inclitus Ceetes & lam non habet editio Sirmondi. Non enat etiam
Marchio hoc ambaxiavit, in alio veto, Httdolri- in Canonibus Abbonis. Ae fané fi ea fùiflèt in
cut inclitus Marchio hoc ambafciavu. Idem fbr- codice quo i* urebatur , eam non peremiffet
rafR nominatur Odalricu* infrà titulo xxvn ex­ homo monaAscarum rerum ftudiofifimus. Quare
tremo , dc in Prxcepto Karoli Calvi dato anno xv. certum efie.debet illam defuiflit in aliquot exem­
quod extaf in Chartulario Ecclefix Helenenfis plaribus iftius Synodi. Addita eft autem ex li­
hb. i. cap. 4.
bro BeUovacenfi, ex quo etiam Sirmondus illam
Item capitula ] Edita funt ex veten Codice repofuir in tomo tertio Conciliaram Gallis.
p«f fi­
Bibliotheca Bigocianx. Non extant enim in aliis
Regulari* [Hxc vox non extat in Canoni­
Codicibus. Sunc autem Miffa ad Miflb* Domini­ bus Abbonis.
cos , ut paret ex Prxfiuione.
Sanctu* Gregorius. ] Vide qux fupti pag.
Adnuntjatto Karoli ] Tituhts ifte nonex­
er· *·
tat in Codice Palatino, neque in Metcufi. Ejus 10S1. adnocata funt.
Consuetudini olitana ] Inter epiftola*
verb loco ifta fubftituuntur : Capitula Karoti &
Francicè feripea* ad Jofephum Scalmetum
Lotharii Regit nepotis ejus in Kalentianat.
Nostrum Seniorem ] Ludovkum Pium Im­ tepentur num. 7·. epiftola Ludovici Somni
ïbid-c '·
in qua caput iftud tefertur, bc Servions iugeperatorem , Karoli bc Ludovici patrem.
Occasionibus ] Vetere* libri te editio Sir­ noè farerur fe nullibi repetite pocuift* qux fit ula
Ibit*. €. *·
mondi habent occupationibus. No* tamen confuetudo ,Scaligerumque orat ut fi quid dc ea
mutavimus propriâ auâoritate , quia cooftabac moverit, ad fe fcnbsuc. Confuctudo chrana eft

ιιό9

Notæ ad Capitularia.

«mfiretudopcUoi, vocabulo dednâoabetoe.Ha-

-«.n

drianm prism· mrotftok 71. Codicis Carolim,

«ZîmjU tmétioae. Sac enim fegBndom, asator-

1270«

Pannui ] Sic em snlfatum eft k heic dc infri
/id. Idem ia epift. Io. Jsrendfinefitonass/torM·
trm&tioaem. uem m epift. 1 j. «ώβκ coq/meade ex eodidbua Metenfi Bc Palatino. Nam antei lejnclMttB·. Et epift. yp olitaaa npU. Idem gebatur fratrem Γ ftt ftaSimmndu» edidi. ]
in epifiok adversùs Capitulare Karoli M. de non
Baacaniaslb ] Lattes* fandi Bernards Abba­
adorandis imaginibus : ofitanam trudidoaem fan- tis Chtevaiienfis de eosneofirione inita inter Hutia catholica & apofiolica Romana Ecctefia-tentst- fonem Eptfcopum Auti&odorenfem k Villeltrt. Epiftoh Formait Pip* ad Epifcqpos Anglic snum Comitem Nivemenfan : $s ad alios theapud Spelmannam : ab oliranis temporibut nouf-

fimum efi.
Ap.vsasu* VTenilonem JEtUmenilleiêdem
fuam non amifit, led Karoli Regi reconciliatu»
illam rednuil, ut docet auftor Annalium fanât
Berttm. V ide Notai ad epiftolam : 9 Lupi Ferra-

pjg,

T·»*

prtdUMnJmt. in pago Tnfiaàfetjuntd ipfum
locum Tn/oRam. Ut emasM pvuccr.rurws molo-

cnr?s-

ioaeerias Epifcopi peinent advenerit , bpeimus
barpinnuveru , tudn
^ΜΜΜίΑ^ΜΚ AftfFIdS
Epifcopi atcejfe Habebit. Puto vocem baxginnare

heic fimpliàter fignificare ipfiun emendi adionem, dusn emptor i mercatore petit quanti mer­
ces fuas vendere velit. Nam hodseque Lemovices
eam a&ooem vocant batginiare. Neleio autem
rienfis.
P*e »4* Oscsllvs ] Sita eft ea infula in fluvio Sequa- quid fit borganaticum in Praecepto Karoli M. quod
uf. f.
ηκ haud procul Meloduno, ut patet ex Annali­ i Doubleto oditum eft in Antiquitatibus fanfti
bus Bemmanis ad annum ixxcuu. V ide epdto- Dionyfii pag. yol. nifi fit locus ubi merces emun­
lam 12 5. Lupi Fertaneniti.
tur, ubi mercatus habetor.
Quidam a nobis mmcicntu ' Hmcmarus in
PisTis ] Annales Bettiniani ad annum .r**- *"·
•rccrtxn. Canhs oeanes Primores rvgni fui ad ** **
notitia de villa Noviliaco cap. 4. Dcindt Landrada
uxor Donati tfedb filii eorum,petgcnte Karolo
Regt ad obfidardos Nortmannos , qui ia tnfula
qua Ofcellas dicitur rejidabent, cant ahis defe­
cerunt.·

Ρφ llf<
cat. »·

VillaBasona

j Annales Bcrtinianiad annum

Rex per Catalaunosufque ad
Bnonam villam fytuuu giadaur. Prcceptum Ka­

dccclvisl Karolus

roli Cahn de Mauaco & alus villis Ecoete Aurelianentis : Afluat ia villa Rriona ut Dei nomi­
ne feliciter. Vita lanCts Corbiuiani Epifcopi Fritingenlis cap. xi. Romam pergendo , cbm Rno­
nes perveniret t juxtd fifivom quonOam ta cqjbù
manebat. Vide Sinnondi Notas ad Capitularia
-

fc

CTe.**/»"

^*1>e Abbatia s. Coiimba] in urte Senonenfi.
Vide autem omninô Notas ad epiftolam duode­
cimam I up* Ferrarienfis.
Echaadum j Comitem fbrtalhs Amoutonfem. Nam in vetuibilimo codice fauCliPetri Bellovaccnlis ûc lego : In Chrifii nomine . Anni cu­

culi liber Comitis incipit t antias à Tktotutcho iadigno Presbytero rogatu venerabilis Hechiardi Co­
mitis Ambiancifis. Eccards porro Comitii mentio
plurima exut ui monumentis Hitton* Burgundic* , à Ferardo editis, pag. xa & fcq. ex quibus

colligitur filium illum iuifle Chtldebeanni k
Donnais* , uxores porrb habuiilc Aldegundesfi
& Richeldim, & vixitle fub imperio Ludovici
Pii k Caroli Calvi.

-,

|jie

*

Arqus Karolum j Provinciae Regem , Lotharii Imperatoris hliuui. Hinc ergo collwitut

fidium efle quod in Annalibus Metentibus feriptum eft , hunc Karolum anno dccclvui. mor­
tuum efle. Prêterai auAoc Anoalium Berrinianorum docet eum interfuifle Synodo Tulleafi apud
Sablonarias anno occclix. quo tempore Karolus
Calvus obtulit libellum procfemarioois adverrite
Wemlooem Archiepifmpnm Senooenfem
Capitula ab omn. comssutahoa ] la Co­
Codice Palatino k in Mecenfi fic leciciar :

■t *

II Um. J·**

IncsunauoauDoututinojbiJefuCknfiDCCCLX.
Hocfaut Capitula vaaerubiliam Roman Hlothani,
Blndonvui . 6t Karoli , qua interJefirmaverunt *
Tone IL

locum qui Pifiis dicitur, abi ex una peute AndtUae
b ex altera Ambae Seqamtum infiatuu. ctna Ju­
nii Koleadas coarontre facit. Vide reliqua.
DcrxLxn. ] ia codice Divionenfi k in Metenfi

ifta rsfûrantor ad annum foquentem.
Aa aeno ] Heceftled» Libri Divionenfis ,
Nam antei legebatur ab ara.
Cicutas vanitatis [ Re£H idem liber. Nam
in Metenfi legitur oub&m vanitates. Quam lectio­
nem retinuit Sinnondus, quianoo viderat exem­
plar Divionenfe.
Effossa sunt ] Intelligessdom id de iacru
fanAorum hommum Reliquiis in diverfa loca
delatis propter metum Noemannonim , ud obfervatam eft in Notie ad epiftoiam 11 o. Lup*
Fenarienfii Snppatoitt tutem iftius rei innumera,
nt iti dixerim, exempla.
Juxta Dbs k*missionbm ] Antei legebatur
jujM Dei permigioae. Emendatum eft ex codice
Metenfi. Vide toped pag. qbb.
Qui sa lavat in luto ] Codex Dsvionentis,
quiffe iaBatui luto.

PM «·

s»B. '·

P<Anno Incarnationis ] Caufam A- origi­
nem iftius conventus explicant Annales Bern- lit. IIniani. Pncftat itaquè integrum locum, tametfi
prolixum, heic defcnbore. ·* Ludovicus RexGer» manto, direâû Mifiis Blandiloquis ad fratrem
» fuum Casolum/sbviam tibi in territorium Tql• leniam venire petit. Et quia Carolus cum Lo<· thario ante alloqui noluit quàm fratri fuocaufu
» diceret quae ei in Lothano difplicebant, non me»
» diocri quereii indè fermonibus eft confliOum.
• TanderôCaroluenimFpifinpiaqoi fecum erant,
e LudoicoAEmfeopisquierant cum00, feripto
» capitulatim odrvirht ptoquibueLochariocDmnsu» «care nolebat mfi profitereturqubdindè autres·
>· tum redderet rationem aut fecundùm asktorita» tem dignam oftanderet renendationem. Poft
» quam pcufidfiooemjub hac convenientia Caro• lne& Epifcopi qui cum eo erant, in commnnso» nemLorhanum receperant^c (criptas ac Confi» liariis recitatas adnunciationes, quas dc iliosum
» conventu debueruntpopulo nunture,uti coutilio
Llll *

»♦··

IZ71
r«M.u.

m

Baluzii

praciptk Ludovicos 8c Lodurâu

» Conhliarii, Caroli aurem avuncuii,qiN fiiperci» liofa, fed frivoli & nec fibi adeb nec pluribus
• proficua more fiaetà fcàenria nitebatur, neinnô-

1x72

res denarii in aKb civitatibus dr oppidis monAtati, ut feculi illine verbo utar jvk 1· civitare Ce*
nomanenfi, in Bitarigenfi , Turonenfi, ftc aliis >
qumum nos eftypa bek tibi exhibemus.

Tms.1.

%

» teicarentnxpopulocaafieqaasCaralusLothario
» reputabat, penitùs reÿececuat. Vetàm Carol·»

p»g. iit.

ip.«.

■* conttàeocum vottooMtibusplenirot notum lêcit
» quia pro une· contrievangeiicam 8c apoftoli»cam auâoricatem reliâa, akera duâa eft, &
m quia uixxiBolonit 8c Baldmno, qui filiam ejui
■ furatam fuerat in uxorem,excommunicatis com»> tnunicaverunt, Loctuiro antè przdiâam con» fefliooem communicare nolebat. Skqtse condi
» rente» placitura fiu convenrib in faturo menfe
w Otkobno in confinio Mofbmagenfit & Vonxen» iis comitatu», ab invicem feceUênim ».
Mapon woiiKO ] Lothario Regi Lothariagut. Epiftola . autem Nicolai Pape (cripta ad eun­
dem Lochastum , de que heic mentio eA, Quinquagefima prima repetitur inter ejus epiftolas. in
calce autem epiftols quinquagefime , qua inferipea eft Karolo Calvo, orat obteftaturaue eum
Pondfex uri epiftolam ad Lotharium fcripeam
perfem diligenter ad eum curet, itemqoe eam
qux ad Epifcopos regpiAuftrafir (cripta erat,oust
eft quadngefima nona inter epiftobs Nicolai
EjuMetD exemplar tradi petit Epifcopis in regno
Karoli conftitutia. Qua verb , inquit. promum
nobis annuentibus bt Gelliam abitura repedavit Λ
Juptr ea Epifcdpis regni Lathan i fcripferimxs
eptjlola quam eis aujSmta potejlu agnoftere, cwjufqut trunfiriptum exemplar venerandis Antifiitibus in regno vejtrv Eaiqfiant Dei gubernantibus
Vtfira tribui gloria faciat.
Quasdam autsm nobis ] nimiràm .quin-

,w

quagefimam epiftolam, in qua Nicolaus Kaco­
lum objurgar qubd cum ime» reftitiffêr Lotha­
rio divortium meditanti , pofteà tamen fardera
cum eo iniiflct, ac aflenlnm fuum illi dediflet.
r*C. 'M.
Filiam nostram Judith ] Hincmarus apud
Flodoatdutn lib. j. cap. * t. Hungaria Epiftopo
pro excammoniouioxe Baldnmi , pu Juduh wduam Regis filiam fibi furatus fuerat in exarem,
undifit ab Epifcopis hufus regni fuerat extommunuauts. Ibidem cap. 16. Hinrmanit monet

Roricum Nomiannum ut eandem Balduinutn

per cpifcopaletn auSoritattm propter filiam Re­
gis , quam in exarem furatu fuerat, anathemati\atum nullo modo reciperet.
Excommunicavsaint ] in Synodo Seeftionenfi anni dccclxii. ut patet ex Annalibus Bcr-

tinia nis.

|
C»P ·■
P*. >7«.

Ad Mttois ]Contint iftud anno dccclxii. ut
docent iidem Annales Bertmiani.
Da MONASTiam qux coNiuai ] Hirmintrudi, cui donatum fuit monafterium Kalar in agro
Qui Lias· ist ] In editione Sirmondi legitur
Panfienfi, ut fidem facit Pnceptum Karoli Calvi
quilibet. Quo etiam modo legitur in CodiceM·*
in chattulario mouaftetii Foftarenfis.
Monocuamma ] Hiftoria tranflationis fandi senii & in Palatino. Nos redammus leâioaem
Scbaftiani cap. 19. oMbrero attremet cum patena libri BeOovacenfis

patris fut Magni Carali monagnunmate ipfignita. De monognmmate plura vir darifimaus
Carohu Dnfrefmus in Notis ad Aenam Corn-

(fcd. c. i<.

nenam pag. a j j. quetn confide.
iw Quaurovtco ] Prater mouetam in locis

hek commemoratu cufun, repeauntus pia-

P«. ·*»·

Cumviacis VAsatrr ] In codice Metanii Md.«·**·
feriptum eft, cum uirgis catietur. Sk etiam in fine
capitis fequentis.
Manos 11 amvotitu· ] Idem libet, mamu MA <· *'·
ci abfcidatxr.
CArtTVLO cxxxvi H*c eft leAro Pro *1··

U7î

Notæ ad Capitularia.

1274

Nos hck reddidimus le&onem retarum erem- Tm.·.
plarium.
Anno Incarnationis ) Titulus ipfe deeft
p^_
in codke Rivipullcnfi , in quo lure canrum le­
* guntur : Capitula Karoli Refit apt Ludouvtei
fratrit «yas.
In Comban mo ) Edita à nobis time ifta Ca- . P*< *·pirula abno mdclxiv. in Appendice Operum w **
lupi Abbatis' Femrientis , deferipu es vereri
rodice Mf. monafterii RivipuUeidu. Pofteà Phi­
lippus Labbeus ifta adnocavit «n margine tomi
Et alibi : Menjluam & mcn/uram odu Domi­ odavi Conciliorum pag. $1. contrà Capitula
nât. Qui pecuniam fuam nun dedit ad ufuram. edita auno dcccliii. in 'Synodo Sucflionenti t
Qeod peccatum inter ilia capitalia pcccata com- fa mf. cod. Kiwpuilenju ui Catalonia monafie-

codicb BeUovarenfi», Mèceofis, & Palatini. Sirmondu» habet CXLP. qui* caput quod heic lau­
datur ex libfe primo Captulanum, ecat cxi v. in
fuperionbus editionibus.
P* ’·»· Nudo cthtroxa j In codice Palatino dc in
BellovacenC legitur, undo rorio QuoeoammeMo
feripeum eft bpud Reginoocm.
CONTRA INTSRD. d. r«ir Die. ] Apud Re*
gmonem lemtur : coond utferd/faM Det fecit.
Ait enim : Jnyuut tibifitmodtnt &/extantt aptet.

TdmH

pettatur bc.

SecuNDUM s.

μ.

c.

iudicbntur

) Regino :

b damnun fufluuam , b virgit cadantur.

Pa*· '·*·
Au verditionfm gint. ) Hoc <5c qux fe“*· *’·
quuntur non extant in exemplari Metcnli, pro
quibus ifta iHic habentur. Et adpitar Gtnnluun
erroni. Igitnr pro tali vendbtione b aufu temera­
rio vafumut nt venditor de vita componat , b
omnat ret ejut infifeanonr. Ecelfiafiuut verb ant
Deo ficrut perpetuo ttih» damnantur.

T,.j t M

Cum suis

habet

comitibus

) Idem codex Meientis

cum fnu armit.

Inbcbitam

feripeum eft

optrsssionsm

) Iu eodem libro

cupiditatem aut appeejfonem.

D» illi» avtsm ) Cironies Isb. v Obiervac.
cap. 4. mirar hanc claufuiam pertinere ad Leges

ni , Capitulare hot dicitur Compcndtenfe it anno
8AS. induitur^ <juod emanuc^ft errort aut ofitauid eveniffc uhuratnur. Verum noa animad­

vertit vit clarifliinus divetfa elle Capitula , hcèc
Compendienlia deàcnpta lint et Suedioneutibus.
Nam lu rodice Ri vipulleniî fetiprum eft ilia fada
tutile ui Compendio palano anno regni Karoli
xxvtii. Indkhone xv. Porrb Karohim fuifle
Compendii x. Kal. Man Indiâione xv. anno
xxv iu tegni fui patet ex Prccepro quod tùm ab
co obeiomt Æneas Epifeupus ranüeulu. Itaquê
Capitulare iftud faâum tuk auno dcklxvu.
qt» Indidto xv. état, & meufe quidctn, ut
videtur, Aprili.
lesius qui locum rbtimbt ) id eft , illitu IÜ4.C. ·.
qui monafteiaum poffidet, five Abbas fit Mo­
nachus , five Clencus, aut Laicus. Nam quia
tùm Principe* peu atbitno tribuebant nionafteria
Mouachis, Clench, vel Lakis , quoi feculares
vocabant, <k temperénda fuit fentenda hujui Ca
pituli ut nemini daretur occatio tergiverfandi.
Ibi invsnxr.it ) Hincmarus apud Hodoardurn lib | cap. xt. fetibir Anfcbno cuidam
Monacho , /uuipau u defendat omnia fee tn

Karoli Magni, tametti latratur non reperui in
libris Capitulariam.
fria r
PoltpticiS ) Gloffc veteres codicis Theodofiani ia codice Mf. bibliotheca Rcgix : Pofypticu t triten & aSionts. Vetus Polypcicus fanâi Remigii Remeetis, arvo Hincmart, nifi fallor , fetiptus , cuji nunc in bibliothe­ mona/ltrio , u udetur, dltulhivf antè ipfiut
ca TeUieriana. In Bibitis Foflarenfibet biblio­ Prejidu ordinationem faSn vd collate fueruu ,
theca Regi* deferipnsseft Pol y pticns monafteni O ywipir pofed , numerun pipi fratrum ac
Todàrenfu. Vide Ctqacttim lib. 4. Obtiervat cap. famulorum eit fenientium , b f ψια extndè fuo
*7. dc Menardum in Notis adComoidiam Regu­ tempore dfpiefeu feanuu , & in pu afin , ni
larum pag. 147.
per font perfonas ; & tti veraentr omnia drfaip*·. ·»·.
Suum qujBquc.......... iaciat I Pro.hia ifta hanter u Mifi domeun nihti di fdfum pojfat
cap. i>.
habentur in libro Metenti , petfiattm habeat invemre.
Adnullata ) Ea enim tint Normannorum
P<* m«.
rmipiendi & fibi ru/ufud
rabies dt implacabile odium advenus Ecdefias “*· **
β,ιι . ..
Hominis jbctivi ' Codes Merentis habet
&
monafteria
ut
pafimdeftrùerent
cvcrrcrcntque.
homtnat fu/puve. Vide Notas Sirmondi ad hunc
Neque retb necefle eft ire per omnes regni Franlocum.
BM.C.IH
Sums quadsαμντλ wocras ) lit eodem cki provincias. Adtetam tammn reftunonium
codice legitor , fuper pmdraçmm die». Quam Rausaldi Presbyteri A Monachi Tixdentis , qui
icâionem effe meliorem colligi pole viderer ex fab Karolo SunplKc mu. 1« ergo tic loquitur de
Ecdefia faudti Pétri dc Pallajamas sn Lemovi­
his qux pofteà dicuntur.
cibus : Pa# mtdtàm twù campant veneruu Pt·
Pig. i»i.
Obsfrvari ikqub ad sanctam ) Regino
iftormn verborum fenfum fic reddidit . afyab fani pei vocantur Narmamu per totem provenad illud die Lanii pofi oOaveu fafdm obfervui
proâpimut.

pig/if». Ut d·
or- *■
cap. 11 ο.

p^.
M*· ·*·

iniustis

) Vide lib. 5. Capitular,

étant , & Arfruttomac Ecdafint five Momficna
moite ; inter put fiât fie Stelfia dfiruda ab
eu , b in ienga obüvione tradua.
Abbatiarum Paxlati) Nob dkU Abbatet t
fed Abbatiarum Prtlatt ,ob rautiun quam pauiè

Inquirant bt bas ) Sic emendavimus ex
antè dutàmus.
codrce Dtvionenfi & Bsgotiano. Antei legeba­
In bimmicium } id eft , io feodum. La enim
pi*,
tur , repurent > u eat.
fuit illorum tenipotum calamitas ut coadi faM<t*F- ··
Ministbrialibus Mimorum } in editione Principes bona Ecletiantm dare Lakis in feodum ,
Sumoadi legitur minfierialibut Muuflrorum. ut his bonis adjuti , facilius mosati potient

mf.

♦1175

Stephani'Baluzii

Τ0Μ· π. in fervtrio Prindpum, M eft, milinre oficium ftc
certas fun&one* regale* exercere , ut patet ex
Rodoardo lib. ,· cap. 4. itemque ex mulus aliis
loci*.
4.
Cantvlama) Sopri Kb. 1. cap. j. VideSyi
nodum Satdicenfem cap. 17.
itiicaF»· I" >Aout ) Iti omniob» feriptum eft in co•v
dice Rsvipullenfi, fed mate. Legendum quippè
eftixx/Mcw, at fupri rit. χι· cap. f.
ftg. >m· Cons*c*ato« mat ) id eft , diet Moe q«i
car. »·
fubfequuntur Natale Domini ufquè ad Epipha­
niam, ut opinor,quot olim Chrifhani in maxim*
Ixtitiadc ptetati* operibus tranfigebant, adebque
propter hanc caufam rid dici poterant confecrati.
pag. *07.
Ih Synodo ) nimirihn Suemonenfi, qux anno
Dcccijn. habita eft in monafterio fanâi Medardi.
w·”·
Nam in eo Synodo primùm inventa funt hac
Capitula. Quanquim nihil vetat quin imelligi
quoquè poflît de alia Synodo in qua rursùm le&a
& confirmata fint hxc Capitula , Compendienfi
nimiriun , fi qu* turn habita fuit.
Pkxstakia* ) Apud Reginonem lib. 1. cap.
j68. legitur precariae. In Notis autem ad eun­
dem Reginonem pag. $74. adnotavimus hcc vo­
cabula confundi olim folita : quia resqux precario
tenebatur, pcxftata vel prxftita dicebatur.
Episcofus aut ) Hxc non habentur apud Re­
ginonem.
Ut missi nostv t > Caput iftud in duas partes
dividitur apud Reginonem , Burchardum , Sc
car·1*·
Ivonem , apud quos fecunda pars incipit ab his
verbis, Neque mancipia Eccltjiaftua Sc. Hine in
libro tertio Decretalium rit. 19. cap. ). Manci­
pia ecclefiaftica nifi ad libertatem non ivnvenit
commutari. Vide Notas ad Reginonem pag. 57 5.
Libsatatc sxuatuk

Reginonem :

) Sequitur pomi apud

Quod enim fiemcl Domino confieiratum eft , ad humanos ufiu jam transferri non
poteft. Ait enim Lut : Si quis mutaverit ,& quod
mutat & quod mutatum eft, fiacrificabitur Domino.

P<· »·«·
car·»
pa*. »«»·
car· »·
Fa* »·«·
car· ··«

F·*· »'«·

,,r'

Vide Notas Antonii Auguftmi ad primam Collec­
tionem Decretalium lib. j. rit. 16. cap. y.
Ur ParsBYTEXi Paxxochiani ) Vide fupri
lib. i.cap. 141.
D* uno manso ) Vide fupri lib. 1. cap. 85.
Sc infri lib. ;. cap. 100. Sc 114.
Sscvnovm svAMotucuM ) In codice Bigotiano legitur , fecundàm ecclefiqfticum praceptum.
Scd hxc ieCho bona non eft.
Rsip.Potsstatsm ) id eft, Miniftnun reipu­
blicx , Ducem videlicet, Comitem, Vice-comitem, aut alium quempiam ex Judicibus publicis,
qui in capite fcqucnrt nominantur.
Episcopi psuviligia ) Caput iftud additum
eft ex codice Rivipullenfi. Non extat enim in ex­
teris , neque in editione Sirmondi.
Caput ipiscopatus ) live caput Ecclefiarum
totius dimcefeos. Eam ob caufam Helenenfis Ecdefia frequenter in veteribus adis vocatur caput
Ecclefiarum Roflilionenfium Sc Vallafpincnfium,
& fic de exteris.
Anno dccclxix. ) De toto ifto negotio plura
notatu digna habet AudorAnnabum Bertimano-

1276

ram, & -v e<> continuatae Aymoini, oom con- Tern Π.
fuie, lufurgit autem heic advenus Karouun Cal­
vum Audor Annalium Fuldenfium , qui addit
eum fe Imperatorem Sc Auguftum , quafi duo
regna polTeflisrum, appdlan prxeepifle. Quod
non memini me alibi iepftê. In Annalibus Meteofibus feriptum eft Karolom, poftquim Mettia
in regnum iublimatus eft , inde digredientein,
Aquiigrani pakriinh ingreflum efle, eo qubdjedes regni effe videretur. Karolus enim Magnus
iisdem illic imperii conftituerat.
V. Idus Sarr. Extat in chartulario fandti Ar- ^<· M»nulphi Metenfi* Prxceptum Karoli eo die datum
ad deprecationem Kadomanni Abbatis filii fui,
quo donat eidem monafterio capellam in pago
Moflenfi in villa Jufliaca in honorem fandi Hilarii Coofeflbris fundatam Sc dedicatam.
Mbttis civitati ) Dum Karolus in Metenfi
Civitate eflèt, puto illum Ecclefix Metenfi ob­
tui iffe codicem facroyum Bibliorum elepntiffiiuC
feriptum, i Canonicis fan& Martini Tu ronenfis tibi donatum , quem anno . mdclxxv. infigne Capitulum fanai Stephani Metenfi* dono
dedit illuftriflimo viro Joanni Baptiftx Colberto, in cujus bibliotheca nunc fervatur. Codex eft
rnagnx molis, piâuris Sc imaginibus ornatus ,
quarum unam heic tibi exhibemus, Leâor, in qua
vides Vivianun* Monachum fahdi Martini Me­
tenfi* cum fbciis fuis offerentem Karolo fâcra
Bibli*.
■dd hunc locum pertinet tabella heic
adputcla.

In eandem bibliothecam Colbetrinam delatus
eft,ejafdem infignis Capituli beneficio, Liber pre­
cum ejufdem Karoli Calvi, literis aureis ad mi­
raculum feriptus, gemmis Sc ebore veftitus ; ut
plané deferiptu* videri pofGt in epiftola Hierony­
mi ad Euftochiam, in qua hxc leguntur : Inficiun­
tur membrana colore purpureo , aurum liquéfiât in
Htterat r gemmir codicet vqftzuxtxr. Hunc codi­

cem probabileeftKarolum Ecclefix Metenfi fime­
ti Stephani ei tempeftate donafle , nimirum poft
acceptum nuntium de morte Hirmintrodis Reginx, que pridiè Nona* Oâobris obiit apud fime­
tum Dionyfium quo tempore Karolus erat in
villa Duriaco. Nam poft extindam Hirmintrudem, Liber ifte precum videbatur efle inutilis Karob, qubd in litaniis in calce libri poliris ifta
legerentur : Ut Hirmindrudim conjugem noftram
confervere tUgneru , te rogaaua audi ms. Poft
litanias verb finitas, hxc leguntur ; Hic calamur
fa3o Liutardi fine quievit. At in initio Libri Ka­
rolus deptôus eft in folio teguli fieden* , coro­
natus ; fuprique capot ejus , quemadmodum
etiam in fupersori tabella, vifitur manus aurea ,
quafi è cado mifl*, ut indicio eflet Karolum i
Deo coronatum efle , at legitur in eidem lita­
niis : Ut miki Karoio d te Regi coronato vitam
& profiperùatem atque viliorum donet , te rogo,
audi me. Damus bek tibi exemplum illius ima­

ginis , ut tu ipfe melius judicare poflis de roto
ifto negotio.

I

Prater BihHa Metenfia, tmt «find divinorum

Librorum volumen Pulchemraum, i Karolo Cal­
vo oblatum Fcvletir lan& Dionyfii, quod none
(erratur in Bibliotheca Regia.
Rte· et Phincisb Mo*rao] Lothario, qui
pnneri» menfe Jwnio mortuus crar placent» in
Italia ; ad cojus vacuum regnum occupandum
Karolos Metas advolavit, ibtque ab aliquot
utrioique tegni Epticopis coufecratus eft. Ceterùm etfi regni Lotharu intergtam pudeflioncm
non retinuit, fucceffionis tamen hujus epccham,
ut heic notat Sinnondus , Aiis deinceps Diplo­
matibus adjecit. Habemus nos Prrcepcum pro
Monafterio fiutâi Amulphi Metenfis, quod da­
tum in die coronationis Karoli, ut iupri monui­
mus, 9c ita adnotatum eft : üm K. Idds Stp-

fMKte CvWeglew/JEin· Rege, Gr in fiicctjfiana
LodUrii Rtfù anna ttrtio.

Basuxam] id eft, Bofileam, ut ait Guillimannus in Catalogo Epifcopocum Argentinenlium
cap 1 j. pag. ia j.Hincergbamendandi Annales
Ftudeiues ad annum occclix. ubi legitur BtfiUm. pro quo Annales Bertiniani lemnt Bafiliam.
Vide vitam fimâi Quintias apud Suriunt, totp.
v.pag. ιοί7. cap. ,.
Balmam 1 De Balms . Oftotir. villa, MonaL
terio fimdta Gregorii, A Mauri Monafterio vide
Notas ad Notitiam Aquiigraneniem anni
Dcccxrn. Vide etiam Guillimannum in Cata­
logo Epiicoponim Argcnnnenliuni cap. 1 o.p.
S. Smvhani in StAASTsuacH ]Apud Guillittndr. hUi&me 11. anna xxx. ngnantt KaraU mannum pat. ax. A 17· extant Prrcepta Ludoglariofifiima Rtgt, & primo in fucceffioni rtpi νκί Pii A Locharii pro MomlUrio ianâi Ste­
Claurii. henraliud pruMonafterioSoUmaiacen· phani Argenrorarenfia
Grandutallsm ] in Dimcefi Bafileenfi,
fi, in quo l«c fcnpta font ; Data XKiL Kal.
Angnfiat,bdiSiont IX. anno XXXPI/. rtman- vulgb Manfirrtkal. De quo mentio fit apud Ecte Kareb glariafiffinia Imptratart. b tn fictif kehardum in Libro dc retibus Monafterii fiutfti
fiant rtfiù Lauurii anna l·'!. Imperii auttm tjui Galli cap. 1. Extant in tomo feptimo Spicilegii
anna primo. Apud Aimoinum lib. 5. cap. $4. Dachenani pag. 184. A fcqq. Prsrepca Locharii
extat aliud ejuidetn Karoli Prxceptum pro Mo­ Imperatoris, Caroli Crafli, Lotharti Regis, A
nafterio (âaâi Germani, datum anno xxxij. rt- Conradi Jurcnfis pro Monafterio Grandiivallis.

u>*

***'

U79
Sancti Maxtini )

Stephani Baluzii

juxti urbem Merenfem,
nunc diruta. Huic Abbati* pntfuic Sigilaus rem*
■ore Lothatii Imperatoris, ur docent verius pofan in fronte textus Evangeliorum quemLotnarius obtulit eidem Monafterio, cujus Fratet fieri
cupiit, non quidem ut illic Monachus effet, fed
ur conferibentut inter eos qui Fratres erane il­
lius loci, ad exemplum patns Ludovid Ôc Ludo▼ici fratris, qui Fratres erant Monafterii fandi
Dionyfii, ut legitur in tomo quarto Spicilegii
Dacheriani pag. a jo. Illi porté qui ad communio­
nem orationum & bonorum operum admittebas*

1280

tur, ôr nomina fua inter nomina Monachorum
confcribi petebant ôc obtinebant, Fratres cm^
trifti dicebantur, ut docet Vadianus ia Libro in­
eundo de Collegiis Monafteriiiqne Germani* ve­
teribus pag. 18. Nomina Fratrum confcripcorum
Ccnobii iandi Galli ediditGoldaftus intonso fe­
cundo Rerum Alamannicarum pag. 1I4.ÔC Mo­
nafterii fandi Dionyfii Dachanus in como quarto
Spicilegii pag. a $0, Codex ille Evangdsocum i
Lothants datus Mopafterio fendi Martini Meteufis fervatur in prefentiaram in Bibliotheca Regia,
in cujus initio appofita eft h«c imago Lotbarii.

TsmU.

u8i

Notæ ad Capitularia.

Comitatu Mottimi ) Perceptum KaraU

M. pro Monafterio Anâi Amulphi Metenfi* :
FiUajr nofiram nuncupmam Camtneto.fitamtn
dtcM Mfflvfi in comitato Metrenji. Aliud Ka­
roli Calvi : «hmàmi Capellam m pago Moflenfi
in villa Jufiaca in honorem jan& Hifarii ConftfibrA fundatam. Vide Notitiam Galliarum do-

Aiflinu viri Hadriani Valefii pag. )6 j.
Sancti Michailis ] in Vefonrione. De quo
pluribus diâum eft Γυρτέ pag. 1094.
S. Maala in Bisinciono ^fundatum d fanAo Donato Epifcopo Vefonuonenli & matre
eius Flavia, ut docent veteres membrane à Chifnerio relate, ouod pofteà Judànum Monaftôrium d&um en. Anno MDcvn.ctenobium illud
Minimis conceflum eft ad habitandum, ut tra­
dit idem Chifllerius.
ScAK>ONiNsrj fic di&um έ Scarponna caflro
vecuftiffimo i Divoduro Mediomatricorum duo­
decim millibus pafluum diftantç, ut docet idem
Valefius pag. jol. Notitie Galliarum. Charta
Amulphi Ducis pro Monafterio ianAi Amulphi :
Prudium meum Floriacum diSum . fitum ia pago
IPabrinfe. fa comitatu Scarponcnfi.
Apud Gundulfi villam] Duos Regum con­
ventus apud Gundulfi villam fùifle reperio,
unum anno dccclix. alium anno dccclxxii. de
quo heic fermo eft. Prioris mentio eft in Pnxepto
Locharii Regis Auftrafis, quod editum eft in to­
mo duodecimo Spicilegii Dacheriani pag. 1 ji.
Putavit dariflimus Spicilegii editor datum illud
fuiflè circi annum dcccl v . Sed ifta contigiflè anno
dccclix. colligitur ex Annalibus Bertinianis, in
quibus legitur Lotharium & Karolum fratres
apud Karolum patruum fuifle cùm islibellum prociamariooi* adversùs WeniloMm Aschiepifcopum Senonenfem obtulit Synodo Tullenfi apud
Sapcnarias.
Gundulfi villam] in territorio Tullenfi.
Bulla Hadriani IV. adversus Matthzum Ducem
Lothanngix : pro cajhllo Gundulfi villa. quod
anti civitatem Tullenfem erexit. Gundulfi villx
& palam regii in ea fiti frequens mentio eft in
Annalibus & monumentis illorum temporum.
Prxceptum Lotharii Imperatoris editum a Joan­
ne Columbi in Libro fecundo de rebus geftis Epifcoporum Warienliumpag. 68. Alium Gondulphi
villi palatio regi». Prxceptum Lotharii Regis
Auftrafir paulb antè commemoratum : Refidtn-

1281*

quantam : Rur cum fuo nepote Hludmtvico apud
riflem Gemdofi oangputun habuit colloquium.
Regino ad annum dccclxxxiv. Optimates regni

TeM‘

ad Carofam Imperatorem Mifes dirigunt, eumqueultrb in regnum invitant. tique advenienti
ad Gundulfi rufam obviam procedunt. Idem ad
annum dccclxxxv. Hugo ejufdem Henrici confilte ad Gundulfi villam promifionibus attraSur
dolo capitur. Karolus fimplex in confirmatione

rerum Ècclefic Tullenfis anno dccccxxii. in villa
Embrccha fuper Rheni fluenta : Capella fa Gon­
dulphi villa. Vide Notitiam Gauiit dariflimi
viri Hadriani Valefii pag. a j8.
Infibmati ] In-editione Sirmondi tnalè legiF*e· *>®·
tur informati. Cerra eft emendatio noftra. Simile c>
mendum extat apud Reginonem lib. 1. cap. 1 οβ.
ubi icriptum eft informatur . cùm legendum fit
infirmatur. Contra in refponfione Legatorum
Karoli Vll. ad Orationem à Pio 11. habitam in
conventu Mantuano, quz editaeft in tomo nono
Spicilegii Dacheriani, legitur pag. p6. Intelle­
xit prtttertd hnc Decreta facris Canonibus anti­
quorum Conciliorum ac Decretis fummorum Pontificum confirmari. Pro quo in veteribus fchcdis
ex quibus ifta rcfponfio edita eft legitur confor­
mari. omtunôreâù.

Rationabilis fssp vid. ] In editione Sir- Pag. ·>>■
mondi legitur , qua rebellis ejfe videatur. Qux c*p’ *'
prava leitio ita impofiur fummo viro ut etiam
m Indice voluminis notaverit n.iginam in qua de
rebelli caufa agebatur. Emendatum eft ex Libris
Capitularium. Quamquam, fatendum enim eft,
aliquot vetera exemplaria Capitularis anni
dcccxxix. tit. x. cap. $. habent, rebellis pro ra­
tionabilis , ut illic monuimus.
SrpTiMANiA atqub Gallicta ] Nulla Septi-

**·· *”·

tibut nobu Gundulfi villa cum dilc3iffimo patruo
nofiro Karolo & carijfimo fratre nefio aquivoco.

manix mentioeft in Canone quarto Concilii To­
letani feprimi, ad quod reqncit hic locus. Sed
Frodoinus Epifcopus Bardnooenfis vim Canonis
nerrinere voluit etiam ad Septimano*. Unde col­
ligi poife videtur etiam illam Tarraconenfis HifS>anuc panem tùm accenferi folitam Seprimaniz,
altem quoad caufa* ecclefiaftica*, quia omne*
Ecdeliz traAus illius ufquè ad Rubricatum fub*
jectx erant Narboni Septimaniz Metropoli.
Castuum Tekkacinsnsi ] in Diœcefi Barcinonenfi, ubi olim fuie fedes Epifcopali* Ega- <■*· ‘·
renfis. Hodie vulgb Terrafla.
Factions Baionis ] Hincmarus apud Flodoardum lib. 3. cap. a 1. feribit Bertulfo Archie
piicopo Trevirenii pro qutbufdam Capellis ad

Annales Ber.iniani ad annum dccclxix. pag.
a j8. Palatium quod Gundulfi villi dicitur. Item
mi annum dccclxxii. Carolus autem dB urgendi a

villam Duodeciacam pertinentibus, quas qu.dam
tx Parochia Trevircnfi ufurpabat per jaSionem
cujufdam Prefbyteri.

ad Gondulphi villam Kaleudat Septembris rever­
titur. Hincmarus Archiepifcopus Remenfis in

epiftola ad Hincmarum Laudunenfem apud Flodoardum lib. f. cap. ti. in Gundufi villa coram
Epifcopisquiajfiurunt. Reiponibria Laudunenfis
in tomo fecundo Operum Remenfis pag. 61 5.

quamvis eat Litteras in Gundulfi villa Jufcepifietit. Concilium Duxiaceufe in Przfatione : n
Permeria . deindi in Gundulfi villa. Annales
Fuldenfes ad annum dccclxxx. Quqfdam ex Fi­
delibus fuis obviam Legatis nepotum fuorum ad
vSfam Gundolfi tranfmat, Item ad annum feTom. II.

Ricosindus Gothus ] Caufa ifta finita eft ibid. c. «.
ft biennium, tempore Synodo Tncaflin*. Ha­
mus enim Prscepcum Ludovici Balbi tùm da­
tum in gratiam Frodoim Epifeopi Barcinonenfis,
in quo ifta leguntur : Concedimus ti agrum fuum

C

propi civitatem Barchinonam quem haSenùs Godus nomine Recofindut de pocefiatt Joannis Epif­
eopi tulit fr abfque Lege tenuit. Hunc Ricuiin-

dum ego puto diverfum non efle i Ricofindo
mandarario Salomonis Comitis in caufa quam
is habebar anno dccclxix. adversùs W i tuam
Abbatem Monafterii ianih Andrez Exalatenfi*
Meffltn

♦iz8}
Tom. If.

Stepham Baluzii

in Diœcefi Helenenfi cuji» ada extant in Char­
tulario Monafterii Cuxanenfis.

Sancta Eulalia ] id eft, Cathedral» Ec­
clefix Barcinonenhs.
Vicakium ipsorum ] id eft, JoannemPapam,
Pag-iir·
ut ftatim dicitur. Olim Romani Pontifices fe vo­
cabant Vicarios Apoftolotum Petri &. Pauli, dc
hoc titulo fe ornan ab iis qui ad illos feribebanr,
quique de illis feribebanr, non inviti fetebant.
Quatè mirum valde eft Innocentium 111. eo ufquè audaci* progreflum elfe ut negaret Roma­
num Pontificem elle Vicanum Petri aut alicujus Apoftoli. Hxc funt ejus verba lib. t.epift.
j 16. ad Epifcopum Faventinum -. Nam quamvis
fimus Apoftolorum Principis fuccejfores, non ta­
men ejus aut ahcujus Apoftoli vel hominis fed ip­
fius fumus Vicani Jefu Chrifti.
Signum Bossonis j Karolus Calvus in Prx­
cepto pro Monafterio fandi Benigni Divioneniis apud Fetardum in monumentis Hiftorix BuiÎundicx : Bojo ,karifimus nofter. Dux & Mijjus
talia, Jacrique Palatii noftri Archiminifter.

Ptt. »rt.

P*<- »♦».
Quas plbbes appellant] Capitulare Lotha­
cip. ·>.
rii apud Olonam cap. 10. Pracipimus ut fingula
plebes fecundum antiquam confuetudinem fiant
rejiaurata. Ixo IV. apud Gratianum ij.q. t.
cap. r. Ecclefia]. §. Item Leo. Er. 16. q. 1. cap.
4$. De decimis jujlo ordine non tantum nobis fed
etiam Majoribus noftris vifum eft plebibus tan.ùm,
ubi fatrofunda baptifmata dantur, debere dari.
Fragmentum porro iftud Epiftolx Leonis IV.
fumptum elfe ex ea qux ad Epifcopos Britannix
fexipta eft, docet Palchalis IL ad Baldricum Noviomenfem feu Tornacenfem Epifcopum feribens. Idem etiam Lao, inquit, Epifcopis Britan­
nia feribens, illis tantum Ecclefiis qua plebes
vocantur, deberi decimas indicat ubi facrofanda
dantur baptifmata. Edita eft in tomo xti. Spici­
legii, pag. 45^. VTaiatridus Strabo m Libro de
rebus eccleiiafticis cap. 51. Centenarii, qui &·
Centenariores , vel Vicarii, qui per pagor ftatuti
jient. Presbyte)is plebium, qui baptijmatei P.cclefias tenent, & minoribus Presbyteris prafunt,
conferri queunt. Epiftola Pafchalis 11. pro Guidone At^iducono Virdunenii : Ahoqui, donec
obedia^idivinis officiis careant, & decimas (iia

plebis amittant. Charta fundationis Monafterii
fandi Mauri in territorio Amiterrino : Vtntrunt
Petrus Presby ter de plebe fanda Maria de Ami­
terno cum fundatoribus fandi Maun. Vide fuprl
pag. 10*7.

Missatici nostri potestate] Videquxfupri adnotata funt pag. 1179. ad caput 67. Libri
quarti.
Pag. Mb
Ansberivs Archiepiecopus 1 Subfcriptio-

Ibid.

>.

nes iftx funt additx ex Codice Bellovacenfi. Nam
horum Capitulorum fubfcnpt umes in editione
Siunondi incipiunt à Joanne I uicanenii. Ac fané
heic videntur neceilanx, cum multa diverfa ha­
beant à fubfcripcioiiibus tituli pr.rcedenris.
fag·»**·
Otramnus Viennensis ] Infra pag. 275.
fubfcribit Capitulis conditis in Svnodo fucaflina. Impetravit à Bolone Regc Provmcix Prr
ceprnm de confirmatione rerum& privilegiorum
Monafterii fandi Andrex interioris, in quod id
fe tacere Rex ille teftatur pro remedio fiort.fifime

1284

memoria Karoli Imptrttoris te jbeieta conjugis
ejus aqud bona memoria Hirmintrudis tique
prole eorum Ludovic i piifimi Regii. Pari reve­
rentia ergi memoriam Karoli ufum efle eundem
Bofonem repetio in Prxcepto ejus pro Monafte­
rio Trenorcniano, quod À R. P. Petro Frandfco
Cluflletto editum eft, dc in altero pro Monafterio
Cariloci, quod nos daturi fumus poft Notas.

Waltbrvs Aurelianensis J Rccenfetur infri
tit. m.cap. xv. intrr Redores Ludovki Balbi, à
cujus filio Karlomanno obtinuit reftitutiouetn quarundam viUarumadAurelianenfem Ecclefiam pertinentium.
Capitula ejus in veteri Codice Monafterii Rivipullcnln invenit vir illuftriflimus Petrus de Marea ArchiepilcoptM Parifienfis, caque communicavit cum Ludo­
vico Cellotio ic Petro Lalandeo. Uterque illa pnmiim
edidit. Sed in editione Cellodi extant menda quadam
qux inSupplcmenttsConcÜiorumGalba non habentur.

Gislebertus Carnotînsis ] Hujus fottafsè
funt CapitulaGuilleberti Epifcopi in vetuftiflimo
Codice Mf. Bibliochccx Tluuuix. Videntor au­
tem fumpta utpluritnùm tx Capitularibus , ut
fadum videmus ab HetardoArduepifcopo Tu—,
tonenii.

Ingecwinvs Parisiacsnsis] qui infla rit. tu.
cap. 15. recenfetur inter Redores Ludovki Bal­
bi , d quo Prxceptum obtinuit de Abbatia fandi
Eligii Sc de villa Genriliaco. Idem anted Prxccp
tum de eadem Abbatia obtinueiac à Karolo Cal
vo, in cujus extrema parce hxc leguntur 1 Ut autem hujus noftra pufima largitionis nudor itas
potior em in Dei nomine obtineat firmitatis vigo­
rem , de bulla noftra infigniri jujjimus. Quod &
ipfum legitur in alio ejudem Prxcepto pro Anca
Epifcopo Parifienfi. Extat in Bibliotheca Regia
vetus Bulla plumbea, in cujus reda parte , ut
heic vides, expreflus eft vulrus Karoli Regis , in
averfa verô monogramma ejufdem Principis.

Difficile eft pronuntiare cujus Karoli iit hxo
Bulla. Attamen ego in ea fum fcntcnria.uc exiftimem intelligi debere de Calvo. Joachimus
Vadianus in Libro fecundo de CollegiisMonafteriifque Germanix veteribus pag. 7 j. ait 1 feSangalli vifutn efle Diploma Karoli Crafli in cujus
figillo plumbeo ipfe Imperator laureatus cerne­
batur. in Chronico Monafterii Farfenfis extat
Diploma Lotharii Imperatoris, in quo hxc feripta funt: Et ut hacaudoritasconfirmationisnoftra
firmior habeatur &· per futura temporadfidclibut
fanda Ecclefia Cr noftris verius credatur &· dili­
gentius confervetur , more noftro eam fubterferibere & de bulla noftra jufimus figillari. In Chro­
nico Monafterii fandi Michaelis in pago Vtrdunenli, quod à clariflitno Mabillonio nuper edi­
tum eft, legitur de Ermengaudo Abbate : Is quo*
qui P.rmengaudus ordinavit &* Pracepto pradi&i
Caroli bullato confirmavit quid Abbas &c. Iu

Τομ.Π.

iz8f

Notæ ad Capitularia.

TeM U, Concilio Cabilonenfifiscundo cap. 41. prxcipirar ut Presbyter in alieno kx» non recipiarur line
Limti* in {tufafins nomina Epifcopi & civitatis
/buuie bnprtfa. Hinc Ratbodus Archiepifcopus
Travirenfis apud Reginonem lib. 1. cap. 4$8. fc
Formula 4a. Nov* Collectionis Fonnulaxutn :
Hanc ergb epiftolam Grecu litteris hinc indè mu­
nire decrevimus , & eitufo Ecclefix noftrx bullare
~ cenfuinuu. Vide Sirmondum in Notis ad Goflri-

dum Vindocinenfem pag. 41.

*11.144,

ThbotariusGbrundensis ] de quo ktcha­
bet Francifcus Diago in Catalogo Epifcoporum
Genindenfium : Hic 4. Kal. Septembris anno 3.
regni Caroli Mani filii Ludovici Balbi ( qui fuit
Sea. ) obtinuit ab ipfi apud villam Fofiianum
confirmationem eorum omnium qux Ludovicus
Balbat tr alii pii hominer contulerant Ecclefix
Gerundenfi. A Carolo autem CraJJo Imperatore
obtinuit quondam aliam fimilem confirmationem
apud Parifium kal. Novembrit anno 2. Imperti

j

ejus in Gallis, qui fuit 888. Confiat fupervixijfe
ad minut ufque ad 3. Non. Junii anni 4. ejufdem
Caroli. qui fuit 890. Habemus nos Praecepta
Karlomanni A: Karoli Cralli heic commemorata.
quae fuo loco dabuntur.
xvn. Kal. Augusti] Extat apud me Prxceptum Karoli Calvi hoc die datum Pontigone pala*
tio Imperiali in gratiam Bernardi AbbatisSolem-

Adalgarius Episcopus ] Auguftodunenfis.
Obtinuit is e« tempvftate Literas a Joanne vm.
de confirmatione jurium & privilegiorum Eccle-

fir

Auguftodunenfis, qua pofteà à Karloinanno ,
Odone , Sc Bofone Regibus confirmata quoquè

fuerunt.

Ad

ursam civitatem]

x

AnnalesBertinianiad

annum dccclvi. Ludovicus Imperator Italia &
LethAriui frater ejus Rex Francise cum Karolo
fuero germano fuo apud Urbamconveniunt. lidem
Amiales ad annum nccctxxix. Karolus, Ludovi­
ci quondam Germania Regis filius , in Longobardia perrexit , & ipfum regnum obtinuit .■ cum
Îue apud Urbam, antequam Montem Jovis tran'ret, Ludovicus & Carolomannus loqui perrexe­
runt. Vicus eft pagi Transjurenfis ad Urbam flu­
men , à lacu Lemano millia pafluum ci rei ter x v 111.
diftans, ut feribit vir clariflnnus Hadrianus Vale­
rius in Notitia G alliatum pag. 61 j. quem con­
fide. Vide Hericum Monachum , lib. 1. cap. 1 j.
Miraculor. fandi Germani Autifliodorenfis.
Sequitur gesta ] Id codex vetus fantfti Re­
migii Remenfis. Pro quo alii maluerunt Sequun­
tur gefia. Et ramen olim vulgb gefia dicebant in
fingulari, & gefas in plurali, ut in Capitulari
tertio anni dcixxiv. c.ip. 1. pag. ^iti. extremi.
Undè les gcfles veteribus Francis. In antiquiflimo
codice Mf. collationis Carthagineniis inter Ca­
tholicos & Donatiftas legitur in calce fecundx
cognitionis : Explicit gefia jecunda cognitionis,
ubi Donatifia dilationem popofetrunt. Et ftatiin
fequitur : Incipit gefia tertia cognitionis. Et in
finegeftorutn purgationis Felicis Epifcopi Autumnitani : Explicit gefia purgationis Felicis Epifcopi
Autumnitani. Annales Francorum Tiliam apud
Duchefnium torn. 1. pag. 15. Hic incipit gefia
Karoli Imperatoris. Hincmari notitia de villa NoTom. U.

n86*

Tom. 0.
viliaco in eodem codice fandi Remigii : Sequi­
tur gefia quomodo Domitus Hincmarus villam
Nov iliacam apud Domnum Karolum Imperato­
rem filium Hludouvici Imperatorii impetrat U.
Vide Formulas Sirmondicas cap. ).
xvin. Kal. Jclias] Paulô ante, nimirum m. P»f. MSIdus Junii, Karolus in Cariliaco palatio conftirutus Olibx Comiti Carcallbnenii dedit alodes
quofdam in comitatibus Goch.x confiftentes,
Ϊικχ per judicium Francorum amifeiat Etilius
erani filius, id eft, ut opinor, Bera Comitis
Barcinonenfis.
Honores averti ] Honores aperti, ut heic
redè notat Sirmondus, vel apertabcnehciadicun- «ap. »·
rur cùm vacant. Interim autem dùm beneficia
aperta funt, reditus beneficiorum pertinent ad
dominum beneficii. Itaque heic in refponlione
Epifcoporum Λ Optimatum regni continetur ut fi
intérim dùm Imperator erit in Italia , aliquis Ar­
chiepifcopus aut Epifcopus defundus luent, va­
cantem fedem Archiepifcopus aut vicinus Epif­
copus prxvideat cum Comite donec.obitus Antiftitis ad notitiam Imperatoris perveniat. Porro
turn extra conttovertiam erat ulumfrudum epifcopatûs vacantis pertinere ad linpetatoiem. Maniteftum eft iftud ex his qux Balderkus Noviomenfis Epifcopus lib. 1. cap. 48. narrat de vaca*
tione ferns Cameracenfis , nimirum Hinctnarum
Remenfem ArchiepifcopumGuntbcito, cui Lo­
tharios Imperator contulerat epifeopii dignitatem,reftitiflè , cundifque ipfius Ecclefix Clericis ac
Militibus fub anathemate interdixifle ne quis eo­
rum cum adultero Paftore ullum allenlum aut familiarirarem habere putaflet, ufumfruBum verb
terra , quod Imperatorii erat, tanturnmodb com­
modarent.
De capris ] Vir illuftrillitnus Francifcus Bof
P·**; *i*'
quetus in Notis ad Innocentium 111. pag.
pn- ί*Ρ’ *

tat cappotum vocabulo Judxos intelligi, Λ hinc
fluxifle eorum appellationem quos vulgus Benearnenfium Capoti fic Gahets vocat. Contri Marca
lib. i. hiftorix Benearn. cap. ι<ί. §· 9. cenfetCa-,
porum vocabulum non polle hoc loco explicari
de J udatis, & fi quis ipfa Capitularis verba at­
tenté confideret , manifeftum efle capos non
fuifle nomen fedx . fed negotiatorum genus qui
merces quafdam foli vendebant, five illi Chrif·

riani effent, five Judxi, ( etiam fedem negotia­
torum cappas fe petiturum jadabant. Lupus Ferrar. epift. 115. ) cum hoc tamen diferimine ut
indicator Judxus fifco deberet decimum dena­
rium ex mercibus quas vendebat, Chriftianus au­
tem undecimum. Emendanda portb eft per occa-,
liviieinepiftola 65. Aviti Viennentis Epifcopi, 111
qua fic legitur : Utatur paterarum capacitate pro
caois. Vetus codex Viennentis heic habet cuppis
pro capis.

De suo itinere romam 1 Hincmarus apud
Flodoardum lib. 5. cap. 15. fcnbit Epifiopts to­
tius regni primoribus, commonens & exhortant
eos intemeratam fidem Regi fio karoio confervare , quandb idem Rex Romam perrexit.
Anno Incarnationi»] Annales Bertiniatiiad
annum dccclxxvii. Quando Ludovicus Rexfi'.ius
Caroli Imperatoris fuit coronatus in Compendio,
hoc petierunt Epifcopi apud ipfum ficut heic fi'.
Mtummx

pxg, »0.

Pag- »7‘·

♦1287

Stephani Baluzii

1288

Eviscoevs in corns ] Regino in titulo iftius Te* Πcapitis fcripfit : UdU ftfri. Quia verb capita Ρ«β· »»r.
Beninianis legitur, pactr mens/t/irratanMi. Sod duo qux antecedunt, fampta funt ex Concilio ***■ *'
meliotem efle le&iionem qtum nos retinuimus Meldenfi , Burchardus putavit iftud quoqui ad
eandem Synodum pertinere.
patet «1 promifliooc Kariocnanm.
Dsvrjuoatvs rvsRrr ] Regino Ac Burchardus,
Pm hic. sxh.bimt ]lidtm Annale· . itbiier
btjuAifixerit.
eft exhibere.
ko imsndatio wiM JCodex Palatinus addit,
»H- Hurανία «τ Gothia ] Hic locus habet ali­
quam difficultatcm.HifpuiMc enim vocabulo heic five ad cempofitionem. Quam leâmoem habent
non rompeehendkus nmvcrû Hifpania , fed ea etiam Regino Ac Burchardus.
Aumonitionsm] Roâè in codice Palatino Ac
tantùm par» ptovincur Tarraconenfis qux Fran­
corum Impeno parebat ufquè ad durium Rubri­ apud ReginonemAc Burchaedum , ejut adasemcatum. Gothic verb vocabulo , ut ago quidem tuuem.
Ετ imindationim] lidem Ac codex Palatinus
arbitror, iutelligitur ea quoque Hiwanir pars
ac puttered Gallia Narbonenfts five Septimanta habent, Qr dignam smendariMsm. Item infri,
ufque ad Atacem fluvium & Carcadbnem , ubi i^uè ad dignam/Sutriattemm.
Suis Cospiscom ] Burchardus addit 6r omni­
conftitutus olim erat limea Regni Gothici. Vide
bus fuit purochiudi, qubd putarer haud dubiè
qux fupri pag. 1118. diâa funt de Gothia.
,fl. P»titio EriscoroavM ] Poft mortem Ludo- neceflârium eflè ut cùm quis Chtiftianiu erat exvici Balbi Francorum Regi* , filii ejus Ludovicus communicatus , id in omnium patochianoram
& Karlomanus regnum inter fe divtfenmt. Anno notitiam petfhtretnr.
P*g »·».
Placuit nobis]Codex PalirinusadditCr Fidepoftei oeccLxxait. menfe Augtifto Ludovicus
eutflit è vivis. Tùm verb Karlomannus i regni libue noftrit. Qux apud Reginonem quoquè ex­
tant.
Sed
non
habentur
apud
Burcharaum
,
IvoPrimoribus evocatus recepit panem regni qux
Ludovici fuerat, id eft, Franciam Ac Neuftriam. nem, & Gratianum, neque in libris Decretalium.
Itaquè profe&us ad Cariitacum palarium , con- In veteri codice Rcginoni·, quo' nos ufi fumus,
vocatifque Epifcopis & Proceribus, in regno Lu­ hxc verba, & Fidclibai nofirit, enda funt heic Ac
dovici coronatus eft v. Idus Septembris, ut arbi­ in capite quod eft o&avum in ifto Capitulari, fic
tror. Nam codex Rivipullenfis, ex quo ifta edita tamen nt manifcfta vefhgia fuperfint veteris lec­
funt, menfem non exprimit. Attamen quia ex tionis. Extant aurem in Codicibus quibus in eden­
Annalibus Beninianis patet Karlomaunum in do Reginooe ufus eft vir ampliffimus Joachimus
Belgica, id eft in regno fratris, faifle menfe Sep- Hildeorandus.
Sou ] In Codice Metenfi Ac in editione Sir­ UJ.C.T.
temori anni occctxxxn. non vanneft conjedura de menfe quo petitionem iftam faâam dixi­ mondi legitur fibi, nullo fenfu. Emendatum eft
ex Codice Palatino Ac ex Reginooe.
mus ab Epifcopis.
Pavdsntia TXMViRATos ]Codex Palatinus Ac
V. lovs ] Hxc tantùm habentur in Codice Ri- Regino habent pradrarid manon temperutoc Prefi
vipullenfi, ut jam monui. Et tamen1 Lalandeus
Lxianaeus ^ttr9i
finiit ftuiiuu modeftipa-

Ton. II. figuitur. A mWi perdsnari nebis petiuuu . Grc.
Patia Mint a st it a Mt un. ] In Anmlihus

pa<

in Supplementis Conciliorum Gallix
de fuo addidit Stpitmb. umo DCCC
__ ........
ι.ί.ΛΛΛΐΛ
cùm interim fe defcribçre profiteatur ex editione
noftra. Quod mirandum non eft in homine qui
propria auctoritate, id eft , abfque ullius vetufti
codicis mentione, titulum mutavit epiftola 11 j.
Lupi Ferrarienfis, 8c epiftolam 1 jo. ejufdem,
quam ex codice Floriacenii Sirmondus ediderat
cum hoc titulo Scriptum Servuti Lupi ui Pupum
Nicduu» . quam verb integram non eflè nos
olim oftendimus in Notis ad Lupum, ille tamen
velor integram dedit, titulum illa fic finem pro fua
audacia tribuens conttl fidem veteris codicis. Ita­
què apud Lalandeum hic eft titulus iftius epifto-

ptACUIT nows] Idem codex Palatinas & Re­ Ibid. c. ·gino addunt, €r Fiielibut noftru. Vide qux de hoc
argumento paulb antè diâa font.
Exadicanddm ] In Palatino kgkv, shuQmi»·
1NA.C.S·
daw erget
(r uusnun benam ptunuio·
4M Atfwjtaupdm tuctjft hebet, Crc.
Soisqvs CaNTBNARUs] Palatin./e^fw FÏ«T ».
curiu aryne Covenarur.
Potvsrint , QOOTixs ] Idem , peneriet ten
per fe padm cum Miniftrii Ecdefie, ^ttetiec,6x.
Irsi FADFiass ] In eodem vereri exemplari
additus » fuper hue re eot eppeUuvermt.
ix : Rrvtrtiu. Gr funSifi. Domino Putri uc rapa
EwscoPAttM a vt asciam ] Codex Palat. Epifi fbid.c·*··
Nicolae fTotile Archie. 'Ecaen. & Coepifcopi
copdrn uut etium regium.
ejut. In fine verb ifta addidit ; Optemtu fimBituSi quod iniosts ] Idem vetuscodex : Lepditer
tem vtftrum i» Chrifto bene vdere. Operx pre­
tium hxit ifta adnorare , ne fucus ille imponeret ya«d iujufti ubftulerit emeuiure ceunmpferu.
hotninibas iftarum teram ftudiofis.
Paa intom bjvs ) Idem codex, purettuaurntt
In Fi ab a a. monastsaio ] ubi LudovicosAc umicenuu ejut ulipuum ituU fidium ponere
Karlomannus coronati funt anno pccci.xxix.ab luerit.
Ardegifb Archiepifcopo Senonenfi, ut legitur in
Rigom tinftva) Idem codex» Hegum uute£fixum uoftrenmi tcuetur.
Annalibus Bertuuanis.
Quinto ] Id feriptum eft in codice Palatino
Qood si aliqo» ) In Codice Palatino legir< »»»·
ph ·**
Ac in Metenfi. Antei legebatur quurte. Sed hunc
u : Quèd fi uliguit puretuum uut ueticorum
errorem efleTypographorum, non verbSirmondi, eorum inii fidium'penure vduerit .pottftutrvb
patet ex Notis ejus ad hunc titulum.
cum ei jurure fucicmutficut fuperiiu dSum eft ,

Uln^tniTlin'ir··
■”^wbbbw5bbh

xr

u8<?

Notæ ad Capitularia.

1290

& nefirAregfiA rafcrinii eatedliUes jmUw. Regit et JuA falam necnen ftr fettaterum rem^ Te»ft>
Iaacvmmaquam] Coda· Pake. iracMdui fieen cum nufaAAu fr affeaAiciii fui» inteaut invidia «mm ense cseurd iUe» rentier iliaA gri faaEi EetnifU late traAtAit.
faerit. kec Cevet tit and aetfetitfaietffow
Matvlh ] Legendum Marfafi. m planas»
dtei fwd netes flacuerit, fôdd neu d almA eft ea his que difta fam.
fatfnnfietfiiAei.
Rmnvm noms Aurtnas ] Charta Adradi, A» <M·
Enttnuui omuuvs } ia Codica Palacmo Sc Ducis Aquitanoram, in ChartulanoEodetixBc»·
Ibid. c. ia
•pod Raginonem & Buxchardum iqptuc arm* vaceafis cap. 4y j. Datum fiAei fam cemmdfan
fuun caritatù emaàhn.
v. lAut OMt. amie v. puad Franci dsmMteSsctrr Arosroius mot ] Apud Raginonem fiavenmt Regemfitum Cardum Gr cemrd Legem
& Buxdiardum legitur : facti Aemiatcum fr degemat RaAaUum fai ia Regua. Aha Charta
4psjh liram Praebeam . Gr Iwiutv fttt- rinidem Frrls&r cap. 41. Jfa atitt. KalWan iter ftuuuiu .· fuie fer fafitaliuttm Marcii» enne tertie ane Rarden Rea fer mfiim
flacutruntftiAemDee. »fiùlefa»ntifm. Francet AdumatatuedL Ouina Moaaftaru NoEt Deùuu te Aie juAicii Afau tfi deRù t biliacenfis in Dracefi Piâanenfi : Data mtt^e
Hefa» tram . 6r fifafifiu me. Et M Aidt t Decemtrie nane gumte RaAdfi Regit , gaaaAi
Mitiee msam fiaifer viateri futuit.
Rarebu ia ctfaAia teaetatur.
SsNioas ivero J Van
non estât in Cep*.
Qvam muimawt ] Codas Pake & lefapitnlaribus, neque in Codice Theodofieno. Vi- eat- >.
litatem frafant.
Pia. illam 1 Ibidem, fer Aefatditatem.
datur autem addita ne Hilduinus objacere poftèt
Suicsmt ] Ibidem, nttftit,
Epifcopium Tungrenfe fibi datum À domino fi»
Piacvrr
noms ut J Ibtdem Ac apod Regi­
WAc.m. nonem legitur : Plaçait ndu Grnefiri» FiAdiiu fiufia. Nam fi juftus ac legidtnus dominus terne
non erat, <ôdperrafi>r, donare non poterat Epif«t Prtdjteri.
copium. Voc tamen jufa repetitur apud Uâacum
VaxoATva } Codex Palatinus te Ragit», ^HmÎdicimuii ] Ludovicum Balbum
'°*·
venAeat.
Sic»t tM mbxcato accifivnt ] Idem Co­ confiscntum fuifle fexm Idus Decembris docet
dex Sc Regino » fuaatè in mertate roitn ff- ipfe in Pntcsnco quo Abbatiam fusât Eligit tc
fimt,
villam Gentilieaim confirmat Ecdefin PanfienFuimuunam ] Joannes Aventânus lib. A. An­ fi : EaJuuiAcm FaRe ut Aiem d Dee nefa tenPag·*»’·
nalium Boiorum pag. <29. prioris editionis de ct/aunaieau,gua efifexteUMDetemtrit.Gr
pag. $01. pofteôoris : Ibt à Grati» Irene. bec Aiem nejbi fitturi eUtAt Frerfd memeratat trc.
efi. Teateaici FriAtruaa , AiRa «jL Qued Re­ cdeAret,
naud fatem valet.
HsKMiNTnvms vvrr consschata ] Srmoo Pae· ·“
Faidsaonam j quam antè ûcnmflimum pi­ dos in Notis ad hunc locum peg. I17. esiftimat
gnus fimâi Remtgu bcnediâioae olei & coalè- illam fuifle confocracam poft mortem Karoli
craôone in Reginam fuiflè delibutam teftatur filii, quem anno dccclxvi. infidid cafit estincKarolus ΠΙ. in Prxcepco de Cocbiniaco.Sed Coco- tnm narrant. Verùm cùm Hermiatradim confier
nationis aâa nunc non estant. Mortua eft quarto fuifle coniecratam in Concilio Sueflionenfi,
Idas Februarii » ut docent ejufdem Karoli Diplo­ quod habuum eft xt. Kabndas Septembris, dc
mata pco Monafterio fanât Germani Panficnfis Karolum obüflè tiu Kalendas Oâobrâ ejuf­
te pco Monafterio Foflîuenfi. Obitus ejus conti- dem anni. maniAftum eft HarmincnUam 10&antè annum dccccxviii. Nulli » ut arbitror, ronatam fuifle aneè moram Karoli. Annate·
ri ex hoc conjugio prodiere.
Bertiniant ad annum stcctivt. Aategedm
CoMiNiAcvM ] idem Karolus in Diplomate Udem Effafi ei iffa receAertat arte. Carda»
deCocbiniaco narrat quomodb Frideruna Re­ eet fetit ut uaertm fimm HtrmiatruAem in Regina Monafterio fanâi Remigii Remenfis dedit ginam facrarent. (fineAttr iffeattdfaue .in Aa·
villam quam habebat ex Aere Jdlicet nefiri rega­ filiceJaxEi MeAarAi faeruat. Etmfiddeobim
li» teuadii. het efit Cedimacum in comitatu Karou t Cardi fiUtu nemiae Carda» fr Afa
LauAunenfi. aKcorfai Cenftjfau Ckrifii Mar- tenerum Rex, flaga fuam ia cafite and ail··
cidMi guitfcit. Sc Ecclefiam uaam in Cretane, guet usui acctftrat . terdre tetnmeee ( diaIn PnectMo verb Lotharii Regis ifta leguntur : tiAt tfdemticA feffieae vexata» , tu, KalcaAa»
Netamfari vdmu» omaium atfirorum Mufirin OAams te fuaAam villa fecù» Rtfatùaca» me­
Fiddium tam frefentuonfidicumuim Grfuturo­ titur.
rum, fueaiam Domiam Kerelat Francorum Rtxt
ncccxxiv. ) Hoc enim anno Lotharium RoPag. t*r.
anu viddicet ntfar, atfue indita conjux eiu» mam profeâam eflè juin Ludovici petris docet
Frederuma Regina fatrodnia fandi Remigii Eginhacdm, ac vice fuA fim&u ea gua rerum
Francorum genat dfofidi Gr Antii fariefi ffe- nectat fiagfare viAtfatur tum aeve Fentfit·
cidiafaRndiligtntet €r digadfamiliaritate cem- erone Ramaae Fefule fiataeret acfirmaret. Ec infUkatu, locum idui urtn 6* fdUtnare Ae­ m : Letharita veri jnxtA fatrii FracrftamRerati fadaeruxt, v Atneficii fui larmtate fare mem frefabt» . Λ Eugenie Fentifict IteaerificA
Identer ingenderunt. Inter fua munificentiafua fufeifuur. Cai cùm faunRa AU futtfecent, finveeiva Aenaria, fradida Regina , annuente iA- cun Pcpuli Remaai jamAuAim fueruniam Fraaut confirmante gfaiefo Rtre Rarole. villam fulum firvtrfitate Atfravatum meatcrati Fentfi·
Cerhntacum , miam mutem Reguu ficre Aetalicii dt AenevdA iftefa ue cerrtxit ut euutet ëui
accefcrat atfuelEerA henAitatt fejfiAcAat t ft» return fuanua Airiftitat graviter facteat Atfda-

ΙΜ.Π.

*i29i

Stephani Baluzi

uçz

In uno Codice Regio legitur Régir, Tom. u.
vitio hauddubiè Libram.
In potestate Episcopi ] Vide Janum i Ibid.c<·
Cofta in Libram fecundùm Decretalium pag.
£trôi Rudperti Epifcopi Salisbargenfis apud Ca- *97·
Scubiis ] In Libro tertio Ltrâ Longobardo- ^id.c.
nifium com. vi. pag. 1146. ubi ifta irôunrur:
Ipfi «um jldtlrious anno NatMtatù £)mu>m rum legitur excubiis in antiquis Libris dc editio­
DCCCXXW. pallium accepit ab Eugenio P*P* nibus.
Pracbptum bmunitatts ] In eodem Libro
Idibut Novembres, prnfinte Lothariofilm Caroli
Legis Longobardorum legirui , Practpta anmueufti.
9«. !»► Ad limina a. Parai J Ptrceptum Lothatii tatum tmptdtmtmum nsn proflent.
Vt Cancbllarh ] quo· nunc Notarios vo, ..
**' *“
in Chronico Farfènfi pag. 6 5 9. IgMur ego Loth»·
ruu Auguftut paterna concordat voluntati 6r camus. Itaquè Nicolaus Bohcrius hanc interpie ·
obtemperant juflù , cùm protegat» Du quietd rationem huic loco adjecit : Nota Notarnt de­
profperitate ad limina beati Petri Principis Apofto· fat efie hones & veraue.
Db pecunia ] In uno Codice Regio fcriptum
terum eratiouit «tfnr exthaiionis cjifdemJanSn
eft dt fubflomia. Que kdio fluxit ex interpreta­
Dti Ecclefia gratid venifftmut.
·***· m·.
Volumus ut Pov. Rom. J Vécut nota mir- tione. Nam pecunia accipitur hic fre qualibet
caF *"
vinalis in uno Codice regio : Non eft putandum fubftantia , ut ait vetus nota marginalis in eo­
dem Codice Regio. Vide que fupri dida funt
Populum Romaum ulterius efle interrogandum,
ad caput 14. Libri^rertii.
quandoquidem Romand Lege confefli funt fi vi­
vere ee tempore. Vide Marcam hb. $. Hift. Be­
Db pbcunia ] Vetus nota marginalis in uno
nes rn. cap. 1.$. 5. &Gallandiumin Fraâatude
Codice Regio : Ut non firibat venditorem pecu­

TM.H>

ü„ de reftitntione bonorum fiuna» tqua per Uliuf adventum, Du douante,provenerat, mugnficd efltnt coafofaü. Contigifle ifta fine tnm , tc
iar&m menfe Novembris, colligi poteft ex vira

Comitis ]

niam fufcepijé nifi pridi fit filuta. Alii itd di­
cunt de pecunia ,idefit dc coutroRu cùm pecunia
datur, nifi priée canam firibat qudm pecunia
fuerit fiduta.
fed valdè mendofa ac mutila. Nos illa emendavi­
Antequam Lio. pretium ] Eodem Glofla:
mus & fupplevimiis ex antiquis Libris Biblio­
Hic dupliciter intelligi poteft, id tfi, ut non anti
theca: Reguc.
firibat dc pecunia, id eft de re , vel non anti
Curte Olonn a 1 five Palatio Regio, ut le­ firibat qudm legitimum pretium de pecunia detur.
gitur in Prxcepto Lotnaiii pro Monafterio fan&e
Alia Glofla fic habet: anti firibat de re vendita
Chriftinx in regno Italico. Hinc autem difeimus
qudm pretium numeratumfit, vel aliter , ut non
fitum Olonx. Nam cùm in Prxceptis Ludovidr finbat inftrumcntum de pretio dato antequdm
Pii , Locharii . tc Karlomanni Monafterium pretium fit numeratum.
fandx Chnftinx dicatur fitum efle propè villam
Db Cancellariis 1 Vetus nota marginalis
five curtem regiam OIonium, tc apud Glabrum
in pofteriori Codice Regio : Hac in Late diceRodulphum in vita fandi Guillehni Abbatis
bant quidam,priufqudm cartula faSa effit and
Divionenfis cap. 1 j. legamus illum, cùm perveracei hominu, quid falfa appellari non poffet.
veniflec ad Monafterium fandx Chnftinx , in
Quod nequaqudm verum φ.
gravem morbum ineïdifle, tc pofted , cùm pau­
Ut MuuBats romana) id eft , mulieres
lulum convaluiflet, Vercellas veniflet , maniFranco-alodio pag. ,19.

«Τι.*- ,M* Incipiunt Capitula ] Edita fuère Floren° *
tir anno mdclxxv. i clatillimo viro Carolo Dato»

feftum eft Olonam Palatium Regium i n illo tradu
fuifle. Referenda autem funt ipfa Glabri verba ·
Ad coenobium, inquit, fan3» Chrifttnn perve­
niens , in leSum decubuit .· ftfi paululum convalefiens, Percellas devenit, rurfufque ibidem gt.ivtùs periclitari cepit. Vide Paulum Diaconum,
lib. 6. de Geftis Longobardor. cap. 5 8.

lod.c.i.

<j( llBlK homo] Vetus nota marginalis in

uno Codice Regio Levis Longobardorum : Hac
Lex videtur rumpere Legem Ludovic i Ut fi cuiufiunque firvui liberam mulierem. Sed non rum­
pit .· quia illa refpcxit de femina dutla à fervo in
fervuute reverd conflituto, hac veri dt du3a ,
no.·» i firvn , (ed d Ubero pofted propter malefi­
cium fervo faSo.

Pro aliquibus causis ] <4 eft, pro debito·
vtl crimine , ut ait glofla interlinearis in alio
Codice Regio.
J*·; ***’
palatio ] Sic habet editio Florentina
° *
iftius Capitularis. Codices Regii habent tn pala­

tium. Apud Bohetium & Lindenbrogium verb,
ad placitum. Quam lediouem puto
rem

efle melio­

cap. «1.

IM>

qux fecundùm Legem Romanam vivebant an­
tequam virorum conibrtio uix fuiflent. Vide No­
tas ad Salvianum pag. $94. fecundx edidonis
noftrx.
Singula plibis ) id eft, Ecclefix bepcifma„4,
les, ut legitur in titulo xtvn. Capitulorum Ka- ca>. *».
roli Calvi cap. xi. ubi vide Notu noftras. Capi­
tula Ludovia 11. tit. j. cap. 1. dc rcftauratioud

plebium.
Dh feminis )

Vide fupri pag. 1051. ubi mo- ibid· c. «»,
nuimus eam Legem tribui Karolo M. in Libris
editis Legis Longobardorum.
Lex Longobardorum ) id eft , Liutprandi
Regis, lata anno xvi. regni ejus, qux habetur
etiam in Libro fecundo Legis Longobardorum
tit. 6. cap. i.
Capitulars genitoris nostri ) Ludovid

Pag. i*s>

Pii, quod extat in Libro quarto Capknlatmm **· ***
cap. 19. Quod reâè notavit Auâoc Gloflie in
uno Codice Regio Legis Longobatdoram. Hia
rtfpexit, inquit, Legem Lodovici retro , Si quu
rtr juat pro fidnte anima fua, fuprd de ult. vel.
I. ult.
Sicut Lex ) Vetus Glofla intetlineatis in

BiAc-H

Notae ad Capitularia.

upî
Tta. U

1194*

uno Codice repo : Recolit Legem Liufrui. Si

Capitulis ] Sequitur pofteà in editione Lab-

emdur Ubera r. t. e. Et per boc de Longobardu
tattntmmodb tmdkribui loqui videtur. Hk Liur-

bet. U efl. Si quis aliquem dt etym maUuvtrit
negotio» &c. Repeat ancam heic Ludovici» Confrimtiones Locharii petris qux inter Capitula ejus
habentur tit. a.cap. ji. & feqq.

tmndi Lex defcripca repentur in libro fecundo
Legis Longobardorum tit 9.cap. j.
I»*· St quis auquim Jln Capitulis qu* Philippus
**,’·
Labbeus edidit in tomo fepeimo Conciliorum p.
1 $ 5 ». ex fchedis Sirmoodi , iftud quoquè repe­
ntur cum hac pnriâûone : Concejiu quoqui petif*

tiuui veflras confidtravimus etiam tu qua d
toos jampndtm ptrvtntnuu , & ad refteandas ma­
lorum infidiMiones hifdcm adjungere Capitulis. U
tfi: Siquis alitium dealiquo maUavtritnegotio&c.

Vide Capitula Ludovici U. tit. 1. cap. j.
»,T·
Haic rout Camtusa] Edita funt in tomofep4”
rimo Conciliorum pag. tj< 1. ex (chedisSinoondi. Estant autem ut Codice 1 j8t Bibliotheca
Colberrinz, in eum tranftat* ex fchedis diflbhtris Bibliuchec* Thuanx. Cùm enim has reperiffem, videremque effeejufdem turma cuius funt
extera illius Codicis illas in finerepofui. Ex lihedis ergb iftis defrripferat Sirmondus.
fUd. c. a. Quod ad Olonam fbcimus J Hinc patet Ca­
pitulare ad Olonam non effe integrum. Nihil
enim illic legitur de Ecclefiis emendandis.
Destruantur ] juxtà Legem Karoli M. qux
extat in Appendice prima Libri quam cap. xS.
Secundum jusi. geniiorh n. ] qux Libro
ptitno inferta eft cap. 8 5. ubi vide Notas noftris.
Ibid. t. ». Cum fusti ] Jam monuimus ad caput 14. Li­
bri 4. iu Cod. Legis Longobard. feriptum elle
cum furore, Sc furorem heic accipi pro fulte.
HI>
De ristitutione Ebbonis ] Epiftola Epifcoώ.1.
porum Concilii Tricallini ad Nicolaum Papam :
Defunffo tutem eodem Imperatore, Hlotharius ab
Itali* in Fraudum venit. Cui adJFormaciam ci­
vitatem Ebbo, deducente Bofone Abbate. c»
commendatus ad cuflodicndum fuerat, accurrit ;
eique Hlothariusροβ aliquot dies per Edi&um im­

periale , quod in altera fihedula vobis mittimus,
fedem & diocefim, confetti irnt ibus & cooperantibus non paucis Epifcopis, ficut ibidem tfi ferip­
tum , refluait.

·
T·-,·.

Pofteà loquuntur in ediriooe Labbei duo Capi­
tula alio tempore fuperiotibus addita , aux quo­
niam non conftat ad quem Principem retari de­
beant , ad Lothariumne, an ad Ludovicum,
fuis locis non reddidimus. Quamquàm huc magis
inclinat animus ut exiftimem effe Ludovici. Sk
ergb habent.

FWr Cupri

h

Alio tempore didusJerentjJlmiLS Auguf- d
tut mfluuert praevidit Capitula,
'

I. Si tjuiilibct Epifcopua , Abba t vel
Comes 111 propria fede vel domo aut villa
relidet, homines ipfius deprzdaciones fe­
cerint , mefles vel prata defenfionis tem­
pore devaftaverint, ftc hoc cognitum abf
que injufta dilatione non emendaverint,
fie faâori condignam caftigationem non
impofuerit, ipfum malum ut Lex eft emen­
dare cogatur t & infuper quadraginta
dies & nodes vino & carne abftineat.
II. Per viam quoquè ad palatium ve­
niens aut rediens cuicunque homines ra­
pinam fecerint , Ac cognito ftatim non
emendaverit, & faci ori condignam cafti­
gationem non impofuerit , omnia qux
rapta funt ut Lex eft emendare cogatur ,
Ac infuper triginta dies à carne Ac a vino
abftineat.
Ancilbbrtus Archiefiscofus

nenfis.

] Mediola-

Andrias Patriarcha ] Aquilcienfis. Sed
aut falli funt Catalogi Anriftitum Aquilcientium,
aut Andicx nomen hek perperàm politum eft
Ρ«β Μ<· CartruLA df rfbus ] Edita funt ab Henrico pro nomine Theodemani, quem anno dcccl.
Caniiio poft Capitula apud Ticinum faiuita
fuifle Patriarcham Aquileicnfcm feriptum eft in
anno ocecL.
Ptxfationc SynodiTianenfis.
JM.IW· CaFITULS IDITA AN’. DCCCt.TV. ] vel potius
Josffh Archicafillano 1 qui Epiftopus 8c
**' **
dccclv. exeunt· , ludicbone quanâ. Tùm vero
Archkapellanus dicitur in eadem Pnefatione Sy­
agebatur annus fextus imperii loidovici, ut colligi
nodi Ticinenfis. Fuit autem Epifcopus Eporepoteft ex his qux diih funt in Notis ad Gratia­
dienlis. Hinc autem colligi poteft Archkapellani
num pag. 4» 5. Illa cùm Libbeus inveniffet inter
dignitatem
jam Am prolabi ctrpttfê in pa­
fchedas Sirmondi , «leteriptaoue illic client poft
latio Regum. Itali*. Nam antei Archkapellani
Capitul-i Lotharii addita ad Legem Longobar­
qui Epifcopi erant, primum locum fuper Ardorum , putavit is eft:· lèvera Lotharii,
ad
diiepitcopo* obtinebant, etiam in Concilia ,
annum ix.ccxxvt. letttlu.
ut alibi diftuiu eft. Heic verb Jofeph ArchkaPopuli salvat. ’ Apud Labbeum , populi
pellanus poftponitur duobus Archiepdcopis.
parem vel falvattonem.
Injuria. ] Dubium non eft quin legi hk
Pop, Hf.
Patres nostri vu nostri ] Editio Labbei,
debeat, Incuria. Similem errorem nos oiim
t·»· ··
reclamaverunt vel patris noflri fuper eos fuptrfuftulimus ex Libro primo Salviani adversus
fiuas, frc.
avaritiam, uti obiervatum illic eft , pag. 419.
Ρ··. si·.
Patrono ijus ] Labbeus , patroni omnia
fecund* editionis.
c»p. s·
cum lege emendent, & infuper pro incauta pra«■

fumptione ban. no. componant.

Ibid· C.J.

Dt

charti»

«Ρ·Μ·

Quo» gfnitor vester ] Vide fuprà rit. 4.
] Vide Capitula Lotharii tit. j. Capitularium Lotharii cap. 1.
ÀDMoairioNi ] id eft , auâotitate , ediAo.

Pag U·-

Stephani Baluzii

*u9i

TAM.Q.
Possunt ] Dubiam «â utrùm hricpefÎMilegl
F«g· m. debase aut périme.
Ps πμ·»*τιαμ] Vide Bignoaii Noras ad Mar«·»··»·
-«ulfan peg. 177. ubihaac qaoqul locum refer.
. PH· iff· Constitutio raoMOTiawn ] Capitula Mb
**
editionis honor· donate font à Camillo Peregrinie, qui ait illa cnoftitacB efle anno, at àuat,
DCCCLXT1. βΧβΟΜΟ.
n»4c.i- Qualitatim] Hac vat corrupta head dubii
eft. Legendum eft erqualittr tuu «liquid fimflc.
PafrM*.
St qumculvatoxum] Ivo Cernmenfis epift.
171. capot iftud reperiflë (e air in LAro Capetuioram rtfeham auSoritate Epifi^onmemfi^
nuanoa » & in Decreto ex Libro ffiptimo Capi­
tularium , uti fuprà pag. 11,9. monuimus.
Quod cùm Jureras non invemret in Libris Capi­
tularium , huc défendit ut exiftimarec Ivooem
ufum efle Codicibus amplioribus quàm fine cula
exemplaria. Sevan» verb in Noris ad Sidonium
S;. t j. Pitheum & Juretum reprehendit quhd
nftituriooem illam ab i vooe laudaram potaro ·
riut fumpram ab illo efle ex Capitulis Karoli
Magni , cùm (impliciter Compta dicatur ex Libru Capitulorum regalium, id eft, ut Savaro
interpretator, n Concilio Toletano. Sanè certum
eft illam estate in Concilio Toletano duodecimo.
Sed cùm veteres toafiseverintreferre Confticutio»

STEPHANI

NOTÆ
P*g

tth

AD

ir··

AÆ A*cvin 1 Varix funt eruditorum homiJLV1 num lententi* de xtate Marculfi. Quidam
enim vixifle putant fub finem prime ftirpis Ro­
gum Francorum , alii Karolo M. regnante. Vide
M. Antonium Dominicy in Tradatu de treuga
& pace , Labbeum in tomo fexto Conciliorum
pag. 5 jo. ft fequenti, Launoium in aflertionc
inquifitionis in charam immunitatis B. Germani
Parifienfis pag. 619. Quatremarium in privileged
fandi Germani propugnaro pag. 11 j. & Conringium in cenfura diplomata Lindavienfis pag.
x io.
Lanosxico ] In Codice Pithcri legitur Gli-

] Prxceptum Lotharii Imperatoris
pro Monafterio Sabinenfi apud Duchefnium tomo
m. pag. 660. Sed ita immune & liberum effet
Lixinknsis

ficuti catera Monaflerio infrd regna Francorum
conftituta funt·, id efl . Luxovitnfittm, Lirmen-

Pig. iff·

capitis vide Maream lib. 4. de Concordia ûcerdotii ft imperii cap. 14. §. 6. η. ft Seldenum in
Libro primo de fynedriis veteraro Ebranram cap.
»··Ρ·β· JS5·

BALUZII
Stavo Mto stcuTA is 1 Vide epift. 15. &
il.Einhardi.
Rsfudianoi locus patst ] In veteri Codice
Archivi Regii Barcinonenfis extat veras Charta
dedivortio inter GuiUelmum Raymundide Mon­
cada , Seneichallum Comitis Barcinonenfis, ft
uxorem ejus Beatricem fââo anno mcxxxV.
cujus mentionem facit Ftancücm Diego lib. s.
cap. ij 9. hiftorix Comitum Bardnonenfium.
Sunt qui puram divortium interceffifle propres
affinitatem que inter conjuges état. Sed in veteri
Charta nihil legitur iftiounodL
BiToaici ] Bignoniusft Sirmondns ediderant
Biturige , quia kiebant litatas e ft m frequentet
invicem permutari iblitas à veteribus Librariis.
Sed tamen retinendam in hoc loco eflè leâionem
regii Codicis probant feouenua, ubi Ebroinus
ait fe his literis commendaritiis addidiflè quar­
tam civitatis fust literam , id eft , o, quam illi
contrà veteris exemplaris fidem mutarunt in Y.
Domni nostxi ill. ] Ink veras exemplar.
Editiones habent Demini noftri Caroli. Qux
ianb left» bona eft. Sed nos lecuri fumus 'auc­
toritatem veteris Codicis.
Formula ifta non extat hoc loco in Codice
Regio , fed in initio voluminis , quod habet
hunc titulum : Inciviunt cautas iknicas.

, f- jigaunenfium. Vide Mabillon. torn. 1.
Mufei Italici, pag. 60.
Cum AXiMANiA sua ] In exemplari regio
legitur, cum arma fua. Er juramentorum fuper
arma frequens mentio efl in Lege Longobardo­
rum : qux quonam modo fierent explicat caput
ultimum tituli xvi. Legis Bajuvariorum. Reti­
nuimus tamen ledhonem qux anmania habet
propter rationes quas Bignonuu hekjafien|>. 899.
Paovter siMPLiricATEM ] Vide Janum à QUAL1SCUMQVX QUSUXAIS , IBI INVBNISS.
Cofta in Librum primum Decretalium pag. 1,7. Vetus Codex notarum qux Tyron i tribuun­
Dulcissima iilia mba ] Vide Cujacium lib. tur Mf. in Bibliotheca Regia : Incipit pro·
isgas di Notii Jtaicis. Philippus Labbeus in
*. Obfetvat. cap. 14.
Specimine

fium

Pig >·*·

fefautorti maximos negmtia ju» diflederefeofit,
territet. Regem adiit. aovifipu facrameatit ac
■eris raram cmdbtAuAut régi» menfa particeps
fa&u tft j «tfue iti ird Regis fedatd, omai
crimiaefe rxentm credidit. De firofu pocrb iftius

MARCULFUM.

dulfo.

Pig.

1296

■es Karoli M. 9c exterorum ex Libro Cupitu- Teu.U
larum rogalium fire imperAleum, at apud Hincmatom epift. 19. peg. j 10. ft in Concilio Trot·
teiano ft alibi, mamfiëftum eft Ivoncm efle lo­
cutum de Codice Capitularium ab Anfegifo ft
Benediâo Leviri coIlcAo. Nam oubd hodie ca­
put illud non repetitur in illo Codice, puto hinc
•romfle qubd cum in exemplari quo Ivo uteba­
tur deeflènt aliquot capita fiib finem Libri feptimi, ftudiofus aliquis nunc hiatum fupolevitex
aliis Capitulis regalibus, excerptis videlicet à
Karolo M. aurejue filio ft Epifcôpis Gallicanis ,
ut tùm fidebant. Quippè hoc Capitulum religioeè
olim euftoditum à patribus noftris fuifle conftMt
ex his qux à viris oarifimisobiervata heic funt,
tùm etiam ea epiftola Getberri ad Vildetodum
Epifiropum Atgenrinenftm, in qua loqueris db
Arnolfo Remenfi Archiepifispo ait > Sed dm d

tap. ο.

* Pig- 411.

Ρ«β> Ht.

up/
Têts- Π.

Notæ ad Marculfum.

Specimine anâquanim le&onum pat. 44. commemocar codicem Puteanum cum hoc titulo ;
Lifter umutmi Staid· Nonius Marcellus : Se­
nka fignificat faux. Pomp. Ptfioribui : Pappus

hic medio habitat finiet · non fofcuncia. Idem
Praconepofteriore .· Sed au exercetfinie» nequam
noque illo quidfaciam ficto.
F»t. «π.
Vika ] id eft , uxore. Sic conjuga apud
car·»»·
Symmachum lib. j. epift. 14. Non priât conju­
gam tfai quàm fobolem accejfijfe cognovi. Et lib.
9. epift. i o.obfifam à morbo conjugam. Ubt vide
Notas dodiffimi viti Frnnciici Jureti.

PM- 417«
CJr* *·”

Di LUCTUOSA hereditate ] Luduofa eft
portio quam parens ex filii defundi bonis capu ,
id eft /quarta portio de rebus filii, ut interpre­
tatur Anianus ad I. a. Cod. Theod. de inoffic.
teftamento. Vide Legem Wifigothorum lib. 4.
tit a. cap. it. Inter fchedas illuftriflimi viri
Perri de Marca, Archiepifoopi Panfienfu, reperi
ilium ifta adnotaffe ad gefta Judicii cujufdam i
Bono Judice habiti, qux extant in Chartulario

Ecclefix Barcinonenfis : In fententia lata d Bono

Judice palatii anno xxxiij. regnanteRoberio Rege,
dicitur mater propter quafaam hereditate» luRuofat filiorum fuorum pqfitdere alodium quoddam.
Undi patet fienfiut hujut diSionii . qua extat in
ulit aRu , PER LUCTUOSAM.
Ibid. < 41.
Constris ] id eft, cuftrix, five cuftos, ut Bi­
gnonius emendavit. Vide Formulam fuperiorem.

Secundum Legem Rom. ] In veteri Codice
ex quo Formula iftx édita font nullus exrat titu­
lus. Bignonius hunc illis prxfixit ut facilius A
exteris difeemerentur, ea de caufa quia ferè om­
nes iis feriptx fint qui Lege Romana urerentur.
Pag. vi.
Eat , fergat ] Regino , tomqut pergat. Quod
e**· ’**
melius eft.
Ρ«χ·4θ.

Pag. err.

Conjuncta non solvuntur ] Secuti heic
fumus audoriatem Codicis regii. Nam Sirmondicus habebat contra&a. Apud Amanum in inter­
pretatione Pauli legitur conjunBe. ·

Ρ··-'4»·
***" *’*

In matriamen TANTUM ] In veteri Codice
legitur in matriam tuntU memftra.Pro quoSirmondus legit in atrimentum membra. Bignomus
emendavit in atnamento membra.

Pag. io».
Naufragata ] Malè antei legebatur naucap. »·
rota. Annales Bertiniani ad annum ixcclxx. de
Ludovico Rege Gennamx : De quodam fiolario

vetufiate confiSo fub lignit cecidit . fr aliquan­
tulum naufragatur in brevi convaluit. Prxceptum
Karoli M. in Chronico Laurishamenfi : Helmericur Abba nobis innotuit eb quid carta per diverfa loca-Ecclefia fua fian&i Naqarii perdita
faiffent &· naufragate» Vide Concilium Tole­
tanum XVII. cap. 4.
P* w
Imaginario juri] Veros Gloflarium biblio­
eq. ·>.
thecx regix : Imaginarius, fubpofitaperfona. Col­
latio prima Carthaginenfis cap. 65. Pervidetjam

hinc praflontia tua duoi in untut plebe fuijfc
imaginarie conftitutot. Concilium Turonenfe II.
can. j. Ut corpus Domini in alteri t non in ima­
ginario ordine. fed fub Crueit titulo componatur.
Vide Notas ad Gratianum pag. 41t.
Pag. fai
Ultimissima ] Libellus precum Marcellint
<*··’
& Fauftini pag. 87. Nefcient quid . Chrifii Dei

1x98*

matiattiamminimijfimitfervulit ejutpatrociaetur

Tgm-Λ

Edidum anni duodecimi Liurprandi Regis Lon-

godardorum cap. g. De G «pudui verO nqfiria

volumus ut quicunque mimmiffimum in tali ordine
occifiu fient. Vide Notas Holfteaii ad adu
fandarum Perperus & Felicitatis pag. 91. in edi­
tione Parifienfi.
Dum lmalitiR ] Formali ifti ufus eft Vi- carit'·
ddo quàm filium fuum Amblulfiun ofterret in
Monafterio Noyalicienfi, tempore Karoli Magni.
Erat etiam in ufu in Monafterio Cluniacènfi, nr
patet ex antiquis confuctudinibus ejufdem Monafteni lib. j. cap. S. Ei etiam ufus eft Pontius Co­
mes Impuritanenfis aeno mlxiii. quùm filium
fuum Petrum offerret in Monafterio fandi Petri
Rodenfis. Vide etiam Formulas à Gallandio edi­
tas in Tractatu de Franco-alodio pag. j ; 1.
Suos traders FiLios ] Homilia inceni auc­
toris in Dominica oda va poft Pentecoften in vetuftiflnno Codice Mi. Ecclefix Lugdunenfis :

Sunt multi mJanSa Ecclefia qui ab tpfis infan­
tia fua cunabulis mancipentur Dei ftrvitio , Cr
omni tempore vita faa immaculati Deo firvtra
fiudent, fivi in Monaftico ordine tfivi in Cano­
nico. Iftud i plenfque parentibus fiebat boni
mente ac ftudio pietatis. Nonnulli tamen hoc infrituto abutebantur ut familiam fuam liberarent
filiis inutilibus. Docet iftud Udalricus in anti­
quioribus confuerudinibus Monafterii Cluniacen-

fis ad Willelmum Abbatem Hirfaugienfem; Ac­
cedit altquotient admodum grata & joeunda me­
moria pollicitatienit tua de cavendo ingenio quo­
rumdam Εμμιμιιι fecularitun . qui nimirum non
magnopere curaturi dealio qudm dehacfola tem­
porali vita . pofiqudm domum habuerint, ut itd
dicam, plenam filiorum & filiarum , aut fi quia
eorundem claudat erit aut numcut , furdaflet aut
cecut, gibbofitt aut leprafut t vtl aliud fdd far*
jufinodi quod cum aliquo modo feculo facit mi­
nui acceptum , hunc quidem imptnfiffimo voto ut
Monnchui fiat offerunt Deo. Quod imitatum vi­
detur ex Hieronymi epiftola ad Demetriadem de

virginitate fervanda. Solent. inquit. miferi pa­
rentet fjr non plena fidei Chrifltaru deformet (r
eliquo membro debilei filial t f uin digno» gtneroa
non inveniunt, virginitati tradere.
Palla manu mea involuta ] Vox mea

redundat in hoc loco. Agitur enim illic de manu
infantisoblari, qux fecundùm Regulam fandi Bonedidi cap. 59. debet involvi in palla alaris, id
eft, in illo velamine quo velatur altare, urfiugo
Menardus re&è interpretatur in Notis ad Con­
cordiam Regularum pag. 9^4. Cera autem eft
hxc ledio. Apud Gratianum tamen ai.q. 5-cap·
4. legitur pallio contri veterum Librorum ii Ivonis fidem. Ut mirum valdè fit .vuumdodumFraneifeum Alteiêrram in Notis ad Crefconium pag.
1 f 4. pravam ledionem pottulilTe fincerr.
Trado coram testibus ] Vide Glabrum
Rodulphum in vita fandi Guillelmi Abbatis Dii

vionenfiscap. 1.

Promitto stabilitatem ] Vsde fandum
Gregorium lib. 1. epift. 40. A. Menudi Notas
ad Concordiam Regularum pag. 940.. 97$.
1005.
Prjeskntb

Abbate

]

J

Sandus

NNon

Bernardus

t71’

I

♦ 1299

1300

Stephani Baluzii

βΡ*Λ· 7· “Ρ·17· Itfmnèçm «# folemnitcr ac re- fotum dominicorum. Nam ex Formula sti. *
gltlaruer profiteri ^uemmaVprafimia Abbatit. xni. colligitur magnam fiiiflè càm auâoritatem
In pr^entie ergb tantum t rm «mm ad natam Mitforum iftiufmodi in eiedrombus Epifcopoipfiutjucnjuffueprojeftie. Tejftsprsùuttadfataar rum.non iblskm regnante Ludovico Pio, fed edam
Abbot , hm di/Luer profeffionis , adjutor «m fub imperio Karoli Magni. Inemftolaquippè Ha­
fraudator adimpletionu , vindetc mm αηΟοτ pro· driani Papz ad Tilpinum Arcniepifcopum Rev»rutiit»'u.
rnenfem legimus, quum ageretur de otdinatioM
De Monachis fimdvis videfuprà lib. 5. Capi­ Lulli Epifcopi Mogundni, injunâum fiiifle TU»
tularium cap. 379. &: hb.<. cap. 10I. Vide etiam pino ut unà cum Midis ejufdem Karoli diligenter
Hugonû Menardi Notas ad Concordiam Regula­ inquireret omnia de illius ordinatione, & fidem
rum pag. 5S0. p<i. 97t. ioio. de Flodoardiun ac doârinam illius arque coovtrfâtionem 8c mo­
iib. J -cap. 14.
nt ac vitam inveftigaret. Ipforum quoquè Ro­
Canis ad vomitum suum ] In Regula fimdi manorum Pontificum ehâ» fieri per illas temFerreoli cap. ao. Monacho dicirur vagari eum peftates non poterat extri prrfentiam Miliorum
non decero, ne in
yitto ti/tm Jeudi Dominicorum , uri pluribus diâum eft ad Ago*
deleSaitone elebaïur ut redeat ad vomitum fium. bardum pag. ity.
Antè RobertumQuarremarium nullus dubita­
Regula Monaftica communis fandi Fruâncfi
cap. 1 S. Comperimtu per minia cauta Monafte- verat de veritate iftius epiftolz, quz defcnpta re ·
rie , fui cumfacultatulû fui» ingrtffi funt. pojied Çtrieur inter epiftolas Lupi Abbatis Ferraneniis.
andem in anno mdclvii. quùm propugnaret
ttpefaRot , «un grandi trprobretione repetere ,
& fecuium , food reliftarant . ut canet ni vomi­ privilegium fandi Germani Panfienlts, epiftolam
tum revocate. Memorabilis eft hiftoria cuiufdam
,
iftam & fequentem accufavit falfitads, paràm
Monachi
converfa*
feliciter. Quas enim obfervationes profert adeler*
· Cenomanenfis
"
- ad· feculatem
' ·
;
........................
. * ’ , vandam earum fidem ic auâoritatem , nullius
tionem redeuntis fub imperio
Karoli Calvi
quam reperi in vetuftiffimo Codice Mf. Biblio­ momenti fune, mtâ quidem fentcntiL De tem­
theca Colbeninz , dignam profeâb quz heic 1 pore porrb quo Ercanradus Paxtâenfis Epifcopus
nobis edatur in Appendice adorum veterum. decedit, nihil certum dicipoteft. Uiud fané conf­
iat , mortuum non fuifle anno occcun. at
Continet enim multa notatu digniffima.
Synodus Nicana 1 Certum eft Nicznam Sy­ vulgb putant, cùm ex iis quz dicunrut ad titu­
nodum nihil ftaruiflê de Monachis fugitivis. Sed lum xviii. conflet adhùc in humanis fuifle anno
riim, fi quid certum ac perpetuum cue vellent, DCCCLVI.
Pxasvlibvs ] Ità vetus exemplar epiftolaad eam Synodum referebant ; veluti.obfervarurq
eft fuprà de precariis, quas in eadem Synodo de­ rum Lupinarum. Pro quo Maflbnus edidit fret-,
cret as efle docet vetus codes bibliothecz Tellie- fintibus. Pofteà Sirmoodus, quùm epiftolam il­
rianx. Extant prxtereà alia exempla hujus moris. lam deferiberet in tomo tertio Conciliorum Gal­
Poft editam à nobis hanc Formulam,deprehen­ lia , vocem illam mutavit in proefidetuibut.
J‘|.
Quos iNVBHENs ] Ifta melius explicarFlodimus eam à Francifco Pithoo publicatam fuifle
in Cioflario ad Julianum AntecclTotem in verbo doardus lib. 3.cap. x j. Item de «rdimuotu ΝΊΙ-

Τ·μ. u.

P«t

commendatoria.

] Atchiepifcopus Turonenfis *, de quo
hxc leguntur in vita Alcuini fub finem : Teftatut
eft fifitidem Jofiph Arcbiepijcopus per totam rwcttm &■ ab ea & dfiât vifum fuiffe. Et paulb poft :
Joseph

Audient verb ctvitaiu Turonis Jofeph Eptfcopus. vir bonus & Deo amabilis, beatum obiifie
Alchuinum , advenit celerius illuc cum fio clere,

leberti, cui Rex Epifiopium CetheUumettfe de­
deret , >te itt ipfutt ordinetione'eb ordine debito
decltneret, imimuiugubd inrntionnbilittr Ceihnluunenfit, poft obitum fui Epifcopi , de fue ipfo
ntcejfttute fecerint t fy fubd od Regem litttrtufuu
pro elcSione prxfitti fPilleberti mfirisu , dtcretum verb fuum nd Archiepifcopum.ftcut mittere
debuerunt, ut indi gnte egendo ejent cenoaici
egeret, non miftrint Λ injütuens gueliter indi rbi
fecere debuijfent, fed fuie
Jecerunt, quii
exmdi cuutiiu egendum ftbi videntur edi/irit,
& prudenter ettendendum mundet ut reguleru
eleàio fiat, & pojbremb ficut igfiut jprwntiot
rneltir indi videretur , hanc itd dijponertt·

Fre decisi Abbatis ] fandi Martini Turonen­
fis , dc quo vidi Notas ad Agobardum pag. 70.
m
Bonis Monachi Sanoal. ] Quz fequuntur
P»«· iwFormula fex, audorem agnofcunt Ifonem Mona­
chum Sangallenfem , 8c à Goldafto editz funt
m tomo fecundo Rerum Alamannicarum inter
Quz fumpta funt ex Epiftola Hincmari Archieveteres chartas fandi Galli.
Bonis [ E-kehardus in vita Nockeri balbuli pifeopi ad Odonem Epifcopum Bellovaceniem.
cap. f. magifttrio Yfinit omnium artium er uditÿ Vide infrà pag 1303 in Addendu Noeam
tiffimo & maximi divinarum firipturarum peri- huc pertinentem.
AacniSLAMDuxTA ] id eft , Atchiepifcopus. p**»*
tiffimo imbuendus truditur. Idem in libro de cafibus Monafterii fandi Galli cap. a. narrat vitam Ada excommomcatkmis Aicacdi odita in como
ejufdem Ifonis. Mortuus eft in Monafterio Gran- primo Analedutum Joannis Mabillouii pag.
tuvallenfi anno dccclxxi. pridie Idus Mail. Ex­ 9t. Habemut enim excemmunkeutonem Domiti
ThtutbeUit Picnnenfit Anbiepifcopi , Domni
tant ejus gloflz in Prudentium Atncenum.
ftg.toi.
Adlocvtio Missoa. Imp. ] In veteri Codice Amblerii, Lugdnnenfis Archimandrite. Vim fan­
■f.e.
fandi Michaelis ad Mofam , ex quo Sirmon^us di Gebehardi, Archiepifcopi Salisburgenfis, apud
edidit hanc Formulam . titulus nullus erat. Ipfe ■ Canifium com. VL pag, 1 x*) 1. Reverradi^fauù&*
putavit effe Epifcopi Vifitatoris. Nos ex con- Deo dignus Archimandrite Juvavcnfis Chunratextu ejusdepcehendimus adlocutioncm ede Mif- dut, pofaudm bonum rrrumrz «nava . atrfum

«

ijoi
Τ·μ. Π.

Notæ ad Marculfum.

ceq/ïawMs'ir t fidtm fervav'u , fiunz· ArchiornMatAtfui anno obdormivit in Domino. Adalbeto
Metenfis Epifcopus fubfcripfit anno dccccui.
pcxcepto Octonis Imperamus , pro Monafterio
λ V iconis Virdunenhs, & illk vocator Metenfis
Ecclefia Ardûmandnta, ut fidem facit Meuriffius in Hiftotia Epifcoporum Metenfium , pag.
jil. Vide etiam Vaflèburgium, lib. j. foL
i »8, & Vitam S. Adalbert! apud Bollandum ,
die a j Aprilis, pag. 179, $. <. Brower. AnnaL
Trever. to m. 1. pag^lj.ÿ. 1 {9. torn. vin. Spi­
cilegii , pag. 15 5 ; Chartulanum Cluniacenfo
fandi Àvtnardi, cap. $ 1 ; Hiftoire de Toul du
P. Benoit, pag. 198. In Gloflùlis lupet Galteri
LibnimAlexandre idos in calce Codicis meiMf.
619. Galteri filicù memoria ad Gudelmum Archimandritam Remcnfem , Alexandteidoa Liber
ptimus incipit.
FaoTBK.it Efisc. Catukc. ] Non teperiturin
vulgatis tabulis Epifcoporum Cadurcenfium. Sedifleeum Divonae Cadurcorum anno dcccclxviii
reperio in Chartulario Ecclefix TutelenfisfoL 1 j j.
& a j t. Eiufdem mentio eft in China donationis
Ecclefix Albiacenlis, quam Hugo quidam Sc
uxor ejus Hermedrudis dederunt Ecclefix Cadurcenfi m mtnft Aprili in diejeria vj. mjm j. Lu­
dovico regnante Rege.

M H··

S. Anduix ] forte Suredenfis in dicecefi Helenenfi.
S. Makix lavai as ] in pago Riparcurcenfi ad
Nucariam fluvium, fandx Marix Sc beato Petro
Apoftolo dicari. Dacconisροπό Abbatis mentio­
nem reperio in Adis coniectationis Ecclefiarum
fandx Crucis & fandi Petri anno mxv. peradx
ab Emetico Epifcopo Ripacurcenfi.
S.PiTKi tΑ·Β*Νa ] in diacefi Urgellenfi. Ada
confecrationis Ecclefix Urgellenfis an. dcccxix.
Similiter locum fanda Morin Cr fan&i Petri
Apoftoli quem dicunt Taverna.

Da S. Stiphano ] Balneolenfi in Diacefi Gorundenfi.
S. Michailis ] Cuxanenfis in Diacefi Helenenfi.
S. Makix Alaons ] Ada confecrationis Ec­
clefix Urgellenfis anno dcccxix. In pago Ripagurcenfi atque Gefiabienfi locum fanda Marin
quem vocant Alaone. Sed in literis quas Bernardus

Comes, Dux atque Marchio , conceifit Frugello Abbati ejufdem Monafterii xn. Kal. Augufti
anno xxxn. Karoli Regis, Monafterium uiud
dicitur efle in pago Palliarenfi.
Civitati nor a ] Conftituta illk fuerat Epifcopalis Cathedra ab Aymerico Archiepifcopo
Narbonenfi anno dcccoxlvu. ut Surita ait in
Indicibus rerum ab Aragonix Regibus geftarum.
Sed in exemplari adorum ejufdem inihtutionis,
quod penis me eft ex Archivo Urgellenfis Eccle­
fix deferiprum, ifta dicuntur ada anno dccccl vit.
anno tertio regnante Leutario Rege. Cùm autem
initia Lotharii eonftituantur in anno dccccliv ,
manifeftum eft cenam efle epocham qux iifoem
adis adferipta eft. Primus porrb Rotenfis Epif­
copus foit Odiflcndus, filius Raimundi Comitis
Ripacurcenfis & Garfendis uxoris ejus, qui Se­
dem illam Epifcopaletn dotaflê videntur in gra­
tiam Odiflèndi. Nefcio autem quid fibi velit
Tomo 11.

ijoi*

idem Surita qoùm ad annum mix. id fcribir: T·*· 0·
Sedas Epifcopalit Rota confiituitur, Dinctfifqua
Palliarienfit €r Ripacunienfit illi contribuuntur.
Nam cùm confler inftitutam illam foifle anno
dcccclvii, Epifcopumque ei rursum datum anno
mxvii. Borrellum, manifeftum eft conftituum
non faille anno millefimo fexageiimo. Ego facilè
crediderim contributam illi tùm Dioxefim
Palliarienfem, qux Epificopum fuum amiferat
audoritate Concilii quod apud Fontem coopertam
habitum eft anno dccccxi.
Wadaldi Episcopi ] Helenenfis apud Rufin·
nones, cujus frequens mentio eft in Chartulario
illius Ecclefix. Sedit autem extremis Karoli fimplicis annis uiquè ad annum undecimum Ludo­
vici Tranfinarini, quo euo» xgtotafle iv. Kal.
Febr. reperio in eodemCharralano, lib. a. c. 61.
Ex quo confirmatur epochs ordinationis Riculfi.
Potrô ut heic Riculfus fuccedit Wadaldo, fic Wadaldus Riculfo iftius nominis primo fucceflerat.
Hanc Formulam nos defcnpfimus ex veteri
**'
codice Mf. Bibliothecr Regix. Eadem habetur
apudPamelium, tom. 1. Liturgie, pag. 145.
Excommunicatio Ragbn audi] Anno
pl(.
DcccLXxvi. cùm Anaftafius Senonenfis Archiepifeopus obiiflêt, Ragenardus urbis illius Comes,
qui pontificatum in familiam fuam inferre cupie­
bat novi Andftitis electionem turbavit fpatio
quinque menfium. Tandem Seguinus, filius fo­
toris ejufdem Ragenardi, eo invito eleâus &
conferiratus apud Audfliodorum eft ni. Idùs Ju­
nii. Venientem deindù eum Senonas Ragenardus
aditu urbis prohibuit. Fidens hoc outem ipfi Archiepifcoput . ut ait Clarius in Chronico x Petri
Vivi Senonenfis, omtum Provinciam interdixit
d kaltndu OBohrit ufqui in caput jejunii. Eo igi­
tur tempore fa£fa eft ifta excommunicatio adver­
sùs Ragenardum Comitem Sc Rodmundum ejus
filium, ( quem Frosmundum vocat idem Clarius,
quia Segumum, poftquâm Archiepifcopalem bonediâionem fiilceperat, fen&um Sennenfis Ec­
clefix locum ingredi non permi ferant, ut legitut
in excommunicatione. Poft mortem Seguini, qux
anno dccccxcix. contigit xvi kal. Novembris,
rursùtn tempeftas in Ecclefia Senonenfi. Nam cùm
Frotmundus Comes, qui Ragenardopacri non id
multb and fucceflerat, Brunonem filium Seno­
nibus dari vellet Epifiwpum,eodemquetempore
plurimi edam Clericorum, ut Clarius ait, ideft,
Canonicorum, ambitionibus Epifcoparutn appe­
terent . ingens fehifina feâum eft in Ecclefia,
quia neque Bruno neque ullus Canonicorum qui
Epifcopari volebant ad eam dignitatem pervenire
potuit, eligentium votis in Leothericum Archidiaconum convenientibus. Ea de caufa Frotmun­
dus adversùs ipfum commotus, ei poft confecrarionem ad Seoem fuam accedenti portat claufit.
tp ttriu introitum denegavit, ut legitur apudTavellum. Cùm ergù exdem tùm excommunicandi
caulx edêflg qux Seguinum adegerant ifta decernete adveftùs Ragenardum & Rodmundum ejus
filium t placuit uts eâdem formula mutatis no­
minibus , id videlicet ut prioris excommunica­
tionis nomina deleta alicubi fint cultelli ope , Sc
in eorum locis fuppofita eorum nomina qui re­
center excommunicabantur, fupd lineam tamen
Nnnn a

♦Boj
Τ·Μ·1ζ

Stephani Baluzii

Dug® « Catalogo Epifcoporum Gerundenfium.

mixta edi curavimus, duorum Canonicorum no-

S^Mich ailis ] Cuxanenfis indiœcefi Helenenfi.
S. Maxim in valli aspixi ] ideft, Monafte­

mina in contextu Orationis repofia funt, non
verb fuprà lineam. Ifta nos futnmi cura heic ad*
notari voluimus, ut utriufque excommunicatio*
nis tempora & nomina diftingui pollent. Simul
autem ii diverfo charariere cudi fecimus qu»cunque addita in fecunda excommunicatione
funt, fi duo illa vocabula excipias que pun&s
permixta funt. Quamvis enim pertineant ad fe­
cundam excommunicationem , tamen mutari
non debuit neque potuit forma literarum illius
liner. Itaquè termo uno tenore decurrens ad
excommunicationem Seguin i pectiner. Quz verb

lupr* lineas addita funt, ic diverfo charariere
cula. turn etiam duo vocabula punâis permixta,
<a addita funt tempore Leotherici. Ubi autem
nomina exconimunicatorum iri deleta funt ut legi
omnino non pollint, illic punriafubftiruimuspro
nominibus excommunicatorum. Iftaporrb nos to­
tidem omninb verbis olim enarravimus ad RegiPu- Ο1·•

Β°4

ut plurimùm. V' no in loco, ubi punda literis per-

nonem.
Suniaxius Episcopus Hilinsn. ] fuit filius
Gaufredi Comitis Emporitani ac Rufcinonenfis
& Avx ComitilTz, ut docent Tabularia Ecdefiz
Helcnenfis Ac MonafteriorumS. Petri Rodenfis&
ianctc Manx Rodenfis. Succeflit autem Ricultb,
quem in Cathedra Helenenfi fedilfe reperio ufquè
ad annum odavutn regni Lotharii. Suniarium au­
tem illic fedilfe conftat ab anno xtn. ejufdem»Lo-

tharii ufquè ad annum occcctx x v ii. quo interluit
confecrationi Monaftetii Rivipullenns. Succelforem habuit Hildefindum Abbatem S. Petri Ro­
denfis, qui fedem Helenenfem renuilfe repetitur
anno primo regni Ludovici Regis filii Lotharii,Ac
anno quarto regnante Hugone Magno Rege.
Volvixauus LbvitaJ fubfcriptus repetitur
donationi alodisde Troliars quam Ecdefiz Hele­

nenfi fecerunt A va Cotnitilfe ic filius ejus Soniarms Epifcopus ut. kalendas Augufti anno xvur.
, regnante Leutario Rege filio Ludovici Regis.

Oli sanum Comitim ] Bifuldunenfem & Ceritanenfem, filium Mironis Comitis Barcinonenfis Ac Avx Comitillz. Sic enim reperio in veteri
charta Rivipullenfi ic in geftis Comicum Barcinonenfium.
Mikonim pkatxsm sjus ] qui Gerundenfis
Epifcopus Sc Coma fuit, cujus multa extant
monumenta. Gefta Comitum Bardnonenfium :

Miro veri tertius filius Mironis Comitis Barcinoneniufuis Gerundenfis Epifcopus (r Comes,
qui apud Monafterium Rivipulli fepedtus eft mino
Chrifii DCCCCLXXXIK Vide Francifcum

rium Arularum in Dieecefi Helenenfi, de quo
pluribus diâum eft fuprà pag. 11o,.
Salla, Episcopus Uxcill.] filius fuit Ifarni
Vkecomitis Utgellenfis, & frater Bernardi Vicecocnitis Utgellenfis. Antè verb quàm Epifcopus
fieret, erat Archidiaconus Utgellenfis. Bernardus
autem uxorem habuit Guillain Vicecomitilfem.
Salia erat adhuc Epifcopus rv. Notias Julii anno
duodecimo, regnante Roberto Rege. Ifta ego col­
legi ex veteribus Monumentis Eccleliz Urgcllcu-

fis, in quibus hzc prztereà leguntur : Salia Epif­

copus Urgellenfis fidit in Epifcopatu annis tri­
ginta. Ifie fanSus creditur d multis.
Comitissam Exmsncaxds ] Ceritanizniinirùm, ut opinor, viduam videlicetOübani Ca­
brée Comicis Ceritanenfis & Bifuldunenfis, qui
obiit anno Chrifti occccxc. filios relinquens Beinardum cognomento Taliaferrum, qui Bifuldunenfis Coma fuit, Guiffredum Comitem Ceritaniz, & Olibam, qui dein Abbas Rivipullenfis

ic Cuxanenfis ac Epifcopus Aufonenfis fuit. De
Oliba extant plurima clara virtutis ic induftriz
monumenta, quz commodius alibi referentur.
Nunc fetis erit defcnbere fragmentum ex vita
inedia Petri Ducis Veneriarum ; in qua cùm
agatur de Monafterio S. Michaelis Cuxanenfis in
Duzcefi Helenenfi, in quo Monafticam vitam

egit idem Dux, additur : DefimSo Guarino Ab·
bate, inclitus vir Oliva ReBor ejufdem patriae,
pofifufccpiiontm fenili habitis reliSo feculo, Ab­
bas in eodem canobio ab omnibus Monachis & il­
lius regionis Incolis eligitur, quipoftmodum Pon­
tificum culmen adeptus in Aufinia cathedra di·
gnus Deo Pontifex eft eleSus. Cumque Pontifica­
tus fui jura, velat arguta apes , sequo libraminis
pondere ac virgd dsleStonis, & omnem fubditam
creditsmque plebem fibi ei Deo regeret , difiernens difiretd ratione utrumque Ordinum caufas ,
id eft. Clericorum, efeSus eft Ecclefia DeifanSa
Pafter egregius. Eratque multarum Abbatiarum
eximius Pater .· pracipui tamen fanSa Maria
fanSique Michaelis, in quo rtquiefeit, admodum
in omnibus curis dilixit cctnobium. Quifillicitusin
orationibus, Phibfophia ftudiis exerettsuus eft.frc.
Vivas Episcopus ] Barcinonenfis, quem fediffe reperio anno vigefimo, regnante Leutario
Rege filio Ludovici Regis.

Almixicus Episcopus] Ripacurcenfis. Mortuus
eft anno mxvii. ut legitur fuprà,p.6 jx. cap. ai.
Vico ] Urgellenfi. Sic enim tum vocabant.

Tou*11·

ρ·«. W

Notæ ad Marculfum.
ADDENDA

1 N

ijo<5*

NOTIS.

(.Plurima qux hic iaur ÀÂduU» collocarent Bahafas, fub locb

]

jp ^g· 9*9· fofi ÜnttmJiaaiMKaiitfiquttt-

didanenfem , quam hic deferibendam effk pa­
ravimus opene pretium.
Poft ifta édita datum mihi In nomine Patris η&Η1ϋτ& Spiritus fandi a.
mutub eft exemplar Legum antiquarum ex edi­ Reverendiflimo omnique (acri veneratione
tione Tiliana, in quo Francifcus Pitbccus fe- colendo Patri Andress, (ânâx Medioianenfis
quentia addidit ex quodam Codice antiquo.
Ecclefix Archiepifcopo, Ragembertus, iandx
De fifcalibus ut contrà Dominus cen- Vercellenfis Ecclefix numilis Epifcopus, prxfenfuimus pro amore pacis jubemus ut in tem & xternam in Domino felicitatem. Quia
trufte ele&i Centenarii ponantur,per quo­ (acris apicibus veftris VaUredum, Ecclefix nofrum fidem atque folicitudinem pax prx- trx Subdiaconum, vobis confectandum Ecclefix
Iporedienfi ad vocum Cleri dt Populi Prxfulem
difta fervetur.
Et quia, propitiante Domino,inter nos expedftis , nefas à nobis aliquid (anââs petitio­
nibus veftris denegari exiftimantes, juxti morem
germanitatis caritas indirupta vinculo cuf- tc reverentiam Canonicx definitionis ufquè ad
todiatur, Centenarii inter communes li­ gradum Subdiaconi noftrorum prxdeceflôrum
centiam habeant latrones perfequi vel follicitudine promotum paternitati veftrx ad
veftigia adfignata minare, & in trufte qua Epifcopalem Cathedram, Domino adminicu­
defecerint, ficut diâum eft , caufa rema­ lante , concedimus promovendum. Ne ergb de
neat, itàut continuo capitale ei qui per­ ipfius vita & converfadone prxfenri occafione
diderit reformare feftinet, & latronem quippiam almitati veftrx necefte fit ambigere ,
prxlentibus humilitatis noftrx lineris eum properquirat :. quem
«π,™ fi
.. in
... trufte
..«ire pervenerit
«mvouoru ,. tecuH fumuI f qmbm ylum in facrofxnda reli1medietatem fibi vindicet vel delaturam, fi » gû>nc » jn quantum audivimus & cognovimus,
fuerit de facultate latronis; & qui damnum atque humana fragilitas exiltimare lufhcic. Hacpertulit farciatur. Nam fi perfequens la­ tenus converfatum fuifte teftificamur , eumque
tronem compèrit, integram fibi comoofi- ad minifterium peragendum fatis profitemur ido­
neum ; de cujus etiam commendatione, ut om­
tionem fimul Ôc folutionem,velquicqui
difpendii fuerit revocabit. Fredus tamen nis ambiguitas abftergatur, Grxca elementa cum
proprii lupputatione numeri dignum duximus
Judicis in cujus pago eft,refervemur.
inferenda , Patris fcilicet , & Fuii, & Spiritus
£7 Hinc ergh emendati poterit caputii
fandi primam litteram , Petri Apoftoli primam
mom iftius Decretiorus.
litteram, nominis quoquè noftri primam, veftri
P*g· 1300. p»ft linetm ^6 eddt ftqutntia.
fecundam , fratris proficifcends tertiam, civita­
Pus·*·
Habiamus vbstram licentiam.] tis noftrx quartam , quarum numerus in fumJure tùm pet omnes Provincias recepto, is main dedudus ipfas habet litteras confequenter
qui eledus erat Epifcopus, fi de Ecclefia ipfa pdiundas. Sed 8c numerum ptxfentis Indidioms
non erat ad quam eligebatur , ordinari non po­ eidem fupputadoni, ficut ratio didat, credidi­
terat ad Cathedram illam fine confenfu Epifeopi mus adjiciendum. Addidimus prxtereâ nonage­
fui, ut patet etiam ex hoc loco. Extat autem narium Sc nonum numeros , quibus divinx fiinfigne hujus rei exemplum apud Francifcum- gurx jurisjurandi fine dubio patenter expriman­
·> ·. »» f··, *> ·»
Bemardinum Ferrarium in Libro 1. cap. 5. de tur arcana dccclxvii.
antiquo Ecclefiafticarum Epiftolarum genere, t. «v*. Data Vercellis , anno Incarnationis
pag. 19. epiftola nimirum Ragemberti, Epifeopi Domini noftri Jefu Chrifti dcccciv , Indidione
Vercellenfis, ad Andrxam Archiepifcopum Me· VII.
Pkitio mdimat.1

N Archivo celeberrimi Monafterii fandi Dlonyfii in Dicecefi Parifienfi oftenfa
mihi funt duo Prxcepta Ludovici Pii ôc Karoli Calvi Imperatorum Regumque
Francorum , quibus affixa erant eorumdem Principum figilla cerea, ôc in his expreffi
eorum vultus. Horum e&ypa heic tibi exhibemus.

I

1307

1308

N Codice fendi Vincendi Metenfis, in quo Capitularia Pippini , Karoli Magni,

Ludovici Pii, Karoli Calvi, & Colleâio Anfegifi leguntur, delineaa eras in fronte
IJure
imago Principis ; quam cùm omiflam efle nollem , nefeirem verb ad quern ex

Regibus noftris referenda eflet, heic in fine Operis edendam curavi.

I

1310

1309
4 ,j,rrs',,··"s·

«UT»"*··—

r

f

APPENDIX

ACTORUM VETERUM
QUORUM IN
F4CTM

NOTIS

mentio

est.

^gggBBBSBSBBtBeBmBSBBSBSSSSSmSS^SSSSLW '-S£

'"..U ,ΙΙ?.1.· I.

, 'TJMJ

L

I^IBER COMITIS,
SIVE
LECT10NARIUS PER CIRCULUM ANNI.

Au&us à Theotincbo Presbytero.
Hane Litntm
fulo Hùroity*i trituum, nonf<uij certdfide . ucollifi /otefiu Prolegomenit ad Liturgica Ftmtlii. Cum illun not in vetufiiffuno Codice
Mf.Ecclfie MeUovacenfist quem adnottmfit vir doSiJfmut Godojredue Hermant.
ejufdem Ecdffia Canonicae dC Dollar Sortanteur , naRi effanue muhà amplio­
rem quàm fint vttlgô cufit exemplario . heic edendum effe cenfuimut i ut qui in
Liin mimo Capitularium legerint preeeeptum effe ut Prettyteri Legionarium ba­
ttant tene emendatum ^flarim 'uueUinant quidper LeUionarium intellexerit auSor
illitu Confluutiouit. Cnterùm in Coatce Bellovacenfi corruptae pafieà φ hic Liter
dC interpolate» à quodam receruiore. No» retinuimue veteran Le&oncm.
N Chrifti nomine. Anni circuli Liber Comitis tempote, cùm eflôtdefponfiua mater JeTu Maria >
incipit, autan i Theotincho indigno Pres­ nfym felvum faciet populum fuam 1 peccatu eo­
bytero, rogatu viri venerabilis Hcchiatdi Comi­rum.
Item ad fatam Mariam de nota. Leâio
tis Ambianeofia, W tamen nr fata Evangdiftaram dita necnon fte Apoftolorum ac Prophe­ epiftolx beati Pauli Apoftoli ad Tuum. Cariflitaram immota aeque inconadu ferverentur, 8c mi, apparuit entia (asvatoris noftri Dei, ufyut
diebua quibus deerant jotopriat fata lediones ia Chnfto Jefu Domina noftro.
adhiberentur fient À fatas Patribus funt coadu­
Item ubi fupri. Leta, Efar Propbear. H«
nata. Aut fi alicui aut in feriis aut in feftivitaribus dicit Domiant, populus gentium, tfytn infemSantatum aliquid minus efle videtur, recurrat piternam.
Evangelium fecundùm Lucam cap. in. Eam
ad ebdomadam quam voluerit. dc reperiet fem­
per fuper ota aut unam aut duas aut eô amplius Ediâmn â Cxfare, ufyut pax hominibus bona
feriam. quam legere pocerir, ut fibi nihil defir. voluntaria.
I · Propter frequens verb temporia incurfum fuit
Item ad fatam Anaftafism mené. Letao
in quibufdam epiftolis apponere hoc og, quod epiftola beari Pauli Apoftoli ad Tuum. Can£~
figmficat finem, Λ rursus a propter pnoopuun mi, apparuit benignius dc humanitas, ufym ia
Chrifto Jefu Domino noftro.
aMorius roiftobt. ]
In viguia Nstalis Domini vm. KaL Januae,
Item ubi fuprà. Letas Efar Prophem. Hoc
ad (antara Mariam de nona i fatas Patribus. dicit Dominus. Spiritus Domini (aper me, efLotao epiftols beari Pauli Apoftoli ad Roma­ qtte redempti à Domino Deo.
nos. Fratres, Paulas fervus Carifti Jefu,
Evangelium fecundùm Lucam cap. tn Paftovos vocari Jefu Chrifti Domini noftri.
res loquebantur. ufym ditam eft ad illos.
Item ubi fupri. Letao Efar Propheta. Hxc
Item ad fatam Petrum in die. Letao epi­
dicit Dominus. Propret Sion non acebo, .fyu ftola beati Pauli Apoftoli ad Hebrcos. Fratres ,
complacuit Dro in te.
multifariè mulufque modis, ifqm anni tui noa
Evangelium ÎecmdùiD Matthnum. In illo deficient.

I

mrgiac à
■UM «CCMKH. .

ijir

Liber Comitis

Item ubi fupcl. Ledio Efaix Prophets. Hxc
elicit Dotninus. Propter hoc fetet populus meus,
ufque Sc videbvuu omîtes fines tens falutare Dei
noftri.

C*r i.

I nitiam fandi Evangel ii fecundùm Johinnem.
V» principio ent verbum , u/^«« & vetiatis.
in lutiE fandi Stephani , id eft, vir- Kal.
Januarii. Ledio Aduatu Apoftolosum. In d»ebos illis Stephanas denus grana, ufque obdor­
mivit in Domina. Evangelium fecundùm Mat­
thxum cap. ccxi. Dicebat Jefus turbis Judxorum,
m benedidus qui venit in numine Do­

Car. >v.

»·

mini.
In natali fandi Johannis Evangeliftx , id eft,
Vt. Kal. Januarii. Lectio Libri -Sapientis. Qui
timet Deum ficict bona, ufque in nomine ster­
no hereditabit illum Dominus Deus nofter. Evan­
gelism fecundùm Johannem cap. ccxxxt. Di
xit Jefus Petro : Sequese me, ufque quia verum
eft teftimonium ejus.
Li nauli innocentons, ideft, v. Kal. Janua­
rii. Ledio Libri Apocalypfis Johannis Apoftoii.
In diebus illis vidi iupet anentem Sion Agnum
ftaxtem , ufque antè thronum Dei. Evangelium
fecundùm Matthxm cap. vi. Ecce Angelus Do­
mini apparuit in (omnis Jofeph, ufque quoniam
Nazarxus vocabitur.
Kal. Januarii, fi in Dominica contigerit, ifta
lediones ex Libri Comitis legantur. Epiftola
Pauli Apoftoii ad Galatas. Fratres, quanto tem­
pore heres parvuluseft,
& heres per Deum.
Evangelium fecundùm Lucam cap. 11. Erat Jo­
feph & Matia mater Jefu, ufque gratia Dei erat
in illo. Si in alias eft, iftx. Ledio Libri Genefeos. in diebus illis formavit igitur Dominus
hominem de limo, ufque fluvius quartus ipfe eft
Eufraces. Evangelium fecundùm Matthxum
cap. xiu. Venit Jefus à -Gahlxa in Jordane,

ufque in in quo mihi complacuit.

Car- n·

Id. m. Kal. Januarii. Ledio Libri Genefeos.
In diebus illis tulit Dotninus Deus hominem ,

ufque ipfum eft nomen ejus. Evangelium fecun­
dùm Matthxum cap. xvm. Cùmaudiffet Jefus
qubd Johannes traditus effet, ufque adpcopuiquabit enim regnum ccrlorum.
Pndiè Kal. Januarii. Natale fandi Silveftri.
Ledio epiftolx bean Pauli Apoftoii ad Hebrxot.
Ftatres, plures fadi funt Sacerdotes fecundùm

Legem, ufque fe offerendo Dominus nofter Jefus
Chriftus. Evangeliiun fecundùm Matthxum cap.
cfLxni. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Vigilate

Car. |U

Car. sv.

Îtna nefeitis, ufque fuper omnia bona fua conItuet eum.
Kal. Januarii. Odabas Domini. Ipfa ledio
legatur qux eft in vigilia Domini de node. Evan­
gelium fecundùm Lucam, [cap. ni.] Poftquim
confutnmati funt dies odo, ufque gloria plebi
tüx Ifraël.
IV. Non. Januarii. Ledio Libri Genefeos. In
diebus illts Adam non inveniebatur adjutorium
fimile ci, ufque & aperti funt oculi amborum.
Evangelium fecundùm Marrhxum cap. xxin.

Circuibat Jefus totam Galilxam, ufque de trans

Jordanem.
111. Non. Janiurii. Natale fandx Genovcfx
virginis. Ledio Libri Sapienti*. Paiera eft cafta

iju

generatio, ufque in refrigerio erit. Evangelium
fecundùm Matthxum cap. xxxvu. Audiftts qifta
didum eft antiquis : Non mochaberis , ujque
violentia te mutuari ne avertaris.
Pttd. Non. Januarii. Ledio Danibel Prophe- Car. v.
tic. In diebus illis veuit Nabuchodonofor , Rex
Babylonis, in Hserufidem, & obfirditeam, ufque
3ui vefccbentur cibo regio. Evangelium fecunùm Matthxum cap. lxvii. Cùm veniffet Jefus
in domum Simonis Pétri, ufqui fpelire mortuos
fuos.
*
, Non. Januarii. Ledio Libri Genefeos. In die*
bus iHk. Cùm autem cognoviffcnt fe effe nudos , Adam (cilicet & uxor ejus, ufque in pulve­
rem reverteris. Evangelium fecundum Matuixunt
cap. cxxxin. Locutus eft Jefus ad turbas A Dif.
cipulos fuos dicens : Videntes non vident, & au­

Car. vt.

dientes non audiunt, ufque & aures veftrx qiue
audiunt.
Item eodem die, in vigilia Theoçhanix. Le­

dio epiftolx beari Pauli Apoftoii ad Titum. Ca­
ri (Eme, apparuit benignitas dc humanitas, ufque
iu Chrifto Jefu Domino noftro. Evangelium fe­
cundùm Matthxum cap. vi. Defundo Herode,
ecce apparuit Angelus Domini ui fournis Jofeph,

ufque Naxarni< vorabitur.
VIII. Idus Januarii, in Theophania. Ledio
Efaix Prophet*. Surge, inluminareHierufalem ,
ufque & laudem Domino admmeiantes. Evahgeiium fecundùm Matthxum cap. iv. Cùm na­
tus effer Jefua in Bethleem Judx, ufque per aliam
viam reverti fuar in regionem fuam.
VU. Id Januarii. Ledio Efaix Prophet*. In
diebus iliis locunft eft Efaias Propheta dicens.
Anno quo mortuus eft Rex Orias vidi Domi­

Car. vir.

nam fedentem fuper folium excelfum, ufque &C
peccatum tuum mundabitur. Evangelium fe­
cundùm Mattharumcap. cxxxtx. Fadum eft cùm
confummaffet Jefus iermones iftos, ufque qui
poteft canere capiat.
VI. Id. Januarii. Belloacus natale fandi Lu- Car. vin.
ciani Martyris. Ledio Libri Sapienrix. Audite .

Reges & mtelligite , ufque invenient qtsid refpondeant. Evangelium fecundùm Matrhxum,
cap. cervi. Dixit JefusDifcipulis fuis : Sicut ful­

gur exit ab oriente , ufque terminos eorum.
V. Idus Januarii. Ledio Efaix Prophet*. In
diebus illis dixit Dominus ad Efaiaxn : Egredere

Qy. jj,

iri occurfum Achax , ufque fi non credideritis ,
nbn permanebitis. Evangelium fecundum Mat*
cum. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Simile eft reg­
num Dei quemadmodùm fi homo jaciat femen»
tern in terra, ufque fine parabola non loquebatur
eis.
IV. Idus Januarii. Ledio Efaix Prophet*. In
diebus illis locutus eft Dominus ad Efaiam Pro­
phetam dicens : Pro eo qubd adjecit populus ifte
aquas Siloc, ufque quia nobifcum Deus. Evange­
lium fecundùm Marcum car. lxu. Dixie Jefus
Difcipulis fuis : Venite feotfum eamus in defer-

tum locum, ujque concurrerunt illuc.
Ill. Idus Januarii. Ledio Elai* Prophet*,
In diebus illis dixit Efaias. Hxc enim ait Domi­
nus ad me ficut in forti manu erudivit me, ufque
à Domino exercituum qui habiat in monte Sion.
Evangelium fecundùm Marcum cap. rc. Ve­

niens

Car.

x*

car.ar

f

ijij

five Leéfionarius

nient Jefes ad Difripulor tam, vidit smbam a*
enant, lAet mik nos otmmrinris.
NdtelM *----- -- Udio Etais hnfhsnr
Car.sn.
la diebus iSs temmeeft ffaimPropheteAmm.·

IJI4

cap. ccum. Dime Jetas Difripolb tab s Vif»*

Cas-xs.

rem decem virginibus ,q/yei»efam diem neque

XL KaL Februarii. Ia natate tanti Vincenti. Cas. XXl·

fin» : Ntfi gtamnu
EtiusDaL

Car. un.

Wpm apod Doom ft homines.
XIX. KaL Mon. Natate fendi Ferias Uonallietarit Dnmmi DettsAdsdc «wri ejustuni-

Car.xtv.

fetyamm · (Ans eetrildM eofarusc.
XVULIULËebrmrü. Le&ioLM Gentfeoa.
la diebm ilb fefltem et ut oftbnet Cam Domino
Deo de frit&bm mas, tfre quiucciderit eam,

Car. sv.

XVU. KaL Februarii. Natale fandi Marcelli

qnb mk Adam anni mmm triginta. Evany
Kam ft ran iim Marann cap.cxxxv. DiritJetas

Mb ambulem, ^pee hic accipiunt ptutixtes
jwdiriimt·
Cas. χνι.
diterifepi

Car. svu.

Car xvin.

Carxia.

XV. KaL Februarii Natate fends Priics. Leo
tie Libri Safienrir Omnium artifex docuu me
feptemmm, q£eeft taper omnem ftaUaram di£

tMaumabfcondKo, Mae nova.
XIV. KaL Februarii, in natati Marte ft Mar*
tbs.LoftteUbriGeoofeos.la<bebusiUis«di6cavstNoü sitam Domino ,
diluvium dsfipane
terram. Evangelium fecundùm Marcum cap.
xttn. Venir ad Jefom leprofes deprecam asm,

Χ1Π. KaL Februarii. In natati Fabiam & Sebaftiam. Ledio Libri Sapientis. Sapientia vincit
malitiam , e/far quibus uritiui nibil eft in vita
T»». U.

te cetis eft.
DommicalLpo* Tboopbania. Ledio Eptftote
beati Pauli Apoftoli ad Romanos. Fratres, ha­
bentes donaÛMtes fecundùm eçariam, tj/ëae bumilibos confenrientes. Evangelium fecundùm Jobannem cap. xvnu Nupcut tads tant, ttfytn
crediderunt m eum Difapuli élus.
X. KaL Februarii. In natati fandorum Ma- Cu gan.
fe ergb Juftm, Domine, tfy» fpetêmus mifericacdiam. Evangelium fecundùm Lucam cap.
xiv 1. Eleverit oculis Jetas in Difaputes few,
e/f«< merces veftra mulca eft in corio.
IX. KaL Februarii. In natali fandi Projedi. Car.xxm.
Led» Libri Sapientte. Domine Dem nofter,
feavit & venu es, tfy» radix eft immortaiita-

me , a/eee fupti petra.
V1H. KaL Februarii. Ledio LibriGenefeoe. In Ca’.XXIV.
dsebos illis dixit Dominus ad NoE ft ad nlio·
a», afyat umvertie canna qua luper terram.
Evangelism fecundùm Marcum cap. u Fgtefl'is
Jetas venit in patriam team, tfipt vnpoûtu mabM cerariteum.
VIL KaL Februarii. Led» Libri Genefens. la Cas. exv.
diebm illu état tecta tabii unius, & fermoi.ein
fecundùm Lucam cap. xxvi.
nom. t’
o
tanayga · «A·* opo"·» ">·
evancclisare regnum Det.
VL KaL Februarii. In natati fends Agnes de Caf.cxn.
narivkate. Ledio Libri Genefeos. In diebus illu
rôtit Thare Abraham ilium feum, s/pw ab
oriente ai. Evangelium fecundùm Marcum cap.
xxv. Introivit Jetas m fyoagoga, ifa* nftituta
•A qmcmm illittSe
V. KaL Februarii. Ledio Libri Sapicncte. Meu.
titia e ere etna eft. κ/êw calore illias admvata. xxv*·

Dixit Jetas Difapuin tab t Simile eft regnum
ctnterom thefeuro abfamdico in agro, tfym
nova dc vetera.
Dominica ΙΠ. poft Thoopbaniatn. Ledio EpiC
tote beati Pauli Apoftoli ad Romanos. Fratres ,
nolite eflè prudentes,
vince in bono malum.
Evangelium fecundùm Matthsuui cap. t x r 11.
Cùm defcendiflët Jetas de monte, «ÿfurfai^iu»
eft puer in ilia bots.
Oooo

ijij

Liber Comitis

IV. KaL Mmtn.Ledfa UbriGenafam. In
«U1 iitts ddhndit Abnham fa lEpptum,
fa* acopeeamfc ra^Smag^fimnlecandùm

1316

caved*at in locum ten. EvaagsiiamfecunAha Lacam cap· urvo. Eodran eft defacsm,
rhetJdfafarivtaMnnqas meaaar Nrim.qfc*
vTldw^ebraariL In amaU fandi Thon*

UL KaL MraariL Led* Libri GsmCmI In
dietan iOhafcm^t Abraham de ictpe, afe*

Cap.
XXXTU.

Cap.
xraiv.

C*r.

xxxv-

Cap.

XXXV*

Cat.

XXX VH·

larcam cap, xxxvr. Corpk Jefes docere ad ma, «Aw qui habet aura audiencH audiat.
Pridiè xsl. Februarii. Led* Libri Ganefem.
In dieboe ittb dixit Dmninus ad Abraham poftqeitn dtvifeseft , tfttt ndificavit ibi altare Do­
mino. Evangelmm facandàm Matriwuih «cap.
lxxîv. Laquante Jefead turbas , efytt iq umveriam terram illam.
Kal. Februarii. Io natali ünOut Brigid* vugini». Loft» Libri Saoieat*. Croantra tibi fedori
deferviens , »fat< mmm emm feat indicia nia,
ΙΧμιμμ,& ùmenarraoilia opéra tua. Evangelium
fecundùm Lucam cap. ixrrx. Dixit Jefus DiTcipolu fuis ; Nomo accendent lucernam,
auferetur ab ilio.
IV. Nonas Februarii, fa Purification· beam
Mari* rirgmix LoAfo Libri Sapienti*. In omni­
bus requiem qaafivi, a/aardedi fiiaritarem odo­
ris. Evangelium fecundum Lucam cap. m. Ac­
cepit Simeon Jefiim in ulnas fuas, a^acgratia
Dei erat in illo. Item aliud Evangelium fecun­
dùm Locem. Poftqudm dios purgationis efus,
a/*ae gloriam plebit tu* IfeacL '
IIL Nonas Mraarii. Ledio LibriGenefoos. In
diebus illi» Mdchifedech Rex Salem occurrit
Abraham i otde Regum revertenti panem pro­
ferens panem dc vinum, «/f*« reputatum eft illi
ad juftitia*». Evaagoifam feamdùm Marcum
can. xti. Dixk Jefee Difcipulis fuis k turbis ,
KjfM differebat omnia.
Pridiè Non. Februarii. Ledio Libri Genefeoe.
In diAus illis, poftqtdm nonaginta annorum
efle carpent Abnham, a/jw pariter rircumcdi
funt. Evangelium fecundùm Lncam cap. uxvin.
Dicebat Jefus parabolam incendens, efyet panem in regno Dei.
Non. Februarii. In natali fend* Agarbx. Lec­
tio Epiftofe beari Pauli ApoftoH ad Corinthios.
Fratres, qm gtonauar, in Domino elorietur ,
a/var exhibere Chrifto. Evangelium fecundùm
Matrimum cap. cct.xvui.Dtnr Jefes Difcipulis
fuis parabolam hanc: Simile eft regnum creb­
ram decem virginibus, a/f*« neque hora.
Dominica IV. acftTheophaniam. Ledio Epif
tofe boari Paub ApoAoli ad Romanos. Fratres,
nemini , quicquam debeatis, a/fw plenitudo
etnb Legis eft dilcdio. Evangelium fecundùm
Matriuram cap. unx. Alcendcnte Jefe in navi·
. λ/λμλ nhfiinnr **
VUL 1dm Februarii. Ledio Libri Genefeoa.

In diebus iliis apparat Dominos Abraham in
convalle Membre, a/pm fed nfiftL Evangelium
fecundùm Marcum cap. xlvü. Venit Jefus trans
fretum in regione Gcrafanoram^t/far dc mifettm
eft tui.
VIL Idus Februarii. Ledio Labri Genefeoa. In
diebus illis dixit Donunus ad Abraham : Num
celate potero cibi qu* gefturus fum, a/ja« k ilk

•Car.
xxxvin.

Ephefios. Jam non eftis bafriata* advams. *fyu
Ëabirêcuiam De» fa Spirm fende· Evaewham
fenmdthn Joharmom cap· cxxxiv. Hoc e* pr*ccpram meum ,
oderant me gratis.
V. Idus Februarii. Loû» Libri Geucfeos. In
diebus iUis venerunt duo Angeli Sodomam, «/iw
£och ingreflua eft Segoc. Evangelium fecundùm
Lucam cap. lxxix. Rogabat Jtusn quidam Pturifeus, "fy·* ddexit makùm.
IV. Idtts Februarii. In nataliSandorumZotici,
Erenei, Jacfadi, Amanti, & Soceris. Ludio Libri
Sapienti*. Omnis creatnta ab initio ad feum ge­
nus refigurabatur, afipt afliften* eis. Evangelium
fecundùm Lncam cap. civ. Fadum eft autem
dùmcomplerentur dies Aflmnptxmis Jefes, nfyni
abierant tn alind caftettum.
llLldus Februarii. Ledio Libri Genefeoa. In
diebas illis pnriodus eft Abraham in cenam
auftralem, x/pre cum filio meolfeac. Evangelium
fecundùm Marcum cap. ixui. Exiens Jefes de
navi, a/yae abiit fa montem «are.
Pridiè Idris Februarii. Ledio Libri Genefeoa
In diebus illis daprecatus eft Ifeac Dominum pro
uxore fua, afyttt parvipesdesu qubd primoge­
nita vendidifct. Evatmelfam fecundùm Matth*um cap. χινπ. Venete autem fedo, a/f«e
quinque milia hominum.
Dominica V. poftteophamam. Ledio Epiftofe
boari Pauli Apoftoli ad ThedUonicenfes. Frames,
induite vos brat Dei dedi, efyne per Jefum
Chriftum Dominum noftram. Evangelium fe­
cundùm Maithxum cap. cv. Refpictens Jefus
dixit: Confiteor tibi Pater dotnsne csli, tfyu
oom meum leve.
Idas Februarii. Ledio Libri GomAm. In diebos illis orti autem feme feper rerram, tfytt
ionx magnus vehementer emsdns eft, EvaqgoIfam fecundùm Mardumm cap· cuv. Accès·ram ad Jefum ab Hierofolymis, qfpoe non
coinquinat hominem.
XVLKaLMartii.In natali fendoram Valeotini, Vitalis, Felicule, k Zenonis. LedioLibri Sapient*. MerneMee Domtnnm, fiAfacee
mifericotdia ejus , efytjk ar meferimiidie ejus
cum eo. Evangelfam fecundùm Lucam cap. xevi.
Dicebat Jefes Difeipulis feis: Si qms vuh poft
me venire, afear donoc veniat NMmnDei.
XV. Kal. Martii. Ledio Librt Gunofeoe. In
diebus illis egrefltn Jacob de Berfeb··, «Λ*
decimas offeram tibi. Evangelium fecundnm
I apf ra^t Cgp. txxxtn? Fadum eft in ana dierum,
a/pw quanta ilbs Jefes ίοάβίκ.
Xly. KaL Mann. Natale fandorum Oncfint
k Juliane virgbris. Ledio Libri Sapiemia Filii
fape Ecdefie juftoram, rins jaftina nAficabitar tibi. Evangelium fecanuùm Martheum cap.
cxL.Doit Jetas difeiralis fmsparabolam hanc:
Simile eft regnum craorum theuuro abfeondiiD,
gfy/u nova k vetera.
Xlll. KaL Martii. In natali fandi Policiotu

cap.

n.

Cas. au­

Car.XMi.

Car.xiur.

car. ufe·

Car. xxv·

Car.xsvx

CAP.st.vn.

iji7

five Leûionarius.

Epiferai. ItBia Uhi Gerafem. la diabos ill»
ptofeAm oft Jacob. wait ad «namorientalem,
afipxfirvwm.af mi snmfiptlm umi·. EvanjoU thik
AamdùfeMmranmp
uutu. Suraene
Jefes
ia fines Tjri , ^DaraaiS
Cat.
XlVUh

C*r-KMX*

abeo.
ML Kai MaraL LeAio UbriGaaafana u

XLKd. Mani. LeAio IM Genofem la

•fy* fiqaaram mnk Λ φφ
cundùm Loom cap, cmur.

beari Pauli Apoftokad Corinthios, frame, net*
ciriaquM hi qui in Indie ranaar, afipe netra
autam «at Chriftna. Evaanafinm fecundùm Mat
rheum cap, cc. Dixâr Jefia PMrignalâa fiât i Si­
Cat, ».

bas ilUs, quandb primo campera afcendobaat
ares, Vf** panant adlfeac parram Gaeaia «er­
ra Chanaan. Evinariiiaa fecundùm Laram cap.
exux. Ait Jefii q<udam de turba : Magift« die
ftarri mao , qfins qui fibi thefeurixat non eft di­
rai in Dean».
Ca*. m.
IX, KaL Mardi. LeAio Libri Gfnrieoa. In
diebus illis, tempora quo Labea ierat adtondendas oras, afyat teverun eft in locum fimm. Evan­
gelium fecundùm Lucam cap eux. Servas qui
cognovit voluntatem domiai fid, afipt tc naw
in neram fuam,
Cm* us.
Vm. KaL Manii. In cathedra fenAi Petri.
LoAio Libri Sapiende. Kfi, ia manfnemdi ne per­
fica onera tua, qfiwe exaudi« amem eum qui
fecit iuum. Evangelium fecundum Lucam cap
ctxvir. Dirab« Jefiis : Cui eft fenile regnum
Dei.
VTL«/eue
Sri. ftridordentium.
MaraL LeAio Libri Genefeoc. Iri
Cat. un.
diebus illis abiit Jacob itinera quo comem, ijfip»
quancb magis conici homines porvalebu. Evariediam lêcundùm Luram cap ctxxn. Dirir
Jefus tatbist Cùm videras Abraham, afipe non
capit Propheta perire exrri Hientfidem.
i^L KaL MarriL LeAio Libri Genefeoc. In
Ca'-ut*
diebus iBisinserrogavit Jacob Angelum qui laAobrar cum co,qfimr utbo Sirimoram qux eft in
terta Chanaan. Evangelium fecundùm Luram
capcLXxx. Dicebat Jefineiqmfe invitaverat,
beatus qui manducat panem in regno DcL
V. KaL MarriL LoAioLifiri Gonefeoa. In di·Caf it.
bua ilfis poftquam regredas eft Jacob de Mesopo­
tamia Syris , qfera numquid ut feocto aburi
debere uxore noftri. Evangelium fecundùm Lo­
om cap excii. Audiebant omnia hxc Pharifiri que Jefus loquebatur, tfipit qui dunifiâm i
viro ducit mectâsnir.
Cat. LVt*
IV. Ksl. MaraL LeAio Libri Genefeos/In
diebus illis locntuseft Dominus ad Jacob dicem :
Surge A afeende Bethel, qftwhic eft ritalut mo7*o«m /4

k/m»

rjiS

numenti Rachel, nique in pcxfenasm diem. Evan­
gelium fecundùm Γ Lucam 1 can. crcvn. Dixie
Mat Dtfcwuhs fins: ImpoAbtle aft at non re­
niant feanoala, Vf«* obediret vobta.
11L KaL Mann. LeAio Libri Genefeos. In <*’diebus illueoM filii Jacob xn. «Awe ftpeUenmt earn Jacob filii firi. Evangelium fecundùm
Lucam Gap txs. Dixie Jefes DifcipnlM filis: Quis
raftzfim habeas fervum atamom , Vf«* ‘I00·*
debaimaa fecere feritmtt. '
ix-—?
Saxaeefima. LeAio Epiftolx bead
Peak Apoftok ad Corinthios. Entrai, libentet
fuftbrâ utfipieniaa,yp>e at inhabitat in me vit­
tas Chrifti. Evingelinm fecundùm Lucam cap
xxxvi. Cùm turba ptaritna conveniret, afipt
fimAnm adferac in parienria.
Pridii KaL MaraL LeAio Libri Genefeos. In Car. tvni.
tfiobm illis daAu* eft Jofeph in Ægyptum, Vf“*
Dominos «at cum iBo A omnia opera ejusdui■that. Evangafetm fecundùm Luram cap ccst.
Interrogatus Jefus iPharifinsqnaodb ratât tegnum Dei, afiutc in die lue.
KaL March. LeAio Libri Genefeos. In diebus Caf. ux.
iffieacridicnt peccarent duo eunuchi,qfewoblimt oft iantpceriafisL Evangelium fecundùm Lu­
cam cap «cvm. Dixit Jefes Difcwelis fife : St­
em feâam eft m diebus No? , afyae memoras
eftote noris Loth.
VL Non. Mara. LeAio Libri Genefeos. In Car. »«·
diebus illis dixit Pharao fbmnium , tfyut confilium placuit Pharaoai A cuaAis Mimftris ejus.
Evangelium fecundùm Luram cap ccxii. Dixit
Jefus DifespulisfirisriJioo rabbin dla nuAeeraut
duo ia leAo ano, afin inveniet fidem in terta.
V. ( Nun. ) MaraL LeAio Libri Genefeos* Cav. axi.
Ia diebus illis dixit Pharuo ad Jofeph , Vf1** ma­
lam inopia «mperaremas. Evangrimm fecundùm
Lacam. cap ccui. Dixit Jefus DilcipuHs fins :
Cùm videntis circumdari ab exercitu Bierufalem, qfew donec impleantur tempora nationum.
IV. Non. Manu. LeAio ^Libri Genefeot. In Ον.ιχΠ.
diebua illis. Audieutea amem Jacub qubd ali­
menta venderentur in Æcyprom, ufyut moria­
mini Evangelium fecundùm Lucam rap ceux.
Dixit Jefi» Difcipulis filis : Adtendite autem vo­
bis ne fixri gravarentur cotda veftra, «/f«< in
aotnplo audit· eum.
ItL Non. MarriL LeAio Libri Genefeos. In Cav.ixiu.
diebus ilfis fecerunt frattes Jofeph in Ægypro ut
illis ipfe Mzcepcar, & loenti Mint ad invicem,
afyM abfqua Uteris ero. Evangelium fecundùm
Lucam cap ccxli. Dixit Jefus Difeipulis fins i
Ecce qo mitto promiftum patris mei in vos,
tAet MtiedicosKse Deum.
IL Non. MarriL LeAio Libri Genefeos. In CAv.isrv.
ilfis tulerunt filii lirari munera dc pecu­
inam dirolicem,
ad parram veftrum. Evan­
gelium fecundùm Matthnumcap xxxni. Di­
xit Jefin Difcipuln fins : Nolite putare qoia vvni
fblverc Legem, ufyut hic Magnus vocabinn in
trano celocum.
Nea. MarriL In natali Sanriarum Virginum Caf lxv.
Perpetue & Felicitatis. Letiu» labri Sapiential,
Congragatium pauperum aftabilem ic ticito ,
uftfut veroum in tempus falmis. Evangelium fe­
cundùm Joanaem cap. xxv. Venit Jelui Se
ΟΟο· *

ΛΛηβ

i)i9

Uber Comitis

ιμο

DUctpoE ejus ia JlickMBtiMXM· , qfpWHMÎusaft
ante illum.

Dai.
Fam ΠΓ. Lotto Ubri EaodL Indiabm iffia

Caisses.

cap. corm. Afitepfir Mta dnodecta DitaHwi. Mm Atari». Leâio Libri Gonefera. In

diebus illis accadens Jndu prapiùs oonfidaucacad
me. Evangebma fecundùm Joannam car. u.
hâum·< cùm dafemtaent DUapuM Jefe ad
mam, Wta· ad tarnm «ditant.
VIL Idas Martii. Lotto Libri Ganefeoata
Cat.
sxvu* dictas illisandiratn eft dc celebri fermons vulga­
tam inaulaftsgis, venerunt featnsMèph, ι/ϊ«·
Jofeph pome manu tui fepar ocules turn. Evan­
gelium feomdùm Marcum cap. ont. Cùm inttafec Mm Hierofobmam in amplum, a/ps·
quodeunquo dixerit nat, fiet ri.
Fanta IV. canra tajuun. an taxeras·
SaviwAM. Le&o Jabal Propbet*. H*c dieu
Dominus Dam : Converrimini ad ma in toco
corde veftra, Wpsv non data vos ukii opprobrïurogcncdsmrbatDoarinss omnipotent. Evan­
gelium fecundùm Matriuram cap. xiv. Dix*
Jefes Ditapulis fins : Cùm jejunatis , nolta
fieri fient hypocrit* triftes,
ibi eft k coc
tuum.
Fsaia V. Leâio Efeis Prophet*. In diebus
illis «gcocarà Exechias ufique ad mortem,ype·
protegam eam, dicit Dominus omnipotens. Evan­
gelium fecundùm Matthsura cap. lxiv. Cùm
mtrorifec Jefus Captamaum , a/yM fenacm aft
px ills ten.
Fsaia. VL Leâio Efein Prophet*. Hnc di­
cit Dominus Deas : Clame, ne rales, i^m quia
mifericxNsfiun Dominus Deus tuns. Evangelium
fecundùm Matthsnœ cap. xxxtx. Dixit Jefus
Difeipolis fuis : Audiftis quia dkhimeftJJiliges
proximum tuum & odies inimicum, ufyut reddet
ribt
Sanaro. Le&io E£ri* Prophet*. H«c dic*
Dominus : Si abftntais de medio tui catenam ,
qfew Os enim Domini locutum eft hnc. Evan­
gelium fecundùm Marcum cap. ( uvi. ) Cùm
fete eftêt fiktan , ant navis in medio mari ,
a/fw felvi fiebaoc.
Dominica intriumQuadragefim*. Leâio Epiftobi boari Pauli Apoftoli ad Corinthio·. Fra­
tres , hortamur vos , tfytt omnia pofidentea.
Evaqnefam fecundùm Matthcum ααχν. IMccuseft Jefus in deferrum, «taw Angdi miniftrabant ri.
Hinc M.UUX1VS siQurrvn oa.no sicut in
GeniTis. LmoCdMiri * continstvm t dsqos octabas
Pascn*.
Paria IL Lribo Ernduri Propbet*. Hnc di­
ck Dominus Dem : Ecce ego ipfe rtquinm
oves meas, ufytu in judicio & juftraam dieu Do­
minus omnipotens. Evangelium fecundùm Muchanm cap. cclxxh. Cùm venerit filius homi­
nis in majeftate fiia, ufyut jufti autem in vitam

Feria UL Leâio Efirin Prophet*. In dicta·

cxxvn. AeaArant ad Jefimi Serite * Ptarifiri dkeMM.ypMffe mons fatae & feror &

illis 6Λα aft feano Danini ad me dicem, y*fse ax Dosamm omsapMtm. Evangdtan ttcundùm Joannam cam cs.vu. In iUo temp ate
dicebat Mm ad sm «ri «ediderunt ai Judma »
■^ÿsw qui eft ex Dooverta Dri and*.
FwuVL Leâ» EmdM Propion. Hoc dU
dc DomiamDam t Anima qua pearavarie, «fit
morietur > tfytt vial rivet ftt non morietur dust

fenum.
Petrum. Leâio Uhn DousarasKimis. In diebus
illis Jocnua eft Mcwfes ad Domtann dicam :
Eefpica, Domine, da ûmâuaào ma, Wâsw&ur
tenon aft tibi.
tam UâicJjbriDanaarnmmn In dteus iUis
dixit Moyfea filii· Ifaâ, afy* ficut tentus tft
vobis Dominus Dem vtfter.
tam Leâio Libri Machabnotum. in dotas
illis ocarionemfaciebant Secante··, tfytt noc
Doueamnium^fMminbitetnaDanim Dms

Itim aaxsesenoNt.
tam Lotto Epiftsln bead Panfi Apoftoli ad
Thafataricanfei. Fratres , aogamm vm, corri­
pite û*qaieeae,«/fa< in adventum Domini noftri
Jefe Chrifti fervamt. EvangaKnm fecundùm
Matttenm cap. cutxii. Inillotampoveadfempfit Jefes Pfittanft Jac*
* *
'
moraris
Domunca prima infid

Jefe Domis» noftra. Evangelium fecundùm
Matrimum cap. ivn. Egroftus indl Jefes fecefix
in pertes Tyri, afena ex iUa tam.
ram IL LettoDuibolPropham In dicta·
ills· erarit Dmatal dicam » nftse * lime posta»
tan mum, Domina Dant noder. Evowefam ta­
cendum Johannem cap. utxxsx. Emit Jefes
turbis Jndmram : Ego vado Ar qarririi me, affte placita fan ri fecso fampaa
Feria HL Leâio Libri tagsm. In diebus illis
feâus eft ferme Domini ad Eliam, afyiu quod
locutus aft in manu Hdis. Evangelium fecun­
dùm Maobnum cap. ccxxvd. Locutus aft

ijii

five Leâionarius.

h£n ad tntbes Ac ad Difripulee fiam dicam,
Libri HeAar. In diebm allia
earn Hadar ad Damnum dicam, s^w oca
Mnaaahia Domine Daw noAar. Evangelium
faundbn Mtiriurom cap. co. Aicandana Je- fire HierofiJymani, j^fw redcrapâoMtn pro

Feria V. Leâio Hicremin Prophets. Hcc
dicic Dominât Deam Malediâus homo qui con­
fidit in homine , q/jw adinvenrionum feanim
dicic Dominus ematporens. Evangelium fccundùm Joharera cap. ( xu. ) Dint Jefias turbis
Jndxorum : Non pofl'um egoù me ipfi» fecere
quicquam, q/pw qnrenodb verbis ηά crediFeriaVL Leâio LibriGenefent In diebus illis
dixie Jofepb fiecribue ûm t
volans eripere
eum da manibue «oram & reddere pern fuo.
Evangelium fecundùm Marducum os. ccxtx.
Dmr Jefes Difeipulie fine: Homo mat paterfa­
milias, q/yee quoniam ficut Prophetam eum ha­
bebant.
Sabbato. Leâio Libel Geneiêas. In diebus
illia dixie Rebecca fiBo fin» Jacob, tfyu defeper
cat benediâb am. Evangelium fecundùm Lmcamcap. cxc. Dixit Jefes Difeipulis feis: Homo
quidam habebat duoa filios, q/yus petierat Ac in­
ventus eA.
Dominica Π. xxxa. Leâio Epiftola bead
PaoB Apoftoli ad Ephefire. Eftore imitatores
Dai ficut fibi cariffimi, ttfynejuftim & veritate.
Evangelium fecundùm Lucam cap. cxxvi. Erat
Jefes carions dnmonium, ttfyue A cuftodiunt
ilbd.
Faria IL Leâio Libri Rogum. In diebus illis
Hamam, Princeps militia Reps Syrie, Wysrnifi
tantùm Dominas Dem UreheL Evangelium feamdùm Lucam cap. xx. Dixerant Pharifei ad
Jefem : Quanta audivimus feâa Capharnaum,
qfaw cranfiam per medium illotum ibat.
Feria HL Leâio Libri Ramon. In diebw
illis mulier quodam domabar ad Helifeom Pro­
phetam dicens, efift» tu Ac filii tui vivite de re­
liquo. Evangelium fecundùm Macthmun cap.
cuxxtu. Rcfptcreus Jefes Difeipuioa few ,
q^us dttk Simoni Petro, «$«« fepmagies ùf~

1322

quia hic eA vwè Salvator suadi
Sabbato. Leâio Damhel Prophète. Li die­
bus illis ecat vir in Babylone, nomon elue Joa­
chim t
in die illa. Evangelism fecundùm
Johannsen cap. cxxvi. Perrexit Jefes in mon­
rem oliveti, «few A nmpliùs jam noli peccare.
Dominica XX Leâio Epdbob beati Pauli
Apoftoli ad Galatae. Frame, feriptum eA quo­
niam Abraham dure filios habuit, *fe«e Chtiftus nos liberavit. Evangelium fecundùm Johannamreap. xtvi. Abiit Jefes trans more GaliInn, quod eft Tiboriada ,qfipir qui venturas eft
in mundum.
Feria IL Leâio Libri Rogum, hi diebus illis
venerunt dux malictus meretrices ad Rogem Sa­
lomon, «few ad feriendum, judicium. Evange­
lium fecundùm Johannem cap. xx. Ptopè eras
Pafcha Judxoram , & afeendit HierofoJvmam
Jefes , */yw ipfe enim (ciebat quid eflet in ho·
flMM»
Feria HL Leâio Libri Exodi. In diebus illis
locutus eft Dominus ad Moyfen dicens, q/yw
& mifertm eft populo feo Dominus Deus nofter.
Evangelium fecundùm Johannem cap. ιχχν.
Jam die fefto medient·, afeendit Jefes in tern- plum Ac docebat, tfyte de turbe multi credide­
runt in eum.
Feria IV. Leâio Esochid Propheta. Hxc di­
cic Dominus Deus : Senâificabo nomen meum
magnum, nfftt Ac ego «o vobis in Deum dicit
Domiam omnipotens. Evangelium fecundùm
Johannem cap. lxxxix. Poneriens Jofee vidit
hominem etnetun à narivirase,
procidens
adoravit eum.
Feria V. Leâio Libri Rqnm. In diebus illis
venit mulier Sanemims od Hriifeum in mon­
tem , ufym reveries eft in Galgals. Evangdiam
fecundùm Johannem cap. xl. Dixit Jefes tur­
bis Judootum : Pater meus ufeoe modb operatut
dc qgo operor, ttfyu in reutreâwnem judi­
ca.
Feria VI. Leâio Libri Regum. In diebus illis
xgrotavtt filius mulieris metrufemilix,
Ac
vetbum Domini in ore uro verum eft. Evange­
lium fecundùm Johannem cap. χαν. Erae qui­
dam langueas Laxatus, qfiwe crediderunt in

Sabbsro. Leâio Efeia Prophere. Hac dicit
Feria IV. Leâio Libri Erodi Hxc dirir Do­ Dreuinus : In tempore p'acito exaudivi te, rff««
non oblivifar ea, dicit Dominus omnipomiam Dem: Honora patrem mum fit mattem
tuam, ifiae nominis met EvaugeBum fecuo- ens.
Aua. Leâio Efeia Prophétie. Hxc dicit Do­
dùm Matuueum cap. cuv. Accéderont ad Jefem
ab Hiwofeljnde Scriba A Pharifei dicentes, minus Dem : Omnes firientes venite ad aquss ,
•/pre quod egredietur de ore meo, dicic Dani­
tfyet non coinquinant hominem.
Foria V. Lectio Hseremi* Propheto. In die­ nos omnipotens. Evangelium fecundùm Jalon­
bus illia feâum oft verbum Domini ad me dicens: nera cap. Lxxxvi. Dixn Jefes turbis Judaocum:
Sa in porta dom&s Domiau , qftw in feculam Egp fam lax mandi,q/ÿw quia necdùm vene­
dicit Domiam omnipotent. Evangelium fecun­ rat hora ejas.
Dominica V. inQuadragefima. Leâio EpiAo·
dùm Johannem cap. ( LnôOperamini non cibum
qui perit, q/ÿw qui crédit in me non ficiet lx beati Pauli Apoftoli ad Hebrews. Fratres,
Chriftus
adfiftem Pontifex, ttfyw xtemx heroUMOSOU
reria VL Leâio Libri Numeri. In diebus illis ditatis in Chrifto Jefu Domino noftro. Evange­
convenerunt filii IfeaH ad Moyfen Ac Aaron , lium fecundùm Johannem cap. lxxxix. Dicebat
q/yw Ac fimdificatus eft in eis. Evangelium fe- Jefes tutbis Judaocum Ac Principibus Sacerdo­
candùm Johannem cap. xxxui. Jefes fatiga­ tum : Quis ex vobis arguée me de peccaro, φ
tus eft ex itinere, fedebat fic feper fontem , *f~ g«e & exivit de templo.

I

I
I
I
i

ipj

Liber Comitis

1324

Fetu II. LeAio Jon* Prophète. In dieta Dominiis Deus: Dtcire fili* Sion , Ecce Salva­
tor tuus venit, nfatt fuper omnia que reddidit
ills* fââura eft verbtun Domini ad Jonam,
9c mifettuaeft populofuoDominus Deu» nofter. nobis Dominus Deus nofter. Item Lcâio Efai*
Evangelium fecundùm Johannem cap. ιχχιχ. Prophet*. In diota illis dixit Elaias : Domine,
Mèferunt Principe» & Pharifci miniftres, */y«r quis credidit auditui noftro, a/âvr ut uou perirent
dicit Domiam omnipotens. Pallio Domini noftri
credentes in etna·
Forte lit Leâio Danihel Prophet*. In dic- Jefii Chrifti fecundùm Lucam cap. cclx. Adbus iliis. congregati funt Babylonii ad Regem , propinquabar autem dies feftus azymorum, qui
q/ta de lacu leonum. Evangelium fecundùm dicitur Pafcha-, ufy» nondùm qudquam pofitus
Kmannem cap. urr. Ambuuris Jefe» in Gali- fiseter.
Feria V. Cena DominL. Leâio Epiftola beari
Ua, q/ta propeer metum Judaeorum.
Faria IV. Leâio Libri Levitici. In diebus illi» Pauli Apoftoii ad Corinthio». Fratres, venienti­
locutu» eft Dominus ad Moyfen dicem : Ego bus vobis in unum, sfipu nt non cum hoc mundo
Dominus Deus vefter, Non facietis fanum,q/^ damnemini Evangelium fecundùm Johannem
fKtfttmm fum Dominus Dem vefter. Evan­ cap. oxn. In illo tempore antè diem faftum Pafgelium fecundùm Johannem can. xcir. Faâa rhv , afeac conrinub clarificabit eum.
unt enonûain Hienriblymis-, e^m & ego in
Feria VL Ad HtarfaUm. LeâioOfec Pro­
phet*. H*c dicit Dominas Deus ia tribulatione
pâtre.
Feria V. LeAio Dtoihel Propheta. In diebus usa, a/^ar plulqaini bolocaufium. Usi svmia.
iliis oravit Danihd dicent, q/ÿ.< fuper omnem . Leâio libribtotk In diebus diis dixit Dominus
tertam , tfyx unulquiiqwe in domum fuam. ad Moyfen dc Aaron in terra Ægjrpri, tfyut eft
( Evangelium ) fecundùm Lucam cap. ιχχιν. enimohaferideft tranfitns Domitu. Paffio fecun­
In illo tempore rogabat Jefum^j/^v* dilcxit mul­ dùm Johannem cap. cs.vi.In illo tempore egreftum.
fus oft Jefiss tarns roaensem Cadran , afytt quia
Feria VI. Leâio Hieremi* Prophetae. In dic­ juxri erat monumemem uhi pofirerant Jefum.
fercmvNT Lsctsoms m viosua Pask
ta illis disk Hieremiae : Domine omnes qui te
derelinquunt confundentur, ttfyu contere eus cha.
Domine Deus nofter. Evangelism fecundùm JoI. LeAio Libri Genefem. In principio creavi;
9c requievit die
batmem cap. xciv, Collegcrunc Pontifice» Ac Deus cerium 9c terram,
Pharifiri concilium, q/ta cum Difcipulis fuis.
feptimo ab nniverfo opere fuo quod patrirai.
II. Usi suvaa. Leâio Libri Genefeos. Nod
Sabbato. Elymofina datur. Ledw Kieremi*
Prophet*. In diebus illis dixerunt impii Jud*i verb cùm quingentorum eifet annorum, q/f*«
ad invicem , q/fM in tempore furoris cui Do­ odoratus eft Dominas odorem fuavitatis.
UL Ubi svmia. Lectio Libri Genefeos. In
mine Dbtis meus. Evangelium fecundùm Johan­
nem cap txvi. Disk Jefus Dilcipulis Cm: Amen diebus illis centavit Deus Abraham , 9c dixit
amen dico vobis, Nifi manducaveritis carnem ad eum, a/jw ahieruntque Berfebee fimùl 9c
filii hominis, q/jar traditurus eum cùm ( eilèt ) habitavit ibi.
unus ex duodecun.
IV· Leâk> Libri Exodi. In dicta illis faâuin
Dominica in Palmas. ( Leâio Epiftoùe tari eft in vigilia matutina, ifytccarmen hoc Domi­
Pauli Apoftoii ad Philippenfiv. ) Fratres : Hoc no. Cant. Cantemus Draiino.
V. Le&o Efeix Prophet*. Huc eft fervorum
enim fentite in vobis quod dc in Chrifto Jefii ,
t>fyut quia Dominus Jcfiu Chriftus in gloria eft Damini, nfytt quod egredietur deure meo, dicit
Dei patriv. Pallio Domini noftri Jefii Chrifti DkMnifittt âmatBûtttiB»
VI. LedioHMnmi* Propbme· Audi Ifrahel
fecundùm Marthxum cap. cctxxtv. Dixit Jefus
9c cum hominibus converDilcipulis filis : Scitis quia poft biduum Pafcha mandata vitx,
fiet, & filius hominis, efyat lignantes lapidem fatus eft.
V1L ludio Ecechiel Prophet*. Fade eft fuper
cum cuftodibus.
Feria It Leâio EAis Propherc. In diebus il­ me manus Domini , ufyut 9c requiefeere vos
lis dixit Efiuas ; Dominus Deus aperuit mihi au­ faciam, dicit Dominus omnipotens.
tem , q/fus dc imitantur in Domino Deo fuo.
V11L Leâio Efei* Prophet*. In dista illis
Evangelium fecundùm Johannem cap. xeviti. .adprehendarant feprem mulieres , ufyu à tur­
Antè fex dies Pafidue venit Jefus Bethaniam, ubi bine 9c έ pluvia. Cant. Vinca feâa eft.
Laxatus fuetar mortuus, afyut ut clarificetur fi­
IX. LeâioLibri Exodi.Indicta illisdixhquolius hominis.
que Dominus ad Moyfen 9c Aaron in terra ÆffpFeria IIL Ledio Hieremi* Prophet*. In die­ ti : Menfis ifte, q/f«« id eft tranfitus Domini.
X Leâio Jon* Prophet*. In diebusttHsfac­
bus illis dixit Hictemias : Domine, dcmonftrsfti
mihi «V cognovi, afaut tibi enim revela capfem tum eft verbum Domini ad Jonam Prophetam
meam , Domine Dnis meus. Itim ai ia. Ltâïo fecundb dicens, «/per 9c mifertus eft populo fuo
Libri Sapienti*. In dicta illk dixerunt impii Dominus Deux nofter.
Jud*i apud femcripfct, tfyu animarum fiiarum
XI. Leâio Libri Deuteronomii. In diebus illis
dicit Dominus omnipotent. Eyangelimn fecun- feriffit Moyfes Canticum, q/fM 9c ad finem uf
dù Johandem capi. crv. Dixit Jefus Dilcipulis que complevit. Cant. Adtende cerium.
filis : Amen amen dico vobis, Nifi granum fru­
XII Leâio Danihd Propbeut. In diebus illis
menti cadens in terra, tfqut dilexcruntenimglo
Nabuchodonofot Rex fecit ftatuam auream, «/riam hominum magis quùm gloriam Dei.
Mit landanresAc benedicentes Dominum. Cant.
Feria IV. Leâio'Efiu* Prophet*. Hxc dicit Sicut cervus.

■Λί****»»*

ijiy

five Leâionarius.

Sabbaro Γ·?Α>*· Lertio griftr'ir beati 1W»
ApeftoE ad Cotafienfes. Frame, fi confune»
xiftû cam Chrifto,
cam ipfo in gloria.
Evangefinm fecnndfan Mattheum cap. coeiu.
Veipece autem febbari , V?** ibi num videbi­
tis, ecce dixi vobis.
Dominica fanrta. Ad fanrtam Mariam. Lec­
tio EpiAobe beari Ptali Anoftoli ad Corinthioa.
Fratres , expurgate vécus rennentum, *fy*t 9c
various. Evangeliam fecundùm Marcum cap.
xiM. Maria Magdalena & Maria Jacobi 9c Sa­
lome ,
ibt eum videbitis ficut dixi vobis.
Feria 11. LertsoArtmun ApoAokran. In die­
bus illis ftans Petrus in medio plebis dixit : Viri
Fratres , vos Idris quod fertam efi, tfy·* qui
credunt in eam. Evangelium fecundùm Lucam
Îcap. cccxxxix. | Exeuntes dnn ex DiCripulis
efu ibant ipA die m caArilom, Vjnr cognove­
runt eum ia frartfatra pani·.
Feria UL Lartio Artuum ApcAolorum. In die­
bus illic forgeas Paulas 9c manu Ciendum indi­
cens ait , Vpue mfofiricans Jefom Chriftum.
Evangelium fecundùm Lucam cap. cccxl. Scecir
Jefos in modio DUoputanim fuorum & dixit eis:
Pax vobis, tfytt 9c remilfionom peccacoram in
omnes getAes.
Feria 1V. ( LortioArtnum Apoftoforum. ) In
diebus illis aperiens Petrus os iuum dixit : Viri
lirabelu* 9c qui timeris Deum audite, afyot
àtLewcat veftra peccata. Evangelium fecundum
Johannem cap. ccxix. Manifaftavit fe Jefos ad
mare Tyberiadis , Vf*** cum tefurrexiflct i
morans.
Feria V. Lertio Artuum ApoAolotum. In diebos illis Angelus Domini locutus eft ad Philip­
pum dicens: Surge, vade contril meridianum,
Vf·* evangeloaMC dvitaribus eundis noma
Domini noftri Jafu Chrifti. Evangelium fecundàm Johannom'osp. ccxi. Maria autem ftabat
ad monumentum facis plorans, Vf** quia vidi
Dominum 9c huc dixit mihi.
Feria VL Lartio Epiftola beari Petri ApoftolLCarifimi, Cbriftna feme! pro peccatis mar­
ram eft, iuftua oro injuftis, Vf*« per refurrecrioaemJeu Chrifti aai eft in dextera Dri. Evan­
geliam fecundùm Matthaeum cap. ccciv. Un­
decim autem Difiripuli abieram in Galileam,
Vf» ed confummarionem feculi.
Sabbam. Lartio Epiftolu beari Petri Apoftoll
Fratres, dopenemss omnem malitiam 9c om­
nem dolum , Vf1** nunc aurem rnifericordiam
cenfecuti. Evangelium fecundùm Johannem cap.
ccxii. Cùm amt forb die illo una febbeaocam 9c
font edent daafir ubi erant difeipuii congregari
praptet meosm Jaduoram , Vf*** 9c quorum
rerinuetitis retenta font.
VIIL KaL ApriEs. In Conceptione fanrts Me­
sut. Lertio Efem Pruphetx. In diebus illis locu­
tus eft Dominus ad Achaa dicens : Pete ribi
fignmn à Domino Deo tuo, Vf*·ut feist repro­
bate malum 9c eligere bonum. Evang, fecundùm
Lucam cap. ( iu ) Midi» eft Angelus Gabriel i
Deo, Vf** Ea* mihi fecundùm verbum reum.
Dominica ortab. Pafeh*. Lertio Epiftole beari
Johannis ApoAolL Carifemi, omne quod narum
eft vincit mundum, tfyu qui credit in lilium

ιμό

Dei habet teftinx»ium Dei in fo. Evangeliam
fecundùm Johannem cap. ( cexvi. ) Tboœas
ensem anus ex duodecim, ofyn unam habearis
in nomiM ciet»
Feria II. Poft ortabas Pafchu. Lertio artuum
Apoftolocum. In diebusillis Philippos defeendtns
in civitatem Samarie pradicabat ulis Chriftum,
Vf** accipiebant Spintam fandum. Evangelium
fecundùm Matthcum cap. cvm. Carpit Jefus exprobare civitatibus in quibus fartsc funt plurima
virtutes, ttfpc dico vobuquia terra Sodomorum
remiffiusent in die judicii qufon ribs.
Feria IU. Poft ortabas Pafchn. Lertio,artuum
Apcftolorum. In diebus illis cùm complerentur
dies multi, çonfiiium fecerunt Jodxi ut interii·
cotem Paulum,
ftarim receptum eft vas
inceliim.Evangeuum fecundùm Johannem cap.
cxi. Dixit Jefes difiâpulis fuit : Qui credit tn
me, non in me credit, fed tn eum qui me mifit,
ofyat ficut dixit mihi pater , fic loquor.
Feria IV. Poft ortsbas Psfchz. Lertio epiftola
beari Pauli ApoAoli ad Hebraeos. Fratres obedite
Prapofitis veftris, ofyut per Jefum Chriftom
cui gloria eft in fecula feculorum. Evangelium
fecundùm Johannem cap. ( cam. ) Relpicieas
Jefus DifemuEs fois dixit : Pater fenrte fam
eos, Vf*< fedmferves eosex male.
Fena V. Poft ortabas Pa&Aic. Lertio artuum
Apoftoloratn. In diebos illis dùm intrà fe hafitaret Petrus qmdnam oft vtfio, ttfyn qui rimet
eum 9c operetur juftiriam acceptae eft iOL Evan­
gelium fecundùmLucamcap. excvi. Dixit Jefes
Difeipulis feis parabolam hanc i Homo quidam
erat dives, 9c inddebarar potpuca * byfib, Vf«
neque fi qais ex moratis refemxerit credent.
UL Idas ApriEs. In natali fanrti Leonis Papfe
Lertio Libri Sapienti·. Ecce Sacerdos magnus,
ttfyot in odorem feavitaris. Evangelium fecundùm Matthaeum cap. cctxvini. Dixit Jefes
Difiâpolis feis parabolam hanc : Homo quidam
peregi* proficiicens , tfyot intra in gaudium
uormmrui.
XVni. KaL Maii. In natali fanrtorum Tibur­
ni 9c Valeriani 9c Maximi Lertio Libri fapienrie. Lingua feoienriom ornat fiâenriam » tfyn
qui fequtcur juftiriam diligitur à Domino. Evan­
gelium fecundùm Matrimum cap. xxir. Videns
Jefes rarbas afisendit in montem , tfyn metees
veftra comofa eft in ctriii.
Feria VL Poft ortabas Psfchn. Lertio artuum
ApoAolorum. In diebus ilEs audierunt Apoftoli
9t Fratres qui erant in Judna^tâoe gentibus Deus
poasteoriam 9c vitam dedit. Evangelium fecun­
dùm Matthsmm cap. cccut. Exierunt mulieres
citù de monumemo , Vf***
hodiernum
diem.
Sabbato poft ortabas Pafchn. Lertio artuum
Apoftoloram. In diebus illis illi qui difpetfi fue­
rant à tribulatione, s/f» per manus Barnabe 9c
Paûll Evangelium fecundùm Lucam cap. exxx v.
Cùm loqueretur Jefus, rogavit ilium quidam
Phariûras ut ptandetec apuafe, cffyocvoc autem
•dificatis eorum fepulchra.
Dominica prima poft ortabas Pafchx. Lertio
epiftolz beari Petri Apoftoll Cariflimi, Chrif­
tus pefiiis eft pro s»bis, a/f» animarum veftra-

Os.
ut*m·

c*t. ixnu

c*». utx.

.

u».

. jan.

/

F

Liber Comitis

«j27

iji8

ram. Evangelium feasndùm Johannem cap. Johannem cap. xxrv. Erat homo ex Phanfiris
nomine, fayac fed habeat vitam eremam.
lxxxix. Durit Jefus Difopolis firis : Ego fum
Kal. Man. Nande (anftorum Philippi & Ja­
Paftocbonus, M/fM fiet unum ovile A anus paftoc.
C*r.
VUL KaL Maii. In natali fânâi Georwi Mar- cobs. Ambianis Accii fc Aeciori. Leâio Libri
Leâio Libri Sapiands. Honor it gloria in Septenne. Stabunt jufti in magna conflantia ,
iermone fimfiui, nf-wt fecundùm ilium eritaâus fafer inter SanAoa fors illorum eft. Evangdiam
illias. Evangelium fecundùm Martheam cap. fecundum Johannem cap. cxxvo. Dixit Jefus
xcv. Dim Jefcs Difcipolis fuis t Nihil oper­ Difcipults fuis : Non turbetur cor veftram ,
tum quod non teveletur , ·/?·* coram parr· creditis in Deum , ajyw iri nomine meo fate
faciam.
nseoqui in cmliseft.
Car.
Fen, JL Hebdomade poft Pafcha. Leâio AcLeâio Libri Sapienrie. Viri jufti Unt tibi con­
IJOU ’ tnom Apoftolocum. In mebus illis enarravit P·* vive , a^ae honoratorum tc pauperum. Evan­
tou quotnodb edaxiftoc eom Dominas de careen, gelium fecundùm Lucam cap. cxlvih. Dixie
afpu admirant fisper doârina Domini Evange­ Jefiis Difcipults firis i Cùm audieritis prxlia ,
lium fecundùm Lucam cap. ccxlii. Qurrebant a/f«< in patrent» veftra animas veftras.
Feria 11. Hebdomade que fupri. Leâio ac­
Principes Sacerdotum & Scribe minere injefum
tuum Apoftolocum. In diebus illis cùm veniffent
manos, «/♦»* mind fisae in refpoafis ejus.
Car. sur· V. Kal. Mau. la natali fânâi Richâni Con- Apoftoll in Myfiam, «Awcfalvus eris ta & donuis
feflocu in Ccntulo. Leâio Liba Sapiende. Fili, tua. Evangelium quod fuit in Dominica proxima.
V. Non. Mail Inventio fande
Leâio
έ juventute tua esdp· doârinam , */?*< & co*
ranam etatnladooM tuperpooes tibi. Evangelium Epiftole boari Pauli Apoftoriad Galatea Fratres,
( fecundum ) Johannem cap. lu. Alteri die turba confido de vobis in Domino qubd nihil aliud
que ftahat tram mere , ufet· credaris in eum lapietis, *fytte mihi mundus crucifixus cll & ego
mundo. Evangelium quod legitur in Pafcha an­
quem mifit ille.
Car.
Feria UL Hebdomade prime poft oâabas Paf- notina.
Feria IV. Hebdomade que
Lectio Ac­
uxn* che. Leâio Aâuum Apoftolocum. Lq diebus illis
quidam vir inluftris infamis pedibus, ttfytu mo­ tuum Apoftolocum. In dirons iuis locuti fiint
tari fimt autem tempus non modicum cum Dif- Apoftoli cuftodi carceris verbum Domini cum
cipsdis fins. Evanguium fecundùm Johannem omnibus qui erant in domo ejus, tu mulieres
cap. cxxxn. Dixit Jefiu Difiripulis fuis; Ego fum nobiles non pauce. Evangelium quod in Domi­
vias veta , ufytu gaudium veftram immeatur. nica.
Feria V. Hebdomade qoe fupri. Leâio Ac­
CarFeria IV. Hebdomade que fiipci. Leâio Epif·
vxxru role beati Petri Apoftoli. Cariffimi, fcicntesqubd tuum Apoftoloram. In dirous illis xelantes Judri
Apoftolos, aHunKincfque de vulgo viros ,
non corrapribilibas argento vel auro redempti
eftis, tfau verbum autem Domini manet in ttjaue aut dicere ant audire aliquid novi. Evan­
eternom. Evangelium fêcondùm Lucam cap. gelium fecundum Johannem cap. cxxv. Dixit
txcxxxvt. Una autem (abbati valdè diluculo, Jefiu Difiripulis firis : Filioli adhuc modicum
faew ftc abiit fiscum micam qood fââum fisccat. vobtfcum fum , a/fM feqneris amam poftei.
jFeria V. Hebdomade qoe firëçL Leâio Ae­
Feria VI. Hebdomade que fapei. Leâio Ac­
Ca».
IX XV >11.
niora Apoftoloram. In diebus illis quidam def- tuum Apoftolocum. Stans autem Paulus ut medio
cendentes de Judea , ttfyu in Synagogis ubi per Ariopegi ait, afitut docens in cis verbum Des.
omne fabbarum legitur. Require Evangelium Evangelium quod in Dominica.
Sabbato hebdomade que fumi. Leâio Auquod fuit in Dominica.
Feria VI. Hebdomade que fupri. Leâio Ac­ amm Apoftolocum. In diebus illis infatrexerant
Lax tit.
tuum Apoftolocum. In diebus illis placuit Apofto- ano animo Jisdri in Paulum , ttffu fpiritu ne
fis & Semoribos, *fytu loqui verbum Dei in Alia. quam egrediebantur. Evangelium quoa in Do­
Evangelium fecundùm Manheum cap. urxnt. minica.
Dominica ( UL ) poft odabas Pafcnx. Leâio
Acceflerunc Difcipuli ad Jefam Johannes, a/pas
Epiftole beari Jacobi Apoftoli. Cariffani, omne
& ambo conferventur.
«latum optimam ,
qood poteft falvare ani­
Sabbeco Hebdomade qmt fupri.
1IL KaL Mail Natale fânâe Theodore vir­ mas veftras. Evangelium feoandùm Johannem
Car. taxa.
ginis & fan Vitalis. Leâio Libri Sapienrie. Ho­ oro. cxLvn. Disk Jefiis DMopoiis firis : Vado
nora Deem ex tota anima tua, nfaut non enim adeam qui me mifit, nfytu adnoariabit vobis.
U Non. Maii. Natale fânâiMatrhri Apoftoli.
poteruet diliges· nifi qoe ipfis placent. Evange­
lium fecundùm Marrhenm cap. cxl. Dixit Jefiis Leâio Libri Sapicatix. Benediâio Dei ia tnerceDifcipulu fois : Simile eft regnom «riorum the- dem jufti feftwur, «Am ditioci eeoe fodas fue­
ris. Evangelium fecundùm Johaaaera cap. exxx v.
fauro abfcondiao, fayaa nova & veter:.
Dominica ILpoft oâabas Pafche. Leâio Epii* Dixit Jefus Difiripahs fins : Hoc eft patespenm
tole beari Petri Apoftoll Cariftimi. obfecro can- meum ut dilidatis invicem, tfyu in nomine
qoam advenas & peregrinos , a/yae hec eft meo det vofas.
enim paria in Chrifto Jefu Domino noftro.
Non. Maii. Natale ianCtoram Alexandri t
Evangelium fecundùm Johannem ( cap. ) extv in. Eventi, & Theodoli, Leâio Liba Sapienrie.
Dixit Jefus Difcipulu fuis : Modicum it non Beatas vis qut non aft lapfiis verbo , tAtu ho­
videbitis me , *Aa« gaudium veftram nemo norabitur in ipfb. Evangelium fecundùm Mactoilet i vobu.
tharam cap. lxxxvi. Dixit Jefiu Difiripulis fisis t
In sasou anmotina. Evangelium fecundùm Ecce ego mitto vos, ufe* b* (alvus eric.
Foria

dxwtvs.

-m**--*- ■«·» όμιλοι* *>'

C*r.
utut.

Car.
LXXXU.

C*r.
LXXXIU.

Car.
LXXX1V

Car.
lxxxV.

Car.
LUXVI.

Car.
txaxvH.

Car.
SJtXXVUk

ijx9

ufy»* in vernare nuntio (ciendam ejus in judicio.

CaX

Kit.

Evangelium fecundùm Matthcum, cap. xcv.
Dixit Jefus Difeipulis fuis : Nolite arbitrare aura
veni pacem mittere, nfate non perdet mcrceuem
fuam.
Sabbato Hebdomadaqux fupri. Le&io A&uum
Apoftolorum. In diebus illis, poftquim aurem
cella*
imultos, s/fae deducebam eum ad na­
vem. 1 vangetium fecundùm Johannem cap. χινu
Abiit Jefus nant mare Galsix*, nfyttc ibi (ede­
bat cum Difeipulis fuis.
Dominica IV. poft o&abas Pitch*. Le&io
cptftolx beati Jacobi Apoftoli. Cariflimi, eftote
factores verbi, *_/?*» fe cuftodirt ab hoc fecula.

Evangelium fecundùm Johannem cap. cl. Dixit
Jefus Difeipulis fuis : Amen amen dico vobts, fi
quid petieritis patrem, st/fste in hoc credimus
quia a Deo exifti.
Letaniâ majore. Le&io epiAolx bean Jacobi
Apoftoli. Confitemini alterutram peccata veftta,

< fat & openr multitudinem peccatorum. Evanechumfecundùm Lucam cap. cxxiv. Dixit Jefus
Difeipulis fuis ; Quis veftrum habet amicum,

*fat petentibus fe.
In vigilia Afctnfa Domini. Le&io A&uum
Apoftotorom. In diebus illis, multitudinis autem
credendum, a/f» prout cuique opus erat. Evan­
gelium fecundùm Johannem cap. cnv. Suble­
vatis Jefus oculis in ccrlutn , ufat Sc ego ad re
vado.
In AfcenfionisDomini. Le&io A&uumApof-

ndorum. Prunum quidem fermonem fieri, nfat
euntem in coelum. Evangelium fecundùm Mar­
cum cap. ccxxxiii. Recumbentibus undecim
Difeipulis fisis, *fa· feqoendtus fignis.
Dominica poft Afcenia Domini. Le&io cptfto
Ix beari Pecti Apoftoli. Cariflimi, eftoce pru­

dentes , »fat honorificetur Deus per Jefum
Chriftum Dominum noftrum. Evaiwehum fecun­

dùm Johannem cap. cxlv. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Cùm amem venerit paraclytus , a^fes
renn nifcamini quia ego dixi vobis.
IV. Idus Mass. Rome natale Sao&orum Ne­
Car.scm.
rei & Achilei, Pancratii Martyris, Sc Soceris Vir­
ginis, cum aliis nem. La&» Libri Sapienti*.
Anima hominis vitalis, a/e«c mifericordia auretn
Dei circiomnem carnem. Evangelium fecundùm
Mantorum cap. ctxxxix. Acceflerunc ad Jefum
Phaiifiri, “fac fed quibus datum etl.
IU. Idus Mail. Tnjeâo depofito fan&i Sena­
Cat xciv.

rii Epifcopi Sc Confeflori*. Le&io Libri Sapien­
tur. Qui tniiencOrdiam habet, docet Sc erudit,
“fac Sc In illa umere Deum. Erangelium fe-

iemJl ,

1330

five Ledtionarius.

Feri* IV. Hebdomadx qux fuprà. LedioepifSXXSlX. aolx bead Pauli Apoftoli ad Ί hetralonneiues.
Fratres, omnes enim vosfilulucis,V hludiei eftis,
tfyu Sc xdificate alterutram in Chrifto Jefu Do­
mino noftra. Evangelium fecundùm Marcum
«an. ccxxxitt. Sorgens autem Jefus mane pnmâ
fabbari, ufync aoodavenim exteris.
Ferta V. Hebdomada qux fuprà. Le&to A&uum
Carse.
Apoftolorum. In diebus ilHs fâ&a eft turbatio
pon minima de via, nfytte cùm hxc dixiifet, di«ûfit Ecclefiam. Evangelium quod in Dommica.
Romx natale fan&i Gocdiam. Le&io Libri Sa­
Car xcl
pienti*. Omne (aeramentum errons odit Déni,

Cap.

cundùm Johannem cap. cxxxvin. Dixit Jefus
Difeipulis fuis: Hxc mando rabis,“fa«equi ode­
runt me gratis.
1L Idas Maii. Natale fan&i Cyriaci Martyris ■

*

Sc cccciv. qui cum eo pafli font Mediolani*.
Le&io Libci Sapienti*. In omni lapientia difpofitio Legis, a/fw prudens placabitur magnatis.
Evangelium fecundùm Johannemcap. cxxxvin.
Dixit Jefus Difeipulis fuis : Hxc mando vobis ,
face oderunt me grads.
Feria V. Hebdomadx qux fupri. L«&io Actruni Apoftolorum. In diebus illis cùm morare­

c*»·

mur in diebus aliquot, “fat allocutus eft Hebrxâ lingua. Evangelium fecundùm Johannem
capi xxv· Abiit Jefus cum Difeipulis fuis, «/?“
gaudium meum impletum eft.
Feria VI. Hebdomadx qux fupià. Le&io Ac- Car.ecvnj
tuum Apoftolorum. In diebus iiis locums eft
Paulus Apoftolus dicens : Viri Fnr s &; Panes
audite, “fac Paulum ftamit inter ill?s. Evange­
lium fecundùm Johannem. cap. cxxxiv. Dixit
»
Jefus Difeipulis fuit : Si inanientis in me, “fat
gaudvim veftrum impletum eft.
Sabbato Hebdomadx qux fupri Le&io Actuum Apoftolorum. In diebus illis , intendens

c*».
aevus,

autem concilium Paulus, “fac ut dicant apud
te. L...ngcliuin fecundùm Johannem cap. xivi.
Abut Jctos trans mate Galiixx, “fat &. ibi fedeb.it cum Difeipulis fuis.
In vigilia Pcutecoften. Le&io LibiiGenefeo»
In diebus ilhs tenravic Deus Abraham. Secunda
le&io Lib.i Deuteronomii In diebus illis fcuriit
Moyfes. Tertia le&io Libn Efaix Prophet.r H
diebus illis adprehenderunt feptem mulures.
Quaria ledio Hictemix Prophctx. Audi linei

mandata vint.
Ad Miffam in eodem (abbato. Le&io A&uum
Apoftolorum. In diebus illis cùm Apollo effet
Corinthi, *</</··« fuauens de regno Dei. Evange­
lium fecundùm Johannem op. cxxvitt. Dint
Jefus Difeipulis fuis ·. Si diligitis me, ;./ûar &:
manifeftabo ei me ipfum.
Dominica Pentecoften. Lcciio A&uum Apof­
tolorum. In diebus illis cùm complerentur dies
Penrecoftes, “fac magnalia Dei. Evangelium
fecundùm Johannemcap.exxx. Dixt' ’-f·” Dif­
eipulis fuis : Si quis diligit me,
tout man­
datum dedit m ni pater, fic facio.
Feria Π. Ad vincula, Hebdomadx qux fupri.
Le&io A&uum Apoftolorum. Lo diebus diis ape­
riens Petrus o» fuum dixit, “fat in nomine lie­
mini noftri Jefu Chrifti. Evangelium fecundum
Johannem csp. xxiv. Dixit Jetos Difeipulis fuis:

Sic enim dilcrir Deus mundum, κ/fnc opera qu«
in Deo funt fa&a
Feria III. ad faa&am Anaftaiiam. Le&io
Aduum Apoftolorum. In diebus illis cùm audiffent Apoftoli qui erant Hierofoiymis, nfyuc ac­
cipiebant Spiritum fan&um. Evangelium fecun­
dum Johannem cap. lxxxix. Dixit Jefus Difcipolis fuis : Amen amen dico vobis : Qui non

intrat per oftium , xfytc abundantiùs liabeant.
Fena I V. ad fanâam Mariam. Le&io Actuum Apoftolorum. In diebus illis ftans Petrus

cum undecir^, ufytu quiconque invocaveut .:oDiei Domini falvus eut. F’ aâgelium fecund, m
Pppp

■

-

MMrM

Liber Comitis
Johannem cap. tx. Dixit lefes Difcipuli* fuit :
Nemo poteft venire ad me , ufque peo mundi
vita.
.
Feria V. Ad Apoftolo*. Leâîo Aâuum Apoftoloram. In diebus illis Philippus defeonden* in
civitatem Samarix , ufque gaudium in illa civita­
te. Evangelium fecundùm Lucam cap. lxkxvl
Convocatu Jefus duodecim Difeipulis fili*, ufque
curantes ubique.
Feria VL Leâîo Aâuum Apoftolorum. In
diebus illis aperiens Petrus os fuum dixit : Viri

kahelitx, audite verba hxc, ufque replebis me
facunditate cum facie rua. Evangelium fecundùm
Lucam cap. xxxvi. Fadum eft in una dierum ,

ufque quia vidunus mirabilia hodiè.
Sabbato. Ad fandum Stepbanunu Leâîo Ac­
tuum Apoftolorum. In diebus illis convenit uni-

verfa civitas, ufque replebantur gaud io Ac Spiritu
fando. Evangelium fecundùm Lucam cap. κχνι.
Surgens Jefus de fynagoga, ufque oportet me
evangelizare regnum Diri.
Mfaol*g.
Dominicaoâab.Pemecoften.LeâioLjbri Apoc*p-w·
calypfis Johannis Apoftoli In diebus illis vidi
oftium apertum in «rium, ufque adorabunt vi­
ventem in fecula feculorum. Arnen. Evangelium
fecundùm Johannem cap. xxiv. Erat homo ex
, Pha nixis Nichodemus,
fed habeat vitam

xternam.
XIV. Kal. Junii Natale fandx Pudenrianx.
Ixâio Libri Sapientix. Confitebor tibi Domine
Rex, ufque libera eos de manu odientium Do­
mine Deu* nofter. Evangelium fecundùm Mat­

thaeum cap. cxl. Dixit Jefus Difcipulis fuis pa­
rabolam hanc : Simile eft regnum calorum tnefeuro abfeondito, ufque nova Ac vetera.
XJ1L Kal. Junii. Romx natale SandorutnGervafii Ac Protaiil Leâîo Libri Sapientix. Speâatio

Juftorum Ixriria, ufque exaltabitur civitas. EvanÎilium fecundùm Matthxum cap. c x x x x i x.
cceflerantad Jeftim Pharifxt, ufque non omnes
capiunt verbum iftud, fed quibus datum eft.
Feria IV. Hebdomadx pnmx poft Pentecoften.
Leâîo epiftolx beari Patrii Apoftoli ad Corin­
thio*. Fratre* : Si autem prxdicacur Chriftus qubd
refunexit à mortuis, ufque in fuo ordine per Jefum Chriftum Dominum noftrum. Evangelium
fecundùm Lucam cap. cexLin. Accdferunt ad

Jefum quidam Saducxorum, ufque non audebant
eum qutequam interrogare.
Kal.
XI.
Junii In Corficapaflio fanâx Julianx
Virginis. Ledio Libri Sapientix. Djinine Deus
meus , exaltafti fupet terram habitationem meam,

ufque Ac benedicam nomen tuum Domine Deus
nofter. Evangelium fecundùm Matthxum cap.
ccLxviit. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Simile eft
regnum colorum decem Virginibus, ufque vigi­
lare traqué quia nefeitij diem neque horam.
Car. xctx.
Feria VI. Hebdomadx qux fuprà. Leâîo Ac­
tuum Apoftolorum. Ia diebus illis milite* fecun­
dùm Prxceptum fibi, ufque àCxfarem ibis. Evan­
gelium fecundùm Lucam cap. cxtvnt. Dixit Je­
fus Difeipulis fuis ; Cùm autem inducent vos in

Car. c.

fynagt^as, ufquc fic eft qui fibi thcfeurixac non
eft in Deo dives.
Sabbato Hebdomadx qux fuprà. Leâio Aâuum
Apoftolorum. In diebus illis, càm dies aliquot

ijja

tranfeâi e4Ün<, ufque lumen admmriararus eft
popule Ac gentibus. Evangelium fecundùm Lu­
cam cap. xcm. yAccedentes Difeipuli ad * Jehannetn , qfeae Ac fetnrari fout.
Hebdomada II. poft Pentecoften. Leâio api­
toie bean Johannit Apoftoli. Caridimi, Deu*
carius eft, ufque diligar Ac fratrem fuum. Evan­
gelium fecundùm Lucam cap. exciti. Homo qui­
dam erat dives, Ac induebatur.
VI11. Kal. Junii. Natale fandi Urbani Epif­
copi Ac Confellbris. Leâîo Libci fàpienrix. Dedit
Dominas confeffionem Sanâo fuo, ufque inter
benediûos benedicetur. Evangelium fecundùm
Matthaeum cap. ccLxirt. Dixit Jefus Difcipulis
fuis : Vigilate erjb, ufque fupet omnia bona fua
«onftituet eum.
Feria 111. Hebdomade qux fuprà. Led» Ac­
tuum Apoftolorum. In diebus illis loquente Pau­
lo Apoftolo & oratione reddente, */f«r Ac pili
funt eam excidere. Evangelium fecundùm Johan-

Return

Oar- a.

nem cap. clui. Refpiciens Jefus Difcipulot fuos
dixit : ufque fed ut ferves eos 1 malo.
Feria IV. Hebdomadx qux fuprà. Leâio epiftolx beari Pauli Apoftoli ad Cololfenfe*. Fratres,
mortificate membra veftra qux funt fuper terram,
tfqueic in omnibus Chriftus. Evangelium fecun­
dùm Matthxum cap. xxxin. Dixit Jefusddifcipulis fuis : Nolite putate quoniam veni folvere Le­

gem , ufque hic magnus vocabitur in regno ca­
lorum.
V. Kal. Junii Parilius depofitio fanât Germa­
ni Epifcopi & Conférions, Ac tranriario corporis
fandi Genriani Martyris Ambianenfium. Leâio
Libri Sapientix. Qui cuftodit juftitiam, continebit fenfum ejus, ufque in Prxcepris Dei permanet
femper. Evangelium fecundùm Johannem cap.
cxxxix. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Hoc eft Prx^
ceptutn meum, ufque quodcunque petietiris pa­
trem in nomine meo det vobis.
IV. Kal. Junii Treveris depolitio fanâi Maxi­
mi Epifcopi Leâîo Libri Sapientix. Domine
pater & dominator vitx mex, ufque inruentesin
abfeonditas pattes. Evangelium fecundùm Mat­
thxum cap. cclxiii. Dixit Jefus Difcipulis fois :
Vigilate etgb, ifque fuper omnia bona fua conftituet eum.
I I L Kal. Junil Natale fanâx Pàttonillx.
Leâîo Libri Sapientix. Domino autem Deo an­
tequam crearentur omnia funt agnita , ufque dc
in eleâis meis mitte radices. Evangelium fecun­
dùm Matthxutn cap. cxt. Dixit Jefus Difcipu­
lis fuis : Simile eft regnum calorum thefauro abf-

Cur.

cn.

Or-cm.

Cut. ar.

condito , ufq«< nova Ac vetera.
Hebdomada ILL poft Pentecoften. Leâîo epiftolx beatx Johannis Apoftoli Cariffimi, nolite

mirari fi odit vos manatis, ufque fed opere Ac
veritate. Evangelium fecundùm Matthxutn cap.
xxxv. Dixit Jefus Difeipulis fui* i Nifi abun­
daverit juftiria veftra , ufque Ac tunc venons of­
ferens munus tuum.
Feria 11. Hebdomadx qux fuprà. Leâîo
Aâuum Apoftolorum. In diebus illis cùm lux
inciperet heri , ufque impofuerunt qux neccriaria
erant. Evangelium feçundùm Lucam cap. xevt.
Dixit Jefus Difcipuli* fuis : Homo quidam erat

dives, & induebatur porpud Ac by (Io, ufque ne·

Car· cv«

1333

five Ledionarius.

que fi quis ex mortuis refutrexerit credent.
ù Car. cvi.
Feri* HI. Hebdomad* qux fupri. Ledio Ac'
mum Apoftriocum. In diebus ilhs , poft menfes
, autem tranfnavjgavunus in navi Alexandrina ,
a/fM hkefl Jefus Chriftus filius Dei per qucm
incipiet totus mundus judicari. Evangelium fe­
cundùm Lucam can. cxcvit. Dixit Jefus Difcipulis fuit i Impoflioile eft. ut non veniant fcandala, yÿacquod debuimus facere fecimus.
IV. Non. Junii. Rom* natale fendi Mated*
Uni & Petri Eaocciftx cum aliis xui. Ledio Li­
bri Sapientis. Juftorum anime in manu Dri
funt, ufyu regnabit dominus illorum in perpepetuum. Evangelium fecundùm Lucam cap.
CCXLV111. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Cùm au­
dieritis ptxiia, a/fu in patienda veftra polEdebitis animas veftris.
111. Non. Junii. Aureliani» depolitio fandi
Li ph ardi Presbyteri. Led» epiftoix beati Pauli
Apoftoii ad Hcbtxoc. Fratres, plures tadi funt
Sacerdotes, */y«< femel fe offerendo Domi­
nus nofter Jefus Chriftus. Evangelium fecun­
dùm Matthxum cap. ccxxix. pixit Jefus Difci­
pulis fuis parabolam hanc : Homo quidam petegtè ptoficifcens, nfynt intra in gaudium domini
tui.
CAT c vn.
fer’a VL Hebdomads que fupri Ledio Libri
Apocalypfis Johannis Apoftoii. In diebus illis lo­
cutus eft Juliannes Apoftolus dicens : Beatus qui
legit Λ qui audit verba hujus prophetis , ufyut
fida Nicolaitarum qux dc ego odi. Qui habet au­
rem , ufyut i ■■ psradifo Domuii Dei mei. Evange­
lium fecundùm Lucam cap. clxxxi. Dixit Jefus
fimilirudinem hanc : Homo quidam fecit canam
magnam, afytit guftabunt canam meam.
Car. c vin. Sabbato Hebdomads qux fupri Ledio Libri
Apocalypfis Johannis Apoftoii. Iu diebus illis,
ait Dominus, Angelo Smytnx Eccktix fcnbe,
ufyut corim Patre meo &. coram Angelis ejus ,
ujqut qui habet aurem audiat quid Spiritus dicat
Ecclefiis. Evangelium fecundùm Matthxum cap.
ccv. Egredienm Jefu ab Hiericho, v/ÿ«« fecuti
funt eum.
Hebdomada IV. Poft Pentecoftsn. Ledio epi­
ftoix beari Pauli Apoftoii. Cariflimi, humilia­
mini fub potenti manu Dei, ufyut ipfi gloria
imperium in fecula feculorum. Evangelium fe­
cundùm Lucam cap. cxxxxvi. Erant adpropinquantes ad Jefùm Publicani, ufqut poenitentiam
agente.
Car. ctx. Feria 11. Hebdomads qus fupri. Ledio Libri
Apocalypfis Johannis Apoftoii. In diebus illis,
ait Domuuu, Angelo Pniladeiphix Ecclefix feribe,
fiedi cuts patre meo in throno ejus. Ex
«eliqua. Evangelium quod fait in Dominica ejuf­
dem hebdomads.
CtLt.tx.
Faria Ill. Hebdomads qux fupri. Ledio Li­
bri Apocalypfis Johannis Apoftoii. In diebus
illis quatuor animalia mittentes coronas fua» an­
te thronum dicentes : Dignus es Domine, ufyut
quis poterit ftare. Evangelium quod in Domuuca
fjofdiff*1 hebdotnsdc·
IxciriUNT iter, minui iv.
Feria IV. Ad fandam Mariam. Ledio Libri
Sapientis. Diligite juftitiam qui judicatis, afyut
hoc quod cononct omnia iosutia habet vocis,
Tew /f.

1334

Ledio Efaix Prgpheoe. Hxc
dicit Dominus» Audi Jacob ferve meus, fuper
genctationetn tuam, ufyut dicit Dominus omni­
potens. Evangeliumfecundùm Lucam cap. xciu.
Accedentes Drfcipaljpd Jcfum,*/^ut fatu rari funt.
Feria V. Hebdomads qux fupri Ledio Libri Car. cxt.
Apocalypfis Johannis Apoftoii. In diebus illis
vidi quatuor Angelos ftantes fuper angulos ter­
ne , tfyut exterget Deus omnem lachiynum ex
oculis eorum. Evangelium quod in Dominica
ejufdem hebdomadx.
Feria VL Ledio Johel Prophets. Hxc dicit
Dominus Deus : Exulute hin Sion, ufyut po­
pulus meus in sternum, ait Dxninus omnipo­
tens. Evangelium fecundùm Lucam cap. ctxxxvi.
Itim alia. -

Sabbato in X1L Ledionibus. Ad fandum
Petrum. Ledio Johel Prophets. Hxc dicit Domi,
nux Deus ; Effunde dc fpirira meo fuper omnem
carnem, ufyut omnis qui invocaverit nomen
Domini ialvus ent.
Itera ubi fupri. Ledio Libri Levitici. In die­
bus illis locutus eft Dominus ad Moyfen dicens :
Loquere ad filiis Ifracl, & dices ad eos : Cùm
ingredi fueritis terram, ufaut in eundis habi­
taculis & generationibus veftris, ait Dominus
omnipotens.
Item ubi fupri. Ledio Libri Deuteronomii.
In diebus illis dixit Moyfes : Audi Ifracl qus
ego prxeipio tibi hodiè , ufyut Dominus Diras
tutu dederit ribs.
Item ubi fapri. Ledio Libri Levitici. In d.'ebus illis dixit Dominus ad Moyfen : Si in Prxceptis meis ambulaveritis, ufy** critis populus
meus, didi Dominus omnipotens.
Item ubi fapri. Hic legitur Danihel Prophe­
ta. Ledio epiftolx beari Pauli Apoftoii ad Ro­
manos. Fratres, juftificari ex fide, pacem habea­
mus ad Deum, ttftut per Spiritum fandum qui
datus eft trabis. Evangelium fecundùm Mat­
thxum cap. ccv» Egrediente Jefu ab Jerico, «f
f«< fecuti font eum.
Hebdomada V. poft Pcntccoften. Ledio epi­
ftolx beati Pauli Apoftoii ad Romanos. Fratres,
exiftimo enim qubd noa funt condignx pallio,
nes, ufyut expedantes redemptionem corporis
noftri in Chnfto Jefu Domino noftro. Evan­
gelium fecundùm Incani cap. ivi. Dixit Jefus
Difcipulis fais : Eftoca ergb mifericotdcs, ufyut
feftucatn de oculo fratris tui.
V. Idus Junii. Natale fandorum Primi & Fe- Car. exi».
IkianL Ledio Libri Sapienrix. Tranfite ad me
omnes qui coocupiftis me, ufaut fidei autem
initium adglutinarum eft ei. Evangelium fecun­
dùm Johannem cap. cxxxiv Hoc eft Prxcepium meum, «/fm in nomine meo det vo­
bis.
IX. KaL Julii. Vigilia fendi Johannis Beptiftx. Ledio Hieremix Propinat. In diebus
illis fadum eft verbum Domini ad me dicens,
ufyut edifices A plantes, ait Dominus omnipo­
tens. Evangelium fecundùm Lucam cap. 1. ruit
in diebus Herodis Regis Judscx, ufeu plebem
perftdam.
Item in die VI1L KaL Julii. Ledio Efeisr
Ptophctx. Hxc diris Dominus : Audite infafe,
*
*PPP*

w

Liber Comitis

a/y«< dc fandum ifiahel qui elegit te. Evange­
lium fecundùm Lucam cap. ( 111. ) In illo tem­
pore. Elifabeth autem impletum eft tempus pa­
tiendi , ifyuc redemptionem plebis nut.
Car. cam.
Feria III. Hebdomad* qua fuprà. Ledio Li­
bri Apocalypse Johannis Apoftoli. In diebus il­
lis , aim aperuitfec tigillum fepeimum , ufyuc
neque i furtis fuis. Evangelium fecundùm Mat­
thxum cap. ( χχχνι. ) Dixit Jefus Difcipulis
fuis : Efto coiifentitns adverfario ruo, */<p« quia
totum corpus tnum erat in gehennam.
VII. Kal. Julii. ViglliaJoluimise<Pauli.Ictm
in die. Require Epiftolam At Evangelium quod
<A/. CXlV.

eft in aliut Sandorum.
Feria IV. Hebdomada qux fuprà. Ledio Li­
bri Apocalypfis Johannis Apoftoli. In diebus il­
lis vioi alium Angelum fortem defeendentem de
corio, idçiie dederunt gloriam Deo coeli. Evan­

gelium fecundùm Lucam cap. clxxxvi. Erant
adpropinquantes ad Jefum publicani Sc peccato­
res , tifyut poenitentiam agente·
11. Idu' lûlia In natali fandi Bafilidis, Na­
tions & Nazari. Ledio Libri Sapientix. Timor
Domini initium dilectionis, tijqut fpecies inoinameutum domus illius. Evangelium fecundùm
Johannetn cap. χχιν. Erat homo ex Phan Lt ο,
nfque habeat vitam xternam.
Feria VI. Hebdomad* qux fuprà. Ledio epiftolx beati Apoftoli ad Colotfenfes. F tat tes ,
omne quodcunque fac itis in verbo aut in opere,

ufquc retributionem hereditatis per Jefum Chriftum Dominum noftrum. Evangelium fecundùm
Marcum cap. cxx. Cùm intranet Jefus Hiero·
folymam in templum, njqut quodcunque dixerit
fiat fiet ei.
Sabbato Hebdomadx fuprà. XVIII. Kal. Ju­
lii. In natali fandx Felicui*. Ltdio Libri SiEentix. Lucerna fplendens fuper candelabrum
n&um , u/iut qui laqueum alio tendit, peri­

bit in illo. Evangelium fecundùm Matthxum
cap. cil. Ditit Jefus DiCripulis fuis parabolam
hanc : Simile eft regnum crxiorum thefaun» abfcondito, a/î«« nova & vetera.
Hebdomada VI. poft Pentecoften. Ledio epiftolx beati Petri Apoftoli. CarifEmi, omnes unia­
nimes in oratione eftore, u/fue Dominum aurem
Chnftum fandificare in cordibus veftris. Evan­
gelium fecundùm Lucam cap. χχιχ. Cùm curb*
inruerent ad Jefum , e/juc relidis omnibus fe­
cuti funt ilium.
XIV. Kal. Julii. Natale fimdonun Marci Sc
Marcelliani & fandx Marin* V irginis. Ledio
Libri Sapienti*. Lingua Capientium omat feientiam, ufqvt qui fequitur juftiriatn diligitur à
Domino. Evangelium fecundum Johannetn cap.
cxxxiv. Dixit jefus Difapulis fuis .Hoc eft Prx-

ccptum nieurn, ufqut in nomine meo det vobis.
Xlll. Kal. Julii. Natale fandorum Gervafi
& Protali, Naxari, & Celft pueri. Ledio tibri
Sapientix. Qui timent Dominum , non erunt
incredibiles, ufquc ad refpedionem illius Do­
minus Deus nefter. Evangelium fecundùm Lu­
cam cap. (ci iv.) Dixit Jefus Ditcipuhs luis:
Sint lumbi veftri prxeindi , ufquc fuper «unia
qu* pollidet conftituet illum.
IV. Kal, Julii. Vigilia Apoftolorens Petri Ac

ijjô

Pauli. Ledio Aduum Apoftolorum. In diebus
illis Petrus & Johannes afcendebant in templum,
a/fvc in eo quod contigerat ilii. Evangelium fe­
cundum Johannem cap. ccxx^it. In illo tem­
pore , dixit Jefus Petro : Simon Johannes diligis

me ufyut darificaturus effet Deum.
item in die til. Kai. Julii. Ledio Aduum
Apoftoloium. In diebus illis mifit Herodes Rex
manus, ttfeut plebis Judxoruitv Evangelium fe­
cundum Matthxum cap. ( clxvi. ) Venit Jefus
in panes Cxfare* Philippi, nfyuc erit folutum
in ctrlis.
Ipfo die vigilia fandi Pauli. Ledio epiftolx
beau Pauli Apoftoli ad Galatas. Fratres, norum
vobis facio Evangelium. Evangelium qupd in vi­
gilia fandi Petri.
Item in die. Ledio Aduum Apoftolorum. In
diebus illisSaulus adhuc feiraus minarum, ufyue
adhrtnans quoniam hie eftGhnftus. Evangelium
fecundùm Matthxum cap. ctcv. Dixit Simon
Petrus ad Jefum ; Ecce nogxelinquimus omnia &
fecuti fumus te , «fquc vitam xternam podidebit.
Fena IV. Hebdomad* qu* fuprà. Ledio epiftol* beati Pauli Apoftoli ad Coloilenfes. Fratres,
induite vos ficut eJedi Dei, ufqut gratias agentes
Deo & Pain per Jefum Cht ilium Dominum noli

trum. Evangelium fecundùm Lucam cap. xciu.
Accedentes Difcipuii ad Jefum dxerunt illi, ujqut
faturati funt.

Feria V. Hebdomadx qu* fuprà. Ledio Libri
Apocalypfis Johannis Apoftoli. In diebus illis fepnn-.us Angelus tubi cecinit,ufquc hic eft patien­
tia <!c finis Sandorum. Evangelium fecundum Lu­
cam cap. clxxxvi. Erant a< i propinquantes ad Jefuin publicani, ufquc txrni tentum agente.
Feria Vl. Hebomadc qux fuprà. Ledio Libri
Apocalypfis Johannis Apoftoli. In diebus illis
vidi beftiam aieendenum de terra, ufquc opera
euiin illorum iequentur ulos. Evangelium fecun­
dum Lucam eap. clxxxv. Venit ad Jefum vir
cui nomen Jahitus, ufquc fides tua te falvum fe­
cit , vade in pice.

Rfodui
S I <

XH.LEC.1N

sabbato mix·

J C N 1 1.

Sabbato Hebdomadx qu e fupra Ledio Libri
Apomlyphs Jehanms Apoftoli. In diebus illis vidi

uubemcandidam, Sc fuper nubem, ufquc vcciSc
jufta judicia rua. Evangelium fecundùm Matthaum cap. cxciir. Accedens quidam ad Je­
fum air iIh , ufquc veni fequerc me.
Dominica poft natale Apoltolorutti. Evange­
lium fecundùm Matthxum cap. ( tv I. ) Adten-

dite à fallîs Prophetis, ujquc intrabit in regnum
coelorum.
Idibusjulii. Natale fandi Cyrtaei. Ledio Libri
Sa pi en ÛA Vigilia honeftaris tabefaciet carnes ,

ufquc enarrabit F.ci letis Sandorum. Evangeliuth
fecundùm Lucam up. < . i χτ. Fada eft inter
Difcipulos contenrio . u/que tubas UiraheL

XV. KaL Agufti. .Mins depolitio fandi Ar· Car cxxr.
nulfi Conférons. Ledio Libri Sapienti*. Audi me
fill A ne fpetnas me , st/fw ne premas iHum Sc
repetendo. Evangelium fecundùm Marcum cap.
cxxxvii. Egredxme Jeftt de temple , */p«e m

finem hic invaserit

I

1337

five Leâionarius.

Feria lV.Hebdomadx quxfupri. Leâio Apocalypfis Joliannis Apoftoii. In diebus illis quartus
Angelus effudit phialam fuam in folem , ufque
abftulit me in defertum in fpiritu. Evangelium
fecundùm Lucam cap. ixxxm. Cùm egreflus
effet Jefus de navi, ufque quantam illi feciflet
Deus.
X1I. Kal. AuguftL Natale fanât Praxedis.
Leâio Libri Sapientix. Rectorem te pofucrunt,

noli extolli , ufque infedationibus arguetur.
Evangelium fecundùm Matthrum cap. ext.
Dixit Jefus Difcipulis fuis parabolam hanc : Si­

mile eft regnum cœlorunwheûuro abfeondito
in agro, ujque nova & vetera.
Feria VI. Hebdomadx qux fuprà. LedioApocalylis Johannis Apoftoii. In diebus illis vidi
mulierem fedentem fupcr beftiam cochneam ,
ufque qux habet regmim fupet Reges terr*. Evan­
gelium fecundum 1 uuin cap. cxcvi. Dixie Jefus
Difcipulis fuis parabolam hanc: Homo quidam

Csv.
CXXVUI.

ijj8

tnonium enim Jefu eft fpiritus prophetix. Evan*

gelium fecundùm Lucam cap. clxvi. Refpondens aurem archifynâgogus indignans ,*/·/“« qux
gloriosi fiebant ab *·.
Sabbato Hebdomad* qiur fuprl Leâio Libri
Apocal y pfi$ Johannis Apoftoii. In diebus illis vidi
-telum a pen uni , At ecee equus albus, ufque faturatx funt carnibus cotum. Evangelium fecun­
dùm Mattlixwn cap. cxtvn. V efpete autem
fadoaccelferunr ad J biuni Difvipuli ejus, ufque
quali quinque milita hominum.
,
Dominica V. poft natale Apoftolotum. Leâio
epiftolx beati Pauli Apoftoii ad Romanes. Eratics, debitores fumus non carni , ufque cohxtedes autem Chrifti. Evangelium fecundùm Lu­
cam cap. texi. Quidam legti'petitus furrexit,

ufque & tu fac (imiliter.
Kalendis Augufti. Pallio Machabrorutn fep­
tem frattum &: fandx Felicitatis fub Anne.
Leâio Libri Sapientix. 1» multitudine difciplinx

Domini, ufque difttibue hereditatem tuam. Item
erat dives, ufque neque fi quis ex monuit refurrexerit credent.
Le&io Lsbri iapiendr. Mulierem fortem quis in­
X.
Kal. Augufti. Natale fandi Apollinaris. veniet procul, ufque êc laudtnt eam in portis ope­
Leâio Libri Sapientix. Fili, fine conhlio nihil
ra ejus. Evangehum fecundum Mattnxum cap.
cxtviit. Juflit Jefus Difciptilos fuos afeendere
facies , ufque Ac ex terra undè creams eft Adam.
in naviculam, ufque veri hlius Dei es.
Evangelium fecundùm [ Lucam ] cap. cclxx.
Faâa eft coutendo inter Difcipulos, ufque tri­
IV. Non. Agufti. Romx natale fandi Ste­
phani Pontificis. Leâio Libri Sapientix. Spiritus
bus Ifrahel.
Dominica IV. poft natal* Apoftolotum. Lec­
umentium Dominum quxritur . ufque depolitio
pro peccatis recedere ao injuftitia. Evangelium
tio epiftolx bead Pyadi Apoftoii ad Romanos.
Fratres, nihil nunc damnationis eft his qui funr fecundùm Lucam cap. ccxxvni. Dixit Jefus
in Chrifto Jefu, ufque vita Ac pax tn Chrifto Jefu Difcipulis fuis parabolam hanc *. Homo quidam
Domino noftro. Evangelium fecundùm Lucam
nobilis abiit in tegionem longinquam, ufque omni
eap. cxc. Dixit Jefus Difcipulis fuis parabolam
habenti dabitur tc abundabit.
Feria IV.Hebdomad.v qux fuprl. Leâio Libri
hanc i Homo quidam erat dives , qui habebat
Apocalypiis Johannis Apoftoii. In diebus illis vidi
villicum, ufque interna tabernacula.
Angelum
defeeneentem de ctrlo habentem ela­
VIII. Kal. Agufti. Natale fanâorum Jacobi
Apoftoii, Chnftophori Marrytis. Et Ambianis
vem , ufque die ac noâe in./etula leciilounn.
Evangelium fecundum Lucam cap. xctx. Defttanilatio fandi Firmini. leâio Libri Sapien: ix.
Inluiio Ac improperium fuperborum, ujque qui cendente Jefu de monte cum Difcipulis fuis, «/interierunt per linguam fuam. Evangelium fecun­
que reddidit illum matri fux.
Feria VI. Hebdomadx qux fuprl leâio Li­
dùm Lucam cap. cut. Dixit Jelus Difcipulis
bi i Apocalypiis Jofiannis Apoftoii. In debits illis
fuis : Sint lumbr veftri prxcinâi , ufque tilius
venit unus ex feptem Angelishaben...>us phialas,
hominis venit.
IV. Kal Agufti. Natale fandorum Felicis,
ufque Sc regnabunt in fecula foculorum. EvAigelium quod in Dominica ipfius hebdomadx.
Simplicii, Fauftini, Ac Beatncis. Tricas depofitio
VIIi. idus Agufti. Romx natale Cindi Xrifti,
fandi Lupi Epifcopi Ac Confedôris. Leâio Libri
Feliciffimi, Ac Acapiti. Leâio Libri Sapieritix.
Sapientix. Beatus qui rechu eft έ lingua nequam ,
ufque Ac prodent tin magis quim aurum. Evan- Rhtribuit gratiam qui often limilaginé, ufque
obleâabir Juftos milericordia fua. Evangelium
Sliura fecundùm Lucam cap. ccxlix. Cùm su­
eritis prxlia , ufque pollidebids animas veftras. fecundùm [ Matrhxum ] cap. ixxxvt. Dixie
Feri* IV. Hebdomadx que fupri. Led» Li­
Jefus Difcipulis fuis : Ecce ego mitto vos, ufque
bri Apocalyfis Johannis Apoftoii. In diebus illis
in finem hic falvus etn.
vidi alium Angelum defeendeutem de cado, ha­
Dominica .........—.... [ Leâio epiftolx beati
bentem poteftatem magnam,
judicavit Deus
Pauli Apoftoii ad Corinthios. ] Fratres , non
judicium veftrum. Evangelium quod in Domi­
nica ipfius hebdomade;
III. Kal. Agufti. Natale fandorum Abdon Ac
Sennes. Le&io Libri Sapientur. Qui diligit fi­

omnis caro eadem caro , ufque deiudè quod fptritale. Evangelium fecundùm Lucam cap. eexiv.
Dixit Jefus ad quofdam qui in fe conhdebant,

lium fuum , affiduat illis flagella , ufque vita
hominis thefaunis non deficiet fanâitatis. Evan­
gelium fecundùm Johannem cap. cxxitv. Hoc

VI. Idus Agufti. Rome natale fan&i Cyriaci.
Leâio Libri Sapiendae. Speciofa mifedcordia Dei
in tempore tribulationis, ufque & hercd nabis cos
ficut ab initio. Evangelium fecundùm Matthxum

eft pnreeptum meum , ufque oderant me gtads.
Feria VI. Hebdomadx que fiipcù. Leâsè Libri
Apocalypfu Johannis Apoftoii. In diibes illis
fùftuüt unus Angelus feras lapidem, ufqut tefti-

CftZSU.

CXXXlll.

CXXX1V·

CXIxVk

Cap.

cuxvii.

ufque qui fe humiliat exaltabitur.

cap. exen. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Nihil

opertum quod non reveletur, u/que coram patre
meo qui in cvlis eft.

CAf.
CMS VIII·

1359
Car.

Liber Comitis

in tempora ujque conquirentes in lege altiflimi.
Evangelium fecundùm Lucam cap. cliv. Dixit
Jefus Difcipulis fuis : Sini lumbi veftri prxeindi,

illis vidi oftium apertum tn curio, ufque fortitudo
Deo noftro in fecula feculorum. Amen.
Item Ledio Libti Sapienti*. Stabunt jufti in
magna couftantia , ufque inter Sanâos fors illo­
rum eft.
Item Leâio Libti Sapientix. Reddet Deus

..........Evaivefium fccundùm Lucam cap. cxx.
Dixit Jefus Difcipulis fuis : Beati oculi qui vident,
ufque ru fac fimiliter.
XV. Kal. Septembris. Natale fandi Agapiti.
Le&to Libri Sapientix Sapientiam omnium anti­

mercedem, ufque laudaverunt paritet Domine
Deus nofter.
Evangelium fecundùm Johannem cap. cxxxrv.
Dixit Jefus Difcipulis fuis : Hoc eft prxceptum
meum , ufque in nomine meo det vobis.
Item Evangelium fecundùm Matthxum cap.
ext. Dixit Jeius Difcipulis fuis parabolam hanc :
Simile eft regnum coelorum the lauro abkondito,

ufque nova 8c vetera.
Car cxl.

II. Idus Agufti. Natale fanâi Eupoli. In die­
bus illis. Lectio Libri Sapientix. Mi fere re plebis

tux fuper quem invocatum eft, ufque adjutorium
qui fecundum illum eft 8c columna ut requies.
Evangelium fecundùm Johannem cap. cxlix.
Dixit Jefus Difcipulis fuis : Amen amen dico
vobis quia plorabitis, ufque 8c gaudium veftrum
nemo roller â vobis.
Dominica II. poft fandi Laurentii. Le&io
epiftolx beati Pauli Apoftoli ad Corinthios. Fra­

tres . fcimus enim quoniam fi rerreftns , ufque
manifeftos nos efle per Jefum Chriftum Domi­
num noftrum. Evangelium fccundùm Marcum

cap. txxiv. Exiens Jefus de limbus Tyri , ufque
8c mutos loqui.
Car. cxLi.
Idibus Agufti. Natale fandi Ypoliti. Leâio
Libri Sapientix. Omnis amicus dicet &' amicitiam

Cct.
exui.

1340

V. Idus Agufti. Vigilu fandi Laurentii Lee*
tio Libri Sapientix. Confitebor tib^Domine Rer,
de manibus anguftix. Evangelium fecun­
dùm Matthxum cap. clx. Dixit Jefus Difcipulis
fuis ; Si quis vult poft me venire , ufque in regno
fuo.
Item in die, IV. Idus Agufti. Ledio epiftolx
beati Pauli Apoftoli ad Corinthios. Francs , qui
card feminat , ufque frugum juftitix veftrx.
Evangeliumfecundùm Johannem cap. civ. Dixit
Jefus Difcipulis fuis : Nifi granum frumenti ,
ufque pater meus qui in coelo eft.
111. Idus Agufti. Remx natale fandorum Ti­
burni , Valeriani , Cecilue , Sufannx , Caftiani.
Et Camaraco depolitio fandi Gaugerici. Leâio
Libri Apocalgpns Johannis Apoftoli. In diebus

ufque filius hominis venit.
Feria VL Leâio Libri Apocalyfis Johannis
Apoftoli. In diebus illis dixit mihi Angelus : Hxc

C«r.
c>u '

verba fideliflima 8c vera funt, ufque qui vult ac­
cipiat aqua vitx grads. EvangcLum fecundùm
Lucam cap. lxxiv. Rogabat Jefumquidam Pharifxus, ujque quoniam dilexit multum.
Sabbato. Leâio Libri Regum. In diebus illis
cbnfnluir David Dominum, ufque deferti,in Gabaon. Evangelium quod un Dominica ejufdem
hebdomade.
Dominica 1IL poft fanâi Laurentii....

quorum , ufque benedicite Dominum in operibus
fuis. Evangelium quod in Sanâorum.
XIV. kal. Septembris. Apparitio fanâx Cru-

cis. Bt natale fandi Andrex Magiftri militum.
Ixdio Libri Sapientix. Date nomini Domini
magnificenAam , ufque laudate 8c benedicite no­
men Domini. Evangelium fecundùm Johannem
cap. χχιν. Erat homo ex Phariixis , ufque vi­
tam xternam.
XIII. Kat Septembris. In Geumatica natale
C*r.
fandi Phihberri. Lcdio Libti Sapientix. Occupa- “w"'

tio magna creata eft, ufque fuper omnem gloriam
operuerunt illum. Evangelium fecundùm Lucam
cap. cLxxxii. Dixit Jefus Difcipulis fuis . Si
quis venit ad me , ufque qui habet aures au­
diendi audiar.
Feria V. Hebdomadx que fupri. Leâio epifrolx beati Pauli Apoftoli ad Hebrxos. Fratres ,

CKU

abundandùs oportet obfervare nos , ufque eis qui
tentantur auxiliari. Evangelium fecundùm Lucam

cap. xxvi. Surgens Jeius de Synagoga , ufqut
evangelixare regnum Dei.
XI. Kal. Septembris. Natale fandi Timothei.
I e&io Labri Sapientix. Fili, in tempore vitx tux

Caf- Cl·

ne indigeas, ufque bonum autem nomen perma­
nebit in xvo. Evangelium fecundùm Lucam cap.
χχχχιι. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Si quis ve­

copulavi, ufque animx fux fuavis eft. Evange­
lium fecundum Lucam cap. cxliv. Dixit Jefus
Difcipulis fuis ; Adtenditc i fermento, ufque
coram Angelis Dei.
XIX. Kal. Septembris. Natale fânâi Eufcbii.
Leâio Libri Sapientix. Qui fophifticè loquitur t

nit ad me^fque qui habet autes audiendi audiat»
Sabbato Hebdomad* aux fupriLeâioepiftolx
beati Pauli Apoftoli ad Hebcxoc. Frarres , Sandi

ujque pax enim Dei fuper faciem terrx. Evange­
lium fecundùm Matthxum cap. ccixin. Dixit
Jefus Difcipulis fuis : Vigilate quia nefcitis,

faciebant, ufque in nomine ejus fperabunt.
Dominica IV. poft fanâi Laurentii. Leâio
epiftolx beati Pauli Apoftoli ad Galatas. Fratres

Car.eu.

vocatione cceleftis participes , ufque fi introibunt
in requiem meam. Evangelium fecundùm Matthxum cap. cxvn. Abeuntes Pharifxi confilium

ufque conftituet eum.
Or.
casui.

Ca,
exu v.

XVIII. Kal. Septembris. Adfumptio fandx
Marix matris Domini. Leâio Libn Sapientix.
Fili, in tua infirmitate , ufque 8c confolare illum
in exitum fpiritus fui. Evangelium fecundùm Lu­
cam cap. cxxiv. Intravit Jefus in quoddam caf-

tellum , ufque non auferetur ab ea.
XVII. Kal. Septembris. Natale fandi Leudegam. Led» Libri Sapientur. Sapientiam fctibe

. -J»

«.·-♦ ‘

Evangelium fecundùm Lucam cap. cci. Dîim

iret Jefus in Hietulâlem, ufque fides tua te faivum fecit.
IX. KaL Septembris. In India natale fanâi Car. eut.
Bartholomxi Apoftoli. Remelânâx Aurex vir­
ginis. Et depofitio fanâi Audoëni Epifcopi &
Confeflbtis. Leâio Libri Sapientix. Dilciplina in

pace confervarc, ufque in confpeâu omnium vi-

IJ41

five Letflionarius.

roram. Evangelium fecundùm Lucarii cap. *
ctxvi.Qui vos audit, a/fae ferine» funt incsits.
VIII. KaL Sepcembns. Areiato ns rale fane: I
Genefi Martyria Leâio Libri Sapientia. Filia pa­
rris abfeondita eft, a/ÿ*c videns gloriam eju·.
Evangelium fecundùm Marcum cap. cmvir.
Dixit Jefus difeipulis fuis : Videte ne quis vos feducat j ufque lue Calvus erit.■
Feria 1V. Γ
.................................................
Hebdomad*
qtue fupri. Leâio epif-'
sali Apoftoii
Apoftoii ad
Hebrxos. Fratres,
toLr beari Pauli
________
____ ,
operibus ab inftsturioM mundi perfedis Î ufque
imbecilles fadi eftis ad audiendum. Evangelium
fecundùm Lucam cap. curvius. Dùm iret Jefus
gr^ civit axes & caftella
accumbent inrcgno

1J41

nis Pontifex ad offerenda munera, ufque fenâum
feculare. Evangelium fecundùm Matthrum cap.
xv in. Venit ad Jeûim leprofus , ufque convenie­
C*f cun.
bant ad eum undiquè.
Feria VI. Hebdomad* que fupri. Leâio epif- Car.cuJi.
<
___
t
toi*
beati Pauli Apoftoii
ad Hebrros. Ftarresr,
tabernaculum fadum eft* .primum
’
-, ufque xterni*1
redemptione inventi. Evangelium fecundùm Lu*
cam cap. ccxxvnt. Dix» Jefus Difcipulis fui·
fimilirudinem hanc: Homo quidam nobilis .u/ÿae
afeendens in Hierufalem.
Sabbato Hebdomad* qu* fupri. Leâio epifto­
ix beati Pauli Apoftoii ad Hebrxos. Fratres , fi cwun
enim fenguis hircorum, ufque mulieribus oftiis
quim iihs. Evangelium fecundùm Matthxum
Feria V. Hebdomade qu* fupri. Leâio epif- cap. ccxxxii. Dixit Jefus turbis Judaeorum A
tol* beari Pauli Apoftoii ad Hebrxos. Fratres, principibus facetdotum : V* vobis Saib* & Phacùm deberetis magiftri efle propter tempus, ufqw rifei, ufque ilia non obmittere.
Dominica menfis VL Leâio epiftolx bead
interiora velamiius. Evangelium fecundùm Lu­
cam cap. cxitx. Ait ad Jetum quidam de turba, Pauli Apoftoii. Fratres, G vivimus Ipiritu, a/ÿut
domeftico*
Gdei. Evangelium fecundùm Lucam
ufque Sc Deus pafeit illos.
plebem
V. KaL Februatis. Rom* natale fandi Her- cap. Lxvn Ibat Jefus in civitatem,
tnetis. Africa depolitio fenâi Auguihni. Leâio fuam.
Non. Septembris. In Gallia, civitate VenfunLibri Sapienti*. Altitudinis lumamentum pulchri­
tudo eius, 4/fa« emittere Judicii fui. Evangelium tio , natale fandorum Ferioli Sc Ferurioni cum cuiy.
fecundùm Lucam cap. χιν. Defccndens le fus de focus eorum. Leâio Libri Sapienti*. Abraham
monte fterit in loco, a/yiMCopiofeeft in ccelis.
magnus para multitudinis, ufque elegit illum de
IV. KaL Septembris. In Campania natale fanc­ omni carne. Evangelium fecundùm Lucam cap.
Car cun·
ar Sabine virginis. Ec paffio fenâi Johannis Bap- αν. Defcendcru Jefus de monte , ufque copious
tifte. Leâio Libri Sapienti*. Aperti funt thefau- eft iu celts.
Feria 111. Hebdomad* qu* fupri. Leâio epif- Cap.cuv
ri, a/f*rpiè agentibus dedit fapienriam. Evange­
lium fecundùm Matthaeum cap. ( cxi. ) Durit tol* beati Pauli Apoftoii ad Hebrxos. Fiatres,
Jefus Difcipulis luis parabolam hanc : Simile eft non enim in manufedu fenâis, ufqut fedet in
regnum cœtorum tbuauro abfeoodwo, ufque no­ dextera Dei. Evangelium fecundùm Matthxum
cap. xxxix. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Audifti·
va & vetera.
HL Kal. Item in fenâi Johannis. Leâio epif- quia didum eft Diliges proximum tuum , ufque
colx beati Pauli Apoftoii ad Hebntos. Sandi lu­ in abfconfe reddet tini.
dibria de verbera experti,
probat inventi
Feria IV. Hebdomad* qu* fupri. Leâio epif­ Cap.
funt in Chrifto Jefu Domino noftro. Evangelium tolx beati Pauli Apoftoii ad Hebrxos. Fratres, <xav>.
fecundùm Marcum cap. lix. * üfit Herodes a/ÿa· de extero expedat Dominus Jefus donec ponantur
inimici ejus, ufque horrendum eft incidere in ma­
& pofuerunt illud in monumentum.
Dominica V. poft fendi Lauren nL Leâio enif- nus Dei viventis. Evangelium quod in Dominica.
VI. Idus Sepcembns. Nativitas fandx Mari*
tol* beati Pauli Apoftoii ad Galatas. Fratres, fpiritu ambulate, ufque concuplfcentiis. Evangelium Dei genitricis. Ec natale fendi Adriani Martyris.
fecundùm Matthxum cap. xtvrtr. Dixit Jefus Leâio Libri Sapienti*. Audivit Moyfes Domi­
Difcipulis fuis : Nemopoteft duobus dominis fer­ num Sc vocem ipGus , ufque unxi eum oleo fene­ Cl*vilro. Evangelium fecundùm Lucam cap. 111. Exfur­
vite , */y*« adicientut vobis.
Cap.
Fena IL hebdomad* qu* fupri. Leâio epif- gens Maria abiit in montana, ufque m Deo fall*·
CS.VH1.
t>be beari Pauli ad Hebrxor. Fratres , prxeurfor tari meo.
Item Ledio Libri Sapienti*. Fadum eft fando
pro nobis introiit Jefus in interiora velaminis 1βcundùm ordinem Melchifedech, ufque de qua in teftamentum «ternum , ufque ingentem potum
nullus ad altare penfto Aut. Evangelium quod in xtemam fecit. Evangelium fecundum Johannem
cap. cxxxil Dixit Jefus Difcipulis fuis : Ege
ipfa Dominica.
Ca». chi.
Feria 111. Hebdomad* que fupri. Leâio epif- fum vitis veta , ufque gaudium veftram im­
tol* beati Pauli Apoftoii ad Hebrcos. Fratres , pleat.
V. Idus Septembris. Depefirio fendi Audo·
manifeftum eft qubd ex Juda onus Gt Dominus
nofter, ufque quod-fixit Dominos & non homo. mari Epifeopi K Confcftbris. Ledio Libri Sapien­ clxvhiti*. Foetis in bello Jefu Nave , tfque nomen eo­
Evangelium quod in ipfa Dominica.
Cap.cc.1.
Kal Septembris. Ambianis depolitio fenâi rum permanet in «ternum. Evangelium fecun­
Firmini Epifcopi At Coafeflbris. Leâio Libri Sa­ dùm Lucam cap. αιν. Dixit Jefus Difcipulis
pienti*. Laudemus viros gloriofos, ufque diluvio fuis : Sint lumbi veftri ptaxinâi, ufque filius ho­
omnis caro. Evangelium fecundùm Marthzum minis venit.
IV. Idus Septembris. Depofitio fandi Hilari!
cap. ccixxiit. Dix» Jefus Difcipulis fuis : Vigi­
Epifcopi. Ledio Libri Sapienti*. Diledus i Deo
late ergb, ufque conftituet eum.
Feria V. Hebdomad* qux fupri. Ledioepifto- fuo Samtiel , ufque exultarione Golix. Evan­
I* beari Pauli Apoftoii ad Hebrxos. Fratres ,om- gelium fecundum Marcum cap. cxxxvrn. Dixit

ij4J

Liber Comitis

Jefus Difcipulis fais : Videtc ne quis vos feducat,
efque lue falvus eut.
Cas. cut·

111. Idus Septembris. Natale Gndorum Proti
& Jacindi. Leu >o L.b«i Sapieiirix. Invocavit Da·

nd Dominum omiuporcntem, ufque posentum
inimicorum. Evangelium fecundum Miirhxum
cap. cxxxtx. Dixit Jefus Difcipulis fuis : Cùm
perfequentur vos in civitate ifta , ufque coram
parte meo qui eft in coelis.
Dominica mentis Vili. Ledio epiftolx beati
Pauli Apoftoli ad l.pheftos. Fratres, obfecro vos
rindus in Domino , ufque in omnibus nobis
Evangeliumfecundùm Lucam cap. ctxvi. Cùm

cusas

Csv.
*2££".·|

intraret Jefus in domum cujufdam , ufque exal­
tabitur.
Feria II. Hebdomadx Giprl. Ledio epiftolx
bean Pauli Apoftoli ad Hebrxos. Fratres, reme­
moramini autem priftinos dies, ufque fuperillam
defutidus adhuc loquitur. Evangelium fecundùm
Lucam cap. eext. Docente Jefu populum in tem­

plo, ufque in qua poteftate hxc facio.
Idibus Septembris. Turonis depolitio fandi
Lidoris Epifcopi. Et Andigavis depolitio · Aure­
liani Epifcopi. Ledio Labri Sapientur. Salomon
impetravit an diebus pacis , ufqui liberavit eos.
Evangelutm fecundùm Matthxum cap. lxxxix.
Dixit Jefus Difdpulu fuis: Cùm perfequentur vos
in civitate ifta , ufque coram patte meo qui eft in

colis.
Ca,

XVIII. KaL Odobris. Natale fandi Cornelii
PootiEcis&iandiCypriani, atqueexaltatio fane­
ra: crucis. Leâio Libri Sapientia:. Surrexit Helias

Propheta quali ignis , ufque atque evenirent.
Evangelium fecundùm Lucam cap. cxt. Dicebar
Jefus turbis Pharifxorutn dr Principibus, "Ji/ac ut
accufarent eum.
Irem de croce. Ledio epiftolx beari Pauli
Apoftoli ad Philippenfes. Fratres, hoc enim fen-

tite in vobis, ufque in gloria eft Dei Patris. Evan­
gelium fecundùm Johannem cap. xxiv. Erat ho­
mo ex PhariCris, ufque vitam sternam.

cAx''r

Cur.
caxxv.

Car.
cas* vu

XV1L

°ûobri». Naraie fandi

Nicomedia Ledio Libri Sapientiae, in compoiitione odo­

1344

Ferta II. Hebdomadx qux fupri Ledio epif'
tolx beati Pauli Apoftoli ad Hebrxos. f rati es,
tide Enoch tranatus eft , ufque hofpites fuper ter­
ram. Evangelium fecundùm Lucam cap. xxxvm.
Vidit Jefus publicanum nomine Levi , ufque
peccatores in txxmcennam.
Feria 111. Hebdomadx qux fupri Ledio epif·
tolx beati Pauli Apoftoli ad Hebrxos. Frames ,
2ui feducunt peregrinos dc hofpitesfuper terram,

gniheant fe, ufque circuitu dierum feptem. Evan­
gelium quod ipfa Dominica.
Feria IV. in jejunio Hebdomadx qux fupri.
Ledio Amos Prophetx. Hxc dicit Dominus :
Ecce dies venient, Λ comprehendet arator ufque
de terra fua quam dedi eis , dicit Dominus
omnipotens. Evangelium fecundùtn Marcum cap.

xci. ReCpotidens unas de turba duut, ufque u>
Oratione & jejunia.
Feria V Hebdomadx qux fupri. Ledio epif­
tolx beari Pauli Apoftoli ad Hebrxos. Frattes,
fide Rsab increti it , ufque in dextera fedis Dei
fedet. Evang.liumq iod m Diminica ipfius.
Feria VL Hebdomadx qux fupri. Ludio Ofe«
Prophetx. Hxc dicit Dominus : Conveitere ad.
Dominum Deum tuum , ufque jufti ambula­
bunt in eu. Evangelium fecundùm Lucam cap.
xxxvi. Sedebat Jefus docens, ufque vidimus mi­
rabilia liodie.
Sabbato in XII. Lcdionibus. Ledio Libri Le­
vi t.ci. In diebus iliis locutus eft Dominus ad Moy*

fen dicens : Decimo tnenlis feptimi, ufque fabbata
veftra, dicit Dominus omnipotent.
Irem alia Ledio Libri Levitici. In diebus illi*
locutuseft Dominus ad Moyfen dicens : Quinto*
deamo die menfis feptimi, ufque ego Dominus
Deus vefter.
Item Ledio Mtchx Prophetx. Domine Deu»

nofter pa fee populum , ufque i diebus antiqui»
Domine Deus nofter.
Item Ledio Zacharix Prophet*. In diebus illi·

fadmn eft verbum Domini ad me dicens, ufque
pacem diligite, dicis Dominus omnipotens exer­

ris , ufque in originem Adam. Evangelium fe­
cundum Lucam cap. xevi. Dixit Jefus Difeipulie

cituum.
hem Ledio Libri Exodi. In diebus illis oravit
Moyfes ad Dominum Deum fuum dicens : Cur

fuis : Si quis poft me venire tufque videant regnum
Dei.
XVI. Kal. Odobris. Natale fandarum Virginum LuCix & Eufemix. Ledio Libri Sapientur.

Domine irafeitur furor tuus, ufque adversùs po­
pulum fandum Domine Deus nofter.
Ledio epiftolx beati Pauli Apoftoli ad He­
brxos. Fratres, tabernaculum fâdum efipnmum,

Ego quafi vitis frudi beavi, ufque vitam xternam
habebunt. Evangelium fecundùm Marthatum
cap. cxt. Dixit Jefus Difcipulis fuis ; Simile eft

ufque xtemi redemptione inventi. Evangelium
fecundùm Lucam cap. clxiv. Erat Jefus docens
in frnagogis. ufque gloriosi fiebant ab eo.

regnum cariorum tbelauro ab&ondito, ufque no­
vi dc vetera,
XV. Kal. Odobris. In Ledio depolitio fandi
Landiberri Epifcopi. Ledio Labri Sipientix. Si­

Dominica mentis Vll. Ledio epiftolx beari
Pauli Apoftoli ad Epheftos. Fratres, renovamini
fpiritu mentis veftne, ufque neceflitatem patienti­
bus. Evangelium fecundum Matthxum cap. txx.

mon Onix nlius Sacerdos magnus , ufque eoo
fummatione virtutis. Evangelium fecundùm Lu­
cam cap. xcvi. Dixit Jefus Difcipulis fuis:Si quis

Afcendens Jefu» in navicula, ufque poteftatem
talem hominibus.
Xll. Kal. Odobris. Natale fandorum Dotondoni, Dorothci, Privati , Felicis , Conftantix, qui palG funt fub Nerone. Ledio Libri Sa»
pienttx. In afcenfu altatu fandi, ufque fecun­
dum fuam mifericordiam. Evangelium fecundùm
Matthxum cap. ccixui. Dixit Jefus Difcipulis

vult poft me venire, ufque videant regnum Deu
Dominica menfis vn. Ledio epiftolx beati
Pan’i Apoftoli ad Corinthios. Fratres, gratias ago
Deo meo, ufque adventus Domini noftri Jefu
Chrifti. Evangelium fecundùm Marthxuin cap.
ctxxnt. Accedentes ad JefuinSaducxi.^/jaxm*·
tabanuu ui dodrina ejus.

cxxxvin.

fuu : Vigilat· quia nefcitis diem, ufque conftituct «unv

XI. Kal.

Car.

B45

five Ledionarius.

XI. Kal. Oâobru. in Pertida natale fanâi
Matthxi Apoftoli & Evangelift*. Et fanâi Luce
Evangeliftx. Leâio Libri Apocalyptis Johannis
Apoftoli. In diébus illi* vidi oftiutn apertum in
ccèlo, u/fM adorabant viventem in fecula fecuionsra. Evangelium fecundùm Lucam cap.
xxxvni. Vidit Jefu» publicanum nomine Levi,
a/irae peccatore* in poenitendam.
X. Kal. Qâobris. Agauno natale fandorum
Car.
cixxxn. Maurici, Exfuperi, Candidi, cum aliis ouinque

CMXXHl.

Cxi’.
cixxx.iV'

Car.
CLXXXV.

Hebdomada 11. Leâio epiftolx beati Pauli
Apoftoli ad Corinthios. battes, lie nos exiftiitnet homo, ufque tunc laus eft unicuique À Deu.
Evangelium fecundùm Johannem cap. ix. Mifetunt Judd ab Hierufelem, ufque ubi erat Johan­
nes baptizans.
V. Idus Novembris. Paflîo fanâi Theodori

milia dclxxxv. Leâio Libci Sapientix. Det no­
bis Deus jocunditatcm cordis,
quia lux
Dei veftigiutn ejus eft. Evangelium fecundùm
Johannem cap. cxxxvtii. Dixit Jefus Difcipulis
fuis : Hxc mando vobis, ut diligaris invicem .
( a/eu* J oderant me gratis.
JX KaL Oâobtia. Natale fanâx Teclx Vir­
ginis & fanâi Mara Evangeliftx. Leâio Libri
Sapientix. Confitebor tibi, Domine Rex , v/fM
& benedicam nomon tuum, Domine Deus meus.
Evangelium fecundùm Matthxum cap. ccxivin.
Dixit Jefus Difcipulis fuis : Videte ne quis voe
icducat, ufque hic faivus erit.
VIU. Kal. Octobris. Natale fanâi JohannisBaptiftx, & fandorum Juliani , Chriftophori.
Leâio Libri Sapientix. Dedit milii Dominus lin­
guam mercedem meam, u/fue veftram in tem­
pore fuo. Evangelium fecundùm Marcum cap.
cxxxix. Videte ne quis vos feducat , ufque hic

Martyris. Leâio Libri Sapientix. Beatus homo
qui invenit fapientiam , ufque nubes rore concrefcunt. Evangelium fecundùm Johannem cap.
cxxxiv. Hoc eft Prxceptum meum ut diligatis
invicem , ufque oderunt me gratis.
IV. Idus Novytubris. Romx depolitio fanâi
Leonis Epifcopi, & fanâi Mennx. Leâio Libci
Sapientix. Lingua Sapientium, ufque diligetur J1
Domino. Evangelium fecundùm Lucam cap.
ccLxx. Faâa eft contentio à Difcipulis,
tribas Ifrahel.
111. Idus Novembris. Turonis depolitio fan­
âi Martini Epifcopi & Confeflbtis. In vigilia.
LeâioLibri Sapientix. Juftum deduxit Dominas,
ufque claritatem xtemam Dominus Deus nofter.
Evangelium fecundùm Lucam cap. cliv. Dixit
Jefus Difcipulis fuis : Sint lumbi veftri prxcinâi,
igfMC filius hominis venit.
Item in die. Leâio Libri Sapientix. Ecce Sacer­
dos magnus, ufque fuavitatis. Evangelium fecun­
dùm Matthxum cap. ccixix. Dixit Jefus Difci­

falvus erit.
VIL KaL Oâobtis. In Gallia, Ambianis, na­
tale fanât Firmini Martyris. Leâio epiftolx bea­
ti Pauli Apoftoli ad Hebrxo». Fratres, rciogitate Dominum qui tale fuftinuit, ufiue exercita­
tis per eam reddet juftitix. Evangelium fecun­

dum Matthxum cap. cclxiiu Dixit Jefus Dif
cipulis fuis -. V igilate , ufque conftituet eum.
Dominica 111. poft fandi Cvpriani. Leâio beati
Pauli Apoftoli ad Ephefios. Fraaes, videte quo­
modo caute ambulatis, ujque invicem in timore
Chrifti. Evangelium fecundùm Matthxum cap.
ccixxxviii. Dixit Jefus Difcipulis fuis parabo­
lam hanc : Simile eft regnum coelorum homi­
ni Regi qui voluit rationem, ujque de cotdibus

CLXXXV1.*

vetitis.
Fena II. Hebdomadx qux fuprà. Leâio epiftolx beari Pauli Apoftoli ad Hebrxo’. Fratre»,
remiiTas manus &' ibi uta jenua, ufque meliùs lo-

quentem qudm Abel. Evangelium fecundùm
Marcum cap. cxxi. Interrogavit Jefum unus de
Scnbis . ufque non eft longe i regno Dei.
( Défunt huit nudtu. )
Evangelium fecundùm Marcum cap. cvn.Cùm
egreiFus eftet Jefus in via, ufque veni fequete me.
Fcria VI. Leâio epiftolx teats Pauli Apoftoli

ccxtx.

ad Ephefio». Fratres , unicuique autem noftrum
data eft gratia, uffur licut eft veritas in Chrifto
Jefu Domino noftro. Evangelium fecundùm Mar­
cum cap. lxxvn. Exierunt Pharifxi & coeperunt,
κ/fMC dimiiit ilium in domum fuam.
VL Idus Novembris. Natale Sanctorum qua­
tuor coronatorum, & fanâi Ragnulh Martyris.
Leâio Libri Sapientix. Expeâario juftocum Ixtitia, ufque exaltabitur civitas. Evangelium fecun­
dùm Lucam [ cap. ] xiv. Defcendeus Jefus dc
monte, ufque coptofa eft in ceelis.

Terne J l.

pulis fuis parabolam hanc : Homo quidam pere­
gre , ufque in gaudium domini tui.
Feti* II. Leâio epiftolx beati Pauli Apoftoli

ad Lphetio». Fratres, omnis fermo malus, ujque
inodorem fuavitatis. Evangelium fecundùm Lu­

ccxxi.

cam cap. eext. Docente Jefu in templo , ufque
poteftate hxc facio.
Idibus Novembris. Natale fanâi Bricii. Leâio

Libri Sapientix. Benediâio Domini fuper caput
jufti, ufque corona glorix. Evangelium fecundum
Lucam cap. ccxxvm. Dixit Jelus Difcipulis fui»
parabolam hanc : Homo quidam nobilis abiit,

ufque abundabit.
Feria 111. Leâio epiftola- l>eati Pauli Apoftoli
ad Ephelios. Fratres, nolite communicare operi­
bus infruduofis, ufque qux fit voluntas Domini.
Evangelium fecundùm Lucam cap. lxxiv. Rbgabat Jefum quidam Pharifxus , ufque dilexit

multum.
Item feria IV. Leâio Efai.r Prophetx. In die­
bus illis dixit Efaias Propheta : Erit in noviflimts
diebus , ufque in lumine Domini Dei noftri.
Irem ubt fuprà. Leâio Efaix Prophetx. In die­
bus illis locutus eft Dominus ad Achaz dicens,
ufque eligere bonum. Evangelium fecundùm Lu­
cam cap. m. MifTus eft Gabriel Angelus à Deo ,
ufque fiat mihi fecundùm verbum tuum.
Feria VI. Leâio Efaix Prophetx. Hxc dicit
Dominus Deus : Egredietur virga, ujque fides
cinâorium renum ejus. Evangelium fecundùm
Lucam cap. in. Exfurgens Maria , ufque in Deo

fâlutari meo.
Sabbato in in. Leâionibus. Leâio Efaix Pro­
phetx. In diebus illis clamabunt ad Dominum à
fecie tribulantis, ufque fanabit eos Dominus Deus
nofter.
Item ubi fuprà. Leâio Efaix Prophetx. Hxc

dicit

Dqoudiu

Deus ;

Lxtabitur detecta , ufque

CCXXIf.

ij47

Liber Comitis

1348

Marthe— cap. exxx. Laque—JeCi ad turbes,
fontes aquar— Domi— D— nofter.
Item ubi fuprl Ledio Eteis Prophetx. H«c ·/— foror ft mater eft.
VUL KaL Decembris. Namle tesdiCtsfcgom.
dieu Dominus Deus : Super monietn ixtelfum
Ledio Libri Sapient». Juftus cor fimm tradidic
afcenAt tu . ttfott in ûnu fiso levabit eoi LXxniad vigilandum , a/fvt mqutearar à oMesarione
nus Lkus nofter.
Item Ledio Efou* Propheat. Hcc dicit Domi­ in gencratiaoem. Evangelium fooramm Lncam
nus Deu* ChnAo mvoCyro, u/fw ego Dani— cap. ccxttx. Dixie Jefus Dtfopulie fuie t Cùm
audieritis porlia, «Λα animas vsftrsi.
creavi eum.
ill. Kal. Dccembns. Natale fonds Saturnin*.
Item Lodfo Duuhel Prophète. la diebns iOû
Ai—tesdafcrodit, ttfant fuperexalraru* in tecute. Lad» Libri Sapientiae. Beatus vir out inventu* eft
Iramad Miflâm. Ledio epiftote bead PmH fine macula, q/pts omnis Ecdena Sandorum.
ApoftobU Coloffonfes. Fratres, rogatum vos Evangelium fecundùm Marcum cap. cxxxrx.
Dixit Jefus Difcipulis fuis : Videte ne quis vue
per adventum Domini noftri JefuChnfc,.affae
& deftrum inhftndoocm adventus fui. Evange­ foducar, q/j«« hic falvus erit.
lium tecwsdten Lucam cap, vi. Anno xv. ufyitt
II. KaL Decembris. Natale tendi Andree.
In vigili*. Ledio cpiAote beari Pauli ApoAoli ad.
Λ videbit omni· cero Criutar» Dei.
Hebdomada L ance natale Demini. Ltiti» EpiscTios. Frarras, benedidus Deus ft pater Do­
«iftois beari Pauli ApoAoli ad Phdippenfos. mini noftri Jefu Chrifti qui* benedixit nos, q/f«f·
Freme . gaudete m Domino femper, eÿfm in- fuserabundavit in nobis. Evangelium focundùm
teUtea-M vetiar in Chrifto Jefu Dommp 00Γ- Jonannem cap. xvu Scabat Johaames ft e* Diftto. fcvaiyli— focundùm Johannem cap. α. cipnlas ejus duo, qfou< fuper filium hominis.
In die. Ledio epiftote beari Pauli Apoftrii ad
Mxismnt ab Hierofolymis, q/pm ebi ecu Jo­
Romanos. Corde enim creditur ad juftitiam ,
hannes bapeixans.
Item ubi fhpei. Ledio epiftola beati Penh v/f«c vetba eorum. Evangelium fecundùm Mat­
ApoAoli ad Hebraeos. Fcams, nolit· amia— thaeum cap. χχ. Ambulans Jefus juxtà mate Gaconfidendam, qfjee in adquifirion— anime. lilas. «/ÿ*e fecuri font eutn.
Item ledio ubt fupcà. Lectio Hieremin Ps>Et eodctn die fonda AmbrolîL
KaL Decembris. Depofaio fandi ElegL Léo»
pbets. Ecce dies vomunt,dicit Dominus *
rîo Libri Sapieanis. Beata* homo qui invenit fo·
an terram foam, dicit Domina* omaipotena.
In vigilia [ naralu ] Domini. Ad nomm.Lao? pieoriam, u/fxe nubes rore crcCcnnt. Evange­
tio Efoia Propheta. Hxc dicit Dominus t Prop* lium fecundùm Lucam cap. cuv. Dixit Jefus
ter Sion non tacebo, ufyvt quia complacuit Do. Difcipulisfuis:Sane lumbi veftri pnecindi,aa/fus
mi no in te. Evangelium fecundùm Matthsum filias bominit venit.
IV. Idus Decembris. Romae depotirio fonds
cap. ut. Cùm effet defponteta mater Jefù, t^fM
Damafi Pap». Ledio Libri Sapientue. Beatus vir
à peccaris eorum.
X V L KaL Decembris. Gallia . depoârio qui inventus eft fine macula, aa/fur omni* Ecdofândi Enchérit Epifcopi. ledio Libri Septenne. oa Suadoram. Evangelium fecundùm Johannean
Beatus homo qui invenit lapiendam , qfae cap. exxxv tu. Dixit Jefus Difcipulû fiais : H«
nubes tore concrefcimu Evangelium frnmdnm mande vobis, m diligaris invicem, a^pu qm
Matthxum cap ccucitt. Viguate, q/^w con- oderunt me gratte
IIL Idus Uxombris. Natal· fondât Eukfce
ftituer eum.
XV. Kal. Decembris. Dcpofirio fandi Anieni Virginis A foasdor— Martyrum Vidorici, FufEpifcopi & Confoffori*, Auriliania. Ledio Libri ciauM, ft Genriaai. Ledio epiftote beati Pauli
Sapientis. Juftum deduxit Dominus, e/ms clari­ ApoAoli ad Corinthios. Fratres, qui gloriatur,
tatem sternam Dominas Deus nofter. Ενχηρ* ia Domino dkiriotm, affom exhibere Chrifto.
lions fecundùm Msnhsum cap. ccxuis. se­ Kvaagelfam ma—dùmMaôhmim cap. cclxviif·
dente Jefu fuprà montem Oliveri, iÿjw tefan Dixit Jefus Difcipulis fms parabolam hanc . Suule eftragn— cador— decsm Virgtnibu*, q/X
trie.
X KaL Decembria. Natale fande CeriKn fM MMB hoCMB·
Iram fodio epiftote beeri Pauli ApoAoli ad
Virgini*, Valeriani .Tiburcd, 9t Maximi Mar­
tyrum. Ledio Libri Sapsenrie. Domine Dene Romano· Fraces, fomm, afifigsnribui Do—
meusexakaftifupertertam, qteneoon— tn— m-μ. coopomanar te beomn, qfoo* tradidit
Domine Deoe nofter. Evangelium fecundùm illum. "~-*ji*iiini focandùm Jeb—wm cap.
Manhac— cap. ca xviu. Dint Jefes Dtfapulis caxxTrn. Dbùtjefin DdHpulte fais 1 Hae
<his parabolam banc: Simile eft ttgn— catena· mande robia, m diligant, imna—, x/jw qui
decem Virmnibus, r/pt neque hora.
odenuK — matte
IX. KaL Decembria. Natale fandi Clemen­
II. Idus Decembria Dapofirio foedi Valeri*
ts k tende Felicitatis ft tendi Cri—béni ci Coate&ete Ledio Ubri Sopienda» Jnftuos
Leftio Libri Sapiende. Beams vir qm in tepienria deduxit ftemi— , a^pst dar— —am
motabitur, eftw herodeabic iltem Dominus Domtem D— mAk. EmagaE— focuadùm
Dew nodes, hvangriiiim fecundùm Maobn— Matthamm capi acuas. Dixu Jefits Ddapabs
cap. ccitux. Dixit Jefus DifcipoG· fms parabo­ fids : Ho— quid— pamgri, q^fus m^odi—
lani hanc ; Homo quidam porqpù pradrafcans, domini nd. *
in gaudium domini rm.
Idibus Dacmnbrie. Dbpofirie foadtAutbetd
Item ledio Libri Sapientis. Mulierem fortem, Epifcopi Cam—cam. Et tends Laris Vdgfote
u/pie in portis opera ejus. Evangelium tenmdùm Ledio I ihriSapiM—i tepiasda vincit malinam,

ij4?

five Ledionarius.

difidplfae Dai. KaanN&aai fcundùm Lu,
cam up. ecu. Dixit Jefa· Difcipulis fuis : Ponuc
fa cwdibmvaftrit, qftw anima* veftras.
XV. KaL Januarii Natal* fanA· Afro Vimi­
ni*. LeAio Um Malachi· Prophet». Hite Jku
Domimu Dealt Bee* ego mittam Angahun
meum, ufyut anni antiqui didt Dominus omnipurao·. Evanrolfam facundùm Mauheum caps
cau Dim JriusDilcipuiis fais nasubolam bane:
Simila aft tenant ccriontm thauuro abfaonduo,
*7fμ nova & vacua.
XU. Kai. JamtariL Hearn droofitfa ûnâi
Innocent» EmfcopL LeAio epiftofa beati Pauli
Apoftoli ad Romano·. Frances, qua no* ieparabst έ caritate Dai qu· eft fa Chrifto J«fa Domino
noftro. Evanarifam fimmdùm Lncam cn. xiv.
Defaandaua Jefaade more·, q^ue copiera eft in
«•ba,.
XL KaL Jan—rii Ham· facer done lauro·
mole fanAa—m mgfara Manyram. LeAfa Li­
bri fapkfanefa. Jufti m perprausm vivent, */f*«
dedocet illo· DomfamDeû* nofter. Evaugeuum
fecundùm Mitrhaam cap. cctxin. Duir Jefa*
Difdpalia fiabi VigUaee, ifytt rooftitnat earn.
X KaL Janaarii fa Niœnradrâ natale fanAorum ocecut. Matrynam. LeAio Libri fspianrir,
Jvftaaam anime, rifaa pacem akAbDet. Evan,
•olium facundùm Matcnm can. cxxxvtn. Dim
Jefa· Difcfautia fab: Vulme -qfa* vo. foducar,
n/ba hie flvaa eric.
IX. KaL Janaarii Cappadoci· natale quadra
■fata Vbgianm. LeAio Epiftola bean Pauli
Apoftoli adCorinthfaa. fraoa*, qoi glociatur, in
Domino gfariatar, rf— exhibete Chrifto. Evan—hum facundùm Mathxnm cap. xt. Dixit Jefa*
Difaipufa fab parabolam hanc : Simile eft re­
gnum cariorum thefaaro abfaandico û\agro,
q^w nova* vuaeta.
Pm nbarama piavi· five comparantia acti*.
LeAio Jebri Ptophot*. Hsrc dide Domfan» :
Noli timet· um , */pue qubd facit vobifcum
«nirabUia. Evangrifam iacundùm Lucam cap,
ixxxm. FaAam o* fa nna dierum, q/ÿm obndinar ai.
Pro faftamlitaae H®vfa. LeAio Hievemi* Pro­
pheta. Hac dide Domino· Deu* : Numquid
proidam abfacic Juda, qfaw hac omnis Do­
wn· Dem noftoc. Evanjguiom fecundùm Mattfanam cap, cax. Dixit Jafac Difiapulb furi :
Mifatam leper authe, qftn* Difcipuli efu* cum

fa dia batt. LeAio Kfafa Prophana. In diebus
ilfa ng*
«Da
Lucam
lob ad Habmoa. fratre* à eroni· Poottfux,
r Balaam Mrichifadach. Evangelium facam
Lucam cap. co.ua. FaAa eft consentio faaar

beati Pauli Apoftoli ad Ttmotba—*. CanCaro,
Diacono· coaftfaaa radicor, qftue in fidu qu·
eft fa Chrifto Jefa Domine non». Evangaifam
Terne 1L

i#o

facundum Johannem cap. cit. Dixit Jefus Dii- ’
cipuli* fab: Aman amen dico vobb, nifi gra­
num famanri, qfi«t qui eft in cerifa
In ordinatione Preabytcti. LeAio epiftol* beati
Pauli Apoftoli ad Titum. Caridimc, Paulus fetvus Chnfti , Apoftolus autem , q/j«e doArina
lana par Jafam Chriftum Dominum nolit a
Evangelium fecundùm Matthrum cap. cclxui.
Dixit Jefa* Dtfaipulu fab : Vigilat· «igb, qf^M
confticuet aum.
In ordination· Epifaopi. LeAio epiftola bead
Pauli Apoftoli adTunornaum. Cariltim·, fidrib
facmo, fi qm* EpUcoparum , qfjus Dei noftri fa
omnibus. Evaagriium fecundùm Mattheum cap,
cuv. Duds Jrim Difaspulb fuis: Quis putas ell
fidrib farvua. Evangelium facundùm Matttatum
cap. clxvi. Venn Jefa* in pane*Cafat— Phi­
lippi , m/mm fafatnm * incuriis.
In dedication· Bafilicr five OnaoriL LeAio
Apocalypfis Johannb Apoftoli. fa diabu* illb
vidi dvitatam fanâam Hietnfalem, tfi»t no»·
facio omnia. Evangelium fecundùm Lucam cap.
ix. Dixit Jefa* Dilcipalfa fub. Non eft arbor
boua qu· facit ftuAum malum, fundata erac,
afyut wpar potram. Item Evangelium fecundùm
Lucam cap. ccxxv. Egrelfa* Jafas, q/f·· falua
domini fada eft.
Ad faoofa* benedicendas. LeAio rpiftnlx bead
Pauli Apoftoli ad Corinthio·. Fratres, refait·
quotsiam corpora veftra, qfauc portate Deum fa
corpora veftra. Evangelium lecundùm Matthcum
cap. tcxxi. Loquebatur Jefus cum Dildpulb fun,
q/f« puud aream eledi.
Item Evangdram fecundùm Matthxum cap.
axxxtx. Venir Jefa* in fine* Jude·, q/gua
quod Deus conjunxit, homo non faparet.
In adventu Judicum. LeAio epiftoh beati Paoli
Apoftoli ad Tunocheum. fraôw, obircro vœ
pnmb omnium , qfaw in fide * veritate. Evan»
griium ferundùm Lucam cm>. ccxxvni. Disk
Jefa* Difcipulb fab parabolam hanc : Hom·
quidam noMlb erat, hic habuit, qfawdabnuc
-* abundabit.
In tribdariona five commotion·. LeAio Hfa>
renie Ptaphet·. Hue dick Dominos Den* i
Numquid cadit, v/fue verbum amam Domini
manet fa rttrnum * fa fcculum facuh.
Iram eju&lMn. Hac dicit Domino Deo*: Fa­
cha fadioum & juftitiam t */fuc farvi * ffapuli
eorum ak Domino* Deus.
Iram efufaem. Si hriquitate* noftnt contend·*
tint, ufaue a· dmdfaqua* no· Dornin· Da··
noftar. Evangaifam facundùm Lucam cap. ccxxv.
Egreftm Jefaaperanbolabat Hiericbn, lÿf'M fidrum facure quod perietac,
fa aaodi facetdocum. LeAio Libri Mahchfa
Prapher*. H®C dicit Dnmfau* : Scieri» qua nifi
nd vue mandatum, afyat qma Angelua Domini
exercituum aft. Evaqgrifam facundùm Marram
cap. m. Ciroribat Jefaafaekerntu, qff·· cgfa80· * fanabuntur.
MM qui Sacardm pro Gt caret. LeAio epiftofa
beari Pan· Apoftoli ad Romano·. Frattea, faimu* qubd Lex fpiritalb «ft , qff·» hujus grarii
Dei per Jefian Chriftum Dominum noftrum.
Evangrifam fiecundùm Matrheom cap. uxvu

omitis five Leâionarius.
Qtraib* Jtte onmcs civitara·, nfaueMum*
ft-d·
—-Î----■ΚΙΠΜΝΜΒ.
Mi& «βατ*. Leâio Eiiir Prophet*. Hue Acit Domtnus; In die Uh dsftrtur munus Domi­
no , ufym hmdius me* UomI , dicit Domina*
oow i poccni»
•Jseobi.
P*® infirmis. Leâio epifarf* bean · Paoli
Apoftoli. Fratres, ttiftatur aliquis vefttùm ,
fa« ora pro invicem ut hivemini.
Pro iter agentibus. Led» Libri Genefeos. In
diebus illis locutus eft Abralum dicens : Domi­
nus ctrli qui tulit me de domo, e/fer ipfe minet
Angelum faum coram te.
Iu agenda mortuorum. lectio Libri Machahcorum. In diebus illis vir foctidimus Juda, «/■
fue ut à peccatis folvantur.
Item. Leâio epiftolx beati Pauli Apoftoli ad
ThctTaloniceofa*. Fratres, nolumus vos ignorare
de donnâetttibus , a/cer itaque confotaanini in­
vicem in verbis in Chrifto Jeftt Domino noftio.
Item. Leâio Efain Prophet*. Hxc dicit Dbtn»·
nus Deus : Orietur in tenebris lux tua , t^èee
quia o* Dbmihi locutum eft. Evangelium fe­
cundùm Johannem cap. xerv. Dixit Martha ad
Jefum , itfy ne qui ih hunc mundum venifti.
Item Evangelium facundùm Johannem cap.
xxxix. Disk Jeftu Difapuli* fuMdctuibi* Jedarotum : Sieer enim peter iit&icsc mortuos, qftm de
morte in vitam.
Item fecundum Johannem cap. LVt. Dixit Jofus tutbis Judxoram : Onsne quod dat mihi,
eJΫc in novù&mo die.
Item fecundùm Joannem cap. lxv. Dixit hfus Difeipulis fuis Λ turbis Judxornm : Ego fa*
panis vivus, ifya in oovif&mo die.
Incipiunt

uctionb*

oifvnctokvm.

I. Parce œihi Domine, nihil emm funt die*
œei, u/fM non fisbriftsm.
IL Tcdet anime me* vint mec, efytt poftum
eruere.
UL Manu* tue, tfaut euftodivù fptntum
meutn.
IV. Refponde mihi quantas habeo iniquita­
tes, ufete veftûnentum quod comeditur à ti­
nea.
V. Homo meus de muliere, brevi vtven*
tempore, ufi/rn donec optata veniat.
VI. Qui* mihi hoc tribuat ut in infamum proregas me, ufre fad parce peccata met*.
V1L Spiritus meos attenuabitur, dies mei bre­
viabuntur , uftm fama» m* os es Domine
Dem meo*.
VUL Valli mot amfampô* cacmb*. qff*
(culpentur in filice
IX. Scio enim qubd Redempror men* vivit,
qfter tasc fpe* mea * finu meo.

ΒΜΜΗΜΜΒΜΗΒΗΕΜΗΚ··
I L
AMALARII ABBATIS ECLOGÆ
M Officio Musje.
In vetuftijfmo Codice Mf. celeberrimi
Monafterii fandi Galli in Helvetia 9
ex quo Opufculum iftud defertptum efl,
fequebatur poft Ordinem Romanum
qualiter Mifta celebratur. In calce
emm Ordine ifta legentur.
Explicit

Oaeo Ecclisiasticos Romana Æc-

clisia.

Ssqvintia Amalmul* Abba*

bm-

oit.

IncifiuHt Egiega dc frdutr Amane & dt quetmr
eretienibiu Efjfeeprtm five fe/uU iu Mijfe.
apitula

fcquentisOpuiculi pntnocamusut

quis ignarus euans de ignobilitare
CiihujusforthOperis,
adgndieofqne illud quali dignum,
ac pofteà reperiens vile, ne peuitencii duûus di­
cat apud femetiplum vel apud fuos allantes : Si
cognovidem rafticitatem hujus Operis, uulhtcnfts
in eo laborem oculorum meorum impenderem.
Videat modb in capite qua faquuntur ufquè ia
finem. Er fi ledionis caaifa in aliquam naufiam
incurrerit, na* ilii qui ordinavit taûtùm ingratus
exiftat, led dc fibi , qui cogniü igaoSificace,
magis eam elegit riman ufipie ad calcem.
L Illud voro intimandum eft, qubd ea qua
celebramus in Ofido MÆr anti ledum Evan­
gelium refaictonda fa* ad primum" adventum
Domini ukrab ad illud tempus quandb propera­
bat Hierufaiem pdfaras.
U. Introitu* verb ad chorum Prophetarum nCpicit. Et tnericb ho* tangimus hic, quoniam, ut
Augufhnusaic, Moyfas miniftec fait veterisTeftamenti, A Propheta, miniftrinoviTeftamenti.
11L Kyridmlon ad em Propheta* tefpicit qui
circi adventum Domini orant ; de quibus erat
Zacharias, necnon dc fili* ejus Johannes.
IV. Gloria in escefa* Deo ad catum Ange­
lorum tefpicit, qui gaudium Narivitari* Domud
paftoribu* adnuuriaverunt.
V. Prima coUeda ad bocrefpicit quod Domi­
niis agebat rirai duodecimum annum quandb afcendu HicrofalymM*, dc fadebst in templo imet
medios Dadoruns, dt audiebat ille* atque inter"^LFpilelaadpradicarioMm Johaanis perti­
nes.
V1L Rriponfcrium ad benivolendam Apodelocum, quandb vocati i Domino, dt fecuafant.
VUL Allafaya ad laririam manti* eorum quam
habebant de promidmeubu· ejus, vel de miracu­
lis qua vid*b*nt fieri ab eo five per nomen ejus.
IX. Evangelium ad faam pcadicacionem uf­
què ad paedidum tempus.
X. Deinceps verb quod agkut in Oficio Miffir,
ad ilfand temp* refpscit quod eft i Dominica,

ijj3 AmalariiEclogæ de officio Miffæ. 1^4
ftuaadbpaeri cbriavarant « ufipriad Afcenfes ·
•em ejusfivo Pencocoften.

febifina ran vult Dm roripetc ia Kcdefia faa.

creta ufq
satoribus,hanc Ota»
rionems
emrcebat in mont·
Oliveri.
X1L Er illud quod pofteiagitur, illud tempus
figudkat quando Dominus iafepulduo facuit.
ΧΙΠ. fit qaaadb panis mitrirar ia vinum ,
animam Damni ad corpus redire detnooftrat.
XIV. & quod poftel celebrator , 6gnià«r
illas filnrarinwee auae Chriftus tooc DifcipulM
fuu.
XV. fe haâ» oblatarum, illam fhâiooem
bgiuhcac quam duobus Dominas fecit Dilopuiis
fuis i» Fmsue
De Ammn OnUm^Gr éejbuiem in teele/n
Mafeaiiftaat ad aaftralem panem.de femine

facceflôcm ApoAoietam peremnes Ecdefim fep>
tam Diaconos, qm febiimiori gradu eflent eme­
ris, A pcoattni cad atam quan column* altatis

firmiorem fngiiiocemque fesam infemiocee tn
■puere loco. Ad hoc eciam peninec qubd *
Johannes in Apocalypft fee vidk Araetam fac­
tem qui pofaitpodem fenm dextram feper tnare,
finiftram aaeem feper terram. Fortiora etenim
De iatreiee Kpifiepi,

teram. Chara aaam conot aoe famae omnes }
idebque fee eft qubd Epifcopus iucrans Ecdefiam

teram Adotabatmipramicriefiam mm, quoaiam rafintafthaa omn mm a&mpfit ad
dexteram Dm elevavit, ât EcdefiamfiuMU fccam
fedtœtMen in orlcftibm, ficut dicit Padus
Apoftofas , quia ferai exoravit A ferai fodere
feat in aricftfacu. Andi quid dfcit Salomon de
dexrera 8c leva t Imrarade duram is deutsnt
4« , fr m /a^ra dfeu dhfais fr gferfa. Si
loago cempoce vivere capimus, ad demram id
eft ad faturam vitam tendamus, A in finiftxa

ôam ratftncB vîor·
De Dieeettüee fr eetterit JtiaMrit tpifnpi.
Insane eam eo non ampfiteqaèni fepKmDfo>
wun^enridem Subdiecoui , mdasn Acolyriu cam
thunbuKs non amaiifeqnim mis. Sapé fcrip-

qnatac ήάβάα·
PfariaKhmamfeApd

it

A

dinoupeceft ,A divifaammnon vah Dam radpete ia tcdcis faa. Par numerat dividi poceft ,
feat eft in ia nut, de quean* in duo, dt duo in
aman. Et unumideb parem rametum non fafcipfana in «dira fapradifro, qoia dmioram dc

propter uem, Aden» t decantarem, unus propter
unumcmEcrie^.
De ‘femtiefte emeram.
Quot Diaconi fam.coc candelabra portamur ,
quia omni Ecdoriz laboranti dc imitanti Chciftiun promicrinu gaudium xtemx viri dc lux per­
petua. Quod manifeAè declaratur in Apocalypü
johannis,dicente Domino negligent! : Age f·- ArocaL
aùcmûuu.^r eriau egerefee. Hie eeten . stale
tiM.fr atevrw cmuHefram muai de loco fee t
id eft, pcomiftx locis murare, fi pranitenriam
non egeris, te privabo,
Depertetieae AttriMl.
Pottatut dc thuribulam, quod Chrifti corpus
fiunificacJicac fcriprum eft in eadem Apocalypfi :
Atiee Aagelet veeitt&fietit ee i ebere ieicet AfocaL
thuribulam «reum. Quod fic expofitum eft. In
eonfoeâu firilicet apparuit Ecclefae, feâus ipfe
thorurainm. et quo Deus odorem fuaviutis ac­
cepit , dc propitius fa&u eft muudu.
De Epifeepe jeet prefemete eiuri.
tfiicof^ vemens amd altate adorat primé
fends, A pofteà pacem dat Presbyteris tc Dia­
mbus,quia illum imitatur de quo Propheta (cripfa t iteltipiicahinr Art neperme t fr petit ejet 1&> ►
raurrit fittit. Primé Kpifeopus adorat feafea, quia

De GlerU Fetri fr FiQe fr ùiriuti feitge.
Poft datam pacem concordat fenâc Trinitati
rioriam , quafi dica' : Gloriam referimus Deo
Patri & Filio A Spiritui fenâo,quia pacem quam
prophetavit par fenfeoe fiam Prophetas nobu in
novramia temporibus dmnanes eft oftendere.
opwn &
mocri fe

In priaeipn, prneritum A none pcxfemfcfesnMhonnk msriinmdt in fecafefecniorma
toarâadomagna.UndèQrigenes:Qae(iM feeda
feemorara nouùaaacar, farcsA heic ignotae ra­
bis, tamenhDMnino ftannafiquie teemmue in­
eaaàum. Akare ko mftaôone notai ait Chrifti
Hdl/ah
rar hyoerbmoo <üâua>d j m
jiftara * 4 eauert .ieàeaifiA erefnnnt «c»
eifi. id eft, fub taftsficanooe noenimeOvifi,
•ocum animas vidi. Quandb dictor Mmbmaüe
verius, Epifcopus vadit ad altare, de cuculatar
cam i quia per ora Prophetaram Chriftus venit

ii

ijif

Amalarii Eclogæ
8c tranfivit ad Pafionem.
Dt jfaitnc Ductntmu.

in mandatu ,

Diaconi primb ftant inriinari and akare cam
Epifcopo ufquèfiautrtt . quia chocw Martyrum
Ûnâûnm and novidimam uibulariomm in coovalle lachrymaram manca. Pofteà Martyria ο»
ronaticre&i ftant liberari, A fecuri jam abomni
perfecutione , quorum Deu* oculo· abfterfic ab
omnibus lachtymi* A ab omni dolon 8c abomni
cfurie ; ideoque ftant ante Dominum fiaupu.
Dc fltiiouc £p^ctpi.
Eptfixnus verb feuiper ftat iodinams alquè ad
Prophetalem vetfiun ; quiaChriftus non anpcim»
wr tempus quo prenuatiatus eft per ora Prophorarum. Tempore enim quo Pttyhetn pnedixerant venit it> nuindum ad Pafiioacm. dc idebeum
verfu prophetali vadit ad altare , quia Chriftuoa
imitatur , nt ofteudat pupulo omnia que Pro­
pheta pradixorant de Chntti Partione i tra efle Ac
in tempore fuo confummata j ûcut aj-. nè legitur
IFr1-* j in Prophetia Danihelk; Scptuagriuu, inquit, htbieuuin abbreviateJtuufaptr ptpulMU utum 6r

tjfd

copas ftadm poftquAm adoraverit fiutdb, pergit
ad dexteram akaris, A ftat redUs verius adooeotem ; ft Diaconi retrb ilium unus poft unum,plu­
re» ad demetam, pauciores ad ftmftram. Epifco­
pus ad deneram akaris ftar , quia Chriftm reg­
num pnrdicsbat, in quo totum dextrum eft , 8t
nihil finiftnim habet, atat 8c redas , quia venit
Efuosin virga fenea, id eft,in mftexibifi
Stat verius ad ocieneem, quia, ut ipfe
, non querebar voluntatem iuam fecere,
fed ejus qui iilum mifit, ficut icriprum eft t
Jmc
ât/itudu At tel», juuittftcuu vtlunuiaufiuatf
tc reliqua. Nunquam tectorium verius, fed im­

per feciem patris intuetur. Uudè ipfe Dominus in
Evangelio : Scit tuUi veti & pad vtdp. Sic nam·,
que oportet Chriftum At regnum pcxdicarc cedef
te A peccata fitb pedibus fternere, refptcero eterna, 8c temponma retrb habere. Diaconi tettb
ftant, quia ficut diximus, bene Martyrum choro
3wari podiinr, qui A miniftranres funt in ianâo
tact, 8c dalmancai ponant quas firtebar milita*
ris ufiis portare. Ipfi Diaconi pceceflerunt ad al­
fitpcr urbat Jm&m ttunt, ut ctnjunuuutr pre- tare , quu in reseri Teftamenco Marmcs exftitevcricatit . &βηαη accipiatpetrarum, 6r Aeita- rum, 8c modb retrb ftant, qua puft fi advitarem
;ar inituitet , fi adducatur pàitU fctnpittriu, Dosuini nihil mimbs Martyno digni coronantur.
& impluar rijtt &* pnhetti, cr anguaar faut- Aliqui ex ipfis ftant ad dexteram , A aliqui ad
IM· nu fanStnun. Et icerùin infcriùs : Cenfinubit finiftram , quia mula de contemplativa vice Mas»
atutm pi&tM utultu hcbdeaudii Ma, (r in di- tyrio coronati funt, A multi de a&va vita ad co­
Midi* AcMemedu dtficia h»JLa (r jacrificutnt. ronam Martyrii procedunt. De unique modis in
Qood dieu addararw juflûit ftttputnu t de duobus hominibus concentum exemplum poteft
Chnfti adventu dicit. Quod dicit MgMSnr Sene» Mori. Scribetis namque ClemetuAlexanddnutd*
tau SanSenun , de ejus bapdfmodicK. Quod di­ Jacobo fratre Johannis hiftoriam quandam digcit ctafi'tubit atucut pt&*tn mbit btbdtuudà nees memoria refert. Et is, inquit, piri tbttlf· KuftUHfi.
**
tuu, de Johannas patronats 8c de Chiifti peadi- ftttxtuut Juiktui Martyrumttitxt ipfa
catione 8c de vocation* ApoAubcum dicit. Quod ct^tftt tfl fi tjt Cbrifiumm. Dafii funt ttu- h"®·»·
dicit & ut dimidia hebdomadis dtficitt Ae/Lt &* bt tA fiippluiaui ptrittr £ 6r cùm daccrrntnr , in
facrtficinu, de Chrifti PalBooc 8c Refuneâiooe vu rtftvù Jtct^un Atri /bi rtutifitutm. At
dicit. Quod autem dicit feptuaginta hebdomada», UU ptruutptr AMibcrtru , Past tibi, infût , &
id funt anni felares quadraginta feptiugtnta quin­ tfitiûtitu φ enet ,* & ud «mfo Jùutd ctpittpUxi
que. Sescem enim anni ponuntur in una hebdo­ foi. Jacobus contemplativam vitam ducebat,
mada. Adbrcviatas ideb dicit quia de quadragen­ quia nemo eorum fiium aliquid efle dicebat. So­
os fepeuaginta quinque faut quadraginto· no­ cius verb fiiùs nullas duhuarquin paciimcem vi­
naginta. Aufert etnboWmos de fbknbus annis tam duceret, quamvis uni cum ilio ad gloriam re»
quadringenti» feptoaginca quinque ,8c ponit feor- gni ccrieftis martyrio cansfidatus intraret. Hi nam­
um hos menfes 8c tanot quos facete poteft ex que qui contesnplativam vitam ducunt, vigent
embolifiais. Embolifinifiumin tanto numero a» majoce numero vtrnmm qoam hi qui aâivam ia
noram cenam fepeuaginta quinque : qua opor­ quo ioflicore potiunt ad exempla Marthe A Ma­
tet partiti per dnodeam , quia duodeam menfes rut, naa Amaram aâivam vitam ,aknra fedene
in anno fient. Duodecies enim decatetièra fiant concern piativam.
Candelftpranbab Acolytis illuminantur extrd
centum fexagina odo, idfunt quacuordecimtu­
rn ; quos quatuocdecim anno· denas edicere adi» Ecde6am, A per acdydma portantur m EcdopradtAoe quadringentos feptuagmta quinque , 8c fiam.Ptimè l'andela pcKodunt,A poftqoim ven­
tianc quadringenti oduagiuta novem. Remanie­ tam (mât ad akare , potipoaontar. Ucramqae
ront menfes de centum leptuagiata quinque fen­ demoaftnuK A PoâorM Ecdefer, id eft iibmee· fuper centum fexagiua odo. Hos lepemn adde naroros adtiàtie and Narmtaam Damini, 8c
ad quadringenœ· oduaginta novem anno· , 8c peftsd. Acolythi namque accenfima lumiaomdifit inchoatu» notugefimi anni.in qeo anno Ds- amor. PoniMMsrmeMbmj quia qum icisualre­
nimu crucem albendis. Et ideb mait Propheta plent, bonis exempli· angeee nuUanafi· αβηα
cmfirmaAit padras endeu AeAdmudis MU , quia debeac.Sadem cendob dquè nd Kyrie eieyfoa
in ca Johannes pcadicabat, 8c Apoftoli ad fidem Acolythorum minib m renenrar, A anreeniinrur
convenerunt, A in dimidio hebdomadis occifus in pavimentum, A ftant fixo grade Sk opener
cftChriftns Jefus. Septem meufesqui addici funt Doâora ut rudem populum naUaantade mani­
ad annos quadangentosodhitfinai novem, idem bus relinquant anaquem pepolus fubjeâu· fisae
ipfe qui fe fubdidtc Patri ufque ad monem, de hac dicere : Dtuunc, uüftrtn uti petetttrit. Quod eft
Jem. ». exfpodatione Matri intulit dicens : Quid ubi & opere dicerejKout doAnsfiitn i didafitaloanifenim
me xecqgmuco , A ideb mifericordiam Domini
mJu φ tmditr. HtvUuB utuu btrt eut. Epif-

ijj?

de officio Miflæ.

implorare «ponat. StaMque ttinc per fe in Ecdefia & illuminant Ecclefiam, quoniam fa «ft ut
qui jam doAui «λ à Drôme doceat Ecclefiam
uro r*« Drôuris. Que fimilker, ut diximus,
de Diaconibus plura ftanr à dextris, & pauca à
finiftris. De quo idipfiim fipificare velle iotclli*
«mut quod fisperub diximus du Diacouibus.
Poft primam namque orationem ponuntur can­
debt antè alat» » non jam altrinied* ut antei ,
fed mixrimper ordinem unaquaque poft alturam
ufquè ad noviffimam ; quia funt quidam qui
omnia reHnqunm 9c iinê ad vitam contemplati­
vam canftriflfunt. Plerique aâivam vitam du­
cunt , dt habeatcatam terrenarum rerum. Tamen
quantam peffiret eleemnfynas fatendo, vigilias
exercendo, fittagnac propensi* ad Ecclefiam. Quoe
utroique noftra Ecclefia mixrim tenet. Et quamvis
ideo poffit intelligi candelas per ordinem antè
altare poni ax expeditè poffint Miniftri ad ambon«m currere & citci altaria miniftrare. Evange­
lium quod ponatur propiùs Epifcopo oftendit
qubd ipfum eft nobis via eundi ad regnum Dei.
Defcfficni Epifcnpi.
Quôd requiem animarum fignificerpo&aâam
orationem ,& quid fignificetquod Presbyteri cum
eo fodent, & de eo qubd venus fit ad populum,
oftendit datam efle ilii poteftatem eorum aâafcnitari. Epifcopos quidem , poft primam orationem
quam precationem nominamus, fedet verius ad
populum, 8c Presbyteri cum eo. 1 n ipfa verb precaoone optationem bonam Ecclefix totelligimus,
quafi dicar populo : Optavi bonum Ecclefia:, &C
sdebfedeo, Et vosquidem, fi deledat requiem
poffidere animarum, quaerite pritnùm regnum
Dei & juftiriam ejus, dc xtema neceflaria adioentur vobis, 8c poft invenietis requiem. Stare
namque eft adhuc u certamine pouco 8c orare.
Poft vidoriam verb fodare ac judicare. Sedent'dc
Presbyteri cum eo , quorum minifterium eft
» «w,«mmriatw ; de quibas Paulus : Prifijitri
duplici bsuare hakaetur, maximi poi faeraar
ia vtrfo Dei. Poft primam oratioMm ftar verius
ad populum, ut te monftret pop«k> poftquim
Domino fe manifeftavit & tea eoa, oravit pro
fe fitiiqne & pro populo bona precatus eft , de
laudem Deo retulit habete in minifterium opera
populorum fuorum examinare quis inter eos di­
gnus habeatur vel quis indignus.
Dc ftit Epifapnli.
Nam ideb altior locus pofitus eft Ep&opis ut
ipfi fisuerinrendant dc tamquam cuftodianc popu­
lum. Nam dcGoecè quod dicker Epifcopus, hoc
. _ Larinè fitperiareatar interpretatur, quia fiipertHrhr intendit, quia fnpervider Quomodb enim vmi*· r- o. coti altior m Iscw ad mftodiendam vineam, fic
Ac Epifcopis altior locus firôuaeft. Ir de ifto poriculofo loco dc aim pericnlofii ratio redditur,
nifi eo corde ftemus lue ur humsiitaas fidi podibue veftris fimus dc pro vobis oremus.
DtEpi/icU.
m-wx

M.

Chriftus enim miniftet Ut, qui dixit : Nre
reni asaujtrari, ftd nùniftren. Johannes nempè
fubminifter, qui disk : Hic cru puere dixi, f«i
/•/fret vcarenu t^, fui
me/a&u e/f, qui

non a&endir ad fiiperiorem gradum, quem iblus
ibice alcendere qm Evangelium lefturus eft, ur
oftandat fitfabtniniftrum cite, quia non eft Johanimi dignus folvere corrigiam calciamentorum,
cujus verba in eo Leguntur. Cantor verb afccndere
poteft mdiflerenm.Aicendit fuperifts,quiaChrifi
ras perieras eft Johamu. Seat in oodem,quia*ft»>
mabamr Johannes. Stat interius, quia venit ab eo
bapriaari. Nonafcenffitfiyeriùsquirefponfixmm
cantat quàm qui leâiooem legit, Led Itet in eodem
loco. Et fi attendit fuperiùs, fccundàm fiipradicKM modos inteUigitur. Reiponforium ideb dicitur
ob qubd Uno cantante omri refpondeant. Canta­
vit umu Chriftus , id eft, vocaxit Petrum & en­
teras Apoftuloellli tefpooderunr, quia Chriftum
imitari funt. Et ideb refpoofortum convocationi
Apoftolorum convenu. Ipfis idem iblus verfum
cantat, quia Chriftus feorfum pernoâam iblus
otabat, ficut in Evangelic : Ipfi uuan tru per- Lm «,
nsSars in nruitnt. Dtaconus cftm afeendit ad
legendum, petit benediâioncm ab Epifcopo, dc
accipit Evangelium de altari j dc praecedunt antè
eum duo candelabra dc duo thnnoula five unum.
Illud quidem quid fignificet didam eft. Diaconus
vero ftat verfus ad meridiem. Ad quam panem
viri iblent confluere. Perit priés bcncdi&onem
ab Epifcopos Epifcopus dat illi : Dcnûnntjù in
cnrit tnc tr in Initu mit. Incenfum quod poni­
tur in tfiuribulmn , ocarionem defignacSandorum. Undè dicit Propheta : Dirigunr oruin
,
men funt buenfmn in cen&c8n tn». Diaconus ΓΙ“"
dicit, Dearimu v^ifnan. «populus fe verrit ad
orientem, orat f>um ut pemt dignè imelligere
que- xndiranu eft, dc unguli faciunt fignum
lanâs crucis in fcasnibm eorum, ut per fignum
inn&n anm fint loricari, quatenùs nulla pbantafia diabolic* fraudis aditum inveniat introeun­
di in corda eorum, dc auferre poffit femen
Evangelii de animabas eorum. Poft hxc baculi
deponantur è manibus. Judxi namque arundi­
nem in dexteram Jefu debent, dc fpinmm co­
ronam capiti ejus unpofuenmt, dc telutabant
eum , atque genua ponentes adorabant eum illu­
dentes. Nos verb fugientes confenfism coram ,
deponamus baculum quem illi erexerunt ob fu ·
petbiam, neque coronam neque aliud operimen­
tum fuper caput eidem hora tenentes. Si intra­
verit quis fubixb eidem hora in Ecdcfiam, non
falutamus eum, neque genua ponimus ad ora­
tionem donec ledum fit Evangelium.
Aliter baculum pofliunus sntelligere huma­
num adjumrium. Undè dc Hieremias : Mated»ΓttuUnn psi ccnfUit in Unine. Et rebqna. Sacer­
dotes namque in Ecdcfia potiunt efle baculi ηοίtri, qui pro nobis debent orare. Quam orarionem
pro naodo ponimus. Eft aliquoties ut eo baculo
utamur, aliquandb non. Quandb Chriftum ia
Momptn habetxM», non eft sweetie ufto baeukx.
oi quandb propter peccat* noftra difcetiêrir, neeafteeftquerere baculum, id eft, orarionesSanccoram. Quapropter quandb Sacerdos orat atque
celebtat alioram Draoram officia, baculos re­
nemus in manibus. Et quandb ipfius Chrifti verba
nobis loquuntur, buculos non cenemus in mani­
bus. Uc oftendatur non difficile efle Chrifto per
fe decete pofle populum fuum. Quoniam ubi ia

... "A·

1359

I.Cor.*.

Amalarii Eclogæ

«rompra Chriftus loquitur, non ibi nccefte haoerout Petrum noquo Paulum neque alium Dodorem quia ipfo eft unus nugifter qm in étais eft.
Cur fit Dmcmui m «miene vtrfiu nd mtridient.
Diaconus prasuintians verba Evangelii ad me­
ridiem tat verfus, quoniam ill» loquitur ta qui­
bus dicebet Paulus : Sapieitnain lafuimur inttr
ptrftSn. Quanta enitn fol ad meridiem vergitur,
fervenôor folet exfiftera 8c aider. Significat nam­
que EcJefiam ferventem anime in amore Dei,
elevatam effe in magno culmine virtutum. De qua
pane fic fatur in CantidsCanticorumsIndicM nuhi

1360

appropinquante horl Paffiotti* fu», bebem bi
fiiuftro brachio calicem ftc tafimet corporale: quo­
niam quod paffu* eft temporale fuit, non eter­
nal*. Non licet fica ta altera panno corporata
nifi ta lineo. Linteum natnque per multas exeveitariones venit ad candorem fuum. Significat verb
ipfam intentionem Dominiez Palhoni*. Calix
ipfiuu paflionem, in qua fufeepit amulas noftra*,
Recnfutdnun fit Pnjinnt Demini.

Bis enim narrat» in ifta fiedula ta Paffiooe
Domini, unum quod fit in Evangel io, 8c alteram
Cant» ··
quod adhuc reftat 8c agitur in altari. Cur hoc f
fuem ditigii nmmn men , m fnfent, mW ctthttin Quoniam biscrncifixiueft Jefus. Prirnb linguis Jodeorum,
& pofteà cruce. Indi eft qubd Maccus
meridie. In eadem parte ilium requirit fponfa qui
recognofcit ilium cubera, in meridie, id eft , in horl terril, id eft, linguis Judxotum ; fed ficut
eis quorum cor ardens eft in diledionc Dei & di- alii EvaugehlLr narrant, manibus , luxi festi.
lediooe proximi, ipfi* de quibu» loquitur Evan­
De Oblntiene.
gelium qui in corae bono 8c optimo audientes
Chrittus Dominus Sacerdos eft in aetcrnttm fe­
verbum retinent, & frudum afferent in patien­ cundum
ordinem Melchifedech » qui Rex Salem ,
da. Sanè quandb folemu* fédéra ad ledionem ma- id eft, Rex
obtulit panem 8c vinum in prrgiftrocum , faciès magiftri noftri ampliùs intenta figutatione pacis,
veri Sacerdoti* Chrifti, qui obtulit
m eum qui perfeâiùs poteft dii'cere quàm in eos ileo Patri verum
, id eft, corpus immacu­
qui minus perfedè dilcunt ; non eb qubd illi foli latum , & vinumpanem
, id eft , fanguinem fuum j in
opter fuam dodrinam, fed quia illos qui tardio­ cujus typo hodie noftra
Ecclciia
&. vinnm
rem lenfum habent vult iterum doceri ab illo qui often in confecratione corpori* 8cpanem
finguinis D»- λ
citiùs veram rationem invenire poteft in dodrina
Et qui dedignantur oblationes offerre , '
magiftriz Non dicimus ità ut hi qui poft tergum mini.
, quamvis non viva voce , confiteri
funt extorres fint à fando Evangelic, fed ut per dedignantur
fe Chrifti PaÆooe non efle redemptos, & ean­
Dodores numu eruditi erudiantur.
dem Paflionem memori» fu» mandare , ità ta­
T« pu fctmdiJH tuitu* fMime arâzjlrr
men fi non fir aliqua caufa que fortè ad tempo*
Qaaar*
petit . mur* mêmtior tfi»
impediar. Cum finonibus offerant, quoniam fin­
Qumthm pre»» foi», tuathm fit pmairnn tttln
gimus in peffione Domini fudatium ufurpatum
Mtat etenim ft» ceffit petit. Hu ime tenebit,
effe. Aliter quippè tanooes de lino efficiuntur. Et
Inftriwfu peAte fti wZt JtfcnJtrt fergu.
linum multi* modi* finds feriptut» pro exercitio
paffiqni* ponitur. Atque ideb fanonibu* puri*
Luetur ferpem iumiau fi c»iu , ubttt,
oblationes tenent ut fi «fteodant Religione findi
Jbiftbu »lùth>mi fi «x
fût n fit.
8c Catholici accepiffe pro fratribus animam po­
ctlf» jubet t»J.axJtn limen elympi.
nere , 8c non folùm animas, fed 8c puras, ut non
Dt txtinâiont cercentm.
fint aliqua hxrcfi polluor, fed caritate mundat*.
Poft ledum Evangelium candela extingmntur. Undè dicit Apoftolus t Et fi trndidert ttrpu l.Cer-·>
Per candelas fignantur Dodores Ecclefir. Er quid meum ut nrdcnm. tnritntttn tutem >m finbutn »
vult iftud qubd poft Evangelium extinguuntur nifi nihtl mihi firvàtfl. Noviflïmè omnium Sacerdotes
quôd nemo Dodorum tranfeendere poteft verba offerunt 8c Diaconi, fed folum panem. Solus au­
S. Evangetii? Apertè etiam monftntur daufo tem Atchidiaoonus folet implere oblatione* prio­
S. Evangelic «trindam efle dodrinam Dodorum. rum , infindens aquam in calicem 8c amulam
Pontificis, ut ofteudatur Chrifti corpus unum
Dt Crtd» in Deum.
effe, 8c quod ifte fecit pro omnibus fecit, ficut
PoftquàmChriftus locus* eftpopulo fuo, fàs Petrus in Evangdio Dominum difdpulo* inter­
* tegni.
locutm.
eft utdukiùs 8c intentiùs profiteatur credulitatem rogantem : Kw facm me efit dicitit, pro unirerfuam ; deque convenit populo poft Evangelium, litate difcipulorum folus Petrus refpondit * Tm es
quia Çhrifti verba audivit. intentionem cteduli- ChrfimfiUut Dei vivi. Hoc quod omnes refppntaas fuse pneclaro ore proferre. Chriftiana religio derunt animo, vivi voce folus Petras protulit.
m f.dva manear corde ctedirar ad juftitiam, oris Quod Presbyteri in noviflimo loco offerunt ,
autem confeffio fit in Glutem.
non vacat i myftcrio, quanta Johannes in
De prnftmnrieete enrpornlii fir cnlieit ni nhnrt,
Apocalnfi fia vidit fimifim filio hominis in
Poft ledum Evangelium venit Subdiaeoous medio wpeem candelabrorum, & in eo vidit
ferens in brachio finiftro calicem, in quo recipian­ ftatum omnis Eccfefi» pczfinti* qualis eflec Et
tur amul» populorum, & fuper calicem corpo­ cùm boc defcripfiflet , Pedes , inquit, ejier
rale , qued accipiens Diaconus ponit fiiper altate, fimiitt nttrtchnlct , jfiau in cnmint nrdenti. ***<■’·
Pedes ignitos novitam tempori* Ecclefiamdicit,
fimiiiter calicem poft receptas amulas. Dominus
Jefus ipfi ( eft Suodiaconus 8c ] Diacones. Sub- S|uz enuoentiùs eft examinanda & probanda prefuris. Presbyteri minifterium eft fortem efle in
diaconus quanta aperuit libram 8c legit. DiaEcclefia ,'ut pro fo poffit oraro 8c pro populo. Et
Mirth. io. conus quanta dixit : FUutt hraunû m*> venit min’firtri , fti minifirare. Ipfe ferens calicem 8c ifti, ideb quia foetiores funt in Ecclefia, nocorporale. Nullo cogente venit Hicrofolymam, viflupà o&KoiUf Ot fignifirout Ecclefiam ; quo­
niam

W

De Officio MiiTæ.

ij6i

uiamuinoviftimo tempore crû Anrichrifti^,vid··
licet mulsh plam injurii fuftinere quim pot­
itato. Sad* fi dtleâat audita cur viri antèfemi, na» adfeeaat, diricnr qui» Bc primitiva Ecclefia û>
peeflûra , quaudb noodùm plonker Chriftiani
eranc, plan» injuriât fuftinuerunt quàm modo
fuftiaéar potita» Ecclefia. Feminc in medio offe­
runt , quia, ficut liquidé patet, filenrium eft mag­
nam in Eodefia. Dio emm gratias, Chriftianitas
maximè in iftis temporibus viget, pezeipuè quo­
niam fublimis poteftas Chriftiana eft. Presbytero­
rum minifterium eft Bc Diaconorum in atari dc
circi akare mimftrar»} idebque ipfi foli accedunt
ad alcare, quorum miniftenum eft drcA altare.
Quemada Ifae Mattflri Epifcopi, Duceni Cr
Stibiiaconi cinù altare here Mijie.
Dr miuigruueibne bort Mifc.

Eo namque tempore quo Miflà celebratur,
Diaconi ftant retro Epifcopo, dr Subdiacooiantè
faciem ejus. Notum eft enim dixifle Chriftum
Nanb.M. Difcipulis filis: Omne» verflanialum patiemini
tnmtin ifla neffrjoui, ficuri Chriftus nardi­

relido eo fugerunt. Ac per
hoc modoeddem hora fecundi Mmiftri alant re­
cedunt d fecie Epifcopi, ut fignificetur ad tempus
ApcAolo* abfcntes fuifle Bc tamen rené expec­
tances , quoniem poft Paffiooem illum Ceam funt.
Quid eft retrb liate’ Procul dubio fequi anterio­
rem. Subdiaconi vero poft angelicum hymnum
ftant inclinati dquè dùm dicitur : Nobi» fugiti
prccatortbtu. Tunc primé fe erigunt, & ftanr in
loco ubiantè fttterunt; quoniam DifcipuliAmu­
lieres fequenm erant Dominum ufque ad locum
crucifixionis, non folùm fequentes, fed Bc plan­
tée. ». gcnrc** Converfiu autem Jefus dixit : FiLn Hitne , eâdm node

rufule m , ee/uc flere fitpcr me » [ei fuper vot (r
fuper filiot retirai. Mulieres flebant quafi pro

Lac.».

peccatore ; fed ipfe Dominus oftcndû nos fuper
illum debere Aere. fed fuper ipfiuquxpeccatrices
erant. Et quid vis dicere quate minifterium ha­
beant Subdiaconi, quandb ftant inclinati, fi pro
fuis peccatis non orant Bc plorant t Per tropolo­
giam Subdiaconi inclinari luat, quia decimave­
rant. Stant ereâi per confeffiooeot, Bc ranùm
afpiciunt in faciem Pontificis , poftqudm dicit ;
Nobh
ptccatoribtu. Et qnomodb potetaut
Difcipuli A mulieres claudere oculos fuos ut
non viderent CXxiiinum in cruce pendentem quem
tantùm amabam? Subdiaconiin ipfeafpeOu perfevcranr ufquè dùm femme calix circumdatur.
Tunc demùm recedunt, ut prxparext calices in
quo corpus Domini honorificè fervetur. Audiet
quandiu fupri die fteorint ad crucem. Lucas inquit · Hu icufit ei Pilatum , Cr petiit emptu
Jefu. Cr itpofitnm involvit in flnione. Subfeatut atuem muliera yme cum ipfe venerant it
GnlUnu, vi ierunt monumentum , &r quemadmo­
dum poft tum erat corptu ejut. Et reverumet pa­
raverunt aromata & unytenta , Cr jabbate qui­
dem βΐutrum. Mulieres quidem parant aromata

& unguenta undè condiatur corpus Domim, ne
in pulverem redigatui. Subdiaconi quidem, poftquam vident calicem circumdatum linteo, va­
dunt Bc pnrp.irant calicci five fi udones mundas in
quibus recipiant corpus Domini, ne incertam

Terne il

ηόχ

cadat 6c in pulverem vertatur. Mulieres febbato
filuetunc. Scilicet Bt Subdiaconi expoâant ufquè
dùm Orario Dominica compleatur A id quod pen­
det ad hanc orationem. Convenienter quyspc fabbatum coaptatur Orationi Dominiez, in qua funt
fcpccm petitiones. Ecenim per feptiroam fabbatt
fepeiiurmis fpiriras ippelligicur. vel de Oratione
Dominica, qux fabbato aptatur. Vel filenrium
fabbati requiem mentis dengnat, qux danit per
feptem dona Spiritus fandi. Et hxc dona nos pe­
timus in Oratione Dominica. Unde Miniftri Ec­
clefix eadem hotd quiefcunc. Plané Diaconi incli­
nari permanent ufquè dùm compleatur Oratio Do­
minica. Et Subdiaconi erigunt fe cùm audiunt :
Nobit fueeud ptccatoeibui, per quos defignanrar illi quuxu Chriftus dixit : Fer etttetn fiicte in
ctviutt iencc iniunuini virtute t* uiu , fcili­
cet Apoftoli. Sed iftorum declinatio petfeveians
eorum perieveramiam in oratione deiignat ut ac­
ciperent promifTum Domini. Quibus utique prxcepit fpecialiter expe&are pramiflum Spiritus
fandi in Hierufidem ufquè ad Pentecoften, illi
ftant inclinati ufquè dùm compleantur feptem pe­
titiones Orationis Dominiez, Bc de quibus fupti
legitur qubd tniniftranter ei erant ufquè ad fepulchrum, Bc poftei pexpaantes aroma». Illi qui
horum typum tenent, recedunt de altari ad mi­
nifterium ptxparandum quandb audiunt : Per

,4

emrnu ftculu /cculerum. Amen.

Verfus.
Ictt Whi kk t—hw O* «VM te^Ut uae.
tbuprii» »uut aluùut
ea*
Uaut mirtunu faUtr JUfrauit fnemi
Cnutriu Dana*. Hac M latUun fii.
Difi'/uti adum m rarram Syitr «tA**·.
Ht wku MI egi—r «ΜάΜ>Μβ« tarte·
Aiflitu
MI ΛΜ emüaUtu rnnat
e-*i fait a««faw Apor.

De Te igitur, cur fecreti etntttur.
Confuetudo namque Patrum nofttorum habe­
bat ut qui orationem facerent, laudem Deo re­
ferrent. Igitur quod excelsi voce dicimus antè
Te tgitur, ad laudem pertinet Creatoris noftri, ut
mamfcfte omnibus dcmonftretur qui hanc valent
diftinguere, ubi Bc nos Deo gratias referendas
ede refertur Bc angelicam creaturam pronuntiat
unamquamque in minifterio apto laudare creato­
rem fuum. Pofteà namque lequitur Te igitur
oratio videlicet fpeciahs Sacerdotum , in qua
orat A fpecialiter pro aliquibus, ut fecit pro Apoftolico , & polled ubi dicit fatnulurum femulurwnque tuarum, Bc ilicb poftqudm pro propriis
orationem fundit, generaliter fe convenit pro
omnibus orare adjungens : Et omnium circum
adfluntiuin, Bc extera his fimtlia. In eo videlicet
quo ifta oratio fpeciahtet ad Sacerdotem perti­
net , folus Sacerdos in eadem intrat, fecreto eam
decantat. Sequitur magiftri fui Putcepa qui di­
cit : Tu autem cùm oraverit. itura in cubiculum, Marth eBc extera, ifte namque moe apud noftram Ecdufiam ufquè bodiè manet ut fi quis orationem fa­
cit , fpecialiter facit. Hanc ira exalut voce ut fe
ipfum amtnoneat quid in fecreto cotdis fui pcftulare debeat. Neque ab re eft quare tnos ifte apud
Cliriftianot teneatur. Proculdubio quia Chriftus
folus orabat. Undè Matthzus ; Ei dimifli turbi. Match, hafeendit in mantem felur orare.

ij<5j

Amalarii Eclogae
De cnuiha m Te igitur.

Cruce» in hac oratione fenano numero perii ·
cianrur, ut ficut Dei opera perfeâa funt, M* Sc
ejufdem Dei Sc Domini noftn JelhChnlto corpus
periodum imeUigacuc. Senanus enim numenu
partibur fuis comparatus periodus eft. Hoc ftgmficat quod novtffitna crux cum oblarwoe ce­
lebratur, qubd pro rota Ecdelia venetae is pari
cujus corpus pauioui fuccubuit ufquè ad udom

crucis.

HL T.

Aliter.
Quinque etiam onlines cruciumqux fiunt antè
festum, quandô cum oblata cangitur calix, fignificat quinque dates mundi antè nativitatem
Domini, fextus verb rempus illud quod reftar à
Nativitate Domini ufque in finem mundi. Signifi­
cat enim feroci radus calix oblata femel Domi­
num afeendiffê crucem , ut finem haberet cru­
ciatus qui fiebat per quinque «tares mundi. Per
oblatam quae exaltatur in manu lignantur Prophe­
tat , qui in manibus exaltabant verum panem
Chriftum quando ejus Incarnationem aperta voce
prophetabant. Undè Efaias : Ectc , inquit, virgo
concipiet & pariet Jilium. Cùm ipfam crucetn
videt Diaconus facere Sc incipere, calicem exal­
tare vadit, Sc renet calicem limul cum Epifcopo
exaltatum ufquè dùm dicit : Per omnia fecula fe­
cularum „ Sc poftei ponit calicem in altare, Sc
involvit eum fudario. Nempè Jofeph, accepto
corpore Jefu, involvit illud in lindone munda, &
K fiiit illud iu moaumenco fi». Hunc prxfenrem
laconum propter conveniens minifterium in ty­
po ponimus Jofeph, five generaliter in typo eo­
rum qui cafto corae myftena Chrifti fufcipium.
Diaconus liqui dem qui ienet calicem exaltatum
cum Pontifice , pome illum in altare, quia Jofeph depofuit de cruce corpus dominicum, Sc pofuit in monumentum. Diaconus , ficut diximus,
involvit cum fudario calicem, quoniam Jofeph
involvit m lindone munda. In ipfo altari, id eft.
in fepulohxo, corporale jacet. Per quod intelligitur ipfum linteum majus quo cotum corpus Do­
num tegebatur in fepulchro. Et per illud quùd
■^aliquam narrem calicis tegit fudanum, intelligi-

mus qifod aliquam partem capitis Efommi tege­
bar Sc aliquam non tegebat, ficut mot Judxu eft
facere, Sc remanet m altari, id eft, in fepulchro.
Hoc Opus ufquè dùm ttia Capitula compleantur,
id eft, prologus de Oratione fequenti : Parer
nofter , Sc Libera nat fua/umus Domine. Etenim
tres dies in fepulchro Dominus quievit. Poftei
namque comnuxtum corpus Domini cum vino,
fimulque pace adnumiati , aufertur dominicum
corpus de altati, quoniam in tertia die anima que
defeendit ad inferna ut liberarer juftos, corporis
vivificaret membra, rediit ad corpus, Sc non eft
•mpliiu inventum dominicum corpus in fepul­
chro. Et ideb quoniam torus homo furrtxit fimui, fas eft ut ίϊκό cum oblatione calix Domini
auferatur de altari.
Dc nominibus quatuor Orationum Epifcoporum
ftve populi in Mtfta.
Prima Oratio , aliquandb Oratio dicitur, ali—
quando Colleda. Mamfeftum eft qubd ideb Ora­
tio dicitur, quia precantur bona pro populo. Col­
leda veto , quia populus inchoatur comgere in

1364

unum. Libeat fraternitatem tuam mihi, Enter
caciUme, uci andoritate fendi Augullini iu hoc
Opufcafo. Iftud Officium namque sn quatuor Ipecies dividit, id eA , in Precatione*, inOratfones, & AuflA
in Poftulationes, in gratraram Adfone», ni com- ep- s*.
memorans. Quicquid agiote inOficio Miffie, anttquâmoblaae ponantur in altari, Precatio no­
minatur. Et hanc diftanciam fecit inter procatio­
nem Sc deprecationem ftt imprecationem quhd
precatio fit quando bona optat populo, depreca­
tio quandb orat ur devuet malum je definat À pec­
catis , imprecatio quando mala optat, id eft, ma­
ledicit. Pruna verb Oratio quam dicit Epifcopus

Precatio nominatur, td eft, optatio bona pro po­
pulo. Duunus namque qubd introitus roret ad
officium Prophetarum , quoniam per ora Pro­
phetarum Cnnftus inttavit in mundum , Sc non
folum inttavit, fed Sc carnem alTumpfit, Sc hoinofadns eft, ducens ongmem fecundum carnem
de fandis Patriarchis , quorum unus valdè optat
Sc commendat expe^Uttonem ejus populo ejus
dicens : Non auferetur ftaperum de Juda, & dug
de femore ejus, donet veniae qui meteendus eft , &
tpje trie eepeSntio gentium. Et iterùm : Salutare
tuum eapeSabo, Domine. Iremque : Obfetro ,
inquit . Domine , mute quem mtffurus t/. Hoc
bonum optat fanda Maria Virgo Dei genitrix,
quandb Angelo refpondit : Fiat mihi ,ecce ancilla
Domini , fecundùm verbum tuum , ut ipfe pcocedat ex meo virginali utero qui falvec populum
fuum à peccatis eorum.
Dc Stereta.
Secreta dicitur ebqubd fecretam Orationem dat
Epifcopus fupot Oblarionem, ut Deus velit rofpicete fuper Oblationem ptopofitam & deputare
eam fixure confecrationi. Notum eft enim ideo
fecretam Orationem facere fuper Oblationem ut
polfit ex ea fieri corpus Chrifti.
De fraaioeie Oblatarum.
Fraftio Oblatarum illam fradionem fignificac
quam Dominus duobus fecit in Emaus. Qua de
re folent aliqui Epifcoporum, quandb invicem
communicant, tres portiones facere de una oblata
in typo horum trium, id eft , Chrifti Sc Cieop*
Sc , ut dicant, Luc*. Sicut enim mtdtx Ecclefix
funt net univerfum orbem terrarum propter
diver ia loca , Sc tamen una faaèïa eft cathobca
propter unam fidem, fic Sc multe oblatx prop­

ter voca «ferendum anus panis eft propter unita­
tem corporis Chnfti. Si enim requiris quare non
integra oblata ponatur in calicem, cùm ronftet
integram corpus Domini refurrexiile, partim refurreâurum, partim jam vivit, ut ultri non mo­
riatur , partim mortale eft, Sc tamen in calo.
Undè dicit Apoftolus : Noftra autem converfatio
in calu eft.
De pace adnuntiata antequdm commifceatur
Corpue & Songuù Domini.
Duobus enim modis poteft accipi pax dida ab
Epifcopo live Presbytero anrequim corpus Do­
mini mittatur in fanguinern. Scilicet Sc illa pax
per iftam intelligi poteft qux juftis eodem tem­
pore data eft, quandb animaChrifti defeendu ad
infernum, Sc eruitindèomnes fideles, &abfterfit
Deus omnem lachrymatn ab oculis eorum, ut
amplius eu non fit dolor neque ludus, fed in pace

...

jyj

L||C t

Philip.!.

i}6(

de Officio Miffæ.

Dei, qui Anteii pacati fune cum 00 at vivant in
xternom. V« CKW «a pu per illam inteUigi po­
teft que data eft Chdfti cotpoti quandb animaad
illud radix ; at fiox naoaè anima umquam turba
ta eft pro fiia morts, id nec corpus ukri turbetur
de fua mutatione j £td eà pace fruantat attaque ut

femper gaudeant de merna immortalitate. Non
cuim ab re eft fi per tadum quo tanguntur labia
calicis eodem tempore feripeuram illam accipiaCc"· *·
mus : Et mfufilavit in facit» tjtu fpiraculum
vita, ut eo membro reftautatio vite legatur cui
pnmb ut viveret legitur data. Sanèdc illud rationi
congruit ut quatuor fertius funt incipite. pet qua*
tuor panes labia calicis tangantur, five quia per
quatuor partes mundi Chrutirefurrediofperatur.
Exccb. n. Inde feriptum eft : A fumaer ventii veni ,& inf^U fuper uuerfe&ot tftae . & rtvtvifcM. Si­
cut emmpoftqttMD puen clamaverunt O/enna benediSui fei venit, Gentxlesquidam, qui nondiun
erant Dei, quxrebant per Philippum , qui erat
os lampadis, videre Jcnun, in quo fignihearum
eft Gentries fitturos corpus Docnini per fidem, ita
„
& ifte panis quandb ptimùm ponitur in altari ,
1
datur intclligi futurum de eo fieri corpus Domini.
Audiamus quid de jam commemoraris gentilibus
Joui. ■>. refpondeat Dominus : Nifi granum frumenti ca­
dent in terram mortuum fiteru, ipfum filum ma­
net. In quo pcofeâb oftenditur, nifi ipfe moria­
tur , gentilitatem non fieri corpus fuum. Sic fané
& panis purus corpus fuum antes fieri non poterat,
nin ad memoriam reducann Sacerdotis factamentum Pafiiouis Domini, & crucis liguaculum fuper
eo celebretur.
Item dt Secreta.
x
Chriftus fiditudinem quxfivit in oratione.
Quanto maeis non oportet quxrere, qui undiJiuè circumdamur tumultibus vinorum Sc conuetudine feculari. Utile namque eft omnem ora­
tionem fpedalem Sacerdotum fecretam elle , ut
non cogitemus quomodb placeat vox & compofitio ons populo terreno , led tantummodo cogi­
temus qualiter mens feli Deo concordet, quem
orat. Ab illo loco ubi Secretam didr Epifcopus
ufque ad Agnut Dti, totum illud vocat Auguftinus Orationes.
De Prafatione.

*"

Prxfario namque dicitur quali prxlocutio. Hxc
namque oratio qux Ptzfado dicitur, prxlocutio
eft totius fecururx Orationis qux inchoatur. Te
icitur pervenit ufquè ad Agnus Dti. Hanc conuetudmcm hxc oratio tenet quam habuit Otatio
Patrum noftrorum, qui fidebant laudes Domino
referre in Oratione, led namque Danihel oravit :
Domine Deui nefter. qui eduxfti populum tuum
dt terra /Egypti in manu forti,
fccifit ubi no­
men ficundim diem hanc. Et paulb pbft : Averta­
tur obfecro ira tua & furor tuut i civitate tua £rc.
Primb namque laudavit Dominum in eo qubd
eduxerit populum fuum de fervitute gravi. Ec
poftel deprecatus eft de prxfenti tribulatione.

Dt BenediSione p<ft communionem.
Poft Communionem hanc Orationem Auguftinus Poftulationem vocat. Poft Communionem
namque dicit quia poftquam populus communicat
hxc fequitur. Super populum vero , quia tunc
Tome II.

1366

benedicitur populus ut noftro fimfto conveniant
Evangdia Poft Orationem dc Communicationem
Beue&io fequimr, quoniam poftquim Chnftus
in cruce oravit dc coram Difcipulis manducavit Sc
reliquias cis dedit, elevatis manibus fuis benedi­
xit eos -, dc faâum eft cùm benediceret cos , re­
cellit ab eis , dc ferebatur in cadum. Noftra
quippè Benediâio poftulaôo eft apud Dominum
ut benedicere dignetur. Epifcopus namque dati
bcnedi&one teverncur ad propria. Poftel adnuntiat Diaconus , 1rs Mtjfa tfi. In Angelorum
typo loquitur populo, qui dixerunt Apoftolts :
Hic Jejut , qui ajfumptut eft Λ vobie in caelum.
Et teliqua. Quid eft namque ·. 1« MiJJa eft, frater
mi, nifi s 1« rem pact ad dornoi veftrai Legata
eft pto vobis oratio ad Dominum, Sc per Ange­
los , qui nuntii dicuntur , allata eft in confpccrum divitut majeftatts. Populus refpondit : Deo
graciai. Hanc refponfionem Auguftinus vocat
gtatiarum aâiones. Hoc agit fanda Ecclefia more
apoftokeo, qui erant adorantes Jefuin, Sc regredi
funt Hierofolymam cum gaudio magno- Audi

qualiter Apoftoii Deo gratias referant, Sc erant
fempet ui templo laudantes dc benedicentes Deum
qui vivit dc regnat in fecula feculorum. Arnen.

Qaakrcr quadam Orationes & Cructi in Tc igitur
agenda funt.

Tt igitur, cltmtiuijfime Pater ,per Jefum Chriftum filium tuum Dominum noftrum fupphces roÎamus & petimus uti accepta habeat & benedic a<.
lie lignât oblationem dc calicem rnbus vicibus ,
non tamen fub una cruce, fed leparanm lingulis
lingulas feciens cruces. Hxc f dona , hac f munera , hac | fanSa faertficia inlibata. In primtt
Jua tibi offer imut pro Ecclefia tua fanda Cathoca. quam pacificare, cuftodtre, adunare , & re­
gere dignem toto orbe terrarum , «nd cum famu­
lo tuo Papa noftro illo. Memento, Domine, famu­
lorum famularumque tuarum illarum dr illarum
( Hic nomina vivorum memorentur, fi volueris,
Ced non Dominici die, nifi exteris diebus ) (som­
nium circum adftantium quorum tibi fidei cogni­
ta eft br nota devotio. qui tibi ojftrunt hoc facrificium laudu pro fe fuifque omnibui, pro redemp­
tione animarum fuarum , pro fpe falutit atque in­
columitati! fita . tibiqut reddunt vota fua attrno
Dto vivo & vero. Communicantti Cr memoriam
venerantti in primu gloriofa femper virginii Ma­
ria genitricis Dei &■ Domini noftri Jefu Chrifti,
fed ts beatorum Apoftolorum ac Martyrum tuo­
rum Petri. Pauli > Andrea , Jacobi, Johannü .
Homa , Jacobi. Philippi. Bartholomai, Matthui, Simonii, Cr Taihai, Lint ,Cltti .démen­
tit . Sisti, Cornelu , Cypriani, Laurentii, Chrifogpni, Johannii & Pauli, Cofrna & Damiani.
St fuerit natale Sanâonnn, hic dicar : Sed & diem
natalicii beati tliuii vel beatorum illorum celebrantti, & omnium SanSorum tuorum, quorum
meruit prtcibufque concedat ut in omnibui proteHionis tua muniamur ausrilio per Chriflum Do­
minum noftrum. Hic inclinat fe ufquè ad altare,
dicens : Hanc iguur oblationemfervitutti noftra,
fed & cunSa famdia tua quafumut, Domine, uc
placatui accipiat. diefque noftros in tua pace df

ponai, atque ab aterna damnatione not eripi & m

F

ijtf/

Appendix

rleftanm menu* jubeas grmut numorarijer Chrift
OM Dmwim· na^reat. Hfc erigit Λ faaùm,
folatn oblataa hfc benedirit. Qmm sMatiem·
i« Deux in omnibus «M^îumu fancdifiM f . adferiptum f , ras··» f , r«UMMMan , acceptabolemque facere dignare, I Hfc ambos fignar, ideft,
oblationem & calicem) m nafiû corpus j Ér jau­
gea + jÎM dibei^fau filii toi Domini noftri Jefu

Chrifti. Qui pridie <·4·» pateretur accopu paaem
i» jenflas acvenerabilti manus font, dtvatis ecaLu in culum ad tt Deiun patrem fmun omnipo­
tentem , tibi gracias agent , benedixit f. frefit ,
dédit Difcipulis fuit, duens : Accipite Gr «anducate ex hue omnes. Hoc tft tmm corpus memo.
Simili medo pofted qudmcanatumeft, accipiesufr
hunc praelorum calicem infonflai ac venerabiles
manus faut , item tibi gratias agent , benedixit
Î, dedit difcipulis fuit, dicent Accipite & btite ex hoc omnes. Hic eft entm calix fanguinu
mei novi & Oterai Teftamenti, Myfterium fidei,
eut pro vobis Cr pro multù effundetur in remifi
Jionem peccatarum. Hac quoitenfcnitqut feceritis,
in met memoriam facietis. Undi Ér memores Dû­
ment not tui ferri, fed & plebe tua fanSa . Chrif­
ti filii tui Damini Dei noftri ,tam beata Paffionis,
ntc nan b ab inferii refurreSionis. fed & m ce­
let gloriofa afccafionit , offerimus preclare majtfati tue de tu<t danit ac dant ( Hic quatuor

vicibus (olam oblationem fignat, & in quinta
vice fuper calicem fidum crocem faciens )hoftiam
t puram , hoftiam ffiutSein, hoftiam f imma­
culatam, panem f fonSurn vite eter ne, Gr cali­
cem f falutit perpetue. Supri mut propitio ac fertno vultu rejpicere dignent V accepta habere
ficuti accepta habere dignatus ts munera pueri ni
jufti Abel, (r facrifiuum Patriarcha noftri Abrahe , fr quod tibi obtulit fummtu Sacerdos tuus
Mtlchifedech , fanSum facrificiam , immacula­
tam haftiam. Hîc inclinat fe iterùm juxti altare,
dicens : Supplicet te rogemus omnipotesu Dotu.
Hic orat apud fe quod voluerit. Deinde dici: t
Jube hxc perferri ptr manui Angeli ni in fublime altare tuum in cenJpeSu divina najeftatit tua.
Hic ie erigit, hcc verba dicens : ut quotquot tx
hac altarii participatione fncrafanBum filii ni
corpus &* fonguinem fumpferimut, mwu benedic­
tione celeft i Gr grati! repleamur per Chriftum
Dominum noftrum. Hic orationes duc dicuntur,

f

ij68

tum Dimmum noftnm. Hfc liritifacoiuM eri­
gens it venit, fc in is lue· i riHr— nuffuH, le­
vat iftam co^Damnaaa PajMakPnr pwrisr
•sanie, Dmsmm,/sn^er hssM crees. Hfc ambo fig­
ant, id eft, eMsrinnem dt raliram . eribus virabes. fismnlis fimlas&cNns cnam,/safest f,
rhoeas f .tassdicri f. Crprat/faMto. Hfcin-

vat Dbmnas Papaoblatios»· duae nfipsè ad orans
calicis i Ac tangens enm de oblarionibus, tenenea
illum Atchidiacono. Per ipfum Gr cum ipfo & m
ipfo eft übi Deo Patri omnipotenti m mutem Spirudo JdnSi omnii honor Gr g/lorio. Tunc dicit in
altum : Per omnia jocule facularum. Refpoodent :

Xmcit. Tunc reponit oblationes in altare, dc di­
cit ia altum. Uremus. Detndè dicit : Praceptu

faltuoribtu moniti, Gr divin! inftùutiene formati,
audimur ditare. Pater nofter qui ea in catUs ,f*nctftettur nomen tmtm. adveniat. Uûpsè libera not
d male. Tunc dicit Domnus Papa, interveniente
nullo fono, hanc orationem : Libera net quafumus. Domine, ob omnibus melis proteritis, profentihu , & futuru, Cr intercedente beatd & gloriofdfemper virgine Dei genitrice Marii & fanBit
Apoflolis inii Petro Cr Paulo atque Andred . Qr
fantie Stephana Protomartyre tuo . & beatis Conftffonbui tuis Hilarie, Martme, atque Benedic­
te , ( Hfc nominat quales voluerit Sanâos vel
quantos commemorat ) cum omnibus SanBis, da
propitius pacem in diAus noftris, ut opt mifericordix tuo adjuti , Cr d peccate fimus femper li­
beri ,Gr ab omni perturbatione ftasri per Domi­
nion noftrum Jtfum Chriftumfilium tuum. Deindè dicit ; Pax Domini noftri Jefiu Chriftifitfemper vAifcum. Refpoodent, & oras fptritu tuo.

Dandi dat pacem altario vel paterne. Et fic po­
pulus dat fibs pacem. Dùm verb Domnas Papa
dicit Pax Domini fit fimper vobifeum, non mit­
ât panem fimftam in calicem, ficut cereris Sacer­
dotibus mos eft dùm confringunt dc Agnus Dei
dicunr. Et explodi confractione communicat
Domnus ApoAtuicus. panem libi mordet, Bc re­
liquam in calicem mittit, faciens crucem de ea
ttuxu viribus fuper calicem nihil dicens ; dc (ic
confirmat da calsce, tenente calicem Archidiaoono. Quandb verb Domnus Apoftolicus defeendit
ab altari, incipit communicare populus. Dicitur
Andphona ad communionem^ dc expleti commu­
nione ftrAnriphona, tum fiugtt Domnus Papa, Ac
u Ulia fojP®* * dyptitios, altera poft le&ionetn nomi­ veniens ad altate fidutat altius, dicens : Dominât
num. Et hoc cotxidianis vel in agendis tantummo­ vobifeum. Refpoodent. & cent fptritu tuo. Deindo diebus. Memento atom, Domine, Gr eorum no­ dè dat orationem : Quod ore fumpfimns, Domiminum qui nospracefferunt cum fignofideib dor­ nt, metue capiamus . Gr de munere temporali
miunt in fomno pacii. Er recitantur. Deindèpoft· fiat nobis remedium fempiternum per Domamm
quàm recitata fuerint, dicit : ipftt Domine &■ noftrum Jefum Chriftum.
omnibus in Chrifto quie/ccntibus locum rtfrigtrii ,
lucu , & pacis ut indulgcat deprecamur per Chriftum Dominum noftrum. Nobis quoqul peccato­
1 I 1.
ribus famulis tuit dt multitudine miferationum
tuarum fperantibut partem aliquam Gr focietatem
De exordio vel interpretatione ac officio
donare digneru cum tuufanSit Apoftolit & Mar­
Epfcoparum ,feu qualiter ordinantur.
tyribus , cum Johanne, Stephana , Matthia, Bar­
naba , Ignat io, Alexandro, Morctllmo , Petre, "E* Pifcopocum ordo Aaron auâote adolevit
Felicitate , Perpetua , Agathe , Lucia , Agne t
in fecub. Initium quidem Sacerdotii ipfis
Cociha, Aaaftafia, b· cum omnibus SanSis tuis, fuit ; licèt Abel, Noe, de Malchiledech priores.
intrd quorum nos confortium non eftimator meri­ obtulerant (âcrifirium , de poft hoc Abraham ,
ti .fed venue quufumui largitor admitte per Chrif­ Maac , dc Jacob, (ira Job. Sed ifti fpontaneâ vo­

ie ver. C»dice Bibliothec* TtiUcrieaa.

i3<$9

Adorum veterum.

1370

m

tanta», noo Sacerdotali audoricare tare fecerunt. ntrit t
fuerit Ineulut ut fi cufiedim impiut d
Cxterùm Aaron primus in nati TeftamenroSo- rfo fin » ipfi impiut in dtàptûuM fin merietur»
cerdocafe nomen accepit psimafqoe poatificeli finitae» nutem tjti de menu tun rtfirui.
ftuli induo· vidimm obtulit, jubente Domino *t reliqua. Epifcopis igitur neceflâria eft (cien­
1** ec laqueate ad Moyfon. Ædpv , taquk, 4ans* tia Scripturarum : quia fi eorum fit tantùm fen-

âa vim, fibi folii pofiime prodeflê fie vivente».
Ponb G de doârina fuerint erodiri, poflunt exte­
rat qooquè inftraere, ic doeett fum, dc adverfarios repercutere atque convincere. Horom au­
rem fermo debet effe puros, fiosplex, dc apertus,
& UauMmyinAM Jqpsr tiare» , & site» «n- plenus gravitate dc honeftate, plenus fuavuatedc
âfonir /mit* fift enfut tjut, etfue ht rit» Erani, traâantes demyfterio Legis, de doânna
cutfctrthinr Dneune. FUint fnngui illitu np- fidei, de virtute courineorix, de difciplina juftiplicuhu, Cr indues ténias lituit, cutrtfitu inl- rix, admonentes unumquemque diverf* exerci­
dut, Xerox fdlictt &■ litares tjut. Gr unputn tatione juxd profeflionis motumqoe quafitarem,
lit tuiru, tnouft Snurdntu nui rtbgitu videlicet ut ptssnofeant quid, cw , quandb, vel
perpetui. Quo locx» contemplari opoctet Aaron quocnodb proferant ; quorum per oneris fpefumnuim Sacerdotem id efi Epifcopum fnifle, oale oflicmm eft Scripturas legere, percurrere
porté filio* ejas Presbyterorum demonftrafle fi­ Canones, exempla Sanftorom imitari, vigiliis,
guram , quibus mérité altare debuiflêtu Levier jejuniis, atque orarionibu* incumbetn. Erit
ficut fummo Sacerdoti. Et hoc fuit inter Aaron quoquè illis juxti Apoftolum manfuetudo . pa­
futntnutn Sacerdotem ic filioe ejus, qui dt ipfi tientia , fbboetas, moderatio, ahftsnenna, five
Sacerdotes erant, quod Aaron fuper tunicam ac­ caftitas , iti ut mens corpus Chrifti confeftura
cipiebat poderem ftolam fendam dc coronam ab omni inquinamento carnis fit munda ic libera.
auream , mitram dc nonam auream dc foperhu- Non foltbmenim ab opere immundo feabftinere
merate dc reliqua qux préfixa funt, filii autem debent Deo fecrificantus, fed etiam ab oculorum
Aaron fuper tunicas lineas cindi tancummodb dc verbi dc cogoitatiotu* errore ; ltd ut dùm nul­
dc natati aflUlebanc facnficio Domini. Moyfes lum in fe viciam regnare permittunt, impetrare
verb hujus fodi executor figuram indubitanter apud Dominum veniam pro fiibditorum rocinorenuit mediatoris Dei dc hominum Chrifti Jefu. ribus valmnt. Inter hxc oportet om foilioril difInnovo auremTeftameneo per Chriftum Domi­ penferione curam pauperum gerere, efurientes
nam noftrum i Petro Sacerdotali* ordo coepit. pafctrv, nudos veftiro , peregrinos falcipere,
Ipfi enim priroùm pontificatus in Ecccfia Chri- captivo»rodimore, viduas ac pupillos tueri, per­
Mioh. 1*· fti datos en, dicente Demino ad eum: Te es, in­ vigilem in cunftis exhibete curam pcovidenrii
quit, Fetnu, &Jûptr dent pctrmnadifiuhe Ec- dt diftributione difereci. In quibus etiam ic hofclefinnt metu» . fir perte inferi tu» prevnlthtau piubta* kfi erit prreipua ut omnes cum benigni­
adwM* enet, & tihi date cfeve* regni utU- tas* dc caritate fufapunt. Laid emm unum aot
reat. Hic ergb ligandi fblvendique poteftatem duos fitfcipiences implebant hofpiralitaris offi­
pnniüs accepit à Dxnino, ptimilque ad fidem cium. Epiicopi, fi omnes non receperint, inhu­
populum gratU Dei virtute fur pcrdicarioni* mani font. Habebunt etiam cum fratribus pa­
adduxit. St quidem dc exteri Apoftoli cum Petro cem , nuttum ex membri* fuis difeerpentes, nul­
pari cooforao honorem dc poteftatem accepe­ lum damnantes nifi comprobatum, nullum ex­
runt i ipfumque Principem fuum efle voluerunt : communicantes nifi difeuflam; quique id humi­
Îsi etiam, jubente Domino, in toto otbe difperfi litat* paritet dc audoritate ptcftabunc ut nec per
vangelium prxdicaverunt. Ipfi» quoquè aece- nimiam humilitatam fuam fabdixxum vitia condennbus, in loco eorum focctflenmt Epiicopi, ralefcere fecianr, nec ear immoderatam andoqui font conftituti per totum mundum in Ecclefia ritatem fevericari* pooftatetn eaeroeant ; fed ten­
Chrifti; quarum quidemOfficium permaximèeis té cautifts ergd commifttM agant qnantb doriùs i
exequendum interpretationis iftius prolata ma- Chrifto judicari formidant. In negotiis enim felufeftat. Epifcopus enim, ut quidam prodentium cularibus dirimendis oportet eos caufam merito
ait, nomen eft operis, non honoris. Gcucum eft difeetnete, noti gratia. Neque enim fic debent
enim atque inde dodum vocabulum. ·»· autem Epiicopi fufiripere potentes ut contriftenr contril
Gercé , Latinè fuper dicitur. s«*«r quidem in­ juftitiam pauperes, neque pro pauperibus aufe­
tentio eft. Illo igitur qui fuper efficitur , fuper- rant juftitiam i potentibus. Non defendant im­
intendit, curam falicet fiibditorum gerens. Er­ probos , nec fonda indignis committenda arbi­
gb qui non prodefle fubditis fed prrefle dilexe- trentur J neque arguant aut impngnent quorum
rit, intellipt non fe efle Epifcopum. Itaqaè crimina non reprehendunt. Si enim ifta udave­
Epiicopi, qui interpretantur fuperintendentes, rint , dr Dei Miniftri utiles erone, dr perfode
id eft, fpecularores, idcircb in Ecclefia Dei con- Officium Sacerdotale confiimmabunt. Sani de miftituunrur ut populorum infri fe politorum mo­ niftcriis ecdefiafticis ad Épifcopos hxc propriè
tes vitamque ptofpiciant atque Ipeculenrar, dc pertinent, bafilicaram confecrario, benedidso vel
intiment unicuique aftus fuos, ficut Dominus ad undio alaris, confodio chrifmaris, confignatio
Ezcch. i· Exechidem Ptophecam dixit : Et tttt inquit, fit frontium fidelium aut chrifmare in fandi Spiritûs
hnmitût, fpeotiuteran didi tt demur ifreti. Au­ traditione, ac earum confcriprio epiftolanim
dient trgi tx tt mtt ftnntntm, anaaetiaiu eis quz Format* dicuntur. Ipfi interea prxdida
ex mt. Si me direxit ad impium, merit mi­ Officia ordinefque ecclefiaftico* diftrtbuunt, ipfi
tjtu ,&nfnlttMt nd tfitnininmnadi
κβίΜίϋ, Ontfttuveritpuw cutfiiitmud,
indntt storm rrifimcutfe fuit, id tf, Idui 6r
ttmied, &fifonuntreh & nuseaeu, yaed ceo*
Jbmfti hnLÂet Et ftut tinrent nt cepàe tjtu

1371

Appendix

fecras virgine» benedicunt ; fc dùm potcafit
unuiqaiiqtie ia fingalis, fi tamen fisnt poeoedinaaoros in cunâà. Ordinationes w«m Epsfiaoporam auâoritara apdtalicà eb omnibus ani in
eadem foerint pcneinee Epsfioopis font celebran­
de t qui fimul wewiiMirei fcnmmum diligen­
ter mat juxtà confeatudinem ianâat Romane
Ecdefie atque inftmica Catthaginenfis Cono­
id , jejnniumqne cum omnibus precibus cele­
brent, dc manne cum fandi* Evangtliia qne
ptndicatnri funt imponente» Dominici die boel
tarit otMMw, inftar videlicet Apotoformn, qui
cùm Pudum tc Barnabam ex peaccpm Sptritfts
fendi ad Evangelium gentibus mittetent pendirandom, Murantes 8c orante» manm ci» impofoeraut. Nam die» Rcûutedionis Dominice lan­
ds divinaram dilpenfationam myftenit eft coofocrata nr qaicqmd à Domino eft infignius conftitutnm, tn hs^ss diet dignitate fit geftum.
Undè ctniefti quidam reguli uifinuarum & tra­
ditum noverant· in ilia die celebranda efle
myftocia Sacerdotalium bcnedidioaum ia qua
collate font omnia dona gradatum. Hora verb
in qua epifcopdis Otdinano cdebratetnt nulla
potiùs d pcscenoribus Det Sacerdotibus eligenda
fuit quàm ea in qua Spiritus fonda* descendit
ad tetras impleturas cratiam quàm Chriftus
ptomifit. Sam pteterea uadione exemplo Pro­
phetarum tc Regum capita eorum more Apofrolorum tc Moy6 anguanr : quia omnis fândificario conftat in Spiritus fisndo, cujus vinus invifibilis fondo ert chrifmari permixta. Hi»
etiam , dùm confocrentur , dentur baculi ; ut
eorum judicio fobdiram plebem vel regant vel
corrigant, vel infirmitates infirmorum fimincant.
Dentur tc anuli propter fignum pontificalis ho­
noris vel fignaculum fectetoram. Nam multa
funt que antè carnalium minufque intellwennum Lenius occultantes Sacerdotes , quafi fob
fignaculo condant, ne indignis quibalque (aera­
menta Dei aperiantur. Hoc quoquè ritu fokmnetn Dei ordinationem eundi comprovinciales
Epifcopi celebrent. Qubd fi omnes famul conve­
nire non poterinc, afienfum tamen fuis pcncibus
porbeanc, ut ab ipfo ordinatione animo [ non ]
defini. Porro & Hieroiblymicarum primus Archiepifctxxis beatus Jacobus, qui juftus diceba­
tur, tc fecundùm carnem Domini nuncupatu»
eft frater , à Petro , Jacobo , tc Johanne
Apoftoli* eft ordinatus , fecceflbribus videlicet
dantes formant ur minus quàm à tribu» , reliquifique omnibus afienfum praebentibus, nuiiarenùs Epifcopus ordinetur , & communi voto
ordinatio celebretur. Quod idcirco , inftituente
Domino fieri , jubetur , fcilicet ur non ab uno,
fed à eundi» Comprovincialibus ordinat*»»*»
Epifcopocum ccfebtentur , nullatenus* minùs
quàm a tribus ptefontibus , ceteris omnibus ret
nmonio Intratum confenrientibus, ne aliquid
contrà fidem Ecdefie unius tyrannica audoritas
moliretur, & regula vel fides confunderetur cre­
dentium.

B7*
I V.

Ode firafocr «s faoAi Ibnuou

EccUfit

Epifiepm triintutr,

u m à civitate tc loco Epifcopus foerit dofondu», à populo oviraas eligitur abus, tc licriu»*.
fit à Sacerdotibus, Ciero, tc populo Decretum y
tc vomunt ad Atdiieptfcopum, addocentes fecum
tc fqggeftiooetn, hoceft, regarnies litteras ur eis
Epifcopus confoctetuc quem fecum deportari funt.
Tunc Arducpifoopas pexdpit SaceHario vel No*
mcnculaaors ut eum ad Archidiaœnum dirigat,
quatenùs inquirat illum de quatuor Capitulis, id
eft, de arfenoquita, quod eft cubans cum mafculo, pro anrilla Deo focrata ,qtur àFranrisNonna dicitur, pro quadrupedibus, tc pro muliere
viro alio comanda, aut fa conjugem habuit es alio
viro,qint à Gnrdsdicxnr Deuterogamia. Et dùm
nulli horam ipfe vir confotu fuerit, Evangeliis ad
medium dedu&is, jurat ipfe deâus Arcnidiacono, & poft huc traditurSubdiarono,& pergit cum
ptsfâto eledo ad aulam fonda matns Ecclefia:,
ibique fuper ejus focrarifiimum corpus conrfinnat
qubd non cognoviftêtfuperiùs nominata Capitula.
Alia verb die nuntiatur ab Archidiacono ficut ac­
tum eft. Tunc Archiepifcopus induit fe pallio, tc
fodet in fode; tc vocatis ad fe Epifcopis 8t Prefbyteris, jubet eos fiscum confodere. Stante autem
univerfo Clero, praecipit Sacdiario fuo ut plebs
civitatis ingrediatur. Et ille dùm perrexerit ad eos'
introducendum, eligit ex illis, id eft, Sacerdoti­
bus, pctfonam qui reddat rationem dùm fuerit
interrogatus. Et dùm fuerint tntrodudi, intercoganter ab Archiepifcopo fuo. Quid eft, fratres,
qubd vos fârigaftis ? illi twfpondeut : Ut nobis,
Domine, concedas patronum. Refoondet Archiejufcopus : Habens decretum. Refoondent t
Habemus. Quo honore fungitur ? Refpondent :
Diaconus eft, vel Presbyter, aut quod fuerit. Ite­
rum interrogantur : Quot annos habet in Diaco­
natu aut Presbyteratu ? Refpondeur quot. Tunc
Archiepifcopusdicit : De ipu Ecclefia eft, an de
alia ? Refpoadent : De ipla. Et fi dixerim de alia,
dicit Archieosfcopus : Dimiffcciam habet ab Epif­
copo fuo ? Refpondent : Habet. Et mos offerent
eam. Defodè Archiepifcopus didt : Conjugem
habuit, aut difpofuitdedotno fua I Refpondent
fi habuit aut non, tc fi de domo fuadifpoluit. Archiepifcopus dicit : Quid vobis complacuit de eo ?
Refpondent : Caftitai, hofpiralicu, benignitas,
tc omnia bona qiue Deo funt placita. Ardiiepifcopus dicit : Videte, fratres, ne aliquam promiffionem fodftet vobis. Scitis qubd funoniacum tc
contrà Canones eft. Refpondent : Abfit à nobis.
Archiepifcopus dicit : Vos videritis. Et icerùm
dicit Habeas Decretum? Rafoondent. Habemus.
Ex dùm eum offerunt, jubetSaccUario tu relega­
tur. Et dùm reieâus foerit, jubet Archiepifcopu»
introducere deûum. Dùm verb introdo&us à
Subdiacono fuerit, à loogè cerris vice fo in terra
profternit. Tunc Archiepifcopus didt : Protegat
nos Dominus. Refpondent omnes : Amen. Archiepifcopas interrogat eum : Quid te farigsfti,

D

ij7J

Adorum veterum.

ij74

Frater ? Refpondet: Ad quod non fum dignus, illi
Confronts meimeadduseniM. Ex dicit : Quo ho­
V.
nora fungaris ? Refpondet : Diacones asn Presby­
terium, vel aüufcunqne gradus eft. Et interrogat
CefinU Λλμ PrtAyierù . Ditcttb . tr
eum Arcbtepifcopus: Quot annos baba in Diaco-·
Stiditccou.
nreaaatPrwbytacamf Rafpondet quae. Iterùm
interrogat eum Arduepifrapos : Habuifti convo­
L "ORimùmomnium Fidem catholicam om- bfcba*
rem, aut de dosno tna diipofmfti : Itte refaondet
JL nes Presbyteri, Diaconi, feu Subdiaconi
fi habuit am non, & fi de domo fus dtfpofat. Et memoriter teneant. Ut fi quis hoc faciendum prx- ^oo4i.
iterùm iorertogamt fi aliquam dationem autpto- terminai, quadraginta dierum d vino abftincatur.
■aidfanem fallût. Rripoodet : Abfit. Inriun di­ Et fi poft anftinentiem neglexerit commendan­
cit ei : Quales Codices tu Ecclefia tua leguntur ? dum , replicetur in eo fenrentia.
Rcfpondet : Oûateudram, Riguorum, Prophe­
IL Ut nullus Diaconus aut Subdiaconus cum
tarum , Aftus Apoftolotum, Evangelium,* Apoftolorum epiftol*, atque Apocaiypfia. Et icerant mulieribus habitare aut convexfai neefumat. Et
interrogat eam : Nodi Canones? Et refpondcti fi inventus fuerit hoc facient, de gradu dejiciatur;
Doce nos Domine. Archiepifcopus dicit : Ordi- infuper * exilio deftinacus, dia Tuos in paninnnarionem fi fiscens, aptis temporibus fa , id eft, riahniat.
primo, quarto , ftsamo, * dedam tneafe. Bi­
Ill. Ut ea qux i Deo confervendis Chrifiianis
gamos * curiafa ad fatosOrdines ne promoveas. Principibus amore inlata funt vel fuerint EcAttamen dabitur tibi EdiAum de fcrimnio quo- cltfiis vel titulis, nullus exindè fubtrahere pcefumodb debeas convetfai. Tunc pnsdpit Atchsdia- tnac, ne faratx res depopulentur. Er fi quifpiam
cono Epifcopus, * relegit petitionem quam ipfe prefumpfait, res qux fraudat* funt quadruple
dedas έ populo Atchiepsfcopo often. Et dùmre- rcfticuaatut. Aut fi noo habuerit nndè ipfit loca
laâa luent, didt Atduepifcopus : Quoniam vo­ admittant, it res ipfa qu* fraudare funt ab
ra omnium in te conveniunt, hodiè te abftincbts;
* craftino, ii placuerit Deo, confecrabem. Ref­
pondet Archidaaconus : Ju£fti Domine. Et dat
IV. De Presbyteris qui tot ad communionem
ipfi eleAo ofiadum Arriueptfcopns, * egreditur
totas. Alii verb die, qux eft Dominica, procedet recipiunt qui inréftas nuptias contrahunt, id eft ,
Archiepifcopus in Ecdefix i ihique Epifcopi & tnacrinem , costatam , vel foetum , aut filiafPresbyteri cum eo velcareri Ordines Clericorum tram , vel proximam agnatione conjundam in
confiftunt. Et ingreditur Ardtiepiicopas Secreta­ conjugio fibi faciant, * ad eoe pervenerint, ad­
rium , * jubet fchotan pfaUore ; proceditqaede moneantur ftr feparantur. Qui fi diftulerint, comSecretario cum omni decorein Ecdefix ipfis. ficut mumone priventur , * oblationes eorum i facto
non recipuntor. Et fi Presbyter fciens hoc
mos eft. Completo verb introitu, non dicunt tunc akari
Xjrie efeyfa ; fed mox Archiepifcopus dat ora­ neglexerit diftringendum , aut amicitias temporaws
adtendendum
έ communione eum recipere
tionem. Deinde legirar Apoftolus ad Timotheum:
Xe/iffne, JUtlu fer/»», fi fais Eytfctaum àt- fine emendatione aut poenitentia, canonic* fubfidtrot, brawn
dederer 6*c. Et dùm pfslli- jaceant fententi*.
rar gradate, egreditur Archidiacomucum Acoly­
V. De his Presbyteris qui poft primam vel
this * Subdiacouu, de induit eum dslmaticam , fecundam correptionem fisu admocuoanem reci­
planetam, * campobas, A introducit eum. Dum- piunt Idola colentes vel infipientas homines qui
que imroduAus fuerit, vocat oum Arehiepifco- ad foeta atque ad arbores farilagiuai faiunc ,
pusfic -. Cleros * Plebs cunfcnriens civitatis illius neenou diesn Jovis aut Veneris peoptee Pagano­
cum adjacentibus Parochis fins elegeram hunc rum confuemdinem obfervant, ftr eos poft pri­
Diaconum vel Presbyterum Epifcopum fibi con- mam aut fecundam adhortationem oommumcafecrari. Oremus traqué uro eodem viro, ut Deus verint, aut oblationa eorum fufcepennt, qua­
* Dominus Jefa Choftur tribuat ei Cathedram draginta dierum φχάοΐη pane * aqna fine con­
epifcopatasad ragemhm Ecdefiam fuam & ple­ tenti.
bem umverfiun. Deindè fchola incipit Kytittiy*
VI. Ut Mlhu Sacerdotum atri jafiionem Efit coot Latmia proftrato Anchiapifcopo Cum
fui procncatioMs feculares licear qxdper*|
jEpifaopis * ipfaeleAo in terra ante altara. Com- pifcopi
junohe Pontificis fui, religiofa caufa
pled verb Latania futgunt, * benedieitemn.Be- excepta
videlicet. autCfericocum^paupenim,
nedi&ooe expleta dat ofcnfan Archicudcopo. Seanariesn
viduarum, ficut facri precipiuot Canones. Si
Et tenera eum ArchidiacaMs, deponat illum -, & vel
hac obfervatfase in talibus caufis
fic dat ofculum Epifcopis ac Presbyteris. Et raise qniscMtampai
ungfaafte ίηνοιύχηκ , canonioe fenrcnu* de
jubet eum Ardûepifcopus fuperomises Eptfcopos It
ufa
psxfaMprionu
fisbjacaM.
federe. Et dùm foderit .dicfarAftduvavdTmAus, deindè Evangrifan ,* enlctut ΜΛ Dùm
γΉ. Ut t ad Sacerdoti tx qualibet muliere
verb venerit ad commuâtes edum, Atehiemfico- desranriatren fiwrtt uc exindè fufaicio mal* opi­
pus porngitoi famatam atque farataot ornatio­ nionis sftirisfur, nullam core ipfa habeat convernem. Et (ufeipiens ipfe Kptfcepus, communicat « faionem neque fecretb neque ptnfitnci. Si dein­
illa fuper altare, dc exteram ex ea Gbi refervet ad ceps inventus fuerit, poft fecemdam Sc tertiam
communicandum ufquè ad dies quadraginta , dc ronteftatkmem , ut contemptor, gradus fui pnipofttnodùm ex prxcepta Archiepifcopi commu­ culum fuftineat.
nicat Omnem populnei. Exftteu

*ij7i

Appendix

VUI. Ut nulla Ecclefia cujufiibet Dioceieos
ubi baptifinum tit Presbyter abique Diacono ede
reperiatur. Undè omnis Presbyter non habena
Duconum eligar fibi perlbnam , 9t phbt fuc innotefcac. Tunc ad Pontificem fuum coefignans

deducat cujus vitam probatam habear, & Diaco­
nus confecretur. Quod fi diftuietir Presbyter di­
cens eô qubd non habear talem Clericum, Epif­
copus fini* provideat ei «t Ecclefia fua a«t undè
voluerit bonam perfimam. Tanrum eft ur fine
Diacono non fit. Coaftupimus · enim Diaoouus
CoeftKui- in uno cubiculo cum Presbytero fuo maneat, de­
ferens ei honorem ut dignum eft. Antè quorum
ledos Clerici limei manere litnili modo, ut ie
abfque fufpicione fint, & Dens propitietur. Non
esiftente Presbytero intrà domum , fi ubicunque
abierit, Diaconus poft ejus egreffum locum ejus
obtineat ad fufeipiendum vel ordinandum quôd

utilitas domui eft, iri demum ut non Presbytero
fuo fuperbiat. Nam fi hoc adtentaverit, ab Epif­
copo luo de contemptu fuperbûe judicetur. Et de
accefiu Ecclefic, quod fupti altare ponitur, fini
undecunque accedere poteft, fub amborum figillo
fu. Et non unus fine alterius notitia expendere,
ubi ncceflariam fuerit, prrfumar.

j}7<5
V I.

Lutni teStrit . fid φΰ «w Kmli M. risk ,
HmuIi» dt dtt'UHU 6* dt jtfiiù».
Otos homine* debcm amare 9c benefacere * v«
cod.
diled'dfimi Frau·*. Sed plus iliis debetis fa- iuaUi.
cere benè qui plu» Deo firviunt ft cum bon* fide
vivum. Primina* de fraâibo* veftri* 9c de labo­
ratu debetis offerre ad altar·id eft, Qnca* no­
vas 9c uvas & ftva. Alias pnaùdas ad dotnum

T

Presbyteri de omni froâu debeas patrare, &
Presbyter et* benedicat. Et fic cuat beoediâione
Domini manducate. Et precamini Dominum ut
cura fua gracia & mifericordia concedat vobis in
pace colligere alio* fhiâusft in fuo fanâo fervitio
ufirare 9c quod illi placer indè facere. Et De­
cimas veftra* non deberi* retinere nec tardi do­
nare nec peimi caufiu Nec debetis expeâare ut
Presbyteri ft Clerici alii Decimas vobis requiranq
fed cum bona voluntate vos ipfi fine admoniti*»·
debetis donare 9c ad domum Presbyteri ducere.
Alias ehtnofmas debetis difpenfare per hofpitesft
paupere*. Sed Decimas non licet voois donare al­
teri quàm Sacerdoti. Et ille difpeufu eas cum ti­

IX. Ur nullus Epifcoeorara , Presbyterorum,
feu Diaconorum, vel Oenei conftiturus pnedia
Ecclefic, boc eft, terras, poteftatem habeat ve­
nundare , fied ne cuiquatn patentum fuorum do­
nandi. Et qui hoc egerit, fub omni celeritate
reddito pretio ad loca farrata in que competunt
revertamur. Si autem hac obfervatione contempti
aliqui* prcfumpferit, res proprias in ipfa Ecclefia
relinquat, ft ipfe furisejiciatur ; eo qubd divini
congruat ratione ut qui E»defias accipiunt, ad
regendum non ad difpaigendum accipiat. · Simili
* Libcant modo nullam habeat * poteftatem quolibet modo
alienandum neque mhduciandum neque venun­
dandum , fed nec fine voluntate Pontificis fui
Vicarios dandum, aut liberos dimittendum. Qui
hoc prafutnpferit, ut fuperiùs cenfuimus , li
habet poteftatem fuam , aliud tantum reftituat.
St non habuerit, expoliatus ex omnibus fon* eiciatur. Ipfe tamen res ad Ecclefiam cujus re*
funt revertantur.

nare die Mercori* &· Veneris 9c die Sabbati. In
menfe Septembr. in tenia feptimana poftqudtn

X. Ad no* perlatum eft eb qubd quidam con­
jugati habentes titulo* in quibus deferviant, de
facris vcftibus mulierum vel filiarum fuarum or­
namenta laciant, & proprietario jure fibi defen­

bet. Ifta jejunia debetis cuftodire 9c obfervue,
id eft, die Metcoris antè initium Quadragefitnx,
& die Jovis, Veneri* ft Sabbato. Et cocum

dant. Quod Chriftiams hominibus nec loqui con­
venit , ut te* facrata* & qux in facrata loca offe­
runtur , mulierum fuarum ufurpent vel filiis ejus
aut parentum. Er ii hoc probatum fuerit, fupenore feriatur fenteuuà.
XI. Omnis Presbyter , Diaconus . Subdiaconus , vel eundus Clerus qm fub Epifcopo elle
nofcuntur, fi caufas habuerit, A? minime potue­
rit inter fe deliberare, tunc ad Pontificem fuum
conveniant caufam fuam dicendam. Nam per nul­
la feculana judicia adire prefumant. Et qui hanc
prereptionem contempti fuerint, fupetioribus
pernis fubjaceaut, ità ut ptrnitentià fint abftinentr» à vini potione vel efu carnium donec ad
acce4anc Metropolitanum fuum accedat. *

more 9c reverentia Dei ad uoa Ecclefic 9c in
luminati* 9c in fufeeptione hofpirum 9c paupe­
rum 9c in fuo* ufus& fuam neceflitatem. Jejunia
deberis cuftodire QustuotTempora in *nno,id eft,
menfe Martio io prima feptimana, quando intrat
Martius, debetis jejunare die Mercoris ft die
Veneris & die Sabbati. In menfe Junio inficcunda
feptimana poftqtdm Junius intrat, debetis jeju­

September intrat, jejunate die Menons9c Ve­
neris 9c Sabbati. In menfe December in quarta
feptimana jejunate die Mercori* & Veneris 9c
Sabbati. Et m illis diebus debetis venire ad Eccle-

fiam audire undqutfque MilTain 9c Deo offerre
lanificia 9i luminari* ft incenfam 9c elimofinas
donare. Nullus Chriftianus debet laxare ifta je­
junia , fi talis infima non eft qui non poflit jeju­
nare, aut tab* firnex vel infirma*. Et qui ifta jeju­
nia laxat aut neglegit, peccaram grande indè ha­

Quadragif&mum debetis jejunare, nifi in die Do­
minico non debetis jejunare. Qui in die Domini­
co fine aliqua necefttate jejunat , peccatum indè
habet. In vigilia Natalis Domini jejunate, & in
vigilia Pafinwe ft Pentecoften. In vigilia fanât
Petri ft fsnâi Artdtese & fandi Johannis Baptifta
jejunate, ft meamini ut ipfi orent pro vobis ad
Dominum. Et ilio· tres dies antè Afcenfionem
Domini jejunate. Et Cruces & Reliquias fequimi·
ni, non in joco, nec caballicandoj fed cum hu­
militare ft contritione cordis celebrare ipfas Ro­

gationes , ft à came omne* abftinete , ft Millas
audite. Qui vel «I» tempore vel aliis diebus je­
junat , mercedem-indè habet. Tamen ifta jejuni»
qux diximus nullus dimittere debet, fed cutn bona
voluntate debet ea cuftodire* orare pro fe* pro
luia

•Aw»;

ij77

Adorum veterum.

1378

fuis «midi ut per hac jejama & per dû bon* λ
IX. Uc ondquiiqne in hofpitalitate hilarem
per elimofinas pium Dominum propitium & pla- fcprxbeMftc......................................
carum habete poAmus, ipfo pcxftaute qui nvx

Gérera

8c ngaex ia focula foculorum. Amen.

eUùtru» Jmi.

VIII.

VIL

/Ualaxi, XMatu

FuUcitfii,Epiflo!i
Regi*tMÂum, CktnftfctfMt Megsuumiim.

Capitule CtuUthni Efifc*fL

bccmuNT Capitula Guilluiilti Erucon.

a>JbiN&
dwc-Thm"*·

IT unufquiique rtâè fao· pfolxJ mot decantare podk.
11. Ut epiftolas Pauli 8c Evangelûxn GuMifGlem benè 8c diftinâè pedegat 8c intellegar.
I1L Uc in proxima Synode unafquifque fuo·
Canones habeat 8c intellegat : quia milu Sacer­
dotum licet ignorare Canone».
IV. Ut unufquiique boptifterium fuum ha­
beat , 8c teâè baprirôre poffit.
V. Ut Orationem Dominicam 8c Symbolum
b' Credo in unum Deum benèintellegat, 8c altor
docete Audeat, edam parvulo·.
VI. Ut vifirariones infirmorum 8c agenda mor­
tuorum reâè habeat 8c intellegat.
VU. Ut de compoto kalendas 8c lunam 8c
termino· adinvenire poflit.
VllL Ut unufquiique Martyrologium fuum
habeat.
IX Ut Dominica·&' feftivirate» prxeipuas ex­
colere per gtadalcm fuum 8c noikurnalem canti­
cum non ignoret.
Cap.LT

Dl l«Ti»niCTi<.

1. Ut non aitenas Ecclefix ordinatu» in noftra
Parodua miniftxare fine Formata audeat.
IL Ut qui propriam titulum non habet, pra­
ter illos qui in Monafterii· convetfiuuur, in uoftra Parochia vel extri licendam miniftrare pnefumat ; nec ampliùs quàm una Ecclefia habeat,
nifi fubjeda fuerit fux Ecclefix.
. III. Ut in Capelli· que fine dote define Paro­
chia funt nullus licendam minidrandi habeat.
IV. Ut nullus convivium occafione accepd
pro mortuis adire perfumat.
V. Ut nullus in domo foa pro aliqua occafione
feminam teneat, poeter eam quit Ecclefix defitrvierit, juxtà Ecclefiam collocare ftuoeat........
ab Ecdefia ei domum provideat, 8c non per fe
fed per Miniftro· fuo· neceflaria preheat.
VI. Ut vel abfque uno Clerico nullus efle
pnefumat, neque Miflam folos cantet ; qufo
admirandum ed qualiter poflit dicere Domina»
vobifenm , Sarfihn corda , 8c onera. Neque
Mifla ullo modo celebrare poteft abfque percep­
tione corporis 8c fanguinis Domini. Qukqmd
ho«. fecerit , confideret qualiter poflit dicere :
Sacxamenta qux fumpfimus, Domine, & extera.
VII. Ut nullus Presbyter tnftà
.......
•atri Ecclefiam fuam derelinquat , nifi acciderit
aliquod inevitabile periculum.
\ VIII. Ut unufquifoue fob.......................
ant per fe aut per..... Presbyt......................
fodat ad popuJum
Temc 11.

Everenriffimo atque in divino culm religiofiffimo Chrifti Sacerdoti Regimboldo.Hra- Cod
’rorii Or
Th
ccnfu.<
banns in Domino Glutem. Nuper ad nos quidam
frater venir de Monafterio quod dicitur Heroivesfdd vicino nobis, portans in pittacio quafdam
quefthncubs oonicriptas, perenfoue ex tuo no­
mine qnitenù» eas noftris tefponuonibus folveremus. Cujus pernioni libenter aurem accommo­
davimus , 8c cnuntùm potuimus , ex Panum
fenrentiis eas folvere cccpitnus.
I. Ptimùm ergb ibi qnxfitum eft quale judi­
cium ille fuftinere debeat qui, flagellando uxo­
rem fuam, duos filfos fuos in partu occidit ,
ita ut ad bapeifini gratiam pervenire non potue­
rint , tertium verb filium ita debilitavit ut poft
partum tnoxbaptixanis vitam hnicxit. Ubi liquidb
patet qubd propter immodetataqi correptionem
m crimen cecidit parricidii. Quid autem de ho­
micidio facti Canones fondant tibi non ignotum
eft, cùm in Ancyrano Concilio ita feriptum eft :
Qui voluntariè homicidium fecerint, pcenitentix
quidem jugiter fe fubtnittant, perferiionem verb
circi vitx exitum confaquanrur. De homicidiis
non (ponté commiffis, prior quidem definitu»
poft feptennem penirennam perferiionem confequi prxcepk, fecunda verb quinquennii tempus
explere. Ubi etiam confideranda eft infirmitas
perfoox pœnirentis 8c modos perairentix. Qui
forvidè poenitentiam de peccaris fuisgerit, citiùs
indulgentiam per Domini mifericordiam obtintbit.
IL Secunda queftio eft de eo quem canis furens
morfu in pede laceravit, ob cujus remedium qui­
dam ai nefcienri dederant jecur ejufdem canis ad
manducandum, quafi famisindè fieri poflec. Ubi
humanus error delirii noxam peperit in his qui
volentes fonum mederi, vim medicine nefaerunt. Sunt ergb hujufinodi ab hoc errore corri­
gendi, ne ultri tale facinus pernerent, 3c pro
fori» quod commiferunr aliqua difciplinâ ve!
aunio corripiendi, ut atteri metum habentes
e fcelus poft hxc committere non pnrfutnanr.
IlL Tetria quxftio de eo fixit qui cani fetninx
inrarionabiliter fo mifcuir ; 8c quarta de illo qui
cum vaccis fxpiùs fornicatus aft. Quid de hujufmodi hominibus judicandum fit, 8c dehujufmodi
animanribus 8c parra earum faciendum. Ubi derneoria humana mentis bc miferfo paret maxima ;
ebque deceftabilius eft iUnd fadum qub fcelus in
eo apparet maximam, cùm animal rationale con
tri naturam inrarionabtli per libidinem fo com
rnifeet animanti. In Lege ergb Dominos tale cri­
men judicio morris puniendum efle decrevit, ita
dicens: Qui cum jumento Λ: pecore coierit, mor­
te moriatur. Pecus qooquè occidite. Mulier qux
fubcubuerit cuilibet jumento, fimul intetficiatut

R

*ij7P,--

«»·<«

1380

Appendix

cum eo. Sanguis «oram fit (spec eoa. Sed fi ali­
quis querendum potat quomoâb fit nam pecu·,
cùm fit iararioraue nec «Ha modo legis capax ,
intellegar iodé pecocajuflâ taetrici, quia tali
fiagitio coatammata indiguam Mplicanc fiât
memoriam, neque humano ufid fime digna ubi
abominatio clarat maxima. Sacri amam Cano­
nes da ctf qui fornicantur taturionabilhar, id
eft. commutantur pecoribus, aut cum
lis polluontor , itd proripiant, m quotquot anai
viceiimum annum tale crimen commiferint,
quindecim annis exaâis in pernitentia commu­
nionem maceantur orationum ; datadè quin­
quennio in hac communione perdurantes, tunc
demùm oblationi· facramenta condnganuDifcuriatur autem & vita eorum, quali· tempora pmnitudinu axdterit. Ec iti nuumcocdiam confoquancur. Qubd fi inexplebilicec hofere crimini­
bus , ad agendam penitentiam prolixius tempus
mfomant. Quotquot autem peracta xx. annorum
«tote, ftc uxores habentes, hoc peccato prolapfi
font, xxv.annispcenimdinemgetentes, in commonionemfufiriptantur orationum i in qua quinqusnnio perdurantes, tunc demum oblationis
facramenta percipiant. Qubd fi qui & uxores ha*
bentos, & tranfcendenres quinquagefimum an­
num «tatis, itù deliquerim, ad exitum vine
communionis gratiam confequantur.
IV. De viduis quoquè qui a vaccis illis polluas
aasi font nefiâo quid obiit ne eorum ufus homi­
nibus deferviat. Sed fi fcrupulom eft alicui utrùm
eorum lac aut carnes comedi pofiint, fle propter
pollutiooem matris eorum icandalum aliquod
oriatur, fimol cum matre occidantur, vel Paga­
nis vendantur, ne turpitudinis prifes tnemoril
Tcandalom fiat. Dicit enim Apoftolus : Si efta
fcandalixat Fratrem meum , non manducabo in
«ternum. Si enim propter cibum frater tuus cootriftatur, jam non fecundùm caritatem ambulas.
Noli cibo tuo illum perdere pro quo Chriftus
mortuus eft. Noli propter efcam deftruere opus
Dei. Omnia munda funt. Sed malum eft homini
qui per ofienfionem manducat.
V. Quod autem novùlitnè interrogafti de illo
qui avunculum fuum nolens five volens interfi­
at , quid pari debeat, jam fuperiùs de homi­
cidio tuis akhim eft juxti id quod fecri Cano­
nes continent. Sed manifeftnm eft qubd parricidii
crimen majori fubicitur vindidx. Undè fanât
Patres fenexerunt qubd parricida deponentes
militia cingulum, omni tempore vita fux in poe­
nitentia perfiftant, five in Monafterio Deo terviant.
Hxc ergb omnia fecundùm id quod in Scrip­
turis facris vel in Canonibus Patrum exprefiiun
invenimus, confcripfimus. Tu autem, fanaiftime,
fecundùm id quod videas unicuique expedire,
iti temperes judicium, difererioaem in omnibus
fervaris , quia difcrerio mater eft omnium virtu­
tem. Dedit enim tibi Dominus in omnibus in­
tellectum , qui benè cenanti & gregem fuum
diligenter cuftodiendi «ternum cum fanâis
Paftoribus in cmlefti regno daturus eft prxBuum.

IX.
CtfitaU Msaxdtantm ei Agtam iirtienm.

Imcivit bvistola evat sit. Cavitcus
quoassnAM VXAVaVM AO · AVVAM
BlMBCTtS.

·**·

Omino Patri illi Abbati humiles fratres gswtcoC,
veftriille fit ille pacem optant continuam. «.Galli.
Quia igitur, fenâiffime Pater, veftra aoâoritaru
voluntas extitit ut huic femfiune legationi noftra
parvitas defervitur, placuit fit nobis ut, ficut ipfi
injungere eftis dignati, quicquid motum honeltoram in ordine regulari apud venerabilem illum
Abbatem dt etgiejus Fratre· cooftimri addifceve
potiemus, veftra pandem Sanâirari. Idebque fupplices rogamus ut non tantùm verbis noftris,
fed eoam veriffimis rabas fit «ternplis, que apud
eum & ejus Fratres obfervari confpeximus, finem
adbibentes , noveritis no· non aha qnlnrqaxab
ipfis opere compleri vidimus, feripta vobu mit­
tere vobrifle. Duodecim igitur Capitula ex his
omnibus qus vos maximè de pexneceflariis com­
moneri faciliùs polle credidimus, fecere fit vef­
tra bearitudini defttaate curavimus, ltd fimè ut
quicquid eadem Capitula continent, qualiter
abique ullo obfiaculo obfervandum vobis fit, diligcntifiimè attendatis, qoimque necaffeman
utiliter perpendatis j ne dùm regulares Monachi
venerint, qui juflu imperiali toti conubii gentis cU.Mo«nnoftrx, ub» opus fuerit, regulariter inftnsere de- ^2*^***'
bebant, imparatiores voe inveniant ad ea infor­
manda quarum penem aliquam hstc Capitula
qux feqotintur continent.
I. Primb omnium faendum eft quemadmodum
ad opus divinum fe invicem cum gravitate pro­
venire feftinant, ficut diâum eft. Reliâis omni­
bus qualifier in manu tenentur, fumma cum feftinatsone currunt, omnes videlicet. Nullus audet
hanc Conftitutionem frangere, quamvis in decnpita fit fimeâute ooriftitucas.
11. Secundb, ut nullus in Oratorio nullum
audet ad alium proferre fermonem. Sed mox ut
ingredi fuerint, proftrari orant. Et fic fe incli­
nant ad Abbatem, humiliter inclinato capite
ftantesexpedant dùm fignum fonuerit fecundum.
Expled oratione , omnes cum fiimmo exeunt
filentio.
HL Tettib , ut funt equidem cotridiè fex per
brevem deputati Fratres facram offerentes obla­
tionem , incipientes ab Abbate omnes per ordi­
nem , ficut 8c nos aliquandb fecimus. Qii etiam
pedes peregrinorum in unaquaque feria lavant.
Illuc eundo, & indè revertendo cum pfelmodia
vadunt. Si quis autem hanc juffionem tranfgreflùs
fuerit, gravi fiibjacet vindiâc.
IV. Quartb, ut i n Dominicis diebusomnes pari­
ter, fecundùm quo ingres* funt ordinem Monafte- -L*Z4^'
num, fic accedunt ad pactm, ad communionem,
»prxter illos qui pro nimia feneâute vel infirmitate inter iUos ftaro non poflunr. Qui tamen MMudbfeparatim communicant. Si quis verb hoc foi- «*■■**·
ncali dono, id eft , corporis 9c fànguinis Do-

D

ij8i

Adorum veterum.

mini noftri Jefu Chrifti, fe privaverit, P*ttr Mo­
nafterii, qui poeieiu Temper effe richer dû m com­
municant , cur hoc illi evenerit icite debet omninb.
V. Quinib, ut nullus otnninb Fratrum , dùm
ledioni Fraim vacent, fir exciifatus à ledione
quin omnes ibidem fine poefentes uni pariter cum
Patre Monafterii. Quibas legentibus, horâ qui
parvident Prrpofinu competere, live qui in vice
ejus conftitutus, id eft , oenior Decanus. pulfat

fignum tintinnabuli , ut ebdomadarii it atteri
fervirores juxti poccepram Regulx accipiant fu­
per conftitutam annonam mixtum, ut non fit eis
grave jejunium, dùm miniftratt, iuftinere. Lec­
tor verb poft Sextain, antequam accedat ad legen­
dum , accipiat mistum.
VI. Sextb , ut in Oratorio, poft fitnum Sexta,
omnes in loco fibi deputato liantes, nnitâ Oratio­
ne, cum fumma reverentia expedant dùm tignum
Prxpolitus pulfaverit ad ttfedonum. Quo audi­
to , mox omnes undique panter feftinant occur­
red , otnninb caventes ut nullus defit nifi quos
Pater occupatos in variis habet minifteriis. tt fi
quis ad iMum verfum qui antè cibum dicitur non

oriens fuerit, fimilitet «Sc

qui poft cibum, reguiri fubdatur difiripiinl.
V1L Septitnb, ut in refedorio fadi benedic­
tione , veniant duo Presbyteri ad Abbatem fran­
gentes panem. Er dant ipfi eulogium arteris Fra­
tribus liantes antequâm accedant ad menfam.

E

u8i

Oratione fàdâ , ferientes legunt vel orant. Finiti
Vefperi,expedant ibidem, iicut & ad Sexum fe­
cerunt , dùm fignum fonaverit ad refedorium.
VIII. Nono, ut ad conlationem accefferint ,
omnes unanimiter occurrunt debiles 6t infirmi ,
etiamfi de ledo furgere valuerint, veniunt. Quid
de ceteris dicendum eft ? Ledor autem tamdiù
legat ufquè dùm omnes in uuum politi com­
pleant.
X. Decimo, ut in fabbato, quandb munditias
facere (olent, pedes cum fifentio lavant, ne detur
occafio loquendi. Ibidem verb ferientes conlatio­
nem complet, dt fic accedunt ad Completorium.
XI. Undecimb, ut defundorum vigilia hoc
modo ab eis celebratur. Vefperl folitb finiti, fta­
tim Vefperam cum antiphonis celebrant pro de­
fundis , 6c poft Completorium V i^iliam cum an·
nphonis vel refponforiis pleniiltme atque fuavit-

fimè canunt,& poll Nodurnas intervallo Matu­
tinos pro mortuis faciunt. Fado autem primo
mane, ooftqirim fe paraverint, Miffarn celebrant
pro defundis publicam. Omnes ibidem paritet
Iaeram offerunt oblationem pro peccatis mortuo­
rum. Qui percelebrati , ftatim cantant Primam,
fi fuerit tempus, aut omniTertiam.
XII. Duodecimo, qubd omnes hofpites fuper-

venientes cutn ledione divina fufdpiunt. Inco­
gnitis tamen Monachis ad ledionem omnis pa­
riter concurrit Congregatio , ut Chriftus in eis
adoretur, qui & fuicipitur. Qualiter veru ad co­
quinam fibi invicem ferviant Fratres vel in exteris

Quibas fitdentibes, fummum eft ibi, ficut in
fanda continetur regula, filenrium. Miniftri au­
locis. Ai cKteraquamplurima, vivi voce, Domino
auxiliante, notum vobis facere curavimus. Ifta
tem omnimodb cavent ut nihil defit comedenti­
bus dc bibentibus. Et ficut Patri miniftratur Mo­
autem fupradida interim bono certamine adim­
nafterii , nifi hofpites fini, itù omnibus «quali­
plere cura te. Valeat alma paternitas veftra per
multa temporum * circula in Domino fine fine, ,
ter , ut , verbi graul, minimo ficut maximo ,
femori ficut juniori, nulli amplius, & nulli mi­
ur videatis, Deum Deorum in Sion. Amen.
nus exceptis pueris, quibus non eadem quanti­
tas ; fieri nulla difexeoo ciborum fervatur. Ut
autem fignum Cellerarius ad potum pullaverit
X.
benedicendum, ftatim odo vel decem furgunt
juvenes abfque ulla tarditate ad mifcendum Fra­
CjUTIU
SitCJlitimtlH
tribus. Si quis autem dc ipfis aliquid ibi delique­
td.ile circe ennum DCCCXKU. qtcibut prerit vel exccfferit, aut fixutum aliquem fecerit,
ftxeeft cpfttUGrimeldi &TetfMÛ ad Rcgin*
exceptis his qui ad menfam fedent, proftrati ibi
Ixrfum Megiftrum ftkole , ut epiner , Montfcoram Priore ramdiù jacent in terra ufquè dùm
Abbas, vel qui in loco ejus fedet, pullaverit ut
ttrii fimUi GelU , <·“ <*ύ an. DCCCXLW.
furganr. Similiter poft refedxunem Tedences per
humilitarem farisfaciant.
Rnftanril&mo it ineffabili diledione nomi- EiretCuX.
VIII. O&avb, ut per meum tempus xftivum ,
nando ReginbertoPreceptonGrimaltusTat- S-GaU·*
dùm Fratres bu in die reficiunt, poft horam
toque fupremi auditorum veftrorum difcipuli
Orationis nonam flantes in Oratorio cum divino
firmpiternx felicitatis falutem. Memoria dilectremore orantes expedant dùm tintinnabulum
rioms veftrx animis noftris fedulb inbxrens itnfignum Pncpofitos pulfaverit ad refis^orium. roemores petitionum veftrarum ptomilEonumQuo audito, omnes ilib conveniunt Quemvis que nofttatum ede non permittit. Et utinànx
etiam aliquis bibere non potuerit, fe tamen
tam proficienter quàm fpontaneè piam volunta­
debet pnueutaie, ue locus ejus apparear vacuus.
tem veftram implere valuilTcmus. Ecce vobis
Et fi quis prxfens ad dicendum poft benedidioRegulam beati Benedidi egregii Dodoris, quam
nem Arnen non fuerit, fublatur ei portio fua dc
bemvolus animus vefter fumtno femper optave­
fxstn. Poftquim autem biberint Fratres , vadunt
rat defiderio, direximus, fenfibus it fyliabis necad Capitulum j it quod eis injundum fiierit la­
non etiam lineris à fupeadidopatre, ni fallimur,
borant ufquè ad illud fignum quod pulfare foleut
ordinatis minimè carentem ; que de illo tranfantè horam unam vefper*. Quo audito , disjun­
feripta eft exemplare quod ex iplb exemplatum
gunt fe ab opere, ut fint parati ad fignum feqisens
eft codice quem beatus Pater laciis manibus fuis
quod eft ad vafperum. Illo audito, moi ad Eccieexarare ob multorum fanitatem animarum cura­
fiam cum feftinatione ftudent occurrere j ibiquc
vit. Illa ergb verba que fuptadidus pater fccun-

P

Appendix

*1383

Chrifte eley ton , Kyrie eieyfon. Similiter in re­
fectorio , fed fine genuflexion·.

modérais corrodis Magiftris colleximus , St in
campo paginulas è regione cum duobus pundis
interere curavimus. Alia etiam qux à Benedicto

Xlll. Ut in Capitulo feu ubicunquè quis increpatus fuerit, ftàtim venum petens dicat Mei

didata tour , Sc in neottticis miniinè inventa ,
obelo St pundrs duobus contignavimus. Hoc
egimus deitdetantes vos lurumque Sc tocandùm
traditionem pii Patris , etiam modernam habere.
Eligite vobis quod detiderabili placuerit a ruma.
Valete in Domino.
Safoe f»s juvenum .ferma fptciofiu

mhvm

,

Cfrtrara·» mtiatmie viam vrtum^w faiairem.
JEcce tat Α··ι7μ fumait ttii nuant* minant,
Qm «imi Antium ve/itr fiuvit hnkent.
Vm/upautu gfuienr , ca»4um fui caatintt crient .
Te reget if fervet fonper aiifat fenum.

FBI» torn. »,
Auditi»·
mm Mitnl.
Ionii, pag.

1384

dùm errem , ficut nonnt ill i aurtimant.in contnsu Regule hujus non inférait, de aliis Regulis À

Item Capitdl.c novitiarvm di his in qui­
bus Perceptum Ricou et CONSTITUTIO­
NES

NOVELLORUM

CONCILIORUM

ACUTIUS

culpà , A juftus fuegat , Sc fic humilitet rationem
reddat. Et fi quiiquain hoc facete cootenpfent ,

duplici vindidà fubjaceat.
Xllll. Ut poft Capitulum figputn Tonetur , ut
omnes perirer cum rntpciito vel Decanis Sc uno
de circatoribus in obedientia ubi injungitur pecSant -, exceptis his qui variis occupati wm obeientiis. Et alter de ciicasoribus claAram provi­
dent domi remaneat. Qui Decani & circatotee
fummà cuti provideant ne quid vel m ipfis obedientia, vel illuc eundo, vel indè tevenôido, vel

ubi Sc ubi, inhoneftum Sc noftra profeflsoni i»conveniens fiat, recordantes quic à difcipulis de­
linquitur, iMagifttos refpicit.
XV. Ut in refectorio, hoiâ refedionis, nullius
nifi lectoris vox audiatur.
XVI. Ut reficiendi Fratres unum pulmentum

cum potu bc orto tou pomis , fi font, antè fe in­
veniant. Poli qux & alsa dentur quat Regula man­

EXERCERE

dat.
XVII. Ut antè nec poft horam conftitutam
quicquam tibi vel poiùs aliquis furoat, exceptis

L T N primis at nulla in ullis rebus inter hujus
Λ profelTiMuis viros in toto regno fuo, nili
ubi itnpofiibditas non permittit, inveniatur va­
rietas cujus impoflibil itans qualitatem fummo
ftudio Midi pro hoc diredi latagunt inquirere.

mfirtnis. Sed Sc omnes, ficut uno ftringuntur vo­
ro , unius Regis bajolant fervitium, unum expec­
tant tegiu cœleftis premium , iri unum iu labore
militis accipiant necetfitatis ftipendium.
XVlll. Ut cultodia regularis circa infirmor

II. Ut ad omnia tigna diuturna five nodurna
fecundùm pexoeprum Regulx, ftatun ut audita
fuerint, fefttnecur.

Don neglegatur,

NOS CONSIDERANS ΙΓ PROMPTIUS

jussio Imperialis ammonet.

III. Ut locus fet'sratlm tardé ad qualecunque
tignum or currentibus conftituatur.

1111. Ur cum dikiplina regulari & reverentia
magna divina agantur Ütficia.

V. Ut diftis fex pfalmis primis ad No&urnum
genua non infteâant, fed liantes orent.
VI. Ut intervallum poft Noâurnum in xftivo
tempore ufquè dùm v. pfalmi dici poliunt pro­
teletur.
VU. Ut finitis curfibus, inccepturi Kyrie eiey­
fon genua fleclanr , Sc non antè furganr quim
fandx Trinitatis vocabulis perdidis Presoyter
dicat, per omnia fecula feculorum. Amen. Surgentes autem , humiliationem fupplicatioms fibi
vicifljm prxbeant. Et idipfum feiluri in Capitulo,
atque recelTuri, vel ubicunque tota Congregatio
jungitur vel fepararur , faciant.
VIII. Ut in Ecclefia nemo mfi quod Regula
mandar loquatur.
IX. Ut Kyrie eieyfon , Amen, Deo gratias,

Sc verfus, iu unoquoque concur i u altius St di£nndius atque pcuftradiùs honefte dicantur.
X. Ut ledor in Ecclefia priùs benedidionem
non petat quam omnes fedeant.
XI. Ur Verfus ad Capitulum, id eft, Deus in
adjutorium meum, i Presbytero ter terque έ Con­
gregatione repetitus dicatur. Er didâ Gtoru, poft
Eoe non adjungant AUeluya.

XIL Ut Kyrie eieyfon oraturi in Capitulo ,
utrutnque genu dedentes , confonà voce tribus
tantùm vicibus dicam, id eft, Kyrie eieyfon,

XIX. Ut quaxuor Ftatret juniores, feuquan­
tos expofeetit necefluas, deputentur ad nuiccndum ; qui ramen reficiantur cuiu oneris.
XX. Ut Mimllri omnes intus torilve in potu
& cibo , veftimeiuis, crtcrifque nccedarus ed
menlura qui exteri Fratres vivunt contenti lunt,
Et quandb i minifteriis filis vacent, cum alas
reficiantur.
XXI. Ut ad coquinam fignum non fonerur.
Sed ebdomarius: fadà inintilmtione, illud tin­
tinnabulum quod antè Abbatem pendit tangat.
Quo tonato, inclinet fe ipto ebdomadarius atque

omnes Ftattes ufque dùm i Saccatote benediCbo
compleatur.
XXII. Ut dicto verfu poft tnenfiun, incipiar

Priot Miferere mei Deus in deuro clioro, Sc
chorus limiter prxcedar. Et fic aperte A diftindè
cantando pergant ad Ecclefiam.
XXlll. Ut fumuium filantium poft refedi·netn omni tempore teneatur.
XXIV. Ut certis rempœibus occupentur ia
opere manuum, certis in le&on&divma.
XXV. Ut Prirpofirua, Decaiu, Circa rores ,
omnefque Mimtoi topiiie pnvaaè publicàqoe
ammoneanrur ut omnimodis circi minifterium
fuum follkiri fi ut.
XXVI. Ut omnes ad Millàs vouant Sc perfiftanr, ficut Sc iu careris divam OHiciis facere
debent.
XXVII. Ut in eftivo tempore poft Nonam
bibant Fratres , A pofteâ ad Capitulum per­

gant.
XXVlll. Ut poft omnes curfus, quando ad
rclectoriumue oportet, in Ecclefia illud fig-

ij8;

Adorum veterum.

num quod ad refeânrium fonat expodent i nifi
quem neceflitas exire compellit.
XXVUII. Ut ubicunque fibi obviaverint Fra­
tres, (unior benediâionem petens fiet m uno loco
inclinatus ufquè dum tribuens benedidionetn
Prior pertranleat.
XXX. Ut, abfentc Abbate', Pnrpofirus locum
ejus in Eccleiia, in Capiculo , atque in refcâorio
teneat, ejuique vice lo&ionee in unoquoque con­
ventu interpretetur, St bcnedidionem legentibus
tribuat. Et Prxpofito non prxfente , fenioc De­
canus eadem faciat. Qui, pixfcnie Abbate, pro­
pria teneant loca.
XXXL Ut intervallum poft Matutinos, A antè
Primam, hyemis vel xftatu tempore, eo protele­
tur fpauo quo fe Fratres aptè parare & con venten-

rer orando altaria drcuire poflim ; us dati luce
vel orto Iole exeuntes i prima vel lectioni vacent,
vel injunctam fibi obodientiam fubeant.

X
rurtoe, s. Eitcrar-rv»
ΑλιΙοΛοrum Mabiltoaii , pal.
tit.

I.

diversarum

modus

γ«νπεν-

T1ARUM A BENEDICTO AmaTS ,* DISriNC—
—
,
TUS D> KlCVLA SANCTI BZNIDICTi ABBATIS.

Ex eodem T^miM! nequaquam plcnitet intellegentes juGuii"cS’

JL· dictorum lentendas in Regula fiuidi patris

’Auiaocnfi. noftri Benedi&i, aliter quàm prxcepit judicare
folent. Sciendum iraquè eft quatuor ibi contineri
modos quibus delinquentium error corrigitur.
Primus namqueen quem idem pater Benedic­
tus proprio judicio determinavit. Ut eft. Qui per
neglegentiam tempore conftituto ad no&itnoe
non pullaverit fignum. Undè in Oratorio fatiffieri jubet. Et qui ad Ofticium divinum tardé
occurrerit. Et qui per negligentiam horâ refec­
tionis ad menfiun. Et fi cui offertur aliquid à Prio­
re, A accipere renuerit. Et fi quis, dùm pronun­
tiat plalmum aut lectionem, fefellerit. Er qui pro
aliqua arte extollitur.
Secundus eft de fpnitalibus rebus. Ucdè ipfe
dicit. Si quis Frater contumax , aut inobediens,
aut fuperbus, aut murmurans, vel in aliquo, id
eft, fpiritali tantùm, contrarius exiftens faneris
rtgule. Qui proficiendo ufquc ad feptem gradus
*CiA<ta- extenditur. Occulte videlicet * caftigatio, pu-o·
blicè corripiendo, in levioribus culpis excommu­

nicando , in jejuniis nimis affligendo, verberi­
bus coercendo, pro eodem inemendato ab om­
nibus orando, atque ad ultimum de Monafterio
expellendo.
Tertius de rebus exterioribus. Hoc eft. Si quis
damnum per neglegentiam aliquod intulerit

Monafterio.
Quartus de criminalibus deliAis.

D1N1QUI FER ORDINEM ‘OSDSM REBITINTES.
De primo (ciendum eft quod nullatenùs alitet
nifi juxtà quod Regula jubet, fieri debet j hoc eft,
non alienum fed proprium eft judicium ponen­
dum.
De fecundo fullicitè confiderandum quia non
omnibus perfonis fupraferipti gradus conveniri
poterunt. Quia aliter corrigendi funt honefti, ali­

ij8t>*

ter improbi. Nam Regula pt-rcipir de contumacia
ut fectetc femel aut bis aiun-.oneatur. Et alibi di­
cit : Si contumax fuerit, de Monafterio expella­
tur. Neceflè eft ergb ut jufto moderamine utrumque decernatur. Qualiter fecundùm Regulam &
contumax fecretè moneri poflit & de Monafterio
expelli, ille namque fecretè eft ammonendus :
quia licèt aliquid a Pnore imperatum refutans,
mox tamen emendatus emendationem promit­
tens. Qui Sc honeftus jure dici potent. Er ille de
Monafterio expellendus qui & contumax exiftit <Sc
nullo unquam paâo adquiefeit fufcipere discipli­
nant. Quem omnimodo contumacem Regula vo­
cat. Undè dc meritd improbus & dicendus.Quamqudm dc improbum ilium etiam vocet qui, licit
frequenter corripiatur, difciplina tamen regulari
non contradicit : qui honeftatem quàm priùs, dum
fe emendare prohtens, habere videbatur, rcliuÎoens, ad improbam dutamque mentem tranfit.
leque, ut fuprà didumeft, omnibus perfonis
omnes gradus conveniri poterunt j quia videlicet
diverfie funt qualitates mentium ; un ** unde unus
medetur, indè alter perimitur. Quapropter quo­
rundam verberibus funt coercenda perionx, mi­
nimi verb quorundam. De quorum qualitatibus
Regula dicit : Secuudùm uiuufcujufque, inquit,
qualitatem vel intellegentiam omnibus fe confor­
met Sc aptet. Itemque alibi : Ut vident cuique
expedire, prudenter dc cum caritate ftudeat am­
putare vitia. Et notandum tria infpicienda femper
in judicio efle, perfonam videlicet, intentionem,
atque modum dileCri. Perfonam, utrùm intellectu
de œodeftià vigeat, vel duritia dc inquietudine
mentis conmdi&x exiftit. Intentionem , utrùm
ftudio an infirmitate deliquerit. Modum, utrùm
graviter vel certi leviter erraverit. Unde dc Re­
gula dicir : Secundum modum culpa excommu­
nicationis vel difciplina debet extendit menfura.
Igitur omnis fpiritaliter delinquens tandiù fecre­
tè moneri debet donec fe ipfum ipfe improbum
reddendo ab occulto tranfeat ad publicum, in qua
publica correptione fi non emendaverit, ad ex­
communicationem leviarum culparum tranfibit.
Ubi cùm diutius nequiverit corrigi, nimium je­
juniorum maceratione affligatur. Per quam non
correptus fi perfona exarent talis, flagellorum
coerceatur acredine. Sin verb perfona non admiferit confiderario, communiter ab omnibus mifcricordia imploretur Omnipotentis. Qubd fi nec
ifto modo fanatur fuerit, praecidatur i corpore
Monafterii. Et fi contigerit ut per negligentiam,
dùm aut mocculto autin publico ammonetur, ali­
quid damno Monafterio intulerit, excommuni­
cetur in levioribus culpis fecundum modum cul­
pa. Et pereelâ pernitentia , iterum revertatur ad
id ubi prius tenebatur. Et non folùm dùm verbis
monetur , vetùm etiam fi aliquo ex fupradicris
gradu deprimatur.
Prisuus Capirulus eft xxu. Ibi omnes gradus
inveniri valent.
Secundus vero Capitulas eft de pueris miiioic
qualiter state corripiantur, xxx.
Ubi facile paret quod in vicefimo terno ferip­
tum eft. Sin autem improbus eft , vindicte cor­
porali fubdarur. In fine videlicet capitis xxx.
ubi dicit ; Hi tales dùm delinquunt, aut jejunus

Appendix
nimiis affligantur, aux acris verberibus coercean­
tur , ut fanarentur.
Hunc fequitur xxvih. D* his oui frpiùi cor­
repo emendate noluerint. Ubi fin-diter fepcem
prâdiâi gradus inferti funt. De tertio autem

modo judiciorum licui fupri difpoGtum eft. De
damno cujuilibet rei extencci eft intelligendum,
ubi folummodb animadvertendam, fi negltgenhi interveniente damnum eatiterit faftum. Tunc
fecundùm modum dcfifti dt peHbnam it incen­
tionem levioribus culp» judicium fubjacebtt. In
quo modo continetur quicquid in Regula inve­
nitur. Sive gravilEmc nnaiâsr fubjaceat, feu
graviori, fe· regulari, feu esoommunicetur, feu
excommunicationi fubjaceat.
Prrter Hoc quod in quibufdam Iodi invenitur
diftin&iori dilciplimc fubjaceat. Quod quidam
iti intellegi volunt, ut G occulté aut publuè ver­
bis monebatur, in dodem gradu aaiùs corripia­
tur.
Quartus quootié modus , ut prxdiAum eft ,
de capitalibus criminibus conftat, fornicatio vi­
delicet , adulterio , atque ebrietate aflîduâ, crtenfque qux nullo modo nili pernitentia corporali
fecundùm auâoritatcsn canonicam purgantur. In
quibus dc modus necnon ic perfona atque inten­
tio femper infpicienda funt. ITbi pariter quoquè
fandorum Patrum inftitutio folbcitc eft petpen­
denda.

X I I.
Po'jp:icu> Monefltrü Fejatenjis.
M «rt.

CoS. B>1κΙκ>ικ*<«
Xcgi*.

ij88

uns anno 64. v. alio anno vervecem cum agno ·
de vino mod. 11. Arat ad hivematicum perneas
iv. ad transilium 11. In unaquaque ebdomada
arat ad hivernancam A ad tramifium jornalem
i. Facit corbadas us. ic fohrix pulle* m.cum
ovis. Unufquifque manfus maeoperarius fidvit
per annos lingdios vervecem asm agno,de vino

mod. n. Arat ad hivematicum perticas iv. ad
tramdium n. ic fblvis pullo* ut. cum ovis. Hof­
picia vi. fblvunt communiter mod. m.it dimi­
dium , unufquifque verb pullum cum ovis. Sol­
vunt ibi homines de terta cenfide foL vi. detur.

Habet in curte Protafio hofpicia iv. Solvit

UDufquifque per Ungulos aunos de vino mod. i.
ic pullum cum ovis.
Habet in Buxido mania* oarroperarioa «xiv.

ic dirnid. ic manoperanos x. hofpicia xin. De
quibus maniis funt in beneficio v. ic dimid. Sc
hofpictum i. Manant ibi homines lxxviii. Sol­
vit uDi/fquifque manfos catropcrarius uno armo
fol v. alio anno vervecem cum agno, de vino
mod. n. Arat ad hivematicum perticas iv. ad tra­
mifium 11. Inter doos manlbs in unaquaque eb­
domada arant perticas uu A tertii ebdomadi
inter tras manfos camam r. Et fol vit unufquif­
que omni anno ad vineam claudere carradam i.
de virgis & pullos ni. cum ovis. Solvit unufquif­
que manfus manoperarius da vino mod. it.
omni anno vervecam cum agno. Arat ad hivernaticum perticas iv. ad rramilium u. Sol vit pul­
los 11. cum ovis. Eft ibi terra ceafalis undè foU
vuni feftivitare fanffi Dionjiii foL ix. denae,
rui.
Habet in Fenarias manfos carroperarios xvt.

in Varena manfos caroperatios
manoperanos iv. Manent ibi hominesl. Habet
ibi duoa manfos abfos. Solvunt veftiti manfi hairxxxvn. Ac funt ex ipiu in beneficio manli
bannum pro ducibus bovibus fol. xx. pro homine
iv. & tres patres. Et funt ibi manoperani xvm.
Sunt ibi hofpicia vit. Ex manent tbi inter man­
redimeooo de hofte fol. m. verveces xiv. cum
agnis, de vino mod. xx. de frumento mod. ».
to* caroperarioe ic manoperano* & hofpicia boArat unufquifqne ad hivematicum perticas iv.
mines cxxi. Solvunt manfi cocroperani in ter­
ad tramifium 11. Ad hivematicum corbadas tu.
tio anno unufquifque folidos v. ic alios duos annos unufquifque vetvecein cum agno. Solvunt de
ad tramifium m. SolVit unufquifque pullos m.
annona inter totos annis lingulis mod. ctx. Arant
cum ovis.
Habet inSavegias manfos vn. ubi manent ho­
ad hivematicum unulquifque perticas iv. & ad
mines x. Solvit unufquifque omni anno verve­
rramifium it. ic in rertia ebdomada faciunt corcem cum agno, de vino mod. ii. pullo* m. cum
badani. Solvit unufquifque pullos ut. cum ovis.
Habet ibi manfos manoperanoa m. & fblvunt in
oris. Arat ad hivemadeum perticas iv.
Habet in Deientiaco manfba femles vti. ubi
tertio anno fol. ix.
manent homines xxsv. Solvit unufquifque ver­
Habet in Novigente manfos carroperarios
vecem cum agno. Arat ad hivematicum perneas
xvnt. A manopetarios m. & dimidium, ic ma­
nent ibi homines iv. Solvit unufquifque man­
iv. ad tramifium 11, ic inter bivemaucum ic
tramifium corbadas ix. Solvit pullo* m. cum
ius carroperarius uno anno fol. v. Ic alio anno
vervecem cum agno, de vino mod. n. Arat ad
ovis.
Habet in Maniaco manium iadominicatum
hivematicum unufquifque perticas v. ad traniiabit

H

fium ii. Arant ad htvernaticum
ad tramifium
in unaquaque ebdomada perticas m. A tertia
ebdomada inter tres manfos jornalem i. Fodiunt

cum cafa ic divetfi* cdifiois fuprapofins, cum
viridiario ic omnibus congruis adjacentiis. Ha­
bet ibi de vinea indominicata ju&M, id eft aripennos c. de terra arabili indouunicata ad modi··
ducentos quadraginta unius fationis, de prato

vunt verveces fex cum agnis fuis, de vino mod.
vm. Arant ad hivematicum perticas iv. ad tramniuni u. Solvunt pullos m. cum ovis.
Habet inToruaco manfos carroperarios xxxn.
ic manoperarios m. hofpicia vi. Manent ibi ho­
mine» ixxi. Solve unufquilque canoperanus

juâo* lx. de fiva plus minus bunuarios c. ha­
bens in giro plus minus leuvam t. Eft ibi capella
indominicata honoris fanâ* Maria dicata , ad
quim refpicit terra arabili* ad modios χχχ.
unius fationis. De vinea Jofti vi. de diva IV.

de prato 11. Eft ibi etiam alia Ecclefia parra-

1389

Adorum veterum

1390

chillis fob honora fanât Mêlant dicta, cui af- Marti· , debent habete panem ftc ligamina tc
pirit terra atabihs ad mod. u ttaiaa fariosas, fli fictram. hianfa Maio panem dc cafeum. Menfe
de vinea
uu. de prato v. Solvuat cantons OAdbrio panem 8c vinum , fi efie poteft. Si ibi
inter Capellam tc Ecdefiara fibram unam. fant cavaocarii, debent KaL OAoor. denarios
Habet in ipfa villa faAos id eft man&M u. Sol­ tv. 8c unrnn diem in banno , tc ad tree audiear
vit unoiqtufqm de hcftilefo, id eft pro bove foL das venire cum fais eulogiis.
π. 8c potroe u « iaL iv. maitona ru aat
Habet in Tutgiaco manfas forvila ix. tc di­
foL n. Solvit inter vinerirism te pafrionem de midium. Manem ibi homina xm. Solvent
vino mod. vu de bgnario dente, vu Fade pâ­ tnenla Maio verveces ix. dc dimid. cum agnis.
turera in colora dominicam, te famate ibt de Arat unufqeifaue ad htvetnaticum perticas x. ad
üo tritico mod. n. Solvic de avant mod. v. de tranufaun iu Qaudit unofquiique 1 artio anno
faba fexc. iv. Fodit unofauifqiM juâum u ta in manfo dominico perneas u. Solvit pullos n.
vinea dotnimcao. Soivie mulot in. cum ovis xv. cum ovis.
8c alfas pullot vindtaûtMa corn ovis. Solvit fi­
Habet in Bdfa manfas farrila vnu tc dimi­
dium. Manem ibi homina aiv. Solviust annis
nançai 8c faces.
Habct in Flqriaoo oauœ mtafom indomini- fingulis agnos vnr. tc dimidium. Arat unufcatum, adqnem refpiriunt manfem xnt. a qui­ qudque au hivernatkwn perticas iv. ad oamibus fant fagasuila ms.tc favifa vu. Refoiciunc bum u. Arat corbadam sotet hivernadeum tc
etiam ad ipfam raanfara de terra arabili baaoa- tramifiura. Ducit de frumento ad monafterium
na xxxviiu qmtfanc fies inter Remis te Floria- mod. x. Solvit pullos n. cum ovis. Habet ibi
cum. Et in alio loco fam beauasia xxxn. 8c cukisras xv.
Habet in Videos manfas as. ubi manent ho­
dimidium, fat inter Remis 8c cotem Rocinitcum. Eft etiam una arat ia Remis petrinens ad mina xiv. De quibas manfis eft unus fle dimi­
ipfam manfam, qux habet de uno latere juxei dius in beneficio, 8c unus abfax Solvit unuiquifterram fanfac Matie pedes cxvu de alio Urere que uno anno faL it. alio anno porcos n. 8c
juxti cetram fanâi Cofani peda cxvu de una arista n. Solvunt duo manfi de vino mod. n.
fronte jwfa terram fande Matia peda txvi. tc dimidium. Alii manfi , unufquifque de fru­
ex alia fronte juti viam pablicam peda xlu. mento mod. i. Arat unufquifque ad hivecnaticum
De fapcadiâit ingenuilibae manis faat v. in pertica iv. ad tramifiura 11. Et arat corbadas
ipfa Floriaro, tc s 1. in Pitaella , iv. in curta m. ad hivernaricum , ad tramifium perticas m.
Roxiniaco, & unus in Maftiaco. Solvit unufquif­ Claudit unufquifque in vinea perticas vn. Sol­
que manfas ingeouUis per totas cbdomadas in vit pullos in. cum ovis.
Habet in monte Hayrici manfas inganuila
anno dia v. patras tres ebdomnda, unam in Na­
tale Domini, alteram in Pafcba » Ostiam in Ro­ xti. Maneat ibi homina xxi. De quibus manfis
gationibus. Debet napatica 11. Habet unaquame tenent xl alii homina. Solvit unufquifque annis
.n longum perticas xu tc in tranfvesfum iv. De fingulis foL v. 8c dimidium. Arat ad hivernatilignatu» extradas 111. Quinque manfi ingenui- cum perticas vn. 8c dimid. ad tramifium v.
les - «i funt in Floriaco , 8c duo qui funt in Pi- Faât ad hivernadeum cosbodas 111. ad binaha
tnell* , folvit unufquifque fcintulas eu Qua­ iu. ud tramifium . m. Debet unufquifque de
tuor verb manfi qui hint in curte Roxiniaco, 8c lignario ia latum peda v. in altum peda v i. 8c
unus qui eft inMaftiaœ, falvit unufquifque fcin­ de caraAsonfous extradas vi.k omni anno feftitulas c. Debet unufquifque pullos in. cum ovis vitate fanâi Martini tc in Natale Domini tc in
xv. de vino fast, xiu corbadas iu unamquam­ Pafchacarradam i. Claudit inter curtem tc hocque cum fex bovibus, dc tertiam corbadam cum tum tc vineam pertica vn. tc dimidiam. Sol­
duobus, pro hoftilicio denarios χιν. pro caxro- vit de lino falcium m. de xxx. madafciis , 8c in
pefa denar, v.bennos tree, unum in noea , alte­ pafrione mod. π. de vino, de terra cenfali mod.
rum in prato, tertium in méfié. Debet unam car- n. dc vino. Arat ad hivernaricum pertica vn.
radam adducere de feno in gtanicam femoris, 8c 8c dimidiam. Solvit pullos in. cum ovis.
unam extradera degarbis de campania. Debet du­
Habet in Equa manfas fervila ix. dt dimi­
cere annonam ad farinarium faper carrum fuum dium. Manent ibi homina xtx· Solvit unuf­
de fais diebus ; tc in ipfa farinario debet Itare fer- quifque ufqisè ad Monafterium carroperam i. tc
vilis manfas qui ipfam annonam pnevideat tc foc & culuum. Faciunt corbadas xi. Arat unuf­
cooperatur. Debet etiam de fuis diebus fanum quifque inter hivernaricum 8c tramifaim perrica
ducere in campum 8c expandere de fuo carro ; tc x. Solvit pulla it. cum ovis.
fervilis manfas debet levate fimum fuper carrum.
Habet ia Fabaria feptem manfos ineenuiles.
Debet unufqmfque manfas farvilis per totas eb- Oâavus manfas pertinet ad Ecclefiam ipfius villo
domada dies v. 8c unam napaticam in vinee, de dicatam in honore fanâi Mamni. Antiquo tem­
qua recipit tertiam partem, pullos nu cum ovis. pore falveba unufquifque manfas fal. v. Poiki
Debet corbadas ul unamquamque de duobus in alio tempore falvebat unufquifque in unoquo­
bovibus. Debet denarios v-pro caropera , ban- que menfe per totum annum tra dies. A feftrvv
nos ui. Debet faculas. Debet manfionem & tate fanâi Johannis ufque in natale Domini falcurtem cuftodire 8c ftabulum curare & facere vehat i tertia in tertiam cbdomadam corbadam,fle
quicquid opus eft. Unufquifque manfas ingenui- faciebat unum bannum in vinm , alium in meile.
lis tc fervilu debet in eulogiis pana vi. ad car­ Solvebant duo mbnfi tra carroperas in anno ufnem denarios u. Sc pullos n. de vino fext. n. de què ad Fodatis. Solvebat unufquifque de pafcioarena fext. i v. Cùm fecerint corbadas in menfe ne denarios xu. ftt pullas m. cum ovu xv.

Nonus manfos eft indominicatus , ubi habet ctd.ruras v.Apratum A filvas A aquascum fari­
nario.
Ifti funt cavaticarii fandi Peni. TetboldiU ,
Gondoildis defunctas , Emhardus , Ledelindis ,
Amalgarius, Hairlindis, item Amalgarius, item
Tetboldu*, Amalbertu* , Frodovinus, Frodc-

vildis.
Familia de CUctaco. Godelfadus, Ravenus ,
Odilo , Vivardu* , Ermengifus
Hildegifus ,
Ansberga, Vitalis, Adelgardts , Mamucia cum
nibus infantibus fuis, id eft, Dominicus A Hildulfits A Goxleno*, A cum aliis tribus , Gitbern, Eriuinus, Nadalberrus, Erliardis, Godinus ,
Doda, Odila, Adelindis, item Odila , Vuido,
Vuinegauda, Tedelindis, Adeibergs , Ermengildis , Roducia, Frotgsriu* , Grimhardus, Erembernu , Johannes , Tetfinda , Hildebertus A
fotor ejus , Rainberga A filia ejus nomine Elifabet cum fuis filiis.
Heogelrannus, Rodulfus, Rainerius, Hengelfent,Vuarenbums, Rodulfus, A Bernice, omnes
ifti cum infantibus fuis. Berheogerius Presbyter.
Ingelburgis filia Virali* da Bumdo beato Petro
fe tradidit tali ratione ut nunquàm i Monachis
effet vendita neque ulli homini donata.
Doda , Vuarneru* , Ingelgerus , Anfoldu* ,
Beliardus.
Adrianos, Rainais uxor fua cum tribus filiis,
Durandus, Germundus, Rainerius , Eunengardii, Nodelendacum quinque filiabus A unum fi­
lium , Richardus, Tefcenda cum duabus filiabus
A unum filium, lldeardus A filius ejus Conftanrius. Ifti funt fratres A forores Adriani. Rainuis ,
Legardus , Nodelenda habent feniores. AlboLdus, Girberga, Tefcenda .Conftannu» , Afcelinus, Sireda foror ejus , Idfiedus cognatus eo­
rum , Ifenbardus filius RichardL Ifti funt cognati
Ariani Germani.
Hifenburgi* Btittonifa gratanter fe condonavit
fanâo Petro , anrequàm acciperet maritum , ut
in pofterum cum filiis A filiabus fuis fub fervitutis
jugo reneatur , quorum hxc funt nomina. Odolr;.-us , Giflebertus , Durandus.

mus igitur eidem loco de rebus 1 Deo nobu
collatu ad fuftenracioiiem , ut diximus, Fratrum
ibidem Deo famulantium onedtam noftrum quod
dicitur Villapida A Ealefiam in honorem fandi
Johannis Bapriftx couftrudam cum omni inte­
gritate , quantumcunqoe in ipib loco ture pro­
prietatis modo noftra eft poftcffio. A aliud pordiutn quod dicitur Villamanna irrcontiguo tape­
rions prxdidi fituarum , cum omni integritate,
cum mancipia utriufqu· fexfts, cum doaubas ,
xdifidis, tertis , vines*, prati* , filvis , paicuis,
aquis, aquarumque decurfibus, molendinis,mo­
bilibus A immobilibus, cultum êc incultum,queftum A adquireodum, totum ab integro memolato monaoerio Sotidmo ad eundas ejufdem
Monafterii neceflitates confidendas perpetualiter
ad habendum delegavimus. Et hanc nomam auc­
toritatem fub nooune ac eviébonis gratii fieri vo
lumus, per quam pnedpimus ur nullus Judex pu­
blicus vel quilibet ex fusuciaria poteftara in poflef-

ilones memorati Monafterii ,<fut deinceps divina
pietas in jure ipfius fandi loci voluerit augere,
ullas illicitas occatione* requirere nullo unquam
tempore audeat; fed liceat ordinato Abbati fuis
que fuevefforibus fub immunitatis noftrx vel fuccefTorum noftrorum defenfione quieto ordine poffidete , dc quandoquidem divina vocatione à no­
bis ordinatus Abbas vel fuccedor ejus ab hac luce
migraverit, perpetub fecundùm Regulam fanât
BenedUH per hanc noftram auctoritatem dc confenfum licentiam habeant eligendi Abbates ;quatenùs ipfos Monachos, qui ibidem Deo famulari
videntur, pro ftaru tonus regni noftri & incolumi­
tate conjugis atque prolis Domini mifericordiam
exorare deiedet. Et ut hxc auAoricas noftris A
futuris temporibus debeat inconvulû manere,
manu noftra fubtignavimus , dc aunulli impref-

fione lignari juffimus.
Signum PIPPINI glorioilflimi Regis.

Johannfs Diaconus ad vicem Dagni recognnvit.
Data feptimo Kalcnda. Septembris anno
Chrifto propino fecundo Domitu Pippini Re^is.
Indi&ione feptimâ. Adum Aquifgrani plano
regio in Dei nomine feliciter. Arnen.

XIII.
Prxceprum Pippini Rrgii pre mon

XIV.

.aio Soricina,

Chorte
x
xi’4' TN nem‘ne Domini A Dei A Salvatoris noftri
mlntaerü0 -IJefuChrifti. Pippinus gratia Dei Rex. Si ergi
Soiicinü.

1392

Appendix

*ij9t

loca divinis cultibus mancipata propter amorem
Dei ejufqueineifdem locis famulantium propter
eorum fuftentauonem quiddam conferimus, ptxnnum nobu apud Dominum rternx renumera­
tionis rependi non diffidimus. l'roindè noverit
omnium fidelium tam potientium quàm A futu­
torum folertia quia placuit nobu propret amo­
rem Dei A a iunx noftrx remedium conftruere
Monafterium in pago Tolofano juxta caftrum
quod dicitur Veraunus , cui à Soricinti rivuld
vocabulum cotiftar inditum Soriciuius,in honorem
Dei A ejus genitricis perpetux Virginis Marix
A omnium Sanctarum , iecundùm quod eadem
Dei genitrix uobis vifa eft prjtcepiffe. Con'en-

JoMtionii vitia Je Blangitco
Fctiefiont Brivottnfim.

eJ

T7 Xetnplaria. Domnis fandis Donidio , Ho- An. r*.
JZanocifico , Unoberto, Betoleno Presbyteris , ι„κ>β ^Ί
necnon Raconi Clerico, vel aliis tam Diaconibus <«<>& c· »*quàm ferviendis fando Juliano Clericis qui pot­
ienti tempore ibidem defervite videntur. Ego Gi­
deon. Dùm non eft incognitum qubd Domnus
Hunaldus Princeps antè hos die* per * parva confilia aliquam villam in pago Limanico de ratione
fandi Juliani Martyris,cui vocabulum eft Myce­
naeo , vifus fui aftruxiile, pofteà cslefte auxilio
monitus fuperfcripom villam ipfi caffir Dei red­
dere ordinavi A duas partiones tam de terra, vi­
nei* , cenfu , tributo , aut ex omni re fibi perti­
nenti,pro mole peccatorum, vobis vifus fui con-

dotialfe

V

1393

X

Prxctpaim

Pippini Λφ*
June tileoft.

plorate deledentur. Ut autem hxc largitio & li­
beralius noftra magnificentia rata A inconvulfe
omni tempore permaneat, manu propria fubternotavimus A anuli noftri impreflione iigillari
fecimus.
Signum PIPPINI gloriofi Regis.

Isachax Notarius ad vicem Hexmoloi re­
cognovit & fignavit.
Datum menfe Junio fenâ tertia anno xxvi.
Pippini Regis. Adum villi Ponugonis in Dei
nomine feliciter.

Error heic c/m muneris. Nans Pippiruu re­
fittvit per aansi
Jexdecim. L<fiti repentndum vidtrer xrt. pro xxrr.

uuuîm

XVI.
Judicium pro Donicle Archiepifco Norionenfi

odi eriùi

Aftlenem Coonittm.

N Det nomine. Hxc eft notitia traditionis
judicius. Cumque reliderent Mifli glonoiifli-

V.
F* Moeufttno

A", res. "I N nomine iandx fle individus Trinitatis. Pip·
A pinus, divina ordinante Providentia Rex, unife*’11*·»'

1394*

Adorum veterum.

donafiê, « omni tempore Miflit ibidem decenfitxeffedabeant,pétrin i vobis at de ipfis duabus
partioaibaa mifit compendiem faceretu.quod iti
feciftu, at dàm ego viverem, hoc pec veftrum
compendium habere debeam. Ec ego pro ipfo
compendio dedi robis de toriooe fendi Juliani
viHam cm vocabulum eft Blaudago and cum agaconfia fea vel fervo· vel mbutaqnod exindè exire
debet annis iingubs, libres 11. portionum de ipfe
villa Maceriafo in rosvifus üun emififle ; ut n in
•Λ M* hoc tempore aut poft tempus ego robis * peno judi*Λ frrêihr» cûun facere rohsero aut fecero, * fpoodionu vo­
bis delai vere panibus veftris aut ûscceflôcsbus veftris, qui tunc temporis poft fuerint, auri libram
1.8c ipfem villam Blanciago in veftra revocatione
ponam, dc inanfia veftm compendias vos domi­
nus recognofcac, dc pedens precaria mea in vos
feripta omni tempore firme Habilita perduret, Fa
da carta pcecana menfe Septembris xu. anno
Donne W ayfaxio Principe. Tcfte Gideone. Manu
Gacionis. Manu Berterio. Manu Atriario.

venis Fidelibus. Cùm locis Deo dicacis eifquc in­
ibi Deo fervienribus quippiam inunctu conferi­
mus, id nobis procul dubio ad xtemi regni pre­
mium confequendum profuturum cognofcimus.
Quatnobrem noverit folertia eundorum lands
Dei Ecclefix filiation quia adiens noftri culmi­
nis ferenitatem Benedidus Abbas fandi Petri
Juncellenfis Monafterii, quod eft fitnm in terri­
torio Bittenenli, petiit ut ipfum Monafterium re·
ftrueremus & de noftris regalibus bonis augere­
mus. Cujus deniquèpreces dementer audivimus,
8c ad meliorandum locum ipfi fervifque Dei illic
militantibus benigni aliquid largimur, fcilicet de
fonte pallagii ufque ad terram nigram , abhinc
eriam uiqùè ad fontem Aider , & indè ufquè ad

fontem Orbi, A defccnditad terminum tabulx,
& inde iterùm ufquè ad fontem pallagii, ut neccllitaribus eorum fupplementum conferatur. Prxdidum autem Junccllenfc Monafterium cum hac
noftra largitione vel cum reliquis pofleflionibus
quas in prxfenri poÆdet vel qusque deinceps io
jure ipiitts Monafterii aut per nos aut per alios
quoique divuia pietas augere voluerit, fub noftro
mundeburdo ncftrs que libertatis detentione om­
ni tempore perfifterc mandamus. Et propeerei ju­
bemus ut nidla poteftas neque quiflibet hominum
i pias poflefliones prxfumat aliquando i poteftate
bve dominatione |am didi Monafterii minuere vel

fubtrahere; fed liceat Benedido Abbati A fuccefe
foribus fuis cum ipfius loci congregatione fine
alicujus minoratione quietè integerrimequi poflidere. Et per noftram etiam auctoritatem Mona­
chi ibi Deo ferviemes liberam femper habeant
poteftatem et fe iplis Abbates eligere fecundùm
bearillimi Benedidi Regulam ; quatenus pro Ha­
bilitate totius noftri regni inifericordiam Dei un.
Tome II.

I

A»· ’·’
*'«,7-

mo atque fcclentulinio Domino noftro Garuio teP' N»rRegv Fiancoruni in Narbona civitate , die Martis , per multorum altercationes audiendas ftc
redis negotiis rciminandx , & per Ordinationis
de fuos Mulos, id eft, W altario, Adalberro,
Fnlcore, λ Guibmno, & Vaflis dominicis, id
eft , Rodeftagnus, & Abundantius , fle Judices
qui jufli funt caufas dirimere & legibus difinire ,
id eft, Gontario, Difcolio, Laodenco, Petro
Bona-vita, A Sisfredo, A aliorum bonorum ho ·
minum qui ibidem aderant, id eft, Caribertus.
Wildaldus , Ingobertus, Arvinus , Wicar, Wifulfus, Aula, Samuel, Donadeus, Argemundus,
Urfione , Argimiro , Anfelmo, Wamario, ui
eorum judicio vel prxfentia quos caufas fecit elle
prxfentes. Cumque ibidem reliderent prxh tipti
Mifli fle Judices vel pluies bonis hominibus in
Narbona civitate ad redas juftitias terminandas
de cauferum exordias dirimendas in eorum prxfentia ; ibique in fupeadidorum judicio veniens
homo nomme Arluinus, qui eft aflertor vel caufilicus fle mandatarius Danieio Archiepifcopo
& per Ordinatione de Domno fle Regi noftro
Karulo Rege , fle dixit 1 Jubere me audire cum
ifto ptzfence Milone Comite, quia tales villas
qui funt in pago Natbonenfe de caufa Eccieiiarum fandorum Jufti dr Paftons, de S. Pauli, dc
fandiStefani in pago Narbonenfi, cis recinet ma­
lum ordinem injuôê. Hxc fiint nomina de ipfe*
villas. Quinciawn , fle Muianus , Ecclefiatum
funt medius. Villa Pucio, Valeri, & Baxanus,
dc Maliariits villx funt ultri ponte feptimo,
caufe eft Ecdefiarum 4b integre fandorum Jufti
& Paftorii. Villx---- Trapalianicus, Paredinas.
Agello , Medallano , Buconiano , Follopiano,
Annidano, ex medietate. Magtiniano, Leccas,
Centopenus, Chriftimanicus, Poenino , ab in­
tegre. Canncdo, Troilo, Laureolis curre, Oliva
media, Prexanus media, Caunas , Nivianus ,
infri infula Leccas. Villa Gorgotiano, Caunas,
Cafolis, Baias, Ucfenas , Quduno, ab integre.
T ttt

+ij9i

Appendix

1596

Lapedeto, ipû quant pan· Colonica*, Meratcum illorum fines A termines, habentes A do­
runo, ipfo quart* parte Maglaco, foots dad*
minantes» Danielo Archiepifiropo , cujus ifte
Buconiano, Callano. Conçu* larga, Abuniano,
Arloinus affertur, caufilicus, A mandatariu* eft,
ex medietate. Leomano, ex medietate. Suburab integre. Er cùm nos ptxfad Mifi, Vafli do­
be....~ Sala furpet pome feptimo, in valle Ga­
minia, A Judices videam talum adprovariobi* no, ex medietate. Croxa* , C^moo, fonds
nem de Arkxnoa&nore, caofilico, A mandataMarcelli, Villa Toconi*, forxffi Georgii, Villa
rio Danielo Archiepifcopo, A puft tama nt ve*
Ciliano, fanât Crefenti, fond? Manx Segeloritatein bent cognovimus , aKMcavimsu inm
nos antè pcrfctipto* Milfoe, Vaffia dominia»,
na, ex medietate. Cragnano villa, Aquaviva, ex
A Judices, vel plums bonis hoaiiniba*......_—..
medietate. Ruliniano, ex medietate. Omnia Ac
in omnibus quantum ibidem retinebat jam pet*
reddebant A ordinavimus Milone Comite, ut
fcripnu Arcniepifcopu* pro caufa Eccleliarum
de ipfos villas fe · exigere feciflet, A Arloino
alienore A mandaratio Panwlo Archiepifcopo
fon&orum Jufti A Paftoos.A fandi Pauli, A
pet fuum faioncm reveftire feolTet ; ficut A fe­
fandi Stéfani , quod ceo jamdidiu Ailuinus,
cit. Er congaudeat fe Arloinus aderror , cauiili­
qui fum alTertot vel caufilicus A mandatariu* de
cus , A mandatatius Danielo Archiepifcopo in
jamdido Aicluepifcopo Danielo, hocadprovavi
noftro judicio luam percepifle A habere juftiper feries condiciones, qubd ifte Milo Come*
cta. Dato judicio notitia tradidioni* 111 Nona*
retinet ipfas villa* malum otdinetn in juftè , A
invaiit de poteftate de ifto jamdido Arclnepif- Junii anno xiv. regnante Karulo Rege Franco­
rum. Signum Milonis, qui hanc nonnanu...... copo, cujus ego mandatatius fum. Tunc no*
A e* a< uarioms foci A h miare rogavi boni* ho­
Mifli, VaiÎ dominici, A Judicet interrogavimus
minibus. S. Gatibertus. S. Widaldus. S. Ingoberjamdido Milone Comite : Qui refpondis ad ifto
Atlomo, qui eft mandatatius dt jamdido Archietus. S. Arvinus. S. Wicur. S. Ergimiro. o. Aufelino. S. W amatio. S. G intuitus. S. Arda. S—pifeopode hac caufa? Tunc Milo Comes in fuum
S. Donadei. S. Argent and us. S. Urfio. S. Gunrcfp jnfum dixit : Ipfas villas fenior meus Karolus Rex mihi ea* dedit ad bénéficie*, lune ipfi
tutfus. Teodeticus. Petrus. Signedus. Ego Wal­
tanus Notarius fubfcripfi. Ego Adalbertus No­
Milii, A Judices, A Valli dominici interrogave­
tatius fubfcripfi.
runt Milone Comite li patebat habete condiCboBolo, qui hanc noticiam tradidioni* judicii
nes, aut recognitiones, aut judicium, aut reftes,
fcripfit fub die A anno quibus lupti^
pro quibus ipfa* villa* partibus fuis retinere de­
ceret. fune Milo Cotilis dixit. Non habeo nul­
Judicium iftud d Catello editum eft in Memolum judicium ventaris, nec nulla teftimonia,
riii Hiftoria Occitanicapag. 741. es Chartula­
pro quibus ipfas villas partibus meis vindicare
rio Atchtepifeopi Narhonenjii, fid raidi mendodebeam , nec m ifto plaato, nec in alio, nec in
Jum ac cornipnnn. laaqui noi putavimut heic,
r, rtio, nec ulloque tempore. Tunc prxfati Mifli,
dati occafiane, recudembem ejt, dtferiptum à
Vadi dominici, & Judices interrogaverunt Ar­
rubu ear ueitiflijfima Jcheda Narbontnji.
icino, qui eft iflertot vel caufilicus A mandarat*os dc jamdido Danielo Archiepifcopo, fipotebat hibtie u!e teftimonia pro quibo* hoc quod

XVII.

dicebat fuper Milone Comite, hoc legibus aptov.ue potuidet. Et tunc alferuit Arloinus , A dixit
fic. Habeo unde.......... pro judicio de iupradictos Milio*, Vallis dominicis, A Judice*. Arloi­
nus madararius fuam agramivir reftiinonia. Nu­
per veniens Arloinus ad fuum placitum , quod
atramituin habuit, A ibidem fua teftimoniapro­
tulit bonos homines idoneo:, h;s nominibus,
Undila, Aurilianus , Kairato, Narbonellus, EX>deminu. Lunares, Silentius, Bonus Eneus,
Gumancus, Witenngu*, Teudctindus, A Ser­
vandus : qui fie teftiticaverunt m fupradiâorum
judicio, in lacie Milone Comite , À ferit con­
diciones hac juraverunt in Ecclefia S. Maâr qui
nt* eft infrà muros civitatis Narbona , quia nos
lapranominari telle* icimus, A bene in veritate
nobis cognitum manet, A vidimus ipfos villas
lupenùs Un peas, cum fine* A termines vel ajacentias qux ad ipfas villas pertinent, habentes
A dominantem ad Danielo Archiepifcopo , cu­
jus ifte Arloinus allertot, caufilicus, A mandata­
nts eft , pro cauf* Ecdefiarum fondorum Jufti
A Palloris, A fandi Pauli , A fandi Stefani.
Nam A nos Undda, Aurelianus, Kairato, Nar­
bonellus , Dodemirus, Lunai-J , Silentius, Bo­
nus Eneus, Gumancus, Witctigus, Teudeiindjs. A Servandus, vidimus jamdidas villas,

Epiftola nemine Jtfie Chrifti ftnpta avo , ut

videtur , Karoli M. Repu Francorum.
V. Athlon. 1.a. c.c.Matth.Punum,pag.581.Manh.
Pans , pag. 140.

N nomine Domini. Incipit epiftola Salva­
A», re··
toris Domini noftri Jefu Chrifti Fibi Dei,
giCodicv
qux in Hierofolymis cecidit , Michaelo ipTatracO*
um deportavitj A inventa eft ad portam, ·
quem per manus Sacerdotis nomine Eros. Et
ipfa epiftola ad Enm civitatem direda eft ad
alium Sacerdotem nomine Leopa*. Leopas verb

I

direxit ipfum epiftolam ad Cappadociam. Et
tunc colledi font xv. Epifcopi in unum , A
triduanum jejunium fecerunt in vigiliis A
orationibus inuftentes, iimulque A omnes Prefby teri, Diacones, Clerici, A omnes populi tam
viris quim mulieribus colledi funt in unum A
ploraverunt ubi inventa eft A i Domino direda
epiftola. Cariffimi Fratres , audite A abfcultate
qualem nobis epiftolam direxit Dominus è exc­
lu , non tantùm nifi ut corrigamus nofmeripfoe
de omni excitate hujus feculi antequim ve­
niat ira furoris Domini fuper nos. Dcniquè non
pro aliud nifi fandum diem Dominicum cnftodiendum A decimas fideles Deo reddendum,

ij97

Adorum veterum.

ficut (criptum eft : Die dominico fedenre* inforo,
k caufa* judicandi orsofe*. Venarionet in eo­
dem die non colligere. Pecora in eodem die non
indigentes, fed pauperibus veftn* aut comparibo»
non habente* diftnbeere. Boves tue· in eodem
die non nautas laborate. Proper qeod non cuftodifti* diem dom_____ veniat fuper voa fudiόοη> Domini. Et propcerei lugebunt k.....——
poetabar periculum terrr k captivat anima*
dncrs......... ubi erit fletus & ftridor den­
tium. Nefoina mifori quia___ tenam ,
mare, k omnia qtm in ei* fimr onurn...—,
Ne Adam de Irmo terne piafinavi k edi~...._
bit omni* peccato* in tecta donec..... .

ijs>8

coluerit eum ficut oportet, anarhemaboeum. Ma­
lefico· , divinos, incantaram , aguriarores fi*·
gim. Jejunium obforvare. Veftra* decima* , de
quantum babueririe, in Ecdefias mea» ponite.
Éftote aiSduè fine peccaro. Recordat· tabula*
Moyfifamulomeo^Legeraft Precept* qux dedi
•i ad medicandum ih populis, ur timeant mede
osfttMuaiu illam. Moneo vos per epiftolam iftam
ut in Ecdefiasmoa* nulla* fit, non vir, non mu­
lier , qui pnrfumat febolare^ur verbofare^ut fo­
deremur antè Mill· egredere , donec compleantur
fisUemnia, anathema fit. Anima illa tale non col­
ligam in paradiib meo. Amen dico vobi*, fi non
rorriparitu vofineripfo* , mutam fuper vos bra­
Defuiu htic ettdie.
cas k locufta*, qui comedant frnâu* veftros, &
nihil aliud operante* in die Dominico nifi ad Eo- hume rapace* qui comedant vos, quia non cuftodefiam concurrere fidemnitacM Domini audire. diftisdiom fiuranun Dominicum. Qui ipfum nota
Et poft hxc infirmo» vifitare, mortuo· fopelire, cuftodierit , maladiâus eric. Die Dominico non
tribulante» coofolare , discordantes pacificare, lavara veftimenta, non caput neque capillo· ton­
crucem Chriftiin omnibus venerare, deponente* det·. Qui hac fecerit, anechema (it. Si cuftodieri­
nitida» vefte* in faeci* k edidi* k cinere varferi, ti* mandata moM^etram faciem meam i vobis, k
ficut Ninivitx fecerunt, k fic libenti funt ab ira non mitram in domibus veftri* omnem malitiam
furori* met. Mifori populi ! cnr non timeri* , ut & amaritudinem & infirmitatem. Si quis tameu in
poiliru evadere iram meem ? Corrigit· voa an- die Dominico aut caulas voluerit committere vel
tequlm veniat ita mea fuper voa k omne* ha­ intentiones (acere, aut rixat commiferit, mittam
bitante» in terra qui nolunt cuftodire mandata in eia puftellat, acceflioae·, k langores, k om­
mea& diem fandum Dominicum colere k veno> ne geno* infirmitate*. Et pro eo quod non con­
rare. Ponite, miferi, mortem antè oculo· veftra· curritis ad Ecclefia* mea*, ied magis ad mercimo­
die noâuque, quia nefiriri* qui hoti aufetantur nia vel ad filvam vel ocium, k per plateas fodere,
i vobi* anima* veftra» k deducantur i diabulo fabula* vana* loquere, k me non rimer·, k Ecin gehenna igni*, ubi nulle erit requiee, nifi fle­ clcfia* mea* non venerare , propter hoc tradam
tu» & ululatu». Admoneo voa per epiftolam iftam vos in fame k ia manus gentium ( k non pluam
ut cuftodiati» omnia qux dixi vobi*. Qubd fi fuper vos ) incredulorum Paganorum , qui epi­
non cuftodieriti* , minam fiiper vo* lapides cali­ ftolam iftam noocuftodiunt. Jam enim vobis antè
do* ignem & flammam producente* cum magno Legem meam mandavi , fed minimè euftodifti*
pondere , qui confumant vos ufquè ad._._—. diem fanâum Dominicum. Propreté! mittam gla­
anet qui degluttant homines, aut velur palTer dium meum fuper vos , quia non cuftodiftis nxc
omnia. Amen dico vobis. Crucifixus fui ptopter
triticum , iu de._-.___. tous.
os ferpentes pinnata* malas k pefimas , vos, k refurrexi die Dominica, afeendi ad dexte­
qui dcvocent_—tributio. Si non ram Dei, & requiem dedi omnibusdie Dominico.
egeritis pmnitenriam k ...... — Ia in quibus In ipfo feci colum & terram , folem k lunam,
mare k omnia qux in eis funt. Et pofteà Adam de
bibiti* vos k filii veftri—
limo tertxplafmavi,& die Dominico fandificavi,
Htic nnint mtdte dtfiatt.
Dico vobi*, conjuratio fidelis populi, perma­ k dedi requiem in ipfo ut benè agant,k &nt prefneat in vobis gratia mea,qui fum Deus vefter. Vi­ fure fint, k requiefeant per omnia. Sacerdotibus
gilando & orando, vel elcemofvna* faciendo, fa­ meis precept per epiftola* k libro* ut Legem iftam
âa mala relinquendo, homicidia relaxando, vi­ fideliter narrent, ut die Dominico k feftivicate*
duas k orphano* diligendo, pro peccata veftra mea* fideliter cuftodiant, quia Pagani fum in cer­
femper orando, mala pro maio non reddendo, ta qui non cuftodmnt Legem meam. Et fi non cudiem fauâum EXxmnicum cuftodiendo, compari ftodieriri* omniaqux prxeepi vobis , mittam fu­
ruo cantarem k fidem perfedam tenendo. Si nxc per vos tribolarionc* k grandines k cempeftates
feceritis, tn regno meo entis mecum regnaturi in k ficritatem, qui exterminet frudum operum vufecula foculorum. Arnen.
ftrorum; k non habebitis panem mecum , neque
Fibi parentes non maledicant, neque parente* cum Angeli* meis, neque cum Martyribus mei*.
filios j quia malediâ» patri* k matri* eradicat Amen meo vobi*. Si non cuftodieriti» fandutn
fundamenta domo· filiorum.
diem Dominicum, mittam fuper vos feme k fri­
Ecce fideliter iterùm dico vobis, ad Ecclefia* gore , k xftum gravem in mellei k in vineas vemeas cum oblationes frequenter venite. Le&o- ftras live omne* labor·* veftros, & ad alios dcnes divinas intento corde audite, ut (alvi efle pof tnotiftrabo k vobi* non dabo , quia decima* vefins. Qui diflimulaverit ad fontes, aut ad arbori­ ftras, de quantum habuiftis, dare noiuifli*. Indè
bus , aut ad petra fuerit inventus fecnficare, aut ad decimum revertatur. Amen dico vobi*. Die
ad fepidcra mortuorum prxiumpferit incantare, Dominico obfervate cum omni diligentia , ikut
aut in quolibet locis tergere, anarhemaboeum ,k nec ipfe* olera* in hortibus veftri» die Dominico
peribit m inferno inferiori : quia omni* incanta­ colligari*. Si hxc feceritis , vos mulieres , mittam
tor non habebit partem in regno meo. Ille tamen fupet vos ferpentes pinnata* qui comedant & per­
qui ditniferit fandum diem Dominicum ,& non cutiant mamillas veftra*. Amen dico vobi*. Si noa
Tome U.
Tctt t

Appendix
Cuftodiaritis fandum diam Dominicum , omnia
mala mittam fuper vos. Nam fi çuftodiantisman­
data mea & feceritis ea , dabo vobts banadiAlonem meant, A multiplicabo labores vaftios uf­
que ad abundantiam A ufquè ad meflem, k ufquè
ad vindemiam & pomiferum & totam fubftantian» , & quateuoque patientis dabo vobis. Arnen
dico vobis. Si non cuftodieruis mandata mea, om­

nia mala habebitis, & addam vobts maluin fuper
quod habuiftis. Et û fuetust Presbyteri aut Dia­
coni . ubicunque invenerint epiftolam iftam, le­
gant A aperiant diam ad omne populum . fraqucntei adinoneant ut recedant ab iniquis fuis
opetibus. Et oinnis qui hoc audierit, Uc non cre­
diderit , anathema itt. Ego fum Dominus Deus
vellet, qui crucifixus fui praptet vos , ut caftodiatis vofmetinfos. Per iftam epiftolam, que
oftenti vobts , lufcipite illam , & roto corde Une
dubio credite, Sc audite frequenter, quia non fuit
ab homine feripta , neque ab Angelo, nequè ab
Atciiangclo,niii dc verbo tueo A dc fua vitate mea,
q.ua vera eft fetipta , Sc i foprmne throno tranfmufa fuit, ut credatis. Et ii vos emendare nolue­
ritis , parate v05 ad jxrnsm mente Novembrio.
Sic erit granSts metus fuper vos. Vermis, focus,dc
flamma, quatenus alios comedat vennis, A' alios
cremet igtus.A ceterorum,ut credatis quia mun­
dus ille iudkaiuseft in grandi ruina. Juto vps per
epiltolam iftam quia altam vobis nunquam mit­
tam antequam veniat Judicius meus fuper vos.
Educ roiftolam iftam per univerfum populum de­
nuntiate. Emit. Ut clams & pius Dominus noftet Jefus Clmftus lufpuare Sc liberare dignetur.
Amen. Cui eft honor A gloria in fecula leculorum. Arnen.

XVIII.
Karali Magni Prgetptum pro Aniane , Abbott
Mooafttru Cauntnfii.

An. t,.». TT' Arolus, gratia Dei Rex Francorum & LonMoiiuico^
gobatorum ac Patricius Romanorum, om-

Cauuciu*».

mbits fidelibus noftris prxfenttbus & futuris;
Retium eft regalis poteftas illis tuitionem impet­
us! quorum neceflitas comprobatur. Igitur cognofcat magnitudo feu utilitas veftra quia vir ve­
nerabilis Anianus , Abbas ex Monafterio fanâi
Johannis A lancli Laurentii. quod fuit conftrucrum in locis nuncupans Extorio & Olibcgio,
noftro fynodali Concilio veniens uni cum Mo­
nachis fuis Continuo , Stromundo , Lurio ; cum
omnibus rebus vel hominibus Monafterii fui quas
moderno tempore videtur poiEdere , fe plenius
commendavit, Sc nos fub noftra tuitione eum Sc
Monachos fuos cum omnibus rebus atque homi­
nibus fuis recepimus ac retinemus, quatenùs die
bus vita fux fub noftra tuitione valeant quietè
vivere & relidere. Proptereà has literas noftras
pio tirmiratis (ludio eis dedimus, per quas omni­
no jubemus ut nullus qoillibet de vobis neque de
junioribus veftris prxmclo Amano Abbati feu
Monachis fuis nec rebus vel hominibus illorum
contingere nec inquietare aur contrà rationis or­
dinem column um generare non prxfumans, tuli,

1400

ut diximus , ctrm omnibus tdbus vel hominibus

iliorum fub noftra tuitione valeant quietè vivere
vel refidere. Similiter concedimus ai villam Can­
nas ficuti Milo ad fuum Monafterium per fuas li­
teris delegavit, cum omnibus appendiciis fuis ,
quatenùs meliùs deleâet ipfos fervor Dei pro no­
bis vel Habilitate regni noftri Domini mifcricordiam exorare. Et u aliqux caufx adversus eos
furrexcrint, vel homines eorum autoltx fuerint,
quas in promptu abfqisè gravi illorum difpendio
definire non potueritis, ulquè in noftram patien­
tiam referventur , quatenus enté nos fecundùm
Legis ordinem accipiant finitivam fentennam. Et
ut na*c au&oritas firmioc habeatur vel à Fidelibus
noftris meliùs confervetur , de anulo noftro eam
fubret figillari juflimus.
Vindolaicus ad vicem Radonis recognovit.
Data xnr. Kaiendas Augufti anno vigefimo
fexto , A vigefimo regni noftri.
Aâum Pranconofixti palatio regio in Dei no­
mine feliciter. Arnen.

X I X.
Prgctptum Karoli Magni pro quodam Joane
qui Sarraccnot dcbtllavcrat m pago Barciaontnfi.
N nomine Parris A Filii A' Sp-rmi, fanâi.
Karolus feteniffimus, gratia Dei Rex Franco-

I

nun Sc Longobardorum ac Patricius Romanorum. Notum itt omnibus Epifcopi? , Abbatibus,
Ducibus, Comitibus, vel eundis Fidelibus noftris
tam pratentibus quàmque futuris. Rednm eft
regalis poteftas illis tuitionem impertiat quorum
neceflitas comprobatur. Igitur cognofcat almitas veftra qualiter Johanne ad nos veniente , dc
oftendit nobis epiftolam quam diledus filius nof­
ter Ludovicus ei fecerat, Sc per ipfum ad nos di­
rexit. Et invenimus in ipfa eptftola infertum qubd
Johannes ipfe fuper hereticos five Sarracenos in­
fideles noftros magnum certamen certavit in pago
Barchinonenfe, ubi fuperavit eos in locum ubi
dicitur ad Ponte,& occidit /anididos infideles t
Sc cepit de ipfi* fpolia , aliquid exindè diledo fi­

lio noftro obtulit, equum optimum Sc bramia optnna & fpatam Indiam cum tech a de argento pa­
rata, A petierat in pago Narbonenfe villare heremum ad laborandum quem dicunt Foutes. Ule
verb dedit ei ipfum villare , & direxit eum «d
nos. Et cùm ad nos veniflet cum ipfe epiftola
Juam filius nofter ei fecerat, in manibus noftris
: commendavit ; Sc petivit à nobis ;amdiâus fi­
delis nofter Johannes ut ipfum villate.quod filius
nofter ei dederat, concedere feciifemus.. Nos ve­
rb concedimus ei ipfmn villarem A' omnes fuos
terminos A pertinendas fuas ab intégré ,& quan­
tum ille cum hominibus fuis in villa Fontejoncof*
occupavit vel occupaverit, vel de heremo traxe­
rit , vel infrà fuos terminos, five in aliis locis,
vel villis, feu villare occupaverit, vel aprifione
fecerit cum hominibus fuis. Hxc omnia concedi­
mus ei per noftrum donum , ut habeat ille Sc

pofteritas fua abfque ullo cenfu aut inquietudine,
dùm nobis aut tiliis noftris fideles extiterint. Qua-

Arcjuevif-

Ho*

Aétorum veterum.

tenu» verb au&oritas firmior habeatur, de anulo
jxjftro fubcet ftgtllavimus.
Gilabettusad vicem Radoni recognovit ft ûibfcripfit.
Data in menfe Marcio anno nv. & xviit.
regni noftri. Adum Aquifgrani palatio noftro in
Dei nomine feliciter. Amen.

X X.
Prxceptum Karoli M. pro Monafterio
Cormaricenli.
Praccpcum Domni Karoli Refit, fued fiait
rogantt Magifir· Albino, ut navet fine
ttioneo per regnum tjtu MonadutfinBi PattU
ceecederciuer.

in. «·». V Ardu», gratti Dei Rex Francorum de LonBm Ch»riu- -IX. gobardorum ae Patricius Romanorum,omMmimBr nibujÎ^ifcopi», Comitibas , Domefticis, Viroacati*.

cariis, Centenariis , feu reliqui* Fidelibus noftris
Frxfentibuift futuris. Notum iit quia petitione*
dilediflîmi Fidelia noftri Albini, venerabilisMo­
nafterii fandi Martini, ubi ipfe pretiofus corpo­
re requefeit, Abbatis taliter concedimus ut Mo­
nachi qui fub Regula fandi Benedidi convetfari
videntur in Monafterio quod eft conftrudum in
honore fandi Padi Apoftoli in loco qui dicitur
Cotmaricus licentiam haberent naves duas per
Ligerim fluvium ft Meduanam five Sartam ft
Ledum vel Viennam hùc illùcque pro nocel&tatibusdirigeodi, & nullum teloneum neque de £d*
neque de ullis quibdlibet rebus in ullo omninb
loco ipfi aut eorum homines folvere aut dare de­
beant. Propterea prxfentem audoritatem heri
juftimus, per quam perpetualiter jubemus ut ne­
que vos neque juniores feu Succeflorcs vcftri me­
morato venerabili viro Albino Abbati aut Succefforibus fuis , five Monachis, aut hominibus eo­
rum de fupraferipeo Monafterio fandi Pauli pro
ipfis luvibus inquietare aut calumniam generare,
nec teloneum aut npaticum ab eis, nec falvaticum, nec portaricum.nec ullas redibitiooes requi­
rere aut exadare dio modo prxfumatis, fed ad
illum fandum locum Cotmaricum ft ad Fratres
ipfos in elcemofy na noftra noftris futurifque tem­
poribus perpetualiter proliciat in augmentis. Et
uc hxc audoriras tinnior habeatur & pei tempora
melius confervetur, de anulo noftro fubter iigillari julGmus.
Genafius ad vicem Hetcambaldi fi' navit.
Data tv, Nona» Junii aim xxxn. ft xxiv.
regni noftri.
Adum Turonis in Monafterio fandi Martini.

XXL
Praceptum Ludovici, Refit Aquitanorum , d<
navibut fiuidh Pauli.
AnUr· T Udovicus, gratia Dei Rex Aquitanorum, ora·
CbJriuU-" JL-ι nihiu Epifcopis, Abbatibus, Comitibus,Do,io.

mefticu, Vicariis,Centenauis, feu reliquis Fi­

140a

delibus noftri» prxfentibus fi. i licet & futuris. No
tum iit quia concedimus Fndegifo Abbati e>
Monafterio fendi Martini, ubi ipfe corpore roquiefcir.ut Monachis Cormaruenlis Monafterii,
qui monafticè fub Regula fandi Monachorum Pa
tris Banedidi degere videntur, liceat duas naves,
vel qiaocquot fuerint fibi necctfarix , per omnia
flumina in regno noftro, Deo propitio, difeuneo
eia abfque ulla confuetudine propter fuasneccftitates dirigere. Ad cujus conceflionis audoritatem
corroborandam hoc prxfens heri juflimua prx­
ceptum, per quod imperiali audoritate jube­
mus ur mulus noftrorum ptxfcntiutn five fututo­
rum in hac regali fandione audeat diis in aliqua
parte contradicere. Et ut nujotem habeat in fe
hoc Prxceptum vigorem, anuli noftriunpreflione figillan juflimu*.
Dat* vu. Idus Aprilis aono xxvn. regni noftri
Adum Caflanogelo palatio in Dei nomine fo­
liata. Arnen.
Albo ad viocm Helixachar fcripfi.

XXII.
Anonymi Scrtptorit Rqfionfio ai Capitula Arduepifeopu regni Francorum mtjfi i Karalo
M. anno Ckrifii DCC C XI.
Æc funt caufir quas Domnus Imperator

Ani>>.
Auguftus nobis ad utilitatem fesnper fandx t*
Ecclefix per factam fuam mandavit epiftolam.
si/mcasi.

H

I. Car. Quomodb vel qualiter unufquifque
Dei Sacerdos plebem libi à Deo comtnuTam infi­
rmat , prxdicat, atque gubernat.

R*sp. Nos igitur populum nobis commiiTum
juxti noftram exigui inrelledus fcientiam prxdicamus & ammonemus Gcuc fandi jam nobis Pa­
tres per illorum reliquerunt exempla, Auguftinus,
Cyprianus , Hieronymus , Ambrofius, Grego­
rius , Ephraim, Caftianua, Cafliodorus, cxteriqu» ufquè modb verbi Dei pcxdicatores. Primùm
ineftabuem fandam facramque Trinitatem ciedant, fidem dogmaque ejus fideliter intelligent.
Et qood debil* eft in Chrifti grege cum omni niyftx» fovemus medicamine ,& quod fanum eft, fa­
vente Chrifti gntià, cum omni ladca dodrina
apoftolica cupimus cuftodire. Et pro hoc hic plus
non loquimur, ne fandum prolixus offendat Sy­
nodum ferino.
11. Cap. De omni fandi myfterio Baptifmatis * quo ordine debemus celebramus.
Rssp. Baprifmum Grxcè , Latinè tindio di­
citur .Et eb hoc Tindio nominatur quia ibi homo
Adx de peccato fufeatur. Et hxc funt fandx Ec­
clefix Sacramenta, Baprifmum.Chrifma,Corpus
& Sanguis Chrifti. Et ideb Sacramenta dicuntur ,
quamvis corporaliter ada fint * aliquid divinitùs
ugnificant. Et Baprifmi myfterium non aliter eft
nifi fub Trinitatis defignatione Patris Sc Filii Sc
Spiritus fandi. Sicut enim in tribas teftibus om­
ne verbum,itahoc Sacramentum ternarius firmat
numerus. Et propterea infans ter mergitur in facro fonte ut fepulturam triduanam Chrifti trina
demeriio myftieè defignaret. Et ab aquis elevatio
Chrifti tefurgentisinftir eft de fepulcro. Et prop-

« f,

«qui*

Appendix

140J

-ceteà hoc factattflimum non celebratur myftenum

i.iliin Palcha Bc Pentecoftcn, id eft, in venera­
tione refurredioni* Salvatoris A defeendenus la­
per Apoftolo* Spititùs fandi. Et inde poft lava­
crum unguento linitur regio, hoc eft , cnrifmate.
Chiifma enimGrxcè , Vntho Latinè dicitur,ex
cujus nomine Chriftus nominatur. IndèChnftiaui. Nam ficut ex Bapcifmo rermfUo peccatorum
largitur , id per undunem fandificatio fandi
Spiritus adhibet : quia hoc amiqua tribuit andontas ut de chriftnate Reges Bc Sacerdotes unge­
rentur ex quo Aaron 1 Moyfe undus eft.
Ili. Car. Cur Catechumenus tit, Bc cujus
lingux , Bc quid interpretatur.
Risk Catechumenus Grxcè, Anditw Larinè
dicitur. Er ab hoc Audirer nominatur dùm de
gentili tax per Deÿniniftrarionem Vesbt in cor­
pus unitur Ecclefix. Et Gentilis dicitur quafi id
genitus, nec tunc illa eft imbutus doctrina. Prop·
teteà in fandx marris Ecclefix gremio Catechu­
menus aliter agit. Audiat ac dilcat antequam ad
facnim accedat fontem tnyftica chriftianx Reli­
gionis Sacramenta. Et tunc difeie fidem fandx
T rini an» Bc Symbolum & extera qux Chriftiani
ammonet catholica Lex.
IV. Car. De ferutinio ecclefiaftico, cur feruriniumfit, & quo tempore, Bc quid eft ferotiniurn.
Rbsk Scrutinium à ferurando dicitur , quia
-June ferutandi funtCatcchumeni fi redam jam novuer tidem Symboli eis traditam firmiter tenent.

Défunt huc plurime.

XXIII.
Prtcnrin Cnnonicorum Vicnntnfium in grntiem
Silvii & Didunn lonjugum.

An. ii».
ii* Vim·,
'*ui**·

Mabilis Bc diligendos nobis Silvio Bc ootv
iuoe
Didane, nos in Dei nomine Con­
gregatio fandi Mauncii Ecclefix Vienneniis.
LXun veftra fuit petitio , unà Bc per confenfu

Λ

Domno Bc Seniore noftro Barnardo vocato Archiepifcopo, noftra Bc ipfius decrevit voluntas ut
nos vobis aliquid de rebus Ecclefix fandi Mauricii, qui ad ipfa canonica pertinent, pro beneficio
noftro comedere deberemus. QuodidA' fecimus.
Proptereà concedimus vobis res illas quas bone
memorix Orfus Archiepifcopus A Aldo Presby­
ter germanus fuus per eorum epiftolasad ipfa cafa
Dei fandi Mauricii vd ad ipfa canonica Clerico­
rum vifi fuerunt concedere. Proptereà concedi­
mus vobis illas tes qux funt in pago Vellausinloca
nuncupantes in Turmaciaco À in Fifcali A inBuxacolas Bc in Baraluco. Et cedimus vobis illas res
Îux fuerunt de parte Aldone, qux funt in pogp
Ugdunenfe, in cufte cui vocabulum eft in Doaciaco , qui per exrronienta cattarum ad inû cala
Dei fandi Mauncii concéda fuerunt, ipta vobispro beneficio noftro ad ufufruduario jure conce­
dimus, id eft, inxdificiis , cafit, cafaricis, hor­
tis , arvis , vineis, pratis, pafcuis, filvis, deci­
mi, , nvis, fontibus , arboribus pomiferis & impomiteris, aquis, aquaruinve decurfibus, acefcifque omxubus , omnia A ex omnibus io quibus

I4O4

dici aut nominate poteft , ipfas fupraferiptas res
vobis ufufiruduano jure concedimus, id ut annis
fingulis à pane landi Mauricii vel ad ipfam Con­
gregationem Clericoium ad fefttviratem fandi
Mauricii in atgentum folidos 111. date debetis*

Bc dùm ipib cenfu dederitis, ipfas res in ufufnsduario jure, ut quicquid ibidem elaborare aut
acquirere potueritis ,· hoc ad veftrum podedum
habere & dominare debeatis abfque ulla domina­
tione , Bc hxc prxftaria noftra per quinquennium
renovetur ftipulat pro omni firmitate. Adum
Vienne puWicè. Ego Judnnnus Clericus hanc
precaria ifta fcripfi die Dominico in menfe Maio
in anoo xxxiv. regnante IXunino noftro Karolo
Imperatore in anno xn. renovans Imperator,
inuidione prxfente. in Chrifti nomine Rotbcrtus Presbyter, Walbertus Presbyter , Marunus
Subdiaconus.

Erutum heic tfi in numeris. Aut tnim legttfdum tfi enno xuv. regnante , eut anno 11. reno­
vans. Hicuuttm mugis inclinet unimus tu ctnfum
simum regni conjungendum cjt cum onto duodecime imperii.

XXIV.
Prxceprem

Ludovici Pii dt nnfirmutiont Pri­
vilegiorum Ecclejiot Kitfuunfiv.

N nomine Domini Dei & Salvatoris noftri
E» chirr*·
Jefu Chrifti. Hludovicus , divina ordinante lario EcVkA
providentia, Imperator Auguftus omnibus Epifcldi*
­
ncrdu.
copis, Abbatibus, Ducibus, Comitibus, Vica­
riis , Centenariis, Adionariis, Midi» noftris dis­
currentibus , vel eundis fidelibus fande Dei Ec­
clefix , & noftris prxfentibus fcilicet & futuris.
Notum fit quia fi Sacerdotum ac fervorum Dd
petitionibus, quas nobis pro fuis neceflïtaribus
innotuerint, ad eifedum perducimus, non io—
Ium regiam confuetudinem exercemus, verum
etiam ad beatirudinem A retributionis mercedem
talia nobis fada profutura confidimus. Proindè
comperiar omnium fidelium noftrorum induftria
ρητlentium fcilkot & futurorum qualiter vir ve­
neratis , Bernardus Vienneniis civitatis & fandi
Mauricii ManyrisEcclefix Prxful,veniens ad nos,
detulit nobis Prxceptiones Regum Anreceflorunr
noftrorum , in quibus invenimus infertum quomodb ipfam fedetn cum cellulis vel rebus ibidem

I

afpicientibus fub pleniftimadefeofione Sc emunicatis tuitione habuiuent. Perm namque nobis
pro firmitatis ftudio ut circi ipfum fandum lo­
cum pro mercedis noftne augmento denub fimi»
lia concedere Bc confirmare deberemus. Cujus
petitioni denegare noluimus, fed reddita in onv

nibus A potiente» & futuri fideles fandx Dei
Ecclefia Bc noftri concedunt atque perpétué con­
firmatum i nobis elle cognofcant. Infuper etiam
placuit nobis ibidem cellulam fandi Symphoriani, oiim exindè abdiadam, cum omnibus rebus
ibidem afpicientibus reddere. Reddimus etiam
ibi quandam villam qux vocatur Fanans, quam
volumus ad fufeeptionem peregrinorum Bc ali­
monia pauperum ibidem fusuris proficere rempo-

140J

Aâorum veterum.

ribus , id duncaxat ut nullus «un «undè ullo unquim rempote abftrabere aur in beneficio dare
prrfumat, fed, ficut intulimus , ad neceAitates
indigendum procuratore* hujus Ecclefix eam
manere permutant. Conceffimus etiam ibi quafdam cellulas, unamquxappellaturMooaftenum
fuperius, aliam MonaAentun medianum, cooftrudx in honore ΰηφ Andrée & fandi Nicecii
vel aliorum Saaftocum . quas volumus & noftris
dc futuris temporibus ad fupplcmcntutn Canoni­
corum ibidem Deo fiunulantium proficere. Prxcipient es erab-jubemus ut nullus Judex publicus,
neque quiflibet ex judiciaria poteftate, nec ali­
quis ex Fidelibus noftris, in Ecclcfias aut loca vel
agros ietXrcliquas pofleiliones memotatx Eccle­
fix fandi Mauricii, quas tnodemo remporejuftè
& rationabiliter poftidere videtur, in quibudibec

pagis Sc territoriis , quicquid ibidem propter divuium amorem conlatum eft , vel qux nos mu­
nere largiretis noftrx in noftra elecmofyna ibi­
dem reddidimus vel concedimus, quaque etiam
deinceps in Jure ipfius (an&i loci voluerit divina
pietas augen, ad caufis audiendas vel freda exi­
genda , aut manfiones vel paratas faciendas, aut
fidejuAore* tollendos , aut nomines ejufdem Ec­
clefix tam ingenuos quàm Sc fervo* qui fuper
terram ipfius reddere videntur injuftè diftringendos , nec ullas redibitiooes aut illicitas occa­
tiones requirendas, ullo unquam tempore ingre­
di audeat vel exadare prxfumar. Et quicquid
de rebtls prxfatx Ecclclix fifcus feparare poterat ,
totum nos pro sterna remuneratione prxdidx
Ecclefix concedimus , ut perhennibus tempori­

1406»

cupatum habebat, aut apriiione fecerat, vel dein­
ceps occupare aut prenaere porebar, iive filii fui,
cum homines eorum , Sc oftendit nobis exinde
audocitare quod genitor nofter ei fecit. Nos vero
alia ei facere juUimus, five mcltocavimus. Et
concedimus eidem fideli noftro lohanne in pago
Narbonenfe villare Fontes, Sc villari Callo Carboniles , cum illorum terminos Sc pertinencies ,
cultutp Sc incultum, ab intégré , & quantum ille
in villa Fontejoncofa, vel in fuos termino*, five
in aliis locis vel villis live villam occupavit, live
aprifiunem feat un! cum fuis hominibus, vel
deinceps facere poterit, tam ille quàm filii fui ,
omnia per noftrum donitum habeant ille 3c fihi
fui, Sc pofteritas illotum , abfque ullum cenfum
vel alicujus inquietudine. Et nullus Comes, nec
Vicarius, nec juniores eoruin , nec ullus Judex
publicus illorum homines ,qui fuper illorum apriuone habitant aut in illorum proprio, difttingere
nec judicare prxfumant; fed Johannes Sc filii fui,
Sc pofteritas illorum, illi eo* judicent AcdiftrinEnt. Et quicquid per legem judicaverint , (labi­
is permaneat. Et fi extra I-egem fecerint, per
Legem emendent. Et hxc audorita* noftra firmis
permaneat dùm ille Sc filii fui Sc pofteritas illo­
rum ad no« dc ad filios noftros aut ad pofteritate

illorum fideles exticerint. Et ut credatis, Sc anulo,
noftro impreffione fignari judimus. Durandus
Diaconus ad vicem Helifachar recognovit. Data
Kal. Januarius anno, Chriftopropicio, primo im­
perii Domini Hludovici piidimi Augufti, Indic­
tione vin. Adum Aquifgrani palatio tegio in
Dei nomine felidrer. Amen.

bus in eleemofyna pauperum Sc ftipcndta (ervo­
rum Dei ibidem Deo famulantium proficiat in
augmentum, quatenùs ipfis fervis Dei, qui ibi­

dem Deo famulari videntur, pro nobis Sc conjuge proleque noftra Sc Habilitate totius imperii
nolui à Deo nobis concedi atque confervandi
jugiter Domini mifuricordiam exorare deledet.
Et ut hxc audoritas nothis futunfque tempori
bus , Domino protegente, valear inconvulfa ma­
nere , manu propna fubfcripfimus & anuli noftri
iinpteifione fignari juAimus.
Signum Hludovici fereniflimi Imperatoris,
Helifachar recognovi.
Dau XIV. KaL Februarii anno primo Chrifto
propicio Imperii noftri, Indidione vn.
Adum Aquifgrani palatio in Dei nomine feli­
citer. Amen.

XXV.
Pmceftum Ladovici Pii Imfertior i/ fro
quodam Jotnnt.
TN nomine Domini Dei & Salvatoris noftri
^Erifti. Hludovictis , divina ordinant·
*“TpiQ opi providenti!, Imperator Auguftus, omnibus fideliNub-ικη- [,us fanttr Dei Ecclefix dc nofttis prxfentibus

An.,,,.

fcilicet Sc futuris. Qualiter quidam homo fidelis
nofter, nomine Johannes , veniens in noftra prx»
fentia t qua' in manibus noftris fe commendavit,
& petivit nobis fui apnfione quicquid genitor
nofter ci concéderai ac nos, dc quicquid ille oc­

XXVI.
Privilegium Ludovici Imperatorii Augufli, quid

lierai Frairibus Monejhrii Miciacenjii habere
trei navet per Liger :m five fer centra flumina.

N nomine Domini Dei dc Salvatoris noftri
JefuChrifti. Ludovicus, divini ordinante Providentia Imperator Auguftus omnibus Epifcopis,
Abbatibus, Ducibus, Comitibus, vel Vicedomims * , Vicariis, Centenariis , Telonariis , Adio
nariis, Sc omnibus rempublicam procurantibus,
prxfentibus fcilicet dc futuris. Notum fit quia
Dunefindus Abbas ex Monafterio fandi Maxi­

I

g„. tl,_
.
n,Heu< m\ιΐ*»ηβ»·
. Kirinfri.
sa «r··

mini Miciaceniis Sc omnis ejus Congregatio pe­
tierunt celiitudinem noftram ut licentiam habe­
rent , ad eorum fupplendas necedirates , tres na
ves per Ligerim, Carum , Vincenain , Sarram ,
Meduanam, Taunucum, feu Lidum, Hilarium,
five per extera Aumina pro quibuAiber pratatt
Monafterii neceftitatibtts difeurrunt, nccr.on Sc
decanis, fàumariis, navigiis , feu de omni com- n* W'4 ·
mercio, undecunque fifcus teloneum exigere po- f'·/.* ***
terat. Cujus precibus ob amorem DeidC venera­
tionem ipfius -Sandi annuere de hoc noftrx auâoritatis Prxcepçpm firmitatis grati! erg! ipfum mo
nafterinm pro mercedis noftrx augmento , ficut
petierunt, concedimus, Idcircb hoc Prxceptuio
noftrum fieri juAimus, per quod jubemus atque
prxeipimus ut nemo Fidelium noftrorum , nec

1408

Appendix.

¥i4°7

quiflibet exador jadic'iari* poteAit it , de carris ,
vel f.igmanis, feu navigiis , vel de quolibet ωιηmercio . undecunque videlicet tifcus teloneum
exigere poreft, nullum teloneum accipere vel exi­
gere prxfutnat. Naves verb très, qu* live per flu­
men Ligent five per cetera flumina ob utilitatem
& necetlitarem ipfius Monafterii difcmnint, ad
quafcunque civitates , caftella , aut portus , vel
axera loca accefliim habuerint, nullus ex eis aut
hominibus qui eas prxvidcnt ullum teloneum aut
riaaticum , aut pontaticum , aut portaricum , aut
falutaricum , aut cefpitaricqjn , aut cxuaticum ,
aut laudaticum , aut travidicum, aut pulverati­
cum , aut ullum occurfnm, vel ullumcenfum, aut
ullam redibinonem accipere vel exigere audeat ;
fed licitura lit, abfque alicujus illicita contrariera
te vel detentione , per hanc noftram audoritatem
naves tres, λ homines qui eas pr*vide re debent,
cum ns qu* deferunt, per univerfum imperium
noftrum libere ac fecurè ire & redire. Et ii aliquas
moras in quolibet loco fecerint, aut aliquid mer­
cati fuerint aut vendiderim , nihil ab eis prorsus,
ut didum eft, exigatur. H*c vero audoritas ut
plemoiem obtmeat vigorem , <5c à Fidelibus noftris
certius credatur
diligentius confervetur , de
annuit noftri unprelfione fubter hgillari juflimus.
Datum vi. Idus Januari annoChrifto piopitio
primo Imperti Domni Ludovici fereniflimi Augulli, Indidione vm.
A dum Aquifgtani palatio regio in Dei nomine

feliciter. Arnen.

X X V I T.
Privilegium Ludovici Pii Imperaro ii dt quinque

naubur Ec.lejix k'iennenfu.
T N n'wn*ne Domini Dei ic Salvatoris noftri
*« 0 f*< ζ' X Jefu Chrifti. Hludovicus, divin à ordinante Prc-

videntia, ImpcratorAuguftus,omnibus Epifcopis,
Abbatibus, Ducibus,Comitibus, Vicanis, Cen.
retiariis, Adionanis, Teloneariis, feu omnibus
rem publicam procurantibus. Notum iit quia nos,
dtprecante Bernardo Viennenlis Eccleii* Epif­
copi. , qua' eft conftruda in honore fandi Mauricii , pro mercedis noftra· augmento, ieu pro uti­

litate rratmm ibidem Domino famulantium ,ei
concedimus naves qmnque per diverts flumina ,
Rhodanum fcilicet Λ Segonnain, ad fua negotia
deterenda. Unde vobis prxcipmuisatque manda­
mus ut neque vos neque juniores veftri ullum te­
loneum aut npaticum feu portaticum, vel etiam
cefpitaticum.nec camaticuin vel ialutaticum, nec
ullas redibitiones ab eodem prtr.iido numero na­
viam exigere vel exadare prxfuinatis , quatenus
per hanc noftrx Prxceptioms audonratem , ut
prxdiximus , ob utilitatem Fratrum ibidem Deo
feivientium liberius fecuriufque negotia fua vef­
tro lim il tuiti auxilio 3c munimine peragere va­
leant. Et ut hxc audonras vernis certiùique cre4-1 tui , de anulo noftro fubter juflimus lignari.
Signum Hludovki fereniflimi Augufti.
Ibbo ad vicem Helifachar recognovi.
Data-tv. Idus Junii armo fecundo Chriftopro­

pitio Imperii Domni Hludovici fereniflimi Auguf

ti, Indidione vm.
Adum Aquifgtani palatio regio in Dei nomina
Tclicitcr. Amen.

XXVIII.
Prrrceptum Ludovici Pii Imperitorii pro Moiuf·
teno Momifolivi iit Diotcefi CiraJJonenfi.
N nomine Domini Dei 8c Salvatoris noftri An. ··»·
JefuChrifti. Ludovicus, divini ordinante Piovidentia, Imperator Auguftus. Cùm petitionibus Mouifcl»-·
fervorum Dei juftis Ac rariooabilibus divini cultus **·
amore favemus, fupemâ nos gradi muniri non
dubitamus. Proinde noverit omnium Fidelium
noftrorum tam przfenrium qulm & futurorum
fagacitas quia vir venerabilis Okxnundus Abbas
ex Monafterio quod nuncupatur Malafti, quod
eft fitum in territorio Carcaflenfe fuper fluvium
Duranum . conftrudum in honore undi Joannis Baptiftx , obtulit obtutibus noftris quandam
audoritatem Domni A genitoris noftri Karoli
pix recordationis fereniflimi Augufti , in qua
erat infertum qualiter idem Olotnundus ipfum
monafterium novo conftruxiifet opere , & prop­
ter ejus detentionem vel propter pravorum ho­
minum illicitas infieftationes in manu ejufdem
Domni Imperatoris uni cum Monachis ibi deÎgentibus fe commendavit, ut fub ejus tuitione
icuilfet eis cum rebus & hominibus eorum quie­
te vivere ac tefidere ; A deprecatas eft cle­
mentiam noftram ut prxdidum Monafterium,
uni cum cellula qux nuncupatur fandi Marti­
ni . prxdido Monafterio fubjeda , qux eft fita
in eodem pago fuper rivulum Lampis, qu* eft
conftruda in honore fandi Martini Confeflbris,

I

cum rebus, hominibus , Sc adjacentiis five ter­
minis fuis, fub noftra fufeiperemus defenfione &
immunitatis tuitione. Cujus precibus ob amo­
rem Dei & reverentiam divini cultûs libenter au­

rem accommodare placuit, Sc hoc noftrx audoritatis Prxceptum immunitatis atque tuitionis
gratia heri decrevimus ; per quod praecipimus at­
que jubemus ut nullus Judex publicus vel quifli­
bet ex judiciaria poteftate in Ecclefias, vel loca ,
aut agros , feu leliquaspoflefliones prxdidi Mon.-.fterii, quas moderno tempore juftà Sc rationa­
biliter polii det , vel qu* etiam deinceps in jure
ipfius fandi loci voluerit divina pietas augeri, ad
caufas audiendas , vel freda exigenda , aut manGones vel paratas faciendas, aut tidejuflbrcs tol­
lendos , aut homines Monafterii tam ingenuo·
quitn & fervos fuper terram ipfius commanentes
injuftè diftringendos, nec ullas redhibitiones aut
illicitas occationes requirendas, noftris 8c futuris
temporibus ingredi audeat, vel eaqux fupri m··
morata funt penitus exigere prxfumar ; Sc quic­
quid de rebus prxfati Monafterii fifcus Operare
poterat , tomm nos pro xterna remuneration*
prxfato Monafterio concedimus, ut in alimonia
pauperum &.* ftipendiaMonachorum ibidem Deo
famulantium perpetud proficiat in augmentum.

1409

Adorum veterum.

Et quandoquidem divitia vocatione fuprailidus
Abbas vel Eicceilores ejus de lue luce migrave­
rint, quandiajplt Monachi inter fe tales inve­
nire pou.erint qui ipfain cong tegat tonem fecun­
dum Regulam land Benedict i regere valeant, pet
hanc noilram auctoritatem A cunfenfum licen­
tiam habeant eligendi Abbate* j quatenus ipfo*
Monachos ,'qui ibidem Deo famulantur , pro
nobis A conjuge proleqtie noftra atque ftabditate
totius imperii noftri à Deo nobis conccili. ejufque clemenriÆmâ miferatione per unmenfum
confervandi, Domini inimenfam clementiam
jugiter exorare delectet. Hanc itaque auctorita­
tem , ut pleniorem in Dei nomine obtineat vi­
gorem, à A hdelibu* fandx Dei Ecclefix 8c. noftris
veriùs credatur A diligentius cotilervetut, manu
propnâ fubter fitmavimns & anuli noftri imptefbooe fignari juflitnus.
Signum Ludovici fercnilTimi Imperatoris.
Durandus Diaconus ad vicem Heliûctur re­

cognovit.
Datum VI. Idus Decembris anno Chrifto
propitio fecundo impetu Domini Ludovici pullimi Augufti, Indidione odavà.
Actum Aquifgrani Palatio Regio in Dei no­
mine feliciter. Arnen.

XXIX.
. Protentum Ludovici Pii Imptrttortr pro Monnjierio JiuiQi Hdorii in Dtactfi Carcajorunji.
K· vcbiro T N nomine Domini Dei A' Salvatoris noftri
tHlhiuX Jefu Chrifti. Ludovicus, divina ordinante Ptovidcnril, hnperator Auguftus.Si etgà loca divinis
cultibus mancipata propter amorem Dei ejufque
in eifdem locis libi famulantes beneficia oponuna largimur, premium nobis apud Dominum
xternx remunerarionis rependi non diffidimus.
Idcirco noverit fagacitas feu utilitas omnium tide
lium noftrorum tam prrfenrium quàm A futu­
rarum quoniam vir venerabilis Monnellus Abba
ex\ Monafterio fandi Hilarii, quod eft litum in
pago Carcallbnenfe fuper rivum qui dicirur Leuchus, couftrudum in honore undi Saturnini
Martyris, ubi etiam prxdidus fandus Hilarius
Confedbr corpore requtefeir, ad noftram acce­
dens clementiam, detulit obtutibus noftris quandam audxxitarem Domini A genitoris noftn Ka­
roli bone memorie piiilimi Augufti, ui qua con­
cinebatur infertum qualitet idem genitor nofter
ipfum Monafterium ad deprecationem prrdccelloris fui Nampiouis Abbatis fub iuo fuicepiffet mundeburdo vel defeniione, videlicet ut
Monachi in eodem Monafterio connnorantescum
omnibus rebus eorum quiet- vivere abfque alicujus infeftatione licuiftet. Pro (innitaris namque
ftudio poftulavit nobis prxdidus Monellus Abba
ut eunacm Monaftetium cum cellulis libi fubjec
ris, qux nuncupatur Garchanus, A alia qux nun
cupaturfandiNlartini, A villam juxtl ipfum Monaftenum que vocatut Salas, ubi eft Ecclefia conftruda in honore fandx Manx femper Virguns,
quam A nos eidem Mct.aâ.tio convellimus, cum

Iom.ll.

1410

-adjacentiis vel tetminiis pixdidoru.n λκοηι.ιι ,
fub noftra confhtucrcinu-dct.niionc A ninnim.raris tuitione, f. a jus pixubus oo a inorem LXi A
reverentiam divini cukits libentei auic-m a.cotnodare placuit, A hoc noftrx audoruatis Piaceptum immunitatis atque tuitionis giatiam iic.i
decernimus, per quam tu-xcipinms atque
mus Ut nullus hides publicus vel quilibet ex ju­

diciaria poteftate in Ecclelias aut lota vd agros
feu reliquas poilcffiones pr.rdidi Monafterii,
quas moderno tempote jutlc A i xuonabiliicr pol ·
iidet, vel qux ccuun deinceps ni jure ipfius fandi
loci voluerit divina pietas augeri , ad caulas au­
diendas , vel freda exigenda, aut maniioiies vd
paratas t.xciendas, aut tidcjulforcs tollendos, aut
homines iplius Monafterii tam ingenuos quàm A
fervos fuper 1 piius terram commanentes injuftè
diffringendos, nec ullas redibitioncs aut illicitas
occationes requirendas, noftri* A futuris tempo­
ribus ingredi audeat, vel eaqux fuprà memorata
funt penitus exigere prxfumat, A quicquid de
rebus pixtati Monafterii fifcus fpciare potent,
totum nos pro xtetna remuncratxne pr.rfato
Monafterio concedimus, ut in alimonia paupe­
rum A thpendia Monachorum ibidem Deo fa-<
nudantium perpetuo proficiat in augmentum. Et
quandoquidem divina vocatione fuptadidus Abba
vel fuccellores ejus de hac luce migraverint, q .un diù ipii Monachi inter fetales invenire potuerint
qui ipfam Congregationem fccundùm Regulam
landi Benedich regere valeant, per hanc noftram
audotitatem A' confeiifum licentiam habeant
eligendi Abbate* j quatenus ipfos Monachos, qui
ibidem Deo famulantur, pro nobis A' conjuge
proleque noftra atque ftabihtate totius imperii
noftri à Deo nobis concelli, vjuique clcmentiftimi miferatione pet imtneiifuin confervandi,
Domini inimenfam clementiam jugitet exorate
dcleder. Hanc itaquê audotitatem, ut pleri >ieni
in Dei nomine obtineat vigorem A a ndd.bu*
landx Dei Ecclefix A nolitis vciius credatur A
diligentius obfervetur , manu propria iubtet fu­
mavimus A anuli noftri imptêàlione lignati jul

funus.

XXX.
Practptum Ludovici Pii Imptreiorii pre EcAtJ'.o
Aurtiientnjt.
N nomine Domini A Salvatoris noftri Jefu
Chrifti. Ludovicus, divini ordinante Provi­
dentia, Imperator Auguftus. Si hberalitati* noftrx munete locis Deu dicatis quiddam conferi­
mus beneficii, A neceffitates eccleliafticas ad pe­
titiones Sacerdotum noftro relevamus juvamine,
atque Imperiali ruemur munimine, id nobis A
ad mortalem viam temporaliter traniigendam
A ad xternaç» feliciter obtinendam profuturum
liquido credimus. Noverit interei fagacitas feu
utilitas omn utn fidelium fandx Dei Eccleux
noftiotunique tam prxfentium quàm A fututo­
rum quia vu venerabilis Theodulius, Aurehanen11 s Ecclelix Archicpifcopus , obtulit, obtutibus
Quftxu audotiuccm Domini A gemturu nulti.
V v vv

I

Appendix

I4II

bonx meinorix Karoli pitTimi Augufti in qua
erat mfetrum quod idem genitor noder & pixdtceflores ejus, Reges videlicet Francorum , Ecclcliain ûiicttCrucia,cui, audoreDoo, ipieTheo
dulfus prxlatiu ei't, fub luo tnummine A defenilone confidere feciilcnt, A eorum immunitatum
auiforitatibus hactenus ab inquietudine judicia­
rie poieftans eadem munita atque detenia Juil­
let Eccklia. Ob rei tamen tiimnateni poftulavit
nobis idem Theoduifus Epifcopus ut Paternum
niorem tequentes, noftrx immunitatis prxcep­
tum eidem beti cenleremus Eccleiix. Cujus peti­
tioni libenter adnuimus, ic hoc noftrx immuni­
tatis Prxceptum pro divini cuitits amore A ammx
noftra remedio erga ipfam f anClam Sedem heri
decrevimus; perquod pixcipumuatque jubemus
ut nullus Jutlci publicus, 'ei quilibet ex judicia­
ria poteftate , aut ullu* ea Fidelibus nolitis tam
prxfentibus quam A' futuris m Ecclciiasaut loca
aut agros feu reliquas poilethones quas moderno
tempore in quibtillibet pagis vel territoriis infrà
ditionem impetu noftri juftè A’ legaliter memo-οι tene: vel pollidet Ecclcfi.i, nec m eas res qu.e
deinceps à Catholicis vins eidem conlatx fuerint
Ecclefix , ad caufas audiendas, vel freda aut tri­
buta exigenda, aut nsanlioues vel paratas facien­
das, aut hdejuftores tollendos, aut homines ip­
fius Ecclefix tam ingenuos quam fervos fuper
tetras ipfius commanemes diftiingcndos, nec
ullas redibitiones sut illmtas occ alio nes requi­
rendas, nofttis ic futuri' temporibus ingredi au­
deat, nec ea qux fupr.r memorata funt exigere
penitus prxfumat. Sed licear prxfato Prxfuli fuifque fnccetroribus res prxdiclx Ecclefix, cum cel­
lulis fibi fubjeChs Ac tebus vel hominibus ad fe
afpicientibus vel pertinentibus, lub tuitionis at­
que immunitatis noftrx deteniione , remota to­
tius judiciarix potellatis inquietudine, quiero ac
libero ordine poflideie , dc noftro lidcltrer parere
imperio, atque pro incolumitate noftra, conju­
gis, ac probs, feu etiam rotins impeni à E>eo
nobis collan ejufque clemenciflimà miferatione
pet immenfuin confervandi habilitate unà cutn
Clero & populo (ibi fubjedo Dei tmmenfam cle­
mentiam iugitet exorare. Et quicquid de prxfata
rebus Ecclefix jusfifci exigere poterat, in inte­
grum eidem concedimus EÎdehx , fcilket ur per­

petuo tempore in eodem loco Deo famulantibus

ad peragendum Dei fervirium augmentum dc
iupplementum fit. Hanc verb audoritatetu, Ut
pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem, & i
tsdcbbus fandx Dei Eccletix A noftris per diu­
turna tempora diligentius confervetur , manu
propria fubter firmavimus, A anuli noftri impieflione lignari jullimus.

XXXI.
Prr. eprum Ludovici Pu d: quartier nat ibui fuper
Lgtrim Er alia flumina lonceffu Mcn-flei io
/anili Germani Auu fodorenjii.

1412

Imperator Auguftus,omnibus Epifcopit, Abbati­ Germani
AutiUiodobus, Ducibus, Comitibus ,· Vicariis, Cenrena- tenlu.
tju, Teloneariis, Adionanis, vel omnibus retnpiiblicam admimftrannbus feu exteris fidelibus
fanctx Dei Eccletix A noftris tatas prxfentibu*
quàm futuris. Notmn fit ouia venerabilis Alegterus, Abbas cx Monafteriofandi Germani,quod eft
cbuftiudum in fuburbio Autiiliodorenfis civita­
tis , ubi ipfe Sandus corpore requiefeir, detulit
nobis auctoritatem avi noftri Pippini Regis dc
Karoli bonx memorix genitoris noftri piiflimi
Augufti feu A an ecedorum noftrorum , Regum
videlicet Francorum, in quibus conti nebatur qua­
liter ipli ob xtemx retributionis frudum concefliftent eidem Monafterio teloneum de quatuor na­
vibus qux pei Ligeris flumen feu extera flumina
propter lui X 1 itei.i commercia dilcurrebanr, un­
decunque tifeus teloneum exigere poterat. Pro fir­
mitatis namque ftudio poftulavit nobis prxfatus
Alegtcrus Abbas ut paternum feu prxdecedorum
1.. ftiorum Regum motem fequentes, Ιιιψιίιηυύί
auctoritatis noftrx beneficium eidem concedere­
mus vel continuaremus Monafterio- Cujus preci­
bus nobis ob amorem Dei & venerationem undi
Germani Pontificis & hoc Prxceptum muniheentix noftrx hrmitatis gratià circà ipfum Monaftenum Heri libuit; per quod jubemus atque prxeipimus ut nullus Judex publicus vel quilibet ex judi­
ciaria poteftate pr.vdidas quatuor naves, qux per
fluvium Ligeris vel per extera flumina infrà dicio­
nem imperii noftri ob utilitatem dc neceflirarem
ipfius Monafterii difcurrunr, adquafcunque civi­
tates, caftella, aut porrus, vel extera loca acccffum
habuerint, nullus ex eisaut hominibus qui eas prxvident nullum teloneum aut ri pacicutn au porraticum aut pontaticuin aut falutaticum aut cifpartcum aut crena ricam aut paftkmem aut laudaticum

a iit tranaricum aut pulveraticum aut ullum occurfum vel ullum cenfum aut ullam redibitionem ac­
cipere vel exigere audeat ; fed licitum fit, abfque
ahcujus illicita contrarietate vel detentione, per
lune noftram audoriratem naves A homines qui
eas prxvidere debent, cum hits qux deferunt. li­
bere arque fecurè ire A redire. Et ti aliquas moras
in quolibet loco fecerint, aur aliquid mercati fue­
rint aut vendiderint j nihil ab eis prorsus, ur dic­
tum eft, exigatur. Hxc verb aodoritas ut plenio­
rem m Dei nomine obtineat vigorem A à fideli­
bus fandx Dei Ecdcfue & noftris vetiùs credatur
A diligemifts confervetur, manu propral fubter
firmavimus 8c anuli noftri impreflione (ignari jufiimus. Dacum vi. Idus Martii anno Chrifto pro­
pitio tertio impeni Domini Ludovici piiffitni Au­
gufti , Indidtone tx. Adtim Aquifgraru Palatio
Regio in Dei nomine feliciter. Ainen.

XXXII.
Praeeptum Ludovici Pii Imperatorii de immu­
nitate Carmarictnfu cenobii & rebu fandi
.'■(artinit
N nomine Domini

rf:- J N nomine Dei A Salvatoris noftri Jefu Chri’
Alti Ludovicus, divuw ordinante Providcncià,

I

Dei & Salvatoris noftri

JefuChnfti. Ludovicus, divini ordinante cielueutii, Imperator Aaiguftus. Si petitioaibus fer-

An.tu.

uai Tutos.

I4B

Adorum veterum-

vorum Dei pro quibudibet ecdefiafticis neceflitatibus aures iioftras pulfanrium libenter annui­
mus & ad divin* potenti* in Domino dicatis lo­
cis ubenùs famulandum auxilium porrigimus,!
nobis proculdubid A ad mortalem vitam tempo
ralem deducendam Si ad futuram feliciter obti
nendam commodum pervenire confidimus. No
tum igitur edè volumus eundis Fidelibus noftris,
Epifcopis videlicet, Abbatibus,vinique illuftnbus
Ducibui, Comitibus, Domefticis, Grahonibus ,
Vicanis, Centenariis, eorumoue junioribus, necnon Midis noftris per univerfum imperium no­
ftrum difcurtentibus, feu etiam exteris Fidelibus
faudx Dei Ecclefix A' noftris potientibus fcilicet
Afutuns.quia adiit ferenitatem culminis noftn
venerabilis vit f redegi fus, Abba ex Monafterio pe­
culiaris patroni noftri fandi Martini, ubi ejuf­
dem prxclanllimi viri venerabile corpus requiefcit, terens manibus immunitates pnfeorum ReEm Francorum,necnon avi noftri Pippini quon
m Regis, feu etiam pix recordationis Domui
& genitoris noftri Karoli fereiudinn imperatoris
quibus idem Monafterium quiete m Dei fervitio
degere fânxerunt, A omnes res prxfaii Monaftcrii m univetfo Chrifto largiente regno noftro , in
Auftria fcilicet, Niuftria.Burgundia, Aquitania,
Provincia, Italia, Si in exteris regni noftri parti­
bus confidentes , qux non folùm ab orthodoxis
Principibus, vetùtn etiam i exteris fidelibus col­
lât* , ve1 per quoflibet contradus Si munimina
canarum , uiibus ejufdem legaliter tradit* funt
Monafterii , fub immunitatis fu* defènlione con
fiftere A ab omni publica fundione A judiciaria
exactione immunes teddidilfent. Quod munus ei­
dem Monafterio necnon A Cormaricenli coe­
nobio ab rebus fandi Martini conftrudo , exhi­
bitum , Deo annuente . inviolabiliter hadenùs
confiât elfe confervarum. Pro iinnitatis namque
ftudio hujufcemodi beneheium ergàptxfanim ve­
nerabile Monafterium noftra auctoritate humili­
ter precibus quibus valuit heri poftulavit. Cujus
petitioni ob amorem Dei Si venerationem beari
Martini libenter afTenfum przbere ufqucquaquè
libuit. Quapropter volumus atque decer­
nimus ut omnes res ejufdem Monafterii,cum ho­
minibus fibi fubjedis, fub noftrx defenfionis mu­
nimine modis omnibus confiftant. Ptxcipimus
ergri jubemus atque percipimus ut nullus Judex
publicus aut quiflibet fupenoris aut inferioris or­
dinis reipublic* procurator ad caufas judiciario
more audiendas in Ecdefias aut villas feu reliquas
poiTeftiones quas moderno tempore in quibufdam
provinciis aut territoriis imperii noftri juftè &
legaliter poffider, vel qux deinceps in jure ipfius

Monafterii divina pietas voluerit augeri, ingredi
ptxfumar , nec freda aut telonea aut tnanliones
aut paftusaut tributa, fiait Prxcepto Domini A
genitoris noftri continetur , exigere, aut fidejuffores tollere , aut homines tam ingenuos quim
fervos fuper terram ipfius Monafteni commanen­
tes diftringere , nec ullas publicas fundiones aut
redhibitiones vel illicitas occafiones requirere,
quibus idem Monafterium fibique fubjedi ali­
quod injufte patiantur incommodum , noftris fururifque temporibus quifquam temerarius exiftar
qubd faciendi illiaum fibi poteftatem attribuere

Tome

IL

»414*

audeat. Quicquid igitur de prxfaris ejufdem Mo­
nafterii rebus jure fifei cedendum fuit, A ! deceffbnbus noftris competimus collatum , A largi­
tionis noftrx munere libenter volumus elfe pei
univerfum eidem Monafterio concelfum , ut id
remoto fifei dominatu, ad luminana bililic* beau Martini concinnanda A ad lullenrationem
pauperum feu Clericorum in eodem loco Domino
fervientium fupplemcnrum..-». Si quis autem
in tantam prorumpere aufus fuerit audacum , ut
hujus Przcepti noftri violator extitetit, quemad­
modum in Ptxceptione Domini A genitoris noftri
continetur, non folùm in oftenfam noftram lapfurum , verum etiam incentorum folidotumauri
ad purum excoCri fe noverit poena muldandum i
ex qua duas partes Rectores memorati Monafterii,
ternam jus hfei recipiat. Dignum namque A juf­
tum eft ut tot piorum Regum deceflbrum noftro­
rum nolltique Prxcepti violator hujufcemodi
habeat pernam , ut A fe tant* temeritatis meritb
argui cognofcat, A exteris, ne id agere quolibet
aufu patentent, timorem injuriat, ut nullus fci­
licet beneficia regalia locis Deo dicatis veneran­

ter exhibita temerare conetur. Volumus itaquè
atque cenfemiu, tetnot! totius judiciarie poteftans inquietudine , quieto ordine memoratus
Abbas fuique fucceilôres prxdidi Monafterii ,
cum omnibus libi fubjedis vel ad fe afpicientibus
feu pertinentibus hominibus , fub immunitatis
atque prou irionis noftrx defenfione confiftam,
noftroque fideliter parentes imperio, pro incolu­
mitate noftra nofttxqtie conjugis A prolis , fisu
etiam totius Imperii i Deo nobis collari elufque
granflimâ miferarioneperpetub confervendi, uni
cum clero fibi commiffo, unmenfam clementiam
jugiter exorent. Si quid vetbde prxfsti Monafte­
rii rebus per tepiditatem A uegiigenriam Abba­
tum aut prxccprionetnJudicum abftradum eft,id
per noftram auctoritatem prorsus reftaurandum
ptxcipimus. Et ut hxc audotitai inviolabilem
obtineat eAedum A i fidelibus fanet* Dei Ecdefi* A noftris veriùs credatur , manu propria
fubter firmavimus A anuli noftri impreftione
fignari juffimus.

Signum Hludouvici fereniifitni Imperatoris.
...ad vicem Hilis ac aa recognovi A fubfcnpfi.
Dara m. Kalend. Septembris anno Chrifto pro­
pitio in. imperii Domni Hludouvici piilLni
Augufti, Iruudione x.
AdumAquifgrani palatio regio in Dei nomine
feliciter. Arnen.
JJT Bulla eft aurea.

XXXIII.
Prectpttu» Ludtvid Pii ImptHUtris fn
Montfltrio Sdt»Mctnfi.
N nomine Domini Dei Si Salvatoris noftri
Ê« iithrdii
Jefu Chrifti. Hludouvicus, divini ordinante
c. v. Jiiobi
Providenti!, Imperator Auguftus. Cùm locii di­firmandi.
vino cultui mancipatii ob divin* fervitutis amo­

I

rem opem congruam ferimus , Si regium inorem
decernet impiemus . id nobis profuturum ad
xtcrnx «munerationis premia capeflenda veraWuua

i4«i

Appendix

citer credimus, Notum iginir elfe volamus eun­
di» fidelibus nollns tim prxfentibus quàm & faruru.leaenam fucieilonbus nollris fidelibus f»ndx Dei Ecclelix, quia adiens ieremutem culmi­
nis noil ri venerabiiisvir Agtulfus, Abba ex Monal'ietio quod dicitur Solkmtnaciis, q^iod fandus
Eleguu in honore fandi i’etri 3c cxtctxxuui Sandorum conftruxit, gdlans in manibus immunita*
uni avi noftri Pippini Regis, neenon Domni &
goûtons nolhi C arali bonx memori* magntlm|κlatoris , in q-.ia cutn.nebatur infertum qualiter
ipii ptxfauim Monatlerium propter divinum «ιικ>i-ni Λ reverentiam liivini cultus femper fub plen ilima defenhonc conhftere Jc ab omni publica
tunctione A judiciaria exactione immunem hbe-

rumque reddtdnlenr.Qiiod munus eidem Mona­
fterio exhibitum* Deo annuente, inviolabiliter hadenù» conflat elle confervarum. Pro firmitatis
namque ihidiobujnfcemodi benehciurnergiprxfauim venerabile Monaftnam noftià audornate
humiliter precibus quibus valuit ricti poftulavit.
Cujus petitioni ob amorem Dei ic reverentiam
divini cultus libenteradfenfum prxbere nobis ufquequaquè libuit. Quapropter volun-us atque
decernimus ut omnes resejufdem Monafterncum
hominibus tibi fiibjedts tam ingenuis quam &
lei mv fub noilrx detentionis muniminemodis om­
nibus confidant, Prxcipientes ergo jubemus at­
que prxcipunus ut nullus Judex publicus auc qui­
libet fuperioris aut inferioris ordinis reipubucx
Procuraroi ad caufas judiciario more audiendas (n
Lcdefias aut villas feu reliquas peilcllDnes quas
moderno tempore in quibuihbet pagis vel terntonis Imperii noftri juftè & legalises tenes, vel dein­
ceps in jure ipfius Monafterii divina pieras vo­
luerit augeri , ingredi prxfumat , nec fteda aut
tributa aut manliunes aut paratas aut fidcjuflbres
tollere, aut homines ram ingenuos quàm dc Cer­
vos ipfius Monaften diftiingere, nec ullas publi­
cas fundionesaur redibiuoiies vel tnlkitas occa­
tiones requirere , quibus in aliquo idem Mona­
fterium ubique fubjedi aliquid patiantur incom­
modum , noftris fu tunfque temporibus quifquam
tam temerarius extftat qui id faciendi inlicitam
fibi poteftatem adtribuere audeat. Quicquid ergb
fxpefatis ejufdem Monafterii rebus 111 jus rifei exi­
gere debuit , <Sc à ptxdeceffonbus noftris conia­
rum cfTe confiât, largitionis nofttx munere liben­
ter elfe volumus perrmmenfum eidem .Monafteno
concelfutn·, ut remoto rifeidominatu ad lumina­
tu bal'dicx prxdidi Monafterii concinnanda Sc
ad fuftentationern pauperum feu Clericorum in
eodem loco Domino ddetvientium rit fupplementum. Et ut hxc audoiitas firmior habeatur ,
Sc perpetuo tempote melius confervetur , manu
propria fubter firmavimus , A anuli noftri iuoprellione lignari jullimus
Signum Hludouvici feteniftiim Imperatoris.
Durandus Diacbnus ad vicem Helrûchar re-

cognovi.
Data vim Kal. Auguftas anno Chrifto propi­
tio 1111 , imperii Domni Hludouvici puilimi Aug.ifu , Indidione x.
Adum Aqmfgiani palatio regio in Dei nomine
fv’.K>.ct. Anien.

14«^
XXXIV

Judicium pro Γρ,μορο Gcrundenfi oh viLUm ad

nomen Bafchnra.
Qndiciones Sacramentorum atque exordinationes dc Mulos glori oblfimo Domno T^F.siicovi
noftro IakIovico Imperatore, Ntfridiur Çcrundentis Epifcopus Chriftianum item Epifcopum ,
feu A Judices qui juili funt de ipfos Miftos diri­
mere caufas, id eft, Arroarius, Cirella , Adaulfus, Calbm, Provalius , Sculpilunns, A' Remu­
lus , feu A Magnentio , Salone, vel in prxfentia
altorum multorum hominum qui cum iplis ibidem
aderant , juraverunt telles prolati, quos profert
Advocatus Wadanlico Epifcopo , id eft , Vica­
rius , dicens in faciem Godaldi , ptocaul'a undè
intentio vertebatur in refles. Hax funt nomina
tcftium qui jurare debent < & lutant, id eft, Argemirus, Viales, Cavatus, Valerius, Mamilio,
Auripino , Segonrio , A Condeûndo , qui jura­
verunt. Dicimus per Deum Patrem omnipoten­
tem , Sc per Jefum Chriftum filium ejus , Sc per
Spiritum fandum , qui efl in Trinitate un<i» Sc
verus , Sc ad locuip venerationis fandi Audtcx ,
Îux fundata eft in villa Borraciano in territorio
ifuldunenfe, fuper cujus facrofandum altare has
conditiones manibus noftris continemus vel ju­
rando contangimus, quia nos fupraferipti telles

C

icimus , Ac benè in veritate notum habemus , Sc
Sxfentialitsr fuimus quando erat Ragonfirvdus
ornes Palacio unà cam Judices ominicos Do­
natum Ac Ugabaldum in villa qux dicitur Bafcha-

ra ; Sc perqmfierunt terminos de ipfa villa, arebas,
Sc fixorias, & vindenates. Nos vidimus reflantes

r

in omnibus bucciando truncato manuldoOderint
comparatus,& Ababdela.qui vocatur Maradon,

Sc Avenants. Er teftibcaverunt, Sc juraverunt t
Sc fuerunt per ipfas arebas Sc tixorias. Undè nos
fupradiâi refles pedes circuivimus, Sc manibus
noftris oftendimqs figna. Et fic rtveftivtt WaU·
rico Epifcopo deipfa villa fupraferipea , cum ter­
minos vel omnes fines fuos, à parte lanèh Felicis
beauflimi Martyris Chtiiti fedis Gerundenfis. Et

ea qux fcimus, redè Sc fideliter tefttficamur per
fupradidum juramentum in Domino. Lane con­
ditiones fub die odavo undecimo Kal Januarii,
anno quarto imperante feboter glonoiiiUiuo
Domno noftro Lodovico imperatore.

XXXV.
Prtccptum Ludtn icü Pii Imptretorit pro Monojkrio Conchtnfi in Dieccji Rutl.cnenft.

N nomine Domini Dei &■ Salvatoris noftri FxA^c*hi%
JefuChrifti. Ludovicus, divini ordinante Pro- MomlUnl
videnti!, Imperator Auguftinus. Mulris Fidelium C0**1*0 “·

I

noftrorum , & prxcipuè his qui in occiduas par­
tes funt co.iftituti, nolle credimus qualiter virreligioius Dudo quodam nomine , qui nollris tem­
poribus it ligione Sc fanditate divini tibi admini­
culante gratia emicuit, dum quietem adpetetet,

«Λ5.

1417

Adorum veterum. ,

tc vocunào videre vellet quini fuavis eft Dimi­
nua , quoddam locellum ιη pago Rutenico fuper
nvulum Dardanum , 'cujus vocabulum eft Con­
eas , inveniens huic negotio aptum , quo in loco
nonnulli Chriftiam propter metum Saracenorum,
qui illam teram pene totam devaft^rnnt A· in he ■
rtmum redegerunt, dudùtn confugientes permo­
dicum conftruxerunt oratorium , ipfe adiumpto
labore propriis manibus eundem locum jux;i vi­
res mundare atque ftirpare curavit, & ut aptus
ejus quieti roret operam dedit. Sed non poft mul­
tos dies vir rdigiofus Medraldusnomine eundem
locum fnnul cum memorato Dadone ad habitan­
dum ejegit. Et quia famam bone opinionis vera
religio illorum apud convicinos fparfetat, nonnulu poftponentes feculam , quietam nihilominùs , quamipfidegebant .appetere vitam conati

funt, Sc eorum rcligiofis exetnplis imitatores heri
cupientes, eorum fe Magifterio fubdidere, ac dum
pauladm ipfa Congregatio crefceret » Ecclefiam
Ibidem in honore Domini Dei & Salvatoris nothi
Jefu Chrifti conftruxerunr, Sc ut Dado juxta di­
vinitus fibi conlatum defiderium remotiorem
adhuc locum, qui dicitur Grande Vabtum, fi­
cut Sc fecit, peteret, Sc ut Medraldus Abbas fie­
ret , Sc ut ipfa Congregatio Regularis, juxta quod
eis facultas Sc intelledus à Domino tribuebatur,
exiftetet , communi voluntate adum eft. His
verb id patratis, contigit eandem Congregatio­
nem in noftra propria Tpeciali defimfione atque
tuitione devenire. Nam nos , ut phnitue fub Re­

gula fandi Benedidi Domino militarent, Sc per
bonorum Monachorum confultum Scper noftram
creberrimam admonitionem eAcere Domino api.
tulante ftuduimus j Sc ad proprias eorum necefli.
cares fulciendas de rebus noftris quiddam ibidem
delegavimus, Ecclefiam videlicet dc Cermangis,&

Ecclefiam qu* nominatur Campus Hiacus ,Sc Eo
defiam fandi Chriftophori in Montiniaco oonfrrudam, cum omni integritate earum. Simili mo­
do Sc Eccleliam de Gaxcanga cum curte de Gam.
malcria. Iterùm alteram Ecclefiam ad portum
Acri fub honore fandi Saturnini conftrudem ,
cum omnibus appendiciis earum. Necnon fimi­
liter contulimus uxdem Ecclefiam fandi Salvato­
ris in Cicemiaco , Sc alias duas Ecdefias, unam
iu Buniacello, Sc alteram in Rucenniaco, cum
omnibus adjacentiis earum, aliam quoquè Eccle­
fiam in Ruhilia cum omni integritate fua j à quo
quidem tenore Sc Selvaniacum & omnia qux ibi­
dem delegare fum per noftram auctoritatem fub
immunitatis tuitione plenitet confiftete fecimus,
ur videlicet omni tempore memoratum Monafterium eum eadem Congregatione & cum prxdicto
loco qui vocatur Grande V abrum, inquo memora­
tus Dadoexopcacam fibi quietem tenuit Sc viven­
di finem fear, cum omnibus rebus fibi juftè per­
tinentibus , five qu* in prxfenti tempore poÆdet,
five qux inanreà Dominus ibidem augeri volue­
rit , cum his omnibus prxdidus locus qui dicitur

Conchas fub fpeciali neftta videlicet Sc filiorum
vel fucceilôruni, Deo annuente, tempora inviola­
biliter confiftat, ut eadem Congregatio qtrictè Tem­
per imperiali & regali defenfione tuta abfque cujuflibet impedimento propofitum fuum Deo opem
ferente iudefefiiè valeat obfervare Sc pro nobis

1418

vel pro communi Imperii noftii Habilitate Domi­
num exorare. Hxc verb audoritas ut ab omnibus
veracius credatur , manùsnoftix fignaculo fubter
eam roboràte Sc de anulo noftro figillare fecimus.
Signum Ludovici fereniilimi Imperatoris.
Durandus Diaconus ad vicem Hclifachar re­
cognovit Sc fubfcripfir.
Data vi. Idus Aprilis anno fexto Chrifto proÎitio Imperii Domini Ludovici pillimi Augufti,
ndidione xn.
Adum Aquifgrani palatio regio tn Dei nomi­
ne feliciter. Amen.

XXXVI.
Prtectptum Ludovici P11 Imperatorii pro
Ecclcjio Panfienft.
N nomine Domini Dei Sc Salvatoris noftri
Jefu Chrifti. Ludovicus, divina ordinante Pro­
Chartula
videntia , Imperator Auguftus. Notum fit omni­lioEccleli·

I

bus fidelibus fandx Dei Ecclefix Sc noftris prxfentibus fcilicet Sc futuris quia vir venbrabilis
Ynchadus Parifiacx Ecclefix Epifcopus detulit
ferenitati noftrx quafdam audorirares quas
Domnus avus nofter Pippinus & genitor borue
memori* Karolus piitfimus Imperator ad petitio­
nes ptxdecetfôrum fuorum ipfius civitatis fieri
jufterunt ; in quibus continebatur infertum quali­

ter pro mercedis xtetnx augmento Sc firmitatis
ftudio eidem jam nominate Parifiacx Ecclefix
per eorum audoritates firiftaverunt ut res man­
cipia ac telonea qux ex libetalitate Regum vel
Imperatorum vel per inftrumenta cararum eidem
pnrfatx tradit* fuerunt Ecclefix, deinceps fecuriùs poftidere potuiffent. Nos verb per hanc neftnun audoritatem eafdem res Sc mancipia ac te­
lonea ipfius Ecdefie confirmavimus ac robor:
mus, ut in pofterum Redores ipfius Ecclefix abi
que ulluis inquietudine vel injufta interpellatio^
quitté teneant Sc fecurèpoflideant. Infuper etiam
eidem Jam nominaro YnchadoEpifcopo fuifque

fuccefioribus concedimus atque

more pateri m
per noftram audoritatem confirmavimus ut nul­
lus Comes neque ulh judiciaria poccftas in teri a
fande Mari* in ipfa infula confiftenre ullum ceu
fum de terra fandx Mari* accipiat, nec de fami­
lia ipfius Ecclefix neque de aliis liberis hominibus
vel incolis , qux rufticè Albani appellanrur , in
ipfa terra fandx Marix manentibus hoc agere
prxfumant, nec etiam eis quiftibct ullam inquie­
tudinem vel dominationem feu ullum baiuium
contra legem vel illicitam occafionem facere ftudeat, neque cenfum quem dicunt foraticum, neÎue ripaocum, neque fal varicum, feu ullam red-

ibitionem de terra fandx Maria: vel de funermanentibus accipere aut exadate audeat. Sed li­
ceat fiepè nominato Epifcopo Ynchado ac fucceffotibus fuis quieti ipum infulam fecundum pro­
priam voluntatem ordinare atque gubernare Se
in ipfa terra fandx Marix tam tabernas quam
alias fuas neceilitates fine alicujus reddibitione
exercere. Prxcipimus etiam atque jubemus ut de
regali via ex parte fandi Germani à fando Medenco ufquè ad locum qui vulgb vocatur Tfsdell *

PaiiÎKtUù.

I4Ï9

Appendix

in rugi fan& Germani, neque in aliis minuribu*
viis qux tendunt ad Monaftetiuni ejufdem ptxnonitnau fanâi Germini, ullus MilTus dominicus
aliquun judiciariam potpftatem ibi exerceat, nu­
que aliquem cenfum , neque rippcicum , neque
foratuum, neque ullum teloneum rccipia. ; led
Mitius Epifcopi fecundùm propriam voluntatem
ordiner ; Sc Advocatus ejufdem Ecdefix tam de
ipfi terra ianCh Germani quàm de ptxdida terra
fancLc Maria in
poma redam ac legalem
rationem reddat Ane aliqua judicaria poteftare
inibi vel banno, nifi in mallo legitimo vel regali
placito , ficut Lex Eccleiiarum prxeipit. De lire­
ris autem hominibus qui fuperterram ipfius fupradi&x Ecdefix Patifiacx commanere videntur, ac
eam perfervire nofcunrur , volumus ut ficut in
Prxcepro Pippini avi noftri continetur , nullus in
hoftein pergat niti unicum Epifeopo ipfius Eccle­
fia· , vel fecundùm fuam ordinationem remaneat j
& neque de ipfis hominibus fupri terram fan&x
Marut manentibus aliquem ceniuin vel aliquam
teddibitionem aliquis de capite eorum accipere
prxfum.it qux à longo
date confueverant
& futuris rem
'
vere debent^ fed quic­

1420

rtnitari noftrx quandam au&oritatem quam
Domnus dc genitor nofter bonx memoax Karolus gloriofifti.nus Imperator ad petitionem pexdecedons fui Enchenradi ipfius. civitatis Epifcopi
fieri, juflit i in qua continebatur infertum quod
per incuriam dc negligentiam cuftodum ipfius Ecclelix ftrumenta canarum exufta vel concremata
five perdita fuitfent, per qux fcilicet qubd plure*
nobiles viri pro remedio animx fux tesde manci­

pia ad ipfam delegaverunt Ecdefiam Λ Sc qubd
idem genitor nofter per eandem confirmaflet auc­
toritatem utresde mancipia que ineifdeminfttumentif inferta fuerant, de undè pcxdi&a Ecclefia
eo tempore Legibus veftitaerat , jure Ecdefiaftico
fecurè de quietè Redores ipfius Ecdefix futuris
temporibus tenerent atque pofliderent. Petiit
etiam prxdichis Inchadus icrenitatem noftram ut
pro mercedis noftrx augmento dc firmitatis ftudio
eidem Ecdefix more paterno noftram audoritatem fuper hoc'negocio fieri juberemus, perquam
modernis dc futuris temponbus re* dc mancipia
qux per prxfata ftrumenta canarum eidem traditx fuerant Ecdefix , firmiter, quietè, ac fecurè
i Ptxlatis ipfius Ecdefix haberentur vel poffiderentur. No* itaquè infpedi eidem auooritate
quid indè fifcus nofter exigere aut fperare potueDomni dc genitori* ftoftti*, libuit nobis eiuldem
-- omnia
----- : p amore Dei dc fandx Dei gent , per
Y nchado Eoi
fuifvenerabili* viri pecioombus aflènfum prxbere dc
nitricis Manx p^i
paternx audoritati hanc quoquè noftram jungere
[fnus, de granuque fucceflbribus
au&oritaxem. Pnecipimu* ergb atque jubemus
ftrâ confirmamus ut nuiro animo audonta
ut omne* rei dc mancipia qux ex lireralitate ei­
de hominibus fuper rec­
lam etiam diftri&i
dem collatx fuerunt Ecclcnx , noftris dc futuris
ram fan&x Manx anentibus judiciaria poteftas
temporibus
per hanc noftram andoritatem Rec­
exercere prxfuma/, ili, ut fuprà diximus , in
tores ipfius Ecdefix abfque ullius inquietudine
.omiiis
mallo legiti
— . ,. & ibi uni cum Adve­
vel tnjufta interpellatione quietè de fecurè habere
cato Patifiacd Ecclefdt venire non difterant, dc
vel poftidero valeant. Qubd fi fortè fuper eifdem
redam ratio
lem juftitiam adimplere
rebus antè prxdidam exuftioaem à Prxlatis ip­
cogantur. Hxc verb audoricas ut firmior in Dei
fius Ecdefix jure pofleflïs quxftio arta fùerit,
nomine habeatur , de à fidelibus fandx Dei Ecut pro ei* légalités in foro difeeptari neceflê fit,
defix dc noftris diligentiùs confervetur , manu
uri per hanc noftram audoritarem eifdem re* dc
propria eam fubter firmavimus dc anuli noftri immancipia ipfius Ecdefix defendantur ficud per
pteflione lignari juflitnus.
eadem inftrumenta, 6 igni abfumpta non fuifDurandus Notarius ad vicem Frudigifi recog­
fimr, Legibus defendi poterant. Hxc verb auc­
novit dc fubfcripiit.
Datum xiv. Kal. Novembris anno Chrifto
propolluo vu. Imperii Domni Ludovici piiftimi
Imperatoris.
Aduin Aquifgrani palatii publicè in Dei no­

mine feliciter. Arnen.

XXXVII.
Prtctpium Ludovici Pii Impcrotorh pro
£cclefio Porifitnfi.
Ei eodem
ChiitularioEçclcfi*
ParilicnlU.

toritas nt firmior in Dei nomine habeatur , Sc έ
fidelibus fandx Dei Ecdefix dc noftris diligen­
dus confervetur, manu proprii fubter firmavi­
mus, dc anuli noftri impreffione fignari juflimus.
Signum Ludovici piiftimi Imperatoris.
Durandus Diaconus ad vicem Eridugifi recog­
novit.
Data tv. Kal. Novembr. anno Chrifto pcepipitio vu. Imperii Domni Ludovici Imperatori*.
Adum Cardiaco palatio publiciret in Dei nomi­
ne. Arnen.

N nomine Domini Dei Sc Salvatoris noftri Je­
fu Chrifti. Ludovicu*, divine ordinance Provi­
XXXVIII.
dentia,Imperator Auguftus. Si petitionibus Sacer­
dotum in quibuflibet neceftitatibus ecclefiafticis
P exception Ludovici Pii Impertierit que confir­
noftrà auâoritate fublevandis confidimus , di ad
met cuSoritotcm Archiepifcopi Sctuncnfit in
minifterium eorum hbetiùs exequendum opem
Monafterin Diacefeas Senonenfir.
ferimus, à fumtno/Pontifice Domino noftro Jefu
Chrifto xternx renumerationis largiri nobis pnrN nomine Domini Dei dC Salvatoris noftri
An.«·».
mia non ambigimus. Proindè notum fit omnibus
Jefu Chrifti. Hludouvicus, divini ordinante
fidelibus fandx Dei Ecdefix dc noftris prxfentiProvidentia, Imperator augufti». Si illius amo- avud c. v.
bus fcilicet dc futuris quia vir venerabilis Indiare cujus munere exteris mortalibus Prxlari fudus Puiliacx urbis Ecdefix Epifcopus detulit fe mus, foli Deo fub fanda militantibus ad laudem vallium.

I

I

i4ZI

Adorum veterum.

hohoremque ipfius A «d animarum Glutem fupemis Angelorum ortibus in xtema beantudine
adfcribcndarum terrena commoda fubfidii tem­
poralis , line quibus prxfens vita tranfigi non
poteft, comparamus, ut illi tantutfimodb tine
impedimento , quantùm nrxfcntis mortalitatis
linit fragilitas , liberi deierviant cui fe femel
manci palle ad laudem ubfequiumque ipfius toto
vit.v fux curfu nofcuntut, noftri laboris ftudium
A' pietatis opus apud eum nullatenùs tore fine
fru&u credimus, fine quo nec velle quifquam
beni poteft, qttantb magis perficere. Igitur com­
periar omnium FideliumfandxDei Ecclefix tam
prxfenrium quàm futurorum finceritas, quia vir
venerabilis Hieremias, fandx Senonicx Ecclefix

Archiepifcopus, humili fuucftione dementix
noftrx innotuit eô qubd ceux ccenobiales Epifcopii cui sudore Deo prxeft , id eft, cella fanéti
Petri, A cella fandi Johannis, & cella fandi Remegii, in quibus Monachi fub fanda Regulx difciphna religiofam vitam divine pietati toro la­
boris adnufu debent exhibere, variis cabbus diverfifque indigentiis, quibus humana fulcitur
fragilitas, ante addidi fub manibus & poteftate
Antecedbrum ipfius urguente omnimoda inopia
longé à fuo propofito aberrantes exorbitave­
runt, dùm videlicet memoratarum fubftantiaccllarum per divifionetn olim fadam inminuta fiiif·
fer, A qui prxetant Epifcopi, non habentes undè
fubfidia liuntuum fuis ufibus neceftaria caperent,
ex eifdem cellis quantùm extorquere quibant,
dùm aliundè fumcientiam habere non perflent,
dari fibi cogebant j ficque fiebat ut hii qui devo­
ti ftabilitare mentis & corporis ibidem fupernx
pietati laudes perfolvere fuamque vitam com­
mendare , pro noftra quoquè, conjugis, ac libe­
rorum incolumitate A pro regni divina nobis
tniferarione coocefti confervarione proque to­

1421*

libet atgumento vel occatione, neque in benefi­
cium dare, aut fins ulibut adplicare t fed ità per
omnia confetyare ftudeat ficuti memoratus Epif­
copus in Libelli ferie lingula per ordinem adnotando digeffit & manu fua fubfcripfit A in con­
ventu Epifcoporum eos qui aderant fubfcribere**
rogavit propter cavendas omnimodè contentiones
qux futuris tempoiibus poterant aboriri ; fed
nec etiam aliud fervitium vel majora munera tn
dè fibi pro tempore ufurpet prxter ea qux in Li­
bello eodem idem ipfe Epifcopus inférer e putavit.
Ac ne hujus Decreti causi in eifdem coenobiis
Abbates vel Monachi conftituti contra fuum in­
cipiant fuperbire Epifcopum , precavimus om­
nem occationem amputandam neque locum dia­
bolo dandum, falvâ fcilicet in omnibus audoritate A poteftate Epifcopi in condis ecclefiafticx
Regulx diliriplinis, videlicet ut eafdem cellas
fub proprio temper regimine gubernans fecun­
dùm inftitutionem fandx Regulx Abbates conf
tituat & fi necefte fuerit mutet, prava quxque
corrigat, fuperfluarefecer, virtutes nutriar, eradi­
cet vitia, atque bonus agricola evellens frutices.
Patrum fervans inftituta , difeernat qualem cui­
que terrx lenientem mandare debeat. Hanc au­
tem noftrx Conftirutionis auâoritatem indè fac
tam, ne religionis ordo in fiiptafcriptis locis nof­
tris futurifque temporibus confundatur, fed per
omnia in Dei fervitio, ad cujus laudem Aobfequium conditi fumus, inviolabiliter in perpetuum
confervetur, ut pleniorem in Dei nomine cunea­
tis temporibus obtineat firmitatem , manu pro-

ptia fubter firmavimus Sc anuli noftri impeemone lignari juffimus.
Signum Hludovid lereniftimi Augufti.
Durandus Diaconus ad vicem Fridugifi recognovir.
Data XV. Kal. Jun. anno Chrifto propitio
vni. imperii Domni noftri Hludouvici Augufti.
Indi&ione xv.
Adum Aquifgrani palatio tegio in Dei nomine
feliciter. Amen.

tius Ecclefix indulgentia Sc felici ad rtcmatn
beatitudi nem perventione interpellare deledant,
dùm à Monafterii dauftris turpuet quaeritando
ea quibus fuam tuerentur inopiam, longé latèque
vagantur, confùfb ordine quem fervare debe­
bant , non folùm eorum caufa qux pcxmilimus
nobis nihil prodefle poterant, veriun etiam fibi
XXXIX.
fuifque pr............... non alrfùrdè plurimum cre­
derentur obeffe. Cujus rei gratia memorati Epif­
Luitvici Pii Lnperaroru Prxccptuix pre Mecopi precibus admoniti dignum opus..................
nefttrn fenile Chriftlne.
fieri duximus, ut dùm adhuc in hoc mortali cor­
N nomine Domini Dei A Salvatoris noftri
A· i«».
pore fubfiftimus, non folùm qui nunc temporis
Jefu Chrifti. Ludovicus , divina ordinante
in eifdem cellis divinis cultibus mancipati efle
providenti!, Imperator Auguftus. Cùm petitio, toberdico.
nofcuntut, fed illis quoquè qui luturis tempori­
nibus fervorum Dei juftis & rationabilibus divi­
bus amore fupernx fâfiemix inluftrati eadem ad
ni cultus amore favemus, fuperni muneris do­
ferviendum Deo expetierim loca profpiciamus ,
num nobis i Domino impertiri credimus. ldqnatenùs «x eifdem temporalium folutx fum tuum
circb notum efle volamus omnibus fidelibus fancluo ordini congruentia habeant, quibus in hac
tx Dei Ecdefix noftrifque prxfentibus fcilicet
peregrinatione interim fubftentari queant donec
& futuris quia vir venerabilis Petrus, Abbas ex
ad xrernx patrix gaudia divini mifericordia vo­
Monafterio fandx Chriftinx, quodeftfiram procari valeant pervenire. Conftituentes itaque per
pè villam noftram Ollonnam, obtulit obtutibus
boc noftrx audoritatis Pneceptum juxtà memo­
noftris auâoritatem immunitatis Domni A ge­
rati Epifcopi petitionem decrevimus fieri ut ex
nitoris noftri Karoli bonx memoria ferenifhmi
rebus fuprà commemocatx cellx tunc temporis
Imperatoris ; in qua continebatur infertum qua­
ufibus Monachorum ibidem Deo defervientium
liter ipfe pnrdidum Monafterium cum omnibus
deputatas habent nullus Epifcoporum , quicun-

I

qne divini vocatione ner tempora fucceflerit,
prxfiunat aliquid fubtrahere vel mtninuete qoo-

rebus Sc hominibus, quos tam de donatione Re­
gum Reginarumque quàm etiam reliquorum

1423

res pixdich Monafterii.............................................
ficut in Prxcepto Domni dc genitoris ncftii con­
tinetur, fub immunitatis noftix detentione qme
10 ordine poflidere A' noftro fideliter parere im­
perio; quatenus Congregationi ibidem Deo fa­
mulanti pro nobis & conjuge proleque noftra
vel pro uabil itate totius imperii noftri à Deo
nobis ciincefli atque confervandi jugiter Domi­
ni mifericordiam exorare deledet. Et ut hxc
adâoricas noftris fut unique temponbus valeat
ir.comulfa manete, manu propria fubter firma
vimns & anuli noftri impreftione lignati juilimut.
Signum tyludovici fereniflimi Imperatoris.
Durandus Diaconus ad vicem Fridugiii recog­
novit.
Datum IV. Kalend. Octobris anno Chrifto
propitio ix. Imperii Domni Hludovici piiflimi
Augufti , Indidione prima.
Actum Ctfpucho tn Ardne in Dei nomine
feliciter. Arnen:

X L.
Commutati»
ntnfem

1424

Appendix

Deum timentium hotninirfn idem Monaftcruini
eo tempore Icgiimic poilickbat, fub fuo muni­
mine <Sc detentione eoniilleic fecit, Λ ejus aucto­
ritate immunitatis hadcnùs ■>)> inquietudine ju­
diciaria poteiùtis idem inunitum atque defenGuum futile Monaftertum. Et pro firmitatis ftudio pollutes it idem Petrus Abba ferenitatem
noftram ut paterne audonrati noftram quoque
adderemus audoeituefti. Cujus ptccibus ob di­
vini cultus amorem &t venerationem ipfius fandi
loci adfcnfuin ptzbentes, hanc audoritatem im­
munitatis noftrx eidem Monafterio fieri juftimus,
per quam pixcipimus atque jubemus ut memo­
ratum Monafterium cum omnibus rebus & ho­
minibus ad fe prxfenti temooie juftè & legalitcr
pertinentibus vel' afpicientibus fub immunitatis
noftrx detentione modis omnibus confiftat, &
nullus Judex publicus vel quilibet ex judiciaria
potvllare in hccletias aut villas, curtes, loca ,
vel agros , feu reliquas poflethones memorati
Mon.iltccii, quas moderno tempore juftè
lega
liter potlidct m quibullibet pagis vel territoriis
infrà ditionem imperii noftti, vel deinceps in
jure ipfius fancli loci voluerit divina pietas au ■
gen, ad caufas audiendas , vel freda exigenda,
aut maniiones vel paratas faciendas , live fide
juftores tollendos, aut homines ipfius Monafte­
rii diftringendos, nec ullas redibukines aut inlicitas occaliones requirendum, noftris tuturifque temporibus ingredi audeat, vel ea qux fu­
prà memorata funt penitus exigere prxf.nnar.
Sed liceat memorato Abbati cjuiquefuccellonbus

tr

rerum

inter

Ecclefiam

cia terminos ponere, Id ejus regni confiftend*

fottia eunda occurrerem ; ibtque veniens ex re­
gione Aquitania: Anaftatius, Abba ex Monafterio
Conchas loci findi Salvatoris . pettiu A poftulanfque necc-ditate cirnobii ad aures clctnenrix
nobiliftimi Regis ut aliqua caufa, qux juxti cel­
lula fandi Salvatoris in pago Arvernis eft in loco
qui dicitut Moi mi Pifcun , nunfcllos illos oui
funt in ipfa ville de ratione fandx Marix Lauaunenfe , qux Bertrand» dominicus Vafliis per re­
gia poteltate vel gubernatore fandx Matix in be­
neficio habebar. Undè ipfe Dominus Imperator
petitionis ipfius Abbati audiri non renuit, fed in
omnibus , Ucut fua fuit petitio excambiandi, itl
peimilit ut fieret, dc Milium venerabilem virum
flabilem Eptf opum dedit, ait inter Anaftafiuin
Abbatem ά Bertramnum concambiate dc confir­

mare debuifler. Quod id & fecit. Dedit pritnb
Berttannus, jubente Domino Imperatore , unâ
cum ipfo fupiafcnpto Milfo, ipfos nunfos in
Molini Pifcini de ratione fandx Manx partibus
fandi Salvatoris Anaftalio Abbate per illa confi­
nia , per roca Cervaria, feu & per roca qui eft
fuper illa carrana undè per fonte caftcllaria, dc
per roca qux dicitur de Livas ufquè ad Ellenionem, & per Ellenionem ufque ad illa roca Cerva­
ria, cum ipfo molinario, & hxc omnia intd illa
debonatione, cum exteris vi venis, pratis, filvis
A pafcuis, omnia & ex omnibus eorum
ab
integrum cum omni fuprapotito, ipfe Bertrattnus cum ipfo Milio de partibus Domni Regis iplius Anaftalio Abbate partibus ejufdem fandi
Salvatoris Conchas Monafterii tradiderunt vel
contignaverunt. Er courra dedit Anaftatius Abba
de ratione Monafterii in ipfo pago Arvernis par­
tibus fandx Marix Laudunenh dc Bertranno
Μ11Γ0 fandx Manx in villa Sonate vincas dc
terras, hoc quod Leodbertus pater conceflit, dc
nos in ipfa die viti fuimus poflidereab integrum,
dc in aho loco, in vilia Anticiaco , vineas duas
qux Sigibertus Presbyter conceflit, dc in alio loco »
in villa Peranenfe , vinea quam Bego Presbyter
conceflit, dc alia quam Aooienus conceflit, dc
alia vinea quam Vitalisconceflit, dc in valle Am­
bia net.fi vineola una qux Amalfredus Abbas con­
cedit. Hxc omnia fupcriùs cunfcripta ipfe Anaftalius Abbas Ecclefix fandx Marix Laudunenfe cum omni integritate Bertranno tradidit
vel contignavit, tie inter fe Dtoomus dc piiffimus Rex confirmare dc ordinate decrevit, ut
flabilem dc inviolabilem fine ullo impedimento
obftineant finmtatem. Fada concamoiaria ifta
in menfe Septembris dc anno decimo regni Lodoici gloriolitlimi Regis. Stabilis indignus Epif­
copus , jubente Domino Lodohico Imperatore .
fignavit.

Lauda-

Monajiertum Conclunfc in diacefi

Ruihenenfi.

X L L

An <>>. T
at(]ue triumphator in folio fando cleE<ii»r<u- A vatus Lodoicus, divmi ordinante gratia, ImnJiter.ci>n* petatot Auguftus, cùm ipfe potens Aquis palatii

Pretceptum Ludovici Pii Imperatorii pro Moηαβαάο Babutolenfi m diacefi Genuticnfi.

ctuiiUciy. m aula regali omnia umverfaqueluftraret 8c cunc*<u
torum audiendicaufas peragrarer, redaque judi-

IfgChnfti. Ludovicus, divina ordinante acnua i-^r..

N nomine Domini DeidcSalvatorisnoftri Je-

E?A«Li-

Prov i- ro MonJ.
.. ter. BaJpce:

141;

Adorum veterum

dentia, Imperator Auguftus. Si ergi loca dn ims

valeat inconvulf i manere, de annule noftro fub-

cultibus mancipaia propter amorem Deiejufque
mercedem locis fibi famulantibus beneficia op>
portunalargimur, pcxmium nobis apud Dominum
rtcmx rtmunetarioni* rependi non diffidimus.
Idcircb notum efle volumus omnium Fidelium no
ftrurum prxfimtium fcilicet Sc futbronun mag
nicudiui qualiter vir illuftris Rampo Comes no­
ftram adiit ferenirarem, fuggereiu manfuetodini
noftrx eri quod quidam vir reiigiofus nomine Bo­
nitas quendatn kxuqi heremum , quod dicitur
Baniola», quod eft fitum in pago Bifuldinenfi.ubi
antiquitus ncclefia fundata fuerat, pet licentiam
Odilonis quondam Comitis accepi flet, Sc ibidem
proprio fudore iaboraflet, ubi Ecclefiam in ho­

ter juflimus li" illati.
Durandus Dnconus ad vicem Ftedugifi Abba
tia recognovit.
Dat* tertio Idui Septembris anno Chrifto pio-

nore fandi Stephani Proromanyris conftruxit, Sc
habitationes Monachorum Sc receptacula paupe­
rum xdificavit, Sc Monachos qui fub normam
religionis perpetuo ibi degerent conftituit. Sed
cùin idem Abbas divini juffione foto migravit,
erigentibus ipfis Monachis, ut conftituerat vene­
rabilis vir Nimbridio Archiepifcopus, Metcocalem virum venerabilem in eodem Monafterio Ab­

batem conftituerunt ; quem in noftra prxfenria
adducens, in manibus noftris eum commendavit ;
poftulans idem Rampo Comes clementiam noftrain ut eum cum prxdicto Monafterio Sc Mona­
chis ibi degentibus, uni cum rebus qux tam ipfi
ex heremo aaxerunr, vel ex adpriffionem acce­
perunt , quàm A de donatione Comitis vel de
quolibet legali adrrachi prxfenti tempore jnftè &
rationabiliter poflidere videntur, fob mu.idcbur
do & defeufione atque immunitatis tuitione coaftitueremus. Cujus precibus libenter adquievimtis, Sc iti in omnibus coiiceffimus, atque fuper
hoc Prxceptum noftrum conftirnimus. Quaprop­
ter prxcipientes jubemus ut memoratus Mercoralis Abbas 1uni Monachis libi ad regendum commiffis , five cum rebus ad didum Monafterium
legahter afpicienribus , fub noftro «onftituere
snundoburdo & immunitatis defenfione, ut nul­
lus quilibet ex judiciaria poteftate in Ecclefia*,
aut loca, vel agros feu reliquas puflefliones me­
morati Monafterii, qua» moderno tempore infrà
ditionem imperii noftri juftè Sc legaliter poffidet,
Sc qux deinceps in jure ipfius laudi loci voluerit
divina pictas augete, ad caufas audiendas, vel
(reda exigenda, aut manfiones vel paratas facien­
da*, aut bdejulfores tollendos, aut homines ip­
fius Monafterii diftri agendos, nec ullas redibitio-

»cs aut illicitas occationes requirendas noftris Sc
futuris temporibus ingtedi audeat, vel ea qux
fiipci memorata funt penitùs exigere prxfutnat.
Sed liceat memoratu Abbati furique fucceffixibus tes prxdidi Monafterii lub immunitatis nof­

trx defenfione quieto ordine

poflidere. Et quan­
doquidem divinâ vocatione fupradidiu Abbas
velfucceflbresejus dc hac luca nngmverinr, qnan.
diù inner fe tales inveniix- pncucmit qui ipfam
congregationem fecundùm Regulam landi Benedidi regere valeant, licentiam habeant eligendi
Abbates j qualiter Mcnachm ibi degentes pro
nobis, coniuge, pruleqiie iwftra vel pro Habili­
tate totius Imperii noftri jugite* Domini mifericocduin e-.ot.irc deledet. Et ut hxc audoritas
nodufdtunfqtK- tcmporibas,Duniuiu protegente,

itm. Iu

pitio decimo Impetti Domini Ludovici piifliini
Augufti, Indidione primi. Adum Attiniaco Pa­
latio Regio in Dei nomine felicitet. Amen.

X L I I.
Prtccptiun Luitvicj Pii ImptfMerii pi t Xcdcfi*
Urivticitji.
An. *»>
N nomine Domini Sc Salvatoris notui Jclu
E* Ou;
Chrifti. I-udovicus, divini ordinante Provi- tulario
Eç·
denûà.Imperatot Auguftus. Notum ede volumus
eundis Fidelibus fandx Dei Ecckiix A noftris
feu etiam ,Deo difpenfante, fucccflonbu* quia
poftquim comitatum Brivatenfem tiJcli noftro
DCtengario illuftri Coinin concedimus, ille inge­
nio quo valuit quandam Eccleliun , ubi fandus
Julianus Martyr corpore icquiefctt, qux eft <onftiuda in vico Brivatcnli non procul acaftioV ictoi laco, qux 1 Sarracenis deftruda A igne coinbuft* erat, ad priftinum datum reduxit, A in ea­
dem Eccieiia conftituit triginta quatuor Canoni
cos, Sc in caflroprxdkto Viâoriaco, quàm ii mi­
liter rexditicavir, viginri, ut juxta <anonicum ui
dinem Domino militarent & canonice viverent,
quibus dedit * Rex ex beneficio fuo, fcilicet de
rebus prxdidx Ecclefix fandi Juliani, nuudbs

I

centum, unde eorum neceftitates fulcirent Sc fubftentationem habere pocuiflent, videlicet nrxdidis Clericis in commune fenagiiua, & Abbati,
quem ipfi paritet fuper fe elegerunt, manfo*
quadraginta, precibus quibus valuit i lem Berin
garnis fidelis Comes noftram exoravit clemen­
tiam ut per noftrum audoritatis Prxceptum cpn
ftuueremus qualiter paedida centum inanfa n<t*
lus exmdè abftrahere prxfumeret, A ut Abba­
tem fuper fe Canonici in ptxdidis locis confticuri
inter fe eligendi licentiam haberent, <X ipfe Ab­
ba* vel Congregatio ejus fub nullius ditione tuiffent A nemini cuilibet obfequium pro pi.rdrdis
rebus fet i flent, nili tantum ad partem Regis *n-

luarim caballum unum cum fcuto Sc lancea ptxeutallent, & inpoftmodùm ab oinni exaâioM

vel defundione publica aut privata immunes Sc
liberi client. Cujus deprecationi, quia jufta Ac ra­
tionabilis nobis vifa eft, aurem acommodate p'.acuK, Sc lios noftro* * impenofo* apices fieri, per
quos decernimus atque jubemus ut quetnadmoclfito prxdidus Beringarius de fupraicripris loci*
A Abeate atque Canonicis vel rebus ibidem con-

< dfit, conftituit, arque poeordinavit, Sc i nobis
confirmari poftulavir, vel qisemadmodùm fupe­
riùs didum eft, ici deinceps noftris futurifque
temporibus,Domino auxiliante, fixum atque fta*
bile permaneat. Sed & boc nubis infsrere placuit,
ut quicquid abhinc futurum in potdidis locis di­
vina pietas per nos aut fucceflbre* noftrq* vd per
qucdbbet liberos Sc Deum timentes hoemnes lar­
gitum arque conceilum fuerit, fub eadem condi­
tion·-ficut fuperiùs didum eft conliftar. Et ut hanc

Xiu

i4V

Appendix

*L< Ut · noftrx audoritaris prstceprioaem arque confermaoaoem per futura tempora inviolabilem at-

1418

verittMtuimmKdelîinnnoftNiaBntampcxfimtMBi
quàm futurorum Agnatas qaia vir venerabilia

l—tono que tncouvulAm obtineat firmicarem , annule V ilafiudas, Abba «x Mosaftsôo qui minmnafwr
SSudeT** tfcjfao fubt« juûiuius figillari. Data cefSo ifta n. Mailafti, quod eft fitum in territorio Carealfeafi
Nonas Junii anno xn. Imperii Ludovici Areuif- fuper fluviam Duranum, coafthsdum ia honore
lîmi Augufti, ludiAione m.·
Antii Johannis
cum terminis Sc adja­
cetis tuis, obtulit obtutibus noftris enandam
M&xitatem Dxnini ac genitoris noftri Ludovi­
ci (breniflimi Augufti, in qua erat infertum qua­
X LIIL
liter anteceflôt nms ipfum Monafterium novo
/
Charta dotia futm Folrauba conflictui Hcltgriiuc conftruxidèt opere, & propter ejus defimfiooem
vel propter pravorum nominum illicitas infisftaJM·/*·tioues in manu ejufdem Domini Imperatoris unà
T N Dei nomine. Dukiffima fponfa mea Hele- cuni Monachis ibi degentibus fe cosnmeudavir, ut
raiuiQ Mo A grina. Ego enim tolradus filius quondam Erifub ejus tuitione licuitTet eis cum rebus & homimJ*rti ex genere Francorum A tnodb habitator bus eonun quieti vivere ac redder* & depreca­
fum in pago Pinnenfi. Dum non eft incognitum tus eft clementiam regni noftri "ht prxdidum Moqualiter per voluntatem Dei tel parentum quon­ nafteriutn unà cum cellulis qu* nuncupantur fan­
dam tuorum te defponfavi A carnali conjugio fo­ di Martini puedido Monafterio fubjedis , qux
dari difpono, proptereà dono tibi He. Sponta mea funt ii» in eodem pago fuper rivulum Lampi,
in honore pulchritudinis tux in die nuptiali dotem five fande Cxctlix Sc Andi Petri, qux funt fu­
dignam atque aptam, hoc eft, raanfos meos infirà per fluvium Dutanum, cum omnibus rebusSc ad­
vicum Pmnenfetn, qui mihi pertinet fle ex com­ jacentiis five terminis fuis fub noftra fufeiperemus
paratione evenit 8c dati mei pecumi comparavi. drienfione A immunitatis tnirione. Cujus preci­
Trado fibi ipfos manior cum omni integritate fua bus ob amorem Dei Sc reverentiam divini cultus
8c domtun dignam ad commanendum exquificam libenaer aurem accommodare placuit, flt hoc no­
caAm unam conftraram, cum omnibus utenfili- ftrx audoritaris Prxcepoun immunitatis atque
bus Sc rafts , cum omnibus adjacentiis ad ipfos tuitionis fieri decrevimus ; per quod prxripimus
manfos afpicientibus vel pertinentibus, cum ter­ atque jubemus ut nullus Judex publicus vel quiflins 8c vineis, pomis, cum omnibus qux fuper fe bet ex judiciaria pottftate in Ecdefias aut loca vel
habentur vel ad ipfam curtem de Vico pertinent, agros feu reliquas omnes pofleflaooca pcxdidi
Sc qux habere vifus fum, vel inantei, Deo adju­ Monafterii, quas moderno teinpore jufle Sc ra­
vante. ibidem parare vel conquirere potuero. in tionabiliter poftidet, vel qux etiam deinceps in
integrum ifta omnia fuperiùs comprehenfa, fi nos jute ipfius uniti loci voluerit divina pietas auge­
Deus carnali conjugio fodari voluerit, in die nup­ ri , ad caufas audiendas, aut freda exigenda, aut
tiali tibi dono,trado, atque tranfcribo ad potu- manfiones vel paratas faciendas, aut ndejuflbres
dendum, ut quicquid exindè Facere volueris , li­ tollendos, aut nomines ipfius Monafterii tam in­
beram & firmiflimam in omnibus habeas pocefta- genuos quàm Sc fervo* fuper terram ipfius com­
tem. Si quis verri, quod futurum c(Te non credo, manentes injufti diftringendos, nec ullas redhibi­
fuerit impoftmodum ego aut aliquis de heredibus tiones aut illicitasoccafsooes requirendas, noftris
meis, feu qualibet ulla oppofita petfcna coorti nec futuris temporibus ingredi audeat, vel e* qux
hanc canulam libellum, dotis venire tentaverit, fuprà memorata funt penitus exigere pnriumat.
aut cara frangere voluerit, primitus iram Dei in­ Cedimus etiam eifdem Fràtribus juxtà ipfumMocurrat , Sc infuper uni cum fixio fifco aurum li­ nafterium villas duas, qnatura hxc funt nomina.
bram unam , argentum pondera duo muldam villa Signarii, Sc villa Addarii, cum omni inte­
componat, A quod repetit non vend icec, fed hxc gritate , ut ficut de exteris rebus proprietatem fa­
cartula libellum doris omni tempore firma flt ciunt , ità de eifdem facete & onfuure vd difpoftabiiis permaneat, cum ftipulatione fubnixa. U ndè nere valeant- Et quicquid dc rebus pariari Mona­
pro ftabilitace veftra Aunoaldum Notarium feri- fterii fifcus fperat* poteft, totum nos pro xrerna
Oere rogavimus. Adum in Vico anno regni Sc im­ remunerarioae patrato Monafterio concedimus,
perii Domini Ludovici xxx. Sc fntno amo Sup­ ut inalimoniapauperuin Sc ftipendia Monacho­
ponis Comitis, die vtin. menus Junii, Indica­ rum ibidem Deo famulantium proficiat in aug­
tione v. Signum Folradi, nui hunc libellum dotis mentum. Et quandoquidem divmà vocatione fufieri rogavit. Ltoto, Msjoifas, Aloini, teftes.
pradidus Abbas vel lucceflores eius de hac loce
migraverint, quandiù ipfi Menaçai inter fetale*
invenire potuerint qui ipfiunCoqgtegarioncm fe­
cundum Regulam fandi Benedidi regere valeant,
X L I V,
per hanc noftram audoritatem licennani habeant
Pijpini, Rctu Afehtuaontm, Praeceptumprv ΛΑ- eligendi Abbates ; quatenus pro nobis Sc totius
regni noftri à Deo nobis conrêfii ftabilitate jugi­
najkrit Manciftltvi i* Dicecefi Ctrtajater Domini mderiuxdiam exorate deleAec. Et ut
nenji.
hxc audoritas à fidelibus fandx Dei Ecclefix Sc
A", ii·. T)Ippinus,Dei gratia. Rex Aquinnorum.Cùm noftris verius credatur Sc diligentias confervetur,
vo^Mon.l- A peririonibas fervorum Dei juftis & rariona- manu propria fubter firmavimus Sc anuli noftri
te-i> Memi- bilibus divini cultus amore favemus, fuper ni nos impteuiooe (ignari julSmus. Signum Pippini
°
gtaril pco his muniri non dubitamus. Proinde no- Regis. Candidus Diaconus sd nccm Henariri

14^9

Adorum veterum.

1430

recognovit. Datum viu. Idus........anno * *. rio concedimur, nt m afanonia pauperum A ftiimpetti Drimini Ludovici ferenifluni Augtdb. A peadia Momcborum ibidem Deo hmelinrinm
xii. regni noftri. Aâum Monafterio fanai Mar­ perpetub proficiat in augmentum, fit quandoqui­
dem divini vocarioee fupcadiâus Abba vel Suc­
tialis iu Det nomine feliciter. Amen.
cederes ejus de hac loce migraverint, quandiu
ipfi Monachi inter fe calm invenire potuerint qui
ipfam Congtegariooon fècuodùiuRagulam fanas
X L V.
nenodiâi regere valeant,per hanc noftram auc­
Pÿpûu,Jt<fû Aftiuuun», PrBctpnun pre M·- toritatem A corifenfum bcentiam habeant eli­
nafitri· fiuM Hibrü m Durttfi Caret#*· gendi Abbates ÿ quatenùs ipfbs Monachos, qui
undem Deo rimulantur, pro nobis A conjuge
ntnfi.
ptoleque noftri arque ftatalitate totius regni nolg,
"P Ippiiuis, gratü Dei » Rex Aquitanorum Si tri à Deo nobis coocefG ejufque demenriffimi
miferatione per immenfiun confervendi Dixnini
voMmuSs- JL ergà loca divini» cultibus mancwata propter
Hde* amorem Dei ejuique in eifdem locis fm famulan­ immenfam dementiam jugiter exorare deleâer.
tes beneficia opportuna largimur, prxmium no­ Hanc icaquè auâoricatem , ut pleniorem in Dei
bis apud Deum «rem· retnuneranomi rependi nomine obtineat vigorem , A i fidelibus fanâc
non diffidimus. Idcircb noverit rigacins feu uti­ Dei Ecclefix Sc noftra verius credatur A diligen­
litas omnium Fidelium nofttocum tampnefenrium tius confervetur , manu propria fubter firmavi­
quàm A fututorum quia vir venerabilis Leonnius, mus A anuli noftri impreflione figuari juifimus.
Abba ex Monafterio fanâi Hilarii,quod eft fuum
in pago Carcaflooenfe fuper rivum qui dicitur
Leucus, conftruâum in honore fanâi Saturnini
X L V I.
Marreris, ubi etiam pnedîâus fandus Hilarius
Kxcxqrfar
cmmiuatimi autnripio um inter
Cooufibr corpore reqmefcit, ad noftram acce­
Flodigarium Efi/cepum And^aitnjtm (r
dens dementiam detulit obtutibus noftris quin
danrauâocitarem Domini A genisoris noftri Lo
Winntredun Militem fui Hluàwie» (r
dovici pid&mi Augufti, in qua contxnehamr in­
Hlrthrru Rcgihu.
fertum qualiter idem genitor nofter ipfum Mo­
nafterium ad deprecationem Prrdecettoris fui EN nomine Domini Dei A Saivaroiu uoftn An s»s-.
..
gidonis Abbatis fub fuo fufcepifTct mundeburdo
JefuChrifti.Hludouvicus A HIothanus,divuri
vel defenfione, videlicet ut Monachi in eodem ordinante Providcnni, Imperatores Augufti. Si Asdet»”·
Monafterio commorantes cum omnibus rebus eo­ ea qux fideles imperii noftri pro eorum opportu- *“
rum quietè vivere abfque alicu/us infaftariooe meatibus inter fe coumiucaveunr noftris cootulicuiffot. Pro firmitatis namque ftudio poftuUvic matr.us EJuihs, imperialem exercemus confuetu·
■obis prsdiâus Leonnius Aboa ur idem Monafte­ dtnem , Ck hoc inpoftmodùm jute firmiflimo
rium cum cellulis fibi fubjeâis, qux nuncupan­ manfurum effe volumus. Idcirco noverit omnium
tur Garel unos, A alia que nuncupatur fanâi fidelium noftrorum ptxfenrium fcilicet A futuro
Martini, Sc villam Juxta ipfam Monafterium qux rum induftria quia dibâus filius nofter Auguftui
vocatur Salas, ubt eft Ecclefia conftruâa in ho­ Hlothanus umoluit manfuetudini noftrx quod
nore fanCkr Marix temper Virginis, quam Gifca- Flodcgaiim Andegavenlis verbis Epifcopus pro
fredus geniton noftro de fuo beneficio dedit & communi utilitate A compendio nuperrime de
not eidem Monafterio cooccftimus, cum adjacen­ quibufdam mancipiis cum quodam homine nomi­
tiis vd cerauniis pntdiâorum locorum, fub 00C· ne Winnerado commutationem fecilTeu Dedit
tta conftiruettmus defenfione A immonitaris mi­ igitur perferiptus vir venerabilis Flodegarius, Anrione. Cujus precibus ob amorem Dei & reveren­ r^avtuhs urbis Epifcopus , patribus fxpediât
tiam divini cultfts libenter aurem accommodare Winneradide ratione Ecclefix lux fanâi Mauricii
placuit, A hoc noftrx au&otitaris Pneceptum de villa nuncupata Chamberlsaco, in ipfa. cum
immunireris atque tmrioois gratia fieri decetni- confenfu Bcrtx, qux ipfam villam in beneficio
mns, perquam pnecipimns atque jubemus ut habere videtur, mancipium nomine Aredium ad
nullus Index publicus vd quilibet ex judiciaria fuam proprium habendum. Et è contra m coinpoteftase iu Ecdsfias aut loca vd agros feu reli­ penfauonehujus reideditiamdiâus Winneradus
quas poftâfiooM pntdiâi Monafterii, quas mo­ prrdiâo viro venerabili Flodegario Epifcopo ad
derno tempore juftè A rarionabiliret poffidet , partem prxfcriptx villxvel Domine Berne , que
vd que edam drinrepe in jure ipfius fanâi loci eodem tempore ipfam villam in beneficio habere
voluerit divina piatas augeri, ad caufas audiendas, videtut, de proprio fuo mancipia duo hia nomini­
vd freda exigenda, aut manfiones vd paretasfa- bus Reftaldum A Ermenaidum. Undè A duas
cietsdas, aut fideju&xes sollendoe, aut homines commutationes peri tenore amferipeas ctambuiipfius Mooafterii tam ingrnnos quàm A Cervos que bonorum hominum robocatas illos peu mani­
fuper terram ipfius commanentes iniuftè diftrin- bus habere profefTus eft. Sed pro integre firmitate
gendos, nec mias redibiriones aut illicitas occa­ petiit ut iptas commutariones denub per noftrx
tiones requirendas noftris A futuris temporibus manfuetudtnb Pruceprum plemus ctmfitmareingredi audeat, vel ea qux fupsà memorata finit mus. Cui petitiooi denegare noiuunusi rid ficut
pcmtùs exigere pcefamat, A quicquid de rebus unicuique fidelium noftrorumjuftè puearium^ri
pruriri Monafterii fifcus fperare poterat, totum nos illi concetfiilê A coafinnarfe m omnibus cognes pro snetna reunmerauooe prsfato Monafte- nofute. Prccipientes ergo jubemus ut quicquid
Xxxx a

I

J4J»

firio xv. hnperii Hludovici ferenUEnu Imperato­
ri* A Hietari» vu. Indidione vu.
Adum Aquifgrani palatio regio in Dei nomine
feliciter. Anien.

L» tha»·
t.ilurio ύσtti Mirttei
Tuieocnfia

us2

Appendix

ΜΠ juftè A rarionabiliur akeri cootuBt parti,
XwL-fi per hanc nofttam s afteri rats· jure firmidfano retreat mom pofidrot, * fame exindè
quicquid elqprit Bt ur hxc audaritm noftn fir­
mior habeatur A per fauna rexuoca mdiùscor»fervetur, dearado noftro fubree fimttari jufimns.
Sinon Hladoviri fereniflûni imperatori*.
Meÿoanu* Notarii· ad vicem rridugufi recognovit 8i fuMcripfit.
Mata vi. Kalendae.... anno Chrifto propi-

XLVIIL
PhrctptMt Ludeviri Pii dt Mttuftcrio JtaSi
Aulne Plmuunfit,

N nooiine Domini Dei &

Salvatori* noftri

Jefu Chrifti Hludovion , divini ordinante
Ipravidenda,
Imperator
Si Sacerdotum cMvVic»
Anguftu*.

ac fervorum Dei peonones, qua» nobu pro iuu
neceflitatibus innotuerint , ad eÎtâum perduci­
mus , non folùm confuctudincm regiam exerce­
mus, vetùm etiam ad hearitudinem retributioni*
profaturum confidimus. Proindè comperiar om­
nium Fidelium noftrorum induftria, prxfentiurfi*’
fcilicet de futurorum, qualiter vir venerabili*
X L V 11.
Bernardus, Viennenfis tojefix Profui, veniens
Precepum Pippini, Regii Aquitanorum, it ua- ad noftram ferenitatem detulit nobis aftrumenta
carrarum per qux Anfetnundu* A conjunx fua
viiui ftnBi Martini Turonenju.
Anfleubana 8c filia eorum Remila vocabulo
ippins*,gratia Dei, Res Aquitanorum,omni­ Eugenia Monafterium fandi Andrex fubterioris
bus Eptiœpis, Abbatibus , Comitibus, Do- fancto Mauricio condonaverunt & tradiderunt,
mefticis, Vicani*, Centenariis, feu rdiquisFide-atque prxdidi conditores ob firmitatis ftudiutn
li bus noftris , prxfenribus fcilicet & futuris. No­ fendo Leoniano confignaverunt, A fub poteftate
tum fit quia concedimus Fridugife Abbati ex Mo­ A ordinatione................... Epifeopi Ecclefix
nafterio fendi Martini, ubi ipfe pretiofus Con- Viennenfis A Succeflbrum illius unii adione
feifor corpore requiefeit, ut Monachi qui in Cor- omni tempore maneat. Infuper A Prxcepta pio­
marico Monafterio, quod eft conftrudum in ho­ rum Regum oftendir Teudenci fcilicet A Gunnore fandi Pauli Apuftoli, qui fub Regula fends tranni, per qux ipfi fendo Mauricio confirma­
Benedidi converfan videntur, licentiam habe­ verunt firmius ad habendum. Sod ptxdidus Ber­
rent duas naves per Ligerim fluvium A Viennam nardus Epifcopus retulit celiitumni noftrx ip­
& Garum & Ganagum A per diverfe flumina in fum Monafterium propter cupiditatem malorum
regno Domino propitio noftro difeurrentu hùcil- hominum ab eadem Ecclefia fubftrsdum; Noe
lùcque propter necelfitates fuas dirigendi. Et id quoquè juftam immb rationabilem petitionem
annuimus, ne ullum teloneum vd de (ale vel de illius judicantes, reftituimus ipfutn Monafterium
ullis quibuflibet rebus in ullo omninb loco rodas fendo Mauricio A Barnardo ilhu* loci Epifco­
regni noftri ipfi aut Comites eorum folvereaurda­ po per noftrx audotitati* Ptxceptum pro merre debeant. Proptereà prxfentem audoritarem fie­ cede A remedio animx noftrx atque totius im­
ri juflimus, per quam Specialiter jubemus ut ntilliM perii noftri emolumento, ut tam ipfe quàm Sucex vobis neque de juusoribus veftris ullo teloneo, ceflores fui abfque cujufior contradidione ipfum
vel pontauco, aut riparico , five portatico, Ctn Monafterium ordinent atquedifponant fecundùm
modiatico, vel pUntarico , aur laudariœ , five voluntatem Dei A beari Mauocii ab hodierna
feiutarico, feu rêfpttarico, aat paftiooe, five oc- die A deinceps, A fit fub immunitate noftra ficut
curfu, vel ollo cenfu, nec ulla redibirione, nec A alix te* fendi Mauricü. Proripiente* ergi»
occabone* ullas ullarenù* de ipfis navibus exigere jubemus ut nullus Judex publicus neque j—s—
aut exadare ptxfumaris, fed ad ipfum fandum ri* potcfta* ad caufas audiendas, vel freda exi.locum r - «
« eleemofyna genda, aut manfiooes vel paratas feriendas, aut
6i ad· :ipfos
Fratre* in noftra
proficiat in augmentis, quatinus melius diledet fidejuflbres tollendos, aut homines ejuldem Mo­
ipioj Monacho* pro nobis uxoreque noftri ac li­ nafterii tam ingenuo* quàmque fervo*, qui fu­
beris noftri* vel ftabilitate regni noftri Dominum per terram ipfau refidere videntur , diftnngenexorare. Et ut hxc audoritas firmior habeatur A dos, nec ullas redibirione* requirendas ullo unmeliùs confervetur, de annule noftro fubter juf- quàtn tempore ingredi audeat ; A quicquid m<k fifcus exadare poterit, totum pro xrerna re­
fimus tigillari.
Suabobes Diaconus ad vicem Ebroini recog­ numeratione Ecclefix fendi Maunrii concedi­
mus. Et ut hxc audoritas largitatis noftrx in­
novi.
Dat* v. Kai. Mart, anno xvm. Imperii Do­ violabilem obtineat vigorem , manu propria fubmini IAidoviciferenilEmiAugufti,A xvn. regni tet firmavimus A anuu noftri imprefliooe fignari
juifimu*.
noftri.
Signum Hludovici fereniflimi Imperatoris.
Actum Aquifgrani palatio regio in Dei nomine
Data V. Nonas Martia» anno Chnfto props*
feliciter. Ameu.
rio xvm. Domni Hludovici fereniflitm Augufti,
Indidion· ix.
Adum Aquifgrani palatio regio in Deo nomi­
ne feliciter.
Helifachar recognovi.

P

ΐ4Π

henefirin. ,
■ Ecdefix fonâi Manricti Vsenncnfi* redderem**. Quod id------- Fidelium
noftranun
cnpofcat
indnftria. Pro firmiori* ve­
XLIX
rb ftudio, ne nocmaod fnprailiftui Abbo in fn(r Attfituhuut , cujae pradiâo vico habebat, At noe ad ej«* deprecatio­
KMÙ» JUktir m Jiiferieri Prcctft·.
nem Créé diAo Bernardo Aschopifoopo immb
ejus fond* fodi reddidimna. ReAoree eorum oerOmnx filix Remilx & vocabulo Eugenix perabjure ecckfiaftfoo teun* arque po&deAnfetnundus Sc conjux dileâa met Anf- rent , hos imperiale* apice· fieri juflimm , pet
quo*
ieubana. Non habetur incognitum qualiter fa
­ dtcemimus atqoe Uncinuu nr ipfora vicum

““
eofeei

D

nes Senatu nubili* Viennent* te* noftras nbique
tradidimus , * Sc Monafterium , quod Deo vo­
vimus ad fepulturam noftram , indè conftruere*
in honore lantti Andre* Apoftoli, quod noc
jam feceramus in honore fanâi Petri in bello
campo fora* portam civitati*, tc tu infel de fa­
cultate noftra tc fori* ofla Undarum Dei requiefcerent. Damus autem ad hoc opus inte­
grum conilo hereditatis noftrx non longo à loco
qui dicitur Mania t totum quod infrà vel tori*
civitatem hereditario jure pofTcdimus, Ac quic­
quid ibi nobis obvenit Legibus , ut fandis fe­
mini* Monafterium ibi conftituas , & ex ordine
vivant quo* fondu* Leonianus fando Monafte­
rio urbi* noftrx inftituit, ubi foror noftra Eubona
Abb.uilfo prxcft j cujus inftitutfooe nutrit· &
ipfum
altano matri* Viennesifis Ecclefix ,
licui nos vovifle non dubita* , inftrunstnti* fac­
tu abfque inora confignat, ut mater noftra Vienncnfis Ecclefix indè noftra hem fiat. ConCgnamus tibi ad hoc opus omne* re* noftras illas ,
exceptas quas mata EcdetixAc fando Peno per
teftaiuemum legavimus Ac illas qua» heredibus
dimittimus, alia* tota* poteftad tux concedimus,
rorum noftrum indè impica* , Ac Deo perfecta
plux-te valeas. Ego Servilius jubente Domno
meo Anfetnundo tc Domni meà Anfteubanà
fcnpfi , roboravi , anno ix. regnante Domno
Lorario,

An. u·.
E* eoucm
Chanular.

ΙμΑομβ

1454*

Adorum veterum.

Ar resquas ibidem hadembs prefcriptu* Abbo ha­
buit Ac ad eundem vicum atque ad eafdem Ecclefias, qu* ibi fuerant dicat* in honorem Ac ven*·
rationem fandi Andre* Apoftoli tc fandi Ro­
mani Martyri*, pertineat, ità Redores fupranominat* fodss reneant aeque poffideant ficut exte­
ras re* qu* ad fuptadidum Epifcopium perti­
nent . tc faciant exindè quicquid elegerint juta
ecdcfiaftira. Et ut hxc audonta* confirmationi*
noftt* per fututa tempora inviolabilem atque incoiivuliam obtineat firmitatem anuli noftri impreiConc lignari juffimus.
Durandus Diaconus ad vicem * Fridarii re­
cognovit.
Data v. Nonas Martia* anno Chrifto propitio
xviii. imperii Domni Hludovici feienifEmi Augufti, Indidione viti.
Adum Aquifgrani palatio regio in Chrifti no­
mine feliciter. Arnen.

* Ftidugi/·

LL
Ker«

lurretie tc etifbu
nefterii fcnSi Ameniiti

Xenji.

fir
M

prtvilctüi MeDiaccji fUcitc-

Nn nomine fandx Ac individu* Trinitati*. Ex ArvMvp
Pippinns, Dei gratia, ficut Francorum ità A AMornlter'l
Aquitanorum Rex..—... imminet populorum guibciun·
, Anw»'
ad quorum procuranoocm Dei providentia feftinare non diftulix, Ac ut mores hexninum emenda­
L.
ret, Ac que à falfis Catholicis deftru&a fuerant
Prectptum LuÀavki Pii iMjerctcrii ds vice ftei Monafteria reformaret, tc qux non flabant, Ac
tuu*r EfMHu m Dictcefi Ktemtnfi.
fui* hereditatibus amplificaret, A qux non fue­
rant in Det honore magnificè xdificaret, icet ar­
N nomine Domini Dei A: Salvatoris noftri ripiens folutare. Quod defiderio Domino difpoJefu Chrifti. HIuduvicus,divini ordinante pro- nente ctxnplevit Ac adione. Qui cura itet ingrafvideatiâ. imperator Auguftus. Si etgà loca divini* fus ad explendum divinum opus in laude Ac gloria
cultibus mancipata ob amorem Des * corumque Dei Patns &' Salvatori* noftri Jefu Chrifti i dareverentiam beneficia opportuna largimur , id no­ rionc fandi S^iri.ûs procedentis à Patre Ac Filio,
bis peocaldubfo ad xtemx reuitanonis premia loca fandtuna vifitans honoranda , qu* aerranis
capeiend* profuturum liquido credimus. Iddrcb opibus locupletando confolidat, Ac <1·* flabilia
noram efle volumus eundis Fidelibus fandx Dei invenit muneribus tc exempli* flabiliora confir­
Eodefi* Ac noftri* ptxfentibu* fcilicet A- futuri* mat. Qua in re folerria pervigil ad complendum
quia fpootanel voluutate adiens ferenitarem cul­ quod in corde pettradat fuum pcopouram , tc
mini* noftri vir dluftri* Abbo Comes, qei A vi­ quod Dem annuit illi, illud fo ftudiofids obedite
cum qui didntt Eppaoms , qui erat ex ratione promifit, tc quibas refodit locis dona contulu
fanâi Mauricii na Epifcupatu Viei menti, ubi plurima temporalia, A' admonendo codcftia ita­
nunc audore Deo Bernardus Archiepifcopu* Prx- lique defideno xftuarn ad beati Martyris fonds
ful efle dinofeitur,beneficiario munere «s noftra Antonini locum ob fuorum fuifragia Miniftrocum
krgiaone habebat, ubi étant etiam Ecclefix def- perfummè venerandum , qu» ejufilem Martyri»
trudx A difcoupettx, quarum funt vocabula venerabile caput ibidem lumino honore repoli fanâi Andre* Apoftoli A fanâi Romani Marty­ cum (ignis A' miraculis longé Istcque , dùm pius
ris , preobtu quibus valuit noftram oblectavit Rex adv ener it , A' tanta Martyri* patrocinia perdementiam...... . quancnmcunqnè ipfo ibi ex
penfus fuerit folencr,eoin loco telidenscum Mag-

I

I

145V

1436

Appendix

naribm fui Principal^* coafultut ob honorem A
teveresxiam beari Martyri* Ausonia* Be ad αάlitati* fincentatem Abboriaaa qux raga am men
dicitur fandi Hodardi bead Anconini capiti A
altari, quod in Dei honore A gkxiarequiefcit ,
& Clerici* prx&nabos A furari* inibi dqgenribas
perpetuo dedit dono cum fait adjacendi* totam
A ab integrum cum Abbate & Monachis dc man­
cipii* A cum omnibus pofte&onibus qux eo
tempore qualiomqne modo ad eam Atmadam
pertinete videbantur , aut qux in futuro Deo an­
nuente largiente habebantur , talique vinculo
donum hoc nexuit quod firmis A ifti* fecit deicribere litteris, annuli proprii fui figillo cxpreffit.
Super hxc autem comti hanc donationem £ quia
prxfumptoc cxdrerit aut ex fua progenie aut ex
quorumdam infidelium , perperae cocteptioms
/emenda pariatur , infuper & nodo excommuni­
cationi* Archiepifcopi Btturkenfis fedis exteroramque Epifcoporum, qui ctun eo comitabantur,
A pofteà cum Karolo Magno filio fi» , & cum
Ludovico filii fui Karali.hlio plurimo* vixerit an­
no* , A cum ei* multa teftiœoma audoritati de­
derant , 8c mendacia ad nihil redegerant, & ve­
ritatem fublimarunt,qnorum hk nomina deferipta tenentur. Hildebaldus, Ricolfu», Am, Wolfarius, Bemoinus, Laidradus,Johannes, Lheodulfiu, Jefle, Horto, Galgaudi* , iftorum excommunicaticœ damnentur, ut fuprà retulimus.
Quam audoriratem focum* Karolus filius ejus
qui dicitur Magnus, fimul A Ludovicus ejufdem
Principi* filius, una fide parique voco fanxerunt
Bc auderitate firmarunt. Et fi quid pofteà Ludo­
vic·» Imperator A Auguftu* honoribus amplia­
vit beari Martyris Antonini conobium, fequenre* linent declarabunt. Udem religiofus Impera­
tor tale exordium dedit. Notum fit omnibus prxfentibu* A furaris qubd ad deprecationem diledx
conjugis noftrx Hermengardn , ut qooniim ejus
fervi m villa qux dicitur Podolo* emptione aut
eliquo jufto ingenio acquifierunr, magnis preci­
bus poftulavit ut quod ipfi fervi dare nmenribu*
Deum defiderabant ad cmnobium fandi Antoni­
ni noftri auctoritate firmaretur. Quod libenti ani­
mo , A ipfonun (pootaneâ voluntate fervorum ,
A noftrx conjugis Hertnengardis deprecatione,
alfenfi devotione firmavit, Bc omnes res mobile*
Bc immobile* cum omni integritate eunda, qux
dileda noftra conjux in villa illa habere videtur,
cum mancipiis prcsnifcui ferus, cum domibus,
xdificiis, terris , vinei*, prati* , pafcuis, filvis,
aquis, aquarumque decurfibm, A vias , & fepes, Bc omnia qux in. hia terris & aquis & filvis
contineri videntur, psxdid» Monafterio &Congregarioni prxfenti ic fourni in noftra & noftrx
conjugis elecmofyna damus, idobque percipimus
cxsleftsque Decreto jubemus ut ab hodierna die
ufquè in finem fisculi nullus ptxfiuitor infidelium
exurgat qui pnedida omnia A qu* ad totam do­
nationem pertinent abftrahere aut minuere pexfumat aur aliquod damnum facete A ingerere
audeat ; fed audores in bono prxdidi Monafterii
beati Antonini liberam habeant poteftatem. Hxc
verb andorites largjtkxu* noftrx atque confirma­
tionis ut pet futura tempora inviolabilem atque
incorruptam obtineat firmitatem, manu proprii

fiabser firmavimus A anuli noftri smprefioae
Agnate derernimu*

L I L
Rrxcemm Hhidayki

haftratetb it JiAjtK*u
Cututoi /M Meeri,

N nomine Dei A Salvatori* noftri Jefu Chrifti. A'Si”·
Hludovicus, divini ordinante Providentia,Imperatoc Auguftu*. Si penrionibu* fervorum Dei
juftis A rationabilibus divini cultus amore fa­
vemus « fupenri no* gradi muniri non diftidimus. Noverit ergb omnium Fidelium tam prxfcnrium fcilicet quàm futurorum foUertia qubd
venerabilis Come* Rorigo nomine retulit terenitari noftrx qualiter quoddam coenobium in
pago Andegavo in loco qui dicitur Glannafblium, fitum fuper fluvium Ligtrim, quo venera­
bile corpus fandi Mauri, partis Beneoidi Difci­
puli, jacet humaram, ubi olim ipfe Deo diledus
cum fibi fubjcdi*multis Fratribus fub fanda Re­
gula deguir, deftnidum iuvenien*, ammonirione divini commora* , ob redemptionem fux
animx, eundem locum cum fua conjuge Bile­
child* aflumpeo Ipbore reftaurare & ad priftinutn
ftanun pro poffe teftiraere curaret. Poftmodùm
verb venerabilem Abbatem Engilbbrtum coeno­
bii Fodâtenfis evocavit, eidemque & fibi fubjcdis Fratribus commifir ut religio mularis de
divinis , ficut dudùm, perpetub coolervaretur.
Hi* ergb iti nobis patendis, exhortatus eft mag­
nitudini* noftrx excellendam ut ipfum locum
fub noftra fufeipere dignaremur defenfione Bc
immunitatis tuitione, Aquemadmodftm exteri
Abbate* Monachorum per imperium nobis di­
vinité* conceffum confitrunc, ità A illum cum
Abbate A Monachi* 9c rebus vel hominibus ei­
dem Monafterio juftè fubjedia confiftere face­
remus, A per noftro* imperiale* apice* Abbati
jamdido Fodâtenfis coenobii cundifque ejus
fuccefloribus providentiam A dominationem at­
que fubje&ionem, ne à regularis ordinis tramite
ampliù* decidat , habere concederemus. Cujus
petitionem, quia rationabilem tmmb Deo ama­
bilem efle cognovimus , libenter fufeepimus, A
ficut petiit, iri A cooceffimu*. Volumus ergb ut
prxdidut Abba five Redores fupradidi Mooafterii atque Fratre* Deo devoti ipfius loci ipfum
locum , de quo ratio agitur, videlicet Glanna ,
perpetub habeant, teneant, atque pqdideanr, A
gubernent, magnamque providentiam femper
de eodem loco habeant, innandam fux fbliicitudinis tam loco quamCongregauoni vigilanti curam
omnibus adhibeant. Tales auoou ibidem pexnonam Provi/brcs atque Reàora», Maeiftros A
rapofito* , quorum nutu atque di^ofitione
eunda fecundum Dei voluntatem atque fecun­
dùm Regulam fandi Benedidi interim A externhpot&iaatur , A ad modum A fimiliradinem
Foflaranfis Monafterii Chrifto Deo devoté famu­
lentur , A in omnibus eam fodantur formam ut
eundi* peculiaribus poftpcfiri* juxtà «aditio­
nem apeoolicam eunda poffideant commuuia ,
ut fibi uhinmmmaacur perpetuam adquircrc ,

I

»4î7

Adorum veterum.

1458

prii . eam ansdo noftro jaftunus figillari.
MOM fieupet JoMMMtSMM , gubeenarimü,
•Xn «mtn Abba» fobjiaann» ac ohedieoteo
Signum Htadovid Imperatoris.
Gmnms Notarim ad vseem Hugoms recogno­
«■iftara. Et quoniam in frai didekx» Eoftàtanfi
Min aûiwtam, abîma «a qui Sbi ia Cbrifto vit.
Data Vin. KaL Sqmmbr. anno Chrifto oroaMiitaoc, aailaa cooraetudmem aut tedibicioism roqéfrare aifi iqjuftè valet, iafimili rarione pirio imperii Domini titadovid fisrenifimi imeundem locum cctnaMndamaa perfiAcra. Cunda petaroris XX Indidsooe xu
Adum Aqulftram palatio regio m Dei noMMoi qua nunc habere aofeunmr, wl dciurop·
feAè adquirerepoeeriM, fub noftradeirafioaedc attina felidtre. Arnen.
unnuurâaris tuitione perfîftant. Et jubatus· at­
one modis oansibu» deoernimns ut nullus nobis
DKceflôr, 00a Ras, aoa Epifcopu·, non AechiLUI.
diacouua, non Coma· » aoa Judex publicus ,
vd quilibet «a judiciaria powftare, quicquid Prectprem Lifarii Imperareris pre Mrere/fo*
ex bu que ipfius iod font vd firetint ia fua
ru fan&t Chrifline.
domination· rédigera pcefumat, nue ia Eccdcfiaa
•ut loca vd agros fou tdiquaa pofiêCoMt pae­
N notnine Domini noftri Jefu Chrifti Dei **·
didi Monafterii, quas modem· rerapari juftè
«eernLHIocharius, divini ordinante Provideode nrionabilitarpoffidate videtur ia quibudibet
td, Imperator Augaftus. Cùm petitionibus fervo- (Saisie^
ram Dei |eftis & tarionabiubus divini cultûs
papa de «tnaonjs» quicquid ibidem propret
divinum amorem cooiaasm fuit, quxqua enam amore fovemus t foperni muneris donum nobis
drincepain jute infins fondi Iod vôhietudivines à Domino impertin credimus. Iddrtà notum
pietas augeri, ad outfits attdieodas, vd fred* efle volumus omnibus Fidelibus fanâc Dei Ec­
exigenda, eut maafinart vd paratas foetendas, defie noftrifque potientibus firilicet dc foturis
«ut fidejuflôees toUendos , nec homines infins quia Petras vir venerabilis, Abbas ex Monafterio
loci tam ingenuos quàm & fervas , qui fuper unâ* Cbrittin*, quod À firom prupè villam
terram ip6as refidere videntur , injnfte diftnn- noftram OUoonam, obtulit obtutibus noftris
gendos, nec ullas redibitiooes aut infideas occa­ auâoritarem immunitatis Domni dc avi noftii
tiones requirendas, dio unquam tempore in­ Karoli bone metnorir fetuniftimi Regis, dc ge­
gredi audeat > vd ea que fimi memomta font nitoris noftri H Iodovici, in qua conriaabatuc in­
peoitùs exigere pntfanat. Qincqmd astem de fertum , ipfom pnsdidum Munafterinm cusu
rebus priafim Monafterii fifcus fpeme poterat t omnibus rebus lc hominibus que tam donatione
totum not pro nema remunerarian· ipfi loco Regum Rapnaransque quàm etiam reliquorum
concedimus , ut perennis temporibus In alimo­ Deum timentium hominum idem Mouafterium
niam pauperum & ftipendium Monachorum ibi­ eo tempore légitimé poffidebat, fuo munimine
dem Deo fiuMulaadiun Mofidat in engmtnmm, confticutre fecerat, dc ejus auâoritate immuni­
dc femper babeat defendants noftte regalis liber­ reris he&eaùsab inquietudine ludidarjepoteftatatem ubique militari fervido, à quo eundem ris idem munitum atque defimunun fuxMcr Molocum «bfolvioius per omnia. Et quandoquidem nafterium. Sed pro firmitatis ffodio poftuiavir
divini vocation· mpredidus Abbas Eam&ertus idem Petrus Abba ur paterne auAoritan noftram
vd fucreffores dus at> bac luce nrigravennt, ilia quoquè fopvradjicetesMts audoricatcm. Cujua
qui fubftitntus merit ei 1 eandem poteftatem ic precuMs 00 divini culrûs «morent dc veneratio­
UocninaticsMm pofiidcat quam A Prxdecadoc nem ipfinafiusftilodadfimfiim ptxbcntes, hanc
fans, dùm visit, habuit.Pneapienteseid>aoc- eudoacatem imseenicaris noftte eidem Mcori«xitxmus atque confirmamus ut nullus judex, terio fieri jtrifimus ; per quam prmripimus arque
xxxi Imperatot, non Rex, non Epifcopus, non jubemus ut meoMtcamm Monafrerium, rem om­
Comes, aut judiciaria poreftas hoc noms excel­ nibus rebus dc hommibus adfo patfteiti tempore
lentis Prrcepcum aodeat violare ; fed, hâc viA juftè dc legxlkar pertinentibus vel afficientibus,
andoritate , ficut fua voberit ada effe firma fob immunitatis noftte defenfiimc modis om& ftabilia, ha & liocnoftrum finant faâumma­ nibue confiftat, dc nullus Judex publicus vd
nere inviolatum J itd viddicat ut fub bac ratione quiftibet ex judiciaria poreftate in Ecclcfias aut
dux confcnbancur membrane uno tenore, ur villas, vdeunaa,loca vel agros, feu reliquaspofuna fob theca fendi Mauri habeatur, dc altera fef&onas memorari Moaafteni, quas moderno
iprxdido Abbate Engilbeno in Foffataufi cceno- tempore juftè dc legalirer poftidet m quibuftibet
bso confervetur. Si quis autem infimus &r Deo prata vd territorii· tnfol ditionem Imperii noftri,
contraires foerit , qui hoc noftut audocitaria vaquedeiacep· in jure ipfius fandi loci voluerit
Pocceptum dolare pmfompfetir, à liminibus divina pietas augere, ad caulas audiendas t vd
fandx Dai Ecdefie expullus, & ab omnibas freda exigenda , aut manfiunra vd paratae foEpifcopis curias Gallic ocomoMMiicarae, à crete cieadas, aut fideijufloces toUestdos, ant homi­
Chrifti Fidelium fit fitgtegatus , dc cum Caipha nes ipfius Monafterii diffringendos, nec ullas
*c Pilam, Juda quoque traditore Dtrntni, poe­ redhimtxxtes aut illicitas occafiones requirendas,
nas menus fiiftineat, atque cum principe De- noftris faturiique temporibus ingredi audent, vd
monioram fodem gehennalem, cum à corpore ea que fupcà memorata funt paucus exigere perejus anima exserit , fibi paratam inveniat. Uc foiuat, fed liceat mesnorato Abbati ejulquenic,
ergo hxc audoritas obtineat firmitatem per fe- ceftoribus res paedidi Manaftarii. cum oautibue
vdûm
cula ' indufttu hujufinodi manu firmantes pro­ qux poftidet, ficuc ia Prrcepco Domni dc geni-

I

*i4i?

Appendix

1440

purtaricum, «m felutaricmn , a* cefprtaaicum,
aut oenancum, aat laudaricum, aut cravaticum, aat pulveraticum, aat ullum occurfmn,
vel ullam renfan, vel ullam ludibicionem, vel
«■neta quaemanerari longum eft accipera vd exi­
gere audent. Sed licitam fe abfique ulla alicujos
contrarietace illicita vd deeanriom per hanc nofe
«ram auâoritatem naves tres, fle homines qui eas
przvidese debent, cum fequudefetunt, per univerfiim regnum noftram libéré aeque feeuxè ire 8c
radire. Et fi aliquas moras in quolwec loco fecerint,
4ut aliquid mercari fueriacaut vendiderint, nihil
abris proreta, ut didam eft, exigetur. Hsx igitut
auctontas uc demoram in Dri nomine obtineat
• MBanri cam « Egihnari recognovi.
Damm pridiè Nonas Februarii anno Chrifto vigorem. fle iridrithus noftris certiuscredatur dc
propitio impart» Dotnnt Hkxhaiü, pii Imperato­ di&gearita conferveret, anuli noftri immefliono
fubret figillari juflimus. Data menfe Odobris
ri* , xv. Indidiooe priori.
AOum Oiiooa paLtk· regio in Dai nomine anno primo regnante Karolo lUge.
feliciter, Aman.

«Mit noftri continet*, fife tmmnnkarn noftr*
defeniiooe quie*o ordu* poflidere 8c *ftrofiJe4irer patera imperio j gnari nfr Congregationem
ibidem Dao fenmlanrem mo nobu 8c omjuge
■praUqM noftra ««1 pro ftabdinte mans Impeoi
noftri 1 Dbo nobiscooceffi aeque ooufervandi fe­
riter Domini mifericordiam exorare deisflM.
*t tn h«c aufeoritas noftris furarilque tini pari­
bus valeat inconvulfii manete, mana propci*
fubter firatavimus, 4r anuji noftri impreffioo·
fignari jufimras.
Signum Hlothata ptifimi Augufti.
Draramtraa Subdiaconus Ptocoootariiu ad vi-

L V.

LI V.
PriviïdgMHt Ksreli Refit,fiti Ludctici
tceii, pn Mtûfari» Micitcnfi

o-

|a./|gk TN nomine fimâ*8c individue Innuatis. KamUrio Mp· A ro*u* >
· Aex. Nocum igitur elfe vo>
lumus omnibus fende Dei Ecdcfic noftriique
FtdeUbui quia Pern»», Miciacenfis loci venerabilis
Abbas, detulit nobis Pcxoeptum Domni A geni­
toris noftri fereniffimi laukwici Augufti » in quo
continetur quod ifdeni genieoc nofter eidem teli»
gtoi'o loco , qui eft in honore i'anâi Maximini
vonfeflotis Chrifti, 8c vocatur Miciacus, tree
naves per diverts Imperii fui flumina pro nccvl'fitanbus ipfius Ecdelia fle Monachorum in eo­
dem loco Doo fervientium diicurrentet per ipfum
fuum Pnrceptum confirmaflec, 8c abomai mcali
cehfu in fua deemofyna immunes fecifièt, fimiluM & do cam* 8c de fiusgmariieuMmorari loci
vel Monachorum ibidcmDeofamnlanriumA do
diverfe negotiis qne in villulis ipfee loci hunt,
necuon 8c do omni commetciu, andècunqcM
fifeus cclcneum exigera porerar, enuflec. Noftram
quoquè demeeriam idem venerabdis Petruecum
Monachis fife fiipplicirer flagitavit at Pattis nor­
tri feftum mifetscocdie opere plenum pet hoc
noftnt anâoritatis coufemaramus PksKeocum.
Cujo» peririoni ob anunz noftne felucem liben­
ter annuimti*, 8c ad precem ejus cited eandem
locum bee noftne auâocûatu Perceptum facti
decrevimus, per quod omninb jubenuM axque
•occipimus ut netnoFidtafem noftaoramaecquife
uhM exactor judiciarie poeeftaris de «arris vel
feugmaxus feu in nllis ejus fiiper quibwflibrt ne­
gotiis feâis, vel eriam do quocuaque alio com­
mercio , undecunque jus fifei reloaeum exigera
poteft, ullam teloneum accipera vol exigere przfumat. Naves veto ire*, que five per fluvium
luseris five pM estera flumina regni noftri ob
utuitatem 8c nereffiiisum ipfius loci difcurrunr,
ad quafeunque evinces, caftella, aut portus.
aut esetera loca acceflum habuerint, nullus ex eis
aut ab hominibus qui eas ptzvidcnt, ullam te­
loneum , aut ripaiicum , aux potuacMtm ( aur

/rztsprinn Karrii Argu

dc dme faSc Att>>nl.
Fideli Hefti t fcert»d»ne renue de dominiefittrmt in Cereiraru Btfcanft. in pagtlle fui dirixar OtUitfiui Saxenice tidcjf, viUu
ttcrdrc tot emmiiu ficu uuegrueiibiu.

N nomine fandx fle individua Trinitatis. Κιrolus, gtaul Dei, Rex. Rogalis celficudinis luurioM^
moris eft lidelesfuos donis multiplicibus bonorare atque fublimare. Proindè morem parentum
Regum videlicet Ps rdeceflôrum noftrorum fequentes, libuit ccthredini noftrx quendam Fide­
lem noftrum, Atcoacm nomine, dc quibufdam
rebus noftne ptopriecaA honorare atque in ejus
juris poteftatem bberalitarisDofturgraui conferre,
kkiu-b noverit experientia atque induftria om­
nium Fidelium nomorum tam potientium quàm
fle futoroiumquia concedimus eidem fideli noftro
Attoni ad proprium quaidam te* juris noftri litas
in Comitatu Bajocalioie , in pegello qui dicitur
Odingua Saxonis, id eft , vuiam nomine Heidram cumomnibus filis i11regryaribus A mancipiis
utriuique fexus, quamGtindadierComesavo nofftro Karolo Imperatore per fuam epiftolam confir­
mavit habere. Et in altero loco in pnrdsdoCotni
rare Bajocafiao, in vilia nuncupata Eberenneio ,
quantamcunque fupeataxara* Guodacher Comes
ioidem vifus raie habere , cum mancipiis ibidem
commanentibus vel pemnentiis. Nccnon fle villa
Funtanido, quanramcuuque Goda femina inibi
habere dinolcitur, 8c noAra videtur efle pofleffio, tam in mancipiis quàm eriam fle in aliis ro­
bus. Supradidas res cum omni integritate vel ntum. eppendifiia memorato pnrdidoque fideli
nofteo Attoni ad proprium per nane noftne auftor>ratis confqriprionetn concedimus fle de noftro
jureinjusac poteftatem illius fellcmni donatione
transferimus, it* videlicet ut quieqaid ab hodier­
na die fle tempore eundè pro fna utilitate atque
commoditate jure proprietario facere decreverit,
liberam fle firmiffimam in omnibus habeat poref
tarem faciendi tam donandi quàm vendendi vel
oriam heredibus fuis relinquendi. Et ut hujus carae
Lugidonifl

I

i

J441

Adorum veterum.

1442

saaAocitas uerperaam que cootxà hoc noftrx imnuanitads Prxcrptun»
------- ·« Ai. . — ----- aliquid ageye lentaverit, vel illud violare
spferit , Mai fit eandem immunitatem

fcmavimus, Ac deaanio noftro figillari juffimm.
Signum Kaeoii gloriofifimi Reps.
Deocmarus Notarius ad vicem Bludovici t·cognrm.
Data Uns Novembris Indiâaoo· vi. anoo iV.
civirate in

Dnoooua*

L V I.
Practptwa LtAarii haperatarù praAfibatn,
Arducrftf Pitnatafi» ta àt bautû ac ftenluuÀet fait JUtatrt jafit jra fit» ralaxta-

atque immunitacis Pcecepdo inviolabilem atque
inconvidiâm obrihear firmitatem, manu proprii
fubter illudArmavimus Ac anuli noftri imprefliotie affignari juffimus.
Signum Hlotlian ferenlffimi Augufti.
Ercamboldus fiocarisu ad vicem Agilmari re­
cognovi.
Data xi. KaL Novemb. anno Chrifto propi­
tio Imperii. Domni Lotharii, pi* imperatoris, ia
Italia xxiv. Ac in Francia nu. Indi&one vu
Actum Aquifgram palatio regio m Dei nomi
nefaliacer. Arnen.

tù arbitria»
~N

nomine Domini noftri Jefu Chrifti Dû

Lochanus, divina ordinante ProssdenJfâe Itiâ,.sterni.
Imperator Anguftus. Dignurnoft ut Imperialis

«tetevicu· I
*vo4«UtionÜMU-

* aovtrit.

<fero<Jc-

ûdiluniru procerum inoram * fublimiras tantO
benignius ac libentiàa annuat tc annuendo sdim*
pleat quantb viderit ac noverit in fuis obfequtis
perfiftere efficace*. Idcitcb * omnium Fidelium
undx Dei Ecdefi* ac noftrorum potientium Vi­
delicet Ac futurorum follertia quia Agilmara*,
fandx Vsennenfis Ecdefix vocatus Archiepifcopu*,Ac facri palatii noftri Arducanceliarius, nof­
tram petiit excellentiam ut omnes rei quas de
parem* vel materna et evenerunt hereditate, ve.
eas quas ipfe per diverfa loca quocunque ingenio
juftè Ac légalités adqoififlè dinoldrur, lira Ac iüas
quas, Deo opitulante,fuite, 8c légaliser adqeirere
potuerit cam per vindstionem val concambium
Itu per donationem aliquam, per Prxceptum nottne immunitatis illi lanciremns habendas. Cujus
precibus propret * devodfhmum libenter an­
nuentes , hoc noftrx immunitatis Pntceptum ei
6en decrevimus, per quod omne* res fua* illi lahcitmts, modifiais* omnibus confirmamus, qux ei,
ficut fuprà diâum eft » de paterna vel materna he
radicat* advenientes, inqusbuffiber pagis & locis
donationem Regem, vel per venditionem atqoc

camcambiom,fiu per aliquam douationeni adqui>
ûfie dtnofiâan, ut abfque alicuius coorradidione
vel refragatione quieto eas ipfe ac pacifico jure
pofideet , Ac cuicunque voloent derelinquat, <k
taao hominum neque cu|ufiquam poteftatis pér­
ima ullo unquim us tempore de omnibus rebus
fuis vel hominibus, liberis lolicet sc fervis, qui
fuper tertam ipfiuseommaneta videntur, aliquam
illi inferre pruiumat coorrarietarem vel inquierudineai ; fed luxat ei cum ipfis rebus vel homini­
bus , ficut fuprà diâum eft. fub noftrx immunL
tatis tuitione ac mundoburdo quietè vivere ac pacibcè refidere. Si verb aliqux querimoni* adver­
sus homines fuos liberos Ac fervo* orte fuerint ,
qu* abfque gravi ituquoque difpendio nequeant
diffiniri, jubemus ut antè noftram ufquè fufpendarar poefentiam, quarinù* ibi juxtà legis ordi­
nem finitivam aonptant fèneenuam. Et quicun-

Prattptna Laduuii laiparatarit fu canpnaait
Ectltjia Kouutft ia vdla Telien».

N nomine Domini noftri Jefu Chrifti Dei An.***,
sterni. Hlotharius, divini ordinante providen*
tii, Imperator Auguftus. Dignum eft ut ergà loca
divinis cultibus mancipata munificenti* noftrx
conferamus largitatem , ut Ac anteriorum fequainur morem Imperatorum, atquepropenfiùs Dsi
nos credimus ope fulciri Ac ad prslentem gloriofins tranfigendam profperitatem Ac ad futuram fiaiicifts obtinendam beatitudinem, fi debitam circi
Ecdefias ibllicitudinem gerimus. Idcircb noverit
omnium Fidelium fsnd* Dei Ecclclix ac noftro­
rum tam prrfenrium quàm Ac futurorum induftria, quiaAgilmarus, venerabilis landsV iennenfis
Ecdefix vocatus Archiepilcopas, Ac facri palatii
notai Arducanceliarius, noftrx innoeuitferenitati
qualiter tempore pnedccefibctun inorum quxdam
villa qux nuncupatur Tolianus à fede fibi commilfa fnbtrada fuerat. Undè ifdem Agilmaras
noitram petiit excellentiam at ToliantmsEcdefi*
Viennenfi, cui ipfe Deo audorepexfidet, Ac conftruda habetur in hooorebeati Mauricii, Martyria
Chrifti, per noftrx anâoritatis Prxcepcum red­
deremus atque confirmaremus. Cujus peririoni
aftenlum prxbenres, hos fublimitatis noftue Api­
ce* decrevimus fieri, per quo* memoraram villam
cum omnibus appendiciis fins confiftemcm in pa­
go Tolianenfe pnefatx fanû* Viennenfi Ecdefix
uncimus modifque omnibus confirmamur , ut
tam noftnsquàmque iucceflônim noftrorumtem­
poribus in dominationeacpoteftateejafilemAgpluari ac fuccetforum fuornm pennaneut, at quic]uid ad utilitatem ejufdem Ecdetue facete dect»rerint, liberam in omnibus per hanc noftram auc­
toritatem habeant poteftatem faciendi abfque
alicujus contradidione vel repetition· feu quali­
bet refragatione. Et at hsec noftnt largitiomi at­
que confirmationis audoritas inviolabilem arque
incunvullam obtineat firmitatem . menu ptopnâ
fubter firmavimus & anuli noftri impreifioneadr
fignari juftitnus.
Signum Hkxbaiii feftuiffimi Augufti.

I

1443

Appendix

Etcamboldu* Notarius ad vicem Agilmari re­
cognovi.
Dau xu KaL Novembris anno Chrifto propi­
tio Imperii Domni Hlocharii, nd Imperatoris, in
Italia xxnn.ftt in Francia un. Indkbone vt.
Adum Aquiigtani palatio regio in Dei notni•M féliciter. Amen.

L V I I L
Cetmmtutie rerem ùtnr Erdümbelclum
Cernuem Er eirefiegnum.

Ta ήχ&η A Ntiqua Legum ratio & Majorum vetus proChanula- xxmulgavit auctoritas ut pro incertum vitae
“®·
humane tempus mottifque cafq*, qaditionvs ,
venditiones, & commutationes invicem tactos,
datas, 8c acceptas ob firmitatis indicium Lutetis
commendatas ad poftenim notitiam. Hoc igitur
exemplo muniti Regumqne conftituta fetvantes
vir illuftris Erchimbaldus Comes & ab alia parte
Areftagnus venerabilis vir * inter lé commuta­
tionem fidam legitime fecundum mutuum con­
ventum & opportunitatem utri ufque loci prxfeotibus Litteris indiderunt. Pcxfarus Erchimbaldus
donat arque commutat partibus jamdidi Areftagni Sc uxoris fux Gimbergx res de comitatu
V iennenfe pertinentes ad Ecclefiam * Martyris.
In quam donationem revereutiftimus Pater Agilmarus, ejufdem Ecclefix vocatas Atrhiepifcepu^
dericufque confentiant. Ipfx verb res confidunt
in pago Viennenfe , in agro Ananocenfe, in loco
qui vocatur Argentans, & eft ibi Bafilica una in
honore fanda Marix conftruda , Sc uni cum
Presbyteratu. Et habentur in ipfo territorio men­
tione* iv. cum molendino uno. De terra culta
funt ibiaaodiadascLXx. prata undè pofliint educi
fenum ||ilvx ex parte infruduofx &r ex parte
firudifecx , undè potiunt (aginari potei viginti.
Et hxc cnnfta ex omni parte terra ipfius A leftag­
ni. Quicquid etenim de prxferiptis rebus fupraferipta terminatio circumdat , per prxfentem
(cripturam antè nominatus Comes Arcbimbol··
dus Areftagni commutat ad jus proprietatis. ut
es hac die poteftatem habeant donandi, venden­
di , commutandi t vel quicquid indè facere vo­
luerint , pro ftabilitare fruantut tam ipfi quhn
herede* eorum. Similiter ad vicem donat atque
commutat Areftagnus dr jam dida urbe eju* *
Erchimboldi Comitis Sc uctofadx Ecclefix bea­
ti Maurki res fux proprietatis in eodem pago
Vienenfe , in agro Roionenfe, in villa me * Bafilicam unam cum Presbyteratu in honore fandi
Bardulfi conftrudam , dr ex alia Bafilica fandi
Petri dc Presbyteratu 1111. portionem & manfiones ini. dc vineas undè procedunt vini mod.
ecLxx. terram cultam in modiadas ui. pratum
undè exit feani carrada * Sc quicquid in hac villa
fuir vifiu pofledifle, paedido Comiti fédâ com­
mutatione transfundit, ut ipfe Sc fuccetibres ejus
poteftate orantor ficut extera beneficia. Volumus
autem Sc conftituimus ut hxc commutatio inter
noafeda omni tempore permanear, cum ftipularrone fubnixa. Adum Vienna publicè. Ego in
Dei nomine Edeaus Diaconus hanc commua­

>444

rionem feripfi datavi nu Nenas Apriles anno
sut. Manama Domino noftro Lothario Impera­
tor· , Indidione vu. Agihnarus, vocatus Aldus·
pifeôpat,hanc commutationem celegi. In Chrifti
nomma EtchimbaldiM Coma· oommucatiooem
A me fa&am recognovi & manu proprü tignavi.
S. Sigenus. A Wsnunmu. S. Sicbaidus Abbas.
S. Hcnnunbodns. &. Aldulfus. S. Eriulfus Cborepifœpu*. S. Amulfiss S. Balcberiu*. S. Severus
Presbytes. S. Nabatalis Presbyter.

is I X.
Prercepcum Ktroli Ctlvi pr» fuibufcUn»

Hifptnu.

Ν nomine fandx & individua Trinitatis, Karelus, gratia Dei Rex. Cùm clamoribus paupe­ fcffisr
rum aurem celiitudinis noftrx accommodantesuncam.
benignum atienfum praebemus * Idcircb notum
Iit omnibus fandx Dri Ecclefix Fidelibus Sc ooftris prxfentibus arauc futuris quia quidam Hifpani in comitatu Biterrenfi confidentes , ac in
noftrx proprietatisptxdiis commanentes, id eft.
Ranenurus,& Hanfemundus Presbyter, Aurifolio, Elias mirabilis, Presbyter Cicila, dùm
obfideremus Tolofam, Sc moraremur in Monaf­
terio fen&i Saruntini, adeuntes ferenitatis noftrx
faftigia, innotuerant manfisetudini noftrx qdaliter Udericus & Petrus feu Emenfilus Sc quamplures coram propinqui, Sc progenitores eorum
confugerim in villis qux dicuntur Afpirianus Sc
Albimanu*, Sc eu juftè tenerent Sc proprietario
jure. Quas fiquidem aprifiones prxfacorutn Hif
panonim progenitores per licentiam feu conceffionem avi noftri Karoli, ac poft obitum illius.
Eris noftri Augufti Ludovici, ex deferri
re habitabiles frugumque uberes proprio
fecerunt. Quam denique rationem, de
mote regali, Fidelibus noftris venerabilibus, hoc
eft, Notem Archiepifcopo , necnondr Elmcrado facti palatii noftri Cofttiti, Suniefrido etiam
Marcbioni, Sc Suniario Comiti, diverfiiqne No­
bilibus noftri* , commodi* inveftigare decrevi­
mus Scc. Jubemus ut ab hodierna die Sc tempora
nullum hominum liceat eifdcm Hifpani* poftericatique eorum, Sc ipfis qui pofted ad cotum
fidem venient, aliquo die cum di&is aprifionibus five hereditatibus, id eft, de domibus, vi­
neis, terris, hortis in prxfctiptis villi*oonfiftentftra* aliquam inferni calumniam aut ullam fa­
cere contradidionem j fed fictif A progenitoribus
magnifque Imperatoribus parentibus eorum con­
flat e(fe concettum, id ipu Sc filii filiorum fiso­
rum ufquè in feculum cum omni fecuritate ip­
fas re* teneant atque polfideant, Sc fub munburdo noftrx defenfioni* contri omnium infëftationem femper confiftant. Sed fi etiam ex ipfis ali­
qui* abfque filii* & nepotibus mortuu* fuerit,
volumus , atque per hanc noftram audoritarem concedimus ut exdem res proximioribus fui*
parentibus revertantur , licentiamque inter fe
vendendi Sc concambiandi plenifliinè habeanr.
Hxc autem magusficencix noftrx audoritas ut

Ϊ

1445

Adorum veterum.

me’iocem femper obrinmc vigorom, In anulo
skAto fiibcec jaffimos figillari.
Deomarius Nocarius ad vicana Ludovici reco­
gnovit.
Data XIV. KaL Junii IndiAione vu. anno it.
regnant· Karolo gloriofe Rem, in Monafterio
fenâi Saturnini, dftm obfideretur Tolofe, in
Dat nomina feliciter. Amen.

L X.
Pr/tctfivn Ktrtli Celvi pro Ttodtfrci· filio
Jtmu.

b An. *♦♦. TN nomine land* 8e individu* Trinitatis.
Archies^
Fideliam noftrotori
rum petitunubas benignam commodamus aflcn'loaeuiM. fum ,
exercemus coafuettodinam, dc boc
poftmodum jure firmiifimo manfuram efle volu­
mus. Idcirob noram fit amnibus fenA* Dei Ecdefix Fidelibus & noftris pcxfentibas atque fatu*
ris quia quidam fidelium noftrorum raeni Septi­
mani* Vaflos nofter, nomine Teodtfroans, noi­
rcis obtulit obturibos audoritatem avi noftri Ka­
roli , qui continebatur qualiter patri fiso, no­
mine Johanni, prxfcriptus bonx memorix avus
nofter Karolus concéderai villarem ad laborandum
qui vocatur Fontes, cum omni fua integritate,
& quantumcunque ille in Fontejoncofii de hererni vaftitate traxit cum fuis hominibus. Oftendit etiam nobis epiftolam Domni dc genitoris
noftri Hludouvici piiflimi Augufti ad Sturtmonem Comitem direAam ut ptxdidam villam,
id eft Fontes, memoraro Jonanni abfque ullo
cenfu dc inquietodine habere dimitteret. Propter
quam epiftolam avos nofter Karolus, ut in fua
auAoritate continetur, illi fieri jullit hoc. Undè
dc paedidus Fidelis nofter noftram deprecatus eft
mifericordiam ut nos dénué ptxdidam villam ,
quemadmodùm Domnus avus nofter Auguftus
ac lereniifimus Auguftus genitor nofter patri fuo
per eorum litteras confirmaverant, nos dénué
illi cum fua integritate vel termino confirmare
dignaremur. Quapropter dc has litteras noftras illi
fieri juflimus ; per quas volumus atque firma­
mus ut paedidus qui moderno habet fidelis nofter
Teodeftedus Crpedi&am villam Fontes perpetuo
tenere, habere, dc abfque ullius inquietudine
poflidere. Et condono tioi quid pater tuus aut
Wiliminis vunculus tuus aut hommes illorum in
villa Fontcjoncofii habuerunt per aprifione euhum
vel incultum— tu fecifti live feceris cum homines
tuos, abfque paratas aut veredos, & habeas, nec­
non poftentas tua, abfque cenfu. Et ut lute audoriras confirmationis noftra firma valeat perma­
nere, de anulo noftro fubret eam juflimus figillari.
Jonas Diaconus ad vicem Hludouvici reco­
gnovit A,- fubferipfit.
Data Non. Jun. anno itu. Indidione vn. re­
gnante Karolo gloriobllimo Rege.
Adum in Monafterio fandi Saturnini propè
TotoCi in Dei nom inc ici u tter. Amen.
Tess. ZZ

1446

L X I.
1mm olfed fn Mentfitru fiutSn Guin in Di*ctfi UrpUtnfi.

N nomine fanAx de individu* Trinitatis.
Karolus, graril Dei, Rex. Si illius amore cujus Ec< leti
munere exteris mortalibus perlati fumus, pe· UrSclUi^·.
titionibus fervorum Dei jaftsa de rationabiliDus
annuimus, dc loca divino famulatui confecrata
congruis munificents* noftrx beneficiis ad divi­
num cultum uberiùs exequendum opem ferimus ,
pcxmium nos έ Domino remunerari fideliter
credimus. Igitur notum efle volumus cunâu
fanâx Dei Ëcdefix fidelibus & noftris prxfenti·
bus atque faturis quia Geila, venerabilis Abba ex
Monafterio quod dicitur fanda Grata, quod eft
fitum fuper fluvium Bofegia, conftraâumliqui­
dent in honore fenâ* Dei genitricis Mari*, nof·
tris obtulit obtutibus aoAoriurem Domni A- ge­
nitoris noftri Hludouvici fereniflimi Augufti, qua
continebatur qualiter prxdiéhim Monafterium ,
cum cellula fibs fubjeda, qux dic oui S.Fru<ftuoli,
dc villa qu* dicitur Serras , cum fuo terminio ,
Pofledonuis Epifcopus de heremi vaftitate ad cul­
turam frugum perduxiflet. Et pofttnodùm veniens
in memorati genitoris noftri ptzfentiam, prxdktutn Monafterium contulit ut fub defenfione arque Mundcburdo piiffimi genitoris noftri conlif
teret, de perpétué ibidem Domino Monachi fa­
mularent, ita ut nullius ditioni fubditi eifentntli
fblius Dei, dc femper fub defenfione atque im­
manitate Regis conufterenL Undè dc memoratus
Auguftus, ob deprecationem Matfridi Connns
prxdi&que Epifeopi Pofledonii, prxdidum Mo
naftcrium per immunitatis fux Ptrcepcum fub fua
defenfione atque protoAione fufeeptt. Quaprop­
ter fupraferipeus Abba Geila noftram deprecatu»
eft dementiam ut nos dénué prxdidum Monaf­
terium, cum Monachis ibidem Deo famulanti­
bus, dc cum omnibus rebus quacunque, ficut di­
ximus, ipfi de heremo traxerunt, five quorumli­
bet teligioferum hominum Deumque timentium
hominum illùc contulerunt, ibidem juftè legaliter
pertinentibus, fub noftra tuitione atque defenfione
recipere dignaremus. Proptereà has noftrx aucto­
ritatis Litteras prznominato Abbati fuifque Mo­
nachis ex ntxdiAo Monafterio fieri iuflimus ; per
quas Fideubus noftris notum fieri volamus memo­
ratum Monafterium cum ptxfata cella dc eorum
omnibus appendiciis vel cunAis rebus , ficut
Domnidc genitoris noftri fuit, noftrum proprium
efle, dc fub noftra femper defenfione atque tui­
tione confiftat jut nullus Epifcopus aat Comes vel
Mitius difeanens ibi aliquam nominationem aut
tyrannidem poteftatem exerceant, nifi quemad­
modùm canonica auctontas jubet, nec aliquam
redibirionem aut iidicitam occafionem illis inferre
Jirxfumat. Et ideo quia prxfarum Monafterium,
icirt fub poteftate Domni dc genitoris noftri oonfiftere vifum eft, modo fub noftra tuitione elle
dinofeitur, concedimus Monachis fub fanda
Regula ibidem degentibus ur poft prxfati Abba­
tis lucccflôiuiuque ejus difeenum licentiam ha

I

Ï yyy »

1447

leant Er ur hxc auteritas per curricula annorum
inviolabilem atque inconvulfam obdneat firmi­
tatem , A à Fidelibus fante Dei Ecclefix dc
nolitis verius certiùfque credatur A meliùs 000fervetur , de annutu noftro fubter juflunus figillan.
Signum Karoli glotiofiiGmi Regis.
Jonas Diaconus ad vicem Hludouvici reco­
gnovit A fubfcnpfit.
Data v. Idus Juni anno iv. Indiâione VU.
regnante Karolo gloriofilfimo R«£e.
Adum in Monafterio fandi Saturnini propè

Tolofa in Dei nomine feliciter.

Arnen.

LXII.
Item aliud pro Monojlerio
Pttri Bifuiduntnfis Ditrctfi Crtrimdenfi.
4n Mf.

TN nomine fande A individu» Trinitatis. Ka-

νο’Μοηί-

ro'u* ’ i™1'* D*1 ’
S' petitionibus fervoium Det juftis & rationabilibus aurem cclfitudinis noftrx accommodamus , <5c eorum fucgeftiones, quas nobis pro necetfitate tua innnuave­
ri nt , ad etfcdum perduxerimus, non folùmin
hoc regiam exercemus conluetudinem, fed etiam
ad Kternx retributionis mercedem nobis talia
fade prolutura confidimus. Idcircb noverit fagacitas feu utilitas omnium Fidelium tam prxfentium quàm & futurorum qualiter religsofus vir
Doinnulus , Abba ex Monafterio fanât Petri,
quod ipfe in pago Bifuldunciife fuper Huv'uins
Sambuga uni per licentiam Ramponi Marchionis
propriis manibus conftruxit, ad noftram acce­
dens dementiam , deprecatus eft nos ut prodic­
tum locum ei concederemus, atque more regio
ipfum fibique commit!»» fupradidumque Monaftcriixn cum celluhs ibidem afpiciennbus qux
nuncupantur fie , in loco qui dicitur Cereuus
Eccleiia in honore S. Michaelis Archangel·, novo
operc conftruda, A in altero loco qui dicitur
Gaia Maun, Ecclefia in honore S. Romani conftru&a feu A villares, Albmianum fcilicet, A
Bufranolas, omnibufque rebus A hominibus ei­
dem Monafterio juftèlegaliterque pertinentibus,
fub defeiiiionis noftrx tuitione iinmunitatifque
munimine recipere dignaremur. Cujus petitioni­
bus clementer annuimus, atque eum , ficut poftulavit, prxdiâumque Monafterium fub noftrx
defeniionis munimine recepimus. Quin etiam

t«. .Molen-

■ nccllcn-

1448

Appendix

beant degendi Abbaem *, qua&et ibidem Deo
militantes fecunùs A quieùùs fub Mouaftica
vita degentes, pronobiaA conjugeprolequc naî­
tra Domini mifericordiam adtcnniw ewcare va­

boc · reverenti* noftrx Prxceptum fieri jullimus,
per quod prxcipimus atque jubemus ur nullus
judex publicus vel quiilibet ex judiciaria poteftate
tn Ecclefias aut loca vel agros feu reliquas polleffiones memorati Monafterii, quas modemotemrire, infrà ditionem regni noftri juftè A rationa­
liter poilidet , vel quar deinceps aut per nos
aut per alios quoique fideles ac Deuin ntnentes
in jure ipfius fandi loci voluerit divina pietas
augeri, ad caufas audiendas, vel freda exigenda,
aut maniiones vel paratas faciendas, necnon A
fide j ullo tes tollendos, aut hommes ejufdem Ec-

defis tam ingenuos quta A favos fcpss sertam
ipfius cxMnmaneMM diftringatadM, nec ullas redabsrioaes aut irdiritas ocxafioMS inquirendas, no£
ais nec futuris temporibus ingroiii audeat, vel
ea quxfupcà memocata fimt peutnrieugere prc-

fitmat i led liceat jam dite Dommilo Abbati
fuifque fucccflbcsbua tes pntdite Ecclefia abf­

que alicujus impedimento aut minorariooe fub
immunitatis noftrx defenfione quiero ordine poffidere ; A quicquid exindè fifau fperare poterat,
totum nos pro xtetna remtmeratione eidem Ec­
clefix concedimus, ut in alimonia pauperum A
ftipendia fervorum Dei ibidem Deo famulantium
proficiat in augmentum. Et quandoquidem di­
vina vocatione fuptadiâus Abba vel fucceflbres
ejus de hac luce migravenm, quandiù ipfi Mona­
chi inter fe tales invenire potuerint qui iplam Con­
gregationem fecundùm Regulam S. Benediâi te­
gere valeant, per hanc noftram auâoritatem licen­
tiam habeant ex fe eligendi Abiretis ; quatenùs
eos pro nobis atque ftabditate regni noftri jugiter
Dei mifericordiam exorare deleftct. Hxc verb
audontas ut omni tempore inviolabilis valear
permanere, manu propria fubter eam firmavimus
Sc anuli noftri imprefnone fignari juflimus.
Signum Karoli gloriofiflitni Regia
"Diormarus Noearrus ad vicem Hludovid re­
cognovi.
Data v. Idus Mai Indiâione vn. anno iv.
regnante Karolo gloriofo Rege.

Adum m Monafterio fandi Saturnini propè
Dei nomine feliciter. Amen.

Tolofa in

L X 111.
Ittm aliud pro Monafttrio Ardtafi.
N nomine fandx AiudividuxTrinitstu.Ka­
rolus, grani Dei, Rex.Si ecgà loca divinisculn- Archivo.
tibus mancipare propter amorem Dei ejufque ia
cifdem locis fibi famulantes beneficia opportuna
largimur, premium nobis apud Deum menue
tesnunerationis rependi non diffidimus. Idcircb
novent omnium Fidelium noftrorum tam pte(entium quàm futurorum folenia quia vir vene­
rabilis Recefindus, Abba Monafterii fandx Ma­
rix in Arulas, veniens ad nos obtulit obtutibus
noftris auâoritatem Domni A genitoris noftriLu­
dovici Imperatoris, qui continebatur qualiter
ptxdiâum Monafterium,rdificatum à Caftellano
condam valle qux dicitur Afperia, fub fua im­
munitate atque defenfione cum Monachis ibidem
Deu famulantibus A omnibus rebus ad fe perti­
nentibus oleniflimè fufcepiüet. Undè prrnominaxus Abbe Recefindus noftram deprecatus eft

I

clementiam ut prxdidum Monafterium denub
cum Monachis ibi confidentibus A cum cclluUs
ibidem afpicientibus, id eft, cum Ecclefia fânâi
Martini ad ipfas felonicas , in via que difeurrit
ad ipfas du 1as, cum exteris rebus ad prxdictum Monafterium fandx Marix pertinentibus
vel afpicientibus, fub noftro reciperemus Mundeburdo atque tuitione ; quatinus idem Mona­
chi , cunTonuiibus ad eos pertinentibus, quietè
atque fecurc viverent. Cujus precibus ob amo­
rem Dei A reverentiam divuu cultus aurem ac-

1449

Aôorum veterum.

commodare plaaùe, te hot notne auânritaris
regales epicos fieri decrevimus ; per quo· prori­
pimus alque jubemo* ut ouilus Judex puMicua
eat quiûioet et judiciaria poteftate in pccdiâaa
cellulas, au: in nebas ad ptxdiôum Monafterium
legaliter afpicientibus ingredi temerario aufu ad
manfiones vd patata* feoendas, sut fidejufiore*
tollendos, aur nomine* ejufdem Monafterii diftringendos, ant uHaa redibitione· eut udiesta*
occationes requirere ant exaâare podumat j fed
liceat pnediâum Abbatem te mcceftbco* fuo·
cum bis rebut perfenti tempore ad pad arum Mo·
naftenum afptciencibus, mu edam i b^uorum
hominum largtrioae abhinc debris, fub noftra
defenfione qiuotâ vivere ac refiden. Et quando­
quidem divini vocatione memoratu· Abba de
hac luce migraverit, qmusdiù ipfi Monachi inter
fe talea invenerint qut eos fecundùm Regulam
fimâi Benediôb regere valeant, licentiam ha­
beant eligendi Abbates ; quatinûs ipfos Mona­
chos pro nobis, conjuge, proleque noftra, vel
pro Habilitate corius regni noftri jugicec EXxnini
miiericordiam exorare drieâet. Et ut hxc anftorius noftris faturi£que temporibus, Domino pro­
tegente, valear inconvulfa manere, manu ptuoriâ
fubtet firmavimus, dc anuli noftri impreffione
lignari juÆmus.
Signum Karoli gloriofiftuni Regis.
Jonas Diaconus ad vicem Ludovici recog­
novit.
Datum VIL Kal. Juli anno ini. Indi&ione
vu. regnante Karolo glonofitCmo Rege.
Aihim in Monafterio fandi Satununi, dùtn
obfideretur Tolola, in Dei nomine feliciter.
Arnen.

In. 1*4.
Ei ArchirO

Hjo

nurus Epifcopus nt memoratam Domini te geni­

toris noftri Pnecepriooem renovantes, ptxfetam
fux fodis matram Ecclefiam cum omnibus fibi
pertinentibus rebus fub immunitatis noftro tui­
tione, paternum osorem fequentes, recipen di­
gnaremur , viUafque te alias nofleflione* quailibet, ficut di&um eft, i Karolo Cxfare Augufto
eidem Ecclefix delegataa denuoperfcripfi · noftri
auctoritatem integerrime confirmare ftuderemus;
atque ut omnium controverfâtium hominum in­
quietudine* ex eifdem rebus penitùs excludere­
mus , carundem rerum nomina ipfi excellentia
noftro Praeopto indere juberemus.Cujos inquam
petitionibus dementi aure adquievimu*. Quin
etiam boc reverentia noftrx Prxceptam lien
mandavimus ; per quod Ce eundem Emfcopum
Guademarum cum fux iodis matre Ecoefia omnibufque rebus fibi afpicienribus fub noftro mandiburao couftituimu» ; memotatafque ros â fereniflimo Augufto avo noftro Karolo ipfi Ecclefix
condonatas, ficut à Domno Ce genitote noftro
fa&om eft, integerrime confirmamus. Id eft, in
pago Empuritano villam quam nuncupant CHianus, te villam Cacavianum , ac villarem anti­
quum quem vocant Celfianuin, & villam Vdloum cum fuo cartelk> fit fuo termino, nocnon te
villam qux vocatur Fatus, quam fuâ voluntate Oc
nulle prâdidat Ecciefix utilitate quondam Ber­
nardus Come* quodammodb commutando l'eu
cuncambiando pnraominatx matri Ecdefix irre­
verenter fuboaxerat. Ex in pago Gerundenfi me­
dietatem vilis» Moliet fimul etiam Caftellum
Frodum, cum villa qux appellatur Parietes Ruf­
fini. Et in pago Bifaldunenh villam qux nomina­
tur Bafchara, cum fuis villaribus ; necnon Bc Ar­
ches , fimul cum villare quem dicurii Speduhtt,
te aliud villare quod nominant Abdirama, pari­
ter cum aliis divertis villaribus quem appellant
L X I V.
Terratellu*, te Caflimola, ac villare Admtton;
villas edam duas, id eft Cnfpiano, te in Milia­
Item «lied pre Eccleju Gtr*nitnfi.
rias, villa Semela. CunAas oeniquè res, fimul
N nomine fandx & individua Trinitatis. Ka­ cum aliis quas diverti Deum timentes homine*
rolus , gratia Dei, Rex. Petitiones deniquè Fi­ rationabiirter fupri taxatx matri Ecdelix contra­
delium noftrorum , quas bomr voluntatis intentio diderunt , uni cum tertia parte pafcuarii, telo­
noftris auribus infert, tanri» facilius noftrx cle- nei , mercaiorumque tertx manique comitan­
mantix funt jure faaendx quantb eas noftri in- tium , qua funt Diocefis ipfies Ecclefix Gerun­
tellc&ûs judicio ac divina voluntarii nutu probe­ denfi* , Pctralettnfi* , five Emouricanenfi*, ac
mus minimi dilcrepare. idcircb notum fît uni ver- Bifuldnnenfis, ficut feriptum e«, eidem pleniflocum fandx Dei Ecclefix Fidelium atque noftro- fimd continuamus, atque per hanc noftram au.
nun t&tn pnefentium quam faturorum magnuudi- toritatem fub immunitatis noftrx defenfiotv in­
ni ouu vu venerabilis Gundemarus, Gerundenfi* tegerrimi tecipimus. Intereâ nullius de noftro­
Ecclefix Epifcopus, adiens cdfitudinu noftrx faf- rum lagacicate latere jaolumus quia ad admira­
tigia, obtulit parcelled rix noftrx quondam Dom­ tionem ejufdem venerabilis EpikopiGondemari,
ni & genitoris noftri Lodoici piiftimi Aueufti ob abfoltttione peccatorum noftrorum , compla­
prxdecedbri fuo beato viro w inuro factam cuit dementix noftra orbrb nenunatx Gerun­
Praecepti auctoritatem , qua continebatur quali­ denfi Ecttfia ptatereâ quafdam m conferre feu
ter Domno» te genitor nutter profata ledis ma­ legaJiret delegare, id eft , ceUialam fandi Cle­
trem Ecclefiam , unâ cum iamdi&o Antiftiteft mentis . ani cum curtili in quo Monachi ibidem
omnibus rebus fibi pettinenbou», fub immunitatis Deo famulantes labores manuum exercere viden­
fux tuitione dcfentionifquc munimine clementer tur, vel in quo re* illonm confiftunt, necnon dc
fiiiceparit, te quafdam villas vel alias qtufcun- villam quarum alteram nominant FonfedUtus,
que res â magno dc orthodoxo Karolo Imperatu­ alteram verb Apiliares , five Apsolu, cum prure, avo fiquidesn noftro, eidem Ecclefix collatas pnis videlicet finibus vel adjacentiis, culta & incul­
denub corrobxando ipfi facratiflimo loco piifli- tis , quas etiam res, ficut de fuprà nominatas,
aiè confirmaverit. Petiit namque clementia nof- xqua conditione fub defenGoni* noftrx munimi­
tor manfuttudinem idem honorabilis virGunde- ne pantci recipimus, pnteipiantes arque jubente·

I

* iw*ti

Ηπ

hjx

Appendix

ftico ordine viventes^.—- com omnibus ad ία
peninentibus~~._ pofidere videntur, vel qux
de extero 1 Deum timentibus hominibus ad idem
collatum fiserir Mooafttrium , fisb noftra fuccellbnimque noftrorum tuiriooe in perpetuum
maneat, quatenùs nullas Judex publicus neque
quiflibcc ex judiciaria poteftate am ullus Fidelium
uoftrutum tam portendam qirtm futurorum cel­
las aut Ecdefias vel loca five ageoe vel reliqua·
pofle&ones quas nunc vd iuooftmodùm in quibuftibet pegis Bc territorii» pondent vel podeutui
fuur, ad caulas audiendas, vd freda erigenda,
aut manfionatiem vd paratas faciendas, aut fidejuilbres tollentÿm , homindque diftringendo»,
vel qualcunque tedibttioncs aut inquietudines
agendas, noftris nec futuris temporibus ingredi
audeat, nec ea qux fupri memorera funt penirùs
exigere pexfumat ; led liceat memoraro Abbati
fuilque fucceflortbus res ejufdem Monafterii
cum omnibus ad le pertinentibus fub tuitioni»
atque immunitatis noftrx defienfiene, remoti
totius judiciario poceftatis inquietudine , quieto
ordide * po&dete.Concedimus eriam ut homines *0i4ne
fon in Dei nomine obtineat firmitatem, manu
liberi commanentes infti terminos Bc fuper ter­
proprü fubter eam firmavimus Bc anuli noftri
tam ejufdem Monafterii terras quas pet licentiam
unpredione lignari iuffimus.
Abbatis & Monachorum ex heramo traxerunt Bc
Signans Karoli glorioiiffimi Regis.
Data m. Idus Junii Indidsone vn. anno incoluerunt, quietè poffideam ; ici tamen ut
congruum obfequium , ficut homines ingenui,
quarto regnante Karolo gloriolilliino Rege.

ut nullus Judex puHicus vel quilibet n judicia­
ria poteftare in Eccleiias vd loca vel agros feu
reliquas poiTeifioocs memories Cedi», quas mo­
derno tUBoon infra ditionem regni noftri legalitet po&aat , vd qux deincep· in jure ipoos
ûnâs loa divina pietas angere,voluem, ad canfas jusUciario modo audiendas, aux freda exigen­
da , vd maafiooes aut paratu faciendas, vd fideju&ees tnUendoa, am homines ipfius Ecdefix
coord sarianb ordinem dtftringendo», nec alias
redibiooues aut Ulicitas occationes requirendas ,
ullo unquam tempore ingredi audeat, vel ea qux
fupri memorata huit penirùs exigere prxfumat j
fed liceat memoraro Epifcopo fuifaue fiscceflbtibus res fuptadi&x Ecclefix, Bc i nobis ei collares
£eu condonatas, Bc alias quafeunque fibi perti­
nentes quieto ordine poffidere, Bc noftro impe­
rio fideliter parere, Bc pro nobis, œnjuce, pro­
leque , ac totius populi Chriftiani fidure Donuni
nnfericorduin jugiter exorare. Et ut hxc audoriras donationis atque confirmationis noftrx per
curricula annorum inviolabilem atque inconvul-

Aâum in Moiuftcrio fanâi Saturnins, dùm
nomine feliciter.

oblideretur Tolofa , iu Dei

Amen.

L X V.
Practptum Karoli Calvi pro Monafterio Craffinfi
M Lh«ct/î CarcaJJoatnji.
^Γλ^Ι- T

notB‘nc fandx A individux Trini raris. Ka-

ÎT ^Crâr ■*·ro^us»Çrw’* Dei,
S* M AUSE tdiâisimpe' rialibus Domini &: gciutoiis noftn Ludovici piiflifcnib.
mi Augufti largita vel toberata funt atque decre­
ta noftrx manluetudinis Prxcepto firmamus, re­
giam confuetudinem exercemus. Idcircb notum
heri volumus omnium A fidelium noftrorum prxfentium fcilicet A futuroriim folleruxquia, ficut
in Prxcepto jam didi Domini ac genitoris noftri
continetur, immunitatis defenfionem atque tui­
tionem Monafteiio fandi Laurentii, quod fitum
eft in pago N.ubonenfe fuper fluvium Nigella ,
David Abbati fuilque fucveflbribus necnon Bc
Monachis in eodem Monalletio confidentibus ,
cum cella qux dicitur ri'aucana, qux eft fuper lit­
tus maris, necnon cum rebus quas idem David
fuper Trafdanum & Theodeiedum coram Mulis

fxpedi&i Domini ac genitoris noftri conquilierar,
id eft, Ecclefiam fandi Marcelli A fandx Marix
Bc fandi Felicis & omnibusqux in judicio exindè
evindicato A Prxcepto ex eadem te firmato con­
tinentur , feu etiam cum cella nova fub honoro
fandx Marix conftruda in pago Carcalfenfe cum
omnibus ad fe pertinentibus, ficut in Prxcepto
fratris noftri Pippini exindè continetur, necnon
& cum portu fetus Monafterium in maris litrore
firo per hoc detnenrix noftrx firmamus edidum ;
per quod conftituimus atque decernimus ut fxpè
fatum Monafterium & m eo tegulari ac Moua-

exindè eidem Monafterio exhibeant. Hi veto li­
beri homines qui in congruentia fxpè fati Mona­
fterii de fua proprietate terras Bc vineas aut mo­
lendina habent, concedimus ut ad idem Mona­
fterium ea vendant vel commutent, & ipfa emp
άο vel cuniniutario pienilUmam prxfcnri noftrx
audoritatU Edido in omnibus firmitatem habeat.
Quandoquidem autem Abbas ipfius Monafterii
ab hac luce migraverit, quandiu ipfi inter fe ta­
les invenire potuerint qui ipfam Congregationem
fecundùm Regulam undi Benedidi regere Bc
gubernare valeant, pet hanc noftram auaoritarem licentiam habeant ex femetipfis Abbatem
eligere; quatenùs ipfi fervi Dei, qtn ibidem Do­

mino famulantur, pro nobis Bc ftabilitate regni
noftri Domini mifericordiam exorare deledet. Er
ut lixc audoritas noftris focceflbrumque noftro­
rum temporibus inviolabilem obtinear firmita­
tem , manu propria eam fubter firmavimus ft
anuli ivodn impreflione fignare decrevimus.

Signum Karoli gloriofiinmi Regis.
Jonas Diaconus ad vicem Hludovici recog­
novit.
Data xiii. Kalendas Junii Indidione vn.
Anno quarto regnante Karolo gloriofiflimo
Rege.
Adum in Monafterio fandi Saturnini propè
Tolofam in Det nomine feliciter. Amen.

LX VI.
Prgccptum Karoli Calvi Regis pro Monafttri»
Caanaifi
Diacefi Narboncnfi.

m

N nomine fandx Bc individux Trinitatis. F,
Karolus, divinà propitiante clementia, Rex, Morm!‘eril
omnibus bpifcopis, Abbatibus, Ducibus, Ce- c,UDCUi“·

I

i4jj

Adorum veterum.

mitibus, Vicariis, Aftionarüs, Centenariis, vel
rundis Fidelibus noftris Ac fend* Ecclefix pre.
fentibu* falicvc Ac futuris. Notum fit quia fi Sa­
cerdotum ac fervorum Dei peririones, quas nobis
pro fuis neceflitatibus innotuerint, ad effêdum
perducimus, uoafisiùm regalem confuetudinem
exercemus, verum etiam «terne temunerationis
premium apud Dominum rependi non dubita­
mus. Quocucl novem omnium fendx Dei Ec­
clefix fidelium noftnxumque, tam pedentium
quàm Sc futurorum, fbllerna quia vir venerabilis
Abbas Hddericu* ex Mooaftcrio qtsod dicitur
Caunas, quod eft fitum in pago Narbonenfi,
conftrudum in honorem fendorum Apoftolorum Petri Sc Pauli fuper fluvium Argena duplids, detulit nobis Perceptura avi noftri Karoli
Augufti Impenuori*, in quo continebatur quali­
ter idem Monafterium, cui bone memori* vene­
rabilis Abbas Daniel paterae, Aniano Abbati in
fua eleemofyna concoflèrat uri per ejusdefenfio»
nem arque immunitatem Sc tuiriooem quietè fe­
cundum Regulam fandi Benedidi viverent, Sc
denub avus nofter pet fuam audontatem, pater­
num fequens morum , fuptafcripruni Monafteritun cum fuis omnibus appendiciis vel termini*,
ficut in illorum inftrumentis refbnat, recepilfet
immunitatemque benignè contuliflêt, aliud no­
bis fimili tenore noftrx audoritati* Prxceprum
ipfius fcilicet venerabili quodam Abbati nomine
Daniel fâdum, qualiter ipfum Monafterium fub
noftrx immunitatis tuitione jure perpetuo manen­
dum inftituimus. Sed pco firmitatis munimine de­
precatus eft nos prxdidu* Abbas Hildericn* ut
circi ipfum fandum locum denub ei pro mercedis
noftra: xtemx ac regni noftri augmento eadem
concedere dignaremur noftrx autoritari* Praecep­
to. Cujus peticionemdenegaranolumus, fed it* 111
omnibus & prxfente* & furari fend* Dei Ecdefut Fideles Sc noftii conceflum ac perpetub con­
firmaram efle cognolcant i nobis. Petiit etiam ur
illa* cellulas quas in pago Carcaflênfc , in loco
Laurano Sc fandi Fruduofi , cum omuibu* juri­
bus A' pertinenti:* fui*, & cum omni fiiprapofito
illorum, Sc in Natbonenfi in loco fandi Pauli,
& falinas quas obtinent in ftagno iuxtl Narbo­
nam in loco qui dicitur Achadalara, in Minerbenfe Ecclefiam beat* Mari* cujus vocabulum
eft Libii* , cum omnibus appendiciis & pertinen·
tiis fuis, villam Baiano cum finibus ac terminiis
illiu* ad domum fandorum Petri Sc Pauli perpe­
tub & in xternum pertineant. Cxtrra dtfiiu.

LXVIL

14/4

quia vir venerabilis Engilbertus, Monafterii Foflatis Abbas, noftrx oftendic celiitudini, Prxceprum
bon* memori* Domni Sc genitoris noftri Hlu­
dovici Imperatoris, in quo concinebatur qua­
liter ad petitionem Bigotus, quondam illuftri Co­
miti*, ipfum Momftenum, quod eft conftrudum
in honorem fand* Sc intemerata femperque vir­
gini* Mari* necnon Sc beatorum Apoftmorum
Pecti Sc Pauli fuper fluvium Maternam, fub fuo
mundeburde atque defenfione cum omnibus re­
bus & bomibus eidem Monafterio fubjedis fufeepiflëc, ex fua Fratrumque fibicommiflonim pane
humili fiipplicariooe deprecan* ut in noftram ac
genitori* noftri eleemofynain ipfumMonafterium
tub noftra tuitione Sc defeniione fimili modo re­
ciperemus , Sc idem Prxceprum noftro nomine
renovare Sc confirmate juberemus : in quo etiam
illud funditer, ficut Sc in pnrdido Pnerepto in­
fertum fuit, inforer* petieram, ut quandoqui­
dem Monachis in eodem Monafterio degentibus
Miflbs fuos in aliqcuun pattern regni noftri nego­
tiandi graril dirigite cum carris videlicet Ac fagmi* feu navigio vel cum quolibet negotio, licen­
tiam habeant pergendi ubi voluerincwfque slkuju* infeftarione vel conttarietate. Quorum peti­
tionibus propter Dei amorem Sc pix recordatio­
nis genitoris noftri ac noftram eteemofynam li­
benter annuere Ac has audotitaris noftrx 1 itteralas confcribere Ac roborare decrevimus j per quaa
enndi* Fidelibu* noftris pexfentiba* Ac futuri* ta­
bemus ut ubi Mifi prxdidi Abbati* aut ïucceflbrum ejus infrà ditionem regni noftri negotiandi
causa ditedi fuerint, nemo teloneum neque quod
vnlgb dicitur riparicum , neque rocaticum , aut
pontatiram, vd poctaricum, aut nanatienm, at­
que rifpitaticum > ntcoon Sc fidutariemn, aut ul­
lum cenfum,vel ullum occurfum, am ullam redhi­
bitionem ab ipfis accipere aut exadore prxfumat ;
fed liceat tam eos quàm homine* vel omnia illo­
rum cum pace difeurrere Ac negotia fua libenter
perages· Ac ad quafcunque aritatts aut porra*
vel loca acceflum habuerint, nudam inquietudi­
nem aut detentionem aut cxxitrarietamn ab ali3U0 Fidelium noftrorum pariantur i fed ubicunque
iredi fuerim, five navigio aut terreno, fecuri
Sc quieti, cum omnibus qux deferunt, per prxfentem auâoritacem noftram ira Ac redire va­
leant. Et ut hec aodoritas firmior habeatur Sc i
Fidelibus fandx Dei Ecclefix Sc noftris dilicentiùs confervetur, manu proprii noftri fubter
firmavimus, Sc anuli noftri unpreffione adfignari
juflimus.
Signum Karoli gloriofiffimi Regie
Meginarius Notarius ad ricam Hludovici re-

frectptum Ktrtli Rtg,it dt l&crt trtnjax fer

eognovt.
Data v. Idos Decembri* anno Chrifto propi­

9*Mi Jùcu rtfü ntptùntdi caud /*c fi·
liaient atjtfyui» ttlttui.

tio v. regnante Karolo Rege, Indidione vn.
Adora in Monafterio fandi Dionyfi* in Dei
nomine feliciter. Amcn.

Alk t44< T N nomine land* Sc individu* Trinitatis.
Ex chy- X Karolo*, gratia Dei, Rex omnibus EpifconUhriiFef
Abbatibus , Ducibus , Comrabus, Vical«cùii*«
His, Centenariis, Telonariis, Adionariis, vel
omnibus rempublicam adminiftrantibus.feu cunc­
ti* Fidelibus fand* Dei Ecclefix Sc noftris, tam
pexfentibu* quàm futuris. Notum efle volumus

»

♦14#

Appendix
LXVIIL

Prrctpritm Kereli Rt^ü. foe wUm· summis
»i UltM Bngilum mrftn 6r tout Atoufttrit
Fojiutafi.

N nomine Ands êc individu* Triniraris.
Karolus, graûlDei Rex. Cùm'«is divi··
eultui manciparis ob divi» favKutis amorem
opem congruam ferimus, Λ wghim morem deconrerimptemi· ,&id nobis profaturum ad «ter­
as tvoMtncnuMNUs premia capcfleuda manter
evadimus, Imquè nacum fe omnibus AnAs Dei
EcciefisFidebbatAc noftris prarfirntibas ttqut fe­
turis quia venerabilis vir lagdbeftus,MoMftem
Fodas Abba, ad noftram accedens febbmitatem,
•d memociamceUitudinis noftne reducit quaiitct
Domnas 8c genitor nofter pix recordationis Auguftus Hludovicos quendam villam nue vocatur
ad iDumBcogilum, ad admonitionem feudepreca­
tionem Aidnei Ceoomanenfa Epifcopi matri Ec
defer oftddom civitatis in honore gUmoiorum
Martyrem Chrifti dicter Gervaiu & Protafii im­
periali aodmitate reddiderit feu roftituerit. ei
videlicet ration· ut ab amorem Dei êc ejufdem
genitoris noftri anim* remedium regularis norms
inibi cofetitueret habitationes & Monachici Ordi­
nis aggregaret habitatores; ac proindè per licen­
dam ejiudem Domni Imperatoris idem Aldricus
Epifcopus profatum reverendum Abbatem Ingilbertum precatus eft ut fibi commodaret Mona­
chos qui fecundùm Patrii Benedidi inftitucionem
docerent htrius fcculi periculum evadere ipfius
doci Monachos. Sed qoia variis mundi emergen­
tibus calamitatibus rara voluntas raraque devo­
tio genitoris noftri de promiflô loco non plena­
rium obtinuit efledum, placuit clementis noftrx
eandem villam à poteftate fandorum ptrfcnpronon Martyrum commorare feu concambiare, fupraracatotMe Foftaio Monafterio regaliter con­
ferre feu delegare, fcilicet ut praenominati Abbitis prrnominatiqwe Monafterii religioforum vi­
rorum ftodioptenanam efledom prrxxiu puilimi genitoris noftri obtinear devotio. Quociral
hanc pneceUewis noftrx regalem Prxceptionem
fieri juffimus, per quam cum fuis appendici is me­
morarem viUern que dicitur ad illum Brogilnm
plerunque diAo Monafterio Foftato in honore
fande Dei genitricis Maris Andique Petri Apo­
ftolorum Principis ftrudo plcniter conferimus Sc
regaliter firmamus; fcilicet ui, ficut fupti fignificavimus, profited Alurem anima genitoris noftri,
Monachorum ibi fiat Congregatu», regularifque
ferretur perennibus temporibus Kefigio,nihilque
ab eedetn villa , quam deinceps volumus vocari
Monefteriuan Fifct Dominici, aut in qualibet alia
parta requiratur aur exigatur,fed quicquid «indè
* fieri poteft in honeftatibus ejus loci feu Eotfati
■ Monafterii, cuieundein locum conjungunus,proficiatin augmentum,cum ftipendiis Monachorum
eorundem locorum profit tn adjutorium, & ani­
me memorati Domm genitoris noftri Aueufti
Hludovici praftet remedium. Undè etiam obfe
eramus omnes quofcanque poft nos in regni hujus
T

Aerii

Mfe,

nrepo

X

140

gubernatione divina pietas fubrogaverit ut iri
hanc pie devotionia noftram improvaricabilem
fervant audoritatem velati fua psa lura ab ipfe
ftaruta poft fe obfervari voluerint. Quam deni­
que fctenitaris ooftte audoritatem, ut pleniorem
femper inDei nomine obtineat firmitatem, mesa
segio mana proprii fubcer firmavimes & de anule
noftra figiliari juffimtu.
Signum Karoli gloriofeSmi Rogis.
Æaeis Notatius ad vicem Hludovid recogno­
vit.
Data vi. Idas Odobris, Indidione vnt. in
anno vi. regni Karoli glorioliflimi Regis.
Adura ia villa Raufiaco io Dei notnin· feli­
citer. Aman.

L X I X.
Danam Metufitrit fax&i Mmri fuptr Lifttu» jtditm eb XnmrvartcAo Bnttnt anu»
DCCCXLŸIL tttjtn mtntruci* jacit Ud» i»
Lihrt de Mirettdii jinUi Mtutri . cap. t.

Uicnnqtie Fideliam de propriis facultatibus V »sa>
Ecdeiiam Dei locupletat ufibufque fervo- c51c«hKruni Dei donat, ab eodem largiflimo retributore b^j****
premia recipiet sterna· Idcucb ego in Dei no- *·*’
mine Anouvarech Bri&aunil provintil orrin,
qus mihi i Deo revelata funt pendere volo Fide­
libus. Node quadam, dum ledulo quicfceiem,
mihi perceptum eft per vifionem ut ad Monafte­
rium fanAi Maori pergerem, quod fitum eft ia
Pago Andegevente fuper fluvium Ligerem. Quo
in Toco dftm reniflera, Ac pro peccaus meis pre­
ces tenderem, Frarreiquc vefpertinam finaxim
relebrateift, per feneftram vidi ab soft rail parte
akaris Angelum ingredi. Hunc feqaebernr vir
venerabilis prsterens habitum Diaconi, qui uni
cum Angelo antè aleare fterir; couvenenique fe
ad chorum, expanfis brachiis iterùm fe conver­
tebat ad Angelum, quafi oiterret munera oratio­
num. Angelus autem ab eo fufdpiebat, At Dea
ptsrfentab.it. Firmi verh oratione & Sacerdote t
Angelus vitus eft per tencftram orientalem exire.
Diaconus verb ad tnc venit, Ac hœ verba dixit s
Srpè hùc veiùu, Ac quod vidifti facio. Ego verb
confident per menta fandi Mauri peccatorum
veniam coniêqui, trado ad eundem locum in qua
hoc vidi, hoc eft, adGhndifolinr.i, partem me*
hereditatis quam habeo in Bridantua , hoc eft.
terram qo* dicitur A naft , cum Ecclefia Arido
Petri nomine fundata , & Capellas eidem Eccfefis fubjedae, excepta Ecclefaâ que eft fita ia
villa qua dicitur Mirhenella facrata in honor·
Andi Martini. In hac hereditate quam dono
Deo & fando Mauro Comes neque Victcotnea
nec ulla feculans petfcha aliquam confeeradinem accipit, fed nec Epifcopus in Ecclefiam
protêt fynodalem paratam, hoc eft, duocfolidoe.
Donum autem hujus rei eft hsec bibliotheca ve­
teris sc noviTeft imenti. Hoc autem donum met
lupradidi alodi Anaft (iquis Ando Mauro quo*
cunque modoabftulerit, pemio anathemate dam­
natus pereat iu siuuum. Amen. Adum Mo­
nafterio

Q

A

ΐ4ί7

Adorum veterum.

nafterioGfandifelioannoDominiae Incarnatiom» odingeotxfimo quadragafimo feptimo, regni
actam Kagb Karoli anno odavo ♦ decimo, gubomaatepnefetum Mooaftariam Ganxberto fub
dominatione Ingeibeni, venerandi Abbatis coe­
nobii Foflâteafis.

1458

L X X I.
Prsrce^nds Letkerii htpereterie, fit· cea/Ermat
csiRMMXtMMffl/titan fitter Xgilzarwat.FiS*tunfeete Archiepifcepum , & Reftatteum-

L X X.
Cart* Kenli Regie, fnd caa/ù-max permutet»·
tue feâes inter Epifioptuee Ptrtfunftm Her-

ktnrtin» & rittatm Fejiutnfm BguAerdum de Jtlvn Ydcene pre Abbeut Fefetenfi
etd filvMt ia iere qui Buuiu qptUuiir
pre Epifcepe Ptrifiutfi.

An. *♦».■’ TN nomine fandx & iodividux Trinitati».
iKarolua, grati! Dei, Rea. Si enim ea quz
pjiteriitoi· fideles regni noftri pro «oram opportunitatibus
infer fe commutaverint, noftri* confirmamus
Edidis , regiam exercemus coafisetudmem, &
hoc inpoâmodùm jure firmiffimo manfiirum vo­
lumus. Lami notura iit omnibus Fidelibus
fandz Dei Ecclefiz A noftris przfentibus fcilicet arqué fotoris quia venerabiles viri Herchenradus, Parifienfis Epifcopua,& Egfeardus,
Foliitenfis Monafterii à bbas , ad noftram acce­
dentes przfentiam «nocuerunt qualker inter fe
pro ambarum panium opportunitate qualdam
res commutaflent vd concambiaflent. Dedit
igitur prxfinu Hercbenradus Epifcopus ex re­
bus Ecclefiz fibi commiflz , de villa quz voca­
tur Footanedus, ad panem Eginardi Abbatis
&Ecdefiz faae perpetualiter ad habendum, uni
cum coofeofu Canonicorum fuorum, cooddem
quz vocatur Vilcenna, habentem in gyro per­
ticas quingentas xxxvn. E contra dedit Eginardus Abbas unà cum confenfu Monachorum
faoram ad partem Ecclefiz Parifienfis A Erchenradi Epifcopi filvam in loco qui dicitur
Buxidus habentem in gyro perticas quingentas
xxxvn. Quarum rerum circumjaceotiz AlateratioMS in commutationes quas exindè inter
fe xquo tendre coofcripferunt & legaliter fir­
maverunt, pleniter confirmantur. Quas deniquè
nobis oftendcntes, petierunt humiliter ut eas per
Przcepcum noftram confirmare dignaremus.
Quorum deprecationibus libenter aftenfum przbentes, hoc feripeum cdfitudinb noftrz fieri
przcipimus, per quod praecipimus atque firma­
mus ut quicquid pars juftè vd rationabiliter
alteri contulit pani, ficut in memoratis commu­
tationibus continetur, jure firmiffimo teneat ar­
qué poffideac. Et ut bzc noftrz roborationis
auâontas firmam A inconvulfem femper in Dei
> nomine obtineat fblidkacem , anuli noftri imx pceftiooe fubter eam juffimus infiniti.
Giflebenus Notarius ad vicem nludovici re­
cognovit.
Data VI. Nonas Madii anoo vm regni Ka­
roli gtoriofiflimi Régis, Indidiooe x.
Adum in Compendio regio palatio in Dei
nomine feliciter. Amen.
To/n. ZZ.

N nomine Domini noftri Jefu Chrifti Del Λλ. h»·
ztemi. Hlotharius, divini ordinante Providentil, Imperator Aaguftus. Si * cum ea quz ckfie Vi«n.
Fideles imperii noftri pro eorum opportunitati- nc«nl^;^
bus inter fe commutaverint noftris confirmamus
Edidis, imperialem exercemus confuetudinem,
& hoc inpoftmodùm jure firmiffimo manfiirum
effe volumus. Igitur comperiar omnium Gmd*
Dei Ecdefix ac noftrorum przfencium fcilicet
A futurorum induftria quia Agilmatus venerabilis Archiepifcopus ad noftram accedens majeftatem retulit quôd cum Roftanio quondam,
pro utriufque partis utilitate «x eorum rebus'
propriis feciftet commutationem. Dedit igitur
jamdidus Agilmarus przfato Roftanio ad pro­
prium in pago Vietmenfi quicquid in valleVenefca habuit, A in regno Aquitanico villas quz
Canalilias, Petiolis, Flaviacus, A Puxerolasno­
minantur. Et è contra in compeniatiooe harum
rerum dedit przfenuRoftanius ex rebus propriis
jamdido Agiimaro ad proprium in pagoLugdunenfi fub integritate villamqux Calmis & Cong­
ous nominantur. Undè A duas conventiones
aequalem habentes tenorem inter fe Ibllemni jure
corrobari decreverunt, quas noftris detulit ob­
tutibus , omnimodis expqfeens eas noftro fanciri
munimine. Cunis petitionibus adimplere ftatuentes, hos noftrz excellentia: decrevimus fieri api­
ces t per quos precipitous ut quicquid pars alte­
nt contulit pani , deinceps per hanc noftram
audoritatem jure firmiffimo teneat atque poffideat, vel quicquid exindè facere decreverit libe­
ram in omnnus habeat poteftatem. Petiit etiam
idem Agilmarus ut per noftrz audoritati* confcriptionem/ei fitnciremns res quas in pago eo­
dem in vilja Pavafianis ab Ugone & uxore ejus
IngeUuindim per delegationis canulam adquifivu. Nos vero ejus petitionem rationabilem
eflè renfermes, memoratas res à jamdidis vi­
ris perenniter illi contraditas, prout plenius in
eorum corroboratione continetur , illa per hoc
noftrum Prxceptum Cmcimu* modtfque omni­
bus confirmamus, quatinùs omnium poftpofitam iniquam anachinarionem ens retineat , A
quicquid exindè facere decrevit liberam in om­
nibus habeat poteftatem. Et ut hzc noftrx con­
firmationis audoricas firmior habeatur & diligentihs confervetur, de anulo noftro fubter eam
juffimus figillare.
Signum Hlotharii fereniffimi Augufti.
Danihel Notarius ad vicem Hilduini recog­
novit.
Data III. Idus Novembris anno,Chrifto promrio.imperiiDomni Hlotharii pii Imperatori* in
Francia ix. A in Italia xxix. Indidione xi.
Adum Tbeodonis villi palatio regk> in Del
nomine feliciter. Amen.
ZZsa

I

i4$9

An. Ito.

r o Eccl«fi« Piri.
ticnti*.

Appendix

1460

bere nofceator, fed * medietatem decimx ac
noox qux de rebus réfies Ecclefix ab ii* qui eis
utantur exigi loriot. Hasergù viBas cum omnibus
appendicii* & redditibus fax,« diximus, ad om­
L X X 1 I.
is* ejufdem Congregariosii* Mceffitares* faftenPractfntm Karoli Calvi fw can/SrnM* fane* taenia mortalis vux miniftranda regali anâcrkace
Sc ndutaesuiA per hoc Pneceptum confirmationis
tionu fa&aa Canonuü Eccltji* Parifitnfii.
noftrx ftabsli jure eis «oacedixme ac confirma­
N nomine fanâx & individue Trinitati*. mus, pnecipicntes ut nullus Epifcoporum per fix>
Karohis,gratiâDei,Rex. Si Sacerdotumac fer­ cefliooes fabtrabere aut minuere aw ad uftts fuos
vorum Det petitione*, qua* pro utilitatibus & retorqueat , aut alicui in beneficio tribuat, aut
neceflitatibus fui* fuorumque lucceflorom nubia nilum impedimeouun ex psxdiâi* vittis eis infe­
innotuerint, ad eflè&um perducimus,noniblum rat , fed neque fervida ex eddem viilisexaâet,ne­
regiam exercemus ibUickudinetn, verùm udam que ullas in aliqua re exaâione* iodé exigat. Si
ad beatitudinem «tenue retributioni· talia faâa augere ei* aliquid placuerit, licentiam habeant.
nobi* profatura confidimus. Idcirco notum efle Dubnbendi autem aut minuendi ea qux pro Dei
volumus omnibus fandx Dei Ecclefix Fidelibus ftaaxa font amore, nequaquam prxfaraaut Peti­
ac noftris prxfentibus iciiicet & faturi* quia vir mus etiam fucceifcres noftro* nt hanc noftram livenerabilis Erchenradu*, Parifiaccnfi* Ecclefix beraiiflimam conceflionem iri confervent ficut ea
Epdcopns, noftrx inoocuit ferenttati quôd pro quxob amaram Dri xteraunquemercedemftaDei omnipotentis amore & faturo ejufdfem Con­ tuerint, à fais vofaerfat facceflorilraseflêfervaagregationis cavendo periculo,ne aliqui fucceflbcG da. Et ut hxc anâorxas,quam ob amorem Dei
tuorum negligendA aut parcitate ordo in ea fu­ & anime noftrx remedium ftamimus, firmiorem
turi* tempocjomperturoaret canonicus,quafdam obtineat vigorem,* deinceps incMcuflâ valeat
villas anteceflbr fans Ynchadus, ejufdem fedis perdurare,manu proprii fubter eun firmavimu»,
quondam Epifcopus, Fratribus per privilegium * de anulo noftro Ixgtllar i juffimu*.
Signum Karoli gforiofiflitni Regi*.
Epifcoporum manibts roboratum fpecialker fu­
Æneas Notarius ad vkem Ludovici recog­
turis temporibus MceflitatibusCaaoaicoram ibi­
novit.
dem Deo famulantium defervienda» cooftituilfec
Datum xi·. Kal. Mai» Indiâione un. in
ac deputafict, unde debita ftipendia habere de­
beant ; quatinùs nulli occafione > nec reipubliae anno xs. regri Karoli gloriofiffimi Regis.
A$um in Silvaico palatio regio in Dei no­
fervit», quifquam ex facceftixibus impedimen­
tum «futuroinferre potuidet pro quo avia rec­ mine feiicuer. Amen.
titudini* & obfervatMoc canonica eos obviare
necefte farer ; fad deputari» fibi rebus contenti,
abfque neceflitate & inopia canonicum ordinem
LXXII1.
tenere Sc fine prsevaricauone, quantùm humana
finit fragilitas, obfervare quivMent, exfemempfu Practftvm Karoli Calvi, quo confirmat dona­
femper per connnaaetn aflcnfum eligentes frrtions JaSai Canonicù Ecclejùt jiartlia*
pufito* & Decanos, qut Sc eafdem vdia* p*vi­
ntnfu.
deant , Λ debita ftspcmdia Fratribus mimftrenc.
N nomine fanâx 8c individu· Trinitatis.
Ob firmitatem tamen set petiit memoratus ErKarotat,müer>cordii Dei, Rex. Si Sacerdotum E* αώchanradu* Epifcopus ut pro divino intuitu & fu­
turo ipfiusCongtegariums cavendo periculo&par Chrifti ammonitioMbus five petitionibus benig. 5}$£.·
eandem Cooftanxioaem audoritatt* noftrx Prx- num afftnfum prxbemns, reguscdfitndinit ope- retimed»,
ceptum fieri juberem·*, perquod inanceà ftabiib ra frequentamus Itaque notum fit omnibusfancSc inviolata prrmanwri. Nos vero petitioni ii- tx Det Ecclefix FideUbos * noftri* prxfentibu*
liu*, quia eeceflâria Jt rationabili* erat, aurem atque futuri* quia venerabili* vir Agfa*, Aureliaaccommodantes, vetat poftulaverat fieri adjudi­ nenfi» Eoorifir Eptfeoput.ad noftram fublimitacavimus. Quapropter ftatuimu atque jubemus tem acceden*,*everenter inoocuit à prxdecefaxi& noftrAPrxceptione confirmamus <-i* v Hia* quas bus fui* atque ex eorum imitatiooe àfe quoquè
dudùm per privdegium habere noicuntur ad eo­ quaidam vilia* Ecclefix fax in honore fanâx Sc
rum neceflkatet procurandas, Sc metu futurorum vivifiex Crucis fundatxufibusâ ftipendiis Cano­
ufaumpropellendo.videlicetÛndrefiacum cum nicorum inibi Deo fervientium deputatas fore.
omni integritate fk fisis appendiciis, Hiieriacum Petiirque fuppliciter tnanfuerudinem noftram ut
cum omni integritate omnibulque ad fe penineo- noftrx audornatis Scriptum fieri juberesnu, per
tibus , Aurtfatcum, Civiliacum, Caftanedum , quod earundem viliaraftabaatecofibribus fax ,
Balneolum, Steovillam, & Layacum^um omni oc diâum eft, Sc ab eo rationabiliter feâa depu­
integritate &. Ecclefiis & univerfis qux pertinent tat» noftri* & futuris temporibu» fine fisorum
ad eas,& quicquid inde homines per beneficium facceflbtum aut altertix peribo· immutatione
aut precaria* cenent & illic pertinere videtur, ut mineret immobilis Sc iutaàa. Sont autem earun­
poft eorum deceflum ad ofus fratrum revertantur. dem villarum vocabula hsec. Mafiacu* cum villi*
Infuper Sc fundos quosFidelnim liberalita* ftipen- * appendicii* fuis, cella fanâi Martini, Sc Sildii* eorundem Fratrum delegavit, videlicet duas giacu* cum villis Sc adjacentiis fuis, Termeneus
panes de villa qux vocatut Sufciacns, & res in etiam cum appendicii* fa b » Briffiacus cum inte­
Lartiacoft in Locuto villa, quas ipfi modo ha­ gritate fua. Nos,inquam .admonitiooem five peri-

I

I

ΐ4<ίι

Adorum veterum.

tionenrejus dementer exoptante*, hoc alriradini* noftrx Prxceptum fieri jufljmns ; per
quod praecipimus atque firmamus m prxfcripos
viflx, cum omnibus omnium rerumadtfaeminfc
appendicii*, aHqoecu|uflib*t immutariom aut
fabftradione, pnefcriptr fandx Crocis Ecclefix
Canonicorum ufibos êt ftipendii* noftris & fara(ή temporibus perpetui Lege habeantur & te­
neantur ; videlicet m quicquid ex eia juftè & rariomhilitèr fari poteft , ntifaatibus Sc necetfitaribn* memoraroram Clericorum fecundùm
adminifttatsouem proprii Pontificia femper pr®·
beat augmentum Sc fappfaneutum. Ut autem
hac magnitndisûs tritae otxdxmario pleniorem
in Dei nomine obtmeac vigorem, de anulo not
tro fubter eam jnffimna fipUari. Dam ni. Idûa
Februarii Indidione xiv. m anno xn. regni Ka­
roli gioriofiflimi Regi*. Adum io villa Briona
ia Dei nomine ieiicktr. Amen.

L X X I V.
Pntceptian Knroli Cabi pre Mennflerie Mentir
feliri in Dhtttfi Careafêutx/î.

monafterii

ΐ^11^

TN βοοώ» fanfte & fafividux Trinitati*,
JL Karolus, Dei gratiâ, Rex. Cùm petitionibus
fervorum Dei jnftx dt rationabilibus divini eritûs amore favemus , fapernâ nos gratiâ pro his
muniri non dubitamus. Proindè noverit omnium
Fidelium noftrorum pnefentium futurorumque
fagscita* quia vir venerabili* Rkhemirus, Abbas
ex Monafterio quod nuncupatur Malfafti, fitum
in territorio Carcaftenfi faner fluvium Duranum,
conftradum in honore fandi Johannis Baptiftx,
cum terminis fc adjacentiis fais, obtulit obtutibus
ris noftn Hludovici pise recordationi* fereniflimi
Augufti ) in qua erat infertum qualxer antecelle­
ris lui antecedor ipfum Monafterium oovo conftruxiflfet opere , & propter ejus defenfionem vel
propter pravorum hominum mlicitas ïnfêftatione* ia manu ejufdem Domni Imperatori* unà
cum Monachi* ibi degentibus fe commendavit,nt
fub ejus tuitione licutflet et* cum rebus homini»
bufque eorum qnietè vivere ac relidere,& depre­
catu* eft dementiam regni noftri ut prxfarum
Monafterium unà cum villulis quarum nomina
font villa Secarii , feu villa Aiderii, necnon villa
Junioris faper idem fluvium prxfatnmDuraoum,
villam Magnianacum m pago Tolofano faper
fluvium Fifcavum , necnon & cellula* qux nun­
cupantur fandi Minini peadido Monafterio fab»
jectas, qax font fits in eodem pago faper fluvium
Lampium, five fonds CxcÜrx & fandi Petri,
qux rant fuper fluvium jamdidum Duranumjocumque qtu dicitur Oratorium cum omnibus re­
bus St adjacentiis five terminis fili*, fab noftra
fufdperemns defenfione & immunitati* tuitione.
Cujus precibus ob amorem Dei fic reverentiam
divini cultûs libenter aurem accommodare pla­
cuit , St hoc noftrx audoritati* Prxceptum immunfcatisraitionifque gratiâ fieri decrevimus; per
qnod pnecipimus atque jubemus ut nullus Juoex
publicus vel ^uiftibet ex judiciaria potentate in

’462

Ecdefias, loca, vel agro* , feu reliquat omnes
poftefliona prxdidj Monaftnii, qua* moderno
tempore poflidet, vel qux etiam deinceps in jure
ipfius fandi loci voluerit divina pietasaugare, a
caufa* audienda* , aut fteda exigenda, aut man·
fione* vel parata* faciendas, aut fidejullbre* tol­
lendos , aut homine* ipfa* Monafterii tam inge­
nuos quàm & fervo» faper terram ipfius comma­
nente* injuftè diftringendos, nec ullas redhibitio­
ne* aut inficias occafione* requirenda*, noftris
nec fixuris temporibus ingredi audeat,vel ea qux
fuprà memocata funt peturiu exiget* prxfamat.
Et quicquidde rebus prxfatiMonafterii fifcusfpnrare poteft, totum no* pro xtrxna remuneration·
pnefato Monafterio concedimus, ut iu alimonia
pauperum ftipendiaque Monacbonim ibidem
Deo famulantium proficiat in augmentum. Ec
quandoquidem divtnâ vocationefupradidus Ab­
ba* vel facceflbre* eju* ab hac luce migraverint,
quandiù ipfi Monachi inter fc tales invenire po­
tuerint qui ipfam Congregationem fecundum
Regulam fanâi Beoedidi regere valeant, fcilicc :
qui pneeflê pariter Λ prodrife queant, per hanc
nomam audoritatem licentiam habeant eligendi
Abbates ; quatinus pro nobis & totius regni noftri
à Deo nobis concern Habilitate jugiter Domini
mifericordiam exorare deteder. Et ut hsec auc­
toritas à Fidelibus fandx Dei Ecclefix & noftris
vcriùs credatur düigentiùfque confervetur, manu
proprii fabter firmavimus Sc anuli noftri imprefbone fignari juflimus. Signum Karoli gjoriofiffimi Regi*. Datum hi. Kal. Augufti anno xv.
regnante Karolo gioriofiflimo Rege, Indidione
fecundi. Adum üermiuiaco palatio in Dei
nomine feliter. Amen.

LXXV.
Prnctpium Knreli Cdvi pre Mennfltrie fanSi
Hilara in Vutctfi Cnrcnjfaiunji.

N nomine fandae & individus Trinitatis. Ka- Ex Arçhi.o

. Dei gratiâ, Francorum Rex.^uicquid
Irolus
enimob amorem divinae reverentiae operibus juf-

tis implere fatagimus^d aeterne beamudinis glo­
riam capeflèndam profuturum nobis omninô non
dubitamus, quin etiam ad regni noftri diuturnum
feficemque fatum pertinere prOculdubiô credi­
mus. Idcirco cognoifcat fagacita* feu utilitas om­
nium Fidelium noftrorum am pnefentium quàm
& fixurorum qualiter reiigiofus Ana, Abba ex
Monafteriofandi Hilarii, quod eft fitum in pago
Carcaftbnenfe faper rivum Leuco, conftrudum
fcilicet in honore fandi Satumnu Maxtyris , ubi
etiam paedidus fandus Hilarius Coofelfcr cor­
pore requiefeit, ad uoftram accedens clementiam
obtulit manfuetudini noftrx quandam audoriutem fandx memorise Domini St genitoris noftri
Augufti Ludovici, in qua concinetur qualiter
idem Domnus & genitor nofter pnedcceflores
fiios prxdidumque Monafterium cum omnibus
rebus fibijolie legaliterquc pertinentibus fob defenfioni* fux tuitione itnmunkatifque munimine
receperit. Petiit etiam idem venerabilis AnaAbba mamtiaidinem noftram ut eandem audoriiaZZxxa

1463

Appendix

1464

tem genitoris noftri renovare Λ ipfum memora­ Eccdsfia duos habet molindinos, qui atMnguntur
tumque Mona fler ium fibi commidum asm cellu­ terminis duarum villarum quz dicuntur Prexialis fibi fubjedi*,quz nuncupantur Gareluens , Λ aus& Rufiact». Noftram kaquè frequenter Ana
aliiquz nuncupatur fanâi Martini, cum villare Abba petiit pietatem ut obnoftrz mercedis aug­
infrà ipfos terminos qui vocatur Buxola, & no· mentum fupndiâoSacerdoti Autario 6dam do­
lendinos duos qui fiti efle oofcuntur in pago Ro­ nationem plenibsconfirmarodignarcou» per hanc
dentis in villa quz dicitur Litnofus, dc alios duos eandem excellentiz noflrz auctoritatem. Cujus
molcodinos in villa quz dicitur Rdcemiri fiiper precibus annuentes, conftiraendo fanamus ut
fluvium Atacis, quam propriis manibus memo­ ficut ab eodem Autario Sacerdote prztnemorva
ratus Abba & Monachi fibt commifli conftruxe- bafilica cum appendiciis pnemiRb Monafterio eft
runt, feu & villam jqxtà ipfumMonaftcttum qua tradita feu defegats, fic per hanc noftram anâovocatur Salas, ubi efl Ecclefia conflruda in ho­ rkarem integerrimè perpetuis temporibus in ponore làndx Mariz temper V irginis, dt alios duo· teftate feu dominatione prznotati Monaftei ii rec­
villares qui vocamur Iftart dc India , qui fiint in torumque ejus confiftat & aMque abcuju» conAnes de ipfo memorato Monaflerio,cum terminis tradidone vd minoratione omni tempore in uti­
dt appendiciis fuis, quam hadenùs fupradiâus litatibus ipfius fanâi loci permaneat. Et quando­
Domnus & genitor nofter Auguftus Ludovicus quidem divini vocatione fupradiâus Abba vel
przdiâo Monafterio per auâontatem fuam prz- Succeflbres ejus de hac locemigravetint, quandib
fini vir, conceflk, arque delegavit, vci etiam om­ ipfi Monachi inter fe tales invenire potuerint qui
nibus rebus dc omnibus eidem loco appendenti­ ipfamCongregaciooem fecundùmRegulam fandi
bus , fub noftra fimiliter defenfione ac immunita­ Benedidi regere valeant, per hancnoftramauc­
tis tuitione recipere dignaremur, dt in pago Ruf- toritatem A confenfam licentiam habeant eli­
filionenfe cellas tres, una quz vocatur NicoUrias gendi Abbatesiquauota ipfos Monachos qui ibi­
fuper flumenqux dicitur Tethus,ubieft Ecclefia dem Deo famulantur,pro nobis & coojuge atque
conflruâa in honore fanâi Stepbani, dt alia eft Habilitate totius regni noftri Domini immenfam
in monte furca to, ubi eft Ecclefia conftruda in dementiae jugiter exorare deledct. Et ut hzc
honore fanâi Martini . A tenia eft in monte Al­ audorkas noftris fiuurifque temporibus, Domino
baria in locoqui vocatur Valle Vitraria , ubi eft protegente,iocoovuU^valeat manere, manu pro­
Ecdefia conflruda in honore fanâi Martini, cum prii luhcer firmavimus, & anuli noftri impreflioipfo villare qui dicitor ad Cafà Sationi, cum ter­ ne lignari juffimus.
minis vel adjacentiis illorum. Cujus petitionibus
clementer annuimus. Cui edam hoc eacellenciz
noftrx Przceptum fieri juffimus, per quod przcsLXXVL
pimus atque jubemus ut nullus Judex publicas vel
quiflibet ex judiciaria poceflacs ia Ecdefias aut Preeceptum Karoli Regii γ» conformat ptrmuloca vel agros feu rebquas poflêffiones przdiâi
taeioaemfaSam inter Hermintruiim Regina»,
Monafterii quas moderno tempore juftè dc ratio­
csnjegMi
/icam, Cr Aaurdam, Abbatem fanSi
nabiliter poifidet, vel quz etiam deinceps in jure
Mauri, it tortili uno ti villam Dubrum ia
ipfius fanai loci voloent divina pietas augeri ,ad
Vttarta Ruxitctnfi.
caulas audiendas, vd feeds exigenda, aut manfiones vel paratas faciendas, aut fidejufiores tol­
N nomine fiinftz & individua Trinitatis. Ka­ An. tff.
lendos , aut homines ipfius Monafterii tam inge­
ClMrturol us,gratiâ Dei. Rex. Notum fit omnibus fan- E*
nuos quàm deferves fuper terram ipfius comma­
«m
dz Dei Ecclefiz Fidelibus A noftris prxfencibus
nentes injuftè diffringendos, necuus redhibitio­
nes aut illicitas occabones requirendas, noftris dt atque finoris quia dulciffimx nobis conjux noftra (ateatb.
futuris temporibus ingredi audeat, vel ea quz fu­ FI i rm intrudis Regina ad noftram accedens iubliprà memorata funt penidksexigere przfumat ; & mkatem innotuit qualiter fecum quidam venera­
quicquid de tebus prz&ti Monafterii fifcus fpera- bilis vir Anardus, Abbas ex coenobio Fodatis ,
r· poterat,cotum nos pro sterna resnureratione quafdam res commucaflet pro ambarum partium
przfâto Monafterio concedimus ut in alimonia oportunitete atque concambiflèt. Dedit igitur ea­
pauperum dt ftipendiaMonachorum ibidem Deo dem conjux noArâ przeunte audoritate de rebus
famulantium perpetub proficiat m augmentum, Abbatiz fui Monaftrii Calx, unà cum confenfu
vel ipfos molendsnos duos qui fiint in fluvio Atace Congregationis ejufdem Monafterii, ad partem
in terminas de valla Cerintuno. Przrereà nemi­ jamdi&iEinardi venerabilisAbbatis A Monacho­
nem Dei noftrotumque Fidelium induftriam la­ rum fui Monafterii in pego Parifiaco, in vicaria
tere volumes quia fxpedidus Abba noflrz fugef- Buciaxinfe, in villa Dubro , cortile unum in jus
fit przceUenuz qualiter quidatnSacerdos,cui no­ ecdefiafticum habenda. Et è centré in compenfâmen Amarius, bafilicam in pago Carcaflbneofe tione hujus concambii dedit idem Einardus Ab­
fiam fub honore fcilicet lânâi Adriani cum omni­ bas,unà cum confenfu Fratrum fui Monafterii,de
bus illi pertinentibus rebus praenominato fuo Mo­ rebus fendi Petri ad partem Monafterii Calx &
nafterio contulerit feu donaverit atquè per canam jam didx conjugis noflrz Hermintrudis in eodem
traditionis legalkcr firmaverit five pet Praxep- pago & in ipfi vicaria & propè eandem villam de
cum^psr quod eandem bafilicam gloriofus quon­ terra arrabili fpatium perticarum xxix. per lon­
dam Rex Pippinus largitus fuit eidem Autario gum, per latum perticarum vu.A medium. Un­
Sacerdoti,ficut fuprà taxatum eû,pleniffimê me· de & duas commutationes inter le «quo tenore
morato loco donando contradidit. Qux quidem conferiptas A légalités roboratas ad relegendum

I

i4<ir

Adorum veterum.

nobis oflenJentes fuppliciter petierant ut 91s per
noftrx audoritatisPneceptumpleniùs in Dei nomine confirmare dignaremur. Quotum, inquam,
petitionibus libenter affmfiim pnebeotes hoc alti­
tudinis noftrx icriptum fieri jufljmns, per quod
ptxcipimas atque firmamus ut quicquid pars juftè
dc rationabiliter alteri contulit jarri, ficut in me­
moratis commutationibus coorinetur , jute firmiffimo teneat atque poflideet, flc faciat exindè
quicquid delegerit. Et ut hxc ooftnr confirmatio­
nis audoritasperpetuam obtinear firmitatem, de
anulo noftro fubter eam juflimus figillari.
Bartholomeus Notarius ad vicem Hludovid
recognovit.
Data xvii. Kalend. Januarii anno xv. reg­
nante Karolo gloriofo Rege, lodiftione 111.
A&im Verno palatio regio io Dei nomine fe­
liciter. Arnen.

Α·. 1st.
Ea chenu-

lacto £ccleύβ vUa·
ntuiw,

1466

L X X V I I I.
Preceptum Karoli Calvi pro Ecclefia Narbonttifi.

N nomine fandx & individux Trinitatis.

IKarolus,gratià Dei, Rex. Si fecris locis divino
cultui mancipatis aliquid ex juris noftri rebus

feu facultatibus conferre ftudemus, non folùm
in hoc regiam exercemus dignitatem, fed maxi­
mum regni noftri munimen in hoc agente di­
vini grarii eflè nullatenùs dubitamus. Quaprop­
ter noverit omnium Fidelium ianâx Dei Eccle­
fix noftrccumque um prxfentium quàm & fu­
turorum follercia quia "complacuit clementix
ferenkatis noftrx ut ob Dei amorem noftra mI··".. . ■■ 1
- ■■■IM——
que in futuro ab piffimo Judice retributionem
qosfoam res noftrx proprietatis fandx matris
LX X V I L
Ecclefix Narbooenfisfeu Redenfis,qux fundata
P receptam Karoli, BurftitJjt Regih P° afjiJ* efle dinofeitur in honore beatorum Martyrum
Jufti & Paftoris, cui fedi prxfidere cognpfcitur
nwo , Archiepifcopo Eiennenfi,
divini vocatione F red ol dus venerabilis ArchicN nomine fandx & individux Trinitatis pifcopus, qux res funt fnx infra Narbooenfem
pagum
, hac eft, propè Narboni civitate vil­
Karolus, gratii Dei,Rex. Si petitiombus vene­
rabilium virorum rationabilibus annuimus, & easlares duos, qui nuncupantur , unus Cafbles , Ac
veloci oportet implere Cttagimus, non folùm eo­ alter Aluncianus, flc infula qux vocatur Manrum fidelitatem fiuceriorem efficimur , verùm driacus, & infra infula Lici villarem, qui vo­
etiam reliquorum Fidelium noftrorum devotio­ catur S. Agam, flc alium villarem qui dicitur
nem promptiorem erga nos reddimus. Quaprop­ Curcuciacus. Undè etiam altitudinis noftrx Prxter notum fit omnibus Fidelibus fimâx Del Ec­ ceptum hoc fieri jaffimus, ner quod memo­
clefix 8c noftris prxfentibus Sc futuris quia Agil- ratas res, cum omnium rerum iiunma integritate,
martu, venerabilis vocatus Archiepifcopus, ηόί- cum vincis, filvvUs, ten is cultis flt incukis, Ec­
tram deprecatus eft majeftatem ut res fux pro­ defiis , aquis, aquarumve decurfibus, exitibus
prietatis quas tam de paterna quamque materna & regreflrous , flt omnibus exterminationibus ,
hxreditate in regnoAquitinko atque Burgundix cum terminis dc omnibus integritatibus, cotum
regali vd etiam quolibet juftè adeptus eft jure , it ad integram , veteri prxmemoratum eft ,
qux per diverts loca efle isefcuntu^vel quid dein­ prefcriptx matris Ecclefia fiuribe Juftiflt Pafto­
ceps Chrifto propitio legaluer adquirere joterit, ris beatorum Martyrum patribus de noftro jure
fub noftra tuitione atque immunitatis defenfione in jus ac poteftatem ecdefiafticam foUemaxer
reciperemus. Cujos precibus annuentes, hos noi- transferimus , perpetualiterque habendas dele­
tras regales fieri juflimus apicea,per quos prxeipi· gamus , ficut reliquas ejufdem fânâx Sedis res
mus atque fancimus ut omnes res memorati Agil·· ecdefiafticas ; videlicet ut prxfcripue Ecclefix
mari, quas eusse potfidet, vel quas deinceps Do­ memoratus Fredoldus Archiepifcopus eas reci­
mino prxveniente largit tonisjureadipifei poterit, piens ,occlefiaflico jure in ufibus jam lati- Ecin noftra maneant tuitione atque immunitatis ' ctefix tam ille quàm omnes fiii fucceflores abfque
defenfione, quatinus ifdem hoc fultus munere uUa cujufpiam cottradiâione per tabentia tem­
eas ablquè cujufquam infidiantu tergi verfetiooe pora ordinem canonice atque difpooant lega­
gubernet & gubernando prout decreverit follem- liter. Ut autem haec munificentias anftoritas
nker poffideu. Statuimus etiam ubicunque libera firma valen perdurare, manu proprii fubcer
perfbna inner ejus proprium manere decreverit, eam firmavimus , Λ anuli noftri nnprefliooe fiut inibi rub ep» ordinatione auietè degat . giilari juflimus.
nullam iniquam contrarieurem fib..... adminii
Signum Karoli gloriofiflimi Regis.
tratoribus inferre formidans. Et ut hxc noftrx
Giflebertus Notarios ad vicem Hhidovici re­
robotationis atque tuitionis audoritas firmior ha­ cognovit.
beatur , meum proprii fubter eam firmavimus,
Data xv. Kal., Marcias Indidioee mi. an­
tt anuli noftri impreffione adfignari juflimus.
no xvii. regni Domini noftri Karoli Regis.
Signum Karoli gloriofiffimi Regis.
Adum Carifiaco palatio in Dei nomine fe­
Data vim. Kal. Decembris regnante glorio- liciter.
fiffimoRege anno 111. Indiâione 1111. in vilia
Hudoiricus inclitus Marchio hoc ambafeiaThoorinfthe in Dei nomine feliciter. Arnen.

I

An frr.
£1 Archivo
Archiepifcopi. Na/·
tonenti*.

1467

tx CUrar
lana Fcclclur
V>en·
etnli*.

I468

Appendix

more, ficut ia iliis Jocis, Salmoriniun villam ,
quorum nomina funt hxc.RemigmsLugdunenfis
Archiepifcopas, Rotlaanus Areiaunfis ArchieL X X I X.
pifcopus, Jofeph MaurigianeofuEpifcoput,Ebo
Gratiopolitanenfis Epifcopus, Trutbenns AdXtroli, Burgundue Regii, Praeteptum , fuo evetenfis Epifcoous, Arbenus Ebreduoenfis Epifcofirintt prxjlariam foSnm <Λ Agilmaro Arpus, Gauuous quoquè Comes, Fulheradus Co­
cjuepifupo l/itnnenft.
met , Arnulfij» Comes, Autrannus Obmes, Begere Comes, Ucpoldus Comes, BaraatdusCo­
nomine Domini noftri Jefu Chrifti Dei mes , AidrigusComes,iterhmBamaidos Comes,
evm. Karahu,divini ordinante Providenti!, Ingelramnus Comes, Gairungus Comes, pluri­
Rex,quondam Hlotarii piifthni Augufti & inclitimique cum eis in tam prxcipuocuo ventu adftanfilius. Decet regalem eweUentiam ut fitbjeâoram tesquoramnominaperictibere perlongum eft,ea
neceflkates clementi fisblcvec juvamine. Quam- quibus aliqua adoocare Audemus. Adalbenus viobrem notum fit omnibus Fidelibus fitoâx Dei deiicecVaiusDomiaicus.Richardusfimili modo,
Ecdefix A noftris prxfentibus videlicet ac futu­ Erpmus quoquè, A iradus, tulradus , Beringeris quia veoerabilisEgilmanis EcdefixViennenftt rius, llhrfos, Ragambeaaa,Chriftiaoos, Aiûolnoftri fisppliciter implorante excellentialn quati­ dus, item Aiftoldus, Wandalmanu, Eldebodus,
nus prxftariam quam ipfe cuidam vafelio fuo Lanbesto,Sutberto,MaoevoUo, Bcsterio, Ebo ,
Leoni nuper fecerat de Sifiaco villa,no* ob mer­ Ailulfb, Ingelrico , vel exteri quamplures.Prxcedi* noftrx augmentum corroboraremus, quod diâi vcràMajoras Privilegio A proewes potefta­
ità & fecimus. Dedit namque prxdiâusLeo pne- te dùm ibidem in prxdiâo loco de communi trafatr calic Dei A uxor ejus Leutrada res fua* ad ûarentur utilitate ad juftitiam totius provinciae,
integrum quas in Cartiniaco villa habent cum inter carters ibi in prxfentia prrdiâorum nobi­
Ecclefiis,quarum una fandi Maur icii,altera feecli lium virorum aftktt coram Agilmarus prxfatu»
Chriilofbri Martyrum A dicata, feu etiam quas Archiepifcopustsnacumfuo Advocato Witgerio
adquifi verum ; acceperumque à prxdido F.pife nomine proclamans fe adversùs Wigiricom Co­
copo tim Leo quàm uxor ejus Leutrada prxfta­ mitem quôd res & mancipia qux ei Domnus Rn
riam de Sifiaco villa cum Ecclefia nomini fimdi petatur Lotharius legitimo cooceflèrat jure in
Petri dicata,ut dùm adviverent tam ipfas res cum villa Cogana feu & in aliis villis, calaufis, & ad
Ecdefiii» quas dederuntquàm praedidam villam nancia , quod ipfe Wigirigus eafdem res in fua
Sifiacum ad proprium tenerent cum Ecdefix.Cu- * reftitueret dominatione mjuftè. Prrdiâi verô
ju* petitioni aurem tndioaates juflonus hoc fieri venerabile* viri jamdi&um interrogaverunt Widecretum,perqxqdftataimu* tu liceat et». Leoni girigum fi id veritas eflet an non. Ipfetunen hoc
nempè A uxori ejus Leutradx , fupndidas res minimè denegavit,oequèAdvocatum ponere po­
qua* dederunt A quas acceperunt omnibus die­ tuit quiefeeoat hujus querela canit efle verna­
bus vitx fex quiete poflidere , tenere , regere rem , fed prxfetxaÛter per fuum vadium ipfi
ahfque ullius contradidiooe feu repetitione. Su­ Agilmaro Archiepifoopo vel fuo Advocato pro­
per omnia namque conftituimus datas res A ac­ priis reddidit manibus^t fuum M iffumFulradutn
ceptas cum Domino Leonide Domina Leutrada nomine in fua advocatione dedit WkgerioAdvoia noftra tuitione atque immunitate permanere. cato prxfati Epifcopi ut fuper ipfa* res qua* i ple
Nec liceat ullius poteftatis Judici nec poflêflôres reddidit venirer A legalem venituram 10 omni­
Leonem videlicet ALeotradam necpoflêflîonem bus faceret. Hi* prxfentibus. S. Richardo. S.
judiciario diftringere more. Et ut hoc noftrum Beringeno. S. Giilulfo. S. Ebromus. S. ArchimDecretum firmius ac ftabilrùs permaneat, manu baldi. S. Rotardi. S. Ivone. S. Chriftioo. S.
proprii fubfcribere & anuli noftri impreflione de­ Amalgaudo. S. Airado. Ego Winitariuwrxfens
corari cenluunus. SignumKaroli Regis. Bertram fui. S. Odilone. Sariulfus prxfens fui.
AfCancellario*recognovi. Datum xvit. Kal. Fe­ toldus prxfens fui. Oftoldus prxfens fiii. Celdebruarii anno in. regni Domininoftri Karoli glo­ bodus p-xfens fui. S. Ebone. Adalongu* prxfens
riofiffimi Regis , Indi&onevi. AâuminMan- fiii. Rothaldus rogatus. S. Ebraino. Rodulfus
relo villa in Dei nomine fitliciter. Amen.
fubfcripfi t.

K

L X X X.

L X X X 1.

PUcitum Mijftrtnn Dtminiearum , in fuo ter­
minait eft lii qut erat inter Agilentrwn Archnpifcopian & L'i i^ericum Comitem.

KtrolifBurgundia Rt^ts,PractptianproGeraldo

*’*· ^Γθ1’0*4 ^legationis feu querelatioois inter
rF*ro{J“B xN Agilmarum Archiepifcopum A UvigerigumComitem ex rebus legitimx proprietatis ipuus Agilmari Epifcopi de quibus adversùs prxdifhun Comitem jam frequens querela extherat.
Vementes namque religiofiffimi A venerabiles
Patres iuhdtrifi±maque focieta» Comitum folito

* rainette.

Comite.

N nomine Domini noftri Jefii Cbrifti Dei An. *rs.
xterni. Karolus,divini ordinante Providenti!, ch<r”i7.m
Rex, Hlotarii quondam incliti A Augufti fi- rio.
lius. Si neceflitates Ecclefiarum....................
juvamine, hoc nobis prodeflè non dubitamus A
ad temporalem gloriofius tranfigeodam proce­
ritatem A ad æternam felicius obtinendam beautudinem. Idcirco noverit omnium Fidelium

I

i4<*9

Adorum veterum.

An **£·

ito·

1470

Dei petitionibus,· quibus nobis profui* necefli- ' fi»
taubu* innotuerint , ad eflcâum perducimus,
noa Iblùm imperialem confactudinem exerce­
mus, verùm emm ad beatitudincra retributionis
mercvdem talia nobis faciendi profiaura confi­
dimus. Proindè comperiar omnium Fidelium
aoftrorom induftria potientium fcilicet dt futu­
rorum quoniam venerabilis fanâz Viennenfi*
Ecclefix RagamGodus Archiepifcopus necnon
Λ fâcri palatii noftri Notariorum noftrorum fumnu»,noftnrceliimdmi» excellentiam Gduberriou*
experiit precibus quatinus fereuitat tnajcilaiis
noftrx fandz matris Ecclefiz Vienaeofi iandoque Mauruio , cui ifdem Prseful przefle atque
prodefle dinofcitur, res dt ptzdia univeris quafcunque vd in quibufeunque locis dc regni* feu
cnmiuiibus fiu vel reperta elle nofcuntur, quas
pnrdeccflbrc* noftri gloriofi Imperatores dc Re­
ges necnon dt fanda Romana Ecclefia per Przcepta & (âcra privilegia à primiriva Ecclefia pané
efufidem marris Ecclefix fenâi Masriui V ienneofi» Metropolim ad noftra ufque tempora piA de­
votione pdque larcitiooe contulerunt, feu quaicunque viri reiigioh de fuis propriis · erediribut
eandem exornaverunt per noftnr Wgxkxii» Prx “ K
ceptum immd imperialem auâor*a<em peren­
ni* ejaAiem Ecdcux univerfa quaeque habenda
temporibus confirmaremus. No* quoque juftam
immo rationabilem petitionem rju» lientiftimè
adnuenreS'boc ferenitau* noftrx Prxceptum fieri
ceniuimua>perquod fpecialis mater noftra Eccle­
fia Viennenfi* bnmè fanâus Mauntiu* omnes
res dc villas, Monafteria quoqué, êt inunuxutaica, ac omnia pazdia ejuldem matris Ecclefix ex
temporibus aof iqoioribus ufque nunc jure pofteffiam* debitx qu* infii imperium ditiocB* noftrz
ubicunque nota dc cognita ac reperta fore nofcunrar, mdiflohbili firmitate dt mnodatione per­
petui obtineat. Undè tc modis ommbui auaoritate imperiali jubendo przcipimu* atque przcipieodo decerntmiM ut nullus Come*, nullus Ju­
dex publicos, necquiilibet ex judiciatia poteflate, vd ullus ex Fidelibus Chriftianis in Ecclefiis,
loca, vel agros , leo in reliquis pofleibombus
prx&tx matris noftrz Ecclefiz Viennenfi laqurnuftibet cunis dt territorii» quas tempore mo­
derno jufte dt rationabiliter poflidere videtur,
quzque etiam deinceps atu per nos aut per quonimlibetFideliam devotione divina pieta» augeri
voluerit, aut freda exquirar,aot francos vel fer­
vo» diftrmgere audeat, neque etiam ad Judicia
publica venirecompellat,fedlint fob tuitione at­
que ordinatione dt immunitate feu defenfione
nutris Ecdefir fendi Mauricii fuoque Pontifici
atque Reâori. Super bre omnia, quicquid per
negligentiam Redborum à pravis homiaibus abUtum atque avulfum vel direptum eft, fub omni
integritate ufque inexquifitum reddimus. Ut au­
tem hxc noftrx confirmationis auâorita* nolL X X X I I.
tri* futurifqoe *,Domino protegente, inviolabilis · «mpo.iLudevici II. Impcrateri/ Prceccpium pre Ecdc incauvidfe permaneat, manu proprii fisbter
citfia 1'itnntnfi.
firmavimus , * anuli noftri imprtf&ooe adfig»
nari juflimos. .
TN Domine fan&z & individv.r Trinitatis.
Signum Htudovici ferenif&mi Augufti.
X Hludovfcus , d'evinâ ordinante Providenti! ,
1'eudo Notarius ad vicem Ragamfredi ArchiImpemior Auguftus.Si Sacerdotum ac Servorum canceUarii recognovit.

laud» Dei Ecclefiz noflrarumque pezfeotiam
acfarinons®induftria qunGerardn» fpedabil»
•mm· «d Comes nofine reverenter inoocuk celfitudiné
'»·· * qualiter Ecclefia fânâi Mauritii Vrenaenfis, obi
Agilraaras, venerabili* Archiepifeopus, przetle
dinofcitur , quzdam villa fini Ecclefix jxrifco
jam tempore mundiali praeveniente cupiditate
fubcrada fuerim & qntbufdam laïc» hominibus
fub ».temeritate beneficiate , ex
qutbu* ctiam ifdem Genudu* per beneficium
pidftni genitori* noftri quondam Hlotharii ob­
tinebat tn. pugo Viermenfi feu in comitatu Toiviooenfi Ginmacum viOamatquc Ecclefiam Cine­
ri Marcelli Martyris esrà murat orbis V ientue
Gtam finer doo caftella Heomedium fcilicet dt
Crappum , quod parferas Gerardus obtinebat
ad beneficium, fea fidem Come* aluAer pariter
cum Remigio Lugdunenfie fedi» venerabili Archiepiicopu de religione Chriflia&itati* Ac emo
Jumento noftne mercedis falubri incentione per­
tractant , fupplici voto fitnol noftraiu precati funt
tnanfuetudraem quattnh» pcaefcriptas villa» &
przfatam Ecclefiam cum omnftnu appendiciis
luis ad przdidam fenâi Mauricii.......
pro amore Dei ac Domini noftri Jefii Chrifti dc
atténué beatirodini» pnrrnio per pne...........
.... dignanter reflitueremu·. Quorum ialubenimas proces ad eflêâum duceiac^ho* noftrx
judioaa apices fieri ceniutmus, per quo* memorata* villas, ficut fupradiâum eft, Tolfianum in
pago Viennenfi in comitatu Tdlianenfi, necnoo
etiam in comitatu Viennenfi Giniciacum villam
dc Ecclefiam fen&i Marcelli Martyri* eara mu­
ros urbis Vieonzfitam, qualiter prr fetum habe­
tur, inter duo caftella conftrudam , Heumedium
fcilicet &Crapputn, ad jatndiâam calarr Dei,
Ecclefiam videlicet fânâi Mauscü, cum omni­
bus illarum appendiciis dc univerf» ibidem perlineotiba* fub integritate reflkuimu* atque red­
didimus , quaüniu per hoc noftrx auctoritati»
feu confirmationi» Pnecepram quicquid ex hac
deinceps caufii tam Agilmarus , ejufdem urbis
Vicnncofi» ArchiepUcopus. vel fucceflbres eju»,
2uim quilibet Advocatus de Reâor ipfius Eccler jufle ac rationabiliterekgcrintvel volueriac,
liberam in omnibus habeant in Dei nomine per­
petualiter faciendi poteftatem, abfqoecujufUbet
dunraxat repetitione feu qualibet injulla contrarictate. Et ut hoc noftrx au&rttari* Perceptum
à Fidelibus Ecclefiarum Dei ac noftris verius
credatur atque perenni* temporibus inviolabiliter
fub inconvulfb rigore confervetur, manu pro­
pria roborare ftoduimus, dt anuli noftri imprefiione lubtcr aflignari juffimus. Signum Karoli
Regis gjoriofi. Deidcous Notarius ad vicem
Ileicardi recognovit.

1471

1471

Appendix

improbum ut priftitue reftituerentur poteflati ,
Uboldus nepos ejus Clericus in id ipfum praela­
tam iandi Nazarii Erdefiam cum omnibus re­
bus, ficut fisprileâa & nota efle nofcentw,om­
nibus diebus vit* üarum juro podideanc ufiurio
& fisb fisa ocdhMK difpofitios* abfque aikujus
bombis courradidiooe. Ut autem noftrx auâoritaus coriario St reftkatio firmiorem obtinear
vigorem, meo* proprii febter firmavimus , A
L X X X I I I.
anuli noftri impteSoae adfignari juffimns.
Ejufitm Lidwici Prectftton pr» cade* EtSignum Hhsdovicl fercriffimi Augufti.
cltju yiauunfi.
Amulius Notarius ad vicem Rapmfredi ArchicanceUarii recognoyk.
N nomine Domini noftri Jefu Chrifti Dei
Damns Viete* urbi vn. KaL Novemb. anno
aeterni. Hludovicus, divini ordinante Provi- imperii v. Domni noftri Hksdovici fertniflimi
dentri .Imperator Auguftus. Si Sacerdotum ac Augufti b Dei nomine feliciter. Amen.

Datum Vienne civ itate anno, Deo propitio,
imperii ΠΙ1. Domini noftri Hludovici ferenimmi Augufti II. fcilicet Kal. Novembris, Indiâione vu.
Adum Vienne urbi tn Cbtifti nomine Wi­
cker. Amen.

An. Ira.
Ei etxkm
(hlrtul*»K>.

I

fervorum Dei petitiones, quas nobis pro fuis in­
notuerint necefikatibuSfad eftr&un perducimus ,
non folîim confuetudinem imperialem exerce*
mus,verùm etiam ad beatkudinem retribution*
mercedem talia nobis faciendi profutura confidi­
mus. haquê omniumFidelinm landx Dei Ecde»
fi* ac noftrorum prxfentium & luturorum comperiat magnitudo quoniam Ragamfredus, veneracilia lands Viennenfis Ecclefix Archiepifcopus,
necnon dc fecri palatii noftriNotariorum furamus,
atque Hugo nobiliflimusComes & cariflimus pro­
pinquus nofter prxfcotiam noftri accedentes in­
notuerunt quandam panera vili* qux vocatur
Fornis in comitatu Viennenfi litam, temporibus
prifeis à rriigiofis Chriftanis matris Ecclefix
undi Mauricit Viennenfium Urbi conlatam, non
longo tempore poetet ito inter reliquarum fubcra»
tiooesn rerum injuftè ob incuriam priorum Prxlatorum ejufdem Ecclefixadnariorum fuiflefubiata. Undè ferenitatetn noftram fuppliciter expe­
tierunt quatinus ob amorem Chrifti, necnon &
pro levamine& memoria genitorum noftrorum,
quorum corpora in eaJetn matre Ecclefia fore
nofcuncur humata, ac pro amabili eorum depre­
catione , jam didam panem villa Fornis qux injuftè fiibtrada fuerit , unà cum Ecclefia fandi
Nazarii confecratam, cum omni familia utriuf.
que fexus ejufdem villx Iandi Mauricii juris per­
tinentia cum reditibus univerfis ac poftellionibus
juftè redderemus, ac reddentes preface matris
Ecclefix lândi MauriciiPrxcepto noftrx auctori­
tatis confirmaremus. Quorum precibus ob emo­
lumento mercedis noftrx & genitorum noftro­
rum ac propter diutinum famulatum nobis finceriifimè ab ipfis exhibitum libentiflimè annuentes,
hocferenitattt noftrx Prxcepram fieri cenfuimus,
per quod memorata Ecclefix fandi Mauricii jam·
didam panem villa Fornis cum omnibus fibi
jufté & legaliter peninentibus,videlicec cum do­
mibus csterilque xdificiis Ecdefiamqueac terris
cultis & incultis , vineis, pratis & filvis, aquis
aquarumque decurfibus, mancipia etiam utnufque fexûs & xtatis , quzfitum dt inexquifitum,
omnia & tn omnibus prxlibatz Ecclefix Iandi
Mauricii fuifque Redoribus reddimus ac reddita
perpetuis temporibus eorum utilitatibus fubefle
volumus atque prodeflê. Volumus namque atque
dignum eflè decernimus utTeudo.ejufdem marris
Ecclefix filius & Presbyter, qui pro fuprà nun­
cupat» rebus magnum dedii ftudium & laborem

L X X X I V,
Kereli C»lri Privilt^tm fr» Ecdtft Au
gu/Mtattji.

T N nomine fânâa 8t indrvidose Trinkath. Ka­
J. rolus , gratiâ Dei, Hex. Si ecclefiafticas fan-

dion es atque earum decreta noftro confirmamus
Edido , procuidubio regi* ceflitudinis morem
exequimur, atquè apod acernam retributionem
hoc ad emolumentum anima noftra nullatenus
ambigimus pertinere. Quapropter noverit om­
nium lands Dei Ecdefi* Fidelium folcrtia noitroromque tam pncftncium quàm luturorum quia
Jonas renerabiitsPrxfulEduocumEcdefix,quam
confiât efle io honore landi Martyris Chrifti Nanrii dicatam, adiens culmen noftra ceifitudinis,
obtulit obtutibus noftris quoddam Privilegium
Epicoporum atque Abbatum manuum robora­
tum ; in quo continebatur mfertumqualiter idem
Jonas, divino cadus amore , pro Dei honore tc
reverentia beati Nauru Martyrii Chrifti , Cano­
nicorum ejufdem manis Ecdefix curam gerens,
& perpendens quod canonicè degere neque ibi­
dem Deo defervire portent, profpiciens primùm
illorum habitum officinarum inconvenientem &
penè nullum elle comparatione aliorum , juxta
morem aliarum nrbinm clauftra illis conftruere
officinaique congruentiores & aptiores ad ufus
eorum zdificare ftuduk. Et licit quxdam res ecdefiafticx ad fupplementum eorum & vidum adm in ill random à pnedecefloribus fuis illis conUtr
fui flent,tamen pro quantitate fui atque difficul­
tate itineris, quia longé ab urbe diftabant, penu­
riam frpiflûné pari folebant cotidiani vidus. Et
ut penit's bare occafioeu tolleretur, receptis eif­
dem rebus, hoc eft, Carimanno & Tillido villis,
cum Fifciaco, «d ufus eorum in pinguiori arqué
viciniori loco Marcaffolium villam wdominicatam, & Simpiniacum fimiliter indominicatam,
cum beneficio quod Ragenfredus quondam n ea­
dem villa habuit,ad cotidianum vidumdc potum
eis miniftrandum delegavit, & per idem Jrrivilegium confirmavit cum Anlaciacovilia, qux olim
eis à Domno Modoino collata fuerat, hoc decer­
nens , ut ibidem quinquagenarius Canonicorum
numerus non tranfgrediatur, donec, Deo opitu­
lante,prxdiâ* res augmentcmur, dc nullus cenfus

- *?-·?'*·
bi Chartu­
lario Ec civ­
ile AufuTtodunaiifii*

I47J

Adorum veterum.

ex eifdem rebus aut aliases temni Cervini vel
munetû exigatur, nt a eddem tebas alsqud au­
feratur aut dminnaatt. Sed ut illini bona intentio
atque Decreti confirmatio firmior habeatur A per­
petui* teosporibu* confervetur inviolabili* » no­
nam deprecatu* eft magnificentiam ut fitper hoc
noftrx audoritaris Pneceptum ficti dignaremur.
Cujus peririonem ratam judjeantet, hoo altitudi­
ni* non* Pmcepram ilh fieri iufimus; per quod
omnimodi* firmamu* atque feoemu* ut nunquàm
vel nufqnàm es tebu* in perfero Privilegio cunfiftenribusà nemine mortaliumqnicquam tcotetur
evdlere vd diminuere, fedficut in perfero Privi­
legio confiat efle ptxfinicum,in eundi* ità invio­
labiliter noftri* futurifaue temporibus maneat fir­
mum atque incoovulfum. Er ut hxc noftrx cunfirmatiomsaudoritu noftri* futurifque tempori­
bus majorem in Dei nomine obtineat vigorem,
manu proprii fubter eam firmavimus, Bc anuli
noftri unpteffione fubiigiUari jnffimn*.
Signum Karoli gloriofiflimi Regia
Folchricu* Diaconus ad vicem Hludovici re­
cognovit &: fubferipfit.
Data xviii. KaL Julii anno xix. Domni Ka­
roli gloriofiflimi Regi*, Indidione vn.
Adum Tufliaco villa in Dei nomine feliciter,
▲men.

L X X X V.
Ejufiicm Kardi Prenpium prt ttlau Ecckfit
Attgu/Munatf.

ΓΑη~ιί,ι TN nomine fendr & individue Trinitati*.
JL Karohu, gratii Dei, Rex. Quiconque Regie
l*>·
dignitatis culmine efferri defiderac, merirb eum
prx oculis fempet habere debet cujus gratia potfertur. Igitur noverit omnium fendx Dei Ecdefic Fideuum Bc noftrorum tamprxfimrium quire
& futurorum fellerria quia nobit, qui ubiquè
re* ecclefiafticas pro viribus tutari atque augmeunti gaudemus, ob emolumentum mercedi*
anirax noftrx libuit cuidam fandx matri Eccle­
fix Eduotum, qux nofeitur effe dicata in honore
fendi Naxarii Martyris Chrifti, cui erum pat­
elle videtur Jonas venerabilis Prxful, reftituu ar­
que fbletnniter refundi quandam villam qux vo­
catur Tiliniacus, cum omni fua integritate. Er
eft lira in pago Orcharenfe, fuper fluvium Sagonnam. I pi* euim villa oiim per incuriam Rec­
torum pneididx Ecclefix Bc indivoiorum homi­
num violentiam ab eodem loco diftrada efle
dinofeirar. Undè nos, ficut fuprà ptrdixuntu,
tes Ecclefiarum pro viribus tutamur, hoc celficudinu noftrx Prxceptum fieri ac pnrdido fendo
loco ad deprecationem diledi nobis memorari
Pontifici* Jonx dari reddique juffimus j per quod
pntfetam villam cum omnium rerum jure legalitcrqne fibi pertinentium fumtnâ integritate jamdido loco undo eternal iter mancipatam ac pe­
renniter famulandam refundimus & delegamus,
eo videlicet modo ut Redor prxfatx Ecclefix &
fucceflotc* ejufdem quicquid ex prxdida villa
cum amnibus pertinentibus fibi rebus pro utilitate
ac commoditate Ecclefix & fisorum neceflitate
lame II.

1474

fecere decreverint, libero in omnibus perfluan­
tur arbitrio canonice legaliterqoe feriendi quem­
admodum ex reliqua* rebus ad eundem locum
fimiliwt contraditi* ac referaris, Bc nofter amdverferiu* ac diiedifimx noftrx conjugis Hittnin
drudi* in eadem Ecclefia per finguln· annos gra­
ti! reftuuriooie iftfe* ville feUemntter celebrari
booarificè frequentari non negligatur. Et
; nolae reftirattoni* auftoritas pleniorem
in Dei nemine per fupervenieutia tempora ob­
tineat vigorem, mana proprii fubter eam fir­
mavimus , Bc anili noftri impce&me figillari
juffimu*.
Sinum Karoli gloriofiflimi Regi*·
Folchricu* Diaconus ad vicem Ludouvici re­
cognovit & (hbferipùt.
Daca IU. Idfis OAobris. Indidione vn. anno
xx. regnante Karolo glonomhino Rege.
Adum Tufliaco villi fuprà Molam in Dei
nomine feliciter. Arnen.

X

L X X X V I.
Ainuufi Ctju td Eccltfitm Brn etcnfe*.

Acrofendr Ecclefix fandi Juliani Martyri*
vico Brivate, ubi ipfe fandus Martyr in rotpore requiefeit, vel exterorum corpora Sando­
rum feu Kdiquix ibidem conditx funt, ubi ad dex­
teram Ixvamque Arconou* inditu* Corifeflbr feu
Ilpidiu* Martyr adjacent, ubi in Chrifti nomine
Bctnardus, gratia Dei Comes, fepet ipfam cafiun
Dei Redor ptxefle viderur, feu& AdalgifusPrxpofitus fiipct ipfam catervam fendi Juliani cuftos prxeile videtur. Ego igitur in Dei nomine
Airaudus, metuens cafutn humani generi* & fra­
gilitatem , ne me fubitanea mors préoccuper,
proptereà cedo ad ipfem exfem Dei vel ad ipfo*
Canonico* ibidetnque Deo fervientibus in ftipen­
dia Fratrum vel ad fecrificium Deo offerendum
aliquid de rebus mei* propriis, ut ipfi Sandi feu
Bc ipfi Canonici, qui ibidem funt denotes, interceflote* fint pro peccatis meis ad Dominum.
Et funtipfe testeae inpacria Arvetnica.in · vice
Ambrooenfe, in villa cui vocabulum eft Buciaco. Cedo ad ipfam Ecclefiam Dei vel ad ipfo*
Canonicos in ipfe villa cafem meam dominica­
riam , cum *liis manfis, cum curtis , ortiferis,
pomiferis, & aliis campis, prati*, pafcuis, Bc
molendino* tres, cum eundis adjacentiis, aquiis,
aquanunque decurfibus, vix , cultum feu incul­
tum. quxfitum vel quicquid adquirendum eft,
omnia Bc «x omnibus quantumcunque in ipfe
villa vel in ipfe cultura nabeo vel adquirere po­
tero integrum cedo ad ipfem cafem Dei vd ad
ipfo* Canonico* in illorum ftipendia tamptxfennum quàm defututorum, tam de alode quàm de
atrado, ut faciant ip6 Canonici de ipfis rebus in
omnibus in illorum ftipendia vel ad facnficium
Deo offerendum quicquid fecere voluerint. Et
tatnen mihi placuit voluntas ut dummodo ego
advivo, titulum ufuario mihi liceat poflidere
Er poft obitum , quandoque Deo placuerit, in
veflrifque partibus faciat permanere. Et fi ego
uxotem duxero , &. filios & filias mihi Deus
Aaaaa

S

147$

Appendix

ipfum conferipcnm ad me reverri
faciatis. Et ii hoc non fecero, ipfes res in omni­
bus fine ullo contradicente poffideatis. Et ipfum
decimum ab ipfi» fetiptore, quandin advixerit,
potUdeatur. Er It evenerit, quod minimè credo,
quôd aut ullus Her iniquus aut Comes aur Ab­
bas aut ullus Reftor Ecdefie ipfes res fupetiiùs
jamdicfas vel ullus heres meus ad ipfam cafiun

procreaverit,

1474$

Goflinu Notatius ad viccm Hludovici rr*
cognovit.
Dara VIII. Idùs Decemb. Indictione ix. anno
xxi. regnante Domno Karolo gtoriofiffimo
Rege.
Adsim Adtiniaco poblico palatio in Dei no­
mine felicirer. Amen.

Dei vel ad ipfiu Canonicos abftnhere voluerit,
in primis iram Dei incurrat dc SanAoran oflfenfe, & fic particeps in infernum cum Jeda Scahrioc, qui Dominum tradidit, & hic œnfcrÎMUS
firmus & ftabilis permaneat tribulatione tub-

Narratio dc Monacho Cenmantnfi <d Canoni­
cam vitam ύτ hahiium convtrfi.

nni. Facta celtio iftà die Lunis in menfe Madio
anno vr. regnante Karolo Rege Equitahotum
filii Karoli Regis Francorum. Signum Airaudo,
qui ceflôonem illam fieri vel affirmare rogavit.

S

L X X X V I I I.

icut cotidie fanda Ecclefia ad fortem eleâoEt teml
Éinun arque bearitudinem perpetuz vira: capef- Codite
*
bliothet*
fendam divesiu evocationibus, non folùm defpei
Colbenin*
du* feculi, led etiam eos, quod majus eft,quos
Signum Immone.
mundialis aûio petfloridos facit, adtraheie de­
certat , ut illos hic & divertitas bonorum aduum
multiplicet illicdillimilitas retributionis varix
ornet, ità è contmrio antiquis hortis pios indetiL X X X V H.
nenter fubtipere non cedar, ut quos confortes
Prateptum Karoli Regii quo donat Adalgifo,
non poreft habere in gloria, faltiin loci os fecum
cognofcat in pana. Nam cùm in tribus ordini­
Fiddi fuo, ad deprecationem Hirmindrudii
bus , id eft, Laicorum, Canonicorum, Monacho­
Rrgtnx, conjugii fur, villam qux vocatur EUrumque, non detine qui à primxvo tempore no­
c!j-u» fuper fluvium Olna infrà Comitatum
biliora aAa pericrutaxi atque aggredi tentârint
Bijccaccnferr.
dato divinitus imelligibili animo, ros maximèinN nomine fandx & individu* Trinitatis.
fidiati nititur quos in juvandi artare creverit fe ulE» l'hirtuKarolns, gratia Dei, Res. Regi* celfitudinis
trb dominicis praeceptis manci patie, ut tanto pn>
Jirio Mofundiùs ad ima gaudeas proiciat quantà à fuis
naftetiifol- mos eft Fideles regni fui donis inulnplicibos Sc
fctcolâ.
cruentis felicibus fetnri evalide doleoar : quorum
honoribus ingentibus honorare atque fublimare.
deviatio à propofiro fenâo quàm damnabilis eflb
Proindè ergà morem parentum Regum videlicet
ptxdecefibrum noftrorum fequentes , libuit celcenfeatur Evangelic» Sc Apoftolica documenta
edocent, fuifque medicaminibus ur denuo refor­
fitudini noftrx, ad deprecationem feu fnggdtiomentur , qualiter ferpentinis venenis fauciantur,
nem caridimx conjugis noftrz Hirmindradis,
corroborant. Cùm enim unicuique modus coneÎnendam Fidelem regni noftri Adaigifum nomino
cfionis fecundùm gravitatem contagii conveniar,
e quibufdam noftrz proprietatis rebus ditare
idque à DoAoribus Ecclefix fanciri permiflum fit
fublunemque efficere , quz videlicet res funt fitx
data auAocitare altitonantis Judicis, ut aliter obintrà Comitatum Bajocacenfetn firoet fluvium
tetia detegantur, aliter aperta deleantur, in his
Olnz, hoc eft, villa quz vocatur Eliclacus, in
qua coefiftunt manfi xu vel quicquid ad candent
etiam qui poft devotionem nobiliorem ad fecularem itetùm habitum ditabuntur atque apoftaoe
villam jure legalitetque pertinere dinofi.itur.
efficiuntur major foilicitudo Sc cura adhibenda
Undè hoc altitudinis noftrz Praeceptum fieri il li­
efle decernitur. Qux przvaricauo peitima in utro­
que dari j uttimus, per quod memoratas res cum
que fexu modernis temporibus fuprà modum in­
omnium rerum ftimma integritate , rtm terris
cultis & incultis, filvis, pratis, molendinis, pof- venitur, plutimofeue vacillantes fuis volubilita­
tibus implicare Sc deperire à reAo tramite obfufi'iM, aquis, aquarumve decurfibus & regreflicatis luminibus inlitit. Sed quia hoc devitabife
bus j Sc omnibus legitimis & terminationibus,
necnon & mancipiis utriuique fexùs de fu per com­ genus in promptu ftare videtur, ac propter hoc in
ctrru bonorum malorumque Catholicorum pars
manentibus vel ad oafdem res jure legalitetque
pertinentibus...—.. & ad integrum , ficut dic­
fit in redargutione, pars in defenfione mali, ità
tum eft , przfero I ideli noftro Adalgifo ad pro­
ut eos quos in tali facinore depreilôs, dùm non
poliunt innocuos fecere in toto, fuis mendolis
prium concedimus, & dc noftro jure in jus ac
lermocinationibus aut perabnegationem aut diffidominationem illius folemni more transferimus ;
mulationem aChus vel per aliquam occationem in­
ità videlicet ur quicquid ex predictis rebus dt
mancipiis pro fua utilitate ac commoditate fe­
nocentes conantur oftendere, fitque jam gravior
cafus multorum quàm unius, reliât de hac ipfe
cere decreverit, libero in omnibus potiatur arbi­
controverfia quz tnodb noftris in partibus excre­
trio faciendi ficut ex reliquis rebus dt mancipiisi
vit aliquid ad medium deducere ; quatinus co­
fur proprietatis. Ut autem h.ec noftrx largitionis
gnita veritate judicium obfetvetur veracium,
auctoritas firmior liebeatur ac per futura tem­
& filfitas confufe evanefeat.
pora diligentius confervetur, manu proprii fubQuidam namque Sacerdos nomine Urfo valdè
teream firmavimus, auuliqtte noftri impreflionct
adfignari juflimus.
nobilis fuit Cenoinaiinis civitate , qtu unum ex
iat, nepotibus fupeiftirem efle volebat. Cumque
Signum Karoli gloriofiflimi Regis.

I

1477

Adorum veterum.

1478

avunculo oftendere voluntatem propofitt, labo­
remque quem pariabatur , «c varam patris. His
auditis, Sacerdos non minunè anxius graviter fe­
rebat, non * minimè cdntradicete audebat quod
exhortari nolebat. Confenfit tamen nolens diu pe­
tenti ut faceret quod pofcebat. Starimque mutato
habitu induit cucullam ; ac cadens ad pedes
avunculi, ofculatus eft illos. Sic ab illo die &.
magifter qui denegabas. Ac illi qui deridebant vo­
cem loquenriijin exhortationem Ac confolarioncm
vecfi funt. Intereà illis diebus Epifcopus à civirare
loogiùs receficrar, exercens opus praedicationis Ac
eonbnnariouis per provinciam locis naceflariis.
Cùm autem tevertererut Ac eflet non longé ab
urbe, vocavit Magiftrum fuprà memorari adolefcenris, qui Ac Abbas Monafterii erat, ut feiree
qux agerentur circi Monachos Ac Monafterium.
Poflqoàm vetbeunda cognovit, noviflimè de Difcipulo interrogavit. Quibus interrogationibus refpontem dedit Abbas, aeque omnia qux fada fue­
rant enuntiavit. Quoaamto, Domnus Epifcopus
admiratus, concitus ineundo ufque ad civiurem
pervenit, faire volens quam fpeciem haberet tes
audita, fed incredibilis j juffitque Abbatem & No
virium vocare Ac quofdam cx Fratribus. Cùmque
coram eo aflifterent, liante circùm circi omni
caterva Clericorum laicoramque,( erat enim hora
ad celebrandum Mularum fctetnnM, quia teftivitas Purificationis fandx Marix inflabat ) ait itapefadus ad jaindidum novicium : Nuper te, fra­
ter Rigranne, Canonicum dimifi, & modo cu­
cullarum video. Dic ergb nobis cur hoc fecifti »
vel quis toceir, aut confilium dedit. At ille refpondit : Nullius confilio vel fuggeftione, fed fall
voluntate & fponfion* proprii animi, à me hoc
adum eft. Retulit itaque audientibus omnibus
cuncta funeriùs dida. Addebat etiam fomnimn
mirabile fe vidifle, cujus inccrpreratio talis et at,
ut foculum dimitteret, Ac vitam Monafticam te­
neret. Adhuc autem non erodente Epifcopo, nec
exteris adtendenribus, adjuravit eum ex fuo miniftario terribiliter ut profiteretur fi vera elfent.
Ipfe vesbeonfinnabar cutn jurejurando nihil ineo
tfooi locutum fe effe. Quatnobrem venerabilis
Epifcopus meritas & omnis Congregatio ejus do­
mant quafi ablatum folatittm adjutoriumque Ecciefix lute traditum, faifai tantes etiam inter fe ad­
mirando qux tanta prudentia in adolefaence poffot apparete, prxfenim cùm in pcriculofiori xtate
jam pervehent. Erat emm, ut xfamabacut, de­
cem ôc odo annorum. Iterum autem venerabilis
Epifcopus perquifivit fi eundis diebus deftinaflet
petfeverare in ordine Monaftico. Illo verb adfirmante & conteftanre coram omnibus, dedit ei
benedidionam Domnus Epifcopus, conccfittqua
locum & ordinem Monafacum quem petebau
His ici rranfadts , cùm audiflet ptxfatus avupculos, videlicet Ürfo, rem adam ab Epifcopo,
( non enim faerat tunc ptxfens, quia infirma­
tus quodam loco jacebat ) graviter accepit cum
illo m adhrmatione A. detentione rei qux pete­
exteris parentibus quod nepos eorum perditus
batur non fiendx , concigtr nt avuneuhis ejus, qui effet feculoAr adquifinu Deo. Mifit ad atcetfieneum paterno afFedu fufccperat, videlicet Urto, dum eum. Cùmque antè eum adlfirilfet, cum
decnr.atet in Monalierium causa vilitationis.
omni ira Ac mentis infania iti ad eum locutus
Quod cum cuiha prxpatarentur Ac invicem con­
eft : Quid fecifti, miter ? Quare Monachus elfe
fabularentur , inter exter a orius eft adolefcens voluifa ? Cur eie^ifti unum parvum panem pro
Terne II»
A aa a a a

fiip« hac recmfultum ipfius mbis Epifcopi. vide­
licet venerabilis Rocberri, peteret, non folùm fus
peririoni aflètsfum praebuit, verùm etiam ornnimodb id arendam exhortare curavit, reputans in
puero & Eccletix otilitarem pro genere fpedabiU
profaturam & imtnonalitanm enim* dulciùs vi­
vendo arque Ecdefi* infatua militando receptu­
ram. Prxdidus itaquè Sacerdos hoc negotium
adimplero fiefamns , adhibito fecum Frarte fuo
nomine Vamione, obtulit fopradidum nepotem
cognomine Rigrannum Domno Epifcopo Ecdefeeqoe ejus, ut ab eo Ac ipfius congregatione ho­
norem Ciericarib fufcipere mereretur.Quod cùm
fedutn diebus fandam Pafchc faiflêt nobilitor ,
derasos Domnas Epifcopus pnefaro avunculo, qui
aom in fpiritalis filii vicem fufccperat, commen­
davit, ut puoc cuftofqoe cotpons & anitnx ejus
fieret ac nutrimenta prxbetct, quatinùs pofteoocarionam aptum divinis Ac humanis fervidis ei
reddere poflec Qui imparium fui Senioris libenter
'obtemperans, recepit puerum. Cùmque apud fe
non die copiatn Litterarum cognofcerar , mifir
eum in quoddam Monafterium ipfius Epifcopi,
ubi ordo MonalHcus vigebat, ut illic inftruerctur
facris Litteris Sc erudi retur. Ergo fufceprus pues in
Monafterio, tradi tu «que magiftto ,cùni perplures
dies fcliolafticisdifciplinisoperamdedifler, quo­
dam tempore erepit fatinri languore gravi cor­
poris. Iraquè dùm frepifluni talibus impulfionibus
cruciaretur, dirufque dolor inteftinatum ac vifccrutn inretnediabilitereum vexarer, nulli ane me­
dicinali medelam praebente, obtupefccre erepit
Magiftcr qux Ac cui agitatio tante infirmitatis
adolefcentem infligeret jfcifcitanfque ab eo quam
ob caufam tot Ac talia invifa pateretur. Qui cùm
duscinè interrogaretur <5c nullam certum refponfum dedit tet, quidam div acriores fufttnens cru­
ciatus , ur penè exanimis jaceret, vix languido hanehtu flante, tandem conferti» eft fe i putre Deo
devorum faille in annis prioribus in Monafterio
quod vocatur Cormaricus, propcereà qubd Do­
minus fe ipfum jam emortuum pro eventu nimix
infirmitatis patri poft votum reodsdiffet, ac ideo
fperate fe pari tam gravia. Quo audito, magifter
tacitus intri fe requirebat ei recepto robore, cùm
tempus inquiiitionis adedet, fi failfem infania
qux ab eo audierat hora infirmitatis. Ille autem
adfirmabat vera elle , doct batque ordinem rei.
Dicebar etiam velle fe elfe Monachum, ut ipfius
patris anima i periculo voci liberaretur. Siqui­
dem poter ejus fuprà memoratus, videlicet Rohtbertus, jam humanis rebus excedent. IX-ciderac
enim in capturam Norcomaimorum, dc fic eorum
ponis attnrus interierat. Itaquè patûaùm adolefcens informabatur ut collum fub levi jugo Clirifti fubmicteret atque propofitum pareis explerer.
Sed magifter id fieri porte negabar dicens : Quia
Dcquaquàm huc venitli ut Monachus efficereris,
nec ideb confutatu acceptili. fed nec parentes tui
his termonibus adquickcnt. Perfeverante autem

UIBCU

1479

Appendix

numero centenario & parum vinum pro calicibus
epotandis ufiquc ad fanecatem i Quamobceutivita
porcorum in leguminibus 8c horto ut iuflicien*
tibiefles voluifti 1 Ubi «unt delicia carnium quas
rn poriomsm,
dimififti, (uavitas
podotuun, daieftario
ttelaftarin canam
canum
votaproofes
mulierum ?
accipitramque, taons
1
,
* * '
>. r—■
Cùm ergh animum adobfoenùsoontràhxcfocti-

ter tefiftasa vidiftat & tefponfe non juvenilis fed
robore fenili· cameret, addebat multb frétera»
tiora, id ut edam lenones imminent qui eum
provocarent ; necnon edam concitavit extern·
avunculo·, fcilicet Lerhardum, Wanilonem, fe
multos alios parentes, qui 8c dicebam ei : Cur nos
degenerare voluifti ? Opus progeniei noftrx cum
pauperibus & mendicis non fuit. Nobis floruit
mundus, copia auri & argenti lapidumque apud
nos fuit. Nobts arma fulgida le^lenduerunt ,
equi auratis oris fe torto collo amfenmt. Et tn
omnia ifta forevifti? Hxcdicebant freteftes, qui
eum ad meliora excitare debuerant, qui magis
pompatice viventes demersi letheas in undas vo­
lunt quàm cum hberaris fonte felutari ablui tc
puflixno liberatori etferiu decantari poft veniarum
laborem , dicendo : Tranlivimus per ignem tc
aquam, tc eduxifti nos in refrigerium. Sed ani­
mus juvenis invidus pennanfit, cupiensobfervare
quod coeperat, ità ut per quinque annos eum re­
vocare non pollent, ordines fuos & aflerius regu­
lares in Monafterio cum exteris cuftodicns. Porrb
inter hxc, cùm omnem bacchationem lupet jamdirium Magiftnim exagitarent, culpando illum,
fe requirendo difcipulum, feftinus tnagifter red­
dere commendatum non neglexit. Qui recipien­
tes nepotem , retinuerant apud fe femper figu­
ram Monachi habentem. Poft retentionem verb
odo dierum fe amplius, rursus valde oblectantes
remiferunt eum in Monafterium, deprecante difcipufo, fe illis contendentibus. Cùm aurem tem­
pus accipiendi primos gradus Ecdefiafttcos pertranfirct, audita circumventione avunculorum
venerabilis Epifcopus miiit ad prxdifeum Sacer­
dotem, ut quod pnùs concerterai, ficut diximus,
fe pofteà à confenfu longius fe retraxerat, jam
tunc attentaretur, ut gradus Ecciefiafticos fub ipfo
habitu Monachus fufciperet. Ergo dm dittimulance illo, noviflimè mandavit Domno Epifrbpo
ut faceret quod ratio fe audoritas commendabat.
Quod fe fadum eft ; accepicque banedi&onea
quinque graduum, degens fe perfeverans volun­
tarii m fanriam converfationem. Igitur expletis
pofteà annis duobus , fupenrenir repentina dies
adimproviftu finis vitx Urfonis. Çùrvquead exi.
tum urgueretur, vocavit pocdkhira Monachum
nepotem fuum. Ipfo verb adfiftente coram eo,
ammoncre curavit da gloria mundi quam relin­
quebat , non dimittens intentionem quam femper
habuerat ut ad canonicam vitam reverteretur ,
dato coniilio, fe rebus maximè omnibus qux
habere potuerat, ut ejus mentem ad cupidictam
fe inanem gloriam excitaret. Atque ità obiit. ImÉevitque mortuus quod explere nequiverat vivus.
i illa «rgb die à priftina voluntate Subdiaconus
erepit efle alienus, junchis converlatione fe animo
avunculis fuis, Lethardo fcilicet & Amarrico,
quorum confilio & ingenio totus fertur in prxeeps;
fiuntque ipfi Sacerdotes comrà Legexn, arripiendo

1480

Minifterixm Eptfoopi. Nan ncta&ntar mob n
quodam cenaculo, ahi fin· judicio vouerabslfo
ÊmicMi tc Sacerdotum exuendo ilium veftem
Mooafticam , induerunt albis. Atque ici ad fe­
odanm converferioMm rmrfia eft. Odums*
qwdeiiâum fapar Magüramfe Domnum Eptfroyana eoagetferont pro benefàâû. Ipfea enim
mm wfisno oonaroabraris oculis paviter ad
ruiinam laquai febdaxit. Qui per feptem annoa
haac violentiam rimnerunt facet·, ut mulsh
damnabilior fiam bmpûs ventilata 8c peuata ,
ctiamfi malum eflât. Quia quantb plus aliquod
bonam petdnraverit, tenth, u ceciderit, prorundiùs ruit. Similiter fe malum quand» ampuùsfoccreverit, tenth graviori peux fubjacebit. Qum
talia feritantes, negfoâo fràâu prenitenrix, inanes
fixius habete cupiunt aequa avemus fofeipeto
Hujus rei reftis eft omnis ordo ipfius Ecclefix,
qui unufquifque fecundùm fuum minifteriuna
probare poteft id fedtum elfe.

L X X X I X.
itnfi.
N nomine faorix fe

individux Trinitatis. Ka­

rolus, gratia Dei, Rex. Siergà loca divinis cul­
Itibus
mancipata propter amorem Dei corumque

S. Mari* de

in etfitem foris libi famulantibus beneficia op­ rundœfi.
portuna largimur , premium apud Dominum
xternx remunerations· rependi non dididimus.
Idcirco notum fit omnibus fanâae Dei Ecclefix
Fidelibus fe noftris potientibus atque futuris quia
quidam religiofus vir Theodofius Abba Monafte­
rii quod eft litum in pago Gerundenfe, conftrucrum fcilicet ad honorem fan&Ematerii fim&ique
Gencfii, ad noftram accedens fcrenitatem, obtu­
lit praecellentia: noftrx quandam Domni ac genitoru noftri glonofit tnemorix Augufti Ludovici
audoritatem, prrdeceflbri fiqoidem fuo venera­
bili Abbati Deo dato fadam : in qua contineba­
tur qualiter idem Domnus & genitor nofter per
interceflioncm Gauxelini quondam Marehionis
eusn fe Monachos fuos prxdiriumque Monafte­
rium cum omnibus rebus fibi pertinentibus fub
fux immunitatis tuitione dcfonfionilque munimim dementer fofreperit. Petiit itaquè reverentiam .
noftram idem Theodofius Abba uteandem Dom­
ni fe genitoris noftri renovantes Precepriencm,
eum Monachofque fuos, uoà cumpneferipto Monaftetio fe cellis fibi pertinentibus riiifque omni­
bus rebus, fimiliter fub noftrx immunitatis defenfiooe recipere pteuiffimè dignaremur. Cujas,
inquam, petitionibus libenter acquievimus , 8c
ità illi couceflillê notum efle onuuous volumus.
Quapropter eundem Abbatem cum Monachia
fuit, id eft, Monafterium cum ommbus rebusfibi
pertinentibus ac cellis fibi fubjeriis, quarum altera
dicitur Domus fandx Marix fiu (ecus fluvium
Amer*, altera vero Domus fcilicet fuper fluvium
Sternam, necnon eriam cellulas duas in pago iraporicanenfe litas , ex quibus una appellatur Co­
lumbarium Ut* fuper fluvium Taceram , altera
quippe dicitur Career» fit* juxtà maris magni lit*

1481

Adorum veterum.

1482*

dimus, profuturum nobis Sc ad prxfentem vitam
feliciter tranfigendam & ad «ternam bearitudinem facibùs obtinendam omninb confidimus.
Idebque notum fit omnibus fiusdx Det Ecdefix
Fidelibus Ac noftris prxfentibus atque faturis quia
venerabilis vir Guifadus,Urgellcnfis Ecdefix Epif­
copus , ad noftram accedens reverenter fublimitatem innotuit de quibufdam rebus à gloriolis Im­
peratoribus Karolo avo noftro Ac I udovico geni­
tore noftro eidem Ecdefix fux per Prxcepta impcxvaricanda concetfis , id eft , condaminam
unam qux eft propè hortum fandx Marix , At
Ecdefiam fandi Jacobs, cum fuis honilibus Ac
calalibus. Prxtenà petiit ut eidem fandx Sedi red­
deremus contiguam aliam condaminam & hor­
tum pexfatx coodaminx adhxrenretn. Addidit
etiam de decimis Andocrenfis pagi ferri Sc picis,
qux Ecdefix fax debentur. Simul etiam dixit no­
bis de quibufdam pagellis qui fux fiint parochix, ut progenitonoos noftris Imperatoribus per
Prxceptum noftrum eidem fandx Sedi, beau-Ma»
rix nomini dieux, fecundùm antiquam confue­
tudinem fubjedas efle confirmaremus. Cujus ve­
nerandi Pontificis fuppheem rogationem demen­
ter audientes , Prxceptum hoc altitudinis noftrx
fieri jufliinus, per quod pornominatas res prxferipex fandx redis juri fuojuneimus & dominio
Prxfulis «jus Guifadi ac facceflorum ejus perpé­
tué mancipamus, videlicet ut ecclcfiaftici Sc Ca­
nonici audoritate ad utilitatem & neceflicarem
fxpedidx fimdx Sedis Ac fervorum Chrifti in ea
degentium ordinent atque difponanc fine cujufpiam inquietudine aut contradidione. Cerdanienfis verb pagos, Libienfis, Sc Bergitanenfts,
Palarienfis quoque , atque Ripacutcenfis, Geftabienfis, atque Cardofanfis, Anabienfis, ac Tirbienfis, & Jocus fandx Deodatx, cum finibus
fuis, ficut in memoratis imperialibus Prxceptis
notum eft fcriptum fuifle, femper fubjaceant ple­
rumque didx fandx Sedi Urgelleniis Ecdefix,
neque fit eis licitum ad alias vicinas Ecclefias mi­
grare. Prxrereà concedimus eidem fandx Sedi ut
heut alix Ecdefix Septimanix, ità quoquè eadem
Sc Redores ejus femper habeant tertiam partem
tdenei de omnibus illius parochix mercatis. Si­
militer etiam concedimus eidem Ecdefix, ob re­
medium animx noftrx tertiam panem telonei
omnium negotiatorum per eandem Parochiam
tranfeuntium atque mercandum. Nullique fit li­
citum contrà hac audoriratis noftrx Prxceptionem moleftiam de his de quibus dicitur rebus Sc
teloneis inferre fuper iis dido Pontifici ac fuccctforibus ejus five miniftriscrebcbdsdx Ecdefix
Urgellenfis ad hoc exequendum conftituris prxlantibus temporibus Sc futuns. Ut autem hoc
noftrx audontaris fcriptum pleniorem in Dei
nomine obtinear firmitatem, manu propria fub­
ter firmavimus , Ac anuli noftn impredionc lig­
nari juflimus.
Signum Karoli gloriofiflimi Regis.
X C.
Gauzlenus Notarius ad vicem Ludovici re­
cognovit
Sc fubfcnpfir.
Item aliud pre Bccltju Urftllenfi.
Data xiii. KaLDecembris, Indidione nOiù ,
An. s<i. T N nomine fandx dc individux Trinitatis. Ka- anno xxi. regnante Karolo glonofiflimo Rege.
HcidixUr Arolus, grani Dei, Rex. Quicquid pro utilitate Ada * Paxugoue palatio Regio in Dei nonuue
(ciicniii.
a,- neceffitate factorum locorum efficere conten­
feliciter. Amen.
ton, atque Ecdefiam in honore landx Matin

tamper Virginis 4c fandi Mattluri 4c fandi Johan*
oisconftnidam inpagoGorundcnfe, iium in lo­
co qui dicitur Valbs Anglenfis, ipfas Salas, feu
ejus Palacioluro quod vocatur Meriac, cum om­
nibus appendiciis fids, necnon 4c in alio loco qui
vocatur Aufbr, 4c exipta filva quantum iaeocum
ufus extirpate commodam duxerint, cum omni
earum rerum integritate fub noftro mutdebutdo,
ficut didum eft, atque defenfione integerrime
contrà omnium inquietudines hominum conftvtuentes, prxtipitnus atque jubemus uc nullus Jit*
dex publicus vel quiflibet ex judiciaria poteftate
in Ecdefias aut loca vd agros leu reliquas nofleffiones Ixpedidi Monafterii & cellularum fibi fubjedarum ad caulas judiciario move audiendas, vel
freda exigenda, vel paratas faciendas, aut ullas
redhibitiones, aut fidejuflbres tollendos, vel illo­
rum homines diftringendos, aut illicitas oeçafiones requirendas, ingredi valear; fed neque viati­
cum , neque porraticum, neque ialvancum, ne­
que pafcafium, neque teloneum, aut ullum illici­
tum debitum, nec ea qux fuprà memorata erant,
exigere pnefumat. Sed cum cellis fuprà memora­
tis , villaribus , aliifque omnibus rebus prenomi­
naro Monafterio pertinentibus, in quibufeunque
confiftant locis five pagis, nocnon & cum omnibus
pofleOsonibus que juftè rarionabiliterque perenni
tempore poifidere dinofeitur, limul cum his qux
divina pictas eidem facratitlimo loco per quel­
conque fideles augere voluerit, liceat memoraro
Abbati fuifque fuccedbribus & Monachis in fxpedido loco degentibui quietè vivere & poflidere
eafdem cum omni feeuri tate fine cujufprem con»
tradidione dc minoratione tenere poflidere,
eorutnque pro utilitatibus tarionabiliter concambiare vel vendere, dc pro nobis, conjuge, pro­
laque noftra, feu ftabililitate totius regni noftri
una cum Monachis ibidem Domino militantibus
divinam mifericordiam jugiter exorare. Et quandocunquè divinâ vocatione memoratus Abba aur
fucceflores fui ab hac luce migraverint, quandiù
inter Ce tales invenire potuerint qui eos fecundùm
Regulam fimdi Benedidi regere dc gubernare va­
leant , licentiam habeant ex lemeupfis Abbates
eligere, qui eis, ut pexdiximus, merito vitx dc
Unditaris prxefle dc prodefle poflint. Er ut hxc
noftrx conhrautioais audoricas perpetuam obti­
neat firmitatem, manu propria iubcer eam firma­
vimus, dc anuli noftri impreflione lignari juflimus.
Signum Karoli doriofiilimi Regi*·
* Gautle- * Guillclmus, Notarius ad vicem Ludovici
“"*■
recognovit.
Data xtn. KaL Decembris , Indidiooe rx.
anno xxi. regnante Karolo gloriofilfimo Rege.
Adum in Pontione palatio Regio in Dei no­
mine feliciter. Amen.

' Pontij[O<

1484

Appendix

1485
X C I.
Cammara/ie inter Bernardum

Comitem Areemenfcm fr Larifredam Abbatem Manlia·
cenftm.

An. «<♦· T Nrer eoos caritas illibati permanferit, ran
Ft ( harm·
1
· t
r
Γ
1Υ
· .
hriuEcdC' * parti bénéficia opportuna prxIUnmr ; quia
ü* B. î*· Bihil tibi de çebus propriis centuit minuandi quod
unii» «.«a· £ contri recipit in augmentum. Ideôque placuit
pro utilitate utrarumque partium venerabilem
Bernarduin, gratiàDeiCothircm,neenonA uxo­
rem fuam Eniengatdetn, feu Lanfrcdo Abbate ex
Conobio Mauciaco,qui eft in patri a Arvemica,
in aice Riovenefe , conftrudas in hanoï e beati
Petri Apoftolorum Principis λ fandi (laprain
Martyris ubi moderno tempore beatus Strcmoniui Man yr, primus Arvernorum Epifcopus &
Pcxdicator, corpore reouiefeit, uni per coufenfum Monachorum ibi coutiftentium, ut res con­
gruas tam ecdefiilicas quàm e* alodes uni cum
confenfu & Prsrceptione gkirioiiilimi ac excelJennllinn Regis Karoli & R.dulti Epifcopi inter
fe cgmmutare A' concatnbire debuiflent. Quod
it à A fecerant. Prior namque dedit lanhedus
Abbas cuudaque ejus Congregatio panibus Ber­
nardo Comiti A uxori fur Ermengardi ex rebus
fandi Petri & fandi Capratii in cotniratu Buvatenfe, in vico Biivare cellulam unam in honore
fandi 1'ixjedi dedicatam . ipfam ccMu’am cum
runis & mantis A hortis A exiis A prata n. A
campum unum ipii Ecclefix adhaerente A aiatria
1. vel quantumcunqtie ad ipfam cafam De> afp:cit vei afpicere videtur. Et in alio loco , ubi diutur illa Maceriaco, manias iv. A vineam unam
cutn aratnis, cum hortis A campis A pratis, cul­
tum A i .cultum, quxfitum vel quicquid ad in-

Îiuitendurueft, vel quaiiruincuaquead ipfos man­
os afpicit vel afpicere videtur, hoc eft, ab ipfo
vico ufquè ad cattellum < vel quicquid ex ratione
prxfcripti Monafterii légalités obtinetur, totum
A cum omni integritate dederunt Lanfredus fu­
prà nominatus Abbas fuique Monachi Bernardo
Comiti A uxori fux Etmengardi. Similiter in
compentittionem hujus rei meriti fupradidus
Bernardus Comes A uxor ejus Ennengardis pa­
ritet confercientes dederunt partibus Lanfrcdt
Abbati ûiisque Monachis ad opus fandi Petri A
iiuidiCapralii Ecdetiam qux eft in honore land*
Manx conftruda J udi aco villa , cum maniis A'
bonis A pratis A vineis A' arat rus. Sunilnci A in
villa Lubiriaco manfum A hortum cum ararria
1. A pcatellos 11. Item A in villa Dignacuco
campos 11. Hxc omnia fupet uis nominata, quanrunicunque ad Ecclefiam ipfam afiucit, vel quan­
tumcunque Donatus Clericus vifus fuit habere,
vel quicquid Bernardus Comes A uxor ejus viti
funt per adra&um ibi adquiiivtlfc, totum A cum
•mm integritate dederunt pr.rdido Monafterio
fuifque Redoribus. Iri tamen ut unufquifque de
hoc quod recipit poti hac die faciat jure eccletiaftico quicquid voluerit. Et çft prxfcnpta Eccletia in eadem pania Arvernica , in Vicaria
Randaneidc. D* lepiauo.ubus verb in commu­

tationibus p«nat ïnferere neceflê non eft. Sed
ramen pet ftudii firmitatem, ti unquam tempora
par contri parem fuam ptxfentium live futura­
rum de eifaem duabus oommutationibus uno tra­
mite confcriptu ullam calumniam generare pntfumpfvrit, itia petitio nullum habear eftedum,
fed infuper componat duplum tantùm quantum
«pfe tes mdioratx valuerint, A h.ec commuta­
tiones omni tempore inviolabile* permaneant
cum omni integritate. Jad* fuerunt commuta­
tione* iftx die fabbato , in menfe Januario,
anno xxiv. regnante gloriofiffimo Karolo, Re"<
Fi ancorum tive Equitanocum. Signum Lanftedo
Abbate. Sigpam Ingilbcrtus Prxpofitus.

X C I I.
Karoli Calvi Prtceptam de infula Scjuan»
vicina Ecclefia Parifienfit.
N nomine fandx A individu* Trinitatis. Ka- An to.
roius, grani Dei, Rex. Si rogationibus Sacculo- (
tum Chiitti in honore Ecckliatutn tibi credita- Eo let. Vi­
rum aurem cetiitudinis nollix inclinamus, regiam 1 ,t‘,:nlu·
confuetudinem exercemus, A ad falutemanimae
noftrx idipfum pertinete proculdubio novimus.
Itaque notum tit omnibus fanttr Dei Eccleti*
Fidelibus A noftris pra lentibus atque futuris qtua
ad fupplicem petitionem /Encx, venerabilis PaiiiientisEpifcopi, reddimus infulam quondam eidem
civitati in orientali plaga doiitiguam atque vici­
niorem Ecclefix fanâx Dei genitricis A femper
Virginis Marix. Qux tiquidem, prrter nonam A
decimam, antei utibux habebatur A dominio Co­
miti» iptins civitatis A regionis. Undè etiam prrct-llenrix nollrx Prxceptuni hoc rcilitutionis feu
reftaniariunis fieri juftnuus, per quod ftatmmu*
atque hrmamus ut memorata intula tine cujuf[nam Comiti*inquietatione aut follicitatione, ve­
ut! prxlignatum eft, dominio Epifcopi fedis Pa-

J

riiii civitatis A fervorum perpetua lege fubjaceu
eorumque difpotitioni ficut ali* res dominationi*

ipforum, Domino auxiliante, femper tiibfiftat, ne­
mine contradicente, aut qualibet inventione re­
pente· Ur autem hxc rcftitinionis five redditionis
noftrx de fnpradkka infula Prxceptio femper in
Dei nomine meliorem obtineat .vigorem, de
anulo noftro fubcer eam juflimus figillari. Hildcboldus Notatius ad vicem * recognovit. Datum
x. Kal. Mail Indtôionexv. anno xxvn. regnant·
Karolo gloriufiflimo Rege. Adum Compendio
ία Dei nomine feliciter. Arnen.

X C I I I.
LiterΛ Herardi, Archiepifcapi Turanenfr, dedet»
Eccltfia Trojana.

/Îm·

Cclefiam fandam Dei matrem Fidelium dici
eamque (penfam vocari nomo Fidelium am- Cuirff io 5bigit. Proinde egomDei nomine Herardus, fanâx MetropolisTuronic* fedis, nullius fufira^ii
merito, Archiepifcopus, dùm de moreCanomco
parochum nofuaiu ctrciuremu» anno Incarna-

E

ΐ4&

1485

Adorum veterum.

rionir Doroinicx dcccixvii. Imlidion· i . anno
quoquè ordinationis noftra ix. devenimus ad
quendam locum aomine Troium propè Monafmium Cormaricenfe fupri fluvium Angneram
te honorem baadfimi Confeflori» Martini infrà
Diocefim noftram anoquitta i pocdeceflôrtbus
noftris cooftrodum ; cujus ftatum & facultatem
perquirentes, reperimui eundem locum ablque
doce & nooddm decimarum habencem legitimam
ceflionem. Cujus deniqnè loci ftabilimenram &
honorem tradantes , adhibito notefeum aflënfu
& confilio feu juvamine 8c deprecatione nobiliffiini Deamque timentis Cormaricente comobii
Abbatis Audachri, fimulque reliquorum ejufdem
Monafterii Monachorum, ipfum locum fecundùm
qualitatem inftaurare curavimus , confirmando
eidem loco fub dotis feripturi & largitione ptxlibari Abbatis in ipfe vilia quartas iit. de prato aripcnnos mi. & farinarium i. in altero verb loco ,
m villa qu* dicitur Fetiacus , inter vineam &
tertam aripen. 1. & fetui·, Ac. Data Idibus No­
vembris anno™.. regnante Karate Rege ferenifteno.

gritate teneant atque poflideam . A canonici «rdinadoM ad honorem A utilitatem atque neveffi
ratem pocferiptse fanda,- Sedis liberi poteftate difponanr ; feiltcet ut quicquid ex ea efle poterit,
eidem fecro loco in voluntate Dei proficiat fem­
per in honoris augmentum, & animat noftrx pro­
fit in adjutorium. Ut autem hxc munificentue
noftrx reftteirio pleniorem femper Bc inviolati ·
lem in Dei nomme obtineat firmitatem , manu
proprid es fubferipdmus, &de bulla noftra figas ·
ri eam juflimus.
Signum Karoli gloriofiffimi Regis.
Hildeboldus Cancellarius ad vicem Gozleni
recognovit.
Datum xv. Kal. Aprilis Indiâtene t. anno
xxv 111. regnante Karolo gloriofiffimo Rege.
Achim Silvanedi· in Dei nomjne fclidter.
Arnen.

X C V.
Peterer Litante defiriptie ex Libro precum Karo­
li Calvi t Retis Francorum, qui nunc extat
Bibliotheca Colbertina.

X C I V.
Praceptum Karoli Calvi de Nantriaco villa
Eccitjte Par.fienjii.

Incipit

L

λ t a n

r

a.

Yrie eleyfon. Ter. Sande Tiburti. Oia.
Cbrite eleyibn. Sande Valeriane. Ora.
Ter.
Sande Fabiane. Ora.
N nomine fandx te individu* Trinitatis. Ka­
An. ns.
rolus , gratia Dei, Rex. Si petirionibusSacerdo- Chrifte audi nos. Ter. Sande Sebaftiane. Onu
f< parvo
Çbartulvrio
Ora. Sande Corneli. Ora.
tum Dei, Bcc. Itaquè notum fit omnibus fend* Sanda Maria.
EcckteP»
Dei Ecclefix Fidelibus A noftris prxfentibus at­ Sande Michahel. Ora. Sande Ciprianis. Ota.
rilicnfi».
que futuris quia venerabilis vir Æneas Parifii Sande Gabcihel. Ora. Sande Vitalis. Ora.
Epifcopus culminis noftri reverenter adiens fiibli- Sande Raphahei. Ora. Sande Gervafi. Ora.
mixareni, humiliter deprecatus eft ut Ecclefix fibi Sande Petre.
Ora. Sande Protafu Ora.
commiflx fends Sedis in honore Dei genitricis 8c Sande Paule.
Ora. Sande Marcelline. Ora.
femper virginis Mari* tundar* auxilium prxbere- Sande Andrea, Ora. Sande Petre.
Ora.
mus, cujus res ex maxima parte Paganorum vaf- Sande Jacobeu Ora. Sand· Prote.
Ora.
tarione confumpe* & allapfe videbamur , iti ut Sande Johannes. Ora. Sande Jacinde. Ora.
nec fecra loca ipfi fendx Sedi pertinentia reftitui Sande Thoma. Ora. Sande Hermes. Ora.
•vafertac *c reformari * noieront , neque fervi Dei in eif- Sand· Jacob·. Ora. Sande Saturnine. Ora.
Sande Phylippe. Ora. Sande Firmine. Ora.
quo multiplicibus rogationibus efflagitavit quon­ Sande Barmofomee. Sande Georgi. Ora.
dam ejufdem Ecclefix villam in pago Pidavo fo­
Sande Bonenci. Ora.
cus fluvium Clinnum fitam Nintriamm fibi red- Sande Maxliee. Ora. SandeMaurici cum fo­
dere dignaremur, reddendoquereftituere non de­ Sande Symon. Ora.
cus tuis.
negaremus. Nos, inquam, et credimus, divina Sande Taddee. Ora. Sande Gereon cum fo­
infpiranre gratia ad luppficuiooem ejus auditum Sande Marhia. Ora.
cus ruis.
benignum accommodantes, non abnuendum fe- Sande Marce. Ora. Sande Cofme. Ora.
lubnous admonirionibuxejui ratutnomninbduxi- Sande Luca.
Ora. Sande Damian·. Ora.
mus. Unde A celfitudinis noftrx Pntceptum hoc Sande Barnaba. Ora. SandeTheodore. Ora.
fieri juffimus, per quod memoratam villam N an- Sande Timothee. Ora. Sande Benigne. Ora.
triacum, cum Ecclefiis A reliquis xdificiis, cum Omnes fendi Apoftoli. Sande Euftachi. Ora.
familia uttiufque fexùs, cum terris quoquè cultis
Orate.
Sande Mennc. Ora.
& incultis, vu^is, pratis, iil vis , aquis , aqua­ Sande Stephane. Ora. Sande Albine. Ora.
rumve dccurfibus, molendinis, pafcuis,egreffi- Sande Line.
Ora. Sande Cncuphas. Ora.
bus A regteffibu·, cumque omnibus rebus qux Sande Clere.
Ora. Sande Peregrine. Ora.
dici aut nominari ooflunt eidem villx pertinenti­ San&eClemens. Ora. Sande Quinrine. Ora.
bus , memorat* fandx Sedi Parifii ptxfetoque Sande Dyonifi. Ora. Sande Marcelle. Ora.
Æne* Epifcopo jure ecclefiaftico xternaliter ha­ Sande Ruftice. Ora. Sande Lantberte. Ora.
bendam reftituentes reddidimus, reddentefque Sande Eleutheri. Ora. Sande Ctifpine. Ora.
reftituimus. Videlicet ut fine cujufpiam contradi- Sande Sixte.
Ora. SandeCrifpiniane.Ota.
dione aut inquietatione ancedidus Epifcopus & Sande Laurenti. Ora. Sande Ciuiftuphote.
fucceflbtes ejus eandem villam cum lumina inrc- Sande Y polite. Ora.
Ora.

Ï

K

1488

Appendix
Ora
Suuite
Simpboi line. bande Paule.
Sande Antoni.
Ora.
Ora.
Sancte
Machari.
Ora
Sancte Lacune.
Or»
Santte
Pauline.
Ora.
Sinde Urbane.
Ora.
Ora.
Sandc Projette
Ora. Sande Scverita·.
Sinde Vite.
Ora. Omne» tendi Confeflores.
Orare.
Sai i de Agapue.
Ora.
Ora.
Omnes iandiManyres. Sanda Felicitas.
Sanda perperas. Ora.
Orate.
Sandc Hilari.
Ora. Sanda Petronilla. Ora.
Ora.
Sii.vte .Martine. Ora. Sanda Teda.
Ora.
Ssatte Benedicte. Ora. Sanda Agata.
Sanda
Agne*.
Ora.
Sancte G tegori.
Ora.
SandaCedlia.
Ora.
Sancte Atnorod Ora.
Ora.
Sancte Auguftine. Ora. Sanda Lucia.
Sancte Hieroni me. Ora. Sanda Anaftalia. Ora.
Satate Leo.
Ora. Sanda Scolaftica. Ora.
SanCte Medarde. Ora. Sanda Eufemia. Ora.
Saucie Germane· Ora. Sanda Genovefa. Ora.
Radegundis.
SanCte RemigL
Ora. Sanda

Suicte Fortunare. Ora.
Saiulc Aniane.
Ora.
Sancte Florenti.
Ora.
Su nite
Columbine.
Ota.
S -jute
Chlodooklc.
Ora.
S.mCte Amande. Ora.
Sande Vedafte.
Ora.
Saiute Arnulfe.
Ora.
SandeLandeberte. Ora.
Saude Audoene. Ora.
Saude Eligi.
Oia.
Sandc Sulpici.
Oia.

Sanda Gerrrudis. Ora.
Sanda Eulalia.
Ora.
Sanda Leuchadia Oia.
Sanda Bngida.
Ora.
Smda Aldegundis.Ora.
Sanda Medrifma. Ora.
Sanda Eugenia. Ora.
SandaColumba. Ora.

Sanda Juliana.
Sanda Julirta.
Sanda Baltildis.
Sanda Praxedis.
Sanda Savina.

Ora.
Ora.
Ora.
Oia.
Ora.

Orare pro nobis.
Omucs fandx virgines Dei.
Orare pro nobis.
Omnes Sandi.
Parce nobis Domine.
Propitius efte.
Libera nos Domine.
Propitius efto.
Libera nos Domine.
Ab omni malo.
Libera nos Domine.
Per crucem tuam.
Peccatores.
Te rogamus audi nos.
Ut pacem nobis dones.
Te rogamus audi nos.
l’t Apoftolicum noftrum in tendaReligione con­
fervare digneris.
Te rogamus.
Ut mihi Karolo à re Regi coronato vitam A profperitarem atque vidoriam dones. Te rogo au­

di me.
Ut Hirmindrudim conjugem noftram confervare
digneris.
Te rogamus audi no·.
Ut nos ad gaudia xterna perducere digneris. Te
rogamus audi nos.
Ut liberos noftros confervare dignetis. Te roga­

mus.
Ut tenitatem nobis dones.
Te rogamus
Ut cooipundionem cordis nobis dones. Ieroga­
mus.
Ut fontem lacrimarum nobis dones. Te rogamus
Ut fparium pœnitenti.r nobis dones. Te rogamus.
U t remiflionem omnium peccatorum noftrorum
nobis dones.
Γο rogamus.
Ut animabu* parentum noftrorum requiem iternam dones.
Te rogamus.
Vt eundum populum Chriftianum confervare
digneris.
Te rogamus.
Fili Dei.
Te rogamus audi nos. Ter

Agne Dei qui tollis peccata mundi. Parce nob«
Domine.
Agne Dei qui tollis pecca» mundi. Dona nobis

pacem.
Agne Dei qui tolli* peccata mundi. Miferere
nobis.
Chnfte audi nos. Chriftt audi nos. Chriite audi
nos.
Kyrie eleifon. Chriite eleifon. Kyrie eleifon
Pater nofter. Et uc no* inducas.
Ego dixi. Domine miferere mei. Sana animam
meam, quia peccavi tibi.
Domine, exaudi orationem meam . A clamoi
meus ad te veniat.
Miferere mei Deus.

O e t μ υ s.
eos, qui in tendis habitas , & piacorda

D

non defietis , per interceflionem omnium
Sandoram tuorum libera nos à terrenis deiideriis
Sc cupiditate carnali, ut nullo in nobis regnante
peccato, tibi teli Dominoferviremereamur.Per
Dominum noftrum Jefurn Chriftum, qui tecum
vivit & regnat Deus in unitate Spriritùs tendi
pet omuia fecula feculorum. Arnen.
Benedicamus Domino. Deo gratias.

X C V I.
Prgceftum Karoli

Calvi pre DotUnt, vajfo
Oigtrii.

N nomine fandx & individue Trinitatis. Ka­ r/archiVo
rolus, Dei gratiâ, Rex. Regalis celiitudinis mo­ S. Petri
ns eft donis multiplicibus Fideles fuos & honori­detife m
diceceli Gebus ingentibus honorare atque fublimare. Proinde ruudculi.
morem patentum Regum videlicet pordeceflorum
noftrorum tequenres , libuit celluudmi noftrx
cuidam Fideli noftro Dodone, vaflo Otgeri Fidelis
noftri, de quibufdam rebus noftrx proprietatis ho­
norate atque in ipfius jus ac poteftare conferre.
Idcircb novent experientia atque induftria om­
nium Fidelium noftrorum tam prxfentiutn quàm
A futurorum quia concedimus memorato Fideli
noftro IXidoni, vatio paedidi fidelis noftri Otgeni.quafdam res juris noftri litas infti Sepcimanix
regnum in pago Ruflilioncnfe, id eft , villulam
qux vocatur Pninetus cum fuo villare Domnolino , vel cum omnibus eorum appendiciis. Seu
eriam dc concedimus ei alium villarem cujus vo­
cabulum eft villare Manteldi, cum finibus fuis
His verb prxdidis villulis cum eorum adjacentiis
huic Fideli noftro paedido Dodoni ad perpetuum
per hanc noftrx largitionis conftitucionem conce­
dimus A de noftro jure in jus ac poteftatem illius
pro folemni donatione transferimus, ite videlicet
ut quicquid ab hodierno die & tempore ex pre­
dicts villulis exindè pro fua utilitate atque com­
moditate jure proprietario facere decreverit, libe­
ram ac firmiflimam in omnibus habeat poteftatem
faciendi, tam donandi quàm vendendi, feu com­
mutandi , necnon etiam fuis heredibus relinquen­
di. Er ur hxc noftrx largitioni; atque donationis
auctontas perpetuam obtineat firmitatem, manu
propria fubter eam firmavimus , & anuli noftri
impreilione adiigtiari ju(Fimus.

I

Signum

Adorum veterum.

1489

Signum Karoli gloriofiflimi Regis.

Anno ad vicem llgilgerio recognovit.

Data it.Kal.Marni anno xxix. Indictione
regnante Karolo glonotiftimo Rege.

n.

Adum Moiuftcrio fandi Dionytii in Dei no­
mine Feliciter. Arnen.

k c v 11.
Pre aptum Karoli Imperatorii dt Ecclefia quit
eft
f n’ch*’
<ulario. s'

m vitta Jujfcaca.

TN norn’nc fandx A individue Trinitatis. KaX rolus, Dei gratia, Rex. Quicquid pro amore Dei

ten b'6 Mt* S*n&‘jrunxluc reverenda agimur,proluturum noU°
bis ad ptxientts vitx curricula fecundi tranfienda

& ad hirurx bearirudinis premia feliciùsobttnen da non dubitamus. Comperiar ergb omnium Fide­
lium dnâx Dn Ecclefix noftrocumque prxfen-

tium ac futurorum fbllertia quia ob Dei & fandi
Arnulphi pexripui Confedoris atque Pontificii
amorem dc honorem libuit celfitudini noftrx, ad
deprecationem cariftimi nobis filii noftri Karlomanni reverendi Abbatis , quandam capellam in
pago Moftenfi in villa Juffiaca in honorem fanât
Hilaiii,Confafloril fundatam A dedicatam ctun
Tuis appendicibus aindifque fibi pertinentibus re­
bus dc mancipiis Ecclefix prxtaci fandi Arnulphi
ad laminaria inibi cotirrinuanda & vinum ficnficio tniniftrandum pro nothorum abfolutwne peccaminum largiri dc largiendo eam habendam dc
canonicè ordinandam confirmare. Unde hoc alti­
tudinis noftrx Ptxcepcum fieri eidemque fando
loco dari juffimus, per quod prxfatam Capellam
cum domibus, xdificiis, curtiferis, vindariis, hor­
tis , vineis, terris, filvis , pratis, pafcuis , aquis
aquarumvedecurfibus, mancipiisumufque fexùs
defuper commanentibus vel ad eandem Capellam
juftè A legal iter pertinentibus plenâque integri­
tate eidem Ecclefix perpetim habendam dc ca­
nonice ordinandam largimur, delegamus, A con­
firmamus, ita ut nulh Rectorum ipfius Monafterii
licear ex eifdem rebus quicquam fubftrahere aut
minuere aut in alios prxterq osconftituimus ufùs
retbequere ; quaternis Canonici ipfius Monafterii
liberiusdevociùfque pro nobis, conjuge, 6c pro­
le tociufque regni nonriftatu contiuuuque preci­
bus Det miiencordiam implorarent. Üt autetn
hujus noftrx lagitionis audoriras inviolabilem
obtineat firmitatem , manu propria fignaviinus,

A anuli noftri impteifione (igillari juflimus.

Data

V. Iduum Septembrium Indidione 11. anno xxx.
regnante Karolo gloriofiffimo Rege , A primo
io fucceffione regni Clocarii. Adum Metis civi­
tate in Dei nomina feliciter. Arnen.

X C V I I L
Notitia Judicii pro Monafterio fandi Andréa.
Exalatenfis in Diactfi Helentnf.
g*Cfc*,**;. TN judicio Salomonis Comitis, Eldeltndo Vi -

Imio Mu- 1 cecomite , 8c de judices qui jufli funr cauïînentu* '

k* audire , dirimere, vel judicate , id eft FraTtmt II.

1490*

febado, Ermemiro, Abfaloa, Longubardo, Bcrane,Galiudone Judicum, & in prxfenria WiUemundo Presbytero, W alarico Presbytero, Witerico, Suniario, Vanxane , Suniario , Fredenando , Sanfon, Dodone, & Gintilefasone, vd
aliorum plurimorum bonorum hominum qui in
ipfo judicio refidebant, veiuens horno nomine
Rtcoiindus , quique mandatanus Salommi Co­
miti , caufiu perquirere vel miliare , unde A di­
cens : Audire me cum ifto mandatano deWitizane
Abbate A Prucafio Presbytero , qui ipfa» ranas
accepit de ipfuinalode de villa CaiuveUasA I ref
vallos A Uccnias de Anna & Eldcberto Abbate,
Aeasprotulii in judicio, qualiter tenet implui upradidis locis, cafalibus, vmeis, tvrns , hortos,&
arbores, qui debet efle dc beneficio Seniori nof­
tro. Tunc ipfi Judices ad ipfum mandacario no­
mine Wardina dixerunt : Quid ad hxc refpondes ?
Et die dixit : Ego omnia ifta teneo per ifto manda­
to cujus vocem profequot per cartas Legibus tac­

tas quas ferit Anna 6c Eldebernu Abba cum
Monachis fuis, A ad illos fecit Rotrudes procicemofyna, A illud aliuddimifit filix fux Annx, A
illa ferit cana facicnteProtafio ad domum fandi
Andrex eleemofynaium. Iterum prxdidi Judices
Recoli udo Miflo Comitis dixerunt : Potes habete
teftes aut 1erψcuras aut ullum indicium veritatis
unde Legibus convincere poflis ut per trigintaannos quieto ordine fuiffet beneficius, A proprius
non debuiftet elfe de ifta Anna aut de nunc fua
Rotrude aut avio fuo Beranc Comite aut in ifto
aut in alioaut in tertio placito. Et die Recofindus
in (uo refponfo dixit : Non portum habere quod
dicitis ntilloque tempore. Tunc ipfi Judices in­
terrogat erunt ipfum mandata rio csnobio fandi
Andrex fi pociudèt adfumere vocem damns dc
firmare Legibus cum teftnnonia ipfas cartas A ip­
fum alodem ur infiri iftostriginta annos aut fuprl
Legibus aut quietèteniurter aut poiTeiToiesfuiflent
Anna aut matre fiu Rotrudes qui iftas cartas do­
nationis eleemofy narum fecerunt ad fandum Ste­
phan utn vel fando Andrex ex voce avi vel patri
fuo Berane. Et ille refpondit ; Sic portum habere
tale tcftunonia quomodb Bera Comes habuit ip­
fum alodem ex computatione vel alode païen ta­
rum inorum A quictè poflbdit A dimifit filia fua
Rotrude, A Rotrudes quietè tenuit per triginta
annis A fuprà A quiret dimifit filix fux Annx vel
Eldeperto Abbate pro carta donationis per Legis
ordine. Undè fic dedit ifte W’ardina mandatanus
vel Protafius Presbytet tale tdliinonia quia jura­
verunt ad feria conditione ficut(upends feriptum
eft. Iterum prxdidi Judices Recoiindomandata-

rio Salomonis Comitis dixerunt : Fac cité exvscuationem ficut fuperiùs refponfunt dedifti. Sic
me exvacuo ego Recofindus ab interrogatione
Judicum qubd non portum diffamare ipfos teftes
A ipfas feripeuras , nec teftes ampliores nec me­
liores ut Legibus convincere pollini ut beneficius
debeateffenec per feripturas nec per nullum indi­
cium veiiratis neç in ifto placito nec m alio nec
nulloque rempoté, A hxc mea exvacuario ve.a
eft, quod negare portum in veftro fupradiâo ju
dicio. Fada exvacuarione fub die xv. Kalen­
das Septembris anno xxvttu. regnante Karulo
Rege. Recofindus fubfcnpfi A feci. Fredeouuuius
Bbbbb

i4Pt

\

Appendix

fubcripfi. Signsun Ennefvedi. Signum Godematii. Vacanus fublcrqMi. S. Ernwnrici. S. Ifideri.
S. Aufibra. Samfon fubfcripfi. Ermimuus. Ga­
lindo fubfcripfi. Abfikba tubfcripfi. Tirifuado
fubfcripfi. Beta fubfcripfi. Juliooo,Dai tpifèrarione Presbyter, qui bunnum cxvacuarionis fcripfi
dc fubfcripfi fub die dc anno quo fupri.

’49*

Ejufdtn KarolP receptum de AUetu fanSi
ELfii.

N nomine fandx dc individux Trinitatis.
Karolus, gradi Dei, Res. Si Ecclefiarum ne- (rl·.
gociit coniutendo, eorum ftatum ad emendatio- ,
X C I x.
nem ob Chnfti amorem deducimus, ab ipfo non
Kxreli Ctlvi Practpnuu de rm;· Pente civitetii dubitamus accipere retributionem pro cujus hxc
peragimus honore. Noverit iraquè omnium
Peryititfii.
ümâx Dei Ecclefix Fidelium noftrorumque ad
N nomine fanâx dc individux Trinitati».Ka­ prxfens dc fubfecutura fagaciras quoniam EnEi Η>νθ
rolus , gratia Dei, Rex. Nocum fit omni­ geluvinus, venerabilis fandx Ecclefix PatifienChart ul<bus Epifeopis , Abbatibus , Decibus , Comtti- fis Anriftes, ad noftrx humiliter accedens fuZwibiofi·.
bus , Vicanis, Centenariis, Telonariis , omnem blimitatis manfueradinem deprecatus eft ut ob
rem procurantibus Fidelibus noftns, prxfentibus noftrx mercedis conjugifque Reginx noftrx R ί­
fcilicet & futuns, quia infpirante clementia Sal­ ο held is ac virginis intrmeratx genitricis Dei
vatoris pro totius utilitate regni noftri, ac de­ Marix emolumentum Abbatiam fandi EligtMn
tentione fandx Dei Eccleftx , atque Nortnanno- poteftate Ecclefix fibi creditx fitam , eique jure
rum infeftarione , uni cum aflenfu & voluntate beneficiario noftri munificentia concedam , jamEidelu noftri Pâriâacx urbis Ænex Epifcopi, didx Ecclefix genitricis Dei fandx Marix fibiplacuit nobis extri prxdiftam urbem de xrarii que dc poft fe Dei nuru futuris Paftoribus in pouoftn fçato iuprâ terram Monafterii fandi Ger­ teftamm dc jus Ecdefiafticum habendum conce­
mani fuburbio commorantis, quod 1 prifcis tem­ deremus & concedendo inprxvaricabili noftrx
poribus Aurifiodorenfis dicitur, fiibjecbun edam audoritatis Prxcepro confirmaremus. Cujus
matri Ecdefix fandx Marix commemorant ur­ petitionibus concemmus libentiùs qub noftrx
bis opportunum majorem facere pontem. Poft utilitati profuturum perfpcximus ampliùs, & ob
expletionem verb ejufdem pontis , tadus, ut Domini noftri Jefu Cnrifti fuxqne Virginis
credimus , rore celefte, dignum judicavimus pro Marix amorem, atqoe ob utrarum Ecclefiarum
amore Dei & fandx Dei genitricis Marix fâncti- olim i Paganis devaftatarum invicem emetior»*
tionem , de uriliflimè nobis in fâlutem populi
copi fuccellotumque luonim poteftan lumcere j Chriftiani d genitrice virgine prolis artriburioquatenbs tam ipfe quim fucctffores ejus ipfum nem, hoc noftrx privilegitatis Prxceptum fieri dc
pontem, uni cum via qux per terram fandi figillari juffiraus^ier quod fupradidam Abbatiam
Germani ad eundem pontem vadit, Deo pro­ cum omni fuarum integritate rerum jamdi&x
pitio , ordinent abfque alicujus Comitis ordina­ Ecclefix prxfenri futurifque Paftoribus delegan­
tione , dc in eadem emuniuce permaneat ficut do perpetualiter ad habendum concedimus, dc
antei fiiit dc in Prxceptis anreceflorum noftro­ concedendo inviolabiliter manere decernimus ,
rum Sc noftro de rua fan&i Germani continetur. atque de noftro jure in jus ac dominationem
Qui conceflione faââ , pcxcellentix noftrx pla­ Dominx mex genitricis ei mei Marix follemhi
cuit tereniuti, tam ex prxdido ponte quim ex more tranterimus , taliter ut quicquid exindè
via fanâi Germani jam prxditri qux tendit ad ftatutus à Deo Ptxfid fecnndùm Dei fuamque
eundem pontem, eidem fcilicet Ænex Epifcopo voluntatem facere voluerit, quemadmodum ex
fuifque fiiccefforibus au&oritatis noftrx folidum aliis fibi creditis Ecdefiafticis rebus canonico in
inconcullumque ftaruere Prxceptum ; iti ut ipfe laciendo potiatur arbitrio. Eo fiquidem pado
quim fuccedores ejus in pofteiùm fxpè memo­ ut diem depofirionis patris noftri prxcellentiffimi
ratum pontem cundafque arcas aqux ejufdem ImperatorisLudovici, quod eft ΧΠ. KaL Mali,
pontis, ac molendinos, & quicquid ad eum jufto & matris noftrx gloriofiflimx Imperatricis Ju­
• i—-iv— ordine dc · legatione pertinere videtur , abfque dith, «quod eft XlU. Kal. Aprilis, diem quoquè
ullius Comicis vel Vicecomitis feu cujuflibet ju- nativitatis nofltx Idibus Junii, nec non dc diem
diciarix poteftatis contradictione libero Sc P»ci- à Deo nobis conceflx unâionis, qui poft obitum
firo teneant arbitrio. Er ut hoc noftrx auâori- in diem ipfum in celebrando transfundetur, natatis atque largitionis Prxceptum in Dei nominei tivitarem prxtereà amabHiffimx conjugis noftrx
per fiiccedentu annorum curricula confervetur,, Richeldis Keginx Kalendis Augufti, dc CMulam
veriftfque ab omnibus credatur, anuli noftri im- fecundum Dei voluntatem noftrx conjunènonis,
pceffione fubter figillari ac decorari juffimus,, infuper dc ortum prolis noftne, fi έ facunda vir­
manuque propria noftri affirmare curavimus.
gine impetrando data fiierit, fub continua ora­
Signum Karoli gloriofifiimi Registionum Milfarumque affiduirate com omni doro
fibi commidb ^xtens futuruique Anriftes «Ιο­
Gifieberras Notarius.............
Datum pridie Idus Julii Indid .me ni. annoί bret,& rete&io in urraque Cosqpogarione indie
xxn. Domni Karoli gloriofiflimi Regis.
onus prolis noftrx , fi, ut diximus , i genitrice
Aûum palatio Compendio in Dei nomine Dei data fuerit, ftudiofifltmè Mtagamc. De.cxtoto verb , pro hac utnufque Eocofix majorats
telicuer. Amen.

I

I

I

Adorum veterum.

i4Pj

•χχχι.

emendauone , omnis Profui pro nobis, conjuge,
& prole, regnique ftatu Dei mifericordiani exo­
rare indefinemer accedat. Ut autem hujus noftrx
puilûnx largitionis auAoritas pexiorem in Dei
nomine obcmeat fitmitacis rigorem , de bulk nof­
tra infigniri juffimus, & manuproprid cam fub*
tec firmavimus.
Signum Karoli gloriofiiSmi Regia
Adalgariiu Notarius ad viccm .... recog­
novit.
Datum it Idus Mali, Indiâione 1 v. anno '
* ti. regnante Karolo gloriofiflimo Rege.
Aâum Siivagio palatio in Dei nomine felici­
ter. Amen.
C I.
AvÆrgri conjufifqut tjm BcrtcLdii Traditia
ad Eccltjuu* Haucaft».

An. tft.

Ex Ch.rlulario Ecceli» vienncnUJ,

Otitiatn Traditionis qualiter............ bo­
nis hominibu* qui hanc Notitiam fiibtcrfirmaveriint, vel quorum tigna fubter tenentur
inferta. Sacroianâx Dei Ecclefix qui eft conf­
ira in honore beati Mauricii infrà mutos urbis
Vienna, quam Domnus ac venerabilis Pater Ado
Archiepifcopus ad regendum habet. Nam prifcarum Legum (anxis auâoriras ut quicumque res
fuas in quemlibet tradere & tramhlndere volue­
rit , hocperferiemScripturarumpleniterSc lau­
dabile , Deo auxiliante, valeat corroborari. Idebque ego Rodftsgnus 8c conjux mea Benddia,
dùm incognitum non habetur Sc honorabilibus
& nobilibus filiis Ecclefix Clericis <5c Laicis qua­
liter nos fu (cepimus aurum de thefiuiro prxnominati beati Mauricii libras quinque de auro ωo
calicem & patenam perdante unaquxque libram
ad fetros Spaniicos, ipias libras de manu pex­
isti Domni Adoni Archiepifirapi accepimus j
pro quod auro fuprà memorato tradimus res
proprias juris noftn qux font in pago Viennenfi,
in agro fando Ferreolo , in locis nominandis, in
Riveris ad pontum omni hereditate quam de pa­
terno Sc materna feu & de conquifto ufquè in
Veieromia cum café indominicata ufquè ad cxquifitum fub integritate tradimus prxnominaoe
bafibcx (ânâi Mauricii fuiique Pontificibus Sc
agricultoribus , cum vineis Sc tertis ibidem afpioentibus. In monte ...... .. pecte concagata
terris & brogaiiis à Cattanias Sc ad ftrada, cum
bofco Sc omni adquefito, ad Matdocco cafa Sc
vineola , à Maleto vineam quam de Ultetameo
& uxorem ejus concambiavi medietatem , has
cum fontibus Ac alboribus, aquis aquarumque
decurfibus , fub integrum ad jamdiâam catam
Dei fuifque Redboribus pro pnsfato auro tradi­
mus atque transfundimus. Idcitcb ego Roftagnus ad nane Traditionem veniens , vocatoque
Domno Adoni Archiepifcopo cum Clero fuo in
prxfentia Nobiliorum oennium, id funt, Ingelgerius, Albo videlicet, Urpertus, Domipicu^Martinus, Benunius, feu & in prrienria plurimorum
qui cum eis ibidem aderant, Ingelgerius, Boddo, Acardus, Mamxddus, Eutmius, Gemmo,
Sigebrannus, Ausbertus, Flodoidus, Teulandus,

N

ΤΌλ. II.

1494

Leudoinus, accipiens oftium Sc cifpitem At andekm Mxfati Epikopi Sc Clero fiso manibus pro­
priis has rebus condonavi oro prarisdo auro Ac
tradidi. Deniqaè faftum eft ut egrotarem. Ité­
rions mifimus propinquos Ac filios noftros pro
ftabilitacisfirmameneoTradirioaisnoftrx, Acardo&Eldemanno, Silviam quoquè, Wigoni, Sc
Araftagno, ut pcxfiux banlicx fiindi Mau ricu
fuifque Redteribus veftituram depoedi&is rebus
fiuerent.Quod ità ptxfentialiter Ac fecerunt. Qui
exindè veftituram receperunt, fuerunt Conftanrius Chorepiicopus , Arlenus Prxpofitus , Ho­
noratus Prsabyter,Leatbenus Decanus, Vobettus .
Advocatus Domni Adonis Amicopi. Ad hanc re­
ceptionem irerùm pnriêns adfuit prrfatus Dom­
nus Ado Atchiepiwopus, honorabilis vit Angelboro, Odilo denique, Ac atteri nobiles, vadi,
Sc concives, qui cum 00 ibidem aderant. Nomi­
na Ac fignacula quorum fubter renentur inferta.
Indè pofttnodùm ifdem Roftagmn per memetipfum veniens in civitare Vienna, eandem Tradi­
tionem iteravi de food nominatis rebus, ut dein ■
ceps Redores Ecclefix Vienne fecundùm auâoricacem ecdefiafticam ficud Ac alias tes Ecclefix
ordinarent Sc difponetenr ac perpetuo jure eadem
ipfk Ecclefia pouideret, atque his ptxfencibus
pargameno dato Scripturam indè facere rogavit
Clericis, reverendo Epifcopo fupradido, Conftantio Chorepifcopo, Erleno Prxpofiro, Leutberto
Decano, Teuttelmo Abbate Ac Diacono, One­
rato Presbytero, Adalbcrro Diacooo, Elergano
Diacono, Sc Clerooenèomni, Laicisautem nobi­
libus Angelbotene Vaflb temo, Raginardo, Ro*
ftagno, Silvio, Oddooe, Wamnco, Waldone,
Arnaldo, Varemboldo, Leopardo, Teutone,
Leudoino, Gerrino, Sc Ucberto Advocato Ec­
clefix pexfentibas Ac multis aliis. Si quis igitur
egoipUaut uxor mea aut filii mei aut uDus de he­
redibus meis, aut alla unquàm oppofita perfona,
qui comti hanc donationem, quam fpontè pro
pondere auri confcribere Ac firmare decrevimus,
mrrexerit, aut aliquid infringere aut inquietare
prxfiimpferit, nec valeat vindicare quod repeut,
led infupet inferat tantùm Ac aliud tantùmquantùm ptmtx res tunc rempote mriioretx valuerint
Agricultoribus Ac Reâonous Ecclefix, Ac prxiens
Traditio Sc Donatio hxc omni tempore fuam obti­
neat firmitatemcum omni iponfione Ac ftipularione fubnixa. Hx res fuprafcnptx in quantum va­
lerem pro precio auri accepto fimt, id ut quan­
tum plus fuper valeret aurum , five de rebus five
in mancipiis five in alia qualibet pecunia alia fuppleretut. Additx font quoquè pro pcxdiâo aui·
tàmiiix quorum film nomina. Bona cum infantes
fuos quatuor , Grimclius cum muliere fua Sc in­
fantem fuum, Gatducia, Maurellus, Eldeguda
Roftagnus Tradirione iftà fieri Ac firmare rogavi.
S. Bertildx,qux hancTradiritinem fimilimodb fieri
Ac firmate rogavit. S. Acatdo. S. Odiloni. S. Silvii.
& Eldemanm. S. Ugonis. &- Areftagni. ArnoL
dus Clericus fubicnpfit. & Amalgaudo. S. lngelgerii. Si Boddom. S. Gemma, x Siebrannu
S. Amberri. & Flodoldta S. Teunanno. S. Do­
minici. S. Martini. S. Beninni. S. Waldoni. S.
Varemboldus. S. Leupetdo. S. Teuto. S. Airoar
dus Presbyter rogatus Ac luflus hanc TraditioBbbbbs

Appendix

<495

oem Sc dooatianis Ccripfi. Datum xii. KaL
Maias armo guano quo lucccffit Domnus Karo·
lui Rex regnum qnondsm ocpods fui Lothatii.

CII

Iflt cMnuu fuu d Btftat, Karlenuau»» t &
OsImm Kefiiicr , fesnox Precqpte ficu Ucu i»ft' riic luieuur deferψίΛ.

-

cm.

/mduus VTJJ. EfiftoU U Adulgerium, Erftfffwn Augnft*dwtfitfcm.

140

Novembri , Indi&one decimi Benè valete.

Ejufdem Efiflal* ed Clcntm & Pepulum '■

Auguftoduntnftm.

·* T Ohannes Epifcopus, fervus fervorum Dei, raOhanne* Epifcopus, 1er vas fervorum Dei,omlimoEccle- v verenriflimo Sc fiuxrifliino Adalgariu, fanâx
fi» Auad- Auguftudunenfis Ecclefix Epifcopo, ac per te in
nibus talus faixtc Edueniis Ecclefix & per vos CEmnIxeadem Ecclefia m perpetuum. Divuuc perceptio­
Succelloribus veftris in perpetuum. Auditum eft "**
nis monent cunâos eloquia ut quotiens res aliena noftris apoftolicis auribus Sc crefirb intimarum
contri rationis ordinefti i quoquam dednecur, frequenter Ecclefiis Gallarum contri Deere» Ca­
. xquirate debeat imminente reftitui. Conitar fiqui nonum in eleâione fuorum Epifcoporum violen­
dem Villam quxdam Tdionacum proprietatis jure tiam inferre. Quod nos, cui Ecclefiarum om­
fandi fuifle quondam Leodegani Auguftidunen- nium cura commiflà eft quamvis indignis, vifeefis Epifcopi, & ab eo fando collatam Nazario , raliter condolences, abuniverfis Ecclefiis hanc
cujus vocabulo ipfe honoratur Epifcopatus. Poft infertam volentiam auâoritate Dei A bean Petri
verb cùm à pravis hominibus longo tempore fuif- recidere cupientes, pexapux vobis, lands vi­
fet retenta Ac quafi in proprietatem eorum redac­ delicet Eduenfi Ecclefix, hujusnoftriDecreti pri­
ta , diledus filius nofter Karolus elementiflimus vilegium ficribcre fâncivimus, Reges Francorum
Imperator, fuper hoc fubcili examinatione habi­ primùm obfervatores cranta j in que decerni­
ta , cum eam ad jus Ecclefix Auguftiduneufisper- mus «Sc regulariter ordinamus ut deinceps nemo
rinuitlt legitime cognoviliet, Sc polfeilam pnmb Regum vel Pdncipum vd aliqua perfona vobis
ab ea , & poitcà pervaûun à violentis hominibus fuperponere vd ordiiuic aut fucceilbribus veftris
liquidb didicufet, hanc Prxcepto fux audorita- prxfumat nifi ex filiis ipfius Ecclefix fecundùm
tis ipfi Epifcopio reddidit Sc ad jus ipfius Ecclefix fcripea Canonum , quem Clerus degerit Sc popu­
revocavit, cui fcilicet hanc fuperius nominatus lus proclamaverit, fi in ea dignus reperiri potue­
fandus Leodcgarius oliin contulerat. Eiideb, quia rit. Qubd fi in ea, quod fbm accidere non cre­
pullulavit d nonis fanditas tua ut jam memora­ dimus , inventus non fuerit, unanimieorum con­
tam villam fecundum imperiale Prxceptum apof- fit io tam Cleri quam populi de aliis dtgmflimua
tolicx aiuftoriratis liberabrate aut privilegio Au- expetatur. Veftrum demquè honorem» quem da
guftidunenfi Ecclefix confirmaremus, indituri Seniore adepti fueritis, de veftris domibus Sc de
precibus tuis, fupernx pietatis gratia fuffraganre, veftris Canoniu Sc dc communi caufa Fratrum Sc
prxdictx Ecclefix, cui fraternitas tua prxefte di­ dc omni proprietate veftra in heredibus legitimis
nofcitur , fxpè memoraram villam, ficut antiqui­ ftaruendis Sc eligendis ex ipfa domo noftra apoftus fuit, deuub confirmamus, ut hoc quodfuum tolicâ auftoritate licentiam vobis concedimus or­
fuerat, Sc redditum nunc poflidet, debat fine dinandi abique alicujus controverfia impedimen­
cunctatione perpetuis temporibus poflidere vel ti. Si quis verb magnus vel parvus contri hoc
adhxrere, hujus privilegii au&oritate confirman­ noftrum Decretum & conceffivam largitionem in
tes antedidam villam in prxfato Epifcopiocoufti- aliquo futgere noftramqueapoftolicam audocitatuimus qubd in ejufdem Epifcopu Ecclefia, de tam violare vd infirmare pcxfumpferit, fciar Ct
qua ablata fuerat, nunc reddita in ipfius dominio anathematis vinculo fanâx Trinitatis invocatio­
Une ambiguitate permaneat. Non iblùm autem ne Sc beati Petri Apoftoli poœftate ac noftra auc­
crebrb dictam villam, fed Sc omnes qux ejufdem toritate xtemaliter cum inimicis Dei & ejus conEcclefix vel modb funt vel futurx confidunt, in tradiâoribus ufqwè ad farisfâüionem profliga­
eodem Epifcopio confirmamus habendas, ftatuen- tum ac in perpetuum damnatum. Confervarorea
tes pontificali ccnfurâ, fub interdiâione anathe­ autem huius noftri Decreti pax Sc gaudium & bematis futurique judicii, nulli liceret hxc qux I nediûio a largitore omnium bonorum Deo connobis tam fuper jaindkta villa quàm fuper omni­ feqiMntut Sc vitam «ternam habere mereantur.
bus rebus ab eadem Ecclefia vel habitis vel haben­
Scriptum per snamu Theodori Scrimarii fsncdis promulgata funt , aliqua temeritate violare vel tx Romane Ecclefix in menfe Martii Sc Indidioconturbare aut repetere i fed potiùs Habilitate pe- ne icxd. Datum......... Benè valere.
reiini inconvulsa permanere m eodem pio loco
decernimus. Qubd fi quis autem magnus vel par­
vus adversùs hoc Privuegium auAootate apoftoli·
CIV.
cx Sedis munitum agere tentaverit, foat fe pe­
renni judicio condemnandum & igni qui non ex- Nsriria judictti fn Audtfind», Epifctpo Heic
ringuitur mancipandum. Qui vero cuftos & coatdvcrtùi AuvtUtun.
fervator ejus extiterit, zternis gaudiis perfruatur ,
Ex CharmSc ptxmiis cum Angelis in coleftibus potiatur.
N Judicio Ifimberto Miflb Bernardo Comite, rulatio
LHrScriptum per manus G regorii Notarii regionârii
five 8c de Judicesqui juffi funt caufas dinme- clcii*
Sc bcriniarii fanclx Romaux Ecclefix in menfe
io Ac Legibus diBùure, id eft > Teodofredus,Icncnlu lib.

J

I

I497

I

Adorum veterum.

1498

Mederna, Anfredus,Teodericus, Udoigius, Sin- qui hanc meam recognitio nem feci fobfcribi. Re
dila, Albarus, Mantio, Calvil*, Fauvane Judi­ meferius, Mauregatus , Argeredus, lldorgiur,
cum, Valafbnfbfeione, vel in prxfentia Hidorc, Ragambettus. Sandus Presbyter hanc recognitio­
Ragamberro, Epulone, Mutuo, Aduaro, Atone, nem feripfi fub die A anno quo fiipcà.
Arnaldo, Aberaldo, Suniario, Sendebado, Tracrimiro , Domferano , Ramnone, Maurecato ,
Ermemiro, Senderedo, Geotgio, Achilanç, Sc
C V.
Vi&ore, vel aliorum plurimorum bonorum ho- '
minum prxfentia qui in ipfo judicio relidebant.
LUcruu RfiiulJi Cltrki.
Recognofco me Auvaldus aperitionibus Fridetniro, qui eft mandataries de Audefindo Epif­
Um ChriftianifEmus ac religiofiflimi» Imcopo , vel ad inrertogarione de fupradidos Judi­
peraror Ludovicus,caleftisprocedio4us ope Fc'ir'^'
ces, verum eft in omnibus Sc hoc negare non poffutfhgance, invidiffimusAuguftus, fandam ma- *£*«»*«*■
fum, quia de his undè me mallavit mauiaitus
Fredemirus mandatant» de Audefindo Epifcopo, erem ecclefiam ad meliora inftanriflimè fubvehoqubd ego injuftè tetineo homines qui funt com­ tet. hoc eà inter estera fendx devotionis fu* ftumanentes propè clauftra S. Felicis Sc ejus termi* dia exhibuit ut ufus valdè inolitus atque reptenio, qux ipfi Ecdefix fubditum efle debet fub hcnfibilis , qui dignitatem ejus magna ex pane
ditione fenâ* fetiali* Elencnfe Sedis Ecdefix de fufeare videbatur, eb qubd fcilicet fervilis & oti
ipfe pojo ubi eft ipfemata, &roâèdefcendit,& ginari* conditionis perfonxcontràftatuta Cano­
accipit partem de ipfum locum ubi ipfes vineus num facris divinifque minifteriis extends applica­
fuerant, Sc fic vadit ad ipfem viam qui difeurrit rentur , fu* audoritaris Percepto pelleretur Λ &
dé monte Alberi*, Sc indè ducit ad locum ubi qualiter dehinc hujufcemodi conaitionis homi­
dicitur ad ipfes staminarias, & pergem de ipfes nes Ecclefix urilitaa idonei reperti nexu ferviruris
aluminarias per ipfes torrentes ad ipfum pojum, eriperentur, Sc ad hanc dignitatem promoveren­
& itecùm revertit reâè ad ipfam potfetipeam m*- tur, unà cumconfenfu Pontificum
_____Sc Optimatum
_____
tam. Et ego Auvaldus refpondi qubd non injuftè imperii fui ftatuere procuravit, id ipfum quoquè
fed partibus Comitis & ad fêrvituun Regis exer- veneranda proles ejufdem imperatoris inviâiuîcenoum hocietinao,&lumc meam refponfioMm mus Rex Karolus pati voro houorificenrix fanâ*
perfenti* veftnc jud*^11*" cunditioms offendit Dei Ecdefix annuit. Igitur ego in Dei nomine
fiêpè diâus Fredemirusmandatarius de Audefindo - Hugo, mifericordiâ Domini, Abbas Ecclefix gloEpifcopo, qui legibus duâussft atque ibidem rioüflimi Confeflbrn Chrifti AhianiJuxtà memorefbnat ex qua auâocitaxe paedidus locus S, Feli- «ri püflimi Augufti Ptscepcum te Clericum nocis fub ditione fend* Entai» eflè debet. Quod mine KagtMldum ex familia ejufdem S. Aniani
etiam & vos perferi Judices me interrogatis fi progeniem ducentem , hoc eft , ex Apiariis
potuiiTcm per legitimos placitos habere fcnpturas villa, antè fandum altare&prxienriam Fratrum
aut legitimos teftes aut quodlibet verum docu­ fandi Aniani uni cum coUubenria eorundem
mentum per quod probare potuiflèm ut fiepè dic­
tus locus per beneficia vel adprifionem Comiti re­
galem fervidum perfblvi debeat vel homines loci neficiam habet, à vinculo ferviruris ob amorem
illius commanentes vel contra ipfam feripeuram Domini nuftri Jefii Chrifti, ad cujos militiam
aliquam inferte pocuiflem infamiam. Manifeftè eligeris, publicè abfblvo, avemque Romanum
verum eft quia didas locus S. Felicis cum clauftra inmtuo, ut ab hinc, Chrifto favente, in tuo jure dt
& termini* ejus, ficut fuus refbnat jodicius , à
przdeceflôres Audefindo Epifcopo, videlicet Virenabas, & neque nobis neque feuxeflbribsu nof
nedario Epifeopo, Ramno Epifcopo,
Epifcopo, & ifto prefimte Audefindo pet hos tris quicquam noxialis debeas ferviruris, fed fub
annos quinquaginta feu Sc amoliris jure Ecde- integra tuenaque ingenuitate, quam pcoprer fa­
fiaftko poflâflùm fuit per fucccmonsm S. Felicis cti Ordiris dignitatem accipere merens, tempore
fiib dirions fend* Eulali*, & ipfe fern judidi» vit* tu* permaneas ; qnanmbs catena fervitutis,
conditionis venis eft in omnibus & legibus fedus, cui nafeendo haâenùs obnoxius exritifti, per
Sc ego Auvaldus fic me recognofeo atque evacuo

C

per feripturas fed neque per ullum indicium veri­
tatis qubd ipfe przfatus locus patribus Comitis
eflè debeat vel homines loci illuta commanentes
fervidum Regis exindè perfblvi debeant nec modb nec ulloque tempore ; quia plus pertinet ad
Aude/indum Epifcopum, qui hoc perquirit reâè
jure Ecdefiaftico, quàm à me Auvaldo, qui re­
tineo hoc panibus Comitis üijuftè, & ea que me
recognofco, reâè & vecaarer me recognofco vel
evacuo in veftro fispcadidonim judicio. Fadà re­
cognitione evacuationis fub die xvi. KaL Janua­
rii anno xxxvi. regnante Karolo Rege. Auvaldua

as. Ut verb abfolurionis huius titulus, qui
reverendis cultibus venerabiliter celebrarer,

Hugo Abbaa. & Adalardm Archiepifcopus. S. Waramundus. S. David. S. Marrinus. S. Salomon.
S. Gausbertus. Data m. Nonas Decembris anno
primo regni Karoli Imperator».

i49p

Appendix
C V I.

Prtceptum Kureli Cnlvi pre Menufier'u SeimnUccn/i,
■ *
*JkcM

T N nomine fandx & individue Trinttari*.
Ί Karolus, ejufdem Dei omnipotenti* mifêricor-

Mmondii dii , Imperaeor. Quicquid loo* divini* culribtM
mancipari* largiendo conferknus, profuturum
nobis «· ad «ternam bcarirudinem facilita obti­
nendam & ad pnefenrem vitam fbliâta tranfigendam ommnb confidimus. Itaquè nocum fit omni­
bus fanâx Dei Ecdefie & noftri* pcxfenribu*
fcilicet atque futuri* quia pro ahfblunone pecca­
torum noftrorum complacuit nobis Bernardum
venerabilem 8c nobi* diledum Abbatem ex Mo­
nafterio Solemniaco.quod eft in honore beati Pé­
tri & Pauli conftru&um , quafdam villas, qua­
rum una dicitur Vofias, altéra verb Ludiniacu*,
cum omnibus ad fe pertinentibus , & cum fami­
lia utriufque fexùs defupet commanentibus , vel
ad id Jure refoicientibu*, jamdkto Abbati five
fucceftoribus Ecclefiaftico more tenendum arque
ad perpetuum regendum per hoc altitudinis nof­
trx Prxceptum condonamus atque condonantes
delegamus. Undè hoc ceUitudim* noftrx Prxcep­
tum hoc fieri juffimus, per quod memorata* res
cum omni integritate omnibufque appendiciis 8c
cum familia umufque fêxûs perpetuo jure haben­
das jamdido Abbati & fucceflbtibus ejus fine
cujufpiam contradi&one aut ufurparione five mi­
noratione omninb condonantes roboramus. Ut
aurem hujus noftrx audoritati* largitio in Dei
nomine majorem obtineat deinceps firmitatis
vigorem, manu propria fubter firmante*, anuli
noftri impreffione amgnari juffimus.
Signum Karoli gkxiofiffiiai Imperatori* Augufli.
Audacher Notarius ad vicem Goxleni reco­
gnovit.
Data xvii. kal. Auguftas, Indidione ix. anno
xxxvii. regnante Karolo gloriofiffimo Impera­
tote, 8c in fucceffione regni Lotharii anno vt.
imperii autem ejus anno t.
Aétam Ponrioni palatio imperiali in Dei no­
mine feliciter. Amen.

C V I I.
Pruceptum Kereli Celvi Imperutorii de ritui
faut Adalbtrtui in Rivifitco & Sarmufiu

dedit Menu/ierio fenili Geruuni Auttfiudortnfu.

An· ·„>
n/mio sT
Uct-Ir^d
*"

T N nomine fanâx 8c individua Trinitatis. KaImius,ejufdemDeiomtüpu*çnà*mifericordia,
Imperator Auguftu*. Si fervorum Dei jufti* poftularionibus aurem noftrx ferenitaris accommo­
damus , eafqu* ad efteâum pix petitionis profperandx perducimus , profuturum nobi* hoc ad
pcxfenrtm vitam fidiata tranfigendam 8c ad
faturam vitam facilita obtinendam fore nullatenta dubitamus. Quodrci noverit omnium fim-

iyoo

âx Dei Ecdefix Rdelium noftrorumqne tam
prxfenrium quimque futurorum follerua quo-*
niam quidam ex Monachi* ex cœnobio S. Ger­
mani Auriffiodotonfis adierant excellentiam noC·
trx celfitadini* , innotefeente* faenitati noftrx
qualiter quidam nofter Fidelia Addbertu* nomino
alodium liram, quod confiât in finibus comit»tta Sonotrici, & eft in villi* Rivifiaco 8c Sarma­
tia.' fupri Suriam Sedono, eidem cumobio liboralitari* munificentii per canarum inftrumenta
contuliffipt, Abba* vero memorari coenobii & re­
liqui Fratres ipfum alodium Jure beneficiario ic
ufafraâuario eidem Adelberto denub conferre
ftuduerunt, fed poft hxc ob illine negligensiam
in fifcum noftram decidit, & in Iu* ac domina­
tionem noftram legaliter devenit. Et quia prxfato
Ccenobso non aliter légitimé, poftqulm in fifcum
noftram deciderat, reddi poterat nifi pet Prxceptum noftrx auânritaris, libuit feremtari nof­
trx hoc altitudini* noftrx Prxceptum fieri & jam»
diâoCanobio dari ; jper quod ptacipimus arque
jubemus ut iti prxfatum alodium, ftipenaiis
Fratrum i nobi* deputatum, iti quieti teneat
atque ooffideat, abfque alicuju* inquietudini*
impullu, fint reliqua* re* olim i fidelibusChrif­
tiani* antiqui munificentii fibi coUata*. U t aurem
hujus noftrx audoritari» Prrcepcum pleniorem in
Dei nomine firmitati* obtineat vigorem, manu
noftri illud firmavimus atque anuli noftri impiet
fione fubter juffimus figillari. Datum Non. Mail
Indidione x. anno xxxvtt. regni Domni Karoli
Imperatori* in Francia, ic imperii ejus anno foctindo. Adum Compendio Monaftetio in Dei
nomine feliciter. Amen.

C V I I I.
Ejufdem Prnceptum pr» Olitu, Cernite CuruffieuBji,

N nominefandx ic individua Trinitati*.Ka- An. r»r·
rolus, ejufdem Dei omnipotenti* miferitpcdii,
Imperator Auguftu*. Impenalis cdfitudini* moe Ctaftrniii
eft fideli* regni fui doni* raultiplidbu* atque ho­
noribus ingentibus honorare fublimefqu* efficere.
Proindè etgb ic no* prxdeceffixum Imperato­
rum parentum videlicet noftrorum morem {*·
quenre*, libuit celfitudint noftrx qoendam Fide
lem regni noftri, nomine Olibam, de quibufdam
rebus qux funt in noftra ditione honexare atque
fublimare, qux re* fitx funt in Goria, id eft, om­
nes alodes qux fuerunt olim infideli noftro Erilio
Berani, & ob illius infidelitatem in ju*8c domi­
nationem noftram legaliter devenerunt. Ho* ip
raromne* alodes in varii* cotmtatffiu* Gorix ooniiftentibu* jam diâoO!ibx,Fideli noftro, concedi­
mus 8c concedendo perpetualiter delegamus, iti
ut ab hodierna die ic deinceps liceat memorato
Olibx, Comiti Carcaflmfi, Fideli noftro, ex eifd«m aiodis έ nobi* fibi conceffi» facete quicquid
voluerit ficut de reliqui* rebus fint proprietaris, 8c
omnia canarum inftrumenta ex asloem alodisd··
dùm fââafimquaflibet firmitatum confcriptioae*
per hoc noftrx ferenitaris Prxceptnm irrita faci­
mus atque evacuando annullamu*·, fed liceat jam
fato Ohbc Comici eofdem alode* cum omni iu>

I

not

Adorum veterum

tegritate fui atque adjacentiis quieti tenete atque
poflidere nemine inquietante. Similiter omnes
alodes qui fuerunt Fredario Bc uxori fux Deufianx, qui flint InQstcafenfe, qui fuit infidelis no­
fter. Similiter omnes alodes Hoftoliti Bc fratrum
fuorum. qui alodes funt InCarcafenfe, infidelium
noftrorum. Hxcautem omnia cum Ecdefiis, vil­
lis , lilvis, vineis , pratis, Be cam omni integri­
tate fua Olibx in proprium concedimus Bc de jute
noftro in Jus ac dominationem illius fblemnt moro
traiuferimus, ità ut ab hodierna die & deinceps
quicquidex ptxdi&srebus facere.voluerit, libe­
ram Bc firmif&mam in omnibus habeat feriendi
ficut de reliquis rebus fux proprietatis nomine
contradicente. Ut autem huius noftrx auftoriratis Prxceptum pleniorem in Dei nomine firmita­
tis obtineat vigorem, manu noftri illud firmavi­
mus , atque anuli noftri impreiSone fubter Juflimus figillari.
Signum Karoli gloriofiflimi Imperatoris Augufti.
Audacer ad vicem Gauzlini recognovit.
Data m. Idus Junii, Indi&oue decimi, anno
xxxvn. regni Karoli gloriofiflimi Imperatoris
Attgufti in Francia, Bc loqierii ejus fecundo.
Arium Cariliaco palatio feliciter in Dei nomi­
ne. AmenFrotarius ambafeiavit.

C I X.
LuJoviii Π., Rcgù FrMcermn , Prtctfium pre
EccltJU Perifitiifi.

Chaicuiario
F< <!<·!. PjiHicnlu.

IJOZ

Epifcopo atque fux matri Ecclefix dari jqlfimus;
pet quod fupcadi&un Abbatiam cum omnium
fuarum rerum integritate tam ipfe quàm & om­
nes poft eum fiitun Pontifices libetè teneant, fi­
cut à genitore noftro iuftitutum eit» A mote Ecdefiaftico perenniter poflideant, eo fcilicet ordi­
ne iicut * alias res qu< eidem matri Ecclefix ctSnceflx habentur , verum prxfatam villulam Genttliacum propriè ad luminaria jugrxxr teneat i
quam volumus ut nullus Epifcoporum per acce­
dentia tempora ad fuam proprietatem detentet
aut alicui dare prxfumat, led rantùm ad lumina­
ria deferviar. Eo fi quidem pedo ut diem i Deo
nobis conceflx unoionis, qux eft vt. Idus De­
cembris , & diem noftri faturi obitus Prxful me­
moratus atque fui fuccellbres fub continua Ora­
tionum MiUatumque aftiduitate cum omni Clero
fibi cornmiflo celebret, Bc nMàonu in Jamdiâis diebus in utraque Congregatione ftudiofilfimè peragantur. Cxteràm pro prxfenti utriufque
Ecclefix emolumento i nobis reftabiiiro omnia
Prxful pro nobis, confuge , & prole , regnique
ftatu Domini mifericordiam indefinenter exorare
procurer. Er ut hxc ooftrx denub reconfirmarionis audoritas per omnia tempora inviolabiliter
confervetur , manu proprii fubter firmavimus,
Bc anulo noftro infigmri juffimus.
Wlfardus Notarios ad vicem Goxlini recogno­
vit Bc fubfdipfit Ptxceptum hujus exemplanx.
Datum iv. Non. Aprilis Indi&ione xi. anno u
regni Domni Ludovici gloriofiflimi Regis.
Arium Parilius civitate in Dei nomine felici­
ter. Arnen.

N nomine Domini Dei rtemi Be Salvatoris
noftri Jefu Chrifti. Ludovicus , miferirordil
C X.
Dei, Rex. & ecdefufticis negotiis confidendo ,
quotum ftacum ad eineliocationem ob Chrifti
Ejujlm Pracrptxm pn Ecclefia Barcuuncnfi.
amotetn deducimus,ab ipfe non dubitamus acciN nomine Domini Dsi xrerni Bc Salvatoris
pete retributionem pro cujus hoc honore pera­
noftri Jefe Chrifti. Ludovictu, mifericordii
gimus. Noverit igitur omnium Fidelium fend*
Dei Ecclefix noftrorumqiie prxfens Bc future feDei, Rex. Si Sacerdotibus ui quibuflibet necefligacicas quoniam Adelatdis cariflitni noftra con- taribus Ecclefiafticis noftri aurioritare fublevan- ncnh
jus dc Gauriinus venerabilis Abbas ad noftram dis confidimus, & ad Miuifterium fuum hberiùs
accedences manfuerodinem deprecari funt ut in exfequendum opem ferimus, i fiunmo Pontifice
eoftoe mercedis augmentum femperque Virginis Dosnino noftro Jefu Chrifto xrerni remunerainttroecatx genitricis Manx emolumentum i n- rione largiri nobis prxmia non ambigimus. No­
Slavtno venerabili, Patilienfis urbis Epifcopo,& tum fit igitur omnibus Fidelibus fanrix Dei Ec­
λ Ecclefix , qux eft in honore fandx Marix
clefix noftrifque ptxfentibus fcilicet Bc futuris
matris Domini xdificata . per noftrum denub quia venerabilis Frodoynus, Barchinonenfis Epif­
Prxceptum.patrisnoftri imitantes libcralitatem , copus, ad noftram accedens clementiam depreca­
Abbatiam fendb Eligii, qux eft nft tl muros Part- tus eft regiam cedkudinem noftram quatenus ip­
fit dvitaris, ad jus Ecclehafticum habendam Be fam Ecclefiam Bc fedem Barchinoneruem fub im­
eb ipfefttab omnibus fucceiïonbus fuis xternali- munitatis noftrx tuitione fufeipetemus , ficut
rtr poAdendam reconcederetnus. Scd jamdi&us Domnum genitorem noftrum Karoltuu Impera­
n exorabilis Epifcopus Yngeluvinus deprecatus eft torem confiât fecifle. Cujus precibus liber acAbbatia quandam villulam qux vocatur quiefeentes poKwiendo Jubemus ut nullus Judex
Goouliacus cum Ecclefia fit omnibus ad eandem publicus vel quiflibet ex Judicatia poteftate in
villuhun pertinentibus memotatx fux matri Ec- Ecdefias aut loca aut agros feu reliquis polfelfioclelix ad nminaria per hoc ipfum noftrx auâori- nes quas moderno tempore in quibuflibet pagi*
tatis Prxceptum perpetualiter habendam conce­ vel territoriis infrà ditionem regni noftri julw Bc
deremus. Cujus assam preces fpernere noluimus. legaliter memofiua rener vel poflidet Ecclefia»
Unde ob Domini noftri Jefu C hr i (Ufuxque geni­ vel ea qux deinceps à Catholicis viris divina pie­
tricis amorem noftrx concetisoms iterum fieri tas in jure ipfius Ecclefix tam ingenuo» quim fer­
Prxceptum Be jamdido Yngeluvino voMcabili vo· fuper tertam ipfius voluerit augeti, ad ceufes

I

I

if03

1504

” Appendix

■audiendas , sut Freda vel tributa exigenda , aut
mamione» vel paratas faciendas , aut ùdejuflôres
tollendos, aut homines ipfius Ecclefix tam inge­
nuos quàni fervos fuper terram ipfiuscommanen­
tes vel francos injuftè nec iuftè diftringendos ,
nec ullas redibinone* aut illicitas occafiones re­
quirendas , noftris Λί fautât temporibus ingredi
audeat , vel ea aux fuperiùs memorata funt pe­
nitus exigere potfiimat ; fed liceat memorato Pt»·
fuli fuifque iucceflbribos res prxdidx Ecdefia
cum onnubus fibi fubjeâis fub immunitatis not­
er* defenlione quieto ordine poflidere & nobis
fideliter defervite. Petiit eûàm idem venerabilia
Frodoynus Epifcopus ob amorem Deidc reveren­
tiam land* Crucis, i» cujus honore pcndiébi Ec­
clefia Barchinoncniis dedicata eft, dc fanâx Eu­
lalix , cujus corpus iu ipfa Ecclefia requiefcit, ut
canonicam rcftaurare eidem Ecclefix, qux penstùs deftruâa elfe videtur , ei conceflûTetnus, 3c
auxilium live adjutorium prxbctemus. Nos ergô
ob remunerarionem mercedis anime noftrx con­
cedimus eidem Epifcopo licentiam canonicam
ejufdem Ecclefix reftaurands. Er ad ipfam Eccle­
fiam concedimus dc per hoc Prxceptum noftrx
aisâonratis confirmamus cellam fandx Eulalix
& fandi Genefii, ficut Jovencianus Presbytes de
heremo traxit, & quod incultum reliquit, cum
omnibus appendiciis fuis, malinis, tertis, de hor­
tis , dc agrum qui eft finis juxtà ftrata publica
propè villam Pineilos, 3c cellam qux eft pagi Gerundenfis,fivefandi MarfrniEcclefiam,cum vi­
neis dc filvis dc villis fibi pertinentibus , dc do­
mum fanât Cucuphatis dc fandi Felicis ad locum
Oftavianum cum aptifionibus dc adjacentiis dc
omnibus ibidem pertinentibus, ficut Oftofredus
Abba per Prxceptum renuit, domum fandi Ge­
nefii 8c fandi Martini finun in rivo Tenefi, dc
villa qux dicitur Codes cum fpeluncis, molinis,
terris cultis dc incultis , dc omnibus adjacentiis
fuis, item domum fandi Martini ad locum mari­
timum , juxtà rivo Argentona , cum villaricellos
defiipm pofitos, cum terminis dc adjacentiis fuis.
Item concedimus prxdidx Ecclefix feu venera­
bili Epifcopo prxdkto de jKoptietase noftra lo­
cum qui dicitur Riellos, fitum in latere montis
Signi, juxrà alodem Baroni, dc villam qux dici­
tur Breda, dc villam Campinoscum exemplariis,
xdificus, caftkiis, dc vineis , terris culns dc in­
cultis , dc cum omnibus adjacentiis ibidem perti­
nentibus , cum domo & vinea vel horto quod
ibi xdificavit Otolgrfus Presbyter, dc villaricello
Suod dicitur Ceraanus per fummitatem montis
igni ufquè in rivo Turdaria; excepto quod Spam homines de heremo traxerunt. Et in also loco ,
villare quem dicunt de Provafio, dc Ecclefia fanctx Manx ibidem fita. Et villaricellos qui funt
per ipfa ferra de ipfo mante, undè ipfâ ftrata dividit ufquè ad aliam ftratam qux pergit de Geru»da ad Barchinonam. Concedimus infuper ei ter­
tiam partem telonei, ficut Bernardus March» no­
fter per Prxceptum genitoris noftri ei acceptavit
de fuburbio loci ipfius, tam de man quàm omni
metcationi, dc de neremis terrx, dc de portatko,
9c de inooet*. Et villam, id eft Romanos, cum
villaricello defuper pofico , juxtà domum fandi
Stephani, dc alteram viliamRodaldi cum fins ad­

jacentiis, ficut in Prcespto Domni genitoris noTtri continetur, (ea domum qux in civitate eft
Barchinona , ficut Adanlfiis Epifcopus habuit.
Concedimus ei agrum fuum propè civitatem Barchinonam quem hadenùsGodoa, nomine Recofindus.de poteftare Joannis Epifcopi tulit dc abf­
que Lege tenuit. Volumus etiam ut prxfatus Epif­
copus luique fibi commiÆ pro nobis, conjuge, ac
prole Domini mifericordiam exorare non negle­
gant. Ut autem hxc noftrx munificenrix audoritas firmior habeatur, dc noftra largitas femper in
Dei nomine obtineat firmitatis vigorem , manu
proprii fubter eam firmavimus, dc anulo noftro
infigniri juffimus.
mgnum Ludovici gloriofiffimi Regis.
VuHardus Notarius ad vicem Goxleni recog­
novit.
Datum v. Idus Septembris Indidione xi. an­
no primo regni Domni Ludovici gloriofiflimi
Aâum Trecas civitate in Dei nomine feliciter
Amen.
C X I.
KerlomMoi, Regii Iielite, Preceptum /re Me·
ntfitrw f<ui3» Chrifiiiui,

N nominefandxdcindividuxTrinitatis.KarEx ' eieri
lomannus , divina favente gradi, Rex. Quk- Co4.
Lonquid pro Dei fum mi amore San&orum ipfius vegobardko.
­
neratione factatis locis impendimus , ad noftri
augmentum regni non diffinimus profuturum. Idcircb univerforum fanâx Dei Ecclefix Fidelium
noftrorumque Fidelium prxfentiumfcilicec <5t fu­
turorum fagacitas novent qubd nos tam divino
tadi inftinâu quàm fèmpiternx retributionis
compul fi intuitu ad repropitiandum nobis nqftrifque parentibus coleftem Regem dc Dominatorem
omnium, beat* Virginis £ Martyris Chriftinx
Coenobium in Italico regno conftrudum baud
procul à curte regia qua OUona dicitur, ubi ve­
nerabilis Abba Trafoaldus prxeflè videtur, cum
omnibus qui fubcura deditione ipfius funt fiunulis Chrifti, cunûifque rebus ac familiis ad eandem
locum refpiciencibus, fub noftrum mundoburdum
dc perennem tuitionem fufctpimus.Confirmamus
quoque folemniter dc per hanc noftrx au&oritatis
paginam corroboramus quicquid eidem venera­
bili Monafterio in rebus mobilibus dc immobili­
bus à tempore Conftiturionis fux ufquè in prxfens
ex dono prifeorum Regum Reginaramque tam
anteceflbrum quàm propinquorum noftrorum
feu aliorum quorumlibet Fideuum laigicioae,col­
latione , vel qualkunque oblatione arvina pietas
contulit, aut largiri dignabitur in pofterùtn, ut ha­
beant illud atque polbdeant famuli Chrifti juro
quieto ac pacinco lub nofttx immunitatis protec­
tione illxfi jugiter permanentes t dc pro noftri
ftatu regnialtiUimum rogantes, omm noftri he­
redumque noftrorum ac fucceffimm moleftirione , inquietudine, vel fubrra&ooe remoti. Vo­
lumus denique ut quotienfcunquè vel undecunquè
opus habuerint, de rebus & famulis ejufdem MonaiUrii umquàin de dominicaria noftris per pu
blicos

I

I5O5

Adorum veterum

blicos exattores inquilitio fiat. Illud quoquè om­
nimodis interdicimus, ut :n domibus Ac in cellulis
ejufdem cemobii ex hoc nunc Ac in pofterùm nul­
lus manfionaticum, teloocaricum, npoticuni, aut
■Jiquaspublicas funâioucs exquirere audeat j nui*
lamque in commenditis eorum liberis ac fervis,
maflanis, libcllariis , aldionibus contrà Legem
violentiam inferar, auteos poteftativcdiftringere
aut pignorate prielumat. Quod qui fecerit, lubIindimE jeâam * immunirionis noftrx pcenara compone***
re cogatur. Quia verb fuprà taxatum Monafte­
rium cùm fit aliis fubftantia in fame. A- tamen
hofpitum AC pengnnonim lufceptioni paratiffimum, ob hoc ad majorem noftrx mercedis emolamentum conferimus atque donamus ad Dei fer­
vorum inibi degentium lupclemcntuni partem

terne de gualdo noftro quod Sufinate cbatur, Ac
pertinet decurre Regia&alluciola, Ac aft per mesv
furam legitimam ad juges centum quinquagint.
de terra permifisna, habens fines ab ortu fowrpfiun gualdura Sufinate, Ac mafiarius pcxdiâx cur­
tis Saluriolla i meridie Ac occidente vadam Gui-

dam Sc Lenatum percurrentem ab Alapallone lo­
cum Sc gualdum Safmate. Ipfiun terram per infras....... prxfato fanduario mancipemus atque
largimur m perpetnum poffidendam, omni pu­
blica repetitione fopitâ. Si quis auram centré hxc
noftrx firmitati» atque iiberalitatia ftatuta agere
aufus t ient, tnginta libras auri probati compo­
nat, medietatem tamers noftrx, ic medietatem
lacrato loco cujus munimentum infringere aufus
fait. Et ut hxc noftra promulgatio five largitio
perenni ftabihatut n.<btxe, maniis noftrx mooo-

gnmmate fubter illam adnotamus, Ac ex anulo
noftro iafignin juffimu»
Signum Domni Kariomanni fereniffimi Regis.
Baldo Cancellarius ad vicem I hiotmari Arabi­
ca ncellarii recognovi.
Diram vtn. KaL Mati anno Chrifto propitio
m. Domni Kariomanni inviâiffiœi Regis inBa■'>>

vaiia , “ it». In Italia, Indictione xn.
Actum au Ciuuguft curte regia in Dei nomine
feli< irer. Amen.

C X U.
Refis F/mriecfa.Prectpmnpre EcdtjU
An. »?(·.
Ex Chartul»rio Ecde
Oa Auaut
toduncniit.

N nomine iar.âx

Ac individus Trinitatis.
Bofo, gratil Dei, Rex. Si piis fervorum Dei
petitionibus opem ferendo confidimus , Deum
nobis ob id putfenti Ac futuro ieculo propitiari
nullatenùt dubitamus. Quapropter notum fit om­

I

nium lanftx Dei Ecclefix Fidelium noftrorumÎuc imammitariquoniam Adalgariux. venerabilis
duorum Epifcopus. ad noftrx fublim itatis acce­
dens minfiietadiaem deprecatus eft ut auctorita­
tes Sc Prxcepta Regum videlicet prxdccetlorum
milt toron* uo majoris firmitatis vigorem fetipto
noftrx audontatu confirmaremus Ac fecundum
quod moris eit roborat tinus. Nos autem ejus pe­
titionibus tanto Ii<-entius ceffimus quanto nobis

id profuturum perf peximus ampliùs. Statuimus
ergb confitmantes Sc confirmando decernimus m
Text IL

ijo6

omnia Ptxcepu qux jamdiftx Ecclefix ab anteceiloribus noxris Regibus videlicet Ac Imperato*
ribus fafta fui», omnibus temporibus mane»,'»
nconcufla, Ac um ex Abbatia Flaviniae» quàm
ex vilia Beimuco, nec non ec ex villa Lucennaco , feu Ac ex villa Tiliniaco , qulm etiam ex
abis rebus omnibus ejufdem Ectleh* Prxcepta Sc
iu&ocitates noftri ditione roborentur, maneant
uKOnvuilX. Mun’un quoquè qui vueauu knmunu, cum Ecclefia qux fuprà cil & duobus molendinis/jamdiâx Ecclefix faoque Prxfiili Adal-

gario xtemaliter delegamus Ac delegantes conce­
dimus Ac de noftro jure in jus Ac dominati uicm
fanât Nazarii regio more transferimus. Ct autem
huius noftrx auctoritatis confirmatio majorem
obtinear vigorem , manibus propriis fubtei tu­
rn antes, anali noftri impreflione fubter julliinus
figillari
Signum Boloms gloriofiffimi Regis.
Elibcrtus Cancellarius ad vicem Aureliani àr-

chiepifcopi recognovit.
Datum vr. Idus Novembris, IndUhone xn.
anno i. regni Domni Bofonis gloriffimi Regis.
Aâum Lugduno civirate in Dei nomine feli­
citer. Amen.

Aiiud ejufdem Bofinit f rettptum frt Mwttflcria
C.iricoci.
N nomine ianôx Λ. individux Trinitati'.
Λη
Boib, nuiericordu Dei, Rex. Quantum 111 di- E* Auiii«v
sinis cultibus Deoque famulantium iwceftitati22“

I

bus auxilium libentius porrigimus, tanto in nobir 4uft‘·
ad mortalem vitam temporaliter deducendam A
ad faturam feliciter obtinendam commodum pro­
venire confidimus. Igitur notum efle volumus
eundis Fidelibus fanAx Dei Ecclefix noftrifque
prxfentibus fcilicet ac futuris quoniam adiit fercnitatem noftram Siuvaldus Comes A.' Fidelis nof­
ter fuppliciter flagitans quatenus Monachis ex
Monafterio Karilod, quod eft dicatum in honore

Utufti Stephani in comitatu Matiicenfi fuper Soiuin fluvium, in aliquo concederemus. Cujus pe­
titioni , utpotè rationabili, annuentes , per hoc
noftrx celfitudinis apices concedimus ad ipfum
Moiuftertum niunadiifque ibidem Deo militais·
ribus Abbatioiam in honore fiuo& Martini. curis
omnibus E< cleiiis ad fc petrinentibos, cum terris,
oratis, palcius, filvis, aquis, aquarumve decurfibus, cum esuibus Ac regreffibus Ac omnibus ad­
jacentiis fiiis. Hxc omnia fuperiùs nominata cum
omnibus integritatibus pro mercede Domini Ka­
roli Imperatoris Ac animx noftrx remedio ac con­
jugis noftrx ipfi loco At fuis ab hodierno & in
pofterùm perpetualiter concedimus poffidendom.
Ec ut hxc noftrx confirmationis auOoqtas, Do­
mino protegente, noftris futurifque temporibus
inconvulfa permaneat, manu propria fiiotri fir­
mavimus, Ac anuli noftri impreffione infigoiri
ieffimu».
Signum Bofonis fervniffimi Regis.
Sn-phanm Nolauus au vicem Adalgarii recc
gnovit.
Ccccc

ί

Appendix

VO7

Datum iv. Nonas Decembria , Indidiooe χιι.
anno primo regni Domini Befotn*.
Adum Kanloco Monafterio in Dei nomine
feliciter.

CXIV.

iyo8

«navimus A anuli noftri impre&ooe infigniri juffirous.
Signum Bofonis finenifiimi Regis.
Domnus Rex fieri juiir. Stefanos Cancella­
rius.
Dacum xv. KaL Februarii, Indidione xiv.
finno fecundo tegni Domni BofisniaAdam Tauriaco villa in Dei nomine feliciter.

Ejufdem Erxctftttm ek Aihuiei fiutâi jfitdrex
ptauuitju.

tuluio Ecileiiz VicnOCClM.

N nominefimdxAindividuxTrinirari*. Bofo,
mifericnrdià Dei,Rex.Si petiriombu* fervorum
Dei, qaibus pro oommillo fibi οΛαο fngseife*·
not, autem clemenrix noftrx libenter inue&ïmus, Regum pnrdeceflbrum noftrorum motem
imitari cognofcimur, & ob id nobis Deum pro­
pitiari nullatenus diffidimus. Quodrcà noverit

I

omnium fuiâtx Dei Ecclefia Fidelium noftrorumque tam prxfêntium quamque futurorum fbllertia quia adiit clementiam noftram Ottrannus
venerabilis Viennenfis Ecclefia: Archiepifcopus A
humiliter intimavit qualiter Abbatia fandi Aitdrex inferior in rrxdida civitate fica olim ab Ec­
clefia fua in juftè hibtrada fuerat, Sc audoritatem
plenam oftenditquomodb Sc i Fidele quodam pro
remedio animx fux data furiet, Sc i Regibus per
Prxcepta corroborata. No· verb juftam Sc ratio­
nabilem petitionem illius auditam , invenimus
confilio Procerum noftrorum quatinus pro reme­
dio clone tilfimain memoriam Karoli Imperatoris
ac feciatx conjugis ejus xquè bonx memoria: Hirrnintrudis atque prole eorum Ludovici piiftimi
Regts, necnon & pro noftro A' carx conjugis nof­
trx Hirmingardis, quod intarionabilitet ablatum
fervet * cum omnibus appendiciis Sc immutationi­
bus redderemus, infticuentes ut omnimodis ibi
officium divinum inculpabiliter jugiter peraga­
tur, luminaris prxbeantur, Canonicis fetvien ci­
bus tara ibi quàm A* in Ecclefia marn fandi Mauricii vidus Sc alimonia à Redore prxfcriptx Ecclefix congruenter adminiftretur, ut Sc illis fuppiementura fiat, Sc nobis ad vitam rtemam capefiendam adjutorium exiftar. Hoc omnibus mo­
dis audoricate regia prxopientes jubemus atque
jubentes decernimus ut nullus Judex publicus nec
quiflibet ex judiciatia poteftate aut ullus ex Fidelibusfandz Dei Ecdeux in Ecdefiis , loca, vel
agros , feu reliquas poffefEones prrdsdz calx
Dei in quibuflibet curis Sc territoriis, quas modetno tempore juftè Sc rationabiliter pomdere vi­
detur , quxquè etiam deinceps aut per nos aut per
quorumlibet Fidelium devotione divina pietas au­
gen voluerit, aut (reda exquirat, aut franco·, aut
tervo^ diftringere audeat, neque ad judicia po­

blica venire compellar, fed * tine fob tuitione Sc
immunitate atque defenfione noftra. Soper hxc
omnia , quicquid per negligenriam Redoram à
pravis hominibus ablatum arque direptum eft,
totum Sc ad integrum reddimus ; dc qoicquid indè
fifeus nofter adquirere poterat, omnia inomnibus ad ufus Clericorum fandx Maris dc fandi
Mauricii A pauperum concedimus. Ut autem bate
noftrx collationis feu reftiturioni* audoritas nof-

tni furitrifque

temporibus, Domino, protegente
iocolvuUa permaneat, manu propria fubrer rir-

cxv.
Xctrieeuauti , Fwtcermt Regit, Preceptem fr·
Eccleft ^urelimttnfi.
N nomine fandx dc individue Trinitatis.
En Ck»rw
Karlotnannu^ mifericocdià Dei, Rex. Quxc ini­
que Regie digmtans culmine eftetti detiderac 1
ocnâl.
mens, eum per oculis femper habere'debet cujus
gratia prxfertur. Igitur noverit omnium fandx
Dei Ecdefix Fidelium noftrorumque ram pïxfentium quàm futurorum follertia quia no* ubiquè
tes ecdefiaftkas plufquim omnes vite noftix ac­
tus evehere atque augmentari gaudemus. Qua­
propter placuit celfitudtni noftrx cuidam fandx
matri Ecdefix Aurelianocum, qux eft in honora

I

fande ac vivifice Crucis, cui etiam, audore Deo,
pocefle dxnofdtur Gualterius venerabilis Prrful,
ad ipfius quoquè deprecationem, reftituendo red­
dere dc reddendo refricuere quandam villam in
integro, nomineCaltcfium, ntam in pago Bitu­
rico, five etiam Pauliacnm in eodem pago conti­
nentem , five dc Germiniacum, necnou etiam
alteram villam que vocatur Marfiacus in pago
Nivernenfi, ad eundem Caltefium pertinentem,
cum omnibus ad fe pertinentibus vel afpicientibua
longe vel propè pofirif, dc familia utriufque fexùs. Que villx olim diftradx ede nofcuntur ab
eadetu Ecdefiaper incuriam dc malinorum homi­
num violentiam. Ob reftitutionem ramen, quia »
Deo infpitame, noftris erant temporibus redinte­
grande , nonarum decimarumque veftitutam abf­
que ullius derradione aut inquietudine prxfeta
ianda mater Ecclefia femper obtinear. Undè hoc
cclficudinis noftrx Prxceptum fieri, atque ob emo·
lumenxum mercedis animx noftnr ad eremorum
remunerarionem ptxiniorum, pro remedio quo­
que Domini A genitoris noftri Ludovici A fandx
recordationis avi noftri Karoli Imperatoris, jam­
dido venerabili Epifeopo atque prxfetx fandx
macri Ecdefix reddi jummus j per quod memo­
rata* villa· cum omnibus fibi pertinentibus rebus
integerrimèprcnocatx fandx matri Ecdefix peren­
niter nsanopandaa delegando reddimus ac red­
dendo ifeiegamus , eo videlicet modo uc idem
venerabilis Prxful Fratribus fibi cotumiilx Ecde­
fix, videlicet fiusdxCrucis , eafiiem villa*infui
>idû* ftipendium pTOpnâ Sc libenuüimâ voluotare, ipfo boc noftram cclfirudinem dapeeeante,

prrfenribus futunfque temporibus abfque ullius
----- “’J;----------------- a—1—
-—

nemo foccelTotum noftrorum alicujus argumenti
machinatione illedus pcxfacas tes, qua* modb
liberalicaci* nofttx munificentia pcxfetx Ecdefix

A mena*» Przfuri fuxque Ecdefix Canonicis

ijoQ

Adorum veterum.

ιμο

ris, filvi*, dc omnibus terminis fui*, dC plantadicium Gondemari Epifcopicum omnibus termi­
nibus Sc ardus fua* , dc villam qux eft in pago
Bifuldunenfe.de vocatur Bafcara , cum fois vil­
laribus dc fuoMonino dc arebas , dc villarem vo­
cantem Spodulias, dc alium villarem qui eft in­
fici memoratorum villarum termino*, villas eriam
duas qux vocantur Crefpiani* dc Milliarios, cum
tertia parte de pafcuario dc teloneo de ipfo pago,
dc in pago Petralarenfe villam qux vocatur Faru*
cum omni fuo termino, propter infeftationes ma­
lorum hominum fub noftra tuitione immunita­
tis defenfione conftituiiTemu*. Cujus petitioni
annuente* propter amorem Dei memoratam fe­
dem cum fupraferiptis villi* prxfenti tempore in
jure ejus confiftentibut fub noftra tuitione conftituimus, dc hanc tsoftrain aurioritatem circi ean­
C X V L
dem fedem fieri decrevimus,per quam decernimus
ut nullusjudex publicus vel quifubet ex judiciaria
Efa/licn frettfaa» frt Eccltfit
poteftate major minerve perfona in Ecclefia* aue
Gtrwidtnfi»
loca vel agros feu reliquas poftefiione* memoracr
N nomine Domini Det «terni & Salvatoris fedis, qua* moderno tempore infri ditionem im­
noftri Jefu Chrifti. Karlomannus .gratia Dei, perii noftri legaliter poftidet, vel qux deinceps in
Rex. Si fecrorum locorum divino cultu manripa- jure ipfius loci divina pictas augeri voluerit , ad
patotum Deoqiie in eis famulantium neceflicari- caufa* judiciario moreaudiendas vel difeutiendas ,
bu* opem ferimus, regix cdfitudinis morem exer­ aut freda exigenda, aut manfionaticos vel parata*
cemus, ac pec hoc ad xtemam bearitudinem fa­ feriendas, aut fidejufibres tollendo* aut homines
cilius pervenire omnimodis confidimus. Itaquè ipfius Ecclefix contri rationi* ordinem diffrin­
notum fit omnibus fenrix Dei Ecclefix fidelibus gendos , nec ullas redhibitione* vel illicitas occa­
& noftris paefenribus fcilket & faturis quia ve­ tione* requirendas ullo unquam tempore ingred·
nerabili* vir Theocarius , Gerundenlis Ecclefix audeat, vel ea qux fupri memorata funt penitus
Epifcopus, noftram adiens celfitudinem petiit ut exigere , aut undecunque modb légalité* veftitumemoratam fedem cum villis dc hominibus à Do­ ram habet abftrahere prxfumat, fed liceat prxmino Sc genitore noftro Ludovico altifque devo­ feto Epifcopo fuifque fuccefToribut rp prxdictis hominibus eidem fodi collaris, quas nunc pof- tx Ecclefix cum omnibus qux polfidet quieto
fidere dinofeitur , id eft , in pago Emporitano ordine poftidere Sc noftro fideliter parere imperio
villam nuncuparam Olianum cum fuis terminis, Sc pro nobis ac patribus noftris Domini miferidc villam vocatam Caravianum ad villarem anti­ cordiam jugiter exorare. Er ut hxc audoritas
quum, cum villa nova quam vocant Villofo* dc confirmationi* noftrx per curricula annorum in­
cum caftello fuoque termino, de in pago Gerun- violabilem atque inconvulfam obtineat firmita­
denfe medietatem de villa Molleto dc Militarism tem , manu propria fubter firmavimus Sc anuli
villam, ceterafque re* quas i longo tempore inibi noftri impreuione adfignari juftimus.
poftidere dinofeitur, fimul cum tertia parte de pa£
Signum Kariomanni gloriofiflimi Regi*.
cuariodc telooeodeip(bpago,aliafqttevillasquaNorberrus Notarius ad vicem Wificaai recog­
rum vocabula funtCaftellum fra&um,dc Pariete* novit
Roffini, cum tertia parte de pafiaiario dc teloneo
Datum iv. Kalendarum Septembrium anno
de ipfe pago .cellain fandi Clementis cum Pe­ tertio regni Karolmanni gloriotiifimi Regis , intra altadc terminis fuis atque arebis. Concedimus didione quarta decima.
etiam Pariato Pontifici & fux fodi villa* qua*
Arium apud Fofianum villam in Dsi nomine
pater nofter divx recordationis Ludovicus Rex feliciter. Arnen.
condonavit per Preceptum, villam fcilicet fandx
Marix quam alio momine vocant Fontanetum, Sc
palatismororum cum fuo* villare* .villarem quem
CXVIL
dicunt Vilio, dc villarem Murellum, nccnon Sc
villam Quarrianum dc Falgarole* , cum omnibus
Ejnfdtm Ktrltuuuuu Prxcspntm pr» EccltjU
adjacentiis dc terminis fuis , culti* Sc incultis,
Aitgii/bdanuifi.
necnon dc villam qux vocatur Fons ediriu* uno
nomine, alterum verb Apiliarem , cum propriis
videlicet finibus vd adjacentiis, cultis Sc inauris,
N nomine Domini Dei «terni Sc Salvatoris An. »»|.
E» chviu·
quas etiam res, ficut dc fupri nominatas, xqtal
noftri Jefu Chrifti. Karlomannus , gratia Dei, l»rioE
< kconditione Sc fub defenfiom* noftrx munimine
Rex. Si Ecdefiis Dei eorumque Reriottbus opemUr A Ipariter recipimus. Vinea* quoquè dc terras quas ferendo confulimus, regio inore confuefcenres ,
Caftellamu Presbytes dc parente* ejus remenint Deam nobis ob id prxfenti & futuro feculo pro­
de heremo , libenti animo condonamus fandx pitiari non dubitamus. Quamobrem omnium
Marix 8c fanrio Felici atque Redocibusejus pro Det Ecdefie fideliam atque noftrorum noverit
remedio animarum parentum noftrorum noftro- ■nanimis généralités quoniam Adalgarius, vene­
que facinore. Et villarem harum cum vinei*, ter- rabili* Auguftidunenfium Epifcopus, innotuit feTbm. //.

confirmando umma* , abftrahere ab ejufdem Ecdsfee poteftate endear vol qnolftiet occafionis
cbcenra violai· ullo modo parfumai ; fed liceat
Rerioribus jamdirix mani* Ecdefic fenrirCroci> in dus Fnnwn oafdem rot quitté «om &
nemine inquietante perpetualiter poÆdete. Et oc
hxc noftrx confirmationis arque teftitationi* auc­
toritas pleniorem in Dei nonune per febfeqoentia
tempora obtinear vigotem, manu proprii febver
firmavimus, de amli noftri impemooe juÆmus
afignari. Arium sped villam Petrafiâam anno
pi. regni Kariomanni glociofiiCmi Refis , in
menfe Maio, Indirisooe χιν. Ærbcrru* Notarius
ad vicom Wlferdi recognovit.

An. »»».

tul«nO Ecclriir GeeoiMtcnlu.

I

I

uru

i μι

Appendix

rooitad noftrs quaidam res Prrcepris gratori*
noftri Hludeviri glocsofiflfani Regis avtqua βαίtri <bvw eroordationis Karab Imperatori» At>grô Ecdefix fibs Units commit·* , Wkprivilegio apoftoliat india Uarinwramcp* Ipi·»-

parut* eafdera ta» inreftagabiliter coofirmata*,
U eft, Abbatiam Flaviniarum cum integritate foi,
villam Biliniacum, villam Luceanacum, villam
Lentiliacum. Undè ob majori* firmitati· rigo­
rem deprecatu* eft ur eafdem rea noftro quoquè
jamdiâx fibi cocnmiflx Ecdefix confinnaramus
Prxoepeo. Cujus petitionibus eô Itbenoùa cedi­
mur qub nobis profaturam confpexiruu* am­
plius. Confirmamus autem fupradsdas re* cura
omni integritate , & Mariniacum ex eadem Ec­
clefia pertinentem retrô abftraâam reddimus ,
fapradidxque Ecdefix in perpetuum ad haben­
dum firmamus , iti ut merce* noftra cum nrrdeceflorum noftrorum augeatur mercede. rrxterei jamdidus Prxful deprecatus eft ut in eieemofyuanoftra, quod ipfe piè decreverat , auc­
toritate noftri tumaremu* ; videlicet ut qutfquis Clericorum fandi Nazarii. epifcopetib
manfiones fuas infri dauftra xdificare voluerit,
fecurus adimplere pofiit abfque culuflibet bofpitalitatis oppteflioo* , qnatinàs liberià* pro
noftra Ac tonus generalitotis utilitate divinam
pulfare valerent prctatem, atque eafdem masuooes cum ipfe terra poft obitum fuum cuicanque ex Clero ipfius Ecdefix voluerint vendendi
k donandi liberam habeant poteftatem. No*
autem dc hxc confirmamus , k ncut in privilegio
fuo ipfe ftatutum habet concedimus, delegamus,
k ut à nullo unquim fucceflorurti fuorum immu­
tari poflit, regii auducitatc prohibemus ; fed
quoâ ab eo actum eft, k i nobis firmatum, jute
■nniflimo maneat inconcuftum. Ut autem huius
noftrx aadoritatis confirmatio pleniorem tn Dei
nomine obrineet firmitati* vigorem, ac diuturni*
valeat durare temporibus , manu noftri fubter
firmavimus Ac anuli noftri impreIlione fubfignari
juflimus.
Signum Gloriofifimi Regis Kadomanni.
Norbertus Notarius fublcnpfit.
Datum pridie Nonas Martii anno v. regni
Kulcunanni gloriofi Regi*, Indtôione primL
Adum apud Trupchiacum villam in Dei no­
mme feliciter. Amen.
Theodencus k Anfcharius Comitet ambafriaverunt.

C X V I I I.
Gerule judictti prt Ecdtju Ctnuidnfi.
An. «44.

Grumum
°*·

v x in Dei nomine relideret vir illuite·
\->Theotariu* , fedis Gerundeufi* Epifcopus ,
unà cum viros illuftros Deilane k Suniarii Comites m villare quod dicitur Puno* , quod eft in

tertitorio Impuntano , in mello publico per mul­
torum esufes ad audiendum dc récris k juftis ju­
diciis ad diffiniendum, feu m prxfenta Petrone
Vicecomite vel Judices qui jufli funt judicare vel
dirunerc caulas, id eft, buriolo , Undilone, Go-

ιμι

demare,Tlieodardo,A<aauel, Frage&a, Lxneso,
k Rnderico Jndicum, ArdovaftefeAon·, Sperandeo, Holftaiefe, nec non Juniano, TraftiMo, Benadiâo, Furiolo, Blanderico, Eldegodo, Vifre·
do, EripioM, Sdrunano, Utstrilla, Compara·»,
Leopardo, Damai, Undifeo . Armentooo.Msrone, Petrooe, Adalane, Hufeario . Galinno,
Gaftmo, Agilaae, Adihrae , Senderico, ParareU
Io, Trufteno,fedomon, Leo. Elantio, Pafebale, Revello, k aagotxando, vel exterarum Prafbytororum, Clencoram, muitmdo Laicorum
pl «timorum bonorum hominum qui ibidem ade­
rant, fic in eorum prxfeoria veniens Stremirus An

chipresbyter, mandatarius qui eft prudiâo Epifi
copo , &· disit : Jubete me audire cum ifto prx­
fente Andrea domos, curtes, hortos, k pomife­
ros , & tetras qux funt infd termino* de villa
U lia no, qui eft in territorio Imporitano. Illa*
debent efle fupradi&o Epifcopo pro patribus ipfa
caufa de fanda Maria & Canito Pelie* quod fati*
in Gerunds vel juxd ipfam civitatem per Ptsceptum Domni Regis quod illi fecerunt ad jatndicra fanda Maria & fando Felici. A proprio ifte
Andrea* eas retinet ad aprifione pro panibus de
villa qux dicitur quamque vocant Bedenga. Ifte
Andreas eo* retinet injuftè Ac contrà Legem.Tunc
fopradidi Comitet, Vicomes, vel Judices inter­
rogaverunt prxdifeo Andrexquidad hxc refponderet. Hie tunc in fuis refponfis dixit qubd ipfa*
domos, curtes, horto·, pomifero* & terras fupradi&as , qubd ifte Streminu Presbyter, qui eft
mandatorius fupradiâo Epifcopo, requirit, non
eos teneo injufte, fed per Legis ordinem eos teneo
per aprifione k per Pnrceptum Regi* Ac pro par­
tibus de fupradiaa villa Bstinga ficut exteri Hi£-

pani feriant. Tunc fupradirii Comitet, Epifcopi,
Vicecomites, vel Judicet feerunt fuper ipla arena
vel figna quod eft in Montegrino, Ar dividit inter
jamdiâa* villa*, k invenerunt vel extimaverunt
Îubd jamdkta* Andrea*. Et perceperuntJamιάο Undilane Judices ut ipfas tetras menfurare
firciflent, quod jamdiftus npifcoputdt prxdiâu*
Andreas inter fe habere debuiflent, ficuti k fece­
rant. Et diviferunt ipfe* terras ficut Lex Gotho­
rum commemorat. Et venit fupradiâo Uadtla
uni cum fupradidtos Sacerdotes vel plurimorum
bonorum hominum , k menfuravit ipfa* terru
in latitudine ornatam jamdidus Andreas habere
debuiifet; k bcdeipfepufeoqui eft in jamdirio
villare iccontri occidentem habet perticas oriuaginta , k habet ipfe pertica qux eft menfurata
pedes oâo At medio , Ac pervenit ufquè ad ipfe
petra fita quod jamdirii Comite* Ac Epikopm
ptxceperant figere. Et contrà partibus Vliaiic
de onente habet perticas quadraginta in latitu­
dine quod jamdiftus Stremiras recepit de jamdirio Andrea pro partibo* pexdifio Epifcopo ,
cuju* mandatorius eft. Et contrà occidente rece­
pit in latitudine perticas triginta oAo, Ac habet
ipfe terra quod terminaverunt jamdirii Judices
de parte onenti* in latitudine feptuaginta feptem
Ac media. Et tunc ordinaverunt jamdiriu* Epif.
copas, Comites, vel Judices ut infra ipfas villas
Uliano Ac quarto qiur vocatur Bicinga fixurias ve)
terminis mitterent quinque petras firias, ficuti
Ac fecerunt. Et recepit jamdithis Andre v medie-

t*·

xpj

I

°*

Aâoruœ veterum.

ιπ4

tateaa J· Ipfo perticas contai ipfo» mnam à GcnuulsafecdlamfenAiClocMatie, fecum Petra
partita· Cud, ftStmmiius Atchjpctebyiac fimi- du, cum vineisfe filvis te cum omnibus termi­
btar aid medietate œmràviUaUlianoè partibus nis fisis atque aecas fisas, fe villam Panctus Ruf­
meridie. Er tunc non»—if inter pcadifeo Eptf- fini, atom caftdtam fmânm, fc medietatem de
copo * fanwtiiQn Andrea ut ucMdqurfqiM teneat villa MoUeti, te villam FoofediAus, fc viUam
êc foAieia n&mè ad hfo potias hâa» pet illo> fimâsr Marin quam vocant Fontaneri » fe palanm villa» divifione Micent arque defendant te tium Mutons cum omnibus villaribus, fe vdlam
fecuri poffideant quitane ta perpetuum quiarti at· Catdano cum fuis viUaribus, * iltem plantati*
dine. Tunc apertum fait ut anufquifipM haberet tiutn Gondomari Epifcopi, fe vincesveteras quas
«xindè nodriam de ipfo res fiiprafcoptos firma­ CafteUanm Presbvùr ft patentes fui te alii extari
ta» atque roboratu bcut fe eft, tc gaudeat fe homines traxêre de hetemo, ft villarem Faram
unufquifiiue in notio mallo feem peêfapitû tat cum aliis villaribus utn Adalantas Presbyter ma­
titia m. Data notitia fub dia deanaefoto Ka­ net cum terminis fois. Largitur etiam noftra de­
lendas Junii anno tertio quod obiit tndorinii mentia adfiipndiâam fodem fiusAc Marie vd
fan& Edicis Martyris Chrifti pro remedio anima
Rex.
noftra vd pradecoffixum pareotumque noftro
ram in fispradifeo Comitata Gerundenfc villam
que vocatur Elxeda cum omnibus adjacentiis fnu,
C X I X.
hoc eft, ab oriente per femitamque pagit ufquè
adribem fraôam, i meridie autem i croce ufquè
Ktrtli IU. Inftrutru Practjnu* pn Ecdtfit
ad confines Arburia , de parte ocridentis ufquè
Gmutiatfi.
ad Johanneto, te de feptentrionepos rivulum qui
V nomine Domini Dd «terni & Salvatori» vocatur Vallis Urcea, te pervenit ad fimAam Co­
noftri Jefu Chrifti. Karotas. divini propitiante lumbam ufquè ad aliam ripam alvei,fc aliatn vdfotui*· clemeutii, ImperatorAuguftus. Si erei loca
divi*
tahun
in jamditto comitato quam vocant villam
ni» cultibus mancipata Deoque in eifdem fiunt Rabiofam cum terminis fui», & incomitata Bilantibns beneficia opportuna largimur, pnemium fddunetdc villam Ctefpiano fc Miliarias fe vil­
remunerations «terne ob id nanis retandi neu lam Bafehara cum fuis villaribus, necnon te Ai­
diffidimus, quin etiam ad diuturnum falicemqne ebas ac villam que dicitur Spedulias, & aliud
regni noftri idipfiim ftabilitatem partiam nuite* villare quod nominator Abdinma , pariter cum
tends dubitamus. Igitur noram fit omnibus feno* aliis divetfis villaribus qur appellantur Terratdtu Dei Ecdefia Kdefitaa te noftri» pnrianritaa hu fc Ceffiuuotas, ac vulare Acmitan, te in co­
feilicet ft futuris quia venenbilu itaotarios, mitata Pettalattnfe villam qur dicitur Pharus.
Gecundenfis Epifeopns, ad noftram uccodeas de» Et adhuc etiam ceifitudo atque magnificentia nomendam depmcatas eft. imperialem cdfitadinem ftraconcedit jam fuprndiftr Ecdeue beate Ma­
noftram quêtante ipfem Ecdefiam fe fodem Ge- rus Virginis atque Uaâi Fdias Martyris Chrifti
rundenfem fub immanitati» noftsa tatione fidei» pro amore Dei fecinorumque noftraram remifperemus, ficut Kantam Imperatorem finaanue fi* bone iin fupradi&s comitatibus, id eft, Gerun­
Ilum Ludovicum aateceffixom noftram count fe* denfi , Bifiddanenfi , Petnlatenfi, atque Impuctffix Cujus peedtauiitantoradquiefeeDtnspaK»- ritanenii, omnem medietatem dc palcuariis fc
taendo jubemus ut mdtaeJudeu oublia· vd qmfi teloneis mercatarumque tame ft maris meraatiflitae ex judiciaria poteftate Ecdefies, eat loca , que omnibus. Ipfi verb homine* qui in fiipradicvd agios, feu tdioûas poflèCoam quas moderno bs villis habitant vd habitaturi funt tale obtempore ia quibuAitat pagis vd territorii» infti
dirionem regni atrfkri joftcvel localiter memorata
tenet atque poffidet Bcdefia, vdos que demeem Comites noftros facere confueverunt tam Hiipad catholicis viris dirina pietas in taseipdus&xte· ni qudm ceteri , ft nullam alium cenlmn vd 1er·
fin voluerit iqiri, ad caufes audiendas, aut fie» vitium ullo unqoam tempore ingeiere quis parfu­
da vd tribute exigenda, aat maafoam vd paratas mât. Votamus edam ut liceat memorato Epifcopo
ferianda», aut fimjdfere» tollendos., aut homine» iuifqne foccedaribus res fupradifee Ecdefie te 1
ipfius Epifcopi vd Ecdefie tam ingenuos qtatn nobti ei collates feu condonatas te alias quafeunfervo» vd francos fimos temni ipfius commaneo» que fibi pertinentes quieto ordine poffideic <xtes vd jefti vd iataftl diftataendos, nc dias noftroimperio fideliter parete te pro nobis conjuredibitione· aut illicitas octanoM» acquirendas gifque ac totius popdi Chriftiam falute Domini
noftris videlicet vd faturis temporibus ingredi au­ mifericordiam jugittr exorare. Et ut hecauaorideat , teu etiam eo que ûsperius memorata funt tas donationis atque confinnatioms noftrx per
nenitte exigere mafamat ; fed liceat memorato curricula annorum inviolabilem atque inconvuiraidi ftmque luccofioribus tes ptadiAc Eccls- fem in Dri nomine obtineat firmitatem, manu
fir cum omnibus fife fubjefti» tab immanitatis proprii fubter eam firma vimusft anuli noftri imuoftnc defenfiono qdeto otduw poffidhre & no­ petmone lignari iuthmtu.
bis fideliter defervue. Concedimus ctum eidem
Signum karoli pufbnu Imperatoria
venerabili Epifeopo finrquc Ecctaut & per hoc
Amalbertus Notarius ad vicem Leotard! recog­
Ptxceptam nofteo auAootaris confirmamus vil­ novit & iuhicnpfit.
lam qua vocatur Olianus fe aliem villam qur vo­
Data Kalendir Novembris anno fecundo, impe­
catui Cacavianus, fe cafteBum Vellolb cum caf- tente Karolo ptilEmo, Imperatore in tialliu, lutellare fuo , fc ia comitatu Empuritanenfe vd in diâxme fextà.

W

Appendix

ιμό

fattwta dubirsmm Ucireb notum fit omnibus
fanda Dei Ecde6x Fidelibus Ac noftris pnrfenribus five faums quia venerabilis vir Theodericus,
Abba «s Mouafturio Solammaco, oEmconftrudo
ab Flegji» Noviomagaafi Epifimpo tempore DaCXX
eobom gloriofidinu, Regis Francorum .potito
Enutagerdu, Csmitjfx CtritMio^t, Douât fuper flnviolo Brivancia , quod jamdiâus Pontifax in honore fandx Dei genitricis Manx fanâiλΛ ΟΙΛλλ Conitm virum jium.
qne Petri atque omnium Apoftokcum, Dionyfit
An. m·. TN nomine Domini. Ego Ermewnnb Comi- focioranque ejus, atque Pancratii, Crifaiiii Ar
l<?iohmX «ffa doaatoc ûim obi viro meo Olibe, gtaril Crifpiniani » Ac fandorum Coofaflôrum Hilarii,
raAcr.Aiu· Dei, Comes. Manifeftum eft enim quia placuit in Matam, atque Medardi, ad noftram accedens
ltoül*
animis men & placet, nullius cogentis imperio reverenter demendam deprecatus eft ur idem Mo­
•
nec fuadeutis ingenio , fed propos exponcanta nafterium cum omnibus nominibus Ac villis vel
mes elegi Cum Deo ut tibi fubraferipeo viro meo rebus fibi juftè legalitetque pertinentibus, fimul
donationem facidêm de aliquid de proprietaee etiam cum his qux divina pictas per fiios quoique
mea, ficuri 8c facio. Dnto namque tibi alaudem Fideles eidem Monafterio augete voluerit, tub
meum vocitatum nomine Cuftuj*,qoieft in pago noftrx immanitatis turione ac defenfionis prxHelenenie, in comitato Valle Afpcti, cum ipu textu recipere donaremur. Cujus precibus de­
Ecclefia fimâa Maria qui ftsdem eft , cam deci* menti favore annuimus. Quin etiam hoc magni­
misde primiciis fins Ac oblariohes fideliam, cum tudinis noftrx Prxceptum fpedali conditione neri
fuo cimiterio » Ac cum ipfas domos qui funt circi tuftimus; per quod prxfatum Monafterium, ve­
ipfam Eccleiiam , cum illatum exim Ac regteflio» ut! prxuufTum eft, cum omnibus rebus fibi per­
earum. Et dono tibi ipfum meum alaudetn qui eft tinentibus fub noftrx immunitati· tuitione fufeein pago Helenenie, m comitatu Valle Afperi. piffe univerfis Fidelibus noftris notum efle volu­
Et eft jamdiâus alaudes cafas, cafalibus, curti*, mus ; pnecipienrefque jubemus ut nulli liceat Fi canalibus, terris, vineis, pratis , pafetus , bor­ deiium Dei atque noftrorum ucxfenribus vel fa­
ris , honalibus, molendinis, cum illorum caput turis temporibus idem intrare Monafterium vel in
aquis , filvis, garriris, aquis, aquarumve duâi- ÎuanÜibct fibi pertinentem villam aut agros feu
bus vel reducubus, arboribus fruâuofis vel in- Ivas ad caufas audiendas, aut judicia publica
fru&uofis , cum exios Sc regrelfios carum. Et terminanda, aut peratas faciendasvel exigendas ,
afronrat ipfe alaudes de parte orientis in terminio aut manfionaricos vel paraneeedo· vet ullam
de ipfos honos vd de Maxancd , de meridie in quamlibet cedibirionem exigendam· Sed quic­
Villa Rubia, de occiduo in terminio de Serra- quid «x Monafterii rebus emi poteft. Abbatibus
longa vd in Montemgro , de Circi in terminio Ac Monachis in eodem loco Deo farvienribus pro­
de ipfo Frexano vel in gorgo Muio. Quantàm in> ficiat ia ftipendiorum augmentis. Statuimus in­
tià iftas afroutariones includunt, fic dono tibi certa ut habeant Monachi in eodem loco Domino
jamdictos alaudes cum ipfa Ecclefia ab integri » famulantes facnndtan patris Beoediâi Rcgulx iaut quicquid exindè facere vel judicate voluens, li­ ftiturionsm omni rempotecxl· ipfis «ligendi Ab­
beram in Dei nomine habeas poteftatem. Qubd fi batem, ac nolli licear atiamndbn robus ejufdem
ego donatrix aut ullufaue homo qui contri hanc Ecclefix quicanam illis mboahere vel minuere,
donationem venerit ad inrumpendum . non hoc aut homines abi peranemet vel fuper retram ipvaleat vindicare, fed componat omnia fiiperita fins commanentes inquietare , diftringtre, aat
fcripea in duplo cum omni fua immdiocatiooe, Ac fidefadoces cottete. Sed omni tempore ReAonbus
inantta ifta donario firma permanear «unique At Monachis (nquentet difti Monafterii quicquid
tempore. Fadà donatione xvi. KaL Mart, ans» «t eis «fiopoteft mqfit ia erogationem,&anume
primo, regnante Hugone Rege. Signum Ermen- noftrx preheat ad libeearionem. Hsbc namque fi
gards Comirifia qux banc iftam donationem fa­ quis nattae hoax voluntarie fancies delete conacit Ac reftes firmare rogavit. S. Wtfredus. S. Se- tus faerit, tab omn Dominus faciat ultione quariniofredu*. S. Adalbert»·. Pifchalmiras Presby­ nta nullo modo faam vindicat voluntatem, qta
ter qui hanc iftam dooarioacm fcripfit fab die Ac hanc noftram infringere voluerit audoritarem.
Ut autem fate noftrx muaificenrix audoritas om­
anno quo fapta.
ni tempore inviolabilis Ac έ nobis ac fuccefiôribus
noftris obfarvatur, manu noftri eam fubter fa­
mavimus. Ac de anulo noftm figiUan facimus.
C X XI
Signum Odetas gloriofiftuni Regis.
OdMÙ. Regis Frmeenun . PrttctftiuH frt
Trohanans Notarius ad vicem Eblonis «cog­
Moufttr* Stltnuèecafi.
novit.
Data Idue Juniae anno incarnationis Demini
An iss. TN nomine Dei fummi8c eam Regis. Odo,
ti khedis 1. gratia Dei , Rex. Quandocunque ferrorum DcccLxxxvtii. Indiâione τι. am» facundo sosiimo«iiW
noftrotxmque Fidelium juftis Ac rationabili­ gnante Domno Odene Rage gfariofoi
bus efflagicariombm aurem cetfirudinis noftrx
Aâum Monafterio fandi Maximini inDei η·*
aflenfum prxbentcs accommodamus , regix ma- κΰηοίχΙκΪΝχ· Amen.
jcftaris confuemdinem ftudemus, ac per noc pre­
mia acerne felicitatis facilita nos adepturos nuiAdnm Purifia· acte in Dri nomine faliciwc.
An*·.

Adorum veterum.
CXXlt
JEfa/Sw Prétfftmu fn

Mutiftlivi

iiDifufiCrufimfi.

noftrorum parièmiom fisauionmqu· Ggacitas
quia vir venerahilisUgobettus, Abba «c Monaf­
terio quod nuncupatur Mallafti, fin» in terri­
torio Carcadenfi, amftnsâum in hotsote fânâi
Johanaû Baprift*, can terminis Ac adjacentiis,
obtulit obeuobtu noftri* «nandam auâoritatem
Domini Pippini, pin rorocdariotiis feremflimi IU»
gis j in qua «eat infestam qualiter amcca&xii fixi
autaceflor ipfism Monaftaonm novo «mftraxifl«t
opere, Ac propter e|m dsfisnfionwn vel propcar
pravorum hominum illicitaaiafirihtiooes in mana
ciafdem Domini Imperatori» unà cam Monachis
ibi dsgennbm £» cpnsmmJavir, at fub ejus mitioM bariflet sis cum rebus hemmibufqMaorum
quitté vivar· ac refidste; * danramntoaftdamanoam regninoftri utprunny Monaftarisyn, uni
cum vinali», quarum nomina fimt vilia Siguarii,
feu villa Addarii, nomon vilia Uaaooi», nocnon
villare qui dicinsr Elifam, qui afin nomina villa
Fedofii, qux font fuper eundem fluvium fit»,
feu villare qui vocatur fânâi Ssephani, Ac villa
qux dicitur Mkizani in eodem pago fuper fluvium
Ftfcanum, & ia pago Redaufi locum qui dicitur
fânâi Vincent» m villa Ceria, & vilia que di­
citur Anni villa, qux aftfim in paco Redrôfi five
Carcaflenfi, villareque nomine Egmsnalum in
page Tolofano finer fluvium Fifcani, neason ftc
ceUulam fânâi Marrini prxdiâoMonaflmo fisbjeâam finer rivulum lampium, firs fânâx Csscüie Ac fandi Petri fisper levium Drrarum, lo­
cum qui dicitur Oratorium , qmr fime in pago
Carcaflenfi, villam qui dicitur Heri laper flu*
vium Lugaafi, emu «umbos tabus Ac adjacentiis
five termrni· fuis, fiib noftra fnfripaiemui defim
fione 8c immunituris cuidooe. Cujus precibus, ob
•motem Dri Ac reverendam divini cultu», liben­
ter aurem accommodate placuit,* hoc noftn»
•aâoritaris Pruceptum aeri decrevimus atque
fabamoij per quoi pmripiuim ut ndtas Jades
poblicus vel quiilibet es jadiciatia poteftare ia
Ecdefias, loca, vel agra», fini reliquas omnes
potfbfiottet φΜ* modea» tetDMxv po4fidsc » v*|
qau etiam deinceps ia jute ipuus fânâi Ipci vo­
luerit divina pietas nugari, ad caafâs audiendas,
aut freda erigenda, aut manfionm vel panum
faciendas, aat fidefuAxe» tollendos, aut homines
ipfius Mqpaflnrii tam ingenuos quàm Ac fervo»
fuper tertam ipfius commanentes iniuftê diftrin-eendos, nec ulla» redhibitiones autuficius occanones requirendas, noftris vel futuris temporibus
ingredi audeat, vel ea qux fupri memorata fimt
peiutùs exigere prxfiunat. Et quicquid de rebus
prxfari Monafterii ,fifcus fperare poteft , totum
nospcoctcma remuneraesone ptxfato Monafterio

ipS

conctdimm, ut in alimonia pauperum ftipendsaque Monachorum ibidem Deo famulantium pro­
ficiat in-awmenenm. Et quandoquidem divini
vocatione fiiptadiâus Abba vel fucceflbres ejus
de hac loce migraverint, quandiù ipfi Monachi
tales inter fe invenire potuerint qui ipfiunConv
gregarionem fecundùm Regulam fandi Benediâi
regere valeam, fcilicet qui oraefte pariter Ac pro­
det!· queant, per hanc nomam audoritatem li­
centiam habeant eligendi Abbatem j quatenus
pro nobis Ac corius regni noftri ftabilicate à Deo
nobis cooceffi jugfter Dei misericordiam exorare
deleâet. Et ut turc auâoritai à Fidelibus fanâc
Dei Ecdcfix Ac noftris veriùs credatur diligenriùfque oUârvetnr, manu proprià fubtet fuma­
vimus Ac anuli noftri impteffionefignari juflïmus.
Signum Odonis giocioÆmi Regis.
Datum Idibus Juniiannolncaniarionis Domi­
nior Dcccxxxxvin. Indidione vi. anno fe­
cundo teguante Domino Odone glorioffimo
Rege.
Adum m Monafterio fânâi Maximini in
Dei nomina febritor. Amen.

C X X I I I.
E/qjlau Prectfoun ft· Ecdtju dKguJM»·
N nomine fânâx At Individue Trinitatis. EscharOdo, clement* Dri, Rex. Si lodsfâcria A di£
vinis cultibus mancipatis , aut propria largiendo, guitoduaot olimfisbftraâanftiruendo, opem fubfidium ““**·
accommodamus, hoc pracuHnbio ad emolmnen
tum Regi* tranquillitatis nobis profuturum non
diflidimus. Qnamobrem noverit omnium fandx
Dri Ecdefi* Fidelium noftrocutnque unanimis
gsoetalitas quoniam aditois crifitnduiem noftram
Adalgarim, reverendus Eduorum Epifcopus, hu­
miliate noftr* rstulit ferenitari qualiter villam
Tilimacum, quàm nos jure proprietatis poflidere
videbamur, fanâns Leodoganus pcxdidx Ecdefi* quondam Pontifex ex fuo proprio fando
Naxario ac pcxfât* fiut Ecdefix mernaliter con­
tulerat poffidendam, Ac poftquim i paecedenribos nom* prolis parennous fimulque heredibus
injaftè ac contri omnem legirimam rationem
fiuflet malè ufurpera ac temerarii ptsfumptiona
ab eadsm Ecriofia alienata, i ptsdacsfibribus no­
ftris Regibus, poft inquifirionem fisorum Proce­
rum , Praecepturum fisorum assAoritatibas eidem
fuerat follemniter reftituta, infispat etiam apofo·
lico privilegio roborata, Ac multorum Epiiceporum generali escomsmsnscatiooe, ne iterim vi»
laretur, innodata. Qux fiqtsidem villa eft fica ia
pagoOfcarenfi fupri fluvium Sagonnam. Nos igi­
tur tam paedidi viri Dei, qui hanc eandem villam
jamdid* fis* Ecclefix donafle ridebatur, qurin
etiam memorati Chrifti athlete, beari fcilicet Na­
uru, ob cujus nominis reverentiam paefix* ma­
tri Ecclefix data fùiflè aflirmabacur, ofleafionem
quoquo judido oertimefcantes, Ac quod periculofius creditur, fub oculis Omnipotentis in hujoficetnodi obftinationc manere qualicunque igno­
rantia formidantes , maluimus noftra propria
Regio more ccclefiafticis obfequiis mancipate

I

tp9

Appendix

quAm te qux dubio pendebant judido, aliqui
occafione kqitt Undè ad fiddifiimam meme
nti Malawi venenbibs Epifaai exhmtarioaem
Sc diie&s Fratrisnoftri Robetri Uluftriftmu Marchionis confilium atque mnÎrafnm , pco nota­
rum animaram ac parantem noftronim remedio,
Sc fi quid in haere oftimfioms videtor, eratiftimi
abfblutionc, pumominatam villam Tuiniacotn
cum omnibru ubicenquè pofiris ad illam afpiciendbos liHeit ferenitati nota fxpenominato
Pontifici fuxque Ecdefix Λ: reftitoendo reddi &
condonando largiri, eo quidem fan ut fi juftA
& legali donatione, ficut prxmiflum eft, ab
Epifconi* prxftex Ecclefix extinr poflèfiâ, invidahtUeer eidem maneat rettaurata j fin verb,
ut quidam noftrx nattis Miniftri referant, nof­
trx proprietatis juftiùs fuifle vife eft, fiat nota
regali munificentifi & nominari Fratris noftri
largitione à noftro communi fure in jus & domi­
nationem Ecdefin beati Naxarii Sc tuorum Pon­
tificum in perpetuum mancipata. Propterti Sc
hoc nota raftitationis Pneceptum immb Sc lar­
gitionis fieri juffimm ; per quod ftatuentes decer­
nimus w firpci fignatam riUam Illiniacum cum
omni fua integritate, videlicet cum mancipiis,
rineis. pratis, filvis , pafcuis, cxterifque terris,
hcdefiu quoque cum fins appendiciis, aquis
etiam . aquaramqne decadibus, eritibas Se ngrefhbas,A:cum omnibus ad fe juftè Sc legaliter

Nazani res fine aliqua contradidiooe aut tnjofta
Cubftra&ooe feu cnjufquam malâ ufurpatione
inviolabiliter teneant dc canonico in regendo
potiantur arbitrio, nullo inquietante aut diirampeote. Ut erab hxc noftra liberalitaris reftitutio
feu ceifiouis largirio pleniorem in Dei nomine
obtineat firmario vigorem , manu proprii fir­
mantes, anuli noftri impeefiione fubter fudimus
infigniri.

C X X I V.
Kjuficm Prgctptna pre Maufltria JunctUtnfi
m Digctfi Buamft.
A* te* T N nomine Domini Sc Salvatoris noftri Jefii
MnniSiin*
Chrifti. Oddo, divini ordinatione dementü,
^nc«UaB*
omnibus Epifcopis, Abbatibus, Comitibus,
Vicariis,Centenariis, *tqueomnibus Fiddibus
fande Dei Ecclefix Sc noftris pntfenttas atque
futuris falutem. Notum fit quia fi Sacerdotum ac
fervorum Dei peririones, quas nobis pro fisis neceffitaribos , ad efteâum perduci­
mus, non fidfen regiam confuetudinem exerce­
mus , vecùm etiam ad xternx retributionis mer­
cedum talia feda profutura confidimus. Proindè
compcriat omnium Fidelium noftroram fblertia
quia vir venerabilis Audegarius, Abbas fenôi Pe­
tri Juncdlenfis Monafterii, quod eft fitum in
pago Biterranfi, noftris obtulit obtutibus audontates puedeceffixum noftroram Pippini videli­
cet Sc Karoli, undè licentiam habebant inter fe
Sc Abbates eligere A ipfum Monaftenum fccuû-

ipo

dùm Regulam fenâi Bene&ti Sc tacepea Re­
gum ragera fir gebenare, qunmodèfitcenncolrtu
Abbates illorum Beuediâus fcilicet Sc Fruâuofus
Sc antecederes eorum abfipse alicuius blandimen­
to , dùm riveront. Idcircb memonuus Audgariue
Abbas notam deprecatus eft clementiam ut nos
dénué prxdiâas auctoritates noftrx roborationis
fcn pio confirmare dignaremur tique aliquid re­
gio more benignè latguemut. Cuius, inquam, pe­
titioni libenter annuentes , hoc serenitatis noftrx
Praeceptum illi fieri juffimus, pet quod Eccle­
fiam beati Juliam Martyris qux connraâa eft in
loco qui vocatur Tauriact» m Epifeopatu Ruthenenfi, cum omnibus juribus tibi pertinenti­
bus pii largitione ipfi concedimus, ut omnes pot­
ientes dc faturi fideles fandx Dei Ecdefix cx
noftro concedit ad perpetuum A nobis confirma­
tum efle cognofeant. Ptxciptmus interim ut nul­
las Judex publicus neque quiflibet exJudiciaria
poteftate nec ullus ex rideliousfenfex Dei Eccleiix ac noftris Ecriefias aut loca vel agros feu reli­
quas potfeffiones pcxdiâi Monafterii quas mo­
derno tempora pofEdete ridetur in quibuflibet
pagis Ar territoriis quicquid ibidem propter di­
vinum amorem haâenùs collatum eft, quaque
etiam deinceps in jura ipfius fenâi loci aut per
nos aut per aura voluerit divina pietas augeri, ad
caulas audwndas, vel freda exigenda, aut manfionas vel pacatas faciendas, aut fidejafibras tol­
lendo·, aut homines ipfius Ecdefix tam inge­
nuo» quAm Sc fervo· qui fupri terram ipfius refidera ndantat diffringendos, aut ullas redibitiones vel illicitas occasam* requirendas, ullo un*
quàm tempora injuftè aut violenter ingredi ap*
deat vd cxaâart arxfemat ; Sc quicquid de ro­
bus pexfati Monasterii fifcus fepaara poterat, to­
tum nos prostterna ramunerabone pradiâo Mo­
nafterio concadimus, ut perpetui» concedimus,
ut perpetuis temporibus in alimonia pauperum Sc
ftipendia Monachorum cxteroramqne fidelium
ilndem Deo famulantium proficiat ma^gaoen*
tum. Et quandoquidem dtrini vocatione idem
Abbas vel fucceftores ejus de hac loce migravelint, quand» ipfi Monachi inter fe tales inve­
nire poterunt qui ipfam Congregationem fecun­
dùm Regulam fancri Benedtèh ragm valeant,
per hanc noftram anfeoritatem Sc concefiiim li­
centiam habeant eligendi Abbates i quatenùs ipri
ferri Dei qui ibidem Deo femulan ridentur,
pro nobis Sc ftabiiitate totius regni noftri i Deo
nobis cotxelfi atque per immenfam Dei miferirotdiara confervendi exorare valeant. Hxc verb
auâoritas noftrx confirmationis ut futuris teaàporibm firmiùs ac robuftiàs habeatur vd â Fide­
libus fenâx Dei Ecdefix ac noftris diligentius
confervetur, eam aaanu pcepriA fiibootavunus Sc
anuli noftri impraflmne ugnui jaffimos.
bignum Odonis magnifici Rta.
Atnebodus feripfit ad vicem Udefeedi Refe·
reodarii Sc fubfcripftt.
Datum XI. Kalendas Decembris, ladiâxxre
viit. anno tertio regnante Oddocx Rege.
Actum Silvaneâu feliciter.

cxxv

ipt

Aâoruiri veterum.

rpt*

Signum Domni W idonis fereniffimi Impera­
toris Angufti.
Hdbaocas
ArchicanceOarius, jubente Domno
*
C X X V.
W idone Imperatore, recognovi.
tnienb Imp&AWu PrectpmM /r» Mnuftvia
Datum m. Kal. Jul. IndiAtone ix.anno In­
jin&» Ckrifluix.
carnationis Dominice dcccxcis* anno Domni
Widonis regni ejus 1111. Imperii n.
*wl T N nomine fandx & individue Trinitatis.
Altum Papii m Dei nomine feliciter. Arnen.
codiceLoa- JL Wido, divini demendA favente, Imperator
gotxrduo.
si amoceftbrum ooftroram concefla
privilegia, maximè divinis loch,etiam noftri aucC X X V I.
toritatefolidanms, proculdubio id ipfiun nobis
ad meream remuaenuiooem plurimùm prodefle
Rafamutt
CtJJi»
ad Eccltfitm
confidimus. Ideèque noverit omnium Fidelium
noftrorum poefeotram fcilicet A faturorum mAcrofandx Dei Ecdefir Brivatenii vico fi- An. ·»*■
duftria quia nos tam divino ta&i faftinâu quàm
ra, qui vir beatus Julianas Martyr requieffcmpitenue retributionis compalfi intuitu ad re­
propitiandum oobfe cceleftemRegem A domina­ cit cum ibeiis firis, Acui Guflelmus Comes A fi*.Brl’*·
torem omnium, beat» Virginis & Martyn» Chri- Abbas praefle videtur, necnon EldefredusPtxftinx Coenobium fa Italico regno conftniâum pofitus,feu Neâardus Decanus, vdatteri Cle­
baud procul à curte regia OUom,ubi venerabilis rici qui ibidem famulantur. Ego Rafaaudus pro
Abbas Rodulpbus praeflê videtur,aun omnibus amore Dei A Salvatoris noftri Jefe Chrifti cedo
qui fab cura A ditione ipfass fam famulisChrifti, ipfi caflx Dei fuiique feraientibus cenfum quod
rebus eundis ac familiis ad eundem locum refpi- imperpetuum efle volo, A de meo jure in veftra
ctendbos, fob noftram muadeburdom 9t peten­ donatione trado. Hxc fune res mer proprietatis
tem tuitiooem fefcipimm. Interventu quoouè cur per cooqueftum mihi evenerunt, qux funt
noftra died* coojojps Agelguidx Imperatricis nra in * urbe Arvernica, incomitata Bnvateofi,
folemnicer confirmamus A per hanc noftra auc­ fa vilis cui vocabulum eft CafaleUis, cedo Deo
toritatis paginam corroboramus quicquid eidem A fando Juliano fiafique fervienribus maflhm
Monafterio fa rebus mobdibos tempore couftira unam cum ama A horto A exioA vinea i.A .
tionis fax niqué fa prxfens ex dono atxecefloium campeUo i. Iftx res ipfi maflb adherentes habeat
noftrorum A Regum prifcoram Regiaaramqne fines de uno latere ftnua publica,de fuperiori la­
aut aliorum quorumcunque largitione, collatio­ tere terra eft fandi Juliani, A de fabteriori vero
ne , vd qualimque oblatione divina pietas con­ eft terra Bladini A Rihildis A haeredum fuornm.
tulit aut largiri dignabitur fa pofterùm,ut habeant Iftud confinium per bodina politum caflx fanâi
illud fatemum atque poftideem pradidus Abbas Juliani fiiifque Canonicis cedo fa ftfaendia Fra­
vd famuli Chrifti jure quieto & pacifico, fub trum pro anima mea totum vobis Taliter vero
noftra immunitatis protedfane falxfi jugitet per- complacuit mihi ut diunego*Rapnftedusami- «ege*
manentes, A pro ftant noftri imperii Deum (ap­ eus meus vixerimus, ufum fruduarium poffiplicantes , omni noftri hacrodumque noftroram deamas, poft obitum meum Raganfiredus ipfas
ac feccefiorum mokftatiooe remeti. Volemus res poflideat, A in cenfum Miffx fandi Juliani
denique ut quotiericunque opus habuerint, de denarios duodecim per fingulo* armos ; noftque
rebus ac famalisefaldcm Monafterü, tanquàm de feum difceflum ipfe res caflx fanâi Juliani re­
Dominicatis noftris, ner publicos adoras & exac­ vertantur fine ulla comradidione. Sanè fi quis
tores faquifitfa fiat. Illud etiam interdicimus , ut homo aut ullus de heredibus meis aut quxlibec
fa domibus A cellulis ejuidem Monafterii ex hoc potens perfona qux contrà vos vd contrà connunc & fapofterùmndfasmanfiooaticum,tdo- ceflionem meam aliquid mali dicere tentaverit,
neaticum , riparicum, aut aliquas poblicas func­ in vanum laboret, A quod protulit venti ferant,
tiones exquirere audeat, nuUamque facommen- A fafuper auri libras duodecim vobis coaâua
ditiu prxfati Abbatis vd famulorum Dei liberis Serfolvat.Falla ifta Cana in die fabbati in menfe
ac fervis, maflâriis, libeftariis, aldionibus infe­ Utobrio anno quarto regnante Karolo Rege
rat violentiam,aut eoe poteftativè diftringac aut Francorum. Rainaudoteftc , qui Concefliooem
pignorare prafamaqA ficati antaceftbram noftro- iftam fando Juliano fieri rogavit, A Ingualdo ,
ram audornte eidem loco venerabili confiat efle Bladino, Girberto , Radulfo.
collatum, ità firmum A ftabie permaneat fa
sevum. Sanamus fiquidem A aos, vehxià dira
memormanteceflbce noftro Karolo Imperatore
C X X V J I.
cooftfautum eft, m fi divini vocatione Abbas
filorum ab boc faculo migraverit, habeant potef- Enuregerdo, Ceminje Cerurate, Dsiuulead
MuufitruM /λΛ&λ Μλγιλ jirulatfij.
tatem inter fe digendi Abbatem. Si quis autem
contrà hanc jnffiooem noftram reniti vd refiaN Dei nomine. Ego Ermengardis Comitifla An. h>fjte aut eam irrumpere tentaverit, auri obrui
A tiliis meis Bernardo Comite & Guifredo £ί>ο mL’!'"
Leas centum peribivat, medietatem palationofComite
A Bereraario Epifcopo, nos fimul in ρ-Η-ιΠΛ.α
tro , A medietatem pradiAo ccenobio. Er ut
unum
donatores famusad ceoobio fanda Maria ull>‘
hoc certiùs credatur A firmius obieraetnr, pro­
prii manu confirmavimus, A anulo ocitrofubter Atlas alaudem noftrum qui nobis advenit per vo­
cem Domni noftriOiibanoComite vel per comfaflimus figillari.
Ddddu
Iens. II.

S

I

*irij

Appendix

parationem de Jtffeefiredo Jndtt , quam alium
nomen vocant Lobatone. Et eft ipfum atade ia
comitatu Roffitiraenfi, ia ν*1Ι·λψ*τϊ, famultilque locis, videlicet ad ipfa dota qutraracam
tnanfcs coopertas, cum omne* taa adjaoeoaia» &
aftuotatiooes, & ia meme aigre fabatae rata
coopéra», cum curtes fa boMMtcam omnes
faa* adjacentia* fa affomatfooe*. fit bbeo quem
vocant b termino de Feigarsvd de Fontanihs.ipfasterrat*cutn ipfas botas fa cum Moram afiootatioaes, cum exii* &rsgreCi* «rum.Et in ali·
loco quem vocantOftannand, cata coopertas ,
cum curte* fa hortos,cum ipfis pomiferis,* cum
fota tenus qux ibidem funt, cum exi» fa regret
fits caram. Et b alio loco quem vocant BartpaU
mas, cataraopertas^cum ipta cables, fa atm
ipfo molino, terra* fa vinea», pomiferi* vd impomifer·.* xibores, cultum vel incultum, cum
exits & regrctfiis earum. Et b alii*locis in rioFerratio fuperiorc manfos cooperto·, cum tona» fa
honos, terras fa vinea*, molinis, molinarii*,
cultum vel incubum,aquis, aquanunvedufaibu*
vd rednâibu,cumextisvetregreffiisuanun. Et
in loco quem vocant Caftro Corbi, maafaco··
peno*, cum curtes , curtalibua, hortis, hortati­
bus,* cum omnes fua» adjacentias fa aftonratione*. Sic omnia fuperiùs ioripra cum omni inte­
gritate donamus ad fupradiâo coenobio fanta
Maria Atia* pro anima Domni noftri Oiibano
Comite fa pro remedio peccatis noftri*, videlicet
omnes fapranominari* maniis, cafi», cafelibut ,
cooperti* fa difeooperas, quincanatibos, curtis,
curtatibu* . horti*, botraiibu*, vineis, vineali­
bus , terra* cultas vd inculta*, tociunttbus , ar­
bores pomiferis vel impotniftrb, verdegarib,
veroedàs, bofchos, filvis, rameis, molitus, molinarrn, aquis, caputaqub, aquaramve dudibus vd redudtibu*, exi.s fa teareflib , omnb fa
«n omnibus, qukqoid dici vefnominari poteft,
tam qmefitum quàm ad inquirendum. Et aftontat
hsec omnia faperihs feriora vdindaudit de multis
partes fa poifeffioned· fupradifto coenobio , vel
de pane orientis in ipfogrado quem vocant Co­
nic, o , fa de meridfemipfa ferra de monte nigro
faperioce, vel in ipfa ferra quem dicunt Aftefla,
quareft b termino deCuftoga, fa de occiduo in
ipfo grado de Atniara, veiin ipfo pujo Otiolo ,
vel in rora inferni , de parte vero Cercii in
m «lite Colia. Quantum infra iftxsquatuorafronratione* includunt, fic ad flumen Tixi veLtio Fer­
rarii invergunt, fic donamus & tradimus de noftro jure in poteftate & dominio fupradiâo coeno­
bio , ut habeatm Dei nomine liberam fa firmiflinum notcftatcm facere vel judicare indè quodcuaque voluerit. Etintermbode villa PoUeftros,
fa loco quem vocant Barriano, de prxfata com­
paratione ipto» irs» campos ab omni integi iute
cum iliorum afrontariones, cum exits & regreffiis
Marum,fimilite* donamus ad fspefato coenobio.
Quod fi no* denMore* aotullufque homo vd fe­
mina contr j han· noilram donat ionetn adinrumpendum veialiqutd fubuahendum venire volue­
rit, jutio judicio Dei dc tx .ux genitriese ejus iram
incurrat,& mantea donatio ifta firmis fa ftabilh
permaneat omnique tempore. Faâa iftaCarra d<>oauuub n. Idus Februarii ans» fexro regnant·

IP4

Cartam donationis fecimusfismavimu^fa teftra
firmare rogavimus. Bereonrfas Epitapu*. S.
Raimandi Levia*. S. DotaVifcafiudus Cfaricn*.Aito Morata*, qui hara Curram donatio­
ni* fcripfit db fa MNwquofeprb
KF HkOrat* Inustita hfc «trà foam eft,
aBueftua* bnt b raota
essciNfovit Bafata, Ir Mfob

prinum
Jwitekrmm pagtai pro pare·
«rodendi. ( M*m K&rit.)

C X X V I I I.
Xanli Sùaplicû Preetftum pre Ecefafit fiuiEi
dtCknfioilo in Diactji Perifitafi.

N nomine faata dt bdividazTrfairati*. Kalx main®
rviaijdivinâ oropiôaaMclemenô&,Rea. Si juf· CluituiarisFideUumnoftratu* petitionibus aurem notaerîo EctJ«ierefikacMacoamowdamuMetaunqueillupr*beau», aâa paeduceflârum noftrorum Regum ”·
fcilicet Francorum mumm videmur, ac per hoc
in noftne fidetiratis devotione promptiore* illos
edicimus. Dentquè noverit omnium tata Dei
EcdefixFdetium noftrorumqne tam prartatium
quàm & fimtrorum foduftrfa quod mmm notae
benignicaiieesccUenciamGrimoanta Vicecomes
atque Fidetis nota oboixè noftram ratia muniti centiam quatinhs tea Ecclefia in honore beati
Chriftopbori Martyris Chrifti dicatas, fa qua otia
fimilfara raquiefcunt, quas idem pro anima fua
laitue eidem Ecclefia tradiderat , auâoritatts
noftrx Praecepto confirmare,& ut nemo deinceps
illa* re» ab eadem Eccbfia fiibtrabara aut ea efc
dem quiddam conium exigere pnefemat, modi·
omnibus inhibere dignaremur. Sum autem ba
res fa pagoPatifiacenfe, fiusin villa Chtifiodo,

I

quefcere pedtionta*, fa hoc notae aaAoricat·
Fnrcepcwn neri juflnnu*, tt jamdita Ecdefue
dan decre*imus,p«rqnodpn»cfoieM*jubeœu·
ut e^em Ecclefia .ablqoè «UaNMfMMW afcrip»
ta* res eu m omni caram integritate, terris videli­
cet cuit» & incvtùe, pram* vtab * filvb, &
mancipii*, aquis, aquaramque deoarabu·, omnique ad fe juuë falégaliser pentant,jureperpe­
tuo teneat fapofiidoK. Etnetnopoft pneneminari Fidel i« noftriGrimoardi decefiimmeadem Ec­
clefia poteftatem hah*r,*nr ex ne rebut alfauu J
ccnfum exigere pradumK, nequeutia judiciaria

doti EcddixDoaata tanalare faSaataram pa­
tro*, inh digne veuerare fa efafitam vin pra Uuw
animae fiipplirai*. Et at hoc notas «atatitatis
tôum per oaata tempora,inviolabile* taDei
•amine obtfarat vigoram , manu notai fetatr
firmtvim* Λ aaufi nota impnftfone figUari
juffitnu·.

Sforan Karaü etorfoMmi Régi»·
Fforrcm Netanus xdvicrm Aixetki Epifcopi rccog-

ijzf

Adorum veterum.

Dum viii. KaL Maii Indite* m. mm vin.
NpuMM k tedraragrrncc regnuas Karel· gtedtaKa*

tfà VaiMftaB palate. h M MMM
fette-tas.

CXXIX.
Kjeffa»

PnerapoM cencrjMta pre 71e*/o^>.

trst. JN nomine fate ffi hdtadte TrfatafaKahs oslfitudfais mTeAJfataes faoe donis

prirab* honorare ΑΜμμ&μμ efficere. Noveric

%Ü*MM» faute Dei EcdefieRdelfamnoC.
Γ

trorumque tan psutetfam quàm & faturorum
faduftriu quoniem plaçait faranitati naftrx per
deptecMMN* Bornai, fifab noftri, queudam
Kdetan noftram Theodotende quibuitan re­
boa noftrx proprietatis honorare. Sum anteœ ae­
dem ras fa comicam NariNXNt>£,fa pago Minarvenfi, fa villa Hrawriano vel fa Viteaao, fafrà hue
finm Ar uranfam qoicquid ad noAnun perrinera
videtur fifiram, tc m abo locofacomMatuRufilioneufa, in page Heieneule, viBa qm» vocatur Ptriieftras cum ipfi» fift» qui fada* alt Mac, corn
Tertio, cum Raftek Camerario, oœniaquaqm»
ad noftram fiffium pertfaete viden*r^fc ia alia
loco fa villa Infida, eu* Lot* tc Laurigano, emnia quicquid ibi ad noftram fifiram peraatr* vi­
dante , tc in comita* JKfaldaaanb faper Fla­
viano viltae Guloralcum , Camam, & Campo
longo, tc Tapota,& in villa monte acuto, tc
in valle Rafle viriam que didtnrS. Scaphaai com
valle JooathM,cnm viHis & viüaribw que fa.
dam fane. Ec a&otxat ipfa vallis de parte orienti»
in fana** dividit inter Girundenle tcMfaldanaafa, de meridie affrontai fa fam de comitam
Aafamafi afipè ad coUam Jonathes, de pana
câcd fa catann Gond, de Htia verb parribus beud
•quavetgicAr pesgp ufiqnè ad viUaram vetetetn,
pargfaque par arena» adquèad paufata tepidi, tc
pergit ufaui adParateUa, tc iodé vadit ad monte
meadtafakufipriad fanam Bariola» tc uiquè
ad fia* Pfaeca. Concedimus etiam fibi fa to*
regno noA» Goriot vel Septfaunfa, ubkunauè
entera voluerit licentiam aofauc ullo («vitio. Ipfi
verb hoœfaaa qui fa faamtfite villis habitant vel
habitaturi fam, rale nh*qn fam vel tale faevirium
fimradite Theodofio vol heredibus fais faciant
val farvianc quale Comitibus facere confiwveranr
tam Spent «dm ceteri. Has itàque res concedi** jam dite Fideli noftroTbeodofio cura termi­
nis Ac anfatan adjacentiis, & de noftto jure id
J* tc proprietatem fafius tranftuhmus & foietnai more detaamos. undè hoc noftrx altitudinis
PteoapOM fieri volum* tc eodem dari juffimus.
Prariptes* argh jubemus ut nullus Judex publi­
cus vol quilibet ex judiciaria poceftate fa predic­
ts» rat ear loca ibidem pertinentia, in quibufeun-

t;z6*

fint erigmeprufamat; fad corn omnibus irph
memoraris locis, fa quibnlcunqMcoafiAaMlDcu .
tames aprifionequunex hera·* habet crates,
vol deface* excolere potuerit, cum atiis quibufcunque pofleffioefan qu* praefari tempore ipfa
Theodori* poffidera videtur, liceatjamdite
Thoodcfio (urique poAnrisquieri moera vel poffidera, vel quicquid exfartf facere votoerit libe­
ram ac firnufimam faomnib* habeat possfiamm
fic* * abis fine peoprieraris, nemine faquintanta, per noftrum con&nfiun sc Juffioaem.Ec
ut hoc Potceptum mc omnia tampon majora*
fa Dei nomme oorinaat firmitatis vigorem ,
manu pcoprift *m fabesr firmavimus ec<-anuli
nofiri impeefione Italtat juffimus.
Signum KacoH podofimmi Regis.
Harve* Notarim âd vicem Folcoois Archiepifcppsrecoguo.il.
Dataix. Kal. Julü,Indiâwne vu. ‘anno v. *j*^wg*
Manante Karolo fineruffimoRege, tc fa faccef- uaff «7/
fii.Odom.V1.
Atem apud Viennam villam fa Dei upmfa.
feliciter. Amen.

CXXX
ASe i»tu & uefccraiieu Bccltjût JU Bltncie
fa Diec^i Arvtnuiifi.

Nno Incarnationis Dominica occccvt. i<.Ar fTf_
diâione ix.Dùm tefideremus dm, Adalsc- i >< Mnv
dus viddicetrArramenfis Ecclefia Pntfal, in gremao matris Ecclefix fa honore beatorum Mart)-- teniucs».
na* Agricote tc Vitaris nobiliter fanda», cir- *"*
ctmtqne faderant noe fideta ejufaem Ecclefix cara
ecdeuaftico quàm popotai honore pntditi, adie­
runt fanaicacem noftram Heldefradus caulx S. J ufiani Brivatenfis eximi* Praefate» tc Neterdus
Pentacontarchi adrmmoilamr non infimus, exreriqueCanonici quampiam fab eis Dao fanteq ue
Juliano humiliter devosèqu.famulantes, obnhè
expoftulaverunt * eis danimus licentiam iu pr<> ■
poo fando S. Juliam Eodefiam conifruere , m
villa videlicet cujw vocabulum Blaneda. Quod
mente pectratenees uni cum confilio cunterum
nos circumfedenrium agi non renuimus , Λ
mittente» cum ei» Arehipvmbyterum noftrum no­
mine Homo Dri, praecepimus * dsfignarcr eis
locum tetnpioDei aptum. Quod quidem tc facit.
Fabricataautera anla, perterimus ad locum, (pe­
de fepeimi merafi decimi dedicavimus eam fa
honore beacorurii Martyrum Juris* ineliri tc Pri­
vati nobillimiMartyris. Et fa die consecrationis
ejus datum eft eidem Ecclefix in honora almi Ju­
liani arque Privati jam fandatr de proprioS. Ju­
liani ad ftipendia farvienrium ejus peranence do­
cis nomine, fa comicam Brivatanfa, fa aies Noluccufa, in ipfa villaBlaneda, toanfam unum ad
ipfam Ecclefiam adherentem, cum terris tc pcaloris , adatnfas judiciario mare auos, totum tc ad integram, tc fa Montfaiaco vi­
du, vol fade fan manfiooes aut parefredos neam upam cum cafale uno tc campo udo , tc
five parataa exigendas, vel fidej affixes tollendos, camp* illos qui pertinebant ad Ecdetem £ fasti,
aat homines ipfi* diffringendo», aut teloneum A- funt de eadem ratione S. Juliani, tc videnfar
neque paftuaracnm fan aliquas redhibitiones aut die eis Alerium ftuvram, tc fa aica loutochenfa
illicita» occafione» requirendas ullo unqirini tem- minfionjle unum quod vocatur Valfaa, cuna
pose ingredi audeat, uec ca qux (upra memorata campis, ptaris, vfaeu, tc nemoribus, acqu·
Dddddi,

A

f

*’

ιμ8

Appendix

ip7

tilvis. Dîneur ci etiam dedmx de ipi* villa Maneda tocum & ad integram & omne confugium
ejus. Datur ci in villa que *ocarut Ortas, de
caufa S. Juliani, decunx omnea. Et in ipfo aice,
in villa qux vocatur Bavofus, medietatem deci*
marum ad Eccktiam S. Sixti pertinentium. Et in
aicc Ambronenfo , de villa qux vocatur GrixiItons , duatpanes decimarum, omnes videlicet
decimas ejuidera villx , exceptis illis qux per­
tinent ad ecclefiam de Antonio in honore S. Benigm confocrata. Et in aice Brivatenfe , in villa
qux vocatur Porcaricias , duas pattes decima­
rum , âr in villa qux vocatur Vtnezia de caufa
S. Juliani duas panes decimarum. Hxc omnia
fitprafcripca datum eft eidem Ecclefix in honore
S. Juliam & S. Privati in villa qux vocatur Blaneda fundatx, ut habeat ea , teneat, atque poffideat, & ab hodierna die Sc deinceps Redor
ipfius Eccletix cum omni integritate recipiar ,
& annis fingulis feftivitate S. Juliani, qux eve­
nit v. Kal. mentis feptimi, in cenfum Canonicis
S. Juliani folidos quinque incundanter exfblvat,

Sc

matri Ecclefix Atveraotum debitum obfequium, ut extera capella timiles ejus, pecfolvat. Et libellus ifte dotis omni tempore inconvulfus perfeveret & indeficiens. Et ut hxc pagina
dons firmior tit veriufque credaryr , manu pro­
pria fubter eam firmavimus &' exterorum Cano­
nicorum matris Eccletix Agricole & Vitalis atque
Canonicorum S. Juliani manibus infigniti prreipimus, & in calce hujus opufculi inleri juflimus.
Et quandiù Johannes Sacerdos advixerit, qui
eam fundavit , abfque ullo contradicente regar,
&: przkripcmn cenfum Canonicis S. Juliani perfolvat. Et ti de ipfo cenfu tardus aut neglegens
extiterit, legibus emendet, Sc quamdiù vixerit
jamdidani capellam non perdat. Ex audoritate
autem Patris ic Filii in virtute Sandi Spintus Sc
lege Canonica ac verbo noftro excommunicamus
&: interdicendo injungimus ut nullus eam ei die­
bus vitx fux auferat, aut ullus Clericus fuper
eum illam accipiat. Signum Vuilelmus Cunies.
Signum Amicus Archidiaconus. S. Ranfredus
Abbas. S. Amardus Archidiaconus. S. Eldefredus
Prxpoiints. S. Auftorgius Abbas. S. Eldebemis T.
S. Bamardus. S. Raianan. Adum v i. KaL Janua­
rii apud Chromontem civitatem, regni Karoli ,
Francorum A Aquitanorum Principis , anno xt.

C X X XI.
Decretum Synodi Piennenfii dt ctpeUafanSi Se·
veri (ΜψηιβΛ in Pnrochin Ttufitcenfi.

kn.fot.
Λ Nno Incarnationis Dominior bccccvh. InFiiKattu- jTxdiâioxe x. ada eft Synodus apud Viennam
metropolim juflu Domini ac venerabilis Alexannenfu.
dri, ejufdem Ecclefix Archiptxfulis, in Ecclefia
videlicet Domini Sc Salvatoris noftri, ubi à mul­
tis in ejus prxfentia fuorumque miniftrorum ,
nccnon & venerabilium Abbatum, videlicet EirIci Prxpofiri, Erlei Archidiacocû, Valdonis Ab­
batis , Leudonis Abbatis, multorumque aliorum
reverendorum Sacerdotum â divertis divertir prolatx funt quxrimonix. Inter extera verb qux in
Lac Synododtfcudenda ac deflimenda erant,orta

eft quaedam altercatio inter Aribertum Abbatem
Remanentis Mooafterii nccnon Sc Bamardum
venerabilem Monachum fandtque Mauridi Ab*
batem ex territorio de quadam capella S. Severi
in Parochia fandi Prinu fita in vula Tautiaco ,
quam quidam homo in pcrftariam tenebat no­
mine Fidcherius, dicens jamdidus Ariberrus Ab­
bas quod ex prxdido territorio decttnx juftè
& legaliter ad capellam fandi Severi pervenire
debuidrat. Sed Bamardus Abbas affirmando con­
tradicebat non itd effis, fed omnes decimx ex

prrmemorato territorio legaliter Sc rationabiliter
plus pertinerent ad Ecclefiam fandi Primi, quim
ille in manu ad ordinandum habebat, prater pri­
vum Monachorum laboratum , quint ad fupredidam fandi Severi capellam. Tunc i fanda Sy­
nodo judicatum eft illi, ne fonè deinceps ex ea­
dem caufa aliqua moliretur injuria , ut fient ille
propriis reftificabatur verbis, ira teftes fui Sacer­
dotes fub jurejurando adhrmatfent. Prrdidus
Euè Bernardus Abbas fuos in fanda Synodo
ntes oftendit teftes, quorum nomina font
Chriftunus Presbyter, Signinus Presbyter ,
Albarius'Presbyter , Fohnarus Presbyter, Bidi­
nus Presbyter , Archinerius Presbyter, Giroldus Presbyter , Sc facramentis datis omnia lexahtec explevit ficud judicaturi fuit, Sc prxdidas
decimas ad eandem Ecdefiam fandi Pnmi evindicavit. Ego Alexander, fandx Viennentis Eccle­
fix Epifcopus, manu proprii roboravi Sc aliis ro­
borare jullL Erleus humilis Prxpofitus. Andreas
Presbyter.

C X X X I L
Ktroli Sonflicb Prnctptum fro Monnfitrin
BnlntnUnJi in Dinctfi Gentndtnfi.
N nomine fandx Sc

individux Trinitatis.
Karohn/Evnl propitiante clemendl^lex Fran-

I

a. f,f
Ei A>'hiÂ>

coram. Si ergi loca divinis cultibus mancipata
Deoqise mercodem fiunulanubus beneficia op- fi*,
pomma largimur, prxmivm remunerationis xternx ob id nobis rependi non diffidimus , quin
etiam ad diuturnam felicemque regni noftri idip­
fum ftabilitarem pertinere nullatenùs dubitamus.
Itaquè notum fit omnibus fandx Dei EcclefixFi­
delibus & noftris prxfentibus fcilicet atque futuris
quoniam venerandus vir Halfredus, Monafterii
Abbes,quod appellatur Benniolu, quod eft cooftrudum in honore fandi Srephani Proromaxryris
Chrifti, in pago Bifuldinenfi ficum, adiens noftrx
dignitatis clementiam , obtulit nobis Prsrcepca
Domini Ludovici atavi noftri pix memorix Im­

peratoris Augufti, nccnon Sc avi noftri illuftris Im­
peratoris Karoli, arque genitoris noftri eximii Lu­
dovici Regis ; in quibus continebatur qualiter idem
Monaftenum cum Monachis ibidem Deo obfe-

quentibus Sc omnibus ei pertinentibus fub immu­
nitatis fux munimine penitùs fufeeperunt. Periirque idem Halfredus Abba ut renovantes audoritares illorum , eum ac Monachos fibi commiffbs prxdidumqne Monafterium Sc cellas fibi per­
tinentes fub immunitati* noftrx, ficut ipfos conf­
iât fecifiê, defênfione ac munime iufeipe-

ip$>

Adorum veterum.

chu & conâû fibi paranearibaa cdlis 8c rebus
fob noftrx defafians libertate fulcepimus. Ideft
in loœ qui dicitur Mdiarias, cdla fiusâi Petri
cum omni fus integritate, fia» in iliorum indi­
culis rribaar, 8e ipià cella qax vocatur runua
veila , te in alio loco cdla S. Juliani & S. Michaelis,&in ianâa nece cella S. Vincentii cum om­
nibus terminis tais, 8c in Riudafer cdla fanâx
Maris cum terminas fuis, Ci in loco qui dicitur
Siftorianus domum ûnâr Maris cum omnibus
fibi pertinentibus , Ac in comitatu Pecralarcnfi
cella S. Pétri t 8c aliam S. Johannis, ram alia
cella cujus vocabulum eft Pineta , 8c cella fanâi
Fruâuofi ram omnibus fibi petrinentibas, tc in
mala valle in villare que dicitur Footanecus, Ac
vineas qux ibi attinet· videntur, cum fuss appendu us omnibus, Ac ram cun&s aliis rebus ad ip­
fum Monaftcrium pertinentibus, ut diâum eft.
fub noftrx immunitatis munimine Ac defenfione

ΐβο

C X X X 1 I I.
ΛΛλ deus Gr

£cd<£· de C·*»

in Disec/I Xrvsrnrt/f.

nno Incarnationis Dominice nccccxxiv. ίΛ£ί.
Indidione xit. adiit Johannes Archidieco- ralarie t<nus Sedem macris Ecdefia Arvernorum , poftnJ
aMâsBri*·*
lans humiliter At potens apud venerandum Annal- <
dum,ejus Sedis providum Prxfulem^rdificari fibi
in fundo fanâi Juliani Ac fuo Ecdefiam ipfis in
locis valdè pemecefiariam. Cujus preces cùm
primùm abnuiffêr idem egregius Pontifêx , tan­
dem confultu fidelium At precibus viâus , com
peed eoam veridici ratione, adquievit poftulaftti,
infuper fcifcitani eundem poftulantetn fi valeret
ex rebus fuis tantùm ibi conterre ex quibus Sacer­
dos in ipfo loco Deo militans pauperem vitam
po&fuhentare. Ad hxc cùm reipondiflet veOe fe
quandam paniculam ex fuis facultatibus largiri,
ut nullus Judes poblicus vd quilibet ex judiciaria totius Ecdefix i ptx&to confultu illuftri (pecu­
poreftate in prxâiânm Monafterium rd cellulas latore fancitum eft eandem dedicandam Ecdeaut loca fibi pertinentia arque fubjeâa, feu agros, fiam. Proficifcens itaquè pnrtaxatus Pontifex fe­
ac reliquas pofteffiones, in quioufeumque con- cundùm fâpienriam fini a Deo coHaram * opes
fiftenribus loris, ad canûsjndiriario mote audien­ fibi creditas falubritet vifitate, pervenit ad locum
das , vd frequentes manfiones aut paraveredos five fibi crebris precibus Ac afliduis monitionibus exo­
Kratas exigendas, vdfidejufliooes tollendas, aut ratum ; cernenfque contignitatcm loci tempufque
mines ipfius
Monafterii diftringendcs,
feuals- aptum, dedicavit eandem capellam fpecie feptimi
,
„
quas tedibitiones aut fiinâjones aut illicitas occa- tnenfis uoviflimi, Ac illuftravit eam pignoribus
bones requirendas ullo unquèm tempore ingredi beariflimi Martyris Juliani Btrvarenfis. ΕΛ autant
audeat, nec ea qu* fupri memorata funt requi- ipfe locus, quo eadem conftruâa eft aula, in corere prefumat ; fed cum omnibus cellis vel locis tnitatu Talamitenfe, in vicario Moyfiacenfe, in
fxpè potfaro Monafterio fubjeâis, in quibufcun- villa qu* vocatui Canetus. Et in die dedicaribuis
que coofiftant loris, quas moderno tempore tarn tjm datum eft cidem loco i prxfcripto Jolunnc,
ci aprifione qudm ex heremo habeut tradas, feu confultu Arlcbaldi Prrpofin Eccleii* fandi Judeinceps è cetero nofleftêrint, cum aliis quibuf- liani Martyris Ac Çunebetri Pentacontarchi ipfius
cunque nolMsonibus quibus prxftnri tempore lod exterorumque Canonicorum , in eadem
eidem Abbas juftè Ac rationabshcer divina psecas ri]j* Caneto mafliis unus quem Ucmbardus exper fuos, faofquefideles ipfi facrariffimoloco-... colera videtur, Ac arandenx tres, Ac in aice Bn.. ——- voluntariè exorare. Et quandocunquè vatenfi, in vicaria Cberiacenie, in loco nuncudivina pietas eundem Abbatem ab hoc feculo nato iHam calmen , quanrùm ibi vifus eft hafufeeperit, quandiu ipfi Monachi inter fe talem bere, 8e in aice Nonatenft, in Severiaco vineam
eligere valuerint qui ipiam Congregationem fe- unam. Hxc omnia fupea&ripta data funt eidem
eundum Regulam S. Benedi&i regere queant, per Ecdefix m honora beari Juliani fùndatx à Jonoftrum coiuenfum ac juffionem licentiam ha- hanm 8c à exteris ituBà Juliani Canonicis perbeanr ex femenpfis eligendi Abbates. Nolumus petuo dono. Contidecans etiam Domnus PonripriReroè ut ab ipfis vd ab eorum hominibus ali- Fex, Ac rem diligenter examinans, dedit prxfixo
quid tdooei neque palcuaticum nec manfiones, altan i fe
8c Sanâonsm Reliqui» decotacos aut aliquas redibiriooes exigatur. Et ut hxc two de ipfa villa Caneto decimam omnem tam
auâoritas noftra femper inconvulfa permaneat, annonarum qidtn pecudum, Ac de villa qux vomanu proprii fuper eam firmamus Ac anuli noftri catut Adimas fimilitet omnem decimam, te de
impeflione affignari juilimua.
villa qux vocatur Moden medicarem decunx ,
Signum Karoli Regis piiftimi
Ac de alio Moden fimilnet, Ac de villa qux nunGoalinus regi* dignitatis Notarius ad vicem cnpatur Coneas omnem decimam, Ac de Betel
Hervei Archiepifcopi fumtnique Cancellarii re- exnnem decimam , 8c de villa qux cognominacognovit.
mf Nuriiaco cum fais appendkus omnem deciDatum v. Idus April. Indi&ione iv. regnante mam, & de villa quxdsatur Alco Corenno me­
Karolo Rege gloriofillimo redintegrante xix. lar­ dietatem decimx, Ac de Burxamis omnem deci­
giore verb nereditate indepta v.
mam , & de villa qux vocatur Cumiliii medieta­
Achim Herdtallo palatio in Dei nomine feli­ tem decitnx, Ac de Rabariliis medietatem deciciter. Atneumx, Ac de omnibus qux idem Johannes habere
videtur modb vd in pofteriunJDeo auxiliante^dquirere poterit in villa qux vocatur Severiaras five
Soniacus, feu in illo monte, duas partes decima-

A

Appendix

ΐβΐ

nUn Cmifiacr Mit. Er ia ate· Brinteefi , i»
viOis hit nominibus, Tropusoeco , Vendagra .
Pinatanfo, Valiiia, ac ilis ynaris, Λ Cabcogilo,
dnas pansi decimanam de ifiacalmeA rit BraogiΙηηιιriisssssm liermiarum Itia vicaria Calarici»fc,de villis hia nominibus,Plebis, Calexii», ilk
bacis, mafiumGitmni, βμ&ομο decima. Hac
omnia fonofisteu dedit veuunbilis tonantes,
Pntful Araernenfis Ecdefiu, in rite dotoarioute
bafilicein Canfirofundans, ut hiheir, muaar,
atque pofidear, A jufto ocdiae gubenoc ssftsc
tor ipsus coli·, ea fodicet · * quandid ideas
Johanna advixerit, eaudom capellam reneat,
A annis fiqgnfis Canonicis fonAs Juliani folidos
quinque ia ceofom iucuoAausar exfclvar, dc poft
obitum alos, fi nepos efosGirbaudns fopar nao·
rit, feniu modoaam tentât i pofi amborum sa­
tam obitum, in communi m4n Canomcoram
fan& Juliani revertatur. Erat firmiorem per fuccottenria esmpora hac pemnola obtineret rigo­
rem, idem fopaarifimasrafolArmaldus manu
propridfobmrifiam cartobocare dignatnseft, dc
•t primam· matris Ecdefin manibus mfigniretur decrevit. Arnaldo Parri,Salomone Decano,
dc Bernante Abbate, Adatente Levkl, tefiibus,
regnante Karolo toge Francorum cana ifi fââa
fntto

C X X X I V.
VUtlindb Ceffi ad Ectltfun Brivuttufiu.
As.
chârnSerT

ιβζ
C X X XV.

Lrjw de aacdfo ad Metufiriu* NMitctri U
Di»t& PÀtvuufi.
Vm «mafonifone ia hoc foculo proprio ve- A». *·>.
car arbtoo, oportet ei ut de rebus fibi i
Deo adquifiris taliter agere qualiter premium o»AerUN*>ries snenre maceatur percipere. Quapropter ego butacMM.
in Dri nomine Richardus, Ædituus fandi Petri
PiAaveofo Sanioris Ecdefie, traâari de Dei ti­
more dc esam· retriborione, et mihi pius Do­
minus in die altima magni judicii veniam tribuemdifMtur. Ancillam staqui jurismei nomine
Ingetareim Bc ia&aribus fuse videlicet hi» nomiaiEns, I&l·. Abbo, Hildegatdis,...... ad MonaAerium m hooote fonAu Dri genitricis Mari·
dc boari Jumani CMfaficrispreapaifuixhruin ,
Nobiliacmn nomma, ad communia Fratrum ibi­
dem die noAnque Deo militantium per hanc ceffioois epdtatem ad habendum delegavi, quatinbs
pii Podomptnriigwmii sinpteAnr, diemque nuK raftaura two· gehenna emsoque fulhiris ina peragam, quia pratens foculo oneretur 4jririi oculo, neinevum petfitor in jus sim» fuf.
fragium onsAari , m magni advocatus opere,
eMque de maguss piaculis dimifiiim. Illud eriam
tdacmt mihi inforare ur fi aliqua emiffa perfona
raerit qui oontei jamdiAam Cri&mem, quam
ego ptompro animo A boni voluntati facere
Jufi, aUicalumml removere voluerit, A fi non
fo commit, anti fua mate voirsntare declinave­
rit, jodionm Dri gankriciiqQe Dri Mann A
tendi Juniani in pacalibus gehentm dignè pen
meritis incurrat. Ut autem hec donatio Ecclefue
planiorem in Dei nomine obrineat firmitatem ,
mana mei peopril fubter firmavi, A bonis hotninibns ad corroborandum tradidi j quatinus
pim Domiam merendem boni tebocamibu» asm
enaris Fidalibns m die indicii retonat, beare
Maria A fossfti Juniani imarventio. Richardus
donaôone confecit. Signum Rainardi Vicarii.
S. Rainarii bpqvicarii. S. Girardi. S. Landries.
S. Iswmnm. S. Dorini. S. ioràm Girardi. S. Gualbeta S. Dnteloni S. Bultulii. S. Thertonnini.
S. Radulfi. Dea mente Decembris anno tit.
Radulfi Rqgb » quandb Karolus in cufiodia ca­
nebatur.

D

ÇAooiànft» Dri Ecctefir ricolrivatenfi funcae.r»i. ° O dace, in qua venerabilis Martyr Julianus gto»
rio&m adeptus eft fimdmtam cum focus fais
decorato maufolna. Idcteob ego ia Diri nomine
Elidelindisqxo remedio assim· men 8c fratris mei
Araufti^edoipfi cafi« Dri aliquid de rubus proprietatis notor que ex couqueto nobis evene­
runt, eriTumque m perpetuum effe volo. Sunt antetn ipfie res m comitaro Brivatenfi , in vicaria
Cannllianenfo, tn villa qac vocatur Mngdadetus. In ipfo loco cedo Dso fonAoque JuUano in
commons viAuforrianrimejm suaflbe nes cane
curtis, hortis, eriis, adjacentiis, campis, pruris,
filris , aquis , aquansmque decurbbus, totum
quod ibi viri fumas habete vel ooffidate, at ha­
beant , teneant, 8c quicquid vmuarint Canonici
ipfius loci. Si quis verb , quod futurum miniari
credo , aliquandb furrexeru, Ago videlicet emu­
C X X X V I.
tati voluntate mei, aut ullus ex heredibus meis,
fou ulla esnifla perfossa aut cootrepo6ta~.«~-w
TrjSrinouian Atfriü , Dtui» ^falauarmu.
Cenulam ifiam ullam generare prêfumpfcrir ,
quod repetit minûnè vindicet ; dc tnfitpct qui T figitur ia Litaris divinis : Omni hateati da- a- Mt.
litem intulerit auri libas duas coaAus reddar
JLuhrer , fir ahoutelir. Et ; Quid predejf IaAhxc Cartula i nobisfoda omni campon firm· mhrifinairar/âm anmdum luentur, euimgveri far”
Bc (labilis permaneat. Aâa XIV·. KaL Martii fi» ietrinanat petimr. fit in Danihele : Pte- *Ac·4"·
anno tenio quo Karolue Rex per infidos Francos
seat tiii, tor, cei|/tlium meus. Et : Peeeetum
dehooefiaas efi.
ΠΜΜ dséai^nft peuftmu nditne. Idcircb ego
in Dei nomme Acftedus, divini difooneme oemonrià Aquitanorum Dux, confiderent cafum
fragilitatis numann» A mente pcrtraâans quia
osmo ex humane fimine procreatus vivat A non

vn

ι;34

Adorum veterum.

moriatur,ft fecundùm Job feunotiam nec iofaM
pria corpori·, prout jpftit, fivebanem,five osa*
fam, dupeoo uiftribueic orno fecdtatei mma
tam moMesquim immobilet b ufatEcdafiaram
* EcdefinMiaRtenMaftmciboapaapcnmMK
mifericon ft miftramrltamia··, Saoftoram feorwm mariti·ionrveaiontfeo·, ft pauperum prodbm eaotecMuimmamtaaem fecfaorom oMorom
minuere digMtw.Quamobrem obfecro voa fide·
lee ft amico· meo· Rocboraim Vicecomoem ,
canum, ut fitii ebomofynarii oraiifant eAâfafa-x
lifttni amid, âà fiti» mearam reramdifiribrao-

Rarbarw dimirto nmnia quaque b Beedafta· ba.
bare vidoor i ft donet pro me feufto Aoftremoaio ad Uciodoro cantum folidoa. Et fife pretend
amo obiero, dimico inter Rotberaam ft Dal­
matiam Vicocontiromalcdemonum mVaWnneofe cum oomi integritate. Et dentpro me iblidoedaa mitia. Ipfin diibenianinr fideliter, tocut
rmamDociorkmoui reddituri fintuter fedea epifcnpalabAquhaaiaftper Mooafteria ft Cano­
nico·. Dant etiam Bernardo filio Ada|mrin h
nice Brivmaule pro ipfa •edemptiooede valdenanfe x. asm. de iiloram alode. Simili modo 6 m
prefemi aaon ahwi n,iiimiiin faute Marte Amriacmfe ommm abdam meum quem habere vk
door in CaimefelariM^aun ipfa Ecdefia iu hono­
ro fanfti Abundi nanftraihm. Hahrarii etiam

rafimameft.de Ira ornate· ft qaodamqne in­
venire noterai· mai·. Ex rdMMmeistamntobitimea, inite Ecdofimwi, faSacardtx^nft MiBuwOrun &CCMMMMI > M CMN
peregriopramqoeBcnnqneinveaiM noterim. Habeacfe etiam poteftatem incanaodi abde· meoa
quibo· Mero,ftfarvoeinMMKM fidendi de qui*
okauU bos mandavero, · boauaUandi omne» debeo*·

difiribuatMoa fideliter pro me ft pro vobis* pro
ooantea pamibot fit amici· ft fidetibo· m*ô ft
veftrit ft proomoib·· fimul Chriftiaai· vivi» ft

riùs credatur, manu proprii fabar iUud firmavi
ft nobftifimn Fideli» mei» firmare decrevi. S.
dati·, fi moçoùhi evenerit, ntfi quod Deo pla­
citum fiierit ft ia prafeori paflrine ieripeum vide­
rim. Videfintfenfto JnUanoinprimiainCanGliaco amne alodinm, qoambm mi vMu· fam ha·
eftfimdaum
tw Beaciacu·, cum Ecdefia
honore fanâi Petri
eandem curaaapej
coafifteutibn·. Et mcoenitamTaiamitenfe vitiam

firmare rogavit. SXeocaidi. S. Galeario. S.Gaaa·
dribano. 5. Rodino. S. Radoté». Dotum fidei
iftam caaaadflam v. Idus Oftobr. armo v. quod
Franci il»fahnMÎh varumRegemfiromCarotam
& cancri Legroi degerant RaduMhm fibi in Re­
gna. Placuit denique mihi ut fi abtipn iegidmi·
pueri· mono·· firaro , oom fervi maimgoaoi
permaneam,OKepti· fili· qooc Deo creatori
omaium reddo ft quot ftafto Juliano r

CXXX VIL
ftraâaton tirante· appandirte ad eoédnm euttium efa·. Et hoc ad cation» « fi ab bodieraa d»

cum omni iaMfrime ft corn fim appendicii· ao>
dpbmomraomaia filio men revertantur. Si au­
tem in hoc prefetxi anno obiero, dimitto Rober­
toVicKooud viUamMaderiacum ft Crodilooem
ftquicquid ia Ambrormo habete videor.except!

OatautMde inter Kfrltfittft Cerea/

Noombe
ornai· Cm
catem,tiH

I

Abbati*conte Congre.
• Mooateii Caftri Matta-

6, Eodafiamiteai Romani Mtafttevte Witicanit cum fai· dedaris fine aliquo ceoifa, ft Ecdefiam ftnfti SacarahtioM» eft ia Momoconicub
cumfirii decimis fine afiqao eonfa, procor ab­
dam veftram qpi eft m comimaa Catcatefe in
viia quardinar Orandam», qui vobis venit tam
cia habere videor. Bertratmo dimitto Senaria· de donationequta mcomparatione, nt abhovilla & fando GaUo ftAdjodore ft alla Catena,
ft m Mercorio maufiun mam Arimanno 6<uxi

Vjy*

Hho

° Hcic-

Adaisae fiâau ru.

Kal. J^amua

vi. poadatiit la-

rotas Raa float Ladaoici , CLnfonaatntt, Raptat tipt-

Seqmmtut excepta ex C&anulario Ecclcfic
ΗαβΜολι»
LU. i.uf-cp Faâa fcsipanviuditionb vu. Uns
Aprifii, am» primo quod obüt Cando Rege filio Ludover, Chrifto muhm. Rageas expôftams.
.
*’·
fcϙra vtnditieau fub die
bfa Mates, auoor.qnod rteCh.rim Rcxfilms Luduvia Rugis, Chnfto sçgoome, Ac Rogem «xpeâaruc.
ftâfi. ♦.«<».<>.FaâaIrifcis·!! i ni ririinil vni.ldq
Maa, aaaa primoquodobatKastes Rex fiio Ladovici,Qmftofqpamc, St Ragemexpcâaote.
Lit. f. cap. r j. Faâa feripeuta vcudiuoaà fub dio
daata.

fem expeâaote.

Aanttm.

Liatre JPadtUi, Eptfcopi Htluunfit.
Autre.

ijj<5

Appendix

voa& faoBom veftri,· quicquid «xindè agore , facre, vel judicare volueritis,in Dei nomi­
ne habearispuceftxtem cum omni voce op potniontsnoftne. Saoè, quod fieri minimd erodimus efte
venturum ,quàd uegoGuimem EpMcopva, ane
mea congregatio, aut atiqimfaceoorom noftr·rum, qui cumià hanc pocambiaùoaem veuaric
ad irrumpendum Ac. cotnpooat vobbtaonun *
aliud tantum quorum ipfiera» vafae potuerint,
& bocaood reposât non valeur vindicate, fedm·
anteà ifta procambiatio firma dt ftabilis perma­
neat omni tempore. Fada Carra procambiation»
Jdibus Junii anno vigefimo oâavo regnante Ka>
rolo Rege poft obitum OJoaû Régit. Gimeta,
humilû Epdcopua. Amen.
■■■■■■■■■sm·······
C X X X V I I I.

T N nomine Domini. Ego Wadaldus, gntii
Ί·
D** fed*E*enen^i Epilcopu*, A Gauzbertiu
Coma, not fimul in unum Jonatom fumus ad

oenii» lib. domum lanAa: Eulalix Virginis & Martyre Chi»·
*■“**
fti matrem omnium Ecddiarum Rulluliooeofium five Confluentium Ac. propter amorem
Dei, A propter remedium anima» noftra» , vd

A

propter remedium anime de Suniario Comic·
uxori Ermengard it, &Bencooe Comite, & Ab
tneraJo Epifcopo quondam, & propter reme­
dium animae de Franchone Vicecomke, & uxori
fax Eirfmde, AO-idooc Vicecomke, ut famuli
pro animas noftri» vel illorum animat orationes
Deo fundere dignemini See. Faâa feriptura do»
nationis fub die mi. Idus Aprtlîs anno it. quod
obiit Karolut filius Ludovici Regis , Chrifto
regnante, & Regem expedante.
Hoc numerandi ratio, tamenetfi tnfofens videstw,
nrt non eft. flemveniter in multis veteribusmonume»tts, non fbldm poft mortem Karoli Simplicis, fed etiam
r>a> Char· mul^ antei. Extant enim in Monafteno Balneolenfi in
tuiairum
DiœcefiGenmdesrfi litter» Servi-Dei GerundenfisEpif
Virnnenfe. copi dat· anno bccclxxxix. in quarum cake ifta
paf. > 11.
adduntur : Fada kat carta confratatioeus Kaltadas Matcita carte 11. fw merouu <jf Kcrobu Imperator .ntgnaatt

Domino "apo JtfieChrido , aatis rnaaat tstptdantc Kept
at ipfo lorgitan. Et m Chartulario Monafterii Aruletms
legitur rears inftnunentum ati hoc nota adjuoâa eft :

Faâa carta viadicioait n. ItltiUu Jaüat aaaa 11. rtad
oiiit Kariaataaaai Kt*, Chrifam rognaattm, Rtptm aupcdoattm. Idem mos notandi annos obfervatus quoquè eft
poft mortem Radulfi Regts,ut docet idemChartubrium
Arulcnfe , in quo ifta leguntur : Fada ijtafirtpearn viaaicto i v. Idas Dectasttranno n. <ptod attic Kadulfiu Jtrs,
Cirsfo rtgaaatt, Rtfcm tapoSantc. In ChlAUUtio Eoelefi· Tutelenfis reperiuntur charts du* quas conftar
effe dans poft obitum Radulfi Regis , in quanam tana
h*c leguntur : Fada vtnditio ifa in meaft JaBo , ftdt
Franciftnd fperoast Riçru. In alia veto fic : Fada ifof-

βο Λα ia menfe JaBo, Demina rtgaaact, Regentjpermue.
Sed quanquhn ifta vera fint, mendum tamen eft tam
fenbendi rationem fuifle frequentiorem poft obitum Ka­
roli Simplicis. Lubet autem hek exempla defcribete
qu· in veteribus Libris deprehenfa 1 me font. In tomo
fecundo Feudotum, ut vocaat, Archivi regii Barctnonenfis fol. xcc*. extant aâa venditionis quam Bornas
quidam Suniario Comiti fecit de quibufdam rebus fuis
in comitatu Menretx five Minor, flat, in quibus hcc nota
adfcripta eft : Anno »t. pof^uim oMi Carolus Rt*,C4mβ· regnante. Kef ent fpe-unte. hem aliud inftrutnentum
quod ibidem legitur ; Anno nl. fuo taretes Rex edict,

Fed. lit. cap.
Faâa feriptura veudsioai» fub 4M
xiui. KaL Novemb. atmo r.quod obit RadulfwRex,
Chrifto regnante , Sc Regem expeftanre.
Fad. lit. cap. γ ;. Fada fcaptun vsndirinnii fub Λ»
x n. Kal. Novembris, anno i. quod obüt RidulfaiRtar,
Chrifto regnante , Sc Rcgcm repodame.
Eod. lit. cep. >7. FaAa fetiptura venditionis fob die
in. Nona*March, anno I. quod obiit Karolus Rex
filmsLudoyci
Chrifto
Regens expcâântCo
Fad. 04. «. n. Faâa fcrtaun venditionis fub <Be
HI. Idas March jumo I. quod ob«K Karolus Rex films
Ludoyci Aegis, Chrifto regnante. Regem expeâantem.

Reps,

rename, &.*

Lit. «. cqp. ♦*. Faâa feriptura venditjoms fub die
vun. KaL Febroariaa , ans»Chrifto regnantem, Re-

Fod.Ot.cap. if. Faâa fcripaaracoamunationisVin.
KaL Marci, anno r.quodobut Karolus Rex filius Lu­
dovici Regis, Chrifto regnante, Sc Refera expcâante.
Lit. n. cap. 14. Faâa feriptura vendkxuû» fub die
XU Kal. Marcii, annoprianoquodobüt Rex filât» Lu­
dovici Regis Karohu,Chrifto regnante, Regem expo­
sante.
Fad. St. cap. 7a. Faâa feriptura venditionis ιιπ.
Kal. Fedrasrii^anno 111. quod obüt Carius Rex , Chri­
fto regnante, Regem cxpeâante.
Simila notas deprehendi in Chartulano Ecclefi· Vabrenfis, tum etiam m chartulario fanât Saturnini Toloianenfis, Sc in Chartulario Monafterii Coocheofis
apud Ruthenos. Ceteribn affirmate non pofium ad qu*
tempora referende ili· fint.
Caarra/ovuu Eftltfia Katnafis : Faâa ce£o ifta in
menfe Madio fub die duodecimo Kalendas Junii, Do­
mino regnante , 8c Regem (perantem.

fA^taZarnm S. Saturnini fol. 7^. Faâa carta vendi­
tio ifta in menfe Novembri feria 11. Domino regnante.
Rege expedance.Ckarcaiarisea CoetMaft cap. jq. Faâa donatione ifta
indic fabbato,mmenfeMadio,Dmsunoregnsnte ,Se
Rene fpetante.
Cap. iof. Faâa charta cefiooe ifta m menfe Jufio,
fob dic Lums.DomiMm regnantem, Regem fperantem.
Cap. 411. Faâa charta anâoritau ifta fub die Feria
fecunda, anno Deo regnante, Sc Regem fperante.

C X X X I X.
Radulfi Regit PrxccptM pra Monfttria Manclfeln i i* Diacrfi Ctrcajfawifi
N nominefandxA individu»Trinitatis.Radulfiy, divini propitiante dementia, Franco- ri/^£Sck‘

I

V37

1* Chart»·

latio Eccle·
fic Mr*,
tenfiacap.

ijj8

Aétorum veterum.

rem R*x- Qui pro «are omnipotentis Domini
fenâaœ Dm Ecdeâam conArom A nsdificare
gliioc, magnam in honore SanAorute merccdem
ampcndicjin future verb rem Sand» vitam aequi*
ait fempiteroain. March notum fit omnibus feuA*
Dm Ecdafic Fidelibus pcscfeotdwiolioet A futu­
ris quoniam adiit noftram ferenitarem Dalmauus
softer par omnia fidebflimiu MÜM»getüt noftram
relfirtidinem quatenùs noftre uAootatM Precap
nan do terta quam ad Abbatiam fenâi Johannis■apriftanobilifimihomiiMsdodaniat, incaftram
vkfolktt Maiafti, fieri pneopiflemm, illius fiat
petitio, A noftnr bbuit voluntati, pro reftauredone iUtua Ind, A noftre auâoritaris Potceptum
faflimus fieri. nt fenfti Monachi ibidem Domino
Mrvientes illam terram fitmiaac teneant fine ulla
oomrariecKt aut alirejns cootradiAione pec iuffiooem Damini Abbatis Adfimfi ejufdem loci.
Gonjacct etenim in Comicam Carréfenfe cum
mercato fuper fluvium Duranna. Eft ibidem villa
ficca cum Ecdefia, altem vilia Canem cum Ecdefia, aha Vcnteniaco rem Ecclefia, alia Elifeu
cum Ecclefia, alia villa Valeriano cum Ecdefia,
Ecclefia de Amandano, alia fenfti Martini fuper
fluvium Lampa, alia Montecoiulio ; in Comitatu
Redenfe, villa Garmatia cum Ecdefia, alia villa
fenAi Johannis A fandx ctuds Faris cum Ecde­
fia ipfa .... villa cum Ecclefia , Lauxaro cum
Ecclefia, item ûnâi Martini villa j in Comitatu
Narbonenfe, Truliacocum Ecdefia A fifico &
aque duâu, villa fandi Fruduofi, in Comitatu
Carcaffcnfe, villa Caftellani, Villanova cum Ec­
defia , Ulnus cum Ecdefia fimAz Cecili*. Hoc
omnia, & ficut coutinentiu in aliis Praeceptis, at
patte noftra fint ftabilia, de fupradiâis villû feu
de Ecclefiisibidem dads, & nullus pct vim intrare
parfumât in Abbatiam nifi quern eledio elegerit.
Ut autem hxc fupcadiAa firma fine & ftabilia per­
maneant in *vum , noftro nomine infigoiri &
anuli noftri impreiEone juilimus figillati.
Signum Radulfi Regis gioriofiiluni.
Anfigifus Epifcopus recognovit.
Dara m. Kai. Juntas aiuio no no regnante
Radulfo Rege.
Adum Anfit villa.

pRCpofiras, otterique Fratres fân&i Juliani pro
communi fidate per confasfum Ragcanndi,Prin>
ripis Aquitanorum, necne aliorum ipfius patri*
Procerum tam Epifcoporum quimLaMocum prediAo Monafterio contulerant noftre ragahraris
Pracepto, ut in illorum teftamento fanritum eft,
confirmare dignaremur. Quotum peririonibusob
Chrifti A fandi ejus jam prehbad Marcellini
dileAionem , five FkWium noftrorum deprecatio­
nem , videlicet Hetici, Lingonenfis Epifeopi, 6c
Gote&alchi, Anicienfis Prefulis, Rotgerii qnoquè illuftri* Comitis, harum prebentesafTenium,
jufimm hoc regale Decreram fieri j in quo confir­
mando decernimus A decernendo firmamus ut
Monachi prafira loci Cantogilonenfis jatndktas
res rem omni integritate tam aianripiisquàmuniverfis fibi jure A legaliter pertinentibus perpetub
poffideant, A quicquid in futuro eis concefTum
Fuerit, eidem audontate corroboretur. Percipi­
mus deniquè ut nulla prepotent perfona aliquod
unquàm prsjudicium cis inferat, neque cenfum
quondam injuftc perquirat ; fed ipfi cum omni­
bus rdsus fuis ab omni dominatu cujuflibct perfo­
rat fini liberi & abluluti. Abbatem verb non pet
alicujns jufhonem, fai fecundùm fanâi Bcnedidi Regulam , omni tempore fibi intimant. Et
ut hax noftrx auâoritatis gram inviolability per
fuccedentia temporum curricula obfervecur ab
omnibus, manu noftricam fubter firmantes,
anuli noftri imagine firmare precepimus.
Signum Ludovicus.
S. Odilo Cancellarius ad vicetn Hervet Epd copi fummique Cancellarii recognovit.
Datum Non. Decembris IndiAione xv. anno
vi. regnante Ludovico ghriofiflimo Rege in Dei
nomine. Auien.

C X L

I.

QuuUrsr Hddtriens, AHut Ceft»riaifutfup<Ttvii
Jthemun , Epi/capcm Psnnm/im, mi^Spumb
Ms* αβιιή Ubtruum.

N Dei nomine. Villa Mariani campo juris An. »0.
proprietatis fenA* Finnan* Ecclefie refidcnre
Pandtufb Duce A Marchione per licendam Gai- η*ίΐ«ΰ ci.
dulfi, Epifeopi fanâ* Firman* Ecclefi* , A ccfi- f*urual“·
CX L
dente cura eo Lupo Comite de ipfo Comitatu, A
Lad^id Trtxfm^rini Pr*ceptnm prt Mtruf- reddentibus cum 00 Suppo A Longino A Franco
& Amiso A alio Longino A Hhldenco A Adam
ttrit CtiutgiUKfi.
A Ttanferico A Ardcrado A Reinfredo A aids
N nomine fend* A individu* Trinitatis. pluribus aftantibus A refidentibus. Ibiquè veniens
Ludovicus, divini annuente gradâ, Francorum in eorum prxfentia Hildericus Abbas cum AlbeRex. Si locis Sandorum A divino cultui manci­ tico Advocato fuo, A querellatus eft fuper Johan­
patis ob amorem Dei 6c Sandorum ejus aliquid nem,Epifeopnm fenâ* Pinnenfis Ecdefi*,dicens ;
conferimus, faiqu* à Fidelibus devotè largiun­ Domini mei , audite querelam quam Hildericus
tur regii audoritate noftra corrobora mus, J iura- Abbas A Albericus Advocatus nofter iuper ipfo
mobMMum omnium remuneratote recompenfa- fupraferipto Johaune, Epifcopo fandi Pinnenfis
ri nobis id pro certo confidimus. Quocirca om­ Ecclefix, depono de Aboariafan&x T rinitati* A
nium fande Dei Ecdefue Fidelium [ noftrorum- de ipfius caftetlis A ipfius Abbati* Monafteriis
que] tam prefeotium [ quàm A- intutorum nof- cum fuis calis A cum fuis cafalibus A cum fan
cat induftna quia feteoitarein noftram ) humili­ Centiis & cum fuis fubjacenti», quôd ipfe
criptus Johanne* Epi tcopu* ipfum Monafteter adeuntes Monachi fandi Marcellmi egregii
Confi*tioru Cantogilonenfis Csaobii obnirè fiot rium contradicebat, A dicebar qubd pertuiuiffet
exçocte quatenus res quasCunibertu», quondam ad ipfum Epilcopium fantfx Pinnenfis Eccivfua
Eceee

I

I

ijjp

Appendix

Tunc intemckvetum iplf fuprafcriptus PanduVfas, Dux A Marthio cum faprafcripos Comitibus
A cum fupcafcripcis bonis hominibus 8c cum fuÎrafcnptidudicibos ipfam JohannemJEpifcopam
inâxnnncnfi» Ecdefix, fi fuiflet mitas qubd ip­
fam Monafterium fuptafcnpmm A ipfa_fi
fcripu Abbatia pertinent ad ' fiwm"
pram. At ubi refaoodcbatipfa
■es, Epifcopus fanâxPinnenbs I
,cumBetardo Advocato fuo, dicens : Ego renuntiavi Sc re·
■uatio de omni mfa fanrafcripca Abbatia de fanâa
Trinitate Sc dc ipfius Monafterii caftellis, omnia
8c in omnibus qualiter ad ipfam Abbatiam A ad
ipfa Monafteria de fanâa Trinitate pertinent vei
pertinere debent,in integrum, five de cafis, five
cafaiibus feucolonicibas , pratis, pafcuis, campis , filvis, ripis, npinis, aquis , aquxmolinis,
feu decurfibus veiunbus aquarum, feu de canolans vei de pneftandatiis, omnia 8c in omnibus
obi & ubi omnia A in omnibus & ipfa Monafteria
de ipfa Abbatia in integram renuntiavi Hilderkn
Abbati 8c Alberico Advocato fuo qubd non pcrunuiftiet ad ipfum fuum Epifcopium, A nec ills nec
ulli faoram pofterorum indè poflsmus caufationem imponere, ncc contra te Hiidedcum Abba­
tem , nec contré ullum de pofteris vel Succedbribus tuis, nec contré ipfam Abbatiam, nec contra
ipfum faprafcripeum Monafterium,neque per Prcceptum de parte Domni Imperatoris, nec per ju­
dicatum, nec per ullum renuntium^ nec pet ullum
fcripeum moniminis, nec per nos nec per ullum
de poAeris vel Succeflbcibus me», ut non poffimus Sc non debeamus ullo vel quoquo tempore
ctufatioaem imponere, quia nobisnunquampertinuit nec pertiriere debuit, nec A ad ipfum Epif­
copium Pi nnenfts Ecclefix unquàm pertinet. Sic
tibi dico Sc abrenuntio. Excepto ipfam canam de
Bteliano, quam ego habeo diebus vitx mex, A
poft noftrum tranntum debeat reverri A recadere
ad ipfum fuprafcriptumMonafterium. Nam fuprafcriptam Abbatiam Sc jamotnnia Sc in omnibus de
ipfa Monafterio fupraferipro abrenuntiavi obi
Hilderico Abbati 8c poftens Succeflbribus tuis Sc
Alberico Advocato tuo Sc ipfi Monafterio Sc ipfi
Abbatix de fanâa Trinitate. Tunc judicaverunt
ipfe Dux Sc Marchio Sc Comes A Judices & boni
homines qubd Johannes, Epifcopus fanâx Pinnenfis Ecdefix, fa indè quietaret, Sc Hildericus
Abbas hoc obtinerer in fecuritate, Sc ipfa fupraferipta Abbatia A Monafterium fit in fecuritate A
in pace ficut fuperiùs judicavimus A diximus
qubd jam antei fuerat judicatum A fcripeum. Et
ex foprafcriptornm diâo , videlicet Marchionis
A Judicum A bonorum hominum , fcripfi ego
JohannesNotariusinannoab IncarnationeDomni
noftri Jefu Chrifti occcccxvii. Sc imperante
Domno Ottone , divini ordinante Providenda,
Imperatore Augufto anno imperii ejus in Chrifti
nomine vr. roenfe Februario per lôdiâionem x.
in villa Mariani die menfe fuprafcripro feliciter.
Pandulfus Dux A Marchio ibi fuit. Lupo Comes
ibi fait. Suppo ibi fuit. Longini ibi fuit. Alius
Longini ibt fair. Tranfarico ibi fuit. Uderko ibi
fair. Arderado ibi fuit.

U4°
C X L I I.

JMti» jtdiced /n Maufttd» fiut&i Pari
Atticnjù i» Diaccfi Gentxdea/i.

Ox Legum juee decrevit A auâontas oc .Aium*.
fcriptur*qux diem A annem evidenter ha-

V

bocrint expremtm, atque facundum Legis aedi- gj ftodennem eoafexipae efle nofauntur, omnes heberent
in perpetuam ftsbilem firmitatem. Ob hoc igiturego Gaasftedus^grarit Dei, Comes hancScop,
turam condere jubeo, per quam omnibus Fsdenbus fanâ* Dei Ecdefix tam prafantibm etuta
faturis promulgare cupio quia Heldefindus, Abba
ex cœnob» beatilEmi Petri regnique utheiei
clavigeri, qui fitus eft in Comitatu retralateafe,
in monte quem nuncupant Rodas, uni cum coofanfu Sc voluntate atque juflionc mea adiit-confa
pedibus Domni Ludovici Regis, ejuiquedenr·cans clementiam m quandatnpifcatsooem, ia eft,
ipfam ftagnun de Caftilioue cum tribus infulis
fibi adjacentibus, quarum traa vocaturUduagro,
altera verb Foniliana, tertia aurem Sevarto t ob
amorem noftri Redemptoris prxdiâo Coenobio
conferret. Venerandus itaquè Rex precibus prxfati Abbatis adquievit, Sc prxdiâatn pifcationem vel ftagnum cum infulis prxnominatis fibi
adjacentibus, A cum aftrontationibus qux in fuo
retonant Prxcepto, profato Coenobio perpetim
habiturum contradidit. Er ut h*c comado vd
donatio firmior A inviolabilis ab omnibus ho­
minibus teneretur, per Pnsceptum celfitudinis
fux roborare curavit. His itaquè geftis, pexficriprus Abba, annuente gubernatione divini, ad
przfatum Creuobium cum gaudio remeavit. Et
ex illo iam tempore prxlibatus Abba A Congre­
gatio prrfcripn Ctenobii iamdiâam ptfcadonem
vel ftagnum dominare volebant. Sed quidam ho­
mo Adalbertus nomine procaciter illis hoc con­
tendebat. Providente igitur poteftate divini ραβ­
ί ibarusGmfredus,gruu Dei ,Comesfiliaiquee|us
Suniarius religtofiiumus Epifcopus ad folemnirn·
tern beauiGmi Petti ad Ecclefiam qux eft in prxfato loco (ita orationis caufà fimulque convene­
rant. Illic igitur cum Amulio, fannx Sedis Gerundenfis indito Epifcopo, A caterva bonorum
Clericorum bonorumveuficorum fimul refideotes, in eorum deniquè prxfenda proclamavit fa
nrzfcripcus Abba A Congregatio prxfati Ccenobii qubd ptfcationem vd ftagnum quod prxfcripcus Comes vel filius ejus Sunarius, venerandus
Epifcopus, per eorum mercedem ibidem conccftbrant, A perPrxceptum regix dignitatis pofiidere
debebant, pnenominatus Adalbertus procaci­
ter illis eum contendebat. Leda eft igitur illic
auâoritas reni. Omnes unanimiter tam ptxmetnoratus Comes qulm prxdiâi Epifcopi om*
mfque caterva Clericorum vel Laicotum omnes
pariter eam conlaudaverunt unà voce dicentes
quia prxdiâa pifcat» vel faumos in poteftate
prnfatx Ecclefix deberet confiftere. Memoratus
itaquè Comes filiulque ejus Saaiarius, auditocots*
filio tantorum bonorum hominum, in prxfenda
Domni Arnulfi Epifcopi, Wibttd Ardudiaconi,

ij4i

Aôorum veterum.

Hacfcedi itidem Archid'iacooi, Wigoni SubdiaCani, Adalbert! Presbyteri, Ramionts Presbyte­
ri, Amairici Dtaconi, Atmerici Le vu*, Blanderici Sacriftx, nccnon ft Laicotum prxfentia·
Auraconi Rofohonenfts Vicocwnitis, Adalbert!
Impurttanenfis Viceromitis, live in prafentia
Cauxfredi, Bencori, Rei nardi, Ofibeni, Ato­
ni , Undilani, ft afiorum cxtaronunque mulrocum bonorum hominum qui cum ip6s ibidem
aderant, in écrirai fiipradiâonm, ut diftnmcft,
prxfentia prxdiftua Cocues vel filius ejus SoniaTMN ptwdtâam pifcaiiooem vel ftageum in po·
teftaic fan&t Pern fimul adinttgrum tradiderunt,
fub ifto videlicet ordine ut quicquid deinceps
pcxforiptur Abba & fucceflbres un crusftaqye
Congregatio ibidem Deo fub Regula almi patris
Benedi& militantes agere vel definire voluerint,
in cocum confiftar adutrio, fine alicujus mino­
ratione vel contrediââone. Et ut hec conhbo
finnior ab omnibus hominibus teneretur, manu
proprii pwdidbis Comes vol ejus filius Suniarius
venerandus Epifcopus uterque fubcer firmave­
runt , ft bonis hominibus ut eam roborarent pe­
tierunt. Exarata eft igitur hec Scriptura ceffionis
vd conlaudadoois die pridie Nonarum Augufti
anno Dominic* trabeattonis occccutviu. Indic­
tione xi. anno videlicet x 11. Francorum Rege Lo­
thario regnante. Signum Gautredus, gratia Dei·
Comes. Sgnutn BorcUus, grattt Dei, Comes. Si­
gnum Miro, grani Dei, uifcopos. Signum S<niantu Epifcopus. Signum Amulius, (initat Sedi»
Jerundento Epifcopus.

C X L I I I.
Crmkiun 'utttr Jelwtittm Epifctftm PhmtnfitH
(r Ctfiuritnftn Mbuttit Adem dt dttaktn
turtihn Siiuuu & SvJhuA

T N Dei nomine. Ab Incarnatione Domini
A Boftrioccccwvint. Ottone, naûà Dei & diîtAeni Ce vim ordinante Providendi, 8t Ottone filio ejus
ftunsnfia Imperatoribus Auguftiflimis, anno Imponi Do­
mni Ottonis Deo propitio vtu. & Ottonis filii
ejus Deo prooirio u. menfe Oâobris per Indic­
tionem xiii. Ideb confiat me Johannem, fanfa»
Sedis Pinnenfis Ecclefix Epifcopum de epifcopio
findi Maximi, quod fitum eft infici muros αν ·
tatis Pinnonfis, unaque per voluntatem & confcntiemibus nuhi odmari» Sacerdotibus vel Ca­
nonicis qui pneoruinati font in officio foptadldx
fandtaeSedis, commurafie atque cambiari tecum
Domino Adam , Abbate de Monafterio fcndx
Trinitatis, quod ficum eft in infula Pifcarix, in
locum qm nominatur Chia aurea , ubi corpus
fânâi Comende reconditum eft, ob quid in
ptiftina Loge inditurum eft à Domno Aftulpbo
Rege ut Pontifices & Abbates licentiam haborent commutadooem facete. Er iterfim Domnus
MrtT tit. Lodovicus Imperator in fiia Capitula affixit ut
’uk / o
« nrraque parte ecdefiafticura fuiflet, Recvisulai. o tores oarundem Ecclefiarum, fi fe familiariter
’**
pacificare velint, licendam habeant. Ideb igitur
ego qui fupri Johannes Epifcopus in hac commotetioM familiariter pacihcadonom facio tecum
pntnomiaaro DomnoAdam Abbate de re juris pio-

An.

Terne Ii.

v42

pnetatn fan&i noftri epifcepiiin terrnocioPienerr·
li, id eft, integri ipfe certe noftri de Saliano, cum
ipfa Ecclefia lanftt Ruflici, ft cum enini integra
pertinentia de ipfa jam diâa curte , cusu celis, terris, ft vineis, cum pomis ft arboribus
fuis, feu cum omnibus qux fuper fe vel infrà
le habentur, cum aquis ft ufu aquarum vel decurfibus, ejus cultis vel incultis, campi» ft filvis , ripis ft ripiais, omnia ft in omnibus qux
ad ipfiun jomdiftam curtem ft pnadiftam Bedefiam fan&i Ruftici pectinent vel pertinere debent,
ficut fuprà legitur. Et funt ipfi» res per lingulas
pcbas meafuratx infimul modiorum trecento­
rum , ft funtinfràfines fineTricaliodeOalifiano
ft fine viaque paraît ab ipfb fupradiAo Tricalio
quomodo pergit ab Aflianello, quomodb venit
ufquè ad fluvium Maon· & fine nuvio Gotnano
ft tine ipfe via qux porgit à Logumano quomodb
venit ad ipfum vadum de illo iavandario in fluvio
Gotnano. Et fi ampliùs fuerint res noftri epifeopü infrà fuprafcriptasfines, ad manus noftra» vel
ad noftram Ecclefiam nullam aindè fecimus refervatienem vel exceptuationem, fed in integrum
ft in omnibus in hac commutation» feu familia­
ritatis pacificatione fic dedi ego qui fuptà Johan­
nes Epifcopus tibi Domno Adam Abbati ad pro­
prietatem fuprafcàpti fanfti veftri Monafterii. (n
quo recepi ego qui fuprà Johannes Epifcopusi
te fupeafcripco Adam Abbate de re juris unfti
veftn Monafterii, id eft, integram ipfam cur­
tem de Suffiano cum ipfa Ecclefia fandz Mane
ft cum omnia integra pertinentia de ipfa jamdicta cune ft de fuprà feripta Ecclefia, cum caiis ,
tertis, vineia , camnis ft fihfia , rivis cum aquis
feu aquarum decunibus, cum pomis ft arbori­
bus fuis, feu cum omnibus qux fuper fe vel in­
frà fe habentur qux ad ipfam fupraferiptam cur­
tem ft Ecclefiam pertinent vel peremere viden­
tur infra Anes fine Tricalio de fanfto Pancratio
A rigo de Severiano, & line ngo de Valdo, fine
fluvio Tabe & fine fluvio Fine, ft fine inter Suf­
fiano & Cide. Et funt ipfic fuptafcriptx res perfinguU'inenfuratx pecix infimul modiorum tre­
centorum. Et fi amplifia fuerunt ipfx fupreferiptx res tnfrà pnenominatas fines ad iplam jamdictam curtem & Ecclefiam pertinentes, ad manus
veftras aec ad partem veftrx Ecclefix nullam
exindè fccifti refervarionem nec exceptuationem,
fcd in integrum & in omnibus recepi tgo Johan­
nes Epifcopus ad proprietatem finox noftrx Ecclefur poffidendum. Mt quaodb ifta commutatio
fafta fuit, fuper ambarem rerum interfuerunt de
parte mea Pontificis fuit Mifliu Walbertus Ju­
dex , & cum eo fuerunt tres boni ft veraces ho­
mines , quotum nomina font Johannes ft Adek
bertus ft Leo, qui viderent & extimavenint
qubd fimiles, & xquahs erant ipfi· fuprafcripm
ras q«as ego Johanne· Epifcopus fibs Dcmno
Adam Abbate ad partem noftn epifcopii recepi.
Similiter ft fimiles & squale· erant refit fuprefcriptx res quaa «go Johannes Epifcopus ubi
Domno Adam Abbau ad partem veftra Beclefat
tradidi ft dedi in hac commutatione feu fami­
liaritatis pacificatione. Et hoc repromitto vel
cîbligo me, ego fuprafcriphn Johattnes Epifcopus,
vei pofteros iucccflorcs mere colligo tibt Domno

V4S

Appendix

1J44

de Tenedo·, * percurrit ufquè ad ipfùm locum
ubi vocabulum eft ad ipfa vafa. De Circio af­
fronter in ipfo Guardia qux eft in ipfo terminio
de Pontiliai» ; Bc collutnt ad tpfam ribatn
firaâam, vd fubjungjt in info rivo arido, qui
faerâ, ut componam «go Johannes Epifcopus exindè pergit. Quantùm infrà ifta· quatuor afvd pqfteri focceffores met tibi Domno Adam fromationes vd coUatentiones atque fubjundioAbbati vd poftetis iuccdfonbus tuis penam da nespergjrtum atque per citcuitum earum pertinet
auro purif&mo libras caatusn. Quam verb Cav- vd pertinet· debet, fic donamus no· jam fupratulam commutationis rogatus à fiiprafcfipro fcripri ego Ava Comiriffa Sc filius meus gratii
Domno Johanna EpifcopO fcripfi ego Romal- Dei Sedis Elenenfis nomine Soniarius Pncfol ad
dus Notarius Sc Scabuius die iftius manfis Bc In­ dotnum fânâx Eulalix Martyris ipfum alodem
didione fuprafcriptà. Aâum in Pinna. Ego Jo­ fuperiùs feriptum cum ipfa villa vd cum ipfa
hannes Epifcopus in hac commutatione À me Ecclefia, id eft, calas, csddibas, curtis, curtafoda manu mad fcripfi. Ego Lupo Atcbidiaco- libas, borris, hortatibus, tetris, Sc vineis vinea­
nus in hac commutatione confenfi & manu mei libus, petris, puteis, fontibus, pratis, pafcuis,
fcripfi. Ego Lao Presbyter & Canonicus Ac Cuf- filvis , garriris, aquis, aquarumve difchbus vel
Boa Ecdefix. Ego Leo Presbyter ac Canonicus reduriibus mrum, ogUtis tam rufticum quàm
in bac commutatione confenfi Sc manu mei & urbanum, feu Ac ipfa Ecclefia fanâi Adifcli,
fcripfi. Ego Walbertus Jades. Ego Leo. Ego cum ipfas primitias Sc ipfâs decimas vel panes
Addbertus, rogati έ Domno Johanne Epifcopo propofitionis, vd cum ipfâs redhibitiones quas
Bc cftimatocas interfuimus Bc mambos noftris ipfa Ecclefia habet vd habere debet. Omnia Sc
in omnibus, ficut fuperiùs refonar, fic donamus
fcripfiraus.
ad prxdidatn Ecclefiam fandx Eulalix Marty­
ris , cum omni integritate, cum exitibus & regreifibus euum, Bc cum omnibus fundis vd fisC X L I V.
perpofita earum , vd cum omni limite earum,
totum Bc ab integra. Qubd fi nos donatores aut
Λνχ , Cuàtijk Rftfiuutunfu , Ctgi» ti
ulla fëcularis poteftas tam Laicotum quàm Cle­
Eccltfitm Helcncit/eat.
ricorum aut fexfis feminarum quid de ea deme­
te, de hac Ecclefia aliquid abftmhere voluerit,
QCripcurarum feries declarat ut quiconque in primis iram Dei omnipotenti· incurrat, Ac à
A·. vr«.
Ei Chartu­ O enim vult evadere sternum fupplsctum, de
liminibus fânâx Dei Eccttfix Sc à collegio om­
lario E< dé­
fi» Helen, rebus iftis tranfiroriis debet fibi prrparare viam nium Chriftianorum habeantur extranei, Bc cum
fa life.·. «. fâluris «tenue. Ob hoc igitur ego in Dri nomine
Daran Bc Abiron fimul habeant participatio­
Ava Comiriffa & filius meus nomine Soniarius,
nem , Bc hoc quod quxrit non appetat, fed m
gratis Dei, Sedis ElenenfisPtxful, donatores fu­ duplo vd triplo compofitsonem foriae ad do­
mus ad domum fanâx Eulalix Martyris manis mum fandx Eulalix Martyris vd ad ipfo· aftiEcclefiarum Roflilionenfium feu Valle Afpireo- ftenres qui à diâo tempore mifericordiam Dei
fium necnon Sc valle Confluentium. Sic donamus deprecantes erunt, Sc inanteà ifta feriptum do­
nos jam prxdidi ego Ava Comiiifia Sc Domnus nationis firmum Sc ftabile habeat velle atque
Soniarius, gratia Dei, Sedis Elenenfis Epif copus, robur. Ei verb ratione videlicet fervati ut dum
fic donamus ipfum noftrum alodem quem nos ego Ava Comiriffa viva fuero, teneam Sc poffihabemus in comitatu Roffilionenfi, quem nun­ deam Sc exfruâare foriam cunâis diebus vit*
cupant nomine Troliars, ad jam prxoiâam Ec­ mex. Poft abitam verb meum pervenire fariar
clefiam fandx Eulalix Martyris. Er advenit mihi ipfo· alodes, ficut fuperiùs eft reiterarum , ad
ad me jamdiâam Avam Comiriffâm ipfe alo- nomum fânâx Ealahx Martyris pro timore Det
dius fuperiùs perfcripcus tam per parentum vo­ 8c pro redemptione animx mex vd pro redemp­
cem quàm per excomparationem aut per excotn- tione animx Domni Soaiarii, gratia Dei, Sedis
morationem five pet donationem aut per impi- Elenenfis Theologi} ut poft hujus vitx labenris
gnorationem vd per qualemcunque acquifioo- cutfum, reddere ei faciat Deus omnipotens pre­
nem. Et mihi Somario Epifcopo advenit per do­ mium xternmn cum corona elorix in refurrecnationem genitrice mea jam fuperiùs perfcrwta tione juftocum, ubi femper fulgent fandi antè
nomine de Ava Comiriffa. Er habet ipfo alcxuua confpeâum Dei. Paâa ifta fcriptura donationi·
nomine Troliars cum ipfiu villas, vel cum ipfo· fub die ni. Kal. Augufti xvtn. régnante Leutavillares, vd cum ipfi» Ecclefia quam nuncupant rio Rege filio Ludovici Regis. Signum avx Cofandum Affifclum Martyrem, afirontadones Sc miriflx, qux iftam donationem feci, 8c teftc·
tenuinos de oriente in ipfo rivo arido, ubi fun­ firmare rogavi. Soniarius Epifcopus. Volueradus
data efle dinofcirur ipfa Ecdefiola cui dicunt no­ ArcbileVita. Volueradus ferita.
mine fânâx Eulalix; Be collateral vd fubjungit
O Fid· Notam appofitam foptd , pag.
ufquè ad ipfiu termines de Afiniles , vd de
Canddlo, quod eft de Ccenobio fanâi Andrex 1514.
Apoftoli. De meridie affrontât vd collatéral ufi2uc in ipfum locum ubi vocabulum eft Fontem
ienefii. De occiduo affrontât vel fubjungit at­
que collateral in ipfâs affroniauonc* vd sermioes

Adam Abbati vd pofteris faccdforibus tuts feu

ad ipfam fiiprafcnpcam veftnun Ecckbam , fi
aliquo umpire iftam noftram commutationem
semovete vel dirumpet· voluerimus, aut fi i
nobis pro vobis omni tempotw defenfara non

w

Adorum veterum.
C X L V.

\

Nothin judkadpn Ermengaudo, Bpifiofto Vrgdlenfi, adxenhs Durrndiu· * Abbatem Junc­
ta Cecilia.
lario Eccl«-

faVigti-

τ/4<ί

bus, in quainter alia prxdi&am Ecclefiam de Cur*
ricita in jure fedis prxdidx confirmaverunt dkeri*
tes : Dcbutt tradimus & cexderamus ipfas Perre­
ctas de Capes Aiqe, Orfataae . vel Favano,
atque Caput Aifo.five Nargone, & Cufulare,
cum Montanioae vel Salitate , fin Archos atfue
Larevey , vd Curtiqda. Et in qua inter alia ipfit

Ecdefia de Palicrolibos, per cujus ret minos prxOmtao notre Mcperim ngwsnte Jefe didus Epifcopus requirebat fupradidas decimas
Chrifto , use tamdetn «Jos fen&iffimx dc primitias de Caftellono , ita refonat : Dandi
trabearionis poft milhumqm xxtv. lërendlîmi
condotamus (r tradimus Napinersos five Ollam
quoquè Robam Francorum Regis xxix. ob de­ fraSam erjuc ipfam Perrectam de Tofi , vd
terminationem ecdcfiafticaram fedis Orgellenfis mosue Domne ,five ipfi plasw . cam villa nevx
caufaram adfuit Dominus Ermaagaudus prxcla- atque Affova , vd Adrallc, five Caftellono t vd
riifimus Marchio Comes, hilus qui fuir Ermen- vula Mediana , five cafa Munati , Er fenSa
gaudi divx memorix Comitis, cum Berengario croce , corn ftatioae vel Palieroloi. Et in qua in­
Comite filio Raimundi patrui fili, A cum Erme- ter alia hoc feriptum eft. Iftarum Parockiantm
finde Comiriflâ A Optimatibus eorum, Bretnun- OrgelleitJÙM pagiu cum onueiim Ecclefiit yut di
do Vicecomite Aufonenfi , A Mirono dc Ponti* conftnt&afim vel deinccpe conflruda fuerint, &*
bus, 8c Mirono Oftolenfi, BorteUo TaravalJenfi, cum omnibtu vtllalù atque villaruaadit ca­
GuillelnsoLavancienfi, Miro Fabricatcnfi, Guik rom , & com decimu & prtmùiù tam dt planic
lelmo Medianenfi, Majore Tolonenfi, Guitardo qodm de mearanit five in convalltbut Jeo de apri~
Pinelleufi, ifiuno da capite Ai*, Mirono Cei- fion.biu vel rupturis , totum br ad integrum fic
fonenfi, Ricardo Clcmnenfi , Guadallo, Don>- tradimui atque condotamus huic matri Ecclefin
nudo, it Bernardo AtchiUvitis fandx prxdidx fanSa Mana fidii Orgellenfis in perpetuum ha­
ledis , necnon it Raimundo Archidiacono cum bitorai. Deinde oftenfum eftPtxceptum Domni
Fukone Clerico iodis Barchinooenfis , & Rai­ HJudoici Imperatoris ptxdidi, trail nominis an­
mundo Geribcno, refidente multitudine coctu notatione firmatum, A decenriflimè regio figillo
tam equitum quàm A aliorum hominum in caftro fignatum , per quod in manu prrdidi Sifeouri
firilicec Pontibus in comitatu Orgelhtano. Quo­ confirmavit idem Augnftns in jure Epikopalis
rum fiquidem audientiam adiens teligiofiilimus Ecclefix frpedidx omnem Epifcopatum fupraEnnangandus, OrgeUstanus Epifcopus, perSenio- didum, inter alia iri dicens : Prncipimut atque
fredum Presbyterum fiuxsfcamarium but Eccle­ jubemut ut nullus Comes arts Jude* publicus vd
fix prxdidx atque aücrtorem fisum feriptis lega­ qutfitbet ex juditiaria poteftate Preftjfttrot, aut
libus inftitutum in Eodafia beari Patri ApoAoli omnia qua ad OrgoUitMum Epfiopum pertinere
perivit Durandum quendam Abbatem fandx Cx- nofcuntur, fuis ufibus tfitrpare vel decimas ab eis
cilix coenobii Ellitenfis ab qubd injuftc tenebat feu quafitbet alias funSiones e*igcfe eat diftraper jus fux Ecclefix ipfiun Ecclefiam de Curtici ta here uUatenbs prxfumat. Neque Parrockiat tem­
cum ipfis Parochia A ipias decimas A primitias poribus Domni ac genitoris noftri ac noftro d fe
de Caftellono. Ad quod prxfarus Abbas refpon- fuifyut deceftoribus habitas . id eft t OrgtUttadit : Hoc quod ad me requiritur, juftè debet elle nam , Bergiunsm , Cerdantcnfem , Paltartenmei Monafterii, quoniam hanc Ecdefiam de Cur­ fim , Anabcnfem 4 Cardofitanam , Tcrbienfim ,
tiora cum omnibus peninentiis ejus per centum C ftabienfim^f* Ripacorcenfem, corumque Prefannos tranfados A ampliùs potfefiâm habet mea byterorum ullus qutflsbct ampere aut infoot ufits
Ecclefia. Infuper A divx memori* Bonellus Co­ retorquere vd d jure Orgdlitann Ecclefia abftrm
mes fecit illi ex jamdida Ecclefia 8c peninentiis here aut diftrahere prafumat. Sed liceat fupraejus feripturam donationis , & Ermingaudus fi­ diBo Epifcopo fuifqut fucctjoribns fub canonica
lius ejus fimiliter fecit illi donationis feripturam ipftitutione vivere (r fuot Prtftjteroi atout Cle­
ex filvis A terris etemis undè exeunt dectmx 8c ricos difponere & decimas ab eis fuse Ecclefia de­
primitix de Caftelfono qux requiruntur à me. bitas abfque cujuftibet contradiSiont aut ujurpa­
Unde per ordinationem Boni filii Marchi Judicis tiant vd minoratione recipere atqut quiete ordi­
confatuti À prxdido Comite Ertnengaudo in ne in Dei noftroque fervitio incefiabiiiter perma­
jamdido comitatu rtquifiri font teftes. Poftmo- nere. Et item oftenfum eft alterum Prxceptum re­
dùm allai* funt ab utrifque partibus audoritates gio more fignatum atque firmatum , per quod in
fcriptunrum. Inventa eft tamen i pane petentis manu Podëdonii Epifcopi jamdidus Hludoicus
feriprio dotalis tituli quam fecerunt prxdidx Ec­ Auguftns iterum confirmavit omnem fispradidum
clefix Orgellicanx vir venerabilis Sifebutus indè Epucopatum injure ptxfatx EcclefixOrgellitasue.
Epifcopus & Sunifredus Comes dedicationis hu­ Dehinc allatum eft tertium Pnccepcum pcrftanjus Ecclefix per juftionem Domni Ludovici Im­ tiftimi Karoli filii Hludoici pcxdidi, cujus muni­
peratoris Augufti Romanum ac ptxfenim totius mine idem Rex Orgelitanx Ecdefi* lupradida
Europe gubernans imperium ex omni Epifcopatu omnia in manu Wiiadi prifei Prxfulis confirma­
OngeHenfi atque Cerdamcnli St Bergiianenfi five vit. Poftmodùm pes leda fuw Apoftolictsrum Pon­
Palearienfi atque Ripecurcenfi, cum omnibus Pa­ tificum Romana privilegia , falicet Agapiti Λ
rochiis atque Ecdefiis Sc praediis five cellulis, ter­ Silveftri A Benedsdi, qux temporibus Epifcoporis . atque vineis, vd manfionibus in fupradidis rum fedis Orgelleniis Wifadi moderni A Sallani
comitatibus vel locis fupcanotatx fcdi pertinenti- A fupradidi Ermingaudi fada fuerunt, pet quo-

D

F

1547

Appendix

tui τι tnâoJàbilem'inftitüt’i<'i»em& indillolubilem
«h eis cdHsrn contra defcriorei fanctx Ere le fur
anathemata conJoruiatioiiem uninu tant lupradifta ni juteprxnutatc fetlis confirmata atqoc ftabihta. Deindè monftrara atque leda fum mftrumenta prxfcttptaandontatum Gtikhe GrciliarArcifterii prefati.Tun; adrejvü'.oncmfcnpturedo·
naticwii*quant BorraUatComes ibi feat, 1 piae
Epifcopi oftenfx funt van*: auâoritates icripOitarum qu·* Wifadus modernusPonnfex manu pro.
pria curioboravil. Dqau falloordinehndumfuix
iKioiei» prrdrôi Wifadi in fcnpiura tuprà notatx
donarium' qua· dicebatur fada fuülc a Comité ,
diÆnailia inanfit ipG anuouno nomiuis Ponnfi.
ci* cacccu annotationibus noininif Pontificis vetklscarum fcnprurarutn , &. quia dubia erar, in.
fuper Sc de rébus Epifowalu E-cleùx confcnpta,
& non Comitis, insalida elle debere adjudicata
etl. Nam A fetiptura donationis quam Enncn«audu»Comesftfius Borrelli fecit pratdulo Catnodk> invalida adjudicata «Ü m eo loco ubi refonant
decima & pt miitiade Caftellono. In erreris aurem
«1'mbuj kxis llubili» A' conlaudata eft- Snjnadiftis quoque caulis « Judice evamuntis, talem de­
dit fententiaiu Legi». Juftè debent reverti omne»
ie> quas Epifcopus requirit, unde modii audiea
na eft , in tus arqua domimuinfaiiû* MarixOrgeliitanat fedis dc illic perpetualiter firmari ; quo­
niam lex qux continetur libro Gocico v. titulo u
cap. i J'at : Dt danoiteteibui Ecilefiu datu. Si
famaJetum mtriTu jujii comptllimur camptttfare
debit* iuer.t mtrttdii , quai.ib /tin copiofiui pro
renediit animarum divintt cuhtbui i? terrena
debemur impendere £r impenja Le^mn fcltdctate
l'errer». Quapropter quacunque rct fonBir Dei
b.ifiltcis au: per Fr.ncipum ait per quorurnltbal
Fictliiirr dart a: unet colLtio rrpcriuntur » ·.·,*? aut
potentialr.ev , pro ctrio cenjemus ut in carum fa­
re iiufue-abili made Legum οιtranate firmentur,

lb v
. p m.

N.im ex Cap.tularibus glouoiiflimofum linpc~
poutoum ita ftatutuin elide ptivilcgns Epilcoturn. Quacunque d /ingulir Regitur circa jacru
Etcieft i» funt cinjluuio . vtljin^ult quique An-

liftitri pro fingulit Eulefii tmpeirdrunt , qui*
pano fan tiegii viget .fol.dd x.emitote ferventur,
Cierui autem non fecula'iùui Judicibat,fid EpifcoptiL medienno referventor. Foe enim non eft ut
j
divini fubdaalur arbitrio fetui ari. Et in Conci·
< i t. ejp’ Ito Aureliauenji ità conftitutum eft : Vt hofdicx
’
in e<ijui ter: iterisfunt, m efut Epif.opi maneant
ptrefote. Omnet autem bafilicx qua per dicerfa
,>’tftr.4i* lunt . vel condit conftruuntur , pia­
tu/t jeiundùm priorum Canonum Regulam ia in
qui ii.iif.opi in cujut territorio poptx funt pa»
teftotr nn fflant. His itaquè omnibus geftis, Erineiigjuuus Comesprxdichis, in cujus audientia
hoc «dum eft , fupplex atque devotu» accede na

•d vcirrabile prxdicLc fedis altare , jullîtantè fe
leg«ie reilamciira avi fui Borrelli St parris fui Ermei'gaudi (Lomitutn , unde judicia infrà metam
temporum Icgahter funt ordinata. Invenit nam­
que m teibmemo Borelh ita fcriptum , quod ad
domum ianftï Manx ledis Vici remaneat Γο«η
cum v.liuhsEcdeliis, cjiu decinus A' primitus,
& ipfa» laich»., A cum ommbusrernwuseotnm
A' finibus, A >um omne quod ibidem lubebat vel

1748

habere debebat per qualeicunque voce*. Et in
teftamenra name ftit iti invenit inter alta icripti»m . Et ad Unftam Mariam fedis V icoOrgellenfis tetnatKat ad proprium alode tpla villa de Toxen cum ipfa Parochia & cum iuo fero, quod
avu» fuus dedit ad Dommtn Gnctaru Mariam fe­
dis Vici propter remedium animx fux ,& Ermengaudus parer fusas abftulit à jure fanctx Manx ;
recognofcenfqu· fe malum egifTe, reddidit ei ip»
&m Parochiam & ipfum fevùm. His autem otninbua pieniter audtns & intelleEh* , fecit hanc
coniignatîoins arque tetntegntioni* atque dona·
ponn feripeuram fuprà fallu Comes irà dicens, in
Chnfti glonofiffimo nomine, ego Ermengaudixf
Marchio Come*, filius qui fui Ermcngaudi Co­
mitis, nullius cogenti» imperio net fuadentis ma­
lo ingcnio, neque turoru faèbone, fed meâ pro­
pria fnotite facto Domino Deo de fandx Marie
iedis Orgelliunx juftitiam, & teddo ci incegritet
ipfam Ecdefiam deCnnicira cum decimis dt primsciis atque oblationibus, eum finibus tcrminoπττη arque pctrineutiis feu adjacenni»ejus, A cum

decimts St prîmitii» de Cafteilono fuprafcnpto ,
undè audientia nuper antè me aâa eft. Et irem
reddo atque dono fen confirmo Domino Deo Sc
ianâut Mari* fedis Orgelhtanr Toxen cum om­
nibus Ecclefiis & cum omnibus villu dc villulis
qux ibi funt, cum decimi» St pnmiciis atque oblaponibus , cum omnibus cenfibu», fervitns, redibitionibus hfcalibus , feu aliis qnx indè exeunt

feu exire debent, cnm terris & vineis , culto Sc
inculto, prono Sc plano atque excelfo , atque
omnibus falicer reous qux inveniri St polTiaert
poliunt infra omnes prxdidarutn polfetfionum
terminos. Hxc omnia, recognofcens me habere

legitimos mea trtatir «itu. armos St amplifts ,
inreeerrinrè reddo atque dono prrdiAx domui
fanâr Manx fedis iit» in vico Onreilitano ad
proprium alode in manu Ermengaudi Pontificis,
ut faciat ipfe Sc fuccefloivs ejus exindè ficut de
alii» mumficentii» prrdiûx Ecclefiz attributis
mos eft Epifcopi» facere. Et fi ego aut aliquis ho­
mo, quod fieri minimè credo, contrà hanc ftabilitsris Se juftirix feripturam venerit aut venero,ad
nihilum perficiar, fed componat dc componam
Orgellitanx fedi fupndcripta omnia in triplum ,
& infuper hate jeripeura juftirix firma permaneat
omnique tempore. Aâum eft hoc die Katendarum Novetnbnum, nota feftivttare omnium Sanc­
torum , anno qui fuprà infertus eft. Ermengaudus Comes. Enncngaudus, ac fi indignus, gratiJ
Dei Epifcopus. Ego Eruiengaudus Comes, qui
hanc donationis & reintegrationis ecclefiaftka··

rum rocum feripturam fien jufli Sc judiciario tu­
tamine robotavi Sc tefte» firmate rojravs. Signum
Ricardi prolis Altimiri condam. Signum Boni

filii Sancti. Signum Borrelli Raimundi. Guiftabert. Signum Amal de Toft. Signum Guiftellmi
Vscecomiti». Signum Dacconi». Signum Pontii
Boni filii Matcmjudicu, qui hoc edidit atque exa­
minavit, & ad fines ufquè legitimos, Deo adju­
vante, perdunt. Ermengaudi», grand Dei, Comes.
Signum Wirardi, Sacerdotis, Notarii fupradi&e
fedis, qui hoc feri olit in Vico ejuldem atque die

St anno quo fuprà. Hoc eft pretium de hoc quod
fupcnùs fcnptumeft, folidos dao milia ducentos,

Aâorum veterum.

ij49

ι«ο

quos dedit Ermengatidus Pontifex in manu Er- dr ad extremum plagis non timeret lacerare pluri­
mennudo Comité proü Ennengaudi, 8t ad Bofti mis, titetque corim regi* cenfura reduâus eft.
Qui diligenter cautam examinans, Chrifti Minifîiii Marchi folidos trecentos.
C X L V I.
Droccnis, Epifcopi Bellovaceafi, Epiftola ad
W. Coapifcopum fuum.
Bafchedis ‘IT’R atri dc Coepifcopo VV., D- Belvacorum
*■ Ep'fcop*»» » falutem. Si res iti fe habet ut vo­
bis vefter fidelis ilL narravit, illos facrilegos non
tam excommunicaftjs quàm excommunicates efle
denuntiaftis. Nam fi humana lingua taceat, divi­
na tainen audotitas poft patratum ftagitium mox
illos anathematizat. Quod ex verbis Domini col­
ligimus fic loqaenns ad Difcipulos fuos : Qw vos
fptmit, mc/ponit. Qai vas tantit, tangit pupil­
lam oculi mei. Ifti enim membra Chrifti & pu­
pillam dominici oculi noniblum retrierunt, led,
ut audio, aenter verberaverant. Undè Ac protinus
divino judicio communione privari fuerunt. Ubi
de re peritura agitur, dandz funt fortitan ui qui-

bufdam negotiis harum vocationum dilationes.
Quando autem hoc tale Ac taro maximum com­
mittitur facnlegiuin, in quo verum Dei templum
non manufactura violatur , eodem momento ope­
rator hujus iniquitatis non tantum reus efficitur
excommunicationis , fed etiam abcujus magni
fuppiicii quod poftkAi ipfam fuperare gehennam.
ReÂè igitur eos abfquè dilatione exoommunicaftu qui non timuerunt exendere manus in Sanèlos Dei. Qubd fi queratur quomodo puniri vel
corripi debeant, expedit cu ut iri* afinaiugra­
vati demergantur in profundum maris, qui famu­
lis Chrifti scandalum infeiemes verber ibus eo* Ac
contumeliis afflixerunt. Leges quoquè mundan*

in Capitularibus

pnecipiunt hujuimodi aut capi­
tali fententia puniri, aut exilio deportari, aut ma­
nus incominenter extenfas przcidi, aut depolitis
militaribus annis in Monafterio fub perpetua re­
trudi prenitentiL At vobis pro tempore & feculan confuetudine mitiùsent agendum; videlicet ut
prius vobis emendetur enommunicaiio ; deindè
Capitalia,fi ablata lint,cum Leget riplici reddantur.
Idus quoquè fingisli Ac preoliones fecundùm Le­
gem tripliciter emendentur. Poftmodùm exigite
3t> et» triginta libras que (olent dari pro intradhonc atrii Ecclelwa. Multo enim pretiulior eft
Dei Minifter quàm atrium templi vel panete.,
Prztereà congrua injungatur eis prenitentia aut
Leptem aut quinque annorum , ut dc ifti corrigan­
tur Ac caUcn metum habeant Hoc eft excerptum
de fexto Libro Capitularium Capitulo xcvist. St
oucr Sacerdotem sre/ Levitam aut Monachum de­
bilitaverit , juxtd Statuta priorum Capitulorum
qua Legi Salice funt addita componat, & tajuptr bannum nofirum, id tfl , fexaginta folidos ,
nobis parfotvai, & arma relinquat, atqut in Monafitrio dubut vtta fua fub ardua pamttntia
Dtoftruiat unufiuam poftmodùm (tculo vtlft-

calaribus militaturus , nr^uc uxoitm copulaturus.
Tempore Ludovici Regis, patris Lotharii, ter­
rui quiddam a/lum. Cùm quidam ira permotus
queudam Sacerdotem graviilimu affeci uni injurus

ftris ut doceret omnem exhibendam reverentiam,
umnescircumftanres fibi fic allocutus eft. Omnis,
inquit, noftrz religionis cultus per Sacerdotum
omcia percelebratur j idebque eisomnimod is cul­
tus reverentiz divinr exhibetur, non eorum *b3uandb hoc exigente vitz merito, fed ut meis vicatur À nobis obtemperari Chrifto. Undè hunc
qui fic intemperanter efferatus inDei Sacerdotem
eft dedoâutn ctnfeo ad arboris ihpitem firing i ,
omni veftimentorum adempto tutamine. Cum
itaquè juxti Regis fententiamçoœprehenfus, nu­
datus ad arborem loris fùilTet conftriâus, tanta
ibidem refertur repente adveniftcpermolefta mul­
titudo mufcarum ut antequam .... Rex feciftet
regrediens miliarium, omne coi pus ej us comeftuoa
referretur.

C X L VII.
Libellus dotit Micyt file Joanaù.

N Dei nomine. Sciiptum morgincap qualitet
An. t»#*.
cgojohaiines.filiusquondani Dominici, donc, Ei Cht’tutrado, atque confirmo tibiMicz*, filer quondam
Johanni*, dile&zconjugimec, quartam pomo- ùucicnhj.
nem de omnibus rebus proprietatis me* quas modè
habeo vel i run tea, Deo juvante, conquirere pote­
ro five infrà territorium Pinnenfe in loco qui no­
minatur Salajano aut infrà illam inarchum Fir­

I

manam aut intritorum regnem Longobardorum,
ubicunquè habiturus vel poflelfurus fuero, quar­
tam portionem de cahs, terris, vineis, campit,
praiis, pafcuis, fovis , lalcflis, cannetu, oilme­
ns, ficariis , pomis, arboribus fruftifens & ίηffu&iferis, cum rivis, ripis A aquis, squarumÎiuc decurtibus, Ac ufu aquarum , de rebus cro­
ulas dr manualibus. dc montibus &· planis, dc
caftellu &: civitatibus, de Ecdeius 6c ornamentis
A.' pertinendis fois, de locis molendinis, de fer­
vis Ac ancillis, de auro ic argento, de caballis dc
jumentis, de bubus dc vac.i* dc minutis animali
bus, de ferro & rame, de pannis laneis & lineis
& fericis, & de omnibus mobilibus dc immobili­
bus rebus, ut alià die poil ixxfiem nuptialem, qui
ell dies votorum noftrorum , ante parentes A; ami­
cos noftros oftendam hoc fcriptum teilibus robo­
ratum &: dicam ; Ecce quod conjugi met in motgincap dedi. Et ficab hodierno die firmum & (la­
bile ubi Micer vel tuu heredibus permaneat.
Quod verb fcnpfi ego Acto , Notariusdc Judex ,
ab Incarnatione Domini noftri Jefu Chrifti anno
Mxaiiii. menfe Oftobrt, Indidhene vm. AAum
m Pinne fellarer. Bernardus, Johannes, Ardoinus, teftes.

Appendix
C X L V I I I.
Cerro and promi fit K oimtatdiu , Coma Polurenpt, Amoldo Mtroni» filum /iram ï oltncuo , fsam in unonm dmnt. rentre rem
boni & η/m dimiittrt, ir w mei uti fuod pro·
murein jerroret, fuppojuit ti ptgnori cafiro dt
Areng , de Muntangono , dt Muro, Gr Lt-

yp

Arnalli Compagni. Signum Betrrandi Borrelli.
Stgnom Mironis Ifams. Signum Sanlani Imble.
Guilielmus Sacerdos A Judes Vitalis Sacerdos ro­
gatus fcnpfit pradtôo die A anna.

£
C X L1X.
fonti, Comitii Emportât™, Donoùo td MonofttrmmfonSi Ptdn Rodeitju in Diactfi Gtrun·
itnfi.

mtngono.

Um hgaliter fancitum antiquitus reneatur

fC Arâ’iVô
Legibus iiucel· «ft decretum ut pignus
irè>u
XjJ quod pro aliquo negotio deponitur, fi per
nvncnfi.
cauuooem fuerit obligatum, robur obtineat plemfimuti, idcirebego Raimundus, Comet Paliarenfis, pignoraror fum tibi Amallo MironisSc At*
findi tux uxoris. Volo fatis ut feiarurà cunâis,
tam prxfentibus quim etiam futuris, qualiter Va­
lendam filiam veftram in conjugio accipio. Et vo­
bis manifetlc convenio ut eam temper cum hono­
re teneam ficut homo debet teneie fuam legiti­

mam uxorem, A nunquam eam dimittam, dum
vixero, nifi propter cucuciam quam ipfa mihi fa­
ciat, A ipfa cucucia mihi fit probata à me légali­
tés A manifefte convinda , A non (it facta per
meum aflenfum nec per meum confilium nec pet
meum ftabilimenrum. Infuper convenio vobis,
ficut feriptum eft in alu convemencia quam in
Limingana juxtâ ipfum caihutn inter nos fecimus,
ut faciam ei commendare omnes meos meliores
homines, A faciam eis fidelitatem ei facere A per
facramentum aifidare.ut ti Deus ei dederit infan­
tes ex me, poft miam obitum, fi illa viva reman­
ient , rendant ad eam A ad infantes ejus eum om­
ni honore quod nupc tenent A tunc tenuerint per
me, & hoc totum faciant fine fuo enginno. Et
ego nunqulm tollam ei caftros nec ipfam tertam
quas A quam modo ei dare convenio A inante!
ei dabo. Et fuper hoc, ut totum ficut fuperiftseft
diâum , teneam A faciam A adimpleam, mixto
vobis A filix veftix Valencix jatndiâx in pignore ipfum caftrum de Arengs, A caftrum de Montagana, A caftrum dc Muro, A caftrum de Li­
mingana, cum omnibus eorum terminis A pertinenciis cunâis. Sub ea fcilicet Lege ut fi prxdiâam omnem convenientiam non adimplevero A
non obfervavero , prrfata omnia incurrant io ve­
ftra poteftatefine aliqua conradiâione ad fac ien­
dum quodeumque volueritis facere. Et fic demeo
jure trado huc totum fecundum modum fupetiùs
oomptehenfum in veftrum dominium A 111 ve­
ftram poteftatem. Et qui hoc voluerit vobis difrumpere, nullo modo poflit facere, fed in duplo
vobis hoc torum componar, A pofteà hxc Scnptura firmitatem obtineat. Qux eft aâa mi,
Nonis Septembris xxv. anno Regis Henrici.
Signum Reimundi Comitis, qui hanc Scripturam
fcnbere jufti A manibus propriis folituin fignum
ibi imptefti, A pofteà ab alus teftibus firmari ro­
gavi. Signum Mironis de Muro. Signum Bertrandi Amnis de Montagâna. Signum Remundi MtroiusdeOrcallo. Signum Remundi Erimanni. Signum Rodegarn Hubcin. Signum Falconis
Guilbelmi. Signum Betnardi Tralvatii. Signum

D

A cautum cum ablationibus Domino pa­
rentes fuo« cradare filios iu templo Domim felici- £ι
j Charatl*r>o4k.P«ri
ter fervituros, ptoculdubio hoc de noftris filiis fa- Roduui*.
i
ciendum nobis Lalubtiter prxbetut exemplum. Æquum etenim eft judicium creatori noftro de nobis
reddere frudum. Idcirco ego Pontius Comes in
Dei nomine & uxor mea Adalez nomine hunc bi­
lium noftrum nomino Petrum in Monafterio fandi
Perd, quod eft litum in pagoPetralatenfi in ipfo
monte quod dicicur Rodai lubru» caftrum Verdarix, fubtus ipfum mare magnum, m quo Monafteno Domnus Petrus Abbas ptxeife videtur, cum
oblatione in manu atque petitione pallâ altans
manu iuâ involuti ad nomen fandi Petri, cujus
nomen ac reliqui* continemur , Sc fupradidum
Abbatem prxfentem tradimus in Monachum co­
ram tefhbus regulariter pennanfurum, cum here­
ditate paterna vel materna. Donamus namque Sc
pro hereditate paterna vel materna ipfum foreft
vel ipfam matam qux dicitur Silva fanih Romani,
fient terminat de parte Circi in malliolp fanât Pe­
tri ptxfcripti, A defeendit per ipfun fertam, A per­
vadit ufquè ad ipfam guardiolam. Deinde à parte
orientis descendit per ipfam fertam, Sc pervenit
ad locum quem dicunt ubiradels A ad Ecclefiam
fandi Scepnani, Sc pervadit ufquè ad ipfum Guadel, A akendit per ipfam fertam de ipfo Surberol A ufque in fummitatem ipfius montis qui di­
citur Mirai, A defeendit ufque in i pios Coleis. De
partibus verb meridie afcendit per ipfam viam,
A pervenit ufquè ad ipfam petram qux eft in ipfii
via- Deinde vadit ufquè ad collum fandi Gcneiii,
A pervadit per ipfam feriam ufquè ad ipfum pug
A ufquè ad ipfam pennam qux eft fuper Qieros
albos. De pane occidentis afcendit per ipfam fer­
tam de ipfa kalm, A pervenit ufque 111 fummitatem de ipfa pinna nigra. Deindè defeendit ulquè
ad ipfas palumbarua qux conjungitur ufquè
in ipfa villa via de ipfo maliolo. Quantùm inirà
omnes iftas aftroncanooes concluditur, fic dona­
mus ego prxdiûus Pondus A uxor mea nomine
Adalez aa filium noftrum Petrum ptxfctiptum ,
A prxdi&am hereditatem fic tradimus A donamus
Domino Deo A fando PeooCrenobio poderipto ad proprio, A tali verb padu ut dùm vivimus
teneamus ufufruduario. Et hxc omnia verb prxfcnpcs id donamus A tradimus ad propiiuin prxferipto Cccnobio ut non fic nobis licitum ullo
modo mutandi voluntates noftras, fed in palpa­
tuum dominium permaneat fandi Pern, A per
ipfum ufum firuèbuatium quod retmemus ibi, per
unumquemque amuun donemus cenfiun, id eft,
receptionem uuam optimam ad Monachos fandi

Petri

Adorum veterum.
Perri prxfcripd ia die fande Margantx. Nos
verb pcxfcrwti donatores cum madidis omaibua
tebas hunc fil·*»» noftram traditiMM Ac donamus
Domino. Deo tc ûnâo P»tro coom ceftibus, ici
utab hac dia non lient ci collum escàtetedefub
fago r9u^x> Wmnu ejufdem regulat firiicker fe
eogpoiat inftkuta fervare & Domino cum exterts garanti animo militai*. Et ut hxc noftra tra­
dit» inconvulfâ permaneat, fub jurejurando co­
ram Deo Ac Sa-iais omoiben quia minquim per
noe, nuoauhnpnfufeâam pedonam, nec quo­
libet mono pet return noftraram facultatem, ali>
quandb egrediendi de Monafterio tribuemus oc­
cationem. Et ut hxc petitio Arma permaneat, ma­
na proprià fubter Armavimus &Έοηΰ viris uifir*
mare rogavimus. Faâa hate donatio vel traditio
m. Idu* Julii anno ab Incarnatione Chrifti uni.
millefimo, anno veib quarto Philippi Ro­
gi*. S. Ponctue Comes, S. Adales Comidna, qui
banc filium noftrum Petnun tradimus cum praeriiûa hereditate tc quantùm ibi habemus vel
habere debemus pro qualicunque voce Dsmipo
Deo & fanâo Petro przicripro coram teftibosQubd ft nos donatores hanc donationem irrum pete voluerimus, nd nobis valeat, fed Compo­
namus paedida omnia in dupio pczdiâoCtEnobio. Petrus Presbyter. Rzmundua Ugo. S. Bernatdus Gausfredus. S. Bernardus Boni filti. Pe­
ttus Lobaron. Guillermos Oliba. Adebrandus
Ptmbyter & Monachus , qui hanc traditionem
vel donationem fcripfi tc fubicripfi di* tc anno
quo fiipd.

C JL.
Traditio filii ad Mnxtificrium Canchtnfi i»

Dutctjl Huthcnenji.

tuu^ioMo- T N θ** noo“ne·l^ufdetTerondcllus rednutcf.Con- A do & commendo Verruei (ilium meum Deo
i**»-Gmdr Fidi tc Petro Arnaldo Monacho,ut te­
neat & nucnar illum ufque ad decem annos ; &
propter hoc ceftarium unum , qui exit mihi dc
unoquoque modio quem Monachus fanda Fidis
habuerit de quinque condamnas de Clamuacho,
dono Ac laxo tc (and* Fidi Ac Monachi* ejus
ufque ad decem annos. Et poft decem anooe, de
duabus condamini* quas Monachus fandx Fidis
elegerit dono fandx Fidi Ac Abbati Begoni Ac
Monachis tam przfentibus quàm fututu illam
unum ceftarium qui exiebat nubi de unoquoque
modio. In tali coovenienda ur Monachus qui
tennerir Claoniacum, prxdidum filium reneat in
domo fua, ut illi femper ferviat ficut homo pro­
prius fisus. Et fi utilis fuerit, faciet illum ordinare
ad Presbyterum. Et quandô voluerit, faciat illum
monachare in Monafterio. Et fi poft decem annos
filius meas Monachis fanâx Fid» noluerit fervite
tc habitare cum illis, nihilominus ille meus ceftarius remaneat Monachis (andx Fidis. Si vetb
infrà prxdiâos decem sanos, qui accipiunt ter­
minum in Mida S. Juliani, filius meus moouus
fuerit, mcusceftarius, qui exit mihi de unoquo­
que modio de una condamina quam Monachus
elegerit, remaneat fempet fandx Fidi in DutniTem. 1/.

mo. Fade Charta menfe Augufto, finii facundi,
tagnaara Philippo Rege Francorum.

C L I.
Adalbtrii, ArMrpifafi HaMtiabargtafii, EpiJtala ad Udonem , Abbatem Carbeunftm.

A Sandix Romans tc apoftolicx Sedis Lega- v- rtixi
XX. tus, necnon univerfarum feptentrionalium
tc orientalium nationum Archiepifcopus, Hans- bosoé*.
mabutgenfis quoquè Ecclefia Provifix indi­
gnus , F. excellemifiimo Patri fidelem oratio­
nem A perpetuam dile&ooem. Geminas, Pa­
trum (arxhüime, immh jugiter iu Chrifto aman­
de , caufas elfe ronfpicimits, quibus perfiiaden»
tibus amicitiam tuam pariter tc fidem dtù opta­
tam jure expetimus. Te enim nobis non modb
incremento non indigens, vetùm mérité candis
imitanda virtus tua conjungit A copulat ; fed A
locorum noftrorum vetus nos concordia indiflblubili nodo altrinfecùa ligat : quia fanâtfliinus
Pxuonus nofter Anfgarius vobifeum converfatui,
divina difponente clementis,noftrx Sedis pnmits
eft inthronoatus Archiepifcopus ; qui & vetbuin
vitx noftris patribus intulit, Ac univctfitarem
Frefonum , Denorum , Sdavorum , Nocvegoram , Sueonum , cum curis innumerabilibus ad
fidei (aeramenta pczdicando convertit. Qux qui­
dem apud vos fcnpta, vobis credimus efle notiffuna. Igitur tantum partem inter nos medium
ponimus , ' tc (cadus perpetualiter obfervandum
tecum inimus , rogantes ut noftri noftrorumque
fraternitas A memoria veftro in loco habeatur,
& veftra (imihter memoria apud nos idem forriatur. Quod quidem facientes, nobis noftrifque
temporibus celeberrimum quid attnbuimus ,
qux tanto fidei tc concordia bono infignia red­
dimus. Nunciam mam in proxima zftate nobis
dirigito ; per quem Ac cattam omnia Imk , Cnlicct alternam memoriam tc fraternitatis titulum,
continentem deftinare memento. Per ipfum au­
rem reliquias tibi ejufiiem fiui&i panis noftri
Anfgarii Ac tranfiarionem mittemus. Vale.
C L

1

I.

Litttre Ijarai.Efijcafi Ttlofimi, fetius Afilitaft
Mtnaficrum fob /rattBitat fra fàfiipû·

Otum fit omnibus Mminibus quod Dum
nusDalmatiasJiarbonenfisArduepilcopiu, KiA>chi»o
venit in domum faoâi' Stephani Alilieniis, Ac Afcticni'k'
ibi honorifici fuit fufcepru*. Et dùm ipfe ftaret,
veniens ego liamus, Toloianx Sedis Epifcopus,
apud Pnmuum Monafterium, inultum houonficè
ibi fidcepcus fum. Ibique dùm motaret, rogatus
fum i |amdiâo Arcluepiùopo tc Abbate atque
icunâts Fratribus uromnia jura Ac Ecclcfias ejuf­
dem Monafterii, qux in meo Epiicopatu funt,
mei auâocitat* tuerentur. Quapropter ego jamdiâas Ifamtu Epifcopus, amore & honore Dui,
omnia jura ejufdem Monafterii in mea defenFfti t

N

W

tyj6

Appendix

(ione fufcipie, 8c Ecdefia* iu oseo
adquiiitas n>«i audoritate roborand
«flirmo, videlicet Ecclefiam fen&i Martini de
Savatat. & ûmdi Felicia, 8c Ecclefia
*
omnes
qux ad domum pertinent. Et infuper dono &
concedo eidem Monafterio ut femper liberam
habeat poteftatem acquirendi quidquid poflit in
omni Epifconatu Tolofeno pro me & fucceflbribu» noftri
*.
Et hoc rorum tadum eft in generali
Capitulo in prxfenti
*
fuptadidi Archiepifcopi
& Abbati
*
Ac Poncü Prion
*
& Bernardi Sacriftx
A aliorum virorum nobilium anno ab Incarna*
none Domini millefimo feptuagefimo quinto,
regnante Philippo Rege. Raimundus Capellanus
feripfit.

rufticurum qux fieri poterat inquietatione, com­
muni alfeufu Sc rogatu Albrici villici Sc aliocuna
hominum de Munt , prxfcnte venerabili Abba­
te Theomaxo Ac laudante, ftatuit ut homines
de Munz tedum perfatx Ecclefix , fi qoandb
deftrueretur , cum exteris utenfilibus imeritmribus,videlicet indumentis, calice, miilâli,icaxfeli repararent. Sic igitur memoratus Abbas
l'heoraanis, rogante Sc inftanee fupradiâo Duce
exteriique qui multi ad eum rogandum fuper hoc
convenerant' eorum petitioni aîienfum prxbuit,

& qux fui juris erant in oblationibus trium fefrivicarum ad cooperiendum Ecclefix te&um in
auxilium concedit, cxceprit panibus oblationum
eantndem feftivitarum. Et ne tam noftra quin»
tirxdiâi Abbatis inftitutio aliqua pofterorum caumnia vel oblatrantium improbitate valeat quan­
doque ullo modo tranfmutari, hanc Cariam coniC L H L
cnbi juflimus in fignum mouimenti, quam etiam
Epifitpi Titlkii/B , Liucrudt Ecdefin
fub intetminatiooe anathematis impreflione pro­
dt Mun
.
*
prix imaginis, figni* quoquè & teftunonii* noftroruin cenfuimus Fidelium roborari. S. Piboni*
N nomine fandx A individu
*
Trinitatis Pa­
Epifcopi. S. Theomari Abbatis. S. Theodorici
* A Filii A Spintùt Sandi. Pibo, Dei grani,
tri
s M.niucd
Duo*.
S. Widrici Abbati*. S. Apri. S. Riguini
Lcuciiorutn Epifcopus, omnibu
*
fanâx Ecclefix
Primicerii. S. Brunoni* Atchidiaconi 8c Prxpofiliis fahitem in perpetuum. Quoniam τοαψοπι,
irti. S. Gongulfi. S. Alberoni* Cancellarii. S.
qux femper defluunt, & nunquam in eodem (latu
Ogeri Sacerdotis ciufdem Capdix de Munz.
permanent , ex longitudine dierum oblivionem
S. Albrici villici ejuldem villx. S. Bencclini Mi­
patiunt, Sc per oblivionem contentiones frpè
oriuntur, eapropter ad cautelam adiones tempo­ tius fubadvocari de Caftro Caftanaii. S. Hum.
rum feripturx commendantur,«Sc per feripeuram beta Militis ejufdem Caftri. S. Milonis de Gunporte ns mandantur. Facile enim recinetur quod dricort. Ada funt hxc anno ab Incarnatione Dom­

I

scnpturx commendatur. Notum fit igitur prx-

*fentibu Sc futuri temporis hominibus Ecclefiam
dc Mtmz anoquints Capellam de Blano extioflè,
hominefque apud eandem villam de Munz com­
morantes ter in anno, videlicet in Pafeha, Pentecoften . Ac Natale Domini , ex confuetudine
apud matrem fuam Ecclefiam de Blano convenire
A debitas oblationes Presbytero de Blano ibidem
perfolverc. Verùm quoniam huic antique con­
suetudini homines ejufem vill.r de Munx tempore
noftro obviare conati funt, per duos annos noftri
paftorali juftitià Sc judicio fandx Tollentis Ec­
clefix prxdi&shominibus divina funt interdira,
donec prxfumptionem feam condigna fansfactione emendarent. Hac neceftitate homine
*
de
Munz compulfi, Dominum fuum Ducem Theo­
doricum , in cujus manu ptxdi&a villa tunc erat,
convenerunt, obnixe prêtantes ut per eum ab
hujufmodi fentenxia abfolverentur. Mediante
igitur Domino Duce Theoderico, prsediâû ho­
rn inibus de Munz ibidem batifterium 8c liberam
fcpukuram concedimus, & ut deinceps in tribus
jamdidis folemnitatibus ad Blano ire non coge­
rentur ftatuimus. Cujus rei compofirio cùm ad
aures Domni Theomari, qui runc temporis par­
ent Ecclefix beauflimi Manfueti , pervenilfet,
confdio fapiencum, quos confdii
*
fuis afeiverat,
huic fade rationabilibus modis contradixit pro eo

ne ii fortè prxfata Capella licentia Diaconi Sc Archidiaconi mater Ecclefia fieret, baptiftedum &
liberam fcpukuram haberet, homines dc Paro­
chia fuccetiorcs ipfius aliquando ad tedum Eccleiix cooperiendum provocarent Sc inquietarent.
E.ipropter Dominus Dux, prxvifo in pofterum
damno Ecclefix fandi Manfueti, Sc prxnocaù

ni mlxxix. anno Ordinationis noftrx xi. impe­
rante Henrico IU. Duce Lotharingorom Γώο-

derico. Comite Tullcnfi Raynardo, regnante per
fecula Domino Jefu Chriftofeiiciret. Arnen.

C L I V.
SanSi Anfclmi,Architpifcopi Can!witnJu,Epif·
ttU ui Aiftrum.frmum Ardutfijctjum Lun·
dtnftm.
Nfelmus, Archiepifcopus Canruarix, reveTtndo Laudis Ecclefix Archiepifeopo At-

A

fero falutem Sc voram amiciriam in Chrifto.
*,
Quod me rocafti* de Domno Albrico,Cardinali Coibcrtfcu
Romanx Ecdefix,libenter feci, cùm propter ho­
norem Roman* Ecclefix , rùm propret amorem
veftrum, pro quo libenter facere volo fi quid
quod placeat fen&tati veftrx intellexero. Gra­
na* agimus Deo ,qui in regno Danonun veftram
* religiofemadArchiepifeopatumfu!timavit.Canimit(
fidimus enim quia, gratia Dei coopérante , ea ckcm
Îhx corrigenda funt conigeris , Sc qux xdificana xdificabiris, Sc qux nutrienda nutrietis. Au­
divimus namque â pcxfiuo Cardinali multa bona
de vobi*. Unde iftam habemus fiduciam, Sc ora­
mus ut Deus , qui hoc incepit in vobis , ad bo­
num efteâum veftram femper perducat volunta­
tem. Rogo fertClitacem veftram quatinfts reg­
num illud veftro fando ftudio emundetis ab

apoftacis , ut nullus alienigena ibi recipiat aliquem Ecclefiafticum Ordinem : quia illt qui ab

Epifcopis fuis repelluntur, illuc pergunt, Sc exe-

W7

. Adorum veterum.

crabiliter ad divetfi» ordine» feaantur. Valet*
& orate pro me.

C L V.
Celafii IT. Bull* de prtvilegiu
ntnjis ut D./ritfi Narkonenji.

An. m».
A.<h «pi(°
côpi NarbooclUu*

Can

Z^Elafiu» Epifcopus, iervus fervorum Dei, diVjledo filio Arnaldo, Cauncnfis Monafterii
Abbati , ejufque fucceflbribm regulariter fubftituendi· in perpetuum. Omni petenti no» tribuere
evangelic» Prxceptisinftruimur. Idcirco venera­
bilium fratrum noftrorum Natbonenfis A Arelatenfis Arthfepifcoporumpetkionibus.Caunenfe
Mona fterium,csi Deo audore pr*fides,cum om­
nibus ad ipfum pertinentibus, ad exemplar pncdeceflbris noftri fandx memori* Urbani Papa
fub a pd b bcxSed» tutelam excipimus.Qt>od vi­
delicet Monafterium i borne memori* Karolo
Imperatore per Milonem Comitem «dificasum,
& tam ab ipfo quàm à filio ejus Lodoico ac ne­
pote Carolo xquè Imperatoribus ad honorem
fandorum Apoftolorum Petri A Pauli per regalia
fcripta munitum eft.Prxfent» igitur Decreti auc
tor itate ftatuimus ut ejufdem loci libertas, ficut à
fupradidi» Imperatoribus collate eft , firma in
perpetuum confervetur. Id eft, ut nullus Judex
publicus, nullus curi* Minifter, ipGus Ecclefi*
colonos citra Abbatis AFratrum voluntatem dif·
tringere, nec ex rebus Monafteriicenfu» aut vedigalia quxlibet pnefumant exigere. Quicquid au­
tem vel in Narbonenfi veiin MinerbenfileuCarcafenfi aut Redenfi aut Albienfi pago Cauneofe
Monafterium poflidet»ab omnium hominum mo>
leftia vd inquietudine liberum maneat. In pago
fiquidetnNarbonenfi ab ipfis paedidorum Impe­
ratorum temporibus Ecdefiam fiusdi Pauli , A
felinas in locoqui dicitur àCagacanes, A infula
nux dicitur Dumaaas. In Mioerbenfi villam <yue
dicitur Libras cum Ecclefia fea, villam Bajani
cum Ecclefia fua,Vitefiam cum Ecclefia fua, par­
tem vili* Trenciani, panem de Villare, partem
vili* Abrenfis, panem vilis d* Campolongo,
villam de Cros cum Ecclefia fiia. In montana
Spinacia cum villis fuis, panem vili* Raberti. In
Carcafenfi villam five Ecdefiam fiusdi Fruduofi,
Ecdefiam fendi Laurentii, villam Bamolas cum
Ecclefia fua , villam Palaxol jcum Ecclefia fu*,
Orris cum Ecclefia fua, panem vili* Glajani.
In Redenfi villam RecemirocumEcdefiafua. In
Albienfi Ecdefiam fendi Amancii. Item in Car­
cafenfi panem vilis de Fonte cooperta. Ad hac
adicientes decernimus ut quacunque hodie idem
Monafterium juftè poffidet, five iu futurum conceflione Pontificum, liberalkace Principum, vel
oblatione Fidelium juftè atque canonirè poterit
adipifei,firma tibi tuifque fucceftbrftsus A illiba­
ta permaneant. Nulli ergôomninô hominum li­
ceat idem Monafterium réméré perturbare aut
ejus poffeflkxser auferre, vel ablatas retinere, mi­
nuere , vd temerariis vexationibus fetigare ; led
omnia integra conferventur eorum pro quorum
fuftentatione & gubernatione conceffe funt ufi­
bus omnimodis profutura. Nec idem MooafteTsm.

II.

riutn alii violenter fubjiciarar, qoindiù in eo re­
gular» difeiplin* vigor, Domino ptxftante, perftiterk. SalviNarbooenfiaA^chiepifeopi canonici
reverenti!. Obeunte nunc ejus loci Abbate vd
tuorum quolibet fucceilbrum,nullus quilibet fubrepdonis aftutii feu violenti! praeponatur , nifi
quetnFratres communi confenfu vel Fratrum pars
confilii feniori»,fecundùm Dei timorem A beati
Benedidi Regulam, vel de fua vel de aliena, fi
oportuerit,congregatione providerint eligendum.
Sepulturam quotfuè ejuldem loci omnino liberam
efle decernimus ; ut eorum qui illic fepeliri deli­
beraverint devotioni A extrem* voluntati, nifi
fbctè excommunicari fux, nullus obfiftat. Si qua
igitur in futurum ecclefiaftka fecularifve perfona,
hanc noftne Conftkution» paginam fciens, con­
trà temerè venire temavent , fecundo tertidve
commonita fi non fetisfediooe congro! emenda­
verit , poteftatis honordque fui dignitate careat,
reamque fe divino judicio exiftere de perpetrata
iniquitate cognofcat, A à fecratiifimo corpore
A unguine Dei A Domini Redemptoris noftri
Jefu Ghriftialien* fiat, atque in extremo examine
diftrid* ultioni fubjaceat. Cundis autem eidem
loco jufta fervantibus fit pax Domini noftri Jefu
Chrifti ; quatenus A hunc frudum bon* adk>nis percipiant, A apud diftrid um Judicem prx
mia xternx nacis inveniant. Amen.
EgoGelafius, Ecclefi* Catholic* Epifcopus,
fubferipfi. Signum man&s me*. Duu ia loce
fan&fio.

Data Auraficx per manum Grifbgpni, fend*
Roman* Ecclefix Diaconi Cardinali» x 111. Kal.
Jaa. Indidione xn. Dominic* Incarnationis
anno»cxvini. Pootificarfts autem DomniGelafii fecundi Papx anno primo.

C L V I.
LibtUtu divortii Gttillelmi Raimundi de Montecatano, Stnefchalh Barcinonenfit, & Beairmt
uxoru ejiu.
t
.
Undis innotefeere volumus qualiter Guil- E*An.Archiv<
Idmus Raimundi S enefcalcus A uxor ejus
Beatrix fe prxfencaverum antè Arcbiepifcopum
Tarraconenfem. Erat enim quxftio inter eos de
conjugio fuo, utrum poffent in eodem conjugio
remanere. Qui auditis Adifcutfiseorum rationi­
bus , A acceptis probationibus non fine Sacra­
mento,judicavit divortium debere fieri inter eos.
Undè amici eorum compofuerunt pacem hoc
modo inter eos. Laudaverunt fiquidem ipfum
honorem qui fuit Berengarii Raimundi Montifcatani kà inter fe haberent. Primum quidem ut
ipfes dominicaturas, dùm ipfe viveret, haberent
per medium, ftaticam vero ca(Irorum per fingulos annos habeat fex menfibus Guillelmus Rai­
mundi, A Beatrix fex aliis menfibus, donec ipfe '
maritum accipiat. Milites autem ipfius honoris
faciant bominium Beatrici, eo quod fi Guillel-

C

mus Raimundi hoc ei frangere tentaverit, valeant
Beatrici A teneant fe cum illa donec habeat in
vita fua medietatem omnium dotninicaturarum

A (lar i cam fendi Martiali» per meliorationem
F Fill*

ΙΠ9

Appendix

ijdo

fuo Johanni Abbati Gtndi Manfiieti ejuftpe fisccefloribus A exterisFratribus fablUgnia beuriBe*
nedidi ibidem Deo autitantibas io peroetMun.
Paftoralis officii curi axtgeuce gregi noftro vigi­
lanter debemus incumbere, dt talentum nobis à
Deo commiflum fideliter erogando, amicos, qui
nos recipiam in «terna tabernacula, «ile & falubre eft nobis adqomre. Eapropter felttti no­
ftrx providendo, militati Fratrum beati Maefiwti confidentes, A verimix hominum prxfen·
mm A pofterorum occurrentes, ut totius exaétions inpiftx & ctitimaix occafio in perperuurn
praeamputetur, A omnia ad pacem dt unitatem
de extero referamurjohanni Abbati farâiMan·
foeti dt ipfi Ecclefix, aflenfu dc voluntate Dom­
ni Theoderici nepotis noftri Archidiaconi civita­
tis, reddimus Albricnm Presbyterum Parrochue
fanfti Manfiieti cum fuis fucceflbribus ex parte
noftra dt Archidiaconi dc Archipresbyteri libe­
rum , eo videlicet tenore ur quicquid juris de dé­
bité fubjeâionts in eo ex dignitate Pontificali
habebamus, Abbati iuiiqoe fiicceflbribuscum
cura animarum contulimus , quatinùs ab ipfo
Abbate fuifque polleris Presbyteri qui ibidem
C L V I I.
fuerint ordinandi Vicarii , ipfam curam fufeipiant. Iti tamen qubd Archidiaconus dt ArchiAdriuni IK. Fpiftalt dt Ertommimicucùiu
prasbyter ecciefiafticam juftitiam, cùm oppor­
Mtttluti, Ducis Lethurtugl»,
tunum fuerit, fuper perrochianos exerceant,
An. iHfDrianus Epifcopus , fervns fervorum Dei, pnsttr minifteriates,fcilicet Villicum,Decanum,
Ex fcbedii
venerabilibus F ratribus Metenfi A Virdn- Scabiniooem , dt famulos Ecclefix feodatos dt
cl. v· An·
dice Duaenli Epifcopis A diledis filiis G. Prrpofito A
pnebandarios quotidiana ab Ecclefia fumentes
chclou.
X. Decano Treverenfis Ecdefir,feiutem A apo- ftipendia, à quibus fi fortè in caufa animx in
ftolicam benedictionem. Notitiam veftram non al>quo fuerit erratum, prxfcnci Abbati dc futuris
credimus ignorare qualiter facrofenfta Romana dimxriflMs corrfoendum. Presbyter vero ab
Ecclefia Manhxum IKcem pro cafteiloGendul- Abbate confilio Fratrum fuorum, pneeuote gra­
fivillx, quod antè civuacem Tuitenfina erexit, ti! divini ad parroduam vocatus, inveftimrl
excommunicationi fubjecit & à Communione curx de manu Abbatis fideepei , prxbeodl
ei pro
vicana fua
mftkuerx
, abique
reluefidelkim reddidit alienum. Sanècùm ille iniqui­ quam
•
·
V
» t
. s
\
tatis filius pereuflin falcem emendari debuerit, de ' ratione
contentus
erit.
Quôd
fi ukrà
quàm
quoi
corrigendo quod male geiiêrat cogKare fuper do­ ordinaram eft quxfieric, A fuper hoc controlorem efufdem dviuri* ad jecit, A Tultenfi Ecde- vefia vd aliqua moleftia emerferit, fi animo
noluerit , banc alterationem
fix Vifchiriacum A alias villas, Ecdefiu, Pot hubs
fefliones, A multa alu przfutnpfic aufene, moi* amore vtl judicio refeiodere h Abbatis fit ple­
tiique ipfam moleftiis A rapmii non definit fati­ narii poteftate dc difpofitione, cui vice Ponti­
gare. Per pndência kaquè fcripea vobis mindan- ficis de culpis dc negligentiis filis Presbyterum
do prxeipimus quareniu eum exoommunicamm decrevimus refpondere. Pro hac vero Ubertate
publice nuntietis,& incenis ipfius in veftris Epifi· Presbyterorum fuper Parrochia fendi Manfiieti
copatibus conftitutis , prxter baptiitna parvulo­ ooocefta, in amiveriàrio noftro finguiis annis
rum & poenitentias monentium , omnia divina fepeem folidos ad menfem Monachorum A reprohibeatis officia celebrari , A inviolabiliter ab fodionem pauperum ab Abbate firifqw pofteris
omnibus eandem fententiam fer vari feriatis. Si perfolvi cenftituimus. Decernimus etiam cauA
quis autem conftitutus in Clero eidem fencentras noftrx fidatis dc memorix ut terras & vineas cencontraire prxfiitnpferit, ut tandiù à beneficio fuo fiudes A décimales ad prxfàtam Ecclcfiam perti­
re Jdatis eum A officio alienum donec de tanto nentes quicunque tenuerint, fi debitos oenius
reatu fetisfeduras ad apoftolicara lèdem cum li­ cerris diebus'hvetemporibiM petfolvere ex aliÎua protervitate düfimulavetint.atxè altare beati
ceris veftris accedar.
tanfoeti eos ad fetisfeduxiem vocate, A fi poft
tertiam vocationem venire neglexerint, vel prxfimtati farisfocete juftttix aliqui dolofitate fuese»
C L V I I 1.
fugerint, fententiam excommonicurionis in eos
tienrici,Epifctfi Tulltnfis^Prh iltguim ctnctffuut proferre. Hanc igitur donationem fuperiùs ità
diftindam , ad ipfius confirmationem per prxMtnufitri» janSs Munjiuii.
fent ia fcripea figilb noftri impreffiooeftgnat*, fuc­
An. >ι»>.
N nominefanôx A individux Trinitatis Pa­ ceflbribus noftris mandamus, fiippltexer eos in
tris A Filii A Spiritus fanfti. Heoricus, Dei Domino deprecanee* ut morem quem ab aliis fibi
‘ik Tuilc> gratil» Leucorum muuflcr A iêrvus,dileâo filio exhiberi vcUeat juxtà iBud, Qustamjut vultu ut

cam laboratione boom , fine altctipc conmriesatis obftacufc, & poll obicum fiium remanear*
film vel filiabus de Guiltetaso Raimondi in Ct
procreari» t A qubd Beatrix ia vice fit» non im­
pediat fine jam didr parus honorem venditione,
HnpicnoranotM, vel donatione, vel aliquo modo
quo nliis fim & Guilielmi Raimundi ad perdi­
tionem veniret. Sed Milites ipfi ftent m hominio
Beatriris ufquè ad obicum ejus. Excepto hoc
Beatricis hominio , ipfi Militet lerviam Gei·
lielmo Raimundi, & (inc fui , * habeant (oli­
dos. Adum eft hoc Nonas Julii anno xxvm.
regni Ludovic i Regis. Signora Gritiehni Ralmundi , Signum Beatrice , qui hanc convenien­
tiam laudaverant Λ firmaverant. S. Raimundi
Comitis. S. Reamballi de Bafeia. S. Raimundi
Renards. S. Petri Bertrand· de Bdloioco. S.
Bernardi de Belloloco. 5. Berengarii de Cheralto. S. Bernardi Guilielmi de Variano. S.
Guilielmi de Pugako. S. Poncii, Scriptoris Co­
mitis, qui hocfcripfit dieatmoque prx&to.

A

I

ι;Λ

Adorum veterum.

hsuriuu, & vifocitt Hlb, debito
fraternitati* afiôâu aobi» impendant, dooumque
dt ftararam noftram racam dt Inconcuflùm ta*
neant & teneri ecdefiafticà cenfuri coerceant.
H i» etiam addimasAJbrici fetori* fatam omnino
liberum. Si qui verb ecdetiattica fecularifve per*
(boa hanc tnftiturioni» noftrx paginam temera»
rte anfa infringere vel perturbare prxfampferic ,
à gremio làndx matri» Ecclefix auâoritate beati
Petri Apoftoli dt Vicarii eja» beati Manfueti dt
noftra eam fegregame*, ac perpetue maledic­
tioni cam Datas dt Abiron , qui vivi à terra
fuerant abforti , fabjacere cenfemns. Confer*
vanubos autem hxc fic pax dt exaltatio tam in
hoc quàm in futuro foculo. Hanc prxfentem
deferiptiooem noftro munitam tigillo tigni» dc
teftitnonio ooAroram Fidefam roborandam
concradimm. Signum Henrici Epifcopi. S. Hugoni» Abbati» fenâi Apri. S. Jonannt* Abbati»
fandi Manfueti. S. Sigifridi Abbati» fiindi Leoni*. S. Haimonfo Decani dt Atcbidiaconi. S.
Theodorici Pnepofiti fânâi Gengulfi dc Archi·
diaconi. S. Odoni» Tbefaurarii dt Archidiaroni. S. Ulrid Archidiaconi. S. Albrki Capdlani & Aichidiaconi. S. Haimoni» Archi*
diaconi. S. Wakeri Cancellarii. $. Rofridi
Magiflri. S. Ainardi Canonici. S. Paulini De*
cani fandi Gengulfi. S. Damberti Canonici.
S. Gengulfi. S. Theodorici Canonici. S. Geo*
gulfi de Seilei. S. Viviani Archiprobyteri civitati*. Su Richarùi Scabiniont». S. Albrici
Presbyteri. S. Manfueri. S. Henrici Preaby*
teri fânâi AmanriL S. Maobm Duci». S. Si­
moni* filii qu*. S. Henrici de Chacinuai-S. Hi>goni* filii qus. Aâa funt hac Tulli in Ecclefia
beati Procomarryri» Seepbani Idibo» Oâobri» ,
multi* religiofi» viri* de laid» perfimi» nobili­
bus afCdentwm, anno ab Incarnatione Domini
aictxiir. Indiâione xit. Epaâfi xxv. concur­
rente i. Imperatote Frederico femperque An­
gello regnante, Pontificaace Domno Henrico.

ftcuxtr4ii

C L I X.
Certe fmnwdi ThrsMda* recqmevtr fi tfft
lumbum dt tuytn Kultfiu Ftfiuciifii &

A». im>. /^UiUermu*, permifliooe divini ,'Pirifienft»
\JT Ecclefix Minifter indigno» » omnibu* prx-rufl.-rii Fof fente» litera» infpeâuri» felutem in Domino.
u*““*
Noveritis qubd in noftra prafentia confliiuci*
fratre N. Abbate Fodaxenfi ex una pane , dt
Tbeobaldo filio Gaafridi diâi Vicarii de Fare
Monafterio ex altera, cùm idem Abba* diceret
eundem Theobaldum efle hominem de corpore
Ecclefia FoAatenfis, dc qubd fi idemTbeobaldm unquàm fuerat in Clericum ordinatu*, iftud
fine confenfu Ecclefia Foftatenfi* fidum tiarae,
quare non debebat valere in praiudicium Ec­
clefia Fofiatenfi» .prxdiâus Theubaldu* coofef·
fu* fuit coram nobu fe fuilfe in Clericum ordi­
natum , fed fine licentia dc voluntate Ecclefix
Fofiatenfi» , dt confefliu fuit quôd hoc foâum
fuerat fine fcientiaOrdinanti*. Nam cùm vidifiêc

ι;6χ

tnrbatn quorundam puerorum qui debebant in
Clerico* ordinari, latenter le hujuimodi turba
immifcuit ad fiiggeftianem quorundam, puerili
levitate dedoâu*. Confeflu* etiam fuit fe efle
debere, & « ia m efle ejufdem Ecclefix Foriatenfi» hominem de corpore dt fe velle in omnibus
Fofiatenfi* Ecclefix dominio fubjeâum efle/fe
dt fua voluntati dt dominio ejufdem Ecclefia
omninb io noftra pnefentia fiipponendo, abre­
nuntians omni privilegio fi quod fibi poflee
competere ex illa tonfera illicite confecuu vri
alio quocunque modo. In cujo» rei ceftimooium
dt munimen ad petitionem di&arum panium
prrfenribn» literi» tigillum noftrum auximus
apponendum. Datum anoo Domini ace. quadragefimo primo, menfe Aprili.

C L X.
Cera qutmadi Mjuthetu Cltrieiu rtttfnevit
fi φ filium mt^iftri Citmtniù dt Crifltlu
&c.

Mnibu* Prxfente» Ikera* infpeâuri*. Offi- A»,
cialncunx Parifienfiain Domino felutem.
Notum facimus qubd in noftra ptxlentia confli- t.o.
tutu* Matthau* de Criftolio recognovit qubd
ipfe erat filio* Magiflri Clementi» de Criftolio
« Aalefi* uxori* ipfiu» Clementi» t dt genitu»
conflante matrimonio inter ipfo*. Recognovit
etiam qubd religiofi viri Abba* dt ConvoorasMonafterii iânâi Petri Fofiatenfi* ipfum manumiferinrdt refliroeranc libertati fub tali conditione,
fi ipfum fieri Clericum contigerit dt in dericatft* ordine perpetnb refidere, & etiam tali modo
qubd poft deccffiun ipfiu* omnia bona immobi­
lia fua de hxredicace fiia moventia ad ipfo» Ab­
batem dt Conventam quitté dt libéré devolven­
tur, nifi aliter procedat de voluntate prxdidontm Abberi» dt Coovestû* i volens & concedens
qubd fi poftquàm toofimm clericalem habue­
re,ipfum uxorem ducere contigerit, oooobftante
maoumiffiooe bujufmodi diâiAbbai dt Conven*
tus omnia bona harediraria ipfiu* Marthxi ha­
beant dt déponent de illi* pro fua penitù* voluntate , nifi aliter procedat de voluntate eorun­
dem. Promifit autem idem Matthau*, fide in
manu noftra poeftkA corporali, qubd bona fua
bxreditaria immobilia nuUateniu alienabit nec
onerabit quin poftdecaflum ipfiu* ad pnediâum
Monafterium quitté A libéré devolvamur. Re­
nuntiavit infuper dido» Macxhxu* fpecialiter dc
exprefiè omni aâioni dt exceptioni tam juri»
quàm fidi cohxreoti rei vel perfonc, omm ju.-M auxilio canonici A civili» , omni privilegio
cooceflb dc concedendo, confeetudini dt ftaruto , dt omnibo» alii* qma fibi pofiene prodefle
dt diâi* Abbati dt Conventui in aliquo obeffe
vel aliquibu* prxmiflbrum. Adum anno Do­
mini mcc. quadragefimo quarto , menfe Ja­
nuario.

O

X

im·

105 Appendix Aétorum veterum. ι04
w········»········*·»»

CLXL
Excerpta ex veteri cotlice Mf. bibliothecte regist in quo continetur Formu­
larium pœnicentiariz corrcâum 6c
reformatum de ipeciali mandato Do­
mini Benediâi Pap» XII. Hic eft enisn
Libri titulus*
Dt uutliert petente fibi mitigari rigorem
paiuiteiiu.
Pifeopo. M. Utrix pczfeotium Ucrymabili
infinuationemonftravit quod Officialis ve­
fter olim pro lubricicatis scatu quemmiferA
gilitate commifu, inter alias difeipiin* afperitates mandavit eidem m quadraginta diebus per
communia fora veftrzDiorcefis nudo corpore ab
ufquè ad umbilicum incedens, cedulam fui delidi confcriptam deferret in capite manifeftè.
Quarè fupplicavit humiliter fibi per Sedem apoftolicam illubrker rigorem hujufmodi mitigari.
Quia fic debemus decenti animadverfiooe cor­
rigere delinquentes publice non debeat exponere
fed potius occultare , auctoritate Stc. committi­
mus quatentis confi Jeratis laboribus & ex peu fis
quas dida mulier fuftulit vel fuftinuit vd fubiit
propter hoc ad Sedem apoftolicam veniendo ,
remperetis didam poenitentiam circa ipfam ,

E

prout fecundùm Deum Stc.

Dt fervo ordinato.
Abbati. Fratris G. tui Monafterii Monachi
nobis oblata petitio concinebat quod cùm olim...
Epifcopus in fiu celebratione ordinum generali
excommunicationis protuliflet Edictum ne quis
fervitis conditionis exiftens, de uxore tamen an­
cilla natus, poft hujufmodi excommunicationis
fententiam, ignorance Domino fuo, ab eodem

Epifcopo non fuo pet fimpiicitatem St juris igno­
ra ntiamOrdinemSubdiaconatùqaliàs tamen rite,
recepit, Λ poftmodùm habitu religioni» allump-

to, St aftthftus obfervanti* regulari, ad ordines
fuperiores acceffit, St miniftravit in ipf* abfolutionis beneficio non obtento. Super quibus fup­
plicavit humiliter fibi Sedis apoftoticz mifericordià fubveniri. Quia vero digna eft favoris
profecutione religio , au&orkate &c. committi­
mus quatentis fi przfetus Monachus non fuit poft
religionis ingreiitim à fuo domino» requifitus, fi
fcivit eum ex taciturnitate confenfiife poffit pne
fumi, eo à diita fententiâ abfoluto, Oc injunfta
indè ei p<rni<entiA felutari, eoque ad tempus,
prout videritis expedire, à fuorum ordiaum exc-

cutione fufpenfo,demùm fi fibi merita faffiage·tor, aliudque canonicam non obftet, ad dilpentitionis gratiam admittat» condam.

Dt eadem pn ordituto.
Epifcopo. 1. Presbyer veftr* Diocefis dtc.
Quôd cùm ipfe olim fervitis conditionis eaiftcret, titulum nullum habens, tanqûàm fimplea
6c juris ignarus, à pnedeceflore veftro, domino
fuo feientede non contradicente «Ordinem Sub-

diaconatûs, fiinivè tamen, fufcepit, St in ipfo
publicè diutiùsminiftravit, bt proceflu temporia
ad fuperiores proceflu. Et licit comminatio fub
poena excommunicationis fada fuerit per di&um
przdeceiforem ne aliquis fervitis conditionis exis­
tent, & Sufficientem titulum non habens, ad Or*
dines accipiendos accederet , non tamen excom­
municationis fententiâ lata fuit. Super quibus
fra­
&c. Nos autem Stc. committimus quatenùsfi
prxdiâis vetitas fuflragatur, Λaliàs diâos Or­
dines ritèrecepit, injun&Afibiabfolutioneprseviâ ob excellam hujufmodi panitcmiA fellitari ,
coque ad tempus &c. ufyui difpenfecis.
Dr promote b pfeudocpftopo.

Epifcopo. Sua nobis &c. Quôd cùm olim qui­
dam iniquitatis filius in regno Alamanni* perva­
gando & tam false quàm prefumptuosè fibi auc­
toritatem Sc officium Pontificis awmendo,cùm
in veritate, prout ex pofteriori pleniùs eft com­
pertum , quamphuibus Clericis ordines de fido
contulit, cùm de jure non poffit, in fu* felutis
difpendium & ecclefiaftic* difeipiin* contemp­
tum,ac fubfequenter in fcandalum plurimorum,
idem .... communi errore fedodus fubdiaconatus St diaconatus,ut ne dicamusOrdine*, fed nec
umbram, ab ipfe recepit, St minitlravk in ipfis
quoufquè per aliorum doârmatn erroris hujus
notitiam apprehendit. Super quibus apoftoticz
Sedis clementiam humiliter imploravit Verum
quia pecconferreOrdinem nec Ordinis cliaraâerem potuit qui pontificali officio minime funge­
batur, auÂorhare &c. committimus quatinus
fi eft ità. Si veri vertetur in dubium , omnini
ditetur fic : committimus quat. fuper hoc in-

quifitâ diligenciùs veritate, fi vobis conftiterit
verum St catholicum fiufle Epifcvpum in fuo
ordine dimittatis. Si vero veritas haberi non
poffit, St non venatur in dubium , conferatis ei
per vos & per alium ordinem fupradiâum eo
modo quo in dubiis debet conferri fecundùm
canonica inftituta. Poftquàm pNcfatus.... Ordi­

nes ab eo qui légitimé conferre poterit & de­
bebit rite receperit, injutiââ inde fibi abfolutione pnrviâ poenitendi felutari, fuper irregu­
laritate inde contuita cum ipfo mifcricorditet
difpen fetis

i^66
CARMINA

Nunc primùm edita ex veiufiffijnis illorum temporum membranis,

Nempè ipfe grex toro nifii cundiporentem
Pro virtute Augufti Sc conjuge necnon prole pre­
catur.
JEpirapiiwu Ludovici Pii imperatorii.
Pidus * habetur ob hoc necnon Rex pagina in •r* noRxce'fus meritis, famofoA nomine clarus,
ifta,
Felix Auguftus hic Hluduicus adeft.
Ut quifquis vultum Augufti hic oonfpexerir umCorporis hic anus claulit quandb ultima fblvit
quam,
Humana vitx & fu-per aftra petit.
Supplex ipfe Deo dicat cundipocenti : Hic tidus. fortis, nulli pietate fecundus,
Lotnarius requiem mereatur habete perennem
Clemens, & patiens, atque benignus erat.
Per Dominum noftrum Choftum , qui regnat
EcclefiasChrifti tini renovavit honefto,
ubiquè.
Ipfius & cultor verus ubiquè fuit.
Cxiaris hic genitus Karoli Auguftique fuperftes
Succedit regno huic fcepcra regens populi.
III.
Quem nunc pro facris mentis jam credere fas eft
Cum Chrifto Domino regna tenere poli.
ÿerfm in fronte BMiorum pofiti & aureh lirerit
Cuius jermanus Drogo Chrubque Sacerdos
extrait in vttuflijjimo codice Aff. MorufitTranftulit huc corpus, condidit hoc tumulo.
riifnnBi Dionjiju, qui nude extat iu Biblio·
L

E« veteri
atmlxau
S. Aniutfi
Metcnlua

P

Deceftit autem anno imperii fui xxvn. die
xn. Kal Julii, anno vero «tatis uuii. quievuquein pace.

tt veteri
Codi-e Bi­
bliotheca

theca Regin.

iblorum foriem Karolus Rex inclitus iftam
, Contexit chryfo corde colens cathare.
O miranda nimis Domini lapientia fummi,
Qux pnefens aderat dum crews ipfe parabat.
Hanc, «terne Dens, Cxfar Hlotharius aram
Nec ipe&anda minùs qubd fic diiponere eunda
Devoto juflit corde parare tibi ;
Ordine compolito noftri fubjure coapto.
Illic facra tui qub viditna rite factetur
Tu ftellas ftcllis interpofuifle videris,
Corporis , Sc fiat fauguine munda tua
Sidereas vario expungens diferimine meta»,
Luminibus eundis ftatuens perponere foletn.
Tu quoquè circulent coeli bc undiquè gyrum,
Nexifti mediam convexo climate terram.
fr'erfia in Inttdtm Lethnrii Impertierit fofid in Tu mare fludifluum divisa parte locafti.
fronte ttxuu Evengelioriun quem 'ipfe oblidit Diverfas gentes habitus fic mofque refervant.
Sed tu pomatum eundis in gentibus xquum
Monefttru fnnEi Mnrtini Metenju.
Sola tenes, proprii reprimens virtute fuperbos.
A Rbirer alticronus mundi formator & auc- Regibus Sc regius femper tu juta dedifti ;
Paruit atque tuis quifquis de Regibusorfis,
Quique poloram fervas cunda potenter Sc «vi, Culmine fublimi micuit fublimior ipfe.
Felices didi, felices funt quoquè fadi.
Qui regnaro jubes Reges pet fifcula mundi,
Quique hxfere tibi, tua laus Sc gloria regnant.
Hlotharinm, qui nupc fultus pietate tui almi
Biblorum ferie de multis mulca ferantur,
Induperator habetur Rex Auguftus in orbe ,
Corredis aliis , reprobatis denique multis.
Dextera cella tua exaltet, defendat, Sc ornet,
Quofdam
glorifico rexifti nomine Reges.
Imperium ut teneat, dilatet, linnet, adunet,
Sed fervafte tuum tibimet fpecialiter unum
Utatur benè pace frueni Sc profperitate,
Ac proprium Karolum daret lapientibus orbis,
Ac valeat, vigeat, vivat per facula fêlix.
Quem fidem foluin regali fecmate clarum.
Nam pius ipfe Auguftus Chrifti dudus amore
Lumine eonfpicuum ponis, fâpientià, primum.
Hoc decus almificum Ecclefix przvidit ut effet,
Nunc licet atque libet fetutari funditùs illum
Prxfulis atque beati Martini veneratu
Hunc pulcnrèque grem librum inui fcribere Rite modum Reges ubi quo placuiflë fciuntur;
Sicqtse tuus dici Karolus vel poflit haberi,
fudit.
Pandatur falcem paucis rudibufque loquelis.
Ipfius ornati auro Sc piduris venerande ,
Fortis namque David per te regnavit 8c egit,
Ut notum faciat quantùm pollet locus ilk.
Arma beatorum, necnon Bc norma reorum,
Sed Sigils us parens jùflis Regis ftudiosè
Scare docens fandos, rurfufque refingere lapfoa.
Hoc Evangelium illic totum fcribere juflit.
Non pateris humiles penicùs tu, fanda, perire.
Pt efcripti atque gregis voluit frater fore Cxfar,
Quos te corde tuo faùs acceptait fateris.
Scilicet ut humilis donum capiatquc fupctuum.

B

1567

tj<58

Carmina

Cotripis & reprimis quot corrigis, erigis xquè
Exerce* eundo* animo quos diligis almo.
Viribus &: validi* virtutes grata miniftras.
Difplicuiite putant ftolidt quo* diligis inimo.
Rex Salomon quoniam potius tua dona perivit,
l k tepiens potiet fieri, pnccelfior ulli»
Regibus exi ft ens, opibus poliebat opihiis,
Ju.iicioque rato tecum bona plurima fanxir,
Dkhinaque tua mundum redimivir abundè,
Mirificum Domino meruit quoquè condere rem-.
pium ,
A te lecedens, in fe di (pendis palliis,
IXigtna quod exhaufrt de te, per fecula lucet.
Ergone tute tuum Karolum non diligis ultio ?
An hominum cuiquam humili litconk· fecundus ?
An pietate calet caluitque tanta vel alter i
Qui memorans adeb ctmftar.im pvAmi rerum
Ut nihil auditunr^rel viluni oblici.> i itpau
Propria fola lacet delata injuria mente
An de juftitix dicam iileainve tenore
Si quid forte minùs, fateor, miferatio vincit.
C.iaagc , prome manum largam ; vox liberadichi,
Pedis erit vetas nunc orphanus atque pupillus.
Sic merirbeundos illorum nomine hgno,
Dum non excipitur quifquam , nec pellitur
ufquam.
Nec mare prxiereà k evens in gurgite vallo
Hanc retinere manum potuit poreritque vel un­
quam.
Diverte hoc lingur diversà parte loquuntur.
Diveili mores laudant concorditer ipfam.
felix ergo manus, fed mens feliciter hujus
Pauper qux potius Reum quin confiat egena,
N?u inflata tuiucns regalis ftemmate typi.
Sed caro siinn gemmis auroque ornata refulget,
H ic fecum femper meditatur node diaque,
I ucnlior Chrifto quo fole refplendeat ipfo.
Si<.que ruam Karolum facis, ό fapiemta, folem.
Nempe ubi thefaurus, cot ibi fare nte probatur,
Quod hujus Domtnofemperconfiantcrailhsrreti
II quo quicquid habet, dulci pietate recondit.
Quid fi nunc ipfum terris in carne videret?
Quo fub amore pedes quo vot· figeret ori,
Quando datam Legem ranto veneratur honore?
Quid de Evangelic o textu replicabo colendo?
Ea ipfos apices gemmis circumdat 6c auro.
O quante Chriftum mens fervida diligit ifta,
Cujus amore fibi vileteuntomnia mundi.
Eft modus ut nec habena habeat oec habere cnpiteat.
Eft 8c habens ficut nec habens, tedic erogat ultrK
Ifta virum vinus condigno nomine comit.
Ecce pater Salomon quoniam, b tepientia, tertiet
Non plus dilexit Karolo line fine beando.
Tu quoquè nec David tantis per quaque probafti.
Inter que quadam de quodatn gratia Îaât^
Multa sibi toto debetur corde terenda.
Audiit David regnum, rurfufque recepit.
Morte ramefi geniti triftatus valdè dolebat.
Tuque ruo Karolo reparafti regna paterna.
Nec dolor acceflit, fed amor fraternus adhxiit.

Undè tuum Karolum temper tervabis ubiquè.
Ergb nec hunc David nec Job magis elfe ptobatos
Ap|xaret plané, pro te nec plura tuliffe.
Quanta tuusKarolus, nutis, p:uq atque benignus,

fbbrins
faplent
fortis
NHoaa roc «PomMoc- cnaiiAioc
atque
I Λ I 4 I

juftus.
AIKAIOC.

Æquivoco Karolo huftratus germine digno,
Indulfir pro te firvo fcxvoque tyranno ;
Omnibus atque fuis regno privantibus ipfum
Tam bonitate probâ, tanta pietate pepercit.
Quin petvaldè fuis inimicis maxima rurfus
Prxdia reftituit, doiun* ac plura quibufdam.
Quid mereatur herus fanci, fapientia , tantus.
Judicio noftro primus prx Regibus extat.
Ptagmate poto pio . populorum pe&ora pando.
Prxclno profit peiprubra proprietas.

I V.
Vcrfut ht frontt BAlitrum xvrtii charnStrilo,
txnrnti in vttufiiffme Cedict Mf. Bill a
ihtc/t Colftriin* » 91α fuit fatSi Sicphjnt
Mtttnfii.
Ex benedide ribi hxc placeat Bibliotheca
Carie,
Teftanaenta dtso qux relegenda gerit.
Fert quod ama*, quod amare velis, quod difeere
profit,
Quod capias, reneas, quodque frequenter agas.
Cortigit, hortatur, reficit, caftigat, honeftat.
Arguit, obtecrat, increpat, ornat, alit.
Eloquium, mores, ftudium componit & adus;
Ellque cibus, potu*, norma, via, arma, falus.
bitciiou homini* promit, cdeltri pandit,
Aptat utrumque fib* muneie plena Dei,
F.r prrfens cranfadacanit, pnefentia monftrans.

R

iingula jura filet, finguli fed refotu:.
I iùbtlemquamvis (labilem poft reddet amantem
Sc fi fit taftis deditus ille luis.
........... us ut verum credat quod continet omne
Indè fequens veri fpes fiat equa pfi.
Dulci* amor nimium mox rite duobus in olli*
Tertius incedat .jungat Λ: ipfe tria.
Jam fubeant menti fuerint que noxia culpet,
Per lacrimas genitus perque doloris opus.

Sic fic cum precibus queratur gratia Chrifti,
Muneris eft cujus quicquid in orbe boni
Quid volumus, petimus, tacimu*, quid icimus ,
habemus,
Indè datur noftri* utile non meritis.
Aut vanum aut vacuum aut nil aut laudabile
uufquam.
Spiritus audor agens cui nifi fandus eat.
Quo duce re* adaperta patet que Haute latebat,.
Antei eo nutu hanc référante fuo.
Cum -quo mens pollet, fine quo tentbrafUt iit
tunbrit,
Cea careat loce vel rationi* ope.
Prxrereà corpus minuant jejuaia dignè
Cafta atque excubix nodis ubique bene.
Q.iatinùs ingenium concrete*: acumine fenili*,
Cum caro putris abit , cùm tenuata perit.
Can>c faugata , pedetemptim gliteic acumen
Cordis. 5. initium fumit habere datum.
Cos .ruit tertum , mihi crede . tecate capillum,
Radere feu pariter abfqua labore caput.
Nec

J

lydp

Ævi Karolini.

Nec minus affeâam jufto moderamine corpus
Intellectum effert, Latiar Ac auget eum.
Detuque dùm fuperentgazx, dùin larga facultas,
Dùm majora inhiet, dùm utiliora roges ,
Da quod egent miferis , mifetûm defenbo fito ;
Pauper, egenus , inops te miferante boet.
Te miferante boet vivat quicumque mifellus ,
Te auxilium vine poftulat elle fux.
Eftopater, frater> mater, foror, a^nus utunquc,
Debilibus fpes , re*, gloria iumma , dies.
Dilige juftitiam, callis comitetur amicti*
Juftitix tecum primus ad omne bonum.
Exalta , muni, cuftodi, collige, lauda,
Sublima Clerum feu venerare tuum.
Λ cubus & facris meritos fic defer honores
Sedibus in fandis ut merearis opem.
Tempore manduca, bibe, dormi, furge, labora.
Sunt facienda fuis omnia temporibus.
His habitis alnfque bonis in nomine trino
Cundipotentis heri cum deitate fui,
Hujus ab initio thomi fc rutatier oro
fjus fcripta pià mente, opere, fide, ero.
1. tons, hic dodtina potent. hic flumina opima
Ecclefix fandx candidiora nrve.
Scilicet alticanon quinque volumina Movfi
Junda nitent mortem illius ufqUè canant.
Jotue dux ducensconfurgit fonisin armis
In patriam populum jure tenente locum.
Septimus ecce Liber oeniorum nomina fatur
Quorum Hebtea fuit fubditione manus.
Horum fadaqjenus, tempus, loca, bella, triumphi
Sunt inferta fibi debito honore fui.
Femina quis locuta fedet Ruth nobilis uni,
Quam Job eximix confequitur fidei.
Hunc imitare libens ; quoniam patientia pura
Extitit, ac nobis magna figura fuit.
Quatuor Ac Regum Limi bis odo Prophetas .
Antè, quibus David jungitur hymnificus.

If7O

Q.tis Ac Apoftolicos Locas quos edidit Adus
Subdit , ubi cocus inftruituc populus.
Catholicx hinc feotem redolent mirabile carar ,
Formae Apoftolicus quas operando ftylus.

His hxrenr bis feptem Pauli fcripta deinde ,
Ante lupina cui vox , modo ovina micat.
Hoc concludit opus jam vilio fanda Johannis,
Vitio fanda latis, ac memoranda nimis.
Hxc nova nrc cluit fenes fubjunda priori,
Umbra prior quarum , caufaqne poftetior.
Ergo iter eft duplex u<nufque effectus m uno ,
Quo tribuente datur fcanfio celia pob
Hic quia divitix xtemx vitalia tnenfx
Implent omnino nedare perpetuo.
Hic paradyfe tuus nitida ratione patefcil
Multimodus frudus melliferaxque locus.
Hic linens potum, efuriens panem , anxius xquè
Lxtitiam inveniet, Ixtus Ac indè fiet.
Hxc tamen in hoc mortali dùm corpore quifquis
Degit l> ibetque magis, plus ab amore velit. ·
Sic fi ligna magis dentur, magis xftuat ignis.
Sic mage vina fitit proue magè quifque bibit.
Cùm vero fpesfes fuerit, tunc plenties horum
Plenus amatot erit, jam faciatu* ero.
Ad quod hxc domus, hxc dodtina , hxc fernita

tantinn
Mens inftet verè fub deitatis ope.
In Phyficis , Logicis, etiam Moralibus iflk
Omnia funt, Ledor, in brevitate tibi.
Hic hic argentum,'aurum , getntnx, vafcula ,

veftes,
Et quicquid tertx carius effe valet.
Hic Ac Lex prcciofa. Nihil pteciofius illa
Aut dt, aut viget, aut ridet, oletve factè.
Jufta jubens, injufta vetans,mala eunda repellens.
Omnibus inque bonis nobilitate potens.
Difcidiam , futor, ira , dolus , difeordu, rixa
Conti)io Legis hujus obire queunt.
Erudit indodos, quofdam fapiennbus xquans ,
Hymnica Pfalmorum cecinit qui carmina David,
Contribuit medus dogma falutis iti.
Plurima de Khrifto myftica fxpè loque ns.
Magna pluit magnis, difpomt parvula parvis.
Prodiit ex cujus regali Virgo Maria.
Éft m utroque ftylus juftitix validus.
Semine , qux peperit Virgo beata Deum.
Notitiam Jefu prxbet confeffio munda.
Pacificus Salomon, necnon fapienria juxd,
Extat ea en homini Lex veneranda fibi.
Tertius eft Jefus continuatus eis.
Extat ea en homini lumen per compita mundi ,
Poll Paralypomenon, Ezras quoquè, fiveNemias,
Terribili voce lux Ac origo fui.
Hinc Hefter, Judith, Ac Tooias recinit.
Indita bella deinde tonant Machabea quondam Artibus ingenuis prxcellit dignius ifta.
Ars, genere, eloquto, vi, ratione , vice.
Pro Lege ac Patria proque falute data.
Utile live decens necnon perfringit honeftum.
Hxc Scriptura quidem breviter memorata vetufta
Imbuit, exornat, inftruit, armat, armat.
Stat quaoquam modico rufticuloqje ftvlo.
Hxc apetit totus poftquàm mutaverit orbis.
Initiant Teftamenri Prxcepta novelli
Quid fit ibi Ecclefia mox reditura citim.
Bis duo concordi femine fandi vomi,
Matthxus, Marcus, Lucas, celsùsque Johannes, Terre ribi plures quofdam demulcet Ac illic
Fixa futura notans nec dubitata quidem.
I n fenfu parili dogma tonando Dei ;
Antè tamen referat daté primordia cofini,
Perfonx quorum vanx , dodrina fed una,
Et per quam illius efle fuit fophiam.
Unus utnfque tenor . una fequenda vu.
In primis cjeli terrxque marifque creator,
Hi quid vel qux quanta feu vel qualiter egit
Ipfius Ac narus. Spiritus atque agius.
A patre descendens natus ubiquè docent.
Hujus ab amne fluit divina (cientia late.
Hinc hominis primo fecies aferibitur orfus,
Mundum peftiferis expolians tenebi is ,
Eft quia fat Domini cxlitùs ex Genefi.
Quoquè modo quifquis caveat munitus ab armi·
Forma leonis ineft pulchrè formata fecundb ,
Hoftis perverti tela inimica nimis.
Qubd tetigit rura devia voce fui
Quadrivium gignit virtutis nobile fané ,
Rebus ait (acri* fiquidem quia tertius, indè
Terrigenum mittit pet quod in aftra genua
Nunc olli fpccies imprimitur vituli.
Hxc quàm multiplici fermone felubria femper
More aquile quoniam tranfeendit fidera quartus,
Attrahit atque monet, five monendo jubet.
Ejus ob id fpccimeu fthemaxis ipfe gerit.

Tem.

Π.

6

G g gg g

ισ1

nz*

Carmina

Hxc jubet, atra fugat, dehinc fallaci* pellit,
Vera fupema cupit. Hxc facit, ill* fugit.
Exui ab exilio dapibus folatur opimis,
Cùm legit aux.relogit, cùmque releâa ûpit.

Det tibi fceptra patris Jefus, confirmet, adonec·
Prxmia Sandorum ut merearis. Amen.

In fine Coduii.

O decus , ô veneranda falus, & fplendide David,
Rex Carole alme vige cundipotentis ope.
Hxc malvvile vehit coeunda tempons hujus ,
Gloria , laus, honor, omne decens, miferatio,
Nec digna sternis xftimat ede nonis,
clemens,
Aut ea cerne timet, tantum formidat am a
Pidus es hic. ftudio arris ab eximio.
Quantùm ne non fit coetibus in fuperis.
Hic Dominus loquitur, hk nos ei corde'Soqua- Sed quiaram hxc rutilans fpecies it nonnifi fecit
Vera tui omnis cui «edit imago viri,
mut,
Es prior effigie , fenfu prior, artibus, odis.
Quo mi majus adit rfil vel adire poteft.
Quifquis es inftraâus mundanis ut.bus hifce »
His prior aut illis, reftat in ambiguis.
En benè grau tuis hxc ignoratio, David.
Quis Salomon opibus ditior emicuit, “
Fulget ttbiquè locus Ixtirix nimius.
Hoc concefla cui dives Capientia fecit,
Fert &: eis inanifeftè qubd fis major utrinquè
Regibus ac eundis hunc ea prrpofuit.
Tu quoquè qui es humilis, prudens, intentio
Magnis in eundis omnibus orbe viris.
Jufta jubes, injufta vetas, mala eunda recidis.
fanda ,
Sc propter fophiam dilige, pofce, cape.
Didis feu fadis is via fanda tuis.
Αηικιη plus id pro quo aliud ht quàm adio qux Qux canis ipfe facis, neque in his reprehenfio
fordet,
fit.
Se tamen hxc fophia plus nec habere quiit.
Aut in utroque nifi adio pura Dei.
Ergo Deus trini^, pax, feu fapienda vera,
Ecclefix fotor , Cleris populifque levamen
Ordiiiibufque factis quam facer ordo faris.
Ultra non laus, nec vertificalis apex.
Huic operi magno magnis te nilibus aptas,
Per te Pontifices pueros cum chtifmate fando
Nomine de Chrifti rite novare queunt ;
Inclite Rex Carole, lumine care magè.
£s fplendor populi, lux mundi „ gloria regni,
Quis tribuis meritos meritb deitatis honores ,
Dùm te fubdis eis corde fbpere, ore , fide.
Et bonitate prior, nec pietate minor,
Scis ideb fervas qubd portio debeat ire
Nnnc edam eundis ptxlatus juftiùs alme
In genere humano nifu, opere, arte , fide.
Prima tui Domini, qui dedit ede tibi.
Vi David , intelledu Salomon benedido,
Pauper, egenus, inops, vidua, orfanus, anxius,
In fpecie Jofeph, fpe Induperator ovans.
orbus ,
Qui mare, quitetram,qui totum continet orbem,
His aliifque datus es pater atque cibus.
Te confervet, «nec, ducat adufquc polum.
Judicii voluu totiens extrema diei,
Qubdque putris caro fis ac perituras homo.
Sit tibi honor, pax,ordo, decus, patientia,regnum,
Profpenras omnis, & fine fine vale.
Proptereà es juftus, prudens, tortis, modérants.
Ifi/rwue Novi Tefinmtnii.
Semper larga manus,
pietatis opus.
Exulta Letare fatis, Rex inclite David,
Quis pluvie guttas, numerum quis novit harenx,
Te laudare poteft pleniter aut mérité.
Egregii voti compos ubique tui.
Carie decus regni, fax Cofmi, gloria Cleri ,
Ceu plumbum argento, xs auro, rus fidere diftac,
Gemma vitro, fcandit plus tua fama modb.
Ecclefix fautor, militixque decor.
En jam leda tibi feries tranfada vetufta.
Ante Brito ftabilis fiet vel mufio muri
Sed nova rite fequens ifta legenda patet.
Pax bonaquàm nomen defit honofque tuum.
Cujus in initio clarè primordia clara
Jam jam pro tanto, pro tali Rege profufas
Matthxus Domini concinit ex Genefi.
Orbis agat mecum torus abundè preces,
Ceu leo per deferta , fremit deferra minando
Ut valeat, vigear, vivat per fxcula felix,
Utatur pace, profperirate fruens,
Vox tua, Marce, fuo fiilta perenne Deo.
Regnum habeat, teneat, dilatet, fulciat, omet,
Myftic* facta facre partis per quatuor orbis
Fert ftudium Lucx lucis ab arce pix.
Addat ei jura Legis ab arce pia,
Ad genitum patris fuper xthera, ceife Johannes, Infuper his habitis praeclare in tempore mortis
Scandis , & ex verbo verba colenda canis.
Perpetuam requiem hic mereatur. Amen.
Eximii hi jaciunt latè myfteria Chrifti,
In ultime Libri pegine, enti imeginem tufitt
In fenfu panli conveniuntque fibi.
mentio feSa efi in Notiipeg. 1176.
Plufve minùfve vel xqua boant, fua ficque deHxc eriam pidura recludit qualiter heroo
hifcunt.
Often Vivianus cum grege nunc hoc opus.
Attamen effedus unus utrinquè novus.
Hoc Evangelium fanat, blanditur , honorat,
Antè ubi poft patrem primites Mundus amandus,
Sigualdus juftus, iummus Aregarius.
Caftigat, reficit, munit, honeftat, alit.
Hic moduseffandi, hic vinus, hic adio munda. Quis tribus eft probitas /pietas, verumque, fidei­
Hic cibus, hic potus, hic benedida falus.
que,
Cetera honefta quoquè confbciata fimuL
Hic vita, caritas, via, fpes, verumque, fidefque,
Quartus his hxret junâus fan&ffime David ,
Seu bona eunda fimul confociata vigent.
Qui te vi rod mentis amore colit.
His afiuefce diù, hxc meditare, hxc dilige, five
Hi proni tibimer Domino de pane beari
In fermone opere hxc habitare ftude.
Rex bone, Rex lapiens, Rex prudens, Rex ve­ * Martini ac Fratrum ecce Libram tribuunt ;
nerande,
Cujus honore rogant placeat, laudetur, ametur.
Rex Carok alme, vale cum pietatis ope.
Scrutetur, psotic, auxilietux, alat}

1573

Ævi Karolini.

In eno nil aliud quim Fratrum fola voluntas
Ex tua quas villu juffio reddiderat.
Reddis eas, Cxfar , Martini pro veneratu,
Domni feu precibus femper amabilibus
Perpetui, necnon Briccii tutamine fanâi ,
Proque aliis reliquis, ô paradtfe, tuis.
Jmmb magis pro te, Jefu Salvator amate ,
Sis ut ei vita denique perpetua.
Pro famulis nobis eôam oratoribiu aptis,
Quos /itis obruerat, frigus, & atra fames.
O Rex , ô reverende, fiat renovatio fixa
A metcede tua five lalute tua.
Prxvaleat regale decus, fuperetque poteftas
Regum de more qui coluere bonum.
Prxceptum genitoris , avi, proavi renovafti.
Hoc ftet, hoc maneat, noc nec obire queat.

F

1574*

Quod tua fanda mantis nuper firmavit honeôè
Pneeepti ferie , prorsus eat (labile.
Quid facient alii Regis mutatio tanti
In fado hoc fuerit fi hofte vigente malo.
I procul atque procul fcelus hoc crudele per

omne.
Tu propè juftitia vince nociva , fuga.
Quas laudes nbi . quas grates , quz carmina
David
Quod par dulce melos, vox lira, corda canet.
Nos fiouidetn pfalmos, MitfaS fpeciale precamur,
Pfalletnus pro te, conjuge, prole, pie.
Sic noftri verè poft nos quicunque futuri
A ill duas fundent tnultiplicefque pieces.
Sint nbi fpes, virtus , lumen, viâotia, Chriftus,
Pax , laus continue, Rex bone David ave

I N I S.

N Ο V Æ ADDITIONES AD NOTAS.
[ Quz inter novat Jdditunei repofuetat Baluzius , fuis locis reftituta funt. ]
.4 c. 1 166. linea n. edde. Vetus gloffarrum CoiIcili».11 Piomfii Exigui additum in veteri Codice
fanât Stcphani Metentis qui nunc habetur in Biblio-

P

NOVA
Pdgf

theca Colbertina : Sedinofus. sd eft , guc rifet t/ d.ft
/r«yioi« vel injurias nccnon gai leiatr ia rufii c a para-

hola ungerrh.

ADDITIO.

fa* finem zdde fequeniU.

Irmondus in Conciliis Gallia, torn. 1. pag. 66}—

S

674. refert Formaturam veterum Epitotarum canoni­
carum exempla xr.quz nos hic referenda cum Obfervationibus viri dodiflimi utilè ducimus. Sic Sinnondus.

Poft Fonulas Promocioaam Epifcopalium nanaliaaw eft vifam eft Fomutantm exempla fuhjics, gnarum
afiu inter Epifcepet fregueatifimas fuit, Clericorum maxi­
mi ceatd, cum alia mifraiuat, 44/4 fine Formatis ad
communionem Hiet recipe, vW ia alia Ecclefia ordiaari
non lidet. Graeam earum originem Graea littera eftendtmt , auanan M hit anmems , etiam ia Latiait nomini­
bus , oifcrvehenl. Niemerum guegah Petrum audoritate
hdKouas fidft. dm alii vulgi traitai , lira ipfa , gua
Juaàù Epifcopi Cenftantinopol'.taai titale circumfertur,
vetus conficiendarum Formatarum Formula docet, guam
frime loco propoaamtu.

De

modo conficiendarum Epifivlano» Formatarum ,
queni Nicmi Syr>odus inter Enifcopos in faciendis
Epiftobs conl'ervandum effe inltituit.

Atticus Epifcopus gseoliter Formata Epiftola fiat.
Gerça elementa Litterarum numeros eriani exprimere,
nullus , qui ve) tenuiter Grata fetmonis ... ( & 'tli•u» at fuprà pug. ($6. ) Addat prxtcteà feparatim in
Epiftola notugenarium & nonum numerum , qui, fccudùm Grxca elementa , figruticat ajnhm.

Ex fiperioriheu liguée, montrorwn gai in Formads oh.
frvaatur, alias in omnibus Formatis eofdem tfe, alios
in fingulis diverfos 1 illos prvindh «rnxibus communes
efe , has fingularum proprios. Comausaas faat, gui fuuu
ex primis lieteris Pce ris , Filii. Spirieâs fanSi (f Pétri:
aintiràm ex litteris n. T. Λ. Π. giùbtu nameri rtfpenient
XXC.CCCC. I- xxc.atgae exomnirits litteris A. M. H. M,
gvaraat xanuri faste 1. xt. vili. t. «d ifi /j ♦ | xclx.
•maùun verè fitntsna DCIX. Quuri Λ,\ Uem nameras For­
matis omnibus tfi commanis, atgat in omnihas iâent efi.
Preprint entent , gaie exprima littera ferientis. fecamia
ejus cui (criiitur, tertia ae. -jrientis, guerre civitatis cia
gua fcriiitttr , & ex InJiiiionis cujufgus nota luitur, gaa
nix ustg^àm in àivefis Formatis coafcntiant, tô fe at ia
fir.gtJis àh-efus txifiat, et àiverfe proinle in àrierfis
uruifgas fit funma. Qwl ex feguentihat FornatailUU

exemplis patefet, fi priât gnee nameret Graea littera
fignificent ofterderimas.
Quos numeros Ungula Gnrcorum elementa figniflccm.
1) IO.
Tf too.
A· 1.
a» 10.
X xoo.
*S x.
Γν μ
4/ 4.

Aa jo.

Ti joo.

Hp 90.

T» 400.

K. j.

N» JC

*4 fOO.

v’

H 60.

Xxdoo.

0· 70.

♦4 700.
e· 800.

6.

7.
H» 8.

e» 9.

n» 80.
9°·

$ 900.

ï. Ehroiai Huriittfi ad Magaenem , Senonenfem

Arckitoifeopunt, pro Dedobertv Presëytere , et in ejas
Parochia aped Hercemhaldaat mantis pofit.
SxnEto & Deo'amabili Magnom, ( & rtligua at fuprà
p*g. 445·) ACtum in anno x. Imperii Domini noftri
Caroll
anno XLtit. regni ejus, in Det nomine fe­
liciter. Amen.

ladiSio tr. ft atuti, regni atgue imperii Caroli Magni
astitum Chrifti defigaeat dcccx. fiustmam verà aameri
omtut Formeld compreheafi efeiuat ucrxir. Hamad
cpmsaunem omnium Formatarum numerum ocax. adji­
ciendae eft kajat preprint ccccit r. gai coafiatar ex tit­
ieris E.A. Δ.Τ. if hdiSioae tr.
II. IVolfetmis , Cenftaatinfis Eptfopi , ad Bemelntm
Argcntarienfem pre Anaene Clerico , at ia ejas Parochia
manere if ad facme Ordinet pomoveri ftofit.
η.τ. A.D. Sandi/fimo Chrifto Fratri, fummlque
dulcedine ampleèlendo , Bernako . Argentarienfis ci­
vitatis Epifeopo, Waltéon. Confiantlenfis Ecclefiz
Prcful, perpetuat beatitudinis optat in Chrifto ialutem. T.
n. x. De cartero noverit fanât ftatemiras
vefla· , quôd ifte Clericus , nomine Anno , noftra in
Panrcia inftruâus ac detonfus, parvitatem noftram
rogavit , quatenùs illi commendatas Litteras confctiberemus, quibus veftro celfitudini commendatus, fub
tuitione veftri regiminis degere poffitr Cujus voluntzri
confcocicees, fccuodiia
Là-

g.

canomcam auâoritatetn

—

if7f

Nova Additio.

ter» ei dimifforias dedimus : pet qu» &r ipfi conce­
dimus , ut fub veftro magtfteno divinat fenituti infiitcns , iu* deferviat utilitati, &e vobu bcentiam tri­
buimus , ut fi dignum qjim judica veriti*, ad facto» Ordmcs-ptoinovcao·. Commendatum ergo eum tur* veftr* fufctpite , & uottns e* partibus abfolutinn m
vcftraram ovium numero cuftoditc. Quas liaeras ,
ut vigoris veritate firmat* indubitanter a voW-riifcipiancur, litteris Gratia, tu canonica docet audontas,
confirmare fatagnnus. Sanda Tnnrtas veftram beaxitudioem ad regimen fande fu* Ecdefi* perpetualiter
. beni valere concedat. i, «. Indidione x. continet hxc

Formata Epiftola fummamhumeri m. ccc. xxv.
kdMo x. it Wolfieoaii Epijcopanu «uam dmvttirr
neccxrrr. fumma verri roriiu numeri fui finem Formata
adfiripta , toafiotor tx numero communi oci*. iCtxpro·
frit ncxxr. f» exfarf't tx litterit T. g. N. X. d Indic­
tione x. UniaaimcottftmcH reddunt m. ccc. in-.
IU. Tmagaadi, Aniiepifiopi Tnvinnfii , EpiJMa
generalia ad Condam Calvam Kagtm . Epifopos ii alioe
euuvcrfoe.pro Htgiloat Pmhyttn ad Sonitorum loca pe­
regrinatur.
Ex Codice
Gloriofiffimo 8c i Deo coronato magno 8c pacifico
Leintnh.
ReggKatolo 8c omnibus beatiffinus Prriuhbus , cul Colleta tenfque in gradibus ecclefiafticis ordinatis, & uimcrriiilmJco. *·’ 'n reB”<’ *1“·ftcularem admimilrannbus dignitatem,
dice Mf Bi- feu cuiuftis Fidelibus Donum nothi Jefu Chrifti advenbüoih. Re- rum diligentibus, Teotgaudus, hutruUimusTrevirorum
***.1
Archiepifcopus., plenam pacem, Sc perpetui «audii
optabilem implorat falutem. Quia fzpe neri folet ut
magni viri, fumma Religionis arce confptcui, virtu­
tum robore porvalidi, anui* juftiti* accindi , caftitatis candore mfigniri, lapienti* decore prrfulgidi, mi­
grandi de furs loci* conctpunt arm-rem . quo pet talem
occafionem humanam pofiint fubterfi^ere laudem, &
minoris meriti «ftimentur ab extranôs, qui grxniuter
• frirurf. honorificabantur J noti* ·. Plunma quippe funt iftiuf
tSttr k no· modi occafione Veteris 8c Novi Teftamenti hortamenN*·
tu , & evidentiflima ( non tolùm in Redemptore , fed
'hrcdel.in iptas etiam Apoftoii» imitabilia * , ) pra oculis docuSrmond.
menta , qu* vobis quoniam * fati* agnita effe non antb’(pmu* > opportunius ea perterimus. Hic igitur few
ticiflimd confuetudine , & faluberritni dodrina com­
monitus quidam F rarer nobis Kariffnnu* fic eundis
• Svwa4. benevolentibus , nomine Hsoito , cuia Diocefanus ♦
Discei*.
softer erat, in noftra videheet Diocefi nutritus &
ou». ....
tonfu* , fac roque dogmate fandarum Scripturarum
pleniflimè eruditus , Sc honeftiffmè couverfatus , at­
que in Ecclefia nobis commiffa ad Sacerdotiidignttatcm
hietat promotu* , licentiam à nobis periit ut more Ca­
nonico abfolntione fufeepri & largit* fibi benedictioTom.
atque fecuriu» loca Sandorum vifitare 8e
IV. .Cilli* ad setlram ptxfentiam Iftxnûs ac familiariû* valeret
Owiftian*. accedere, ad quemcumque ex vobis illtun itinens vaIM.·»*
rieta* perduxiffet. Itaquè nos petitioni ejus adfenfum
tribuente*, Bc venerationi illius confentientes , adquievimus confenttendo quod fecudùm Deum defiderate videbatur. Quocirci fuppltcitet deprecamur, Sc
obnixe depofeimus humanitatem veftram, ut honorabthtev fufeeptum. ficut Dei templum , & habita­
culum Spiritiis fandi, veluti manfionem fand* Tri■itatis, quemadmoddm pretiofiflimum membrum Lhri• tinHMd. fti, ficuti audum dono &' largitione * fepuformis
largitate
crati* Dei, quocumque pervenerit , five modico ,
feu larvion fpatio apud vos moraturus , benignè trac teris, humane exhibeatis : ut Chriftum in eo fufei' Siriaoni, pientes , pro * rogamus , fideliter pro illo meritum
prone roga- munificet*·* veftr* adquitari* aternalirer. Denique,
mua.
cùm propter memorabilem juftificarionum ipfius pr*>
rogativam has vobis pacifica» Litteras porrigere decer­
neremus , opera precium fore arbitrati fumus, ut Gra­
ea quoque elementa ex nomine Patris Π. St Filu T &
Spiritus fandi A. primam quoquè litteram ex nomine
• Somoai. beati Petn Apoftoii Π. Sc ΑΜΗΝ ♦ in fine inierereAmcomm t rum lineris nihilonunùs Gratis fummam illarum
demooftrantibus *>A, ut per hoC vobis evidentius lu­
ceret honorificentia ejus, quem exoramus, prefixu
apicibus fand* Trinitatis , ut facrofanda Trinitas il­
lam ubiqod confervet. muniat atque defendat, in­
tercedente beato Paulo Apoftolo. amhm verri m ex­
tremo adponere ftuduunus, optantes ut iter illius u-

*

ιρ·6

Jubtitct dirigatur, oculis divina majeftatis eftciatitr
acceptable , receptibile Sand» , Sc memorabile in
«ternum, per Dominum noftram Jefu» Chriftum.
Hac ratione in hac Epiftola Graea helesncnta pofuimus, non ut canonicam Fomauxt formaremus , fed
iit eidem jam intimato HioiLONl profpera per helement* indita imprecaremur *. Valete. Dextera Dei
·$ίηο»·ί.
Parris, per quem tada. funt fecula , religionem vef- prccareauu
tram tueatur, & bonam impleat voluntatem luxtà dq'fidenum veftrum , omnes Fideles 8c eundi oeatéÉmi
X
Fratres , cum Rege KaRoio , i Rege omnium Re­
gum pro magni· meria* in perpetuum coronando ·.’
'XrwxC
ΛΝΗΜ.
rlA coiotundi. fu«

Teatfaxdi Epif.opatai Caroli Calvi coagruit tempori- IcSio prtap t
Sat, fed ladiSio iit nolle tfi , tx ^aa de oaao Ckrifii fia- **
tatrt li.eat. Dt rutmerit aattm n^citm alii fint commanu
oauuam , ut di&am tfi, alii proprii cujujqae Formatt ,
(
proprtit omifii commotuum tanciun fummam , eefac iiltm
itutgrum, Gracit litrcrû ccprefit 91.e. id tfi, dixi.
Nam adjicienaa eruat ten. 90a in ΑΜΗΝ continttHur,
at fieret integra Jumma dclx.
IV. Joannie Epifiopi Camaractnfit Epifiola generalit
•d omtrnt Epifcofiot p’x> Vrfioat Pruiytero, at ia φιρhdet parvekia re.ipi pofit.
In nomine n. x. a n. l η. Σ. a. Indidione x 111.
Ex Codice
ΑΜΗΝ. Chnnibus fand* matre Ecdefur Paftonbus, Laudunenfi
pio fvUicitudinit ftudio filiorum ipfius curam gerenti­
bus , Joannes Cainaracenfis fand* matris Ecclefia
Epifcoporum exeuntis, inoccidu* prafpetiuris tripuduun. Pcrmaximo fceletum pondere gravari , non fo­
lii m Paganorum , venhn ctnm pfeudo (Jhriftianorum
cicberrimis attennuit mfeftationibus. Quocirca gre­
gem divmd noftra foUidradinis providentia cwnmifnm
mtrà profxic ovilis fepta paftoralis nequit regere vi­
gilantia. E quibus prafens Sacerdos , IJxsio voca­
bulo , à beat* recordationi* Pradeeeffore noftro Teuderico, apud matrem Ecclefiam noftram per omnes
gradus canonicè promotus, religiofèque dùm Ikuit
converfatus , fuppucitcr efftagnavu litteras, Grato­
rum elementu impravaricabiiiba· fandifiimi Nwcrai
Concilii Decreti* roboratas, notai paftocah indulgen­
tia fibi largiri, quibus munitus dimitti, 8cquocumque
fibi aptum reperiffet locum , poffet canonicè recipi t
ac minifterium divinitta fibi conceffum peragere. No·
igitur hujufmodi petitionem fulcipientes, noftrx etiaM
atque ipiius mifcn* condolentes, ooutique carentem
dolo cognofcemes , migrandi facultatem liberalifltmd
indulfimus, eminentiam vcfttam, ad quos pervenerit,
obnixe ctpofcente*, ut in facrofando .veftra pater­
nitatis gremio cum fufdpicntc* minifterii fui officium
infrà veftram Dioecefim celebrare fioati*. Ut verri hi
noftra parvitati* spices verift* credantur, Grareoram
numerum fuis iuppatatioanbus infenumus , Patris vi­
delicet primam r>. Filii quoquè primam T- Se fandi
Spintûs a. Petri etiam , Apoftoloram Principis, pri­
mam n. noftri quin etwa notninis primam L 8t quo-.
num ignoramus cujus Pontifie» Diorcefim nominarim
adire debeat, aut valeat, pro fpeciaii littera nominis
Epifcopi, qu* hoc loco deberet efle Meanda , gene­
ralis ibidem nominis fecundam pontmiM , qu* eft Πqu* fimfiter fignificat odorinra. Ifthas infuper Fratris
tertiam x- quartam nihilominus urbi» noftra litteram A.
cum Indidione inft anti· annixiH.fubnedentesAMHN.
Ideo vero h*c innexa funt, ne fortri beatitudiniiveftr* pura qu* eft m Chrifto fimplicitas aliquo frau­
dis obnubiletur acceflu : Se ut profedri iciaris hunc
Fratrem neque fugi lapfum , necalkujus criminis fur­
vo fufeatum , fed iuttantcr Nortmantiorum feritate
nolentem propukum. Valeat fanditas veftra fupemo
propitiante Chrifti clemenrii munita prafidio. Summa
numerorum Eptftoi» occcctxiv.

Indiaia xrtr. Epiftopattu Joaaaia Cantxractnfie ·».
nmmdtfitnam. 0CCCXXV. Sua··* atmuronua ad ctkm
adjeOn, & initio faofai fiât ütterù txprofa, coeefiatur
ex numero communi ucix. it tx propria Inju Formata
ccctr. pui toaficitxr ex iitttnt Gracie
di»iont xttt.

Vide infri pag. r 519 alia iepctm exem­
pla Farmdtsrttm Efimlsrius.
r
INDEX

li77
<----------

e

I

■

:

IND E X
tomi s e c υ n n r.
QR Bbas ah ortini congregatione eligendus. J7$. 494
KW|
$80. <81. 1038.
Abbas-eligendus cum auctoritate Epifcopi 114»
Es·
fitAbbates fUbjeCti fint Epifcopis.
86ό
Abbu negligens removendu*
10. 1.1
Abbas adhibetur teftis profeflionis Monachi.
:199
Abbas fi ooicrit.
?6t- x?o
Abbates habeant fuos Advocatos.
311. ta fit- 317
Abbates veniant ad placita Miliorum dominicorum.
Hid.
Abbates fi pleiuftimc homines fnos non direxerint m boltem.
tdO
Abbates Canonici.
1090
Abbates Comites.
75x
Abbates Lam.
1117. 1157. ia fa. «i74
Abbatum conventus Aqungranenlis.
"’55
Abbatiflaeligenda cum confenfu Epifcopi.
><4v ‘-'8
Abbatifla fi obient.
16;. 170
Abbatifl* habeant fuos Advocatos.
‘il.ltftf. 3}7
Abbaufi* fi pleniflimc homines fuos non direxerint in hoftem. 360.
Abbatifiarum temeritas damnata.
njd. 1x4,
Abbatiarum Prxltti.
c;. 104
Abbatiam vacantem vicinus Epifcopus & Comes provideant.
14}
Abbatiam taregulariter tenere.
«11
Abbatioi» in beneficium datat.
Î4- 10$
Abbati» à Lakis poffeffx.
1 >7
Abbo Epifcopus Autrfliodorenfis1x1. /81
Abbo Epifcopus Magalonenfis.
Abbo Epifcopus Nivemenfis.
a 4 4Abbo Abba.
70. >167
AbboAbba S. Mati» Alaone.
0)1
Abbo Comes.
«453
Abdiramam Rex Saracenorum.
<17
Abel Archiepifcopus Remenfis.
.
75°· 1011
Abolax Saracenus , patet Abdiramanis.
817
Abolitio malarum machinationum atque molitionum. 1 <8
Abrincatenfis pagus
<9
Abfconsc , id eft , occulte.
*°5*
Abfens, id eft , abftentus à communione.
«U8
Abfida.
70$. >107
Abfitates.
*>4
Abfolutio à juramento fidelitatis.
19
Abfta manius.
1190
Ac aptare.
81. 84. 774
’J°8

Acceptare.

Acceptor & accipiter.
<84· 7S°· 850
Acceflkmis locus.
48$
Accipitres nominantur ab accipiendo.
_
<x4
Accognrtare. 8). 97. 145. Vfa. 77$. Accognkari. «7$.
Accognitatio.
«7«
Accout funt coloni five adferipenti.
·97
Accolam. 418. $47· Eorum merita.
$70
Accufare qui non poflint.
$<*
Accufare Presbyteros qui non poflint.
110$
Acctifario fi innifta fuerit comprobati.
48$
Accufationes Epifcoporum occulté non fiant.
*74
Accufator fumptus reftituat quos poft appellationem adverfarium fuum imuftc compulit fuitinere.
4®4· 977
Acephali Monachi.
&
Acfredus Dux Aquitanorum.
*5$1
Acolythi accentores luminum dicuntur.
> «5<
A&ardus EpifcopusNam:.neniis.
611. 97<· **<7
Attio Comitatus , Duc anis , ac Patriciatfts.
1·°· 888
Attio , id eft , Officium , muuftenum.
9*4
Attionarii, id eft , Officiales.
89}· *®7·
Attor dominicus.
7^<

Attores Ecclefix.406.

Tant IL

44c.

Reipublic».

i

Adum.
445
11 $4
Acupictile.
1158
Ad adorandum pateant Santta Sandorum.
yl
J
.
I
.
_
J
:
A
1.
1.
J.
r
'
t
.
.·
.
·.
Adalardi Abbatis Corbeieniis liber dc ordine palatii* 1161
* >
.
» L ..
149S
Adalardus
Archsepitcopus
i ur. mentis. '
15x4
>5*<
Adalardus Epifcopus Arvcrnciuis.
Adalardus Comes.
158. po
1187
Adalardus Comes palatii.
Adalardus Comes palatii 8t Abbas Corbei*.
1X67
Adalardus Abbas fanCti Quintint.
1147
Adalardus Abba.
68. "9. 84. 88
819
Adalardus Presbyter Ecclefix de Magniaco.
Adalberts Epifcopus M«enlis.
i$7<5
Adalbertus Archiepifcopus I lamnuburgfifis14. 1554
Adalbertus Epicopus Carcaflonerifis.
«5»
Adalbertus Epifcopus Monnenfis.
*4$·
14$
Adalbertus Comes.
Adalbertus V icecomes Emporitanus.
«54«
1111
Adalelmus Archiepifcopus Burdcgalenlis.
iW.
Adalelmus Epifcopus Catalaunenfis
V fil?ό8
AdalelmusComes.
xxx. 164.• 6'
146.
151.
80 5'
Adalearius Epifcopus Auguftdduncnfis. 1 ,
iai$. 1495· «505· '510· «518
48.
80
Adalgarius Miflus dominicus.
*}8. *4}
Adalgaudus Epifcopus Vercellenfis.
Adalgaudus Presbyter infamatus.
149
Adallahus Epifcopus.
Adaluvtnus Epifcopus Ratisbonenfis.
IO$7
Adalulfus Epifcopus.
Adam Abbas Caiaurienfis.
τ«9χ· '54*
8oj. 1504
Adxulfus Epifcopus BarcinonenfisAdda.
«59
Addifa.
>
1501
Adelaid» Regina uxor I ndovki Balbi.
1’8· χ45 .
Adelardus Epifcopus Veronenfis.
Adehulfus Epifcopicv Barcinonenfis.
AdelelmusCom ·,.
Ademarus Vkecomes Scalarum & Abb a laicus Monafterii
Tutelenfis.
10 >7
Adertifus pagus.
Adfitim» epiftolx.
5 «4
Adgnafci pro tuici Cepe apud Jurifconfulios.,
944
Adnramire.
455. 0· fn. $51- 951
Adjacenti».
4x5· 44«· 4^9
Adjeâiones.
4|Ύ
Adjetrite. 594. 487. Adjeflivus.
<99· ®49
Adieâus fit, id eft , vadimonium defetuerit.
?.**
Adinventiones.
«$ι "ΆίAdmallare. 387.44>■ 449· 4?4· <99■^’Λϊ· 8*8· ·?*· 9C4
Adminiftrator public i muneris. 347. reipublic».
5
^diwedaw pro «Radé.
9*7
Adnundxre.
144. &
Adnuntiatio.
tix.fr ahia pajfim.
Addo Archiepifcopus Viennenfis.
>49}
Ado Epifcopus.
;4$
Adoptationis Formula.
4> !■ 480· J14 » J(1·
Adpretiare.
849
Adprifio.
« 497
Adrebraldus Abbas Flaviniacenfis.
1 >75
Adrevaldus illuftratus.
99<
Adrhamire.
<95· ’07. 844. 848. 1 $95
Adrhamire facramenta.
’>?}
Adfalttura. 68. Adfalituras facere.
4$
Adfallire. 390. 39$. 485. frJtf· 4V9· & fil- <87· 836.
914. 911
Adferviri.
5 ;7
Adtraâus.
$xfi. 4 ·’. ô’/ey. 411- 4χ3
Adven» quos affligunt Miniftri reipublic».
69
Adven» qui in partes iftorum regnorum confupcrtuit.
64
Advcnâtü terne qu» à Nortmannrs devaftata eft.
189
H H h h h

V79

Index

Adventius EpifcopusMetenfis. 111. 16]. 216.401.
iif‘1 $8$. &/«4.782
Adventus Domini.
44
Advivere im^pw.
488- 494
Adulationis tinea.
Adulteram fi quis uxorem duxerit.
Adulterii crimine damnatur quicquid 'n ea commdTum fiierir
qux non fit legitima uxor.
819
Adultenum an fit jufta caufa dimittendi uxorem. 444.1204.
1218
/
Adulterium fi faâum fuerit abfqpe confcientia manti. 1204*
Adulterium fi fanâimonialis femina fecerit. _
411
Adunare.
84. 141. 199. 161
Adunati, ideft, unanimes efteâi.
48. 82. 201
Adunammem oemo faciat per facramentum.
421
Adun.itionts tinnitas.
14a
Advocati, ideft, Judices.
15a. 190. 444. 447
Advocati, defenfores five proteâores.
707· 9$ι
Advocati Ecclefiarum. 219. &Jif.44$. 447.448. Immunes
, ab hofte.
424
Advocati Eptfcoporum 8c Abbatum.
422. trfa. 447
Advocati Eptfcoporum juftitiam faciant.
1044
Advocati junfdictioncm exercebant.
879
Advocato denuntietur ut latronem reddat.
66
Advocatio, id eft, pagus inquo Advocatus juftitias facit. 151
Advocatio non fçtnpct excufat ab expeditMOc hoftiti. 449
Ædui.
1141
■S. .Egidii Monafterium.
1099
Æncas Epifcopus Parificnfis. 104. 607. 1161. 1484. ii fil-

I4‘)t
Æneum , id eft , caldarium.
700. 849
Æquale lance dividere.
41a
/Equ.iientia dividere.
414. 446. 462. Si fa. foj. 964
Acris iniquabtas.
1164
Aera conturbate.
1144
/Era, ideft, numerus, caput.
1220
Ærarii regii fcatum.
1491
/Eras ordinandorum.
1118
jEthenus Epifcopus Vrvarienfis.
244
Affatomie.
697. 847
Affidare per facramentum.
1451
Aforis.
4ti
Aframitus.
_ _
448
Afri multûm abhorrebant ab appellationibus tranfmarims.

African» provincia Canones. 244. Eorum nugru auâoritas
in Ecclefia Gallicana.
1144
Atncani Concilii St.iruta.
ig~. w
Agathenfi Concilio falso tnbutum Capitulum quoddam.
‘mi
Agaunenfe Monafterium.
471. 8"Ό. 119;
Agelguida Imperatrix uxor Widonis.
ijh
Agenda.
707
Agenda mortuorum.
1 ; r 1. 1177
Agentes id eft , Otficiales , Miniftri.
888. 891
Agentes Ecclefix. 407. ii
417· 441 ■ 474· fu. 519. < n
Agentes in rebus.
io->8
Agseres Ligeris.
-07
Agilmarus Archiepifcopus Viennenfis. 1188. 144t. ii f'.';.
1458. 1454. 1467.
Agilmarus Epifcopus Arvemenfis.
144. 174
Aeinlfus Arcruepifcopus Bituricenfis. '
ma
Agiulfus Abbas Soleinniacenfis.
1ΊΙ4. 1414
Agnis Epifcopus Aureliancnfis. 17. 19. 41. 47.607.749.
1161. 116’. 1460
Agnati funt qui per virilem fexum defeendunt.
1148
Agnatio fi de fervo apparuerit.
4,1
Agnationis charta.
411. 441. 960
Agobaidus Archiepifcopus Lugdunenfis. ina. Ejus liber
ade ersùs Legem Gundobadam.
1074
Agrarium , vectigal agro impofitum.
948
Agrum perdat qui cenfum negtigic.
47
Ahrto Epifcopus Bafileenfis explicatus & emendatus. 1208.
1211. 1116
Aimants Epifcopus Ruthenenfis.
146
Aimericus Archiepifcopus Narboncnfis.
644. i;ot
Aimericuv Epifcopus Rotenfis.
egx.
A'mencus Epifcopus Ripacurcenfis.
676. fr /ig. 1504
Airardus Archiepiicopus Aulcienfis.
iiij
Airboldus Comes.
248. 144
Auonis de fe dio Sc irruptio m regnum.
1114
Al.ione Monafterium.
6;i. 1501
Albani , advetur.
707. 1418

1580

Albaria- mons.
h??
Albechou\a.
Albcrpus Epifcopus Lingonenfis.
1149
i;8. Ml
Aibencus Conies.
Albuftus Abbas Ferratienfis.
146
Albncus Cardiuahs Roman* Ecclcfiat.
ιό. ι$5<ί
Alhricus Epifcopus Lingonenfis. χ
Akiodnlus pagus.
Alcuinus. 754. 1047. E Britannia evocatus à Karolo M.
'
1064
Abbas S. Martini' Turonenfis.
Ejus epi
' 1401.' *"
fiftola ad Candidutn Ce
non eridc or__ Nathanacfem.
_
, 1062. Fjus
l libellus
dine baptiftui. tO'o. Libros manu fui deiçnbebat. · n6i
Akuyim illuftratus. 1059· Emendatus.
124Î
Aidebenus hare tic us.
719
Aidioncs.
686
AldioQM tien «non poflunt qui per triginta annos fuerunt
liberi.
—
Aldioni nova conditio non imponatur i domino fuo. 444
Aldrtcus Archiepiicopus benonenfis.
Aldncus Epifcopus Cenomancnfis.
jl. ’«4.
Aldrigus C ornes.
146«
Aldutnus Epifcopus Avinionenfis.
Alegrerus Abbas S Germani Autiftiodorenfis.
Alexander Archiepifcopus Vicnnenlis.
Alexander Abbas.
6^6
Alexander martvrquiefcit in Monafterio Lebbraha.
59
Alienas tes (i quis cuilibet homini vendiderit.
, ,,
Alienationis nomine mtelbgitur quacunque traditio perpetua.
1174
Alienaverit fi quis res fuas & fupet eas refidet.
421
Alienigena Clericus non ordinandus.
14$6
Allocutio Mifloium dominicorum.
11:9
Almeradus Epifcopus Hclcncnfis.
'4^4
Alnmi fuites..
7'4
Aloanu».
44»· ii J'1- 962
Abde , feu hereditas.
874 894
Alodemliqins habuerit in Comitatu unde fugit.
uv
Alodcs.
6ό. 7v. 88. 144. ii j'q '47- *8-4 164. 480
Alodes petere.
198
Alodes in fua manu tenere.
197
Alodes io fifcum recipiantur.
243
Alodes evindicatus.
49 4
Alodes parentum. 481. 491. 404.407. 411.461.464
AJodis , id cit, proprietas.
54. x.nj
Alodis, ideft, terra paterna & aviatica.704. "cn. 855
Alodis eft propria cujufque poflelfio.
761
Alodis divdio quomodo facienda.
486. 902
Alodium.
15m
Alodium eft fundus liber nullius juriobnoxius
1184
Atodmn.
287
Altapetra.
224
Altare apertum.
808
Altare ftatu itur fi neceifitas populi id exegerit.
24
Altaria ab Epifcopo benedicenda.
8~t
Akeferi a caftigatus.
1192
Altfndus Epifcopus Hildcsheimenfis. 147.164. 208. 222.
784· 797·
Alrmarus Senefcalcus Imperatricis 8c MiiTus Palatinus. 1188
Altmarus Miflus dominicus.
68
Altus mons.
214
Anularii Abbatis ecbigx de officio Miffr.
j 452
Amaianus Archiepifcopus Trevirenfis.
1070.1110
Atnaianus Diaconus.
U42
Anulo Archiepifcopus Lugdunenfis.
29. 760
Amalricus Archiepifcopus Turonenfis. 49. 51. 47. 1267
Amalricus vocatus Epifcopus.
444
Amalricus Canonicus Virdunenfis.
824
Amalwinus Archiepifcopus.
442
Amatheus Epifcopus. *
1112
Amba lucella.
-428
j4mia oro awo feriptum olim.
1116
Ambafcia dominica.
681
Ambafcure.
1501
Anibianetifis pagus.
69
Ambitioli ,ib altaribus removendi.
196
Amblardus Archiepifcopus Lugdunenfis.
1 joo
Ambo , pulpitum.
7.-8. 1147
Ambrofianum officium.
741
S. Ambrofius Epifcopus Mediolanenfis libros feribebat
manu proprii.
1 161
S. Ambrofius Epifcopus Mediolanenfis illuftratus. 094·
Emendatus.
11 aa

ι$8ι

·"·. Tomi fecundi.

84. 48$. bfa.
Ambulari.
Amiduc.
461. &J«t- J 4'· 966
Amiil-nus.
694· »44- 99>
Amortir at 10.
877
Amplure.
Arnpull*· dux vel tees in cœna Domini.
1170
Ainu!* populorum.
11 $9. &/eg.
Amulo Archiepifcopus Lugdunenfis. 19, 760. tius locus
infignis de dignitate Ecdefiarum baptilmaliuin.
106$
Ana Abbas S. Hilarii in Diœcefi CarcaftonctUi
1461
Anaftaiius Archiepifcopus Senonenlis.
Anaftaiius Abbas Conchcnlis.
Anathema quomodo imponendum.
46
Anathema ecclefiafticum.
96
Anathematis audoritas.
,
91
Anathematis pana ubique olim inferta.
Anaticula.
Ancilla Regis.
«59
Ancilla fit mulier qux fe alieno fervo jungit.
690
Ancillam liquis vendiderit.
Atutfiic alicubi legendum pro jtcifitrt.
191
Ancoraca navis.
109
Andana.
X14
Andcdi.
Andegavenfis pagus.
09
Andegavus pagus.
'40
Andelangum.
51$. 515. 6’ fa. JJ1. ,0. 54$.• 549- <5$
Andelauin.
"49
Andernachum.
80
Ando AbbuS btabulenfis.
1084
Andorreniis pagus.
>481
•S. Andrear Suredcnfis Mvnafterium.
1<O1
S. Andre* Viennent» Motufterium.
I $07
Andreas Patriarcha Aquileienfi*.
5$'· 1194
Andreas Archiepifcopus Mediolanenfis.
Andreas Archiepifcopus Tarantafienlis.
Andreas Epifcopus Florentinus.
148
' Andreas Miilus dominicus.
4 <9
Aneta.
884.840
Angaria, vehiculi genus.
ii}8
Angari*.
118. 400
Angelorum nomina ignota non recitanda.
Angelrannus Epifcopus Meldeniis.
669
Angelvuinus Epifcopus Parilienfis.
<99
Angenullu^ Epifcopus Gabditanenfis.
/'ngilbert is Archiepifcopus Mediolanenfis.
0'· ’!94
/ciigilbeitus Abbas Centulenfts.
„
"54
Angilramnus Archiepifcopus Metenfis. »047. Ejus fuus no­
tata.
. & fa. 1099. 1118
Amanum Monafteritim.
Anianus Abba' Cainvenfis.
Anima eft preuoitot corpore.
Annalis opno.
Annona.
84'
07· & by.
Annotina Pafcha.
Annotinum Pafjra.
1158
Annus inchoatus habetur pro completo.
_’ 454
zτ
Annus 8c dies debet elle evidenter expreflus in feriptuns le­
gitimis.
>$40
Annouvarech Brito.
1456
Anfa villa.
1547
Anfcamis Subdiacoous , pervafot Ecclefix Lingonenfis. 1 40
Anfchartus Archiepifcopus Hammaburgcnfis.
1116. 1544
Anfcharius
ornes.
1511
Anfegaudus Epifcopus Abriacatenfis.
57
Anfeguus Arcniepilcopus Senonenlis. X44. 148. b fa X71.
x?$. Son. Po$.
Anfegifus Abbas Fontanellenfis.
1106
Anfegifus Cullcdor Capitularium , iuftituti fui immemor.

Anfclmus Archiepifcopus Cvntuaricnfis
Anfelmus Epifcopus 1 emovicenfis.
Anlgardis unor Karoli limplicis.
Anfg.irius Archiepifcopus ll.immaburgenfis.
Anlbvinus FpniopusGanei 1ne.1l»
Anfpertus Archiepifcopus Mediolanenfis.
Ante.-iftare.
Aniiphnnartum.
Antonacum oppidum ad Rhenum.
S. Antonini Monaftcnum.
Antonium.
Antonius Auguftinus emendatus
Anrruilio.

>H<5
Ή

ir. 144
691
110
■ ·$'. 9g7
»098. 1444

994
j8<s. 898

>$8χ

Apennis.
4<o. 4S4. 96$
Aperti honores.
8o8
Apium vas.
840
Apum examen difperfum revocare.
66}
Apocnfiarius Roman* Ecclefi».
147- M9· ^/»9·
Apec nfiarius palatii.
71 }
Apollinarius Abbas I lavimacenfis.
10I4
Apollata eii qui a fide recedit.
167
Apoftar* vocantur Clerici qui fe ab Epifcopis non Aiis or­
dinari procurant.
·
<50
Apolloh parem honorem &.· poteftatem cum Petro acceporunt.
H69
Apoltolici vocabantur olim omnes E piiîbpi.
Apottolicus Pixiiil.
1x41
Apoftohcus. —if>$. bfa. ip. 148.1$°. 16107· $19.
T74. 1116. I 461. I 468
Apoftoin mendum fublatum.
I17}’
Appatuete.
04
Appellatio injufta fi comprobata fuerit.
484
Appellationes ad ledcin apoftolicam.
1149
Appendici*.
09
Apoenms
09- 484- 964
Aprtncatus pagus.
69
Apntio.
i-.b fa. icflc. 1450. i40$.fr/>$. 141$. Ifcj
Aptificare. 4x1.40·^. 508. Aptificatum.
z
fof
Xgarrfvari* figmficationes.
961
Aqu* catid* feu frigid* exoredmiis.
619. b fa. -j. t
Aqu* fersentis judicium.
441.849. I1I9
Aquam nemo hofpitibus deneget.
458
Aouer.fc diftridum.
11J
Aquenfis Metropolis diù fine Epifcopo fuit.
le-11
Aquenfis Abbatia.
11$
Aquiliana flipulatio.
97$
Aquis fedes regia.
ΙΟβο
Aquis palinum.
1094. bfa. 1184. >4M
Aquifgranenfis S) nodus univerfatis.
io<9
Acuifgranenfis Abbatum concentus.
75$
Aquifgranenfis paCtio inter Karolum Calvum 8c fratrem
ejus Ludovicum
xn- "99
Aquifgrani palatii th e faut i.
197
Aquitani qui à Karolo defeivennt.
79. 774
Aquitania. 15. 44. 140. 141}. K at olo Calvo in partem ob­
tigit.
70. 77X. b Je,.
Aquitanica afflidio.
X<0. 1458· 10$
Aquitanicum regnum.
Arberrus Archiepifcopus Fbreduncnfis.
108
Arbor inferta, fignata.
840
Arbores facriv*.
684
Arborum fupcrftitiones.
11 41
Arcamboldus Abba.
>167
A rc hic apdlani dignitas imminuta in regno Itali*.
H94
Archicapellam Sc Arcbicancellarii othcia olnn conjunda.
I04T
■
Archu apellanus apex olim fuit &.· caput omnium dignitatum
Palatinarum.
7$8
Archidiacom minifterium.
*
I?»
Archidiaconi minifterium m ordinatione Epifcoporum. 1471
Archidiaconi audoritas.
1 $60
Archidiaconus prxponirur Archipresbytero.
1x11
Archidiaconus prierai libertatibus qu* m Ecclefia daban­
tur.
J6S
Archidiaconus folus folet implere oblationes priorum. 1460
Archiduc onusMonachos reosducit ad audientiam Synodi. $ x
Archiepifcopatiis pallium.
14X0
Archiepifcopi ordinandi profeflio.
618
Archiepifcopi fine Epifcopis nihil debent ptxfume re.
101
Archieptfcoporum audoritas.
IX $4
Archiepifcoporum eft indicere conventus fj-nodales iox
Archiepifcopus fine pallio Milfas dicere non prxfumat. 74$
Archiepifcopus fi propter infirmitatem auiufterium eccle-

fialhcum exhibere non potuer’t.
J$
Archiepifcopus fi defundus fuerit.
x6$
Archii publici.
$$a
Archii oafilicx.
$X9
Archimandtita , ideft, Archiepifcopus vel Epifcopus. 6$□.
noo. i$t6
Archimbotdus Comes.
>444
Archtminiller.
i$t $
Archipresbyteri audoritas.
1560
Archipresbyteri conftituti funtper decanias.
X|
Archipresbvteri prohibentur reditusEcdefiarumad proprias
domos adducere.
4<4
Archipresbytcxis luis dominari Laici pr*fumimt.

»583

Index

»584

Audacer Abbas Cormaricenfis.
1481
Archipresbyteros fuosEpifcopi non graventcàmparrochias
S. Audafdi Abbatia.
»45$
fuas circumeunt.
Audax Archiepifcopus.
54Arehivi bafilicx.
Audegarius Abbas Juncellcnfis.
» 5}
Arcibus Ecclefix Epifcopü
440. 45'
Audeitndus Epiicopus Ru icelle nfis. 8oj. five I Iclcnenüs.
Arcipibus publicas.
950
Arcififi tres.
,
»497
Audet jurare.
» » 5°
Ardo, qui Sc Smaragdus.
1044.
Audientia Svnodi. $1. Epifcopali*. 1 $47. Palatina.
186
Ardobertus Archiepifcop s Senonenfis.
750.
Auditoriumlucu* ubi SàiiâimMÙalcs conveniri poflunt.
Arduenna.
11} &·/>$· 08.180.
Are* venditio.
»145
4·η
178
Aventinus caftigattâ.
Arelatenfi Archiepifcopo contribute civitates novem. 755
S. Augentii Monafterium.
Aream fi quis vendiderit.
Augufta
Tricaftium.
Argentaria civitas.
*7$
59
Auguftchirche.
%
,
Argentum examinatum & puriflimum.
1'8
Auguftinus Epifcopus Hipponenfis nunquam locutus eft lo­
Argentum nifi purificatum non vendatur.
«8$
tus cum feminis.
--■Argentum accipere ad purgandum.
178. 791
Hid.
Auguftinus cum forore fua noluit habitare.
Argutarius.
819
Augufttni fenno de Martyribus Hi phylaâcriis.
Anbannus. Κόύ Heribannus.
757
Auguftinus emendatus.
» 11X7· »1»4
Antonius Abbas Monafterü Malafti,
»55'
Auguftinus Valerius Cardinalis Veronenfis.
1064
Anmania.
$86. 899. <19$
Auguftuduni pagtis.
Anpennus.
05- 475· 9^6
Aaguftudunenles Canones.
Anfiada.
558
8s«
Aviaucx res.
Arillallium.
168
Avitus Epifcopus Viennenfis emendatus.
1186
Anftato.
687. 701. 8;$
Aula auguftalis.
Anilio.
$5$
559
Aureliams civitas. I 54. 178. pagus.
Arion.
70
Arma olus poliunt quàm preces Sacerdotum.
Aurelianenh* Ecclefia laborans confufione marii
Aurelisnas Archiepifcopus Lugdunenfis.
Anna Sacerdotes non traitent.
14
»7$
Aurelius Epifcopus Carthacinenfis.
Anna deponere debet qui publice poemtet.
Anna nullus extraneo dare aut vendere prxfumat.
Auriculas puerorum torquete.
99-· »57$
Arma ufmpata in juramentis.
Aungema Monafterium.
1295
Auruco Vicecotnes kufcuionenfis.
Arma intra patriam non portanda.
Annorum depolitio.
Aurum liqucfcit in litteras.
' 17<$
190.
Auri purilfaiiic codi bbra vendatur duodecim libris avgeuti.
Armaldus Epifcopus Arvernorum.
Arimfcara, ideft, fella.
185.195
Aufnenlis Archiepifcopus Nosempopulaniz Metropolita­
Arnaldus Epifcopus Leucorum.
146. 166.
Arnaldus Abbas Caunenfis.
nus.
Amo Archiepifcopus Juvavenfis. >°$7· Vw.iHx.ur.
Aulonenfis Comitatus.
» 5X$
b.
Auftremotuus Arvernorum Epifcopos.
»48$
'4”
Amultus Epifcopus Gerundenfis.
Auftria.
» 54°· b fa.
Amulius Epifcopus Tullenlis.
Autcanus
Archiepifcopus
Moguntinus.
118. toi. $0;
1469
Amulius Comes.
164. &fa. 1468
Autrannus Comes.
Auva Monafterium.
Hla
Arpenms.
$61. »60
Avunculum fuum fi quis interfecerit.
Arpennus.
$54- * /%
'579
Arfanoqurta, hoc eft , cubans cum mafxulo.
A10 Epifcopus Eporedienfis.
$8. 144
Arthemius Epifcopus & Mitius dominicus.
4 5*’
B
Artmanus (..'ornes,
Arulenfe Monafterium.
1105. 1505. 1448. 1511
Aculi à Monachis pro neceflinte ferantur.
1091
Arx Metropolitani.
1010
Afairx famulx manumiflio.
Baculus paftoMlis.
815
Baculus, id eft , orationes Sanâorum.
Atcenfio Domini quo die celebranda.
5(8
»9t
Aklipiodotus Patricius.
Badaradus Epifcopus.
98«
$4$
69
Bapenfovilus pagus.
Alo».
»51
Aldicnfe Monafterium.
Bagifinus pagus.
K04. is$4
69
Baierna villa.
Ailahturx in domos.
i6i
Bambergx.
Allalturx.
118
991
Allimilare.
Baio.
_
1n6. nsi
514
Bajfltacenfis Comitatus 1440. »47$. Epifcopatus..
Alfumptvo fanâx Manx
15«
709. 1116. & fa.
Aftemdum.
168 . Balationcs.
Baldricus Epifcopus Trajeâenfis.
$00
Alter Abba S. Petri Taberna.
651
After Abba S. Michaelis Cuxanenfis.
ibid.
Balduinus Comes.
16$
Balduinus Comes Flandnx. 669. Judith fibi furatus eft in
Altulphus Rex Longobardorum.
»54»
Afyla Ecclefiarum. 154. Quibus opitulati non debeant.
uxorem.
166. 789
Balfridus EpifcopusBajocenfis.
1xgy
Atrium Ecclefix. 5 51. 860. Fju. infraâio.
Bahgera , ftulta.
1117
»549
Baliilx & (agittarumufus cognitus veteribus Francis.
999
Atferus Archiepifcopus Lunedufis.
>116
Atferus primus Archiepifcopus Lundenfis.
1556
" “
Ballematix.
1X16
Attelx Comitatus.
Balma Monafterium.
-0
1x5. 1044
Attimacenfis conventus.
Balnearum ufus.
I 1 to
10U
Attimacum.
■1. 114- 168
Balneolenfe Monafterium.
jot. 141$. i$ae
Baltfridus Epifcopus Bajocacenfis.
Attiniacum palatium.
:($. 194.7'1. 8Γ7
_
$7
Atto Epifcopus Virdunenfis. 151. »$'■ 16}. 11?. 501.
Ban,-lire.
145. & fa. 148. 111. $97· 7«$· 9X7
0 11
B.innire ad placitum.
$X»
A'a AbbatilTa fanâx crucis Piâavenfis.
Banniri & manmn.
ÎO91
176. fit fa. 790
Ava Comitilfa Ruicinonenln.
Bannum plenum folvere.
1505· »545
A'alnus p-b^>.
70
Bannum peidonarc.
»8$
Avaria.
Bannum reciffum.
1069
$5$
Avantix ii rapacitatis ignis.
Bannus refifus.
190. 40
1 $$
Bannum Epilcopi fi quis parvipendent.
Auer.
381. 895
04
Aucellatores.
l'$.">
Bannus dominicus.
67. 709. & a/iiî petjim.
AuCtorabibs firmitas.
Bannus
francilis.
1JI.
b
fa.
787
X'4
Auâontas regia.
198
Banfatrices.
98$
Auctoritas aliquando fignificat Diploma.
88;
Baptifuutis facramcnta.
iy<5· >401
Baptiiina

B

i;8j

Tomi fecundi.

Baptifma celebratur in Pail· hate 8. Pentec often. nil. >4'4
Baptilmus valet li fattus lit in nomine Tiimuus. .
1101
Baprifmus fieri debet fub trina morftone. 1:7*
Baptilinus pretio conftare non debet.
614
Baptifinatis officium in fuam Ecdefiam transferre.
459
Baptifma parvulorum.
1549
Baptifmalcs Ecclefix.
141. 106). 1184
Baptifmales Ecclefias fi Epifcopus cuilibet dederit.
441
Bapri lienum publicum.
1018.1064
Bapotjerium conceffum Ecclefix de Munr.
1445;
Baptiileria Presbyteris celebrare non licet fine licentia
Epifcopi.
.
144
Baptiftenum, id eft, liber de ordinc bapdfml. 110. 1159.
Unufquifque Presbyter habeat Sc bene fciat. 1066. : 1 56
Baptizandi func de quorum bapufmo dubitatur. JX1J. 1140
Baptizari à faills Epifeopis an iterum bapeuandi.
: 146
Baptuatus à Presbytero non baptiaato.
1110
«aptizcntur'à Paganis baptixati.
709
aptuatur à mortuo qui mundatur fletibus 1 peccato. 114
Barba olim Monachos literatos drftmxit ab illitera^is. 1084
Barcaniare.
151· 787. I *’c
Barcino civitas. 14. pagus.
144. 804
Barcinonenfis Epifcopus.
15 f. 804
Barginiare.
■
Bargus , ramus.
706
Bangildi.
197. 79?
Barnatus.
1 o. ”7
Baro , id eft , vir.
77· 06. 691. 99<>- 774
Baroni viam fuam oftare.
1
Baronius manu fub dominantis erat.
lioo
Baronius vindicatus. 1100. Cafligatus. 1059.ntl.1117
Banrnfe.
124
Barritus pagus.
68
Bartholomeus Archiepifcopus Natbonenfis.
.11 ti
Bafalchouva.
111
Bachara villa Ecclefix Gerundenfis.
>4i6
Bafifea interdum vocata Batul i.
11’8
Bafilica fandx Crucis. 144.5. Caftoris. I }7-784. S. Mar­
tini.
409
Bafibcr omnes in Epifcoporum poteftate confiftant. 144
„ ‘5^7

Bahniacum.
114
Bafiu.
64. —5
Baflallus Comitis.
4 4*>
Bafli dominici.
46i>
Baflitm Longobardi dicebant pro vafib.
1077
Baftookum, id eft ardtflima cuftodia.
160. '09. 7-7
Bafula , id eft , Bafilea.
111. 1 1’8
Batlmgix , panni linei.
104s
Battete.
188. 70- '94
Batterc hominem. 1189. Mulierem gravidam.
11?;
Batua.
12 <
Bauga , id eft , armillx.
r 198
Bedo Epifcopus Lingonenfis
9U
BedagouVa.
114
Bedenfe.
114
Bcgere Comes.
I468
Bego Abbas Conchenfis.
1514
Bego Epifcopus Arvemenfis.
641
Belgica regio.
117
Bellum cum vitiis.
12 Belrufus pagus.
"J
Belvacus civitas.
19. 77. W
Belvacenfis pagus.
69
Benco Comes.
>544
Benedicere , id eft , confecfare.
88 ■
Benedidio noftra poftulatto eft apud Dominum ut benedt
cere dignetur.
1«66
Benedidus Abbas Amanenfis. 755. 1044· «θ’*. & ]<·{.
1084. 1090. 1091. tii8. tylj
Benedidus Abbas Juncellenfis.
> 494. 1 5>'
Benedidus Epifcopus Cremonenfis.
14’· 141
Beneficii definitio.
9 4*
Beneficia.
$4. 184· 1'7· 18'· 494
Beneficia ecdciiailica.
46· 108
Beneficia prxttita.
41. 4$>· 4$4· 4ί>5·
Beneficia deftnida. 149. inftauranda.
457
Beneficia five bona fifcalia.
875. 895
Bencfic ia vaffallorum dominicorum
51
Beneficium fi quis acceperit au eo cui te commendant. 19
Beneficia illorum qui cum Rego vadunt fub immunitate
maneant.
166
Bcncfiviun amittere.
4!O· i60

1586

Beneficiate ufufrtiduario ordine.
400
Beneficiarium munus.
Beneficiarium jus.
41. 60.
Benefictatx res.
I 9
Beneventum.
458. 401
S. Benigni Dtv ionenhs Monafterium.
9 '9
Beta.
Beta Comes Barcinonenfit.
1186. 149Ί
Berardus Epifcopus Vundunenfis.
Berbuis.
1011. 1149
Birch.
Bercfiitanus l.piüopatu».
676 & jf1.
Berengani Miniilcrmm. 449. Comxatu*.
Λ
Berengarius Epicopus.
Berenganut Comes,
II67.1545
Betengarius Comes Brivatenfis.
1416
Berengarius Milfus dominicus
68. ’9. 86. 88. 776
Bernardus Archiepifcopus Vicnnenfis. 11 IX. 1161. 14c).
ώ·/r?. 1407. 1441. 0· /«·,·.
Bernardus Comes. 1 48.
y8. 144.
144.1«4·
16?. 1468. 1496
Bernardus Comes Barcinonenfis.
8^4. 145α
Bernardus Comes Arvernorum.
158. 14«4
Bernardus Comes, Dux , atque Marchks. ■
Bernardus Dux Septimanix.
Bernardus Vicccomes Urgellenfis.
«°4
Bernardus Comes Abbas Brivatenfis.
Bernardus Marchio.
»0|
Bernardus Comes Bifuldunenfis.
»04. IJ1X
Bernardus Abbas.
Bernardus Abbas Tutelenfis.
1^8
Bernardus Abbas holemniacenfis.
1185. 1499
Bernardus Abbas S. Mauru.11.
■■>18
Bernardus Abbas fandt Afrodifii Bitertenfis.
1099
Bernarius Epifcopus Gratianopohtanus.
144· *’f
Betno Epifcopus Catalaunenhs.
1-6
Be, nomus Archiepifcopus Velontionenfis.
””· 141Ç
Bc'inoinus Epifcopus.
Berttmam annales emendati.
1191· n-tg
Bcttmundus Archiepifcopus Ebreduncnfis.
Bertrandus vaflus dominicus.
Bethlecm Monafterium.
Betto Miflus dominicus.
»4
Beudo.
698
Bibere in hofte nemo cogatur.
1166. 1184
Biblia Metenlia delata in bibliothecam Colbcrtinam. 11-·6
Biblia Monafterii fanCli Dionyfu.
1
Biblia 1 rilfateniia.
11'4
Bibliotheca, id eft, facra Biblia.
i<68
Bibliotheca divina.
11.»
Bibliotheca veteris ac novi Teflamenti.
14·;,;
Bidiuna , id eft, jejunium duorumdie rum.
mi
Bigo Comes.
>444
Hirigo Epifcopus Vapincenfis.
144
Billanc.
xiyf^jry.
Biluldunerife Monafterium.
144-·
Biuddutienfis pagus.
>510.1418
Bitertenfis Comitatus. 1444. pagus.
I < 1o
Bitonge.
1196
Bitungenfis Archiepifcopi Primatus.
iiix
Biturigciilis Archiepitcopus multa aufusoKd eft adversds
Narbonenfem.
IC71
Blandiru.
I
1181
Blatphcmare.
1
519

Blalphemla.
*19
Blafphemumfi quis Comiti non prxfcntireiic.
*40
BJlum caltrum.
97’
Bictifus pagus.
69
Blefitchouva.
m
Bodma.
>511
Bodo Epifcopus Aquenfis.
* 48
Bodonis Monafterium.
*14
Bodradus Comes palatü.
148· *45
Bongarfius laudatur.
879
Bomfacii IV. Decretum do libertate Monachorum eft dubix fidei.
>*45
Bomfacius Epifcopus Moguntinus. 74*. 10*1. Capitula el
io’5
falso adfenpea.
S. Bomfacii Monafterium.
>094
Bomfacius Comes.
ii’i
Bonn us Abbas Bajneolenfis.
>4*5
*99
Bonna caftrum. <;
t>4
Bonnenft pidunj.
\
77. 775. >odi. 1166
Bonoilum.
;
llaxa

1587

Index

α
Borellus Comes Barcinonenfts154*· «545
Borellu. Dux (.«othicx.
itl9
Botellos Epifcopus Rotenfis
6\\.itfa.
Bolo.
161
300
Boio Cornes.
Bofo Abbas.
H91
Boio Dux
facri palatii Atchtminiftet. 158. 143· *45·
167. 804. Mitius Itahz.
Boves jungere non beet die dominico.
Π5»
Boum mortalitas tempore Kâoli M1069. 1199
Bovo Epifcopus Catalaunenfis,
JOO. 81 J
Brachile.
691
*85
Brachii fui amem devorare.
Brachium in collum ponere.
508
Brachius mancus.
1007. 1010
Bragbantum.
Bragbanteufis pagus.
75
Braidingus Epifcopus Matifconeefis
57 **47
Brantofmurii Monaftenusn.
1094
1056
Brrbitaru.
Bretnundus Vicecomes Aufonenfis.
*345
Brcona villa.
>35· >*49
778
Bteonenfis tumultus486. 49*· 6-/iy. 97»
Breve fac ramenti.
Breve in vicem venditionis.
498
5$. 68. lo6
Breves.
Breves leponare.
5 3· 105
Btevis mercatorum.
l8t
Breviarium , libet officiorum ecclefiaftiiorum
«159
Bnouilli duo.
Bnttennacus Monafteriuiu.
Br-ttones
69
Bnttonum regnum. 166. 809. Dux.41. Epifcopi. )«. 781
66
Biittonum opprertio«416. 1485. 1 J16. 1 jji
BiivatenfisC omitatus.
Brviliu Compendii.
185. 8h
Brouverus calligatus.
1400
Bruma. 710. optima.
Brumam nullus extraneo dare un vrudete pr» fumat. 186.
79*
Btufti > fluvius.
*9)
710
Buccella.
Bulcan regnum Francorum invaduntBulla , id eft , figdlum.
1184. ’484
Bunuanum, modus tartar.
980
Bunuana.
1(89
Bunuana tanta de terra arabili.
4<r. 545
Bun hardi.s 1 pifcopus Carnotenfi*.
io 69. 761
Buriliardi Wormailenfis Epifcopi fraudes. IO145. ’Ο**·
Ult <1 }O. 1 1 56. 11 jy. 1 144· * 148. 1150. &fa. 1 |6 ».
116 s & /ry. 1169. * *71. * * 75
1184. & /<f. 1190.
I 106. 07-4. ) J04. iifa. 1111. 1119. & fa. 1116. 11J5.
114.-. 1157- *188
Buidegala caput legionis Novempopulanx.
10'1
Butgundia
140 *4*3
’94 580
>4«$
Burgundi» regnum.
Burgundir divifio,
Butgundnxnes.
Butrre leudcm.
JOO
Butucuhrius'·
C
Aballani.
1069
Caballi paftus.
199. 400. 950
Caballi pro redemptione dantur
186
Caballi oblati Regibus.
1061
Caballos mittere ad herbam.
47
Caballos fuos pogenlibus Francis nemo per violentiam tollat.
186
Caballum nemo comparet de ignoto homine.
«9®
8f$
Caballus extortu atus.
Caballiiare.
1008.
Cabillonum 178. Cabillonenfis pagus.
70
Caciare , id eft . vei—
168
Cadifte pro reddilTe.
Γ·1
943·
Cadivus.
4’9 497.«-'
1019
Caduciu.
1019
Calceus tn fcripturis nota dominationis.
«5,
Calciamema Monachorum.
1*47
Calcumenta depanri.ua
’57
Calculandi pennam habeant Presbyteri.
>>35
Caldaux exon iimus.
461
Calmontis.
Calumnia , id eft aftio.
9*9· 97*«

C

ij88

Calumniam generare. 5)4· ingerere. 590. Habilite.
515
Calumniare.
~ '
4955*5
Calumniatoris perna.
l»4
Camara.
501
Cambiare , id eft , commutare.
15*. 1019· >54*
Cambttio.
>8?
Cambium.
MJ.
Camboru.
49*
Camera regia.
*79
Cameratum, Catneracenlu Comitatus.
Canufa.
705· 855
Camilla glizitna.
74*
68
Catnifus pagus.
Campso.
Campobas.
>373
Campum fi quis vendiderit.
Campus, five lex duelli.
7**
)ii.b fl- 1191
Cancellarii ehgantut boni & veraces.
Cancellarius.
Cancellarius tegius.
«5*· 7«7
Cancellarius palatu.
-------67· *94
Cancellanus dimidia
*'
hroidum libram
ar cipete poteft de majoribus
fcnpus.
5*4· 330
Candelabra feptem cur portentui in Ecclefia.
*354
Candela cur in Ecclefia.
*35«
Candela mr i xtmguantur poft leftum Evangelium.
*559
Canigoncnle Moiullenuin.
1101
Canis ad vomitum fuum rediens.
I$8. <199
ψ«
Catus futens fi quem niotfu in pede laceraverit.
819
Carus fcuiius.
Cati femuix fi quis fe intationabibter nufcuent.
«37»
Canones eitlefiaftici.
Canonum factorum Statuta. 18). Eorum audorins.
Canones intclllgam 8i obfervent Epifcopi.
Canones fuos unufquiique Presbyter habeat & intelligat.
Canonica vita.
Canonica Lex confervanda.
*y
Canonica liter».
5V
Canonici infra dormitorium dormiant.
’ J· 45
Canonicorum Monafteria.
Canonicorum uniufcujufque Monafterii numerus defciibatur.
5 3. 104
Canonicorum certus numerus in Monafterio Corbeienli.
>147
Canonicorum Tonucenfium numerus tricenarius.
7*
Canonicus ordo. 14x6. habitus.
Cantare tn Ecclefia1168
1116. & fa.
Cantica turpia prohibeantur.
Cantiones facrileg*.
711
Cantorum fchola.
”34
Cantus Gallicanus.
7*i
C 'antogilenfe Coenobium.
■537
Caparienfe Monafterium.
1101
Capella , id eft , capfa reliquiarum.
7«3- 9*5
39«. 914. & Λ4Capella lh >mru Martini.
Capella Regis.
1045
Capella de Muni.
*555
Capella in beneficium dat».
, J4'
Cape Ha matri Ecclefix fubjedx. 614. 1064. &/«ϊ· 1454
Capellx non funt in vicis publicis.
«57J
Capella qux fine dote & parrochia funt.
*377
Capellam Presb) teri.
Captllt tonfio , lignum Chriftianitatis.
689
8»·
Capillorum cura apud veteres.
Capillos fibi vkiflim detondere.
3*9
Capitale reformare ei qui perdiderit.
<58 5- *305
• 387
Capitalia crimina.
Capitula eprfiopalia.
145
Capitula fynodalircr prolata.
Capitula fynodalia & imperialia.
<17

Capitula , ( apirulana.
Capitula regia & fynodalia.
M9
Capitula regalia permaneant inconvulfa. 14c. 110. 1J«. &

aiM palum.
Capitula regalia Franci pro Lege tenenda judicavcnuit *) 1
Capitulorum regalium fi quis contemptor exutent. 515.35*
Capitula tegalia pro Lege teneantur.
Capitula regalia Archieptfcopi proponebant in fuis provin*
ciis.
·
*174
Capitula regalia relegenda.
*59
Capitula à Cancellario accipienda.
67. 6r/ef. 151. *94
Capitula confenfu Prunorum regni accepta.
*9

1589

Tomi fecundi

Capitula Regna· renovanda.
il»
Capitula condebantur cum confenfu Fidelium.
Capitula Mooachormnad Augiam direâorum.
Capraria legalia.
Capraria quatuor Prudentii Epifcotx Tricafimi.
•10
Capitulare Evangellorum de circulo anoi.
»0
Capitularia Karou Imperatoris.
54· »5
Capitulatim.
54· «H
Cappa fandi Martini.
Sevorum redemptio.
168. 810.1186

»&

Ιβ>Ο

Cavaticani.
1)90. if fir
Caucnlarore».
Cavillonum.
■
~
‘7·
Caunas Monafterium. 1100. 145»·' i Milone Confice fun­
datum.

1557

Caufa qu» in fufpenfo debeat refidere.
»87. 90·
Cauf» fufpenf» vel refervet».
$11. 481
Cauf» nMqore* ad Sedem apoftolicam refnend*.
149
Cauf» generales debent traâari in Synodis generalibus. 117
Cauf»
C__'--------commendate.
.—I------4M
Caufam deliberare.
»9»
Caufas alterius recipere.
»6»
9*>»
Caulas fuar fi qu» piofequi nefeiat.
Capulare.
»«7
Caufas arfumere in vice auâonun.
Capulatur».
4«f‘ 978
Jÿ». 910
Caulas tenete unâ die tu fcpttnuua.
Caput rerum ecclefiafticantm.
165
ik>
Caufare , id eft , litigare.
117«
Caput Ecdefiarum. 44. Epifc opatus.
Caufario.
Caput tondere fervo.
>5»9
»?J· »»»
Caput homini* aftitgere valvis.
Caufario fublata.
8»S
4)7- 4)9
Caufariones & lite* definire.
Caraxatunr.
-----------------417.941
85». 1180
Carbonaria inter Cameratum &r Tomacum.
698. 848
Caufator , id eft , itu».
Caufatores.
190. »1»
Carcaflenfe territorium. 1408. 1418. fi J‘1- 1461. fi fiq.
Caufia, five Coria.
Carcaffo , limes regni Gothici.
«i»7
Cauiidici.
Carcaflbnenfi* Comitatus.
Cautela fiat ergà eo* qui contemnunt admonitionem EptfCareer Monachorum durus.
Cardinalis Diaconus.
copomm.
19
Cautio de clavibus. »ox. 981- de infraftiuit. 508. 984.de
Cardonenfe Concilium.
ΧΟ)ό
Carentinus pagus.
vinea. 4'>j. 966. dc capite fuo.
foi
Cautiones drverfo modo faCtx.
Canaucum.
411. 4*5· 94»
Cautionis epiftola. 454. I oimula.
Cariloci Monafterium.
>»o6
Carifiacum palatium. 80. 87.95. 99.101. 151. t»ÿ. 141.
Cella 1 ranlu.
57»
Cella coenobtalcs Epifcopii Scnoncnfis.
1090. 1481
Cellaranus.
807
501
Caritatis vinculum.
6 Cellaria.
Cellarinfis , tributum fifco debitum.
Camein brachii fui devorare.
185
989
Cellarium infringere.
508
5'amem vendere per denerata*
185. 791
CcDntiu*
caftigatus.
1059.
i»li
Carnem fi quis inquadragefima comederit, capite pleâatur.
Cen itus , id rit . oculum erutum liabens.
•9>. ·♦«
>o»9
Ccnomanenfis Monachi ad canonicam vitam converti hitCamones caftellum.
MT*
tona.
Camoccnfis Ecclefia. 50. pagus.
5»5
Cenomannica urbs.
Carrada.
$89. I»i9
Cenomannicus
pagus.
Canalis eveitio.
69
,:u
Cenfa dc rebus Ecdefiarum.
*4- »7»
Carrana femini genens.
Cenfales ternr.
»9l. 114. H90
Camcare.
Cenfirc.
116
Carneatura·.
Cenfa pro cenfi.
Cartofinii Monafterium.
1096
Cenfum qui negligit, perdat agrum.
Carropera.
188 415-794
1)87.
b
fir
Cenfum
de fuo capite debere.
.17. »91
Carroperani.
Ccnfus exigere.
Carruca.
694
Cenfu* Ecdefiarum.
Carruca indominicata.
Cenfus ad Ecclefiam.
$06. fi fil
Carthaginenfe Concilium.
597
Carthaginenfis collatio emendata'
Cenfus dominicatus.
158. 807
1161. 1185
Ccnfus de rnanfo ecclefiaftico.
64· >75· 167
. .. 187. 198. 105. 119·
Cafa Dei. »6. $4. fi feq. so.
Cenfus duodecim denanoruni ad Fcdefiam.
Ά·
V'?· 450. fi
b /'i· *8y. fffiq. 95 x
961
6’
A’. 4)5
4’,5 fifiq.
Cenfus dc manfis ad partem dominicam exigatur.
Caf» L'iei Legem Sc honorem debitum habeant.
>89
170
Ccnfus ad partem Regis.
198
Cafa dominicata. 574. indomuueata>49»
Centena.
»
ο
».7>4·98
ι
Cafa aurea.
>54»
Centenarii.
Cafa igne cremata.
7>4 »59
4*'· 96»
Centenarii
placitum.
Caf» venditio.
49»
»054
Centenarii funt Judices minore*.
Çafata.
7*9
Centenani conferuntur Presbyteri* plebium.
18)
Cafati homines.
Centenarii licentiam habeant perfequi latrone».
»og
Caici exorcifmus.
Centenariorum placita.
4*t
1401
Caftanogtlum palatium.
<7*.
*fih
Cerdamenfis
Eprfcopatu*.
<
<
Caftclla facere non licet fine permiffu regio.
>95
Cerei feptem cur portentur in Ecclefia.
U7
>»54
Caftella fuper Sequanam.
Cerei cur extinguantur poft IcChim Evangelium.
Caftellum.
>»59
Cerei librale*.
»·>
Caftellum S. Dionyfii.
167
Ceritania olim erat in Septimanis.
108,. 1101
Caftellum Carnoncs.
Certamen habere de fua opera.
116
Caftkia. 55. 106. 498. 500. 505. & fiî· 7>4· 7*5· 9®«·
CdTero vicus.
>099
>»ot
Ceftio ad filium.
116
454
Caftitia moderata.
489
Ceflio à die pr»fcnte.
8)9 ®4S
Caftrationis perna in feno
441.450. 5H
Ceftio ad Ecclefiam.
Caftricium.
Cieflioni* Formula.
47«
Caftrifus pagus.
61 Chalcedoaenfi* Canon ΧΧΧΥΠΙ.
Catalaunicus pagus.
>>4*
Character mdclibtli*.
Catalonia.
Characteres fibi appendere.
7»7
Catechumenus Gr»cè, auditor Latine dicitur.
Charta audientia1rs. 489. 915. paricla.
,,
, .
Catechumeni* facramentum non detur.
741·
Chart»
du*
uno
tenore
confcnpc».
41).
4*0.
fi
fil4*4
1150
Catccuitunus.
44-’. 478. fi fit- 48«. 484. 4M· 50). 5*4- fl9- 97*.
1498
Catena fervuuris.
>464
Catena Ecdefiarum.
Charta falfa appellari non poteft antequam fada effet ante
Cathedra epifc opalis. Π17. pontificali*i°9
verace*
homines.
> *9*
Cathedra Epifcopi cur aluot.
H57
Chart»qu» àquibufdamperfbmsfalfsappellantur. 5*5· 55°
C athedrales Epttcopi.
717

J 1’

I

W

η λ

Index
Λ

Chaitellariu*.
_
’
Chartula competitioni*.
4)^
Chartula redemptionalis.
Chartularii.
947
Chartularius homo.
Chartulati.
H9
Chilpenci Regis Praceptum emendatum
Chirographi virtus.
6
Chirographum Regum.
7*1
Chirographum apud Marinam.
Chonadus Come*.
)00
Chotcpucopalis temeritas.
*40
Cherepifcopi
'
relati
'
iin ordinem Presbyterorum,
»*)7
Chrenecruda, id eft , ceflio bonorum.
ojy
’H
Latine dicitur.
140). Sacramenti
Chiif.na (>r«cc, 1unitio
;
_____
__
genus eft.
1 xo8
Chrifma Presbyteri cuftodiant fub figillo , &: nemini dent
maleficii patrandi causl.
causi.
Ibid.
Chnfma nulli detur fub pratextu medkinr. *
Chnfma aliquando ufurpatum ad tegenda flagitia.
1066
Chrifma cœlefte in unùionc Clodovei.
no
Chrifti corpus fle fanguinem conficit manu* Epifcopi 119
Chrifti corpus conficitur ore Sacerdotum.
601
Chrifti corpus Se fanguinem confecrare.
Chnftus eft caput Ecclefia.
Chriftus fic Ecclefia unum corpus funt.
>1)1
Chriftus caftam obfervat Ecclefiam.
Mi
Chriftus folu* Rex & Sacerdos fieri potuit. 9. 110. il 14.
Chnft us eft Sabdiaconus ftt Diaconus.
«)T9
Chnftus per Paulum locutus eft.
163
Chnftus mortuu* non eft pro neeeffita't , fed pro nobis.

Chrifti unum corpus nos fumus omnes.
Hf ;
Chrifti fanguis fu Ius pro omnibus in eum credentibus. 6:0
Chriftus bts crucifixus eft.
l)<5o
Chrifti eptftola de coelo lapfa.
1 )9i
Chrifto regnante , Regem cxpe&ante.
IJ15
Chnftum undè dicti.
140)
Chriftiani nunc dicuntur qui in primordia fidet Difcipuli ap­
pellabantur.
10’
Chnftianus Epifcopus Autiiliodorenfis.
It8. 16;
Chc ftianus Epifcopus.
1416
Chrtftianus
Lupus
caftigatus..
■'
'
110
-............ - .........
-...........
>19«. 1411.
«4F>· «504. 1)11
S. Chnftina
Monafterium.
11,
. ,
Chuonradus avunculus
Karob Calvi.
··'·''··
1170
Chuonradus Comes.
i)8.164. i/ fa.
Chuonradus inclytus 3c nobiliffimus vir.
59- ~66
Chunradus Archiepifcopus Juvavenlis.
«;<?7
Cicuta vanitatis.
«fl.1170
Ctmorte Monafterium.
Cineuverdunia.
99«
Cingulum militia deponere debent parricide.
11“*9
Cinomanicr civitatis Epifcopus.
Circitores Monaftetiorum.
J«4
Circuitio Parrochi».
Citationis Formula.
14)
Civium conceffio pto Epifcopatu.
Γ9· «7
Clamatores.
)19- ««’9
Clamolici.
118. 801
Clamores taatas.
inorJ
Clamofus.
1)0
Claudi tuitionem habeant.
4)7
Clauftra Canonicorum vel Monachorum, t). 198.
«9J·

Clauftra Monafterii.
Clauftra venerabilium locorum.
Clauftrum proximum Ecclefix inftituendum.
14«
Clericalis ordo.
Clericalis reverentia in omnibus cuftodiatur.
140
Cleric maie i non poffunt. )p8. Olim fieri non poterant abfque
confenfu Regis.
)fk5. ici
Clericos probabilis vit» non rejiciant Epifcopi ou<>s eis Se­
niores obtulerint ordinandos.
111
Clerici Laicorum.
1148. 1116
Clerici ab Ebbone Archiepifcopo Remenfi ordinati.
49
Clerici qui nihtl habentes confecrati funt.
9)8
Clencum unum confcribi non licet in duabus Ecciefii*. 578
Clericum permanere oportet in Ecclefia ad quam ordinatus
eft·
578. 1104
Clerici Ecclefia* fua* deferentes quomodo puniendi.
16
Cleric um alienum nullus ordinet.
«$0
Clericis fine propriiEpifcopi lie entia peregrinari non licet. 9$9

Ιβ>Ζ

Clerici alieni no· recipiendi xbfqne licentia Epticoporaaa
fuorum.
id. )j).4xi
Clentorum convertat» quali* effe debeat.
)j i
Cienti conum non nutriant. «1)7. Non habitent cum
mulienbus. i)"4. Amu militaria non coatingant. )o.
)). ii)i. Non fiat conduâore* alienaram pofiefconum.
610
Clerici à Lege mundana extranei funt. 1111. Secular» p»·
dicia adire non pntfumant. 1114. t )7). Eptfcopafi au­
dientur referventur. : $47. A fui» Epifcopi* judicentur.
1116. IU»
Cienda furi n Epifcopi injuftè fecerint.
a 11
Clerici inde gradum amittunt unde fccukret hoadnea vitam
perdunt.
18)
Ciencorum riehoooritione».
150
Clendfc in cuftodi* incluftl* confugit ad Ecclefiam. S. Mar­
tini Turonenfi*.
ιοβχ
Clerici debent intercedere pro rei* ad Ecclefiam confugientibus.
98)
Clerici Canonici.
188
Clerici rurale».
6))
Clerici hominum regiorum.
199
Clericorum certus numerus.
—
Clericus qui in Monafterio tonforatur.
4©)
Clencu* omni* proprio fungatur miniftetio.
)$7
Cltnga Monafterium.
109J
Cloc»f id eft , tintinnabula.
10)9
Clocana , turres campanile*.
C Iodo veut baptizatus i S. Remigio.
110. 799
cioritui.
1008
Cloppum veteres dixere pro claudo.
Ibid.
Cobbo Comes.
)oo
Coctiones.
7««
ibii.
Coclearii.
Codice* veftiuntur gemmis
H-'S
Caeci tuitionem habeant.
Cognitamentum.
>4C Ht
Cognftauo.
Colaphi, id eft , iâus.
Collatio quam Epifcopo* exigit ab Ecclefia.
«14
Collatio in Monafterii*.
i)8z
Colle&a undè di&a oratio.
»0»
Collcâa quam vulgo geldam vocant.
IS»
Colleâa ad malum faciendum prohibita.
H)
Colled» qu* dicuntur herifauph. ·
6f. 161. 76»
Colledionn epiftola.
474· 971
Collocare folem.
Colludium feribere.
"
j;g
Colons comprobatio.
49g
Colonaticum.
45 a
Coloni fifcale* Se ecclefiaftici.
188
Coloni non erant ftrvi, obnoxie tamen forti» Se conditio­
nis.
9)|
Colonus evindkatu*.
45$. 9$*
Coloni flagellari.
184
Colono* fi Miniftri Epifcoporum flagellaverint cum virgis.
5«. 106
Colonus fori* mixto* Traditionem facere non poteft. 1184
Colonus fi de immunitate in immunitatem confugerit

119
Colonaticum.
Coloiritium.
40. & fif,
Colonica.
J9O- 400. 570. 91e
Colonia Axrippma.
1X1. )OO. 800
Colonia villa.
«· υ- 77- 717
Cojpu*, litus.
4$x. 688- 85). ion
S.
_ Columbe
------------- --Abbatia.
-----------10. 1169
Comam capitis deponere in Monafterio.
9)0
Comam capitis coram hominibus tradere.
508
Comam capiti* deponebant qui Clerici fiebant. )I6. 40).
901
Comam nutrite prohibitum Oerida·
>x)7
Comam dimittere in poenitentia.
714
Comedere peccata populi.
11
Cornutus.
57©· 7«*· >°4). 1077. 9 ftf. «104
Comite* Epifcopi* comparantur.
118)
Comite* Fratre* i Principe vocabantur.
961
Comite* effe qui non poffint.
44*
Come* Se Grafio ejufdem dignitati* nome· eft.
994
Comes erat Judex ordinarius totius pagi.
71 J. 770
Comite* in fui» confiftant domibus.
14*
Comitum vita quali* effe debeat,
Eoran cur* Se offi­
cium.

Cernue

Tomi fecundi.

ijpj

Comite* mqwfitionem finiant 4e Vicaru* 8c Centenarii*.

Comite* veniam ad placita Midbram dominketum.
557
Come* placitum non Mbeat nifi jrjmmi.
j*9
Comité* vkini nuttum non teaeant in un* die.
190
Comile* non debent premere paupere* per placita.
t 106
Comites concorde* fait cum EpUconi* 8c Abbatibus. *16
Corne* adfit Epdcopo parochiam fuam circumeunti, 56.
*07
Corne* Epücupum adjuvet ad fuum nânifierium exequendmn.
170. 110. 1*1-188
Comité* Miniftri* Ecclefix adjutore* in omnibus fiant. 16*
Comité* confenticnte* fint Epifeopi* fui» ad juftitia* facien­
das.
>
mo
Comite* pacem 8i juftitiam faciant in fui» minifleriis. 114.

Comité* fi juftitia* non fecerint.
199
Comite* qui in Comitatibus fut* mjufta faciunt.
150
Cotnesfiocghgens fuerit in perfequendi* deprrdatoribus. 90
Comitas neghgentia à quo caftiganda.
558
Comités fi remis mandat!* inobediente* extiterint. 194. 196
Comiti coUeâi manu fi qms refiftere przi'unwterit.
181
Comiti* palatium nuUu* adeat cum colkda ac Rutis. pt
Comitis manfuetudo 8c lenita*.
at
Comite* fortiore*.
1 i 11
Comes palatii. 108. WS&fit- 44«· 45«. 715-779· 915·
9*x
Comite* palatii plinrserant uno eodemque tempore. 1187
Come* fi obierit , quomodo providendus eju* Comitatu*.
165. sto
Comitatu* adio.
580
Comitatus in centenas diftributi erant.
98 x
Comitis liber.
1509
Commeatus veniendi ad aliam Synodum.
1 ;1
Commemoratione* excerpta ex plenitudine capitulorum. 51
Commendare , id eft. tubere. 147. i$t. 175. 185. 199.
aie. mj. 559
Commendate, id eft, Beneficium dare.
i aoa
Commendare fe alicui eft fidelitatem promittere.
899
Commendare fe in vaftaocum Comiti*.
19
Commendare fe fccuiari poteftau non liceat ulli Presbytero.
141
Commendatio, ideft , jufiio, conftitutio.
i$t. 186
Commendatio regia.
5 5. *04
Commendatione* quarumlibet facultatum vel pecuniarum.
«98
Commendantia de re vendita.
je6
Commendamur Uterz.
450. t'fif 44;. ti fy. 71«. 959
Commendatius pro peregrino.
441
Commendaticiarum Epiftolaruoi varie formule. 58j. (i fy.
Commendatori* 8t exhortatoria ad Sanâimonialcin.
559
6τπ’»* pro caqfiaiw·.
1191
Commetans.
4»o. 96 y
Commerere.
100
Commistu*. Fâdr Comiatu*.
Comminare ignem in filvun.
;5j
Commiiculare.
1 *4
CommifadatM* eft.
81. 774
Commonitorium.
$ft
Commumcare quibus non liceat.
11 5 ;
Communicare ter m amo debent Laici.
1177
Communio Chrdbana 8c Ecclefiaftica. 140. Peregrina. 717
Communione Ecckfiaftica nemo privetur fine certa 8e tnanifefta peerati cauft
0
Communiorem omnibus diebus dominici* percipiant Mo­
nachi.
1580
Commutandi licentia tribuatur.
$6
Copmutsuo inter Principem fr Ecclcfiam. 590.91«. 1176
Commutatio inter duo* Abbate*.
505
Commutat». inter Ecclefiam Laudunenfem Sc Mooaftetuam
Condiente.
14*5
Commutatio immobilium Ecclefix vetita eft.
J«*
Commutatione* rerumecdcfiaUicanim. $6. 198· *08. X}X.
<40. 110«
Commuraûoncs rerum ccdcfiatbcarum fieri non poliunt
abfque audoritate Principi*.
119&
Commutationes rerum ecciriiafticaram confirmat* à Prmcipibta.
1574
Commutatione* licita inter Eptfcopq* 3i Abbate*.
1 *41
Commutatione* retendantur qux fait» fuerunt tempote
viduatarum Ecclefiarum.
51
Cotummarioae* quas Lege» Romanz tranfaâiones appellam.
%..

Π.

1594

Commutationes de terri*

48*. J89
44 f

Commuumonii Foratui*
Comparare pro emere.

1085. 1*51

Comptae* nefiat Monachi.

Compeadiente Monaftenum S. Mari».
*59· *64
Compendieafe cafteftua*.
*6/
Compendium palatium.
*04. *57- *«8. *7’· >*74
Compenfatio.
*)*
Compatfitu pro «aqpaq/âriv.
4*0
Complices Reterarorom puniendi.
547
Componere & fariafitcere.
9*1
Compofitio Legis.
184
Compofitionem plenam facere.
H7
Corapofirionabs Epiftola. 414· chartula.
55«
Compotum unufquifque Presbyter icut»577
Computum omnes difeant.
IHf
Comprimere werram.
*6f. *68
Coacagatus.
«91. 841
Concambiare. *8. 178. fr fif. 4to. 4*0. 459. Jl6.fr/rf.
1444. HI®· 1485. ’495
Concambium.
1
...................
’T9590. 4....
’9-tffil- 941
Concuruatura inter duo» Abbates.
505
Concapulart.
6«4
Conceptio beata Marie.
117*. 1177. H*5
Concheafe Monafterium.
1417. 14*4
Concide.
_______
_
688.
8af
Concilia celebrari in regno Francorum non poffunt abfque
auâoritate Regis.
49.49.
>o*t
>o*t
Concilia examinabantur olttn in confiftorie Principia,
1J
;ipi*. π
tnj
Concdium univerfak. 15*. fynodale.
H99
Concilium Epifeopi.
10*8. ixoy
Concionatontm genus quoddam damnatum.
Concifa.
<88. 8<r
Concordia inter omnes fit.
___
Concubinam fimul 8r uxorem habere non licet. 555.1**5
Concuicatocia quam Abbas facit ad hominem fuum. 501.9·’
Çondamina.
1555
Condatum.
1*4
Condirgcre.
450. fr/«f. 465
Condita.
469. 47’· fr/*f· 4*·· ^/»9· S*·9«9
Conditione* Sacramentorum.
"
Condonare per fiftucam.
Condriâa.
Condruft.
Cooduttor j id e* , generalis Adminiftntoc·
n«9
Conduâor alienarum rerum.
«t«
Cooduâores alienarum pofirifioMm.
6«
Conduâmn fuum qturrere 8r habete.
189
Conduâu*.
Conduftnm.
Confabolate.
5«7
Confeflariorum quorumdam vanitas.
1198
Confefio pura de peccate, isj. 8*1. facienda Sacerdotibus-

716. 1*10
Confeffio facienda Deo.
Confefto peccatorum facienda non eft Monachia.

114^

( »-»

ConfêCones ex pure corde faciende.

* >9t
C.otAmut fe ad Dei voluntatem 8c regiam fidcBtatem. 197
Confirmatio Epifcoponun.
...................
* 556.
- " jojq
man.
ij.jj.
*40.
'57· HI. Ί9· ’«!· ’48.fr/if. *οι
Confiuenres.
1,7

Confinium.

Confluentis CooMtatus.

21

Coafirarenuta* inter Monafteria.
Confugium ad Ecclefiam.
Congruite*.
ConjeAum.
Conjedum accipere.
Cotiieâum &cere ad Epifcopo·.
CorqeAus pro Nottmarmia.
Conpiga , id eft , uxor.

”91

f*4
7’4
»î«. *58.787

167
’*97

Conjugati habenae 1 titulo· m qwbus defaviant.
’*48

Conjurare cum duodecim franci*.

41«· 40

Conjurare manu ftptani.

Conjuratione* fervorum.
Cogwmom. «98. 717. 848. duodecim.

45»· 4<f

5*4

Conlaborat».
Coolabotaties» pan.

»189

Kkkkk

,

ii9i
Canlaborationum decisae.
Conlaborarum.
Conliuûtanei Comices.
Conludnam.
Coomventia.
Conqua* Monafterium.
Conçut fitum.

Index
141

>90
•59
10x4
109g

MJ- '47
7'7
Coafàcncia peccatori* non poteft latae oculo* Infpeâoria
fui.------------------------------------------------------------------------- 11a
Confcripti fratres.
ixlo
Con fecratio immunitati».
108
Cuftrvtn farpè fcriptum pro touvtrf<tn.
lioi
Cotiùgnarc infante».
«14
Contignatio five confirmatio.
154
Confihariorum regiorum diligentia in dandi» ronfilfis com­
mendatur.
x64
Conidium fine virtute non poteft efle utile.
154
Coniulationis & confultatiotu* voce* intcrdùm proinifcuè
ufurpatx.
11 JO
Confoenut Epifcopus Vertellenfis.
1141
Conlpintio fimuu per dextra».
J»9
Conipirationem û ouïs fac ere pr»fumpferit.
iM.
Coniniratione*prohibit»,
lia. 148. 150. jar. J6j. 1179
Conftantia Akmannica.
J°°
Conftanuni Lex de manumiifionibus in Ecclefia. 466· 968
Conftantini conftuoo de judiciis Epifcoporum ful'pcda vifa
eft viris doân.
iijt
Conftantmos pagus.
69
Conftanàu» Chorepifcopth.
1494
Caaftitutio promotioni» exercitû*.
j$7
Conftituaoircs nov» apud Cancellarium in palatio retinean­
tur.
ijr
Conftrit.
457
Conlubftantialis.
11J
Confuetudmes tn)nft» non imponende.
188
Confuetudines indebrt» abEcclefia removend».
11
Confuenido, id eft, Lex municipalis.
104J
Confuetudo, id eft, Lex Salka, Ripuaria , &: fimiles. 916
Confuerado jufta & rationabili».
211
Confuetudo olitana.
154.1 2>·
Conf»ljrt pro cwtfoltri.
Il JI
Confulem & diem przferre debent aûa ordinationis Eptfconi.
614· 616
Confules adfcribuntur tabulis emptionis.
949
Confultationis 8c confolatronis voces interdàm ptomifcuè
ufurpat».
11 jo
Confultor , qui confulit.
'C4.
Contemnenda non funt quafi parva fine quoui magna con­
flare non poliunt.
1016
Contemperatu» divin» voluntati.
116
Contemptibilem fe facit qui jubet impoflibile.
> 32
Contentio exeufatur.
860
Concentionibus qui ftudere folent.
54-4
Contentioni* audor requirendus.
485
Contra juftitiam facere.
rvtf
Contrarieras.
4».
117. 196
Controvert!» finiantur in judkio eccicfiaibco qu» illic coe­
perint agitari.
J64
•Contubernium.
499
Contubernii explicatio.
84^
Contulitionts epiftola.
478· & fy.
Contumacia fernel aut bis admoneatur.
r )8d
Conturbium.
1078
Conturno faciente.
4J4- 9J9
Conucula.
996
Convenientia.
47.8». 241. 199-4'»· 494- »«'7
Convenientia firmata deinceo* maneat.
22
Conventio dubia quomodo definiri debeat.
Jil
Conventus lynodales indici debent ab Atcbiepifcopo. loi
Converti.
7'7
Converti fratres.
1084
Convertere fe ad Deum.
.
'"7
Conviva Regis ad communionem admittendus. J<58. «95.
846·'19$
Conviv r quot efle debeant in uno convivio.
847
Coni ivium nullus Presbyter adire pr»fumat «ccafione ac­
cepti pro mortuis.
1J77
Coquina Monafterii.
I j81. I»84
Corbada.
1587. &/<·«.
Corbcknfe Monafterium.
i°9»
Corbmiacus villa fanâi Remigii Remenfi*·
2JJ. 1289
Corbonifus pagus.
<9
Coofacramentale* homines.
_

Coritfm pagus.

vîmî
69

Conum fervi redimere.
8»2
Conuncenfe Menaftaum. 140t. irfa. 142». 14» 1.2477*
*485
Cornu altaris.
44<>· 475-7'7· 957
Corona facerdotali*.
4'0
Corona beatitudinis veftr».
»89
Coronationes Regum 8c Reginarum.
·'«
Corporale non licet fieri de altero panno nifi de lineo. I Jdo
Corporis Sc fanguins Domini confecratio.
MJ.
Corpus 8c fanginnem dominicum confecrare.
44°
Corpus Domtm honorifice cuftodiatur in pyxide munda 8c
:tc8
decenti.
“
'J8f
Corrigendi alita fluit honefti, aliter improbi.
Corfica.
jar. nSo
1 id
Cortis regia.
Corti».
Coftu*.
*81
810
Cotia filva.
690
Coiurt etymologia.
Cratfenfe Monafterium.
210a.
Cte&acum ad Ifatam
776
Crimen capitale &r publicum.
»59- «
Crimen indicere.
19·
Crimen confitetur qui judicium fubterfugit.
Crimina olim certa pecuni» fummâ artumabantur.
942
Criminales aâioncs tres.
Criminalia fcelera.
Criminalis proceffits in
... Ecclefia
-__ -r ■ fieri
___ rpoteft.
____ ·
rigendi cum auxilio principa'
principalis
Criminofi corrigendi
- auAoritath. 46
Criminofi fi ambulaverint cum Epifeopo.
16
Crines attondere non licet Santtunomahbu*.
8J7
Crinitus.
987
Crinofi.
268
Cnfiacum.
Crifpitmo.
501. 981
Crux evindicau.
Crux habeatur in medio denarii.
1J7<S
Cruces & Reliquia* fequi.
7'8
Crucis gloriatio. 115$. examinatio.
Crucis land» fignum in fronubns facere.
Mî8
IISj.^/eŸ.
Crucis iudicium vetitum. 1218. Expbcatut.
Crocis Ugnum fuperftitiofum·
7J7
1094
S. Crucis Monafterium.
1096.1109
S. Crucis puettarom Monafterium.
Crocicul».
750
Crudatis Monafterium.
1091
Crudelitatem olim feribebam pro credulitate
11'9
Cruona.
49»
1102
Cubarias Monafterium.
Cubicularii.
1204. Hjr
Cucuciam facere.
io8f
Cuculla 8t fcapulate.
«94.144. 848
Culeare folem.
Culdtni Monafterium.
Culpatorum fi quis regi» menf» particeps fnenc.
1194
Culpatos fi regia poteftas fecerit menf» fu» participes »«··
695· 84«· 1295
Cultellus, <Mtn.
Cultrum.
Cultur» indominicat».
Cunibertu» Come*.
Cunibertus Prapofitus Cantogilcnfi*.
Cw^odi CUrtU re***‘

690
*19o

«»»· 24»
'5»7
IJOf
'Olo
Curia unde dida.
2120
4dJ. &fil- 470· 479· 4SI. 4«4· 97«
Curia publica.
Curiale onus declinare·
"«4
Curiales.
42d. 4«5. 949
Curius ecctefiaftkus.
M«4
Curte* dominic».
»arf
Curtes Monafterii.
4«o
7'8
Curtis.
9«4
Curtis, i*l eft, villa.
«2. 24». 247· 227. »»2
Cunis rroia.
Cunis fifei.
417
590
Cunis reda.
«84
Cunis 8r manfus fynonyma.
«8
Cunricifus pagus.
»5»
Cuftode* titulonim.
69- M7- >'«8
Cuftodia maritima.
Cuftos Ecclefia.
»*
Cuftrix.
457· 5'7

<597

Tomi fecundi.

Oreanenfs Manaftsrimn·

1)01. ιμ>).&Ρν.

___
Çynegma Coafid
Confiai cum
com Thsodofln.
Theodoflo.

»·■
1150

CyrisMs emendatus, n>p. L·frisb adferiptu* Traftatusde
abufiooibus ibetrik

116B

D

«54
6<ι

Acbertn* Epifcopus Agsthenfi*.

D

Dacco Abba S. Marin Lavaje*.

Daddo Miffu* dominicus.
70
D»do Abba* Conchenfis.
>4’4
Daemonii* fimilibufque pafionibu* irretiri non poflunt pro?

j9g

moveri ad gradu* ecclefiaftico*.

Dauobettu* Archiepifcopus Bituricenfie.

Darmans* Avchieptfcopus Narboncnfi*.
Dahnatiu* Vicecomc*.

Damnietas.
Damnum , id eft , furtum, homicidium.

4*9

uaf. Hf4
«554
515· 59*· 4«·

‘>«5

Damni illati auâorem fi quis nonunatim cognofcit.
Daniel Archiepifcopus Narboncnfi*.
Daniel Abba* Cauncnfis.

16*
>594
>♦51

Dapifierfive Senefcallus.

David Epifcopus.

54*

David Abba* S. Laurentii.
Deauratura.

>45’
>*5

Debitum rewadiatum.
Decanu* Senior.

>»4

Decani funt minimi Judices.

959
*0*7- 104

Decani Monafteriorum.

Denerata de cera.
Dencratc.

··». ?»·

_
y... __r_
$40·
..
..
Denanalc* qui ante Regem liberati fuerant, Regem patro- ---- L.V.L
„.
-------- --num
& defenfoctm
habebant.

Denarialis hemo. 71·. 1117· Charta.
Denarii fime (pecie* moMor minutiori*.
Denarii bene penfantes non rejiciantur.
Denarii tredecim dandi fponür.

449- 44*
6S7

>77*Jre.

491. 55*. 094.910

Denarii i» aivcrfi* civitatibus It oppido mone tati.

117»

Denario jatiance fecundùm Legem halicam. JÜ7.449. 441.
«}9 935-9«4
Denarius merus 8c bene penfans.

ip. 7«

Denarius mixtus & minùs quàm decet penfau non mone·
tandus.
Denarius calefaâus in fronte impreffu*.

17t. &r fa.
iji

Dente* duas.
_
1006
Dentium evulfione mmiebatur apud Polonos qui carnem
manducaverat poft Septuagefimam.
1040
S. Deodati Monafterium.

*>5
116»

Deodatus Abbas S. Emereri!.
Dcodefridu* Epiicopu* Parifienfi*.
Deonant.

»4*>

>57

Depennati

drappi.
Depopulatione* prohibit».
Deponta quomodb cuftodienda.

Ι9β
Deprxdationem nemo tacere prxfumat in temino beatorum

Petri

it

159

Pauli.

Deprxdariones petrini* interdicantur. 41. »9.

166. 187. j 17.

Decania.

1598

6ffa.

itfa. 177.141.

Decauic*, career Ecclefix.

Deprrdariooc* multi pro Lege per coafaetudinem tenent.

Decima licis.

>45
Deprxdationes fi homine* Epifcopi a rt Combi* fecerint-

*
90}
Decima civitati».
*55
Decima
danda
Presbyteri*.
,--------ij7«
----------------------------- ------------Decima pertinent ad antiquiore* Ecclefia*. ill. 1065. 1149.

1177
Decime dande ad Ecclefia* bapcifiiule*.

Decunx dande , etiam i nolentibus.
Decime, qua* populus dare non vult.

>0

W-

»575
559

Decime in manu Epifcopi confiftunt.

54°
jjj. 1147

Decime porcorum.

75
44*. toif
9«

Decime conlaboratsomim flr animalium.
Decimam qui date neglexerint, excommunicentur.

Decimam n qui* abftrahit de Ecclefia.

Decimam major Ecclefia recipiat.
Decimam dent ncgoriaeore* Judari.

1194

*4*
MO

*55- 540
U4
*41. tatt

Decimas de Ecclcfii* Laid non contingant.

fl
tfj

Decorticare.

«90.
1OJJ

Decretale precum.

Defideni Epifcopi Cadurcenfi* vit» emendata.

9*9-

Desinhonoranria.

Deteriorare.
DcrraZtio Sacerdotum sd Chriftum pertinet.
Devaftariones prohibrtx.

«9»
ion
It
iff
1177
tut

*4*
‘*44
Deus eft Paternofter.
*97
Deus eft eflentialirer Rex Regum 8c DomsuusDemtuaMsum.

Pom ûrpê fertptum pro rem.

‘57
Druteronmia.
Dexter Abbas Duferenfis.

_j

1972
1096

Dextratus manu fui teraadecimi.

Decretum eleâioois.

Dextri.

Decretum canonicum fingulotum matribus roboratum. 594

Diaboli filii.

4I9
44^

1117.

tnj

Diaboli veniunt ad omnes homines quendb egrediuntur de

Deducere Sacramentum.
Defenfiom alterna fi qui* Γ* fubdiderit.

Defenfioni* reaapus.

*097
557

.
45H
71«. 1194

DeWot.
<_T.
414. 445. 470. j)i. 949
Defienfore» Ecdefi* advcnd* potentias div irum.
15«

Definit io prior durior.

57

cotpoft.
Disconus Cardinali*.

104

7>5
maCn CStM0CMi QWeWfltCV tCMMto
‘574
fcptem efle debent per Mme* Ecclefia*.
Diaconum habeor Presbyter qid bapüûualem Ecclefiam re­
net.
io64. ip4
Diaconus in uno cubiculo cud fiso Presbytero maneat. 157 J

11 }t

Diaconi arma non portent.

Deiûnâorum memone celebrate m Monafterii*.
Dchoneftare.

Debonorare.

1090
io», n», >551

*5·47· 95· «41. *09· *6p

Dehonocario.

Debonorabone* Clericorum.
Deila Come*.

IJO
>5H
7*4
«4*

Delapidat».
Delatorum infamia 8c poena
Delatura.
Delatura, id eft » fredum

990
4lj. »17

Delevari.

Deliberare.

Deliberare caufam.
Deliberatio, id eft , Traditio.

5*4

>57
7>«
5*·
9*>

Deliâa olim cena,_________
pecwm-,femmi
xftimabsntur.
____________________
_______________________
942
Delinquendum
r
··
...
errores quomodo corrigendi fccuaddm regulam S. Benediâi.
■£l
Demandare, ideft, jubere.

Diaconi honore privati redigantur fub poenitentia.
Diaconorum filii Judices eflè non poflunt.

;il
μι

f

Diana Paganorum Dea.
|6
Dies magnus, id eft, dies Pafcharis. 1107. vd diesCcrnx.

‘J74
Dies conlecrari.

Dies febciflmws nuptiali*.
Die* votorum.

Π.χοβ. U7]
99t. ι$$ο

Dic* tantos facere in fervido, alicujus.

711

Die* quidam numetant, &noâesnonMaMlMtcumci*. 191

1490

Diffamare refte*.

DignaUb affatus , rtferiptu*.

417. &

DipiAcm.

114

Dignitatem fi quis pnriumpfierit quam nen memit.
Dignitate* ecdefiafticat an prefierends Imperatorii*,
Dijudicatio (jnodali*.

Ddatatie juftitix.
Dimiflbria Epifcopi.

jt1,

196
m»

at
|16. j6o
1074. ij7*

Dunittere, id eft, manumittere.

Dtmatmatio.

5«5

S. Dionyfii Monafterium. 164.111 j. Caftellum.

Demorandi necefita*.

>9«

Diptycha.

11*4
*67

10y

Index
Dire&um facere. 1*7. 904· d»e.
45*
Duciphni ecdefiaftka Sc militari*.
Difciplina corporal»*.
41«· J07. 547
Difciplina fuprà dorfurn.
$oa
Difciplina ad fervo*.
505
Difciplmam debitam fuftinere.
...
66. ___
I go
Difciplinam imponendi mancipm poteftatemhabet Dominus.
44^
Difcÿulorum deliâa ad Magiftro· referuntur.
1584
DifcoopcriK parem fuum.
194
Difcocdanoum pacificatio.
55. ιοί
Difcordantmm nemo ad communionem admittatur. 11)7
Difeordiâ ptafquàm civile.
Difeordix mala.
«57
Difeordix malum.
168
Difeordiâ qui ftudere folent.
554
Difcretio mater eft omnium virtutum.
«579
Difcapete regnum pan fuo.
4J. 1)9.17«
7'8
Disfacere juftitiam. 181. finnitates195
DifmuMÛre.
554
Difusannare.
451
Difmembrare.
154
Difordmare.
160
So
Difpenfi.
l).&/if.
Diipeaû Miffbcum.
100
Difoenfa quam Presbyteri dare debent Epifcopis Parochia*
fua* circumeuntibus.
1 <4
Difperdere.
Diirumpere Sacramenta.
Uf
Diftriâio.
Drilrittum Aquenfe.
Diftrithim Trettis.
Hid.
Diftringere.
45«
Divinare futura per verticulos Pfdterii vclEvangdn. 10)8
Divinus*.
757
Divionenfi* pagus.
Divifio utter fratres.
5»5
Divites pauperibus injuriam facere foliti funt.
55*
Divortii libellus.
1558
Divortium ohm licitum.
945
Doârina 8c prxdicatto in populum.
Dodtlo Epifcopus Cameracentis.
«9
Dodo Epifcopus Andegavenlis.
«9- 1167
Dodo Epifcopus Ofnobrogx.
)8o
Dodobertus Presbyter. _
Dolentis Archtepifcopattis initia.
8*5
Dolentis controverfia.
78*
Dotait».
99. icS. iid. i$o
DomeftKa domus Regis.
Domeftici Regis.
4;). 951
Donaellicorum adiones, id eft territoria.
596
Dominica dies honoranda.
718. 1175. 1116. 1571. 1)98
Dominicis diebus placita non teneantur. 55. 106. Neque
mercata.
Dominicis diebus communicent omnes Monachi.
')8o
Dominicis diebus jejunare non licet.
« 57«
Dominic* fdhvttatts Refurredtaulquc myfteria.
419
Dominice Nativitatis adventu*.
___
rd*
Dominicam Orationem unulquifque Presbyter bene intelli-

rx?*'··
c
‘577
DonunicitJ c>Ci·
$74
Dominkaturi.
794. 155g
Dominium non transfertur ex fota traditione qux fit per mve ftitutam.
n9l
DomniccUus.
4..
Domnuhts Abbas S. Petri Bifuklunenfis.
1447
Domum fi quis plenam habitent filiorum aut filiarum. 119g
Domus domeftka Regis.
Domus Epifcopi.
957
Dona liberanda.
170· 810
Donatio quam pater facit filio fuo.
j». bfa.
Donatio ad filios.
4*4- 9«7
Donatio ad Ecclefiam.
469. 570
Donario de parva re ad Ecclefiam.
407
Donatio ad cafam Dei.
456.
504. 5'5-561. 9«4

Donario ad Ecclefiam poft obitum.
488
Donatio ad Monafterium.
404- 57)· J8tf
Donatio fadain fponfa.
47«· 49·. 5)J
Donatio voluntaria non poteft trahi ad tributum vel cenfum
debitum.
Donatio quam homo don» ad fuam parentem.

5<H

1600

Donatio muna inter vtratn & uxorem. )8i. 408. 477. &
Af .5M.· 894- 954-974
Donatio taAa tat* rehgiofis valet.
II9t
Donationes ad Ecckfi» faâ* pro remedio anime 8r pec.
catorum rcmiflione.
9i9
Donationis Formula. 549. Epiftola.
457
Donationum Regiarum Formula.
185. bfilDonatus Comes Mcloduncntis. 1174· 1185. Mifius domi­
nicus.
70
Dorunim.
1406
Dormitorium.
»0. » e
Dos Ecclefix.
718.819.1485.151$
Dos Ecclefix noviter rdificatx.
444
Do* Reginx Fridecunx.
19 j
Dotalis titulus Ecclefia.
1545
Dotes Ecdefiarum.
ργ. IO6;
Docis conftttutio.
554.500
Dotis libellus- 4'0. 414. 455.464. 6f fa. 474. jp. &fa.
9)7- '4X7- «550
Drapalu.
456.441. 500. 501. 561
Dwppi.
581.411. 415. 415. g9e
Drappi depamuti.
157.78*
Droco Epifcopus Bcllovacenfis.
tau. 1549
Drogo Metenlis Eptfiopus. 7- «7- 54*· 7)8. & fa. 1161.
1)65
Dfuchte , id eft, fponfaca.
486.8))
Dtudi.
104. 778
pro àk» feriptum olim.
1115
Ducatfts aiho.
580. 888
Duces olim judicia agitabant.
ion
l>tcum Sc Judicum numerum 8c nomina fciat Princeps. 519.
&/rf.
Duellum fucceflit jurejurando.
914
Dulmtfe.
Dunifus pagus.
Durandus Abbas S. Crcilix Elmlitenfis.
Illi. '545
Durpilum, id eft , limmare feu veftibulum.
S$o. 7C?
Durcafinus pagus.
Dufera Monafterium.
«ov4
Dufimfus pagus.
70
Dutrefindus Abbas Miciacenfit.
«4°«
Dut.
7'9
E

Bbo Archiepifcopos Re
R ementis. 49. 765. nil. 1174.
11)4. Ejus refututio.
54«
Ebbo Epifcopus Grattanopolitamu.
146»
Ebcrardus ex Principibus Lotharii.
1109
Eborcsheim.
Ebncmnsjiagu*.
Ebncinos
pagus.
70
Ebriet» tugfenda.
117}
Ebrius fi qua repertus fuerit.
118«
Ebrius caufam iuam conquirere non poteft in nullo , nec
tvftimcSHum dicere.
519
Ebroinu* Archiepricopus Biturigenbs.
44;
Ebroinus Pidavorum Epifcopus.
i). 758. ni*

E

Eccardu* Comic*.
1574
Ecclefia eft corpus Chrifti. 111 ). Sanguine Chrifti rederrjpta. 7. 15· Esrn Chriftus fecit confédéré m cœleftibus.
i)5). Eft regnum Chrtfti. 110.bfa. 1114. Mater noftra.
197· '*))· ' 555- Navi comparatur. 1.7. n 1. Divifa in
duo fumma imperia. 1114. Gubernatur audoritate pon­
tificali Sc regali poteftate.
9
Ecclefia qua gemebunda pcrexrinatur in term.
151
Ecclefia univerfafiscommina cftPrinc ipibus ad gubernandum.
S. 11. 1175
f
Ecdefiarum omnium cura coramifla eft Romano Pontifici
«496
Ecclefia vivit fecundùm Legem Romanam.
994. 1051
Ecclefia non debet efle venalis. )8. 615. Nullo tempore
debet amittere jus fuum.
)6i
Ecclefia miihrabikter opprefla Se depredate.
8f
Ecclefix Dei pace·" & quietem habeant.
177
Ecclefix Chrifti priftinam dignitatem bonocemque retineam.

4«
Ecclefix Dei fi aliquid fui juris defraudanun fuerit.
Ecdefiarum honor 8r cultus.
Ecdefiarum honor & privilegia Servanda.
Ecdefiarum mfradurr.
ifo
Ecdefiarum ptefluras Epifcopi non parvipendant.
Ecdefiarum invaforev excommunicantur.
67g
Ecclefix fub immunitate permaneant. 109. Attamen Ecclefia
non dicitur emunit».
' 166

0«

Ecdefum

ιόοι
Ecdefirriacuiutea ad quid donat*.

τ5οζ

Tomi fecundi.

Ecclefiam fi quis fregerit.
0o
Ecclefix omnes fub dtfpofitione Epifcoponsm cuufiftanc.
18

Ecclefia quu funt, Deo confecrata funt. ’
118
Ecclefia pofieffimses vota funt fidelium.
18
Ecdcfia facultates ia Epifcopi poteftate coofiftant.
1110
Ecdcfiarum res fub integritate ferventur.
i$9.147
Ecclefiaram facultates inviolabiliter confttvand*.
1547
Ecclefiaram res eo modo contineantur ficut res ad fifcum
dominicum pertinentes contineri folent.
art
Ecclefiaram res ab «piarum Reâoribus potfideantur fine ulla
contradiâione.
i8u
Ecdefiarum reditus Archiprcsbyteri prohibeantur adducere
ad propnas domos.
$;$
Ecclefiisn quis res fuas fraudulenter ac ingeniose delegaverit.

5*5
Ecclefiaram res nullus invadat.
1 $74
Ecclefiarum res diftrahi aut alienari non poffunt. 9<r. 157$.
Inrarioiubiliter alienate ad jus Ecclcù* revocentur. 514.
54'
Ecclefix pecunias qui rapit , homicida eft.
19^
Ecclefiaram res ablat» Ecclefiis reftituende.
11. $54
Ecclefiaram res injuftè retent* in jus Roman* Ecclefia ce­
lerius redigantur.
518. jio
Ecclefiaram cenfus.
17
Ecclcfi* antiquitus conftitut* non priventur fuis decimis.
1177
Ecclefix deftruâx i quibus reftaurand*. $4. 9$. $59. $$4
Ecclefix inceni*.
15$
Ecclefias Rex pro fuo libitu dare vel tollere non poteft. 118
Ecclefix res datx funt Laicis in Beneficium propter necelfitates publicas.
I1OI. 1174
Ecclefix res in alodem datx.
70
Ecclefix i Laicis pofleff*.
»57
Ecclefix inter concredes divifx.
5 5®
Ecclefix viduat*.
9- 5*
Ecclefix fuperflus dellruantur
5*7
Ecclefia Cifalpina.
Ecclefiaprincmalis, id eft, Romana.
_z_
Ecclefia princmalis, id eft, major, five baptilmalis.
14
Ecclefix baprifmalcs.
141. ic4$
Ecclefia nulla baptifmalis fit fine Diacono.
1 $74
Ecclefias majores cur nonnulli rands frequentent.
$51
Ecclefix novncr xdificstx doa.
441
Ecclefia unaquxque habeat unum manium 8r duo mancipia.
$17. 8t terminum dc quibus villis decimas recipiat.
540
Ecclefix Imperatoris & Imperatricis.
157. fr jif.
Ecclefias juxta domos fuas habent potentes ac notules. $jx
Ecclefix in proprietatibus liberorum hominum confidentes.
417
Ecclefiam fi quis in faltu conftruxerit.
$44
Ecdcfiafticx Regula confirmat* funt Chrifti fangume. 119
Ecclefiafticx facultates funt vota tidehum.
108
Eaclefiafticx facultates futuro Epifcopo referventur.
145
Ecclefiafticx res i Laicis nullo modo contingantur.
17$
Ecdefiafticas res nemo invadere vel aufenc prxfumar. 141
Etdefiaftu* facultates data funt Laicis ad augendam regni
militiani.
108
Ecclefiafticx res in alodem datx.
54. 10$
Ecclefiaftici viri adjutorium interceÆonis 8r folatii debent

Udebertus Abbas Erilatenfis.
•490
Eldcfindus Vicecomes.
»4*9
Eiedti Judices.
5<M
•o8i
Elcâio Regum Francorum.
___
_
Eleâio Epifcopi libera ac regularis.
$95- $94
Eleâiones Epifcoporum faciende cum auâoritate Priedpum. 1141. in prsfentu Miftiirum dominicorum. 1409
Eleâioaca Epifcoporum cooceftir quibufdam Ecclefts. 1141
Eleâiones Epifcoporum faâx in Galha.pcx violentiam.
>494
Eleâtannua Epifcopus Redooenfil.
411
Elccmolÿna defunUi.
5®
Eleemoivna mittenda in Hierufalem.
• 19»
I $74
Eleemofynam nullus faciit nifi coram tellibus.
114$
Eleemofynam, id eft, executores teftamenti. 141. 164.
09· 1555
Eleemofynani Monaftetioram.
ιοί9
Elcemolynarum laus & gratia.
499. 919
Eieemoiynas facere ex rapinis.
18 f
Elccmoiytus redimere peccata quomodo intelligendum.
110$
Elefantus Archiepifcopus Arelatenfis.
•044
Elidiarus.
457-459-0$. 95«
S. Elign Abbatia in civitate Parifienfi.
«49*· I$ot
S. Ebgius Epifcopus Noviomcnfis.
»J14
Elinlitenfe Coenobium.
«54$
Elifatium.
Elilchouve.
___
Elitigatus.
49*· fr/rf· 499 ^/ii. $01. J07.954
Elmeradus Epifcopos Ambiancnfis.
1147
Elineradus Comes palatii.
>444
Elufa excifa à Vandalis.
1071
Emaus.
11$
Embolifmi.
»55$
Emelina Abbarifla find* Marie Suefifionenfis.
"4$
Emeliorare.
489
Emeliorata res.
404· 4®7· 47®· 4®·· 49»· $·<· fr Jif.
Emeliorario. 814.1491. Emeliontum.
4«»
Emendare.
•ft
Emendatio , id eft, cotnpoficio,
Emeritani.
Emphyteofeos contraâua.
M*
Emphyteuticarium jus.
*4·

>450· I JO»· I JI I
«5«» ■
Empoirium
vox ab emendo deduâa
___ ,______ _,_________________
>044
Emunitas
Emunituregia.
regia.877.
877.Sanâoram.
Sanâoram.
459.944
Emuruter.
Emutare.
41$. &fa- 4*0· i
*Λ9·4Μ· 494-$17· trfif.
Engelbcnus Abbas Foflatenfia.
109J. 140.· 4 54.fr /'f.
Engdcrudis uxor Bolana Comitis.
7®9
Engcluvinus Epifcopus Parificnfis.
>49*· «$ot
Engilberga Ludovici II. Imperatoris uxor.
Engilcnheim palatium publicum.
544
Engilramus
Comes. 101. Ejus
Comitatus.
—»---------------------------------,---------—
ea
Engifcalcus Miftus domimcus. 44- 101. 776. Ejus CocnitiifrW.
488
Enixa mulier pottftiacnre Ecclefiam.
>1*7
Ephtetnamm.
Eptpharii icholaftici vetfio laudata.
114g
Epifcopalem auâoritataa fi quis pro nihilo duxerit
189
Epifcopaiia
Capitula.
77
Ecdefiafticorum redituum quatuor fiant porùoncs. 154. 614
Epifcopalis
Cathedra.
»117
Ecdefiafticum jus fervandum.
I»
Epifcopalis receptio.
157$
Ecdefiaftieus ordo fuum vigorem recipiat.
Epifcopalis audientia. r$47. Judicium.
·$$. ,$4
Ecdefiaftieus homo qui commutatus fuetiu
Epifcopalis Sedes i nullo ufurpetur proprio infimante Epif.
Ecfridus Epifcopus Piâavienfis.
copo.
$0
Echa.
Epifcopatum vacantem viemus Epifcopua 8r Comes provi.
Echardus Miftiis dominicus.
10. 1149
deam.
14$
Bdiâio.
166
Eprfcopatus dati à Rex&us.
ιοιχ
Ediiulfu* Rex Angloriim occidentalium.
509. ii6
Eprfcopetus dati viris fecularibus.
. 581
4»4-977
Epifcopatuum vacantium fruôus pertinent ad Regem. 1184
701
Epifcopium , domus Epifcopi.
----lilarii in Dineccfi Carcaftbnenfi. 1410
957
Epifcopus Cored, Leant fuperintemor dicitur.
»557
Egilo Archiepifcopus Senonenfia.
611
Epifcoporum
ordo
8t
dignatas
expiscatur.
Egmardus Awu Fofiâtcnfis.
104. 1457· '04
Epifcopus eft in Ecclefia.
------104S
Emnbardns ilhiftratiK.
Epifcopi funt Vicarii Chrifti. 7· 107. Succefiërunt ApoftoEabertus Epifcopus Comenfis.
*5®
lis. 1 $49. Olim omnes vocabuntur. Apoftoli. 874· Tenent
Einbardus Abbas.
11,7. 1147
locum Samuefis in Ecclefia. 118. Sunt propitiatore» tc re­
Eirardus ArchiepifcopusTuroncnfi».
•55
conciliatores populi. 144. Patres vocamur. 911. Obm
Eirardus Epifcopus Lexovieufis.
69
5*4
omnes vocabantur Senâi.
Ito
Elaborate. «^..Elaboratus.

J'emt IL

L1111

i6oj

Index

1604

19

Epifcopus,fi ablque manifefta infirmitate non proceflerit ad

Epifcoporum virtute*.
1570
Epifcopus qualis efle debeat.
$09
Epifcopis debita reverentia exhibeatur. '
ill
Epifcopi à eundi* mundi poteftatibu* honorentur.
174
Epifcopi* commifla eft faiu* Regum.
1f
Epifcoporum converfario quali* efle debeat. j$t. Habere
debent perfora» honeftas convcrfationis fu» teftes. 111 j
Epifcopis necefariaeft fcientta Scripturarum.
1470
Epifcopi Canones intclligant & obfervent.
ij
Epilcopi przdkarionem per fe vel per fuos congruenter exer­
ceant.
140
Epilcopi ftudeant pratdicariom atque confirmationi.
)j
Epifcopus à fua reâa pntdkatiotie difeordare non debet.

bellum.
j4o
Epifcopu* intrans in Ecclefiam , i leva ingreditur.
i)f )
Epifcopi Seftio in Ecclefia quia figntficet.
i yy
Epifcopi non rejkiant Clericos probabilis vit» quos ei Se·
niores obtulerint ordinandos.
all
Epifcopi Longobardi facramana exigebam ab his quos or­
dinabant.
it$o

Epifcoporum honor.

«7«
Epifcopi continuas vigilia* fuper gregem fuum debent vigi­
lare.
1044
Epifcoporum elc&iones quomodo fierent anriquitds. 147*
Epifcoporum eleâione* quonam modo antiquitus fad* j
Regibus Francorum.
478. & /ry. 884. & fa.
Epifcopoium clc&one* quomodo faciende. j<m. i-yiy.boi.
719

Epftcoponimeicâione* faciende cum auâoritau Piincipum.
iu. 1141
Epifcoporum eleâiones fail* in Gallia per violentiam. 1494
Epifcopi
dad
Sc
regulariter
* '
; à1 Deo
"
1
·' à’ Rege
"----------*------- Jdcfignari.
c------- 9
Epifcopi non eligantur per fimoniacam hrrefim.
54
Epifcopus
fi dignitatem obtinuerit per
pecunias.
.
.
.
*97
eteaus ex
ex aliena
aliena Parochia
Parochia ordinari non
1»
Epifcopus eleâus
poterat
fine confenfu proprii Epifcopi
1J75
Eptfcsp ordinandi ab omnibus qui funt in Provincia Epif­
copis.
1471
Epifcoporum tranflationes fiebant oiim cum audoritate
Hejum.
509
Epifcopiminifterium fuum fecundùmCanonesperagant. 140
Epifcopis hbenor libertas detur ad fuum miniftenum pera­
gendum quàm haUenùs lubuiffent.
J)
Epifcopis congruum tempus obiervetur ad fuum minifterium
peragendum.
19
Epifcopus fi propter infirmitatem minifterium ecclefiaftkum
implete non potuerit.
Jf
Epifcopi in fui» confiftant domibus.
*41
Epilcoporwn tenax Habilitas in Sedibus fuis.
9
Epifcopi non fecedant ad loca remoriora.
4)
Epifcopi quietam Ubertatem fua» Parochia» circumeundi dc
prruKandi ac confirmandi atque corrigendi . jbcaut. 108.
Semel in anno ciu umeant Parochias fuas cum eriicacia.
X). tc Populumque confirment. 450. Jciun; fint cûm tra­
dunt Spin tum fanâum. 1141. Inquirant & corrigant er­
rata populi, a). Inceftuofos perquirant. 46. Wadiasabeis
non accipiant.
440
Epifcopus Parochiam fu am vi fitans non fit oneri populis. 616.
1151. Neque Presbyteris.
x;.
Epifcopi quem conjcdum à Presbyteris accipere debeant.
n.k/cy.
Epifcopi Presbyteris nullam inquktudinem aut exprobationem ingerant.
XI
Epifcopo Parochiam fuam circumeunti adfint Comites. 54.
107

Epilopi competentem Monafteriorum curam gerant. IX.
UM- nos
Epifcoporum audorita» in Monafteria. $). xoj. )7). fr/cy.
401. «-’+
Epifcopi fine Archtepilcoporum confenfu nihil debent pratfumere tufi quod au (üain folummodù pertinet Parochiam.

Epifcopi concordes fint cum Comitibus. 41. xi4.141. Sint
conlentientcs Comitibus ad juftirias faciendas. 1x10. Ve­
ni mt _■! pl x ita Miflorum dommkorum457
Epiii >>pi iinguli in 'uo Epifcopio fungunthr au&oritatc minatki reçu.
X41. 1197
Epifcopi luis Ar reçus Sc communitus Ecclefi* &: Regni
negotiis occupati funt.
188
Epilcopi regno egredi non poflunt abfque Ikenda Reg».
741
Eprlcuporum mimfterio Deus uritur »d difcetncnda judicia,
iu
Fpticopi cuftodiant Privilegia Sc Pntcepca fuis Ecclefiis
confirmata.
114
Epifcopi excufaci ab expeditionis labore. 17. Immunes ab
exercitu. 1141. Arma non portent. 1 ui. Laicos fuos ad
bellum mittant. 5 79. Suos hoaunes auctant contra infi­
dele» Kqgis.
199

Epifcopu* proprius. jo.ill. ij). Μ«· *74· 51·· 55*· «*ο>·

Epifcopi peregrini petitio ad Epifcqpum proprium.
557
Epifcopo peregrino locus facrincamu detur.
10x9
Epifcopi non debent facere facramentum fecttlare.
11»
Epifcopi quandb immunes habeantur i culpis.
1140
Epifcopi fi Clericis & Lakis fuis injtiftè fecerint___
Epifcopi· admonitionem
fi oui* comtempierit.
1
" ' . 1>7· it/rg.
5*5
Epifcopo fuo fi quis inobediens fuerit.
Epifcopum propnum fi quis contcmpferit.
*15
Epifcopi in palatio aftiduê manentes.
1044
Epifcopi
dclcâarionibus fuis inhérentes.
r
r----------------------------------------------------------- --iai>
Epifcopi qui nihil ex proprio fuo Ecclefia Chrifti compen(averunt.
)44
Epifcopus fi Xenodochia , Monafteria , vel Ecclefia» baprifmales cuilibet dederit.
541
Epifcopi tuo» habeant Advocatos.
511. tffa. ))7
Epifcoporum filii non poliunt efle Judicesjit
Epifcopi debent intercedere pro reis ad Ecclefiam conia.
gienubu».
985
Epifcopi non parvipendant vexationes fratrum fborum. 17 j
Epifcopi oiim iblebant Coepifcopo· , Reges , Sc amico·
vtfitjre per Epiftola* in pr*cipuis foletnnitaubus.
950
Epifcoporum accuGtione» occulté non fiant.
174
Epifcopus in homicidio, fotnkarione , perjurio, aut furas
deptchcnfu* deponatur.
rora
Epifcopus rr jeâus non recipiatur fine teftimanii aut littera­
rum evidenoflimo documento.
Epifcopi viventis Ecclefiam nemo invadat.
4f
Epifcopus fi dcfun&u* fuerit, vkmu» Epifcopus ipfam Se­
dem provideat cum Comite, ada. Nullus re* ecclefiafti­
cas aut facultate» diripiat. 470. Sed tuturo fucceflori re­
ferventur.
14J
Epifcoporum Remenfium&r Rotomagenfium Epiftolaad Lndovkum Gemuniat Regem.
101
Epiftola donationis. 457. ftcuritaris. 499. & fy. 544 con­
culcaturi». 501. compofirionalts.
414. 47-«. $10
Epiftola peflima Sc iaififluna dc corio lapfa. 7:9. 1147.
Epi^ol* generales Regum mittebantur ad tmiverfos regni
Archiepifcopo». 1070. Quomodi concipi fnlit».
774
Epiftole dux uno tenore confcrtpt». 414. 410. tc fa.
4M- 447. 47*· β’Λί· 4»«· 4*4- 494· 5®5· 5*4· 5*99^4- «4*4
Epiftolam regiam fi qui» dcfpexerit.
550
Eppaonis vicus.
’451
Equitare fuper beftias.
, 5«f
Ercamboldus Notarius.
«441· » fa.
Erchambertu* Enifcopus Bajocenfi*.
*45· 7»J
Erchanradus Epilcopu* Parifienfi». 19·
19 Μ.6Λ. 759· «*<*1161. 1147. 1)00. 1410. 1457· «459
tot. tit.ill
Erchanraus Epifcopu* Catalaunenfi*.
Erchembaldus Cancellarius.
1147
Erchimbaldus Comes.
>445
Ercmbertus Miflu* dominicus.
M9
Erenftein.
Erifon* Epifcopus habitans Narbonamnot
Erifons Abbas catlri Mallafti.
Ή4-Ι557
E riulfus Mifius dominkus.
559
Erkengenu Comes.
too
Erloinus Epifcopu» Conftanrieslfi*.
57
1141
Ermanfredus Epifcopus Parifienfi*.
Ermcfridus Mifius dominkus.
559
Ermengardis Comiriflâ Ceritanûr. <75- <<71. 1404. til J.

Ermengaudus Epifcopo» Biterrenfi».
Ermengaixfau Epdcoptt* UrgeUenfis. 4)0. 4)1- fit fa·

1099
1111.

Ermcngaudns Marchio Sr Come*.
Ermengaudus Conies filius Borrelli.
Ermefindis Comitifla.
Erogatarii, id eft , Exécutons teftamenti.

1545

Erogator, id eft, Executor tciUmcsnanu*.

104»

«547
«54«

ϊ6ο;

Tomi fecundi.

Erpoinus Epifcopus SÜvaneâenfis. 19. 97.99$. tix. bfa.
Errare ignorantii magis quàm ftudio.
Errare dedifcit cui nemo coalentis.
Efaexfa etymologia.

Ιί
IM
«·ϊ
68»

Λί
«It
Effentia.

Efi*cntialiter.

ÉJh^tr^u tjlrt Prrfrt.
Evacuareris.

L

«$9
»57

1007
n 51
411. 41$. 454· 494. 944. 947

Evangetia parvula.
717
Evangclii textus.
105·
Eubona Abbatiffa S. Aratrer Viennenfia.
1455
Euchartftiam Presbyter temper habeat paratam ad infirmos.
1169
Eudiariftia fumi non poteft per Vicarium.
117*
Euchartftia ufurpata ad probanda furta.
1090
Eucherius Epifcopus Aurelianenfis. 109. 779. Ejus hiftona
fabukifa.
740
fcvedtio miniftranda Legatis.
$81. 891. 8,5
Evectionis numerus.
Evenire adhuc poteft quod feme! faâum eft.
S. Eugcndi Monaftciium.
»°95
Eugenics 11. tonftituit
frigid*.
____ ,pidicium
_________aqu*
,
„ $46
410.455.457.^/^.497.51$.
955.95a
Evmdicire.
< —.............
*“ *■
:ium._________________________ 4I7. 55«
Evindicatum judicium.
Evindicatus.
491. b fa. 499
E vindicatus alodes.
495
Evinditale judicium.
595-911
•S. Eulalic ager.
a$6
E-kaei».
,
. . 615.719.950
419.
bfa.
1057.1590
Eulogix , id eft , munera data ex caritate.
Eulogiarum varia figmiicatio.
950. 1091
1581
Eulogium , id eft , pars fr rtii panis.
Eulogfi" Cordubenhs explicatus.
Eunuchus non intrabit Ecclefiam.
1119
i}8. 500
Evr ardus Comes.
Eutychiam Decreta.
x
110
Ettva.
719.77$. 10T5.1186
Exaâare pre exigere.
7*0. 964
Exaâationes indebit* ab Ecclefia removend*.
____
ipr. loi
Exaâ» Nortmannis conftituta.
Exrquare.
415.456.46x.lv/-f.481. fo$
Exaequatio.
Exagerationes incongrue.
UJJ.6r/rf.
Examen Crucis explicarer.
Examen aqu* ferventis.
m
Examinare fe judicio Dei
»78. iti.79X
Exartus.
Excambiare.
1414
1067
Excarpfum.
Îxttfte olim dicebant per omnes cafus.
1119
Evceptuatio.
1541
1019
Excommunicate Ecclefiam.
Excommunicat!
corpore
&.·_________________
fanguine Domini.
_________ _______i._.
r_______
166
Excommunicau à propres Epiieoyns, ab aliis non fufeipiantur.
174
Excommunicatio ecclcfiaftica & epiicopalis. 11 5. canonica.
115
Excommunicatio leviter ferenda non eft. 115.617. Non
fiat fine certa &. mani te fta peccati caufa.
56
Excommunicatio emendetur Epilcopo.
1 $49
Exconwumcado vicinis Epifcopis innorefeenda eft.
56 j
Excommunicationem pteduras Epifcopus debet notam ta­
cere fttius Seniori.
187.
Excommunicationem Epifcopi fi quis parvipendent. 564
Excommunicationis ferrum advenus Laico».
1014
Excommunicationum Foimul* veteres.
661. bfa.
Excommunicatis communicare non licet. 11$. b fa. 151.
t66. bfa. x<ry. $78. 785
'
Exconamimkatum unius Epifcopi alter non recipiat.
587
Excommunicares fi corrigi ncquire.it . i Cotnite in vinculis diftringatur.
119.187. ίοι
Excondicerc.
1
Excorticate.
694
Excubùr publier.
<079
Excubias quas w allas dicunt.
17
Excurtare.
694
1107. 1141
E*eap4t fopc feriptum pr°
ef‘fa^*·
- «66
Exemptionum œooailicaxuia ulus exagitatu*.

æ

t6o<5

Elenia , id eft » munera.
$8o. 611.61J. 1166. b fa'
Exercitate iter.
161
Exercitales , id eft , militiam exercentes.
itrrp
Exercitati» expeditio.
187
Exercitiis promotio.
557
Fxcrcttus fi fupervenerit ad regnivaftationem.
5 af
Exheredati.
710
Exitum fe facere.
448.456.459.466. 574· 9$*
Exmerare argentum.
178. 791
Exorcifiuorum Formal* veteres.
659
Expeditio hoftilà. 190. 555. Quomodo facienda. 55"·
fc/f.
Expeditionem exercitalem facere.
187
Expoliti ante Ecclefiam.
yir>.111)
Expolitum infantem colligere
474- n°i
Excariti homines.
809
Extagnare.
">·>7
Extraneum hominem fi quis in loco filiorum adoyxaveiit.
415. 480.516. 9,6
Extravagant Joanrus XXII. emendata.
9^6
Exvacuatio.
> 490

P Aber fi cmnptobatus fuerit argentum vel aurum adulte.
Fabri falfarii diligenter inquirantur.
70
Fabricarer».
411. 415-bfa- 4M·47$· 55°· 555 5-1
Fabricinium n auro vel argento.
185. 7? 5
Faculas accendere.
710
Facultaticula.
400
Facundiam dicendi non habete.
517
Fagea vagina.
741
Faida.
115.119.710.79·
Faidam porttre.
6j 118. ιβτ. 189. bfa- 768.118·
Faidam vocabant Franci iunultatcm apertam.
1195
Faidofus qui faidam exercet.
710,855.1195
Falcetus laudatur.
881
Falcidia.
$50. 57*
Falconis-mons.
114
Fallire.
858
Falfa perfona non habet poteftatem accufandi.
10$ 5
Falfii confignatio nominis epiicopalis faâa à Monachis.
»547
Falfam monetam faciens puniendus.
r8r
Falfartum judiciaria poteftas condemnet.
4-0
Falfarius literarum regiarum.
51
Fallis epiftolis nemo fidem adhibear.
1157
Fame laboravit Karoh M. feculum.
1144
Famis inopia.
1164
Familia Ecclefi».
141. 44^· < >47
Familia Ecclefi* fi opprefla fit contra Legem.
55· 106
Familia erit cuftodita fecundùm mores domini.
11 5
Famuli ixclefi* feodati 8c prxbcndani.
1560
Fanones de lino efficiuntur.
1560
Fardulfus Abbas fanâi Dionyfii.
1057
Farinarium , id eft , ptftrinuiu.
Î89. 897
lateri, id eft, dicere.
»16$
Faverniacum.
115
Fauftus Reienfis emendatus.
" 5a
Felix Epifcopus Corifopirenfis.
811
Felix Epii·.opus Urecllenfis.
7>·
Fellooes atque ignobiles.
tio. 780
Feminaqu*vellem habet mutatam, fi mtrcha deprehenfa
fuerit.
5 5$
Femina libera Longobardi poteft res fuas vendere 8c donare.
1045
Fernin* qu* viros amittunt.
554
Fetnin*non habitent in domibus Presbyterorum.
1159
Fetnin* barcaniare folent.
>fl
Femin* liber* qu* fibi fervos copulant.
5 51. b fa.
Femm* ftant in Ecclefia ad partem borealem.
1554
Femin* quibus Lex Longobardorum prohibet ante anni fpatium velum fufeipere.
$14- 549
Feminam ingenuam trahere.
$86
Feminam nullus Presbyter in domo fuo habeat.
1577
Feminam liberam fi fervus fibi «1 conjugio copulaverit.

515
Feminarum familiiritas vitanda Clericis.
616
Feminarum habitatio penitùs tollatur i domibus Sacerdo­
tum.
*4»
Feminarum raptus VCUtus.
»4l. ko
Fcramiiu.

»♦·

I6O7

Index

Feti* quinta , U eft, Jovis die».
«9«
Feriandi per armum dies.
Feriari dies venerandi.
55 »o«
14«. xSl.iv/ry. >094. 1*87
Ferraria· Monafterium.
<>51.6$$
Fern candenti* adjurari·.
Ferri
r--------«4*H
______Spanifci.
Ferro battudo facere.
486
Feftivi* diebus placita non teneantur.
$5· 106
Fcftivitates illa fervanda quas propnus Epifcopus venerari
decreverit.
45«
Fetfivttate* ptocipua* nnttns Presbyter ignoret.
1 <,77
Feftuca. 4«?· 4'7. 45«· 448. 456. 458. 5«5· 5«5·^ /»♦·
54*. 544. 545· 549- &Αί· 574. 80
Feftuca in finuin projeâa.
«97
808
Feuda aperta.
Fidejuflor pro folidi* folvendi*.
487
Fidejuffores, id eft, patnru.
««79
Fidcjuflbrt* idonei.
547
189
Fvdejuflbce* credibiles.
Fidejuftoccs
tollere. _
-----(---------------------410. fi fa- 881
FidejufTores ad palatium. 6$. fi
159. 185. 177· ii” f>'
fa 555·ό,Λΐ· 554 ύ-Jrî
$89. 595.451. 487.-10.
ii9«. '141

Fidelctn Regis netno Je fui fidelitate fubtrahat.
88
Fideles , id eft , Optunatcs.
« «55
Fidelitas Regt promittendi, "i. 1·;
i;o. fervanda. »61
Fidelitatem (aeramento'promittere
55· >°56
Fidelitatem Regi jurare debent infantes.
•«5
Fidelitatis fac ramentum.
Fidelitatis juramenti abfolutio.
59
Fidelitatis promittenda (olennia.
Fidem pronuflam obfervarc.
ip -81
«99 i/jry.
Fides faâa.
Fiducialiù*.
Fien adhuc poteft quod femel fadum eft.
1101
Filefacus
rilefacus caftigatus.
caftieatus.
1041
Filia admittenda in tertiam portionem fervorum.
Filia in alode feu terra paterna non fuccedit in Lege Salica.
464.705. 854. 956
Filia quomodo dicantu* venire ufque ad partum.
154
Falias fuas quidam prollituebant ui Lupanaribus.
1105
Filiaftram fuam ance Epifcopum ad comjmauonem tenete.
’°54
Ftlu naturales qui dicantur.
04· » fa- 07
Filiorum oblatio in Monafteriis.
1088
Fil.orum in Monafteriis oblatorum Formula.
5”4· 1198
Filios fuos fi quit ui ventre matre occident, ha ut ad bap.
ttfmi gratiam pervenire non potuerint.
“
«578
Filios fratris lui frater fuperftes adjuvabit.
101
Filios fuus fi quis aliqua neceflitate vendiderit.
191
Filtortt.
«98
1 irmaiuis Comitatus.
»54®
1Z1
Firmitas.
Firmitas, id eft , paâio pacis.
«45
Firmitas amicitie ik’ conjunctionis.
Ftrrrutas auùorabili*.
“
Firmitas adunattonis
Ftrmttatem tacere.
97· fifa· 11«.
Firmitatem querere.
84
Firmitates fattas habere.
«07
Firmitates mutua fidelium.
Firmitates tacere non licet fine permiffu regio,
«05
f limitâtes , caftefla 8c munitiones.
78«
Firmitates fimilla.
589
Firmitati* Fptftola.
480
Fifcales ville.
Fife almi regii.
119 '1
Fifcalini privilegiis Ecelefiafticos vincebant.
118
Fifcalinus traditionem tacere non poteft fora» mixtos. 1184
Fifci ditione*. 890. vues
a i 18
Fifco fociare.
?«« ?a$. 4v«
Fifco fociato. 405. focio. 445. 447· difeuriente. 497-4*9
Fifcus dominicus.
Fiftuca. rii/r Feftuc*.
«17»
Flagellare uxorem.
Flandra. 68. Flandrenfis p*gu*
75
109J. 1506. «5««
Flavinucum Monafterium.
$Λί
Fleumas jadat in pudore.
Flodeganus Bpiicopus Andegavenfis
Illi. 110$. 1450
Flodoaidus explicatus.
Florentia.
55«
Ploritconfe Monafterium.
1095
1119
Florus Diaconus Lugduucnfis.

1608

Flotariu* Epifcoper.
5 5»· 441- 959
Focum nemo hofpitibus deneget.
Fodrum.
«7. 7*0
Fcmile.
«8*
Foerium.
95
Folco Come* palatii.
Foko Abba*.
»«5
Fokoinus Epifcopo* Tarvanenfi».
«58-77«
FoldacCome*.
?»
Font jocofa , ereâa , cooperta.
1007. 1018
Fontes faerr.
_ 5*5
Fontes fi ab Epifcopo contcctati fuerint in nova Ecclefia.

559
«»4
Fontes facrivi.
Fotas mixtos.
Forancus.
4*0965
Forbanniatur qui juftitiam fugent.
184
Forbannire.
«59. 117
Forbannitus latro
«5. fr/iy. 769
Forbannus.
Forbarudu* homo.
45«. 9«1
181. 189. 489.455· 815.915
Fortia,
lorcona.
559
Forconfiliare. 45. I?8. & Ai- 14« fr/>9. 111. & fry. 178.
784
ForenfesPresbvteri.
7*1
I oreftes noviter iiiftitutx dimittende.
«<9$
Foreftesin quibus Ludo vicus Karoli Calvi filiuavenan non
debet patre abfente.
“16*.
* βίο
Foreftis.
Forfatiis , id eft, in bannum mifli*.
«041
Forfa&um.
7««
Forisfacere.
S*4
hnuni/t.
»59
.44?
Formate Epiftola.
--------... · * fa.
.. 959. «570. 1477
Formatarum1 Eptftolarum
E|
vana Formula. 556. 584. fifa.
ipiicopus Porruenfit. *45· «4»· apoftolica Sedi*
Formofus E|
Legatus.
Γormeante* irrationabiliter.
1579
Fornicatio an fit jufta caufa dimittendi uxorem. 45$. 1119.
1104. ti»8
Fortia. VUt Forcia.
Forum Julii.
559
Fo&anu* villa.
1510
Fofla Marilia.
«M
Foflatenfe Monafterium.
1094. 1454.
Fragidis fi qui* commotionem fecerit.
560
Franche Vkecomes.
«555
Franci, id eft , liberi.
795
Franci, id eft Salici.
10-9
„-----------------------817
----------------------------Franci
duas Lege*
habebant.
Franci fidelitatem Regi promittant.
71
Franci homines mundana Legis documenti* eruditi.
189
Franci qui à Karolo deliri erant.
79. 774
Franci quorum teftimomum Leget publice non rejiciunt. '
119

Franci homines cum Comite fuo iri exercitum pergunt. 17
*■
' '
‘ debear.
* '
187. 19*
Franci
qui cenfum de
fuo capite
Fraocr occidentales 8c orientales
199
Francia.
140
Franc ilis bannus.
• 5' · 787
Franco Epifcopus Cenomanenfis.
____
Franco Epifcopus Tungtenfis. 157. 117. 146. 164. fifa.
501. 405.784
Francofordienfe Concilium quo tempore celebratum. 75;
Francofordae nils Synodus.
1044
Francorum veterum origine*.
815
Francorum regnum eft hereditarium.
108 a
Francorum judicium.
Ii8$. ixik»
Francorum dedecus.
1081
Francorum nomen omne* vicina gentes olim affcCiabant.
1*5«
Francorum perna minor quim Romanorum.
«55· «4
1 ranco» fandus Remigius ad fidem converritFrancus , id eft, liber.
45«
Francu* cum duodecim fimilibu* Franci* juret.
«5
Fratre* confcripri.
1180
Fratre* indivifi.
5 59
Freculfus Epifcopus L exorienfi».
llil
Freda. 7*i. exigenda.
459·
A·
Freda , id eft. banms, five regalis compofitic.
itio.
1054
Freda compofitio qac fit pco injuria faâa mulieri
mJ
in tnundi· Regi* habita.
Fredi

i6op

Tomi fecundi.
6t6. 8to

Fredi definitio.
Fredos conceftos poflidett
Fredrnn ad Ecclefiam.
Eredum 8c faidum.

)75
)17

988

Fredas Judici refervetur.
■ jo$
Ftedaldus Archiepiicopus Narbonenfis.
1167- 1466
Fredcgifus Abbas S. Martini Turooeniis. {84. 1199· >401.

t M’>
Frcdricus.
165
Fridericus Comes.
<oo
Frideruna Retina fort» Bovonts Epifcopi Catalaunenfis.81 f.

uxor Karoli 111. Regis.
Pnfcbinga-

19)· *189
7*o

Pnfchirça valens fex denarios.
11
Fnfchmga de quatuor denariis.
1)
Frifcing*.
114. 711
Frifcing* inter vehicula.
1107
Frifia.
11). iffil.
Friteflarienfe Monafterium.
1094
Frodebertus Tapa.
564
Frodinus Abbas.
1167
F rodornus Epifcopus Barcinonenfis. 276. to)· **·*. i 5Qi
Fronti tnuftus dcnanus.
*)i
Frotarius Archiepifcopus Bituricenfis.
144
Frotarius ambafcuvn.
«)oi
Frotbaldus Epifcopus Camotenfis60-r. 1167
Froterius Eptfcopus Cadurcenfis.
6)0. i<or
Frotcrius 'Epifcopus Petragoncenfis.
6)0
Frocharius Epifcopus Tullenfu illuilratte.
>11)
Frotmundus Comes Senonenfis.
1 tot
Fruduofus Abbas Juncellenfis.
1510
■rudus Epifcopatuum vacantium pertinent ad Regem.
>186
Fnigellus Abbas S. Maris Alaooc.
>50«
Fugitivi reddantur dominis futs.
)))
Fulbenvs Eptfcopus Camotenfis emendatus· H)8. 115*
Fulcharius Epifcopus.
lltl
Iuleo.
I9f
Fuko Archiepifcopus Remenfis occifus ab hominibus Balduini Comitis Handri*.
669
Fulco Comes Andegavorum.
946
Fulco Abbas Corbeicofis.
11*6. 1554
Fukricus Epifcopus TricaiUnus.
611
Fulheradus Comes.
*468
Fulradus Abbas . Karoli Marte Hi nepos766
Fulradus Abbas fanâi Dionyfii. $9. 766. Archipcesbytcr
Franci*. 104-’. Suimnus Capellanus Regis Pipptni. >09
Fiu.dioncs publicas facere.
514
Ftindiiouem regalem fugere.
1164
Furare.
817
Furo.
4’9- 94)
Furonis , locus.
177. 811
Furor in Legibus Longobardorum fignificat fuftem. 1189.

*19)
Furti incerti i Monachis p«tuti probatio.
Furtorum probandorum cw:> 1 mus.
Furtum quomodo puntrrtui tn lervo.
Furtum tertium fi quis fetent.
Fuftes alruru.
Fuftts groifus.
Fuftuaiium fupplicium.

1090
6)7.^ Ai.
8<i
10)0. k Ai70$
«8o
845

G

Abriclis Archangeli monita.
1117
Gadales.
1 5^6
Gadencus Epifcopus Velitcrrenfis 8c apoftoiic* Sedis Le­
gatus.
1*5
14)
Galgaudis Epifcopus.
*4<f
Gaicum Monafterium.
4)7
Gaidulfus Epifcopus Firmanus
i*9). *5)8
>468
Gainrdus Comes.
Galindus Abba S. Mari» Varra.
611
11)1
Calli qui fint in Capitularibus.
Galliarum Pontifices.
579
Gathcan* F.cclefi* lau<.
7i°
155. ilii
Gallicia.
685
Gamad* , id eft . perculfiones.
Ganegiacenfis Vicana.
555
111
S. Gangulfi Moiullenum.
181 894
Garum.
69·. 840
Gafacchio.
Gafindi.
:8r . & Ai- 59* 581. 906
G«fmdo fuo fi quis aliquid concedere voluerit. 41;· 947

G

Tom. II.

ιώο

Gaftaldii curtes dominicas providentes.
jid
Gaftaldius.
jjp
Gaufredus Comes Emporitanu* ac Rufcinonenfis. rt*4t)0).1540
S. Gangetici Monafterium.
114
Gausbertus Epifcopus Cadurcenfis.
6)0
Gausbertus PropofitusGlannafolienfis.
109f
Gauftenus.
ipj
Gausbertus Comes Rufcinonenfis.
15)5
Gauzbenus Redor Monafterii S. Mauri ad Liget tm. 1457
Gauilenus Abba & ArchkanceUarius. 140· 104. & ftf »68.
171. agi, gio. 1167. 1501
Gauamarus.
jg?
Gebehardus Epifcopus.
117
Gebuinus Comes palam.
11 g?
Geila Abbas S. Grat*.
1446
Geilo Epifcopus Lingonenfis.
1514
Gdafius Papa emendatus & dluftratus.
111 )
Gcfda.
190. s, j
Genava civitas.
78*
Generahtas populi.
re
Generatio tertia intclligitur ufque ad nepotem vel neptem.
Gemchiales.
' 706
Genicium.
ii6
Genittari» , id eft , fcorta.
1009
Genuculuin pro propinquitate fanguints
75*· ιοί)
Geni iliacus.
i$o»
Genua aliciqus impingere.
46)
Georgius Epifcopus Romanus. 751. 1011. 1046. Legatus
Sedis apoftoiic*.
109
Georgius Abba.
1167
Georgius Vefterarms.
148
Gerardus.
16)
Gerardus Epifcopus Laudenfis.
1)8. 14)
Gerardus Comes. 1469· Ejus Comitatu*.
68
Gerbodus Epifcopus Ebroicencis.
754· ><M5
Gerboldus Epifcopus
CabiUonenfis.
.
_______________
144· V)
Germanus interdùm pofituspro fratre qui germanus non era».
1)6)
S. Germani Autifiodorenfis Monafteriutu.
Geroldus Epifcopus Ambtaneafis.
144· 619
Gerundenfis pagus.
MÎO. uto
Gefta.
416. &jt1.
Gefta quomodb eft cocfcripca.
465· 470
Gvyfu in lingulari
>x8)
Gefta publica five municipalia. 405,41$. 416..450. 46). if
/'i- 4'0. 479. 481. 5)1. 571.948· 968
Gibborum nova genera novis medicationibus funt fananda.
196
Gtldonia.
>0)4
Giruoldus Epifcopus Ebroicenfis.
•045
Gifalbertus Karoli Calvi vaflallus.
7<1
Gi fandus Epifcopus CarcafTonenfis.
6)4
Gifelbettus Epifcopus.
54*
f.iflebertus Epifcopus Camotenfis.
144 ·<$· «75
Giflebertus Comes.
*<5
Glandi tohuro.
'45*
Glannafolium.
'4)6. '45*
Glannatolienfe Monafterium.
•095
Glidultus Epifcopus.
'»55
Glirrina camifia.
74«
7U
G bn« Petri apud omnes cantetur.
"5*
Gloffa Decretalium iHullrata.
117*
Gkiffographorum veterum qua"ta au&oritas.
8*7
Gocia. ride Gotia.
Godefredus Comes.
Godefudus Abbas Eoffarenfis.
1106
Godelfadus Epifcopus CabiUonenfis.
$7 i>*7
Godofredus Epifcopus Silvaneâenfis.
Gondemarus Epifcopus Geruideniis.
*44?
Gofperrus Epilcopus VerccUeiifu.
Gotbertus Comes.
*6»
Gotefcalchus Epifcopus Anicienfis.
«5)8
11)1
Gothi.
Gothi five Hifpani intra Barcinonam cohabitantes.
Gothic* Legis liber.
Gothorum Provincia.
**45
Gothia.
17*· *044· *«<)· *18?· 1)00
Gotta tota, id eft , Septimanis 8) MareaHifpanio
•4M
GotK* regnum.
Cocfe'-nus MiiTus dominicus.
Mmm m m

1612

Index

Tdll
Contains caftjgams.
Goafo Miiw dominicus.
Gtadal·.

11*5.

Gradus canonici prenirmia.
Gradus ecclefiaftxi.
Gradus, ideft, fiMgeftnm.

1**1
0
7**

•71
1U
49-540- 598. 4|g. 1479
7t>

Gnfia, ideft, Cornuatus.

_____
457-7*1.90·
Gnfio & Comes ejufdem dignitatis notMU eft. joo.

Granea. 71*. Granu. 1009. Granka.
S. Grata Monafterium.

i

1010

Harmifcara. 56. 90.
..>«5·, 55». 7*5-70. _
HanMfiraea, id eft , fella.
Hamarius Epifcopus.

50*

S. Gctgorii Monafterium.

Gregorius M. emendatus.
Gregorius M. iu libro Paftocali.
Gregorius M. compofuit libellum muficv anb.
Gregorius Nomenculator.

Gnmaltus.
Grimoaldus Major domtk.

7|«
**>· >095

»*44
»54
*4»
841

»070. 110
>1»*
5«4

•5*4
Grimoldus Abbas fandi Galli. 1*7.781. Laber facramentorum ei tributus emendatur.

75g

>07. si*. *55. 14J. *70.
j4o

Hash»···

JX4

Hafia Francis figmficat locum publicum apertum.
Haso Comes.

99·

»OO

Hmmi.
Hebdomadarius Monafterii.

5«4

Hoccardus Comes.

Hcchiardm Comes Atubianenfis.

.

H«|emalfas Epifcopus Laudunenfis. *45.

*0.

Hcdui·

117a

8*4
ito

ntj
Guirinui Abbas Cuxancnfis.
»504
Guenilo Archiepifcopus Senooenfis.
M. irfti.
Guiftedus Comes Ceritaniat.
1504.15**
Guiludus Epifcopus.
nu
Guilleberti Epifcopi Capitula.
1184. IJ77
Guitlelmus I>ux Aquitania.
«*59
GuiUelmus Abbas Divionenfis.
»*9»
Guilleltnus Comes Cadurcenfis.
_
<»o
GuiUelmus Comes & Abbas Brivatenfis.
1 cag
GuiUelmus Raymundus de Motuocstano Scnefchaüus Co­
1*0. 1558
mitis Barcinonenfis.
>*»·
GuiUelmus durandi emendatos.
Guimci a Epifcopus Carcaffonen
»554
Guifadus Epifcopus UreeUenfis.
I0a
Gumbaldus Epifcopus Vafatcnfis Dux Vafconic.
nofi
Gundacher Comes.
1440
Guodemarus Epifcopus Geruodenfis.
1449- »5>o
Gundobada Lex.
754. 10*14
G undovilla.
fioo
Gundulfivilla.
*15.161.800.1x81.1559
Gunebodigni.
7*1. io|4. tijo
Guntbcrtus Epifcopus Ebroicenfis.
57. 1167
Guntboldus Archiepifcopus Rotomagenfis.
*9. 760
Guntfanonarius.
199· 70
Guntharius Archiepifcopus Colonicnfix 111. J *8. 1)7· 780
Gyrovagi.
>057
H
HAbot jurare.
Habitum non decentem Sacerdotii api
Presbyter deferre prefunut.
*4>
Habitus laicalis.
iro. t/fa.
Habitus Religionis. 17· Religioftts.
Hadabrannus Miflii* dominicus.
Hadebaldus Archicpifcimus Coionienfis. 754·
Hadebertus Epifcopus silvaneâenfis. *44. *0. 595· <*9
*’ ' ‘
Hadcbertus
aurifex.
*47
Hadoindus Epifcopus Cenomanenfis.
949
Hadrianus II. Papa.
545
Hagano Epifcopus.
500
Hagano Comes.
>95- 70
Haias facere non licet fine penniftii regio.
Haiminus Epifcopus.
Halftedus Abbas Balneolenfis.
1110.1115
Halrtganus Epifcopus Camexicenfis.
495
<9·
Hamatius.

43

i»O9
595. 4o4.

11J1
449
1*44. 1440

Heidolo Epifcopus Noviomsynfir.
Heidra vida in Otbnpu Saxonis.

Grimoardus Vicecomes Parifienfis.

Grinbera precaria.
Greffes fiiftis.

*45- »*<7

Haenaarias.

Gretfcrus caftigatus.
Grimaldus Abbas fandi Galli.

Griuuldus Dux Beneventotvm.

Hariardus Epifcopus Lexovitnfis.
Haribsonus. Pad» Heribannus.
Hariftaltum.

abhorrentem aoo habe­
1444. Caftigams
1141

Gtegorii Tnronenfis Epifcopi laus.

Hacdradi Comitia 8c Duas Asftrin ceqom» advends
E MI Ium Magnum.
1044
Hasdoiai p^m.

10. 184.

Gratianus animum
Capitularibus
bat.
Emendatus.
Gregem unam.
Gtvâorianam ofikium.

110.

Hardoimn Mifius dominicus.

9«4
149.

9*

Gratiaman.
Grandirai!» Monafterium. ■

»10
_ **♦
*5*· >45

Heunmus Mifliss dommiem.
l*oo
Hemricus Abba.
49
Hcirardus
Lexovienfis.
Heirradus Epifcopus
AUas'Maa
ndocenfis.
*** 109·
Heirradus Abbas Magnilocenfis.
Heidefiodus Abbas S. Petri Rodenfis. 1540. Pofteà Epifco­

1 ;ot

pus Heleneafis.

HeJegrina fponft Folradi.

>4*7
Helena oppidum pagi Rufdnnntbfis
1*54
Heleneofis Ecclefia. 4 54. MaterEcclefiarum Rotfliooenfium ftt Vallafpemfium.
Hdenenfis pagus.

>*75· >54»
>5»5· >5*5

HetaEpifcopm Catnoteafis.
Hebae Epafc^m Tricafimus.

19- 759-

Hclingaudus Epifcopus Ferdeafis.

1114
>I7J

Hchfachar Abbas.

Hernico Epifcopus Dienfir.

*0

Hcnricus Epifcopus TuUenfis.

>559
*95- *!

Henricus Rex Germani*.

Herardus Archiepifcopus Turonenfis. i)}. 4ia.

itj
>*57
<7

Herb* malefica.

455· 01
4U. 8)4

Herbarum venena.
Herbcrtus Epifcopus.

Hercambaldus.
Herculis fimnlachram
Hereburgium.

44»

ancum.

1114

705
Hereditas paterna ve! materna divifa inter propinquos. 0*

*51

Hereditas legitima quanam cenfcri debeat.

457-0».9<4· >*97

Hereditas luduoia.

·« f

Hereditas largior Krioli fimplids explicatur.
Hereditas ejus quiad mortem fuerit judicatus propter ho­

micidium in Ecclefia commifium , ad legitimos heredes
illius perveniar.

55*

>»8

Hereditates colonorum.
Hereditatis divifio quomodo facienda.

461. & frf·

Γ

Hereditoria.
Heremi iqualqjr.
Heribanmu. '

»0. 9°*

9&1

*·
187- 45*· 7*5- 794· 05· >,8>

"
Heribetmim facere, in heribergo manete.

Heribodesheim.
Heriboidus Epifcopus Auriftiodoeenfis.
Hericus Epifcopus Lingonenfis.

7li
194. 795

**5
<07. 1*47
155«

Herigenu Archiepifcopus Mommtmm.

joo
*98. *99. J·»
Herimsnnus Archiepifcopus Cmomenfis.
Hcrimannus Epifcopus Niveroenfis jo- 57. 407. 0).
105
Herimannos Comes.
Herinandus Epifcopus Morincnfis.

Herio infula maris Piâonici.
Heriflix.

»00
469
100
555- 7*5- »»«

HcriftaDium.

Herifxuph.
Heriveus Ardiigpifcopus Remqpfis.

Herioinus Miffus dommicus.

45.141*. 08

449
<9

1613

Tomi fecundi

HetWnus Cornes.

ιοί
■ 147

Conftaatlenfis.
a uxor Ludovid Pii.

455

HeroMu coftigatv».

1019
>57«
«91. «45

HerolvcsÎcldMooafterium.

Herputnu» Epifcopus Sftvwmftenfi».

1106. 1147
Herri Archiepifcopus Ttevweafi». 541. 755· ><°7· « m.

”74
Hybetnus, hyeme.
Hteretnu» Archiepifcopus Scnonenfis.

Homicidia fi quis iadifcretd |r prufumpdoai fecerit.
Homicidia in Ecdetiu vel in atriis earum commiflâ.
Homicidia fa&a propter pulverem mortalem.

361

331
1199

Homicidii mqu^rio. 4«$.Competitio. 417.491.499. $44.
Poena.
137g
Hootiddii crincn fi qms aliqui objecerit.

4gy

Homicidium Laici fi in Ecclefia perpetratum fuerit.

Homradmmnrofcmpbotate.

1116

333. ,JO

Horni» Presbyterorum quales efle debeant.
Homili* quadraginta fanitb Grcgorii.

1139
1159

I1I5
»4H

Hominem fi quis in Ecclefia ioterfccent ex levi cauta ur

Hieronrmo falso adfcnpta Homilia de Affunqitiooe fande

Hominem ti quis juflii
interfecerit.
Hominem alienum nemo recolligere pnrfumat.
174
Homines non convenit ad mortem judicari in Ecclefia.

Marte.
Hieronymus emendatus.
S. HiLaxii Monafterium in Dioecefi Caryaflouenfi.

1171
1116
1101.

F«d^dd^lArctuepifcopus Colonientis. 754· ««”· Ή7.

>455
HddebaUu» Epifcopus Matifconenfis.
1106. 1157
Hildeboldus Epifcopus Sueflioncnfi». 144.0$. 175.599.6x9
595

Hildeboldus Presbyter.

Hddebtandm Como».
Hidlebrannu» Epifcopus Sagienfi*.
Hiidcgartfa Ragrna, unor Karoli Magni.

117$
$7- 144· 1107
1040. 1043

Meldenfi». 103. 111. 6o|. 7I1.

Hildegarins Epifcopus

110$. 1119. 1167
HBdesnannus Epifcopus Bellovacenfi».

1111. 1170

1538

Hddcricus Abba» Caiauricnfis.

Htldericus Abbas Caunenft».
145 5
Hildefindu» Epifcopus Rufcinoocnfis. 1503. Antea Abbas

S. Petri Rodentis.

>54°

Hfldigy&s Abba» Duferenfi».
Hddradm Epdcopm Albentis.

>096
13*. M5

Hldntuu» Abba»b. Dionyfii. 111
610
Hfldumu» Epifcopus Aftenfis.

f. &fif- Archicapettanm.
1)1. MI

Hflduinm Abba» & Bibbothecariu».
Hilduinm Abba.
Hftdnmus Pervafor Epifcomtfts Tungrenfi».
Hihneradus Epifcopus Ambianenfis.

10
io»
195.114

$7. 6
$7.69.611.
1167

mcwuras RÔnenÈs Archiepifcopo». 1$. 19. 19. 49- 57·
«I. I7. ιοί. 103. 111.
150. »64.175. $01«
759,771.115· «07

117. 157. 163.107.117.144·

t/fit.

jo$. »09. 593.
..

V fit.

611.

tine caufa.

33»

Rcgb

134
Hommes vaflaDoram dominicorum.
Homines qui in banoo
Homine» majora.

Sc in

ij

S. Dionyfii.
11
Hmcmanu Anchiepifcopu» Remenfi» fe contendebat efle

Primatem.
1141
Hincmarus Archiepifcopo» Remenfi» mano fuâ fcripfit fi­

Homines vqi Sc iiicvcicBi cs-

lor

Kariomanni filii Karoli Calvi.
Hincmari Archtepifcopi Remenfi» confilhm de poenitentia

Pippini junioris.
«IO
Hincmara* Archiepifcopus Remenfi» defenfus.
1X60
Hmcmanu Epifcopus Lauduneafis. 101. 111. 16$. 107.

Homo Deo» judicare non débet.
Homo de cotpore.

Homo Regius
Hotnouva.

Sc

vorum Dei.
Honor Ecclefiafticus in oomfiw euftodiatur.

160
140

Honorem regium obtinere.
Honorem fuum Ecclefia Dei habeat.

139
44

Honores tenere. 69. Habere. 107. Amittete. 330. Perdere.
559
Honora donatos habet.

&fif·

Honora fuos filio vel

559
HUpam.
11151.1505·
~'
«515
Himni in Comitatu Biterrenfi coafiftentcs.
—
«444
»5- «i»7

1187
17«

101
i«»5

“5
99«

Hoidtftede.

911
Angilbertus.

Homidd* judicium pertinet ad Comitem.
Hotnidd* tmpofita peregrinatio facta.

754
*7

facit.

164

7«5
16) loi. 1'186

Honoram concdEo.

140
•6

Honorabiles femper habere

168
«6?

Honorata» Epifcopus BcUovaccatis.
Homa.
Horn Epifcopus.

»455

loi

Hortamentum.

*9
HoAitalrtas commendatur.

54- iu. 745-741. 1144
190. IJI.I1S9. «ITO

Hoftritalitas jam pene adnullata eft.

55

Hoiprtaltus foperveniennum hofprtum.
Hofptres

fupervenicnra cum lectione divina

51· 105
fofcipiendi.

«111
Ho^riram fufeeptio negligenda non eft.
H <«

Hoftifia, id
Hoftüic«Kn.

eft .

794
H«9

carri ad hortem.

Hoftifieer préparants.

Hofti», ideft r exercitu».
Hncbcnu» Epifcopo» Meldenfi»

199. 560
»9$
1145· «47- 7M· 0»

57· m»

Hucdare.

Sc

Hodakiciis Comes
Marchio.
Hudotrichus* Marchio.

1167
1466
109«
1145. 149*
1561
10. 0$. J». «O»
M7i

Hugo Karoli M. filius , Abbas Novabcienfis.
Hugo Abba» S. Aniani Aurclranenfis.
Hugo Abba» S. Apri Tullcnfis.

Hugo Abba.
Hugo Come».

Hugo Mtflu* dominicus.
Humanitas, id eft , cibus.
Hunaldus, Princeps Aquitani*.

44«

Hunfredus Abbas Der veniis.

x8$

Hungarius Comet. 101. Mitfu» dominicus.

Homicidia
voluntaria.
________________________
.
«5
Homicidia perpetrat qui paupera expoliat 8c fame ac nu­

ditate pctjditaxi

fuo placitare.

Honora aperti.

Hcftifi» expeditio. 190.555. apparatu».

confecratio. 315.817. Obitus.

Hifelmundus Epifcopus.

i?
1006

Honora tanta».

Hoftiiefu».

Homallare.
Hombunch.
Homerus, id eft ,

tt

Honores Etxlcfiaftaco» Ecclcfiafiici forriamur.

Hoftem adnuntiare. 175. facere.

Sc hivernatica Citio.

5o«
t

Honor Ecdefiarum. 159. 167. 119$. Ecdefiarumac fer­

1 $07

Hiveniaricus
Hocuchirche.

l$6l
9«9

Homunciuncnli.
Honor Regi exhibendus.

Hirmingardis Regina uxor Boibnts.

eft ,

1 ai 3

Ecclefiafticus.

59
1167

HfctoCome».

1076.1119
461

Hominum ftaorttm Unufquifque follknudiaem gerat.
55g
ifMsrâuM· inrerddm Icnptum pro «yvra·.
J a40

S. Hippolvti cella.
Hwmmfridus Epifcopus Betlovacenfii.

Hirmlntrudis Regina uxor Karoli Calvi. 171. «474·
1487. 1507. Abbanfla Kalenfi*. 1106.1171. 1464· Ejus

70
7Î4
xSo

anuivra intetddm potitum pro mmm.
Homerium.

bram Adalardi de ordine palatii.
1 i4i
Hincmari Arduepifcopi Remenfi» Epiftola dc fcelcribos

HiMMBia , id
Hifpania citerior.
Himanic* Provmci*.

111

poenitentia mifli funt.

Hooorabiliru.

dem Monachm in Monafterio

Hiroami pan rejni Francici.

pit

Hunfridu» Epifcopus Morincnfis.
Hunfridus Come».

»95

H9*
1167
77«. 11*7
10»

4»

Index

ι&ί
Himrardas Epifcopo» PaderboeeA.

i0O

Hunukurt.

fi*eer«M

1616
pro

iettfie».

r»8S

laccfta conjugia senta. 46. IJ4- b fit· IM· *174« O&M
frequentia m Gallis.
»44
Inceftam propinquam fuam fi qui* duxerit.
» Jp

I

*ôir“·. r .,
■inuAcenns Ecclefu.
Ittu» fine fanguims efiiifione.

J

laccfti crimen. 740. Actiter ab Ecçlcfi*

44». $08.96»
jp,
jX*
7x4

Moneare.

igi. 7φΧ

Idoneum fe reddere facramento.
Idoneum fe proprio facraroento facere.
Idoneum fe redaere ab obje&s.
Jroa dr Afauqg» dir ClfftiuL

» >>

<x

100g
191

Jeâmo*
Jean-us. »90. 4$$. 4J7- 44t. 40. 40·. J$*.
944- 961. 1175

699.

794.

Jecur can» dare manducandum ei qui à croc furente morin*
♦ft.
157»
Jejuni fim Epifeopi quùm Spiritum Sanâwn tradunt. 7141
Jejuni fint Judice* quùm cauli* audiunt.
i ι<ο
Jejunia ecclefiaftica.
11 18
Jejunia quatuor temporum.
714. 109a. 1116. 1576
Jejunia indicia.
117$. 11-8
Jejunia nullus laxare debet, nifi infans, aut fenex vet in­
firmus.
1x0
Jejunia interdùm conftitutaaudoritatePrincipis.
1164
Jejunia triduana in ckct orubusEpifcoporum.
604
Jejuniorum dies.
1090
Jeflc Epifcopus Ambianenfis. 1067. 1071. 107$. 1111.

Jelhcere.
190
Ignem fi quis in frlva comminare aufu* fuerit.
$$$
ignis avantir &.* rapacitatis.
tff
Ignokendi foli gloria re Inita Epifeopi*.
1X11
luicita qui commiiit, à licitis abftinere debet. 11». 11 jj
Imaginarium jus.
418.497. $0$. $4$. 941· ’»97
Immaneat».
4x7 981
Immeliorata re*.
44$. 44t. 40. 406. fr/ry.
Immo Epifcopus Noviomagenfis. 19. $7.68. 7$. 101. 759.
1161. »167
Immunita* Ecclefiarum fetvanda. 64. ft fil· 94. 107. 109.
f/fif. |lt. )0. ftfif. 877. 1J49
Immunitas Ecclefiarum & Monafterioram.
141. >47
Immunitas Monafterii.
449
Immunitas rerum eodefiafticaram.
»74
Immunitas conceffa boots eorum qui cum Rege vadunt.
166
Immunitis ab expeditione hoftili.
4”·
Immaaitas patrocinari non debet falfis monetariis.
>81
Immunitas de manfo ad Ecclefiam dato.
m
Immunita* Sandorum.
459- 9^4
Immunitatem Ecclefie perfolvere.
1)9
Immunitatem Ecclefiarum fi quis infregerit.
$6$
Immunitate* Ecclefiarum quibus opitulari non debeant.
io;4
Immunitatis nomine quid cenfeatur.
I«8$
Immunitatis ecclefiafticr Formule, $-6. ft fiq. 510. fr/»-?·
Immunitatis Prarceptum.
$11
Immunitatis confecratio. io», defenfio.
54- »$
Immunitatum infratliones.
>61
Immutatio fignificat imminutionem.
'M1
Impedimentofa.
4»
Imperatrices auguft*.
»*>9
Imperialis honor ab omnibus Fidelibus obfervetur.
*4°
Impingere.
»4»
Impingere genua alicujus.
Importunus Epifcopus.
$6$. Vfif·
Impofitio maniis epifcnpali*.
»54· >xox
Impofitio manuum facerdotalium.
x1J
Impoflibile qui jubet, facit fe contemptibilem·
>01
Impofiibilitatem adnunuare.
»94
Imprzdatio.
»»
Impulfare.
4$4
Insqualitas aëtts·
1
Inantea.
8^
Inbreviare. $1. 5$. 97- ’45-fr fit- >81.184. XOJ. )&>·

714 7«V
I nbre viat or five Jefcriptor ftipendiorum regalium.
6>J
Incadus Epifcopus Panlienfis. 1061. 1111. 1161- >4'»· "

fit- 1459
Incendi* vel damna parti ab hoftibu*.
Incendiarii judicium pertinet ad Comitem·

f
4M·

·

x’

Laio*.
(ncefii non funt legitimi heredes.

vmdicttvm in
1014
Ii| j

Incefiuofi adplacitum Epifeopi adducantur. 10». Jura ca­
nonicam fententiam pomitencM multentur.

440

Inconvenientes perforor.
Inconvenientia temporis.
Incrementare.

111
117

»$$

liKtepatn Domni ApoftoBci.

Increfcerc.
incrocarc.
Inda.
Indemnitas.
Indicuhm generale ad omnes homines.
Indiculus.

77

90. »$$. »6$

70S
m
167
441. 941
61.714

Indiculus regali*. 44». 45$.440.4j j. 444.460.961.1179·

1194
Indiculo* quem Epifcopus tranfmittlt ad Abbatem.
508
Indicidu* quem Abba* vaafinurit ad hominem ptgeofem.

mj.
Indiculus quem Ptwpofitw traatmittit ad Abbatem.

J07

Indiculus Epifeopi ad alium etdogias dirigendi. 419.940
Indiculus commonitorius ad Epifcopum.
09-914
indiculus Precatorius ad Epifcopum.
507
indiferetio Prxlatorum.
51· «>4
Indiflolubiliter.
7»
Indominicata cafa.
>49»
176. fr fif.
Indomimcatsr cultura. 114. villae·
Indominicatum.
Indommicatu* manfu*.
147.
Indulgentis coocefio.
»4$· «47
Indurare.
»91
Infantem à fanguine
emerit.
- „---------fi,quis
--------------474· 974
Infante*.
~ 1)9· 01-46J.
. fr/«t· <14-714.»$7
44 0.
Infante* excufantur i jejunio.
------ 1;------- »J7<S
Infante* jurare debent Melkatem Regi.
»»«J
Infante* matrem fequantar.
>90
Infantes qui projiciuntur à matribus.
nox
Infantes oblaci in Monafterii*.
1198
In tantorum.
1014
Infantulus fangumolentu*.
4"’4· 97J
Inferenda.
714-»15«
Infidelem
Retis
---------------, nemo celet.
14$
Λ
Infidele* O_J?_
Regis 47
fi fe adunaverint ad vaftationem
regni. 199
Infidele* Regi* locum m regno habere non petnuttantur.

Infideli R°P* nemo fe conjungat.
Infidelium Regis proprietis addicatut fifc».
Infiduciare.
. ,,7J
110. 1476
Infirmi excufantur i jejunio.
Infirmi fine communione non moriamur.
1169
»4»
Infirmitas generalis.
Infirmorum cura habenda.
Infirmorum vifitatioaes Presbyter habeat fit rtûè mtclligat.

au.

»Γ7
Infirmorum domus.
«
Infilcare.
’S
Intradurar.
Intradurs Ecclefiarum.
ift»
Ingelbinus Epifcopus Albienfi*.
6)0
Ingelgerus Come*.
X6Ç
in.fr/cf.8oo.
Ingetramnus Comes.
1__.
2
Z__ 1468
Ingeluvinus Epifcopus Parifienfis. 144.16$. 17$. $99. 1184
Ingcniofir macluninones.
212
Ingeniosè.
{14
ingenium . id eft , artificium.
715. 91t. ff
Ingenuili* ordo.
49^
Ingenuitas integra.
411,466. 50r
Ingenuitatem fuam defenfare.
4$)
Ingenuttatee diverfo modo faâr.
41$. 944. J$|
Ingenuitatis Formula.
459 494
Ingenuitatis chatca.
444. 449.461. 47$. 441. 974
Ingenuitati* chartula. $41. Epiitola. 4)4. Titulus.
$40
Ingenuitati* fux iiatum fi quis alicui obnoxiaverit. 411.
944
lugenuorum liberta» confitmata.
Ingilbetga Regina.
Ingilwinus MilFu* dominicus
1 agi fc ileus Comes.

4P
216
69
i»67
Ingobenu»

ιόΐ7

Tomi fecundi.
1174
»91

Inaobettus Como.
Inhanmitia.

5««· 5 88

Iniuriare.

hquftitia vetire. 177. emendentur.

519
1*8)

lanocenrius III. cafbgatus.

, figmficare. 8<. tif. it fa.

Inaotcfcere, id eft

170.111.

*49· ut595.44,»·* •Ub.Mfi»·
Inquietudines feculvium hominum.
111
Inquifitio per facramentum.
547
Inquifitiones fupetftmt tollantur.
549
Inquifitiones taciends.pcr melioras 8c veraciores homines.

ubi inventa fuerit
)i
Inrariooabihter fornicari.
1 )79
Inrepdo.
147
Inripare meflem alienam.
HO)
Infcnptionem pnrcedere oportet in omni accufationc.
977
Infcriptionem de fumptibus 8c expcnfis confirmare. 484.

977·
Infenfibilcs reddunt peccata.
89
Infervirc , id eft, in fervitute revocare.
67.1184
Inbdiare iter agentem.
485. itjiq.
Infolentia Presbyteri.
156
Inftrumenta interdiâa.
1175
Infiniment! fi incenia fuerint ab hoftibus. 191. (tfta.<}\g
Interdirio ecdefiaftko fubjici juflit ter» Matthari Ducis
Lotharingie.
»$$9
uterdonaoo.
409
Interddm, id eft , interim.
1015. 1019
Interpellare.
455· * fif. 4)1
Interpellatus fi quis fuerit Ut aliquam caufam diffinire de­
beat in palatio.
196
Interprendere.
sta
Intertiare.
987
Intentam res.
698.7*5· 847. 11J5. nl|. uaS
Intervallum poft matutinos & ance primam.
1)8)
Interventores.
715
409.4»«
6)0. 6)).

i)$4

688
Intrania.
Inventarium.
4SI
Inveftitura cure de manu Abbatis fufoepu.
1560
Inveftiturarum varia genera.
896. 960. & fif.
Invitare fignificat intcraûm cogere.
1168
Involare.
«19
Joannes Abbas S. Laurentii Ccrritatuenfis.
1101
Joannes Abbas S. Maafueri Tullenfis.
•559
Joannes Archiepifcopus Arelatenfis.
»4)1
Joannes Archiepifcopus Rotomagenfis.
*44
Joannes Bona Cardinalis laudatus
.1506
Joannes Epifcopus Arcrinus.
157.14). & fa- 149-1)0
Joannes Epifcopus Cameraccnfis, I44.165.595. &/cy.6ii.
, ‘*9
Joannes Epifcopus Baxcinonenfis.
«I'M
Joannes Epifcopus de Forçons.
5)9
Joannes Epifcopus Piriavienfis.
**57
Joannes Epifcopus Pinoenfis.
191. i))8. i)4t
Joannes Epifcopus Ticinenfis.
*)7. 14)
Joannes Epifcopus Tufcanenfis.
-■
145*47149.150
Joannes Epifcopus
-Λ.—— —
.1 u
u> V
VafcomaocafuB·
1107
Joannes
νΙΠ. rap
------------ ----------->ap<.
»4$· M«· V4 & fi<l· F.im
Epiftolsr du« nunc pamùm edi».
1495. 8*jrf.
Joannes Sacellarius.
751. icit
Jonas Epifcopus Æduenfis.
57· 70.1167. I47i. it fa.
Jonas Epifcopus Aurelranenfis.
111 x. 1174
Jonas Epifcopus Nivemenfis.
1111
Jofepb Arcluoptfcopus Turonenfis.
584. 1199
Jofeph Epifcopus Eporcdieofis Sr ArchicapeHanus. 341.
jji. 1194
Joieph Epifcopus Maungianetifis.
14Λ
Jotue Abbas findi Vincentii dc Vulturno.
•°«4
»184
Jovis dies. 19 t. Mons.
Iracundum tenere contrà aliquem.
190
Ifaac Comes.
JOO
Ifaac Abbas Scelle.
• X$7
Ifaac Epifcopus Lineonenfis. tto. 144. *7). 776. Eifoisb
tribuitur Epiftola de Canone Mifix.
»*$7
lûnuas Abba de fando Stcphano.
6)1
Uartms Epifcopus Tcrfofanus.
*5)4
liamus Vscecomes Urgcllenfis.
1JOJ
Ifcmbacdus Comes. 101. Ejus Comitatur.
TO
Ifimbsrdut Comes. 1167. Miflus doaumcas.
iiiJ.

2'omt Π.

1618

Ifidonis Clarius Epifcopus Fulginas modeftà vifitabat fuam
Diocefim.
jjc|
Ifo Monachus SangaUcnfis. 1199· Ejus Formule.
586
Italia.
161.141)
Icaliat regnum.
177. 1504
Italicum littus.
559
Italici regni Optimates.
. *)7
Iter exetcitale.
' 161
Iterantibus nemo manfionemdeneget.
190
Iterantes nihil ab aliquo violenter tollant.
548
Iterare judicium. 71). 1119. negligentiam.
1)6
Iteratum non intelligitur quod ambigitur efle farium. 1140
Jurii fex de vinea.
1388- trfa.
Juchos. five juries, accipere.
jU.Scfa.
Judas eft inter Sanrios. 197. Eum Dominus forem effit (cie­
bat.
1x19
Jude traditori comparantur qui facultates ecdefiafticas diripiunt.
Judm dent decimam.
*68 J186
Judanis fi argentum mixtum protulerit.
’·)
Judea emunitatis.
•054
Judiacum villa.
1159
Judicare
8c indicarerpoenitentiam.
-----------------------------____________
507. toxj
Judicati ad mortem , pro mortuis habemus ad ante gefta.
1185
Judices publici. 1119. Undê diâi·
«7«
Judices elerii.
«>!· 5«4Judicis non eft fine accufatore damnate.
• 119
Judices efle qui non poflint.
541. 5<*
Judices
jejum caufas audiant.
----------- ---------------------------------11)0
Judices an judicare poffint perfidos extrà potiendam Sacerdotum.
dotum.----------------------------------------------------------------- ·**)
Judices pacem Sc juftitiam faciant in fuis qainifterüt. 114
Judices inquirantur fi nobiles Sc faptentes aut Deum timen­
tes conlbtuti font.
558
Judices confenticntes fiat Epifcopis fuis ad juftioas fttieadas.
rato
Judices villarum regiarum.
II). 779
Judicum numerum Sc nomma letat Pnncepa.
) 19. ir ftj.
Judices de pari».
iouj
Judicum firva cupiditas.
40)
Judicia exercenda funt abfque refperiu perionarum
rj
Judicialis poteftas.
5U>
Judiciaria, territorum Judicis
'•97
Judiciarie poteftaùs Mmiftcx.
Judicii Formula.
Judicio Dei fe purgare.
tlOW/éf.
Judicium Dei.
55)
Judicium fupcemutn.
106
Judicium epifcopale.
55«
Judicium faculare , id ell, Comitis placitum
5&4
Judicium legale.
166
Judicium «vindicatum.
457·4«7· ))·
n8f
Judicium fobvenere.
____
Judicium, etiam juftum, nemo vendere pntfumat. 151.

r V6·
Judicium iterare.
1119
Judicium civile fi Clericus prodamaverir
<1x4
Judicium Francorum.
1185. 1186
Judicium crucis. $01. 981. expUcatur.
1155. it hi·
Judicium, locus haud procul à Theodonis villa. 7.77.111.
758. 1159
Judith Imperator. 6i 1. Mater Karoli Calvi. 71. Ejus obitus1491
_
Judith Karoli Calvi filia. 166.789. 1x71. Defponfata Edilulfo orientalium Anglorum Hegi.
509. 816
Jugalis.
409
Juuanus Pomerius Aurior bbrvrum de vita contemplativa Sc

i&rm.

lii)

Julii HI. numifma.
1115
Juncellenfe Monafterium.
>099- '593· >519
Juniores Ecclefia. 7x5.Comitum.
17.5>8 715. 879
Ivo Camotenfis Epifcopus emendatus.
j 179
Ivo Camotenfis habuit exemptai Capi tui arium diverfum i
noftris.
1187. ii)p
Jura forenfia.
1)6
Juramenta vitanda.
))9
Juramenta fuper arma.
119)
Juramenti fidelitatis abfoluao.
)9
Juramento fe etcondkere.
iS7
Juramentorum publicorum folennia. 4JI.455· 9*)· bfcf.
Junmcutum lineman Archiepifcopi Hemenfia apudPon-

ugoocm.

150

ΐόΐρ
Jurare fuper fact» noti debet Epifcopus.
Jurate facramenu.

198
119
119)

Jurare fuper altare.

'4'*

Jurare facramennun manu proprii.
x*9
Jurare non beet per vitam Regis.
11*4
Jurare manufeptuni. 596.9i)-mamifui xiti.velxxxvn.
41«. & fa. cum duodecim mnJibus. 6$. 1079· cum duocecim francia.
4)5.4)8.5$!
Jitrauocu* facramentum.
119
Juratores idonei.
J19
Juratores duodecim legiamt.
))i. )))
Jusjurandum dare rccufaodi nemo habear poteftatem. )47
Juflucavdla.
ιι$9· I18>· '4*9
Jaja frequentet pro jette pofitum in veteribus libris. 986.

Jufttni junioris conftitutio mendofa.
njj
Juftinianus Imperator.
e 177
Juftttu omnibus tonfervanda.
6 147. 6r/r|.
Juftitu venalis.
H6
Juftitiam reddere unufquifque debet.
1'91
7tl
Juftitiam reddere ic accipere.
Juftrtiim facere 8c accipere.
113,
Juftitiam unufquifque faciat m fuo muiifteiio.
Juftitum 8c pacem habeat populus.
184
Juftitiam qui fugem, foebanniatur.
Jufti tiamdisfac ere.
181
Juftitta* nemo negligat, nemo vendat.
4$»
Juftitias facere.
*1.199>. ))6. 1117
Juftni* fadetdz.
*5»
Juftitta regales.
«4. 96. r»j
Juftitix fandi Petri.
K

Alenfe Monaftetium datum Hirmintrudi ReginX. 1171
Karlomannus Rex Italic.
list
Karlomannus Karoli Calvi dirus. 1)0. loi. Abbas fandi
Amulii Metenfis.
117*.<4*9
Karlomannus, Ludovici Balbi filius. 179. xli. lix. if fa
1187
Karolus Calvus Ludovici Pii 8c Judith* filius. 71. Quo die
natus. 1491. Ei.pars regni tradita eft i Ludovico patre.
107. t;). In Regem undiu 1'acro chrifmate in Ecclefia
Autelianenfi à Werulone Arthiepifcopo Senooenfi. 118.
114. iffa. 780. Interfuit Synodo Sueflionenfi. 49. 7*.
Libellttm proclamationis obtulit Synodo Tullenfi adventis
eundem Wenilonem. t ; 1. 1 ) ). Coronatur Metis in regno
Lotharii. Ii). )ot. 798. liv6. Romamproficifcitur. Î67.
Eligitur Imperator, i)’’. 14$. 1$'. 80). Prcfuit Synodo
Ponrigonenfi. 149. Ejus laudes. 151. If66. iffa- Effigies.
i)od. Liber precum. 1x76. Ejus anui quomodo nume­
randi.
797- 800
Karolus Calvus cur bona Ecclefiarum coadus eft dare
l.aicis.
110
Karoli Regis Lex dc competitione facnlegii.
176. tf fa.
Karoli Calvi filius moritur.
1190
Karolus M. Imp. 110. Erat natione Francus. 1185.Legendi
ateue pfallendi Sc computandi pentiftimus. ■ 114. ii fa.
Adimor apoftolicx Sedis- ioyi. Eum accepiifc omnem
honorem fuum ab Ecclefia feribunt Romani Pontifices,
nyi. Eleemofynam mittebat ad diverfa loca. 1:98.
Ebrietatem in qualicunque homine abominabatur. 117)
Karoli M. egregia laus.
15.151.808.11)4
Karoli M. Capitula fvnodalia.
'00
Karoli M. Capitula diti obfervata in Italia.
1044
Karoli M. edictum de non dividendis rebus ecclefiafticu.
1058
Karoli M. Imp. Epiftola generalis ad Epifcopos regni fui.
1401
Karoli M. Epiftola ad Monachos S. Martini Turoncnfis.
, iodi
Karoli M. charta dii itionis Imperii dubiae fidei effevifa Petro
Pithceo.
1068
Karolus Manellus. 109. 779. Vindicatu· adventis Chnftianum Lupum.
114*
Karoli 111. 8c Henrici Regum padum.
199· 8'4
Karoli fimplicis anni quomodo computandi.
1'4
Karolus fimplex dehoneftatus à Francis perfidis. 1190.15 ) > ·
15U. in cuftodu potitus.
*54*
Karolus Rex Burgundiz five Provinciz.
781. 1 1*9
Klockum, id eft, untinnibulum.
111$
Kyrie cleyfon.
715

K

ι6ζο

Index

Jenrt taper (ten.

Kyrie dey fuo quandti dicendum cum genafiexiooc. quandb

>1·!

neo.

L
Abbeus caftigatus.
Laborare ad medietatem
Laborare tetras.
Laciniam v« facere.
Laefipvcrpum.
Laicalu habitus.
Laid omnes ordinari aon pofltmt ad
<98. *11

L

10X1. 11)1.'id®

Laid expulfi à propriis Epdcopis, ab alm non fufeipiantur.

174

Laid decimas de Ecclefias non contingant.
f»
Laid diebus feft» ad publicas ftariooes occumet
Laki communicare debent ter ia anno.
Laxi poffident Monafteria.
18.7P
Laxi Archipresbytens fus dominari pntfumunt.
4H
Laids fuis h Epifcopi injuftè fecerint.
J8t
Laicorum levitas.
14)«
Laidradus Archicpifcopos Lugduncafis.
*97
Laifus, id eft, fims.
11)9.1187
i atandeus calligatus.
1
S. Laaiberti Martyris corpus.
177
7*4
Lambcrtus Comes occiditur.
71*
Lanam carpere.
Landericus Papa. )*9-Epifcopus Parifienfi1 t*i.S*J. 1*7
Landramnus Archiepifcopus Tutoncnfis.
> > <8
Lanricdus Abbas Mauciaceofis.
Lambertus Epifcopus Matifcontafis.
M4
Lannivçri, id eft , tegai invafio.
44.7*1. 11*4
Lantuvinus.
I9J
Lapides pmiofi.
Labatu».

»74
Laubulofa Miflarum oCcia.
Latiniofa.
Latro nodurnus.

499
48$

df .ttfa.76*
118
Larrocui vita perdonsts eft.
Latronem fe defendentem fi occidi cmsiyrir.
447
*f
Latronem nullus celer.
«17
Latronem fi Comites vel Mifli forbannierint.
»O. II*f
Latrones quidam fiunt propter inopiam.
Latrones exturbandi funt.
—
Latrones qui nunc nihil mali agunt, &’ quod jamditi fece­
runt emendatum habent.
—
Latrones qui magnam habet blafphcmiam.
119
Latronesquidam occuhè fovent.
44*
Latronis veftigia minare.
Latrocinii poena in fervo.
«JI
Lavajes Monafterium.
Lavandanum.
*J4*
1087
Lavatio pedum exhibenda peregrinis.
Laubias.
«4
Laudunum.
7*4
Laudunenfis Comitatus. 194. pago·.
1*8
Laudunifus pagus.
148
Jauni f.
S. Laurentii Monafterium mpago Narbooenfi. 1101.1451
S. Laurentii Cerritanienfis Monafterium.
1101
S. Laurentii Leudenfis Monafterium.
*»4
Laurishamenfe Monafterium.
«M
Lavt etymologia.
691
Lebbrana Monafterium.
$9-7*7
Ledarii.
41«
Ledionarium.
Ledionarius per circulum anni.
140»
Ledioai omnes Monachi interfiat.
Ledor m Ecclefia pritis benedidxmem nou petat quàm am­
nes fedeant.
Ijl)
Ledor tamditi legat ufque dùm omnes Monachi m unum
i)tx
pofiti compleant.
Ledor accipiat mixtum poft coemas.
Ledoris fohus vox audiatur in reftdodo.
»4«4
Leduaria , fupelkdihs pan.

JOtt

Ledi.

Legatarii, id eft , Exécutons reftaeientaro 4IJ.fl9.J7l
Legatariorum tradoria.
. 487
. 891
,
Legati i latere Regis ad inquirendam Monachorum vitam
& mores.
rj.iiOi
Legatorum apoftolica Sedis audorin).
14·· ijo

Tomi fecundi.
I egatiooes palatium adeuntes recipere.
it6
Lemovicenie pueUantm Monallcnum.
109-»
Lou.
x68
Leonis I. Pap* Epiftola ad Fuvunum recenfita inter regulas
fidei.
617
Leonis 1Π. Pap* pargatio.
759 110$
Leo Epifcopus Gabmenfi*.
147.149. fr Jiy.
S.
Leodegarms Epifcopus Auguftodunenfi*.
>4951518
Leodts, id eft, Mes.
91·
Leodkwa. F»dr Leudica.
Lcodinua Epifcopus Mutincnfis.
x)8
Leooellus de Queregaris Epifcopus Concordienfi*.
1114
Leormius Abbas S. Hitarii in dioecefi Carcaffooenfi. 1419
l.eotbericu* Archiepifcopus Senonenfis.
1101
Leporem fi quis alnun vocaverit.
841
xxy

Leptinis.

Lefera fluvius.
1044
Letatu* maior.
716. ιιο8. 1119
Lctania fait».
1080
Letant*.
111
Letaniarum obfecratione*.
596
Lctani* Karoli Calvi.
1480
Letaniam eveitere.
ixxj
l.curdus Comes.
265
Leudis , pretium compofitionis pro homicidio.
96r
Leudem componere. 441. 696. folvete. it. χχβ. 464.768.
defohrere. 449· tranffolvere. 499. 6f fa- ponere. 544.
burire.
$00
Leudcfamio promittantur Regi.
496.016
Leadica civitas.
71. 78. -74.
Leudo Abba*.

1417

I.cvkaturn pericvcranti*.
50
Leufeuvcrpire.
481.897
Lcotbertus Archiepifcopus Mogununus. KJ* Luicbertu*.
Leotbettus Epifcopus.
1 47
air. fr/ire.

Leutfridus Comes.

aliquandb fignificat confuetudtnem fic ufurn, aliquando
poenam five multam.
1191
* Les fit confenfu populi Sc Conftitutione Regis.
177
Lex fit confuetudo uruufcujufque nationis fervanda i Magiftratibu*.
81. 480. fr «Λ6ι pafim.
Leges divinat, id eft, fieri Canones.
101. 1168
Leges ecckfiaftic*. '
mi
Leges divin* fic human* five muadan*. 148. 140.166.174.
■ 168
Lex

Leges mundans fic ecckfiaftic*. 109·

fr fy.

x6). 170.

mi
Lege* mundane.
178. xt4· 44*· 464. 1449
1-egi* mundane documenta. 189. Codex.
178
Lex mundana I heodofiano corporc comprehends.
566
Lex terrena.

484

Legis Doânres.
1194
Lege* fccuiares recipiuntur i Legibus ecclefiafticis fic divi­
nis.
468
Lex Romana. 411. 415.465. 47d. 4T9-W*1· 487. 444·
Secundùm eam vivit Ecclefia.
995· 1051
Legum Romanarum ufu» prohibitus i Regibus Gothorum.
11)0
Leges Roman* de facrilegii*.
177
Lex Alamannorum. 488. Gundobada. 754· Salka. 19a.
_ 544- 417. 441
Lex Longobardorum emendata.
991
Lier etymologia.
681
Libedarii, id eft , Uberi homines.
1054
Libellarii funt qui per chartam ûiti funt liberi.
1077
Libellarium jus.
141. 804
Liberalis Epifcopus Oximenfis.
811
Liber homo olim non poterat fieri Monachus fine penniffu
Regis.
1164
Liber homo fi fe vendiderit.
474. 9^0
Liber bomo fi fe ad fervitium alteri fubdiderit. 511. 541.
1191
Liber homo qui fe locowadh tradiderit in alterius potefta­
tem.
19»
Liber homo fi ad patriam defendendam ire neglexerit. 414
Liber homo fi Ecclefiam couftruxertt in fua proprietate.

559
Liber homo Seniorem qualem voluerit accipiat.
44
Liberi homines qui fuper alterius terram relident. 446.
Liberi homines qui fraudulenter ac ingeniosè res fuas Ecclefiii* delegant.
414
qui pet fe expeditionem facere poffunt. 187

Liberi homines

ιίζζ

L iberi homines qui infames vel clamodici funt de tefteii*
vel latrocinii*.
118
L iberi* hominibus nihil fuperponantur.
4 xx
Liberos homine* vendere non licet.
194
Liberas perfona* nullus Judex publicus audeat pignortre in
bubus.
ug
libertos ex familia Ecckfi* facere non licet Epiicopi* qui
nihil ex proprio fuo contulerint.
466
Libert arc.
99$
Libertatem fuam quomodh quis probare poflit.
1417
Libenaticum.
461
Libertatis Formula.
494
Libertinitatis gratia. 466. munus. 44O.obfequium. 4*4-475.
548. $40. Srfa. 946. fervttium.
444
Libra auri vendatur duodecim libris argenti.
185
Librarii veteres omnia turbarunt. 1160. Eorum incuria.
n6x
Libri debent effe bene emendati fic cortefti.
1160
Libii de bibliotheca.
1085
1 ibros fuo* Karolus Calvus diftribui jubet poft obitum
fuum.
164
Licitis jure utitur qui illicita nulla commifit
Lidemonia.
J)®· 571
Ligare licet furem aut alium quemlibet reum.
841
Ligatur* malefice.
688. 846
Ligeris fluvius.
Z*7
Ligeris fluvius qui* in Lege Salica.
1049
Ligarium.
*
168
Limanku* pagus.
1491
Limina B. Petri.
U9I
Lindenbrogius emendatus.
988. 991
Lingonenfis Ecclefia.
5'9
Lingua Ejufcopi non debet jurare fuper facra.
Lino incifo.
415. 519. f-»i
Linteamina altaribus pnrparanda.
1167
Liprinx.
ari
Liprinenle pabtium.
753
Liptinenfc Concilium. 109. Illud fuppofititium effe conten­
dit Paj>ebrochius.
Liprinenti* Synodus duplex non fuit.
Lirtnenfe Monafterium.
.870. 119,'
Lifga.
x-.g
Lilvinu* pagus.
69
Litania- F/Λ Lctania.
Lithoftrotum.
716 1116
Litigante* fi ad pacem redire noluerint.
04
Lkm decima.
Litoftratum. Fide Lithoftrocum.
Litter* canonic*.
497
Littera* regias fi quis defpexerit.
16«. j)O. 1194
Litus, id eft, fifcalinu*.
686
Litus, id eft, fifcalinus vel lanftuariiu.
Lingas.
Livor alien* felicitati*
Livorare.
490. t9j.486.fr/l4. 916
Liucfridus Comes.
»4«
Liutgardis uxor Karoli M.
10ÇO
Locationem pro receptione difpenf* exigere.
Loithihunt.
8x9
Lomenfis Comitatu».
Longlatium.
180
Longobardi Epifcopi facramenta exigebant ab his quos or­
dinabant.
1150
L ongobardorum regnum.
1550
Longobardorum Lex emendata.
99X
Lotharingia undè diûa.
776
Locharius Ludovici Pii filius fit confort Imperii. 1080. Hirnungardim Hugonis Comiti* filiam ducit uxorem. •’56.
Romam proficifcitur juffu patris. i190. A fratribus luis
vincitur. 49. Pacem cum itfdem facit. 7. Fit ftater Mo­
nafterii S. Martini Metenfis. ix'"). Ejus morsLaus.
1565. Ejus anni quomodo computandi. 1111. Ejus Capi­
tula.
417.fr/ry.
Lotharius Rex Auftrafix five Lotharingie. ιχ68.1x71. Ad
olculum reccjxu* i Ludc.vico Sr Karolo .utribus. 164.
Eju* divortium ab uxore Thctttberga. 166. fr Jéy. lox.
790. 797. Obitus. 115. 401. 1177. Eju* regnum divifum
Inter Karolum fic Ludovicum.
2x1.177
Lotfclmus Miffus dominicus.
159
Luca.
ilid.
Luceria.
vx
Lucrum turpe , quid.
>84
Lucrum turjse non condecet in ebriftiana Religione.
151

Index

l6XJ

Aj._59.69.767. 1158.1167
Ludovicus Balbus , Karou Calvi 8c Hennentrudis Ream*
filius. 171· Corooatfts Compendii vi. Idus Decembris.
171. J05. 811. 1186. 1501. Nunquam fuit Imperator.

Ludovicus AbbasS. Dionyfii.

811

Ludovicus Pius onus ex progenie Clodovet 8c S. Amulfi ,
in Impentocem coronet» i Stepbano Papa. xao. 799·
Regni divifiooem inftitmc inter fibos. 1080. 1117. Ter­
reno Imperio deftitutus faâione quorundam. 105. 110.
Examinari fecit decreta quatuor Synodorum in conventu
Wormatienfi. 111 ). & fa. Ejus capitula de regula S. Be­
nedict. 108). Eius cura de rebus ecdefiafticis. 601. Eius
effigies. 1505. Obitus. 1491· Epitaphium. 1565. Lauda­
tur. 151. 459· «498. Ejus Epiftola ad Emeritanos. 817.
Ejus donario ft&A Ecclefi* Romane arguitur falfitatis.
1104
Ludovici Pii vita emendata.
1191
Ludovicus II. Imperator. 116. 177. Ejus Capitularia. 545.

• fa.
Ludovicus ilex Germanic^ frater Karoli Calvi. 7. Regnum
Karoli invadit. 101.&yry. 111. bfa. 155.157.147. b
/if. 778. 807. Ejus poenitentia.
117.-80
Ludovicus ΠΙ. Rex Francorum , Ludovici Balbi filius. 179.
181.811. i/fa.
Lugdunenfis pagus.
«4· «40}
Lugdunum.
Lugdunum clavatum.
764
Luitbertus Archiepifcopus Moguntinus
127. 111.797
Luitofa.
114
Lullus ArchiepifcopusMoguntinus. 111 }· «}oo. Emendatus
-il rt-----I017
& illuftratus.
Luminaria Ecclefi*.
5). 10}.44}. 876
Luminans arboribus.
71«
Lunarenfe Monafterium.
1099
Lundenfis Archiepifcopatds initia.
IJ16.1556
Lunis.
559
Luparii.
«074
Lupinini
—r--------Epifcoprcaufa.
r.„.r----------1149
I
Λ
<
<
··
r
f
Lupus Abbas l· errarienfis interfuit conventui apud Bonoilum.
1166. Auâor Canonum Synodi Veruculis. 1160. Etnendsn.s.
1187
Lupus Cornes Firmanus.
«558
Lupus Epifcopus Albienfis.
145
Lupus Epifcopus Catalauncnfis.
759^«i6i
Lufa diabolica.
Lutera.
Luxovienfc Monafterium.
11J. 171- 870. 1195

Μ
Aalin*.
114
Macedo Miflus dominicus.
tyç
Madunariones indebit*. 47. 141.109. 169. ingeniol*. 111
.. . .
...
....
.
gi4
Madalveus Epifcopus Virduncnfis.
Madafci* de lino.
«590
Madafcius Go thus.
1Ü
Madelgaudus frater Angilberri.
1057
Madrecifus pagus.
Magenhardus Comes.
JOO
Magnardus Archiepifcopus Rotomagehfis. 754- «°4ί·

M

>057
Magniacus vicus in Comitatu Nivernenfi.
Magnilocum Monafterium.
1098
Magno five Magnus Archiepifcopus Senonenlis. 44 «■755·
9«o. 1057. 1071
Maholum.
687
Major domds regi*.
t88. }qy
Majora» emendatio.
1491
Majores natu.
786
Malafci five Malhfti Monafterium. 1100.1408. 14x8. 1461.
1517. 1554
Malafli caftrum.
«H?
Maldri duo de grano.
587
Malefsdor fioccifus fuerit dùmComes eum comprehendere
nititur.
18
Malefaâoaem fi Comites vel Miffi forbannierint.
Malefadiores efficiuntur propter indigentiam.
55®
Malefaâores fi de uno regno in aliud fugerint.
66. 100
Malefici difperdantur.
150
Maleficiorum omnium refolutio.
661
Malitias facere.
«77
Μ’ί!"'· .·
,Ι5*.4Ι5.449.455.«»». «490.1497
Maliatc aliquem dc aliquo negotio.
51«

Mallare aliquem in fenririo.
Miliario.

Mi
•fi
441.681.717
455.448.I.451.
,. &fa.
, . 498
.,

Mallobergia , id eft, loca teâa.
Mallum.

Mallum publicum.
Mallum , hoc eft, placitum majus five generale. 954-1 «95
Mallum Comitis.
1»
Mallum conftruatur λ Comite propter calorem fobs 8r pl*.
vum.
»H
Mallus in Ecclefia non habeatur. neque in imrounitatibaa vel
atriis Ecdefiarum.
ij. 106.1}}. }66
1«J
Malia Comites teneant.
Mallum vicini Comites non reneant in una die.
,90
Mallum qutbus temporibus habendum.
55· 10«
Mallum interjicere.
190
Mallum Remis.
7«- 77}
Malum ibi emendandum ubi perpetratum eft.
66. 117
Mamillam ft tingere.
«89· »57
Manafle Abba de Aurigetna.
«5«
Manaffes Epifcopus Cameracenfis.
1170
Mancare.
«91
Mancio Epifcopus Catalaunenfis.
66f
Mancipia
Ecdefiarum.
--------r-----------------------55· 106
Mancipia ecclcfiaftica in fecularem fervitutem non redigan­
tur.----------------------------------------------------------------------- 464
Mancipia Chriftiana non tradantur J udaris.
71J
Mancipia ecclcfiaftica nemo nifi ad libertatem committet· 56.
.108
Mancipia Eoclcfianun eo modo contineantur ficut res ad
fifeum dominicum pertinentes.
Μ*
Mancipia duo habeat unaquaeque Ecclefia.
5 17
Mancipia emi poifunt anu nota teftimonia.
1051
Mancipia originalia.
44«. 547
Mancipia hliena fi intra immunitates fugerint.
9«
*ί
Mancipia ftantia.
Mancipi* in feminino genere.
ιο?Ι
811
Mancipiorum pretium varium olim fuit.
Mancipium fuum qusrquc poteftas recipiat.
190
Mancipium ejufdem menu.
474
Mandare, id eft , mittere , notum facere. 8}. b aHH fl>m.
Mandatatius.
1594. 1490. 1497· 1511
Mandatum ad caufam agendam in mallo. 415. 416. 44t.
449- 9«5· 470. 494· 949· 95®. 96«· 9«>· 979
Mandatum ad teftamentum gcftis publics alligandum. 5} r
Mandatum qualiter mantus negotium uxoris profequatux
479
Mandatum ad pedes lavandos. 1086. Poft Ctxnam fiat. 717
Mandatum ad cleemofynam faciendam.
555
Maodualis.
701
Manducare fuper tumulos.
74«
Manere , verbum obfcœnum.
ΙΟΙ}. 101}
Mangones.
717- ««98
Manicas quas vulgo wantos appellamus
ίο86
Mannire.
717
Mannin & banniri.
«7« · 790
Manni tio.
681. 717
Mannitiones de ingenuitate & dc hereditate.
.. Ι,ο,5
Mannitus.
455.681.964
Manoaldus Miffus dominicus.
1100
Manopera.
188.717. 794
Manoperarii
1587. 6f fa.
Manfio tribuenda peregrinis. 441. 959· Deneganda non eft
iter facienti.
190
Manfio Presbyteri.
55. 106. aj}. b fa.
Manfiones.
157. 880
Manfiones providere. 1184. requirere. 459. b fa accipere
in domibus.
548
Manfionarii.
1170
Manfionarici614. 718. 880
Maufionacicos requirere. 581. exigere. 580. parare. a8. ac­
cipere.
—
“ 109
166.
Manfiones.
>57· 88ο
Manfoarii.
5»7· fog
Manfuana.
Manfuaru.
Manfus. 718. Manfa.
«Μ. 71»
Manfellus.
4M. 948
Manfus dicebatur certus agri modus cum ftruâuraplerunque
ad manfionem.
_ _
175g
Manfiri eft villa coloni uruus habitationi propria. 906. 980
Manfus ad Ecclefiam datus.
19g. X1X
Manfus integer, qui habeat bunuaria duodecim de terra
wabili Ac mancipia duo
517.
Manfus

?

ldi;

Tomi fecundi.

Manfus mdominlcatus. 257· fr Λ<· 514· 8o4. t$84-ôi/rf.
Mani hereditarii. 214. ingenuile* & veftiti. 906. 1)89.
fertiles.
554· »)·9
Manus Epifcoporam chrifmate facto perunAa.
119
Manus epifcopali» five facerdotali» nnpofiuo. 1,4. 21 ).
1202
Manum mittere non licet in unAum Domini.
118
Manu» qu* alienas fotdes curat detergere , munda effe debet
i fordibus.
1,4
Manu propria finguli facramentum jurare. 289· 1 »88. fepriml. 596. 92). tertii decimi. 485. trigefimi fepdma.
484 .
Manu* fervi fi exufta fuerit in judicio.
) 5*
Manu* mortua , 6c manu* firma.
198. 2)2. 340. 728
Mand* regi* fubfcriptio.
**)
Manum perdat Notarius qui falfitatem fcripferit.
)5·
Manum perdat percutiens falfam monetam.
11$
Manum perdat qui mixtum denarium & mànùs'quim decet
penfantem tnonetaverit.
'79·
/*<·
Manufinnata.
"4
Manufirmationes & manuferiptione*.
1'28
Manumiffi in Ecclefia fub ejufdem Ecclefix tuitione confiftebant.
947
Manumiftio fervorum propter nativitatem filii Regi*. 596.

4)J· 9'4.951
Manumirtio fervorum ut Clerici fiant.
"45
Manunuflio per denarium. 387. 479. 461.690.859· 90$.
994. 1127
Manumifiiones in Ecclefia faA*.
948
Manumifliom* Formula. 4x5. & fii- 444· 475· 495· 519·
&J'«· 945· '498
Manumiflionis gefta.
-06
Manumiflionis libellus.
44û. 95«
Manutergia ad involvendos libro*.
ic8j
Manzeies.
01
Maratcaki.
<7- 7«9
S. Marcelli Monafterium.
Marcha.
48. 162. 187.25;. 560.729. 80). 1188
Marchia firmana.
iffo
Marcha Hilparuca.
27. 818. 1085. t *75· '
Marcha Tolofana.
108)
Marchio , Come* mare» prspofitu*.
80)
Marchionum origo.
1188
S. Marculfi corpus quiefeit apud Corbiniacum. 293. 1289
Marcultus Monachus Audor Formularum. 369. 119$. Ejus
861
sta* inquiritur.
Marefci primi Monafterium.
1094
Margilam carricare.
118. 794
Maria Abbatiffa Lemovicenfi*.
1098
S. Maria inDeonant.
S. Mari* in Bifinciono Monafterium.
114. 1181
S. Mari* in Lemovicas Monafterium.
1097
S. Mari* ad (Trubionem Monafterium.
1101
Mancus Epifcopus Biterretifi*.
MarifcU* unus.
7$
Maritima cuftodia.
69. 771
Maritus qualiter negotium uxoris profequatur.
Marito an licear uxorem dimittere propter adulterium.
1204
Maritus fi fuerit leno uxoris fu*.
1104
Marrire , id eft , irrumpere.
10)6
Marririo.
Marina.
41. 4$. 18. ioo. u 1. I
S. Martini in Bifunciono Monafterium.
S. Martini Metenfis Monailenum.
1219
Martyrclogium fuum unufquifque Presbyter habeat. 1577
Mafau fubterior & iuperior.
215. 6* /ry.
Mafculi ftant in Ecclcfta ad auftralcm partem.
155 5
Mafonis Monafterium.
221
Maftracurii Monafterium.
1090
Mater fi filium fuum coram Epifcopo tenuerit ad confirman­
dum.
io$4
Matfredu* Comes Aurelianenfis.
14). 10c. m J. 1444
1506
Matifconenfis pagus. 70. Comitatus.
Matriamen.
684. 1197
Matnculani.
972
Matrimonia fervorum.
«M J
Matrimonia vetita ufque ad icxtum gradum.
14·
Matrimonium non folvatur, etiam pnrtextu pietatis , nifi ex
555
confenfu conjugum.
Matrina de fonte aut confirmatione.
1101
Matrin*.
1178
Matronarum opes venari obfcquus.
1070

Tomt II.

1616

Mattharut Dux Lotharingie
»559
Matutmale donum.
99»
Mauciacum Monaftenum.
1098
Mauri Monafierium.
iȔ
S. Mauri Mooafteritua in Dicecefi Argtntoratenfi.
>°95
S. Mauri Monafterium fuper Ligcntn.
109 J. 140. 140
S. Maxentii Monafterium.
1094
S. Maximini Monafterium.
Mal ‘·& dicat Monachus veniam petent.
1)84
Medici generalem medicinam conficiunt quandh infirmitas
generalis m terram vetut.
1,8
Mediomatricum civitas.
Medraldu* Abba* Couqocnfi*.
toft. >417
Megerenfes.
Megeni Monafterium.
Melaredum Monafterium.
1094
Melcianu* pagus.
«9
Meldi* civitai.
17»
Meliorare.
58. 404. 407. 4*0. $14. fit /êf. 1406
Meliorare fi qui* filium aut nepotem voluerit.
411
Meliorat* re».
— $10.
— $7<
—
,14.
{t9.fr/if.ts58
Melioratio.
Melionflunu*.
1009
Mella Abbatia.
Mcllitu» Epifcopus Londonienfis.
1141
Melodunum Caftellum.
Meludenfe Monafterium.
1094
Membra perdonare. 1191. obtinere.
1109
Membra in gyro tanta.
49)
Memoria interdùm fuminir pro altari in quo
Reliqui* SanAotwn. 1118. interdùm pro ij

1117
Memorialia capitula Midi* dominici* tradita. $49. *99» 76$
Mempifcus
“
pagu*.
1188
Menadmii Monafterium.
1098
Menardu* caftigatu*.
1204
Metute Monafterium.
1098
Mendici per regione* vagari non permittantur.
114$
Menf* reti* fi quis culpatorum particeps fiierit. 48.129$
Menfura de palatio accipienda.
182
Menfurabile* pane».
'«»
Menfur* squales fint.
Menfuram adultenffe fi qub reputatus fuerit.
Mercada.
44ο. 94$
Mercata die dominico in ullo joco habeantur.
182. 117)
mufquifque
Come*
inbrcviari faciat,
lia
Mercata omnia unuf
"
"
790. 104*
Merce*, id eft, eleemofyna.
<______ ,__
Mercorali* Abba* Balneolenfis.
'4M
Merere.
Meretricem fi qui* clamaverit.
841
Merita accolanorum. $70· fervorum.
J7J. IOI7
Meriti ejufdem mancipium.
474
Merebecchi.
Merfio trina in baprifmate.
1 102.1211
MelVem alienam fi qui» inripaverit.
»5°5
Meffcs fi qui» vaftaverit tempore defenfionis.
>194
Metis civitas.
121. 20t. 214. 22)
Metenfis Comitatus.
1281
Metenfis cantilena.
712. 1067
Metropole* regni Francorum xxi, in teftamento KaroliM.
1071
Metropolitani Ducibus comparantur. 118). Sine Epifcopi*
comprovincialibus nihil debent prsfumere.
1o1
Metropolitani arx.
1020
Metropolitani inftituti d Pippino Rege.
1017
Metropolitano commtfa eft cura totius Provmcur.
418
Metropolitanus pallio fublimartu.
1220
Metropolitanus non debar mittere falcem in Provinciam al­
terius Metropolitani.
119
Metullum.
178. 791
Meurfiu* caftigatus.
11 )8
Mtvtri etymologia.
1010
S. Mkhaelt* Vefontionenfis Monafterium. 224.1094· ts8i
S. Michaelis Cuxanenfi* Coenobium.
674. 1 )O)
Mtciacenfe Monafterium.
1406.1449
Micio.
to4r
Milarium.
690
Milidunifu* pagus.
70
Militari» re* diipendium pari non debet propter abfentiam
Eptfcoporum.
17
Militia Regi debetur ab Ecclefiis.
1 )4
Militia regni auâa ex rebus ecclefiafticis.
108
Milo Come* Narboncnfi*.
i$94- »557

Ooooc

Index
Milonis Comitatus.
70
Mimmogemefcrdi, id eft , Monafterium in Weftphalu.
.»16
Minare. 685. 8 51. Minare veftigium.
844- * 505
Mininuflimus.
2298
Mmrfter judiciarix poteftark.
17
Mmifter Dei multo preuofior eft quàm atrium templi vel
parietes.
1549
Miniftenalcs, id eft , coloni , villici.
9''9
Miniftenales villarum.
~X9
Miniftenales dominici. 189. Comitum, a’. 18;. 16;. 269·
$$o. Miliorum dominicorum. xoo. ii’V Regni. 114. Ad­
vocatorum.
152
Minifterium Ecclefir.
617
Mintfteria Ecclefiz vendere non licet.
*97
Minifterium perdere.
460
Minifterium pro territorio.
961
Miniftn Fcclcfix. 161. 189. Subdi non debent arbitrio !'<>·
tcftatum temporalium. 1116. Non debe· ·, elle obnoxii
humanx fervituxi.
114$
Miniftn Epifcoporum. 11. $6. xo6. 111. 189. id eft Ar< hipresbvteri& Archtdiaconi.
6x4.tf /êf.
.Miniftri Refis , Regni, Req-ub!:e r. 40. et.fc/eg 66.67.
I t-. 140. t-4. I'-. i»· /e·,’- 181. 181. o . ry. 2;ό. 229. J14.
U5· JU· M6· B?· 14°· 15<>· (Juries conllituendi.

Muuftti Reipublicx iniqui.
1106
Miniftri Comitum.
115. xo?. 1:9. 289. & fa. I60
Minorarc. iSv Min· ratio.
1546
Minorationem contia 1 epem facere.
18
Minuare.
5-5. 40". 41c. 41'. 4çi. 522. 580
Mtnuatio.
428
MiraumontiilS caftigatus.
119$
Miro Epifcopus Gc'lunJenfis.
6-4. f,'t. 1541
Militant quatuor fratrie juniores.
: 184
Mitculaie.
t8ç
Miler.xordia, id eft , eleemofvna.
t2oj
Mifericordia tempetet feventatem poteftatis.
1$
Mifencordia rationabilis.
140
Mifine01 du erga iniquos noxia eft.
115
M’iericotdiam concedere pirnitentibus.
8>
Mifencordiam rationabilem exhibere.
1'1
Mrsfacere.
144. & fa. 14'. 180. ~86
Mifprindere.
147. i> fa, 786
Miftam celebrare, 155. nij.cintire.
561.1168
MifTim nemo fo’.us cantet.
1577
Milfam facere liceat fob Presbvtero.
«109
Miflav celebrare non licet Presbvtcns ignotis.
JSJ
Millas Ptesbvtcro celebrare non licet Ime luentia Epifcopi.
HI
Miifas in domibus fuis nemo celebrare pixfumat fine lie entia
Ιριήορί.
141
Molat Ati hiet'iù opus line Pallio dicere non przfumat. 7J$
Muli ordine Romano celebretur.
-29
Milii nullo modo celebrari poteft abfque pciceptione cor­
poris A’ fanguinis Domini.
1 j-’"’
Milia celebranda non eft nili cùm adiunt communicantes.
1 1'9
Mifli quam Sacerdos pro fe canet.
1550
M'ftarum folemnu.
14-18
Mifta judicii.
641
Mifli pro defunâis.
1 ;8χ
Klifla an cantanda fit pro fervo fugitivo in fuga mortuo.
1010
Mifta , id eft , dies feftus. 11··; S. Jo.mnis. 44. ic~9.
S. Juliani. 1 jxx. 1555. S. Martini. 177. Ü (Ej. 189. -·,ι.
5. Remigii.
159, igj. 189
Miifr decenfitx.
1194
Miflalem unufquifque Presbyter bene 8i dillin&è perlegat
6. · intelligat.
1 ;-rr
Midilis Gregorianus. 1155· plenarius.
1156
M'llatici ubi fimul venerint, Μ11Γ1 fimul veniant.
61
Miftatici icgn poteftate funguntur Epifcopi in fuis Dineicfibus.
1185
Milfaticum. art. 56. 66. & />o. 100.157· >45- Is8. 199.
1C8. 12’. &/àç. 24:. 151.265. 7’0. 7’5. II9’
ΜιίΓι ditcuirentes. 14$- 15:.452. 459. i>'fa. 511.5x1.560.
~86
Mifli dominici. 4J9. 441. ~;r. Majores. 146. 150. Eorum
nomen exnbi ftrm. "60. Per omne rcqrnim conltirun.
26;. Eidelex & ftrenm per fingulos Comitatus regni
mittantut.n. Quales conftituendi. 11’. Coliftituintur
i Papa 8c ab Imperatore. 518. Juftitias faciant. 199. Eo-

1628

tum officium. 15. ;o. &/<J· 4*· 5$· & fa· it.
69·
*2$· ti?· 118. 95 5. Pacem & juftitiam factant
in fuis Minaftertis. 214. Epifcopos adjuvent ad exequendum minifterium fuum. 288. Eorum negligentia quomodo
caftiganda.
459
Mifli de palatio. 06. ex latere Regis.
$98. 9x7
Milii domimci ad perfpiciendaloca Monaftenorum. 5$. 2Oj.
1x61. 10$
Miflorum dominicorum nomina.68. placita.
257. 1188
Miflorum dominicorum adJocutio ad Clerum 8c plebem
electionis caufa congregitatn.
Mifli Epifcoporum dc Comitum.
.58. 189. fr Æg. J59
Mifli Reipublicx & Eprtcoporum.
MX. 189
Miflus S. Petri. 752. 1200. Romane Ecclefix. 147· 150
Mrftum m vice fua dirigere ad placitum.
4$i
i8-. 907
Mittius.
Mixtum accipere fuper cooftitutam annonam.
1581
Mixtura aun vel argenti.
185
Modius juflus ubique fiat.
181
Modoinus Epifcopus Auguftodunenfis.
Moguntiacum Concilium emendatum.
>209
Molbairmn.
148. & ./«<
Mnlmxus xaftigatuS.
Moiiachare.
Monacha nulla liat ante annos xtv. natis
1165
Moiuchi olim erant extra Clerum.
Monachus fi ems fieri voluerit.
Monachus nullus fieri poteft fine confenfu domini fur.
Monachi nnn facile recipiendi
574. lito
Monachi icctularem ordinem teneant, 257. Eis omnia neccllari.i mmillientur ab Epifcopis. 1207. Ipfi vero fubjetii
fini Fpiliopis fuis. ixoa. Alto transferri ron poliunt fine
Abbatis fui 8c proprii Epifcopi atque Archiepifcopi licen­
tia. ~8x. Eis olim non luebat proficiui m tigioncm lon­
ginquam abfque permifl'u Epifcopi fut. 12x5. Fugitivi &
apoftatx revocandi
puniendi
16. 576. & jrq. 1199
Monachum alienum fi quis fufeepent.
577
Monachus fi Monafterium fuum dnniferit.
till,
Monachi cupiditatis caufa vagantes. 16. Venditant fallas
Reliquias.
11 x8
Monachorum uniufcujufque Monafterii numerus defcnba-

tur.
55- *04
Monachi communionem percipiant omnibus diebus domini­
cis.
1580
Monachi bis in die reficiunt per xftatem. 158t. Penuriam
cibi
potiisac vefttmentotum patiuntur. 18. Manducaro
non debent m domo infirmorum. 1092. Eis vetitum ha­
bere peculiare.
J086
Monachi judicentur à fuis Epiicopis. 11 x6. in Synodis. 52
Monachorum career durus.
10S8
Monachus junior benedictionem petat à Priore.
105
■04
Monachus veniam petens dicat Mta ^u.’pâ
Monachis incognitis ad lectionem omnis occurrit congregatto.
«581
Monachi ad palatium non veniant.
50· 0
Monachi noti poliunt cflie compatre».
1085. 1151
Monachis de locis fuiexpulfi.
>59
Monachi dannomaca invidia moti.
106 5
Monachi falfani.
1O7X
Monachi quidam funt ditiores quàm fuerant Secular».
1C^7
Monachi regulares qui juflu imperiali Coenobia inftruant.
1 $.8o
Monachorum Sangallenfium capitula.
t<8y
Monachis contcflio peccatorum fieri non poteft.
1145
Monae humum deferere licet fponte proprii.
>479
Monafteriahs Religio fignificat canonicam ac regularem vi­
tam.
111Ç
Monafteria Canonicorum & Monachorum. I to. toy. 549.
554. Canonicorum &: SanCtimoniabum.
11
Monaftenis condendis olim Principes dabant loca.
1195
Monafterium fi quis voluerit conftruete.
J99· 9*9
Monallcnorum in propno qui xdificat, qualiter chartam
f^iar.
579
Mdfifteriorum regni Francκi alia fuere regalia , alia epifcoprlia.
>°4>
Monafteria elle debent in poteftate Epifcoporum. 5’· lû$·
154. 6x8 14-8. Eorum flatus tint aliquandb rrorsiis tn
poteftate Regum. 1115. Circumct nda nuit a Mifiis do­
minicis. st. 72. & ab eis fimul cum Epifcopis emen­
danda. 171. cum auûcrttate videlicet Principum. I*6*
Monaltcua virorumfubjçâa puellaribus.
11J ">

l6X9

Tomi fecundi.

Monafteria Regina Sc filiis ac filiabus data.
*7®
, Motutleria Lakis data.
9. 11. 18. 7D· ’M7· **74
Monafteriorum facultates confirmata à Rege.
594
Monafterii immunitas.
r459
Monafteriorum libertas fancicbatur olim in conventu Epif­
coporum.
874
Monafteriorum Privilegia. |7|. fr /rf. 870. Undè orta.
*66
Monafterium politum in mundeburde palatii.
$11
Monafteriorum ftatus.
T
Monafteriorum Reâore* quam curam habere debeant de
fervis Sc ancillis Domini.
Monafteria fi Epifcopus cuilibet dederit.
Μ
Monafteria multa à tua profeflione deviarunt
Monafteria deftruâa i Normannis.
Monafteriaqux
dona Sc......
militiam
.....................-------------------------- debent.
-........... .
Monall e num S. Amulfi. 108. 'q~.S. Bcnediâî. i <1. S. D10nyfii. 59· S. Germani Autifll. dorenhs. 111. S. Medatdi.
49. $1. S. Trudonis.
>09
Monallicam vitam multi profitentur txdio fervitutis. 110$
Monadicus ordo à Deo infpiratus.
9
MonèïJcnon fiat nifi in palauo. 1'8. '91. Hinc tnoneta
palatina.
"8*
Moneta nova.
178.fr 6-9.
Moneta occulta vel fraudulenta non fiat.
180. fr /c<).
Monetam tallam fi quis fecilEe comprobatus fuetit.
i >94
Monetam falfam percutient manum petdat.
>8$
Monete faite diligenter inquirantur.

'O

Monetarii fideles eligantur.
>~8
Monnellus Abbas fandi Hilarii in Diorcrfi Carcafloner.li.
1409
Monogramma nominis regfi.
'8. '91. il't
Mons I aleonis.
114
Montifohsi Monafterium.
1100
Morbach.
11|
Morborum genera peftiteta falubtia medicamentorum quxrunt experimenta.
61$
Morborum nova genera nova quxrurt medicamentorum expenmcnta.
>59· 19«
Mordndatus.
1108
Mordndus.
986
Morgangcbr definitio
• 91
991.1550
Morgmcap.
Monnus emendatus.
Morire.
988. 1505
Mortaudus.
Mortudus homo.
Mortui m Ecclefia fiepcliendi non funt.
18. ”44
Mortuorum corpora ad fepulturam ducuntur cum pfalmis Sc
hymnis.
1'8
Mortuorum memoria celebrate in Monafteri's.
1090
Mortuorum Officium.
t»9i
Mortuum poft bapuima tingit quiculpas poft lacrvmas re­
petit.
Morvitus pagus.
Mofa fluvius.
1489
Molientis Comitatus. 115. 1181. pagus
Mofnunfe.
114
486. '-S
Movita.
Mutfulx.
Muftulx berbkinr.
Mulier Lege viri non tenetur quoufquc marito conjungantur.

>o;>
Mulier fi virum accuiaverit frigiditatis.
1113
Mulier qux fe alieno fervo junxiilet, libertatem Sc lubftantiam amittebat.
690. 859. 944
Multer qux velata eft . nr>n poteft nubere.
ilio
Mulierem gravidam h quis blindent.
1
Mulieres ad altare non accedant.
111S
Mulieres Romanx qux viros habuerunt Longobardos, pi­
nça
Mulieres pro uxoribus.
796
Mulieri libidineux poenitentia ridicula injnnfla. 1198. >$6$
Mulierum accefius intra portas Monafterii nullatemls fiat.
581
Mundeburdis.
4^
Mundcberdis Ecclefiarum. >45. >4'- 444· 44"1· '8$. 9·>ΰ
Mundeburdis vel detentio.
$58. fr/<■■?.. 51a. 541.711
Mundeburdts 3c defenlio Romanx Ecclefix.
108
Mundeburdis regius.
166
Mundeburdis Regis 8c Principis.
$88. 90'. fr f.f
Mundeburdum & delcnlio.
815· >415· >446. >5°4
Mundulis Lex.
1111

I63O

Mundium Regis.
III4
Mundium, id ell , defenfio.
10'9
Mundium , id eft, pretium pro mundio.
>°Μ
Mundoburdum.
.
45*4
Mundus regitur per regiam poteftatem Sc pontificalem auâontatem.
1JI
Munera aperiunt viam ad juftitiam.
»5«
Munerum exexcatio cavenda in ludkiis.
Munus i lingua , à manu , ab obfeqxuo.
Munera Comites non diligant.
Munera Scabmei ne accipiant.
Munufcula granula sci uilidiofa.
400
Murdrida.
/
1010
Murones.
$66
Mufcx comedunt corpus hominis ad arborem illigati. 1 · $0
Mulciac im Monalle.-ium.
1098
M) ftica Nicxna Si nudus.
597

N
Ampin Abbas S. Hilarii in dictcefi Carcaffonenfi.
Nanruadis Monafterium.
>094
Napina.
840
Narbo omilla m tcll.mento Karoli M. 1071. Metropolis
Hilpanix Tariaconenlis.
8.5. 11(1
Narbona.
i~8
NarboncnfisComitatus. t$t$. 1$$'. provincia. 176 pagus.
1406. Î4S t. 145*· >4«6
Narboncnf.s feu Redenfis Ecclefia.
tiiJ.
Narboncnfis inferiptio de initiis Epifcopatfts Ruftici. 1156
Nares fibi invicem prxcidere.
pç
Natalis fantti Remigii.
7$$
Nativitas bea*·» Marix.
ii”i. 11". iai<
Naturales filii qui dicantur.
464. fr ftq. 967
Naturalibus filiis qux pars bonorum relinqui i patie poflit.
96?
Nivalis eveilio.
5’8
Naves fi benè cuftoditx non fuerint.
100
Naies qux vadunt fub pontibus.
69
Naves concerta Monafterii»exemptx à teloneo. 1:87. tail
Navium cotnpofitio.
> 51
Naufragare.
foi. >197
Naufragium five damnum.
491. $01. J06. fr Jcf. 517
Naufragium rerum
facultatum ecclefiaAkarum.
$7
Naufragofum feculum.
111
Nauphum , id eft , farcophagum ligneum
68'. 8i>
S. Naram Monafterium.
1091
Necatores pauperum.
44. 110
Neceflitas fi in aliqua parte regniCubito evenerit.
165
Neceftuofi.
Nefratres ignes
7Η
Negare , id eft , prxfocare in aqua.
Negligentiam iterare.
mi
Negotia , id eft , commercia.
Negotia fcculatia.
Negotiandi caufa.
168. iiM
Negotiatores Chriftiard dent undecimam.
J16J
Negotium , mercatura , negotiatio.
Negotium , merx , five res venali».
96f
Nemaulcnlium Canonum auctoritas ex cut itui
Neophitus, ideft, nos iter attonfus.
59·
Nepotes >n loco filiorum mftituti ab avo. 411.480. 514.
9?5 fr./'i· 976
Nepta.
1014. frW>4> pa.fiet.
Neuftna.
14c
>4' X
Nibridius ArchiepifcopusNarbonenfis.
ic"i 1415
Nu xnx Synodi decretum de Monachis fugitivis. $'7. 1*99.
deprecatus.
1164. 1199
Nicolai 1’apx Epiftolx ad KarolumCalvum 8c alios, tif
Nicolao Papa revelatum fuit Karolum Calvum futurum
Imperatorem.
Nielta villa.
Nifndius Epifcopus GerundenfisNtgelh Monafterium.
109)
Nitachouva.
Nirhaidus Epifcopus Mimmogemeferdx.
Niu Monafterium.
Nivernenfe C'ppidum. $0. Comitatus. 818. pagus
Ntvtllungus Millus dominicus.
Niuilria.
Ndbiles habent bafilicas juxta domos fuos.
tel»
Nubilium filii quomodo otfeiendi ui Monafterii*.

ιόμ

Index

Nobiliacum Monafterium.
’JP
Nocere parem fuum h qui* voluerit.
6x
Nocere unerdùm conjungktK cum accufanvo.
lot ç
Nocivum.
.
**^7?*?
Nodes non numeramtr À Native»» Doauiu ufquc •dl’unftcauonem fanâ* Mari*.
’9’
Nodium numéro fpana tempori» defirut*. 846. 955.
1184
Noflum. ΧΤΛ Naufum
Nomenoius Dux Bntoaum. 761. Tues nova· Epdcopsro»
fecit in Britanni*.
7*1. *’*
Nomina recitanda in Mifi*.
711- ”χ8.
Nomma fua infenbere doab fui».
'°61
Non» A’ decime· 0. 55. 9$. 109· ’9>· lo5· x«4- »0·
755. 1484. > 508. De quibus rebu» folvrnd*.
0*
Nonam 6c decimam fi qui» dare contemplent.
«*»d.
Nonna , id eft ; facraca Deo.
’ »7»
Nonne.
«4X· A fa- ’47- fr Af. 784
N onnane*.
751
Nonm.
7H·
Nortmanni. 69. 151.10. 186. 1·». 1Γ- 167. commune»
intmici. 175. Dcftraxenint Ecclefia» A Monafteria multa-

Nortmannis quid datum per commendationem regiam. JJ.
X34

Noronannorum oppreflio.
66
Nortmannorum Rex.
4*
Nortmanooram fede» in loco Pifienfi.
Nota Romana fle Erancifca.
Not» muficar.
Notaram grammaticarum ufus difficilia.
1161
Notant eue qui non poflint.
HX
Notarium efle Presbytero non licet.
1169
Notarii Legibus eruditi & bon* opinioni» conftituantur. 158.
Debeat efte boni Bc veraces. 1191. Nullum fcripram falfum faciant. 514. 5 51. Chartam veram efficiant fi quis
. illam falfam appellaverit.
P5· W>
Notariorum veterum imperitia.
Notho Archiepifcopus Arelatenfis.
Notingus Epifcopus Conftanuenfis.
joo
Notitia judicii.
50
Notitia facramentais. 455. traditional^.
4«
Notitia de colono evindicato.
455-90
Novalia rura quit juxta cultos agro* fiunt.
0»
IO9J
Novalicium Monaftenum.
„,
Novempopulan» Provinci* mentio non eft in decreto Lu­
dovici Pii de Conciliis habendis.
70
Novempopulania fuit aliquandiù fub Archiepifcopo Bur-

1631

Obligatores.
Obmallare.
595«9»-9”
Obooxtare.
4X1-474.
Obnoxiatio.
461. 4X6 <at
Obnoxiarionis Fonnuh.
' ^4
Obnoxiarionis charta à patre in filiis fada.
410. 949
Obnoxii fi ambulaverint cum Epifcopo.
, ltl
OifcfM etymologi*.
1010
Obicquium regale.
}t9
Obfequium ad rernp. pertineris.
ir
Obfervatio prior durior.
jgg
Oca/f^tiatuhu pro omfionittu intftdùm Librarii feribebant.
1045. 1x64
Odalricus Come».
rex. 587. 1x67
Oddo Vicecome*.
Odelricus Mifius dominicu*.
gg
Odilbertut Archiepifcopus Mediolanenfis.
ion
Oddo Comes.
Odifiendus Epifcopus Rotenfi».
I;CI
Odo Epifcopu» Bellovacenfi». i6y. 111.144. *46. ti fa.
X64. bfa. ;oi. 505. 590. dix. 6x8
Odo Miflu» dominicus.
7O
Odo Abbas Corbeienfi».
1167
Odo Come».
I0;
Odorus Regis promiflio.
χφχ
Odoncnfe quod Be mat dits habuit.
χχ*
Odornenie quod Termarus habuit.
1x4
Odreia villa.
x6l. glo
Œconoinu» numeratur inter tninifteriales Eccleiiafticp».
(Economus conftituendus in Ecclefia vacante.
14 χ
Officia divina agantur cum fumma reverentia.
Officium Fcciefi*.
I
Ofticium fuum ti Clericus reliquent.
]Χ*4
Ofiicinx congru* conftruend* mMonaftctiis.
104
Ofibn» villa.
ixj. 1574
Ofiunvillarii Monafterium.
1094
Olei facrati unâio.
”55
Oliba Epifcopus Aufonenfi».
j ^,4
Obba Comes Carcafibnenfis.
1x86. 1 joo
Ofiba Comes Bifulduncnfi» Bc Ceritanenfis.674. ijcj.
fa. 1515. >5H
Obc*.
456. 01.0J. j6x. 8x4
Olitana confuetudo.
1 μ. 1 ιλ8
Oliverius Canonicus fand* Radegundis Pidavienfi». 1097
Olomundus Abbas caftri Malafti.
140g
Olonna curris regia, pi. p’. 1191.1411. 1458. b fa.

Omw interdihn pofitum pro keminct.
Novigcldos.
1008
Noviomifu» pagus.
68
Noviciorum domus.
Nubere, veibum obüœnum.
19-b/ei·
Nubium veftigia remanere 1'olcnt poft condenfos acris tur­
bine».
5
Nudi cum ferro.
1198. & fa.
Numero Deus tmpare gaudet.
145}
Numerus Canonicorum certus in Ecclefia Tomaeenfi. 76
Nuptiale mvltenum.
”54
Nuptialiter.
96
Nuptiarum die» feliciftimus·
455. 498
Nuptiarum foedera facrtlega.
16
Nuttimen.
-34
Nutrimenta congrua Bc neceffaria.
tt6. 7’9
Nutrimentum domni A genitoris fui.
85.6· fa.
Nutriri Presbyterorum.
njy

O
Bjeda fi quis expurgare noluerit07
O' lata ad lepulthra.
416.414. 941
Oblatarum tratiio.
ijj). t 04
Oblatio regularis.
ιμ
Oblatio ejus non debet recipi in altario qui ad pacem re­
vertere non vult.
nj?
Oblationes offerend* in Ecclefia.
1 ;6o
O.dationes in altario.
871
Oblationes Ecclefix fi quis extra Ecclefiam accipere vel
dare voluent.
160
Oblationes oiim pertinebant ad Epifcopo» in unaquaque
Dioecefi.
8-5
Oblatione* Fidelium , id eft , terrui* vel vinccl*. r 149
Obligationis fotmula.
471. 970

O

1076. 1119
Operatione* exigere.
-o
Opcrwn interdmn feriptum pro dominam.
1x40
Oppreflio pauperum liberorum hoqunum.
^l9
Oppreflores pauperum Bc viduarum puniantur.
95
Optimate».
9l t
Oracula, id eft, Ecdefi* baprifmale*.
1067
Orandum pro Regibus Bc Principibus.
”$7
Oranum.
-14
Orationem dominicam unufquifque Presbyter bend inteli;-

8”·
r 177
Orationibus Ecdefi* magis innitendum eft quàm in anno­
rum defenfionibus.
Oratoria vni nobiles habebant in domibus fui*.
1x17
Oratoria carebant baptifterio.
1067
Oratoria nova.
V
Ί77
Oratorium Monafterii.
101
Ordinare.
165. 169. ιχοχ
Ordinare , id eft . conftituere f jubere.
110
Ordinati à falfis Epilcopi» an iterflm ordinandi.
1146
Ordine» eccleliaftici.
Ordinum vocabulo interdum intelliguntur Canones Bc Re.
gul* ecclefiaftic».
1146
Orendillus Judex.
Ό57
Orgeilitanus Comitatus.
1)4$
Originalia mancipia.
446. 947
Originalis conditio.
J97
Onginari* conditionis homines.
”45· >49*
Ornamenta mulierum facere non licet de facris veftibus
Ecdefi*.
H74
Orphani tuitionem habeant. 5 57. Non opprimantur.
9J
Orfo Archiepifcopu» Viennenfis.
1 jo». 140}
Osbertus Cognes, toi. Mifius dominicus.
69
Ofcarenfis pagus.
54-788. 118$. 1x69
Ofccllus infula Scquan*
OiTa

i6j3

Tomi fecundi.

( >tfa fimilium.
> < i4
CfTa cujuflibct mortui nemo 4c fepulchro ft» epciat.
58
Ollare viam·
I 106
Oftenfoiia.
45 f
Oftofredus Abbas.
1503
Otfridus Epifcopus Silvanedenfis.
669
Otgahus Archiepifcopus Moguntinus.
341
Otgarius Epifcopus Ambianenfis.
609
Oreifus Presbyter.
7S
Otungua Saxonia.
69. 7" t. 1166. 1440
Otramnus Archiepifcopus Viennenfis.
144. 175. 1183.
Otto Archiepifcopus Aufcienfis.
Otto Comes.
Otrulfus Epifcopus TtkaiUnus.
Oxmifus pagus.

147;
JOO
MJ · it $

(9

Acificare.
81.146. 1 $9
Pacificare fe poffunt Redores Ecclefiinim.
154’
Pa&oni* Epiftola.
456
Padum cum Deo facere.
1179
Padnm Francorum. 1144. Fxpbcatum.
994
Padum inter parentes de corum hereditate. 41 J. 48t. 936.

P

T<Padum drvifionis inter Entres
$05
Padus fluvius.
359
Pagalia.
41Pagan* obfervationes.
1ajf
Pagan* fuperftittones vente
1574
Pagani*.
735
Paganorum ritus.
1117
Paganorum fuperventio.
88. 97. 99
Pagcnfes.
-79
Pagenfes Franci qui caballos habent.
18$. 793
Pagenfes de qualwet expeditione hoftrli reverti.
I9d
Pagenfium relatio ad Regem dire da.
39a. 919
Pagi appellatio latè patet.
90$
Palatium quard ita vocetur.
106
Palatium regium quale efle debeat.
18$
Palatium debet efle facrum , Scnon facrilegum.
106
Palatia in quibus Ludos icus Karoli Calvi hlius morari non
debet patre abfente.
i6g
Palatina audienda.
186
Palatium fuepe feriptum pro jacitum.
1077.ii9t
Paleam nemo hofpitibus deneget.
Palepruil.
1007
Palla akaris manu involuta.
$74.119S. ijja
Palla qu* fandum tegit tumulum.
«87
Pallium Archiepifcopale.
7Jf. U9t.
Pallium Metropolitani.
11x0
Paludium tranfttüs.
187
Pamphilus Martyr libros Origenis manu fuà defcripfit 1160
Pandulfus
----------153I
---------- Dux
--------8c March».
Panemcodum vendere.------------------------------------------------- igj
Panes menfurabiles.
ftij.
Panes oblationum.
j y jg
Panes civiles.
1173
Panis Deus.
1 χοι
Panis & vinum offeruntur in Confecratione Corporis Sc
Sanguinis Chrifti..
1 ;6o
Panis & aqua tribuantur peregrinis.
441· 938
Panis hordeacei exorcifmus.
653
Panis mifera deferiptio.
563
Papa untverfalis. 1,7- 1J9- 14$· coaneelicus.
1$$
Pape nomen olim commune omnibus Epifeopis. 881.86$
Pap* nomen tributum Epifcopo An ementi Arnaldo, j $ j 1
Favebrochius caftigatus.
noo
S. Papuli Monafterium.
1104
Parabola ruftica.
j y.4
Parabolare.
65.97. 104.76-, 777. 1166
Paranymphi.
1'41
Par««·
8Sc. 881.891
Paratas exquirere. 116.459.
7S0. Facere.
17
Paiasereda.
n6. 4:3. 7,6. 93-,
Paraveredi.
187. 198. 893
Paras credos Epifcopi non tollant.
14
Parcere fecularitet & Ipmuliter.
4'. 141
Pardulus Epifcopus Laudunentis.
$ t. $7. 68. 764. 116Parentela uxoris ita iit viro ficut propria parentela.
31$
Parentem fuum propinquiorem fi quis gladio jugulaverit. 491.
1198
Parentes, id eft , proximi ac confanguinei.
937
Psrentonim.
lo:4. ιοί’. 1405

Tvnt IL

1634

Pares.
81.8$. t>' fc-j. 118. 199. 6/jta.
Pares funt focii 8c zquales.
,g
l’an fuo nemo fuum regnum dtuuput.
4$. 139. 47®
Pari fuo fi aliquis fupcrftes tucrit.
-4
Pati fuofiquis luppteftis extiterit.
x8i. 407. 41e. 44g
Pari fuofiquis audiverit neccflitatem esecifle.
ι^γ
Parem fuumunufquifque fideliter aOiuict.
4$. 139
Parem fuum unufquiique adjuvet voot.a Paganos.
178
Parem fuum nemo tore onfihabit.
147
Parem fuum nemo difeooperiat vel prod.it.
ι·'6
Parem fuum nullus dimittat tacere contra Legem.
81
Parem fuum fi quis nocere voluerit.
61
Paricla Charta.
396.91»
Pariculx epiilol*. $03. cauf*.
1049
Parts fui regnum.
1-7
Panfiacus pagus.
69· 1464 > $>4
Parifiaga terrg,
564
Parifienfe Concilium anni 819. habitum in Ecclefia fandi
Stephani.
1111
Parifienfe Partamentumconftitutum à Philippo Valefio. 911
Parthus civitas. "
44· 1-8. 167
Falloir , locus in quo Sandimomales conveniu corUueserunt.
4
1143
Parricidii crimen majori fubjicitur vindidx.
1379
Parochi* Presbyterorum non dividantut ab Lpifcopis prop­
ter mhoneftum lucrum.
14
Parochi* ruftican*.
ijf
Parot hianum alterius nemo folbcitet.
1167
Paiochianum alienus excommunicare alieno Fpikopo beer
pro caufa deprzdatkxns.
118
Parochias tuas Epifcopi circumeant cum officii efficacia. 33.
140
Parvuli fide filorum falsantur qui eos de lacro ionte fufeipiunt.
11-8
Parvuli exeufantut à jejunio
1x38
Parvulus infirmus.
Ιΐ<·9
Pafcafius Epifcopus.
17$
Pafcha annotina. .
i ιχ8. 1117. &/»$.
Pafch* dies tranlîgendi abfque luxu te tumulcnua.
1176
Pafcuanum , vectigal cx animalium paftionc.
948
Pafta.
5'4
Paftiones.
·
Paftoralts hber. 91. Paftotalis Gregorii. 614. Paftoralts re­
gula fandi Greqorti.
617
Paftoralis virga uitetdùm fignificat excommunicationem.
18Paftum exadare.
$·*·
Paftus caballorum.
19··4® '· θχο
Pater naturalis.
481. 517
Patet filios vel nepotes fuos meliorare poteft.
4*θ
Paterii Hber.
’9?
Patemica.
locf. lait
Patri* defenfionem fi quis omiferit.
187
Patriam defendere omnes tenentur.
31$
Patriarch* titulus nullam olim przrogativam tribuebat Archiepifcopo Bnungenfi.
111 3
Patriciatus ad».
t·®
Patnni.
737· 1X41
Patnni funt qui baptitatos de facro fonte fufcipiunt. 117I
Patris donatio fada filio.
$oo. d’/rf.
Patricii, majorum gentium Senatores.
9’9
Patrocinia fancta.
1 >3
Patrocinia Sandorum.
i-’<»
Patrocinia fandi Remigii.
11·?
Patronaticum.
461
Patronatfts obfcquytm. 447. 466. Vida Libertinatis obfcqutum.
Patroni /ro panini.
·Μΐ
Patroni liberorum hominum.
JJ6. IO
Patronorum Ecclefiafticorum Sc Laic orumj ura in prxlentandis Clericis.
111
Pauli I. ^ap* epiftola emendata.
>X ’
Paulinas Patriarcha Aquileienfis. 1758. Ejus epiftola de
uxore fine culpa intetteda.
'
ll,x
Paulo II. regnante.
,x,4
Paulus Archiepifcopus Rotomaeenfis.
37· ^9· 1167
Paulus Epifcopus Plicentinus.
Paulus , pet quem locutus eft Chriftus.
160
Pauperes non opprTruntu;.
93. 184. 3x9. 11^6· >'64
Pauperes homines detentionem habeant.
’43
Paupeies Ecclefiartici.
n“
Pauperibus riebita flipendia erogare.
141
Pauperum alimonia.
*4°4·
p pppp

1635

Index

Pauperum fufceptîe negligenda non eft,
Pauperum receptio in Monallenis.
53 204
Pauperum cauur primo audiantur.
1190
Pauperum necatores.
44· «»o
Pauperum fpobator eft qui falfim monetam perentit. 1'9
Pax
" per omne regnum fervanda
' 8c
* excquenda.
‘
175· 285
Pax communiter confirmata fervetur.
196
Pax in exercitali itinere let unda.
162
Pacis & dtledionis unanimitas.
Paci» Eettes.
,
Pacem Chriftus reliquit fidelibus fuis.
Pacem &’ Juftttiam unufquiii uc faciat in fuo Miniftcno
214-26$
Pacem fi quis recipere noluerit.
1193
Pax regni turbata per vagos &: irreverentes homines.
280
Pacis violator dignas pernas ;>crfobat.
161
Peccantes publici-fubjicicr.di pernitenti» public».
355
Peccare mala voluntate.
184
Peccata quafi inlcnlibiles reddunt.
89
Penata redimenda per peregrinationem factam. 442.958
Pe.cata populi qui comedere dicantur.
it
Peccati (e panivipem facit qui cu.id emendare poteft emen­
dare neghgit.
161
Peccatum qui repetit poli poenitentiam.
114

(..hriltuna communione.
140
Pecia de terra arabili.
$'t
Pecora majora vel minora.
162.4'<. 408. 411. 530. $'*
Peculiare fenorum. 422. 424. 6' /cy. 444. 462. 4'5. 496.
53'. 5 39.
5'3. 946. 114'
Peculiare haberi vetitum Monachis.
1086
Peculium utriu'qur fevûs majore vel minoie.
411.45e. 464 488. -i· /<■«.
Peculium, >d eft, pool a, animalia.
1181
Pecuina commodata vel commendata.
Pecunia , id eft , res cuiufque propria.
.1216
Pecunia accipitur pro qualibet fubftantia.
1191
Pecunia Cgniticat quamlmet tem quam quis de pecunia tu*
comparavit.
1181
Pecunia , id eft , animalia.
Pecunia fignificat res proprias Ecclefiarum.
Pedes tugtuvos recipere.
Pedes cum filentio lavandi.
Π82
Pedes p.iegnnorum 111 unaquaque feria lavandi.
1383
Pedum laiutio non negltgcnd.i.
i->86
Pedules , id eft , pedum openmcnta.
1085
Pelagius hxreticus.
619
Pellicium berbicuium.
1129
178. & [«!■ "Ό2
Penfa .irgenti.
1'7-6· fa.
Penfantes denarii non rejiciantur.
Penfare folidos.
1306
10. 269. 271. 281
Perdonare.
72.82. 112. 1
Petdonare , id eft , parcere.
127. 144· 158
Perdonare, id eft , remittere.
14«
Perdonrre , id eft , Concedere.
228
Perdonare membra.
1191
83. 112. 261
Perdonatio.
Perdonanoms feriptura.
Peregrinatio ad loca facra. 503. Ad limina Apoftolorum.
452.
9$i
Peregrinatio faita inter poenas Canonicas.
1198
Peregrinatio Epifcopo indicta Pœmtenti» causâ.
958
Peregrini ab Εριύορι petitio ad Epifcopum proprium. 557
Peregrini ab extraneis Epifcopis recipi non poterant fine
litteris commendatitns proprii Epifeopi.
r
959
Peregrino Epifcopo dandus eft locus facrificandi.
10x9
Peregrinorum fulueptio.
>404
Peregrinorum pedes lavandi.
1086
Peregrinorum pedes in unaquaque fena lavandi
1380
Peregrinus commendatur.

...

Perjuratns li quis comprobatus fuerit de Sacramento.

178
>8;
180
914
$40

Perjuri quomodo puniendi.

Perjuria caveantur.
Penuna obm valde invaluerant.

Periurti periculum.
Per.uriiun h quo alicui fuafetit.

’7

•86

Peuonx incon· cnicntes-

1636

Pertentis pagu».
*94
Pertifus pagus.
68
Pertinacia Romana.
Perventus it in iftas pattes.
Ι»9
PeflTanum Monafterium.
Peftilentia laboravit Karoli M. feculum.
Pcftus.
1230
Petratida villa.
1509
Petralatenfis comitatus. 1529. 1540. pagus.
•55*
Petruncuh.
684
S. Petro primatus datus eft à exteris Apoftolis.
Petro Vicecomes.
Petrus Abbas S. Chriftinx.
Petrus Abbas Micucentis.
'4t9
Petrus Abbas Rodentis.
Petrus Epifcopus Comenenfis.
Petrus Epifcopus 1 orotempronieniis. 2 '· Μ9· &
Ι-TJ
Petrus 1 pifeopus Virduncntis.
Petrus 1 pifeopus &' Miflus Dominicus.
S. Philibert! Monafterium.
I*hihppus Abbas Soricimi.
Pin laCteria.
Phytonis confulror.
1130
Pibo Epifcopus Tullenfis.
>064. 1555
Pirianum Monatleriun
PiCta. 10I.1.
Pittaciola decalogi.
Pictas icrife puellarum Monafterium.
Pigmenta.
616
Pignora Sandomm.
928. 1136
Pignora fancti Juliani.
1J3O
Pillo & fiftuca.
Pincefifus pagus.
1427
Pippmus Rex Francorum. 309. Ejus Captui* Synodaha
omnia non extant. 1030. Ejus anru quo iodo numerandi.

Pippini Regis Italior conjuratio adversùs Karolum M. 753
Pippinus Rex Aquitani».
41. $1.762.764.1189
Pippiiu jcuuoru Aquitaiux Regis poenitentia.
810
Pifa.
555·
Pifcaria.
0*
Piicanar infula.
.
Fidas. 17*- 109· locas fuper Sequanam, ubi aliquandid
fuit fedes Noitmannoruin.
153.788. in
Piftoris.
FitU; Fratres clariflima lumina.
861
Pittacium.
Placentini , id eft , adulatores.
Pluitum olim genetalitci pro die diifta ufurpabant.
921
Placita , id eft , judicu. 14;. ia~. 7:7. Tenenda in Angu­
lis parochiis 8c comitatibus. 99. Non habeantur in exi­
tibus &· atriis Fcclefiaium.
$$. 206. $66. 1193
Placita minora ubi habenda.
134
Placita quibus temporibus non habenda. JJ. 2c6.Die Do­
minico prohibita.
*·73
Planta habenda ter in anno.
32$
placita frccuentia pauperem populumaffligunt.
35$
Placita plura nonnulla Vicani & Centenarii tenent propter
cupiditatem.
311
Placita Regia cum quibus perfonis haberifolita. 388.909.
9,1
Plac1tageneralia.225.228.231. 1090. 1115. Communia. 43
Placitis generalibus interefle debent Epifeopi , Milfi , Co­
mites, ftc Vafli dominici.
£9
Placita Miflorum dominicorum.
337. 1188
Placita Comitum. 564. Ad quid tenenda. 114. Habenda i
jejunis.
329
Placita Comitum nullus adeat cum collefb vel fcutis. 322
Placitorum intervalla.
326. 328
Placitum fuum cuftodite. 8$. J95. 448.456. 486. & ftq.
»52. Adimplere.
487
Placitum condictum. 44. 87. legale.
j 58
Placitum Epifeopi.
108
Placitum hominis.
1239
Placita qux Epifcopus ordinatus ab Ordinatoribus & Elec­
toribus fuis fufeipere debet.
614. 616. 618. 622
Placitum , Remis.
171
P/ucirunt fxpc feriptum γτο palatium.
10'7
Placitare , id eft , tribuere.
164. 808
Plagare.
486
Plateola.
1162
Plebem fibi commiflitn qualiter unufquifque Sacerdos inftruerc debeat.
1402

I

i<Sj7

Tomi fecundi.

Plebes fingul* fecundùm antiquam confuetudinem fiant
rcftaurat*.
414
Plebes , id eft , Ecclefia Parochialis.
141
Plebes , id eft, Eccieii* baptifmalcs. 141. 1065. U84.

”91· ’575
Plebium, id eft , rneum.
860
Plenitudo Capitulorum 8c Synod alium aflionum. 41.150.760
Plenitudinem hominum fuorum unufquifque dirigat contri
infidele» Regis.
100
Pluvium.
747. 1174
Perna non folet inferi in ceflionibus. 489. 573. Neque in
Chartulis libertatis.
1184
Poenam accufati accufator excipiat fi objeâa non probacent.
485
Pernitentes poenitentiam publier accipiant in capite je­
junii.
191
Pcinitens publicè deponere arma debet.
1114. 1111
Pcx nitentes nullus invitet carnem manducare aut vinum
bibere
11<>8
Pernitens publicus non phtdl promoveri ad gradus Ecclefiiilicos.
598
Pernitentia publica.
37· & /»«· ’59-&/'4Pu. utentia abolet peccata.
15S
Pu iutentia ab Epifcopo (incipienda.
H»
Pix.utciitia agenda de crimine publico.
140
Pucmt.-ntta ibi agenda ubi crimen admiftiim eft.
Pœniientiam fufeipere cogantur cnminofi.
Pernitentia fulcipienda fecundùm facros Canones.
Pernitentia danda Presbyteris
Diaconis honore privatis.
318
Poenitentia ridicula impolita inuberi libidinof*.
Foenitenti» giadus.
Pernitenti» Leges ab Epifcopi» injungende.
5«
Pœnitentiar public* fubjiuantur publicè peccantes.
555
Per utenti* public* modus débet elle in confideratione
Epifcopi.
187
Pirnitenti* tempora.
1189
Pœmtenti* Epifcopalis vindicia.
175
Pernitenti* morientium.
1549
Poenitentiam publicam agat qui hominem in Ecclefia inter-

V

j

H

I

.j

i

fecem.
...35’
P.rnitentum fervide gerens , citiù» indulgentiam obtinebit.
13-8
Pœiutentiam judicare & indicare.
50'.1013
Ptrnitciitiale.
”59
Puenitentiales libelli.
737
Pamtudims ignis.
Polcdnw.
694· »44
Polemniacum.
Polepticus publicus.
486.901
Polyptlci.
’88. 794. 901. 117|
Pokpticus Monafterii Foflatenfi*.
«387
Poncio Epifcopus Magalonenfis.
654
Pons curvus.
361
Pontaticus.
460. 965
Pontes teftaurandi.
69· 738
Pontes ab Ecclefiafticis hominibus reftaurandi.
υ«
Ponticulus , mos annqu* fepultur*.
851
Pontifex proprius.
"6
Pontificalis auCtontas.
Pontifices fumtni.
, '37
,,
Pontulces Romani debitum honorem confervare debent
Regibus Francorum.
108
Pontifici» parva negligentia , ingensanimarumdiferimen
eft.
,
1134
Pontificium, id eft / poteftis. 407. 409, fi frf. 414. 418.
fi /ry 45>. 458. 499. é’/ey. 5«ί· 5’8. $10. 549. 934
Pontigo. i;8.140.146.804. in pagoPertenfi.
194
Pontiu pagus.
69
Pontius Comes Emporitanus.
1198. 1551
Pontius Epifcopus Digorriunus.
Populi generalitas.
Populus Chriftunus commiflus eft Regibus.
47- &f'f.
Populus juftitiam & pacem habeat.
ιοί. 104.118
Fopuh errata Epifcopi inquirant & corrigant.
Populorum alicubi fcnptum pro pupillorum.
1146
Porci ubi accipiendi.
168
Porcus qui fe lavat in luco.
if·
Port* Reliquiis Sanitofum confecrat*.
33»· lies
Portarius Monafterii.
1090
Pottenfe.
Portianus pagus.
48
Pollcdonius Epifcopus Urgellcnfis.
’446· 1546

Pofleffiones

Ecdefiarum nemo

parfumât.

i

Pontificibus fuppewre
J7*

Poffeflàoni» deferiptio.
JM
Pofleffar, id eft , ingenuus.
695. »4*
Poft confulatum.
,x5»
Poftulare , id eft , caufa» agere.
J99
Potente» aftligunc populum.
34·
Potentes habent bafilnas juxtà domos fuas.
55 »
Potentis alicujus propnetas.
»81
Potentum feculi vita qualis efle debeat.
”i
Potentuni fi quis Clencum aut quemlibet pauperem expo­
liaverit.
’60
Poteftas reipublit».
1’5- ”7f
Poteftare» exter», id eft , feculares.
134· ”4»
Poteftati à Deo conftitut* obediendum eft.
’ 57
Poteftati alienus fi quis fe commendaverit.
495
Potcftatis judiciarie minifter»7
Poteftativâ manu.
’Mf
Poteftauvc.
187. 189· >18»
Potiones malas tempotarc.
455
Paulitr unde didum.
901
Pt*benda.
>M7
PrxbcniLrii.
’560
Pr*cantatotem adhibere.
737
Prxccpta Ecclefiis conccfla ferventur.
11. 33. ’07
Pr»cepta Regalia fuper precariis Ec Jefiaftitis.
5»
Prxcepta illicita dc rebus Ecclefix icfcidantur.
11
Prrcepca fuper rebu» Ecdefiarum.
56. 108
Praccepta de rebus Ecdefiarum ad proprium taila.
30
Pr*cepta inlicita.
Pr»cepta injufta caflentur.
I
1,6
Prxcepta largitatis Regi*.
161
Prxcepta falfa regio nomme compilare.
Prxceptum emunitatatis.
3“
Prxda Diabolica.
’40
Prxd* prohibit*.
Mi- 346
Prxdas fi qui» egerit. ,
189
Prxdatores damnandi.
89· fi f't- 99
Prxdeftinationis gratuit* dodrina.
610
Pr*dia omnia aut propria erant aut fifcalia.
_8'5
,
Pr*dia Ecclefix venundari non poifunt a Presbyteris. 1575
Prxdicare nemo debet ut fumptus accipiat.
616
Prxdicatio,munus Epifcopale.
Prxdicatio Epifcoporum tc Presbyterorum.
35»
Prxlati Monafteriorum.
54. frfy 105
Prxlatorum indiferetio.
53.104
Przlationein Ecclcfi» fufeipere.
105
Prxpoliti.
Mf
Prxpoliti Monafteriorum , fecundi poft Abbates.
1087
Prxpoliti Monafteriorum fub Abbatibus Laici».
1157
Pixpofitura Monafterii S. Vedafti.
6’3
Prxpofitus Monafterii.
Prxpofitus locum Abbatis abfenti» teneat.
1185
Prxfcriptio triginta annorum.
z r
9’’9
Prxfcriptio an locum habeat pro fervo qui ad Clericatum
promotus eft fine confcientu domini fui.
>45
Pmjcriptiu pro proflriptus.
Prxfentaliter.
8?
Prxfidii definitio.
936
Przfidium utriufque generis ic fextls.
456. 461. 561
Prxforium.
Prxftandarii.
’539
Prxftare , id eft , mutuum dare.
1
Prxftaria ad Ecclefiam.
45
45’’.- 55’6. $18. &/»»·
Prxftana de re Ecclcfi* ab Epifcopo fa&a.
418.950
Prxft.irix.
56. 108
Prxftarix formula.
4,;.
.
458.488.490.588
Prxftanx & precari* vocabula confundi olim folita.
”75
Ptxftttum beneficium.
3»· 45’· 454· 465.519
Prxfumptiofus.
Pragmatica Sandio.
Prata defenforia.
96
Prata fi quis vallaverit tempore defenfionis.
Precare.
79
Precaria ad cafam Dei.
457
Precaria conftituitur ad certum tempus.
Precaria de ipfa villa ,
£«ari*
Precari» Formula.
Precan* exemplum.
I'nrcan* renoventur de
40’. 4’0. 418. 4SI934. Ί64. 1404

dùm vivit.
x9. 59. 139.488. 738.76t. 1165
418.450. 5OC.ji6.fr /ra <49
814.1405
quinquennio m quinquennium 41
458. 4-3- 5’6· if Jef. 510. MK

Ί

«t—ΓΙΙΙΜΗΙΗ»'",.

i6j9

Index

Prccirix de rebus Eedefiifticis quomodo fieri poffint
ti
Precan* refeindantur qu* tact* funt tempore viduatarum
Ecclefiarum.
Precanx qux i Reâoribus Ecclefiarum inrationabiliter fie­
bant.
514
Precariam de rebus Deo dicatis nemo facete cogitur. 11
Precarium jus.
6α. 116$
Precationes inconvenientes.
116
Precator mendax careat impetratis.
10

PrfijtMrrn pro prttria.

4”1. 9’4

18$
Preces noftrx cur à Deo non recipiantur.
Preces pro Eptfcopi* vivis dc mortuis.
Prendere.
116. 1406
Presbyter multo pretiofior eft quàm atrium templi vel
parietes.
1549
Presbyteri honorandi funt. 95- *4»· Eis honor congruus &
jura debita confervemur. 108. Eis debita reverentia ex­
hibeatur.
It I
Presbyteri Minifterium eft fortem effe in Ecclefia. 1 560
Presbytero* qux neceffano nofle oporteat. 1577. Fidem
Catholicam memoriter teneant. 1 »74- Benè fciant fignacuia St baptifteria fua. 1066. Habeant peritiam calcu­
landi.
115$
Presbyterorum infeitiam graviter redarguit Ifidorus Cla­
rius.
n$t.ôr,/ëy.
Presbyteri quibo* virtutibus ornati efle debeant. $). Eo­
rum convertit!· quais effe debeat.
551
Presbyterorum Ordinationes quomodo facienda.
55$
Presbyteri non conftituantqr in Ecclefiis neque expellantur
fine confenfu Epifcoporum. 64. 1-5. 199. an. 155- $$8
Presbyteri ad gubernandas plebes legitime proved» non
repellantur à fui* Epifcopi*.
$55
Presbyteri non recipiendi abfque licenti* Epifcoporum
fuorum.
Presbyter nullus efle prxfiimat abfque uno Clerico. 1577
Presbyteri fubjcdi fint Eptfcopis propnis , be in eorum difpostioneconfiftant. 54. 105. M’· 10*8. Eifquereddant
rationem villicationis fux. 1150. Eis debent facramentum
fidelitati*.
·71ι4.
Presbyter unufquifque non habeat ampli ù* quàm unam
Ecdefiam. 1149· 1119· i f·”. Eam nullus relinquat. 141.
In dictu Parochia non mtntftrct fine Formata.
1 $77
Presbyteris ignotis non licet Miflam celebrare.
55$
Presbyten liceat fob Miflam facere.
1109
Presbyter toties communicet quoties Miflanucancat. 11 Μ­
ι >78. mt. t $77
Presbyter, è Monafteriis Sanctimonialium egrediantur ftatim
poll expletam Miflam.
1x4$
Presbyter rulticanarum Parochiarum. 595. forenfe*. 711.
11x8. villam.
188
Presbyteri Parochiani fuis Senioribus debitam reverentiam
impendant.
aii.&Jrf.
Presbyteri quam difpenfam dare debeant Eptfcopis in eo­
rum vifitatione.
11. & /cg.
Presbyter feorfim ab Epifeopo conventus agens.
1} $
Presbyter Euchariftum femper habeat paratam ad infir­
mes.
1169
Presbyterorum uxores an poffint habitare in domibus mari­
torum fuorum.
1015
Presbyter nullus feminam in domo fua habeat. 141. 1159.

'577

Presbyteri arm» non portent, tiji. Neque venationem
exerceant.
141
Presbyteri non poffunt efle Notarii.
1169
Presbyteri non accipiant procurationes feculares.
1 5-4
Presbyteris homine* abutuntur tanquam viliflimis mancipiis.
!
Presbyterorum facultates , quas comparaverint poft confecrarionem fuam , pertinent ad Ecclefia* ad quas titulati
funt. 4*t 9f8.1168.
Presbyteri* etiam fufpicio mal* opinionis fugienda.
1574
Presbvten indè fubmoventur ab oflicio altans unde Laici

excommunicantur.
Presbyterorum negligenti*.
Presbvtero» accufare qui non poffint.

1014
540
117$

Presbyteri examinentur in Synodis.
16
Presbyteri honore privati rediguntur fub Poenitentiam. 518
Presbyteros flagellare non licet.
64. v5
Presbyterum fi ouïs percuflerit aur verberaverit, jji.
Presbyter li ante altare peremptus fuerit.
niff
Prcsbvterorum filii non p.ill.mt eifc Judices.
IC-IÛ
Presbvren >n palatio affiduc manente».
Ptesiiyccium fi quas fe efle finxerit.
1101

Presbvteratft» gradu* Canonico judicio amitti poteft. .441
Preliibus.
1107
Pierium non exigatur pro baptizandis infantibus nec pro
fcpultura.
615
Pretium de terra conceffa putredini.
5»
Primatum duo cener».
Primatus Pero datus eft à exteris Apoftoli*
»09
Primatus Galli*
Germania.
*4«
Pnmiti* de ticCt>bus 8c de Lboratu alferendx ad altare.
1 ^6. In ιιιηιι Epifcopi confiftunt.
1167
Princeps , id ell, Rex 1186. five Dux vel Come*. 1011.
, .·»«*
Princeps fi petmutare voluerit rem immobilem cum loci*
fandi*.
1176
Principale* Ecdefix.
414
Principalis Ecclefia.
14. xjt
Principali* poteftas.
*59. 168 Principe*, id eft, Primate*, Procere».
1109
Principe» olim per femeupfo* prxiucrunt pluribus conven­
tibus Ecclefiaftici*.
1100
Pnfciam ars Grammatica.
1161
Privatu* , id eft , amicus.
170. & /ry. 790
Privilegia Roman* Sedis.
114
Privilegia Ecclefiarum fervanda. J. 1^7.115. »59.168. $57
Privilegia Monafteriorum.
$94
Privilegia Monafteriorum indigent confenfu Epifcoporum
_ Gallicanorum.
579. 581. 104;
Privilegium manibus Epifcoporum roboratum.
7$
Privilegia indigent connnnatione Principum.
«9$
Privilegii regulari» auâorita*.
Privilegii condendi Formula.
Pnvilegii definitio.
866
Privilegium Legis Ecclefiafticx.
04
Privilegium Canonicum Epifcoporum.
171-187
Procambiare.
Ή4
Procaftoi* fuper fluvium Mofani.
lif. 8oo
Proceffu* criminalis in Ecclefia fieri poteft.
1166
68
Proclamation** necelfarix.
Procuratio Epifcopi* debita pro vifitatione.
Procuratorem conftituere olim quomodb liceret.
9°$
<0. 611
Profeftio Epifcopi ordinandi.
Profeflio
Monacni fitrprxfente
Abbate.
------------------------------------------------1199
Profeflio Regi fada in Carifiaco , Gundulfi villa , Remi*.
161
Prolongare juftitiam.
116
PromiÆo Monachi.
57«·^/*»·
Propinquam fuam fi quis uxorem duxerit.
0- 149
Propinquatum conjundtio.
61
481
Proprietarium jus.
Proprietas dominicali*.
7'9
Proprietas alicupi* potentis.
18<
1086
Proprietas interdi&a Monachi*.
Proprietas infidelium Regis recipiatur in indeminicanun
Regis.
»97
Proprietas cujufcunqne fi tuita fuerit.
559
Proprietatem
fuam fi oui*perdiderit.
-----------------.-----------180
Proprietatem eju* ternt
Pt:iprietatem
terrx n
fi quia
qui* habere voluerit quam ex­
colit.
418
Proprietates fua* fi qui* fpomanei voluntate alicui delega­
verit.
$$f
Proprietates dicebantur bona qux nullius juri obnoxia erant.

Proprindere.
1)1.45$. 801
Ptoprindere, invadere.
501.981
Proprium dominicum.
'
7'8
Proprium perdere.
560
Proiecutio idonea.
_ 1141
Profper creditus auâor libraram de vita conrewplariv» Sc
aCiiva.
111$
Protelare juftitiam.
66
Provenda , Provendarii.
1147
Provincia.
140.141$
Provincia tota.
1118
Provincix totius cttra comtnifa eft Metropolitan·.
618
Provmifus pagus.
“
04
Provocare non licet 1 Judicibus ele&isPrudcntiu* Epifcopus Trica&nus.
607 «19- tl6f
Prumia Abbatia.
nJ
Pfalmodium Monafterium.
1099
719
Pfallentium.
Pfalmi modulentur.
Pfalmi an cantandi fint pto fervo fugitivo in fuga mortuo.
1010
Pfalmna

1641

Tomi fecundi.

Pfahnos fuos unufquifque Presbyter reâc decanure debet.

'577
Piàlteiium Gallicanum.
729
Pucllarnoii velentur ante annas xxv.rtatn.
116?
Pudlx Monaftenis t radii * in teneta xtatc.
Puellam invitam fiquis fibi fociaverii. 414. 477. 550. 9^
Pueris nono die nomina imponebantur.
089
Pueri, id eft , Clerici in tenera xtate conftituii.
1145
Puer in Monafterio oblatus à patre.
15 > 5
Pueris Monachis non eadem quantitas cibi prxftanda eft
qua eaten*.
Β»«
Puerorum legentium Schola.
“54
Puerorum auricula* vellere.
997- 15·’?
Puerorum vocabulo fervi iiitelliguntur.
“55
Pugnà teftimouium approbare.
Pugnare cum fuftibu» & cum annis.
118}
1'uleticus publicus.
901
Puliflac.
1006. 1014
Pulmentum cum potu 8r ottn G n norms.
... . *04
Pulfatorium, locus in quo no vitet cotr.erfi fufcipiuntur.
ιοχβ. 11H
Pulveraticum.
■’59
Pulvis mortalis.
1199
Pupilli qualiter recipiantur.
487
Pupilli tuitionem habeant.
Pupillorum caute pruno audiantur
1190
Purgare fe judicio Dei.
XX9. fr fa.
Purgatio
.— Canonica.
--------------914
itio Clericorum
fccundilm
fandotum Patrum ftatuta.
Pur|*i_
CL—------- --------i

Purgatio Leonis Pap*.
Purgatio argenti.
Purificatio fandx Manx.
Purificatum argentum.
Puriter.
Purpnfum habet.
Pyrenceus, lunes Hifpanix.

118

191. I 77· J 4-'»
i»5
1x09
805

Q

Uadragefimx tempus.
55
Quadrigelimx tres in anno,
t^uadragcfimalts abftincntia fen ari prxeepta fub poena capiio?»
Xxdrageftmalis temporis reverentia.
560
Juxftionalis ratio.
57
Tuenrovicus.
178. 791
Juerolus emendatus.
IXOI
Jumquagenaiuis evedionis numerus.
till
>. Quinam Monafterium.
97· 777

Q

1J Acimbutgii. 415- 417· & fa- 508 699. γαι. ’19.
X\ 84995*
S. Radegundts Monafterium.
1097
Rado Archicancellarius.
1147
Radailfu* Comes.
;n
Radulfus eledus Rex Francnrum contri Legem. 1 102. t 5
Ragamfredus Archiepilcopus Vic-nnenfis.
14-2. 6'
Ragamfridus Diaconus tcclelte Remenfis. 51.764. ur, 5
Raganboldus Epifcopus Dmicniis.
u61
Ragembertus Epifcopus Vercellenlis.
Ragemundu* Princeps Aquitanorum
iç;fj
Ragerurdi Comitis Senonenlis excommunicatio. 6~ί. ijj4
Ragenarius Epifcopus Ambunenliv.
19. 759
Ragenariux Epifcopus Novtomagcnfi*.
756
Ragemberus Comes.
joo
Ragenfndus Epifcopus Meldenlis.
145
Raginelmu* Epifcopus Noviomenfis Cve Tornacenfîs. X44.
16$. 611.619
Ragtnoardus Archiepifcopus Rotomigenfis.
Ragooftedus Comes Palacio.
*4*6
Riamundus Comes Paliarenli*.
1X0J. içyt
Rainetu* Comes.
16}
Rami figmhcat congeriem ramorum989
Rambertus Epifcopus
141
Ramno Epifcopus Hclcncnfis.
'497
Rampe Comes.
>4B
Rampo Marchio.
Rantgarius Epifcopus Noviomenfis. 7J6.111IX. 1174. 1161
Raptures regnum Dei non podmebunt.
185
Raptnx prohibit*.
41. 88. 99. 546
Rapinam nullus deinceps ficut.
9'· xSl.ô’/ry. 558

Tenu II.

1642

Raptnam
fi,. qui*
u · .
,faqere
-.
· - xg*rcdrttir.
-·-------4*5. 978
Rapinas fi
b oui* intra regnum levent. 90. 95- 99. 160. idi
Rapinas inulti pro
[. lege per confuetudinem tenent.
14·
Raptam fi ouis
quis uxorem
1
duxerit.
46. | j?
Raptor adulterii criminis reus tetieatut.
554. uj>
Raptor incurrere debet vitx periculum.
jjg
Raptor fi volentem rapuerit & fibi lociaverit. 487.978
Raptor vidue Romane omnem fubftanuam fuam perdat.
1190
Raptores quomodo puniendi..
16.160
Raptores rc-ruin alienarum quomodo puniendi.
1194
Raptores coeit eantui.
71
Raptores ad rationem deducantur.
>5«
Raptoris poena , vnz )<ricalur.i.
.414-411· 477-959
Raptoris padic mm pertinet ad Comitem.
Raptum tacere nemo prxfumat.
Raptus feminarum pronioiti.
14«. JO. 161
Raptu* Vnginum & viduatum vetitus.
96
Ratbertus Epifcopus Valentinus.
*44
Racbodus Comes.
101
Racbornu* I pilcopus Auguftanus.
1?«
Rarherius Epifcopus Verunenfis.
Rationare.
Ratisbonenfis Synodus adversù* Chorepifcopos.
nij
Ratoldus Presbyter , vocatus Epr.copus.
541
545
Rauoa.
496. 464. 500. 508
508
Kaubam fuam alicui tollere.
590. 595. 910. 9x1
Ravenna.
r6i
Raveruiatenfis Synodus.
174.8:1
Kaupa. Fide Rauba.
Rayinundu» de Pcnnaforti caftigatus. 1214. excufjtus. 1144
Raynardus Comes Tulleniis
'55<J
Readunari.
Rebaptixatio , quo cafu per miffs.
1X01
RtitLi. pro tatiwutuu.
114. 1181
Rebello faciente.
491. 9'8
Rc eat itui are.
Recelire.
68
Receptum invenire.
Recefindus Abbas Anilenfis.
• HÎ
Reclamate.
79. 199. III. 115. 5Î9. 5 57 ’40
Reclamatio.
185 499· &fa- 5’5
Reclamatio Presbyterorum.
Reclamatores.
Recognofcere fe.
Reconciliatio poenitendum.
Reconjungere.
141. 116. $07
Recofindus Gothu*.
1504
Rectederc.
455-499 815- 954
Reditudo.
'45
Redum confentire.
Redebere.
,
456.
& fa. 455. &fa.
Redemptio vit*. 487. captivorum. t>j. peccatorum•
504
Redemptionale.
461. 966
Rcdentis comitatus. 15 57. Ecclefia.
1466
Red'bitio.
17
Redimere corium fervi.
851
RiJi.-urgra.-ut , explicatur.
RefcCtoiiu.n.
45. 15«“ B«4
Referendarii.
911
Reffare.
6<X>
Refugium habere.
Refutare.
1 it>
Refuunt.
1007
Regalis fublimit**.
5«
Regi* poteftati fi qui contumaces fuerint.
»9
Regiam audontatem ti quis pro nihilo duxerit.
189
Regimboldus Chorepifcopus Moguntinus.
Regiminis locum nemo obtineat per fimcuuacam hxrc&n. 54
"
6«
Reginarn
comitatus.
Regimbertus Prxceptor.
•i·
Reginenu* Abbas.
Regino emendatus.
Regnante Paulo 11. Sr Sino IV.
Regnum Chrifti , id eft , Ecclefia.
Regnum, ideft, Provincia.
t. 101. if faRegni fouditas.
Regnum paternum hereditario jure reliâum tenere. 11
Regni divifio inter filios Ludovici Pn.
757
160.169
Regni difpofitio per abfentiam Karoli Calvi.
"Regnum ti quis inv.tfent
B9
---------------549.554· 57f. &fa B’*
Regula S.
Bcnediiti.
Regute Ecclciuftic* confirmati funt fanguine Chnlb· > >9
Qqqqq

Index
Regulr Monafterium ad Garumnam.
Regtilx Monafterium in civitate Lemovicenfi.
Rei ad Eectefiam confugientes.

1091
1097
985

Reos Ibi neceffe eft puniri ubi mifericordiamconfequuntur.
55·

t<*

ReicheripenTe Chronicon c alligatum.
Reicula.
740
Reiculam Ecdefix fi quis petient i Regibus.
94» 761
Retppus.
696
Re.public* adminiftratotes.
*59. *68
Relatio cum judicto.
4»r 977
Relatum quod dicitur apennir.
460. 96^
Relature fervum.
Religio In nnmenium.auda 8c exculta à Karolo M.
iji
Religionis Chufttanx cultus omnis per SaectdtKufia officit
celebratur.
i$$o
Reliqui* San&orum.
55*
Reliquias auferre ab Ecclefia.
559
emallare.
544
emandare.
10O
Renianduc are.
»$8
Hemaniio.
10’5
Retnedius Epifcopus Abrincatenfis.
IÎ67
Rememorare.
*01. *04
Remenfis Parochia.
5*
Remenfis Ecclefix proclamatio adversùs Ludovicum Regem
Germanix.
*49
Reniçnfis & Treverenlis Ecclefix forores & comprovin­
ciales habentur.
*17,798
Remergere.
a 17
Remetire.
$<t>. $60
S. Remigius Francorum Apoftolus. 110. Francos ad fidem
convenit.
110
Remigius Archiepifcopus Lugdunenfis.
1 ;5. 1468. fr /<■$.
Remis.
»01.178.161
Remorum Epifcopus Primas inter Primates extirit.
1 141
Remorum Ecclefia diù multùtnque Pallore dcilituta. 17.
Decem annis fine Archiepifcopo.
7»9
Remota dominationis veftrx linccruate.
'04
Remtianus pagus.
«I.770
Renuntium.
Repaftos exigere.
Replicare ad lervitium.
5*6
>056
Repromittere fidelitatem.
Repudii jus.
8$$
Repudii libellus.
4*5. 4"’9· 944· »*96
Res alienas fi quis cuilibet homini vendiderit.
55$
Res in contentione polita.
1*16
Res locis Deo dicatis conlatx ufufruùtuiriù teneri poffunt
A datoribus.
5*5
Res per precariam poffeffa in fif. um decidere poteft.
500
Res fua* fi quis alienaverit A' fuper eas relidet.
Refcellx.
Refccanda qui non corrigit , ipfe illa committit.
166
190.456. It 14
Refifus bannus.
Relpeituahs traditio.
51«
Refponfonum convocationi Apoftolorutn convenit.
I??»
Refultare Mnufterio Epifcopali.
156
U40
ReflarreJio mortuorum.
16$
Refurredionis dies.
RelurreCtiorus domuiicx myftcria.
419
Retonare.
Retornare.
Λ91. 841. 994
Retorti , funis genus.

S

'

Retrahere Je.
Retribui lunes eiaûare.
Revellare.

101
459. fr/<w·
41»

Revenire
St
Reverentia Seniori debita.
389.459·
Revelhre.
\
,,,,,,r>*-9D
. .
Reuvadiare. 499- binnum. *5$. fervitium. 815. xenium.
1167
Reusadiatum bannum perfolvere.
184. 795
Rex a regendo dicitur. 106. Pater Patrix 164. Dei A' po­
puli eleciione conftitutus.
*’5
Regi exhibendus eft honor. $. Eum enim Deus voluit vice
fua appellari Regem & Dominum.
1 $*»
Regum corda funt in manu Dei.
*16
Reges olim (e frstnrs vocabant.
580. 8<K>

Regis domus dicitur fihola.

1 II. 779

Regium officium.
Jil.fr ftf.
Regis minifterium eft impius de terra perdere.
iis.
Rex juilus non debet habere miniftros & colonos impios Sc

1644

iniquos, n 6. A fu* cognitatione deviare non debet. 71.
Largus ac liberalis effe debet 116.. Morari debet m illa
parte regni ubi major neceffitas fuerit.
166
Regum (alus commiffa eft Epifcopis.
Reges funt filii 8r protestâtes Ecclefix.
_____
49.*71.181
Reges ohm per femetipibs prxfuerunt pluribus conventibus
Ecclefiafticis.
1 auo
Regum filii legitimam hereditatem recipiant.
4*
Reges Francorum ex genere prodeunt. 15$. 108*. Vocantur
inluftres 916. OUm juftitiam per fe proprio ore reddebant
4 $ $ ■ 909. Eorum audoritas 111 electionibus Epicoporum,
A in Monafteria.
1141
Reges f rancorum petebant olim i Pontificibus Romani*
Epifcopos Sc Presbyteros qui affiduè in palatio mane­
rent.
1046
Regi fi filius narus fuerit t tres fervi manumittendi funt.
596. 45*. 9*6. 95»
Rrgt fxpê Ic upturn pro rei.
to6o
Rex A Sacerdos folus Chiftus fieri potuit.
9. 1*$9
Rhabani Abbatis Fuldenlis epiftola ad Kegfinboldum. 1578
Rhanne.
~
685.817
Rhenus fluvius.
*95· »99
Rttavudo Epifcopus Wormatienfis.
50Û
Richardus C omes.
158. *45
Rttherus electus Epifcopus Tungrtnfi*.
>98. 814
Richildis uxor Karoli Calvi.
807. 1491
Richnmirus Abbas Mallafti.
1461
«8.
80. 86. & , ..
Richumus Miffus dominicus.
---------------Rkofmjus Gothus. *56. 1504. Mandatarius Salomonis Co­
mitis. 11 ·>*. 118*. 1490
Rkulfu* Archiepifcopus Moguntinus.
«54. tjci.fr/#4
Riculfus Epifcopus Helenenlis.
Riculfus Epifcopus buellionenlis.
669
Riga, tributi & veCligalis fpecies.
4*5· 948
Rigtannus Monachus Cenonuncniis.
Rtmmo Miffus dominicus.
559
Ripacurcenfis comitatus.
650
Ripuanx.
Ripuarii.
9«9
Robertus Marchio.
Robertus Comes Nanneteufi*.
9?rt
Roccu*.
741
Rodallus Epifcopus Biterrenfi*.
654
460. ,965.
Rodaucus.
. & tlibi ytfim.
611
Rodbertus Epifcopus Cenomanenfis.
Rodente Monafterium.
'55*
joo
Rbdgerus Archiepifcopus Trevirorum.
Rodmgus Epifcopus.
.
Rodmundus Comes Senonenfis , Ragenardi filius.
671.

i

t 561
Rodulfus avunculus Karoli Calvi.
79. 7^4
Rodulfus Archiepifcopus Bitungcnfis & Abbas fandi Bc151. &f«i 784
nedfclt.
1485
Rodulfus Epifcopus.
Rodulfus Epifcopus Laudunenfis.
669
101
Rodulfus Comes.
69.
Io.86.fr/fi
.
Rodulfus Miff us dominicus.
Rodulfus Abbas S. Chriftin*.
1187.1*49
Rogare lignifie at interdum cogere.
i* cum
Rogationes. >aao. Celebrande
ct— humilitate & conti 1tnine cordis.
1576
Rogerius Comes Lemavicenfis.
1096
RoTandus Bignonius , Hferonymi pater.
984
Romaftr orationis caufa pergere.
J4f
Romana Ecclefia eft magiftra, mater, 8c caput omnium
Ecclefiarum. *59. atg. Ejus pomatus. 1155. Eam Karo­
lus M. multis honoribus extulit. a$l. Ejus detentio ad
eum A ejus pofteros tranfiit cum heneditatepueema. 1051
Romanx Ecclefix mundeburdi* Bc defenfio.
*08
Romana Lex.
179. fr/éî- 185.18j.188.190.fr/ei.198
Romana lingua.
59·»44·»Ο74
Romana bynodus , id eft , Capitula AngilraOuu.
1*49
Romana peregrinatio impolita pernitentibus.
Romana peregnnatio non fufeipienda fine licentia iiii Epilcopi.
740
Romana pertinacia.
1110
Romanx mulieres qux viros habuerunt Longobardos. 515.

119*
Romanus populus interrogandus quali Lege vult vivere.
118.510
_
.
Romanus populus Lege Romani vi/it.
i*01
Romanorum nomine quinam inteuigancur apud Marcultum
A alios
‘d*6

i

1645

Tomi fecundi.

1646

Romanus Pontifex caput omnium in terris eft vice Chrifti.
quos ordinabant.
11J3
136. Vicarius B. Petri. 1183. Vicarius Apoftolorum Petri
Sacramenta pertinent ad Legem Mundanam.
111«
& Pauli 137. Ei cura comrnilfa eft omnium Ecdefiarum.
Sacramenta in palatio jurentur.
1186
Sacramenta poft quadraginta nodes legaliter juranda xci*
1496. Ei in omnibus jufta fervetur obedientia. 417. 4x0.
b fa. Quicquid fecundùm fac rum Minifterium Apoftoprimtur.
>9°
Sacramenta ubi percurrunt. 436. 455. fuper capella Domni
Ika audoritate decreverit, ab omnibus fufctpiatur. 149.
Non poteft tamen fimul elfe Rex & Epifcopus. 1x39.
Martmi.
496.4x4. b fa.
Ejus Monarchia temporalis.
1114
Sacnmemonun ritus & folemnia.
451.453. 9x3.bfa.
Romani Pontificis riedio à quibus facienda. 317. 319. Olim
Sacramentum de obfervanda pace.
164
fieri non poterat fine audoritate Principum. 110;. 1141.
Sacri mentum de rt pofleffa per trigintaannos.
49*
Sac nentum de homicidio perpetrato ab eo qui fe deneque extri prxfentiam Miffoium dominicorum. 1300
Romani Ponrifices olim poftularunt Epifcopatus a Regibus.
1 lebat.
486
Saci^>..ento promiffum folariim.
t»f
114«
Sacramentum juratum habere centri alium.
74
Romerici mons.
*M
Sacramento fi quis fe obligaverit ur ad pacem non redeat.
Romipet* pace fhiantur.
Mf
Ritnoldi Comitatus.
70
„ »6»
1188.1117.1160. 1436
Rorigo Comes.
Sacramento firmare confpirationem.
Roftuionenfis Comitatus.
Sacramento fe idoneum reddere.
>J*3· >51’
986
Roflbntenfis pagus.
Sacramentum melioris hominis.
119
Roll agnus Archiepifcopus Aiclatenfis.
Sacramentum adhramire. 1193. dedocere. 337· difrumpere.
144·15$
Rota civitas.
6)1. 1<O|
Xz$. explere , jurare.
f5*
Rotsticum.
Sacramentum adhtamituin.
4M
Robertus Epifcopus Cenomanenfis.
Sacra mentum feculare.^
119
1476
10)8
Rorbertus Vicecomcs.
Sacramentorum Liber.
>5»5
Rotbertus Miffus dominicus.
Sacramentanuin.
69
Rothaldus Epifcopus Suelhonenfis. 19.
’· 611. 759. . Sacramentalis Charta. 434. 444. notitia.
45»
16ο
Sacrarum teium ablatio facrilegium eft.
iiix. 1174. 1167
95
Rotgerius Comes.
Satiatam Deo nullus fibi conjugio fociet.
ij»8
>4*8
Rotunnus Archiepifcopus Arelatenfis.
Sacrificantis vocabulo quid intelligendum.
16
Rotmentis pagus.
*9 Sac nlega foedera nuptiarum.
Rotomagus.
>549
Sacrilegi ipfo jure excommunicari funt.
Rotrudis primogenita Karoli M.
1158. 1160
Sacrilegii coinpofilio. 176. poena.
Rotrudis filia Berx Comitis.
>490 Sacrilegium tacit qui Ecclefix aliquid fraudatur aut tollit.
Rotfelmus Miffus dominicus.
118. 160. 19’
»59
Sacrilegium eft (i quis oblationes Ecclefix rapuerit.
ix»x
Rua S. Germani.
1491
68» Ι18
Sacnvus.
108). 1187. 11)1
Rubricatus fluvius.
Rugitufit.
Saga , veftimenti genus.
168
74*
Ruicinonenfis Comitatus.
Sagibarooes dicuntur quafi Senatores.
700. 851
„
‘i**
Rufcinonenfis pagus erat olim in Septimania. 1083. Di.
69
Sagifus pagus.
vifus eft in partes tres.
1 to 3
Sagitta toxicata.
688.8m
Rnflilionenfis pagus.
1488
Sagittarum uius cognitus veteribus Francis.
999
Rufticorum filii non debent ordinari abfque affenfu Do­
Saio.
>»96
Sal fieri folet in are» maritimis.
mini.
■■■*
« «45
Rufticus Epifcopus Narbonenfis.
Sal Catechumenis dandum.
«MJ
Salaco Epifcopus Aletenfis.
S
Salamon Epifcopus Hclenenfis.
>497
Salica
Proximiores
admittit ad fuccef_____ Lex. 191.
,
_______ tantàm
___
Abbarinus Epifcopus Jenuenfis.
fionem. 935. Poenam ponit in Chartulis libertatis. 1184
1)8.14,
Sabbatizare.
Salicx Legis editiones dux.________________________ 1048
1116
Sabbatum «tonum five divinum.
1047
IhJ. Salicx Legis textus ad varia exemplaria caftigatus.
. Sablonarix.
169· 1’1
Salici terra.
704
Sacerdotalis reverentia in omnibus cuftodiatur.
Salici
,
id
eft
,
Franci.
140
Sacerdotem fi quis percufferit.
Salii Franci.
67S &fa IW.IJ4Î
Sacerdotem fi quis verberaverit.
Salia Epifcopus Utgellenfis.
168.810
Sacerdotes imnranes ab exercito.
115$
Salmonciacus.
Sacerdotes non dehonorentor.
95
Salmoringa villa.
«4*8
Sacerdotes vigorem Ecclefiafticum & debita privilegia obSalmoringum.
Salodorum.
xxg
tmeant.
159· 168
Sacerdotes ftolas portent.
1115
Salomon Dux Brittonum. 1 3 t. 781. Rex.
809
Sacerdotibus debitus honor impendendus.
351
Salomon Comes.
>489
Sacerdotibus fi qui obtemperare noluerint.
356
Salomon Epifcopus Conftantienfis.1x7.137. 163.781
Sacerdotibus homines abutuntur tanquam viliflimis man­
Saltationes vetitx in diebus tcftis.
1x17
ciple.
193
n*9 Saltus fluvius.
Sacerdotis teftimonium credibile habeatur.
Salvamentum. 97. & fa. 100. 143. «47· >76- *o>. bfa.
M7
Sacerdotum nulli licet ignorare Canones.
*6*. X79
ΒΤΤ
Sacerdotum incuria nullatenih eft excolanda.
,, _
Salvamentum fidelium. 196. bfa. 141. populi. 138. 147.
35*
Sacerdotum percuflbres ipfo jure excommunicari funt. 1549
165. commune. 4’· 141· regni.
----Salvan nemo poteft nifi quem Deus falvaverit.
Sacerdotum vita dedecorofa.
581
6x0
Sacerdotum prxfentia an neceflaiia in Judicio.
na»
Salvatio. 79. 101. 167. b fa. 104. 11«. lij. ito. *75.
Sacerdotii apex.
141
346
Sacite.
507
Sahatio populi. 1x9. 347. rerum Ectlefiafticarum
Sadre ad proprietatem.
418. 448
S. Salvii Monafterium.
Ύ
Salutatorium, locus in quo Sanâimaniales conveniri pofSacramenta Chrifti. 1109. baptifmatis. 1401. redemptionis
noftrx.
167
funt.
,
llaj
Sacramentum fanguinis & corporis Chrifti.
119
Salutes mandare.
83.85
Sacramentum fidelitatis.
71. 146.710. 771. *99-1056
Sala palarium regium.
to6«
Sacramento fidelitatem promittere.
146
Samio.
' 916 918
Sacramentum jurationis.
1190
Samuel Epifcopus.
343
Samuelis locum in Ecclefia tenent Epifcopi.
ti8
Sacramenta legalia.
190
Santti qui in coelo regnant, & in terns miraculis , corus­
Sacramenta Regi faâa.
ado. b fa.
Sacramenta fi ab Epifcopis exa&a autfafta fxerint.
119
cant.
110. lio. ut
Sacramentum indebitum non exigendum ab ordinatis. 6x3
Sandi nov itet inventi.
74t
Santtorum coipora dc Sepukbris fux requietionis effivfla.
Sacramenta qux Epifcopi Longobardi exigebant ab bis

Ί’

S

.

»647

Index

1648

»$$· t x-to. furto' fublata.
Iltg Scribendorum ars olim inter prxciyu» eruditorum tludia
Sanctimonialem fi qui* uxorem datait.
»6-46.149
ccnlebat.ir.
uso
Sanctimonialis latkiatur.
$59 Scrinium land* Metropolis Remorum.
618
Sanctimonialium habitaculi.
110 Scnptonum , locus ubi fcnbx manibus operabantur- 1161
SanOrnuxuabum uniufcujulque Monaftctu numerus dcicn
Scriptura vakant quar diora 6c aiuium habucnut evidenter
h '»"·
$5-104. me
expretium.
i $40
Sandimonialiiu» Monafteria aduc quomodo pentulfum Pre f
Scriptura qux annum & diem non habuerint , nullum ha­
beant vigorem.
<41
IC43
Sandtmonixlon milhis fibi conjugio facies.
ScrqMurarum tene* neceifaru ad firmitatem eorum qux
96.3JJ
Santtimotuahum conjundio.
bunt.
414. 947
61
Saadimooialcscoocta audontatem nupta.
Scrova 990. ducana.
68«. 8x8
Sandimoniales non opprimantur.
Scrutinium
â
fcruundo
dicitur.
1403.
Agendum
in ordina­
9i
Saaâimomales de locis luis expùlix.
tione Epifcopi.
1371
15$
Saftdtmonialu femina fi adult çnum fecent.
Scrutinium baptiitni.
744. 1117
Sanâimoaiales fi virilem habitum turr.pfcxint.
Scubi* publice.
3x1.1194
Sandio Pragmatic a.
Scudingum.
1x4
«176
Sanduarius , id eft , Eccietiafttcus
Sculdalu.
555-54$
«55
Sandalia.
Sculdafii
efle
qui
non
poflint.
«41
74»
Saugallcnfis Bibliotheca Catalogus.
1083
Scura , id eft , honcum in quo grana coUigunnir.
1010
Sanjallenfiura Monachorum Capitula.
1
I8.6»>79$
>5<U
Sanguinis cftufio m Ecclefia facta cum fufte.
Scutis & fu ft ibus decertare.
t«7
H9l
Stiiguis Chrifti fufu» pro crnnibu» in cum credentibus. 6x2
Scutum habere ui mallo.
696
Salida Abba S. Andrea.
Scutum rchquitle , ptaxipuum flagitium.
691
Saptrt pro /urr.
Secale.
48.68.71. 160
Sapienti futficit feme! loqui
Secubtes poflideant honores feculare*.
441. 959
»9
Sajx>narix, locus in fuburb o Tullettfi.
Secular es 1'altoralcm locum fulcipiunt poft mortem
155- ’<*«
Satabana.
coporu.n.
581
Scculo renuntiare fi quis voluerit.
»64
Sarachouva fubterior & tupenur.
Sirlarenfe Monafterium.
Sccuium dnnitteic.
imo
Sccuntas pro homicidio fado.417. 463.449. 491. 459·
Sarmafia villa.
Samceni Aquitaniam devaftarunt.
544.941
»
Securitatem facere.
87.
Sartace-nomm jugum crudelihimum
Sartateda Ecclefia.
Sedentibus m corona.
Sedere nullus aiuieat coram Epifcopis.
SatistaCl o pernitentia.
5>6
Srtisfadioiiis Ecclefiaftic* pernitentia.
Sedes Epifcopi cur altior.
»557
Segare , ui eft , herbam oratorum fee are.
1011
S. Saturnini Monafterium.
<0. f i<$v 1444
Seviro Arvernoium Prxfes laudatur.
Sq.umus Archiepifcopus Seooncnlu.
«$01
863.8'$
Sdave.
S. Saviiii Monafter.um.
701
Sellam retmere.
iU. 79$
Savmiacum Monafterium.
>02$
Schne.
Savinun
77$,
11$
Sena.
Saxoncs drvifi in Orientale,·. , Angario» , atque Weftvalos·
559
1148. 1376
Senes excufantur a lejunio.
1047
Senicx cartx quali tenes.
509. 865. 1196
Scabinei. 745. Iidem cum Hatnnhurgns 9J1. Quomodo
Senior ale.
eligendi. 1U. Boni mittantur ubi non lunt Hi. Mali
eliciendi , & boni in loco eorum eligendi, 316. Adomnia
Senioralis reverentia.
Scnioratum alterius hominis eligete.
placita a de fle debent, 3 11. 315.551. Injufte non judicent
____
85.86.189
Senioratus.
propter munera
55’
Seniorem qualem voluerit accipaat hber homo.
44
Sca bir.nn nullo tefidentcs.
498
Seniorem
quxtere
nui
fe
de
rebus
temporalibus
adjuver. 444
Scabmiorum judicium.
Seniorem tuum nullus fine jufta ratione dinuttax. 44. 164.
Scabmorum judicio fi quis non acquieverit.
$6$

6»
168

Scath. 68. 769. Scatheator.
Scadebolt.
Scamnum fuper tenfus.
Scantio, pincerna.
Scapellare.
Scapulare Sc cuculla.
Scarr ordinande.
Scarire. 150· 8ei. Scarid.
Scarponinfe.
Scarfale.
Scaft legi.

694. 845
68$
«84

16$· ;s8. 80 >
ipo. -"JS

Scatum xrarii-

1119
Scenm veneni facerdotalem ufurpante»
>»15
Schilla de metallo una.
Schifma nuper ortum in Ecclefia.
Schola dicitur domus Regis.
Schola Cantorum.
Schola Turonica.
»154
Scholx ad pueros erudiendos.
745
Schola à Karolo M. mftitutx.
Scholx Cantorum & Ledorum.
benê corredi.
Scholaftici , id eft , dilcipliuati
1094
Schutera Monafteruim.
i;»9
Scintalz.
Sclav orum parte*.
689. 857
Sclufa.
745
Scorticatus.
Scott qui fe Epifcopo* dicunt.
74»· 1X45 - */·«·
745-76»
Scotorum hofpitalia.
$66
Scotu» mendax.
68$.*«i
Screuna.
Scribx olim vacante» pagellas implebant bonis ioterdùm
rebu», frpè ;nalu.

--- 1 x55

558
Sctuores , id eft, domini feudales.
»49
Seniores Presbyterorum.
Seniori oblequium exhibere dc beneficio.
19
Senioribus non beer ejicere Presbyteros de Ecdefiis fine
cnnfi icntia Epifcoporum.
199
Scnilcalcr.
91 x
Scmfialci etymologia.
68$
Senillimi teftes.
«U
Sennenfis Ecclefia.
671
Senonenfc Monaftetium.
114
Senodochium.
«041
Senonenfium Archiepifcopotum vita icripta ab Urbano
Reverfo.
Senoruca Ecclefia.
440-95$
610. 6’Af.
Scnonicx plrbts humillima devoti·.
Senonicus Comitatus. 1 joo. pagus.
70
Senonis.
$0. 178
Senonum Metropoli'
Senfu fuo.
1112
Sentus cretcit inpueris , in juvenibus viget, in fenibus
minuitui.
469
Senus.
45 x
Sepelire mortuos cum ornamentis.
701. 8rx
Sepem alienam aperire.
68$
Septenario numero untverfita· Ecclefix defignatv.
1 «jy
Septimania.
xi Xj.aj5.i4o. 760. 1181. 148X
Septimania velGotia.
1085. 1118
Sejxitnanix regnum. 144$· »4«8. 1$1$. Imites.
109«
104»
Septinz feptena.
Septuaginta hebdomade.
Sepulcnrorum violatores rei mortis funt.
178
Sepultura mortuorum fic cum pfalnm 8c hymnis.

"X

Sepultura

m>49

Tomi fecundi.

Sepultura gratis tribuenda eft.
,
Sepulture mtrà Ecclefiam.
jt
Sepulturam cujulquam nemo temerario aufu violet.
<8
154- 158· 165. 167
S. Sequani Monafterium.
IM4
Sergius Papa.
1101
Sfirmo Regis.
701
Sermo tuitionis regie
4*8- 594· 9-8 910'
Serra.
•5*5
S. Senarii Monafterium.
1*4
Seni, id eft , coloni.
1 >45
Servi ht'cahni, Ecclefiaftici , beneficiarii.
yi. 1181
Servi Ecclefiaftici aut Comitum.
»79
Seni Eccletiarutn quibufeunque potellitibus fubditi.
yj
Servi non poliunt heri Monachi line luentia dominorum
fuorum
116}
Senum alterius nemo folUcitet ad Monachalem vel Cleri­
calem ordinem.
11 ιά
Servus ordinari non poteft abfque bcentia domini fui. 1144.
& jtf. 1147. 1 498. 101. i/ Jeq.
Senus manumiflus ut ad gtadus Ecclcfiafticos promoveri
poflit.
540
Servus fi ennfeio domino fadus fuerit Clericus.
^61
Servus fugiuvus ab Epifcopo ignorante in Presbvtctum
ordinatus.
' ; 144
Servi Lcclefiatum quomodi» ad gradus Ecclefiafticos pro­
movendi.
440. 90
Senus datus Monafterio.
ysg
Servum Monallcni fi qu:s fe efle negaverit.
456
Servi manumittendi propter lutu,itatem tilii Regis. γ>6.
4»*· 9:6.95 1
Seno fuo fi qu:s aliquid concedere voluerit.
41 f
Senus de peculio fuo redemptus.
44χ
Senus fieri non poteft qui per triginta annos fuit liber, t to
Servus quem colonus comparat.
418
Servum fi quis vendiderit419. 94;
Seni venditio.
4·’!. >70
Servi venditio ad Ecclefiam.
4^8
Servi venditi Formula.
448. 49-. 961
Servorum Matrimonia.
144$
Sen us fi liberam 8c ingenuam feminam in conjugio fibi
copulaverit.
;i$. 4*1. 44"’. 501.944
Servus fi extraneam puellam fibi focuient abfque voluntate
parentum.
517
Servus fi comprobatus fuerit ignem in fils am comminaue.
<
.
Sen 1 condemnantur
p
patibulo
pro furto aut latrocinio. 8;i
Servus fi homicidium11 coiamifcrit
. 111 Ecclefia.
;;i
Servi fugaces retrahendi.
$61. 07
Serri fugitu i reddantur doiniiv. fuis.
Senum fugitivum fi Suis icccixrit.
596.914
Servu» fugitivus in fuga mertuue.
1:11
Servorum tertiam partem quomodo accipiat filia.
Seni regii non opprima itur à Judicibus.
1 :6
Servos alienos fi quis Jcculaverit.
485
Servum fi libet homo fe fece.it.
411. 446. 4-4. 944
Ser.umchmofum fi dominus non pratfentaverit Comiti. i;o
Senus nudus ad paii.m vapulettu
Serviflima omnium ancillarum.
561
Senilis conditio.
Servitores.
m. ι;81
Servitium Dei&r Sandorum e;us.
*64.
Serwtium divinum. 188. dominicum. 170. Regis. u6 518.
temporale.
·■■Servitia legalia facere.
18
Servitium Senioribus debitum à Presbyteris.
MO
Servitio fi quis francos ic addixerit.
>9*
Se-viant pro /•--ν,Λίν..
Serviuntur pro fervenru.-.
1046
Sefliim.
8*4
Severitatem poteftatis mifericordia temperet
Senfius canis.
819
Sextarius eouus ubique fiat.
if*
Sexus perfectior.
H55
Sus ingenuus.
461
Skharius Atchiepncopus Buidegalenfis.
"55
Sigeberti regnum.
164
Sigebodus Archiepifcopus Xaibonenfis.
*75· *77
Sigeie.
744
Sigenandus Enif<<>pus Conftantienfis.
*45
Sigifridus Abbas S. Leonis.
1561
Sigilaus Abbas S. Martuli Metenfis.
156$
Sigillis recognitu.
41$. 5*9. 571.9U

Tomt 1L

ΐ6;ο

Sigillum regium penes Comitem palatu.
165
Signacula fua bene fciant l'rcsbyte·.
>066
Srgnuin finite crucis tacere in frontibus.
.00.«;
Signa, id'eit , tintinnabula. 744.845. 11.15.
Signa diuturni fise nocturna.
«58»
Signum non tonetur ad coquinam.
«5«4
Signum quod ad retccioiiuin tonat,
69,.$
signum ad potum.
Signa arborum.
Signata arbor.
1
840
Signius mons.
1505
S>.gna)dus Abbas S. Martini Metenfis.
Silentium- m oratorio tenendum.
1 0o
Silentium teneant Monachi in hebdomada Pafche & Pentecoftes.
'
‘
>098
Silentium inter manducandum teneant M°n*chi. 1581. 1584
Silentqjm poft refeitioneni otnru tempore teneatur. 1184
Silvarum.
69.77.168
Sdve cuftodite. 55. xc6. culi odiende proptet paftiones.
116
S:'vt in quibus Ludovicus Karoli Calvi filius venari non
debet patre abfence.
168
Silve vendite.
149
Sibam fi quis incendere aufus fuerit.
jy j
Silvanedenfis Ecclefia. $95. pagus.
69
Silvanedis civitas.
179
Siis ancum.
*
65. 767. 1166
Smure, ablcindere fuperiorem panem alicuju* tei. loit
Simeon l pueopus Laudunenfis.
>9-759
Simihum oli 1.
* 5*4
Sinullr firmitates.
589
Simon Abbas fatiéèi Albani.
116>
Simonne a herefis.
9. <2. 54. ill. J97.601. 611.61 $
Simonuce ordinationes vetita.
Simulare.
«J-77$
Smodochie.
• 041
.Sire etymologia.
7*9
Sirmundus laudatur. 86;. 896. caftiganxs.
iioj
Sifebutus EpifcopusUrgellenfis.
’ 545
Siuvaldus Comes.
15«$
Slveftre Abbatia.
Sixto iv. Pont. Max. tetnance.
Skelbm.
690. 840
Smaragdus.
1044. 1071
Smaragdus Abbas fandi Mkhaelis VirduoenfiS.
1106
Soc.
1590
Soci.tas inter Monafteria.
0»
Sodis capita tanta.
455
Sodomia peccatum.
1*44
Soli eft ea calcei pars que fub pedibus eft.
to86
Sobriari.
50
Solatiatores reinublice.
Solatium , id eft , auxilium.
55. 988. 6/ elili
Solemr.iacenfe Monafterium.
·4·5· 1499-1516
Solida rteinitatc ferventur.
____ '547
Solidus 8c denarius uxori dantur in nuptiis. 498. 551. 9®o
Solidi fecunddm Legem Salitam conflant ex quadraginta
denariis.
68x. -44. 1051. & Jif.
Solidi duo folvantur Epifcopo pro jure vifitauonis.
11
Soliditas regni.
Solocenfe.
.
xl»
595· 07. 9**
Sonia nuntiare.
448. 456· 487
Soniare , id cil , curate , inquirere
tnveftigara.
icyg
Sonitum alicuem fi qu:s fecerit.
•58«
Sonnis. t'ide Sunnis.
Sonoiiitas virtutum.
*Ιί
Sonum audire ad accipiendum latronon.
65.768. 815
Soricinii Monafterium.
.•59«
,, .
Sorores portionem cum fratribus non habent de tens pa­
terna.
911."
Sororibus duabus fi quis nupferit.
Sortes Gothice 8c Romane.
7*»
190
Sones de paginis evangebds
Sortiarie difperdantur.
Sorriariarum ftultitia.
0i
Sortilegi prohibeantur.
,1.1
Spadare.
Spadatus, id eft, caftratiM
694- 844.
Spani.
Spanifci ferri.
• 495
Spamacus villa Rctnetfs Ecclefir.
i». T7. 7&· »»«
»84
Sparvanus.
R r t f r

90

Index
Spafare.

κ

i ιοί

1400
iou
«87
-Spin* vmonta*.
15$
Spiritus fanâtn tribuitur hominibus per impofitienem ma­
nuum faccrdoulium.
11;
Spoliatus ante omnia reftkuendua.
1x4*
Sponfir ahorum.
ji
Sponfam alienam fi qui* rapuerit.
57.554.115*
'Sponfarum aliorum conjun&io.
61
Sponfalioram folennia fecundùm Legem Salicam. 498. 551.
980. Diflblutio.
8$f
Sportulae contradi&z.
iofo
Squilla.
£97. 840
Stadinifu* pagus.
«8
Stabilimentum.
.
1104
Stabilis Epifcopus Miflus dominicus.
>4*4
Stabilitas rcgru.
4$9
Stabilitas tenax Epifcoporuum in fedibu* fuis.
9
Stabilitatis in Monafterio ptomiflio.
i74·^/'?· >*98
Stabolau Abbatia.
at}. jc>95
Stagnare.
>007
Stampifus pagus.
70
Staplum fuper tumulum Milium.
«87
Stapplum.
991
Stare ad crucem.
*ci
Sutie a caftrorum.
t > 18
Statio ad mallum tenendum.
J$. ao<5
Stationes publier.
#
141
Statum ingenuitatis fur fiquis alicui obnoxiavent. 4**· 944
Status ingenuitatis.
744
Statuta factotum Canonum
*85
St a va.
«91
S. Stephani Ecclefia.
15«
S. Stepharu Monafterium in Straftburch.
115.1 1-8
Stephani Papx privilegium pto Monafterio fanûi Dionyfii.
Spau India.
Sperare , id eft , credere.

roip.

Sptcarium.

59
Scephanus Archiepifcopus Tolo farms.
»088
Stephanus Comes Parifienfis.
»057. 1060
Srephanus Epifcopus Cameraccnfis.
500
Stephaniis Secundicerius.
*48
Stipulas tenere.
745
Stipulatione fubnixâ.
9U
Stivagium.
Stobis, urbs Macedoni*.
1*50
Stolas ponent Sacerdotes.
1* 1 5
Stopharius«95
Straftura.
”9«
Strata.
>5Of
Strasburg civitas.
.
Î9- **>
Strenuitas tlluftrium virorum.
2 59- *«·
Strix.
85$
Striga , malefica7°«
Stramenta chartarum. 591. 40f. 46t. 48}. tffa· B0· 57*·
579. 1179.1410
Stramenta chartarum ab igne cremata.
<4*· 5«5
Stramentum.
4^9- 8*4
Scuba.
1010
Stuprum omne eft adulterium.
819
Sturmio Comes.
>445
Suariraha Monafterium.
.
>°94
Subbattere > id eft .porcellos in ventre matris occidere. «8 5
Subdiaconi fidem Catholicam memoriter teneant.
> 174
Subduconorum Minifterium.
10*
Subdiaconorum fuperbu notatur
Sublimare.
Subpeavida commemoratio.
Subfannus Epifcopus Venetenfis.
Subfidnxn Ecclefia debet Principibus
Subftantiaht vkfus.

Subftantialiter.
Subvcâio Legaroram.
Succeflio in beneficus Ecclefiallicis.
Succefioram nemo m antecefloris fui pdena
obligatus.
Sudes , id eft , porcorum ftabulum.
Suentifium.
Sueftiouenfe S. Manx Monafterium.
Sueffionu n urbs.
Sucifonica Synodus.
Sucflonicus pagus.
Suagcibo , id eft , liter» rogaton*

ι<5$ζ

Suggeftiones. '
Sumniacum.
Sunia nuntiare. Fïar Sunnia.
Suniariu*, Epifcopus Hclenenfis. 675.-1 5C5. 1540. fr /rf. ■
'B' /—
Sunianus Comes.
,4. ιρι. i$*g
Sum tred us, Comes Urgellenfis
Sumefridus M a reluo>444
Sunnia nuntiare.
<9$. 551.9**
Sunnts.
681.745. 81’
Supcrabreptio.
r*
Super di&iones.
4>7- 941
Supcrpolito excepto.
Superventio Paganorum.
8«. 97· 9»
Superventus, id eft . latrocinium.
«87.81s
Supplantator.
Supplicatio ad Regem.
Supphcararia.
4P0<
Suppo Comes.
.i;8.
... m»
Suppreliis. 581. 407.fr/cf. 411. 41«. 414.-17. ô/cf.461.
4*5.478. 480. 1107
Suprapoiitum.
970
Suredenfe Monafterium.
ijot
Surximum Monafterium.
1104
Sulceptores , id eft . patriot.
Suftcntationem pnrftarc.
*4»
Sulurroncs occulti.
SyJvrftri Canon.
Symbolum unufquifque Presbyter benè intelligat·
Symmachi l’ap* definitio.
54
Synodale collegium. 17 j. Concilium.
1-7
Synodales conventus fecundùm jullionem canonicam fre­
quentandi.
119
Svnodaha judicia exercere.
117
Svnodalici praecepta.
1108
Synodi provinciales & fpeciales libéré celebrentur. ro8.
Debent indici ab Archiepifcopo.
101
Synodi propter difeordiam Regum frequentari non pqtetant.
119
Synodi generalis traâatus.
n
Synodos tantùm duas à Presbyteris exigant Epifcopi.
1«
Synodus Regia & Ecclcfiaflka.
1018
Synodus magna in Aquts.
ro$9
Synodus generalis, id eft , placitum generate. ■
1090
Synodus Inciflina.
174
Synodus Ravennatcnfis.
175.81X
Synodus Epifcoporum
99· 777
Synodus apud Cardiacum. '
87. 95
Synodus novus. 100«. 1050, San&us.
1401
Synodus frequenter eft miiculuu genetis.
11« J

Abema Monafterium.
651.1501
Tabernas Clerici non frequentent.
«1«
Talamitenfi* Comitatus.
ix;o
Tangano , id eft, adjuro, interpello.
701.8$*
Tardanifus pagus.
68
Tarraconeidis provincia attributa Archiepifcopo Narbonenfi.
Soy
Tafcha.
1547
Taflilo. ΚΪΛ Thaflilo. v
Tatio.
>}8x
Tauriacus villa.
1508
Taurus gregem regens.
8a8.fr /*fTaufiacus villa.
.
_
!$18
Te Deum luudemui quando primùm cantari coeptus.
1109
Te iffuir quando inchoandum. 1115. Cur fecretô cante­
tur.
r 561
■Teâutn nemo hofpitibus deneget.
5ί·
Teâum Ecclefix a quibus reftaurandum.
JHJ
Telam noftn videntur dixifiie pro rclo.
101S
Tellau pagus.
.«9· 77>
Telonea non exigantur à Gothis five Hifpani*.
*7
Telonei immunitas pro Ecclefia.
$1*
Teloneum civitati* Tomacenfis.
78
Teloneum non exigatur de navibus qux vadunt fub ponti­
bus.
«4
Teropeftarii.
!>**
Tempora facratilfima Quadragefimx 8i Adventûs Donum.
Tempus Canonicum.
>>7
Tendis fuper fcamnum.
^94· 848
Tcodacnis MiiTus Dominicus.
68
Tebdericus Abba.
69

T

ι<5β

> Tomi fecundi.

1674

Teodifca lingua.
Thefaurorum Karoli M. dii ifio
1071
59-6f. «44· «6*· m
Teurhaldus Atchiepitcopus Viennenfis.
Teodtfredus vadus dominicus.
1500
Teutmundu» Miffus donur.uu».
Tcrmarus.
55»
Thcutperga, uxor Lotharii Regis.
Terminationes.
7*9
*94
Throni Dei.
Terminu» beatorum Petji & Pauli.
159
Thunbulum fignificat corpus Chrifti.
Tena cenfalis. 198. 114. 1194. 1590. facerdotalis. ' 11.
'J54
S. Tiberii Monafterium.
evindicata. 4:9. vicina epifeopio.
1099
1196
Ticina civitas.
1547· Jfl. 556. 559
Terrat vendit* Formula.
Ticinum palatium.
Tenacinenfe caftrum.
*46. 80;. 1181
Ticlivinm.
Tenacium caftellutn.
*5· 1*6»
**4
Terrui* ac vineol* dit* pto loco fepultur*.
Tinea adulationis.
.. y
.199
Tintinnabulum quod antè Abbatem pendit.
1 584
Tertium & Danger.um.
1194
Tmtinnus.
690.859
Trnulfuin.
68»
Tituli, id eft , Ecclefi*.
.
74». ij-ry
T efceia.
48- 769
Titulorum cuftodes.
554
Telhmentanus tutor.
481
Toletanum Concilium de totius mundi panibus Congre­
Teftamenti faciendi Formula.
*11. 519.
garum.
91
Teftamentum duarum pctfonarum qualiter in uno volumine
Toletanum Concilium Vll. emendatum.
r>5t
condatur.
415. 059
Tollere, vi auferre.
91g
Teftare.
691
ToUianenfis Comitatus.
1469
Tefteia.
118. fr fi<f.
Toloia
civitas.*!.
760.
Obfcfla
i
Karolo
Calvo
1*6*.
Teftes quomodo habendi.
14 4· fr-AïTeftes legitimi. 1166. veraces. 151. fviuft.qii. 815. 1necef
Tolnianus paetis.
1085. 1104. 1591.14rfr
farii.
Ί olvioncnfis Comitatus.
Teftes duo fufficiunt.
1469
Tonitrualis Evangetiftarum vox.
Teftes in perjurium fi quis feientet produxerit.
599
Teftes eligere licet reo.
n«7 Tonfoi are comam capitis fui.
5«6
Teftes diffamare.
149 7 Tonfura capitis , tignum Chriftianitatis.
689
Tonfura Clericalis.
Teftes feparentur ad invicem.
811.1561
1187
Tonfura Scotorum.
Teftes cogi poliunt ad dicendum teftimonium.
1146
848
Tonfurare.
Teftes faces e fallbs.
74«
Tomeamentum.
Teftes de ipfo pago eligendi.
»187
108«
Teftiiulum fi quis alteri amputavetit.
IOÇO Tomedrifus pagus.
Toronic* regio.
564
Teftificari qui non pofllnt.
<6*
Tonoldus Diaconus , invafoe Ecclefi* Bajocacenfis. 1*9,
Teftificari adversùs Presbyteros qui non pofiint.
146.-81
Tethmoma de quibus Capitulis non recipiam uj·.
H7
Teftimonium falfumfiquis dixerit, adtciUmonium ported
Tonum fi quis in fuo comitatu fecerit.
t8«. 187
Trattoria.
100.746.796. H94
non admittitur.
10$?
Teftimonium dicere ebrius non poteft.
Trattoria Legatariorum.
581.891
U9
Tractoria pro peregrino.
50 a
Teftimonium Sacerdotis credibile habeatur.
Trattoria pro itinere peragendo. 1
441. ojg
Teftimonium approbare per pugnam.
Tractoria qu* propter huftbs recipiendos dirigitur, 550
Teftimonium & teftamentum fjuonyma.
997
Tra&ori* Fpifcoporum.
61*. 615. 619
Teftimoruare.
' 45'· 461
' 541
'
576.
565
Traditio refpeâualis.
516
Teftis per aurem traûus.
997- 1019
Traditio ad fponfam.
476.554
Tellrebant Comitatus.
**5
Traditio
ad
Monafterium!
586
Teudericus Comes.
16J
Teudericus Epifcopus.
Ttaditionalis notitia.
550
Traditiones injuft* pronihilo habeantur.
197
Teudifca lingua. ridt Teodifca.
Traditione Formule.
«49.fr/ef.
Teudonis villa.
Teutboldus Epifcopus Lingonenfis.
Traditori* de terra.
447· 4ί·. 466. 960
J7· 70. 1167
Teutullus Epifcopus
Tertoiicnfis.
Trahere. id eft , rapere.
855.840
.
*57· *41
Texaga.
466. 990· 998. rooo
Trimifium.
1587. fr /<f.
Texandtus Comitatus.
Tranfaâtones.
9^6
Textus Evangel iorum a Lothario Imp. oblatus in Monafte­
T ranfiturs.
74<
Trantljitiones Epiicoporum fiebant olûn cum auâoriute
rio S. Martini Metenfis.
1179
Thaflillo fobnnus Karob M. 1041. num duxit in Monaf­
Regum.
Tratnblvere.
terio.
755
401.405.489
TrXntpofitio fubitanea, id eft , mon.
Thcada.
698
Theganus emenditus.
Tranliuta.
.191«
5««
Theobaldus Miftus dominicus.
<59
I
rafoaldus
Abbas
S.
Chnftin*.
Theodemanu? Patriarcha Aquileienfis.
1504
194
Trauttum, foramen.
Theodericus Abbas Soletnniaccnlu.
994
5'6
Theodericus Come».
Trebia.
M9
Theodericus Dux Lotharingi*.
Trecafinus pagus.
>555
Theodifclu» Epifcopus.
Treétis.
“»
41. 41.987.1*69
Theodora Comnena , Andronici coniur.
1110 TrcjeCium municipium.
*9«.840
Theodoricus Arihiepdcopus Ve fontiorum.
Trcmaculum.
146· *tf
1014
Theodoricus Epifcopus.
Trcfinirus Abbas caftri Mallafti.
Theodoricus Corae».
iix 6’ /<··?.
Trefpellius.
Theodoricus Miffus dominicus. .
10 Treverenfis & Remenfis Ecclefia fotores Sc cotuprovincia‘ 11-.79·
ciales habentur.
“
Theodorus Canruaricnfis emendatu».
ion
Theodofiani corpus. 474. 566. 974· Codex.
111
90 Treveris.
Theodofio tributa quidam Lex qu« eil Conftantint.
694
Tribatttre.
111
164.1108.1550
Tribulatio five commotio.
Theodofius Abbas S. Emetent.
. 480
»107
Theodofius Memorialis fcripfit manu fui anem Gramma­
Triburienfe Capitulare.
698
Tributarius Romanus.
ticam Prifciani.
1161
JI96
Tributum quod tranfitori* vocarux.
Theodricus Come».
400
Theodulfus Epifcopus Aurelianenfis. 1061. 1410. 145$
Tticafiin* Synodus.
Tricenaria Lex.
Ejus liber de Ordine bapnfmi. 1071. Capitulare.
11*9
Triduana pernitenti*.
Thcomarus Abbas S. Manfiieti Tullenfis.
*
1555
7WZ
Triduana , id «ft , jejunium trium dierum. ■
Theotarius Epifcopus Gerundenlis. 146. 175. |oj. i*8j.
695.84«
Triens , terti* pats foiidi.
»509. «ii. 1515.
49*
Theotinus Presbyter.
Triginta *nnorum pofleflio valet.
U09
Thefaun Budefiaftici ne vendantur Judatis.
«ijo Triginta annorum preferipuo.

Index

lé#

1401

Trini merfio In bapcifmate.

Trifcabina Charta.
.
_ , , ,
,,
Tnthemii locus infignis de cçra Ecclefirftica Karoli AL

1049
Tnaptchiacus villa.
;86.900
Truftem & fidelitatem conjurare.
Traite* commoveret
96
695. 846* 1054. BO4
Trullis, id eft, fervidum regale.
166.809
Trulli* dominicus,.
Trutbettu* Epifcopus Adtenfis.
1468
Tutri paflivâ fignificaûone.
Tuitio Ecclefiaftka.
\66
Tullum.
119.114
Tuilenfe territorium.
Tull* fi fuerit cujufcunque proprietas
5 f9
$90. 916
Tuitis ndejuflbribus.
11J. à fif.
Tunbas.
Tunginus.
696
Tunicam Chrifti fcindere milite* aufi no· funt.
st
TunpretiisEpilcopatù* courier eriu.
*95· «14
Tungri*.
~*b
Tut bêla.
; 86
Turgauvenfis pagus.
_____ ______
onachos acriter reprehendit Karolus M. >c6x
Turonenfes
Monach
Turonica urbs. 51.470 · 4«4· pagus.
69. 61 ;
Turrecremata emendatus.
561
Tufcani.
Tufcia.
54«
Tufiacu* villa.
*ί· 196· 101.78»
1092
Turelenfe Monafterium.
Tutoris dandi Formula.
4«i
*H
746

& O literr invicem permixtx.
990
818
Vacca domita.
Vacca interendalcs....................................
Vaccis fi quis fe inratiooabiliter mifcueril.
B?8
17. 187.794
Waûa. 748. Wad*.
WadaMu* Epifcopus Helenenfis.
04.1 Pl. w
1416
Wadarilkus Epifcopu*.
1089
V»dt in pnet, career Monachorum.
558
VVadiare bannum.
Wadiam dare de homine ai placitum adducendo.
, 16.
J
Wadias accipere ab inceftuofit & ab his qiu decimas non
<4®
dant.
Wadiarn dare de libertate probanda.
5*7
VVadium.
191.417· 544
508
Wadium componere.
74«
Wadii.
146.786
Wadii ad partem Regis venientes.
487. 979
Wadias dare pro redeinpriooc vit».
Hi;. 1177· l«9f
Vadiànus caftigMU*.
68
Vadi fus pagus.
PJJ17-5M.J5Î
Wadri.
I VjI
Vagationes cum canibus.
109
Waifanus Aquitanorum Princeps.
Wall Epifcopus Autifliodorenns.
Walbercu* Epifcopus Portuenfi*.
1©J1
Vaidefiu* caftigatu*.
Valdo Abbas.
Valcntianc.
16i.6;. 10.161767
Wriefhdus Epifcopos Ucecienfis.
Valtredus Epticnpus Eporedicnfi*.
575
Walfridu* Comes.
674.
fiov
IJQJ
Valli* Afperi coenobium.
Vallis Afperi Comitatu».
67}· «$>$
VallisClufat.
Waltarius.
«95
68
Waltcaudus Mifius domiti cur.
Walteriu* Archiepifcopus Senonenfis.
191
16j.IlS4.1508
Waicerius Epifcopus Aurclianenfis.
144·
Waltkerus Come*.
5°°
1086
Wanti.
168
War*.
I
694
Waraoio.
λ
Warafch.
**5
70t. 1049
Wargus , hoc eft , dejedits 8r expulfus.
Γ.
Wannus Comes Arvr«»orum.
j 7J7·
777 I2ûd. 1’5” «*66

V

Warmaria , civitas Vangionum.
Wamiti.

Wamttu».

Vafialli Fertefiarum.
tc8
Vaff.db Ecclefix Remenfi*.
6oi
Vaflalli Ecclqfix Lingonenfi*.
BO
VaffaDorum dominicorum beneficia.
Walfallorum dominicorum homines
Vaft allus dominicus.
Vafiaticum Comiti*.
19
Vafli.
104.746
Vafli dominici. 786. Concordes fint cum Etvfcopts.
it6
Valfi dominici adcfiTe debent in placitis Miliorum dominicorom.
1188
Vafli dominici pacem 8c juftitiam faciant in fuis minifteriis.
Vafti, Fideles qui fervidum exhibent
Vafltis |ufticiam facere renuens
Vaftenifus pagus.
M allinenfis pagus.
Vautcnfe.
Ucci.
Uceria.
Ucpoldus Comes.
UJalgarius Epifcopus Helenenfis.
S. Vcdafti Monafterium.

V.

167
145. i47.?«5

16^6

Vatra Monafterium.
Vas , lepulchri genus.
>049
Vafa facra d*nd« non funt in pignut
’
SI 50
Vafatenies Epilcopi le vocaverunt oiim Epifcopo* Vafconi«.
.
liez
Wafloi.
x*4
Vaflalhticum.
119
Vatfalli dominici, >-*9. 196/Ί41. 1S9. Condignum apud .
omnes honorem habe.», t.
176 '
WaffalliEpifcoporum. 111.;4$. Epifcoporum & Abbatum.

940

560
70

4»y. 97«

1167
6’J

161
Velamen facram.
___
Velanda don eft vidua ftatirn poft mortem mariti. ;
11 $ 1
Velandx non funt pucllat ante annos xxv. «tatis.
r 16;
Welpho Abbas.
i6j
Vediatum.
214
Veltri*.
Λ
684.819
Velum fufeipere Lex Longobardorum y iduis prohibet antè
anni fpatitun.
î*4· 549
Venationem tiullus Presbyter exercere prxfumat.
Vendert carid* hofptdbu* quin vicinis non bcct.
55»
Vendi carjù· nihil debet tranfeuntibus.
.190
Wendilmaras Epifcopu* Tbrnacenfis.
Vendifcenfi* Epifcopus Erifons.
Vendita eft vedigal return in foro venditarum.
9-5
Vèndiras exaâare.
460
------- ---------------497 ’
Venditio
de terra.
Venditio de femetipfq. 474. 970. dc fervo 497. de fervo
ad Ecclefiam. 428. Venditio ad Ecclefiam 490. ad Monaf­
terium.
505
Venditio de area vel de cafa infri civitatem.
49;
Venditionis Formula. 445- 447. b’/'?· 47«· 475· 545. jj;
Venefici difperdantur.
i;o
Venercha Monafterium.
1104
Wenilo Archiepifcopus Rotomagenfi*. 102.10;. 111.1;;.
611.781
Wenilo Senonum Archiepifcopus. ij. 17· >9· *9· 49· 5770. i;o. iu, 1;;. 759.1161.1167. 1169
Venna , id eft , pifcatura.
1074
Verba alia nullus portet nifi qux Deo fint placita.
686.1$;.
1101
Verbum Regi*.
C“' '
«95
Veredi.
Veredos donare ad fubvedionem Legatorum.
Verengari Minifterium.
559
Vermendifus pagus.
68
Vetmeria palatium.
J?. 76.81.84· Β*·75|·766
Vernaculus, id eft, fervus.
74*
Vernaculum dimittere ingenuum.
495
Vernaculi abfoluti Formula.
Ji·· 54*
Vernaculi venditio ad Ecclefiam.
49«
Vernaculi venditi Formula.
497
Verni* five Vernum palarium. 1;. 77. a<8. 28;. 751. 75«·
81;-«0*7.110;. 1260.146$
417·«57
Werpire , id eft , dimittere.
2dJ.168
Werra fi in regno furreucrit.
Werras commovere non debent Epifcopi.
119
146.-^S
Werrire.
691. «40
Vertivolum.
$81. »B.«
Vertices.
Vcibntium.
*»♦
Veftem

«sagiam^

i6s7
Véftem matare.

Tomi fecundi.

1*4- 1»<
Veftigium minare.
,®44· « 05
Veftonenta milite* habeant ad annum
unum.
«<0
________
Veftirur*, id eft poffeffio.
54. *05.764- ijol. >105
Veft&itta regia fit ecdefiaftka.
*}i.So*
49»'
Veftitus.
Wertini, Monachi Augienfis , vifio.
»*44
JJgobettu* Abbas Mootublim.
»5‘7
Vie per aquas.
09
Viaticum.
747
Viaticum de feculo tnnfeuntibus non negaadum.
16
Viatore* nihil ab aliquo violences tollant.
$41
Vicarii Chrifti.
Vicarii Sedis Apoftolice.
149
Vicarii Comitum.
tgy. 747.954
Vicarii, id eft, Vkccomitt*, velVkedomim.
1054
Vicanorum placita.
)χι
Vicarius Epii opi conftituantPresbytero*camo* atque
prudentia temperato*.
xgg
Vicarium minat qui ad placita Mitiorum dominicorum ve­
nire non poteft.
07
Vicarius Apoftolorum Petri & Pauli.
Vicecomes , tniniftei Comius.
«79
Vicedomini.
747· «»«>
. Vicedomini jurifdiâionem exercebant.
«79
Vicino*, civis.
10O,
Vi4iona*iim caftnim.
14x6
Vktualu milite* habeam ufque ad novor fruAu*.
»60
Vkàusinraftè infrà très mentes reparet caufas.
07
Vicus Urgellctifi*.
»04
Wido Archiepifcopus Rôtomagenfis.
669
Wido Epifcopus Stlvaneftenfi*.
Wido Epifcopus Vallavcnfi*.
*44
Widonts honores.
lb?
Widricut Abbas S. Apri Tulicnfis.
Uftf
Widticus Come*.
05
Widrigiid0*155)57
Vidua
_ veltnd* non eft ftatim
_____, poft mortem manti. 154. > > J·
....
.
,
. ■ .
. . . .
Viduxs Lee Longobardorum prohibet ante anni fpatium
velum
velum
fufeipere.
fufeipere.
1*4· <49
Vidua qu* femel velata eft , no* poteft rurfftm nubere.
raio
Vidu* non opprimantur.
9J
Viduat tuitionem habeant.
t)7
Viduam fi qui* rapnent infrà triginta primo* die* vidui­
tati*.
1190
Viduam fi quis furatus fueritm uxorem.
.
itftf
Viduarum caufar primo audiantur.
11 fo
Viduarum 6c orphanorum tutore* fublevandi ab Ecclefia.

i<5j8

Wiliericus Epifcopus Bremeafis.
1117
Wimarus Epifcopi UtTOndanfis.
Vinculum caritati*.
Vipdicario traditioni*.
S
Vtndiâa liberare.
ViudiOa Eptkopali* poenitencar.
*17
Vmdotlifus pagus.
<9
Vindufaiius pagit*.
70
Vinea opptgiwrgja.
0»
Vinea* excolere.
>>«
Vinedariu* Lpttcopu* Helenenfis.
»497
«09
Vinericia.
Vinitori altior fit locus ad cuftodiendam vmaaoa.
«157
Vinum facnficio mmiftrandum.
«4*9
Vinum per fextaria vendere.
*5»
Violentiam pafli ab hoftibu*.
4*1
Vircaftum debet culiodite conjugium.
»1J
Vira , id eft , femina.
4ff- «»p7.
Vitare, id eft , to&cxe in alia* parte*.
1010
Vircafintis pagus.
*9
Virg* minutx.
___
Wiigitdu*.
)ttf. 74I. 900. 1191
Virgihes fact» benedicuntur ab Epifcopi*. 1)71. Quo tem­
pore vdand*.
mg
Virgines ûnttimotuale* in codjughia futnere prohjtu*. 57
Virgine* nemo rapere prarfuntat.
94
Vin antè femina* cur offerant in Ecclefia.
101
Virum fi cotqux acculaverit fhgiditam.
soar, rxxo
Viridi umm.
Vindiininfe.
Wirpirc.
550
Virtudilus pagus.
«a
Virtus fine confilio utili*efle Doa poteft.
Vnnuncovi.
1Λ6.11). nte
itfa
Vi* huitili*.
9«9
Vi» pro virtute.
<ff

Wiiebnus Epifcopus buttugarnafurdenfi*.
V tfiratio Epaicopora* ooeroia noo fit populi*.
Vifitator caoonàc*.
Vifitator danda* vacanti Ecclefia.
Vifitatorium oScaan.
Vitores.
Vita perdohata, id eft, cooceffa.
11*
Vtut contemplative last*.
*10
»l·
Witgarius Abba.
Witgarin* Epifcopus Ataguftaau*.
*07-797
V tria majora 8r mmora.
1169
Wttiia Abba* Exalatenfi».
alj. 1490
14»
Vidua* nemo rapere prxftimat.
96 Vitnau pagus.
,,,
Viduas Sanctimoniales ia conjugium /umere prohibitum. J7 Wttotusminifterâim.
M»
Vituli qui cx vaccis humano Uniar poO*tia nati fiant. 1179
Viduate Ecclcfi*.
9. i*
Vivarias.
Vienna.
**4
<77* «04
Vienccnfe.
ΛίΖ
Viva* Epifcopus Bardnonenfis.
Viventum.
507
Viennepfi Archiepifcopo contribuat civitates quatuor. 7$)
Vivianu*, Monachus fandi Mxtim Mctcnfi*. 1*74 157a
Viennent)* Srnodus.
1 5 17
S<*. «*97
Vltimiflima.
Viéimenfis p*jtis.
»4<9· >491
Vlufid.
Wif*. J4O. Wifare.
5)9
»59
Unanimitas paci* 8e diledtioois.
Wiiredus ComesCeritani* 8c Monachus Canigonenfis. 1099
, *9
Unanimitas fidelium.
Vigarius.
Vigariu*.
49ft. tot
Mf-190
* Wigbetti
....................................
>594
Unanimitati* paAum.
S.
Monafterium.
Wigenguv Come*.
1^66 Un&io facratt olei.
“11
Unfio* Domitu tangere non licet.
Vigilia defnniàorum quomndb celebranda.
«1«*
Undecimam dent negotiatore* Chriftiaal.
xtft. 1116
Vigor Ecclefiafticus.
«4*«
Unfredus Come* Retiarum
Wilatredus Abbas hiatlafti.
»097
Uniformiter.
WiUrdus Epifcopus Conftancienfi*.
rxtft
Vocatus
Archiepifcopus.
1099
Villa-magna Monafterium.
.
-----Volatilia quando comedere Ucituoa Monachi*.
»091
Ville fileaks. 4) 5. dominical*. 11). indouûnicacc. 17e.
159
Voherr*.
* fri·
Volveradus L evita.
Ville regie xdificand* moderans caftitii».
1 >tf
Voluntariê, vfiuitn.
Vtile quomodo fiant deftruit*.
iH
Voluntate mala peccare.
»•4
Ville incenût funt.
»55
Vomeres igniti.
Ville eorum qui cum Rege vadant fub immunitate ma­
<•-770
Vonzifu* pagut.
neant.
Mf
1*7- 7«1
Wormaria.
•Villam fi quis alicui vendiderit.
IS» Wormacienfis Synodi Capitula diftinguenda.
Villam , id eft, pagenfes.
»«9
Wormaticnfe
Conciliem
emendatum.
—
,
WiRebenus Archiepifcopus Rotomagenfi*.
»>75
Wormatienfts Conventu* · quo mauinira funt Decreta
Wiftebettu* Epifcopus Gaulauacnfis. 145.
14J.
IU),
6
fi*
quatuor Conciliorum.
W^fauaa Brito explicarer.
999 Vota ad arbore* vetita.
tft).1»
tfJO. 61* Votivus.
Willehnus Come* Utgellcnfis.
Voturam die*.
VVüklmus Epcfcopu* Çadutcenfi».
991·
«J!»
MS
Terne /Z

9».* 74‘

Sfifi

*i6$9

i66q

Incjéx.

Urbe civit».
1J i. lod. ugj"
Urhanua Revenus Prxcemae Senoneafis.
—«
Urcifus pagus. ’
»
it
UqpJlenfi* civkas erit, bum in Septimani*.
tot)
UrgeUenfistradlu*, pan olim Septimani*.
III»
Uneks Angeli nomen ven·.
<11$
S. Urfi Monafterium m Salodoro.
*1»
Urfio Archicoifcopus Viennenfi*.
1505
Urfmarus Archiepifcopus T uronenfi*.
*9 7*·
Urio Sacerdos Çcnomanrnfi*.
»*7<
Una fiumeA >
uj.fr/if.
Unies peccatorum.
Ufare.
4tt>.6 fif. 45I
Ufiure.
U6.tr fit. »jy<
Ufuahter tenere aliquam rea».
45». 4»l. $18. sio
Ufuare.
$17
Ufufraâuare.
joi
Ulütruâuario ordine bénéficiant.
. .
45»
Uliifruâuirro jure prxftare , poftîdere. 51$. fr fej. jip. fr

Ufufruôuario C qui* rcs proprias & Ecclefiaftica» tenere
voluerit.
ja
Ufufrufihaarium jus.
'
1404
Ufufrudtuariu* ordo.
407. fr/ry. 417. 47X,47». pjx
Ul'utruûu» rerumEcdefiis datarum.
jtj
Ufura vetita Clericis. '
g* 5
U furam nemo facere pcWumat.
jaj
Utilitas publica noa rctuancat propter calorem St pluviam.
tu
Uttrech.
111
Vulfadu* Abba.
Vuliaidu* Abba.

Vulfarfat Archiepifcopus Rtonenfi*.

«M· */·$ Mil

Vulferiu* Miftut dominicus.
I»
Vulfoleudu* AtchicpilcopsM Biracfaenfia.
i*ri
Vulfraaonua.
*
*•7
Vulpecula.
• «9». «4»
Uxor ducenda per folidum St denarium.
44»$J10O
Uxorem fi qui* coataminetam inveaent.
..
.!****
Uxorem haben*, neque pdiicem aeque o
poteft.
i*)}
Uxorqm propriam fi qui* dereliquerit vel fine oripe inter­
fecerit.
mg
Uxorem fuam fi qui* dimiferit Se aliam duxerit.
1111
Uxorem relinquere non liqct excepti cauti foraicatieni*.

Uxor non eft dimittenda propter fornicationem. 11x9. nxft
Uxorem alienam fi quis adulteraverit.
jn
Uxarem flagellare.
1)7»
Uxore* dua* uno tempore habere non licet.
j jg
Uxore* Presbyterorum an poflint habitare in domibus mari­
torum fuoram.
IO1J
Uxort* parentela ita fit viro ficut propria parentela.
HF
Uxoris negotium qualiter maritus proloquatur.
479
Enodochia , id eft , hofpitalia.
Xenodochium fi quis voluerit conftratre.
Xenodochia fi Epifcopus cuilibet dederit.

X

Y

1
199
>19

Rtninfridus Epifcopus Bdlovacenfi*. 57.69. »7. 101
Z
Ezix fraudi* mercator.
r°
Zonam foIvere, id eft, boni* cedere.
•5»

Z

FINIS.

Addenda fub finem pag. Ι$γ6,
. V.Lr’rfatf.

Epifcopi Kmcienfii, ad V^anilonem, Rotomagtm

E»»*olim fiü
t«i Co­ fem Arthiepifcepam , de Wulfuio Diacono, *
ii <»V*. traditum ai Ethene Remenfi , mote ipfi coacedil.
ticaoo.
Π. T. A. Reverentifiuno & fan&flimo Patri Weniloai ,
Rotomagenfi Archicpiicopo , Liutadu*, Vincienfis Epifco­
pus , «ternam in Domino ûlutem. Optarem valdè, fi nobis
fpatia terrarum finetem, natenium oe amkiflimum vobtfcum habere colloquium . atque dc noftris communibus op­
portunitatibus tradare. bed quia id prolixitas itineri* 'denogare videtur, veftram Canditftem humiliter exoro, ut mei
memoriam corim fando aitan liabere dignemini', vcftrequc
me commendare Ecclefi* , quoniam veftram caritatem jam
in gremio Ecclefi* noftrx recepimus , ti pro vobis quoti­
dianis precibus Deum exoramus. Cxterùm compenat fandita* veftra quemdam fratrem noftrum & filium Ecdefix
noftr* , nomine WulFadvm , Suddiaconum , me petente,
tradmim mihi per litteras quas ecclefiaftica confuetudo Formorm appellat, i venerabili Ebbone,quondam Remenfi Ar-

chiepifcoDO. Et quia impendentibus quibufdam caufis, poftquàm mini traditfc* erat, in propria remanfit
Ecclefia, me
nuam» tccicua
fuggerente , ordinavit eum idem Ebbo in gradu Diaconatds.
D:--------- !..
Nunc aotem, quia icitis eum propter caufa*
' ' neceifarias
" · iri
Kitibus veftris morari, ficut mihi commendatus erat, Voi eum committo , veftrxque cuftodi* Sc providentur de­
lego , 8c ut ad majores gradu* eum provenitis fupplkiter
exoro. Credimus enim quoniam & lapienti* Ar mores ad
hoc eum dignum indicant. Commendamus igitur veftrx
beatitudini, tcclefixque veftrx, przfatuifi ferirem noftrum
Wulfadum, & de profcdu ejus petimus vos lartari in «ter­
num. Ac, fihit mos ecclefiafticus eft , ftr inventum ac conftitutum à ecxxyiti. in Nic*na Synodo Epifcopi*, For­
matam EpiftOailr facientes , ut in nomine fandx te indivi­
du· Trinitatis noftrum opus largitionis 8c dimiifioni* hujus
noftri diledi Fratris roboratum fru&uofiils St utilids fieret,
in fupputatione caknlationis .Tumpfimus prima elementa
Grxca Patris A- Filii &.· Spiritds fandi π· T. A· qux odogenarium
quadringentefimum 8t primum fignificant : noftram quOquA qui fcribtmus primam litteram A. vcftramque
cujus beatitudini feribimu* fecundam T. accipientis fratri*
tertiam A. civitatis noftrx , de qua frribttur , quartam X.
IndidioM 1. canonicum ordinem tenente* huic aoftxx Epii-

tolx affigimus : atque Gratcarum litterarum maneres fa ftx»·
mam coUedo* Epiftolam tenere facimus, id eft , txxx,
cccc. 1. xxa. cccc. xxx. cc. 1. ut per omnia rata fc
legitima noftrx dimifibrix auâorita* procederet. Sepuatim
autem, ut Epiftolam clauderemus, nonagenarium te no­
num numerem Greets etiam elementis fignavimu* , Se om­
nino firmavimus· 4*.

IndiSio t. fr Venilonie Epifcapatiu cmtfnmnt muto Ckrifii
Bcccixriii· propriae Formata mtmenu acent, fuam epeiimt
littera Λ. T. Λ. χ. fr InéiRio t. Numerat eommmue , mm »cîk,
at in aliis, fed oxxc. omifti litterd O. fua prima erat oomi~
nis Petri. Somma eyi unufmie pimuri m. cctit.
VI. Ληαα , Parifitufu Epifcopi, ad Hiacmanm Rtme^im,
at ti Btmmum Acolytum in parochia fita minere fr «nrfuMra
liceat.
Hincmarus, nomine non meritb Remoram Epifcopus ,
Ac plebis Dei famulus, dileâo Fratri St venerabili Epii.
‘ copo
■ .Ænex falutem. Noftri Fratres dc Mooafterio S. D»o. nyui, per licentiam Domini Abbati* Hludovici, ad edncandui atque erudiendum comnuferunt mihi quandam
candum
adolufcentem nomine Bemonem, quem veftra batenutm
Acolytum ordinavit. Proptereà, quùiiamfixe veftrg.licen­
tia eum nolumus in noftra Ecclefi* diutino tempore imioorari , petimus diieâionem veftram ut de illo nobis Limma
canonica* faciat» , quatenùs eum in Ecclefia imftn po&mus regulariter ordinare.
Venerabili in Chrifto Patri Hincmaro, Remoram Archiepifcopci ; Ænea* fandx.Parifiacenfis Ecdefix Epifcopua , in Domino fiifatan. Canonica atque eccMaftica fle­
nt auâontas ut nemo Bp&oparam afterius Ecdefix or­
dinatum , fine confenfu vel Luteri* dinuftbrià tllfaa Epifcopi, cuju* ordinatus fuerat, in propria parxeia retinere
aut ordinare prxfumat. Hanc denique inftitutionem flkndorum Patrum pleniftàmè retfaentes, rogaftia irobi* quem­
dam Ecdefix noftrx Filium', St à nobia nuper Acolytum
ordinatum , nomine Bemonem, qui causl mendi atque
educandi veftris in partibus quondam miftus .... nlffta

defaiu.
VII. HcMmi, . Epifcopi Nmriome^ , ad Didmum iondimenfem pro Amtgifo Prtchytctp, a* i* efiu parochiam mograrc . ipfifucfAjici liceat.

ι66ι
In nomine Patri· Π. te Fi» T te Spiritls fcn&i A. He^vo* «to, Novtomaganfia Epifcopus , Didooi, inclyto te ve« TT-a-i DCtabali Coepifcopo, ascxtuun in Domino felicitatem. CotnmoE. periar «tofino veftra , tpaAd Amegdue Presbyter, truer
M filius nofter, petiit ut pct meam licentiam , te i me
fomtun Epiftolam, fecundùm auâoritatem canonicam,
tout inter dantem accipsentesnque fieri oportet, veftra
ditioni fubjict valeret. Mifimus ergo vobis banc Epiftolam
canonici iaftitutiona formatam, ut cognofcatis jultam at­
que canonicam eum i me accepille licentiam. Tria fiouidem
Graea elementa pnùs inferta oâogeiurium , te quadragentefimcxn, te primum continent numerum. La nomine qui­
dem Petri Apoftoii prima littera , id eft n. fimiliter , ut
priât, oâogmta exprimit. Ex noftra parvitatis nomine fi­
militer prima littera , id eft E. quinto congruit numero. Veftns quoouù fcnâitatis fecunda nominis littera .id eft I.
procul dubio denarium format numerum. Profati Presbyteri
ex ipfius nomine tertia, id eft N. numerum oftendit quin*
quaxefimum Deniqud ex noftra civitatis nomine quarta, id
eft 1. decimum. ut fuprà , exprimit numerum. Sed & ve­
ftra civitatis quinta littera ipfius nominis , id eft Y. quadrinpentefimum approbat numerum. Eft etiam nunc Inaiiâio xr. Addidimus infuper nonagenarium numerum , qui
. fecundùm Grcca elementa fignifieat ΑΜΗΝ. Summa verb
totius numeri in omnia duâi complet MCXLV1. Hxc au­
tem omnia requirenda funt diligenter , & cum omni cau­
tela. Data vu. Kalendae Oâobris.

Inditiio xt. Epifiegutuf Heddxiue & Didoipe «m Chrifti
deferent xcctxeir. /urnme pond MwncrVHMi, fea fid finem
ndfiripta efi, etcxcri. ex cèmmaau earn afarirar. occa. &
a pnprio icecxxri, fui fir ex fitterie E. I.N. I. Y. e«rifd
ladriboM >1. Peculinre igitur efi Inue Foreuta . prid putaram
feepaà fremam oijervec riviraria Efi/ctfi ed ferai finiti,
VIII. Huikm ejufdan , Epifcopi Noviemeu/u, ei fto«ψ&Μ Leeitenfat, prv Rxftre Dixtee , fm i» illùuperneiux trutftm expettemf.
In nomine Patris Π. te Filii Y. & Spiritùs findi A. Heidilo , fnpetnl eiuidem Patris te Pifii te Spiritiis Saodi
faveme demestia , Noviomenfium humftis Epifcopus ,
fanAo te venerabili, ac cariflwno nobis Rodulfo, linito
Laudeaenfis Ecclefi* Epifcopo, geminam in Chrifto pa­
cem exoptat te gloriam. Veftra intueatur maenitudims ex­
perientia bunc prafentem clericum, nomine kotobuum ,
a nobis per firÿuloa ecclefiaftici honoris gradus ad onus ■
Diaconi· fore promotum. Ifdemque frater ob fui commo­
dam facultatem à noftra faluberrimè & juftè expetiit me­
diocritate licentiam ad vos eundi, & in veftra parrochia
commetandi, ac penttùs difcedendi. Nos iraquè petitioni
eius, quam non fisbdolam , fed veram agnovtmtts , liben­
ter afltnfum prebuimus , te etfeâum juftum te congruum
minimè denegavimus. Quocirca tot» viribus conquimfcentes cclfitudinem veftram humiliter obfecramus , ut eum
veftra paterna follicirudo dignanter excipiat. & ut pius
te prudens paftor te pater in gremio veftra dileâionis
cipite. Viri vero te moribus hailends inter noftros probum
laudabiiemquc fciatis. Scienti» denique capax Mmitterii libi
commiffi, quantùm autumamus , officium fcire dinofcilur.
Nos etiam mort canonico hanc ei Formatam epiftolam,
fecundùm decreta Niceni Concilii Gratis charaâeribus
infignitam , vobis deferendam cooceffimus : per quam ipfum
veftra tuitioni committimus , te à noftra parrocnia penitùs
ftqueftrami». In qua quidem , poft Æolica fiipcnùs ele­
menta in fupputatione Patria te Filii te Spit itfts Sandi affhmpta, Petri quoquè primum elementum n. ut nos corde
fidem fandas Trinitatis habentes, confiteamur ore ad falutom , per ejufdem Principis A poftolorum do&rinam. ratio­
nabili ordine fuboexuimus. Et ne aliqua fraua falfitatis in ea
locum obtinfcre pervaleat , nominis noftri qui fcribimus
prânam litteram H. cui fetibitur fecundam O. Veftri tan­
dem qui accipitis tertiam Δ. civitatis noftra infuper adden­
tes quartam I. cum Indiâione V. Hqÿri igitur cakutotioats
fuuunasn in unum paritet comprehenfam ità diligentiùs adnonre ftuduimus n. lxxx.Y cccc. A. i.n. lxxx. H.
Vin. O. ixx. A. iv. I. x. Addidimus pratereà nonage­
narium te nonum numerum , qui fecundùm Grrca elementa
faentiflimum Domini noftri Jefu Chrifti fignificat juramen­
tum ff ■ xc. ·. IX. Optamus felicitatem veftram valet hic
te taevum.
"

IMie r. eunt HtiMmi ff RoJalpki Epif-epanue eeeii
ettepxnte CitrijHe^tn extexe oeccerv· IWuiewêmm . «ur éx
prepeiie FetntMx xuile tuxfxxettr , fixeuxe efi xcuit. fxx
txxxxxxi nxeeerx xetteSe , utrixfpee fionmext re^it xccivtt.
IX. Aetfe« , Trevtrexfu Artititpifeepi , xd RxtierWx ,

ι66ζ*
Efifnpai Mettxfiex , pen Gifkntxex fmhytere , ne ei éeix■eepe ix ipfixe penefud degree titter.
In nomme n. Parris te Y. Filii te A. Spiritùs San&i.
i,0
Rarbodus, Sanâ*Treverenfis Ecclefia, ac plebis ipfius »i.c»t>.
humilu famulus, Rotberto, reverdhdo fenâ* Metenfia Ec- ♦*♦· >
elefiar Anuftrti, in Chrifto Principe Pafturum manfuram
I
cum gaudio profperitatis ac perpetuitatis gloriam. Decreta
Sanâorum trecentorum decem te oâo Patrum Nie»* con­
diturorum faiubernma ferventes , Deo d<nam piamque
fraternuatem veftram canonied aggredimur, te fub nomme
Formatu epiftol* reverenter veftram fenâitstem adimus ,
vobis videlicet intimando , quia prafemi Presbytero noftro,
nomine GtsuMAsio , has dimifforias dedimus Litteras t
Λ
quem in noftra Dimeefi ecclefiafticè educatum , de ordinc
Clericatùs ad Presbyteratùs proveximus gradum: Ut his
canonicis munitus apteibus, cum noftra licentia ei in veftra
parochia fub defennone ac regmine velint car* dileâio­
nis degere liceat : iliumque in finu fanft* matris Ecclefi*
canonice favendum ac regendum vobis committimus. Hanc
ergo epiftolam Gracis litteris hinc indè munire decrevimus,
& annulo Ecclefi* noftra bullare cenfuimus. Chriftus, paftotum Princeps , interventu B. Petri , cut fpecialiter ovile
dominicum cqmmiftum eft, fraternitatem veftram ad cuftodiam fui gregis diù nobis confervet mcolumen. ΑΜΗΝ.
Summa horum mille coxxxix. n. t. A. π. P. O. x. v. *.
ΑΜΗΝ. Dau Treveris Idibus Oâobris , anno Dominic*
Incarnationis ntxccvi. Indiâione ix.

ladetiie ix. Uihu Otioint 6r Epiftepetue RxttioXi tettgnuuu exue Oteifti nccc'cv. tommo «urrromm pte fui /xetx xdfmptx efi · eoUifiter ex xuexere eetxmaxi DCLX. 6f ex
prap'tVDCCLXXix. fwjfir ex iitterie P. O. Z. T. & Ixdtttiexe ix. tteeiufyxe exiex tuaxeri fioxxtx MCDXXXIX.
X. Dedexit , Epifeepi Flrdutueju , xd Raehodum Tmirtxfeex , pen Àdnùne Pnt^im , xt ei deixeepx ix ipfûu pxroekix txxxert et cexferi ticeet.
Reverenttffim· te fan&ffimo Ratbodoifanâ* Treveran- (<0
fis Ecclefi* Archiepifcopo, Dado , Virdunenfis Ecdefi* vi. cap.
devotus gregis famulus, m Domino veto fumm* felicitatis «'t.
beatitudinem. Cùm fanât Ecclefia prompta fit feqai docu­
menta evangebea , qu* dicunt : Qui nnf/t Prexhetuxt in ne·
Manii.

xuxe Pnpüu . menedem Prepkete eeeipiet , it pii reeepit
juftixn in nexeine fujto, te cetera. Et Apoftolus jubeat hof- lB.
pitalitarem feâan te neceffiratem fandorum virorum com­
municate : tamen propter eos qui cauteriatam habent fuam
confcientiam , dicentes fe elfe fimphees . cùm fint aftutii
diabolici repleti. te pro opere pietatis dicant fe de loco
ad locum tranfirc , cum fint fui malitirii faciente fugitivi ,
te dienht <· efle minifterio facro infertos, cùm nonfint :
flaturam eft à fanâis Patribus neminem Clericum alienum
& ignotum recipi ab aliquo Epifcopo, & inthrottixari in
fua Bcdefia , iuli habeat à proprio Epifcopo epiftolam ,
qu* in Canonibus uonunarur FeèxtxA. Ideb notum facimus
paternitati, veftra, quod prafens frater nofter heram Litte­
rarum partitor , nomine Anxu imus , non pro (ha nequi­
tia expulfus elt à nobis , fed poftulantibus fratribus no­
ftris , cb quàd ■* famftb noftra fuit, dedimus ei liberta-'
tem receptam à cornu altaris canonice , te ordinavimus
eum ad gradum Presbyterii. Cui etiam has dimiflbrias, five
commcndatitias Litteras fecimus , te eum ad veftram dileâam fraternitatem dirigimus , ut m veftra paracia fub
veftro facro regimine te defennone conflftare valeat. Ego,
inquam , in nomine Π. Patris, te r. Filii, te A. Spmtfts
Sanâi , te in unitate £ui&* Ecclefi*, in qua Petro da­
tum eft jus ligandi atque folvendi t abfolvo Dado , humi­
lis Epifcopus , Presbyterum Adruinum de civitate Virdunonfi , Indiâione ix. & licentiam do vobis, Ratbode ve­
nerabilis Archieptfcope, inthronizandi eum io quacunque
Ecclefia vultis veftra paraci*. Dileâam paternitatem vvfiram , virtutum floribus infignitam , omnipoten, Deus confervare djgnotur. ΑΜΗΝ, dcclxxviii. η. τ. a. π. Λ. k.
P.A.·. ·. Datav. IdusMaü, annoDominic*Incarna­
tion» dccccvi. Indiâione ix.

Ixditiiexe ex. ntexfe Muie , ff Epifrepunu Dxdenie , enxe
Cieitii tetnpetxxt occccrr. Nununmxt extent fleeter , pen
fid fxent exprimitur , it Gruii litterit ififUte , fit ex ex·
mere eeeuneni xcit. 6t ex pruprie certii. yatm reddent iittere A. A. P. A. aux IndUiene tn. Ounuum enim uxefiuumu
efi eeettirm.
XI. a. r. A. n. A. A. ·. Η. Μ X. Denudi, Îp'ftepi
.drums*** , nd Aedn^xn Tnrnnexfem pe· Suidiecene ptxdem , puent ejee axe mmuttn.
^Kt j
Durandus, Dei gratià Atvenienfls Epifcopus, Rodulfo, AlbmJ.’
excdlentiflimo Turomcenfi Archiepifcopo, quod in tena Aod·*

I6Ô4

*\66}
feliciûs , vet .bcatiùs in Carlo. Comperiar lîleô'.o veftri
quod hic prxlèns Subniacotius , quem manu propua vonfecravimus , miiericorditer Formatam à nobis expetut cp<élolam, Sc omnetn auCiorttatem cm vnicsrp , hi ut inter
dantem te accipientem fieri oportet j quatenùs hic auttoritate fri unis , jure vcfttx ditioni fubjict vaietet. Cuius
petitionibus annuentes , mittimus nobilitati veftrx hanc
epiftohm canonici audioritate formatam , ut quem fantticati» veftrx i niodocuilodix rogando co.uuuttinias , cum
liberi noftra conceftione ad quoncumque ofKctum , Icii ad
quemcumque gradum vifum tuent , promoveitis ,
om­
nem quam ergi eutn ha&enùs poteftaro» nobis bcuir exer­
cere fit vobis licitum. Et ut nullus in leftro animo fciupulus hxfitatKauis remaneat t ea ligna qux fanéü Patres in

Nicxno Concilie ftatuère in hujufmodi epiftola feribenda ,
in primis & uluqus annotavimus. ΑΜΗΝ.

Lrttera fronti préfixa non fatu iruegra videntur . ÎC Suidio<o't nomen mrn cuprafum rem oifuram facit: dt tempore
autem Formata confetre licet ex oditu Durandi , guem inciaiffe -o-Tjiat tn annum taxer. fni initium Concilii Arvernenjit Urdani II. H alienat ergd Formularum exempla ut,
fua pmpofueramua , auilorum fuonun nomini lut iafrgnita. Qluiut addi potefl extumo loco fi aliud generale , quod inter
Formulât veteret poji Marculfum cdçfat legitur nutriero x c 1,
Su macm haket.
EoKMULA GtNFftALlS E.HSTOLX FOKMATÆ.

In Dei nomine fanétillimo , ( &' 'cHyta ut fupri pag. 444 j
niji ^uiafrumju. haktat ) manu noftri eas fubtet firmavimus.

FINIS,

PRIVILEGE

DU

ROI,

I u O U IS. ras ta Guet t>» Dire, Rot ns Faancs et nt Nivatu : A no» amés fa féaux Confcillers
Gêna tenant nos Court de Parlement , Maures des Requete, orùin.ites de autre Hôtel , Grand - Conleil, Prévôt de
Paria, Raillif» , Sénéchaux, leurs Lie mena ns - Civil, Λ autres nos Juflicicrs qu’il appartiendra, Suit. Notre amé
le Sieur ni Cnixtac , Notre ConfeiUcr , Lieutenant-Général Civil en la ScnevbanfTée d’Uaerche , Nous a fait expoièe
qu’il delire roit faire in-primer & donner au l’ubiic un Ouvrage intiiuié , CavituLirii Regum Francorum , Nava edi­

tio , audior ac emenda:ior , dirt lÎluflriÿmo viro L't>rr.n:> D.. Hue , Equiri, Marcktoitt ut Mmout nil , Regce
Sigw..rtr Projette , s’il nous plaitbit tui accorder nos Lettres de Privilege d ce neccliaires. A <1S Caussi, voulant
favorablement traiter ΓΕ epulant , Nous lui avons permis λ permet tons de i'a.re imprimer ledit Ouvrage autant de fois eu·
bon lui tènibler» , & dé le vendre & faire vendre par tout notre Royaume. Voulons qu’il joudTe de Peffet du prêtent
Privilege, pour lui 8c les hoirs a perpétuité , pour.u qu’il ne le rétrocède d per Tonne ; & fi cependant il jugeoit À propos d'ci»
faire une uellion , l'A.ie quila contiendra fera enregistré eu la Chambre Syndicale de Paris, â peine de nullité, tant dit
Privilege que <k la Celtion ; & alors , par le fuit feul de in Celiîon enregiftrée , la durée du prêtent Privilege fera réduit·

à crlle de la vie de ΓΕχροΰηι, oui celle de dix années, à compter de ce (our, fi l'Expofant decede «rapt l'expiration
dciùitcs dix année». Le tout conformément aux articles IV 8t V de l’Arrct du Conleü du jo Août 1777, portant Réglement
fur la durée des privileges en Librairie. Faifcns difeniés i tous imprimeurs, Libraires, & autre, pertonnes, dc quelque
qualité & condition qu’elles (oient, d'en introduire d’itrprelfion étranger· dans aucun lieu d« notre obéi fiance ; comme
aufti d imprimer ou faire imprimer, vendre, faire vendre, débiter tu contrefaire ledit Ouvrage (oui quelque prétexte
que ce puilie <tre, fans la pcrnudion exptetlê Λ par écrit dudit Expofant, ou de celui qui le reprétêmen , À peine de
uilie A de confifeation d.s Exemplaires contrefaits , de fix mille livres.d'amende, qoi ne pourra être modérée, pour la
premiere fois , de parodie amende , St de déchéance d’état en cas de récidive, te de tous dépens, dommages & intérêts,
conformement d l’Anet du Conféil du ;o Août 17/7, concernant les Contrefaçon». A ia charge que ce» Prérentes feront
enregiflrée· tout au long furie Régi the de la Ccsntnuaauté des Imprimeurs fa Libraires de Paris, dam trois mois de la date
d’icelles ; que iSniprrifion dudit Ouvrage fera faite dans notre Royaume , & no· ailleurs, en beau papier & beau caraâere ,
conformément aux Réglemcns de la Librairie, À peine dc déchéance du prêtent Privilege : qu’avqpi de l'expofer.cn
tente, le manuftrit qui au ta lêrvi de copie d l’imprefiton dudit Ouvrage, fera remis dans le même état où i’Approbation
y aura été donnée , ès mains de notre très cher * frai Chevalier Garde des Sceaux dc France^ le Sieur Hut DC Micomcmu é
qu'il en fera enfuitc remis deux Exemplaires dans notre Biblioiijeque publique, eadans ceUede notreChéeoau du Louvre ,
un dans celle de notre très - cher & féal Chevalier , Chancelier de France, le Sieur aiM«rtûu, * an dans celle dudit
Sieur Hot db M1noMi1.1t ; le tout d peine de nullité del Préfeate» ; du contenu defqMlioa tout mandons fa enjoignon»
de faire jouir ledit Expofact fa les hoirs, pleinement & paitsblemen*, fans Âatdfair qu’il leur (bit fait aucun trouble ou
empêchement. Voulons que la copie des Préfèntrs, qui fera imprimée tout au long au commencement ou ù la fin dudit
Ouvrage, (oit terne pour duement lignifiée } fa qu'aux copies collationnées par Tua de nos améa k féaux ConfeillertSecrctures, foi loit ajoutée comme à l’original. Commandons au premier notre Huiflicr ou Sergent fur ce requis, de
faire pour l’exécution d’icelles , tous aâes requis fa nécetfaires, Πμη demander autre pormiflîon, fa nonobftaat clameur de
Haro, Charte Normande , fa Lettres i ce contraires. Csa tel eflnotre piailir. Doaai à Paris le douaient jour d’Aoûi;
l'an dé Grace mil fëpt cent foisantc-dix-huit, fa de notre Régné le cinquième. Par le Roi en Ton ConfeiL
S<nd. LBHBGUE.

Mrnfr? fir te Xegifbv XX. de tr CkamSrc Xnclt fa fvnjicje det Lilrairei tr Fnmimenrr de Farit, N*. pl7. fil. fpp
Ælpofiewrii tnomiei demie prrfi- Prhurge ; b· a la croup de nnxiuc d Lrjùfdrtt Claffltrt la» fait ixmpMrct fnjeroc par
tepkiMm * i»»|. Λ tarit , et 17 doùt int.

A.

Al.

L

o t t 1 n , 1 aine , Syndic.

Achevé d'imprimer pour la féconde fois le xq Février 17Î0.

Do l’imprimene de B1 n o 1 τ Morin, nie Saint Jacques, à U V étiré.